________________
મનને સ્થિર અનાવવાના ઉપાય
કમ અને મન અંગેની સ્પષ્ટ વ્યાખ્યા તા જૈનદશનના શાસ્ત્રોથી જ જાણી શકાશે.
૧૩૧
વળી મનન કરવામાં સહાયક બની રહેતાં પુદ્ગલાનુ અસ્તિત્વ કયાં છે ? કેવા સ્વરૂપે છે? તે સ્વરૂપને કેવી રીતે પામી શકે છે ? કચે! જીવ તે પુદ્ગલાને ગ્રહણ કરી તેના દ્વારા મનન કરી શકે છે ? ગ્રહણ અને પરિણમન કરવામાં ફેર કઈ શક્તિની આવશ્યકતા રહે છે ? તે શક્તિને જીવ કેવી રીતે પ્રાપ્ત કરે છે? આ બધી હકીકત તા બુદ્ધિગમ્ય અને હૃદયગમ્ય રીતે તે જૈનદર્શનકારો જ બતાવી શકયા છે.
એક ખાખતના વિચાર કરતાં કરતાં ખીજી મામતના વિચારમાં મન ચાલ્યું જાય, તેને આપણે મનની ચંચલતા કહીયે છીએ. કારણ કે જરૂરી ખાખતના વિચારને પડતા મૂકી અન્ય અન્ય ખાખતના વિચારમાં થતા મનના પ્રવર્ત્તનને જ ચંચલતા કહેવાય. પણ અહી' સમજવુ` જોઈ એ કે મન એ રીતે ચંચલતાને કેમ પામે છે ? એ ચંચલતાના મૂળ પાસે શું છે? તે સમજાય તે જ મનની ચંચળતા
ટાળી શકાય.
મનન કરવું' એ તેા મનના સ્વભાવ છે. પછી તે મનન ભલે સ્મૃતિનુ' હાય, કલ્પનાનું હોય કે સામાન્ય વિચારનુ હાય. એ રીતે મનન કરવામાં મનની સ્વાધીનતા નથી.
