________________
૪૦
જૈન દર્શનમાં ઉપયોગ
આપણને સારા ભાવનાશીલ અને સારા પરિણામી બની રહે વાનું સૂચવે છે.
કેઈ પણ કાર્યસિદ્ધિ, જીવના આંતરિક અને બાહ્ય પ્રયત્ન સ્વરૂપ, કયા કયા કમે થાય છે, તે હકીકત સમજવા માટે, અહિં આપણે ઉપગ, ભાવના, પરિણામ અને પ્રવૃત્તિનું સ્વરૂપ વિચાર્યું. આ બધાની સફલતા ઉપગાધિન જ હોવાથી તેની સફલતાને આધાર તગ્ય ઉપગ સહિતતામાં, અને તેની નિષ્ફળતાને આધાર તદ્દોગ્ય ઉપયોગ શૂન્યતામાં જ છે. વિવિધ પ્રસંગોમાં ઉપયોગ શબ્દનું કથન કેવળ ઉપગ ને જ અનુલક્ષીને છે, કે ભાવના, પરિણામ અને પ્રવૃત્તિમાં સ્થિર બની રહેતા ચિત્તને અનુલક્ષીને છે, તે પ્રસંગોચિત સમજી લેવું. કારણ કે તેનાથી જ ભાવના, પરિણામ અને પ્રવૃત્તિમાં બની રહેતી ચિત્તની શૂન્યતાને ટાળી શકાય. ભાવનામાં ખલના થતી હોય તે ભાવના (લક્ષ્ય) અંગેનો ઉપયોગ, અને પરિણામ યા પ્રવૃત્તિમાં ખલના થતી હોય તે તે અંગેનો ઉપયોગ, સ્થિર બનાવી રાખે.
ઉપગની શુદ્ધિ અને અશુદ્ધિ, તે ભાવના અને પરિ. ણામની શુદ્ધિ-અશુદ્ધિના અનુસારે છે. શુદ્ધ અને શુભ ભાવના તથા પરિણામમાં વર્તતે ઉપગ, તે શુદ્ધ યા શુભ ઉપગ કહેવાય. અને અશુદ્ધ યા અશુભ ભાવના તથા પરિણામમાં વર્તતે ઉપયોગ, તે અશુદ્ધ યા અશુભ ઉપગ કહેવાય.
સામાન્ય બાલભેગ્ય ભાષામાં ઉપગ, ભાવના અને
