________________
ત્રિપદી
મહાવીરદેવે લેાકવ્યવસ્થા અને દ્રવ્યસ્વરૂપના સબંધમાં સુનિશ્ચિત વિચાર પ્રગટ કર્યાં છે. તેઓશ્રીએ ષદ્ભવ્યમય લોક તથા દ્રવ્યના ઉત્પાદ-વ્યય અને ધ્રૌવ્યાત્મક સ્વરૂપને બહુ જ સ્પષ્ટપણે અને સુનિશ્ચિત પદ્ધત્તિથી બતાવેલ છે. પ્રત્યેક વન્તમાન પર્યાય, પેાતાના સમસ્ત અતીત સંસ્કારના પરિવત્તિ ત પુજ છે. અને પેાતાની સમસ્ત ભવિષ્યત્ યાગ્યતાએના ભાંડાર છે. તે પ્રવાહમાન પર પરામાં તે તે સમયે તેવું પરિણમન, તે તે સમયના ઉપાદાન અને નિમિત્તના ખળાબળના અનુસારે હતું જ રહે છે. ઉત્ત્પાદ -વ્યય અને ધ્રૌવ્યના એ રીતના સાદ્રવ્યીક અને સાવ કાલિક નિયમના આ વિશ્વમાં કોઈપણ અપવાદ નથી. પ્રત્યેક દ્રવ્યની આગળ માગળ થતી રહેતી પર્યાય, ચાહે સશ-અલ્પ સદ્શ, અધ સફ્ળ યા વિસÄ ભલે હાય, પર ંતુ તે દ્રવ્યની પ્રત્યેક પર્યાય, પ્રત્યેક સમયે ખદલતી તા રહે જ છે.
-
૨૮૫
ઉપર કહેવાઈ ગયું કે ગુણુ યા શક્તિ તે વસ્તુના સહભાવી ધમ હાવાથી વસ્તુની સાથે ત્રિકાલ શાશ્વત સબંધ ધરાવે છે. પહેલાં વિજ્ઞાનના ક્ષેત્રમાં શક્તિનું એક સ્વતંત્ર અસ્તિત્વ મનાતું હતું. પર ંતુ આઈટીને સ્પષ્ટ કર્યુ છે ૐ શક્તિ (Energy) અને દ્રવ્ય (Matter) એક બીજાથી અત્યન્ત ભિન્ન નથી. વૈજ્ઞાનિક ક્ષેત્રમાં આઈન્સ્ટીનના આ એક ક્રાન્તિકારી નિર્ણય બની રહ્યો છે. પૌલિક શક્તિનું સ્થૂલરૂપ ઉષ્ણતા, ચુમ્બક, વિદ્યુત અને પ્રકાશ હાવાનુ વૈજ્ઞાનિકોએ સ્વીકાયુ છે. વૈજ્ઞાનિક ક્ષેત્રમાં શક્તિ અને
