________________
૧૭૦
જૈન દર્શનમાં ઉપયોગ
બગાડી શકે અથવા આછું કામ આપી શકે એવી સ્થિતિમાંય નથી. વળી કોઈ પણ પ્રકારે તે ઢગેા કરી શકે એવુ' ય નથી, એટલે એછુ. કામ આપી શકે એવી સ્થિતિમાંય નથી. વળી એવા પ્રસ`ગે આવા કેદીએની મનેાદશા-ઉપચાગ તે એવા પ્રકારના હાય છે કે પોતે નિરૂપાયવશતાથી શત્રુની સેવા કરે છે. પેાતાના જ પક્ષના નાશ થાય એવાં કામ કરે છે, પર`તુ એ સમયે એના અંતરમાં તે ભયંકર ખળતરા હૈય છે. પોતે કરેલું કામ પ્રાકૃતિક કોપના કારણે તૂટી પડે તે તેથી તે કેદીની લાગણી ઘવાતી નથી. એટલું જ નહિ' પણ તેના હાથે જે કામ થાય છે, તેમાં તેની આસક્તિ યા ઉત્સાહ પણ હાતા નથી.
આ ઉદાહરણ દ્વારા અહિં સમજવાનું એ છે કે ભવસ વનનાં કાર્યો કરતા આત્માને જ્યારે ઉપરાક્ત કેન્રી જેવી વ્યથા થાય, ત્યારે સમજવું કે તે આત્મા હુવે મેાક્ષપ્રાપ્તિ માટેના જ ઉપયેગવાળા-લક્ષવાળા બની રહી ચેાથા ગુણસ્થાનકને પામ્યા છે. અહિં તેને કશત્રુ સામે યુદ્ધ ચડવા માટે તાલાવેલી તે બહુ છે, પણ સ્થિતિ અને સ'ચાગ લાચારીવાળા છે. કયારે મોકા મળે અને કમ શત્રુની પરાધીનતામાંથી છૂટી તેના જડમૂળથી નાશ કરૂ', એના સરળ ઉપાય શેાધવાની તે કોશિષ કરતા જ હાય છે. એમ કરતાં કઈક અંશે. કમની પરાધીનતા-સખ્તાઈ ઓછી થાય એટલે તે આત્મા પાંચમા ગુણસ્થાનકને પામ્યા કહેવાય છે. અહી' પણ તેના ઉપયેગ–લક્ષ તે ઉપર મુજબ જ વર્ત્તતા હેાય છે. છતાં.
