________________
૧૦૧
મન એવ મનુષ્યાણાં કારણે બન્ધ મેક્ષઃ મિથ્યાજ્ઞાન-વિપરીત સમજણના કારણે સમજાતું જ નથી. પાણે વાવવાથી માખણ ક્યાંથી મળે? સાચી શાંતીને માર્ગ તે અધ્યાત્મી પૂર્વ પુરૂષેએ પ્રરૂપેલ હોય તે જ કહેવાય. તે માર્ગે ચાલનાર જ ભૂતકાળે શાંતિ પામી શક્યા છે, વર્તન માન કાળે શાંતિ અનુભવી રહ્યા છે, અને ભવિષ્યકાળે પરમશાંતિને પામશે. તેવાઓને જ ઉપગ, શુભ અને શુદ્ધ બની રહી આકર્ષ સાધી શકશે.
આપણે જાણે મનને કઈ પરાઈ વસ્તુ માની, આપણું વિપરીત વિકપનો દોષ તે મનના ઉપર જ ઢળી દઈએ છીએ, પરંતુ મન એ તે આપણું મતિ-શ્રુત જ્ઞાનાવરણીય કર્મના ક્ષપશમથી વર્તતે, આત્માને શાપથમિક ભાવ સ્વરૂપ એક પર્યાય છે. આ વર્તમાન પર્યાય તે મતિશ્રત જ્ઞાનાવરણીયના ક્ષપશમથી વર્તેલા પૂર્વના ક્ષાપશમિક ભાવસ્વરૂપ પર્યાયનું કાર્ય છે. અને ભવિષ્યમાં વર્તવાના એ રીતના પર્યાયનું કારણ છે, તેમાં આત્માની પિતાની જ મતિ-શ્રુતજ્ઞાનલબ્ધિ અને આત્મવીર્યનું પ્રવર્તન છે.
* આપણે રાગ-દ્વેષ દ્વારા, આર્તા-રૌદ્રધ્યાન દ્વારા, કૃષ્ણાદિ ત્રણ અશુભલેશ્યા દ્વારા, આપણું મનરૂપે વર્તતા વર્તમાન પર્યાયને મલીને બનાવીએ છીએ.
મન એ તે આરસે છે. અને તેમાં આપણા મનનનું
