________________
ઉપયોગ, ભાવના, પરિણામ અને પ્રવૃત્તિ
૩૫
વાળી વસ્તુમાં કદાપી ન જ હોય. માટે ઉપરોક્ત લાગણીઓ પ્રગટાવનાર ચિંતન્ય ગુણ એ મગજને ગુણ હોત તે, મૃત દેહના મગજમાંથી એ લાગણીઓ નષ્ટ પામી શકતજ નહિં. માટે માનવું પડશે કે ચૈતન્ય તે શરીર યા શરીરના કેઈ પણ અવયવને ગુણ નહી હેતાં, જીવને જ ગુણ છે. જીવને એ લાગણીઓ પોતાના ચૈતન્ય ગુણવડે અનુભવવામાં, મગજ અને તેની સાથે જોડાયેલ શરીરના બીજા તંતુઓ તે સાધનરૂપ એટલે મદદ રૂપ છે. તંતુઓ તે જ્ઞાનતંતુઓ કહેવાય છે. તે મગજ સાથે સંયુક્ત બની રહી, શરીરમાં સર્વ સ્થળે ફેલાયેલા હોવાથી આખા શરીરની ઉપર કે અંદર થતી અસરકારક હીલચાલના સમાચાર તે જ્ઞાનતંતુ, મગજમાં પહોંચાડે છે. મગજ દ્વારા તે સમાચાર મનને પહોંચે અને મન તે તાંતણાના તાર ઇંદ્રિયે ને જોડે છે. આ બધાને સંચાલક તે જીવ છે. જીવ વિના મૃત દેહમાં આવું સંચાલન થઈ શકતું નથી. એટલે લાગણી ઉત્પન્ન કરનાર ચૈતન્ય યા જ્ઞાન શક્તિ, એ જીવમાં જ હોઈ શકે છે. જ્યારે આત્મિક વિજળીના કરંટ સ્વરૂપ ઉપગ, સેય પદાર્થ પ્રત્યે જોડાય, ત્યારે જ તે જ્ઞાન શક્તિ વડે, સેય પદાર્થનું જ્ઞાન થઈ શકે છે. કઈ અમુક કાર્યમાં મગ્ન બની રહેલ મનુષ્યની સામેથી કોઈ વ્યક્તિ ચાલી જાય, છતાં તે ટાઈમે તેનું ધ્યાન, તેનું ચિત્ત, તેને ઉપગ, પોતાનના ઈચ્છિત કાર્યમાં મગ્ન બની રહેલ હોવાના કારણે, પાસેથી ચાલી જતી વ્યક્તિના ગમનનું ભાન શુદ્ધાં પણ તેને રહેતું નથી. તેનું કારણ એ છે કે,
