________________
મનને રિથર બનાવવાને ઉપાય
૧૨૭
જ નથી. મનના પલટાને આધાર, ઉપગના પટાને જ આધારે છે. જ્યાં ઉપગ વર્તતે હોય ત્યાંનું જ મનન વર્તતું હેઈ, તે જ ય પ્રત્યે ટકી રહેતા ઉપગને ધ્યાન કહેવાય છે. જોકે તેને જ મનની સ્થિરતા કહે છે. મનની સ્થિરતા એટલે ઉપગની જ સ્થિરતા છે. અને મનની અસ્થિરતા એટલે ઉપગની જ અસ્થિરતા છે.
સ્વાધ્યાય કરનારને ઉપગ જ્યાં સુધી તે સ્વાધ્યાયમાં જ જોડાઈ રહે છે, ત્યાં સુધી સ્વાધ્યાયમાં અલના આવતી નથી. પરંતુ સ્વાધ્યાય કરતાં કરતાં ઉપયેગ-લક્ષ તે બીજે ચાલ્યા જાય તે સ્વાધ્યાયનું મનન ચુકાઈ જઈ,
જ્યાં ઉપગ વર્તતે હેય તેના જ મનનમાં આત્મા વર્તે છે. તે ટાઈમે સ્વાધ્યાયમાં અલના થાય છે. કારણકે તે ટાઈમે સ્વાધ્યાય અંગેને ઉપગ ચૂકાઈ ગયે છે. એ રીતે થતી ઉપગની ચંચલતાને મનની ચંચલતાથી જ સમજી શકાય છે. ખ્યાલમાં લાવી શકાય છે.
કોઈ માણસ આપણે વાત સાંભળવામાં સ્થિર ઉપગવાળે બની એકાગ્રતાપૂર્વક સ્થિરમને સાંભળતા હોય, તે ટાઈમે તેના મનમાં એચિંતી કે સમૃતિ જાગે, અગર દ્રષ્ટિ સન્મુખ રહેલી અન્ય કોઈ વસ્તુ પ્રત્યે તેનું ધ્યાન દોરાય, ત્યારે આપણી વાત ઉપરથી તેને ઉપગ ખસી જઈ તેને સ્મૃતિમાં ઉદ્ભવેલ બાબત અંગે કે દ્રષ્ટિમાં રહેલી અન્ય કોઈ વસ્તુ પ્રત્યે તેને ઉપગ જોડાઈ જાય
