________________
૧૬૮
જૈન દર્શનમાં ઉપયાગ
તેટલુ ભવિષ્ય પણ મહત્ત્વપૂણુ છે. ભૂત કે ભવિષ્યની શુ`ખલાને ત્રાડી નાખી માત્ર વત્ત માન ઉપર જ આધારિત ખની રહેનાર કદાપી સત્યતાને પામી શકયો જ નથી, પામી રહ્યો જ નથી, અને પાી રહેશે જ નહિ. કાલની અખંડતા દ્વારા જ કાય, કારણ, પ્રવૃત્તિ અને પરિણામને બરાબર સમજી શકાશે– પકડી શકાશે. આ બધા વિચાર, આ બધી સમજ, સંનિષણા સિવાય થઈ શકે જ નહિં. આ જાતનું ચિંતન-મનન કરનાર – જીવનમાં આચરનાર સાજ્ઞિ જીવે જ ક્ષપકશ્રેણિને આરાહી, વીતરાગ અને સ`જ્ઞ બની, અયાગી નામે ચૌદમા ગુણસ્થાનકને પામી, યાગ નિરાધાવસ્થા દ્વારા મેાક્ષસ્થાનને પામ્યા છે.
જેએ અસાત્તિ છે, તેવા જીવાને તે આ જાતનું ચિંતન – મનન કે સંકલ્પ કરવાની શકિત જ નહિ' હાવાથી અજ્ઞાનાવસ્થાને કારણે તેએ આત્મસિદ્ધિને પ્રાપ્ત કરી શકતા જ નથી. વળી સ‘નિજીવામાં પણ મેક્ષલક્ષી ઉપયેગવાળા જ જીવે ઉપરોક્ત રીતે આત્મસિદ્ધિને પામી શકે છે. જ્યારે ભૌતિકલક્ષી જીવા તે પેાતાને પ્રાપ્ત સ'નાિપણાના આત્ત અને રૌદ્ર ધ્યાન વડે દુરૂપયેાગ કરી દુર્ગાતીના જ સાધક બને છે. જીવને ઘણીવાર સ`ગ્નિપણું મળ્યા છતાં અવિવેકના કારણે-અજ્ઞાનતાના કારણે—આવડતના અભાવે તેને વિપરીત ઉપયેગ થવાથી જ જીવનું ભવભ્રમણ હજી ચાલુ રહ્યું છે. તે ભવભ્રમણથી ખચવા માટે આધ્યાત્મિક દ્રષ્ટિપૂર્વક
