________________
જૈન દર્શનમાં ઉપયાગ
પદાર્થની સુગધમાં, રતિ ઉપજે, અને તેથી વિપરીત વિષેચૈામાં અતિ અને દુગંછા ઉપજે, કામરાગ–સ્નેહરાગ અને દ્રષ્ટિરાગથી રાગી અનાય, આ બધામાં ઉપયાગ—લક્ષ – વૃત્તિ તે શરીર અ’ગેની જ છે. કારણ કે આવા જીવાનાં ઇન્દ્રિય અને મન, આત્મદ્રષ્ટિ વિહાણાં શરીરસંબધી દ્રષ્ટિવાળાં જ હાઈ તે શરીર જેવાં જડ છે. આવી જડ અંગેની સુખી થવાની વૃત્તિ તે આત્માનુ' અધ:પતન કરનારી છે આ બધી અનુકુળતાની પ્રાપ્તિ માટે અપ્રાપ્તિની જ લિપ્સા રહે છે. અને ઇન્દ્રિયના વિષયેાની તૃપ્તિ કયારેય પણ થતી નહિ' હાવાથી અથ`પ્રાપ્તિમાં પણ કચારે ય તૃપ્તિ થતી નથી. કારણ કે તેવાઓને જીંદગીનુ ધ્યેય, તે સદાના માટે ઇન્દ્રિયાના વિષયેાની અને અપ્રાપ્તિની અધિકતાવાળું જ બની રહેલ હોય છે. જેથી અનીતિ – અનાચાર – કલહ વેરઝેર – ઈર્ષ્યા ઈત્યાદિ દુગુણા પેદા થાય છે. અને ગમે તેટલી સાધનસામગ્રીની વિપુલતા હૈાવા છતાં અતૃપ્તિના કારણે જીવ કયારેય પણ શાંતિ પામી શકતા નથી. એક ઇચ્છા પૂરી થાય એટલે નવી અનેક ઇચ્છાએ જાગે છે. એને માત્ર લોકોની દ્રષ્ટિમાં સમૃદ્ધિવાન દેખાવાના જ ઉપયાગ—લક્ષ છે. આવી છે, શરીરષ્ટિવાળાની—ભૌતિકદૃષ્ટિવાળાની દુર્દશા. આવી દશામાં વત્તતા જીવના ઉપયાગ તે રાગ—દ્વેષ-મેાહ–મસર–દીનતા-અભિમાન-ઉદ્વેગ આદિ દુર્ભાવાના કારણે મલીન ખની જીવને આત્ત–રૌદ્રધ્યાની અનાવી ભવાંતરે દુ`તિમાં લઈ જાય છે.
૧૫૦
00
