________________
ગ–ઉપયોગની ચતુર્ભગી
૨૦૯
તારું દર્શન એકવાર પણ થયું હોય તેવું લાગતું નથી. કારણ કે તારૂં દર્શન થયું હોત તે હજુ સુધી મારી આવી વિષમ પરિસ્થિતિ રહેત જ નહિ. તત્પર્ય એ છે કે, વાસ્તવિક દર્શન થયું નથી. કદાચ દર્શન થયું હશે, પૂજા કરી હશે, આજ્ઞા સાંભળી હશે, તે પણ આ બધું શુદ્ધ પરિણતિ વિનાજ થયું લાગે છે. “યમાત્ ક્રિયા પ્રતિ લિ. ત્તિ ન ભાવશૂન્યાઃ” એ કારણથી ભાવરહિત કિયા ફળદાયક થઈ શકતી નથી. માટે પ્રભુનું દર્શન-પૂજન આદિ વાસ્તવિક રીતે થયું જ નથી, એમ કહેવું તે અનુચિત નથી.
કહ્યું છે કે
હે! મનુષ્ય! કદાચ તે ઘણું દાન દીધું. સમગ્ર જિનાગમ ભણે, પ્રચંડક્રિયાકાંડ કર્યા, વારંવાર પૃથ્વી ઉપર શયન કર્યું, તીવ્ર તપ કર્યો, ચારિત્ર ઘણે વખત પાળ્યું, છતાં મનમાં ભાવના થઈ નહિ, તે તે સર્વ અનુષ્ઠાને (ગ સ્વરૂપ ધર્મ) ફેતરાં વાવવા રૂપ નિષ્ફળ જાણજે. સુકત મુક્તાવલીમાં કહ્યું છે કે -
મનવિણ મિલ . ચાવ દંતહિણે, ગુરૂવિણ ભણવે જવું, જિમ ભર્યું અલુણે. જસવિણ બહુ જીવી, જીવ તે ક્યું ન સહે. તિમિ ધરમ ન સહે, ભાવના જે ન હોય.
આ પંક્તિઓથી સ્પષ્ટ થાય છે કે, ભાવ રહિત ધર્મજે ૧૪
