________________
૧૨૪
જૈન દર્શનમાં ઉપયોગ
માણસના તમામ વિચારો મગજમાં સૂક્ષ્મ વિદ્યુત આવેગેના રૂપે ઉદ્દભવે છે. અને સૂક્ષમગ્રાહી યંત્ર દ્વારા તે વિદ્યુત આવેગોને નોંધી શકાય છે.
આવી રીતે મનને જૈન શાસ્ત્રોએ બ્રહ્માંડમાં વ્યાપ્ત મને વર્ગણાના પુદ્ગલેને, આત્મવીર્યથી અને કાયાગના બળથી જીવે ગ્રહિત–પરિણમિત–અવલંબિત અને વિસર્જિત દ્વારા માનસિક આકૃતિઓ સ્વરૂપે ફેલાવેલ પુદ્ગલ પર્યાય તરીકે જણાવેલ છે. તેને વૈજ્ઞાનિક ભાષામાં માનસિક વીજળીની લહેર યા વિચારનાં સૂક્ષ્મ મોજાં કે અન્ય કોઈ સંજ્ઞાથી ભલે ઓળખાવાય, તે પણ વસ્તુતાએ તે એક મૂતિ માન પદાર્થ છે. અને તે હૃદયેસ્થિત ભાવસ્વરૂપે નહિં હતાં હૃદયસ્થિત ભાવસૂચક એક પૌગલિક પર્યાય છે. હૃદયેસ્થિત ભાવ તે ઉપગ છે. અને હૃદયેસ્થિત ભાવ સૂચક મનના પર્યાયે, મનના તરંગ, યા માનસિક વીજળીની લહેર તે મનગ છે. મનગની શુદ્ધતા તે ભાવમનની શુદ્ધતા અને અશુદ્ધતાના આધારે છે. ભાવમનની શુદ્ધતા થા અશુદ્ધતાને ઉદ્દભવ, મેહનીયકર્મના ક્ષય-ક્ષેપશમઉપશમ કે ઉદયના નિમિત્તે છે. ઉપયોગની શુદ્ધતા-અશુ દ્ધતા આ રીતની શુદ્ધતા-અશુદ્ધતાના આધારે છે.
ઉપયોગની શુદ્ધતાથી આધ્યાત્મિક ક્ષેત્રે આત્મિક ઉત્થાન અને વિશ્વશાંતિ છે. જ્યારે ઉપયોગની અશુદ્ધતાએ આત્મિક પતન અને વિશ્વમાં વેર, ઝેર, ઈર્ષા, ઝગડા અને
