________________
મન એવ મનુષ્યાણાં કારણ બન્ધ મેાક્ષયાઃ
પરિગ્રહ, યશ, કીર્ત્તિ, અદ્ધિ માટે પણ આપણે સદાય એટલા બધા વિચારશીલ મની રહીયે છીએ કે તે અ ંગેના ઢગલાબંધ સ`સ્કારોથી આપણા આત્મા વિટાએલે જ રહે છે. જેથી તે કાર્યાની પ્રવૃત્તિ વિનાના ટાઈમે પણ સંચિત બની રહેલા તે સંસ્કારોની સ્મૃતિ દ્વારા આપણું મન તેના જ ચિંતવનમાં જોડાઈ રહે છે. અને ધાર્મિક અનુષ્ઠાનામાં કે તત્ત્વજ્ઞાન ચિ’તવનમાં કે કેઈ અન્ય સારા કામમાં સ્થિરતાને પામી શકતું નથી. મનમાં વિપરીત–ભૌતિક અને માત્ર દૈહિક અનુકુળતાને લગતા સ`સ્કારોની ભીડ એટલી બધી જામી ગઈ છે કે આત્મિક ઉત્થાન થઈ શકે એવી ઉપયેગશુધ્ધિના વિચારને સ્થાન મળવું જ મુશ્કેલ થઇ પડ્યું છે. પેાતાના મનઘરમાં પ્રભુને ખિરાજમાન કરવાની ભાવના હાવા છતાં પણ જ્યાં જગ્યા જ નથી, એવી મનાભૂમિમાં ભગવાનને કેવી રીતે સ્થાપી શકાય ? રામ અને કામ એ તેનુ` સ્થાન એક રહી શકે જ નહેિ. કામને હટાવ્યા બાદ જ રામને ત્યાં સ્થાપી શકાશે. આ હકીકતને સામાન્ય માણસા પણુ સમજી શકે છે.
૧૦૫
જે જે વસ્તુ કે ખીના અંગે અતિ ગાઢ રાગ કે દ્વેષ વત્તે છે, તે તે વસ્તુ અંગેના તે રીતના વિચારો વધુ ઉદ્દભવતા રહે છે. આ જીવ અનાદિકાળથી ભૌતિક અનુકુળતાના વધુ રાગી અને તેની પ્રતિકુળતાના વધુ દ્વેષી હાઈ તે રીતના સંસ્કારોથી જ સ`સ્કારિત બની રહેલેા છે. તેમાં પણ બધી -જાતના ભૌતિક સ’ચેગામાં તેની રાગી અને દ્વેષી વૃત્તિ એક
