Book Title: Gnatadharmkathanga Sutram Part 01
Author(s): Kanhaiyalalji Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
२५
ज्ञाताधर्म कथाजसत्र 'कोलावणधाईए' क्रीडनधात्र्या-क्रीडनं खेलन कारयति या, सा क्रीडनधात्री, तया३ 'अधाईए' अङ्कधात्र्या-अङ्क: उत्सङ्गः 'गोद'इति भाषायाम् तत्र दधाति स्थापयांत या सा-अङ्कधात्री, पञ्चमी,तया४ 'परिन्गहिए' इत्यनेन सम्बन्धः। एवं च एकैका'धात्रीकरण कारणभेदेन द्वि प्रकारा भवति तद्यथा-या स्वयं स्तन्य पाययति सा करणरूपा प्रथमा, रोगादिकारणे सति याऽन्यधात्रीद्वारेण स्तन्यं पाययति सा कारणरूपा द्वितीया, रोगावस्थायां दुग्धपाने बालकस्य शरीरबुद्धि प्रभृ. तीनां महतीहानिर्भवति, एवं मण्डनधा यादिषु सर्वत्र विभावनीयम् । अन्याभिश्च बहुभिः अनेकाभिः, 'सुजाहि' कुजाभिः, 'चिलाइयाहि' किरातिइन में जो धपिलानेवाली धाय थी वह क्षीरधात्री, अलंकार पहिराने वाली जो धाय थी वह मंडन धात्री, स्नान कराने वाली जो धाय थी वह मन्जनधात्री, खेलखिलाने वाली जो धाय थी वह क्रीडनधात्री तथा गोद में लेने वाली जो धाय थी वह अंधात्री थी। ये पांच धाये मेधकुमार की लालन पालन पोषण के लिये श्रणिक राजाने नियुक्त की थी। कारण और कारण के भेद से ये पांचों धाये दो दो प्रकार की कही गई हैं। जैसे-जो बालक को स्वयं अपने स्तनों का दूध पिलानो है वह करणरूप प्रथम धात्री है-तथा रोग आदि अवस्था में जो स्वयं का दध तो पिलाती नहीं है किन्तु दूसरी धाय से दुध मिलवाती है वह कारणरूप द्वितीय क्षीरधाय है हैं। रोग आदि में बालक को दूध पीलाना उसकी बुदी आदि की हानि का एक बड़ा भारी कारण माना जाता है। इमालये वह स्वयं का उस अवस्था में दध नहीं पिलाती है किन्तु दूसरो धाय से उसके लिये दूध पिलाती हैं। इसी तरह मंडनधात्री आदिके भी लेदों का विवरण जानना चाहिये। यह मेघकुमार (अन्नाहि य बहूहिं खुजाहि, चिलाइयाहिं ધાત્રી હતી તે ક્ષીરધાત્રી, સ્નાન કરાવનાર ધાત્રી મજજનધાત્રી, રમતો રમાડનારધાત્રી કીડનધાત્રી તેમજ અંકમાં લેનારધાત્રી અંકધાત્રી હતી. એ પાંચ ધાત્રીઓ શ્રેણિક રાજાએ મેઘકુમારના પાળવા પિોષવા માટે નિયુકત કરી હતી. કારણ અને કરણના ભેદ દ્વારા આ પાંચ ધાત્રીઓ બન્ને પ્રકારની કહેવામાં આવી છે. જેમ કે-જે વખતે બાળકને પિતાના સ્તનનું દૂધ પીવડાવે છે તે કારણરૂપ પ્રથમ ધાત્રી છે. તેમજ બીમાર અવસ્થા માં જે પિતાનું દૂધ પીવડાવતી નથી, પણ બીજી ધાત્રીથી દૂધ પીવડાવે છે તે કરશુરૂપ બીજી ક્ષીરધાત્રી છે. બિમાર અવસ્થામાં બાળકને દૂધ પીવડાવવું એ બાળકના બુદ્ધિ વગેરેના માટે હાનિકારક ગણાય છે, તેથી એવા સમયે તે પિતાનું દૂધ પીવડાવતી નથી પણ બીજી ધાત્રીથી તેને દૂધ પીવડાવે છે. આ પ્રમાણે જ મંડળ धात्री पोरेने से मने उपमेहानु विव२९] तयुन. मेघमा२ (अन्नाहिं य
For Private and Personal Use Only
