________________
પર
જૈન દર્શનમાં ઉપયોગ
જીવના પિતાના સર્વ પ્રદેશને પ્રયત્ન થાય છે. કારણ કે પ્રત્યેક જીવન સર્વ જીવપ્રદેશને પરસ્પર સંબંધ સાંકળના અંકડાની પેઠે હેવાથી, જેમ કોઈ વસ્તુ ગ્રહણ કરવા માટે અંગુલી પ્રવર્તે, એટલે કરતલ-મણિબંધ-ભુજા અને ખભે, એ સર્વ અનંતર–પરંપરાએ બળ કરે છે, તેવી રીતે પુદ્ગલ– ગ્રહણમાં પણ સર્વ જીવપ્રદેશો અંગે સમજવું. અહીં સાંકળની કડીઓનું દૃષ્ટાન્ત પરસ્પર ભિન્ન નહિં પડવા રૂપ સંબંધની અપેક્ષાએ છે.
જીવના સર્વ પ્રદેશવડે ગ્રહણ કરાતા તે પુદ્ગલ સ્કંધ સમૂહોમાં અનંત વર્ગણાઓ (વિવિધ જાતે) તથા પ્રત્યેક વર્ગણામાં અનંત પરમાણુઓ હોય છે.
મન-વચન અને કાયા દ્વારા થતું વિર્યપ્રવર્તન તે વિપરીત પ્રવર્તન છે. આ પ્રમાણે વિભાવ દશામાં (કર્મથી સંબંધિત–અવસ્થામાં યા સગી અવસ્થામાં) આત્માના વીર્યની વિપરીત પ્રવૃત્તિ વડે અસંખ્ય પુદ્ગલથી આત્મા ઢંકાઈ જાય છે. કારણ કે એગસ્થાનકો તે આત્માને નવાં નવાં કર્મોનું બંધન કરાવતાં હોવાથી, પ્રતિ સમયે અનેક પુદ્ગલ સમૂહ સતતરૂપથી આમામાં આવ્યા જ કરે છે.
આ રીતે થતા પુદ્ગલગ્રહણથી જીવને સંસાર છે. સંસારથી જન્મ-મરણ છે. જન્મ-મરણથી દુઃખ છે. આત્મ વિર્યની પ્રકશિત અવસ્થામાં જીવ વડે ગ્રહણ કરાતાં કાર્પણ
