________________
જૈન દર્શનમાં ઉપયોગ
ચિંતનમાં અથડાતું ચંચલમન, ક`ખ ધનુ' નિમિત્ત બની રહી પ્રતિસમય આત્માને જથ્થાબંધ અશુભ કર્માનું ઉપાર્જન કરાવી, સ’સારનું પરિભ્રમણ કરાવ્યા જ કરે છે. સ કલ્પ વિકલ્પ થવાની સાથે તદનુસાર સમેગાના અભાવે પ્રવૃત્તિ ન થઈ શકે તે પણ, કાસિદ્ધિ કરવાની તમન્નાએ, સ`કલ્પવિકલ્પની શુદ્ધતા અને અશુદ્ધતાનુસાર સંવર્ગ યા આશ્રવ તે થાય જ છે. તે હકીકત ઉપર જણાવેલ તંદુલિયા મત્સ્ય અને પ્રસન્નચંદ્ર રાજર્ષિ ના-દૃષ્ટાંતથી સમજી શકાય છે.
૧૮૮
માણુસની જેવી કામના હોય તેવા તે નિશ્ચય કરે, જેવા નિશ્ચય કરે તેવુ' કામ કરે, જેવુ' કામ કરે તેવુ' ફળ મેળવે. આ અધુ પુરૂષા ના યેાગે જ બને છે, જેથી જીવ, પુરૂષાથ ના ચેાગે જ સારાં અને ખાટાં કર્મીના કર્તા બને છે. અને તેનાં ફળ તેને અવશ્ય-ભોગવવાં પડે છે. જો આત્મા, પેાતાના પુરૂષાર્થ – દ્વારા શુભ કાર્ય માં પ્રવૃત્ત થાય તે પુણ્યને સ'ચય કરે છે, અને અશુદ્ધમાં પ્રવૃત્ત થાય તે પાપના સંચય કરે છે. આ પુણ્ય-પાપનાં ફળ તેને આ લેકમાં કે પર લેાકમાં અવશ્ય ભાગવવાં જ પડે છે. તેથી જ આત્માને કમના કર્તા અને ભકતા માનવામાં આવ્યે છે. માટે જ સમજી મનુષ્યે અનંત કાળની કામાધાદિ વાસનાએ તથા રાગ-દ્વેષાદિ પરિણામે ઘટે, આત્મા ઉપરવતતાં કમ નાં આવરણ આછાં થાય, અને જ્ઞાન-દર્શન તથા ચારિત્રાદ્ધિ આત્માના સહુજ ગુણા પ્રગટ થાય, તેવી કાઈ પણ માનસિક, વાચિક કે કાયિક પ્રવૃત્તિ
