________________
૫૦
જૈન દર્શનમાં ઉપયોગ અપૂર્ણ અને ન્યૂનાધિક થવાવાળું, અને ક્ષાયિક એટલે સંપૂર્ણ તથા એક સરખું રહેવાવાળું.
બારમા ગુણસ્થાનક સુધીના જીવનું વીર્ય ક્ષાપશમિક અને તેમાં ગુણસ્થાનકવતી નું વીર્ય ક્ષાયિક હેવા છતાં, તે જીવેમાં મન, વચન અને કાયાની પ્રવૃત્તિ હેવાના કારણે તે બધાય છે સગી કહેવાય છે. એટલે સગીપણામાં ક્ષાપથમિક અને ક્ષાયિક એમ બન્ને પ્રકારના વીર્યનું પ્રવર્તન છે. સગીપણાના આ બન્ને પ્રકારના વીર્યમાં દરેકના અભિસંધિજ અને અનભિસંધિજ એમ બબ્બે પ્રકાર હોય છે.
કર્મના સંગથી આત્મપ્રદેશમાં ઉકળતા પાણીની માફક સતત કંપન ચાલુ હોય છે. અને તેની અસર શારીરિક – માનસિક અને વાચિક અનેક બાહ્ય પ્રવૃત્તિઓથી વ્યક્ત થાય છે.
સજીવ દેહની નાડીઓ ધબકતી જ રહે છે. વળી શરીરમાં અનેક ધાતુઓ તથા ઉપધાતુઓ બને છે. પારસ્પરિક સંક્રમણ થાય છે. અનાવશ્યક પદાર્થ, શરીરમાંથી વિસર્જીત થાય છે. શરીરમાં લેહીના પ્રવાહનું વહન, સતત ચાલુ જ રહે છે. આ બધી પ્રક્રિયા, લબ્ધિ (આત્મ) વીર્યને કારણે જ ચાલે છે. વીર્યવંત આત્મા, દેહમાંથી ચાલ્યા જાય એટલે એ બધી પ્રક્રિયાઓ બંધ પડે છે. આ રીતે થવાવાળી સર્વ પ્રવૃત્તિઓમાં પ્રવૃત્તવીર્યને અનભિસંધિજ” વીર્ય કહેવાય છે.
