________________
૨૦ : ત્રિપદી
તીર્થંકર પરમાત્મા ભગવાન શ્રી મહાવીરદેવે લોકવ્યવસ્થા અને દ્રવ્યસ્વરૂપના સંબંધમાં પિતાને સુનિ. શ્ચિત વિચાર પ્રગટ કર્યો છે. પરમાત્મા શ્રી મહાવીરદેવે ફરમાવ્યું છે કે “દ્રવ્ય” તેને જ કહેવાય કે જે ગુણ અને પર્યાયને આશ્રય હેય. વસ્તુને સહભાવી ધર્મ “ગુણે છે. તેને સંબંધ દ્રવ્યત્વની સાથે છે. તે ગુણુ યા તે શક્તિ તે તે દ્રવ્યની સાથે હતી જ અને રહેવાની જ. વસ્તુને જે ક્ષણિક પરિવર્તન સ્વભાવ છે, તે પર્યાય છે. અર્થાત પ્રત્યેક વસ્તુમાં પ્રતિક્ષણ પરિવર્તન ચાલુ જ રહે છે ત્યાં પૂર્વાકારને ત્યાગ અને ઉત્તરાકારનું ગ્રહણ ચાલુ જ હોય છે. માટે જ જૈનશાસ્ત્રમાં દ્રવ્યની પરિભાષા આ પ્રમાણે દર્શાવી છે કે – ઉત્પાઃ કચચ થ યુ સત્ અર્થાત ઉત્પાદ-વ્યય અને પ્રૌવ્ય ગુણ સ્વભાવથીયુક્ત છે, તે પદાર્થ કહેવાય છે. અહીં ઉત્પાદ અને વ્યય તે દ્રવ્યના પર્યાયરૂપ છે. અને ધ્રૌવ્ય તે દ્રવ્યરૂપ છે. જેવી રીતે સેનાના ઘરેણાને ડીને - નવાનવા ઘાટમાં થતી ઘરેણાની બનાવટમાં સેનું તે સદા મૌજુદ છે. અને પૂર્વાકારને વિનાશ તથા ઉત્તરાકારની ઉત્પત્તિ તે અનુક્રમે વ્યય અને ઉત્પાદ છે. આ પ્રમાણે ભગવાન શ્રી
