________________
૧૩૨
જૈન દર્શનમાં ઉપયાગ
કારણ કે જે ટાઈમે જે વસ્તુ કે ખાખત પ્રત્યે જીવને ઉપયાગ વર્તે, તે જ વસ્તુ કે માખતનું' ચિંતન, મન કરી શકે. જ્યાં સુધી જીવને ઉપયાગ તે વસ્તુ સાથે જોડાયેલ હૈાય ત્યાં સુધી બીજી બાબતનુ' મનન, મન કરી જ શકતું નથી. વળી તે વસ્તુના મનનમાં સ્થિર બની રહેવાની પણ મનની સ્વતંત્ર સત્તા નથી. એક ખાખતનું મનન કરતાં કરતાં જીવને ઉપયાગ અન્ય ખાખત પ્રત્યે ચાલ્યા જાય, એટલે મનને પણ મનનનું સ્થાન બદલાવવુ જ પડે છે. માટે મનની ચંચળતા ટાળવા ઈચ્છનારે ઉપયાગની ચ’ચળતા ટાળવાના ખ્યાલ રાખવા જરૂરી ગણાય. કારણ કે જે વસ્તુમાં જીવને ઉપયોગ જશે, ત્યાં જ મન જશે, અને ત્યાંનું જ મનન કરશે.
કોઈ એક જ બાબતના પણ ભૂત અને ભવિષ્યકાળ અંગેના વિચાર છોડી દઈ, માત્ર તે માખતના વર્તમાનકાળ પૂરતુ જ મનન, મન ત્યારે જ કરી શકે કે જીવના ઉપયાગ વસ્તુની વમાન અવસ્થા અંગેના જ હાય. એવી રીતે એક જ બાબત કે એક જ વસ્તુ અંગે ભૂત અને ભવિષ્ય સબંધી મનન માટે પણ સમજવું.
એક જ વખતે એક જ વસ્તુના ગુણની ભિન્નતામાં પણ ઉપયેાગની અને મનની ભિન્નતા વતી રહે છે. મીઠી કેરી ખાતાં ખાતાં તેના મીઠાશગુણુ ઉપરના ઉપયાગ ખસી જઈ, તેના ખટાસગુણ પ્રત્યે ચાલ્યું જાય ત્યારે તે
