________________
ધર્મ-બીજની પ્રાપ્તિ કરાવનાર ચરમાવર્ત-કાળ - ૨૦૭: અનંતકાળ પૂર્વે મોક્ષે ગયા છે. કેટલાને મોક્ષ અનંતકાળ પછી થશે. આ રીતે સર્વ ભવ્યજીમાં મોક્ષ પ્રાપ્તિની ભિન્નતાનું નિયામક કારણ, કાળ–સ્વભાવ અને કર્મ વગેરે સહકારીના સહયોગથી પરિપકવ થતું, દરેકે દરેક જીવેનું પૃથક્ પૃથફ એવું તથાભવ્યત્વ છે. .
દરેકે દરેક જીવનું અલગ અલગ પણ જ્ઞાનીઓની દષ્ટિમાં નિયત બની રહેલું એવું તથાભવ્યત્વ, કાળ–સ્વભાવ અને કર્મ વિગેરે સામગ્રીના સહકારથી વિકસિત થઈ. આત્માની ગ્યતાનુસાર તેને આગળ વધારે છે.
આ રીતે સર્વ ભવ્ય ઇવેનું તથાભવ્યત્વ, અલગ અલગ હોવાના કારણે, દરેકને ચરમાવર્તકાળ પણ અલગ અલગ હોય છે.
