________________
જૈન દર્શનમાં ઉપયોગ
મનઃપવજ્ઞાનમાં મનઃપર્યાય અર્થાત્ માનસિક વિવિધ આકૃતિએનુ પ્રત્યક્ષ જ્ઞાન છે. અને ચિંતનીય વસ્તુનું અનુમાન જ્ઞાન છે. એટલે સજ્ઞિપ ંચેન્દ્રિય જીવે ગ્રહણુ, પરિણમન; અવલ મન અને વિસર્જન પ્રયાગદ્વારા ફેલાવેલ માનસિક આકૃતિઓને મનઃપ`વજ્ઞાની આત્મ સાક્ષાત્કાર કરી શકે છે, પરંતુ તે આકૃતિઓને ફેલાવનાર જીવના ચિંતવન-પરિણામ યા ઉપયાગને તે મનઃપય વજ્ઞાનીએ આ માનસિક આકૃતિએની પ્રત્યક્ષતાના આધારે અનુમાનથીજ સમજી શકે છે.. અહિં એકમાં પ્રત્યક્ષતા અને બીજામાં અનુમાનતા હેાવાપણુ એ બન્ને વચ્ચેનેા ભેદ સ્પષ્ટ સમજાવે છે.
।
૧૧}
ܕܐ
આ રીતે ઉપયાગ અને મનયેાગ વચ્ચે સ્પષ્ટ ભેદ હાવા છતાં પણ ઉપયેાગના ખ્યાલ પેદા કરવા માટે વિચારકને ઉપર દર્શાવેલ હકીકત મુજબ મનયેાગના સંબંધની આવશ્યકતા તા રહેજ છે. તે સ'ખ'ધની આવશ્યકતા તેમા સયેાગીગુણસ્થાનક સુધી જ છે. ચૌદમા ગુણસ્થાનકે તે આત્મા સર્વથા અયાગી જ બની રહે છે. જેથી ત્યાં ઉપયાગ અને મનયેાગના સંબંધ સÖદાના માટે છૂટી જાય છે.
મનઃપવજ્ઞાનીઓને માનસિક આકૃતિઓની પ્રત્યક્ષતા માટે બાહ્ય વૈજ્ઞાનિક કે અન્ય કોઈ સાધનની આવશ્યકતા રહેતી નથી. તે તા તેવી આકૃતિઓને તેમની જ્ઞાનશક્તિના બળે સાક્ષાત્ આત્મ પ્રત્યક્ષ જાણી શકે છે. આવી જ્ઞાનશક્તિ તા આધ્યાત્મિક ઉન્નત્તિને પામેલા આત્માઓમાંજ હાઈ શકે
