________________
૨૩૬
જૈન દર્શનમાં ઉપયોગ
પ્રાપ્તિની યોગ્યતાવાળા આ કાળને યૌવનકાળ, અને ચરમાવતું પહેલાંના કાળને બાલ્યકાળ કહેવાય છે.
કર્મમળથી વિશુદ્ધ બનતા રહેવા માટે શાસ્ત્રોદ્વારા દર્શિત, સદનુષ્ઠાનરૂપી ઔષધના પ્રયોગની સફળતા તે, જીવને ચરમાવર્ત અર્થાત્ યૌવનકાળમાં જ થઈ શકે છે. કારણ કે બાલ્યકાળ અર્થાત્ અચરમાવર્તકાળમાં, જીવને ઉત્કટ મિથ્યાત્વ ભાવના કારણે, શાસ્ત્રના વચનનું પરિણમન પણ, વિપરીત પણે પરિણમતું હોવાથી, ધર્મક્રિયાઓ પણ વિપરીત પણે પરિ ણમે છે. એટલે એ કાળ વચનૌષધ માટે પણ અગ્ય
હોય છે.
એ સમયની જ્ઞાન-શ્રદ્ધા અને ક્રિયા, બધુંય વિપરીત ભાવી હોવાથી જ્ઞાનીઓની દષ્ટિએ, તે ત્યજવા લાયક છે. પરંતુ જ્યારે તથાભવ્યત્વ વગેરેના પરિપાકથી જીવ ચરમાવર્ત કાળને પામે છે, ત્યારે જ તે સત્યધર્મની પ્રશંસા અને ગુણાનુરાગ વગેરેરૂપ ધર્મબીજને, આત્મામાં વાવી શકે છે. તેનું પિષણ અને અંકુરા માટેની યોગ્યતા આ કાળમાં જ બની રહે છે.
જેઓ અવશ્ય મેક્ષગામી બનનારા જ છે. એવા સર્વ ભવ્યાત્માઓમાં ભવ્યપણું સરખું હોવા છતાં, સર્વ ભવ્યાત્માએને એક–સર પૂર્ણ વિકાસ અમુક એક જ ચેકકસ કાળે થતું નથી. માટે જ એક્ષપ્રાપ્તિ પણ દરેક ભવ્યા ત્માઓને એક જ કાળે હોઈ શકે નહિ. કેટલાય છે
