________________
૪૮
જૈન દર્શનમાં ઉપયોગ
જગતના નાના મોટા સર્વ પ્રાણુઓની મન, વચન, તથા શરીરની સ્કૂલ યા સૂક્ષ્મ પ્રવૃત્તિમાં આત્માનું વીર્ય જ કામ આપે છે. મન, વચન, અને કાયા તે જડ હોવાથી આત્માના વીર્ય વિના કોઈ પણ પ્રકારની ક્રિયા કરી શકતાં નથી. આત્મા જ્યારે શરીરને ત્યાગ કરીને ચાલ્યો જાય છે, ત્યારે મજબુતમાં મજબુત શરીર પણ કાષ્ટની માફક થઈને પડયું રહે છે.
વીર્યને અર્થ,ગ-ઉત્સાહ-બળ-પરાક્રમ-શક્તિ ઈત્યાદિ થાય છે. આ વર્ષે બે પ્રકારે છે. (૧) લબ્ધિવીય અને (૨) કરણવીર્ય. આત્મામાં શક્તિરૂપે રહેલું વીર્ય તે લબ્ધિ વિર્ય છે. અને તે લખ્રિવીર્યની પ્રવૃત્તિમાં નિમિત્તભૂત મન, વચન, અને કાયારૂપ સાધન તે કરણવીર્ય છે. કરણવીર્યમાં આત્મિક વયના વાહન રૂપથી વીર્ય શબ્દને ઉપચાર છે. આત્મજ્ઞાન રહિત છને, વીર્ય ગુણની પ્રાથમિક સમજ, કરણવીર્ય દ્વારા જ આપી શકાય છે. કારણ કે લબ્ધિવીર્ય પ્રગટ હવામાં કરણવીય સંબંધ ધરાવે છે. માટે તે ઉપચાર
ગ્ય છે. વાસ્તવિક રૂપથી તે વીર્ય એ શરીરની નહીં, પરંતુ આત્માની વસ્તુ છે. વીર્ય એ શરીરને ગુણ નથી, પરંતુ શરીરનું સર્વ પ્રકારનું સંચાલન કરવાવાળે જે આત્મા શરીરમાં રહેલું છે. તેને ગુણ છે. શરીરગત પૌગલિક– વિર્ય, એ બાહ્યવાર્ય છે. બાહ્યવીર્ય, એ આત્મિક વીર્યના અનેક બાહ્ય સાધનોમાંનું એક બાહ્ય સાધન છે. અર્થાત્ આત્મિક વીર્ય પ્રગટ હેવામાં બાહ્યવીર્ય પણ સંબંધ ધરાવે છે. આ બાહ્યવીર્ય, તે મન વચન અને કાયાની પ્રવૃત્તિ
