________________
૨૩૨
જૈન દર્શનમાં ઉપયોગ
ખ્યાતિ, માન વગેરે ફળની અપેક્ષાએ, શુદ્ધ શ્રમણ ભાવએગ્ય તે તે આવશ્યક, પ્રમાજન, પ્રતિલેખન આદિરૂપ કિયાઓ પણ પૂર્ણરૂપે અને વિધિ સહિત કર્યો જાય, છતાં આ બધી સ્થિતિમાં તેને બહુધા ઉત્કટ આભિગ્રહિક (કદા ગ્રહિત) મિથ્યાત્વ તથા અનંતાનુબંધી ઉત્કટ કષાયપરિણામ વિદ્યમાન છે તેનાથી ધર્મબીજની પ્રાપ્તિ તે થઈ શકે જ નહિ.
આવી પ્રબળ મિથ્યાત્વ મોહની સત્તામાં, કઈ કારણ વશાત્ રાગ-દ્વેષની મંદતા થવાથી, સમાદિનો લાભ પણ થઈ જતું હોવા છતાંય, મિથ્યાત્વરૂપ બીજ ઉત્કટપણે તેનામાં વિદ્યમાન હોઈ તે રાગદ્વેષની મંદતા, “પાપાનુબંધી પુણ્યને” જ હેતુ બને છે. જેને આખરી નિતીજે અધ્યાત્મ દ્રષ્ટિએ ઘણું જ બૂર હોય છે.
જીવને જ્યારે સંસારવિરૂદ્ધ ઉત્કટભાવના તથા મુકિત વગેરે તરફ અષવૃત્તિ યા અંશપણ રૂચિ પ્રગટે, ત્યારે જ તેનાં વિવિધ અનુષ્ઠાને, સાચા ગુણને પ્રાપ્ત કરાવનાર બની શકે છે. એ રીતે આત્માભિમુખ થનારા જીવને જ, ક્રમશઃ અ૫ભાવે અને અવ્યક્ત ભાવે, ગુણેનું પ્રગટીકરણ ન થતું રહી, પરંપરાએ તે ગુણે પૂર્ણતાને પામી શકે છે.
પરંતુ જ્યાં સુધી જીવનું સંસાર ભ્રમણ એક પુદ્ગલપરાવર્ત પ્રમાણ કાળથી વધુ સમયનું શેષ હોય, ત્યાં સુધી આ અવસ્થાવંત છ, સુખ અને જ્ઞાનના રૂચિવાળા-દુઃખ,
