Book Title: Subhashit Padya Ratnakar Part 03
Author(s): Vishalvijay
Publisher: Jinshasan Aradhana Trust
Catalog link: https://jainqq.org/explore/023176/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namo nama: zrI gurupremasUraye | gIta - -: prakAzaka :zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rasika tANa name mAlIza karavA subhASita padya 2tnAkara - bhAga trIjo - N ININDIAN - saMgrAhaka ane anuvAdaka :munirAja zrI vizALavijayajI - preraka :5.pU. vairAgyadezanAdala AcAryadeva zrImad vijaya hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAjA ** prakAzaka :zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa C/o. bI. sI. jarIvAlA C/o. caMdrakAMta esa. saMghavI zopa naM.5, badrikezvara sosAyaTI, 6, bI, azokA koplekSa, marIna DrAIva, 'I roDa, muMbaI-ra pATaNa (u.gu.) saMvata : 2060 mUlya : 60/mudraNa : pArasa prinTasa, phorTa, muMbaI -1 : phona 02825784 wwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwww NaaNaINNNNIN Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 maiM divyakRpA pUjyapAda siddhAMtamahodadhi, sva. AcAryadeva zrImadvijaya premasUrIzvarajI mahArAjA pUjyapAda vardhamAna taponidhi, gacchAdhipati sva. AcAryadeva zrImad vijaya bhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAjA pUrva zubhAziSa pUjyapAda siddhAMtadivAkara gacchAdhipati AcAryadeva zrImad vijaya jayaghoSasUrIzvarajI mahArAjA puNyaprabhAva parama pUjya samatAsAgara sva. paMnyAsajI zrI padmavijayajI gaNivaryazrI purNa preraNA-mArgadarzana pa. pU. vairAgyadezanAdakSa AcAryadeva zrImad vijaya hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAjA Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TO/ karma sAhitya vizArada siddhAMta mahodadhi pa.pU. AcArya bhagavaMta zrImad vijya premasUrIzvarajI mahArAjA Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSa mArganA sAcA sArathI sUripremanA AjJAMkita paTTAlaMkAra pa.pU. AcAryadeva zrImad vijaya muLabhAzusUrIzvarajI mahArAjA Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chA mRtabhakita-anumodana A prastuta zrI subhASita padya ratnAkaranA A tRtIya bhAganA prakAzanano saMpUrNa lAbha paramAdaraNIya gacchAdhipati pUjyapAda nyAyavizArada A. zrI vijayabhuvanabhAnusUrIzvarajI ma. nA paTTAlaMkAra tapasvIratna mevADedezoddhAraka A. zrI vijaya jItendrasUrIzvarajI ma.sA. nI preraNAthI "zrI caumukhajI pArzvanAtha jaina maMdira TrasTa, gaDhasIvANA (rAjasthAna) taraphathI jJAnanidhimAMthI levAmAM Avela che. TrasTa, zrI saMghanA A sukRtanI bhAvapUrNa anumodanA kare che. lI. zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa (muMbaI) Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ T WITT111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111WWWINNI // sUripremASTakam // racayitA - paMnyAsaH kalyANabodhivijayagaNI (upajAti) prakRSTazaktAvapi muktavAn yo / vyAkhyAnadAnaM parasattvavAn hiH / brahmaikaniSThAmanupAlanAya pAyAtsa pApAt paramarSi-premaH // 1 // miSTAnnabhojyAni phalAni yo hi AmrapramukhANyapi bhuktavAnna / mAM jihmajihvAjaDanAgapAzAt pAyAtsa pApAt paramarSi-premaH // 2 // AkrozasoDhA'naparAdhakArI svarakSaNe yasya na kA'pi vaanychaa| aho! prazAnti-natamastakarSiH pAyAtsa pApAt paramarSi-premaH // 3 // vRddhe'pi kAye bahurugnikAye na yasya kAGkSA pratikarmaNe hi / anto'riyoddhA bhavabhItidhartA pAyAtsa pApAt paramarSi-premaH // 4 // TATWIT ANILI Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mugdhIkRtA dRk caritaM nirIkSya guNaikapazyA - parikuNThitApi / yannAmato sidhyati vAJchitaM drAk pAyAtsa pApAt paramarSi-premaH // 5 // AyuHkSayeNa cyutayogayAgaH samAgatazcaiva gatazca sehUM / prANAMzca dattvA jinazAsanAya pAyAtsa pApAt paramarSi-premaH // 6 // kvAsannasiddhasya puno mayAptiH? kva tadguNAbdhe-rlavalezalabdhi? tathApi yAce bhavarAganAgAt pAyAtsa pApAt paramarSi-premaH // 7 // yadIyasevA iyameva ziSTA yadAzayasya pratipAlanaiva / zrIhaimacandrapsitamekameva pAyAtsa pApAt paramarSi-premaH // 8 // Wan Wan Wan . Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // sUribhuvanabhAnvaSTakam // racayitA - paMnyAsaH kalyANabodhivijayagaNI (vasaMtatilakA) sajjJAnadIptijananaika - sahasrabhAno ! saddarzanocchrayavidhau paramAdrisAno ! duSkarmabhasmakaraNaikamanaH kRzAno ! bhAvAd bhaje bhuvanabhAnuguro ! bhavantam // 1 // yo varddhamAnatapasAmativarddhamAna bhAvena bhAvaripubhiH pratiyudhyamAnaH / krucchadmalobharahito galitAbhimAno bhAvAd bhaje bhuvanabhAnuguro ! bhavantam // 2 // - tejaH paraM paramateja ito samasti kudRSTibhidtadamicaMdani cAmidRSTiH / bhUtA'pi zailamanasAM nayane'zruvRSTiH bhAvAd bhaje bhuvanabhAnuguro ! bhavantam // 3 // tubhyaM namo bhavikapaGkajabodhabhAno ! tubhyaM namo duritapaGkavizoSabhAno ! tubhyaM namo nibiDamohatamoghnabhAno ! bhAvAd bhaje bhuvanabhAnuguro ! bhavantam // 4 // Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 guNairmahAnasi guro ! gurutAprakarSa ! pApeSvapi prakRtadRSTipiyUSavarSa ! vRttyaikapUtaparizuddhavacovimarza ! bhAvAd bhaje bhuvanabhAnuguro ! bhavantam // 5 // kallolakRdvarakRpA bhavato vibhAti visphurjate lasadanarghyaguNAkaro'ntaH / gambhIratA'tijaladhe ! nayanimnagAdhe ! bhAvAd bhaje bhuvanabhAnuguro ! bhavantam // 6 // sImAnamatra na gatA na hi sA kalA'sti prakrAntadiksuguNasaurabha bhAgguro'si dRSTAzca doSanikarA dazamIdazAyAM bhAvAd bhaje bhuvanabhAnuguro ! bhavantam // 7 // tvadapAdapadmabhramareNa deva / zrIhemacandroktikRtA sadaiva / bhAno ! nuto'si bhUribhaktibhAvAt tvatsaMsmRtisAzrusasambhrameNa Shi Shi Shi 11211 (indravajrA ) Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakAya jinazAsananA vividha zAstromAMthI subhASita padyono saMgraha eTale subhASita-padya-ratnAkara. yadyapi subhASita viSe subhASita ratnabhAMDAgArAdi prakhyAta che paraMtu temAM mukhyatve ajaina graMthonA subhASitono saMgraha che, jyAre ahIM jainagraMtharatnanA subhASito mukhyatayA saMgRhita thayA che tathA te bhASAMtara sahita ApyA che. munirAjazrI vizALavijayajI mahArAjAe abhyAsakALa daramyAna saMgRhita karela zlokone "sarvajanahitAya ne sarvajanasukhAya' nI bhAvanAthI sarvane viSayavAra alaga pADIne gujarAtI bhASAMtara sahita 4 bhAgamAM rajU karyA che. je kharekhara parizrama mAMgI le tevuM kArya che. tenI samarthatA ane upayogitA jANavA kiciMdra vaktavya ane anukramaNikA jevA sujJa vAMcakone bhalAmaNa che. pU. mu. zrI vizALavijayajI saMpAdita A graMthanA cAreya bhAga zrI vijaya dharmasUri jaina graMthamALA taraphathI prakAzita thayelA Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. A punaH prakAzana prasaMge pUrva saMpAdakano upakAra mAnIe chIe tathA pUrva prakAzaka pratye kRtajJatAno bhAva vyakta karIe chIe. zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa AjathI ra6 varSa pUrve sAta kSetranI bhakti arthe sthapAyela..jinazAsananA vividha kArya karatAM karatAM "butarakSA" e tenuM abhinna aMga banI rahyuM. pUrva mahApurUSo racita-saMpAdita ane hAla jIrNa-zIrNa avasthAne pAmelA zAstrone abhayadAna e teno uddeza rahyo che. prabhunI zrata paraMparA hajI 18,500 varSa sudhI akhaMDa cAlI rahe e ja eka udAra AzayathI Aja sudhImAM lagabhaga 300 pustako prakAzita karIne zrI saMghane caraNe bheTa dharavAmAM AvyA che. pa.pU. vairAgyadezanAdakSa A.zrI.vi.hemacaMdrasUrizvarajInA ma. nI preraNA ane mArgadarzana e ja amArA TrasTano prANa che. hajI paNa pUjyazrI amArA para anugraha kare ane ame vadhu vyutarakSA ne zAsanasevA karI zakIe e ja aMtaranI abhyarthanA saha. da. zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa vatI, zrI caMdrakumAra bAlubhAI jarIvAlA zrI lalitakumAra ratanacaMda koThArI zrI puMDarikabhAI aMbAlAla zAha Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrutasamudvAraka 1. bhANabAInAnajI gaDA, muMbaI. (5.pU. gacchAdhipati AcAryadeva zrImadvijaya bhuvanabhAnusUri ma.sA.nA upadezathI) 2. zeTha ANaMdajI kalyANajI, amadAvAda. 3. zrI zAMtinagara zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha, amadAvAda. (pa.pU. tapasamrATa AcAryadeva zrImadvijaya himAMzusUri ma.sA. nI preraNAthI) 4. zrI zrIpALanagara jaina upAzraya TrasTa, vAlakezvara, muMbaI. (pa.pU. gacchAdhipati AcAryadeva zrImadvijayarAmacaMdrasUri ma.sA.nI divyakRpA tathA pU. AcAryadeva zrImadvijaya mitrAnaMda s. ma.sA.nI preraNAthI) 5. zrI lAvaNya sosAyaTI zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha, amadAvAda. (pa.pU. paMnyAsajI zrI kulacaMdravijayajI gaNivaryanI preraNAthI) 6. nayanabAlA bAbubhAI sI. jarIvALA hA. caMdrakumAra, manISa, kalpaneza (5.pU. munirAjazrI kalyANabodhi vijayajI ma.sA.nI preraNAthI) 7. kezarabena ratanacaMda koThArI hA. lalitabhAI (5.pU. gacchAdhipati AcAryadeva zrImad vijaya jayaghoSasUrIzvarajI mahArAjAnI preraNAthI) Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8. zrI zvetAMbara mUrtipUjaka tapagacchIya jaina pauSadhazALA TrasTa, dAdara, muMbaI 9. zrI muluMDa zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha, muluMDa, muMbaI. (AcAryadeva zrI hemacaMdrasUri ma.sA.nI preraNAthI) 10. zrI sAMtAkrujha dhe. mUrti. tapAgaccha saMgha, sAMtAkrujha, muMbaI. (AcAryadeva zrI hemacaMdrasUri ma.sA.nI preraNAthI) 11. zrI devakaraNa mULajIbhAI jaina derAsara peDhI, malADa (vesTa), muMbaI. (pa.pU. munirAjazrI saMyamabodhi vi. ma.sA.nI preraNAthI) 12. saMghavI aMbAlAla ratanacaMda jaina dhArmika TrasTa, khaMbhAta. (pU.sA. zrI vasaMtaprabhAzrIjI ma. tathA pU.sA. zrI svayaMprabhAzrIjI ma. tathA pU.sA. zrI divyayazAzrIjI ma. nI preraNAthI mULIbenanI ArAdhanAnI anumodanAthe) 13. bAbu amIcaMda pannAlAla AdIzvara jaina Tempala cerITebala TrasTa, vAlakezvara, muMbaI-400006. (pU. munirAjazrI akSayabodhi vijayajI ma.sA. tathA pU. munirAjazrI mahAbodhi vijayajI ma.sA. tathA pU. munirAjazrI hiraNyabodhi vijayajI ma.sA.nI preraNAthI) 14. zrI zreyaskara aMgherI gujarAtI jaina saMgha, muMbaI (pU. munizrI hemadarzana vi.ma. tathA pU. munizrI ramyaghoSa vi.ma.nI preraNAthI) Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ le 15. zrI jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha, maMgaLapArekhano khAMco, zAhapura, amadAvAda. (pa.pU. AcAryadeva zrI rUcakacaMdra sUri ma. nI preraNAthI) 16. zrI pArzvanAtha zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha, saMghANI esTeTa, ghATakopara (vesTa), muMbaI (pU. munirAjazrI kalyANabodhi vijayajI ma.sA. nI preraNAthI) 17. zrI navajIvana sosAyaTI jaina saMgha, bombe senTrala, muMbaI (pU. munirAjazrI akSayabodhi vi.ma.nI preraNAthI) 18. zrI kalyANajI sobhAgacaMda jaina peDhI, pIMDavADA. (siddhAMtamahodadhi sva. A. zrImad vijaya premasUrIzvarajI ma.sA.nA saMyamanI anumodanArthe). 19. zrI ghATakopara jaina zvetAMbara mUrtipUjaka tapagaccha saMgha, ghATakopara (vesTa), muMbaI. (vairAgyadezanAdakSa pU.A. zrI hemacaMdrasUri ma.sA. nI preraNAthI) 20. zrI AMbAvADI zvetAmbara mUrtipUjaka jaina saMgha, amadAvAda (pU. muni zrI kalyANabodhi vi.ma.nI preraNAthI) 21. zrI jaina zvetAmbara mUrtipUjaka saMgha, vAsaNA, amadAvAda. (pU. AcArya zrI nararatnasUri ma. nA saMyamajIvananI anumodanArthe pUjya tapasvIratna AcArya zrI himAMzusUrIzvarajI ma.sA. nI preraNAthI) Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 22. zrI premavardhaka ArAdhaka samiti, dharaNidhara derAsara, pAlaDI, amadAvAda. (pU. gaNivarya zrI akSayabodhi vijayajI ma. nI preraNAthI) 23. zrI mahAvIra jaina zvetAmbara mUrtipUjaka saMgha, pAlaDI, zeTha kezavalAla mULacaMda jaina upAzraya, amadAvAda. (5.pU. AcArya zrI rAjendrasUri mahArAja sA. nI preraNAthI) 24. zrI mATuMgA jaina zvetAmbara mUrtipUjaka tapagaccha saMgha enDa ceriTIjha, mATuMgA, muMbaI. 25. zrI jIvIta mahAvIra svAmI jaina saMgha, nAdiyA. (rAjasthAna) (pU. gaNivarya zrI akSayabodhi vijayajI ma.sA. tathA munizrI mahAbodhi vijayajI ma.sA. nI preraNAthI) ra6. zrI vizA ozavALa tapagaccha jaina saMgha, khaMbhAta. (vairAgyadezanAdakSa pa.pU. AcAryadeva zrI hemacaMdrasUri ma.sA. nI preraNAthI) ra7. zrI vimala sosAyaTI ArAdhaka jaina saMgha, bANagaMgA, vAlakezvara, muMbaI-400 007. 28. zrI pAlitANA cAturmAsa ArAdhanA samiti. (parama pUjya vairAgyadezanAdala AcAryadeva zrImavijaya hemacaMdrasUrizvarajI mahArAja sAhebanA saMvata 2053 nA pAlitANA madhye cAturmAsa prasaMge thayela jJAnanidhimAMthI) 29. zrI sImaMdhara jina ArAdhaka TrasTa, emaralDa epArTamenTa, aMdherI (I), muMbaI. (munizrI netrAnaMda vijayajI ma.sA. nI preraNAthI) Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 30. zrI dharmanAtha popaTalAla hemacaMda jaina zvetAmbara mUrtipUjaka saMgha, jainanagara, amadAvAda. (preraka - munizrI saMyamabodhi vi. ma.) 31. zrI kRSNanagara jaina zvetAmbara mUrtipUjaka saMgha, saijapura, amadAvAda. (pa.pU. AcArya vijaya hemacaMdrasurIzvarajI ma.sA. nA kRSNanagara madhye saMvata 2052 nA cAturmAsa nimItte pa.pU. munirAjazrI kalyANabodhi vijaya ma.sA. nI preraNAthI) 32. zrI bAbubhAI sI. jarIvALA TrasTa, nijhAmapurA, vaDodarA-390002. 33. zrI goDI pArzvanAthajI Tempala TrasTa, punA. (pU. gacchAdhipati AcAryadeva zrImadvijaya jayaghoSasUrIzvarajI ma.sA. tathA pU. munirAjazrI mahAbodhi vijayajI ma.sA. nI preraNAthI) 34. zrI zaMkhezvara pArzvanAtha jaina zvetAmbara maMdira TrasTa, bhavAnI peTha, punA. (pU. munirAja zrI anaMtabodhi vijayajI ma.sA. nI preraNAthI) 35. zrI rAMdera roDa jaina saMgha, surata. (pU. paM. akSayabodhi vijayajI ma.sA. nI preraNAthI) 36. zrI zvetAmbara mUrtipUjaka tapAgaccha dAdara jaina pauSadhazALA TrasTa, ArAdhanA bhuvana, dAdara, muMbaI. (munizrI aparAjita vijayajI ma.sA. nI preraNAthI) 37. zrI javAharanagara jaina zve. mUrti pUjaka saMgha, goregAma, muMbaI (pU.A. zrI rAjendrasUri ma.sA. nI preraNAthI) Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 38. zrI kanyAzALA jaina upAzraya, khaMbhAta. (pU. pra. zrI raMjanazrIjI ma.sA. pU.pra. zrI IMdrazrIjI ma.sA.nA saMyamajIvananI anumodanArthe pa.pU.sA. zrI vinayaprabhAzrIjI ma.sA. tathA pa.pU.sA. zrI vasaMtaprabhAzrIjI ma.sA. tathA sAdhvIjI zrI svayaMprabhAzrIjI ma.sA. nI preraNAthI) 39. zrI mATuMgA jaina zvetAmbara mUrtipUjaka tapAgaccha saMgha enDa cerITIjha, mATuMgA, muMbaI (pU. paMnyAsa pravara zrI jayasuMdaravijayajI gaNivaryanI preraNAthI) 40.zrI zaMkhezvara pArzvanAtha zvetAmbara mUrtipUjaka jaina saMgha, 60 phuTa roDa, ghATakopara (I) (pU.paM. zrI varabodhivijyajI gaNivaryanI preraNAthI) 41. zrI AdinAtha zvetAmbara mUrtipUjaka jaina saMgha, navasArI, (pa.pU.A. zrI guNaratnasUri ma. nA ziSya pU. paMnyAsajI zrI puNyaratnavijayajI gaNivaryanI tathA pU. paM. yazoratnavijayajI gaNivaryanI preraNAthI) 42. zrI koImbatura jaina zvetAmbara mUrtipUjaka saMgha, koImbatura. 43. zrI paMkaja sosAyaTI jaina saMgha TrasTa, pAlaDI, amadAvAda. (pa.pU.A. zrI bhuvanabhAnusUri ma.sA.nI gurumUrti pratiSThA prasaMge thayela AcArya-paMnyAsa-gaNi padArohaNa dikSA vagere nimitte thayela jJAnanidhimAMthI) Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 44. zrI mahAvIrasvAmI jaina zvetAMmbara mUrtipUjaka derAsara, pAvApurI, khetavADI, muMbaI. munizrI rAjapAlavijayajI ma.sA. tathA pU.paM. zrI akSayabodhivijayajI ma.sA. nI preraNAthI) (pU. 45. zrI hIrasUrIzvarajI jagadguru zvetAMmbara mUrtipUjaka jaina saMgha TrasTa, malADa (pUrva), muMbaI. 46. zrI pArzvanAtha zve. mUrti pU. jaina saMgha, saMghANI esTeTa, ghATakopara (vesTa), muMbaI. (preraka - gaNivaryazrI kalyANabodhi vi. ma.) 47. zrI dharmanAtha popaTalAla hemacaMda jaina zve. mU.pU. saMgha jainanagara, amadAvAda (pU. munizrI satyasuMdara vi. nI preraNAthI cAturmAsamAM thayela jJAnanidhimAMthI) 48. ratanabena velajI gAlA parivAra, muluMDa - muMbaI (preraka-pU. munizrI ratnabodhi vijayajI) 49. zrI marIna DrAIva jaina ArAdhaka TrasTa, muMbaI 50. zrI sahasraphaNA pArzvanAtha jaina, derAsara upAzraya TrasTa. bAbulanAtha, muMbaI (preraka - munizrI sattvabhUSaNa vijayajI) 51. zrI govAlIyA TeMka jaina saMgha, muMbaI (preraka - gaNivaryazrI kalyANabodhi vi.) para. zrI vimalanAtha jaina derAsara ArAdhaka saMgha. bANagaMgA, muMbaI. (preraka-pU.A. zrI hemacaMdrasUrijI ma.) Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 53. zrI vADIlAla sArAbhAI derAsara TrasTa prArthanA samAja, muMbaI. (preraka - munizrI rAjapAlavijayajI tathA paMnyAsajI zrI akSayabodhi vijayajI gaNivara) 54. zrI prInsesa sTrITa, luhAra cAla jaina saMgha. (preraka - gaNivarya zrI kalyANabodhi vi.) 55. zrI dharmazAMti cerITebala TrasTa, kAMdivalI (IsTa), muMbaI. (preraka - munizrI rAjapAla vijayajI tathA paM. zrI akSayabodhi vijayajI gaNivara) - 56. sAdhvIjI zrI suryayazAzrIjI tathA suzIlayazAzrIjInA pArlA (IsTa) (kRSNakuMjamAM thayela comAsAnI AvakamAMthI.) 57. zrI premavardhaka devAsa zve. mUrtipUjaka jaina saMgha, devAsa, amadAvAda (preraka-pU.A. zrI hemacaMdrasUrijI ma.) 58. zrI pArzvanAtha jaina saMgha, samAroDa, vaDodarA (preraka-paMnyAsapravara zrI kalyANabodhi vijayajI gaNivarya) kolhApura 59. zrI munisuvratasvAmI jaina derAsara TrasTa (preraka- pU. munirAja zrI premasuMdara vijayajI) 60. zrI dharmanAtha po. he. jainanagara zve. mU. pU. saMgha, amadAvAda (preraka- pU. puNyarati vijayajI mahArAjA) Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 18 61. zrI dipaka jyoti jaina saMgha, kAlAcokI, parela, muMbaI (preraka- pU. paM. zrI bhuvanasuMdara vijayajI gaNivarya tathA pU. paM. zrI guNasuMdara vijayajI gaNivarya) 62. zrI padmamaNi jaina zvetAMbara tIrtha peDhI - pAbala, punA (5. kalyANabodhi vijayajInI vardhamAna tapa so oLInI anumodanArthe, paM. vizvakalyANa vijayajInI preraNAthI) 63. omakAra sUrIzvarajI ArAdhanA bhavana - surata (preraka - A. guNaratnasUri ma. nA ziSya munizrI jinezaratnavijayajI ma.). 64. zrI goDI pArzvanAtha jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha, nAyaDukolonI, ghATakopara (IsTa), muMbaI 65. zrI AdIzvara zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha, goregAma 66. zrI AdIzvara zvetAMbara TrasTa, sAlema (preraka- pU. gacchAdhipati A. jayaghoSasUrIzvarajI ma.sA.) 67. zrI govAliyA Teka jaina saMgha, muMbaI 68. zrI vilepArlA zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha enDa cerITIjha, pArlA, muMbaI Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa-muMbaI dvArA prakAzita thayelA graMthonI sUci 1 jIvavicAra prakaraNa saTIka daMDaka prakaraNa saTIka kAyasthiti stotrAbhidhAna saTIka. 2 nyAyasaMgraha saTIka. 3 dharmasaMgraha saTIka bhAga-1 4 dharmasaMgraha saTIka bhAga-2 5 dharmasaMgraha saTIka bhAga-3 6 jIvasamAsa TIkAnuvAda 7 jaMbudrIpa saMgrahaNI saTIka 8 syAdvAdamaMjarI sAnuvAda 9 saMkSepa samarAditya kevaLI caritra 10 bRhat kSetrasamAsa saTIka 11 bRhat saMgrahaNI saTIka 12 bRhat saMgrahaNI saTIka 13 ceiyavaMdaNa mahAbhAsa 14 nayopadeza saTIka 15 puSpamALA (mULa anuvAda) 16 mahAvIracariya 17 mallinAtha caritra 18 vAsupUjya caritra 19 zAMtasudhArasa saTIka 20. zrAddhaguNa vivaraNa 21 tattvajJAna taraMgiNI 22 triSaSThizalAkApuruSa caritra parva 3/4 23 triSaSThizalAkApuruSa caritra parva 5/6 24 aSTasahasrI tAtparya vivaraNa 25 muktiprabodha 26 vizeSaNavatIvaMdana pratikramaNa avasUrI 27 pravrajyA vidhAnakulaka saTIka 28 caityavaMdana bhASya (saMghAcAra bhASya saTIka) 29 vardhamAnadezanA padya (bhAga-1 chAyA sAthe) 30 vardhamAnadezanA padya (bhAga-2 chAyA sAthe) vyavahAra zuddhi prakAza anekAnta vyavasthA prakaraNa 33 prakaraNa saMdoha 34 utpAdAdisiddhi prakaraNa saTIka 31 32 35 abhidhAna vyutpatti prakriyA koza bhAga-1 (ciMtAmaNi TIkAnuM akArAdi krame saMkalana) 36 abhidhAna vyutpatti prakriyA koza bhAga-2 (ciMtAmaNi TIkAnuM akArAdi krame saMkalana) 37 praznottara ratnAkara (senaprazna) Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 saMbodhasaptati saTIka 39 paMcavastu saTIka 40 zrI jaMbusvAmI caritra 41 zrI samyatva saptati saTIka 42 guru guNa patrizatpatrizikA saTIka 43 stotra ratnAkara 44 upadeza saptati 45 upadeza ratnAkara 46 zrI vimalanAtha caritra 47 subodhA samAcAra 48 zAMtinAtha caritra graMtha 49 navapada prakaraNa saTIka bhAga-1 50 navapada prakaraNa saTIka bhAga-2 51 navapada prakaraNa laghu vRtti para zrAddha prakaraNa vRtti 53 zrI pArzvanAtha caritra 54 vijayaprazasti bhASya (vijayasenasUri caritra) 55 kumArapALa mahAkAvya saTIka (prAkRtayAzraya) 56 dharmaratna prakaraNa saTIka bhAga-1 57 dharmaratna prakaraNa saTIka bhAga-2 58 upadeza pada bhAga-1 59 upadeza pada bhAga-2 60 zrAddhadinakRtya bhAga-1 61 zrAddhadinakRtya bhAga-2 6ra pArzvanAtha caritra 63 vicAra ratnAkara 64 upadeza saptatikA 65 devendra narakendra prakaraNa 66 puSpa prakaraNa mALA 67 gurnAvalI 68 puSpa prakaraNa 69 neminAtha mahAkAvya 90 pAMDava caritra bhAga-1 71 pAMDava caritra bhAga-2 72 pArzvanAtha caritra gadya 73 hIra praznottarANi 74 dharmavidhi prakaraNa 75 supArzvanAtha caritra bhAga-1 76 devadharma parIkSAdi graMtho 77 supArzvanAtha caritra bhAga-2-3 8 prakaraNatrayI 9 samatAzataka (sAnuvAda) (c) upadezamALA-puSpamALA 81 pRthvIcaMdra caritra dara upadezamALA 83 pAIyalacchI nAmamAlA 84 doDhaso savAso gAthAnA stavano 85 dvivarNa ratnamAlA 86 zAlibhadra caritra 87 anaMtanAtha caritra pUjASTaka 8 karmagraMtha avacUrI 89 upamiti bhava prapaMca kathA bhA.-1 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 dharmabindu saTIka 91 prazamarati saTIka 92 mArgaNAdvAra vivaraNa 93 karmasiddhi 94 jaMbusvAmI caritra anuvAda 95 caityavaMdana bhASya sAnuvAda 96 guNavarmA caritra sAnuvAda 97 savAso doDhaso gAthAnA stavano 98 dvAtriMzadghAtriMzikA 99 thAkoSa 100 jaina tIrtha darzana 101 jaina kathA saMgraha bhAga-1 102 jaina kathA saMgraha bhAga-2 103 jaina kathA saMgraha bhAga-3 104 rayaNasehara nivakA saTIka 105 AraMbhasiddhi 106 neminAtha caritra gadya 107 mohonmulanam (vAdasthAnam) 108 zrI bhuvanabhAnu kevaLI caritra (anuvAda) 109 zrI caMdraprabhasvAmI caritra (anuvAda) 110 ApaNA jJAnamaMdiro 111 pramAlakSaNa 112 AcAra pradIpa 113 vividha praznottara 114 AcAropadeza anuvAda 115 paTTAvalI samuccaya bhAga-1 21 116 paTTAvalI samuccaya bhAga-2 117 ratnAkarAvatArikA sAnuvAda bhAga-1 118 ratnAkarAvatArikA sAnuvAda bhAga-2 caityavaMdana covIzI tathA praznottara 119 ciMtAmaNI 120 121 122 123 pratikramaNa hetu (pustaka) 124 jaina kumArasaMbhava mahAkAvya 125 devacaMdra stavanAvali 126 AnaMdakAvya mahodadhi bhAga-1 127 128 129 130 dAna prakAza (anuvAda) kalyANa maMdira-laghuzAMti saTIka upadeza saptatikA (TIkAnuvAda) pustaka 131 132 zrI paryaMta ArAdhanA sUtra (avasUrI anuvAda sAthe) jinavANI (tulanAtmakadarzana vicAra) praznottara pradIpa graMtha prAcIna koNa zvetAmbara ke digambara (gujarAtI) jaMbudrIpa samAsa (anuvAda) sumati caritra (anuvAda) tattvAmRta (anuvAda) 133 134 triSaSThizalAkApurUSa caritra parva-1 135 triSaSThizalAkApurUSa caritra parva-2 136 jaina kathA saMgraha bhAga-4 (pratAkAra saMskRta) 137 jaina kathA saMgraha bhAga-5 (pratAkAra saMskRta) Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 jaina kathA saMgraha bhAga-6 (pratAkAra saMskRta). 139 jaina dharma bhakti kaMcanamALA | (sAnuvAda) bhAga-1 140 jaina dharma bhakti kaMcanamALA (sAnuvAda) bhAga-2 141 zrImokSapada sopAna (cauda guNasthAnakanuM svarUpa) 142 ratnazekhara ratnAvatI kathA (parvatithi mAhAbhya para) 143 SaSThizatakam (sAnuvAda) 144 namaskAra mahAmaMtra (nibaMdha) 145 jaina gotra saMgraha (prAcIna jaina ItihAsa sahita) 146 nayamArgadarzana yAne sAtanayanuM svarUpa mahopAdhyAyazrI vIravijyajI mahArAjA caritra 148 mukti mArgadarzana yAne dharmaprAptinA 157 dazavaikAlika saTIka 158 oghaniryukti saTIka 159 piMDaniryukti saTIka 160 Avazyaka sUtranI TIkA bhAga-1 161 Avazyaka sUtranI TIkA bhAga-2 16ra Avazyaka sUtranI TIkA bhAga-3 163 Avazyaka sUtranI TIkA bhAga-4 164 Avazyaka sUtranI TIkA bhAga-1 165 Avazyaka sUtranI TIkA bhAga-2 166 Avazyaka sUtranI TIkA bhAga-3 167 Avazyaka sUtranI dIpikA bhAga-1 168 Avazyaka sUtranI dIpikA bhAga-2 169 Avazyaka sUtranI dIpikA bhAga-3 170 uttarAdhyayana saTIka bhAga-1 171 uttarAdhyayana saTIka bhAga-2 172 uttarAdhyayana saTIka bhAga-3 173 jaMbudvIpa prajJapti bhAga-1 174 jaMbudvIpa prApti bhAga-2 175 chavAvAbhigama sUtra bhAga-1 176 chavAvAbhigama sUtra bhAga-2 177 rAjaprastrIya 178 AcArAMga dIpikA 179 bhagavatI sUtra bhAga-1 180 bhagavatI sUtra bhAga-2 181 bhagavatI sUtra bhAga- 18ra pannavaNA sUtra saTIka bhAga-1 183 pannavaNA sUtra saTIka bhAga-2 hetuo 149 cetodUtam 150 mUrtimaMDana praznottara 151 piMDavizuddhi anuvAda 15ra naMdisUtra (mULa). 153 naMdisUtra saTIka (bIjI AvRtti) 154 naMnnitra cUrNi saTIka 15ya anuyoga dvArA saTIka 156 dazavaikAlika saTIka Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 RSibhASitasUtra 185 hAribhadrIya Avazyaka TIppaNaka 186 sUryaprajJapti saTIka 187 AcArAMga dIpikA bhAga-1 188 sUtrakRtAMga dIpikA 189 ThANAMga saTIka bhAga-1 190 ThANAMga saTIka bhAga-2 191 anuyogadvAra mULa 192 samavAyAMga TIka 193 AcArAMga dIpikA bhAga-2 194 sUtrakRtAMga saTIka bhAga-1 195 sUtrakRtAMga saTIka bhAga-2 196 bhagavatI sUtra 197 kalpasUtra pradIpikA 198 kalpasUtra kaumudi 199 AnaMda kAvya mahodadhi bhAga-3 ra zrI zrutajJAna amIdhArA 201 uttarAdhyayana sUtra-mULa 202 upadhAna vidhi preraka vidhi 203 hIrasvAdhyAya bhAga-1 204 hIrasvAdhyAya bhAga-2 205 caityavaMdanAdi bhASyatrayI (vivecana) 206 bhojaprabaMdha 207 zrI vastupAla caritra (bhASAntara) ra08 zrI yogabiMdu saTIka 29 guru guNa ratnAkara kAvyam 210 jagadguru kAvyam 23 211 yogadRSTisamuccaya (anuvAda) 212 jaina jyotigraMtha saMgraha 213 pramANa paribhASA 214 prameya ratnakoSa 215 216 217 218 219 220 221 222 paMcakarmagraMtha (devacaMdrajI) 223 vicArasAra (devacaMdrajI) jaina stotra saMgraha bhAga-2 zrI yogadaSTisamuccaya (bhAvAnuvAda) navasmaraNa (IMglIza sArtha sAnuvAda) ATha diSTanI sajjhAya AgamasAra (devacaMdrajI) nayacakrasAra (devacaMdrajI) guruguNaSatriMzikA (devacaMdrajI) 224 zrI paryuSaNa parvAdika parvonI kathAo 225 vimaLa maMtrIno rAsa 226 bRhat saMgrahaNI aMtargata yaMtrono saMgraha rara7 damayaMtI caritra 231 232 233 228 bRhatsaMgrahaNI yaMtra 229 jaina stotra saMgraha 230 yazodhara caritra 234 235 236 caMdravIrazubhAdi kathA catuSTayam vijayAnaMda abhyudayam mahAkAvya jainadharmavarastotra-godhUlikArthasabhAcamatkAreti kRtitritayam anekArtha ratnamaMjUSA siripAsanAhacariyuM samyaktva kaumudI (bhASAMtara) Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra37 vimalanAtha caritra (anuvAda) ra8 jaina kathAratnakoSa bhAga-1 (anuvAda) ra39 jaina kathAra-koSa bhAga-2 240 jaina kathA ratnakoSa bhAga-3 241 zatruMjaya tIrthoddhAra (anuvAda) ra4ra jaina stotra tathA stavanasaMgraha sAthe 243 vastupAla caritra 244 siddhaprAbhRta saTIka 245 sUktamuktAvalI 246 nalAyanam (kuberapurANama) 247 baMdhahetRdayatribhaMgI prakaraNAdi 248 dharmaparIkSA ra49 AgamIya sUktAvalyAdi 250 jaina tatvasAra saTIka 251 nyAyasiddhAMta muktAvalI 2para haimadhAtupATha 253 navIna pUjA saMgraha 254 siddhacakrArAdhana vidhi vi. saMgraha 255 nAyAdhammakahAo (pustaka), 256 pramANanayatavAlokAlaMkAra (sAva) ra57 tatvArthadhigamasUtra (gujarAtI) ra58 vicArasaptatikA saTIka + vicArapaMcAzikA saTIka 259 adhyAtmasAra saTIka ra60 lIlAvatI gaNita 261 saMkramakaraNa (bhAga-1) ra6ra saMkramakaraNa (bhAga-2) ra63 bhaktAmarastotra (prata) 264 SasthAnaka prakaraNa (prata) ra65 suvrataRSikathAnaka + saMvegaDhamakaMdalI (prata) ra66 zrI zatruMjaya mahAtIrthoddhAra (mULa) ra67 chavAnuzAsanam ra68 prabaMdha ciMtAmaNI (hindI bhASAMtara) ra69 devacaMdra (bhAga-2) ra70 bhAnucaMdra gaNita ra71 digvijaya mahAkAvya ra7ra vijJapti lekha saMgraha ra73 AbU (bhAga-1) AbU (bhAga-2) ra75 AbU (bhAga-3) ra76 AbU (bhAga-4) ra77 AbU (bhAga-5) ra8 nyAya prakAza ra9 zrI zobhana stuti graMtha 280 RSabha paMcAzikA graMtha 281 kumAravihArazatakam ra74 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( kiMcida vaktavya ho ujaja lagabhaga vIseka varSa pahelAMnI vAta che. saMskRta kAvyagraMthe ane caritragranthono abhyAsa ane vAcana karatAM, " bhaviSyamAM vyAkhyAnAdi prasaMge kAmamAM Avaze,' e IrAdAthI kevaLa mArA ja upayogane mATe noMdhI levAto "zlekasaMgraha " Ama bIjAonA paNa upayoga mATe pustakAkAre bahAra paDaze, evI svapnamAM ye meM AzA nahi rAkhelI. dazeka varSanA mArA vAcanamAMthI AvA hajAreka kene saMgraha mArI pAse thayo. e saMgrahane jenArAo paikInA ghaNuM zubhecchakonI e bhalAmaNe vadhAre saMgraha karavA tarapha mane utsAhita karyo ke A saMgraha je pustakAkAre bahAra paDe to te ghaNuM upadezako, upadezake ja nahi; parantu sAmAnya vargane paNa upakArI thAya." pariNAme abhinava granthanuM vAcana ane temAMthI suMdara lAgatAM subhASitone saMgraha huM karato ja gayo. mArA A saMgrahamAM lagabhaga cAreka hajAra keno saMgraha, ke jemAM prAkRta gAthAone paNa samAveza thAya che, thatAM tene chapAvavA mATe taiyArI karI ke jenA phaLasvarUpa tenA traNa bhAgo janatAnI samakSa mUkavA huM bhAgyazALI thayo chuM. mArA A saMgraha tenA khapI jIvene vadhAre upayogI thAya, eTalA mATe mArAthI banI zakuM teTalA aMze tenA viSayo ane peTAviSaye pADavAno prayatna karyo che. e kahevAnI bhAgye ja jara rahe che ke ghaNI vakhata eka ja subhASita kayA viSayamAM mUkavuM e samajavuM bahu kaThina thaI paDe che. eno viSaya ghaNI vastuonI sAthe saMbaMdha rAkhe che, tema chatAM paNa eTaluM vicArI zakAyuM teTaluM vicArIne tema ja bIjA vidvAna mahAnubhAvonI salAha laIne viSaya-vibhAgo pADavAmAM AvyA che. AzA che ke-AnA upayogI mahAnubhAvone ame karelI baMTaNIthI jarura lAbha thaze. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 26 viSayanI chAMTaNI karavAmAM eka bIjI muzkelI paNa bhUlavA jevI nathI ja. dhArmika viSayo ane vyAvahArika viSayone judA karavA e ghaNuM ja kaThina kAma che, ema mane lAgyuM che. mArgAnusArI gRhasthanA 35 guNa ke zrAvakanA 21 guNo, nIti ke sadAcAra, kartavya ke vinayaviveka, A badhA viSaya, naitika viSayo jevA dekhAvA chatAM, jema dhArmika viSayothI judA pADI zakAya nahi; tema zrAvakonAM 12 vrata, bhAvanA ke dhyAna, paMdara karmAdAna ke aDhAra pApasthAna e dhArmika gaNAtA vipo vyAvahArika viyothI judA pADI zakAya nahIM. ema hovA chatAM A pustakano lAbha lenArAonI anukULatAne mATe A pustakomAM ApelA badhA viSayone, banI zakyuM teTalA vicArapUrvaka, dhArmika ane vyAvahArika ema be vibhAgomAM vaheMcI devAmAM AvyA che. yadyapi subhASitonA saMgraharUpe subhASita ratnabhAMDAgAra, subhASitasudhAratna bhADAgAra ane evA aneka grantha bahAra paDyA che, paraMtu emAM moTe bhAge hiMdu graMthamAMne ja saMgraha che; temaja te graMthe sAnuvAda nathI. A be khAmI mArA A saMgrahamAMthI dUra karavAmAM AvI che. eTale ke hiMdu graMthe uparAnta jaina graMthe pakInA suMdaramAM suMdara subhASito A saMgrahamAM jema vizeSarUpe levAmAM AvyAM che tevI ja rIte dareka subhASitane anuvAda paNa tenI sAthe ApavAmAM Avyo che. eka bIjI paNa vizeSatA AmAM che koI paNa loka kayAMthI levAmAM Avyo che, e sthAna paNa te graMthanA pRi, adhyAya vagere sAthe ApavAmAM AvyuM che. A vizeSatA atyAra sudhInA AvA bIjA saMgrahamAM bhAgye ja jovAya che. mAro A saMgraha lagabhaga cAra hajAra lokono che. tenuM eka ja pustaka thatAM ghaNuM moTuM thaI javAnA kAraNe ane vAcakonI anukULatAne mATe, e badhA saMgrahane cAra bhAgamAM bahAra pADavAnuM nakakI karavAmAM AvyuM che. ( A dareka bhAga lagabhaga cAra cAraso pAnAnA thaze ) jemAMnA be bhAga thoDA ja vakhata upara bahAra paDI cUkyo che ane Aje trIjo bhAga janatA samakSa mUkAya che Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 mArA saMgrahamAM je prAkRta gAthAono saMgraha thaelo tene judA ja pustakarUpe bahAra pADavAno vicAra goThavelo hoI, A saMgrahamAM mAtra saMskRta zloke ja ApavAmAM AvyA che. AvA eka bahata saMgrahane mATe jema ekAda sArI prastAvanAnI jarUra che, tema AkhA graMthamAM AvatA tamAma zlokanI akArAdi anukramaNikA tathA upayogamAM lIdhelA graMthonuM sUcipatra vagere keTalIka upayogI bAbate ApavAnI paNa jarUra che, paraMtu te badhu Akhaye saMgraha taiyAra thayA pachI ja ApI zakAya, eTale te badhI bAbato cothA bhAgamAM ApavAnuM rAkhI, A pratyeka bhAgamAM to temAM AvatA vipayAnI anukramaNikA, sAMketika akSaro ane cihnonI samajutI tathA zuddhipatraka-eTaluM ja mAtra ApavuM ucita dhAyuM che. mAtra A pustakanI utpattinA saMbaMdhamAM ja je kaMI be eka bAbate kahevAnI hatI te kahI che. A prasaMge mArA te be mahAna upakArIonA upakArane pragaTa karavo nahIM bhUluM ke jeonI asIma kRpA ane amIdRSTie mArA jevA ajJAnI temaja jaDabuddhivALA jIvane caitanya apyuM che ane mArA jIvananI kAyApalaTa karI mane zI banAvyo che. teo che-mArA dAdAguru, jagapUjaya, zAstra vizArada, jainAcArya zrI vijayadharmasUrIzvarajI mahArAja ane mArA guruvarya zAMtamUrti munirAja zrI jayaMtavijayajI mahArAja.mArA gurue A graMthane suMdara, paddhatisara ane zuddha banAvI ApavA mATe zrama sevyuM che, e badala paNa huM teozrIne atyaMta RNI chuM. viSayo ane peTAviSayonI cUMTaNI karavAmAM temaja pro vagere tapAsavAmAM sAyalAnivAsI nyAyatIrtha tarlabhUSaNa paMDita ratilAla dIpacaMda desAie ane zuddhipatraka banAvI ApavAmAM nyAya-sAhityatIrtha munirAja zrI himAMzuvijayajIe ApelA yoga badala teone dhanyavAda Apavo bhUlIza nahIM. uparyukta ane gudevonI asIma kRpA, mAre bAkIno bhAga jaladI bahAra pADavAnuM sAmarthya ape, e aMtaranI abhilASA pUrvaka viramuM chuM. zeTha kapUracaMdajInI dhamAlA dharmajayatopAsaka baladuTha (siTI sTa), kArataka suda 15. } ( muni vizALavijaya. vI. saM. 2463, dharma saM. 15. ) Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 viSayAnukramaNikA. 817 818 (trajJA mAnI) maGgalAcaraNa : kula leka 1 : 2 kSatriya : kula loka 10 : pRSTha 818 'uttama kSatriya ( 818 kSatriyano mukhya dharma prajAnuM kSatriyanuM karma pAlana 820 kSatriya ane vaizyanuM karma 819 | kSatriya ane vaizyane vizeSa dharma 820 kSatriyano dharma 819 | pazudhamAM sAcuM kSatriyapaNuMnathI821 1 kSatriyanAM patananAM kAraNo 821 2 tA : : phala leka 23 : pRSTha 822 rAjAnAM cihna 822 | rAjAno mukhya dharma prajA rAjAne mahimA 823 kalyANa 828 rAjA : badhAno AdhAra 823 | rAjA-prajAno dharma 829 rAjAnA guNa 824rAjAne priya koNa thAya 800 rAjAnA doSa 826 | rAjAthI phAyadA rAjAne dharma 826 3 rAjanIti ? kula loka 33 pRSTha 832 rAjyanuM phaLa 831 jUna maMtrI rAkho 835 rAjyanI zobhAnAM sAdhano 831 ! DAhyA maMtrIthI phAyado 836 rAjaputranA doSa | mukhya maMtrIthI nukasAna maMtrInuM lakSaNa maMtrIne dharma 8 36 sAce maMtrI 833 senApatinA guNa 801 maMtrInA doSa 833 ? subhaTanI prazaMsA 83 0 832 cha 837 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 840 855 857 858 sabhAsade kevA joIe 838 1 pahelAM sAmane prayoga 840 pratihAranuM lakSaNa 838 | daMDa kone kare purohitanuM lakSaNa 839 ! yuddha kyAre karavuM 841 rAjAnA lekhakanuM lakSaNa 839 { zaraNAgata rakSaNa karavuM 841 cAra prakAranI nIti 839 | rAjalakSmInA nAzanAM kAraNe 841 4 brAhmaNa = kula leka pa1 : | pRSTha 842 brAhmaNanuM lakSaNa 84ra | brAhmaNanuM kalaMka sAco brAhmaNa 848 brAhmaNa ane mAMsa 856 sAcuM brAhmaNapaNuM: sadAcAra 849 brAhmaNa chatAM vaizya 856 sAcuM brAhmaNapaNuM: saMskAra 850 brAhmaNa chatAM cAMDAla brAhmaNanAM karma 852 brAhmaNa chatAM pazu 857. brAhmaNano dharma 854 brAhmaNa chatAM gadheDe brAhmaNanuM dhana 854 5 bhikSA = kula glaeNka 3 : | pRSTha 858 yAcaka niMdA 859 ! bhikSAthI nukasAna 859 : kula glaeNka 3 : | pRSTha 860 guNIne AzIrvAda 860 | dharmalAbhane AzIrvAda 860 7 vaizya : kula zloka 5 : pRSTha 862 vaizyane dharma 862 | vaizyanuM karma vaizyane mATe kArya ane vaizya ane zudranAM karma 863 akArya 862 | 8 vyApAra kula zloka 5 : pRSTha 864 vaNikane vyApAra 864 [ dharmane abAdhaka vyApAra kare 865 vyApAra kevI rIte karavo 865 | vyApAra saphaLa kema thAya 865 9 dezATana : kula leka 2 : pRSTha 866 dezATananA guNadoSa 866 / kayAM vAsa na kare 866 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 : kula bleka 10 : pRSTha 867 867 zukradharma sevA 868 867 | cAra varNanA sAdhAraNa dharma 868 868 8ii ? kula leka 5: pRSTha 870 870 | madhyama sevA 871 871 | sevAnuM phaLa : kula bleka 8H pRSTha 872 872 | sevake zuM na karavuM? 874 872 sevakane dharma 874 873 20 sUra zudranAM lakSaNa zuddha-cAMDAlanA prakAra zaka chatAM brAhmaNa 22 sevA sevAdharmanI gahanatA pUrva sevA 12 sevaka sevakanA guNa sevaka-niMdA sevakanI muzkelI 13 svAmI svAmIzeThanA guNa namAla zeTha 14 supAtra pAtra zabdano artha supAtranuM svarUpa supAtranA prakAra 15 kupAtra kupAtra-niMdA supAtra ane kupAtra 16 sajjana sajananuM svarUpa sAcA sajajana sajajanano mahimA sajajanenI durlabhatA 880. * kula kaleka 5 : pRSTha 876 876 | durlabha-svAmI-sevaka 877 877 : kula bleka 9 : pRSTha 898 878 ] supAtra mahimA 880 878 | supAtranI durlabhatA 880 879 I supAtrathI phaLa kula maleka 5 : | pRSTha 881 881 kupAtramAM badhuM nakAmuM 881 881 : kula leka 30 : pRSTha 883 883] sajana : dayAvAna 884 | sajajanenuM AcaraNa 884] sajajaneno sthira svabhAva 891 - 886I sajajana ane durjana 888 888 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 durjana dujananuM svarUpa durjananI ni MdA durjana : halakApaNuM traNa duna durjananA doSo durjanane svabhAva 18 mahApuruSa mahApuruSanI mahattA mahApuruSanA guNA mahApuruSanA svabhAva mahApuruta : sattvAbhimAnI mahApuruSanI bhAvanA 19 sAkSI 31 tet * kula zlAka 26 : kayAM kANu dhUta 896 durjananI jIbha durjana ane haLa durjana ane kutarA durjana ane sa durjana pAtAne ja ThaMge che 898 901 901 902 * kunnu AAka 41 : 96 mahApuruSanuM lakSaNa mahApuruSanAM batrIza lakSaNa 909 910 sAce mitra kharAba mitra sAceA mitra : dha mitra praza sA mitrAdikanI parIkSA 21 maitrI sarakhAnI ja maitrI cAya kAnI maitrI na karavI dUdha ane pANInI maitrI pRSTha 906 mahApuruSanu aTala vacana 917 mahApuruSa svIkRta cheADatAM nathI 917 mahApuruSane avatAra 912 zA mATe ? 918 914 mahApuruSanI durtaMbhatA 918 916 uttama, madhyama, ama puruSa 919 917 | mahApuruSa-parIkSA 920 : kula klAka 2 : sAkSInA dhama : satya vANI 921 | sAcA sAkSI : AtmA 20 mitra : kula zlAka 16 : 922 | kANuM kAnA mitra durlabha mitra 923 mitra sAthenu vartana mitrane AzIrvAda mitrathI phAyadA pRSTha 896 924 924 925 * kula klAka 8 : 903 903 904 904 905 95 pRSTha 922 pR: 92 ra1 925 926 926 927 927 pRSTha 1928 928 mitratA ke zatrutA sthira nathI 930 929 mitratAnuM mULa 931 930 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 rA kANuM kAne zatru zatrunI upekSA na karavI traNa akAraNa zatru 23 kRtajJa kRtajJa mahimA kRtajJa : sajjana 24 kRtaghna kRtajJa nidA pAMca amRtana 25 balavAna S sAcA alavAna alavAnanu kArya 26 nirbala niSkuLanuM kAi nahi 27 kavi kavinuM svarUpa sAcA kavi 28 kavitA kavitA prazaMsA kavitAnuM kalaMka 29 dhIra dhItuM svarUpa 30 dhIraja dhIraja prazaMsA * kula klAka pra : 934 32 932 932 zatruthI kAyade 932 * kula zlAka 4 : 934 pRSTha 932 janmathI zatru ke mitra nathI thatA 933 933 | kRtajJanI durlabhatA : kula leAka 3 : 936 dharma bhUlanAra H kRtA 936 : kula zlAka 5: 938 939 : kula zlAka 2 : 941 940 : kula lAka 3: niLanuM baLa 941 kukavi:: vezyApati '/ 4 34 pRSTha 938 sAcA balavAna : buddhizALI 939 : kula zlAka 6: 43 kavitA ane khANu 944 kavitA : amRta \ - kula lAka 2: 946 | dhIranA mA pRSTha 936 935 237 pRSTha 940 pRSTha 943 pRSTha 941 pRSTha 946 940 4ra 944 945 ext 34 947 - kula leAka 2: 947 | dhIraja H kaSTa nAza upAya 940 Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 zikSaka = kula loka 5 : pRSTha 948 sAco zikSaka 948 | zikSakanI IrachA : ziSyathI kharAba zikSaka 949 | parAjaya 949 32 ziSya kula 4: pRSTha 950 ziSyanuM lakSaNa 950 | kuziSya : tyAjya 951 gurubhakata ziSya : bhAgyazALI 950 33 zikSA-34 : kula leka 12 : pRSTha para upadeza kone Apavo 95ra | hitopadezakane dukha na thAya 954 papadeza : sahelo 953 sAce upadezaka 954 kenI pAsethI zuM zIkhavuM 953 | AtmAne upadeza 955 upadezaka upara kopa na karavo 954] upadezakane sadA lAbha 956 34 paNDita : kula loka 16: pRSTha 957 paMDitanuM lakSaNa 957] sAco paMkti : savamAM samadaSTi60 paMDinanI mahattA 958 |paMDita zuM jue sAco paMDita 958 paMDita paMDitane jANe 961 sAco paMDita : garva rahita 959 | paMti phaLa pAme sAce paMDita : kriyAvAna 960] paMDitanuM kArya 962 35 mUrkha = kula leka 15 : pRSTha 963 mUkhanuM lakSaNa 960 mUrkha : pApI 966 mUrkha koNa 963 [ mUkha paNa zuM na kare mUkha-niMdA 964 | mUrkhane saMga tajavo 867 mUrkha : dharmatyAgI 965 | manuSya chatAM pazu 967 mUkhane upadeza na Apavo 965 paDita ane mUrkha rUka jaiza = kula zloka 3H pRSTha 99 sAce vaidya ane sAcuM auSadha 969 | kuvaidya niMdA . vaidyanA guNa 969 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37 mAtA-pitA mAtA-pitAnA upakAra mAtA, pitA ane guru 970 mAtAne mahimA pAMca mAtA 901 kANu kayAM sudhI mAtAne mAne 971 pitA-mahimA 38 putra putramahimA suputra prazaMsA uttama putra 39 vandhu sAme bandhu 40 gRhastha gRhasthAzrama mahimA sAcA gRhastha gRhasthanu sukha gRhasthanI pharaja gRhasthanA guNu [ zrAvaTM ] zrAvakapaNAne mahimA 41 pati pati-mahimA patinA guNa 42 patnI patnI-mahimA patnInA guNa * kula zlAka 20 : pRSTha 70 mAtA, pitA, gu--mahimA 973 973 kharA mAtA-pitA mAtA-pitAnI pharaja 974 972 kharAba mAtA-pitA 971 972 | mAtA-pitAdinuM poSaNa karavuM pa mAtA-pitAnI sevAnuM phaLa 976 272 pRSTha 977 34 : kula leAka 11 : 977 977 979 : * kula zlAka 2 | badhunI karaja 981 : : kuMla bleka 33 982 cauda prakAranA zrAvaka 982 zrAvaka zabdane a 983 zrAvaka kabya 983 zrAvakanu bhAjana kuputra nidA putrathI ja putra sAthenuM vartana 984 985 : kula zloka 5 : 995 995 993 patisevA kuLa | 993 : kula zlAka 7 3 I 979 sadgati thatI nathI 972 980 pRSTha 981 pRSTha 990 mArgAnusArInA pAMtrIza guNu 990 981 82 925 eet 987 patnI dhama patnI : sAcA sahakArI pRSTha 993 994 pRSTha 95 996 997 Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 1010 53 strI * kula zleka 15 : pRSTha 6 rI-mahimA 998) strInA soLa zaNagAra 1902 sArI strInAM lakSaNa 999 ! strI-caritranI agamyatA 1002 strInA guNa vidhavA strIne tyAjya 1003 strInA batroza guNa 1000 | sAsare jatI strIne zIkhAmaNu1003 strInA meLa deSa 1001 | 44 satI * kula bleka 5 : pRSTha 1004 satInuM lakSaNa 100 | satIH parapuruSa tyAgI 1005 satI-mahimA 10pa/ satInuM kartavya 1005 45 parastrI : kala bloka 17 : pRSTha 1086 parastrI niMdA 1006 | parastrItyAga upadeza parastrI : panotI 1007 | parastrI tyAga phaLa 1011 parastrIgamananuM kaDavuM phaLa 1007 46 vezyA 2 kula bleka 10 . pRSTha 1012 vecA-niMdA 1012 vezyAthI kaDavuM phaLa 1014 vesyA : agni 101T vezyAtyAga upadeza 1015 vezyA : dhanalobhI 7 rAvata : kula bloka 12 : pRSTha 1016 AcAra-mahimA 1016 | sadAcAranI durlabhatA 1019 konI sAthe kema vartavuM 1016 [ rokAvAra] AcAra vicAra 1017 lokAcAranA jJAna vagarane AcArabhizatA 1017 mUrkha 119 amAcAra 1018 | lekAcAranA viruddhane tyAga 120 sAcArI 1018 1014 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 28 vinara : kula zloka 18 pRSTha 101 jAgavAno niyama 1021 [ zuM gharathI dUra karavuM 124 maLa-mUtratyAga niyama 10-1 | kaI dizAmAM zuM karavuM 124 prAtaHkarma 1022 | snAna ane bhajano 125 Acamana karyA pachI zuM karavuM1022 saMdhyA samaya 125 divasamAM karavAnAM cha kArya 1022 | saMdhyAsamaye varSa 125 kevI rIte na besavuM 1023 ! rAtre zuM na karavuM 1026 vastrane niyama 1023 | 49 dantadhAvana : kula zloka 13 : pRSTha 127 dAtaNuM kevuM joIe 1027TdaMtadhAvana-niSedha 1029 vajya dAtaNa 1027 | daMtadhAvana-phaLa 1030 daMtadhAvana-vidhi 1027 50 hajAmata : kula zloka 8 : pRSTha 103 hajAmatane samaya 1031 | vALa bIjA pAse oLAvavA1033 hajAmata-niSedha 1032 | 51. snAna : kula zloka 15: pRSTha 1034 snAna-malarava 1034] nAnaniSedha 1035 snAna-vidhi 1034 ] duSTanuM snAna nirarthaka 177 snAna kayAre karavuM 1035 | snAna ane mardana 138 dravyasnAna 1035 | snAnaphaLa 1038 52 devapUjA kula pleka 20 : pRSTha 13 sAcI devapUjA 139 | ATha bhAva puSpa 1041 devapUjA-vidhi 1039ii devapUjA phaLa 1042 dravyapUjA 104* TjinapUjA 104 bhAvapUjA 1040 I Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37 varU mokAra ke kula bleka 25 : pRSTha 1046 ana-mahimA 1046 | mauna bhojana phaLa 1050 bhejanasamaya 1047 bhUkhyA bhojana karavuM 1051 kAne jamADIne jamavuM 1947 jevuM bhojana tevI saMtati 1051 bhojana kevuM levuM 1048 cha RtunuM bhajana 1051 kevI rIte bhajana na karavuM 1048 | bhajana pachI zuM karavuM bhojana kevuM na khAvuM 1050 T ane zuM na karavuM 105ra ajIrNamAM bhojana tyAga 1050 | cahA niMdA 1054 54 kSudhA : kula bloka 39 pRSTha 1055 sudhAnI vedanA 1055] sudhAH sarva anarthakArI 1056 bhUkhe zuM na kare 1055] 55 jala = kula leka 13 : pRSTha 1057 kevuM jaLa na pIvuM 1057] aLagaNa jaLathI pApa 1059 jaLa kema pIvuM 1057 jalagAlana vidhi 1059 jaLanA anaMta jIvo 1058 | gaLela jaLathI puNya 106jaLane guNa 1058 1 svAdhyAya : kula &lAka 5: pRSTha 1061 svAdhyAya mahimA 1061 svAdhyAya-nakAra vivaraNa 1061 svAdhyAyanA prakAra 1061 | svAdhyAya saMkhyA 1062 57 caturmAsa = kula loka 7 : pRSTha 1963 caturmAsa kartavya 106 3 caturmAsamAM lagnaniSedha 164 caturmAsa varSa 1063 1 caturmAsa kartavyaphaLa 106 58 vacana : kula leka 26 : pRSTha 1066 vacana : kharuM bhUSaNa 1066 ! kayAre na bolavuM 1070 vacanaH jAti lakSaNa 1067 | kevuM vacana na bolavuM 1071 kevuM vacana bolavuM 1067 | vagara bolAvye kayAre bolavuM1772 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1074 1074 punaruktidoSa kayAre na lAge 1074 | asamaya vacana phaLa kaDavuM vacana 1073 egya vacana phaLa kamaLa chatAM kaThora vacana 1973 12 varaNA : kula leka 12 : pRSTha 1076 kaI avasthAmAM zuM karavuM 1076 | yuvAvasthAnuM kArya vRddhAvasthAnuM bAlyAvasthAnAM zuM zobhe 1076 ! sukha 1078 bALakane kema bhaNAvavuM 1076 vRddhAvasthA bAlyAvasthA samAna 78 yuvAvasthAmAM garva na karavo 1077T vRddhAvasthAnI durdazA 1078 kene zAthI yauvana maLe 1077| vRddhAvasthAmAM zuM na karavuM 1080 60 =vita H kula kaleka 15 : pRSTha 1081 jIvita sAphalya upAya 1081 | jIvita asAphalya kAraNa 1083 saphaLa jIvita 1082/aphaLa jIvita 184 12 AyuSya : kula leka pa H pRSTha 1987 lAMbuM AyuSya konuM na hoya 1087 | AyuSyanI caMcaLatA 1088 AyuSyane nitya kSaya 1087 | dara kSAra : kula kaleka 3 : pRSTha 1089 kSaNika vastu 1089 badhuM asthira 1089 dara zarIra = kula bleka 8 : pRSTha 1090 zarIranI sArthakatA. : tapa 190 | zarIraH sukhadu:khanuM kAraNa 1091 zarIranI asAratA 1090 | zarIra mATe pApa na karavuM 1992 zarIraH dharmasAdhana upAya 1091 ? zarIranA rakSaNane upadeza 19ra haka kavi : kula kaleka 2 : pRSTha 1993 uttama, madhyama, adhama | | AjIvikA mATe zuM nathI AjIvikA 1935 karAtuM 1993 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 61 mULa kANu zAthI zeAbhe krANu kayAM zAbhe 67 badhiratva 66 andhatva sAcu andhatva AMdhaLA : jIvatA chatAM marelA1098 adhiratva niMdA 68 svabhAva svabhAva : aparivartanIya madhyama svabhAva rAkhave jAtisvabhAvanI vizeSatA 69 vicAra rAja zuM vicAravu vicArapUrvaka kriyA karavI 70 kArya - kartavya kevu kArya karavu kAnu zuM. kanya jainonu ka tanya zA mATe karavu parama kartavya akaSya na karavu 39 kula blAka 12: | 109 kANu kAM na zobhe 71 guNa guNunA mahimA guNu : sAcI meTAI - kula klAka 4 : pRSTha 1098 aMdhatva : vairAgyakAraNu kAtva niMdA : * kula bleka g 1100 | adhiratvaH maraNa samAna * kula klAka 8 : 1101 1101 1101 1111 1111 * kula klAka 5 : 1105 avicArI kA phaLa 1 1105 * kula leAka 21 : 1107 zubha kAryamAM vidha 1108 dhIme karavAnu kA 1109 1110 zIghra karavAnuM kArya kanyabhraSTatA phaLa kAryasiddhi--upAya duSkA phaLa 4 1994 * kula leAka 16 : 1115 1116 1097 1098 1099 1099 pRSTha 1100 pRSTha 1101 jAtisvabhAva kadI na badalAya1102 leAkasvabhAva : navanava 1100 guNurAgI 1103 pRSTha 1105 guNIneA mahimA guNunnatA : sAcI mahattA 1106 pRSTha 1107 1112 1112 1112 1113 1114 1114 pRSTha 1115 1117 1117 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ In 11ra0 kone kayA guNa 1118 | guNa phaLa 1119 guNavAna thavuM 1118 | guNatItanuM svarUpa 1120 svaguNa nirNaya 1119 | sva-para guNadoSa guNI pratyenuM kharAba vartana 1119 72 roga : kula leka 4 pRSTha 121 kAno ko dekha 1121 | darekamAM doSa hoya ja 1122 sva ane parane doSa 1121 | 73 guNa : kula 15 : pRSTha 13 cha prakAranAM sukha 1123 sukhAbhAsa : vaibhava 1124 sAcA sukhI 1124] sukhadu:kha asthAyI 115 ekAnta sukhaH alabhya 1124! sukhanA upAya 1ra6 hara TuNa : kula bleka 13 pRSTha 11ra9 cha prakAranAM duHkha 1128 du:khamAM sAruM paNa khoTuM kene zuM duHkharUpa 1130 thAya 1132 sAco du:khI 1131 | duHkha kene kahevuM 1132 sukhaduHkhanI viparIta duHkha: mitranI kasoTI 1170 buddhi 1131duHkhanAM kAraNe 1133 7 tarata : kula leka 22 : pRSTha 1135 satsaMga mahimA 115 | kAne saMga kara 1138 satsaMga : unnatinuM kAraNa 1136Ike saMga na karo 1139 satsaMga : guNa kAraNa 1137| saMsaMgane upadeza 1139 satsaMgaH sarvadAyaka 1137+ satsaMganuM phaLa 1139 kula : 10 : pRSTha 1243 kusaMga niMdA 1143} kusaMganuM kaDavuM phaLa 1544. kusaMga na karo 1143 Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 77 saMpa saMpa-praza MsA saM5: unnatikAraka sapanA upadeza 78 kusampa kusa Mpa niMdA kAnI 79 paropakAra sAthe virAdha na parepakAra mahimA pApakAra : sAcuM bhUSaNa * kula leAka 8 : 1147 1147 1147 : kula zlAka 6 : 1150 dhArmika kusaMpa kaliyugamAM kusaMpa karavA 1150 kusa panu pariNAma : kula zlAka 24 : 1152 1153 1153 parApakAra : sAcu jIvana parApakAra : premanuM kAraNa 1154 parApakAra : sajjatAne pApakAra ane kudarata 80 svArtha badhA svAmaya svArthanAza : mUrkhatA 81 vizvAsa vizvAsa mahimA svabhAva 1155 1155 82 AvizvAsa avizvAsa : mAyAjanya 41 1161 1162 sapanI jarUra saMpatuM phaLa 4 kula klAka 4 : 1 1164 pRSTha 1147 : kula zlAka 2 | pRSTha 115ra pareApakAra ane svAtha 1157 parApakAra vagara ardhuM nakAmu 1157 pApakAra zA mATe karavA 1:57 parApakArane upadeza pApakAra mATe badhuM tajavuM 1159 parApakAra phaLa 1158 1159 pRSTha 1150 svArtha : rAgadveSa kAraNa : kula phleAka 2 : 1163 |kAnA vizvAsa na karavA : 1148 1148 pRSTha 1161 1162 1150 1151 1151 pRSTha 1163 avizvAsa yukta vacana na 1163 pRSTha 1164 ApavuM 1164 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 42 rU karA-puear : kula loka 13 : pRSTha 166pa cAra puruSArtha 1165udyamane upadeza 1167 udyamanI jarUra 1166 To udyama na karo 1168 "udAma vagara nakAmuM 1166T udAmanuM phaLa 1168 udyamavAnamAM zreSTha 1167 84 pramAda .: kula loka 5 : pRSTha 1170 pramAda niMdA 1170 | pramAda: zatru; udyama : baMdhu 1171 pramAda tyAgane upadeza 1170J pramAdathI nukazAna 1171 85 hita : kula zloka 10: pRSTha 117ra sAcuM svahita 1172 sahitane upadeza 1174 hitano mArga 1172 | hitakArI vaktA: durlabha 1175 hitanuM AcaraNa 1174 | hita-vacana phaLa 1175 tinuM ajJAna 1174 ] 86 ahita : kula bleka 3 : pRSTha 1176 ahitanAM kAraNa 1176 | .87 satkAra : kula zloka 3: pRSTha 1177 gurune satkAra 1177] koNa kone satkAra yogya 117 atithine satkAra 1177 88 tija : kula breka 2 : pRSTha 1178 viDilanA tiraskAranuM phaLa 1178 | tiraskAra : TheraphaLa 1178 89 prema : kula leka 10: pRSTha 1179 premanAM lakSaNa 1179 { premInuM svAgata 1181 maco prema 1179T premane nabhAve 1181 premaH svayaMbhU 1180 1 prema nabhAvavAne upAya 1182 prema vagaranAne tyAga karavo 1180) premanuM phaLa 1182 premIne meLApa 1180 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1187 20 - : kula ka 2 : pRSTha 1183 dveSa heya tyAM badhuM nakAmuM 1183 | ISyanuM kaDavuM phaLa 1183 91 prazaMsA : kula kaleka 6 : pRSTha 1184 sva-para-prazaMsA 1184 [kenI kayAre prazaMsA karavI 1185 svaprazaMsA : nirarthaka 1184 | zatrunI paNa prazaMsA 1585 92 nindA : kula ka pa : pRSTha 1186 koNa konI niMdA kare 1186 | niMdakano svabhAva niMdaka: cAMDAla 1186 | koInI niMdA na karavI 1187 93 AzA : kula 1loka 2 : pRSTha 1188 AjJA mahatva 1188 | kenI AjJAmAM zaMkA na karavI 1188 94 viveka : kula leka 8 : pRSTha 1180 viveka mahimA 1189T viveka vinAnA pazu 119 ApavA tathA levAne viveka 1189 | vivekanuM phaLa 119 vivekInuM kArya 118 | pUjya apUjya aviveka phaLa 1191 viveka vagara nakAmuM 1190 1 95 garva : kula ka pa : pRSTha 1192 oTo garva 1192 | manasvInI bhAvanA 1192 sAce garva 1192 | manasvIne sukha-duHkha sarakhAM 1193 96 pavitratA : kula bleka 5 : pRSTha 1104 pavitratAnuM svarUpa 1194] zuM zAthI pavitra thAya 1195 koNa kayAre pavitra 11945 17 jinnA : kula ka 3 - pRSTha 1194 ciMtAnA prakAra 1196 | pArakI citA tajavI 1196 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 98 icchA : kula kaleka 4H pRSTha 1297 kaNa Icche 1197 | lAlaca-duHkhakAraNa 1198 irachA sahana phaLa 1198 | 99 bhaya : kula ka 2 : pRSTha 1100 kayAM sudhI bhaya rAkhavo 1199 | nirbhaya pheNa 1199 200 tijJA : kula leka 3: | pRSTha 1200 pratijJAnuM mahattva 1200 /pratijJA pAlana phaLa 1200 uttama pratijJA na cheDe 1200 , Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zlekanAM pramANamAM Apela granthanAM tathA } sthaLanAM kAM nAmenI samajutI. a0-adhyAya, adhyayana, adhikAra, / pra0 sa0-jainadharma prasAraka sabhA, A. sa.-jaina AtmAnanda sabhA, bhAvanagara. bhAvanagara. bhA0-bhAga. Agamodaya samiti, surata. bhA0 vi0-bhAvavijaya. Aga0sa0-Agamodaya samiti,surata. ya. vi. graM0-yazovijaya AtmA0 sa0-jaina AtmAnanda . jaina graMthamAlA, bhAvanagara. sabhA, bhAvanagara. vi. dha0 la.-vijayadharmalakSmI triSaSTi-triSaSTizalAkApuruSacaritra. jJAnamaMdira, AgarA. de0 lA0-devacanda lAlabhAI pusta. zlo0-loka koddhAra phaMDa, surata. hI. haM0-paMDita hIrAlAla haMsarAja, pR0 pRSTa. jAmanagara. je lekanA pramANanA aMte phUla ( * ) nuM nizAna ApyuM che te zleka te graMthakArane potAne banAveluM nathI, paNa bIjAnA graMthamAMthI e graMthamAM lIdhela che, ema samajavuM. zlekanA pramANanA ullekhamAM kauMsa ( ) mAM Apela nAma graMthakartAnuM athavA to prakAzakanuM samajavuM. Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ drAkSA mlAnamukhI jAtA, zarkarA cAzmatAM gatA / subhASitarasasyAgre, sudhA bhItA divaM gatA // 1 // Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASita padya 2tnAkara - bhAga trIjo - Page #51 -------------------------------------------------------------------------- Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ LAN ||AUM arha namaH / aiM nmH|| HAMAL jagatpUjya-zrIvijayadharmasUrIzvarebhyo namo namaH / munizrI-vizAlavijayamahArAjasagRhItaH sutnASita-padya-ratnAkara: (tRtIyo bhAgaH) guurjrbhaassaa'nuvaadshitH| maMgalAcaraNam nAbheyanemIzvaratIrthanAtha pavitritaM zilpitasarvavastu / anekavRkSakSavayo'bhinandhaM vanyaM pravande'rbudatIrthamayam // 1 // Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAvahArika vinAga - TTE kSatriya (1) uttama kSatriya:kuladvayavizuddhA ye, kSatriyAH sattvazAlinaH / nava te'pagatA'strasya, praharanti riporapi // 1 // pArzvanAthacaritra (padya), sarga 2, zlo0 121. bane kuLanI vizuddhivALA ane satvazALI je kSatriya puruSa hoya che te, hathiyAra vagarane mANasa zatru hoya te paNa tene mAratA nathI. 1. kSatriyanuM karma kSatriyasyApi yajanaM, dAnamadhyayanaM tapaH / zastropajIvanaM bhUtarakSaNaM ceti vRttayaH // 2 // atrismRti, zlo0 14. Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ triya ( 10 ) yajJa kara, dAna devuM, zAstrane abhyAsa kara, tapa karavuM, zastravaDe AjIvikA karavI ane prANIonuM rakSaNa karavuM: A sarva kSatriyane paNa AcAra che. 2. ijyA'dhyayanadAne ca, prajAnAM paripAlanam / zastrAstradhAraNaM sevA, karmANi kSatriyasya tu // 3 // pAzavaMditA (datti). yajJa kara, zAstrane abhyAsa kara, dAna devuM, prajAonuM pAlana karavuM, zastra ane astranuM dhAraNa karavuM tathA sevA karavI ? A save kSatriyanAM kama che. 3. kSatriya ane vaizyanuM karma - dAnaM cAdhyayanaM caitra, yajanaM ca yathAvidhi / kSatriyasya ca vaizyasya, karmedaM parikIrtitam // 4 // zaGkhammRti, a0 1, zlo0 3. vidhi pramANe dAna ApavuM, bhaNavuM ane yajJa karaH A kSatriya ane vaizyanuM karma kaheluM che. . kSatriyano dharma - tejaH satyaM dhRtidakSya, snggraamessvnivrtitaa| TAmItharamAra, kSAtradharma kArtitaH || 6 vigusmRti, a , sA rU. Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 820 ) subhASita-padya-ratnAkara teja-zorya, satya, dhIraja, caturAi, yuddhathI pAchA na pharavu te, . dAna karavuM, svAmIpaNAne bhAva rAkhaveH kSatriyanA dhama kahelA che. 5. A prajAnAM rakSaNaM dAnami -jyAdhyayanameva ca / viSaSetraprAthi, kSatriyamsa samAsataH / / 6 / manusmRti, 40 2, oN. 81. prajAnuM rakSaNa karavu, dAna devuM, yajJa karavA, zAstrane abhyAsa karavA ane viSamAM Asakti na rAkhavIH kSatriyanA sakSepathI dharma che. 6. A kSatriyanA mukhya dharma : prajAnu pAlanaH-- kSatriyasya paro dharmaH prajAnAM paripAlanam / tasmAtsarvaprayatnena, rakSayennRpatiH prajAH / / 7 / / viSNusmRti, a06, oN rU. prajAnuM rakSaNa-pAlana karavuM e kSatriyane parama dhama che. eTalA mATe rAjAe dareka prayatnathI prajAnuM rakSaNa karavuM joIe. 7. kSatriya ane vaizyanA vizeSa dhaH-- kSatriyasya vizeSeNa, prajAnAM paripAlanam / ni:rakSayAnanya, vizatra pIititama | 8 || zasmRti, 30, oN ka. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSatriya ( 821 ) kSatriyane vizeSa karIne prajAnuM pAlana karavuM kaheluM che ane vaizyane khetI, gAyanuM rakSaNa ane vepAra vizeSe karIne kahela che. 8. pazudhamAM sAcuM kSatriyapaNuM nathI - punarniraparAdhAnAM, pazUnAM tRNamaznatAm / praharanti gatA'strANAM, ye teSAM kSatratA kutaH ? // 9 // pArzvanAthaara (Ta), nA 2, 0 22. -te pachI ghAsa khAnArA, niraparAdha ane zastrAstra vagaranA pazuone je mAre che temanI kSAtravRtti ke kSatriyapaNuM kayAM rahyuM ? 9. kSatriyanA patananAM kAraNe - pratigraho'dhyApanaM ca, tathA'vikreyavikrayaH / yAjyaM caturbhirapyetaH, kSatrakTripatanaM smRtam // 10 // trivRtti, kora 2. dAna levuM, bhaNAvavuM, je padArtho vecI na zakAya tenuM vecANa karavuM ane yajJa karAvavA : A cAra prakAre kSatriyanuM patana thAya che. 10. Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che rAnA (2) 9 wwwja rAjAnAM cihna - bhAlamuro badanamiti, tritayaM bhUmIzvarasya vipulaM syAt / grIvA jaGghA mehanamiti, trayaM laghu mahIzasya / / 1 / / dhamAkuna, va , . 12. (3. sa.) kapALa, chAtI ane mukha A traNa aMga rAjAne vistAravALAM hoya che; (arthAt A traNa jene vizALa heya te rAjA thAya che.) tathA Doka, jaMghA ane liMga e traNa avayava rAjAne nAnA hoya che ( arthAta A traNa avayava jenAM nAnAM hoya te rAjA thAya che). 1. yasya svaro'tha nAbhI, satcamitIdaM trayaM gabhIraM myAta / matAdhiAri, mRH sa yapradaM te | 2 || dhamapama, ghara , . . (. .) je puruSane svara, nAbhi ane satva (parAkrama) a. traNa gaMbhIra hoya te puruSa sAta samudrarUpI mekhalAvALI pRthvIne kara grahaNa karanAra thAya che arthAtuM cakravartI rAja thAya che. 2. Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjAnA mahimA:- rAna rAjA pitA ca mAtA ca rAjA ca paramo guruH / rAnA ja maryamRtAnAM, trAtA gumaMtaH / / 2 / / ane mAnele che. 3. rAjA ja mAtA-pitArUpa che, rAjA ja rAjA ja sarva prANIonuM rakSaNa ( 823 ) na smRti, ztAra. uttama guru che karanAra gururUpa rAjA'sya jagato vRddherhetuvRddhAbhisaGgataH / nayanAnandajananaH, zazAGka iva vAridheH // / 4 // rAjA: badhAnA AdhAraH-- vijJAnomuddo, mA. rU, jaoN 2. vRddha puruSAnA saMgavALA rAjA A jagatane vRddhi pamADavAnu kAraNa che, tathA samudrane vRddhi pamADanAra ca`dranI jema leAkeAnAM netrAne AnaMda utpanna kare che. 4. durbalAnAmanAthAnAM, bAlavRddhatapasvinAm / anyAyaH mRitAnAM, sarveAM pArthivA gatiH || kha || nannusmRti, jaoN . durkhala, anAtha, bALaka, vRddha, garIkha ane khIjAthI parAbhava pAmela : e badhAnuM zaraNu rAjA che. 5. Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 824 ) subhASita * padya-ratnAkara parjanya iva bhUtAnAmAdhAraH pRthivIpatiH / vizvaeDapi phri maMce, jhIyyate na tu mUtau|| k|| RvitAkaumuTI, maLarU, TaoN. rU. varasAdanI jema rAjA prANIone AdhArabhUta che. temAM paNa varasAdane abhAve jIvI zakAya che, paraMtu rAjAne abhAve jIvI zakAtuM nathI. 6. rAjyanA guNaHkulshiilgunnopetN, satyadharmaparAyaNam / rUpiNaM suprasannaM ca, rAjyAdhyakSaM tu kArayet // 7 // dharmahqgn, pR0 78, '1. |7. ( tra. sa. ) je kuLa, zIla ane guNe karIne sahita hoya, satya ane dharmamAM tatpara hoya, sArA rUpavALA hoya ane prasanna mukhavALA hAya, AvA puruSane rAjyanA adhyakSa ( rAjA ) karavA joie ( rAjAnA AvA guNa joie. ) 7. prakRtivacasi jAtapratyayA'dhInavidyaH, samadhikabahuzastraH zilpavidyAguruva / prathamamadhigatArtho vidviSAcArarItyA, narapatiriti bhuGkte rAjyamavyagramekaH || 8 || vAsthyamArA, mujhjha ?rU->nItirAtaTM, jo0 23. je rAjA maMtrIonA vacana upara vizvAsu thayA hoya, jene vidyAo AdhIna hoya, je ghaNA zAstronI kaLA jANato Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 825 ) zatrunI hoya, je zilpavidyAno jANakAra hoya, ane je rItabhAta-hIlacAlane prathamathI jANatA hAya te rAjA ekale ja vyagratA rahita-svata MtrapaNe rAjyane bhagave che. 8. guNeSu rAgo vyasanAdaro ratiH sunIteSu ca yasya bhUpateH / ciraM sa bhuGgaGkte calacAmarAMzukAM, sitAtapatrAbharaNAM nRpazriyam ||9|| jainavasataMtra, pR0 rara, jora* rALa je rAjAne guNA upara rAga hAya, ghUtAdika vyasanane viSe anAdara hAya ane sArI nItivALAne viSe prIti hoya te rAjA calAyamAna cAmararUpI vasravALI ane zveta chatrarUpI AbharaNavALI rAjalakSmIne cirakALa sudhI bhAgave che. 9. ArabdhasyApavarge sphuradamala matimuktamAno natAnAM, vittAyattAtmavagaiH pratikRtikuzalaH sevakAnAM kRteSu / vijJAnasyaikasImA guruguNamahimA dharmakArye pravINaH, sevyo nAtho vadAnyaH sahajakarugayA dInavattAvadhAnaH // 10 // AmAhA, guO phrU-jhainanotigataTM, jaoN . . ( dhanathI AdhIna-trA karelA peAtAnA sevakee ) je kAnA Ara Mbha karyAM hAya te kAryanI samApti viSe jenI mati nimaLa hAya eTale kadaravALI hAya, namaskAra karanArA tarapha je mAna-ga rahita hAya, sevakAe karelA kAryAnA pratyupakAra karavAmAM je kuzaLa hAya, je vijJAnamAM ati nipuNa hAya, jenA mATA guNAnA mahimA gavAtA hoya, je dharmAMkAmAM pravINa hAya, je dAtAra hAya ane je Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 826 ) subhASita-padya-ratnAkara svAbhAvika dayAvaDa rana janene viSe sAvadhAna hoya -Ave rAjA sevavA lAyaka che. 10. rAjAnA doSaHmrmspRrmvaacaa kathitaparaguNaH prastute copakAre, dIne hAnAvadhAno viditamapi sakRd dRpaNaM zrItukAmaH / kAle kAle dhanAnAM smarati ca samaye sevakatrAkRtAnAM, tAdRk sevyo na sevyo yadi dharaNiriyaM rAjazanyA'pi jaataa||11|| camaDhA, kucha -jainanItita, 0 27. je marmanA vacanavaDe bIjAnA marmane pragaTa karate hoya, je upakAra karavAnA prastAvane viSe bIjAnA guNa bolato hoya (eTale ke bIjAnA guNa gAIne potAnA uparathI upakAra karavAne bhAra datArI nAkhato hoya), dIna janane nukazAna karavAmAM jenuM mana heya, eka vAra jANyA chatAM paNa je bIjAnA dUSaNane (vAraMvAra ) sAMbhaLavAne IcchatA hoya tathA kaI kAryane samaye-prasaMge eTale kAryane uddezIne sevakane je kAMI dhana ApyuM hoya tene je vakhatovakhata saMbhArato hoya. AvA prakArane rAjA, je kadAca A pRthvI rAjA rahita thaI jAya te paNa, sevavA lAyaka nathI. 11. rAjAno dharma - nyAyena daNDanaM rAjJaH, svargakIrtikaraM bhavet / apApadaNDanaM rAjJaH, svargakIrtivinAzanam // 12 // Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 827 ) adaNDyAndaNDayanrAjA, tathA daNDyAnadaNDayan / ayazo mahadApnoti, narakaM cAdhigacchati // 13 // rAjA vRddhattAtismRti, zradhdhAya 7, 022-24. rAjA nyAyavaDe daMDa kare te te krUDa tene svarga tamA kIrti ApanAra thAya che ane anyAyathI daMDa kare teA rAjAnA svarga ane kIti banneneA nAza thAya che. jee daMDane lAyaka na hAya temane jo rAjA daDe tathA jee daMDane lAyaka hAya temane jo na De teA te rAjA meTA apayazane pAme che tathA maryA pachI narake jAya che. 12-13. rAjA gRhNana karaM pRthvyA rakSeccaurAdyupadravam / corAdInAM hi pApena lipyeta svayamanyathA // 14 // fix, vaya 8, sana rU. mo.722. vagerenA upadravanu na kare te te rAjA rAjAe pRthvIne kara laine cAra rakSaNa karavuM joie. anyathA-jo rakSaNa cAra vagerenA pApathI pAte lepAya che. 14. duSTasya daNDaH sujanasya pUjA, nyAyena kozasya ca sampravRddhiH / apakSapAto'rthiSu rASTrarakSA, paJcaivayajJAH kathitA nRpANAm ||15|| ammRiti 0 28. duSTa janAne daMDa deveA, sajjananI pUjA karavI, nItizrI khajAnAnI vRddhi karavI, ardhIne viSe pakSapAta na karavA ane dezanuM rakSaNa karavuM: A pAMce rAjAnA yajJA kahelA che. 15. Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 828) subhASita-padya-ratnAkara parastrI mAteva kvacidapi na lobhaH paradhane, na maryAdAbhaGgaH kSaNamapi na nIceSvabhiratiH / ripau zaurya dhairya vipadi vinayaH sampadi sadA, idaM bhrAtarvacmi bharata! niyataM jJAsyasi sadA // 16 // he bhAI bharata ! haMmezA parastrIne mAtAnI jema samajaje, bIjAnA dhana upara kayAMya paNu-kadI paNa lebha karIza mA, (dharma-kulanI ) maryAdAnuM ullaMghana karIza nahi, nIca puruSe sAthe athavA nIca kAryomAM kSaNabhara paNa prema dhAraNa karIza mA, zatru upara zUratA, duHkhamAM dhIraja ane saMpattisukhamAM namratA dhAraNa karaje ! A pramANe barAbara niyata rIte jANaje-A guNene prApta karaje ! 16. rAjAno mukhya dharma prajAkalyANa -- na vrataipivAsazca, na ca yajJaiH pRthagvidhaiH / rAjA svargamavAmoti, prApnoti paripAlanAt / / 17 / / gavarakRti, prathAra , 99 rU77, no1 vratavaDe, upavAsavaDe ane vividha prakAranA vaDe rAjA svargane pAmate nathI; paraMtu ( prajAnuM ) pAlana karavAthI ja svargane pAme che. 17. prajAM na raJjayedyastu, rAjA rakSAdibhirguNaiH / ajAgalastanasyeva, tasya janma nirarthakam // 18 // nipAtra Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 829 ) je rAjA rakSAdika guNeAvaDe prajAne raMjana na kare, te bakarInA gaLAmAM rahelA AMcaLanI jema rAjAnA janma vyartha che. 18. yatprajApAlane puNyaM prApnuvantIha pArthivAH / na tu kratusahasreNa, prApnuvanti dvijottamAH // 19 // trivruti, o 42. 2 rAjA huM uttama brAhmaNA ! rAjAe prajAnuM pAlana karavAthI je puNya prApta kare che, te puNya hajArA yajJa karavAthI paNa prApta karatA nathI. ( athavA rAjAe prajAnA pAlanathI je puNya pAme che te puNya uttama brAhmaNeA hajArA yajJA karavAthI paNa pAmatA nathI ). 19. sarvatra rAjadharmo'yaM, mAtsyanyAyaniSedhakaH / yaddaSTanigrahaH ziSTapAlanaM ca yathAsthiti // 20 // tri.i, parva 8, sarna rU, d0 72. sarvatra matsya saMbadhI nyAya eTale meATA matsya nAnA matsyane khAi jAya teve nyAya prajAemAM pravartatA aTakAve te rAjadharma kahevAya che. temAM yathAyeAgya pramANe duSTa jana nigraha ane satpuruSAnu pAlana rahelu hAya che. 20. rAjA-prajAnA dhaH- prajArakSaNazikSAbhyAM mato rAjA prajApatiH / 9 prItyA pUjyaH prajAbhiH sa prajAH pAlyAzca bhUbhujA // 21 // muni himAMzuvijaya. Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 830 ) subhASita-padya-ratnAkara prajAnuM rakSaNa karavuM ane tene zikSita-kartavya jJAnavALI banAvavI e be kAraNathI rAjAne prajApati kahyo che. prajAnuM kartavya A che ke te potAnA rAjA upara prIti rAkhe, tenI pUjA sevA (AjJApAlana) kare. jyAre rAjAe prajAnuM pAlana-poSaNa karavuM joIe. 21. rAjAne priya koNa thAya?--- ghRtaM yo yamadRtAbha, hAlAM hAlAhalopamAm / pazyedArAna vRthAkArAn, sa bhavedrAjavallabhaH / / 22 // je puruSa chUta( jugAra)ne yamarAjanA dUta samAna jANe che, madirAne halAhala viSa samAna jANe che ane strIone vRdhA AkAravALI eTale kharAba rUpavALI athavA kedakhAnArUpa jANe che, te puruSa rAjAne priya thAya che. 22. rAjAthI phAyadA nAkAlamRtyuna vyAdhina durbhikSaM na taskarAH / bhavanti satcasampanne, dharmaniSTe mahIpato // 23 // , pR. 21, 2 ka2 (2. rA.) rAjA sayukta ane dhArmika hoya te tenA rAjyamAM akAla maraNa thatuM nathI, vyAdhinI utpatti thatI nathI, dukALa paDatuM nathI ane cAra leke hotA nathI. 23. Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAnanIti (3) rAjyanuM phaLa - dAnaM prajAparitrANaM, nyAyo* janaraJjanam / rAjyakalpadrumasyetA vipulAH phalasampadaH // 1 // dharmakuma, 0 78, mo. ka. ( - ) dAna devuM, prajAnuM rakSaNa karavuM, nyAyathI vartavuM, dhana upArjana karavuM ane lokone rAjI karavA A sarva rAjyarUpI kalpavRkSanI vizALa phaLa-saMpadAo che. 1. rAjyanI zobhAnAM sAdhano - vApIvapravihAravarNavanitAvAgmI vanaM vATikA, vaidyabrAhmaNavArivAdivibudhA vezyA vaNig vAhinI / vidyA vIravivekavittavinayA vAcaMyamA vallikA, vastraM vAraNavAjivesaravaraM rAjyaM vave zobhate // 2 // vAva, vapra ( kile), vihAra (mahela), varNa, vanitA ( strI ), vAcALa, vana, vADI, vaidya, brAhmaNa (ba ane va eka ja hovAthI brAhmaNa), vAri (jaLa), vAdI, vibudha (paMDita), vezyA, vaNika, vAhinI (senA athavA Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 83ra ) subhASita-padya-ratnAkara nadI), vidyA, vIra puruSa, viveka, vitta (dhana), vinaya, vAcaMyama (muni), vallI, vastra, vAraNa (hAthI), vAji ( a%) ane zreSTha vesara ( khaccara)H A sarva vakArAdi padArtho vaDe rAjya zebhe che. 2. rAjaputranA deSaH madyAsakti chadmavAdaH parastrI sevA dAne kAtaratvaM pramAdaH / lokAvakAntato vAsavuddhihAsaprItI rAjaputrasya doSaH // 3 // camArA, gujha zarU-nAnAtiyA - 22. madirAne viSe Asakti, chaLa kapaTanuM vacana bolavuM, parastrInuM sevana, dAna detAM kAtarANuM-bIkaNapaNuM, pramAda, lokonI avajJA, ekAMtamAM vasavAnI buddhi ane hAMsImazkarI upara prItiH A sarva rAjaputranA deva che. 3. maMtrInuM lakSaNa paregintabA dhImantaH, svAkArasya nigRhakAH / mantrasaMrakSakAzcAptA mantriNaH syurmahIpateH / / 4 // ___ mAnasollAsa, prakaraNa 2, adhyAya 2, zlo0 59. rAjAnA maMtrIo anyanA manane tenI ceSTA uparathI jANanArA, buddhimAna, pitAnA AkArane (ceSTAne ) gupta rAkhanArA, vicArane gupta rAkhanArA ane rAjyanA hitakAraka hovA joIe. (arthAt AvA maMtrIo rAjAe karavA joIe.) 4. Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjanIti (83) svadezajAtAH satprajJA UhApohavicakSaNAH / dezakAlavido dhIrAH, sAdhyAsAdhyavivekinaH // 5 // mAnasollAsa, prakaraNa 2, adhyAya 2, zlo0 58. pitAnA dezamAM utpanna thayelA, sArI buddhivALA, tarkavirtaka karavAmAM vicakSaNa, deza-kALane jANanArA, dhIra ane sAdhya tathA asAdhya kAryane viveka karanArA maMtrIo hovA joIe. 5. sAyA maMtrI: akArAtkurute kozamavadhAddezarakSaNam / dezavRddhimayuddhAcca, samantrI buddhimAMzca saH // 6 // prabandhacintAmaNi, pR0 252, zlo0 1. je keda, daMDa vinA khajAne vadhAre, hatyA karyA vinA dezanuM rakSaNa kare ane laDAI laDyA sivAya dezanI vRddhi kare te ja maMtrI che ane te ja buddhimAna che. 6. maMtrInA guNo svAmibhakto mahotsAhaH, kRtajJo dhArmikaH zuciH / akarkazaH kulInazca, smRtijJaH satyabhApakaH // 7 // vinItaH sthUlalakSavAvyasano vRddhsevkH| atandraH sattvasampannaH, prAjJaH shuuro'cirkriyH|| 8 / / rAjJA parIkSitaH sarvopadhAsu nijadezajaH / rAjArthasvArthalokArthakArako niHspRhaH zamI // 9 // Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 834) subhASita-padya-ratnAkara amoghavacanaH kalpaH, pAlitAzeSadarzanaH / vAni sanna, niyamitapama 10 | gAiikSItrayIvArtAhanItizrama: | kramAgato vaNikaputraH, sevyo mantrI na cAparaH // 11 // vivevisTAra, kAna 2, . 80, 84, 82, 83, 84. je svAmI para bhaktivALo hoya, ghaNe utsAhI hoya, karelA kAmane jANanAra hoya, dhArmika haya, pavitra, kamaLa, uraca kuLamAM utpanna thayela, smRtinA zAstrane jANanAra, satya vaktA, vinayavALe, udAra, vyasana rahita, vRddhajanene sevaka, ALasa rahita, sayukta, vahyo, zUra, zIgha kArya karanAra, sarva kAryamAM rAjAe parIkSA karele, pitAnA ja dezamAM utpanna thayele, rAjAno, pitA ane prajAne artha sAdhanAra, pRDA rahita, zamatAvALe. saphaLa vacana vALa (bolyA pramANe karanAra ), samathe, sarva darzanenuM pAlana karanAra, pAtranI ucitatA joIne sarva ThekANe pagaluM bharanAra, AnvikSikI, trayI, vArtA ane daMDanItine prayatnathI bhaNelo ane vaMzaparaMparAthI Avele e vaNikajAtane maMtrI sevavA lAyaka che. bIjo rAkhavA lAyaka nathI. (ATalA guNa maMtrInA hovA joIe.) 7, 8, 9, 10, 11. kulInAH zrutasampannAH, zucayazcAnurAgiNaH / zUrA dhIrAzca nIrogA, nItizAstravizAradAH // 12 // Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 835 ) . pragalbhA vAgminaH prAjJA rAgadveSavivarjitAH / vairANAM cApyakartAraH, sacivAH syurvibhRtaye // 13 // mAnasoz2atti, praraLa 2, adhyAya 2, to kara, ka. uMca kuLamAM utpanna thayelA, pavitra, rAjya upara prItivALA, zUravIra, dhIra, rAga rahita, nItizAstramAM nipuNa, pragalbha ( bhaya lajjA rahita ), sAruM khelanAra, buddhimAna, rAgadveSa raDita ane kAi nahIM karanArAH AvA ma`trIe sa`padAne mATe thAya che. zAstranA jJAnavALA, sAthe vera 12-13. rAjanIti // 4 // satyasandhA mahAtmAno dRDhacittA nirAmayAH / janAnAM sammatA dakSAH, sacivA nRpasampade saGgatA rAjakAryeSu, rAgadveSavivarjitAH / gAyavyane tra nipuLA, munitrA: joTTa | kha || mAnasaTTAla, praba 2, adhyAya 2, z2A. 14-1. ( manavALA ), ane catura satya pratijJAvALA, meTA AtmAvALA dRDha cittavALA, rega rahita, leAkeAne mAnya evA matrIe rAjAnI saMpadAne mATe thAya che. rAjAnA kAryamAM tatpara, rAgadveSa rahita ane Avaka-jAvakamAM nipuN evA maMtrIe khajAnAnI vRddhi karanArA hoya che. 14-15. jUnA maMtrI rAkhavAH kRteSvamAtyeSu purAtaneSu, ciraM sthirA rAjati rAjyalakSmIH / yataH zarAveSu naveSu vAri, nyastaM samastaM vilayaM prayAti // 16 // dharmavama, pavaeN 1, zto. | ( x. sa. ) Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 876 ) subhASita-padya-ratnAkara jUnA pradhAne karavAthI rAjyanI lakSmI cirakALa sudhI sthira rahIne zobhe che, kemake navA (kArA) sarAvalAmAM nAMkhelu saghaLuM pANI vilaya-nAza pAme che. 16. DAhyA mAMtrIthI phAyade -- prAjJe niyojite'mAtye, trayo guNA mahIpateH / yaza: nanivAsatha, puththa dhanAnamaH || 17 || dharmavallakuma, pahala 1, hto. {8 (pra. sa.) buddhimAna maMtrI karyAM hAya tA rAjAne traNa guNa prApta thAya che: yaza, svanivAsa ane puSkaLa dhananI prApti. 17. mUrkha maMtrIthI nukazAnaH- mUrkhe niyojite'mAtye, trayo doSA mahIpateH / ayazaHsvArthanAzathya, nara patana tram // 8 // dharmaja vastuma, vajIva 1, sko. 470 (pra.sa.) jo mUrkha mANasane amAtya karyAM hoya te te rAjAne traNa doSa prApta thAya che: akIti, svArthanA nAza ane avazya narakanI prApti thAya che. 18. maMtrInA dharmaH-- amArge vartamAnasya, nRpasya pratikUlagAH / ropayantaH priyavAvai, sacivAH spunRddheya // 21 // mAnasoTTAla, prajvaLa 2, cAya, 2, o . Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjanIti ( 837), rAjA avaLe mArge vartate hoya te tenAthI pratikULa thanArA ane priya vacane vaDe rAjAne bedha karanArA je maMtrIo hoya te rAjAnI samRddhine vadhAranArA hoya che. 19 senApatinA guNa: -- abhyAsI vAhane zAstre, zastre ca vijayI raNe / vAmimo nitAyI, sevya senApatiH zire ra0 vivaivijhAra, kaTTAna 2, 28 jeNe vAhana, zAstra ane zastrane abhyAsa karela hoya, je laDAImAM jIta meLavatA hoya, je svAmIbhakta hoya ane jeNe parizrama upara vijaya meLavyuM hoya evA senApatine (pitAnA-rAjAnA ) bhalA mATe rAkhavuM joIe. 20. subhaTanI prazaMsA:-- bhagne rAjabale pareNa balinAkrAnte raNaprAGgaNe, dhIraH ko'pi nivartate yadi tato dhanyA pramUmtasya tu / ekaikasya mahAkatoH pratipadaM yasya prazastaM phalaM, bhItatrANaphalAtirekamahimA loke bhavedamya vA / / 21 / / kAvyamAlA, guccha 13-jananItizataka. pralo. 15. baLavAna zatrae rAjasainyane nAza karyo hoya ane raNamedAnane gherI lIdhuM hoya teve vakhate je koI dhIra puruSa ( jaya pAmIne ) pAchA phare te tenI mAtAne dhanya che; kAraNa ke te dhIra subhaTaeka eka pagale eka eka mahAyajJanuM Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 838 ) subhASita-padya-ratnAkara prazasta phaLa pAme che, athavA te jagatamAM bhaya pAmelAnA rakSaNarUpa moTA phaLanA mahimAne pAme che. 21. sabhAsado kevA joIe - dharmazAstrArthakuzalAH, kulInAH satyavAdinaH / samA rAtra 2 trei 2, gupateH yuH samAvika 22 dharmapama, pR. 72, sTopa 74. (.): dharmazAstranA arthamAM kuzaLa, kulIna, satya bolanArA, mitra ane duzmana banemAM samAnabhAva rAkhanArA, (AvA prakAranA guNavALA) rAjAnA sabhAsado hoya. 22. pratihAranuM lakSaNa unnato rUpavAn dakSaH, priyavAga darpavarjitaH / grAhI cittamya sarveSAM, pratihAraH prazasyate // 23 // je zarIre uMce ane rUpavAna hoya, tathA DAhyo, priya vacana bolanAra, garva rahita ane savanA cittanA abhiprAyane samajanAra hoya e pratihAra vakhANavA lAyaka che. 23. iGgitAkAratattvajJaH, priyavAk priydrshnH| sakRduktagrahI dakSaH, pratihAraH prazasyate // 24 // dharmajahara, ujjava , skra72. ( sa ) je IMgita-ceSTA ane AkAra uparathI tavane jANI jato hoya, je priya vacana bolanAra hoya, jenuM darzana priya hoya-jene jevAthI prIti utpanna thatI hoya, je eka vAra Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjanIti ( 839 ) kahevAthI samajI jatA hAya, ane je nipuNa hAya tevA pratihAra karavA prazasta che. 24. pureAhitanuM lakSaNaH-- " trayyAM ca daNDanItyAM ca zAntikarmaNi pauSTike / AtharvaNe ca kuzalaH, sa syAdrAjapurohitaH // 25 // mAnasADDAla, praraLa 2, pcAcara, jo. vedatrayIne viSe, daMDanItine viSe, zAMti karmane viSe, pauSTika kane viSe ane atharvavedanI kriyAne viSe je kuzaLa Aya te rAjapurAhita thai zake che. 25. rAjAnA lekhakanuM lakSaNaH-- sarvadezalipijJAtA, lekhane kuzalaH paTuH / adhIto vAcako dhImAn, yojyo rAjJA sa lekhakaH // 26 // mAnasoTTAsa, praraLa 2, adhyAya 2, oN. je sa dezanI lipine jANatA hAya, lakhavAmAM kuzaLa ( sArA akSaravALA ) ane paTu hoya, sAruM bhaNelA hAya, vAMcavAmAM kuzaLa hoya ane buddhimAna hAya, tevA puruSane rAjAe lekhaka banAvaveA joie. 26. cAra prakAranI nItiH-- sAmnaiva yatra siddhirna tatra daNDo budhena viniyojyaH / pittaM yadi zarkarayA zAmyati ko'rthaH paTolena // 27 // sainapatantra. Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 840) subhASita-padya-ratnAkara jyAM sAmavaDe-zAMtinA vacanavaDe ja kAryasiddhi thatI hoya tyAM paMDita puruSe daMDanItine upayoga karave nahIM. je sAkara khAvAthI pittanI zAMti thatI hoya te paTela nAmanA auSadhanuM zuM kAma che ? kAMI ja nahIM. 27. pahelAM sAmano prayoga sAmaiva hi prayoktavyamAdau kArya vijAnatA / sAmasiddhAni kAryANi, vikriyAM yAnti na kvacit // 28 // kAryane jANanArA(maMtrI)e prathama sAma-samajutI-ne ja praga-upayoga karo egya che, kemake samajutIthI siddha thayelAM kAryo kaI paNa vakhata vikAra pAmatAM nathI. 28. daMDa kene kare - paradravyAdiharaNaM, paradArAbhimarzanam / yaH kuryAttu balAttasya, hastacchedaH prakIrtitaH / / 29 / / yo gacchetparadArAMstu, balAtkAmAcca vA naraH / sarvasvaharaNaM kRtvA, liGgacchedaM ca dApayet // 30 // vRddhArItaraskRti, thAya 7, 20-202. je paradravyanuM haraNa kare athavA parastrIne balAtkArathI sparza kare tenA hAtha chedavA joIe ema kahyuM che. je puruSa baLathI ke kAmanI IcchAthI parastrI pratye gamana kare che, tenA sarva dhananuM (mAlamIkatanuM) haraNa karIne tenA liMgane cheda karAva. 29, 30. Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjanIti ( 841 ) yuddha kyAre karavuM?-- bhUmirmitraM hiraNyaM vA, vigrahasya phalatrayam / nAstyekamapi yadyeSAM tanna kuryAt kathaJcana // 31 // 9 patana, pRSTha 3, t. 28. vigraha-yuddha karavAnA traNa phaLa cheH eka teA zatrunI bhUmi peAtAne prApta thAya, khIjuM te zatru mitra thai jAya ane trIjI zatrunuM suvarNa vagere dhana maLe. A traNamAMthI jo eka paNa maLatu na heAya te kai paNa prakAre te vigraha karavA nahi. 31. zaraNAgata rakSaNu karavu':-- lobhAd dveSAdbhayAdvApi, yastyajeccharaNAgatam / mAhatyAnuM tattva, vAvamAdumenaLiH // 32 // haLavipra yudhanAra, jo 67. je puruSa leAlathI, dveSathI ke layathI zaraNe AvelAnA tyAga kare te puruSane brahmahatyA jeTaluM pApa lAge che ema paDitA kahe che. 32. rAjalakSmInA nAzanAM kAraNeAH-- tyaktopAttaM madyarataM dyUtasrImRgayAparam / kArye mahati yuJjAno hIyate nRpatiH zriyA // 33 // mahAmAta, zAntivarSa, ayAya 12, jo0 1. je puruSane prathama tyAga karIne pharIthI grahaNa karyAM hAya, je madirAmAM rakta hoya, je jugAramAM tatpara hAya, strI-sevanamAM Asakta hAya ane zikAramAM Asakta hoya tevA puruSane jo mATA kArya mAM joDavAmAM Ave teA te rAjAnI lakSmI kSINu thAya che. 33. Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ brAhmaNa ( 4 ) brAhmaNanuM lakSaNaH-- yasya prajJA jagallokahitAnuzAsanojjvalA / saiva dvijava vijJo vedadharmasthito dvijaH // 1 // gRhyasUtra, a0 9, lo0 17 jenI buddhi jagatanA jIvAnu... jema kalyANa thAya tema zikSaNa ApavAmAM ja ujajavala che te ja vidvAna veda-dharmamAM sthita brAhmaNu che. 1. akukarmA saSaTkarmA, zUdrAnnAdivivarjakaH / brahmasUtrI dvijo bhaTTo gRhasthAzramasaMsthitaH // 2 // vivekavilAsa, ullAsa 8, 0 262. koI paNa prakAranuM apakRtya nahi karavAvALe, peAtAnAM ( adhyApana vagere) cha karmo karavAvALA, zUdranuM anna vagere nahi sevAvANI, brahmasUtra (4noha) paDeravAvANI, gRhsthAzramamAM rahetA evA prakAranA brAhmaNa bhaTTa kahevAya che. 2. yena saMrakSitaM nityaM zIlaM saMyamasaMvRtam / , sa eva brAhmaNaH zuddhaH, zrotriyo vedavAn yatiH // 3 // gRhyasUtra, a09, zlo0 14. Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ brAhmaNa ( 843 ) jeNe hamezAM saMyama yukta zIlanuM rakSaNa karyuM che te ja zuddha brAhmaNa, zruti tathA vedane jANakAra ane yati che. 3. ye cAparigrahItAro nirlobhAH satyavAdinaH / nirmadA nirahaGkArAsta eva brAhmaNottamAH // 4 // yajurveda, mAdhyandinI zAkhA, Ahika, zlo0 75. jeo parigraha rahita che, nirlobhI che, satyavaktA che, mada rahita ane ahaMkArathI varjita che teo ja uttama brAhmaNa che. 4. kSAntyAdibhirguNairyuktastyaktadaNDo nirAmiSaH / na hanti sarvabhUtAni, prathamaM brAhmaNalakSaNam // 5 // vRddhiA , 0 8. je kSamAdika guNothI yukta hoya, je daMDa rahita hoya, je mAMsAkSaka na hoya ane je koI paNa prANIne mArate na hoya te prathama brAhmaNanuM lakSaNa che. 5. yogastapo damo dAnaM, satyaM zaucaM dayA zrutam / vidyA vijJAnamAstikyametadbrAhmaNalakSaNam // 6 // afaBrakRti, 30 6, 0 22. yega, tapa, dama, dAna, satya, zauca (pavitratA), dayA, zAsa, vidyA, vijJAna ane AstikapaNuM, A sava brAmajunAM lakSaNa che. 6, Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 844 ) subhASita-pa-ratnA42 yadA sarvaparadravyaM, pathi vA yadi vA gRhe / adattaM naiva gRhNAti, dvitIyaM brAhmaNalakSaNam // 7 // bhAgavata, skandha 8, a0 24, zlo0 17. mAga mAM ke gharamAM raheluM sarva prakAranuM paradhana tenA dhaNInA ApyA vinA na ja grahaNa karavuM, te bIjuM brAhmanu dakSa cha. 7. deva-manuSya-nArINAM, tiyagyonigateSvapi / maithunaM hi sadA tyaktaM, caturtha brAhmaNalakSaNam // 8 // ____ mahAbhArata, uttarArtha, a. 12, zlo0 13. deva ane manuSyanI strInuM tathA tiryaMcanI nimAM rahelI strIonuM maiithuna jeNe sadA tyAga karyuM che, te evuM brAhmaNanuM lakSaNa jANavuM. 8. tyaktvA kuTumbavAsaM tu, nirmamA niSparigrahaH / yuktazcarati niHsaGgaH, paJcamaM brahmalakSaNam // 9 // __ bhAgavata, skandha 11, a0 19, zlo0 30. je kuTuMbane vAsa tajIne mamatA rahita hoya, parigraha rahita hoya, yogya AcArathI yukta hoya ane saMga rahita vicarate hoya, (te pramane-mAne pAmecha. )mA pAMya prahanu sakSa . 6. zaucAcAre sthitaH samyak vighaMsAzI gurupriyaH / nityaM vratI satyaparaH, sa vai brAhmaNa ucyate // 10 // bhAgavata, skandha 3, a0 28, zlo0 41. 1 vighaso yajJazeSaH, atithiprabhRtibhirbhuktazeSa: Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAhmaNa ( 845 ) je samyaka prakAre zauca AcAramAM raheluM hoya, je yazeSane tathA atithi vagerenA bhejana karyA pachInA bhejanane khAto hoya, je gurune priya hoya, ane je satyamAM tatpara hoya te brAhmaNa kahevAya che. 10. kSamA dAna damo dhyAnaM, satyaM zaucaM dhRtighRNA / jJAna-vijJAnamAstikyametad brAhmaNalakSaNam // 11 // | pRvAratha, 30 3, 0 22. kSamA, dAna, idriyadamana, dhyAna, satya, zauca, dhairya, dayA, jJAna, vijJAna ane Astikya, e brAhmaNanuM lakSaNa che. 11. ahiMsA satyamasteya, brahmacaryAparigrahI ( hau)| kAmakrodhanivRttastu, brAhmaNaH sa yudhiSThira ! // 12 // mAmAta, rAntiA, 0 21, 0 68. ahiMsA, satya, acaurya, brahmacarya ane aparigraha e pAMca vratane je pALanAra tathA kAma-krodhathI nivRtta thayela hoya te he yudhiSThira ! brAhmaNa che. 12. yasya cAtmasamo loko dharmajJasya manasvinaH / svayaM dharmeNa carati, taM devA brAhmaNaM viduH // 13 // mahAmAta, rAttiparva, jha0 ka7, 7ra1. dharmane jANanAra tathA uttama manavALA jene pitAnA AtmA samAna sarva loka-prANa hoya, ane je pite dharmanuM AcaraNa karatuM hoya tene devatAo brAhmaNa kahe che. 13. Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (846 ) . sumArita-53-2tnA32 satyaM dAnaM tapaH zaucamAnRzaMsyaM damo ghRNA / dRzyante yatra vipendra (rAjendra), sa brAhma(Na) iti smRtaH // 14 // mahAbhArata zantiparva, a041, zlo0 31. hai zaredra ! nAmAM satya, hAna, ta5, zoya, maratA, iMdriyadamana ane dayAH A sarva jovAmAM AvatA hoya te mAmaya upAya che. 14. jitendriyo dharmaparaH, svAdhyAyanirataH shuciH| kAmakrodho vaze yasya, taM devA brAhmaNaM viduH / / 15 / / mahAbhArata, zAntiparva, a0 47, pralo0 30. jeNe iMdriyano jaya karyo hoya, je dharmamAM tatpara hoya, je svAdhyAyamAM rakta hoya, je pavitra hoya ane kAma tathA krodha jene AdhIna hoya tene devatAo brAhmaNa kahe che. 15. svakarmaniratA nityaM, brAhmaNA vijitendriyAH / dAnAdhyayanazIlAca, saMyatAzca parigrahe / / 16 // AhnikasUtrAvalI, zlo0 82. je niraMtara svakarmamAM tatpara hoya, iMdriyene vaza rAkhanArA hoya, dAna ane adhyayananA svabhAvavALA hoya, tathA parigrahane viSe niyamavALA hoya te brAhmaNa kahevAya che. 16. satyaM dAnaM tapodrohamAnRzaMsyaM kSamA ghRNA / tapazca dRzyate yatra, sa brAhmaNa iti smRtaH // 17 // smRticandrikA, pR0 158 * Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ brAhmaNa ( 847 ) satya, dAna, tapa, adveSa, akrUratA, kSamA, lajA ane tapa jene viSe dekhAtA hoya te brAhmaNa kahevAya che. 17. satyaM brahma tapo brahma, zIlazce( laMce )ndriyasaMyamaH / sarvabhUtadayA brahma, etad brAhmaNalakSaNam // 18 // satya brahma che, tapa brahma che, zIla brahma che, iMdriyane nigraha brahma che, tathA sarva prANIo paranI dayA paNa brahma che. A brAhmaNanuM lakSaNa che...( arthAt AvA brahmanuM je AcaraNa kare te brAhmaNa kahevAya che.) 18. tAr dharma-tapa -zI--saMyama-jJAnano dinaH.. na vetairdi vinA rivA, isthata rAtrataH ?I. vRkSavAhikA, pUrvamA, 0 72. -tethI karIne je dhama, tapa, zIla, saMyama ane jJAnavAna hoya te ja brAhmaNa che, tenA vinA brAhmaNa kahevAya nahIM, kemake ekalA saMskArathI zuM thaI zake ? 19. brAhmasya bhAvaH kalyANi ! samaH sarvatra dRzyate / nirmalaM sakalaM brahma, yatra tiSThati sa dvijaH // 20 // mahAmAta, 3rarArdha, 0 22, 20 rU. he kalyANakAraka strI ! brahmane prabhAva sarvatra samAna dekhAya che. te nirmaLa ane sakaLa brA jene viSe hoya che, te dvija kahevAya che. 20. Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 848) subhASita-padya-ratnAkara sAco brAhmaNa-- ye zAntadAntAHzrutipUrNakarNA jitendriyAH praannivdhaannivRttaaH| pratigrahe saGkacitAgrahastAste brAhmaNAstArayituM samarthAH // 21 // cANasmRti, A0 4, 0 18. jeo zAMta hoya, je manane vaza rAkhanAra hoya, jenA kAna zrutivaDe bharelA hoya, jeNe indriyone vaza karI hoya, jeo prANu vadhathI nivRtti pAmyA hoya, tathA jemane hAtha dAna levAmAM saMkoca pAmate hoya, te brAhmaNe bIjAne paNa tAravAmAM samartha che. 21. brahmacaryatapoyuktAH, samakAJcanaloSThakAH / sarvabhUtadayAyuktA brAhmaNAH sarvajAtiSu // 22 // marApurAna, 40 76 rU. jeA brahmacarya ane tapavaDe yukta hoya, jeone suvarNa ane pattharane viSe samAna buddhi heya, tathA jeo sarva prANIone viSe dayAvaDe yukta hoya, teo sarva jAtine viSe brAhmaNa kahevAya che. 22. vedenApi tathA naiva, brAhmaNAH syunarottamAH / yadi vedairbhaved vipro rAkSaso'pi dvijaH khalu // 23 // vRdvi, pUrvamAna, mo. ka. veda bhaNavAthI paNa manuSyamAM uttama evA brAhmaNe thaI zakatA nathI. kemake je kadAca veda bhaNavAthI brAhANa Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ brAhmaNa ( 849) thaI zakAtuM hoya te rAkSasa paNa veda bhaNelA hovAthI brAhmaNa thavA joIe. 23. na yoni pi saMskAro na zrutaM nApi snttiH| kAraNAni dvijatvasya, vratameva tu kAraNam // 24 // yazavajIsmRti, 8. ni-janma brAhmaNapaNAnuM kAraNa nathI, saMskAra paNa kAraNa nathI, zAstrane abhyAsa paNa kAraNa nathI, tathA paraMparA paNa brAhmaNapaNAnuM kAraNa nathI. mAtra eka vrata ja brAhmaNa paNAnuM kAraNa che. 24. parigrahAn parityajya, vanaprasthanivAsinaH / ye bhajanti sadA brahma, vAnaprasthA hi te dvijAH // 25 // madAmAta, zAntiparva. 30 22, 22. jeo save parigrahone tyAga karI, vana ane parvatanI bhUmimAM nivAsa karI niraMtara brahmacaryane pALe che teo vAnaprastha dvije kahevAya che. 25. sAcuM brAhmaNapaNuM = sadAcAra: zUdro'pi zIlasampanno guNavAn brAhmaNo bhavet / brAhmaNo'pi kriyAhInaH, zUdrAta pratyavaro bhavet // 26 // manusmRti, pUrva bhAga, zlo0 16. zudra chatAM paNa je te zIlayukta ane guNavAna hoya Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 85ra ) subhASita-madha-ratnAkara te te brAhmaNa thAya che, ane brAhmaNa chatAM paNa je te diyAhIna heya te te zUdrathI paNa nIce che. ra6. zilpamadhyayanaM nAma, vRttaM brAhmaNalakSaNam / vRttasthaM brAhmaNaM prAhurnetarAn vedajIvakAn / / 27 / / sattA sthAnakUTA (mA. vi. ), pR301 je bhaNavuM che te te zilpa-kaLA che, paraMtu AcAra ja brAhmaNanuM lakSaNa che; tethI je AcAramAM rahelo hoya te ja brAhmaNa kahevAya che, paNa bIjA vedavaDe AjIvikA karanArA brAhmaNa kahevAtA nathI. 27. akAraNamadhIyAno, brAhmaNastu yudhiSThira ! / duSkulenApyadhIyante, zIlaM tu mama rocate // 28 // 3ttaradAyanasUvarI (mA. vi.), g0 rU he yudhiSThira ! vedane bhaNele che tethI te brAhmaNa kahevAya che, e akAraNa che-brAhmaNa kahevAya nahIM, kemake hIna kuLane manuSya paNa vedane bhaNe che, te paNa tethI te kAMI brAhmaNa kahevAtuM nathI.) paraMtu mane te zIla-sadAcAra ja pasaMda che ( eTale ke sadAcArI hoya te ja sAce brAhmaNa che). 28. sAcuM brAhmaNapaNuM : saMskAra jAtyA'pi brAhmaNo naiva, saMskRtastu dvijo bhavet / jAtyA ced brAhmaNo bhUto vRthA syAt saMskRto vidhiH // 29 // manusmRti, uttara bhAga, zlo0 23 Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ brAhmaNa ( 851 ) janmathI brAhmaNa thatuM nathI, paNa saMskAra karyAthI brAvaNa thAya che. je janmathI ja brAhmaNa thAya te saMskAranI kriyA vyartha thAya. 29. sarve vai yonijA mAH, sarve mUtrapurISiNaH / ekendriyakriyArthAzca, tasmAcchIlaguNairdvijAH // 30 // manusmRti, 3 mALa, 0 26 badhA manuSya yonithI unna thayelA, mUtra ane maLathI bharelA ane IndriyonI samAna kriyA karavAvALA che; tethI AcAra ane guNethI brAhmaNa thAya che. 30. na jIvo brAhmaNastAvad yasmAt saMskArato dvijaH / jIvazced brAhmaNastAvad vRthA syAd dharmasaMskRtaiH // 31 // gRhyasUtra, ma2, 20 22. jIva svayaM brAhmaNa hoto nathI, kAraNa ke saMskArathI brAhmaNa thAya che. je jIva ja brAhmaNa hoya to dharmanA saMskAro nirarthaka che. 31. tathA'bhUd rAvaNo nAma, rAkSaso vedapAragaH / sarve'pi rAkSasAzcatraM, vedakarmAnucArakAH / / 32 // vRdvija, pUrva mAna, Ro. 71. -tathA rAvaNa nAmane rAkSasa vedanA pArane pAmela hatA ane te ja pramANe sarve rAkSase paNa vedanA kamanuM AcaraNa karatA hatA. ( paNa te brAhmaNa na hatA. kemake je saMskAravALo hoya te ja brAhmaNa kahevAya che.) 32. Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 85ra ) subhASita-padya-ratnAkara Adyante pazavo devA iti vede'pi kthyte| tato dharmAbhisaMskAraiH, sarve syurmAnavA dvijAH // 33 // gRhyasUtra, 50 1, 0 20. Adi ane aMtamAM pazuo ane deve be ja bheda hoya che, ema vedamAM paNa kahyuM che. ane tyArapachI dharma ane saMskAravaDe manuSya ane brAhmaNe vagere sarve thayA che. 33. dharmasaMskArataH sarve, mAnavA brAhmaNAH khalu / dharmavRttipramANena, sarve syurbrAhmaNA narAH // 34 // girzaraskRti, 8, Ro. 22. dharmanA saMskArathI save manuSya brAhmaNa ja che, kAraNa ke) dhamanI vRttinA pramANuvaDe sarve manuSya brAhmaNa thAya che. 34. zvapacA api dharmasthAH, saMskRtAH syurdvijottmaaH| guNadharmAnusAraizca, devA daityAzca mAnuSAH / / 35 / / mahAmAta, uttarArdha, 40 7, RA10 caMDALa paNa dharmamAM rahelA hoya tathA saMskAravALA hoya, te te uttama brAhmaNa samAna che, kemake guNa ane dharmane anusAre ja deva, detya ane manuSyone vibhAga che. 35. brAhmaNanAM karma - zamo damastapaH zauca, kSAntirArjavameva ca / jJAnavijJAnamAstikyaM, brahmakarma svabhAvajam // 36 // mAtA , 028, jI. kara. Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ brAhmaNa ( 853 ) zama, krama ( iMdriyAnuM damana ), tapa, zaiAca ( pavitratA ) kSamA, saraLatA, jJAna, vijJAna ( vizeSa jJAna athavA kaLA) tathA AstikatA ;A sarva brAhmaNanuM kama svabhAvathI ja utpanna thayeluM hoya che-brAhmaNe svabhAvathI ja AvAM karma karavAM joIe. 36. yajanaM yAjanaM dAnaM tathaivAdhyApanakriyA | 1 pratigrahaM cAdhyayanaM viprakarmANi nirdizet // 37 // zasmRti, 60 6, d0 2. yajJa karavA, yajJa karAvave, dAna devuM, bhaNAvavuM, dAna levuM ane bhaNavuM: A cha brAhmaNunAM kama kahevAya che. 3'9. 9 svAdhyAyosdhyApanaM cApi, yajanaM yAjanaM tathA / dAnaM pratigrahazcApi pada karmANyagrajanmanaH 11 36 11 manusmRti, 302, oN. 71. bhaNavu, bhaNAvavuM, yajJa karavA, yajJa karAvaveA, dAna devu; ane dAna grahaNa karavuM: A cha karma brAhmaNanAM che. 38. adhyApanamadhyayanaM yajanaM yAjanaM tathA / dAnaM pratigrahazcaiva SaT karmANyajanmanaH // 39 // " manusmRti, 10 12, oN. 204. bhaNavu... ane bhaNAvavuM, yajJa karavA ne yajJa karAvavA, dAna karavu' ane dAna levuM: e brAhmaNanAM cha kAryAM che. 39. Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASita-padya-ratnAkara ( 854 ) brAhmaNanA dha: -- dAnamadhyayanaM yajJo brAhmaNasya tridhoditaH / dharmo nAnyacaturtho'sti, dharmastasyApadaM vinA // 40 // mArkaNDapurANa, a0 25, 03. dAna, adhyayana ane yajJaH A traNa prakAranA dharma ja brAhmaNanA kahelA che, tene ( brAhmaNane ) Apatti vinA A sivAya cAthA dharma che nahIM. (ApattinA dhama khIjA che). 40, tapo vidyA ca viprasya niHzreyasakaraM param / ', tapasA kilviSaM hanti, vidyayA'mRtamaznute // 41 // manusmRti, ao o, 0 06. tapa ane vidyA A banne brAhmaNane atyaMta mAkSa pamADanAra che. temAM tapavaDe pApane haNe che ane vidyAvaDe amRtane-mAkSane meLave che. 41. brAhmaNanuM dhana:-- sarvabhUtahitaM kuryAnnAhitaM kasyacid dvijaH / maitrIrma samastepu, trAALottamaM dhanam / ! 42 // tripurAna, a. rU, o ra4. brAhmaNe sarva prANIonuM hita karavuM, kAInuM ahiMta karavuM nahIM, tathA sane viSe maitrIbhAva rAkhavA, e ja brAhmaNunu uttama dhana che. 4ra. Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ brAhamaNa ( 855 ) brAhmaNanuM kalaMka yasya loke dayA nAsti, bAlavRddhAdiduHkhite / hiM tasya trahavRna, jire [ di] parimohite e karU I yajurveDha, mAni zANA, sahi, 87. bALaka ane vRddha vagere duHkhI lekane viSe jene dayA na hoya, tenA mohita cittane viSe brahmavatavaDe zuM phaLa? ( A mANasa brAhmaNa kevI rIte kahevAya?) 43. jAtizatena labhate kila mAnuSatvaM, tatrApi durlabhataraM khaga ! bho dvijatvam / tadyo na pAlayati lAlayatIndriyANi. tasyAmRtaM kSarati hastagataM pramAdAt // 44 // mahApurANa, 40 8, 0 . he khaga-garuDa ! seMkaDe jame karIne manuSyapaNuM prApta thAya che. temAM paNa brAhmaNapaNuM prApta thavuM ati durlabha che. te prApta thayA chatAM je tenuM pAlana karatA nathI ane ulaTuM idrinuM lAlana kare che tenuM hAthamAM raheluM amRta pramAdathI DhaLI gayuM che ema jANavuM. 44. 1 chedo bhaMga thAya che. bIjo akSara guru joIe. Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 856 ) , subhASita-padya-ratnAkara brAhmaNa ane mAMsa - AkAzagAmino viprAH, patitA mAMsabhakSaNAt / viprANAM patanaM dRSTvA, tato mAMsAni varjayet // 45 // gRhavADhi, pUrva mAne 72. AkAzamAM gati karanAra brAhmaNe mAMsanuM bhakSaNa karavAthI patita thayA che. tethI brAhmaNanuM patana joIne mAMsane tyAga karavuM joIe. 45 bhakSyante yena mAMsAni, bhakSyate tena kiM na hi ? / abhakSyabhakSaNAcaiva, brAhmaNaH patito bhavet // 46 / / pArAzaraskRti, Dho74. je mAMsanuM bhakSaNa kare te zuM bhakSaNa na kare ? sarvanuM bhakSaNa kare. ane abhaNyanuM bhakSaNa karavAthI brAhmaNa patita thAya che. 46. brAhmaNa chatAM vaizya - laukike karmaNi rataH, pazUnAM paripAlakaH / vANijyakRSikarmA yaH, sa vipro vaizya ucyate // 47 // vRddhavALAnIti, 0 22. zarU. je laukika kArya karavAmAM rakta haya, je pazuone pAlaka hoya tathA je vepAra ane khetIkAmane karate hoya te brAhmaNa chatAM vaizya kahevAya che. 47. Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ brAhmaNa ( 857) brAhmaNa chatAM cAMDAla - kriyAhInazca mUrkhazca, sarvadharmavivarjitaH / nirdayaH sarvabhUteSu, viprazcANDAla ucyate // 48 // arisaMhitA, 0 2, ko. pharU. je kiyAhIna hoya, mUrkha hoya, dareka dharmathI rahita hoya ane badhA prANIo pratye dayAhIna hoya e brAhmaNa cAMDAla kahevAya che. 48. devadravyagurudravyaparadArAbhimarSaNam / nirvAda samA, vizvAhATa ute 42 // rALaneti, 50 22, klo. zarU. je devadravyanuM bhakSaNa kare, gurunA dravyanuM bhakSaNa kare, parastrIne viSe Asakta hoya tathA sarva prANuo upara nirvAha karato hoya te brAhmaNa cAMDALa kahevAya che. 49. brAhmaNa chatAM pazu - brahmatatvaM na jAnAti, brahmasUtreNa garvitaH / tenaiva ma ra pAna, vipraH patiH | 10 | trasaMhitA, 0 2 . rU8rU. 1. 28. je brahmatatvane jANa na hoya ane mAtra brahmasUtra (janoI) dhAraNa karavAthI gava pAmele hoya, te brAhmaNane te ja pApavaDe pazu samAna kahe che. pa0. Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (858) subhASita-padya-ratnAkara brAhmaNa chatAM gadheDo- adhItya caturo vedAna, sAGgopAGgAMzca tattvataH / zudrAta pratigrahagrAhI, brAhmaNo jAyate kharaH / / 51 // kAzavarAti, sUko 28. aMga ane upAMga sahita cAre vedane tatvathI bhaNIne je brAhmaNa zUdranI pAsethI dAna grahaNa kare che, te bIjA bhave gadheDe thAya che. 51. Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mikSA (6) yAcakani dAH-- tRNaM laghu tRNAtcUlaM, tUlAdapi hi yAcakaH / vAyunA kiM na nIto'sau, mAmayaM prArthayiSyati // 1 // vRddhALayanIti, 60 6, zlo . tRNa sauthI laghu che, tRNuthI paNa rU halaku che, paNa yAcaka mANasa tA 3 thakI paNa vadhAre laghu che. tyAre rUnI jema tene vAyu kema uDADatA nathI ? javAba-Ane huM uDADIza tA te mArI pAse yAcanA karaze ema dhArIne vAyu tene uDADatA nathI. 1. bhikSAthI nukazAna:-- dehIti vacanaM zrutvA dehasthAH paJca devatAH / nazyanti tatkSaNAdeva, zrIhI dhIdhRtikIrtayaH || 2 || " mane Ape| ' A pramANe yAcanAnA zabda sAMbhaLIne zarIramAM rahela lakSmI, lajjA, buddhi, dhIraja ane kIrtiH A pAMca devatAe tatkALa nAsI jAya che. 2. guNAstAvadyazastAvadyAvadyAveta no naraH / prArthanAyAM punaste'pi praNazyanti hatA iva // 3 // manuSya jyAM sudhI bIjAnI pAse yAcanA na kare tyAM sudhI ja tenA guNNA ane yaza rahe che; paraMtu te bIjAnI pAse yAcanA kare che te ja vakhate te guNeA ane yaza paNa jANe huDDAyA heAya tema nAsI jAya che-nAza pAme che. 3. Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AzIrvAda ( 6 ) guNIne AzIrvAdaH-- kIrtyA dhavalIkRtaM tribhuvanaM mUrtyA jaganmohitaM, bhaktyezaH paritoSitaH sucaritairAnanditAH sajjanAH / pUrNAzA bahavaH kRtA vitaraNairyena tvayA yAcakA tasmai sarvaguNAzrayAya bhavate dIrghAyurAzAsmahe // / 1 // jeNe pAtAnI kIrti vaDe traNa jagatane ujajavaLa karyAM che, jeNe potAnA zarIravaDe jagatane mehu pamADyo che, jeNe bhaktivaDe izvarane prasanna karyo che, jeNe sArA caritravaDe sajjanAne Anaa pamADyo che tathA je tame ghaNA yAcakAne dAnavaDe pUrNa AzAvALA karyA che, tevA sarva guNunA Azraya-AdhArarUpa tamane dI AyuSya prApta thAe, ema ame AzA rAkhIe chIe-IcchIe chIe. 1. dharmalAbhanA AzIrvAdaH durvArA vAraNendrA jitapavanajatrA vAjinaH syandanaughA lIlAvatyo yuvatyaH pracalita camarairbhUSitA rAjyalakSmIH / uccaiH zvetAtapatraM caturudadhitaTIsaGkulA medinIyaM, prApyante yatprabhAvAt tribhuvanavijayI so'stu te dharmalAbhaH ||2|| upadezataraGgiNI, pR0 49. Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AzIrvAda ( 861 ) jenA prabhAvathI duHkhe nivArI zakAya evA gajendro, vAyunA vegane jItanArA a, rathanA samUha, kIDAvALI chIe, capaLa cAmathI suzobhita rAjyalakSmI, UMcuM ujajavaLa chatra, cAra samudranA kinArAvaDe vyApta evI A pRthvI prApta thAya che te traNa bhuvanamAM vijaya pAmanAra dhamalAbha tamane he ! 2. dIrghAyubhava bhaNyate yadi tadA tannArakANAmapi, saukhyArtha dhanavAn bhavedyadi punastanmlecchakAnAmapi / santAnAya ca putravAn bhava punastatkukkuTAnAmapi, tasmAtsarvasukhaprado'stu bhavatAM zrIdharmalAbhaH zriye // 3 // 3pazataff, go ka2. ( zrI siddhasena divAkare bheja rAjAne AzIrvAda ApatAM A pramANe kahyuM -) tuM dIrgha AyuSyavALo thA ema je huM kahuM te te dIrgha AyuSya narakanA jIvone paNa che, sukhane mATe dhanavAna thA ema kahuM te te dhana plecchone paNa che ane saMtAnane mATe putravAna thA ema kahuM te te putra kukaDAne paNa ghaNuM che; tethI sarva prakAranAM sukhane ApanAra dharmalAbha ja tamArI lakSmIne mATe thAo. (A AzIrvAda ja sarva prakAranA AzIrvAda karatAM zreSTha che.) 3. Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - vairA (7) { vaizyane dharma pazUnAM rakSaNaM dAnamijyA'dhyayanameva ca / vaNikpathaM kusIdaM ca, vaizyasya kRSireva ca // 1 // gAya, bheMsa vagere pazuonuM rakSaNa karavuM, dAna ApavuM, yajJa kara, veda bhaNave, dezAMtaramAM jaLa-sthaLa-mArge gamana karI vyApAra kara, vyAja levuM tema ja kRSi(khetI) karavI e vaizyanuM dharmakArya che. 1. vaizyane mATe kArya ane akAya - garva nyAsApahAraM ca, vaNikaputraH parityajet / aGgIkuryAtkSamAmekAM, bhUpatau durgate'pi ca // 2 // vivAra, 34ra 2, se vANIyAnA putre garva ane keInI thApaNa oLavavI, e bannene tyAga kare, tathA rAjA ane raMkane viSe eka kSamAne ja aMgIkAra karavI. 2. vaizyanuM karmasvaadhyaayo yajanaM dAnaM, pazUnAM pAlanaM tathA / laviANije, vai Li sAta vai ||| grzasaMhitA (iti), aNa 2, 4o rU. Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaizya ( 863 ) svAdhyAya-abhyAsa karavA, yajJa karavA, dAna devuM, pazuonu pAlana karavuM, vyAjavaTAva karavA, khetI karavI ane vepAra karaveA : A sAta vaizyanAM krama che. 3. vaizya ane zUdranAM kaH dAnamadhyayanaM vArtA, yajanaM ceti vai trizaH / zUdrasya vArtA zuzrUSA, dvijAnAM kArukarma ca // 4 // | trisaMhitA, jo 6. dAna devuM, bhaNavuM, vArtA karavI ane yajJa karavAH e vaizyanI vRtti che, tathA vArtA karavI, brAhmaNunI sevA karavI ane kArIgaranuM kArya karavuM: e zUdranI vRtti che. 4. kRSigorakSyavANijyaM, vaizyakarma svabhAvajam / paricaryAtmakaM karma, zUdrasyApi svabhAvajam // 5 // mAyanItA, 40 28, jo 44. khetI, gAyanu rakSaNa ane vepAra, e vazyanuM krama sva bhAvathI ja thayeluM che, ane sevA-cAkarI karavAnu` kama zUdranu che te paNa svabhAvathI ja thayelu che. 5. Chu Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ X.X..**..**..**..**..**..* ** ** * ** ** *** ** .**..4.4 vyApAra (8) 6 vaNikane vyApAraadhiite yatkizcittadapi muSituM grAhakajanaM, mRdu brUte yadvA tadapi vivazIkartumaparam / pradatte yatkizcittadapi samupAdAtumadhikaM, prapaJco'yaM vRtterahaha gahanaH ko'pi vaNijAm // 1 // zrAddhapratikramaNapatti, pR. 71. ( de. lA. ) vaNika jana je kAMI abhyAsa kare che te paNa grAhaka janane luMTavA mATe ja; te je kAMI komaLa-miSTa-vacana bele che te paNa anya janane vaza karavA mATe ja tathA te koIne kAMI cIja maphata Ape che te paNa tenI pAsethI adhika levA mATe ja. ahA ! vaNikanA vepArane A prapaMca koIka gahana cha. 1. lolyena kizcit kalayA ca kizcita, pApena kizcittulayA ca kizcit / / kizcinca kiJcicca samAharantaH, pratyakSacaurA vaNijo bhavanti // 2 // upadezaprAsAda * (vepAra karatI vakhate) kAMIka caLavaNI, kAMIka kuza Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyApAra ( 865 ) LatAthI, kAMIka pApathI ( anyAyathI), kAMIka trAjavAthI (ochuM ApIne ke adhika laIne), ema kAMIka kAMIka grahaNa karatA vaNikajane pratyakSa (jAhera) cAra ja che. 2. vyApAra kevI rIte karavera- nindAyogyajanaiH sArdha, kuryAna kryvikryo| dravyaM kasyApi no deyaM, sAkSiNa bhUSaNaM vinA // 3 // upadezaprAsAda, stambha 9, vyAkhyAna 126. niMdavA gya-nIca mANasanI sAthe kharIdI ke vecANanuM kAma karavuM nahIM ane sAkSI rAkhyA vinA ke ghareNuM vinA keIne paNa dravya ApavuM nahIM. 3. dharmane abAdhaka vyApAra kare - dharmamarmAvirodhena, sakalo'pi kulocitaH / nistandreNa vidheyo'tra, vyavasAyaH sumedhasA // 4 // vivAra, kAra 2, so kara. buddhimAna mANase ALasane tyAga karI dharmanA tatvane virodha na Ave tema potAnA kuLane ucita samagra vyavasAyavyApAra kare. 4. vyApAra saphaLa kema thAya - vyavasAyo'pyasau puNyanaipuNyasacivo bhavet / saphalaH sarvathA puMsAM, vArisekAdiva drumaH // 5 // viTANa, chANa 2, 20 20. jema jaLanA siMcavAthI vRkSa phaLavALe thAya che tema puruSane A vepAra paNa puNya ane pitAnI huMziyArI sahita hoya te sadA saphaLa thAya che. 5. Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tezATana (1) dezATananA guNa-doSa:- tIrthAnAmavalokana paricayaH sarvatra vittArjanaM, nAnAcaryanirIkSaNaM caturatA buddheH prazastA giraH / ete santi guNAH pravAsaviSaye doSo'sti caiko mahAn , yanmugdhAmadhurAdharAdharasudhApAnaM vinA sthIyate // 1 // pravAsane viSe-paradeza paryaTana karavAmAM sarva tIrthonuM darzana thAya che, sarva ThekANe vividha janene paricaya thAya che, dhananuM upArjana thAya che, vividha prakAranAM Azcaryo jovAya che, buddhinI caturAI prApta thAya che ane sAruM vacana bolatAM AvaDe che-AvA ghaNu guNe prApta thAya che; paraMtu eka ja me deSa che, te e ke-strInA madhura, nIcalA hoThamAM rahelA amRtanA pAna vinA rahevuM paDe che. (arthAt strInA viSayasukha vinA rahevuM paDe che.) 1. kayAM vAsa na kare - yasmin deze na sammAno na vRrttina ca bAndhavaH / na ca vidyAgamo'pyasti, vAsaM tatra na kArayet // 2 // vRddhacANakyanIti. adhyAya 1, zlo0 8. je dezamAM sanmAna na hoya, AjIvikA na hoya, sagAsaMbaMdhI na hoya tathA vidyAnI prApti na hoya, te dezamAM nivAsa kare egya nathI. 2. Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NAMA ka ( 20 ) sUtranAM lakSaNaH-- dIrghavairamasUyA ca, asatyaM brahmadUSaNam / paizunyaM nirdayatvaM ca jAnIyAcchUdralakSaNam // 1 // sighravruti, yAya, 10 22. asa lAMbI mudata sudhInuM vera, asUyA ( adekhAi ), tya, brahmacaryamAM dUSaNu ( abrahmacarya ), cADIyApaNuM ane nirdayapaNuM : A sarva zUdra( halakI jAti )nAM lakSaNa jANavAM. 1. satyaM nAsti tapo nAsti nAsti cendriyanigrahaH / sarvabhUtadayA nAsti, etaccANDAlalakSaNam // 2 // || pArAzarasmRti, jo pura . jenAmAM satya na hoya, tapa na hoya, iMdriyAne na hoya ane sarva prANIone viSe dayA na hoya samAna che-A cAMDAlanAM lakSaNa che. 2. zUdra-cAMDAla-nA prakAraH-- nigraha te cAMDAla nAstika: pizunacaitra, kRtaghnAM dIrghazeSakaH / catvAraH karmacANDAlA janmatazcApi paJcamaH // 3 // vRttiSThasmRti, R., o. rara nAstika 1, cADIye 2, kRtanI 3ane ati krodhavALA 4: A cAra karmacAMDALa che ane pAMcamA jAtithI cAMDALa che.3. Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 868) , subhASita-padya-ratnAkara wwwww w wwwww4444440 ,000 cUka chatAM brAhmaNa zUdre caiva bhaved vRttaM, brAhmaNe'pi na vidyate / zUdro'pi brAhmaNo zeyo, brAhmaNaH zUdra eva ca // 4 // mArata, zAtipa, 0 21, 0 32. je zudrane viSe cAritra hoya, ane brAhmaNane viSe cAritra na hoya, te zUdrane paNa brAhmaNa jANa ane brAhANane zudra ja jANa. 4. yasya cittaM dayAsyUtaM, sarvasatcahiteSitam / caNDAlo'pi sa vipraH syAt, lokezo hi kSamAkaraH // 5 // | mamata, 3 , 40 22, go ka8. jenuM citta dayAthI yukta hoya tathA sarva prANIonA hitane IcchatuM hoya te puruSa caMDALa chatAM paNa brAhmaNa che-AhmaNa je che, kemake je kSamAvAna che te ja lokone svAmI che. 5. zUdvadharma sevA- ekameva tu zUdrasya, prabhuH karma samAdizat / pAmeva vanAM, zubhUSAmayiyA che 6. brAhmaNa, kSatriya ane vaizya e traNa varNanI draSa karyA vinA athata AnaMdapUrvaka sevA karavI e zudranuM eka ja karma-kArya prabhue nirUpita karyuM che. 6. cAra varNanA sAdhAraNa dharma AnRzaMsyamahiMsA cApramAdaH saMvibhAgitA / zrAddhatitheya, satyamo vi 7 | Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zraddha ( 269 ) sveSu dAreSu santoSaH, zaucaM nityAnasUyatA / AtmajJAnaM titikSA ca dharmaH sAdhAraNo nRpa ! // 8 // mahAmAta. he rAjana ! krUratAne tyAga karavA, hiMsA na karavI, dharmakAryamAM pramAda na karavA, khIjAne anna-dAna ApI bheAjana karavuM, pitRonuM zrAddha karavuM, atithine satkAra karavA, asatya vacana belavuM nahIM, krodhanA tyAga, peAtAnI srI viSe saMtASa rAkhavA, pavitratA rAkhavI, koi paNa prANI para irSyA karavI nahIM, Atma saMbaMdhI jJAna meLavavuM, krAi kaTu vacana mele tene sahana karavuM e ( cAre varNonA ) sAdhAraNa dharma jANavA. 7-8. dayA samasta bhUteSu, titikSA nAtimAnitA / satyaM zaucamanAyAso maGgalaM priyavAditA // 9 // maitryaspRhA tathA tadvadakArpaNyaM narezvara ! | anasUyA ca sAmAnyavarNAnAM kathitA guNAH // 10 // viSNupurANa. saMva prANI para dayA rAkhavI, sahanazIla thavuM, mAnapaNAnA tyAga karavA, satya vacana belavuM, pavitratA rAkhavI, atiprayAsa karave nahI, zubha AcaraNa rAkhavuM, priya vacana khelavuM, mitrabhAva rAkhave, ( viSayAmAM ) spRhA rAkhavI nahIM, tema ja kRpaNutAnA tyAga ane kAI paNa prANI upara doSa-AApa karavA nahI, he narezvara ! sAmAnya varNInA A guNA kahelA che. 9-10. Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sevA (22) . sevAdharmanI gahanatAM monAnmUkaH pravacanapaTurvAtiko jalpako vA, dhRSTaH pArzve bhavati ca tathA dUratazcApragalbhaH / kSAntyA bhIryadi na sahate prAyazo nAbhijAtaH, sevAdharmaH paramagahano yoginAmapyagamyaH // 1 // natizatA (mAri ), mako'18. mauna dhAraNa kare te muMge kahevAya che, belavAmAM haziyAra hoya te vAyaDe athavA bakavAdI kahevAya che, pAse rahe te dhRSTa kahevAya che, ke rahe te rAMkaDe kahevAya che, kSamA guNavALo hoya te bIkaNa kahevAya che ane je sahana na kare te prAye karIne halake kahevAya. A rIte sevAdharma atyaMta gahana che, tene yogIo paNa jANI zakatA nathI. 1. bhAvasnigdhairupakRtamapi dveSyatAmeti kiJcit, chAdyAdanyairapakRtamapi prItimevopayAti / durgrAhyatvAnnRpatimanasAM naikabhAvAzrayANAM, sevAdharmaH paramagahano yoginAmapyagamyaH // 2 // vata, g0 18, 30 22. nehayukta sevakee upakAranuM kArya karyA chatAM kAMIka kAya SapaNAne pAme che ane bIjA-neharahita sevakoe chAnI rIte apakAravALuM kArya karyuM hoya te paNa rAjAne Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sevA ( 871 ) prIti utpanna thAya che, kemake aneka prakAranA bhAva( abhiprAya ) ne dhAraNa karanArAM, rAjAnAM mana vaza karI zakAya tevAM na hovAthI temanI sevA karavAne dharma atyaMta gahana che ane te yAgIjanA paNa jANI zakatA nathI. 2. pUrva sevAH-- pUrvasevA tu tantrajJairgurudevAdipUjanam / sadAcArastapo muktyadveSazveha prakIrttitA // 3 // enavindu ( midrasUri), sne006. guru ane devanI pUjA, sadAcAra, tapa ane mukti para adveSaH A sarva zAsrane jANanAra puruSAe pUrvasevA kahelI che. 3. madhyama sevAH-- - atyAsannA vinAzAya dUrasthA na phalapradA / 9 sevyA madhyamabhAvena, rAjA vahnirguruH striyaH // 4 // uddezaprAsAdda, mAna 2, g. 7. ( x. sa. )* rAjA, agni, guru ane srI: A cAranI atyaMta pAsenI sevAthI peAtAnA vinAza thAya che, ane dUra rahevAthI tenu phaLa maLatuM nathI. tethI temanI madhyamapaNe sevA karavI yAgya che. sevAnuM phaLa -- kathaM nAma na sevyante yatnataH paramezvarAH / aviLaya ce tA:, pUyanti manorathAnuM ? / / , || 1 r paramAtmA athavA moTA rAjAne, zA mATe prayatnathI na sevavA ? kemake te tuSTamAna thayethI tatkALa maneArathAne pUrNa kare che. 5. Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che se (22) te sevakanA guNa sArA rivara rANA, vidhavA, viramI rikaI rAju sodhano mata, sarighase che ? vidyAvihAra, jhAra 2, so0 8. vaMcanA nahIM karanAra, sthira cittavALa, buddhimAna, priya vacana bolanAra, parAkramI, pavitra, nirlobhI, udyamI ane svAmIbhakta evA sevakane sapuruSe irache che. 1. garvAbhAvo ghRNAbhAvaH, kaSTe dhairya vivekitaa| audAryasahitAmukhyA ete sevAkRtAM guNAH // 2 // | muni himAMzupAya. je manuSya sevAguNane prApta karavA cAhe che temanAmAM ATalA guNe joIe-abhimAnane abhAva ( namratA ), ghaNAne abhAva, duHkha paDe tyAre dhIraja, yogya-ayogya samayane oLakhIne kAma karavAnI vivekabuddhi, udAratA ane (sevyanAM kaDavAM-mIThAM sAcAM-jUThAM vacana tathA kaSTane) sahavAnI zakti vagere. 2. sevaka-niMdA - praNamatyumatihetorjIvitahetovimuzcati prANAn / TurNayati suNo , e mUrti ciH ? rU II zrAvidhi, pR. 87. (mAmA. sa ) Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sevaka ( 873 ) nekarI karanAra puruSa pitAnI unnati karavA mATe bIjAne name che, jIvavAnA hetuthI pitAnA prANane mUkI de che ane sukha meLavavAnA hetuthI duHkhane sahana kare che, te sevakathI bIje mUrkha koNa hoya ? 3. sevakanI muzkelI:cittN zAntajanasya bhaktikuzalaM prItasya dharmAtmano dhIrasyAtinayaH sudambhakuzalazcittena zuSko janaH / sadbhakterapi sevakasya saguna sevAnuThAnaM dviSan, sevyo bhaktisuzAnnidhairyarahitaM kuryAta viruddhaM sadA // 4 // | muni hinagvarA. sevA karanAra-sevaka, zAMta, bhaktivALe, premane karanAra, dharmAtmA ane dhIra hoya; paNa je sevya (sevaka jenI sevA karate hoya te pitA-rAjA-guru vagere vaDila) sevaka prati anyAya karanAre, chala-kapaTa karanAre, zuSka hRdayane ane sevakanI, bhakti-premathI karAtI, guNavALI, sAcI sevAne paNa dveSa karanAra-apamAna karanAra hoya te te vyaktiguNavALA sevakanA cittane haMmezane mATe bhakti, zAMti ane dhIrajathI rahita-viruddha karI nAkhe che. (arthAt sevyanA doSathI sevaka kaMTALI sadAne mATe tenAthI vimukha thaI jAya che.) 4. bhaktiyukto'pi namro'pi, nirdambho'pi ca sevakaH / / sevyAna na sevituM zaktaH, prArthanAbhaGgabhItitaH // 5 // muni himAMzuvijaya. Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 8 ) subhAAta-padya-tAkara sevA karanAra sevaka bhaktivALA hAya, vinIta hAya, mAyA rahita hAya, te pazu, sence-vaDilA tenI prArthanAne nahi svIkAre arthAt tenI bhaktinA anAdara kare ( teA svA zimAnI te sevakane mATuM duHkha thAya. ) te duHkhathI bacavA mATe sevaka, sevya-vilenI sevA karI zakatA nathI. pa. sevake zuM na karavuM ? yena syAllaghutA loke, pIDA ca prabhucetasi / prANatyAge'pi tatkarma, na kuryAtkulasevakaH // 6 // jainavazrutantra, pR0 2,, t. rU47. je kAya karavAthI leAkamAM peAtAnI laghutA-halakAi thAya ane svAmInA cittamAM pIDA thAya tevuM kAMca kuLanA sevake ( athavA vaMzapara parAthI AvatA sevake ) prANanA tyAga thAya teA paNa karavuM nahIM. 6. sevakanA dhaH-- ekAnte madhurairvAkyaiH sAntvayannahitAtprabhum / vArayedanyathA hi syAdeSa svayamupekSitaH // 7 // vivekavilAsa ullAsa 2, zlo0 98. peAtAnA zeThane ekAntamAM mIThA vAkyothI samajAvavA joie ane ahitakara kAryAMthI tene vAravA joie. jo ema Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sevaka ( 875) na kare te (te nokaranI) potAnI upekSA thAya che. (arthAt zeThane nekara tarapha sadbhAva nathI upaja.) 7. svAmyarthe yastyajet prANAnmayo bhaktisamanvitaH / sa paraM padamApnoti, jarAmaraNavarjitam // 8 // jainapaJcatantra, pR0 78, zlo0 301. bhaktivALe je manuSya svAmIne mATe potAnA prANane tyAga kare che te manuSya jarA ane maraNa rahita evA mekSapadane pAme che. 8. Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svAmI ( 12 ) XXX MO svAmI-roThanA guNa:-- akarNa durbalaH zUraH, kRtajJaH sAttviko guNI / vadAnyo guNarAgI ca, prabhuH puNyairavApyate // 1 // vivedavihAsa, uDDAsa 2, oN 96. je kAnanA kAcA na heAya, zUravIra hAya, karelA kArya ne jANutA hAya, sAttvika hAya, guNavAna hAya, udAra hAya ane guNane viSe prItivALA hAyaH AvA svAmI puNyathI ja prApta thAya che. 1. sutantraH supavitrAtmA, sevakAgamanaspRhI / aucityavita kSamI dakSaH, salajjo durlabhaH prabhuH // 2 // vizvavihAma, uDDAsa 2, 10 97. sArI rIte zAstranA jANakAra, pavitra AtmAvALA, sevakanA AgamananI IcchA rAkhanAra, ucitatAne jANanAra, kSamAvAna, catura ane lajjAvALe evA svAmI maLave durlabha che. 2. svAmI sambhAvitaizvaryaH, sevyaH sevyaguNAnvitaH / sukSetrabIjavat kAlAntare'pi syAnna niSphalaH // 3 // vivevijJAna, DvAsa 2, jo 72. O Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svAmI ( 87 ) svAmI thavAnA guNe jenAmAM hoya ane jenI pAsethI dhana AvavAnI saMbhAvanA hoya evA zeThanI sevA karavI joIe, kAraNa ke evA zeThanI karelI sevA sArI bhUmimAM vAvelA bIjanI mAphaka samaya javA chatAM paNa niSphaLa nathI jatI. 3. namAle zeThA - yasmin ruSTe bhayaM nAsti, tuSTe naiva dhanAgamaH / nigraho'nugraho nAsti, sa ruSTaH kiM kariSyati ? // 4 // vALaneti, 50 1, sko2. je svAmI koi pAmethI bhaya na hoya ane prasanna thavAthI dhananI prApti na hoya, tathA je nigraha ke anugraha karI zakato na hoya te svAmI kadAca kodha pAme te paNa te zuM karI zake ? kAMI ja nahIM. 4. durlabha ravAmI-sevaka kSamI dAtA guNagrAhI, svAmI duHkhena labhyate / anuraktaH zucirdakSaH svAmin ! bhRtyo'pi durlabhaH // 5 // dharmaduma, vava , . 2. (. H.) kSamAvAna, dAtAra ane guNane grahaNa karanAra svAmI duHkhe karIne maLe che-e svAmI durlabha che, tathA he svAmI ! prItivALo, pavitra ane DAhyo: AvA guNavALe sevaka paNa durlabha che. 5. Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ putra (4) A pAtra zabdano artha - pAkAraNocyate pApaM, RkArastrANavAcakaH / akSaradvayasaMyoge, pAtramAhurmanISiNaH // 1 // 3HrAtaLio , g0 22, RA. rarU.* pAkAra akSare karIne pApa kahevAya che, trakAra akSara trANa( rakSaNa)ne kahenAra che. A be akSara bhegA karavAthI pAtra zabda thAya che, ema paMDite kahe che. 1. supAtranuM svarUpa - manovAkkAyayogeSu, praNidhAnaparAyaNAH / vRttAnyA jJAnasampannAste pAtraM karuNAparAH / / 2 // taraNAmRta, 0 22. jeo mana, vacana ane kAyAnA, vegane viSe uttama dhyAna karavAmAM tatpara hoya, jeo sadAcAranuM AcaraNa karatA hoya, jeo jJAnayukta hoya ane je karuNuvALA hoya teo ja supAtra che. 2. dhRtibhAvanayA yuktAH, savabhAvanayA'nvitAH / tatvArthAhitacetaskAste pAtraM dAturuttamAH // 3 // taravAmRta, 30 ra00. jeo pairyanI bhAvanAvaDe yukta haya, satva (parakamanI Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ supAtra ( 8 ) bhAvanAe karIne sahita hoya ane tatvArthamAM ja cittane sthApana karanArA hoya, tevA uttama puruSe ja dAtArane supAtrarUpa che. 3. svAdhyAyotthaM yonimantaM prazAntaM, tAnasthaM pApabhIraM bahujJam / strISu kSAntaM dhArmikaMgozaraNyaM, vRttaiH kSAntaM tAdRzaM paatrmaahuH||4|| vagata, 40 8, 28. je svAdhyAya karIne UThele haya, uttama kuLamAM utpanna thaye hoya, ati zAMta hoya, yajJanA agninI pUjA karate hoya, pApathI bhaya pAmate hoya, ghaNA jJAnavALo hoya, strIone viSe kSamA rAkhatuM hoya, dharmakriyAmAM tatpara hoya, gAyanuM rakSaNa karatA hoya ane AcAra pALavAmAM samartha hoya te pAtra kahevAya che. 4. supAtranA prakAra -- sthAvaraM jaGgamaM ceti, satpAtraM dvividhaM mataM / sthAvaraM tatra puNyAya, prAsAdapratimAdikam / 5 // jJAnAdhikaM tapaHkSAma, nirmama nirahaGkRtim / svAdhyAyabrahmacaryAdiyuktaM pAtraM tu jaGgamam // 6 // 3rahezatAviLI, kR0 rUDa, ko24, 25* (ja. . .) sthAvara ane jaMgama ema be prakAranuM pAtra kaheluM che. temAM maMdira, mUrti vagere sthAvara pAtra ane jJAnI, tapasvI, nispRha, nirabhimAnI, abhyAsI ane brahAcArI e jaMgama pAtra puNyajanaka che. 5, 6. Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 880) , subhASita-padya-ratnAkara supAtra-mahimA dhRtibhAvanayA duHkhaM, sattvabhAvanayA bhavam / jJAnabhAvanayA karma, nAzayanti na saMzayaH // 7 // taravAmRta, kaccho20, (supAtra puruSa) dhairyanI bhAvanAvaDe duHkhane nAza kare che, sattvanI bhAvanAvaDe saMsArane nAza kare che ane jJAnanI bhAvanAvaDe karmane nAza kare che, temAM koI paNa saMzaya nathI. 7. supAtranI durlabhatA - zAlibIjaM ca vidyAM ca, vastukAmamanISibhiH / sukSetraM ca supAtraM ca, vinA puNyana labhyate // 8 // gigvazvaritra, (Ta) g0 70, 8 khA ane vidyA vAvavAnI icchAvALA DAhyA puruSone sAruM kSetra ane uttama pAtra puNya vinA prApta thatu nathI. 8. supAtrathI phaLa - sukSetre vApayebIjaM, supAtre nikSipeddhanam / sukSetre ca supAtre ca, jhuptaM tantra vinazyati // 9 // vArAhamRti, 0 2, . . sArA kSetramAM bIja vAvavuM joIe ane supAtramAM dhana nAMkhavuM joIe, kemake sArA kSetramAM ane sArA pAtramAM vAveluM te (bIja ane dhana ) vinAza pAmatuM nathI. 9. Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - pAtra ( 5 ) = kupAtra-niMdA - kupAtre'narthakRdvidyA, kupAtre'narthakRtkalA / kupAtre'narthakRnmaitrI, kupAtre'narthakRddhanam // 1 // ukaLa, Ro1. kupAtrane ApelI vidyA anartha karanArI che, kupAtrane ApelI kalA anartha karanArI che, kupAtranI mitrAI anartha karanArI che, tema ja kupAtrane ApeluM dhana anartha karanAruM che. 1. supAtra ane kupAtra - seva bhUmistadevAmbhaH, pazya pAtravizeSataH / Amro madhuratAmeti, tiktatAM nimbapAdapaH // 2 // yAjJavarcaskRti, pUrva mA, . daka. te ja ( eka ja prakAranI) bhUmi hoya che ane pAchuM paNa te ja (eka ja prakAranuM) hoya che, chatAM pAtranI yegyatAnA vizeSapaNuthakI Ama vAvyuM hoya to te madhuratAne pAme che ane lIMbaDe vAvyuM hoya te te kaDavApaNAne pAme che. 2. kupAtramAM badhuM nakAmuM - yatkAruNyahiraNyajaM na na ca yatsanmArgatAmrodbhavaM, no yatsaMyamalohajanma na ca yatsantopamRtsnAmayam / Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wuuuuuuwwwuuuu ~ ~vNvvvvvvvvvv * * * (882) subhASita-padya-ratnAkara yadyogyaM na tapovidhAnadahanajvAlAvalItejasAM, siddhi yAti kathaM nRdhAnyanikarastasminkupAtre zritaH // 3 // __ vairAgya zataka-kAvyamAlA saptamagucchaka, zlo0 96. je pAtra dayArUpI suvarNanuM baneluM na hoya, je sanmAgaMrUpI tAMbAthI utpanna thayeluM na hoya, je saMyamarUpI leDathI nIpajAveluM na haya, je saMteSarUpI mATImaya na hoya, tathA je tapavidhAnarUpa agninI javALAnI zreNinA tejane lAyaka na hoya tevA kupAtramAM nAMkhele manuSya bhavarUpI dhAnyane samUha zI rIte siddhine pAmaze? 3. kiM kariSyati pANDityamapAtre pratipAditam / sapidhAnaghaTAntaHsthaH, pradIpa iva vezmani // 4 // jainapatra, pR. 208, sako38.* kupAtra agya jana)ne viSe ApelI paMDitAI zuM kAma karaze? jemake ghaDAnuM mukha baMdha karI temAM rAkhele dIve gharanI aMdara rAkhavAmAM Ave to te zuM prakAza kare ? 4. kimiSTamannaM kharasUkarANAM, ki ratnahAro mRgapakSiNAM ca / andhasya dIge badhirasya gItaM, mUrkhasya kiNshaastrkthaaprsaaH||5|| gadheDA ane bhUMDane uttama anna ApavAthI zuM phaLa? pazu-pakSI bAne ranane hAra paherAvavAthI zuM phaLa? aMdhanI pAse dIve karavAthI zuM phaLa? baherAnI pAse saMgIta karavAthI zu phaLa ? ane mUkhanI pAse zAstranI kathA kahevAthI zuM phaLa ? ( ka raNa ke tyAM supAtrane abhAva che.) pa. Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gana (22). ooooooooooooooooo sajananuM svarUpa -- sadayaH satyavAdI yaH, salajjaH zuddhamAnasaH / gurudevArcako vAggmI, tasya tuSyanti devatAH // 1 // dharmakuma, g. , . 14. (re. jA. )* je manuSya dayALu hoya, satyavAdI hoya, lajajALu hoya, zuddha manavALe hoya, guru ane devanI pUjA karanAra hoya tathA sAruM vacana bolanAra hoya te manuSya upara devatAo tuSTamAna thAya che. 1. tRSNAM chindhi bhaja kSamA jahi madaM pApe rati mA kRthAH, satyaM brUhyanuyAhi sAdhupadavIM sevasva vidvajjanAn / mAnyAnmAnaya vidviSo'pyanunaya pracchAdaya svAn guNAn, kIrti pAlaya duHkhite kuru dayAmetatsatAM lakSaNam // 2 // nItizataka ( mA ), * - he jIva! tuM tRSNAne cheda kara, kSamAne vAja, madane tyAga kara pApakAryane viSe prIti na kara, satya vacana bela, sAdhu puruSanA mArgane anusara, vidvAnanI sevA kara, mAnavA lAyaka mitrAdikanuM bahumAna kara, zatruonI upara paNa prIti rAkha, pitAnA guNene gupta kara-prazaMsA na kara, kIrtinuM Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (884) subhASita-padya-ratnAkara pAlana kara, ane duHkhIne viSe dayA kara. A puruSonuM sakSaya che. ( satpuruSAMnA bhaav| mAyA DAya che.) 2. saaye| sana: upakAriSu yaH sAdhuH, sAdhutve tasya ko guNaH / apakAriSu yaH sAdhuH, sa sAdhuH sadbhiriSyate // 3 // jainapazcatantra, pR. 251, zlo0 60.* upakAra karanAra upara je sAdhu-sAro hoya, tenA sAdhupaNamAM zo guNa? kAMI ja nahIM, paraMtu je apakAra karanAra upara sAdhu-sAro hoya tene ja sapuSae sAdhupuruSa kahyo che.3. sajanano mahimA: paranindAsu ye mUkA nijazlAghAparAGmukhAH / IdRzairye guNairyuktAH, pUjyAH sarvatra viSTape // 4 // tattvAmRta, zlo. 87. jeo paraniMdA karavAmAM mUMgA hoya ane pitAnI prazaMsA karavAmAM vimukha hoya, AvA guNo vaDe je yukta hoya teo AkhA jagatamAM pUjya hoya che. 4. kAruNyena hatA vadhavyasanitA satyena durvAcyatA, santoSana parArthacauryapaTutA zIlena rAgAndhatA / nairgranthyena parigrahagrahilatA yaiauvane'pi sphuTaM, pRthvIyaM sakalA'pi taiH sukRtibhirmanye pavitrIkRtA / / 5 / / vairAgyazataka (kAvyamAlA saptamaMgucchaka ), zlA0 20. Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sajajana ( 885 ) jeoe yuvAvasthAmAM paNa phUTa rIte karuNuvaDe hiMsAnA vyasanane tyAga karyo hoya, satyavaDe durvacanano tyAga karyo hoya, saMtoSavaDe paradhananI cerIne tyAga karyo hoya, zIlavaDe rAgAMdhapaNAno tyAga karyo hoya ane nircathapaNA vaDe parigrahanI unmattatAne tyAga karyo hoya, te sukRti-puNyazALI puruSoe A AkhI pRthvI pavitra karI che ema huM mAnuM chuM. 5. annadAnaiH payodAnadharmasthAnazca bhUtalam / yazasA sajjanaratra, ruddhamAkAzamaNDalam // 6 // | mAmAta, zArva, 77, 0 8. sapuruSoe A pRthvItalane annadAna(dAnazALAo)vaDe, jaLadAnavaDe (pANInI parabavaDe) ane dharmanAM sthAne ( daherAM vagere.)vaDe iMdhyuM che, ane AkAzamaMDaLane pitAnA yazavaDe saMdhyuM che. 6. savadharmaratA ye tu, sAcikAH zAntacAriNaH / / te devA nirmalAnandA vasanti svargatiM gatAH // 7 // manusmRti, 50 28, Ro 28. jeo sAtvika dhamamAM rakta hatA ane je zAMta cAri. travALA hatA te sAtvika guNavALA deve nimeLa AnaMdayALa thaI svargamAM jaIne rahelA che. 7. na hi bhavati viyogaH snehavicchedahetu rjagati guNanidhInAM sajjanAnAM kadAcit / Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhAvita-padma-ratnAkara ghanatimiranibaddho dUrasaMstho'pi candraH, kimu kumudavanAnAM premabhaGgaM karoti 1 // 8 // ( te6) A jagatamAM guNunA nidhAnarUpa sajjanAne kadAca viyAga thAya eTale ke teo dUra rahelA hAya te paNa te viyeAga kadApi snehanA nAzanuM kAraNu thatA nathI. ghaNA a MdhakArathI athavA meghanA aMdhakArathI ruMdhAyele ane dUra rahelA evA paNa caMdra zuM pAyaNAnA vananA premanA bhaMga kare che ? pAyaNAne vikasvara kare che ja. 8, sajjanAnI durlabhatAH-- pade pade'dhigamyante, pApabhAjo na cetare / bhUyAMso vAyasAH santi, stokA yaccApapakSiNaH // 9 // sUnAvali ( AtmA. sa.). pApI puruSA pagale pagale-ThekANe ThekANe maLI Ave che, paNa dharmI puruSa teTalA badhA hAtA nathI; kemake jagatamAM kAgaDAe ghaNA hoya che paNa cASa pakSIe ghaNA thADA ja jovAmAM Ave che. 9. zaile zaile na mANikyaM, mauktikaM na gaje gaje / sAdhavo na hi sarvatra candanaM na vane vane // 10 // vRddhacANakyanIti, adhyAya 2, zlo0 19. dareka pavata upara kAMI mANikya ratna hotAM nathI, dareka hAthInA gasthaLamAM motI hetAM nathI, dareka vanamAM caMdananA Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 887 ) vRkSA hAtAM nathI, te ja pramANe sarva ThekANe sAdhupuruSA hAtA nathI; (keAIka ja ThekANe hAya che.) 10. sajjana yaiH kAruNyaparigrahAnna gaNitaH svArthaH parArthaM prati, yaizvAtyantadayAparairna vihitA vandhyA'rthinAM prArthanA / ye cAsan paraduHkhaduHkhitadhiyaste sAdhavo'staM gatAH, cakSuH ! saMhara bASpavegamadhunA kasyAgrato rudyate 1 // 11 // jeoe, atyaMta niSphaLa karI nathI, du:khI thayA che te gayA che; tethI huM saharI le; kemake tevA sAdhuone rudana karavu ? 11. jeoe karuNA aMgIkAra karelI hAvAthI popakArane vakhate svArthane gaNyA nathI-svArthanI darakAra karI nathI, dayALupaNuM. hAvAthI, yAcakAnI yAcanAne tathA jee anya janAnA du:khathI pAte sAdhujane asta pAmyA che-paralAkamAM netra ! tu have tArA azrunA pravAhane abhAve huve keAnI pAse zUrAH santi sahasrazaH pratipadaM vidyAvido'nekazaH, smera zrIpatayo nirastadhanadAste'pi kSitau lakSazaH / kiMtvAkarNya nirIkSya cAnyamanujaM duHkhArditaM yanmana stAdrUpyaM pratipadyate kaliyuge te paJcaSAH pUruSAH // 12 // pRthvI para vIra puruSA ThekANe ThekANe hajArA che, vidyAone jANanArA paNa aneka che, lakSmIvaDe kuberanA paNa parAbhava karanArA vikasvara ( ghaNI ) lakSmInA patie paNa lAkhA che; paraMtu du:khathI pIDAtA anya janane joine ke sAMbhaLIne Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 888) subhASita-pa-ratnAkara jenuM mana tadrupapaNane pAme che-duHkhathI pIDAya che tevA sapuruSe te AvA kaliyugamAM pAMca-cha ja che. 12. sajajana : dayAvAna - nirguNeSvapi sattveSu, dayAM kurvanti sAdhavaH / na hi saMharati jyotsnAM, candrazcANDAlavezmanaH // 13 // hitopadeza, bichAma, e da8. sapuruSa guNa rahita prANIone viSe paNa dayA kare che, kemake caMdra pitAnI caMdrikAne (cAMdanIne) caMDALanA gharathI kheMcI letuM nathI. tyAM paNa pitAnAM kiraNe nAMkhe che. 13. sajananuM AcaraNa- yathA cittaM tathA vAco yathA vAcastathA kriyA / citte vAci kriyAyAM ca, sAdhUnAmekarUpatA // 14 // kumArapAtra vadha, pR. 22, 02. (naramA. sa.) jevuM mana hoya (manamAM vicAra hoya) tevI vANI hoya, ane jevI vANI hoya tevI ja kiyA-kama hoya che. cittamAM, vacanamAM ane kriyAmAM sAdhupuruSanuM eka ja svarUpa hoya che. 14. vipadyapi gatAH santaH, pApakarma na kurvate / haMsaH kukkuTavat kITAnatti ki kSudhito'pyalam / / 15 / / pArzvanAthavari (), , goLa 272. santapuruSo vipattikALamAM paNa pApavALuM kArya AcaratA Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sajajana ( 889). nathI, kemake zuM haMsa khUba bhUkhe hoya te paNa kukaDAnI mAphaka kIDAone kadI khAya kharo ? 15. uttiSThanti nijAsanAnataziraH pRcchanti ca svAgataM, santuSyanti hasanti yAnti ca ciraM premAzcitaM saGgamam / siJcanto vacanAmRtena hRdayaM santaH samIpAgatAH, kiM kiM na priyamAcaranti hi jane svIye casammIlite ? // 16 // rAhimAmAyaNa-karAra , a0 2, 3o phara. sata mANase, jyAre svajanane meLApa thAya che tyAre nagna thaIne pitAnA AsanathI UbhA thAya che, svAgata pUche che, saMteSa pAme che, hase che, premapUrvaka bheTe kare che ane vacanAmRtathI hRdayane siMcatA pAse AvI zuM zuM priya AcaraNa nathI karatA ? 16. priyA nyAyyA vRttimalinamasubhaGge'pyasukaraM, vasanto nAbhyarthyAH suhRdapi na yAcyaH kuzadhanaH / vipadhuccaidhairya padamanudhiyaM ca mahatAM, satAM kenoddiSTa viSamamasidhArAvratamidam // 17 / / natizata (bhartura), . . priya ane nyAyavALI vRtti-AjIvikA karavI, prANane nAza thAya te paNa malina kArya na karavuM, asapuruSanI prArthanA na karavI, thaDA dhanavALA mitranI pAse paNa yAcanA na karavI, vipattimAM paNa moTA pairyathI rahevuM-ane mahA Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 80 ) subhASita-padya-ratnAkara puruSone pagale-mArge cAlavuM: AvuM khaDjhanI dhArA jevuM viSama vrata puruSone koNe batAvyuM che ? 17. na brUte paradUSaNaM paraguNaM vaktyalpamapyanvahaM, santoSaM vahate paraddhiSu parAbAdhAsu dhatte zucam / svazlAghAM na karoti nojjhati nayaM naucityamullaGghaya tyukto'pyapriyamakSamAM na racayatyetaccaritraM satAm // 18 // sapuruSa bIjAnA deSane bolato nathI, niraMtara theDA paNa paranA guNane bole che, bIjAnI samRddhimAM saMtoSa dhAraNa kare che-tenA para lebha karatuM nathI, bIjAnI pIDAne viSe pite zekane dhAraNa kare che, pitAnI prazaMsA karate nathI, nItine tyAga karate nathI, ucitapaNAne oLagate nathI ane tene keIe apriya vacana kahyuM hoya te paNa te akSamA (krodha) karato nathI. AvuM sapuruSanuM caritra ja hoya che. 18. doSajAlamapahAya mAnase, dhArayanti gunnmevsjjnaaH| kSArabhAvamapahAya vAridhehate salilameva vAridAH // 19 // rANAsA, mAna 2, p. 140. (i. sa. ) sajjana puru doSanA samUhane tyAga karIne manamAM guNane ja dhAraNa kare che-grahaNa kare che. jemake vAdaLAo samudramAMthI khArApaNAne tyAga karIne mIThA jaLane ja grahaNa kare che. 19. manasi vacasi kAye puNyapIyUSapUrNA tribhuvanamupakArazreNibhiH prINayantaH / Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sajajana ( 8 ) paraguNaparamANana parvatIkRtya nityaM, nijahadi vikasantaH santi santaH kiyantaH // 20 // natizatA (mara), ra0 70. mana, vacana ane kAyAne viSe puNyarUpI amRtavaDe pUrNa bharelA traNa jagatanA prANIone upakAranA samUhavaDe prasanna karanArA tathA paranA paramANu jevaDA guNone paNa parvata jevaDA karI niraMtara pitAnA hRdayamAM AnaMda pAmanArA AvA puruSo jagatamAM kaIka ja hoya che. 20. pradAnaM pracchannaM gRhamupagate sambhramavidhiH, priyaM kRtvA maunaM sadasi kathanaM nApyupakRteH / anutseko lakSmyAM nirabhibhavasArAH parakathAH, ___ satAM kenoddiSTaM viSamamasidhArAvratamidam // 21 // notirAti (marjhara), mo. 7. gupta rIte dAna ApavuM, ghera keI Ave tyAre tarata ja UbhA thavAdikavaDe tenuM svAgata karavuM, koInuM priya karIne mauna rahevuM, sabhAmAM pote karelA upakArane paNa kahe nahIM, dhananI prAptimAM garva kare nahIM ane keIno parAbhavaniMdAdika na thAya tevI paranI kathA karavI, AvuM sapuruSane khaDanI dhArA jevuM viSama vrata keNe batAvyuM che ? (keIe batAvyuM nathI. sajjanone e svabhAva ja hoya che.) 21. sajjanano sthira svabhAva:- parAbhUto'pi puNyAtmA, na svabhAvaM vimuzcati / toyamuSNIkRtaM kAmaM, zItatAM punareti yat / / 22 / / sUktaralAvalI, zlo013. (AtmA. sa.) Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 89ra) subhASita-padya-ratnAkara puNyavaMta puruSa parAbhava pAmyuM hoya to paNa te pitAnA zAMtirUpa svabhAvane mUkta nathI. jemake pANIne atyaMta ubhuM karavAmAM Ave te paNa te zItaLatAne pAme che-ThaMDuM thaI jAya che. 22. asyatyuccaiH zakalitavapuzcandano (naM ) nAtmagandha, nekSuryantrairapi madhuratAM pIDyamAno jahAti / yadvatsvarNa na calati hitaM chinnaghRSTopataptaM, tadvatsAdhuH kujananihato'pyanyathAtvaM na yAti // 23 // subhASitaratnasandoha, zlo0 469. caMdananA zarIranA khuba kakaDA karavAmAM Ave te paNa te pitAnA sugaMdhane tyAga karatuM nathI, zeraDIne yaMtramAM palavAmAM Ave te paNa te pitAnI mIThAzane tyAga karatI nathI, tathA jema suvarNane chevAmAM, ghasavAmAM ane tapAvavAmAM Ave te paNa te hitathI calAyamAna thatuM nathI. te ja pramANe sajajana puruSa duje navaDe haNavAmAM Ave te paNa te anyathApaNane eTale dujenapaNane pAmate nathI. 23. ghRSTa ghRSTa punarapi punazcandanaM cArugandha, chinnaM chinnaM punarapi punaH svAdu caivekSukANDam / taptaM taptaM punarapi punaH kAJcanaM kAntavarNa, prANAnte'pi prakRtivikRtirjAyate nottamAnAm // 24 // vAraMvAra caMdananA kASThane ghasavAmAM Ave te paNa te adhika adhika sugadha Ape che, vAraMvAra zeraDInA sAThAne Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 893 ) chedavAmAM Ave te paNa te svAdiSTa ja raheche ane muvane vAra vAra tapAvavAmAM Avete paNa tenA vaNuM vadhAre vadhAre manehara thAya che. mATe prANanA aMta thAya te paNa uttama puruSAnA svabhAvamAM kAMI paNa vikAra-pheraphAra thatA nathI. 24. sajjana svabhAvaM naiva muJcanti santaH saMsargato'satAm / na canti tuM makhkhu, jAtaMtarvataH vijrA / / 1 / satpuruSA asatpuruSanA saMgathI paNa peAtAnA svabhAvane chADatA nathI, kAyala kAgaDAnA saMgathI peAtAnA madhura zabdanA tyAga karatI nathI. (ane kAgaDA jevuM khelatI nathI. ) 25. sajjana ane dunaH-- guNAyante doSAH sujanavadane durjanamukhe, guNA doSAyante tadidamapi no vismayapadam / mahAmeghaH kSAraM pibati kurute vAri madhuraM, phaNI kSIraM pItvA vamati garalaM duHsahataram // 26 // doSA paNa sajjananA mukhamAM guNurUpa thAya che arthAt sajjana kAinA doSa eTale te te paNa tene guNakAraka thAya che. ane dunanA mukhamA cuNA paNu daSarUpa thAya che arthAt duna kAinA guNu khele te te pramANika nahIM hAvAthI anya janA mAnatA nathI. Ave je taphAvata che temAM kAMi Azcarya nathI, kemake moTA megha lavaNasamudranuM khAruM pANI pIe che-grahaNa kare che. te madhuratAne pAme che, ane sarpa dUdha pIe che Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 894 ) subhASita-padya-ratnAkara paNa te atyaMta duHsahu viSane ja vame che-te dUdha viSapaNe pariName che. 26. anukurutaH khalasujJAvagrimapAzcAtyabhAgayoH sUcyAH / vidadhAti randhrameko guNatrAnanyastu pidadhAti / / 27 // duna ane sajjana A be puruSo anukrame sAyanA agrabhAga ane pAchaLanA bhAgane anusare che-tenA jevuM kA kare che. temAM eka eTale dujana sAyanA agrabhAganI jema chidra pADe che arthAt paraspara kalaDu utpanna karAve che, ane bIjo eTale sajjana guNavAna hAvAthI chidrane DhAMke che eTale salAha-saMpa karAve che. (sAyanA pAchaaA bhAga guNavAna eTale dorAvALA hAvAthI chidrane sAMdhI de che. ) 27. vidyA vivAdAya dhanaM madAya, zaktiH pareSAM paripIDanAya / khalasya sAdhorviparItametat, jJAnAya dAnAya ca rakSaNAya // 28 // khaLa puruSa vidyA bhaNyA hoya te tenI vidyA bIjAnI sAthe vAdavivAda karavA mATe thAya che, tenI pAse dhana hAya te te mane mATe thAya che, tenAmAM je zakti hoya te bIjAne pIDA karavA mATe thAya che; paraMtu sajjanane te te sarve tenAthI viparIta che, eTale ke tenI vidyA jJAnane mATe, dhana dAnane mATe ane zakti khIjAnA rakSaNane mATe thAya che. 28. Aryo'pi doSAn khalavat pareSAM, vaktuM hi jAnAti paraM na vakti / kiM kAkavattIvatarAnano'pi, kIraH karotyasthivighaTTanAni 1 / / 29 / / Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rajajana ( 8pa ) jema khaLa puruSa bIjAnA doSa bole che tema sajajana puruSa paNa bIjAnA doSa balavAnuM jANe che, paraMtu te bolatA nathI. jemake pipaTane kAgaDAnA jevI tIvra cAMca hoya che, te paNa zuM te piopaTa hADakAnA kakaDA kare ? na ja kare. (kAgaDAnI jema pipaTa hADakA cuMtha nathI.) 29. ekasukRtena duSkRtazatAni ye nAzayanti te dhnyaaH| na vaivAnito cepa ropaH taRtamaH | 20 || sattAvAra sUtrarokAi (mAlaviya), pR. ra.* je manuSya eka sukRtavaDe seMkaDo dukRtone nAza kare che, te manuSya dhanya che, paraMtu jemane eka doSathI utpanna thayela kodha seMkaDe kAryone haNanAro thAya te dhanya nathI. 30. Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ da Turnana (27) re durjananuM svarUpa - anAhRtaH pravizati, apRSTo bahu bhASate / garamANane su, sapA ! puruSAyamaH || 6 || marmAta, zAnti, a 27, zo rU. he pArtha--ajuna ! je manuSya bolAvyA vinA bIjAnA gharamAM praveza kare, pUchyA vinA ghaNuM bolyA kare tathA dIdhA vinAnA Asanane bhogave-Asana para bese te manuSyane adhama jANa. 1. durjananI niMdA - varaM kSiptaH pANiH kupitaphaNino vaktrakuhare, varaM jhampApAto jvaladanalakuNDe viracitaH / varaM prAsaprAntaH sapadi jaTharAntarvinihito, na janyaM daurjanyaM tadapi vipadAM sama viduSA // 2 // tijULa, I. kepa pAmelA sarpanA mukharUpI vivaramAM hAtha nAMkhave sAro che, baLatA agninA kuMDamAM jhaMpApAta kare sAre che, tathA tatkALa peTamAM bhAlAne agrabhAga nAMkha sAre che, paraMtu vidvAna puruSe vipattinA ghararUpa dujanatA utpanna karavI te sArI nathI. 2. Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ durjana ( 997) roDhuM vAlamRNAlatantubhirasau mattebhamujjRmbhate, bhetuM vajramaNIn zirISakusumaprAntena sabrahmati (te)| mAdhurya madhubindunA racayituM kSArAmbudherIhate, netuM vAJchati yaH satAM pathi khalAn sUktaiH sudhaasyndibhiH||3|| vaizata ( pAna 2). je manuSya baLa puruSone amRtane jharanArAM sArAM vacana nevaDe satparuSonA mArgamAM lAvavAne Irache che te manuSya kamaLa kamaLanA taMtuvaDe madenmatta hAthIne ruMdhavA-bAMdhavAnI IcchA kare che, te puruSa zirISanA puSpanA agrabhAgavaDe vAmaNine bhedavA taiyAra thAya che, tathA lavaNasamudrane eka madhanA biMduvaDe madhura karavA icche che. (arthAt A sarva duSkara che.) 3. parasampatsamutkarSadveSo dAkSiNyahInatA / dvayametat khalatvasya, prathamaM prANitaM smRtam // 4 // nasTiAra, 7, 40 22. bIjAnI adhika saMpatti upara dveSa kara ane dAkSizyanI hInatA eTale keInI dAkSiNyatA na rAkhavI, A bane khaLapaNanA prathama prANa kahyA che. A baMne doSa khaLa mANasamAM svabhAvathI ja rahelA che. 4. corANAM vaJcakAnAJca, paradArApahAriNAm / nirdayAnAzca niHsvAnAM, na tuSyanti surAH kadA // 5 // pAyuma, 9 , . . ( re DhA.) Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 894) - subhASita-pa-ratnAkara cera, ThagArA, parastrInuM haraNa karanArA, nidaya ane nirdhana ATalA puruSo upara devatAo kadApi prasanna thatA nathI. 5. sahasrarupakArANAmupAyAnAM zatairapi / kalpakoTi kRtairyAvad durjano naiva tuSyati // 6 // | muni himAMzuvinA. kalpakATI-karaDe varSo sudhI hajAre upakAra karavAthI ke seMkaDe upAyothI durjana kadI paNa saMtuSTa thatuM nathI-pitAnI durjanatA mUrti nathI. 6. na prema nauSadhaM nAjJA, na sevA na guNo na dhIH / na kulaM na balaM na zrIrdurjanasya prazAntaye // 7 // navajAta, 7. . 20. durjana mANasane zAMta karavA mATe prIti, auSadha, AjJA, sevA, guNa, buddhi, kuLa ke baLa kAMI paNa che nahIM. ( arthAt A sarva bAbatane upayoga karatA chatAM paNa durjana mANasa zAMta thatuM nathI.) 7. duna halApaNuM durjanaH parihartavyo vidyayA'laGkRto'pi san / maNinA bhUSitaH sarpaH, kimasau na bhayaGkaraH 1 // 8 // nItizataka (maft ), dho. 12. - vidyAvaDe alaMkRta hoya te paNa durjana mANasa tyAga karavA lAyaka che, kemake sarpa maNivaDa bhUSita hoya te paNa zuM te jayaMkara nathI? jayaMkara che ja. 8. Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ huna ( e) lo hAsa IluM hoya che. nA, kemake tenI durjanaH priyavAdI ca, netadvizvAsakAraNam / madhu tiSThati jihvAgre, hRdi halAhalaM viSam // 5 // hitopadeza, mitralAbha, zlo' 82. durjana mANasa priya vacana belate heya te tethI te vizvAsanuM kAraNa nathI, kemake tenI jillAnA agrabhAgane viSe madha raheluM hoya che, paNa hRdayamAM te haLAhaLa viSa bhareluM hoya che. 9. hastau dAnavivarjitau zrutipuTo sArazrutadrohiNI, netre sAdhuvilokanena rahite pAdau na tIrtha gatau / anyAyArjitavittapUrNamudaraM garveNa tuGga ziro re re! jambuka! muzca muzca sahasA nIcasya nidyaM vapuH // 10 // vRddhacANakyanIti, a. 12, zlo0 4. jenA hAthe dAna rahita che, jenA be kAna sArabhUta zAstranA zravaNane droha karanArA che, jenAM netre sAdhujananA darzanathI rahita che, jenA paga tIrthakSetra tarapha gayA nathI, jenuM udara anyAyathI upArjana karelA dhanathI pUrNa che ane jenuM mastaka garvavaDe uMcuM rahe che tevA nIca puruSanA niMdavA lAyaka zarIrane-zabane che ziyALa! tuM ekadama mUkI hai, bhUDI hai. 10. nimittamuddizya hi yaH prakupyati, dhravaM sa tasyApagame prasIdati / akAraNadveSi manastu yasya vai, kathaM janastaM paritoSayiSyati // 11 // hitopadeza, suhRdmeda, lo0 159. Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (990 ) . subhASita-padya-ratnAkara je manuSya nimittane-kAraNane-uddezIne kepa kare che te manuSya te nimitta dUra thayethI prasanna thaI zake che, paraMtu jenuM mana kAraNa vinA ja zreSavALuM hoya tevA manuSyane leke zI rIte prasanna karI zake ? na ja prasanna karI zake. 11. vyomani sa vAsaM kurute, citraM nirmAti sundaraM pavane / racayati rekhAH salile, carati khale yastu satkAram // 12 // mAminovijJA. je manuSya baLa puruSane satkAra kare che te puruSa AkAzamAM mahela banAve che, vAyumAM suMdara citra citare che ane pANImAM rekhA kare che ema jANavuM. ( jema A sarva vyartha che tema luccA mANasane satkAra paNa vyartha che). 12. na vinA parivAdena, ramate durjano janaH / kAkaH sarvarasAn bhuktvA, vinA medhyaM na tRpyati // 13 // mahAmAta, sAttiparva, - 220, goLa 27. durjana mANasa paranI niMdA karyA vinA AnaMda pAmate nathI. kAgaDAe sarva rasavALuM anna khAdhuM hoya te paNa te vikA khAdhA vinA tRpta thatuM nathI. 13. te'pyadhanyAH pazuprAyAH, parArthe ya udAsate / teSAM tvajananI bhUyAd , ye paradrohakAriNaH // 14 // paropakAranA kAryomAM je mANasa udAsInatA batAve che te adhanya ane pazu samAna che ane je leke bIjAne droha karanArA che tethI tevAonI mAtA na thavuM. ( arthAt tevA putrane janma na Apa.) 14. Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ durjana ( 10 ). traNa durjana azaktaH kurute kopaM, nirdhano mAnamicchati / aguNI ca guNadveSI, pRthivyAM lakuTatrayam // 15 // | mAmAvata, zAnita parva, ma 1. A0 rU. zakti rahita chatAM bIjA upara kepa kare, nirdhana chatAM mAnane I che ane guNa rahita chatAM guNane cheSa kare? A traNa jAtanA manube pRthvI para lakuTa samAna che arthAta adhama puruSe che. 15. durjananA doSe - vandyAbhindati duHkhitAnupahasatyAbAdhate bAndhavAn , zUrAn dveSTi dhanacyutAn paribhavatyAjJApayatyAzritAn / guhyAni prakaTIkaroti ghaTayan yatnena vairAzaya, brUte zIghramavAcyamujjJati guNAn gRhNAti doSAna khlH|16| khala-lucce mANasa pUjya jananI niMdA kare che, duHkhI mANasonI hAMsI kare che, bAMdhane pIDA pamADe che, zara jane upara dveSa kare che, dhana rahita manuSyane parAbhava kare che, Azrita janene AjJA Ape che, prayatna vaDe vairabhAvane batAvavApUrvaka gupta vAtane pragaTa kare che, nahIM belavA lAyaka vacanane tatkALa bole che, guNane tyAga kare che ane leSane grahaNa kare che. 16. Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (902 ) subhASita-padya-ratnAkara durjanane svabhAvA khaNDIkRto'pi pApAtmA, pApAva nivartate / zirohIno'pi ki rAhura'sate na sudhAkaram ? // 17 // sUnAvI, zo rU. ( mA. . ) pApI puruSane khaMDa khaMDa karyo hoya (ghaNe tiraskAra karyo hoya) te paNa te pApathI pAchA pharate nathI; jemake rAhu mastaka (?) vagarane che te paNa zuM te caMdrane nathI gaLate? gaLe che ja duSTane svabhAva e ja hoya che. 1. ye lubdhacittA viSayArthabhoge varjiAnA ddhi vaI te dAmbhikA veSadharAzca dhUrtA manasi novAkya tu kayakti A 28 mArI. je manuSyanuM mana viSayane bhogavavAmAM lubdha hoya, bahArathI vairAgya dekhADatA hoya ane hadayamAM rAgathI baMdhAcelA hoya te daMbhI, vadhArI ane dhUrta jane mAtra lekanA cittane ja raMjana kare che-paraMtu teo Atmahita karI zakatA nathI. 18. stokenopratimAyAti, stokenAyAtyadhogatim / aho susadRzI ceSTA, tulAyaSTeH khalasya ca // 19 // jainapaJcatantra thoDAthI ja unnatine (ucAI paNane tathA garvane ? Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ durjana ( 3 ) pAme che ane DAthI ja adhogatine (nIcApaNAne tathA tucchatAne) pAme che. aha! tAjavAnI dAMDI ane khaLa puruSa e bannenI ceSTA eka sarakhI ja che. 19. karNAmRtaM sUktirasaM vimucya, doSeSu yatnaH sumahAna khalasya / avekSate kelivanaM praviSTaH, kramelakaH kaNTakajAlameva // 20 // vinA. karNane amRta samAna evI manahara ukti( vANuM)nAM rasane choDIne de grahaNa karavAmAM ja baLa puruSane mATe yatna hoya che. uMTa kIDAvanAmAM-kIDA karavAnA uttama bagIcAmAM praveza kare te paNa te kAMTAnI vADa sAmuM ja jue che-uttama vRkSo chatAM kAMTA khAvAnI IcchA kare che. 20. kayAM koNa dhUrta narANAM nApito dhUrtaH, pakSiNAM caiva vAyasaH / catuSpadAM zRgAlastu, strINAM dhUrtA ca mAlinI // 21 // rALakanati, athAga 1 0 22. manuSyanI madhye nApita (hajAma) dhUrta hoya che, sarva pakSIomAM kAgaDo dhUrta hoya che, pazuomAM ziyALa dhUtI hoya che ane strIomAM mAlaNa dhUrta hoya che. 21. darjananI jIbha - AkrAnteva mahopalena muninA zava durvAsasA, sAtatyaM bata mudriteva jatunA nIteva mULa viSaiH / Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (94) subhASita-padya-ratnAkara baddhavAtanurajjubhiH paraguNAn vaktuM na zaktA satI, jihA lohazalAkayA khalamukhe viddhava saMlakSyate // 22 // kAlezamAtrA ( mAnava ), go iphaka khaLa puruSanA mukhamAM je jihvA che te anya guNIjanenA guNone bolavAne zaktimAna nathI, tethI jANe ke te jihA moTA pattharathI dabAyelI hoya, jANe ke tene durvAsA kaSie zApa Ape haya, jANe ke niraMtara lAkhavaDe mudrita karI hoya, jANe ke viSavaDe mUracha pAmI hoya, jANe ke moTA deraDAthI bAMdhelI hoya ane jANe ke loDhAnI saLIvaDe vIdhI hoya tema kevaLa rastabdha ja jovAmAM Ave che. 22. hujana ane haLa: Ajanmasiddha kauTilyaM, khalasya ca halasya ca / soDhuM tayormukhAkSepamalamekaiva sA kSamA // 23 // paLa puruSa ane haLanI kuTilatA janmathI ja siddha che. te bannenA mukhanA AkSepane sahana karavA mATe te eka kSamA ja samartha che. ( arthAta khaLapuruSa potAnA mukhathI bIjAne je AkSepa-tiraskAra kare che tene sajjana puruSa kSamAguNathI ja sahana kare che, tathA haLa pitAnA agrabhAgathI pRthvIne kheDe che tene sahana karavA mATe kSamA-pRthvI ja samartha che; bIjuM koI samartha nathI.) 23. durjana ane kutaro - jihAdUSitasatpAtraH, piNDArthI kalahotkaTaH / suraNAmazurni, zikharti vinA junA 24 | ji . Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ durjana ( 5 ) pizana mANasa eTale cADI-baLa mANusa zvAnanI tulyatAne dhAraNa kare che, kemake te bane pitAnI jihavAvaDe satpAtrane (sapuruSane tathA sArA vAsaNane) dUSita kare che, te banne piMDanA atha che, ghaNe kajIye karavAmAM tatpara hoya che, tathA niraMtara apavitra hoya che. 24. durjana ane sarpa- kRtamapi mahopakAra paya itra pItvA nirAvakam / pratyuta hantuM yatate, kAkodarasodaraH khalo jagati // 25 // maninajayAta, go. 10. sarpanI je khaLapuruSa dUdhanI sma karelA upakArane paNa pI jaIne-nAza karIne nirbhayapaNe ulaTe haNavAne yatna kare che. 25. durjana pitAne ja Thage che - kauTilyapaTavaH pApA mAyayA bakavRttayaH / bhuvanaM vazcayamAnA vazcayante svameva hi // 26 // zAsaka, mAga 2, pR.27. (4. ) * bagalAnI jevI vRtti (AcaraNa) vALA, kuTilatAmAM huMziyAra evA pApI mANase mAyA kapaTa-vaDe jagatane chetaratA thakA pitAnA AtmAne ja chetare che. 26. Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahApuruSa (28) mahApuruSanuM lakSaNaH-- mokSAkA kSaikatAnena cetasA 'bhilaSanti ye / zuddhAM dharmakathAmekAM, sAccikAste narottamAH // 1 // pArzvanAthacaritra (ca), sarva 2, i. 206, je sAttvika loko mokSanI IcchAmAM tallIna evA manathI zuddha evI dharmakathAne ja cAhe che teo uttama che. 1. devapUjA dayA dAnaM, dAkSiNyaM damadakSate / yasyaite SaD dakArAH syuH, sa devAMzI naraH smRtaH // 2 // pheza daLo, pR. 232 (va. vi. zraM.) devapUjA, dayA, dAna, dAkSiNyatA, dama ane dakSatA ( caturAi ) : A cha dakAravALA padArthoM jene hAya te puruSa devAMza--deva samAna kahyo che. 2. ye lokadvayasApekSAH, kizcitsattvayutA narAH / kathAmicchanti saGkIrNo, jJeyAste varamadhyamAH // 3 // pArzvanAthana (pa), sarnara, zlo 06. je banne lokanI apekSA rAkhanArA, kaMIka sattvavALA che. saMkucita kathAne cAhe che te madhyama koTinA purUSomAM zreSTha che. 3. Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahApuruSa nAstyasadbhASitaM yasya, nAsti bhaGgo raNAGgaNAt / nAstIti yAcake nAsti, tena ratnavatI kSitiH // 4 // vaizamyatA (vAnaz), o 28 '' 29 jene asatya bhASaNu nathI eTale je asatya vacana khelatA nathI, je raNasaMgrAmamAMthI bhAgI jateA nathI, ane je manuSya yAcakanI pAse nathI ( nA ) evA zabda khelatA nathI tevA puruSavaDe A pRthvI ratnavALI che tevA puruSo A pRthvIpara ratnarUpa che. 4. dAnena lakSmIrvinayena vidyA, nayena rAjyaM sukRtena janma / paropakArakriyayA'pi kAyaH, kRtArthyate yena pumAnsa mAnyaH || 5 || dharmadruma, pR 16, jo. 11. ( a. hA. )* ', ( 907 ) je puruSa dAnavaDe lakSmIne kRtArtha kare che, vinayavaDe vaghAne kRtAtha kare che, nItivaDe rAjyane kRtArtha kare che, puNyakA karavAvarDa janmane kRtArtha kare che ane pApakAra karavAvaDe zarIrane kRtArtha kare che te puruSa jagatamAM mAnya gaNAya che. 5. lAghyaH sa eko bhuvi mAnavAnAM, so'ntaM gataH satpuruSavratasya / yasyArthino vA zaraNAgatA vA, nAzAvibhaGgAdvimukhAH prayAnti // 6 // enavatA, chu. 1, oN para. jenI pAse AvelA yAcakA athavA zaraNanA athI e Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (928 ) - subhASita-padya-ratnAkara AzAnA bhaMgathI-nirAzapaNe-pAchA jatA nathI te ja eka puruSa A pRthvI para manuSyanI mAye vakhANavA lAyaka che ane te ja puruSa puruSanA vratane pAra pAmele kahevAya che. 6. yaH samutpatitaM krodhaM, mAnaM cApi niyacchati / sa zriyo bhAjanaM puMsAM, yazcApatsu na muhyati // 7 // bhAgavata (vyAsadeva), skandha 61, a0 1, zlo0 52. je puruSa utpanna thayelA krodhane ane mAnane paNa zamAvI de che, tathA je puruSa Apattine viSe muMjhAtuM na hoya te mANasa puruSanI lakSmInuM pAtrasthAna thAya che-te puruSa ja vAstavika puruSa che. 7. yastvindriyANi manasA, niyamyArabhate'rjuna ! / karmendriyaiH karmayogamasaktaH sa viziSyate / / 8 // mAvatA , A0 rU, A0 7. zrIkRSNa kahe che ke he arjuna ! je puruSa manavaDe idriene kabaje karIne Asakti rahitapaNe karme dvivaDe kamagane AraMbhe che, te puruSa zreSTha che. 8. dadhAtyApadi dhairya, yo'nyaprazaMsAvidhau guruH / jJAnAptA ekalomiSTaH, sa kathyate mahAjanaH // 9 // je puruSa Apattine vakhate dhIraja dhAraNa kare che, anya jananI prazaMsA karavAmAM guru (udAra ) che ane jJAnane prApta karavAmAM ja khUba lebI heya che te mahAjana kahevAya che. 9. Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 909 ) mahApuruSa mahApuruSanAM atrIza lakSaNaH-- kulInaH paNDito vAgmI, guNagrAhI sadottamaH / satpAtrasaGgrahI tyAgI, gambhIro vinayI nayI // 10 // zRGgArI zlAghayA yuktaH, satyavAk zuddhamAnasaH / gItajJa rasiko vAdI, guptArthaH dAnasupriyaH 5 ?? || mantravAdI kalAyuktaH, saDUnI ca vicakSaNaH / dhUtoM miSTAnnabhojI ca, tejovAn dhArmikastathA // 12 // kapaTI lekhakaH kSAntaH, paracittopalakSakaH / jJAtArthaH sarvagrantheSu, lakSaNAni narottame // 3 // dharmattpadruma, pR.7, jo.22, 22, 23, 24, (Dhe.lA) uttama puruSanAM A khatrIza lakSaNA cheH --kulIna 1, paMDita ra, vAcALa 3, guNagrAhI 4, sadA uttama 5, supAtranA saMgraha karanAra 6, dAtAra 7, gaMbhIra 8, gaMbhIra 8, vinayavALA 9, nyAyavALA 10, zrRMgArane jANanAra 11, khIjAnI praza'sAthI yukta 12, satyavaktA 13, zuddha manavALA 14, gIta jANunAra 15, sarva rasane jANunAra 16, vAdI 17, gupta avALA 18, dAna devAmAM prItivALA 19, maMtravAdI 20, kaLAvAna 21, sArA dhanavALA 22, vicakSaNa 23, dhUrta 24, miSTa bhojana karanAra 25, tejavALA 26, dhArmika 27, kapaTI 28, lekha lakhanAra 29, kSamAvAna 30, khIjAnA cittane jANanAra 31 ane sarva graMthAnA ane jANanAra 32: AvA puruSa uttama kahevAya che. 10, 11, 12, 13. Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 10 ) subhASita-padya-ratnAkara mahApuruSanI mahattA - mAnastambhaM dRDhaM bhaGvA , lobhAdi pravidArya ca / mAyAvallI samutpATya. krodhaza nihatya ca // 14 // yathAkhyAtaM hitaM prApya, cAritraM dhyAnatatparAH / karmaNAM prakSayaM kRtvA, prapannAH paramaM padam // 15 // tavAta, 0 26, 27. daDha evA mAnarUpI tabhane bhAMgIne, lobharUpI pavatane bhedIne, mAyArUpI valIne ukheDI nAMkhIne, krodharUpI zatrune haNane tathA AtmAne hitakAraka yathAkhyAta nAmanA cAritrane pAmIne zubha dhyAnamAM tatpara thayelA mahAtmAo sarva kamane kSaya karI mokSapadane pAmyA che. 14, 15. AmaraNAntAH praNayAH, kopAstatkSaNabhaGgurAH / parityAgAzca niHsaGgA bhavanti hi mahAtmanAm // 16 // hitAza, nirAma, . 188. mahApuruSonI prIti maraNa paryata rahe che, temane kepa tatkALa ja nAza pAme che ane temanuM dAna niHsaMga hoya che. (eTale pratyupakAra vagere kAMI paNa IchA rahita teo dAna Ape che.) 16. paropadeze pANDityaM, sarveSAM sukaraM nRNAm / dharme svIyamanuSThAnaM, kasyacit sumahAtmanaH // 17 // hitopadeza, mitralAbha, zlo0 103. parane upadeza ApavAmAM paMDitAI sarva manuSyane sulabha Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahApura ( 9 ) che, paraMtu dhamene viSe pote ja anuSThAna karavuM-pote ja dharmamAM pravartavuM te te kaI ja mahAtmAne hoya che. 17. bAle bAlA viduSi vibudhA gAyane gAyanezAH, zUre zUrAH nigamavidi cAmnAyalIlAgRhANi / siddhe siddhA muniSu munayaH satsu santo mahAntaH, prauDhe prauDhAH kimiti vacasA tAdRzA yAdRzeSu // 18 // madamAdhava, 2, Roka7. mahApuruSo bALakanI sAthe bALaka jevA thAya che, vidvAnenI aMdara vidvAna thAya che, gAnArAnI sAthe uttama gAnArA thAya che, zUravIranI pAse zUravIra thAya che, nigama (veda-zAstra) jANanArAnI sAthe AmnAya( zAstranI paraMparA)ne krIDA karavAnA ghararUpa eTale AmnAyane jANanArA thAya che, siddhanI sAthe siddha thAya che, munione viSe munio thAya che, satyu - nI pAse puruSa thAya che ane prauDhanI sAthe prauDha thAya che. vacanathI ghaNuM zuM kahevuM? sAmA mANasa jevA hoya temanI sAthe temanI jevA thAya che. 18. dhanino'pi nirunmAdA yuvAno'pi na cazzalAH / prabhavo'pyapramattAste, mahAmahimazAlinaH // 19 // jeo dhanavAna chatAM paNa garviSTa thatA nathI, jeo yuvAna chatAM paNa caMcaLa thatA nathI, ane je prabhu (svAmI) chatAM paNa pramAdI athavA madamata thatA nathI te puruSe moTA mahimAvaDe zekA pAme che. 19 AnA viSama sAthe premanI Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (12) subhASita-padya-ratnAkara mahApuruSanA guNe - dve kArye kulIna iha, prANAnte'pi karoti na / paradravyApahAraM ca, parastrIparirambhaNam // 20 // __upadezaprAsAda mUla. bhA. 1, pR0 172. (pra. sa. ) paradhananuM haraNa ane parastrInuM AliMganaH A be kArya kulavAna puruSa prANane aMta Ave te paNa karatuM nathI. 20. saujanyaM saGgatiH sadbhiH, zAntirindriyasaMyamaH / AtmanindA parazlAghA, panthAH puNyavatAmayam // 21 // sUktaratnAvalI (vijayasena sUri), pR0 46, zlo0485.(AtmA0 sa0) sajajanapaNuM, satparuSane saMga, zamatA, iMdriyane nigraha, pitAnI niMdA ane bIjAnI zlAghAH A sava puNyavAnanI bhAga cha. 21. kare dAnaM hRdi dhyAnaM, mukhe maunaM gRhe dhanam / tIrthe yAnaM giri jJAnaM, maNDanaM mahatAmidam // 22 // sUktaratnAvalI (vijayasenasUri ), zlo0 485. hAthane viSe dAna, hRdayane viSe zubha dayAna, mukhane viSe mauna, gharane viSe dhana, tIrthane viSe gamana-prayANa ane vANIne viSe jJAnaH A sarva mahApuruSonAM maMDanam 2 cha. 22. yaH paravAde mUkaH, paranArIvaktravIkSaNe'pyandhaH / paguH paradhanaharaNe, sa jayati loke mahApuruSaH / / 23 // vairAgyazataka (pamAnanda), zlo0 4. Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahApuruSa ( 913 ) je paranI niMdA karavAmAM muMgA hAya, je parastrInuM mukha jovAmAM paNa aMdha haiAya ane je paratu dhana haraNa karavAmAM pazu-pAMgaLA hAya tevA mahApuruSa A jagatamAM jayavaMta che. 23. vipadi dhairyamathAbhyudaye kSamA, sadasi vAkpaTutA yudhi vikramaH / yazasi cAbhirucirvyasanaM zrutau, prakRtisiddhamidaM hi mahAtmanAm // 24 // nItizatruja ( matRtti'', o 62. vipattine viSe dhIraja rAkhavI, AkhAdIne viSe kSamA rAkhavI, sabhAmAM caturAIvALI vANI melavI, yuddhamAM parAkrama karavuM, yazane viSe IcchA rAkhavI ane zAstranA zravaNamAM vyasana rAkhavuM: A sarva mahAtmAone svabhAvathI ja siddha hAya che-kAinI pAsethI zIkhyA hAtA nathI. 24. kare zlAghya styAgaH zirasi gurupAda praNayitA, mukhe satyA vANI vijayi bhujayorvIryamatulam | hRdi svasthA vRttiH zrutamadhigataM ca zravaNayo:, vinA'pyaizvaryeNa prakRtimahatAM maNDanamidam // 25 // nItizataka ( mA)i, o .. hAthane viSe uttama prakAranu supAtradAna, mastaka upara gurunA caNunA prema, mukhane viSe 'satya vANI, ane hAthane viSe zatrunA vijaya karanAruM ghaNu' parAkrama, hradayane viSe nirdoSa Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 914 ) subhASita-padya-ratnAkara vRtti ane kAnane viSe zAstrastravaNa: A sarva lakSmI vinA paNa svabhAvathI ja mahApuruSonA alakArA che. 25. svAmye pezalatA guNe praNayitA harSe nirutsekatA, mantre saMvRtatA zrutau sumatitA vicodaye tyAgitA / sAdhau sAdaratA khale vimukhatA pApe paraM bhIrutA, duHkhe klezasahiSNutA ca mahatAM kalyANamAkAGkSati // 26 // kSemendra kavi. svAmIpaNuM chatAM komaLatA, guNanI prAptimAM prema, haSa prApta thayA chatAM ganA abhAva, maMtra-guptavicArane viSe savarapaNuM-prakAza nahIM karavApaNuM, zAsrane viSe sArI mati, dhananI prApti thaye dAna devApaNuM, sajjanane viSe Adara, khaLa puruSane viSe udAsInatA, pApakAyane viSe atyaMta bhIrutA (laya) tathA duHkhane vakhate kalezane sahana karavApaNuM: ATalA guNeA mahApuruSAnA kalyANunI AzA rAkhe che-kalyAzune prApta karanArA che. 26. mahApuruSanA svabhAvaH-- sampattau vismitA naiva, vipattau naiva duHkhitAH / mahavAM lakSagaM hyetana tu dravyasamAgamAt // 27 // tattvavRta, jo.s. jee soMpattine samaye garva karatA nathI ane viSattine viSe duHkhI thatA nathI te ja mahApurA che. A ja tenuM lakSaNa che, paraMtu dravyanI prAptithI kAMI maDApuruSa kaMhevAtA nathI.27. Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahApuru, ( 15 ). tattejastaraNeniMdAghasamaye tadvAri meghAgama, tajjADyaM zizire madekazaraNaiH soDhaM purA yaidalaiH / AyAtastvadhunA phalasya samayaH kiM tena meM tairvinA, smRtvA tAni zuceva roditi gltpusspairmdhuukdrumH||28|| anyoktimuktAvali. mahuDAnuM jhADa kahe che ke-eka mAre ja zaraNe rahelAM mArAM je pAMdaDAoe pahelAM unALAnI RtumAM sUryanA te 'ugra tApane sahana karyo che, varSARtumAM tevuM (muzaLadhAre paDatuM) pANI sahana karyuM che, tathA ziyALAmAM sakhata ThaMDI sahana karI che. ane have atyAre mane phaLa AvavAne samaya prApta thaye che te paNa te pAMdaDAM vinA mAre te phaLavaDe zuM che ? e pramANe pitAnAM kharI paDelAM pAMdaDAMnuM smaraNa karIne te mahuDAnuM vRkSa gaLI paDatAM pupanA miSathI jANe zekavaDe te hoya ema lAge che. 28. chinaM chinnaM punarapi punaH svAdu caivekSukhaNDaM, ghRSTaM ghRSTaM punarapi punazcandanaM cArugandham / taptaM taptaM punarapi punaH kAJcanaM kAntavarNa, prANAnte'pi prakRtivikRtirjAyate nottamAnAm / / 29 / / vRddhavALAti, 20 Is. pharI pharIne kapAvA chatAM zeraDI mIThI ja hoya che, pharI pharIne ghasAvA chatAM candana sugandhI ja hoya che, pharI pharIne tapAvyA chatAM tenuM sundara-varNavALuM ja hoya che, kemake prANane paNa uttama vastuonI prakRtimAM vikAra thatuM nathI. 29. Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASita-pa-ratnAkara udeti savitA rakto rakta evAstameti ca / sampattau ca vipattau ca, mahatAmekarUpatA // 30 // sUrya udaya vakhate rAte hoya che ane asta vakhate paNa rAte ja hoya che. te uparathI siddha thAya che ke puruSane saMpattimAM tema ja vipattimAM paNa samAnapaNuM ja hoya che. 30.. mahApuruSA sajvAbhimAnI - kusumastabakasyeva, dvayI vRttirmanasvinaH / mUrdhni vA sarvalokasya, zIryate vana eva vA // 31 // zrIutAvya, sa , roDa 58. puSpanA gurachAnI jema sajajana puruSane be prakArane AcAra hoya che. eka te sarva lekanA mastaka para rahevuM athavA bIjI rIte vanamAM ja nAza pAme. (sarva lekamAM zreSTha thaIne rahevuM athavA vanavAsa karI AtmAnuM kalyANa karavuM.) 31. vane'pi siMhA mRgamAMsabhakSiNo kukSitA naiva rUpa rati evaM kulInA vyasanAbhibhUtA na nanamaNi samAvati | rU2 | mRga(pazu) nA mAMsanuM bhakSaNa karanArA vanamAM rahelA siMha atyaMta bhUkhyA hoya te paNa te ghAsa khAtA nathI. te ja pramANe uttama kulIna mANaso ghaNA kaSTamAM AvyA hoya te paNa te nIca karma karatA nathI. 3ra, Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahApuruSa ( 17 ) mahApuruSanI bhAvanA - ayaM nijaH paro veti, gaNanA laghucetasAm / udAracaritAnAM tu, vasudhaiva kuTumbakam // 33 / / A pitAne che ane A para-bIje che, evI gaNanAdhAraNa tuccha manavALAne heya che, udAra caritravALA puruchone te AkhI pRthvInA ja pitAnA kuTuMbarUpa ja che. 33. mahApuruSanuM aTala vacana - jaladhUlidharitryAdirekhAvaditaranRNAm / paraM pASANarekheva, pratipannaM mahAtmanAm // 34 // bIjA sAmAnya manubee je vacana aMgIkAra karyuM hoya te jaLa, dhULa ane pRthvInI rekhA samAna hoya che eTale ke temanuM vacana pharI paNa jAya che. paraMtu mahApuru e aMgIkAra kareluM vacana pattharanI rekhA jevuM hoya che eTale ke te kadApi pharatuM nathI. 34. mahApuruSa svIkata choDatAM nathI - samudrAH sthitimujjhanti, calanti kulaparvatAH / pralaye'pi na muJcanti, mahAnto'GgIkRtaM vratam // 35 // pArzvanAthasika (m), , 4220. samudra maryAdA mUke, kulaparvate calAyamAna thAya ke jagatane pralaya thaI jAya te paNa mahApuruSo svIkAra karelA vratane kadI bhaMga karatA nathI, vratane cheDatA nathI. 35. Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 18 ) subhASita-padya-ratnAkara prAramyate na khalu vighnabhayena nIcaiH, prAramya vinavihatA viramanti madhyAH / vipraiH punaH punarapi pratihanyamAnAH, prArabhya cottamajanA na parityajanti // 36 // natizataka (ma ), 0 7ra. nIca puruSa vijJanA bhayane lIdhe kArya zaru ja karatA nathI, madhyama puruSa kAryane prAraMbha karIne pachI vidanathI parAbhava pAme tyAre virAma pAme che-kAye mUkI de che; paraMtu uttama puruSa te vinavaDe vAraMvAra parAbhava pAme te paNa kAryane AraMbha karyA pachI tene tyAga karatA nathI. 36. mahApuruSane avatAra zA mATe? muktikAraNadharmAya, pApanikRntanAya ca / gavatA togISA, mA! mune puche che rU7 | papurAnahe mahAdeva! muktinuM kAraNa je dharma te dharmane mATe, ane pApanA nAzane mATe yuge yugamAM mahApuruSone avatAra thAya che. 37. mahApuruSanI durlabhatA aucityaM ye vijAnanti, sarvakAryeSu siddhidam / sahiyara je , te nara vihA re / 28 yogasAra, prastAva 4, glo0 10 Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ neha kara mA dhIraja paranA mahApuruSa (19) jeo sarva kAryone siddha karanAra ucitapaNane jANe che ane jeo save ane priya karanArA che tevA manuSya lekamAM viralA ja che. 38. viralA jAnanti guNAn, viralAH kurvanti nirdhane sneham / viralA raNeSu dhIrAH, paraduHkhenApi duHkhitA viralAH // 39 // kaIka viralA puruSe ja guNane jANe che, viralA puruSe ja nidhana manuSya upara sneha kare che, viralA puruSo ja raNasaMgrAmamAM dhIrajavALA hoya che, ane viralA puruSe ja paranA duHkhe dukhI hoya che. 39 uttama, madhyama, adhama puruSA- ete satpuruSAH parArthaghaTakAH svArtha parityajya ye, sAmAnyAstu parArthamudyamabhRtaH svArthAvirodhena ye| tebhI mAnuSarAkSasAH parahita svArthAya nimnanti ye, ye nimnanti nirarthakaM parahivaM te ke na jAnImahe // 40 // zizas (ma ), . . jeo svArthane tyAga karI bIjAnA prajanane sAdhanArA hoya te satparuSe kahevAya che, jemAM svArthanA virodha vinA anyanA prajanane mATe udyamane dhAraNa karanArA hoya te madhyama puruSe kahevAya che, jemAM svArthane mATe thaIne anyanA hitane haNe che, te A manuSyarUpI rAkSase kahevAya che, ane je kAMI paNa prajana vinA-vRthA-ja paranA hitane haNe che temane kevA kahevA te ame jANatA nathI. 40. Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 20 ) subhASita-pa-ratnAkara mahApuruSa-parIkSA yathA caturbhiH kanakaM parIkSyate, nigharSaNacchedanatApatADanaiH / tathA caturmiH puruSaH parIkSyate, tyAna na guna rabA | cha? . zukravAjAnoti, 50 , 0 2. jema kasoTInA patthara upara ghasavAvaDe, kApavAvaDe, agnimAM tapAvavAvaDe ane hatheDAthI TIpavAvaDe, ema cAra prakAre suvarNanI parIkSA karAya che tema dAna, zIla guNa ane kiyA e cAravaDe puruSanI parIkSA karAya che. 41. Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa s sAkSIne dharma satya vANI - satyena pUyate sAkSI, dharmaH satyena vardhate / tasmAt satyaM hi vaktavyaM, sarvavarNeSu sAkSimiH // 1 // manusmRti, jANa 8, o0 8. sAkSI satya vacana bolavAthI pavitra thAya che, dharma paNa satyathI ja vRddhi pAme che, tethI sarva jAtinA sAkSIe niraMtara satya ja balavuM joIe. 1. sAce sAkSI : AtmA mAmaira hAmina sAlI, tirAtmA tathA anA! mA'vamaMsthAH svamAtmAnaM, nRNAM sAkSiNamuttamam // 2 // manusmRti, kathAga 8 0 84. pitAne AtmA ja pitAne sAkSI che, tathA pitAne AtmA ja pitAnI gati che-sadgatimAM lai janAra pitAne AtmA ja che, tethI he jIva! tAre manubenA uttama sAkSIrUpa tArA AtmAnuM, asatya vacana belIne, apamAna karavuM nahIM.2. Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAcA mitraH-- (mitra 20) pApAnnivArayati yojayate hitAya, guhyaM ca gUhati guNAn prakaTIkaroti / ApadgataM na ca jahAti dadAti kAle, sanmitralakSaNamidaM pravadanti santaH // 1 // nItiAsA ( mastupura), mo. hUM. je pApathI nivAraNa kare che-pApa karatAM aTakAve, hitakAraka kAryamAM jorDa, gupta vAtane chupAve, guNeAne prasiddha kare, ApattimAM paNa tyAga kare nahIM tathA samaya Ave draSAdinI sahAya Ape cheH A pramANe sArA mitranAM lakSaNu satpuruSA kahe che. 1. sa suhRdyo vipannArthadInamabhyavapadyate / na tu duritAzItakarmopAlambhapaNDitaH // 2 // vyAsave . vipattimAM paDelAne tathA dhananA rahitapaNAthI dardIna thayelAne je madada kare che te ja mitra che; paraMtu kAMika duSTa AcaraNu karyuM. hAya athavA je kArya prathama thaI gayu Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitra ( 9ra3 ) hoya te saMbaMdhI pAchaLathI Thapake ApavAmAM je paMDita heya te mitra kahevAtuM nathI. 2. ApatkAle tu samprApte, yanmitraM mitrameva tat / vRddhikAle tu samprApte, durjano'pi suhadbhavet // 3 // vatana, mAtA , zo 28. Apattine samaya jyAre prApta thAya che tyAre je mitra rahe te ja kharo mitra che; ane sa pattine kALa prApta thAya tyAre te durjana paNa mitra thaI jAya che. 3. sarvaH padasthasya suhad, bandhurApadi durlabhaH / ye yAntyApadi bandhutvaM, suhudo bandhavazca te // 4 // thAya. adhikArAdika padavIne viSe rahelA manuSyanA sarva kaI mitra thAya che, paNa Apattine viSe baMdhuM maLa durlabha che. jeo ApattimAM baMdhupaNAne pAme che te ja mitro ane baMdhuo che. 4. kharAba mitra - parokSe kAryahantAraM, pratyakSe priyavAdinam / varjayettAdRzaM mitraM, viSakumbha payomukham // 5 // hitoza, virAma, raho. 77. parelamAM-gerahAjarImAM-kAryane nAza karanAra ane pratyazamAM priya vacana belanAra hoya te mitra, jenA mukhamAM- upara dUdha nAMkhyuM hoya evA jheranA ghaDAnI jema tyAga karavA lAyaka che. 5. Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 9ra4) subhASita-padya-ratnAkara sAro mitra dharma - nityamitrasamo dehaH, svajanaH parvasanimaH / praNAmamitrasamo jJeyo, dharmaH paramabAndhavaH / / 6 // nitya mitra samAna A zarIra che, parva mitra samAna svajane che ane praNAma mitra samAna dharma jANu. te ja parama bAMdhava che. ( AtmAnI sAthe jIvana paryata zarIra rahe che mATe te nitya mitra che, sAre-mATe avasare svajane bheLA thAya che mATe te parva mitra che ane parama bAMdhavarUpa dharma mAtra praNAma karavAthI ja eTale bhakti-pUjA karavAthI ja mitrarUpa thAya che-te ja paralekamAM sahAyabhUta che. vaLI nitya mitranI hamezAM sArasaMbhALa karavI paDe che, parva mitrane amuka vakhate ja bhejanAdika ApavuM paDe che, paraMtu praNAma mitra te mAtra praNAmathI ja khuza thAya che tethI dharma mitra sarvazreSTha che.) 6. mitraprazaMsA - zokArAtibhayatrANaprItivizrampabhAjanam / kena ratnamidaM sRSTaM, mitramityakSaradvayam // 7 // vyAsadeva. zeka, zatru ane layathI rakSaNa karanAra athavA zekarUpI zatrunA bhayathI rakSaNa karanAra tathA prema ane vizvAsanA sthAnarU"mana" evA akSaravALuM A ratna ke banAvyuM che ? Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitra ( 95 ) na mAtari na dAreSu, na sodarye na bandhuSu / vizrambhastAdRzaH puMsAM, yAdRgmitre nirantare // 8 // vyAsadeva. aMtara rahita evA mitrane viSe puruSAnA jeTale vizvAsa hAya che teTaleA vizvAsa peAtAnI mAtAne viSe, strIne viSe, saheAdarane viSe ane khAMdhavAne viSe hAtA nathI. 8. mitrAdikanI parIkSAH- mitrasvajanabandhUnAM, buddherdhairyasya cAtmanaH / vipaniSASALe, naro nAnAti sAratAm // 1 // vitAnImuvI (vyAsaveva), mAna rU. peAtAnA mitra, svajana, baMdhu, buddhi ane dhairya e sarvanA keTale sAra che, te khAkhata, manuSya vipattirUpI seATInA pattharane viSe jANI zake che (vipattimAM A sarvenI parIkSA thAya che. ) 9. kANa kAnA mitraH-- rogiNAM suhRdo vaidyAH, prabhrUNAM cATukAriNaH / muno susajgyAnAM, gaLA: zILasalAm // 2 // Si, 40 80, (AtmA. sa.) vaidyo rogI mANasAnA mitro che, khuzAmata karanArA rAjAonA mitra che, munie du:khathI baLelA manuSyanA mitra che ane ezI kSINa sapadAbaLAnA miSa che. 10. Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASita-pa-ratnAkara vidyA mitraM pravAseSu, bhAryA mitraM gRheSu c| vyAdhiau mitra, dhamoM mile mRtA ra aa ? | vRddhavALoti, 40 , ko. . paradezamAM vighA ja mitra che, gharamAM bhAryA ja mitra che, vyAdhivALAne auSadha ja mitra che, ane marelAne paralaka jatAM dharma ja mitra che. 11. durlabha mitra:- manISiNaH santi na te hitaiSiNo - dviSiA sani ra te maNi suhaca vidvAnapi durlabho nRNAM, yathauSadhaM svAdu hitaM ca durlabham // 12 // vizvamAM je DAhyA puruSo (paMDita) che teo hitakAraka ( mitra) nathI, ane jeo hitakAraka ( mitre) che teo DAhyA (paMDita) nathI. jema svAdiSTa ane hitakAraka auSadha durlabha che tema manuSyone vidvAna ane hitakAraka ( mitra) jana durlabha che. 12. mitra sAthenuM vartana - mitradroho na kartavyaH, puruSeNa vizeSataH / kRtajJamanasA bhAvya, mitramAvena cAnagha ! // 13 // mAmala, zArAparva, saM 272, 30 25. he nirmaLa AtmA! puru mitra upara heva karaze nahIM, 5vizeSe karIne manamAM tenuM kRtajJapaNuM sapanuM tathA binnI vata: 1. Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitra ( 7 ) mitrane AzIrvAdAtv vartmani vartatAM zivaM, punarastu tvaritaM samAgamaH / ayi! sAdhaya sAdhayepsitaM, smaraNIyAH samaye vayaM vyH!||14|| viSa, varSa 2, go. 2. he pakSI mitra ! mArgamAM jatAM tAruM kalyANa thAo, pharIthI zIdhrapaNe tAro samAgama thaje, tathA tuM tArA icchita kAryane siddha karaje, siddha karaje ane samaya Ave amAruM smaraNa karaje. 14. mitrathI phAyado - ApanAzAya vibudhaiH, kartavyAH suhRdo'mlaaH| . na taratyApadaM kazcidyo'tra mitravivarjitaH // 15 // Apattine nAza karavA mATe DAhyA puruSoe sArAuttama-mitre karavA joIe. A jagatamAM je manuSya mitra rahita hoya che te koI paNa Apattine tarI-oLaMgI zakatuM nathI. 15. mitravAna sAdhayatyAna, duHsAdhyAnapi vai yataH / tasmAnmitrANi kurvIta, samAnAnyeva cAtmanaH // 16 // mitranI sahAyatAvALA manuSya muzkelIthI sAdhI zakAya tevAM kAryone paNa sAdhI zake che, tethI potAne samAna (tulya-gya ) mitro karavA joIe. 16. Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ triI ( 20 ) || karavAmAM aAvALA ja jIvALA, . sarakhAnI ja maitrI thAya - dvayoH samAnaguNayoH, samAnakulasampadoH / vivAhasambandha iva, yujyate vatsa ! sohRdam // 1 // , gharSa 20, 3 7, o0 226. he vatsa! jema samAna guNavALA, samAna kuLavALA ane samAna saMpadAvALA be( vara kanyA)nA vivAhane saMbaMdha karavAmAM Ave che, tema maitrI paNa samAna guNa, kuLa ane saMpadAvALAnI sAthe ja karavI joIe. 1. samAnapuNyapApAnAM, prItiH prAyeNa dehinAm / teSAM okasvabhAvaH syAnmaitrI caikasvabhAvajA // 2 // mahArAja, 7, 0 20. ghaNuM karIne sarakhA puya ane pApavALA manuSyane prIti thAya che, kemake temane eka ja (sara) svabhAva hoya che ane maitrI eka (sarakhA) savabhAvathI ja utpanna thAya che. 2. yayoreva sama vittaM, yayoreva samaM kulam / tayomaitrI virodhazca, na tu puSTavipuSTayoH // 3 // navAja, g0 7, to 288. je ene samAna dhana hoya ane je jene samAna kuLa Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maitrI ( 12 ) hoya, te bene ja maitrI tathA vera hoI zake che; paraMtu eka puSTa ane eka apuSTa e bene mitrAI ke vera hotuM nathI. 3. mRgA mRgaiH saGgamanuvrajanti, ___ gAvazca gobhisturgaasturnggaiH| mUrkhAzca mRkhaiH sudhiyaH sudhIbhiH, samAnazIlavyasaneSu sakhyam // 4 // mAyAvata saMgha 22, 20 27, 0 6. mRgalAo mRgalAonI sAthe saMga kare che, gAye gAyenI sAthe saMga kare che, a aonI sAthe saMga kare che, mU mUnI sAthe saMga kare che ane buddhimAna buddhimAnanI sAthe saMga kare che, te yogya ja che; kemake sarakhA svabhAva ane sarakhA vyasanavALAne viSe ja maitrI thAya che. 4. konI matrI na karavI-- vidviSTapatitonmattabahuvairizaThaiH saha / budho maitrIM na kurvIta, naikaH panthAnamAzrayet // 5 // | mamata, zAriAparva, A0 , 0 22. zatru, patita-bhraSTa, unmatta, ghaNA zatruvALA ane zaTha puruSanI sAthe DAhyA mANase maitrI karavI naha. tema ja ekalA mArge cAlavuM nahIM eTale paragAma javuM nahIM. 5. Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASita-pada-ratnAkara ( 930) dUdha ane pANInI maitrIH-- kSIreNAtmagatodakAya hi guNA dattAH purA te'khilAH, kSIre tApamavekSya tena payasA svAtmA kRzAnau hutaH / gantuM pAvakamunmanastadabhavad dRSTvA tu mitrApadaM, yuktaM tena jalena zAmyati satAM maitrI punastvIdRzI // 6 // dUdhe peAtAmAM rahelA jaLane prathamathI ja peAtAnA te ( madhuratA, ujjvaLatA vagere) samagra guNe ApelA che, tethI dUdhane viSe tApane joine ( jyAre dUdhane ukALavAmAM Ave che tyAre ) te pANIe peAtAnA AtmA agnimAM hAmyA-nAkhyA. eTale ke prathama dUdha unuM thatAM pANI baLavA mAMDe che. te vakhate jaLarUpa mitranI te Apatti joine dUdha agnimAM javA mATe-baLavA mATe utsuka thayuM. ( ubharAIne agnimAM lAgyuM) te vakhate pAchuM tene te jaLathI yukta karavAmAM Ave (temAM bIjI pANI nAMkhe) te te dUdha zAMta thai jAya che. mATe satpuruSanI maitrI AvA prakAranI hoya che. 6. mitratA ke zatrutA sthira nathI:-- paDavA ya eva mitraM hRdayena yasya, pUrva sa kAle'tiripuH pare syAt / tasyeti samprekSya vadAmi lokAH ! sthAsnusvabhAve nahi vairasakhye // 7 // dharmavizenamAA, o 44. Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maitrI ( 91 ) eka kAle je manuSya pahelAM dilAjAna dAsta hoya, te ja bIjA kAlamAM kAI nimittathI bhayaMkara duzmana thaI jAya che. evuM jagatamAM najare joine huM lAkA ! huM kahu chuM ke saMsAramAM zatrutA ane mitratA paNa sthira nathI. huMmeza mATe te TakatI nathI. 7. mitratAnu phaLa:-- maitryaGganA sadopAsyA, hRdayAnandakAriNI / yA vidhate kRtopAstizcittaM vidveSavarjitam // 8 // tathAmRta, jA. 26. hRdayane AnaMda karanArI maitrIrUpI zrI sadA sevavA lAyaka che, kAraNa ke tenI sevA karavAthI te cittane dveSa rahita kare che. 8. Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAtre (22) ** 004 : : keNa ne zatru - lubdhAnAM yAcakaH zatrurmUrkhANAM bodhako ripuH / tArIkha patiH zaguna ramA ripu || rAjayanIti 200 o . lebhI mANasone bhikSuka zatru che, mUrkha mANasane baMdha karanAra zatru che, jAra strIone pati zatru che, ane cosa lehAne caMdra zatru che. 1. zatrunI upekSA na karavIH noSito vidriA, zakuroSathavajJAA vahniralpo'pi saMvRddhaH, kurute bhasmasAdanam / / 2 // vidvAna puruSoe nAnA zatrunI paNa avajJA karI upekSA karavI egya nathI. kemake thaDe paNa agni vRddhi pAmIne AkhA vanane bhasmasAt kare che. 2. traNa akAraNa zatru mRgamInasajjanAnAM tRNajelasantoSavihitavRttInAm / lubdhakadhIvarapizunA niSkAraNavairiNo jagati // 3 // zraNAtizAmaka vRti, pR 86 (20 ) mRgalAo tRNavaDe potAnI AjIvikA kare che, mAcha Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zatru ( 933 ). lAe jaLavaDe AjIvikA kare che ane sajajane saMtoSavaDe AjIvikA kare che, chatAM te traNenA anukrame pArAdhi, macchImAra ane khaLa puruSo A jagatamAM kAraNa vinAnA zatruo che. ( mRgane zatru pArAdhi, malyane zatru mAchImAra ane sajanane zatru baLa puruSa hoya che. ) 3. janmathI zatru ke mitra nathI thatA - nAsti jAtyA ripurnAma, mitraM cApi na vidyate / sAmarthyayogAjAyante, mitrANi ripatrastathA // 4 // A jagatamAM janmathI koI koIne zatru nathI, tema ja mitra paNa nathI. paraMtu sAmarthya ( sAmagrI ) nA rogathI mitra tathA zatru thAya che. arthAta upakAranI sAmagrI maLavAthI mitra ane apakAranI sAmagrI maLavAthI zatru thAya che. 4 zathI phAyado -jIvantu me zatrugaNAH sadaiva, yeSAM prasAdena vicakSaNo'ham / yadA yadA mAM bhajati pramAda hA talA mAM pratijodhayanita / 1 / mArA zatrunA samUha niraMtara jIvatA rahe, kemake temanI kRpAthI ja huM vicakSaNa thayo chuM. vaLI jyAre jyAre mane pramAda upaje che-huM pramAdamAM paDuM chuM, tyAre tyAre te zatruo ( mAro niMdAdika karavA dvArA ) mane pratibaMdha kare che-jAgRta kare che. 5. Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRtajJa mahimAH kRtajJa ( 23 ) parizramajJaM janamantareNa, maunavrataM bibhrati vAgmino'pi / vAcaMyamAH santi vinA vasantaM, puMskokilAH pazcamacaJcavo'pi // 1 // prayAsane jANanAra-kadaradAna manuSya vinA vacasvI-zreSTha vacanane khelanArA manuSya paNa maunavrata dhAraNa kare che. kemake vasaMta Rtu vinA, paMcama svara gAvAmAM nipuNa evI pazu keAyale mauna ja rahe che. 1. kRtajJaH sanna: / na vismaranti santastu, stokamapyupakArakam / karttuM pratyupakAraM te, vyApRtAH syurhRdA sadA || 2 || muni himAMzuvijaya. satpuruSA thADA paNa upakArane bhUlatA nathI. bhelo pAtA upara upakAra karyAM hAya tenA upakAraneA badalA vALavA mATe teo (sajjanA) hu'meMzA sAcA dilathI pravRtti kare che. 2. prathamavayasi pItaM toyamalpaM smarantaH, zirasi nihitabhArA nAlikerA narANAm / Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRtajJa ( 93pa ) udakamamRtatulyaM dabrAjIvitAntaM, na hi kRtamupakAraM sAdhavo vismaranti // 3 // 3paddezaprasAra mA 1, pR.28* nALIyeranA vRkSe bAlyavayamAM manuSyae pAyelA thoDA pANIne paNa saMbhArIne potAnA mastakapara nALIyeranA meTA bhArane dhAraNa karI te dvArA potAnI jIMdagI paryata amRta jevA pANIne Ape che. te yogya ja che, kAraNa ke puruSe bIjAnA karelA upakArane bhUlatA nathI. 3. kRtajJanI durlabhatA:visaH zarazaH surati muvane saceva bimRta vRtti vainayikI ca vibhrati kati prINanti vAgbhiH pare / dRzyante sukRtakriyAsu kuzalA dAtA'pi ko'pi kvacita, kalporvIruhabadvane na sulabhaH prAyaH kRtajJo janaH // // A jagatamAM seMkaDo vidvAne pharAyamAna thAya che, rAjAo paNa ghaNA che, keTalAeka vinayanI vRttine dhAraNa karanArA paNa che, bIjA keTalAka vANIvaDe lekene prasanna karanArA paNa che, puNyakAryamAM kuzaLa puruSe paNa keTalAka dekhAya che, ane kaI ThekANe kAMIka dAtAra paNa dekhAya che. paraMtu vanane viSe kalpavRkSanI jema, prAye karIne kRtajJa puruSa sulabha nathI-keI ThekANe jovAmAM AvatuM nathI. 4. Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' : rAjA (24) . ' kRtagha-niMdA guH tamarA carA, rAtaH sthAne utaH suSama? ! 3ya zatakano hi, tane nAhita nitiH | | mahAbhArata, rAttirka, 0 272, roDa 28. karelA kAryane athavA upakArane haNanAra evA kRtI puruSane yaza kayAMthI hoya? rahevAnuM sthAna kayAMthI hoya ? ane sukha paNa kayAMthI hoya? na ja heya. kRtAthI manuSya upara koI paNa zraddhA-vizvAsa rAkhatuM nathI. kRtajJI mANasane uddhAra (prAyazcitta) ja nathI. 1. pAMca akRtajJA jAmAtA kRSNasarpazca, durjanaH pAvakastathA / kArti ane vacane mALiyA . 2 jamAI, kRSNasarSa, durjana, agni ane pAMcamA bhANeja A pAMca jaNa upakAravaDe grahaNa karAtA nathI-(temanA para ghaNe upakAra karyo hoya te paNa te vaza thatA nathI.) 2. Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRtaghna dharma bhUlanAraH kRtaghnaHdhrmsy vizvAdhipateH prasAdataH, sadA prapede sukhamuttarottaram / aho kRtaghnaH sa tu mohamohito dharmasya nAmApi kadApi nAsmarat || 3 // ( 37 ) dharmaparIkSA, pR.7. (A.sa.)* ahA ! vizvanA svAmI evA dharmanA prasAdathI nira tara uttarottara sukha prApta karyuM che. paraMtu mAhathI mUDha thayelA te te kRtaghnI thayA che ke jethI te kadApi dharmanA nAmanu paNu smaraNa karatA nathI. 3. Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( patrakAra (ra) huM sAco balavAnAhstii sthUlataraH sa cAikuzavazaH kiM hastimAtro'kuzo dIpa prajvalite praNazyati tamaH kiM dIpamAnaM tamaH 1 / vaLA tAra (te) ni jina ivakramItro niri, tejo yasya virAjate sa balavAn sthUleSu kaH pratyayaH // 1 // rAjayati za0 2, rU. hAthInuM zarIra atyaMta moTuM che, te paNa te aMkuzane vaza che, te zuM hAthI jevaDo aMkuza che? nahIM ja, ghaNe nAno che. have baLatuM hoya tyAre sarva aMdhakAra nAza pAme che, te zuM dIvA jeTale ja aMdhakAra che? nA, aMdhakAra te ghaNo che ane dIva te a5 che, vAvaDe seMkaDe parvate paDI jAya che, te zuM vA jevo ja parvata che? nA, parvata maTe che ane vaja nAnuM che. A uparathI siddha thAya che ke jene teja hoya te ja baLavAna che. moTAne viSe kAMI AdhAra nathI. 1. indriyANAM jaye zUraH, karmabandhe ca kAtaraH / tattvArthAhitacetaskaH, svazarIre'pi niHspRhaH // 2 // parISahamahArAtibalanirdalanakSamaH / vAvina , sara rati vyasta che. 2 || saravA, 22-227. Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baLavAna je indriyane jaya karavAmAM zUra hoya, je karmane baMdha karavAmAM kAyara hoya, jeNe tattva-satya arthamAM cittane sthApana karyuM hoya, je pitAnA zarIrane viSe paNa spRhA rahita hoya, je parISaharUpI meTA zatrunA sainyane daLI nAMkhavAmAM samartha hoya ane je kaSAyone jItavAmAM zUravIra hoya tevo purUSa ja sAcozUravIra che. 2,3. balavAnanuM kArya - tRNAni nonmUlayati prabhaJjano mRdUni nIcaiH praNatAni sarvataH / samucchritAneva tarUna vibAdhate, mahAn mahatsveva karoti vikramam // 4 // taja, . 2. gora 24. vAyu taraphathI nIcA namatA kamaLa tRNane ukheDI nAMkhate nathI, paraMtu UMcAM-akkaDa rahela meTAM vRne je bAdhA pamADe che-ukheDI nAkhe che. te egya ja che. kemake moTA baLavAna puru meTAne viSe ja pitAnA parAkramane batAve che. 4. sAco balavAna buddhizALI yasya buddhirvalaM tasya, nirbuddhezca kuto balam 1 / vane siMho monmatta, arcana niritaH | jenI buddhi che tenuM ja baLa che, buddhirahitane baLa kayAMthI hoya ? juo, vanamAM monmatta siMhane eka sasalAe pitAnI buddhithI mArI nAkhe. 5. Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirdeha ( 26 ) nikhaLanuM kei nahiH-- vanAni dahato vaheH sakhA bhavati mArutaH / sa va InArAya, chUro yAzti saum ? / / ? // yunAnIyavuDALa, vanya 22, 60 28, sne. 4. jyAre agni vanane bALe che tyAre vAyu tene mitrasahAyakAraka thAya che, ane te ja vAyu dIvAnA nAza karanAra thAya che. tethI e vAta kharI che ke niLa mANusanA kAI mitra thatA nathI. 1. nirmULanuM khaLA-- tAvad garjanti maNDUkAH, kUpamAzritya nirbhayAH / yAvatu ziALA;, jhAsa" na vite // 2 // viyejamtiAmAMna ( mathI), ro0 14. jyAM sudhI hAthInA sUDhanA AkAravALA kRSNasarpa nathI dekhAte, tyAM sudhI ja kUvAne AzrayIne nirbhayapaNe rahelA deDakAe gantarava karyA kare che. 2. ' Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Smand and and 2 AddrrS vi ( 27 ) Same am an am am an imm kavinuM svarUpa sunila zAntaH munanavitara: sattutatara:, kalAvedI vidvAnatimRdupadaH kAvyacaturaH / rasajJo daivajJaH sarasahRdayaH satkulabhavaH, zubhAkAra zchandoguNagaNavivekI sa ca kaviH // 1 // sItamam (nAr ), e 203. pavitra, DAhyo, zAMta, sajjanatAvALA, satyavAdI, kaLAne jANanAra, vidvAna, kAmaLa akSara khelanAra, kavitA karavAmAM catura, zraMgArAdika rasane jANanAra, jyAtiSane jANanAra, kAmaLa hRdayavALA, uttama kuLamAM utpanna thayeleA, sArI AkR tivALeA ane chaMdanA guNanuM vivecana karanAra, ATalA guNa kavinA heAvA joie-AvA guNavALA ja kavi kahevAya che. 1. sAcA kaviH-- vidvatkavayaH kavayaH kevalakavayastu kevalaM kapayaH / kulajA yA sA jAyA kevalajAyA tu kevalaM mAyA // 2 // kavie vidvAna heAya te ja te kavie che, kevaLa kavie ja hAya teA te kevaLa kapi ( vAnarAo) ja che, Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 942 ) subhASita-patha-ratnAkara je sArA kuLamAM janmelI heAya te ja jAyA-srI che, kevaLa strI jAti ja hoya te te kevaLa mAyA ( kapaTa ) ja che. ra. kukavi : vezyApatiH-- gaNayanti nApazabda na vRttabhaGgaM kSarti na cArthasya / rasikatvenAkulitA vezyApatayaH kukatrayazca // 3 // vihAya. rasikapaNAvaDe vyAkuLa thayelA vezyAnA pati ane kharAba kavie apazabdane gaNatA nathI, vRttanA bhaMgane gaNutA nathI, tathA arthanI huAnine paNa gaNatA nathI, ( vezyAnA pati apazabdo le che, sadAcAranA bhAga kare che, ane dhananI hAni kare che, kharAba kavie paNa kavitAmAM khATA prayAge vApare che, chaMdazAMga kare che. ane zlokanA artha barAbara saMgata na thAya tevA kare che. ) 3. Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9 - - - - - 9 che savitA (2) che 0 vAra jarUra 00 kavitA prazaMsA - naiva vyAkaraNajJameti pitaraM na bhrAtaraM tArkika, dUrAtsaGkuciteva gacchati punazcANDAlabacchAndasAt / mImAMsAnipuNaM napuMsakamiti jJAtvA nirastAdarA, kAvyAlaGkaraNakSametya kavitAkAntA vRNIte svayam // 1 // kavitArUpI strI vyAkaraNane paMDita ke je potAne pitA thAya tethI tene varatI nathI, niyAyika pitAne bhAI thAya tethI tene varatI nathI. caMDALanI jema mAnavAthI jANe saMkeca pAmI hoya tema vedane jANanArA paMDitethI te dUra jAya che, mImAMsAmAM nipuNa evA puruSane napuMsaka dhArIne tene viSe Adara rahita thAya che, paraMtu kAvya ane alaMkArane jANanArA paMDitanI pAse AvIne te pote ja tene vare che. 1 kavitvazaktirhi divo'vatIrNA, bhUmau sudhAsAra ivA''ryapuNyAt / punargrahItuM nijavastu devAH, samAgatAstat kavayaH samutkAH // 2 // muni himAMzuvijaya. mane lAge che ke AyalekenA puyathI amRtanA sara Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (944) , subhASita-padya-ratnAkara (niSkarSa) jevI kavitvazakti e kharekhara devakamAMthI utarIne ahIM (manuSyalokamAM) AvI che, tethI pitAnI sudhArasa jevI te zaktine grahaNa karavAne utkaMThAvALA deve kavienA AkAramAM (rUpamAM) mayaMkamAM avataryA che. 2. ( matalaba e ke- kavitvazakti"e amRta jevI madhura zreSTha che ane kavio deva jevA che. potAnI eka kImatI vastu kayAMya cAlI jAya tyAre tene pAchI lAvavA mAlika jAya che.) kavitAnuM kalaMka - akavitvaM parastAvata, kalaGkaH pAThazAlinAm / anyakAvyaiH kavitvaM tu, kalaGkasyApi cUlikA // 3 // prathama te kAvya ( kavitA ) karatAM na AvaDe e ja paMDitanuM moTuM kalaMka che. temAM paNa bIjAnA karelAM kAvya vaDe potAnuM kavipaNuM prasiddha karavuM e te kalaMkane mAthe cUlikA-zikhara samAna che. 3. kavitA ane bANa- kiM kavestasya kAvyena, kiM kANDena dhanuSmataH 1 / parasya hRdaye lagnaM, na ghUrNayati yacchiraH // 4 // te kavitA kAvyathI zuM ? te dhanurdhArInA bANathI zuM? ke je kAvya ane bANa bIjAnA hRdayamAM lAgavAthI tenA mastakane 1 kuNAve kapAze? 4. Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavitA: * amRtaH-- kavitA ( 945 ) kAn pRcchAmaH surAH svarge, nivasAmo vayaM bhuvi / kiMvA kAvyarasaH strAduH, kiM vA svAdIyasI sudhA 1 // 5 // ame devatAo svargamAM vasIe chIe, tethI pRthvI upara kAne pUchIe ?-ke kAvyarasa svAdiSTa che ke amRtarasasvAdiSTa che ? pa. saMsAraviSavRkSasya, dve phale amRtopame / jAvyAmRtAt mAjA: sakhane saha || 6 || A saMsArarUpI viSa vRkSanA amRta che-eka teA kAvyarUpI amRtarasane sajjanA sAthe vAtacIta karavI te. 6. jevAM e ja phaLe svAda ane mInu Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e vIra (21) che dhIranuM svarUpa zuzrUSamANAmapi tAM samAdheH, pratyarthibhUtAM girizo'numene / vikArahetau sati vikriyante, yeSAM na cetAMsi ta eva dhiiraaH||1|| | gumAvanAra, sevA karatI te pArvatIne samAdhimAM vijJabhUta hatI te paNa mahAdeve anumati ApI, kema ke vikArane hetu (kAraNa) pAse chatAM paNa jemanAM mana vikArane pAmatAM nathI, te puruSa ja dhIra kahevAya che. 1. dhIrano mArga- nindantu nItinipuNA yadi vA stuvantu, lakSmIH samAvizatu gacchatu vA yatheSTam / adyaiva vA maraNamastu yugAntare vA, nyAyyAtpathaH pravicalanti padaM na dhIrAH // 2 // nItirAtA (mara), raho74. nItimAM nipuNa puruSe bhale niMdA kare athavA rastuti karo, lakSmI tenI IcchA pramANe prApta thAo athavA jatI rahe, tathA maraNa Aje ja thAo athavA bIjA yugamAM thAe, te paNa dhIra puruSa nyAyanA mArgathI eka pagaluM paNa AgaLa cAlatA nathI. 2. Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : - - - - - - - - - che pIka (20) che dhIraja prazaMsA - pumitraiguhai'ipi, viyuktasya dhanena vaa| mana calane , yuH zreyArI kRti che ? hAvi. putra, mitra, strI ( athavA ghara ) ke dhanathI viga pAmelA puruSane tathA mahA kaSTavALA duHkhamAM paDelA puruSane eka dharyA ja kalyANakAraka che, Ave vakhate dhIraja rAkhavI e ja zuAkAraka che. 1. dhIraja kaSTa nAza upAyadhairy hi kArya satataM mahadbhiH, kRcchre'pi kaSTe'pyatisaGkaTe'pi / kRcchrANi kRcchreNa samuttaranti, vaichUitA je pratikSiAH | 2 vagrata, g0 , 0 226. atyaMta gADha ane kaSTa sAdhya evuM kaNa-duHkha prApta thayA chatAM paNa mahApuruSoe niraMtara dhairya ja dhAraNa karavuM yogya che. kemake je puruSa kArya karavAmAM kuzaLa ane paiye yukta hoya te puruSa kaSTasAdhya evA duHkhane kaSTavaDe ja tarI jAya che. kaSTa bhogavIne chevaTe tene pAra pAme che. 2. Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ racA zikSakaH-- zikSa (21) ziSyasya kalyANakaro guruH san, niHsvArthabhAvAt sukhamArgadarzI / zuddhA''tmazaktyA ca tapobalena, ziSyopadezI na tu ziSyatApI // 1 // muni himAMzuvijaya. sAcA guru-zikSaka te che ke je kAi paNa jAtanA svArtha vagara ziSyanuM kalyANa karanAra hAya, sukhaneA mArga batAvanAra hAya, peAtAnI zuddha Atmazakti, AcAranI pavitratA tathA tapaaLathI ziSyane upadeza ApanAra hoya ane ziSyane saMtApa karanAra na hoya. 1. taeva vedyA guravo yathArtha, ziSyasya kIrti ca samunnarti ye / tanvanti nIrAgadRzA samantAt, piteva taM kSemapathe dharanti // 2 // muni himAMzuvijaya. te ja sAcA guru-zikSaka che ke je kAi paNa jAtanA mAha vagara ziSyanI kIti ane unnatine cAre tarapha vadhAratA hAya ane pitAnI mAphaka ziSyane kalyANanA mArga mAM joDatA hAya. 2. Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zikSaka ( 949). zuddhaprarUpako jJAnI, kriyAvAnupakArakaH / vilI 2, muvamati | 3 | viDhiAra, kAra 2, 0 13. je zuddha vastune upadeza detA hoya, jJAnI hoya, kriyA karatA hoya, upakAra karanAra hoya ane dharmanA nAzane aTakAvatA hoya evA guru pUjAne yogya gaNAya che. 3. kharAba zikSaka- vicArAvasare maunI, lipsurghipsuzca kevalam / sarvatra cATuvAdI ca, gururmuktipurArgalA // 4 // rivevikAsa, kahANa 0 21. je vicAra karIne uttara ApavAnA prasaMge mauna dhAraNa kare, mAtra dravyanA ja lebhI hoya ane haMmezA mIThuM mIThuM bolanAra hoya evA guru mokSamArgamAM ADakhIlIrUpa hoya che. 4. zikSakanI icchA : ziSyathI parAjaya - sarvasyecchedyazo hartu, ziSyasya varSituM punaH / parAjayo'pi ziSyAt svAt, bhUyase yazase bhavet // 5 // | muni himAMzu vAya. badhAnA yaza (kIrti)ne haravAnI-grahaNa karavAnI IcchA karavI paNa potAnA ziSya-putranA yaza(kIrti)ne te vadhAravAnI ja IcchA karavI; kemake ziSya ke putranI pitA karatAM paNa kIrti vadhAre thaze te arthAt pitAnA ziSya ke putranI kIrtithI guru ke pitAne parAjaya thaze te paNa temAM guru ke pitAnI ja kIrti thaze. (leke kahe che ke jeno ziSya ke putra eve che tene guru ke pitA keTalA mahAna haze?) 5. Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * ziSya (32) ziSya sakSa: gurorAjJAM sadA rakSet, dharmopetA bhavedyadi / yaH pUjyaguNadarzI ca, sa ziSyo'nvarthakaH khalu // 1 // je (gurunI AjJA) dharmayukta hoya te gurunI AjJAnuM sadA pAlana karavuM. je ziSya pUjya(guru)nA guNane jenAra hoya te ziSya ja sArthaka nAmavALe che. 1. gurubhakta ziSya bhAgyazALI - taM vebhi ziSyaM puNyADhyaM, yenA''so hitado guruH / putravad bhaktitaH prItyA, sevyate nirbhayaH sadA // 2 // muni himAMzuvijaya. tene huM puNyazAlI ziSya gaNuM chuM ke je putranI jema bhakti tathA snehathI nirbhayapaNe pitAnA hitaiSI Asa gurudevanI haMmezA sevA kare che-sevAne meLave che. 2. vAcyaH sa ziSyo bhuvi bhAgyazAlI, guNekapAtrasya guroH subhaktyA / AjJAkaraH sevanakRd hitaM ya.. stoSaM guroH saukhyamudau ca kuryAta // 3 // muni himAMzuvijaya. Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ziSya ( 11 ) jagamAM e ziSya lAgyazALI che ke je guNanA agnitIya sthAnarUpa gurunI AjJAnuM pAlana karatA thakA sAcI zaktithI gurunI sevA kare che-gurunu* hita ciMtave che tathA gurune saMtASa, sukha ane AnaMda Ape che. 3. kuziSya / tyAjya vidyArUpayutaH ziSyazcetsa kApuruSo bhavet / tadA ma parihartavyo budhaiH samaNisarpavat // 4 // vidyA ane rUpe karIne yukta kupuruSa-duSTa hAya teA DAhyA jema te tyAga karavA lAyaka che. 4. puruSAe /// evA ziSya o kadAca maNisahita sarpanI Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ri -verA (22) che upadeza kene Apa zikSA tasmai pradAtavyA, yo bhavettatra yatnavAn / musAphimevaddhi, te chataH || 8 | vivAra, 34 8, 0 0. zikhAmaNa e ja mANasane ApavI ke je e pramANe cAlavA mATe-prayatna karavA taiyAra hoya. vagaramAgI salAha ApavI e te eka prakAranuM moTuM sAhasa ja che. 1. zakyo'sti sambodhayituM laghurjano yataH sa zuddha sarI mAlukA mahAna cirAyApi na budhyate jano cata sa vi vyasana 2 | | muni hinags. nAne manuSya, anucita kArya karate hoya te tene samajAvIne ke phaTakArIne ThekANe lAvI zakAya che, kemake te zuddha, sarala, ane bhAvika ( AgaLa vadhavAnI IcchAvALo hoya che). paraMtu thoDI ghaNI zaktithI jenI jagatamAM khyAti thaI gaI che evA moTA mANasane samajAva, tenI anucita pravRtti baMdha karavI te azakya jevI vastu che, kemake te dhITha ( pApa ke apajazathI nahi DaranAro), vyasanI tathA avimAnI hoya che. 2. Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zikSA-upadeza ( 3) paropadeza sahele - vijAya, zikAra sarva mAnitA vismarantIha ziSTatvaM, sakArye samupasthite // 3 // tti (yuni ), sTro32 A jagatamAM bIjAne upadeza ApavAne samaye sarva mANase ziSTa (DAhyA ) thAya che, paraMtu pitAnuM kArya jyAre prApta thAya che tyAre teo potAnuM ziSTapaNuM bhUlI jAya che. 3. paropadeze pANDityaM, sarveSAM sukaraM nRNAm / dharme svIyamanuSThAnaM, kasyacit sumahAtmanaH // 4 // * ditA , mizrama, stro 22. bIjAne upadeza ApavAmAM paMDitAI batAvavI e sarva manuSyane sukara-saheluM che, paraMtu pote ja dharmamAM pravRtti kare te te koIka ja mahAtmA hoya che. 4. kenI pAsethI zuM zIkhavuM - vinayaM rAjaputrebhyaH, paNDitebhyaH subhASitam / anRtaM pUtakArebhyaH, strIbhyaH zikSeta kaitavam // 5 // puNAvAyA, pR 20. rAjaputra pAsethI vinaya zIkhave, paMDito pAsethI subhASita zIkhavuM, jugArI pAsethI asatya zIkhavuM ane sIe pAsethI kapaTa zIkhavuM. 5. Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASita-pada-ratnAkara ( 4 ) upadezaka upara kApa na karavAH upadiSTastu kupyed yo janaH zuddhopadeSTari / sa sadbhirupamIyeta vAnaraiH pucchvarjitaiH // 6 // muni himAMzuvijaya. parahita-niHsvArtha -buddhithI upadeza ApanAra upara je manuSya kApa kare che. tene sajjanA puMcha vagaranA vAMdarAnI upamA Ape che. (jema vAMdarAne cakalI upadeza ApavA gaI te teNe bIcArI cakalInA mALA ja teADI nAMkhyA. ) 6. hitApadezakane duHkha na thAyaH-- upadezapradAtRRNAM narANAM hitamicchatAm / parasminniha loke ca, vyasanaM nopapadyate // 7 // jainapalanga, pR 1ra, jaoN * prANIonuM hita IcchanArA upadeza denArA puruSAne A lAka tathA paraleAkamAM du:kha prApta thatuM nathI. 7. sAcA upadezakaH--- santi vizve durAcAropadeSTAraH pade pade / dvitAthamatIrjI, virajA vaSana || 8 || A jagatamAM durAcAranA upadeza karanArA lAkA pagale pagale sthAne sthAne maLI Ave che, paraMtu hita-athA upadeza karanArA tA kAika viralA ja hAya.che--ghaNA thoDA hAya che..8. Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zikSA-upadeza ( 15 ) AtmAne upadezaH-- sAdhubhyaH sAdhu dAnaM ripujanasuhRdAM copakAraM kuru tvaM, saujanyaM bandhuvarge nija hitamucitaM svAmikArya yathArtham / zrotre te tathyametat kathayati satataM lekhinI bhAgyazAlin !, noTesdhikAre mama mukhasadRzaM tAvakAsyaM bhaveddhi // 9 // notivibhAga ( lakSmIdhara ), zlo0 36. tArA kAnamAM rahelI lekhaNu tane nira Mtara A pramANe kahe che ke he bhAgyazALI ! (jyAM sudhI tArA hAthamAM adhi kAra che tyAM sudhI) tu sAdhuone sAru dAna Apa, zatru ane mitra upara upakAra kara, baMvargane viSe sujanatA rAkha, potAnu paNa ucita hita kara ane svAmInuM kAryaM yathArtha rIte kara. jo A pramANe nahIM kare te jyAre tA| adhi- kAra naSTa thaze tyAre tAruM mukha mArA mukhanI jevu` zyAma thaze. 9. anekazAstraM bahu veditavyamalpazca kAlo bahavazva vighnAH / yatsArabhUtaM tadupAsitavyaM, haMso yathA kSIramivAmbumadhyAt // 10 // zAstro ghaNAM che, temAM jANavAnuM ghaNuM che; paNa kALa ghaNA AThe che ane vighnA ghaNAM che; tethI jema huMsa dUdhamizrita jaLamAMthI sArabhUta dUdhane grahaNa kare che tema je sArabhUta hAya te grahaNu karavu. 10. tyaja durjanasaMsarga, bhaja sAdhusamAgamam / ru puSpamotra, Ara nityamaniSatAm // 2 // vRddhAna nIti, 30 24, jo 20. Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 956 ) , subhASita-padya-ratnAkara ( he AtmA !) tuM durjananA saMgane tyAga kara, sAdhu janene samAgama kara, rAtridivasa puNyakAma kara ane niraM tara anityapaNAnuM smaraNa kara. 11 upadezakane sadA lAbha- na bhavati dharmaH zrotuH sarvasyaikAntato hitazravaNAt / avato'nugrahabuddhayA vaktustvekAntato bhavati // 12 // tasvArthasUtra hitaupadezanuM zravaNa karavAthI sarva zrAtAjanane avazya dharma prApta thAya che ema hotuM nathI (eTale ke koIne dharma prApta thAya ane keIne na paNa thAya); paraMtu prANIonI upara kRpAbuddhithI upadeza karanArA vaktAne te avazya dharma prApta thAya che ja, 12. Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka aeta (rUrI - - che paMDitanuM lakSaNa - zuddhe tapasi sadvIrya, jJAnaM karmaparikSaye / upayoga dhanaM pAtre, yasya yAti sa paNDitaH // 1 // tavAmRta, Ro28 je manuSyanuM uttama vaya zuddha tapane viSe upayogamAM AvatuM hoya, jenuM jJAna karmanA kSayamAM upayogI thatuM hoya ane jenuM dhana supAtranA upayogamAM AvatuM hoya te ja paMDita che. 1. mAtRvat paradArAMzca, paradravyANi loSThavat / Atmavat sarvabhUtAni, yaH pazyati sa pazyati // 2 / zAstaskRti, 40 20, 1, 222 je puruSa parastrIne mAtAnI jema jue che--jANe che, paranA dhanane DhephA jevuM jue che ane sarva prANIone pitAnA AtmAnI jema jue che te ja puruSa dekhate che-jJAnI che. 2. na svalpasya kRte bhUri, nAzayenmatimAnaraH / etadeva hi pANDityaM, yatsvalpAd bhUri rakSaNam // 3 // | mamata, , A0 kaTa, ra0 1. buddhimAna puru thavAne mATe ghaNAne nAza kare e Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASita-pa-ratnAkara nahIM, kemake DAthI ja ghaNAnuM je rakSaNa karavuM eTale ke theDuM jatuM karIne ghaNunuM je rakSaNa karavuM, te ja paMDitAI che. 3. paMDitanI mahattA - vidvattvaM ca nRpatvaM ca, naiva tulyaM kadAcana / svadeze pUjyate rAjA, vidvAn sarvatra pUjyate // 4 // parama, pR. 22, 0 22* vidvAnapaNuM ane rAjApaNuM A baMne kadApi sarakhAM nathI kemake rAjA mAtra potAnA dezamAM ja pUjAya che jayAre vidvAna te sarvatra sarva dezamAM-pUjAya che. 4. sAce paMDita -- saMsArAvAsanivRttAH, zivasaukhyasamutsukAH / sadille bahitA: prAjJa, roNArvasa vaccaH | 2 | taravAmRta, mo. 2che. jeo saMsAranivAsathI virakta thayA che ane jeo mekSanA sukha meLavavAmAM utsuka che temane ja sapuruSoe paMDita kahyA che. te sivAya bIjA te mAtra (paMDita zabdanA) arthathI chetarAyA che ema jANavuM. (artha vinAnA nAmanA ja paMDita che.) 5. yasya sarve samArambhAH, kAmasaGkalpavarjitAH / jJAnAvidhavi, tabI. paNDita sudhA | 6 | bhagavadgItA, a0 4, zlo0 19. Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMDita je puruSa sarva kAryanA AraMbhe IrachA ane saMkalpa rahita kare che ane jeNe jJAnarUpI agnivaDe kamane bALI nAMkhyAM hoya tene ja DAhA puruSe paMDita kahe che. 6. satyaM tapo jJAnamahiMsatAM ca, vidvatpraNAmaM ca suzIlatAM ca / etAni yo dhArayate sa vidvAn, na kevalaM yaH paThate sa vidvAn // 7 // satya, tapa, jJAna, ahiMsA, vidvAnane praNAma ane uttama zIla : ATalAne je dhAraNa kare che-Acare che te ja vidvAna che; paraMtu je kevaLe bhaNe--jANe te kAMI vidvAna nathI. 7. svakAryaparakAryeSu, yasya vuddhiH sthirA bhavet / taya saipha pAhityaM, roNA kuMtArAparaH || 8 || pitAnA ane paranA kAryane viSe jenI buddhi sthira hoya che tenI ja paMDitAI A jagatamAM sAcI che. bAkInA te puruSarUpI vRkSanA vAcaka che, arthAt puruSarUpadhArI chatAM vRkSa jevA ja mUDha che. 8. sAce paMDita garva rahita - purNo'pi kumbho na karoti zabdaM, artho ghaTo ghoSamupaiti yasmAt / vidyAvatAM no bhavatIha garyo vidyAvihInA bahubhASakAH syuH // 9 // maTakora, pravAha 1, go. 27. Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (lA) subhASita-pa-ratnAkara saMpUrNa bharelo ghaDo zabda karato nathI ane adha bharela ghaDe zabda kare che, tethI jaNAya che ke-A jagatamAM saMpUrNa vidyAvALAone garva che te nathI, ane vidyA rahita eTale alpa vivAvALA manuSya bahu vAcALa hoya che. 9. sAco paMDita kiyAvAna - yathA kharazcandanabhAravAhI, bhArasya vettA na tu candanasya / tathaiva zAstrANibahanyadhItya, kriyAvihInAH kharavadvahanti // 10 // suta. jema caMdananA kArane vahana karanAra gadheDe bhArane jANe che paNa caMdanane jANatA nathI, te ja pramANe ghaNu zAstrone bhaNelA puruSe je kriyA rahita hoya te te gadheDA jevA ja zAstranA bhArane vahana karanArA thAya che. 10. sAce paMDita sarvamAM samadaSTi vidyAvinayasampane, brAhmaNe gavi hastini / suni zaiva apAve , tA: samarinaH || 12 .. varmA , 0 , 0 28. vidyA ane vinayathI yukta evA brAhmaNane viSe, gAyane viSe, hAthIne viSe, kutarAne viSe ane caMDALane viSe; e sarvane viSe paMDite samadaSTivALA hoya che. 11. paMDita zuM jue - bAlaH pazyati liMga, madhyamabuddhirvicArayati vRttam / AgamatattvaM tu budhaH, parIkSate sarvayatnena // 12 // karAra (kiraNa) Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMDita ( 961) bALaka-mUkha mANasa liMgane-veSane ja jue che, madhyama buddhivALe mANasa tenA AcArane jue che ane paMDita puruSa sarva prayatnavaDe AgamanA tatvanIja parIkSA kare che. 12. paMDita paMDitane jANe - vidvAneva vijAnAti, vidvajjanaparizramam / na hi vandhyA vijAnAti, guva: prasavavedanAm // 13 // | vidvAna puruSa ja vidvAnajananA parizramane jANe che, kemake garbhavatI strInA prasavanI vedanA vadhyA strI jANI zakatI nathI.13. paMDita phaLa pAme-- klizyante kevalaM sthUlAH, sudhIstu phalamaznute / manca : sivuM, ratnA purvivauvAsa. 14 || - hasUtrabhuvA , cAvAna 7, pR0 22. (aa. ta.) sthaLa prANIo kevaLa kalezane ja pAme che, paraMtu tenA phaLane te DAhyA mANasa ja pAme che, jemake zaMkare samudranuM mathana karyuM ane ratnane te devatAo pAmyA. 14. klizyante kevalaM sthUlAH, sudhIstu phalamaznute / dantA dalanti kaSTena, jihvA gilati lIlayA // 15 // rAhulafdhA, kathAhathAna 7, pR. 22 (jA. ta.) sthaLa prANuo kevaLa kalezane ja pAme che, paraMtu tenA 10 Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (962 ) subhASita-padya-ratnAkara phaLane te buddhimAna ja meLave che, jemake dAMta anAjane kaSTavaDe cAve che ane jIja sahelAIthI tenA rasane gaLI jAya che. 15. paMDitanuM kArya -- sarvanAze samutpanne, ardha tyajati paNDitaH / gaIna pharate rarthi, sarvanAzo hi suisa: 26 Id. napazcata, pR. 234, rasora4.* sarva-samajhane nAza prApta thatuM hoya tyAre paMDita mANasa temAMthI ane tyAga kare che ane avaDe kArya kare che, kemake sarvane nAza thAya che te du:saha che. 16. Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . mUrti (35) ja mUrkhanuM lakSaNa rAgadveSAbhibhUtatvAt, kAryAkAryaparAGmukhaH / eSa mUr3ha iti jJeyo viparItavidhAyakaH // 1 // sUtravRtti, go . je mANasa rAgadveSathI parAbhava pAmela hovAthI kArya tathA akAryane jANatA na hoya ane tethI karIne viparIta kAryane karatA hoya tene mUDha jANa. 1. mUrkhasya paJca cihnAni, garvI durvacanI tathA / haThI cApriyavAdI ca, paroktaM naiva manyate // 2 // mUkhanA pAMca lakSaNa hoya che, te A pramANe-garva vALe, kaThora vacana bolanAra, haThIle, apriya belanAra ane bIjAnA vacanane nahIM mAnanAra. 2. mUrkha ke - zAThyena mitraM kapaTena dharma, paropatApena samRddhibhAvam / sukhena vidyAM paruSeNa nArI, vAJchanti ye vyaktamapaNDitAste // 3 // nivamAia. jeo zaThatAvaDe mitrane Icche che, kapaTavaDe dhamane che Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 964 ) subhASita-padya-ratAkara che, parane tApa upajAvavAvaDe samRddhine icche che, sukhavaDe vidyAne ( vidyAbhyAsane ) Icche che, ane kaThAratAvaDe srIne ( strInI prItine ) icche che tee pragaTapaNe apaMDita ( mUrkha ) ja che. 3. mUkha-nidAH -- zakyo vArayituM jalena hutabhuk chatreNa sUryAtapo nAgendro nizitAGkuzena samado daNDena gogardabhau / vyAdhirbhepajasa haizca vividhairmantraprayogairviSaM, sarvasyoSadhamasti zAstravihitaM mUrkhasya nAstyauSadham // 4 // nItijJatA ( martRhari ), to o0. jaLavaDe agni nivArI zakAya che, chatravaDe sUryanA tApa nivArI zakAya che, maTThAnmatta thayelo gajendra tIkSNa aMkuzavaDe nivArI zakAya che, baLada ane gadheDA lAkaDIvaDe nivArI zakAya che, auSadhanA samUhavaDe vyAdhi nivArI zakAya che, tathA vividha prakAranA maMtranA prayAgAvaDe viSane vArI zakAya che, e rIte zAstramAM sarva kAinuM auSadha kaheluM che, paraMtu mUkhanu auSadha kAMi paNa kahelu nathI. 4. . na vyAdhinaM viSaM nApata, tathA'nyA'pi bhUtale / 3:vAya svArIrohyaM, mausthametadyathA muLAmU | j yuvALayAjJiisAra, 30 2, 0 27: manuSyone peAtAnA zarIramAM ja utpanna thayelI mUrkhatA jeTaluM duHkha Ape che, teTaluM du:kha A pRthvI para vyAdhi, viSa, Apatti ke bIjuM kAI paNa ApI zakatuM nathI. pa. Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUkha ( 65 ) caturaH sakhi ! me bhartA, yallikhati ca tat paro na vAcayati / tasmAdapyadhiko me svayamapi likhita svayaM na vAcayati // 6 // he sakhI ! mAre pati ghaNe huMziyAra che, kemake te je kAMI lakhe che tene bIje kaI vAMcI zakato nathI. (te sAMbhaLI te sakhI belI ) tArA patithI paNa mAro pati adhika haziyAra che, kemake te e che ke pitAnuM lakheluM pite paNa vAMcI zakato nathI. 6. mUrkha dharmatyAgI apAre saMsAre kathamapi samAsAdya nRmavaM, na dharma yaH kuryAdviSayasukhatRSNAtagalitaH / buDan pArAvAre pravaramapahAya pravahaNaM, sa mukhyA mUrkhANAmupalamupalabdhuM prayatate // 7 // sirAja, DhA, 7. A apAra saMsArane viSe mahAkagvaDe manuSya bhava pAmIne je puruSa viSayasukhanI tRSNAvaDe vyAkuLa thaIne dharmakArya karatuM nathI te mUrkhaziromaNi samudramAM maLelA zreSTha vahANano tyAga karI bUDavA lAgyA ane pachI taravA mATe pattharane meLavavA prayatna kare che ema jANavuM. 7. mUrkhane upadeza na Apo - upadezo hi mUrkhANAM, prakopAya na zAntaye / zyaHpAnaM bhujaGgAnAM, kevalaM viSavardhanam // 8 // hatorA, viraha, . . Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASita-padya-ratnAkara mUkhane je upadeza Apane te tenA prakopane mATe ja che, zAMtine mATe thatuM nathI; jemake sarpane je dUdha pAvuM te kevaLa viSane ja vadhAranAruM thAya che. 8. mUkha: pApI - sarvAzucinidhAnasya, kRtaghnasya vinAzinaH / rajAri re, mUDhA: pAni ? | 8 || rajJatA kR0 kara, Do. 7. A zarIra sarva azucinuM nidhAna che, karelA upakArane nAza karanAra che ane kSaNamAM nAza pAmanAra che, tevA zarIrane mATe paNa mUDha puruSo pApanuM AcaraNa kare che. 9 mUrkha paNa zuM na kare - yasmin kRte karmaNi saukhyalezo duHkhAnubandhasya tathA'sti nAntaH / mano'bhitApo maraNaM hi yAvad mUryo'pi kuryAt khalu tanna karma // 10 // hRdayapradIpa, zloka. 13 je karma karavAthI pitAne sukhane leza paNa thatA na hoya, tathA duHkhanA anubaMdhane-paraMparAne anta thatuM na hoya, tathA maraNa payaMta manamAM paritApa thato hoya evuM kama mUrkha mANasa paNa kare nahIM. 10. Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (867) cUkhane saMga taja - varaM parvatadurgeSu, bhrAntaM vanacaraiH saha / na mUrkhajanasamparkaH, surendrabhavaneSvapi // 11 // upadezamAlA bhASAntara, pR. 258.* parvatanA durgA( vana, nadI vagere pradeza)mAM bila vagere vanacaranI sAthe bhamavuM sAruM che, paraMtu idranA bhavanane viSe paNa mUkhe jananI sAthe rahevuM sAruM nathI. 11. manuSya chatAM pazu yeSAM na vidyA na tapo na dAnaM, jJAnaM na zIlaM na guNo na dharmaH / te martyaloke bhuvi bhArabhUtA manuSyarUpeNa mRgAzcaranti // 12 // nItizataka ( bhartRhari ), zlo0 13. je manubene vidyA na hoya, tapana hoya, dAna na hoya, jJAna na hoya, zIla na hoya, guNa na hoya ane dharma paNa na hoya, teo A manuSyalekane viSe pRthvI upara bhArarUpa che ane teo manuSyanA rUpe mRgo-pazuo vicare che ema jANavuM. 12. sAhityasaGgItakalAvihInaH, sAkSAtpazuH pucchaviSANahInaH / / tRNaM na khAdannapi jIvamAnastadbhAgadheyaM paramaM pazUnAm // 13 // kavitAkaumudI, pR0 470, lo0 14 * Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (968) subhASita-padya-ratnAkara je manuSya sAhitya, saMgIta ane kaLAe karIne rahita hoya te manuSya puMchaDA ane zIMgaDA vinAne sAkSAta pazu ja che. kevaLa te tRNane khAdhA vinA paNa je jIve che te pazuenuM moTuM bhAgya che ema jANavuM. 13. paMDita ane mUtra naSTaM mRtamatikrAntaM, nAnuzocanti paNDitAH / patinAM 2 cULa, viroSe thatA tA. 4 jainapataja, g0 12, se. rUdA* nAzI gayela, marI gayela ane atikrAMta eTale jJAtibhraSTa vagere thayelane paMDita puruSo zoka karatA nathI, kAraNa ke paMDita ane mUrkhamAM A ja taphAvata che. 14. khAdanna gacchAmi hasanma jalpe, gataM na zocAmi kRtaM na manye / dvayostRtIyo na bhavAmi rAjan !, kenAsmi mUkhoM vada kAraNaM kim 1 // 15 // moDAka". he rAjA ! huM khAtAM khAtAM cAlatuM nathI, hasatI vakhate bolate nathI, gayelAne zeka karatuM nathI, karelAne huM mAnate nathI ( keI kArya meM karyuM hoya te te bAbata meM karyuM ema ahaMkAra karate nathI), be jaNanI madaye huM trIje thatuM nathI, te huM zI rIte mUrkha chuM ? kaho, mane mUrkha kahevAmAM zuM kAraNa che? 15. Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaidya ( 16 ) sAce vaidya ane sAcuM auSadhaH-- tadeva yuktaM bhaiSajyaM, yadArogyAya kalpate / sa ceva bheSajaH zreSTho rogebhyo yaH pramocayet // 1 // sAraGgadharasaMhitA. je auSadha ArAgyapaNAne kare te ja auSadha yogya-zreSTha che, ane je vaidya rogIne rAgathI mukta kare te ja vaidya zreSTha che. 1. vaidyanA guNaH-- guroradhItAkhilavaidyavidyaH, pIyUSapANiH kuzalaH kriyAsu / gataspRho dhairyadharaH kRpAluH, zuddho'dhikArI bhiSagIdRzaH syAt ||2|| jeNe guru pAsethI badhI vaidyanI vidyAnA abhyAsa karyAM hAya, jenA hAthamAM amRta hoya ( je badhAne sAnta karatA hAya ), je ( vaidyanI ) kriyAmAM hAMziyAra hAya, vagaranA hAya, je dhIrajavALeA hAya, je dayALu hAya, je zuddha hoya, Avo vaidha cikitsA karavAne adhikArI-yogya che. 2. kuvela niMdAH-- lAlaca vaigharAna ! tamastumAMM, camarAno ! yamastu harati prANAnU, vaidyaH prANAn dhanAni ca // 3 // yamarAjanA bhAI samAna hai ( ku ) vaidyarAja ! tamane namaskAra he ! kAraNa ke yama teA ( kevaLa ) prANanuM ja haraNa kare paNa ( ku )vaidya teA prANu ane dhana bannenuM haraNa kare che. 3. Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAtA-vitA ( 37 ) mAtAnA mahimA - upAdhyAyA dazAcArya AcAryANAM zataM pitA / sattatraM tu pitAtA, gauveLAiiate // // manusmRti, 10 2, zlo upAdhyAya karatAM dazagaNA AcArya, AcAyathI seAgaNA pitA ane pitAthI hajaragaNI mAtA mahattAmAM vadhI jAya che. 1. UDho garbhaH prasavasamaye soDhamatyugrazUlaM, pathyAhAraiH snapanavidhibhiH stanyapAnaprayatnaiH / viSThAmRtraprabhRtimalinaiH kaSTamAsAdya sadya snAtaH putraH kathamapi yayA stUyatAM saiva mAtA // 2 // je mAtAe prathama ga vahana karyAM eTale ga-vahunanuM du:kha sahana karyuM, pachI prasUtine vakhate atyaMta ugra zULanI pIDA sahana karI, pachI pathya ( hitakAraka ) AhAravaDe, snAnanI vidhivaDe, stanapAna karAvavAnA prayatnavaDe tathA viSTA, mUtra vagere malina padAtheviDe thatA kaSTane pAmI-sahana karI tatkALa kAI paNa prakAre putranuM rakSaNa karyu che, tevI mAtAnI stuti karavI ceAgya che. 2. Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMca mAtAeH-- mAtApitA ( 371 ) rAjapatnI guroH patnI, mitrapatnI tathaiva ca / patnImAtA svamAtA ca, paJcaitA mAtaraH smRtAH // 3 // vRddhALajyanIti, a0 , i0 25. rAjAnI rANI, gurunI patnI, mitranI patnI, tathA peAtAnI patnInI mAtA ( sAsu ) ane peAtAnI mAtAe kahelI che. 3. mAtA, A pAMca. kANa kayAM sudhI mAtAne mAneH-- AstanyapAnAjjananI pazUnAmAdAralAbhAvadhi cAdhamAnAm / AgehakarmAvadhi madhyamAnA mAjIvitAttIrthamitrottamAnAm // 4 // zrAddhaLaniyaLa, chu. z2, ( AmA. sa.) pazuone dhAve tyAM sudhI ja mAtA hAya che, adhama puruSAne A paraNe tyAM sudhI mAtA pUjya hAya che, madhyama puruSAne gharanuM kAmakAja kare tyAM sudhI mAtA pUjya hAya che ane uttama puruSone teA jIvitaparyaMta mAtA tI rUpa hAya che, 4. mAtA pazUnAM sutasattayaiva, dhanArjanaistuSyati madhyamAnAm / vIrAvadAtaiH punaruttamAnAM lokottamAnAM caritaiH pavitraiH // 5 // maviSyapurALa, svAmya 2, 40 22, zlo0 6. pazuonI mAtA putranI hayAtI mAtrathI ja sateASa pAme Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 972 ) subhASita-padya-ratnAkara che, madhyama janenI mAtA dhanApAnathI khuzI thAya che, uttama manuSyAnI mAtA vIratAthI mAnada pAme che; jyAre leAkeAttama puruSADI mAtA pavitra caritrathI sa MtuSTa thAya che. 5. pitA-mahimAH------ pitA guruH pitA devaH, pitA dharmaH sanAtanaH / pittara prItimAne, gItA: phyuH sarvavattAH || 6 || krutihAsamucaya, 60 6, oN 8. pitA ja guru che, pitA ja deva che ane pitA ja sanAtana dharma che. pitA pramanna thavAthI sarva devA prasanna thayA jANavA. 6. mAtA-pitAnA upakAraH-- yaM mAtApitarau klezaM sahete sambhave nRNAm / na tasya niSkRtiH zakyA, kartuM varSazatairapi // 7 // manusmRti, 20 2, mA~ 227. C bALakone utpanna karavAmAM tathA ucheravAmAM mAtApitAne je kleza sahana karavA paDe che tene badaleA seMkaDA varSe sevA karavAthI paNa vALI zakAya tema nathI. 7. mAtA, pitA ane guruH -- mAtA gaGgAsamaM tIrtha, pitA puSkarameva ca / kedArAbhaM guruH proktaM, mAtA tIrtha punaH punaH // 8 // ravulaga, jAgolava3, 60 7rU, oN kara. mAtA gaMgA samAna tIrtha che, pitA puSkara tIrtha samAna Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAtA-pitA ( 973 ) che ane guru kedAra tIrtha samAna che. vaLI mAtA vAraMvAra tIrtharUpa che-sava tIrtharUpa che ema kahelu che. 8. teSAM trayANAM zuzrUpA, paramaM tapa ucyate / na tairabhyananujJAto, dharmamanyaM samAcaret // 9 // manusmRti, 30 2, z2aoN. ras. mAtA, pitA ane AcArya e traNenI sevA karavI e ja utkRSTa tapa kahevAya che. temanI AjJA vinA bIje kAI paNa dharma AcaraveA nahIM. 9. mAtA pitA guru mahimAH-- ta eva hi trayo lokAsta eva traya AzramAH / ta eva hi trayo vedAsta evoktAstrayo'gnayaH // 10 // manusmRti, 10 2, jo 20. te te ja ( mAtA, pitA ane guru ) svarga, mRtyu ane pAtAla e traNa leka che, te traNa ja brahmacarya, gRhastha ane saMnyasta e traNa Azrama che, sAma e traNa vedo che, ane ane AhavanIya nAmanA traNa agni kharA mAtA-pitAH-- te ja Rg, yajI ane gApatya, dakSiNa ja kahevAya che. 10. mAtA pitA svaH suguruzca tattvAt, prabodhya yo yojati zuddhadharme / na tatsamo'riH kSipate bhavAbdhau, yo dharmavighnAdikRtezca jIvam // 11 // adhyAtmakalpadruma, adhikAra 12, zlo0 10. Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 974) subhASita-padya-ratnAkara je dharmane bedha ApIne zuddha dharmamAM je te ja tatvathI kharekharAM mA-bApa, te ja kharekharAM pitAnAM hitasvI, ane te ja suguru samajavA. je A jIvane sukRtya athavA dharmanA viSayamAM aMtarAya karIne saMsAra-samudramAM pheMkI de che tenA sarakhe kaI duzmana nathI. 11. jinadharmo mama mAtA, gurustAto'tha sodarAH / sAva sAmA, joinyA gIta ne 22 | mIrijha, sa, 0 17. jinabhASita dharma mArI mAtA che, gurumahArAja mArA pitA che, bIjA sAdhuo mArA sahadara bhAIo che ane sAdharmike mArA badhuo-sagAsaMbaMdhI che; te sivAya bIjuM badhuM jALa-pAza jevuM che. 12. saMyamAtmA zraye zuddhopayogaM pitaraM nijam / dhRtimambAM ca pitarau, tanmAM visRjataM dhuvam // 13 // zAnatA, cA , kA. saMyamasvarUpI huM zuddha upagarUpI mArA pitAne ane dhIrajarUpI mAtAne Azraya lauM chuM, mATe he laukika mAtA-pitA ! mane have nizcaye visarjana karo-tamArA saMbaMdhathI chUTe kare. 13. mAtA-pitAnI pharaja nijaprajA bAlakamAvakAlAta, saddharmaniSThA suvicArapuSTA / Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAtA-pitA ( 75) rajastamoyuktakalatramuktA, kAryA pitRbhyAM hitakArakAbhyAm // 14 // muni himAMzuvijaya. hitaiSI mAtApitAe peAtAnI sa'tatine bAlyAvasthAthI ja sAcA dharmamAM sthira, unnata vicAreAthI puSTa tathA kharAba AcAravicAravALI strIonI seAkhatathI dUra rahenArI banAvavI joie. 14. kharAba mAtA-pitAH-- mAtA bairI pitA zatrurbAlo yena na pAThitaH / na zobhate sabhAmadhye, haMsamadhye bako yathA // 15 // vALayanIti, 302, oN 22. te mAtA tenI ema jANu u; jeNe peAtAnA bALakane bhaNAnyA na heAya verI che ane te pitA paNa tene zatru che kemake jema haMsanI madhye bagalA zeAbhatA nathI tema te mUkha putra vidvAnAnI sabhAmAM zAbhane nathI. 15. mAtA-pitAdinuM poSaNa karavuM-- vRddhau ca mAtApitarau, satIM bhAryAM sutAn zizUn / apyakarmazataM kRtvA, bhartavyAn manurabravIt / / 16 // manusmRti, a. chu, jo ra. vRddha mAtApitA hAya, bhAryAM sattI hAya ane putra bALaka hoya te te sarvanuM seMkaDA akArya karIne paNa bharaNupASaNa karavuM ema manue kahyuM che. 16. Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (76) subhASita-padya-ratnAkara mAtA-pitAnI sevAnuM phaLa - mAtRpitrAdivRddhAnAM, namaskAraM karoti yaH / tIrthayAtrAphalaM tasya, tatkAryo'sau dine dine // 17 // zrAddhanurivAja, pR. 22. (AramAM. .) je manuSya hamezAM mAtA, pitA vagere vRdhone namaskAra kare che tene tIrthayAtrAnuM phaLa prApta thAya che, tethI hamezAM temane namaskAra karavo. 17. sa kRtajJaH pumAn loke, sa dharmagurupUjakaH / sa zuddhadharmabhAk caiva, ya eto pratipadyate // 18 // pitRbhaktiaSTaka 25 ( haribhadrasUri , zlo0 7. je puruSa A banane mAtA-pitAne aMgIkAra kare che, eTale temanI AjJAne mAne che te ja puruSa lekamAM kRtajJa che, te ja dharma ane gurune pUjaka che ane te ja zuddha dharmane bhajanAra che. 18. mAtApitroca suzru, je survacAratA naH | varjayanti divA svApaM, te narAH svargagAminaH // 19 // tihAsanamukSaya, 0 7, kaTTAra 26. je manu AdarapUrvaka mAtA-pitAnI sevA kare che, tathA jeo divase nidrAne tyAga kare che te manuSya svarga jAya che. 19. tayonityaM priyaM kuryAdAcAryasya ca srvdaa|| tegleva tripu tuSTapu, tA: sarva samAdhyate | 20 || manusmRti, 30 2, 0 228. (brahmacArIe te mAtApitAnuM tathA pitAnA AcArya (zaru)nuM niraMtara priya-mane gamatuM-karavuM joIe. te traNe tuSTamAna thAya te tene sarva tapa saMpUrNa thAya che. 20. Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ putrA (28) putramahimA aputrasya gati sti, svoM naiva ca naiva ca / tasmAt putramukhaM dRSTvA, svarga gacchanti mAnavAH // 1 // je mANasane putra na hoya tenI sadgati thatI nathI temaja tene svarganI paNa prApti thatI nathI. eTalA mATe putranuM mukha jaIne (eTale ke putravALA) mANase svarge jAya che. 1. saguNo nirguNo vA'pi, putro'rhaH pitRsampadAm / / saguNaH syAdyadi tadA, puNyaM hi piturujjvalam // 2 // trigis, rva 20, 22, 4 21. putra guNavAna hoya ke nirguNa hoya te paNa te pitAnI saMpadAne lAyaka hoya che-pitAnI saMpattine bhaktA hoya che, temAM paNa je te putra guNavAna hoya te te pitAnuM ujajavaLa puNya jANavuM. 2. suputra prazaMsA - ekenA'pi suputreNa, siMhI svapiti nirbhayam / sava mitra vadati dvI rU jApAnafta 30 3, Do. ke. Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 978 ) subhASita-padya-ratnAkara eka ja suputra hAvAthI siMhaNa bhaya rahita sukhe sUve che, ( tenA udaranirvAhanI tene ciMtA nathI. ) ane gadheDI daza putra sahita niraMtara bhAra vahana karyAM kare che. ( teA paNu tenI nirvAhAdikanI ciMtA dUra thatI nathI. ) 3. bhAraM voDhuM kSame putre, nirAbhAra: pitA nanu / bAlespi hi sute hanta, siMhI svapiti nirbhayA // 4 // fix, parva 2, sarva ', o 282. putra gRhabhAra upADavAmAM samartha thAya tyAre pitA bhAra rahita thAya che. jemake siMhaNu peAtAnA putra bALaka chatAM paNa bhaya rahita sUI rahe che. 4. ki jAhubhiH karoti hariNI putrairakAryakSamaiH, parNe vApi vanAntare pracalite ye yAnti bhItiM gatAH / ekenaiva karIndradarpadalana vyApArabaddhaspRhA, siMhI dIrgha parAkrameNa manasA putreNa garbhAyate // 5 // anyoktimuktAvalI. kAMI paNu kArya karI na zake tevA ghaNA putrane hariNI prasave che temanAthI te zuM karI zake ? kemake te putrA te vanamAM eka pAMdaDuM paNa khakhaDe ke tarata ja bhaya pAmIne nAsI jAya che; paraMtu hAthIne gava daLI nAMkhavAnA vyApAramAM jenI dRDha icchA heAya che evI sihaNu moTA parAkramavALA eka ja putravaDe manamAM gavizva thAya che. 5. Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ putra ( 9 ). uttama putra - sampadi yasya na hoM vipadi viSAdo raNe ca dhIratvam / taM bhuvanatrayatilakaM, janayati jananI sutaM viralam // 6 // hitoga, mitrAma, 0 82. saMpattimAM jene harSa na hoya, vipattimAM kheda na hoya ane raNasaMgrAmamAM dhIratA hoya evA traNa bhuvananA tilaka samAna keIka ja putrane mAtA prasare che. 6. sa eva ramyaH putro yaH, kulameva na kevalam / pituH kIrti ca dharma ca, guNAMzcApi vivardhayet // 7 // je putra kevaLa kuLane vRddhi pamADe eTaluM ja nahIM, paraMtu pitAnI kItine, dharmane ane guNene paNa vRddhi pamADe te ja ramya-zreSa-putra che. 7. kuputra niMdA - nirutsAhaM nirAnandaM, nirvIryamarinandanam / mA sma sImantinI kAcijanayet putramIdRzam // 8 // hitopadeza, adara, go. 7. utsAha rahita, AnaMda rahita, parAkrama rahita ane zatrune AnaMda pamADe evA putrane keI paNa strI janma na Apo (AvA putra karatAM putra na ja hoya te sAruM). 8. putrathI ja sagati thatI nathI bahuputrA dulI godhA, tAmracUDastathaiva ca / teSAM 2 prathama vA miththati che ? .. uttarAdhyayanasUtraTIkA ( kamalasaMyama ), pR0 213.* Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 980 ) subhASita-padya-ratnAkara (je putravALA ja svarge jatA hoya te) kAcabI, ghe. ane kukaDAne ghaNA putra hoya che, tethI teo prathama svarge jaze, ane tyArapachI bIjAM manuSya svarge jaze. 9. putra sAthenuM vartanA lAlayet paJca varSANi, daza varSANi tADayet / prApte tu poDaze varSe, putre mitratvamAcaret // 10 // vRddhavAmAna ti, 10 rU, zo 28. putranuM pAMca varSa sudhI lAlanapAlana karavuM, tyArapachI bhaNAvavA mATe daza varSa sudhI tene tADana karavuM-aMkuzamAM rAkha (ke jethI uddhata thAya nahI ), pachI jyAre seLayuM varSa prApta thAya tyAre putranA para mitrabhAvanuM AcaraNa karavuMputrane mitra samAna gaNave. 10. lAlanAdbhahavo doSAstADanAdahavo guNAH / tasmAtputraM ca ziSyaM ca, tADayena tu lAlayet // 11 // vRddhacANakyanIti, a0 2, zlo0 12. lADa laDAvavAthI ghaNA doSo thAya che ane tADana karavAthI ghaNA guNe thAya che, tethI putrane ane ziSyane tADanA karavI egya che; paraMtu tene lADa laDAvavA gya nathI. 11. Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaLyuM (21) sAco baMdhu-- yaM dRSTvA vardhate snehaH, krodhazca parihIyate / sa vijJeyo manuSyeNa, eSa me pUrvabAndhavaH // 1 // sUktamuktAvali,pR0 229, zlo0 29. ( hI. haM )* jene jevAthI neha vadhe ane koI nAza pAme tene manuSya " A mAro pUvene bAMdhava che " ema jANa. 1. baMdhunI pharaja - Ature vyasane prApte, durbhikSe zatrusaGkaTe / rAjadvAre smazAne ca, yastiSThati sa bAndhavaH // 2 // vALanata, 0 2, se. 22. vyAdhi, kaSTa, dukALa ane zatrunuM saMkaTa prApta thayuM hoya tyAre tathA rAjadvAramAM ane smazAnamAM jarura paDe tyAre je sahAyakAraka thaIne pAse Ubhe rahe te ja bAMdhava kahevAya che. 2. Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ FATHERITRAKAR 6 gRhastha (40) ASTRA gRhasthAzrama mahimA - sAnandaM sadanaM sutAzca sudhiyaH kAntA na durbhASiNI, sanmitraM sadhanaM svayoSiti ratizcAjJAparAH sevakAH / AtithyaM jinapUjanaM pratidinaM miSTAnnapAnaM gRhe, sAdhoH saGgamupAsate hi satataM dhanyo gRhasthAzramaH // 1 // vRddhacANakyanIti, a0 11, zlo0 1 AnaMdavALuM ghara, buddhimAna putra, madhura vacana belanArI strI, dhanavALA sArA mitre, pitAnI strIne viSe ja prIti, mAjJAne maannaa| sepa, tithin| sA2, sine. zvaranI pUjA, gharamAM hamezAM miSTa annapAna, tathA niraMtara sAdhunA saMganI sevA (A sarva gRhasthAzramane viSe hoya cha, tethI) te sthAzrama dhanya cha-zreSTha cha. 1. sAyo sthaH - gRhasthastu dayAyuktAM dharmamevA'nucintayet / / poSyavargArthasiddhayartha, nyAyavartI sa buddhimAn // 2 // pArAgarasmRti, a0 12, zlo0 41. buddhivALA gRhastha tene kahevo joIe je dayA che, Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gRhastha ( 983) dharmanuM ja ciMtana karate hoya ane nokaravarganI arthasiddhi mATe khyAla rAkhatuM hoya tathA nyAyapUrvaka vartAva karanArA hoya. 2. gRhasthanuM sukha - yadi rAmA yadi ca ramA, yadi tanayo vinayadhIguNopetaH / tanaye tanayotpattiH, suravaranagare kimAdhikyam ? // 3 // je sArI vAryA hoya, puSkaLa dhana hoya, vinaya, buddhi ane guNe karIne sahita e putra hoya, tathA putrane paNa putranI utpatti hoya-karAne ghera chokarA hoya, te zreSTha devanA nagaramAM-svargamAM AnAthI bIjuM zuM adhika che ? svarga karatAM paNa A sukha adhika che. 3. gRhasthanI pharaja - dayA dAnaM damo devapUjA bhaktirgurau kSamA / satyaM zaucaM tapo'steyaM, dharmo'yaM gRhamedhinAm // 4 // vivekavilAsa, ullAsa 3, zlo0 5. dayA, dAna, iMdriyenuM damana, devapUjA, gurubhakti, kSamA, satya, zauca-pavitratA, tapa ane acoyeH A sarva gRhasthAzramIone dhame che. 4. ahiMsA satyavacanaM, sarvabhUtAnukampanam / zamo dAnaM yathAzakti, gArhasthyo dharma ucyate // 5 // paradAreSasaMsoM dharmastrIparirakSaNam / adattAdAnaviramo madhumAMsavivarjanam // 6 // Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvatha dha na mAnanArA che, (984) subhASita-padya-ratnAkara eSa paJcavidho dharmo bahuzAkhaH sukhodayaH / dehibhirdehaparamaiH karttavyo dehasambhavaH // 7 // ahiMsA-hiMsAne tyAga, satya vacana, sarva prANIo para dayA, iMdriyanigrahu ane yathAzakti dAna e gRhasthane dharma kahevAya che. parIne tyAga, pitAnI strInuM saMrakSaNa, adatta vastune sarvathA tyAga, madhu-madirA ane mAMsane tyAga : A pAMca prakArane dharma bahu vistAravALe ane sukhadAyaka che, mATe pitAnA dehane uttama mAnanAra prANIoe dehathI karavA yogya upayukta dharma avazya karavuM joIe. 5, 6, 7. gRhasthanA guru - gurubhakto bhRtyapoSI, dayAvAnanamayakaH / nityajApI ca homI ca, satyavAdI jitendriyaH // 8 // svadAre yasya santoSaH, paradAranivartanam / apavAdaM na kurvIta, tasya tIrthaphalaM gRhe // 9 // paradArAn paradravyaM, harate yo dine dine / sarvatIrthAbhiSekeNa, tasya pApaM na nazyati // 10 // vaicANaskRta, 30 , , je gurujana para bhaktivALo hoya, cAkaranuM poSaNa karanAra hoya, dayAvALo, IrSyA rahita, nitya japa karanAra, homa karanAra, satyavAdI ane jitendriya hoya, jene pitAnI strIne viSe saMteSa hoya, je parastrIne tyAgI hoya, ane je koInI Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gustha ( 95 ) niMdA karatA na hoya tene ghera beThAM ja tIrthaMtu phaLa maLe che. je mANasa parastrI ane paradhananuM haraNa karatA hAya tenuM pApa sava tInA snAnavaDe paNa nAza pAmatu nathI. 8, 9, 10. dayA lajjA kSamA zraddhA, prajJA tyAgaH kRtajJatA / ete yasya guNAH santi, gRhastho mukhya ucyate // 11 // ttasmRti, 30 2, spre 7. dayA, lajjA, kSamA, zraddhA, buddhi, dAna ane kRtajJatA- karelA kAryanI kadaraH ATalA guNNA jenAmAM hAya te mukhyauttama gRhastha kahevAya che. 11. [ zrAvaruM ] zrAvakapaNAnA mahimA -- jino devaH kRpA dharmo guravo yatra sAdhavaH / AvAya tasmai, na jAyaitAvimUDhathI: ? / / 2 / / thAnaga, pR0 261, jo0 90. (ma. sa.) je zrAvakapaNAmAM rAgadveSa rahita jinezvara deva che, dayAmULa dharma che ane kSamAdika deza prakArane dhAraNa karanArA sAdhue guru che te zrAvakapaNAne kANu sArI buddhivALA na vakhANe ? 12 cAda prakAranA zrAvaka mRt--sAhiti--mahila--ta--guptamAtrA mArga-4-mAna-tulyA Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASita-padya-ratnAkara sachidrama-jusa-nikonAnA ste zrAvakA bhuvi caturdazadhA bhavanti / / 13 // mATI, cALaNI, pADo, haMsa ane popaTanI jevA svabhAvavALA, bilA, kaMkapakSI, macchara, bakara ane jaLanI sarakhA, tathA chidra sahita ghaDe, pazu, sarSa ane matsyanI upamAvALA A rIte A jagatamAM cauda prakAranA zrAvake cheya che. 13. zrAvaka zabdano arthashrddhaalutaaN zrAti padArthacintanAta, dhanAni pAtreSu vapatyanAratam / kiratyapuNyAni susAdhusevanAdato'pi taM zrAvakamAhuruttamAH // 14 // zrAvidhi, go 33, 0 0. ( zAma. .) jIvAdika padAthonuM ciMtavana karavAthI zraddhAne daDha kare che, niraMtara supAtrane viSe dhanane vAve che-vApare che ane uttama sAdhuonI sevA karavAthI pApakarmane nAza kare che. A kAraNathI paNa uttama puruSe tene zrAvaka kahe che.(zrAtimAMthI zrA, vAtimAMthI va ane kritimAMthI ja laIne zrAvaka zabda banAvyuM che.) 14. savanti yasya pApANi, pUrvabaddhAnyanekazaH / Gaau ja kare ? // zrAdvaguNi, kR0 2, 0 2. Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gRhastha (987 ) jenA pUrve baMdhAyelAM aneka prakAranAM pApa save chenAza pAme che ane je niraMtara vahevaDe vIMTAyele che-trata sahita che te zrAvaka kahevAya che. 15. zrAvaka kartavya - pUjArhatAM guroH sevA, sarvajJavacasAM zrutiH / pAke tane satAM saMja, aNe manuSajanaH || 6 || sU nAvI, pR. 6, 0 07, ( mA .) arihaMtanI pUjA karavI, gurunI sevA karavI, sarvajJanA vacananuM zravaNa karavuM, pAtrane viSe dAna devuM ane puruSane saMga karaH A sarva manuSya janmanuM phaLa che. 16. guruzuzrUSayA janma, cittaM saddhyAnacintayA / zrutaM yamazame yAti, viniyogaM sa puNyabhAk // 17 // jene janma gurunI sevAmAM upayogI thAya che, jenuM citta zubha dhyAnamAM upayogI thAya che ane jenuM jJAna yama ane zamatAmAM upayogI thAya che te manuSya puNyazALI che. 17. traikAlyaM jinavandanaM pratidinaM saGghasya sammAnanaM, svAdhyAya pura 2 vidhinA rAnaM tathaSsaphayAma ! zaktyA ca vratapAlanaM varatapo jJAnasya pAThastathA, saipa zrAvakapuGgavasya kathito dharmo jinendrAgame // 18 // 3 Lo , pR. rara, (4. f .)* hamezAM traNa kALa jinezvaranuM vaMdana-pUjana karavuM, catu Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (988 ) subhASita * padya-ratnAkara vidha saMghanuM sanmAna karavuM', svAdhyAya ( sajAyadhyAna ) karavA, gurunI sevA karavI, vidhipUrvaka dAna devuM, tathA Avazyaka ( pratikramaNa ) karavuM, zakti pramANe vratanuM pAlana karavuM, zreSTha tapa karavA, tathA jJAnanA pATha-navuM jJAna bhaNavuM: A sarva jinezvaranA AgamamAM uttama zrAvakanA dharma kaheleA che. 18. nidrAnte parameSThisaMsmRtiratho devArcanAvyApRtiH, sAdhubhyaH praNatiH pramAdaviratiH siddhAntatattvazrutiH / sarvasthApakRtiH zucivyavahRtiH satpAtradAne ratiH, zreyo nirmaladharmakarmaniratiH zlAghyA narANAM sthitiH / / 19 / / mULamultAnI, pR03, 4027. ( phai. hA. )* nidrAne ate-prAtaHkALe uThIne paMcaparameSThinuM smaraNa karavuM, tyArapachI jinezvara devanI pUjAnA vyApAra karavA, pachI sAdhune vaMdanA karavI, pramAdane tyAga karavA, siddhAMtanA tattvanuM zretraNa karavu, sarva prANIo upara upakAra karavA, pavitra ( nyAyayukta) vepAra karavA, satpAtrane dAna ApavAmAM prIti rAkhavI eTale supAtrane dAna ApavuM, tathA kalyANakAraka nirmaLa ( nirdoSa ) dharmAMkamAM tatpara rahevuM: ( AvA prakAranI manuSyAnI sthiti vakhANuvA lAyaka che. zrAvake hamezAM A pramANe anukrame karavAnu che. 19. kartavyaM jinavandanaM vidhipare harSollasanmAnasaiH, saccAritravibhUSitAH pratidinaM sevyAH sadA sAdhavaH / Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gRhastha ( 989) zrotavyaM ca dine dine jinavaco mithyAtvanirnAzanaM, dAnAdau vratapAlane ca satataM kAryA ratiH zrAvakaiH // 20 // 1zataf, g . ( ji. .) zAstramAM kahela vidhi pramANe vartavAmAM tatpara ane manamAM harSathI ullAsa pAmatA evA zrAvakoe hamezAM jinezvaranuM vaMdana karavuM arthAt mananA harSapUrvaka vidhithI vaMdana karavuM, uttama cAritrathI zobhatA sAdhuonI hamezAM sevA karavI, hamezAM mithyAtvane nAza karanAra jinezvaranuM vacana (zAstra) sAMbhaLavuM, tathA dAnAdikamAM ane vrata pALavAmAM niraMtara prIti karavI-catna kara. 20. brAhma muhUrte uttiSThat, parameSThistutiM paThan / kiMdharmA kiMkulazvAsmi, kiMvato'smIti ca maran / / 21 // yogazAstra, 0 220, 0 222. (. sa.) zrAvake prAtaHkALamAM brAhma muhUrta eTale cAra ghaDI rAtri bAkI hoya te vakhate paMcaparameSTInI stuti karatAM ubhA thavuM eTale jAgIne tarata paMcaparameSThInuM smaraNa karavuM pachI mAre karyo dhame che? mAruM kayuM kuLa che? mAre zu vrata che? tenuM smaraNa karavuM. 21. tato gurUNAmabhyarNe, pratipattipuraHsaram / vidadhIta vizuddhAtmA, pratyAkhyAnaM prakAzanam // 22 // Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (80) subhASita-padya-ratnAkara -tyArapachI gurunI pAse vinayapUvaka zuddha manavALA zrAvake pragaTa rIte paccakhANa grahaNa karavuM. 22. zrAvakanuM bhejana- arhadbhyaH prathama nivedya sakalaM satsAdhuvargAya ca, prAptAya pravibhAgataH suvidhinA datvA yathAzaktitaH / dezAyAtamadharmacAribhiralaM sAdhaM ca kAle svayaM, bhuJjIteti subhojanaM gRhavatAM puNyaM jinairbhASitam // 23 // prathama rAMdhelI sarva vasta jinezvaranI pAse naivedyarUpa karIne, pachI gocarIne mATe ghera AvelA uttama sAdhuvane zakti pramANe vidhipUrvaka atithisaMvibhAga karIne ( dAna daIne) tyAra pachI paradezathI AvelA sAdharmikenI sAthe bhajana samaye pite bhejana karavuM. A pramANe gRhasthIonuM sujana puyarUpa thAya che ema jinezvaree kahyuM che. 23. mArgAnusArInA pAMtrIsa guNa - nyAyasampannavibhavaH, ziSTAcAraprazaMsakaH / kulazIlasamaiH sAdha, kRtodvAho'nyagotrajaiH // 24 // pApabhIruH prasiddhaM ca, dezAcAraM samAcaran / avarNavAdI na kvApi, rAjAdiSu vizeSataH // 25 // anativyaktagupte ca, sthAne suprAtivezmike / anekanirgamadvAravivarjitaniketanaH // 26 // kRtasaGgaH sadAcArairmAtApitrozca pUjakaH / tyajannupaplutaM sthAnamapravRttazca garhite // 27 // vyayamAyocitaM kurvana, veSaM vittAnusArataH / aSTamidhIguNayuktaH, zRNvAnAM dharmamantraham / / 28 / / Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gRhastha ( 9 ). ajIrNe bhojanatyAgI, kAle bhoktA ca sAtmyataH / anyonyApratibandhena, trivargamapi sAdhayet // 29 // yathAvadatithau sAdhau, dIne ca pratipattikRt / sadA'nabhiniviSTazca, pakSapAtI guNeSu ca // 30 // adezAkAlayozcaryo, tyajan jAnana balAbalam / vRttasthajJAnavRddhAnAM, pUjakaH poSyapoSakaH // 31 // dIrghadarzI vizeSataH, kRtajJo lokavallabhaH / sAruM satya: saucara, pativarmA | 22 . antaraGgAriSaDvargaparihAraparAyaNaH / vazIkRtendriyagrAmo gRhidharmAya kalpate // 33 // corasAtra, pe , . 7 thI 16 (pra.sa.) (1) nyAyathI dhana upArjana karanAra hoya, uttama puruSanA AcAranI prazaMsA karanAra heya, (3) tathA anya getramAM utpanna thayelA samAna kuLa ane zIlavALAnI sAthe vivAha karanAra hAya, (4) pApakarmathI bhaya pAmate hoya, (5) prasiddha evA dezanA AcAranuM pAlana karate heya, (6) keine avarNana vAda bela na hoya ane rAjA vagerene vizeSe karIne avarNavAda bela na hoya, (7) atyaMta pragaTa nahIM ane atyaMta gupta nahIM evA tathA sArA pADozavALA sthAnane viSe nIkaLavAnA tathA praveza karavAnA aneka dvAra na hoya evuM ghara karIne temAM rahenAra zrAvaka hoya, (8) niraMtara sArA AcaraNavALA puruSane saMga karanAro hoya, (9) mAtApitAnI pUjA karanAra hoya, (10) upadravavALA sthAnane tyAga karanAra hoya, (11) loka ane zAstramAM niMdelA karma karavAmAM tenI Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( ra ) subhASita-padya-ratnAkara pravRtti na hoya, (12) AvakanA pramANamAM kharca karanAra hoya, (13) dhanane anusAre paheraveza rAkhe, (14) ATha prakAranA buddhinA guNe karIne sahita hoya, (15) niraMtara dharmanuM zravaNa karate heya, (16) ajIrNa thayuM hoya te vakhate bhejanane tyAga kare, (17) samaya pramANe AtmAne hitakAraka bhajana kare, (18) paraspara pIDA-bAdhA utpanna na thAya tevI rIte dharma, artha ane kAma e traNa vargane paNa sAdhe, (19) egyatA pramANe ane zakti pramANe atithine viSe, (20) sAdhune viSe ane dIna vagere janane viSe bhakti karanAra hoya, (21) kadI paNa kadAgrahI hoya nahIM-guNone viSe ja pakSapAta karanAra hoya, (22) deza-kALathI virUddha AcaraNa na kare (23) potAnA ane paranA baLa ane abaLane jANanAra hoya, (24) sArA AcAramAM vatanAra ane jJAnavaDe moTA evA sAdharmIonI pUjA karanAra hoya, (25) kuTuMba tathA sevakavarganuM poSaNa karanAra hoya, (26) dIrghadaza eTale bhaviSyamAM zuM thaze tene vicAra karanAra hoya, (27) vizeSajJa eTale kRtya, akRtya, pitAnA ane para vagerenA taphAvatane jANanAra hoya, (28) karelA kAryane jANanAra haya, (29) lekane priya hoya, (30) lajajAvALa, (31) dayAvALa, (32) zAMta savabhAvavALe ane (33) popakAra karavAmAM tatpara hoya, (34) (krodha, mAna, mAyA, lebha, rAga ane dveSa e) cha AtyaMtara zatruonA samUhane nAza karavAmAM tatpara hoya tathA (35) IdriyonA samUhane vaza karanAra hoya evo zrAvaka gRhastha dharma aMgIkAra karavAne lAyaka che. 24, 25, 26, 27, 28, 29, 30, 31, 32, 33. Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ri () pati-mahimA - pati ryAparo dharmaH, patireva hi daivatam / tirara para vadhu, pativa para gati ? tisamuca, 0 6, rahe. nArIne potAne pati ja zreSTha dharma che, pati ja devatarUpa che, pati ja uttama baMdhu ( sagAsaMbaMdhI) che ane pati ja uttama gati che. 1. patinA guNa kulaM ca zIlaM ca sanAthatA ca, vittaM ca vidyA ca vapurvayazca / etAn guNAn sapta nirIkSya deyA, tatA para mAkhyA di vanya | 2 che. dhamAkuma, go bara, 10, ( sa )* sAruM kuLa, sAruM zIla (sadAcAra ), nAthasahitapaNuM (pitA vagere hoya tevApaNuM), dhana, vidyA, zarIra ane ummaraH A sAta guNe varane viSe joIne kanyA ApavI. tyArapachI kanyA pitAnA bhAgyane AdhIna che. (eTale ke sAta guNe joIne ApyA chatAM pAchaLathI kanyA dukhI thAya - 12 Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 994) - subhASita-padya-ratnAkara temAM kanyAnA pitAdikane doSa nathI. kanyAnA bhAgyane deSa che ema jANavuM. ) 2. vapurvazo vayo vittaM, vidyAvidhividagdhatA / viveko vinayazceti, vare sapta guNA amI // 3 // sAruM zarIra, uttama vaMza, yuvAna vaya, dhana, vidyAnI vidhimAM caturAI ( athavA vidyAmAM ane kArya karavAmAM caturAI), viveka ane vinayaH A sAta guNo varane viSe jevA joIe. (athavA vara eTale uttama puruSane viSe A sAta guNa rahelA hoya che e paNa sAmAnya artha thaI zake che.) 3. patisevA-phaLa na vratainoMpavAsaizca, dharmeNa vividhena c| nArI svargamavApnoti, prApnoti patipUjanAt // 4 // zakti, 0 , 08 strIo trata karavAthI, upavAsavarDa ke vividha prakAranI dharmakriyA vaDe svargane pAmatI nathI; mAtra eka patinI ja sevA karavAthI svargane pAme che. (ahIM vrata eTale yamaniyama jANavAM ). 4. na sA bhAryeti vaktavyA, yasyA bhartA na tumyati / tuSTe bhartari nArINAM, santuSTAH sarvadevatAH // 5 // hatoza, virAma, 0 217. je strIne pati (tenAthI) prasanna na thatuM hoya tene patnI na kahevI, kemake je pati prasanna thAya te (te strI upara) badhA devatA tuSTamAna thayA samajavA. 5. Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja varanI (42) I patnI -mahimA - nAsti bhAryAsamo bandhurnAsti bhAryAsamaH sakhA / nAsti bhAryAsamaM loke, narasyArtasya bheSajam // 1 // tirasaguNa, 08, 20 rU. A jagatamAM pIDA pAmatA puruSane bhAryA samAna bIje keI baMdhu nathI, bhAryA samAna bIje kaI mitra nathI ane bhAya samAna bIjuM kaI auSadha nathI. 1. vinA priyAM ko gRhamAgatAnAM, prAghUrNakAnAM munisattamAnAm / karoti pUjApratipattimanyaH, kathaM ca zobhAM labhate manuSyaH? // 2 // sUraphuvArA , tharathara , g0 222. ( mA. 3) pitAne ghera atithirUpe AvelA uttama munionI pUjAne tathA satkArane strI vinA bIje keNa kare? ane puruSa paNa tenA vinA zI rIte zenA pAme ? (mATe gRhasthIone AvAM dhArmika kAryo mATe strInI AvazyakatA che.) 2. patnInA guNa-- putrasUH pAkakuzalA, pavitrA ca pativratA / pAkSI pazcapairnArI, bhuvi saMyAti goravam // 3 // putrane prasavanArI, pAkamAM kuzaLa-rasoImAM nipuNa, pavitra Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 6 ) subhASita-padya-ratnAkara AcaraNavALI, pativratA ane padmAkSI-kamaLa jevAM netravALI: A pAMca pakAravaDe strI pRthvI para gauravapaNuM pAme che. 3. kAryeSu mantrI karaNeSu dAsI, bhojyeSu mAtA zayaneSu rambhA / dharmAnukUlA kSamayA dharitrI, ___ bhAryA ca pADguNyavatIha durlabhA // 4 // meTA kAmakAjamAM maMtrI jevI, kAmakAja karavAmAM dAsI jevI, bhajana karAvavAmAM mAtA jevI, zayanane viSe raMbhA asarA jevI, dharmakAryamAM anukULatA vALI ane kSamAne viSe pRthvI jevI A cha guNavALI bhAryA prApta thavI durlabha che. 4. anukUlAM vimalAGgI kulajAM kuzalAM suzIlasampannAm / paJcalakArAM bhAyoM, puruSaH puNyodayAllabhate // 5 // anukULa AcaraNa karanArI, nirmaLa aMgavALI, uttama kuLamAM janmelI, kuzaLatAvALI ane uttama zIlavALIH AvA pAMca lokAravALI bhAryAne puNyanA udayathI ja puruSa pAme che. 5. patnI-dharma - abhyutthAnamupAgate gRhapatau tadbhApaNe namratA, tatpAdArpitadRSTirAsanavidhau tasyopacaryA svayam / bhukte bhartari bhojanaM prakurute supte zayIta priyA, prAjJaH putri! niveditAH kulavadhRsiddhAntadharmA amii||6|| dharmaewzma, g0 76, 0 00. (i. sa.) Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patnI ( 997 ) he putrI ! jyAre gharadhaNI-pati-ghera Ave tyAre ubhA thavuM, te kAMi mele te namratAthI sAMbhaLI aMgIkAra karavuM, tenA pAda upara dRSTi rAkhavI, tene besavA mATe te ja Asana ApI sevA karavI, te bhartAra bhAjana karI rahe tyArapachI pAte leAjana karavuM ane te sUI jAya tyArapachI pAte sUvuM; A pramANe kuLavadhUnA dharmAM siddhAMtamAM kahelA che. 6. patnI : sAceA sahakArIH-- dharmakAmArthakAryeSu bhAryA puMsaH sahAyinI / videzagamane cAsya, saiva vizvAsakAriNI // 7 // tiSThAnasamucaya, 40 8, z2o. rUrU. puruSane dhama, artha ane kAmanA kAryA sAdhavAmAM strI ja sahAyabhUta che, ane paradezagamanamAM te puruSane te strI ja vizvAsapAtra che. 7. Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ strI (zarU) che strI mahimA - asminnasAre saMsAre, sAraM sAraGgalocanA / cakimI Uta, vastupA! mavAdazA || 2 || mArari. A asAra saMsAramAM mRga samAna netravALI-strI sArabhUta che, kemake te vastupALa ! jenI kukSithI A tamArI jevA mahApuruSo upanna thAya che. 1. asAre khalu saMsAre, sAraM sAraGgalocanA / iti sazcintya vai zambhurardhAGge pArvatI dadhau // 2 // thANAli, kao 32. A asAra saMsAramAM haraNanA jevA netravALI strI ja sArabhUta che, ema vicArIne mahAdeve potAnA ardha aMgamAM pArvatIne dhAraNa karI che. 2. nityaM snAtA sugandhA ca, nityaM ca priyvaadinii| alpabhuG mitavaktrI ca, devatA sA na mAnuSI // 3 // hamezAM nhAyelI, sugaMdha zarIravALI, niraMtara priya vacana bolanArI, alpa bhajana karanArI ane parimita ( kAma jeTaluM ja ) bolanArI: AvI strI mAnuSI nathI, paNa te devI ja che. 3. Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 9 ). sArI strInAM lakSaNa - pInoruH pInagaNDA laghumamadazanA padmanetrAntaraktA, bimboSThI tuGganAsA gajagatigamanA dakSiNAvartanAbhiH / snigdhAGgI vRttavaktrA pRthumRdujaghanA susvarA cArukezA, bhartA tasyAH kSitIzo bhavati ca subhagA putramAtA ca naarii||4|| parmAkuma, g0 kara, 0 82. (1. 2) jenA sAthaLa jADA hoya, jenA gaMDasthaLa puSTa hoya, jene jhINA ane sarakhA dAMta hoya, jenAM netra kamaLa jevAM hoya ane netranA khUNuM rAtA hoya, jenA oSTa biMba jevA rAtA hoya, jenuM nAka UMcuM heya, jenI cAla hAthI jevI hoya, jenI nAbhi dakSiNa AvartavALI hoya, jenuM zarIra cIkAzavALuM hoya, jenuM mukha goLa hoya, jenuM jaghana moTu ane komaLa hoya, jene ravara madhura hoya ane jenA keza suMdara hoya tevI strIne bhartAra rAjA thAya, ane te saubhAgyavALI thAya tathA te putranI mAtA thAya. 4. strInA guNa zIlaM mArdavamArjavaH kuzalatA nirlobhatA ca trapA, vAtsalyaM svaparAtithiprabhRtike preSye varAvarjanam / aucityaM zuraukasi sthiramanAstahUSaNAcchAdanaM, strINAM maNDanamIdRzo guNagaNaH zeSaM tu bhArAtmakam // 5 // dharmakuma, g0 4, 0 2. (pra.sa.) Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (. 1000 ) subhASita-padya-ratnAkara zAsa, bhUtA, saratA, zatA, amlstapay; Maron, potAnA, 52 ane atithine viSa pasaratA, yA42, vargane viSe zreSTha vazIkaraNa, ucitapaNuM, sasarAnA gharane viSe mananI sthiratA ane temanA deSanuM AcchAdanaH A sarva guNane samUha strIonA alaMkArarUpa che, bAkInA suvarNAdikanA alaMkAre te bhArabhUta che. pa. gAmbhIryaM dhairyamaudArya, caturatvaM vilobhatA / sarvasahatvaM mAdhuryamArjavaM sustriyAM guNAH // 6 // dharmakalpadruma, pallava 2, lo0 85. AlIratA, dhIratA, S2tA, yaturA, bolatA ; badhuM sahana karavApaNuM, madhuratA ane saraLatAH e sArI strIonA guNo che. 6. strInA batrIza guNa - surUpA subhagA zAntA, suvepA hi sunetrakA / sugandhazvAsabhRd dakSA, viziSTA ca sukhAzrayA // 7 // nAtimAnA nAtinamrA, madhurAkSarabhASiNI / salajjA rasikA gItanRtyajJA vAdyakovidA // 8 // susvarA'lobhi(mi)nI pInastanI vRttAnanA punaH / premavatI sphItimatI, patibhaktA vinItakA // 9 // satyavAk suvratodArA, sasantoSA ca dhArmikI / dopAcchAdanakA kSAntiyuktA striyA guNA amI // 10 // dharmakalpadruma, pR0 12, zlo0 77, 78, 79, 80. nA batrIza guNa A pramANe che-sAruM rUpa 1, sAruM Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ strI ( 1001 ). bhAgya 2, zAMta svabhAva 3, sAro veSa 4, sArAM netra 5, sugaMdhI zvAsa 6, DahApaNa 7, vizeSa prakAranA guNa 8, sukhe rahevuM 9, zarIra ati meTuM na hoya 10, ati nAnuM paNa na hoya 11, madhura zabda hoya 12, lajajA sahita hAya 13, rasika hAya 14, gItamAM nipuNa hoya 15, nRtya jANatI hoya 16, vAjiMtra vagADavAmAM huMziyAra hoya 17, sArA svaravALI hoya 18, lobha rahita hoya ( athavA zarIra upara loma eTale vALa na hoya ) 19, puSTa stanavALI hoya 20, gaLa mukhavALI hoya 21, premavALI hoya 22, tINu buddhivALI hoya 23, patine viSe bhaktivALI hoya 24, vinaya. vALI hoya 25, satya vacana belanArI hoya 26, sAruM vrata dhAraNa karanArI hAya ra7, udAra dilanI heya 28, saMteSavALI hoya 29, dharmika hoya 30, doSane DhAMkanArI hoya 31 ane kSamA guNa sahita hAya 32. 7, 8, 9, 10. strInA soLa doSAshusskaanggii kUpagaNDA praviraladazanA zyAmatAlvoSThajihvA, piGgAkSI vakranAsA kharaparuSanakhA vAmanA cAtidIrghA / zyAmAGgI samatabhUH kucayugaviSamA romajaGghAtikezI, sA nArI varjanIyA dhanasutarahitA ssoddshaalkssnnaacyaa||11|| dharmakuma, pR. 22, gora 82. (aa. ta.) je strInuM zarIra sukuM hoya, jenA gaMDasthaLamAM khADA hoya, jenA dAMta chUTA chUTA hoya, jenuM tALavuM, haTha ane chA zyAma hoya, jenAM netra pILAM haya, jenI nAsikA vAMkI hoya, jenA nakha kaThaNa ane barasaTa hoya, je ati Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 1002 ) subhASita-padya-ratnAkara nIcI hoya, je ati UMcI-lAMkhI hAya, jenu zarIra kALuM hAya, jenI bhrakuTi namelI hAya, jenA be stane sarakhA na hAya, jenA sAthaLamAM vALa heAya, jenA zarIre ghaNA keza hAya athavA marataka para ghaNA moTA keza hoya. AvA seALa kula kSaNavALI srI dhana ane putra rahita thAya che tethI tevI srI varjavA lAyaka che-tevI strI sAthe vivAha karavA nahIM. 11. strInA sALa zaNagAraH-- Adau majjanacIrahAratilakaM netrAJjanaM kuNDalaM, nAsA mauktikapuSpamAlabharaNaM jhaGkArakRnnUpuram / aGge candanakaJcukIkucamaNikSudrAvalI ghaNTikA, tAmbUlaM karakaGkaNaM nigaditAH zRGgArakAH SoDaza // 12 // bana, relo re. prathama snAna karavu, pachI vastra paheravAM, hAra pahe ravA, kapALe tilaka karavuM, netramAM aMjana AMjavuM, kAne kuMDala paheravAM, nAke meAtInI vALI paheravI, hRdayamAM puSpanI mALA dhAraNa karavI, page jhamakAra karatAM jhAMjhara paheravAM, zarIra para caMdana lagADavuM, kAMcaLI paheravI, tenA para kucamaNi pahe ravI--rAkhavI, keDe kSudrAvalI-kaMdorA paheravA, ghaTikA paheravI, tAMbula khAvu, tathA hAthe kaMkaNu paheravAM: A pramANe strIne seALa zaNagAra hoya che. 12. sI-caritranI agamyatAH-- na sA kalAna tajjJAnaM na sA buddhirna tadbalam / jJAyate yadurANo, patri varuvannum // 22 || dezamAsAra ( mAvAntara ), mAna 2, pR. 27. (4. sa.) Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 1003 ) A jagatamAM tevI koI kaLA nathI, tevuM kaI jJAna nathI, tevI koI buddhi nathI ane tevuM kaI baLa nathI ke jenA vazathI capaLa netravALI strIonuM caritra jANI zakAya. 13. vidhavA strIne tyAjya - kuGkama kajalaM kAmaH, kusumaM kaGkaNaM tathA / gate bhartari nArINAM, kakArAH paJca durlabhAH // 14 // kaMku, kAjaLa, kAma, kusuma ane kaMkaNa A pAMca kakAra strIone patinA maraNa pachI durlabha che-tajavA yogya che. (arthAta vidhavA strIne kaMkunuM tilaka, netramAM kAjaLa, maithuna, puSpanI mALA ane hAthamAM kaMkaNa (cuDI): A pAMca vastuo tajavAnI che.) 14. sAsare jatI strIne zIkhAmaNa - nirvyAjA dayite nanAdRSu natA zvazrUSu bhaktA bhaveH, snigdhA bandhuSu vatsalA parijane smerA sapatnISvapi / patyumitrajane vinarmavacanA ruSTA ca tadvepiSu, strINAM saMvananaM tadadbhutamidaM vItauSadhaM bhartRSu // 15 / dharmakumapR0, A0 7, ( sa ) he putrI ! tuM patine viSe kapaTa rahita thaje, naNaMdanI pAse namra thaje, sAsuone viSe bhaktivALI thaje, sagAsaMbaMdhIne viSe nehavALI thaje, parivArane vahAlI thaje, zokone viSe prasanna raheje, patinA mitronI pAse hAMsInA vacana belaje, ane patinA zatruo upara krodhavALI thaje A sarva patine viSe strIonuM auSadha vinAnuM adbhuta vazIkaraNa che. 15. Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 0 ::: 3 : satI (44) satInuM lakSaNapdnyaaso gehAdahirahiphaNAropaNasamo nijAvAsAdanyadbhavanamaparadvIpatulitam / vaco lokAlabhyaM kRpaNadhanatulyaM mRgadRzaH, pumAnanyaH kAntAdvidhuriva caturthIsamuditaH // 1 // mRganA sarakhI dRSTivALI pativratA strIne pitAnA gharanI bahAra je paga mUko te sapanI phaNa upara paga mUkavA je che, pitAnA gharathI bIje ghera javuM te bIjA dviIpamAM javA tulya che, teNInuM vacana kRpaNu(bhI)nA dhananI jema bIjA leka meLavI zakatA nathI, ane potAnA pati sivAya anya puruSa zukala pakSanI thanA ugelA caMdra je che. (cethane caMdra jenAra azubha phaLane pAme che tethI te jevA lAyaka nathI.) 1. paguM mUkaM ca kujaM ca, kuSTAGgaM vyAdhipIDitam / Apatsu ca gataM nAthaM, na tyajet sA mahAsatI // 2 // sAvitrInAra, A che, ro ra7. laMgaDe, meMge, kubaDe, kaDhI, rogapIDita ke Apattine pAmela hoya te paNa patine je na taje te ja mahAsatI che. 2. Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satI ( 1005 ) satI mahimA - patikAryaratA nityaM, bhartuzcittAnuvartinI / yasyezI bhaved bhAryA, svargastasya tvihaiva hi // 3 // sAvitrInATayA, goLa 21. patinA hRdayane anusaranArI ane tenA ja kAryamAM tallIna rahenArI evI jene bhAryA hoya tene A lekamAM ja svarga che. 3. satI parapuSatyAgI - aizvaryarAjarAjo'pi, rUpamInadhvajo'pi ca / sItayA rAvaNa iva, tyAjyo nAryA naraH paraH // 4 // satI sItAe jema ezvaryamAM rAjarAjezvara jevA ane rUpamAM kAmadeva samAna evA paNa rAvaNane tyAga karyo hate, e ja pramANe strIe parapuruSane tyAga karavo joIe. 4. satInuM kartavya - svAdhyAyAdhyayanaM jinendramahanaM zuzrUSaNaM satpateH, pAtre dAnavidhistapo'pyanupamaM sArmike bandhudhIH / saMvegAdhigamo manaH zamamayaM satveSu nityaM kRpA, prAyeNottamadharmakarma tadidaM strINAM satInAM bhavet // 5 // dharmalAma, pR. 10, 0 28. ( sa ) vAdhyAyanuM bhaNavuM, niMdranI pUjA, sArA patinI sevA, supAtrane viSe dAna, uttama tapa, sAdharmika janane viSe baMdhubuddhi, saMveganI prApti, zamatAmaya mana ane niraMtara prANIene viSe dayAH A sarva uttama dharmakArya prAye karIne satI strIone hoya che. 5. Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parI ( 41 ) parastrI nidA|- svapati yA parityajya, nistrapApaparti bhajet / tAM kSanidaSittAyAM, vizrama: joDayovitti | g|| thoLazAstra, prajALa 2, oN0 3. je nirlajja strI potAnA patine mUkI anya patiAzakane seve che, tevI kSaNika cittavALI parastrIne vizvAsa ze ? arthAt parastrIne vizvAsa na ja rAkhavA. 1. indradhanuH karA'spRk ca, na vazaH pavano yathA / tathA tu hameva sthAta, pakSIlya mA // 2 // hiGgulaprakaraNa, parastrIprakrama, zlo0 3. jema iMdradhanuSane hAthathI sparza karAtA nathI tathA patranane vaza karI zakatA nathI tema parastrInuM mana paNa haMmezA jANI zakAtu nathI. 2. prANasandehajananaM, paramaM vairakAraNam / lokadvayaviruddhaM ca parastrIgamanaM tyajet // 3 // coLAstra, prajALa 2, 40 16 prANunAzanA saMzayane utpanna karanAra, atizaya zatrutAnu maraNu ane A lAka tathA paraloka ema banne lekathI viruddha evA parasI-gamananA tyAga karavA. 3. Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parastrI ( 1007 ) 3matibichadri, sakriH zuM na dattA turthIva veva, parastramAddiA ka | yogavAsiSTha, a0 16, zlo0 14. bhaviSyamAM AbAdIne IcchanAra puruSa zukala pakSanA cethanA caMdranI jema parastrInA kapALarUpI paTTikA ne jotAM ja nathI. (cethane caMdra jevAthI azubha pariNAma Ave che.) 4. parastrI panotI - loke durgrahatA khyAtA, yA sArthasaptavArSikI / varI sara vizeyA, yataH prAnoti rAma 1 / hipura, jIllA prama, . duniyAmAM je sADAsAta varasanI panotI prakhyAta che te A parastrIne ja jANavI, kemake tethI duHkha maLe che. 5. parastrI gama nanuM kaDavuM phaLa - SaNDhatvamindriyacchedaM, vIkSyAbrahmaphalaM sudhIH / bhavetsvadArasantuSTo'nyadArAn vA vivarjayet // 6 // .. triSa, parva , sa , gho- rU. abrahma-maithuna sevanArane napuMsakapaNuM prApta thAya che tathA tenI gupta indriyane cheda thAya che, AvuM abrahmanuM phaLa joIne buddhimAna mANase potAnI strIthI ja saMteSa rAkho athavA tema na banI zake te parastrIne avazya tyAga karavo joIe. 6. Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 1008) subhASita-padya-ratnAkara sarvasvaharaNaM bandha, zarIrAvayavacchidAm / mRtazca narakaM ghoraM, labhate pAradArikaH / / 7 / / thazAstra, prAga 2, 0 17. parastrIne bhagavanAra puruSane A bhavamAM pitAnA sarva dhananuM haraNa prApta thAya che, baMdha prApta thAya che ane tenA zarIranA avayave chedAya che, tathA maryA pachI te ghera narakane pAme che. 7. vikramAkrAntavizvo'pi, parastrIsanidhAvapi / kRtvA kulakSayaM prApa, narakaM dazakandharaH // 8 // yogazAstra, prAga 2, 0 22. rAvaNe potAnA parAkramavaDe AkhA vizvane Akamita karyuM hatuM-vaza karyuM hatuM, te paNa teNe mAtra parastrIne ( sItAne) pitAnI pAse ja rAkhI eTale ke tene sparza paNa karyo nahote, te paNa te rAvaNa pitAnA AkhA kuLane kSaya karI narake gayo. 8. napuMsakatvaM tiryaktvaM, daurbhAgyaM ca bhave bhave / bhavennarANAM strINAM cAnyakAntAsaktacetasAm // 9 // thazAstra, prAza 2, stro 202. anya kAMtA(strI)ne viSe Asakta cittavALA purune ane anya kAMta (purUSa) ne viSe Asakta cittavALI strIone bhava-bhavane viSe napuMsakapaNuM, tiryacapaNuM ane durbhAgya prApta thAya che. te mATe parastrI ane parapuruSagamanane tyAga karo. ) 9 Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parastrI ( 1009 ) tasmAddharmArthinA tyAjyaM, paradAropasevanam / nayanti paravArAtu, nAneviMzatimU || 20 | mAravAhapravabdha, patra 84. ( AmA. sa.) --tethI dharmArthI mANase parastrI-sevanane tyAga karavA joIe; kAraNa ke, parastrI-sevana teA ekavIza vAra narakamAM laI jAya che. 10. tyajetsukhArthI paradArasaGga, nocetsa padmottaravadbhavecca / matAntare gautamatApasasya, dArAnurAgAdabhavadraveH kim ? || 12 || dinujaprALa, vasrIma, jo . sukhanA arthI mANuse parastrIneA saMga tajave, nahiMMtara padmottara rAjAnI peThe ( ApadA ) thAya che. vaLI anya darzanIomAM paNa gautama RSinI srInA anurAgathI sUryanI zI dazA thai che ? 11. raNe phaleca vRkSazveta, suyazaH syAt kukarmaNaH / kuvAkyAcchaM labhate yattadA parastriyaH sukham // 12 // danujaprALa, parastrIprama, jo0 2. jo retInA raNamAM vRkSa yaza thAya, tathA kuvacanathI sevanathI sukha maLe . 12. 13 lavALu thAya, kukamathI uttama je sukha maLe te ja parastrI Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASita-padya-ratnAkara ( 1010 ) parastrIcAga upadezaH nAsaktyA sevanIyA hi, stradArA apyupAsakaiH / Ajana: sarvazALAnAM, puinaH vayonitaH / 23 / ronAAstra, prajALa 2, z2ora 13. zrAvakAe potAnI strIne paNa AsaktipUrvaka sevavI na joie, te pachI sarva pApAnI khANu sama!na parastrI mATe te zuM kahevu ? arthAt para na ja sevavI. 13. svArarakSaNe yatnaM vidadhAno nirantaram jAnannapi jano duHkhaM, paradArAn kathaM vrajet 1 // 14 // yogazAstra, prajAna 2, zlo0 28. ( peAtAnI strI sAthe kAi kharAba AcaraNa kare te peAtAne keTaluM duHkha thAya ? evI ja rIte peAtAnI mAphka pArakI strInA patine paNa du:kha thAya ja ne ? e pramANe) jANatA chatA ane svasrInA rakSaNa mATe niraMtara yatna karatA chatA DAhyo mANasa parastrI pAse kema jAya ? 14. bhIrorAkulacittasya, duHsthitasya parastriyAm / ratirna yujyate kartumupazUnaM pazoriva // 15 // yogazAstra, prajAza 2, e 1. kasAIkhAnA pAse vadha karavAne ANelA pazunI mAphaka, parastrImAM Asakta puruSane anya taraphthI laya hAya che, tenuM citta AkuLa-vyAkuLa hoya che ane game tevI jamIna upara Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parastrI ( 1011) paDyA rahevuM vagere saMkaTa bhegavavAM paDe che; mATe uttama puruSe parastrImAM rati karavI yukta nathI. 15. parastrItyAga phaLaH- manasA'pi pareSAM yaH, kalatrANi na sevate / te hi roje revA, tene sA ghA pRtA 6 | kumArapAipa, vatra 8. (3mAtmA, sa. ) he mahArAja ! je manuSya manathI paNa parastrIne sevata nathI te ja kharekhara A leka ane paraleka ema bane lokamAM dhanya che, ane AvA naravIravaDe ja pRthvI TakI rahI che. 16. mAtRvat paradArAn ye, manyante ve narottamAH / na te yAnti narazreSTha ! kadAcidyamayAtanAm // 17 // ghapurAvA, mANA rU2, 0 87. he naraNa (rAjA) ! je uttama puruSo parastrIne mAtA tulya mAne che te puruSe kadApi yamarAjanI karelI pIDAne pAmatA nathI. 17. Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vezyA ( 46 ) vezyAnidhA: mAMsamizraM surAmizramanekaviTacumbitam / ko vezyAvadanaM cumbeducchiSTamiva bhojanam // 1 // yogazAstra, prakAza 2, zlo0 89. vezyAnuM mukha niraMtara mAMsathI mizra, madirAthI mizra ane aneka jAra puruSAe cuMbana karelu hAya che. tenuM ucchiSTa bhAjananI jema keNu cuMbana kare ? 1. lobhArthinI nirlajjA ca, pApiSThA pApakuNDikA / viTcumbitA ca niHsnehA, kathaM sevyA paNAGganA ? // 2 // hiGgulaprakaraNa, vezyAprakrama, zlo0 2. prayojanavAsI, sajana vinAnI, pApiSTa, Izta bolanA pApAnAM kuMDa sarakhI, jArapuraSAthI cuMbana karAelI tathA sneha vinAnI evI vezyA strIne zA mATe sevavI joie ? 20 sA kaNThA zleSamAdhatte paraM prItivivarjitA / , tenAjJAstatra vadhyante, yathA siMhAca paJjare // 3 // hiGgulaprakaraNa. vedayA prakrama, lo0 3. te ka Mne AliMgana teA kare che, paNa te prema vinAnI Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vezyA ( 1013) hoya che, mATe ajJAnI mANase, pAMjarAmAM jema siMha purAya che tema, teNInI sAthe ( prItithI) baMdhAya che. 3. kadA'pi vezyA na guNArthinI syAdrapArthinI naiva hitArthinI c| vidyArthinI nApi na manyase cedvArtA zRNu tvaM kayavanakasya // 4 // zaravAgha, vezyA prama, kao . vezyA strI kadApi paNa guNanI, rUpanI hitanI ke vidyAnI arthinI (prajanavAlI) hetI nathI, tathA he bhavyaprANa ! je tuM te vAta na mAnate he te tuM kayavannakanI kathA sAMbhala ! 4. dhanaM harantIM nidhanaM karantI___ mojazca tejazca vinAzayantIm / rogyandhavRddhAnapi kAmayantI, ko nAma vezyAmabhilASukaH syAt ? // 5 // | muni dikSAMzupAya. dhanane haNanArI, maraNane nipajAvanArI, baLanotathAteja(kAMti-utsAha)no nAza karanArI, rogI, AMdhaLA ane jarA gharaDAone paNa dhananA lebhathI cAhanArI evI vezyAne kayo DAhyo mANasa cAhe-tenA upara prema kare che. vezyA agni - vezyA'sau madanajvAlA, rUpendhanasamanvitA / kAmibhiryatra hUyante, yauvanAni dhanAni ca / / 6 // Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (14) subhASita-padya-ratnAkara vezyA e saundaryarUpa baLataNavALI kAmadevanI vAlA samAna che, jemAM kAmIpuruSe pitAnAM vaivana ane dhana hemI de che. 6. vezyA: dhanalabhI:- vittena vetti vezyA smarasadRzaM kuSTinaM jarAjIrNam / vinaM vinApi vetti smarasadRzaM kuSThinaM jarAjIrNam // 7 // vezyA vittathI (dhananA lebhathI) keDhIyA ane vRddha mANasane paNa kAmadeva je jANe che-mAne che, ane dhana vinAnA kAmadeva jevA puruSane paNa koDhIye ane vRddha jANe che-mAne che, vezyAne mAtra dhana ja priya che, manuSya priya ke apriya nathI. 7. yAthI kaDavuM phaLa - na devAna gurunApi, suhRdo na ca bAndhavAn / asatsaGgaratinityaM, vezyAvazyo hi manyate // 8 // rA, prAga 2, 3o 22. duSTa janenA saMgamAM prItivALe ane niraMtara vezyAne vaza thayele puruSa devane, guruone, mitrane tathA bAMdhane mAnatuM nathI. 8. vezyAsaGgAca sasaiva, nazyantyaGgacchaviryazaH / lajjA ca santatiH siddhidravyaM ca gRhagAGganA // 9 // sjiyakaraNa, vezyApakAma, lo04. Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vezyA ( 1015) vezyAnA saMgathI sAta vastuo zarIranI kAnti, yaza, lajajA, saMtati, siddhi, dhana tathA gharanI strIone nAza thAya che. 9. vezayAtyAga upadezA- kuSThino'pi smarasamAn, pazyantI dhanakAGkSayA / tanvantI kRtrimasneha, niHsnehAM gaNikAM tyajet // 10 // vaMzAtra, prArA 2 bora 12. vezyA dhananI IcchAthI keDhIyAne paNa kAmadeva samAna jue che ane tenA para kRtrima sneha batAve che, AvI vAstavika neha rahita gaNikAne tyAga kara egya che. 10. Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAra (47) sAbhAra- mahimA: AcAraH paramo dharma AcAraH paramaM tapaH / AcAraH paramaM jJAnamAcArAt kiM na sAdhyate 1 // 1 // yajurveda Ahnika, pR. 9, zlo0 13. AcAra utkRSTa dharma che, AcAra uttama tapa che, AcAra uttama jJAna che, AcArathI zuM zuM siddha na thAya ? 1. AcArAllabhate dharmamAcArAllabhate dhanam / AcArAtsarvamApnoti AcAro haMsalakSaNam // 2 // yanidharmasaGgraha, zlo0 19. AcArathI dharma prApta thAya che, AcArathI dhananI prApti thAya che, AcArathI sava prApta thAya che. AcAra ja AtmAnuM lakSaNa che. ( ahIM huMsa eTale AtmA artha karavAnA che. ) 2. kAnI sAthe kema vartavuM:daakssinnyN svajane dayA parajane zAThyaM sadA durjane, - prItiH sAdhujane nayo nRpajane vidvajjaneSvArjavam / zaurya zatrujane kSamA gurujane nArIjane dhUrtatA, ye caivaM puruSAH kalAsu kuzalAsteSveva lokasthitiH // 3 // nItizataka ( bhatRharI), zlo0 22. Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAra ( 1017 ) svajanane viSe dAkSiNyatA, parajanane viSe dayA, durjanane viSe nitya zaThatA, sajajananA upara prIti, rAjapuruSanI pAse nIti, vidvAna janenI pAse saraLatA, zatru upara zUratA, gurujananI pAse kSamA ane strI jananI pAse dhUrtatA rAkhavI. A pramANe je puruSa upara kahelI kaLAomAM kuzaLa hoya temane AzrIne ja A lekanI sthiti pravarte che. 3. AcAra vicAra - pratyahaM pratyavekSeta, narazcaritamAtmanaH / kiM nu me pazubhistulyaM, kiM vA satpuruSairiti // 4 // , pR. . (. . )* manuSya hamezAM pitAnuM caritra vicAravuM joIe ke mAruM AcaraNa pazune tulya che ke purUSane tulya che ? 4. AcArabhinnatA - samuhUtA, nakSatrajJAta na bhavanti samAH zIlairyathA badarIkaNTakAH // 5 // vRddhavALAna, athAka , kato che. eka ja udaramAM utpanna thayA hoya ane eka ja nakSatramAM janma pAmyA hoya te paNa te manuSyo beraDInA kAMTAnI jema samAna zIlavALA detA nathI (beraDInA sAthe rahelA be kAMTAmAMthI eka sIdhe ane eka vAMke hoya che. sarakhA hotA nathI. ) 5. Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 1018 ) kuAcAraH-- subhASita-padya-ratnAkara karmendriyANi saMyamya, ya Aste manasA smaran / phandriyAona vimUDhAtmA, mithyAvAra: sa hanyate // 6 // magavadgItA, avyAya 3, zlo0 6. te mUDha je puruSa karme driyAne ru MdhIne ( sanyAsa-cAritra laine ) pachI manamAM IMdriyonA viSayAnuM smaraNa kare che AtmAvALA puruSa mithyA AcAravALA kahevAya che. AcAraphaLaH-- 6. AcAraH prathamo dharmo nRNAM zreyaskaro mahAn / ihaloke parA kIrtiH, paratra paramaM sukham || 7 || yannuvaeNAti, pR0 22, mhA0 2. AcAra e manuSyanA pahele dhama che, ane kalyANune karavAvALA che ane tethI kIrti maLe che ane paraleAkamAM parama sukha maLe A te mahAna che lAkamAM khUba che. 7. parastrIparadravyeSu, jIvahiMsAsu yo matim / na karoti pumAn bhUpa ! toSyate tena kezavaH // 8 // viSNupurANa, adhyAya 16, zlo0 113. he rAjA ! je mANasa parastrIne viSe, paradhanane viSe ane jIvahiMsAne viSe buddhi karatA na hAya te puruSavaDe viSNu bhagavAna khuzI thAya che. 8. Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAra ( 1019) sadAcAranI durlabhatA - vaktRtvazaktiH kavitApaTutvaM, sallekhakatvaM janaraJjakatvam / etat paraM vA sulabhaM samastaM, caritrazuddhistu matA durApA // 9 // | muni himAMzu vikA. vakatRtvazakti, kavitA banAvavAnI kuzaLatA, sArI lekhanazakti ane manuSyone potAnI yukti-buddhithI mugdha karavAnI hoMziyArIH A badhuM ya sulabha che, athavA te sivAya bIjI paNa badhI gyatA meLavavI sahelI che; parantu pitAnuM caritra-jIvana deSa vagaranuM pavitra banAvavuM te durlabha chekaThina che. 9. [ jovA ] lokAcAranA jJAna vagarane mUrkha - kAvyaM karotu parijalpatu saMskRtaM vA, sarvAH kalAH samadhigacchatu vAcyamAnAH / lokasthiti yadi na vetti yathAnurUpAM, sarvasya mUrkhanikarasya sa cakravartI // 10 / nItirIta ( madI ), 0 28. puruSa bhale kavitA banAve, athavA saMskRta bhASA sArI rIte bele, tathA pustakamAMthI vAMcI-vAMcIne sarva kaLAone Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 1020 ) subhASita padya-ratnAkara jANA; paraMtu jo te yathAya paNe lekanI sthitine-vyavahArane jANutA na heAya, te te sava mUrkha janAnA cakravartI jANavA. 10. lAkAcAraviruddhanA tyAga---- kAryeNa loke nijadharma garhaNA. vicAracarcAsscaraNaistu yairbhuvi / syAt tanna kArya suhitAvahaM bhavedaute bhavyaM svavicAradRSTitaH // 11 // muni himAMzuvijaya. je kAya, vicAra, carcA ke AcaraNa karavAthI lAkamAM svadharmanI niMdA ke hAMsI thatI hoya te kAya, peAtAnA vicAra pramANe game teTaluM huitakara hAya te paNu, na karavuM joie. 11. lokaH khalvAdhAraH sarveSAM dharmacAriNAM yasmAt / tasmAllokaviruddhaM dharmaviruddhaM ca santyAjyam // 12 // 3mAmyAtivAda. kAraNu ke dharmanuM AcaraNu karanAra sarva puruSAnA AdhAra leAkeA ja ( gRhasthAzramI ja ) che, tethI karIne lekaviruddha ane dharmaviruddha savanA tyAga karavA joie. 12. Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vinacaryA ( 18 ) jAgavA niyamaH-- brAhme muhUrtta budhyeta, dharmArthI cAnucintayet / nekSetAdityamudyantaM, nAstaM yAntaM kadAcana // 1 // mAmArata, vitarka, 30 7, jaoN kara. brAhma muhUrto eTale cAra ghaDI rAtri hoya tyAre jAgRta thavuM, tathA dharma ane arthanA vicAra karavA. tathA udaya pAmatA ane asta pAmatA sUryane kadApi jovA nahIM. 1. maLa-mUtra-tyAga niyama-- maunI vastrAvRtaH kuryAdine sandhyAdvaye'pi ca / mula: zanmutra, rAtrau yAmyAnanaH punaH // 2 // vizvavijJakSa uDDAla 2, jA. 28. kapaDuM paherIne divasa athavA prAtaHkALa ke sAya kALanA samaya hoya te uttara dizAmAM moDhuM samaya hAya teA dakSiNa dizAmAM melyA vagara pezAba ane jhADA karavA. 2. rAkhIne ane je rAtrinA mADhuM rAkhIne kaMi paNu udaGmukho divA rAtrAvutsargaM dakSiNAmukhaH / AvAdhAtu thazALAma, mUtrarIyoH // r // mahAmAta, zAnti, a. rU, jo 76. Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 1022 ) subhASita-padya-ratnAkara maLa ke mUtranI bAdhA thAya tyAre IcchA pramANe divase uttara tarapha mukha rAkhIne ane rAtrie dakSiNa tarapha mukha rAkhIne tene tyAga kara. 3. prAtaHkarma kezaprasAdhanAdarzadarzanaM dantadhAvanam / pUrvAhna eva kAryANi, devatAnAM ca pUjanam // 4 // madAmAta, zAMtiparva, 50 rU, o0 ra. kezanuM prasAdhana-tela vagere nAkhavuM, arisAmAM potAnuM mukha jevuM, dAtaNa karavuM, tathA devanuM pUjana karavuM. A A sarva kAryo prAtaHkALe ja karavAnAM che. 4. Acamana kayAM pachI zuM karavuM - devArcanAdikAryANi, tathA gubhivAdanam / kurvIta ca samAcamya, tadvadeva mujikriyAm // 5 // mahAmAta, sarvi , 0 2, bo0 . devapUjA vagere kAryo ane gurune vaMdanAnuM kAya Acamana karIne karavAnuM che arthAt hAtha-mukha vagere sApha karI pavitra thaI karavAnuM che, ane bhajanakriyA paNa te ja rIte karavAnI che. 5. divasamAM karavAnAM cha kArya pUjA prabhUNAM suguroH saparyA, svAdhyAyavRttiviMzadaM tapazca / dAnaMdayA sadagRhinAM bhavanti,karmANyamuni pravivAsaraM SaT // 6 // Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dinacaryA ( 1023 ) jinezvaranI pUjA, sadgurunI sevA, svAdhyAya-sAya dhyAna, nirmaLa tapa, dAna ane dayAH A cha karyAM humezAM gRhasthIone karavAnAM hAya chaeN. 6. devapUjA gurUpAstiH, svAdhyAyaH saMyamastapaH / dAnaM ceti gRhasthAnAM, SaT karmANi dine dine // 7 // puSpadhanayA, pR0 22, e 82. devanI pUjA, gurunI sevA, svAdhyAya, saMyama, tapa ane dAna: A che karma gRhasthAzramIone dararAja karavAnAM che. 7. kevI rIte na besavuM:~ nordhvajAnuzciraM tiSThenna bhavedutkaTAsanaH / tadvanopavizet prAjJaH pAdenAkRSya cAsanam // 8 // 9 mahAmAta, virATa, a0 21, mo. 27. DAhyA puruSe jAnu ( DhIMcaNu ) uMcA rAkhIne cirakALa sudhI rahevuM nahIM, ghaNA vakhata sudhI utkaTa Asane-ubhaDaka rahevu nahIM, tathA pagavaDe Asanane kheMcIne tenA para besavuM nahIM. 8. vajranA niyamaH-- - anyadeva bhavedvAsaH, zayanIye narottama ! | anyadarcAsu devAnAmanyadvArya sabhAsu ca // 9 // mahAmAta, zAntirva, a0 22, mo0 4. he narottama! sUtI vakhate paheravAnu. vastu jIMdu hovu Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 1024 ) subhASita-patha-ratnAkara joIe, devanI pUjA vakhate judu hAvu' joie, ane sabhAne viSe juduM vastra paheravu joie. 9. ekavastro na bhuJjIta, na kuryAddevatArcanam / na kaJcukaM vinA kAryA, devArcA strIjanena tu // 10 // zrAddhavidhi, pR. 2. jo cha. eka kapaDuM paherIne leAjana karavuM nahIM tema ja devatAnI pUjA paNa karavI nahIM ane srIoe kabajo paheryAM vagara devanI pUjA na karavI. 10. zuM dharathI dUra karavuM:-- dUrAdAvasathAnmUtraM, dUrAtpAdAvasecanam / ucchiSTotsarjanaM dUrAtsadA kAryaM hitaiSiNA / 11 // || mahAmAta, zAntirva, U0 78, tAoN phebru. gharathI dUra eMThuM peAtAnA kalyANune icchanAra puruSe hamezAM gharathI dUra sUtra karavuM, gharathI dUra paga dhAvA ane vagere ucchiSTa vastunA tyAga karavA. 11. kai dizAmAM zuM karavuM;-- snAnaM pUrvamukhIbhUya, pratIcyAM dantadhAvanam / udIcyAM zvetavAsAMsi pUjA pUrvottarAmukhI // 12 // vivAvihAra, uDDAsI, hto. 18. pUrva dizAe mukha karIne snAna karavuM, pazcima dizAe sukha karIne dAtaNu karavu, uttara dizAe mukha karIne zuddha Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dinacaryA ( 1025 ) vastra paheravAM ane pUrva athavA uttara dizA tarapha mukha karIne devapUjA karavI. 12. snAna ane bhejana- snAnaM kRtvA jalaiH zItairbhoktumuSNaM na yujyate / jalairuSNaistathA zItaM, tailAbhyaGgazca sarvadA // 13 // rivijhAra, phAra 2, go1ThaMDA pANIthI nhAyA pachI tarata garama bhajana na karavuM, ane garama pANIthI nhAyA pachI tarata zItala bhejana na karavuM. temaja game tevA pANIthI nhAyA pachI tailAcaMga (telanuM mardana ) te kaI kALe paNa na karavuM. 13. saMdhyA samayaH nakSatreSu samasteSu, bhraSTatejassu bhAsvataH / yAvadarghodayastAvatprAtaHsandhyA'bhidhIyate // 14 // vivekavilAsa, ullAsa 1, zlo0 19. jyAre sarva nakSatro nisteja eTale najare dekhAtAM baMdha paDI jAya che ane sUryanA biMbane adhe udaya thayelo dekhavAmAM Ave che tyAre prAtaH saMdhyA samaya thaye ema kahevAya che. 14. saMdhyA samaye varya: sandhyAyAM zrIduhaM nidrAM, maithunaM duSTagarmavat / pAThaM vaikalyadaM rogapradAM muktiM na cAcaret // 15 // vivekavilAsa, ullAsa 4, lo0 7. Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 1026 ) subhASita-padya-ratnAkara saMdhyAkALe nidrA levAthI lakSmIne nAza thAya, maithuna sevavAthI duSTa garva thAya, pATha-svAdhyAya karavAthI vikaLa-gAM thAya ane bhejana karavAthI roga utpanna thAya; tethI A sarva bAbata sAyaMkALe varjavI. 15. catvAri khalu karmANi, sandhyAyAM varjayed budhaH / AhAraM maithunaM nidrAM, svAdhyAyaM ca vizeSataH // 16 // AhArAjAyate vyAdhiH, krUragarbhazca maithunAt / nijAto dhananAra, vIdhyAre mane mata A 27 . saMvarnati , jJo, 17, 18, DAhyA puruSe saMdhyA samaye cAra kAryo tajavAM yogya che. AhAra (bhajana) 1, maithuna 2, nidrA 3 ane vize karIne svAdhyAya 4 avazya tyAga karavA lAyaka che; kemake te vakhate AhAra karavAthI zarIra vyAdhi thAya che, maithuna sevavAthI rahelo garbha dUra thAya che, nidrA karavAthI dhanane nAza thAya che ane svAdhyAya karavAthI maraNa thAya che. 16, 17. rAtre zuM na karavuM- pAnIyasya kriyA naktaM, tathaiva dadhi saktavaH / varjanIyA mahArAja ! nizIthe bhojanakriyA // 18 // mAmAta, rAri, 40 82, rahokara. he mahArAja ! zarie pANI gaLavA vageranI kriyA, tathA dahIM ane sAthavAnuM bhajana varjavAnuM che, tathA zatrie bhajanakriyA varjavAnI che. 18. Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dantadhAvana ( 49 ) hAta devu lekhe: avakrAgranthi satkUrca, sUkSmAyaM dvAdazAGgulam | kaniSThAgrasamasthaulyaM, jJAtavRkSaM subhUmijam // 1 // -- vivekavilAsa, ullAsa 1, zlo0 62. dAtaNa sIdhu, gAMTha vinAnuM, jeneA sArA kucA thAya evu, jenA agrabhAga kAmaLa hoya evuM, khAra AMgaLa lAMbu, TacalI AMgaLI jeTaluM jADuM, jANItA vRkSanuM tathA sArI bhUmimAM thaelA vRkSanu' hAvu joie. 1. varSa hAtathuH - dantAnmaunaparastena, gharSayedvarjayetpunaH / durgandhaM zuSiraM zuSkaM strAdvamlaM lavaNaM ca tat // 2 // vivekavilAsa, ullAsa 1, zlo0 65. maunapaNe dAtaNuthI dAMta ghasavA ane durgaMdhavALu, aMda rathI polu, suDu, bhIhu, pATu, mane pyAruM govu dAtaNa vavuM. 2. haMtadhAvana - vidhiH vilikhya rasanAM jihnAnirlekhinyA zanaiH zanaiH / zucipradeze prakSAlya, dantakASThaM punastyajet // 3 // vivekavilAsa, ullAsa 1, lo0 68. Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 1028 ) subhASita-padya-ratAkara jIbhIvarDa ( dAtaNunI cIravaDe ) dhIre dhIre jIbha uparane maLa utAravA ane pachI dAtaNu dhAine AgaLa zuddha bhUmi upara nAkhI devu. 3. abhAve dantakASThasya, mukhazuddhividhiH punaH / kAryo dvAdazagaNDUSai-jihollekhastu sarvadA // 4 // vivejavilAsa, uDDAla 2, DraoN. ThaM7 dAtaNuM maLI zake nahi te khAra kogaLA karI mukha zuddhi karavI paNu chala uparanA mela te haMmezAM ghasIne utAravA. 4. tallInamAnasaH svastho dantamAMsamapIDayan / uttarAbhimukhaH prAcImukho vA nizcalAsanaH || 5 // vivejavijJAna, DaTTAla o, t. 64. dAMta ghasatI vakhate svastha thai ghasavAmAM ja kharAkhara citta rAkhavu, dAMtanI AjImAjInA mAMsane (peDhAne ) pIDA na thAya ema ghasavuM, uttara athavA pUrva dizA tarapha mukha karI nizcaLa besavuM. 5. dantadAya tarjanyA, gharSayeddantapIThikAm / AdAvataH paraM kuryAddantadhAvanamAdarAt // 6 // viSe vihAla, uDDAla 2, o . dAMtane majabUta karavA mATe pahelAM tarjanI AMgaLIvaDe dAMtanA peDhA ghasavA ane pachI dAMta ghasavA joie. 6. Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ daMtadhAvana (100) daMtadhAvana niSedha - vyatIpAte ravervAre, saGkrAntau grahaNe na tu / dantakASThaM navASTakabhUtapakSAntaSaDdhuSu // 7 // vivekavilAsa, ullAsa 1, zlo0 66. vyatIpAtane divasa, ravivAra, saMkrAtine divasa, grahaNane divasa, navamI, aSTamI, pratipadA, caturdazI, pUrNimA, amAvAsyA ane pachI eTalA divase daMtakASTha (dAtaNa) karavuM nahi. 7. kAsazvAsajvarAjIrNazophatRSNAsyapAkayuk / na ca kuryAcchironetrahatkarNAmayavAnapi // 8 / / vivitti, saTTAra , 2. 72. je mANasane udharasa AvatI hoya, dama caDhate hoya, tAva AvatuM hoya, ajIrNa thayuM hoya, je hoya, tarasa lAgI hoya ke meTuM AvI gayuM hoya ane jene mAthAmAM, AMkhamAM, haiyAmAM ane kAnamAM duHkhAvo hoya tevA mANase ( dAtaNa) karavuM nahi. 8. prativazIvaNImadAhe navamItiyA saGkAntAparkavAre ca, na kuryAddantadhAvanam // 9 // zaGkhasmRti. paDe, dazama, chaThanI bapore, temanA divase, saMkrAtinA divase ane ravivAre dAtaNa na karavuM joIe. 9. zrAddhe janmadine caitra, vivAhe'jIrNadoSataH / te jainovavAre 2, varkaddAvana | 20 || camata, 30 87. Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 1030) subhASita-padya-ratnAkara zrAddhane divase, janmane divase, vivAhamAM, ajIrNana deSamAM, vratane divase ane upavAsane divase dAtaNa karavuM nahIM. 10. daMtadhAvana-phaLA- yadyAdyavArigaNDUSAdvindurekaH pradhAvati / kaNThe tadA naraijJeyaM, zIghraM bhojanamuttamam // 11 // vivevisTAra, 3ra 2, - . je dAtaNa karatAM pahelAM kogaLAnuM eka biMdu gaLAmAM utarI jAya te manuSyae jANavuM ke Aje zIvra ane sAruM bhejana maLaze. 11. sammukhaM patitaM svasya, zAntAnAM kakubhAM ca yat / UrdhvasthaM sukhadaM tat syAdanyathA duHkhahetave // 12 // viTANa, vAta , rote dAtaNa je ApaNI sAmuM paDe, zAMta dizAmAM paDe, athavA UMdhuM paDe te te sukhakArI samajavuM ane ethI ulaTI rIte paDe te dukhanuM kAraNa jANavuM. 12. Urdhva sthitvA kSaNaM pazcAt, patatyeva yadA punaH / miSTAhArastadAdiSTastadine zAstrakovidaH // 13 // vivekavilAsa, ullAsa 1, zlo070. zAstranA jANanArAonuM vacana che ke je divase (dAtaNa) thoDA vakhata uMcu rahIne pachI paDI jAya te divase jamavAmAM gaLapaNa maLe. 13. Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 hajAmata (50) hajAmatano samaya -- divAkIrtiprayoge tu, vArAH proktA manISibhiH / saumyejyazukrasomAnAM, kSemArogyasukhapradAH // 1 // vivekavilAsa, ullAsa 2, zlo0 16. hajAmata karAvavA mATe budhavAra, guruvAra, zukravAra ane semavAra sukha-zAMti ane Arogyane ApanArAM che, ema vidvAnenuM kahevuM che. 1. kSaura proktaM vipazcidbhirmage puSye careSu ca / jyeSThAzvinIkaradvandvarevatISu ca zobhanam / / 2 // vivekavilAsa, ullAsa 5, lo0 17. mRga nakSatra, puSya nakSatra, cara nakSatra, yeSThA nakSatra, azvinI nakSatra, hasta nakSatra ane revatI nakSatramAM hajAmata karAvavI sArI che ema vidvAnonuM kahevuM che. 2. kSaure rAjAjJayA jAte, nakSatraM nAvalokyate / kaizcittIrthe ca zoke ca, kSauramuktaM zubhArthibhiH // 3 // vivekavilAsa, ullAsa 2, zlo0 18. rAjAnI AjJAthI je hajAmata karAvavI paDe te nakSatra Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 103ra) subhASita-pa-ratnAkara jevAnI jarura nathI hotI. vaLI keTalAka hitakArI puruSanuM kahevuM che ke tIrthasthAnamAM ane zekanA prasaMge (paNa) hajAmata mATe nakSatra jevAnI jarUra nathI. 3. kalpayedekazaH pakSe, romazmazrukacAnakhAn / na cAtmadazanANa, svapANibhyAM ca nottamaH // 4 // vivekavilAsa, ullAsa 2, zlo0 20. eka pakhavADIyAmAM eka vAra rUMvADA, dADhI, mUcha, keza ane nakhane samAravA joIe. pitAnA dAMtanA agrabhAgavaDe nakhane tathA pitAnA hAtha vaDe uttama puruSe kezane samAravA-kAtaravA, kApavA nahIM. 4. hajAmata-niSedha - caturthI navamI SaSThI, caturdazyaSTamI tathA / amAvAsyA ca daivajJaiH, kSaurakarmaNi neSyate // 5 // vivekavilAsa, ullAsa 2, zlo0 15. catha, noma, chaTha, caudaza, AThama ane amAsa, ATalI tithie tiSioe zaurakama( hajAmata)ne mATe IzkelI nathI. ATalI tithie kSIra karAvavuM nahIM. 5. rAtrau sandhyAsu vidyAdau, kSaura noktaM tathotsave / bhUSAbhyaGgAzanasnAnaparvayAtrAraNeSvapi // 6 // vistAra, saTTAra , 22. rAtrie, saMdhyAkALane viSe, vidyAnA AraMbhamAM, utsavamAM, zaNagArane vakhate, atyaMga (tela-mardana) vakhate bhajana Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 1033 ) ane snAna karI rahyA pachI, koI parvane divase tathA yAtrAe athavA saMgrAmane viSe jatAM kSora karAvavuM nahi. 6. abhyaktasnAtAzitabhUSitayAtrAraNonmukhaiH kSauram | vidyAdinizAsandhyAparvasu navame'hni ca na kAryam ||7|| thAvidhi, pR 18* hAmata abhyaMga karyAM pachI, snAna karyAM pachI, jamyA pachI, AbhUSita thayA pachI, prayANune divase, yuddhamAM javA taiyAra thayA hAya te vakhate, vidyA bhaNavAnA pahele divase, rAtri samaye, sadhyA samaye ane patithie tathA hajAmata karAvyA pachInA navame divase kSorakama karAvavuM nahI-hajAmata karAvavI nahI. 7. vALa bIjA pAse ALAvavAH kezaprasAdhanaM nityaM kArayedatha nizcalaH / karAbhyAM yugapat kuryAt, strottamAGge svayaM na tat // 8. | vivevihAra, ullAsa ?, jo 71. prasAdhana manuSya nizcaLa-sthira thaIne dararAja. kezanu eLavuM ( bIjA pAse ) karAvavuM. peAte peAtAnA mastaka upara ekI sAthe banne hAthavaDe te (keza samAravAnuM kA) karavuM nahIM. 8. Oc Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * * * * nAna (62). onddaaN snAna-mahAsnaanN nAma manaHprasAdasadanaM duHsvapnavidhvaMsanaM, zaucasyAyatanaM pralApaharaNa kAmAgnisandIpanam / rUpayotikaraM vapuHsukhakara saMvardhanaM tejasaH, strINAM manmathakArakaM sukhakaraM snAne darzate guNAH // 1 // manoja so. 20. nAna e mananI prasannatAnuM ghara che, azubha svapnane nAza karanAra che, pavitratAnuM sthAna che, pralApane-unmAdane nAza karanAra che, kAmarUpI agnine dIpta kare che, rUpane prakAzita kare che, zarIrane sukhakAraka che, tene vadhAranAra che, ane kAmadeva utpanna karanAra che ane sukhane karanAra che. A pramANe nAnanA daza guNa che. 1. snAna-vidhi pIDyante jantavo yatra, jalamadhye vyavasthitAH / snAne kRte tataH pArtha !, puNyaM pApasamaM bhavet / 2 / mAgavata gha 22. 50 ra, ra08. he arjuna ! je jaLamAM snAna karavAthI temAM rahelA jatuo pIDA pAme che, tethI puNya ane pApa sarakhAM ja thAya che. 2. Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ snAna - (105) gRhe caivottamaM snAna, jalaM caivaM tu zodhitam / tathA tvaM pANDavazreSTha ! gRhe snAnaM samAcara / / 3 / / bhAgavata, skandha 11, a* 9, zlo0 32. he zreSTha pAMDava ! ghera ja zuddha karelA jaLavaDe snAna karavuM e ja uttama che, tethI tuM ghera ja nAna kara. 3. snAna kayAre karavuM - rate vAnte citAdhamasparze duHsvamadarzane / kSaurakarmaNyapi snAyAdalitaiH zuddhavAribhiH // 4 // vivekavilAsa, ullAsa 2, zlo 14. strI-saMga kare, UlaTI thAya, (smazAnamAM) citAne dhUmADo lAge, mAruM svapna Ave ane kSArakarma karAve te gaLelA. zuddha thI nA. 4. dravyasnAna:-- jalena dehadezasya, kSaNaM yacchuddhikAraNam / prAyo'nyAnuparodhena, dravyaM snAnaM taducyate // 5 // snAnATaka haribhadra), zlo0 1. prAye karIne anya je maLAdika tene rokavAmAM asamartha evA pANI vaDe, zarIranA amuka bhAganI zuddhinuM je kAraNa. hoya te dravya snAna kahevAya che. 5. snAna niSedha - dvitIyA varjitA snAne, dazamI cASTamI tathA / trayodazIcaturdazyo. SaSThI paJcadazI kuhaH // 6 // vivekavilAsa, ullAsa 2, lo0 1. Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 1036 ) subhASita-padyaratnAkara bIja, chaTha, AThama, dazama, teraza, caudaza, punama ane amAvAsyAnA divase snAna karavuM nahi. 6. nagnAtaH proSitAyataH, sucelo bhuktabhUSitaH / naiva snAyAdanuvrajya, bandhUna kRtvA ca maGgalam / / 7 / / vivekavilAsa, ullAsa 2, zlo0 3. nagna dazAmAM, rogAdikathI pIDita hoya tyAre, paradezathI Avela, sArAM vastra sahita, bhajana karIne, AbhUSaNe paherIne, bAMdhavAdikane vaLAvIne AvyA pachI temaja mAMgalika kArya karyA pachI snAna karavuM nahIM. 7. ajJAte duHpraveze ca, caNDAlairdUSite'thavA / tarucchanne sazaivAle, na snAnaM yujyate jale / / 8 / vivekavilAsa, ullAsa 2, zlo0 8. ajANya, viSama mArgavALuM, caMDALee dUSita kareluM, vRkSothI DhaMkAyeluM ane zevALavALuM, evA pANImAM nhAvuM e ThIka nathI. 8. kUpe hRde'dhamaM snAnaM, nadyAmeva ca madhyamam / vApyAM ca varjayetsnAnaM, taTAke naiva kArayet // 9 // bhAgavata uttarArdha, skandha 11, a0 13, zlo0 9. kuvAmAM ane hadamAM snAna karavuM te adhama che, nadImAM snAna karavuM te madhyama che, vAvamAM snAna vajevuM joIe ane taLAvane viSe snAna na ja karavuM joIe. 9. Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ snAna ( 1037 ) na prazastaM nizi snAnaM, rAhoranyatra darzanAt / na bhuktottarakAlaM ca, na gambhIrajalAzaye // 10 // mamata, virATaparva, 0 77, 28. rAhunA darzana sivAya anyatra eTale grahaNanA nimitta sivAya bIje vakhate rAtrie snAna karavuM sAruM nathI. bhojana karyA pachI snAna karavuM nahIM, tathA UMDA jaLAzayamAM paNa snAna karavuM nahIM. 10. duSTanuM snAna nirarthaka - mRdo bhArasahasreNa, jalakumbhazatena ca / na zudhyanti durAcArAH, snAtAstIrthazatairapi // 11 // napurALa, vAsaNavg, cAda, ga- 26. hajAra bhAra mATIvaDe ane jaLabharelA se kuMbhavaDe tathA seMkaDo tIrthone viSe snAna karAyA hoya te paNa durAcArI puruSe zuddha thatA nathI. 11. duSTamantargataM cittaM, tIrthasnAnAna zudhyati / zora vadhata, madhamAlamivA 22 sAkRta, cho. 329. zarIranI aMdara rahela dUSita citta tIrthamAM snAna karavAthI zuddha thatuM nathI. jemake apavitra evuM madirAnuM pAtra seMkaDo vakhata jaLathI dhoyuM hoya te paNa te zuddha thatuM nathI. 12. Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASita-padya -ratnAkara ( 1038 ) nAna ane manaH- snAnaM zuddhAmbhasA yattanna kadAcinniSidhyate / tithivArAviza yajJa, vaijAmyo taTIyata / 2 / vivavilAsa, uDDAsa 2, jo .. cekhA pANIthI snAna karavAno niSedha kAi paNa vAre nathI karavAmAM AvyeA. (mAtra) tela cALavA mATe ja tithi, vAra vagere jovAmAM Ave che. 13. na parvasu na tIrtheSu, na saGkrAntau na ca vaidhRto / na viSTau na vyatIpAte, tailAbhyaGgaH prazaspate // 14 // viyejavilAsa, uDDAla 2, jo . parvanA divaseAmAM, tIrthasthAnamAM, 'krAntinA divase, vaidhRtiyeAgamAM, vyatIpAtamAM viSTiyogamAM zarIra tetra cALavAnA niSedha karavAmAM Ave che. 14. ravAnaphaLa:-- AdityAdiSu vAreSu, tApaH kAntitirdhanam / dAridryaM durmagatvaM ca kAmAviH snAnataH kramAt / / 15 vivijJAta, chuAtta 2, jo 2. ravivAre snAna karavAthI tApa thAya che, sAmavAre snAna svAthI teja maLe che, maMgaLavAre snAna karavAthI maraNu nipaje che, mudhavAre snAna karavAthI dhana maLe che, guruvAre snAna karavAthI daridrapaNuM maLe che, zukravAre snAna karavAthI durbhAgya maLe che ane zanivAre snAna karavAthI icchita vastunI prApti thAya che. 15. Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ levajUnA ( pura ) sAcI devapUjAH yena kenApyupAyena, yasya kasyApi dehinaH / santoSaM janayet prAjJastadevezvarapUjanam // 1 // bhAgavata, 126, 60 22, e0 20. DAhyA mANase koI pazu prANIne koI paNa upAyavaDe saMtASa pamADavA te ja kharuM izvara pUjana che. ( AvI sevA karavAthI ja Izvara prasanna thAya che, tethI tenuM pUjana thayuM kahevAya che. ) 1. devapUjA-vidhi:-- dhUpaM dahati pApAni, dIpo mRtyuvinAzanaH / naivedyunipurNa rAjya, prazinA zivatratA // 2 // ravezato, 4. 288. ( ya. vi. graM.) jinezvaranI pUjAmAM karelA dhUpa pApane khALe che, dIvA mRtyunA vinAza kare che, naivedya mATu' rAjya Ape che ane pradakSiNA mAkSane Ape che. ra. pravizya vidhinA tatra, triH pradakSiNayejjinam / pubrAlimiphtamarthya, nairamAM tuyAt // maiM // zeSazAstra, pramaza 5, skre15. Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 1040 ) . subhASita-padya-ratnAkara te jinacaityane viSe vidhipUrvaka praveza karIne jinezva rane traNa pradakSiNA karavI. pachI puSpAdikavaDe tenI pUjA karIne uttama stavanavaDe tenI stuti karavI. 3. zuciH puSpAmiSastotrairdevamabhyayaM vezmani / pratyAkhyAnaM yathAzakti, kRtvA devagRhaM vrajet // 4 / / thoLazAstra, prAza rU, so rara. pavitra thaI gharamAM rAkhelA devane puSa, naveva ane stotravaDe pUcha yathAzakti pacakhANa karI devagRha pratyegAmanA caitya pratye javuM. 4. dravyapUjA svargApavargado dravyastavotrApi sukhAvahaH / hetuzcittaprasattestatkartavyo gRhiNA sadA // 5 // thosAi, pratApa', 05. dravyapUjA A bhavamAM paNa sukha ApanAra che, parabhavamAM varga ane mokSane ApanAra che, tathA cittanI nimaLatAnuM kAraNa che; tethI gRhasthIoe A dravyapUjA avazya karavA lAyaka che. 5. bhAvapUjA ArAdhito'stvasau bhAvastavena vratacaryayA / tasya pUjAdinA dravyastavena tu sarAgatA // 6 // bogasAra, prastAva 1, zlo0 29. Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devapUjA ( 1041 ) A paramAtmA vratanA AcaraNarUpa bhAvastava vaDe ja sarAgatA thAya che, ema keTalAko kahe che, paNa te ThIka nathI. (upalo zloka juo.) 6 ATha bhAva puSpAH-- ahiMsA paramaM puSpaM, puSpamindriyanigrahaH / sarvabhUtadayA puSpaM, kSamA puSpaM vizeSataH // 7 // dhyAnapuSpaM tapaH puSpaM, jJAnapuSpaM ca saptamam / satyaM caivAima puchyuM, tena pu(tu)nti devatAH / / 8 || mAacapurAna, 60 1, o 8. ahiMsA e uttama puSpa che, iMdriyAnA nigraha e bIjuM puSpa che, sarva prANIo upara dayA rAkhavI e trIjuM puSpa che, kSamA e vizeSe karIne cAthuM puSpa che, dhyAna e pAMcamuM puSpa che, tapa e chaThThuM puSpa che, jJAna e sAtamu puSpa che, ane satya e AThamuM puSpa che. A puSpAvarDa pUjavAthI devatAe tuSTamAna thAya che. 7, 8. ahiMsA prathamaM puSpaM, dvitIyaM karaNagrahaH / ttIya mRtA, patartha kSAneiva 2 || o || namastu pazcamaM puSpaM, dhyAnaM dAnaM ca saptamam / satyaM caivASTamaM puSpametaistuSyati kezavaH // 10 // vadmapurA, 53 4, 60 84,o-27. ahiMsA paheluM puSpa che, iMdriyAnA nigraha bIjuM puSpa 15 Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 104ra ) subhASita-pa-ratnAkara che, jIvadayA trIjuM puSpa che, kSamA e cothuM puSpa che, zamatA e pAMcamuM puSpa che, yAna e chaDuM puSpa che, dAna e sAtamuM puSpa che ane satya e AThamuM puSpa che. A puSpavaDe zrIkRSNa bhagavAna tuSTa thAya che. 9, 10. devapUjA phaLA phalaM pUjAvidhAtuH syAt , saubhAgyaM janamAnyatA / aizvarya rUpamArogyaM, svargamokSasukhAnyapi // 11 // pAnDaravaritra ()* jinezvaranI pUjA karanAra manuSyane saubhAgya, lekane viSe mAna, aizvarya, rUpa, nIrogatA ane svarga tathA mokSanAM sukha, A sarva phaLa prApta thAya che. 11. yAnti duSTaduritAni dUrataH, kurvate sapadi sampadaH padam / bhUSayanti bhuvanAni kIrtayaH, pUjayA vihitayA jagadguroH // 12 // 3ghanatA , pR. 200, (4 . iM.) jagadgurunI-jinezvaranI pUjA karavAthI duSTa pApa dUra jatAM rahe che, tatkALa saMpattio sthAnane kare che ane kItio bhuvanane zelAve che eTale jagatamAM kIrti vistAra pAme che. 12. karoti puSpairjinanAyakasya, pUjAM trikAlaM tanumAn sadA yaH / tasyAmarezAvaninAthacakravAdilakSmIrvazagA bhaved drAk // 13 // pu nayat, g0 2. Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devapUjA (1043) je prANuM hamezAM traNe kALa puSpavaDe niMdranI pUjA kare che te prANIne deveMdra, narendra ane cakravartI vagerenI lakSmI zIgha vaza thAya che. 13. jinArcAkArakANAM na, kujanma kugatirna ca / na dAridyaM na daurbhAgya, na cAnyadapi kutsitam // 14 // viSaSTiH, parva 10, sa.11, zlo0 378. jinezvaranI pUjA karanArA prANIone kujanma, mugati, dAridra, durbhAgya ane bIjuM kAMI paNa kutsita-niMdita hetuM nathI. 14. pApaM lumpati durgati dalayati vyApAdayatyApadaM, puNyaM saJcinute zriya vitanute puSNAti nIrogatAm / saubhAgyaM vidadhAti pallavayati prItiM prasUte yazaH, svarga yacchati niItiM ca racayatyarcAhatAM nirmitA // 15 // sinduraprakaraNa, zlo0 9. je jinezvaranI pUjA karI hoya to te pApane lepa kare che, durgatine daLI nAMkhe che, Apattine nAza kare che, puNyane ekatra kare che, lakSmIne vistAre che, nIrogapaNane puSTa kare che, saubhAgyane kare che, prItine pallavita kare che, yazane utpanna kare che, svargane Ape che ane mokSane race che. 15. svargastasya gRhAGgaNaM sahacarI sAmrAjyalakSmIH zubhA, saubhAgyAdiguNAvalivilasati svairaM vapurvezmani / saMsAraH sutaraH zivaM karatalakroDe luThatyaJjasA, yaH zraddhAbharabhAjanaM jinapateH pUjAM vidhatte janaH // 16 // sindUraprakaraNa, zlo. 10. Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 1044) subhASita-padya-ratnAkara maTI zraddhAnA sthAnarUpa je mANasa jinezvaranI pUjA kare che tenA gharanuM AMgaNuM ja svarga samAna che, cakavartInI zubha lakSamI tenI sakhI che, saubhAgya vagere guNenI zreNI tenA zarIrarUpI gharane viSe IcchA pramANe vilAsa kare che, tene saMsArasamudra sukhe taravA lAyaka thAya che ane tenA hastatalanA madhya bhAgamAM zIghapaNe mukti ALeTe che. 16. jinapUjA - yaH puSpairjinamarcati smitasurastrIlocanaiH so'rcyate, __ yastaM vandata ekazastrijagatA so'harnizaM vandyate / yastaM stauti paratra vRtradamanastomena sa stUyate, yastaM dhyAyati klaptakarmanidhanaH sa dhyAyate yogibhiH // 17 // siprajaLa, ra0 22. je manuSya jinezvarane pupivaDe pUje che te puruSa devAganAonAM vikavara locanevaDe pUjAya che, je manuSya jineMdrane eka vAra ja vaMdana kare che tene traNa jagata niraMtara vAMde che, je manuSya te bhagavAnanI stuti kare che tenI parakamAM IMdranA samUha stuti kare che, tathA je manuSya te prakSunuM dhyAna kare che te karmano nAza karanAra puruSanuM cogIo dhyAna kare che. 17. prasAdanArtha jagatAM jano yathA, karoti ceSTA vividhAM samAdarAt / Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devapUjA ( 105 ) tathaiva ced vizvapateH prasAdane, tanoti siddhiH sulabhA bhavet tadA / / 18 / / muni himAMzuvijaya jema jagatane-( jagatamAM kahevAtA rAja, zeTha, strI vagere meTA AkarSaka mAne) prasanna karavA manuSya bahu AdarapUrvaka aneka prakAranI pravRtti kare che tevI ja pravRtti (ceSTA) je te paramAtmAne prasanna karavA kare che, tene ( manuSyane) badhI (ahika ane pAralaukika ) siddhio sahelI thaI jAya-maLI Ave. 18. gRhAdikarmANi vihAya bhavyAH, __ zrIvItarAgaM paripUjayanti / ye zuddhabhAvAtridazAdhipatvaM, sampAdayantyAzu zivaM krameNa // 19 // je bhavya prANIo pitAnA ghara vagerenAM kAryone choDIne zuddha bhAvathI zrIvItarAganI pUjA kare che teo devenuM iMdrapaNu bhagavAne anukrame zIgha mokSane meLave che. 19. jinendrapUjA sugati tanoti, dadAti rAjyaM ca surendralakSmIm / chinatti duHkhAni ca dehabhAjAM, narotAM rAti surata 2 || 20 jinezvaranI pUjA prANIone sadgati vistAra che, rAjya Ape che, svarganI lakSmI Ape che, duHkhane chedI nAkhe che, nIrogIpaNuM Ape che, tathA sAruM rUpa Ape che. 20. Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhojana (53 ) mantra-mahimA: lajjA snehaH svaramadhuratA buddhayo yauvanazrIH, prANAtaGkaH pavanasamatA duHkhahAnirvilAsaH / dharmaH zAstraM suragurumatiH zaucamAcAra cintA, pUrNe sarve jaTharapiThare prANinAM sambhavanti // 1 // jainapaJcatantra, pR0 247, zlo0 73. salla, sneha, bhadhura svara, buddhi, yuvAvasthAnI zolA, prAzuno vistAra vAyunI samatA-tujhyatA, duHmano vinAza, vizvAsa, dharma, zAstra, deva bhane gurune viSe buddhi, shothpavitratA ane AcAravicAra e sarve guNeA prANIonu peTa pUrNa bharAyelu hAya tA ja sabhave che. 1. annaM vai prANinAM prANA, annamojaH pradauSadhI / | tasmAdannasamaM ratnaM na bhUtaM na bhaviSyati // 2 // " vaitharasarAjasamuzcaya, pra0 8. zlo0 47. anna ja prANIonA prANa che ane anna ja zarIranA maLane ApanAra uttama auSadha che, tethI A pRthvI para anna jevuM khIjuM kAI ratna thayuM nathI ane thaze paNa nahIM. 2. Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhajana ( 1947 ) bhojana samaya: devasAdhupurasvAmisvajanavyasanAdiSu / grahaNe ca na bhoktavyaM, satyAM zaktau vivekinA // 3 // vivekavilAsa, ullAsa 3, zlo0 19. vivekI puruSe zakti hoya te deva, sAdhu, nagarane svAmI ane svajana, emAMnA keIne paNa kaSTa vagere prApta thayuM hoya, tathA caMdra sUryanuM grahaNa hoya te vakhate bhejana karavuM nahIM. 3. kone jamADIne jamavuM - piturmAtuH zizUnAM ca, garbhiNIvRddharogiNAm / prathamaM bhojanaM datvA, svayaM bhoktavyamuttamaiH // 4 // vivekavilAsa, ullAsa 3, zlo0 20. uttama purue pitAne, mAtAne, bALakane, garbhiNane, vRddhane tathA rogIne prathama bhejana ApIne pachI pitAe bhejana karavuM joIe. 4. yAmamadhye na bhoktavyaM, yAmayugmaM na laSayet / yAmamadhye rasotpattiryugmAdUrdhva balakSayaH // 5 // Ayurveka, mAdhyani zANA, mo. 280. divasanA pahelA pahoramAM bhejana karavuM nahIM, tathA be paherane ullaMghana karavA nahIM eTale be pahora pUrA thAya tyAM sudhI bhUkhyA rahevuM nahIM; kemake pahelA paheramAM bhejana Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1048 ) subhASita-padya-ratnAkara karavAthI rasanI utpatti thAya che ane be pahora gayA pachI bhejana karavAthI baLane kSaya thAya che. pa. bhajana kevuM levuM - hitaM mitaM sadA'znIyAt, yatsukhenaiva jIryate / dhAtuH prakupyate yena, tadanaM varjayedyatiH // 6 // skRti, 0 2012. sukhe karIne jIrNa-pAcana thAya tevuM hitakAraka ane mApasara anna khAvuM joIe, paraMtu jenAthI zarIranI dhAtu kopa-vikAra pAme tevuM anna munie varjavuM joIe. 6. AhArasya tu dvau bhAgau, tRtIyamudakasya tu / vAyoH saJcaraNArthAya, caturthamavazeSayet / / 7 // kAtyAyana. pitAnA udaranA be bhAga pUrAya teTale AhAra kare, trIjo bhAga jaLathI pUrNa kare ane cotho bhAga vAyunA saMcArane mATe khulle-khAlI rAkha. 7. kevI rIte bhejana na karavuM - sAkAze sAtape sAndhakAre drumatale'pi ca / kadAcidapi nAznIyAdUrvIkRtya ca tarjanIm // 8 // virahyANa, vastrAla , jo 20. ughADI jagyAmAM, taDakAmAM, aMdhArAmAM, vRkSa nIce ane aMguThA pAsenI AMgaLI uMcI rAkhIne kaI vakhata bhojana karavuM nahi. 8. Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAjana ( 104 ) aghautamukhahastAMrnigrazca malinAMzukaH / savyena hastenopAttasthAlo bhuJjIta na kvacit / / 9 / / vivekavilAsa, ullAsa 3, zlo0 31. hAtha, mAhu' ane paga dhAyA vagara, melA kapaDA paherIne ane DAbA hAthamAM thALI pakaDIne kadApi bhAjana karavuM nahi. 9. ekavastrAnvitazcArdravAsA veSTitamastakaH / avitro'tinAthatra, na munnIta vizvakSaLaH || 0 || vivizvAsa, uDDIsa rU, jo phara. buddhizALI mANase eka kapaDu paherIne, lIluM kapaDuM paherIne, mastaka upara kapaDuM vIMTALIne, zarIra pavitra karyAM vagara ane bahu ja lelupatApUrvaka bAjana karavuM nahi. 10. upAnatsahito vyagracittaH kevalabhUsthitaH / paryaGkastho vidigyAmyAnano nAdyAtkrazAsanaH // 11 // vivijAna, guDDAR 3, jo 32. joDA paherIne, vyagra citte, kevaLa bhUmi upara ja besIne, palaMga upara besIne, vidizA (khUNA) ane dakSiNa dizA tarapha moDhuM rAkhIne ane sAMkaDA Asana upara besIne bheAjana karavuM nahiM. 11. Asanasthapado nAdyAccaNDAlaizca nirIkSitaH / patitaizca tathA bhinne, bhAjane maline'pi ca // 12 // vivavilAsa, uDDAsa, jJe. rU. Asana upara paga rAkhIne, caMDAla ane dhama bra Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 1050) subhAvita-padya-ratnAkara mANasonI dekhatAM ane tUTelAM tathA gaMdA vAsaNamAM bhejana karavuM nahi. 12. bhajana kevuM na khAvuM - amedhyasambhavaM nAdyAd dRSTaM bhrUNAdighAtakaH / rajasvalAparispRSTamAghAtaM gozvapakSibhiH // 13 // vivekavilAsa, ullAsa 3, zlo0 35. apavitra vastunuM baneluM, bALaka vagerenI hatyA karanAra puruSe joyeluM, aDAyelI strInuM aDeluM ane baLada kutarA ane paMkhIe zuM gheluM bhejana khAvuM nahi. 13. ajIrNamAM bhejana tyAga - ajIrNe punarAhAre, gRhyamANaH prakopayet / vAtaM pittaM tathA zleSmadoSamAzu zarIriNAm // 14 // vivihAra, ra 3, 0 22. ajIrNa mAM AhAra karavAthI manuSyane tatkALa vAta, pitta ane kapha deSa prakopa pAme che. 14. maina bhejana phaLA- yastu saMvatsaraM parNa bhukte maunena sarvadA / yugakoTisahasreSu, svargaloke mahIyate // 15 // risRti, kathAga 2, 30 rUra. je manuSya saMpUrNa eka varSa sudhI haMmezAM maunapaNe bhejana kare te hajAra karoDa yuga sudhI svargalekamAM pUjAya che. 15. Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhojana ( 1051 ) bhUkhyA bhojana karavuM - agnAvudIrNe jAtAyAM, bubhukSAyAM ca bhojanam / AyurbalaM ca varNa ca, saMvardhayati dehinAm // 16 // vivitrata, chAsa rU, 30 22. jaTharAgni pradIpta thAya ane bhUkha barAbara lAgI hoya te vakhate bhajana karavAthI manuSyanuM AyuSya, baLa ane vaNe vRddhi pAme che. 16. jevuM bhejana tevI saMtati - dIpo bhakSayate dhvAntaM, kajjalaM ca prasUyate / caLa mAlitya, gAyate tAdA prajJA || 7 || vAsanA , spya 8, mAtra rU. dIve aMdhakAranuM bhakSaNa kare che tethI te kAjaLane utpanna kare che, te ja pramANe manuSya hamezAM jevuM anna khAya che tevI ja tenI saMtati utpanna thAya che. 17. cha RtunuM bhajana - sUkSmaM godhUmacUrNa ghRta-guDasahitaM nAlikerorukhaNDa, __ elA-patrAdi-suNThi-marica-tajayutaM pezalaM nAgapuSpam / paktvA tAne kaTAhe TalapaTalatala pAvake mandakAntau, dhanhemantakAle pracuraghRtayutA bhujyate lApanazrIH // 18 // sArasahitA, dayA, 7, 24 ghI goLa sahita ghaune jhINe ATe, nALIyeranI sAthe ghaNuM khAMDa, elAyacI, tamAlapatra, suMTha, marI ane tajavaDe Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 105ra ) subhASita-padya-ratnAkara yukta manahara nAgapuSpanAgaravelanuM pAna, tAMbAnA pAtramAM maMda kAMtivALA agni upara pakAvelI ghaNu ghIvaDe yukta lApazIH A sarva padArtha hemaMta RtumAM dhanya puruSe khAya che. 18. zaradi yajjalaM pItaM, yadbhuktaM pauSamAghayoH / jyeSThApADhe ca yatsuptaM, tena jIvanti mAnavAH // 19 // zakAtA, mA 2, pR. 24. ( i. sa. )* zarada ThatumAM (Ase tathA kArtika mAsamAM ) je jaLa pIdhuM hoya, piSa ane mAgha mAsamAM je bhajana karyuM hoya, tathA jeTha ane aSADa mAsamAM je nidrA lIdhI hoya tenAthI manuSya jIve che eTale te te mAsamAM te te padArtho jIvitane puSTi karanArA che. 19 varSAsu lavaNamamRtaM, zaradi jalaM gopayazca hemante / zizire cAmalakaraso, ghRtaM vasante guDazca grISmAnte // 20 // 3raprAsA, mA 2 pR0 24. ( )* varSA RtumAM mIThuM-lUNa amRta samAna che, zarada RtumAM jaLa amRta samAna che, hemaMta RtumAM gAyanuM dUdha amRta samAna che, zizira RtumAM AmaLAne rasa amRta samAna che, vasaMta RtumAM ghI amRta samAna che ane grISma RtumAM goLa amRta samAna che. 20. bhAjana pachI zuM karavuM ane zuM na karavuM - kareNa salilAi~Na, na gaNDau nAparaM karam / nekSaNe ca spRzetkintu, spaSTavye jAnunI zriye // 21 // vivekavilAsa, ullAsa , zlo0 54. Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhojana ( 1053 ) (bhejana karyA bAda dhoyele ) bhIne hAtha gAla upara, DAbA hAthe ane bane AMkhee aDADe nahIM, paraMtu e hAtha banne DhIMcaNa upara lagADavo maMgaLakArI che. 21 mA kareNa karaM pArtha ! mA gallau mA ca cakSuSI / jAnunI spRza rAjendra ! bhartavyA bahavo yadi // 22 // vivekavilAsa, ulAsa 3, zlA0 55. he rAjAdhirAja arjuna ! je tuM ghaNA mANasonuM piSaNa karavA cAhate hoya te (bhInA) hAthe hAthane, gAlane ke AMkhane sparza na karatAM DhIMcaNane sparza karaje. 22. bhojanAnantaraM yAcyaM, zalAkAdvayamAdarAt / yadyekA patitA bhUmAvAyuvittaM ca hIyate // 23 // vivecatrAsa, rAsa rU, ra0 ha. bhajana karI lIdhA pachI vinayapUrvaka (dAMta khetaravA mATe) be saLIo mAgavI ane emAMthI eka je jamIna upara paDI jAya te dhana ane AyuSyane nAza thAya. 23. bhojanAnantaraM vAmakaTistho ghaTikAdvayam / zayIta nidrayA hInaM, pUrva padazataM vrajet // 24 // vivekavilAsa, ullAsa , zlo0 11. bhajana karyA pachI sauthI pahelAM so DagalA cAlavuM ane tyArabAda be ghaDI sudhI DAbe paDakhe uMgha lIdhA vagara sUvuM. 24. Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 1054). - subhASita-padya-ratnAkara cahAniMdA - prajJaira staruNajaraThaH brAhmaNairantyajAtaiH, paurAmyairnarapativarairnirguhaini:svakaizca / prAtaH sAyaM niyamitatayA'bhyacito bhaktibhAvAd hAhA ! cAhA ! hata kaliyuge karSati prANavittam // 25 // buddhizALI ane buddhihIna, taruNa ane vRddha, brAhmaNa ke zUddha, zaherI ke grAmINa, rAjA, ghara vagaranA ke garIba-nirdhana, savAre ke sAMje niyamitapaNe bhaktipUrvaka cAnI pUjA kare che-caDA pIve che, kharekhara A cahA kaLiyugamAM prANa ane paisAnuM pANI kare che. 25. Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jwahoejeon kSudhA ( 54 ) p naan kSudhAnI vedanA:tyajetkSudhAta mahilAM saputrAM, khAdet kSudhArttA bhujagI svamaNDam / bubhukSitaH kiM na karoti pApaM ? kSINA narA niSkaruNA bhavanti // 1 // kAravimaNDala, sarga 3, zlo0 27. bhUkhathI pIDAye mANutra putra sahita srInA tyAga kare che, bhUkhathI pIDAyelI sarpiNI peAtAnAM IMDAMne khAI laya che, lUNyo bhAlu yu pAya na re ? ( 2 ) kSI thayesA bhASyaseo hayA rahita ( nirdaya ) thAya che. 1. lUNyo zuM na re : mAnaM muJcati gauravaM pariharatyAyAti dInAtmatAM, lajjAmutsRjati zrapatyadayatAM nIcatvamAlambate / bhAryAbandhusutAsute pakRtIrnAnAvidhAveSTate, ki ki yana karoti ninditamapi prANI kSudhApIDitaH 1 || 2 || kSudhAthI pIDA pAmelA prANI kayA kayA ni-krita kAryane paNa nathI karatA ? sarva kAryane kare che; kemake te mAnane Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 1056) subhASita-pa-ratnAkara mUkI de che, gauravane tyAga kare che, dInatAne pAme che, lajajAne tyAga kare che, nirdayapaNAne Azraya kare che, nIyatAnuM avalaMbana kare che, tathA strI, baMdhu, putrI ane putrane viSe paNa vividha prakAranA apakAra kare che. 2. sudhAH sarva anarthakArI - Adau rUpavinAzinI kuzakarI kAmasya vidhvaMsinI, putradhAtukalatrachedanakarI lajjAM ca nirnAzinI / jJAnaM mandakarI tapaHkSayakarI dharmasya nirmUlanI, sA mAM pIDati sarvadoSajananI prANaprahArI kSudhA // 3 // mArkaNDapurANa, skandha 9, adhyAya 17, zlo0 9. je sudhA prathama rUpane vinAza kare che, pachI zarIrane kuza kare che, kAmane nAza kare che, putra, bhAI ane strInuM chedana kare che, lajajAne nAza kare che, jJAnane maMda kare che, tapane kSaya kare che ane dharmane nirmaLa (nAza) kare che, te sarva deSane utpanna karanArI tathA prANanuM haraNa karanArI sudhA mane atyaMta pIDA kare che. 3. Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che nai (paNa) che kevuM jaLa na pIvuM - na pibet pazuvattIyaM, pItazeSaM ca varjayet / tathA nAzinA jevuM, vayaH vacce mite yataH || 8 || vivevasTAra, skAra rU, 30 jarU. pazuonI mAphaka pANI pIvuM nahi temaja eDuM pANI paNa pIvuM nahi ane jarUrata pramANenuM pANI ja guNakArI hevAnA kAraNe bAvaDe pANI pIvuM nahi. 1. jaLa kema pIvuM -- atyambupAnAnna vipacyate'nna manambupAnAcca sa eva doSaH / tasmAnaro vahnivivardhanArtha, mupdurvAri visari | 2 | ghaNuM jaLa pIvAthI anna pacatuM nathI ane jaLa nahIM pIvAthI paNa te ja doSa thAya che eTale ke anna pacatuM nathI; tethI manuSya jaTharAgnine vadhAravA mATe vAraMvAra thoDuM thoDuM jaLa pIvuM joIe. 2. Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 1058 ) jaLanA anaMta suzASita-padma-ratnAkara vAH-- kusumbhakuGkumAmbhovabhicitaM sUkSmajantubhiH / na dRDhenApi vastreNa, zakyaM zodhayituM jalam // 3 // uttaramImAMsA, htI 38. kunnuba ane kaMkunA jaLamAM jema te raga vyApIne rahela che tema jaLamAM sUkSma jaMtuo pazu vyApIne rahelA che, tethI dRDha-jADA vajravarDa paNuM jaLa zeAdhI zakAya tema nathI. 3. lUtAsyatantupatite, ye bindau santi jantavaH / sUkSmA bhramaramAnAste, naiva mAnti triviSTape // 4 // mahAmAta, zAntirva, a0 16, zlo 30. karALIyAnI jALamAMthI paDelA eka ja biMdumAM jeTalA sUkSma jaMtuo rahelA che te badhA jo bhramarA jevaDA manI jAya te traNe leAkamAM na samAI zake. 4. jaLanA guNaH-- ajIrNe bheSajaM vAri, jIrNe vAri balapradam / amRtaM bhojanArthe tu bhuktasyopari tadviSam // 5 // vRddhALanIti, 60 8, jo 7. g ajINu thayu hoya tyAre jaLa pIvu e tenuM auSadha che, jINu thayA pachI jaLa pIvuM te baLa ApanAruM che, adha bhAjana karIne jaLa pIvu te amRta samAna che ane jamyA pachI tarata jaLa pIvuM te beSa samAna che. pa. Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jala (1058) aLagaNa jaLathI pApa - grAmANAM saptake dagdhe, yat pApaM samutpadyate(jAyate kil)| tat pApaM jAyate pArtha ! jalasyAgalite ghaTe // 6 // viSNupurANa. he arjuna ! sAta gAma bALavAthI jeTaluM pApa thAya che, teTaluM pApa eka ghaDo aLagaNu pANI vAparavAthI thAya che. 6. saMvatsareNa yat pApaM, kaivartasyaiva jAyate / ekAhena tadApnoti, apUtajalasaGgrahI // 7 // padmapurANa, prabhAsakhaNDa, a0 36, zlo042. marachImAra eka varSamAM jeTaluM pApa kare che, teTaluM pApa gaLyA vinAnA jaLane saMgraha karanAra eka divasamAM ja pAme che. 7. sAsana vidha:-- SaTtriMzadaGgalAyAma, viMzatyaGgalavistRtaM / dRDhaM galanakaM kArya, bhUyo jIvAna vizodhayet // 8 // liGgapurANa, a0 117, zlo0 101. chatrIza AMgaLa lAMbuM ane viza AMgaLa paheluM evuM daDha gaLaNuM karavuM, ane te vaDe pharIthI jIvane zodhavApANa gaLIne chAnI rakSA karavI. 8. viMzatyaGgalamAnaM tu, triMzadaGgalamAyatam / tad vastraM dviguNIkRtya, gAlayitvA pibejalam // 9 // tasmin vastre sthitAn jIvAn, sthApayet jalamadhyataH / evaM kRtvA pibet toyaM, sa yAti paramAM gatim // 10 // mahAbhArata, Adiparva, a0 30, zlo, 13. Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 106 ) subhASita-padya-ratnAkara viza AMgaLa pahoLuM ane trIza AgaLa lAMbuM evuM vastra bevaDuM karIne tenA vaDe jaLa gaLIne pachI pIvu ane te vastramAM je jI rahelA hoya temane jaLamAM mUkI devA. A pramANe karIne je mANasa jaLa pIe che te mANasa parama gatine-mokSane pAme che. 9, 10. tatra sthAne sthitAn jIvAn, sthApayejjalamadhyataH / nIvarakSapadeza, pharva manukivI ? manusmRti, pUrvamAna, jhoDa rUra. te jaLa gaLelA vastramAM rahelA jIvone temanuM rakSaNa karavAne mATe jaLane viSe sthApana karavA, ema manue kahyuM che. 11. gaLela jaLathI puNyaH trailokyamakhilaM datvA, yatpuNyaM vedapArage / tataH koTiguNaM puNyaM, vastrapUtena vAriNA // 12 // juvALa, 0 26, 0 01. vedanA pArane pAmelA evA brAhmaNane samagra traNa bhuvananuM dAna ApavAthI je puNya thAya che, tethI karoDagaNuM puNya vastravaDe gaLeluM pANI vAparavAthI thAya che. 12. yaH kuyAt sarvakAryANi, vastrapUtena vAriNA / sa muniH sa mahAsAdhuH, sa yogI sa mahAvratI // 13 // viSNupurANa, 30 27, 0 8. je mANasa vathI gaLelA pANI vaDe ja sarva kAryo kare che te ja muni che, te mahAsAdhu che, te ja yogI che ane te ja . mahAvratI che. 13. Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RSHASHISHSAR 6 svAdhyAya (56) 6 RASHASANSAR svAdhyAya mahimA - svAdhyAyaguNane yatnaH, sadA kAryoM manISibhiH / koTidAnAdapi zreSThaM, svAdhyAyasya phalaM yataH // 1 // upadezakalpavallI, pallava 15, zlo0 9. buddhimAnee hamezAM svAdhyAya gaNavAmAM yatna kare joIe, kAraNa ke karoDonA dAnathI paNa svAdhyAyanuM phaLa zre4 cha. 1. svAdhyAyanA prakAra - svAdhyAyaH paJcadhA jJeyo vAcanA pracchanA tathA / parAvRttiranuprekSA, dharmasambandhinI kathA // 2 // upadezakalpavallI, pallava 15, zlo. 5. vAcanA, pracchanA, parAvRtti, anuprekSA ane dharma saMbaMdhI kathA : e pramANe pAMca prakAre svAdhyAya jANuM. 2. svAdhyAya-2 vi12: vAcanA tu gurUpAnte'dhyayanaM vinayena yat / pracchanA'dhItazAstrAntargatasaMzayanirNayaH // 3 // upadezakalpavallo, pallava 15, zlo0 6. gurumahArAja pAse vinayapUrvaka je bhaNavuM te vAcanA Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 1062 ) subhASita-padma-ratnAkara hevAya, ane bhaNelA zAstronI aMdara rahI gayelA saMzayAne pUchI tenA nirNaya karavA te pracchanA kahevAya. 3. parAvRttiH purAdhItAgamoccAraH punaH punaH / tadvicArastvanuprekSA, vyAkhyA dharmakathA bhavet // 4 // upadezakalpavallI, pallava 15, 07. pahelAM bhaNelAM zAstronA vAra'vAra uccAra karavA-AvRtti karavI te parAvRtti kahevAya, e bhaNelAM zAstronI vicAraNA karavI te anuprekSA kahevAya ane tenuM vyAkhyAna karavuM' te dharmakathA kahevAya. 4. ravAdhyAya saMkhyAH-- zramaNaiH zrAvakaizvApi, kriyAkaraNatatparaiH / caturvAraM vidhAtavyaH, svAdhyAyo'yamaharnizam || 5 | upadezakalpavallI, pallava 15, zlo0 8. kriyA karavAmAM tatpara evA sAdhuoe tathA zrAvakoe paNa rAtadivasamAM cAra vAra svAdhyAya karavA joie. pa. Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ R 6 caturmAsa (57) 5 caturmAsa kartavya - upavAsasya niyama, sarvadA maunabhojanam / tasmAtsarvaprayatnena, cAturmAsye vratI bhavet // 1 // bhaviSyottarapurANa, a0 29, zlo0 32. -tethI karIne comAsAnA cAra mAsamAM sarva prayatnathI eTale pitAnI jeTalI zakti hoya teTalI zakti pheravIne vratavALA thavuM-vata grahaNa karavuM; temaja amuka amuka tithie upavAsane niyama kare ane sadA maunapaNe bhajana karavuM. 1. caturmAsa varksa - yogasthe ca hRSIkeze, yadvayaM tanizAmaya / pravAsaM naiva kurvIta, mRttikAM naiva khAnayet // 2 // yogatArAvalI, zlo0 53. viNa cAturmAsamAM yogane viSe rahe che te vakhate je je varjavAnuM che te tuM sAMbhaLa-cAra mAsamAM pravAsa kare nahIM, tathA mATI khodavI nahi. 2. parAnaM varjayedyastu, tasya puNyamanantakam / bhuJjate kevalaM pApaM, yo (ye) maunena na bhuJjate // 3 // mArkaNDapurANa, a0 10, zlo0 22. Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 1064) , subhASita-padya-ratnAkara catumasamAM je puruSa bIjAnA annanuM bhojana na kare tene anaMta puNya prApta thAya che, tathA jeo maunapaNe bhajana karatA nathI teo kevaLa pApanuM ja bhejana kare che. 3. ekAnena mahIpAla ! cAturmAsyaM niSevate / caturbhujo naro bhUtvA, prayAti paramaM padam // 4 // mAmAta, 3 , 40 8, 0 24. he rAjA ! caturmAsamAM je eka ja annanuM bhajana kare che te nara cAra bhujAvALo ( viSNurUpa) thaIne mokSapadane pAme che. 4. vRntAkAn rAjamASAMzca, ballakulatthAMzca tUvarIm / kaliGgAni tyajedyastu, mUlakaM tandulIyakam // 5 // vAsANA, pUrvArdha, 0 3, 0 0. vRtAka-rIMgaNa, rAjamASa-aDada, vAla, kaLathI. tuvera, kAlIMgaDA, mULA ane tAMdalIyAnI bhAjI vagerene tya ga kara. 5. caturmAsamAM lagnaniSedha- varSAsu zubhakAryANi, nAnyAnyapi samAcaret / gRhiNAM mukhyakAryasya, vivAhasya tu kA kathA ? // 6 // vasUtrabhuvadhi cA. 7, pR. 223 (mAtmA.sa.)* varSARtumAM bIjA paNa zubha kAryo karavA na joIe, Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturmAsa teA pachI gRhasthIonuM mukhya kArya je vivAha te temAM zuM kahevuM ? 6. caturmAsa kavyaphaLaH ( 1065 ) na karavA ekAntaropavAsI ca brahmaloke pra ( ma ) hIyate / dhAraNAnnakha lomAnAM, gaGgAsnAnaM dine dine // 7 // mottapurAna, a ra, jo . caturmAsamAM je puruSa ekAMtara upAvAsa kare te brahmaleAkamAM jAya che, tathA nakha ane keza dhAraNa karavAthIvadhAravAthI hamezAM gaMgAsnAna jeTaluM puNya thAya che. 7. Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vana ( 18 ) vacana : kharuM' bhUSaNaH-- ki hAraiH kimu kaGkaNaiH kimasamaiH karNAvataMsairalaM, keyUrairmaNikuNDalairalamalaM sADambarairambaraiH / puMsAmekamakhaNDitaM punaridaM manyAmahe maNDanaM, ya niSpIDitapArvaNA mRtakarasyandopamAH sUktayaH // 1 // manuSyAne hAravaDe zu che ? kaMkaNu pahevArathI zu che ? uttama karNanA AbhUSaNuvaDe zuM che? khAjubaMdha paheravAthI saryuM.,maNinA kuM Dala paheravAthI saryuM, "ne ADaMbaravALA vasrovaDe paNa saryuM.. ( A sarva kAMi paNa zAbhA ApanArAM nathI. ) paraMtu vAdaLAM vagerenA AvaraNa rahita zarada punamanA caMdranI cAMdanI jevuM eka subhASita ja puruSonuM akhaMDa AbhUSaNu che ema ame mAnIe chIe. 1. keyUrA na vibhUSayanti puruSaM hArA na candrojjvalA na snAnaM na vilepanaM na kusumaM nAlaGkRtA mUrdhajAH / vANyekA samalaGkaroti puruSaM yA saMskRtA dhAryate, kSIyante khalu bhUSaNAni satataM vAgbhUSaNaM bhUSaNam // 2 // nItirAtaja ( mahI ), e 1. puruSane mAjIma dha zALAvatA nathI, caMdra jevA ujajavaLa hAra zALAvatA nathI, snAna zAbhAvatu nathI, vilepana zALA Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vacana ( 1067). vatuM nathI, puSpanI mALA zelAvatI nathI, tathA sApha karelA keze zobhAvatA nathI paraMtu je eka sArI vANuM dhAraNa karavI te ja puruSane zobhAve che, kemake anya bhUSaNene te kSaya thAya che, paraMtu vANIrUpI bhUSaNa ja niraMtaranuM bhUSaNa che. 2. vacana jAtilakSaNa - na jArajAtasya lalATabhRGga, kule prasUtasya na pANipanam / yadA yadA muJcati vAkyavANaM, tadA tadA jAtikulapramANam // 3 // jArathI utpanna thayelA manuSyane mAthe zIMgaDA hotA nathI, tema ja ucca kuLamAM utpanna thayelA manuSyanA hAthamAM kamaLa hetuM nathI, paraMtu jyAre jyAre vacanarUpI bAsune mUke che tyAre tyAre tenAM jAti ane kuLa jaNAI Ave che. 3. kevuM vacana bolavuM-- paro ruSyatu vA mA vA, viSavat pratibhAtu vaa| bhASitavyA hitA bhASA, svapakSaguNakAriNI // 4 // triTi , parva 20, 3 22, skoTa rUrU. * bIje eTale sAme mANasa roSa kare athavA na kare, athavA viSa jevuM tene bhAse te paNa DAhyA puruSe pitAnA pakSane guNa karanArI ane hitakAraka ja bhASA bolavI. 4. vimarzapUrvakaM svArthasthApakaM hetusaMyutam / . stokaM kAryakara svAdu, nirgavaM nipuNaM vadet // 5 // vidhekavilAsa, ullAsa 8, zlo0 312. Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 1968) subhASita-padya-ratnAkara vicAra yukta, potAnA kahevAnA Azayane batAvanAruM, sakAraNa, TuMku, potAnA kAryane pAra pADanAruM, mIThuM, abhimAna vagaranuM ane buddhiyukta (evuM vAkaya) balavuM joIe. 5. ukaH sapratimo brUyAta, sabhAyAM sUnRtaM vacaH / anullaNThamadainyaM ca, sArthakaM hRdayaGgamam // 6 // vivekavilAsa, ullAsa 8, zlo0 313. sabhAmAM kaMI pUchavAmAM Ave tyAre sAcuM, madhura, saraLa, dInatA vagaranuM, artha yukta ane hRdayane asara kare evuM vAkaya bolavuM joIe. 6. udAraM vikathonmuktaM, gambhIramucitaM sthiram / apazabdojjhitaM lokamarmAsparzi sadA vadet // 7 // vivekavilAsa, ullAsa 8, zlo0 314. udAra-sArA arthavALuM, vikathA rahita, gabhIratAvALuM, ucita, sthiratAvALuM, apazabda rahita ane lekanA marmane parza karanAruM na hoya, evuM vacana sadA bolavuM egya che. 7. sambaddhaM zuddhasaMskAra, satyAnRtamanAhatam / spaSTArtha mArdavopetamahasaMzca vadedvacaH // 8 // vivekavilAsa. ullAsa 8, zlo0 315. pUrvApara saMbaMdhavALuM, zuddha saMskAravALuM ( vyAkaraNanA deSa rahita), satya-prANuone hitakAraka, anuta-sAcuM, anAhata-keIthI khaMDana na thAya tevuM, pragaTa arthavALuM ane kamaLatAyukta evuM vacana hAMsI karyA vinA belavuM joIe. 8 Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vacana ( 1068) parArthasvArtharAjArthakArakaM dharmasAdhakaM / vAkyaM priyaM hitaM vAcyaM, dezakAlAnugaM budhaiH // 9 // vivitrAsa, kahANa 8, DhAM rUrala. paranA arthane, potAnA arthane tathA rAjAnA arthane karanAruM (eTale ke A traNamAMthI koIne harakata na Ave tevuM ), tathA dharmane sAdhanAruM, priya, hitakAraka ane dezakALane anusaratuM vacana DAhyA puruSe belavuM yogya che. 9. niravadyaM vadedvAkyaM, madhuraM hitamarthavat / nAginAM taeiAti, vividitama | 20 || tattvAmRta, zlo0 325. (manuSyae) pApa rahita, madhura, hitakAraka, arthaprajanavALuM, prANIonA cittane AnaMda karanAruM ane mithyAvAda rahita-asatyapaNAthI rahita evuM vacana bolavuM joIe. 10. sAstu vAcaH sabhAyogyA yaashcittaakrssnnkssmaaH| sveSAM pareSAM viduSAM, dviSAmaviduSAmapi // 11 // je vANI pitAnA manuSya, bIjAo, vidvAne, zatruo ane ajJAnIoH A sarvanA cittanuM AkarSaNa karavAmAM samartha hoya, te vANI sabhAne yegya-sabhAmAM belavA gya che. 11. dAreSu kiJcit svajaneSu kizcit, gopyaM vayasyeSu suteSu kizcit / Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (100) subhASita-pa-ratnAkara yuktaM na vA yuktamidaM vicintya, vapitmihattoDanurodhAta | 2 | sArasA (ghaLuna ), 0 3 0 2. koIka vAta svIthI gupta rAkhavA jevI heya, keIka vAta svajanothI gupta rAkhavA jevI hoya, keIka vAta mitrethI guma rAkhavA jevI hoya ane koIka vAta putrothI gupta rAkhavA jevI hoya che, tethI mahApuruSonA mArgane anusAre yogya ane agyane vicAra karIne pachI paMDita puruSe bolavuM joIe. 12. satyaM mitraH priyaM strIbhiralIkamadhuraM dviSA / anukUlaM ca satyaM ca, vaktavyaM svAminA saha // 13 // mitranI pAse satya vacana bolavuM, strInI pAse priya vacana bolavuM, zatrunI pAse asatya ane priya vacana bolavuM tathA svAmInI pAse anukULa ane satya vacana belavuM. 13. kyAre na bolavuM-- svAminAM svagurUNAM ca, nAdhikSepyaM vaco budhaiH / kadAcidapi caiteSAM, jalpatAM nAntarA vadet // 14 // . vivisTAra, kaTTAra 8, rUA. DAhyA mANasoe pitAnA zeTha athavA potAnA vaDilenA vacananI sAme thavuM nahi temaja eo jyAre bolatA hoya tyAre kadApi vacamAM bolavuM nahi. 14. sadA mUkatvamAsevyaM, vaacymaane'nymrmnni| zrutvA tathA svamarmANi, bAdhirya kAryamuttamaiH // 15 // vivekavilAsa, ullAsa 8, zlo. 322. Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vacana ( 1071) anya jananuM marma-guhya kahevAmAM-pragaTa karavAmAM AvatuM hoya tyAre uttama puruSoe sadA muMgA rahevuM ane potAnI guhya vAta sAMbhaLavAmAM Ave tyAre sadA baherA thavuM. (tevI vAta sAMbhaLavI ja nahIM. ) 15. kevuM vacana na bolavuM - parasparasya marmANi, ye bhASante narAdhamAH / ta eva vilayaM yAnti, valmIkodarasarpavat // 16 // vRddhacANakyanIti, a0 9, zlo0 2. je adhama puruSo parasparanA marmane ( gupta vRttAMtane) kahe che-pragaTa kare che, te ja puruSe rAphaDAmAM rahelA ane udaramAM rahelA sarponI jema nAza pAme che. ( A rAphaDAmAMnA sarpanI ane udaramAMnA sapanI kathA A pramANe che:-rAjAnA udaramAM rahelA sarSe rAphaDAmAM dhanane mAlika thaIne rahelA sapane mama prakAza karyo ane rAphaDAnA sarSe rAjAnA udaramAM rahelA sapane marmaprakAza karyo. te jANuM rAjA udaranA sarpane nAza karI pote sAjo thaye, ane rAphaDAnA sapane nAza karI sarva dhana laI lIdhuM. e rIte te bane sapane nAza thaye) 16. avadhAryA vizeSoktiH, paravAkyeSu kovidaH / nIcena svaM prati proktaM, yattannAnuvadetsudhIH // 17 // vikAsa, oAra 8, 30 22. paMDitae bIjAnA belelA vacanane viSe je kAMI vizeSa kahyuM hoya-gUDha abhiprAya jaNAvyuM hoya tene vicAra kara, ane nIca mANase pitAne je kAMI asabhya vacana kahyuM hoya Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 107ra). subhASita-padya-ratnAkara tene DAhyA puruSe anuvAda karavo nahIM arthAt nIcanAM vacane gAyA karavA nahIM-gaNane gAMThe bAMdhavAM nahIM. 17. mukharandhramanAchidya, bhaNanIyaM na kahicit / nimittaM ca vikAlAnAM, na vAcyaM kasyacit puraH // 18 // mukhanA chidrane DhAMkyA vinA (meDhA AgaLa kapaDuM rAkhyA vagara ) manube kadApi balavuM na joIe. tathA keinI pAse mRtyunuM nimitte kahevuM nahIM. (tAruM amuka divase ke amuka rIte maraNa thaze evuM nimittazAstra keInI pAse kahevuM nahIM. 18. kAlatraye'pi yatkiJcidAtmapratyayavarjitam / evametaditi spaSTaM, na vAcyaM catureNa tat // 19 // vivekavilAsa, ullAsa 8, zlo0 323. catura mANase pitAnI khAtrI vinAnuM je kAMI hoya te traNa kALamAM paNa-kadApi " A ema ja che, hatuM athavA thaze ema spaSTa rIte nizcayapUrvaka bolavuM nahIM. 19 vagara bolAvye kyAre bolavuM - .. dharmadhvaMse kriyAlope, svasiddhAntArthaviplave / apRSTenApi zaktana, vaktavyaM taniSedhitum // 20 // thAzAstra, p. 26, rIjAno stro che. dharmane nAza thatuM hoya, kiyAne lopa thatuM hoya, ane pitAnA zAstranA arthanuM viparIta paNuM thatuM hoya, te vakhate pUchayA vinA paNa zaktivALA puruSe tene niSedha karavA mATe bolavuM joIe. 20. Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vacana ( 1973) punaruktideSa kayAre na lAge - anuvAdAdarAmayA'nyoktisambhramahetuSu / vismayastutivIpsAsu, paunaruktyaM smRtau na ca // 21 // viSekavilAsa, ullAsa 8, zlo0 320. anuvAda, Adara-satkAra, asUyA, anyakti, saMbhramautAvaLa, hetu-kAraNa, Azcarya, stuti, vIpsA ane smaraNa ATalI bAbatamAM punaruktino doSa nathI. ( A bAbatamAM eka ja vacana vAraMvAra bolavAmAM Ave te paNa te punarukti nAmane deSa gaNAtuM nathI.) 21. kaDavuM vacana - rohati sAyakairviddhaM, chinnaM rohati cAsinA / vaco duruktaM bIbhatsaM, na prarohati vAkkSatam // 22 // patanya. bAthI vIMdhAyela avayava rujhAya che ane taravArathI cherAyele avayava paNa rujhAya che. paraMtu duSTa ane niMdanIya belela vacanarUpI vANIne kSata-ghA rujhAto nathI. 22. kamaLa chatAM kaThora vacana -- komalA'pi suramyA'pi, vANI bhavati krkshaa| aprAJjalA'sphuTA'tyartha, vidagdhA carvitAkSarA // 23 // cAMnavAra, gharAva, ccha 1. Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 1074) subhASita-padya-ratnAkara je ke koInI vANuM kamaLa ane ramaNIya hoya te paNa je te asarala eTale vakroktivALI haya, aspaSTa eTale gUDha arthavALI hoya, atyaMta caturAIbharelI hoya ane cavitAkSarA eTale akSaro cAvI cAvIne bolelI hoya te tevI vANI kaThera ja kahevAya che. 23. asamaya vacana phI: - aprAptakAlaM vacanaM, bRhaspatirapi bruvan / na kevalamasammAnaM, vipriyatvaM ca gacchati // 24 // nAzatatra, pR. 7, 0 23.* samayane agya vacana bolanAra kadAca bRhaspati hoya te paNa te kevaLa asanmAnane pAme che eTaluM ja nahIM paraMtu apriyapaNAne paNa pAme che, tethI samayane ucita vacana bolavuM sAruM che. 24. yogya vacana phaLa - hitaM mitaM priyaM kAle, vazyAtmA yo hi bhASate / sa yAti lokAnAhAdahetubhUtAnnRpAkSayAn // 25 // viSNupurANa, za , ga . he rAjA ! pitAnA AtmAne vaza rAkhanAra je puruSa avasare hitakAraka, parimita ( kAma jeTaluM thoDuM) ane priya vacana bole che te puruSa AnaMda ApavAnA hetubhUta Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vacana ( 1975 ) ane jene kSaya nathI evA lekamAM (svargamAM ) jAya che athavA mokSamAM jAya che. 25. priyavAkyapradAnena, sarve tuSyanti jantavaH / tasmAttadeva vaktavyaM, vacane kiM daridratA ? // 26 // cALanoti, 50 , 0 28. madhura vacana belavAthI sarva prANIo khuzI thAya che, tethI tevuM ja vacana belavu egya che. zA mATe vacanamAM daridranA karavI ? vacana te haMmezAM udAra belavuM joIe. 26. ja Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avasthA ( p+ ) kai avasthAmAM zu karavu'-- prathame nArjitA vidyA, dvitIye nArjitaM dhanam | tRtIye nArjito dharmazvaturthe kiM kariSyati ? || 1 // AvAkuvRtti, pR. * je puruSe pahelI vayamAM vidyA upArjana karI na hoya, bIjI vayamAM dhana upArjaMna karyuM na heAya ane trIjI vayamAM dharma upArjana karyAM na hoya te puruSa ceAthI vayamAMvRddhAvasthAmAM-zuM karI zakaze ?-antakALe AtmasAdhana zI rIte karI zakaze ? nahIM ja karI zake. 1. bAlyAvasthAmAM zuM zAbhe-- mAtuH stanyaM rajaHkrIDA, manmanA vAgalajjatA / zaizave mAnti nirdetu, hArUM monaH vistuH zriyaH || 2 || mAtAnuM stanapAna, dhULamAM krIDA, kAlI-kheAkhaDI vANI, nilajjapaNuM, kAraNa vinAnuM hasavuM ane pitAnI lakSmIne bhAga : A sarva mAlyAvasthAmAM ja zAbhe che. 2. bALakane kema bhaNAvavuM:-- bAlaH putro nItivAkyopacAraiH, kArye kArye yatnataH zikSaNIyaH / Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avasthA ( 1077 ). lekhA lanA yA''mapAtre vicitrA, nAsau nAzaM pAkakAle'pi yAti // 3 // jananItizataka, (kAvyamAlA guccha 13), zlo0 10. putrane bALapaNamAM ja nItivAkyanA upacAravaDe dareka kAryamAM yatnathI bhaNAve joIe, kAraNa ke (mATInA ) kAcA vAsaNamAM je citra vicitra rekhAo lAgI hoya te pAkane vakhate paNa-eTale niMbhADAmAM nAMkhIne pakAvatAM paNa-nAza pAmatI nathI. 3. yuvAvasthAmAM garva na karo - paribhavasi kimiti lokaM, jarayA parijarjarIkRtazarIram / evaM tvamapi bhaviSyasi, yauvanagarva kimudvahasi ? // 4 // | samAsvAtii. jarA-vRddhAvasthAva! jenuM zarIra jINuM thayeluM hoya evA manuSyane tuM parAbhava kema kare che? tuM paNa e ja thavAne che. hAlamAM tane yuvAvasthA che tene garva tuM kema kare che? 4. kone zAthI yauvana maLe - artho narANAM patiraGganAnAM, ___ varSA nadInAmRturAT tarUNAm / svadharmacArI nRpatiH prajAnAM, gataM gataM yauvanamAnayanti // 5 // vimo, 1 i, o0 I. dhana manuSyanuM gayeluM yauvana pAchuM lAve che, pati strIonA gayelA yauvanane pAchuM lAve che, varSARtu nadIonA Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 178 ) , subhASita-padya-ranAkara gayelA yauvanane pAchuM lAve che, vasaMtaRtu vRkSonuM gayeluM yauvana pAchuM lAve che ane pitAnA dharmamAM rahele rAjA prajAonuM gayeluM yauvana pAchuM lAve che. 5. yuvAvasthAnuM kArya vRddhAvasthAnuM sukha yauvanaM prApya sarvArthasArthasiddhinibandhanam / tatkuryAnmatimAn yena, vArdhake sukhamanute // 6 // viveTisa, DrANa 7, RoDa ka. sava prajananA samUhane siddha karavAmAM kAraNabhUta evI yuvAvasthAne pAmIne buddhimAna manube tevuM kAma karavuM joie ke jethI vRddhAvasthAmAM sukha prApta thAya. 6. vRddhAvasthA bAlyAvasthA samAna vadanaM dazanavihInaM, vAco na parisphuTA zaktiH / vigatA cendriyazaktiH, punarapi bAlyaM kRtaM jarayA // 7 // mavabhUti zAca, ka 2, 0 21. vRddha manuSyanuM mukha dAMta rahita thayuM, vANInI zakti spaSTa na rahI, ane idrinI zakti jatI rahI; tethI vRddhAvasthAe pharIthI bAlyAvasthA karI evuM dekhAya che. ha. vRddhAvasthAnI durdazA- gAtraM saGkacitaM gativigalitA bhraSTA ca dantAvali dRSTinazyati vardhate badhiratA vaktraM ca lAlAyate / vAkyaM nAdriyate ca bAndhavajano bhAryA na zuzrUSate, hA! kaSTaM puruSasya jIrNavayasaH putro'pyamitrAyate // 8 // vairAgata (martari), raho . Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avasthA ( 1979) aho ! mahAkaSTa che ke vRddha thayelA puruSanuM gAtra saMkeca pAme che, cAlavAnI zakti maMda thAya che, dAMtanI zreNI paDI jAya che, netranI dRSTi naSTa thAya che, kAnanI badhiratA vadhatI jAya che, mukhamAMthI lALa paDavA mAMDe che, bAMdhava jane tenA vAkayane Adara karatA nathI, bhAyaM sevA karatI nathI ane putra paNa zatru je thAya che. 8. janayati vaco'vyaktaM vaktraM tanoti malAvilaM, skhalayati gati hanti sthAma zlathIkurute tanum / dahati zikhivatsarvAGgAnAM ca yauvanakAnanaM, gamayati vapurmAnAMvA karoti jarA na kim // 9 // subhASitaratnasandoha, zlo0 219. vRddhAvasthA vacanane aspaSTa kare che-barAbara belI zakAtuM nathI, mukhane lALathI vyApta banAve che, gatine khalanA pamADe che, tejane-sAmarthyane-haNe che, zarIrane zithila kare che, sarva avayathI vikasvara thayelA yauvanarUpI vanane agninI jema bALe che, tathA chevaTa zarIrane paNa nAza kare che. vRddhAvasthA manuSyone zuM zuM aniSTa nathI karatI ? 9. calayati tanuM dRSTenti karoti zarIriNAM, racayati balAdavyaktokti tanoti gatikSatim / janayati jane nAnAnindAmanarthaparamparAM, harati surabhi gandhaM dehAjarA madirA yathA // 10 // mavitaraNarajada, 0 27madirAnI jema vRddhAvasthA zarIrane prajAve che, dRSTine mita kare che, baLAtkAre avyakta-aspaSTa vacana bolAve che, cAlavAmAM khalanA pamADe che, lokamAM vividha prakAranI Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 1080 ) subhASita-pa-ratnAkara niMdA ane anarthanI paraMparAne pamADe che, tathA zarIramAMthI sugaMdhane nAza kare che-durgadha utpanna kare che. 10. galati sakalaM rUpaM lAlAM vimuzcati jalpanaM, __skhalati gamanaM dantA nAzaM zrayanti zarIriNaH / viramati matirno zuzrUSAM karoti ca gehinI, vapuSi jarasA graste vAkyaM tanoti na dehajaH // 11 / / gumAvavAno ho 276 vRddhAvasthA vaDe prANIonuM zarIra vyApta thAya che tyAre samagra rUpa gaLI jAya che-nAza pAme che, mukhamAMthI lALa paDe che, cAlatAM khalanA pAme che, dAMta paDI jAya che, buddhi virAma (nAza) pAme che, strI paNa sevA karatI nathI ane putra paNa kahyA pramANe karato nathI. 11. vRddhAvasthAmAM zuM na karavuM - na ca vibhUSaNamasya yujyate, na ca hAsyaM kuta eva vibhramaH / atha teSu ca vartate jano dhruvamAyAti pagaM viDambanAm // 12 // 1 prArAkUi, ya 207, 0 2.* vRddha thayelA A jIvane vibhUSaNa-alaMkAra dhAraNa karavA gya nathI, tathA hAsya karavuM yaMgya nathI, te pachI vilAsakIDA-te kayAMthI ja yogya hoya ? chatAM vRddhAvasthAne pAmele leka te vibhUSAdikamAM pravarte che, tethI te avazya meTI viDaMbanAne pAme che. 12. Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 jIvita (60) [Lamxxxxx jIvita sAphalya upAya - pUjAmAcaratAM jugatrayapateH saGghArcanAM kurkhatAM, tIrthAnAmabhivandanaM vidadhatAM jaina vacaH zRNvatAM / sadAnaM dadatAM tapazca caratAM sattvAnukampAkRtAm, yeSAM yAnti dinAni janma saphalaM teSAM supuNyAtmanAm // 1 // dharmakalpadruma, pR0 39, zlo0 66. ( de. lA. ) traNa jagatanA svAmI-tIrthaMkaranI pUjA karatAM, saMghanuM vAtsalya karatAM, tIrthonuM vaMdana karatAM, jinAgamanuM zravaNa karatAM, supAtradAna detAM, tapanuM AcaraNa karatAM ane prANuMenA upara dayA karatA je manunA divaso jAya che-niga* mana thAya che, te puNyazALIne janma saphaLa che. 1. jinendrapUjA guruparyupAstiH, sattvAnukampA zubhapAtradAnam / guNAnurAgaH zrutirAgamasya, nRjanmavRkSasya phalAnyamUni // 2 // - sinduraprakaraNa, zlo0 93. jinezvaranI pUjA, gurunI sevA, prANuo upara dayA, supAtradAna, guNane viSe prIti ane AgamanuM zravaNa; A manuSya janmarUpI vRkSanAM phaLe che. 2. Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 1082 ) saphaLa jIvitaH-- vANI rasavatI yasya bhAryA putravatI satI / lakSmIrdAnavatI yasya, saphalaM tasya jIvitam // 3 // 35mezatajJaLo, ju02, zlaoN 40 (va. vi. x) subhASita-padya-ratnAkara jenI vANI rasavALI-mIThI hAya, jenI bhAryAM putravALI ane satI hAya, tathA jenI lakSmI dAnamAM apAtI hAya tevA puruSanuM jIvita saphaLa che. 3. sa jAto yena jAtenApakvAnAM pAcanaM kRtam / karmaNAM pAkaghorANAM, vibudhena mahAtmanA // 4 // taravAmRta, sne0 12. buddhimAna evA je mahAtmAe janma pAmelA ane vipAkane viSe bhayaMkara evA karyAM ke je udayamAM AvyAM na hAya temane hradayamAM lAvIne khapAvyA hAya che te ja utpanna thayA kahevAya tenA janma ja saphaLa che. 4. sa pumAnarthavajjanmA, yasya nAmni puraH sthite / nAnyAmaGgulimabhyeti, saMkhyAyAmudyatA'GguliH // 5 // zilAnuMnIya, sane 1, . dUra. jenuM nAma AgaLa rahe chate guNavAnanI saMkhyA-gaNutarI karavAne mATe UMcI karelI AMgaLI khIjI AMgaLIne pAmatI na heAya eTale guNavAna puruSAnI gaNatarI karatI vakhate jenuM nAma pahelI AMgaLI upara Avatu hoya te puruSanA janma sArthaka-saphaLa che. 5. Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ veta ( 1083 ) parivartini saMsAre, mRtaH ko vA na jAyate / sa nAto cena nAtena, yati vaMza:samunnatinuM // 6 // nItizataja ( matRtti); e ra. cakranI jema nira Mtara pharatAM A saMsArane vize marelA evA kayA jIva utpanna thatA nathI ? paraMtu jenA utpanna thavAthI peAtAnA vaMza unnatine pAme te ja puruSa janma pAmyA te kRtAtha che. 6. cittAnuvartinI bhAryA, putrA vinayatatparAH / vairimuktaM ca yadrAjyaM saphalaM tasya jIvitam || 7 || jene manane anusaranArI bhAryA, vinayavaMta putra ane zatru rahita rAjya hoya tevu jIvita saphaLa chaeN. 7. jIvita asAphalya kAraNa-- krodho nyakkRtibhAjanaM na vihito nIto na mAnaH kSayaM, mAyA naiva hatA hatAza nitarAM lobho na saGkSobhitaH / re tIvrotkaTakUTa cittavazaga svAnta tvayA hAritaM, hastAptaM phalamAzu mAnavabhava zrI kalpavRkSodbhavam // 8 // vairAgyazatatta ( padmAnaz ), jhe. 28. tIvra ane moTA kapaTathI buddhine vaza thayelA he adhama aMtaHkaraNa ! te krodhane tiraskAra( parAbhava )nuM sthAna karyAM nathI, mAnane kSaya pamADyo nathI, mAyAne haNI nathI, leAlane atyaMta zaiAna pamADyo nathI ( nAza karyAM nathI ); ( arthAt krodhAdika cAre kaSAyeAnA nAza karyAM nathI ) tethI manuSya bhava Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 1084) subhASita-padya-ratnAkara rUpI ka95vRkSathI utpanna thayeluM phaLa ke je hAthamAM prApta thayuM hatuM te (cAritrarUpI phaLa) te tatkALa gumAvyuM che. 8. bAlye mohamahAndhakAragahane magnena mUDhAtmanA, tAruNye taruNIsamAhRtahadA bhogekasaGgecchunA / vRddhatve'pi jarAbhibhUtakaraNagrAmeNa niHzaktinA, mAnuSyaM kila devataH kathamapi prAptaM hataM hA mayA // 9 // vairAgyazata (pAna), 0 42 mUDha AtmAvALe huM bAlyAvasthAmAM meharUpI meTA aMdhakAravALA vanamAM magna thaye, yuvAvasthAmAM strIe mArA hRdayanu haraNa karyuM tethI tenA ja bheganA eka saMganI IcchAvALe thaye, ane vRddhAvasthAmAM paNa jarAvaDe idrine samUha parAbhava pAme tethI zaktirahita the. A rIte AkhI jaMdagImAM koI paNa dharma ke nahIM, tethI kaI prakAre devage prApta thayelA manuSyabhavane meM vRthA gumAvyuM. te khedanI vAta che. 9. aphaLa jIvita - jIvitenA'pi kiM tena, kRtA yatra na nirjarA / varmaLAM savA vADaja, saMsAmAri | 20 || taravAmRta, ra 12. je jIMdagImAM saMsArane asAra karanAra karmanI nirjarA na karI hoya athavA saMvara na karyo hoya tevA jIvitanuM zuM phaLa che ? 10. Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvita ( 1085 ) na devapUnA na ra patrapUnA, na zrAddhadharmaza na sAdhudha ! labdhvA'pi mAnuSyamidaM samastaM,kRtaM mayAraNyavilApatulyam // 11 meM manuSyapaNuM prApta thayA chatAM paNa devapUjA karI nahI, pAtranI-sAdhunI pUjA karI nahIM, zrAvakadharma pALe nahIM, tathA sAdhudharma paNa pALe nahIM, tethI sava, araNyamAM vilApa karavA jevuM, vRthA gumAvyuM. 11. dAne tapasi zaurye ca, yasya na prathitaM manaH / vidyAyAmarthalAme ca, mAturucAra eva saH // 12 // fhato, mitrAma, dAna, tapa, zUravIratA-parAkrama, vidyA ane dhanane lAla, ATalI bAbatamAM jenuM mana prasiddhine pAmyuM na hoya, te puruSa tenI mAtAne mAtra kahevAne ja putra che arthAt tene janma vRthA che. 12. dhig jIvitaM zAstrakalojjhitasya, dhigjIvitaM codyamavarjitasya / ghiga jIvitaM vyarthamanorathasya, dhigjIvitaM jnyaatipraajitsy||13 nItiritra (vi), mo.80. zAstra ane kaLA rahita puruSanA jIvitane dhikkAra che, udyama rahita puruSanA jIvitane dhikkAra che, beTA mane ratha karanAra puruSanA jIvitane dhikkAra che ane jJAtithI parAbhava pAmelA ( bhraSTa thayelA) puruSanA jIvitane dhikkAra che. 13, Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 1086). subhASita-padya-nAkara yasmin ruTe bhayaM nAsti, tuTe nAsti dhanAgamaH / nigrahAnugraho na staH, sa jAtaH ki kariSyati // 14 // jenA kodhathI bhaya nathI ane maherabAnIthI dhananI prApti nathI, tema jenAthI nigraha-daMDa ke anugraha-prasAda thatAM nathI te puruSa kadAca utpanna thaye-jape te paNa te zuM karI zakaze ? kAMI paNa janmanI sAthe ktA karI zakaze nahIM.14. puMso yasya gurUna yAvadupAlambhaH pravartate / tA thayA mRtyuIvita sutrapama / 1 // je puruSane pitAnA gurujana sudhI Thapako pravartate hoya (eTale ke je puruSa pitAnA bApadAdAne paNa gALo khavarAvate hoya) tevA puruSanuM mRtyu ja kalyANakAraka che, ane tenuM jIvita te lajajAkAraka che. (AkhA kuLane lajAvanAra tevA puruSanuM jIvita vyartha che.) 15. Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ onninn lAMbuM AyuSya konuM na hoya - loSThamardI tRNacchedI, nakhakhAdI ca yo naraH / nityocchiSTaH zacanmUtrairnehAyuvindate mahat // 1 // mahAbhArata, zAntiparva, a0 11, zlo0 18. je manuSya mATInAM DhephAM vagerenuM mardana karanAra, tRNane chedanAra, nakhane khAnAra eTale dAMta vaDe nakhane kApanAra ane vijhA tathA mUtravaDe niraMtara ucchiSTa-apavitra hoya te puruSa lAMbuM AyuSya bhagavate nathI. 1. AyuSyane niya kSaya roja kRti re vArtA, zAre sAruM ? kutaH kuzalamasmAkramAyuryAti dine dine // 2 // vAtA, mA pR. 28 (ka. 4) leka mArI khabara pUche che ke tArA zarIre kuzaLa che ? tene huM javAba ApuM chuM ke-amAre kuzaLa kyAMthI hoya? kemake divase divase AyuSya jatuM rahe che-echuM thAya che. 2. kSaNayAmadivasamAsacchalena gacchanti jIvitadalAni / iti vidvAnasi kathamiha gacchasi nidrAvaza rAtrau 1 // 3 // racanA (mAsika), pR. ra Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 1088 ) subhASita-padya-ratnAkara he jIva! kSaNa, prahara, divasa ane mAsa vagerenA miSathI AyuSyanA daLiyAM jatA rahe che ema tuM jANe che; chatAM rAtrine viSe tuM nidrAne vaza kema thAya che? jarA paNa pramAda kare egya nathI. 3. AyuSyanI caMcaLatA - viSayAmiSalolubdhA manyante zAzvataM jagat / AyurjaladhikallolalolamAlokayanti na // 4 // rUparezaprAsAra mAga 2, pR. 20. ( sa.) viSayarUpI mAMsane viSe atyaMta lubdha thayelA manuSya A jagatane (jagatamAM rahelA padArthone ) zAzvata (nitya rahenAruM) mAne che, paraMtu samudranA taraMga jevA capaLa AyuSyane jotA nathI-jANatA nathI. 4. AyurvarSazataM nRNAM parimitaM rAtrau tadadhaM gataM, ___ tasyArdhasya parasya cArdhamaparaM bAlatvavRddhatvayoH / zeSaM vyAdhiviyogaduHkhasahita sevAdibhirnIyate, - jIve vAritaragacaJcalatare saukhyaM kutaH prANinAm // 5 // vairAgata (mo ), Do. je. manuSyanA AyuSyanuM pramANa so varSanuM che, temAMthI rAtrinA bhAganuM ardha gayuM. bAkInA ardhamAMthI bALapaNamAM ane vRddhapaNAmAM bIjuM ardha gayuM, bAkInuM je ardha rahyuM te vyAdhi ane viyoganA duHkha sahita paranI sevA-nekarIvageremAM vyatIta thAya che. A rIte jaLanA taraMga jevuM ati caMcaLa chavita hovAthI prANIone sukha kayAMthI hoya? 5. Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che kSANi (ra) che kSaNika vastu meghacchAyA khalaprItirnavasasyAni yossitH| kiJcitkAlopabhogyAni, yauvanAni dhanAni ca // 1 // nijharatra, pR. 1, se. 22 meghanI chAyA, luccA puruSanI prIti, navuM dhAnya, strIo, yuvAvasthA ane dhana; ATalI vastuo a5 kALa ja bhegavavA lAyaka che. 1. abhracchAyA tRNAdagniH, khale prItiH sthale jalam / vepArI mitra , vahete guDDoma | 2 | | gupayanazipa, pR0 rU. vAdaLAMnI chAyA, ghAsane agni, khalA mANasanI prIti, kaThaNa bhUmimAM paDeluM jaLa, vezyAnI prIti ane kharAba mitra, A cha pANInA parapoTAnI jema kSaNamAM nAza pAme che. 2. badhuM asthira - kasya syAnna skhalitaM, pUrNAH sarve manorathAH kasya / kasyeha sukhaM nityaM, daivena na khaNDitaH ko vA 1 // 3 // kayA puruSanI khalanA thaI nathI? konA sarve mane ratha pUrNa thayA che? kene nitya sukha che? ane deve kene khaMDita karyo nathI ? 3. 18 Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gora ( 12 ) zarIranI sArthakatA : tamaH-- brahmacaryeNa tapasA nigraheNendriyasya ca / japena dhyAnamanAbhyAM prANAyAmaiH samAdhinA // 1 // etaistapobhiH kurute, niyataM kAyazoSaNam / sa sarva labhate kAmaM, duSprApaM nAtra saMzayaH // 2 // mAnasollAsa. brahmacarya, tapa, iMdriyAne nigraDa, japa, dhyAna, mauna, prANAyAma ane samAdhi; A sarva tapatraDe je puruSa avazya dehanu' zASaNa kare che, te puruSa du:khe karIne pAmI zakAya evA paNa sarva manorathane-vAMchitane pAme che, temAM kAMi paNa srazaya nathI. 1, 2. zarIranI asAratAH-- yatprAtaH saMskRtaM dhAnyaM, madhyAhne tadvinazyati / taTIyarasaniSpane, jAye aa nAma sAratA ? // 2 // jJAnavasamIthA, pR0 21, sne. 12. (ca. vi. graM.)* je dhAnya prAtaHkALe saMskArita karyuM che-rAMdhyuM che, te dhAnya madhyAhnakALe vinAza pAme che-bagaDI jAya che. te tevA dhAnyanA rasathI anelA A zarIrane viSe zA sAra che ? te asAra ja che. 3. Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zarIra ( 1091) zarIraH dharmasAdhana upAya rUpaM tu dharmasya na sAdhanaM hi, ___ mataM zarIraM munibhiH parantu / kurUpabhAjo bahavo'pi lokA anuttaraM siddhipathaM prajagmuH // 4 // dharmaviyogamADhA, e. rU. rUpa e dharmanuM mukhya sAdhana nathI, paraMtu munioe zarIrane ja dharmanuM sAdhana mAnela che ( arthAt zarIrathI tapaanuSThAnAdi karI AtmakalyANa (dhama ) karI zakAya che.), kAraNa ke kharAba rUpavALA evA ghaNA ya mANase thayA che ke jeo ( zarIradvArA tapa karI) anuttara evA mokSanA mArge gayA che. 4. zarIraH sukhaduHkhanuM kAraNa zarIramevAyatanaM mukhasya, duHkhasya cApyAyatanaM zarIram / yadyaccharIraNa karoti karma, tenaiva dehI samupAznute tat // 5 // mahAmAta, zAtiparva, 30 27rU, skA. rara. sukha bhegavavAnuM sthAna zarIra ja che, ane duHkha bhegavavAnuM sthAna paNa zarIra ja che. prANa (jIva) zarIre karIne je je kAma kare che, te karmanuM phaLa te ja zarIravaDe jIva bhagave che. pa. Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhAvita-padya-rastAkara mRtyurjarA ca vyAdhiva, duHkhaM cAnekakAraNam / anupatta yA che, ji svastha jJa visi ? || 6 || mahAmAta, zAntivarSa, 10 274, jo rU. ( 1092 ) he jIva! jyAre A zarIrane viSe mRtyu, jarA, vyAdhi ane aneka kAraNavALAM duHkhA rahelAM che, tyAre tuM jANe svastha hAya ema kema besI rahyo che? 6. zarIra mATe pApa na karavuM-- puSNAsi yaM dehamaghAnyacitayaM stavopakAraM kamayaM vidhAsyati / karmANi kurvanniti citayAyati, jagatyayaM vaMcayate hi dhUrtarAT // 7 // adhyAtmapaduma, AdhiAra *, pR. 4ra, jaoN chuM. pApane aNuvicAratA tu je zarIrane pASe che te zarIra tArA upara zuM upakAra karaze ? ( tethI te zarIra mATe hiM'sAdika ) karyAM karatAM, AvatAM kAmane vicAra kara. A zarIrarUpa dhUtArA prANIne duniyAmAM chetare che. 7. zarIranA rakSaNanA upadezaH-- zarIraM dharmasaMyuktaM rakSaNIyaM prayatnataH / zarIrAt sravate dharmaH, parvatAt salilaM yathA // 8 // rUpaphenaprAsAnlR, mAna 2, pR0 204 (pra. sa.) dharmathI yukta hoya to A zarIranuM niraMtara prayatnathI rakSaNa karavuM joIe, kemake jema parvatamAMthI jaLa utpanna thAya che tema zarIramAMthI dharma utpanna thAya che. 8. Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ANKA KIER AnA ( 4 ) PAMADAX : uttama, madhyama, adhama AjIvikAH- uttamA buddhikarmANaH, karakarmA ca madhyamaH / adhamAH pAda karmANaH, ziraH karmA'dhamAdhamaH // 1 // zrAddhavidhi, pR0 87, ( AmmA. sa.)* buddhithI kArya karanArA puruSA ( adhikArIe ) uttama che, hAthathI kArya karanAra (lekhakeA) madhyama puruSa che, pagathI kama karanA-5 (kAsadIyA) adhama puruSo che ane mastakathI karma karanArA-majUra adhamAdhama che. 1. AjIvikA mATe zuM nathI karAtuM asya dagdhodarasyArthe, kiM na kurvanti paNDitAH ? | vAnarImitra vAgdevIM, nartayanti gRhe gRhe / 2 // - A baLelA-adhama udarane mATe thaine paMDite zuM nathI karatA ? kemake teo peAtAnI sarasvatIne vAnarInI jema ghera ghera nacAve che. 2. Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULa ( 2: ) kANa zAthA zAbhe ? mAyayA rAjate vezyA, zIlena kulabAlikA / nyAyena medinInAthaH, sadAcAratayA yatiH // 1 // vAyaratA ( padmAnaMva), aa 6. vezyA mAyAvaDe zAle che, kulIna strI zIlavaDe zele che. rAjA nyAyavaDe zAle che ane yati sadAcAravarDa zele che. 1. vo hi sapteH paramaM vibhUSaNaM, nRpAGganAyAH kRzatA tapasvinaH / dvijasya vidhaiva munerapi kSamA, parAkramaH zastracalopajIvinaH || 2 || 31naprAsAnlR ( mAtrAntara ), mA. 4, 60 27. azvanuM bhUSaNa vega che, rAjAnI rANI ane tapasvInu bhUSaNa zarIranI kRzatA che. brAhmaNanuM bhUSaNa vidyA ja che, suninuM bhraSaNa kSamA che tathA zasranA baLathI jIvanArA puruM. hatu bhUSaNa parAkrama che. 2. kokilAnAM svaro rUpaM strINAM rUpaM pativratam / 9 vidyA rUpaM kurUpANAM, kSamA rUpaM tapastrinAm || 3 // vRddhacANakyanIti, adhyAya 3, zlo0 9. koyalanu rUpa madhura svara che, strIonurUpa pativrata che, kadrupA mANasanuM rUpa vidyA che ane tapasvIonu rUpa kSamA che. 3. Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (ace4) paNa guNo bhUSayate rUpaM, zIlaM bhUSayate kulam | siddhirbhUSayate vidyAM bhogo bhUSayate dhanam // 4 // vRddhacANakyanIti, a0 8. lo0 14. siddhi guNA rUpane zeAbhAve che, zIla kuLane zAlAve che, vidyAne zAlAve che ane bhAga dhanane zelAve che. 4. nAgo bhAti madena kaM jalaruhaiH pUrNendunA zarvarI, zIlena pramadA javena turago nityotsavairmandiram / vANI vyAkaraNena haMsamithunairnadyaH sabhA paNDitaiH, satputreNa kulaM nRpeNa vasudhA lokatrayaM tejasA // 5 // jJAnaprakAza ( kAlIdAsa ) taraGga 5, zlo0 109. hAthI madavaDe zele che, pANI kamaLavaDe zeAle che, pUrNi mAnA caMdravaDe rAtrI zeAle che, zIlavaDe srI zAle che, vegavaDa azva zeAbhe che, nira Mtara utsavaDe maMdira zole che, vyaakaraNavaDe vANI zobhe che, 'sanA joDalAvaDe nadIe zeAbhe che, paDatAvaDe sabhA zAbhe che, sArA putravaDe kuLa zAle che, rAjAvaDe pRthvI zobhe che ane tejapratApavaDe traNa leAka zobhe che. 5. maNinA calayaM valayena maNirmaNinA valayena vibhAti karaH / kavinA ca vibhurvibhunA ca kaviH, kavinA vibhunA ca vibhAti sabhA // 6 // zazinA ca nizA nizayA ca zazI, zazinA nizayA ca vibhAti nbhH| payasA kamalaM kamalena payaH, payasA kamalena vibhAti saraH / 7 / rasataraGgiNI (haribhaTTa), zlo0 44, 45. maNuivaDe koMkaNu ma zole che. tathA maNi ane koMkaNu e nevarDe hAtha le che. kavi * ane Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 1096 ) subhASita-padya-ratnAkara vaDa rAjA ane rAjA vaDe kavi zeAle che tathA rAjA ane kavi e banne vaDe sabhA zAle che. cadravaDe rAtri ane rAtrivaDe cadra zobhe che, tathA caMdra ane rAtri e anevarDa AkAza zobhe che. jaLavaDe kamaLa ane kamaLavaDe jaLa zAle che, tathA jaLa ane kamaLa e bannevaDe sarAvara zobhe che. 6. 7. vasudhA''bharaNaM puruSaH, puruSAbharaNaM pradhAnalakSmIH / jAmanA dvAna, tAnAmAM mutra 2 5 8 || 35vegaDino, 40 2. (ya. vi. zraMdra ) pRthvInuM AbhUSaNupuruSa che, puruSanuM AbhUSaNu lakSmI che, lakSmInuM AbhUSaNu dAna che ane dAnanuM AbhUSaNa supAtra che. 8. yadrAjyaM nyAyasampannaM, yacchaktiH zamazAlinI / yauvanaM zIlaramyaM yata, taddagdhaM zarkarAnvitam // 9 // sUnAvaTo, to, 486, (AtmA. sa.) nyAya cukata je rAjya hoya, zamatAvaDe ze|bhatI je zakti hoya ane zILavaDe zelatu je yauvana hoya, te sava dUdhamAM sAkara nAMkhyA jevuM uttamAttama che. 9. prabhurvivekI dhanavAMzca dAtA, vidvAn virAgI pramadA suzIlA / turaGgamaH zastranipAtadhIrAM bhramaNDalasyAbharaNAni paJca // 10 // svAmI vivekavAna hoya, dhanavAna dAtAra hAya, vidvAna puruSa vairAgyavAna hAya, srI sArA zIlavALI hAya ane Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 1097 ) azva zAstrane ghA sahana karavAmAM dhIra hoya, te A pAMca pRthvImaMDalanAM AbhUSaNa rUpa che. 10. keNa kayAM zebhe- haMso vibhAti nalinIdalapuJjamadhye, siMho vibhAti girigahvarakandarAsu / jAtyo vibhAti turago raNayuddhamadhye, vidvAn vibhAti puruSeSu vicakSaNeSu / / 11 / / rAmAyaNa, mudrA, raho12. haMsa kamalanI latAnA pAMdaDAnA samUhanI madhye zobhe che, siMha parvatanI vaccenA bhAgamAM rahelI guphAne viSe zobhe che, jAtivaMta azva raNabhUmine viSe zobhe che tathA vidvAna mANasa vicakSaNa puruSanI mathe zobhe che. 11. keNu kayAM na zobhe - haMso na bhAti balibhojanavRndamadhye, gomAyumaNDalagato na vibhAti siMhaH / jAtyo na bhAti turagaH kharayUthamadhye, vidvAn na bhAti puruSeSu nirakSareSu // 12 // vartAvya, ga, , cho. 20 haMsa kAgaDAonA samUhanI madhye rahyo hoya to te zelano nathI,siha ziyALIyAnA ToLAmAM rahyo hoya te te zobhate nathI, jAtivaMta azva gadheDAnA TeLA madhye rahyo hoya to te zobhate nathI ane vidvAna mANasa nirakSara ( mUrkha ) puruSanI madhye zebhate nathI. 12. Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSarava (6) sAcuM aMdhatva: - ekaM hi cakSuramalaM sahajo viveka___ stadvadbhireva saha saMvasatidvitIyam / etaddvayaM bhuvi na yasya sa tatvato'ndha stasyApamArgacalane khalu ko'parAdhaH ? // 1 // manuSyane svAbhAvika viveka ja eka nirmala netra che, ane vivekavALA puruSanI sAthe je vasavuM te bIjuM netra che. A be netra pRthvImAM jene na hoya te te tatvathIvAstavikapaNe aMdha ja che. A aMdha mANasa kumArge cAle te temAM tene zo aparAdha che ? (aMdha mANasa kumArge cAle temAM tene aparAdha nathI. ) 1. AMdhaLo jIvate chatAM marele - jIvameva mRto'dho yasmAtsarvakriyAsu paratantraH / nityAstamitadivAkarastamo'dhakArArNavanimagnaH // 2 // mArAjAsUtravRtti, go 20, zraddhA che.* aMdha puruSane jIvatA chatAM marele ja samaja, kemake te sarva kAryamAM parAdhIna hoya che. tene te niraMtara sUrya arata pAmele ja che, tethI te gADha aMdhakArarUpI samudramAM DUbelo ja che. 2. Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMdhata ( 10 ) aMdhatva: vairAgya kAraNa - lokadvayavyasanavanividIpitAGga___ mandhaM samIkSya kRpaNaM parayaSTineyam / ko nodvijeta bhayakRjananAdivogrAta, kRSNAhinakAnicitAdiva cAndhagartAta ? // 3 // sAcA sUtravRtti. p. 20. rDA. 24 bane lekanA kaSTarUpI agnivaDe jenuM aMga pradIpta thayeluM che, je atyaMta dIna che ane je anya janarUpI yaSTivaDe doravA lAyaka che evA aMdhane joIne jema mahA ugra ane bhayane karanArA janmathI tathA jema kRSNa sarpavaDe vyAsa evA aMdha-UMDA khADAthI leka udvega pAme che tema kaNa udvega na pAme ? 3. kANaniMdA -- kANo nimagnavipamAnatadRSTiMrakaH, zakto vigagajanane jananAtugaNAm / yo naiva kasyacidupaiti mana:priyatva. mAlekhyakarmalikhito'pi kimu svarUpaH ? // 4 // jhAjhArAkRtray 220, 0 24 jenI dRSTi-kIkI viSama ke unnata sthAnamAM Dabi gaI hoya eTale AMkhano De pitAnA sthAnathI Aghe pAcho hoya e eka kANe mANasa ja janmAdikathI Atura-pIDita thayelA manubene vairAgya utpanna karavAmAM zaktimAna che, kemake te kANe citrane viSe ALekhAyelo hoya te paNa te koInA manane priya lAgatuM nathIte pachI sAkSAt kANe mANasa apriya lAge temAM zuM kahevuM ? 4. Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 varitra (7) % % % badhiratva niMdA svakalatrabAlaputrakamadhuravacaHzravaNabAhyakaraNasya / badhirasya jIvItaM kiM jIvanmRtakAkRtidharasya // 1 // mArA sUtravRtti, pR.20, go.2 * badhira mANasa potAnI strI ane bAlyAvasthAvALA putranA madhura vacananA zravaNathI rahita hoya che, tethI jIvatA chatAM marelAnI AkRtine dhAraNa karanAra evA te badhiranuM jIvita zuM kAmanuM che ? niSphaLa che. 1. badhiratva : maraNa samAnAdhrmshrutishrvnnmngglvrjito hi, lokazrutizravaNasaMvyavahArabAhyaH / f4 nIvata dhiro sara yaza zALyA, svapnopalabdhadhananiSphalatAM payAnti // 2 // mArarASTrasUtravRtti, pR.20, vo..* dharmazAsAnA zravaNarUpI maMgaLathI rahita ane leka kRtinA zravaNathI prApta thayelA vyavahArathI rahita e badhira manuSya, ke jenA zabdo svapnamAM prApta thayelA dhananI jema niSphaLa tAne pAme che, te zuM A jagatamAM (sAce ja) jIvate che. Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAsa ( 8 ) svabhAva aparivartanIyaH-- na kAkAH zuklatAM yAnti, marAlA na ca kRSNatAm / zunaH pucchaM na sAralyaM, svabhAvo dustyajo mataH // 1 // - mune himAMzu ya. kAgaDAo saphedapaNAne pAmI zakatA nathI ane haMsa kALApaNAne pAmI zakatA nathI. vaLI kutarAnI pUMchaDI sIdhI thaI zakatI nathI, (kemake) svabhAva koI paNa rIte choDI zakAto nathI. 1. madhyama svabhAva rAkhave - mRtaka parimavuM (va) nitya, vaira tIrya nityAdA utsRjyaitadvayaM tasmAnmadhyAM vRtti samAzrayet // 2 // mAnavata, ra5 rU, dara 2. ra0 20. atyaMta kamaLa svabhAva rAkhavAthI niraMtara bIjAthI parAbhava thAya che, ane atyaMta tIkSaNa-ugra rahevAthI niraMtara lako sAthe vera thAya che, tethI te bannene tyAga karI madhyama vRttine-svabhAvane Azraya kara. 2. jAtisvabhAvanI vizeSatA - seva bhUmistadevAmbhaH, pazya paatrvishesstH| Amro madhuratAmeti, tiktatAM nimbapAdapaH // 3 // yAjJavalkyasmRti, pUrvabhAga, zlo0 65. Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 12 ) subhAti-padya -ratnAkara AMbA ane lIMbaDAne UgavAnI bhUmi eka ja che, temane eka ja pANInuM siMcana paNa thAya che, te paNa jue ke pAtranA vizeSapaNane lIdhe eTale bhedane lIdhe AMbe madhura tAne pAme che ane lIMbaDo kaDavApaNAne pAme che. 3. strIjAto dAmbhikatA bhIrukatA bhUyasI vnnigjaato| rApaH kSatriyajAto dvijAtau punarlobhaH // 4 // zrAkRtika maLamUtravRtti, g0 karU, (re. jA)* strAtimAM mAyA-kapaTa raheluM che, vaNika jAtine viSe bhIrutA (bIka) rahelI che, kSatriya jAtimAM krodha rahe che ane brAhmaNa jAtimAM ja rahe che. A sarve ne e ja svabhAva che. 4. jAtisvabhAva kadI na badalAya - vyAghrastuSyati kAnane sugahanAM siMhA guhAM sevate, haMso'hnAya ca padminI kusumitAM gRdhaH smazAnasthalIm / sAdhuH satkRtimAdhumeva bhajate nIco'pi nIcaM janaM, yA yasya prakRtiH svabhAva janitA kenApi na nyajyate / / 5 / / vAgha vanamAM saMtoSa pAme che, siMDa atyaMta gahana guphAne seve che, haMsa takALa phUlelI kamalinIne seve che, gIdha pakSI smazAnanI bhUmine seve che, sajajana sArA puNyazALI sAdhu janane ja bhaje che ane nIca mANasa nIca mANasane ja Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 1103) bhaje che. jenI jevI svabhAvathI utpanna thayelI prakRti hoya tevI ja te rahe che, tene kaI paNa tajI zakatuM nathI. pa. karpUradhUlIracitAlabAlaH, kastUrikAcarcitadohadazrIH / / kazmIranIrairabhiSicyamAnaH, prAcyaM guNaM muzcati kiM plaanndduH||6|| DuMgaLIne kayAre kapUranI dhULane karyo hoya, kastUrIthI tenA dehalA pUrNa karyA hoya ane tene kesaranuM pANI pAvAmAM AvyuM hoya te paNa te DuMgaLI potAnA prathamanA guNa-durgadhane zuM mUkI de che?-jAtisvabhAva jatuM ja nathI. 6. lekasvabhAva : navanavaguNarAgI - prathamadivasacandraH sarvalokaikAndyaH, maca sakalakalAbhiH pUrNacandro na vandyaH / atiparicayadoSAt kasya no mAnahAni navanavaguNarAgI prAyazaH sarvalokaH // 7 // prathama divasa(bIja)nA caMdrane badhA loke praNAma kare che jyAre te ja caMdra badhI kaLAovaDe yukta hoya te paNa (punamanA divase) ke tene praNAma karatA nathI. atiparicayanA doSathI tenA mAnanI hAni nathI thatI ? kAraNa ke ghaNuM karIne badhA loko ( ne ravAbhAva) ja evA hoya che ke te navA navA guru pratye prema darzAve che. 7. Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 1104 ) subhASita-padya-ratnAkara madhukaragaNazvataM tyaktvA gato navamallikAM, punarapi gato raktAzokaM kadambavanaM tataH / tadapi suciraM sthitvA tebhyaH prayAti saroruhaM, paricitajanadveSI loko navaM navamIhate // 8 // mAtrAmya, sana 7, 1086. bhamarAnA samUha AMbAne tyAga karIne navI malikA pAse gayA. tyAMthI rAtA azoka vRkSanI pAse gaye. tyAMthI kadaMba vRkSanA vanamAM gayeA. tyAM paNa ghaNA kALa rahIne tyAMthI kamaLa pAse gayA. ( eka ThekANe sthira rahyo nahIM. ) te ja pramANe jaNAya che ke leAkeA paricayavALA jana upara dveSI arucivAlA ja hoya che tethI te navA navAne icche che. 8, Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gcha00 0 0 0 0 0 0 PM 8 vivAra (6) ha roja zuM vicAravuM - utthAyotthAya boddhavyaM, mahadbhayamupasthitam / maraNavyAdhizokAnAM, kimadya nipatiSyati ? // 1 // fhatA , DhAma so. i. hamezAM prAtaHkALe UThI UThIne kAMI paNa meTe bhaya prApta thaye hoya tema jANavuM-vicAravuM ke Aje maraNa, vyAdhi ke zekamAMthI zuM AvI paDaze ? 1. ja vIra: ni mitrAni, ro phezaH sau cAmau? I kasyAhaM kA ca me zaktiriti cintyaM muhurmuhuH // 2 // . vRkravAjAnIti, zvAsa , go. 18. atyAre mAre kayo kALa che ? mArA kayA mitra che (mAre sahAya ke che )? mAro ko deza che ? mArAM Avaka-kharca kevAM che ? huM kone chuM ? ane mArI zakti kevI che ? A pramANe manuSe vAraMvAra vicAra kara. 2. vicArapUrvaka kriyA karavI:-- avimRzya kRtaM kArya, pazcAttApAya jAyate / na patatyApadambhoghau, vimRzya kAryakArakaH // 3 // Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 1106 ) subhASita-padya-ratnAkara je vicAra karyA vinA kArya karyuM hoya te te pAchaLathI saMtApane mATe thAya che, ane vicAra karIne kArya karanAra puruSa ApattirUpI samudramAM paDato nathI. 3. sahasA vidadhIta na kriyAmavivekaH paramApadAM padam / vRNate hi vimRzya kAriNaM, guNalubdhAH svayameva smpdH||4|| jitAtAjunIsa, 2, ra0 20. sahasA eTale vicAra karyA vinA kArya karavuM yogya nathI, kemake aviveka e maTI ApattinuM sthAna che. je vicArIne kArya kare che tene gurune viSe lubdha thayelI saMpakAe pite ja vare che-prApta thAya che. 4. avicArI kAryaphaLa - saguNamapaguNaM vA kurvatA kAryajAtaM, pariNatiravadhAryA yatnataH paNDitena / atirabhasakatAnAM karmaNAmAvipatte rbhavati hRdayadAhI zalyatulyo vipAkaH // 5 // paMDita puruSe guNavALuM athavA guNa vinAnuM kArya karatI vakhate prayatnathI te kAryanuM pariNAma zuM Avaze tene prathama vicAra kara, kemake ativegathI-vicAra karyA vinA karelA kAryane maraNa paryata hadayane dAha karanAra zalyanA je vipAka-pariNAma thAya che. pa. Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kArya-kartavya (70) kevu kArya karavuM - suhRdbhirAptairasadvicArita, svayaM ca buddhayA pravicintitAkSara( zraya )m| . karoti kArya khalu yaH sa buddhimAna, ___ ma eva lakSmyA yazamAM ca bhAjanam // 1 // . jainapaJcatantra, pR0 125, zlo. .4+ hitakAraka mitroe vAraMvAra vicAreluM ane pite paNa buddhithI atyaMta vicAryuM hoya evuM kArya je kare che te buddhimAna che ane te ja puruSa lakSmI ane yazanuM sthAna che. 1. akRtvA paramantApamagatvA khalu namratAm / anutsRjya satAM mArga, yatsvalpamapi tadbahu / / 2 / / vyAsadeva. je anya prANIne pIDA utpanna na kare, bIjA pAse dInatAthI namratA na kare, ane puruSanA mArgane tyAga na kare, te puruSa DuM paNa sukRta kare te ghaNuM ja che. 2. jAnena jIvaloke, dve cava nareNa zikSitavye / karmaNA yena jIvati, yena mRtaH mugati yAti // 3 // sUktamuktAvali, pR09, zlo0 47. (hi. haM.)* Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 1108 ) subhASita-padya-ratnAkara manuSya A jIvalokamAM utpanna thayA pachI be ja bAbata zIkhavAnI che. eka te je karma karavAvaDe jIvikA thAya, ane bIjuM e ke je karma vaDe maryA pachI sugatimAM javAya. 3. yadAcaranti vidvAMsaH, sadA dharmaparAyaNAH / tadeva viduSA kAryamAnmano hitamicchatA // 4 // tArakucara, 30 0 0 42 dharmamAM tatpara evA vidvAne niraMtara je AcaraNa kare che te ja pitAnA AtmAnuM hita icchanAra vidvAne karavuM joIe. 4. kenuM zuM kartavya - rAjJAM pratApazca sunItimattA, ziSyasya bhaktizca vinItimattA / gurohitaipincamadoSavattA, maunaM munInAM prazamazca dharmaH // 5 // | muni mizuvinA. pitAno prabhAva jamAva ( dhAka besADavI) ane sAmadAmAdi nIti-athavA nyAyayukta thavuM te rAjAone dhame che. gurunI bhakti karavI, temane vinaya karavo e ziSyanuM kartavya che. ziSyanuM hita ciMtavavuM karavuM tathA pite AcAravicAramAM pavitra rahevuM, Adarza rahevuM e gurunuM kartavya che ane bolavAnA kAraNa vagara mauna dhAraNa karavuM (tathya ane pathya belavuM) tathA zAMti dhAraNa karavI te muni-sAdhuone dharma che. pa. Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAryakartavya ( 119) yaH kSoNI nijakAM na rakSati mudA vAcyaH sa bhUpo mRSA, yaH ziSyAya hitAni nopadizati prAyo gururnedRzaH / nApatyAni nijAni pAlayati yA mAtA'pi sA kIdRzI, ko nAmeSa pitA na zikSayati yaH putraM hitArthIbhavan ? // 6 // dharmapama, kR0 . Doi, (re. jhA.)* je harSathI potAnI pRthvInuM rakSaNa na kare te rAjAne vRthA kahevuM joIe, je ziSyane hitane upadeza na Ape te guru ja na kahevAya, je pitAnI saMtatinuM pAlana na kare te mAtA paNa kevI ? tene mAtA ja na kahIe, tathA hitakAraka chatAM je putrane zikSA na Ape te pitA paNa zAno? te pitA ja na kahevAya. 6. jenonuM kartavya - vicArya samyak samayasya paddhati, yuktyA'nubhUtyA ca samantatAd bhuvi| suzrAvakaiH sAdhugaNeH susAdhanaiH, pracAraNIyA jinadharmabhAvanA // 7 // | muni himAMzujhiya. yukti tathA anubhavathI jamAnAne ane Agamane vicArI (oLakhI) sAcA zrAvaka tathA sAdhuoe sArA upAye vaDe jagatamAM comera jainadharmanI bhAvanA phelAvavI joie-zAsananI vRddhi karavI joIe. 7. Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhAvita-padya-ratnAkara ( 1110 ) kanya zA mATe karavuM: -- arjanIyaM kalAvadbhistatkiJcijjanmanA'munA | dhruvamAsAdyate yena zuddhaM janmAntaraM punaH // 8 // * dhamajhuma. vRja '', mA~. 74. (OM. hrA. ) kaLAvAna-paDita puruSoe A AkhA janmavaDe karIne evuM kAMika-puNya upArjana karavuM ke jethI bIjA bhavamAM zuddha janma prApta thAya. 8. mAsa~gTabhirahnA ca pUrveNa vayamAyuSA / tatkartavyaM manuSyeNa yenAnte sukhamedhate // 9 // cAkumUtra, 50 202, lo o manuSye ATha mAsaDe, divasavaDe, pahelI vayavaDe ane samagra AyuSyavaDe evuM kAya karavuM joie ke jethI tene aMte sukha pAme. ( eTale manuSye ADa mAsa evuM kArya karavu ke pAchaLanA cAmAsAnA cAra mAsa sukhe jAya, divase evuM kAma karavu` ke rAtri sukhamAM jAya, pahelI vayamAM evuM karavu. ke vRddhAvasthA sukhe jAya ane AkhI jiMdagI evuM kAma karavuM ke maryA pachI parabhavamAM sukha thAya.) 9. divA yAmacatuSkeNa, kArya kimapi tannaraiH / nizcintathairyana, yAminyAM mukhyate mulam // z. || vivavijJAna, ucchvAsa 7, 10 2. manuSyAe divasanA cAra paheAramAM evuM kAMika kArya Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAryakartavya ( 11 ) karavuM joIe ke jethI rAtrie sukhe karIne nizcita hadayavALA thaIne sUI rahevAya. 10. parama kartavya - dharma satyaM zrutaM nyAyyaM, mahatI prANinAM dayAm / nihAmaNAa 1, yatnAtaka parimA | ?? | mAmAta, rAjapa, kara, karo82. dharma, satya, kRta ( zAstra), nyAya, prANI paranI meTI dayA, avakratA ane zaThatArahitapaNuM: ATalI bAbatane yatnathI zodhavI (meLavavI ). 11. mayi bhakto janaH sarva iti hRSyena sAdhakaH / mathyamo banaH sarva ti vApunaH |2 | vivirAra, saTTAra 22, 20. ( AtmAnI) sAdhanA karanAra mANasa " badhA mANaso mArA bhakta che" e bhAvanAthI phUlAI jatuM nathI temaja "badhA mANaso mArA duzmana che" e vicArathI kodha nathI karate. 12. akatavya na karavuM - akartavyaM na kartavyaM, prANaH kaNThagatairapi / dva zartavyuM, kALa: #Musaini || 3 | zrAvikALa, g0 rUra. (mArA sa. )* je kArya karavA lAyaka na hoya te kArya kaThe prANa Ave te paNa manuSyae karavuM nahIM ane kaMThe prANa Ave Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1112) subhASita-padya-ratnAkara te paNa je kArya karavA lAyaka hoya te kArya manuSyae karavuM ja joIe. 13. zubha kAryamAM viktaH zreyAMsi bahuvighnAni, bhavanti mahatAmapi / azreyasi pravRttAnAM, kyApi yAnti vinAyakAH / 14 // moTA puruSone paNa kalyANanAM kArya karatAM ghaNuM vigho Ave che, paNa pApanA kAryamAM pravartelA puruSane te vidane kaI paNa ThekANe cAlyA jAya che arthAt temane vina thatAM nathI. 14. dhIme karavAnuM kArya zanaiH nyiA ne vacA, naiH tamatA zanairvidyA nirvittaM, paJcaitAni zanaiH zanaiH / / 15 / / vadhamADhA, (ra ) 0 7, daskro zarU mArgamAM dhIme dhIme cAlavuM joIe, kaMthA eTale ghaNA kakaDAne sAMdhIne kaMthA-cAdara banAvavI hoya te te dhIme dhIme banAvavI joIe, parvatanA zikhara para caDhavuM hoya te dhIme dhIme caDhavuM joIe, vidyA dhIme dhIme bhaNavI joIe tathA dhIme dhIme dhana upArjana karavuM joIe. A pAMca bAbata dhIme dhIme karavAnI kahI che. 15. zIdhra karavAnuM kArya - AdAnasya pradAnasya, kartavyasya ca karmaNaH / kSipramakriyamANasya, kAlaH pibati tadrasam // 16 // mamata, rAtija, jaLa che, 28. Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAryakartavya ( 1113) kaI paNa vastu grahaNa karavI hoya athavA ApavAnI hoya, tathA koI paNa kArya karavA lAyaka hoya, te je zIza karavAmAM na Ave te tene rasa kALa pI jAya che. 16. zvaHkAryamadya kuti, pUrvAhe cAparAhnikam / na hi mRtyuH pratIkSeta, kRtaM cAsya na vA kRtam // 17 // zrAvidhi, pR. 22 AvatI kAle je kArya karavAnuM hoya te Aje ja karI levuM, ane bapora pachI karavAnuM kArya savAramAM ja karI levuM, kAraNa ke "AnuM kArya samApta thayuM che ke nahIM?" te bAbata mRtyu rAha jotuM nathI.-vicAra karatuM nathI. 17. kartavyabhraSTatA phaLa - apArthalAmA kalakaNThatA tava, zizun yato vibhrati kAkapakSiNaH / manye'nyapuSTA'si tataH chavistava, Maa kami, virdioSataH || 18 muni himAMzuvijaya. he koyala! tAre madhura svara nakAme che kemake tArAM baccAMenuM pAlana paNa kAgaDA jevA pakSio kare che (tuM nathI karI zakatI). potAnAM saMtAna tarapha ATalI beparavAI rAkhavAnA kalaMka( pA5 )thI tArI kAMti-zyAma thaI che. vidhAtAnA dezathI tArI kAMti kALI nathI thaI. 18. Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 1114) subhASita-padya-ratnAkara kAryasiddhi-upAya indriyANi ca saMyamya, bakantu paNDito naraH / dezakAlabalaM jJAtvA, sarvakAryANi sAdhayeta // 19 // rAjayanIti. 40 6 0 27. Idriyone niyamamAM rAkhI bagalAnI jemaIdriyone vazamAM rAkhIne paMDita mANase deza, kALa ane baLane jANane sarva kAryo sAdhavo. (kaI paNa kArya karavuM hoya tyAre A sarvane vicAra karI kArya kare te te siddha thAya che.) 19. tatkiJcidaSTabhirmAsaiH, kArya karma vivekinA / ekatra sthIyate yena, varSAkAle yathAsukham // 20 // vivAra, DaTTAra 7, 7 32. vivekI puru ATha mAsamAM evuM kaIka karma karavuM ke je karma karavAthI varSAkALanA cAra mAsa sudhI eka ThekANe sukhapUrvaka rahI zakAya. (matalaba ke AkhA varSamAM ekAda paNa satkArya thaI jAya te AkhuM caturmAsa AnaMdapUrvaka pasAra karI zakAya che.) 20. duSkArya phaLa akRtAkhaNDadharmANAM, pUrvajanmani janminAm / sApadaH paripacyante, garIyasyo'pi sampadaH // 21 / / nalavilAsa nATaka jeoe pUrva janmamAM akhaMDita eTale niraMtara dharma na karyo hoya te manuSyanI meTI saMpadAo paNa Apatti sahita ja paripAka pAme che eTale ke meTI saMpadAo prApta thaI hoya te paNa temane vacce vacce kaSTa AvyA ja kare che. 21. Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 000 wwwsing guNa (71) occomocmoamweao guen| mahimA: vibhave sati santoSaH, maMyamaH sati yauvane / pANDitye sati namratvaM, hIro'yaM kanakopari // 1 // sUktaranAla, zlo0 488. (AtmA. sa ) vaibhava chatAM teSa hoya, yauvana chatAM saMyama heya ane vidvattA chatAM namratA hoya, te te suvaNe upara jaDelA hIrA samAna cha. 1. guNaireva mahattvaM syAnnAGgela vayasA'pi vA / daleSu ketakInAM hi, laghIyassu sugandhatA // 2 // zrAddhapratikramaNavRtti, pR0 91: ( de. lA.)* guNathI ja moTAI prApta thAya che, paraMtu moTA zarIravaDe ke me vayavaDe moTAI prApta thatI nathI; kemake ketakInA pAMdaDAM atyaMta nAnAM che te paNa temAM sugaMdhatA rahelI che. 2 kauzeyaM kRmijaM suvarNamupalADhurnA'pi golomataH, pakAttAmarasaM zazAGka udadherindIvaraM gomayAt / kASThAdagniraheH phaNAdapi maNigoMpittato rocanA, prAkAzyaM svaguNodayena guNino gacchanti kiM janmanA ? // 3 // janapaJcatantra, pR0 11, zlo0 70* Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 1116 ) subhASita-padya-ratnAkara kRmimAMthI rezama utpanna thAya che, pattharamAMthI suvarNa utpanna thAya che, gAyanA rUMvADAmAMthI dharA thAya che, kAdavamAMthI kramaLa thAya che, samudramAMthI caMdra utpanna thAya che, chANamAMthI iMdIvara-kamaLa utpanna thAya che, lAkaDAmAMthI agni utpanna thAya che, sapanA AmAMthI miNu utpanna thAya che, gAyanA pittamAMthI gArAcana ( gArAcaMdana ) utpanna thAya che--A sarvanu utpatti sthAna sAruM nathI te paNa te sarva uttama vastu che. tethI siddha thAya che ke-guNI jate peAtAnA guNanA udayathI ja prasiddha thAya che, janmathI zuM phaLa che ? 3. guNeSu kriyatAM yattaH, kimATopaiH prayojanam / vikrayante na ghaNTAbhigAMvaH kSIravivarjitAH // 4 // pAsava. guNAne viSe ja yatna karavA yAgya che, ADaMbaranuM zu prayojana che ? kemake dUdha vinAnI gAya kAMI gaLe ghaMTA bAMdhavAthI vecAtI nathI-tenuM mUlya maLatu nathI. 4. guNa : mAcI meTAiH guNairuttuGgavAM yAti, nocairAsanasaMsthitaH / prAsAdazikharastho'pi, kAkaH kiM garuDAyate ? // 5 // manuSya guNAvaDe ja mATAine pAme che, paNa UMcA Asana para beThelA hAya tethI kAMi moTAIne pAmata nathI; kemake prAsAdanA zikhara upara rahelA pazu kAgaDo zuM garuDa jevA thAya che ? nahIM ja. 5. Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 1117 ). guNIne mahimA - na hi bhavati viyogaH snehavicchedahetu jaMgati guNanidhInAM sajanAnAM kadAcit / ghanatimiranibaddhA dUrasaMstho'pi candraH, kimu kumudavatAnAM premabhaGgaM karoti ? // 6 // A jagatamAM guNanA nidhirUpa sajajanone viyega kadApi snehanA vinAzano hetu thato nathI. jemake megha-vAdaLAMnA aMdhakAravaDe DhaMkAyelA ane dUra rahele e paNa caMdra zuM poyaNAnA vanane premabhaMga kare che ? nathI karate, temane vikavara kare ja che. 6. guNI guNaM vetti na vetti nirguNo balI balaM vetti na vetti nirbalaH / piko vasantasya guNaM na vAyasaH, vArI 1 mica varNana vika 7 | guNa mANasa guNane jANe che, nirguNa mANasa jANata nathI, ane baLavAna mANasa baLane jANe che, paNa nirbaLa mANasa jANatuM nathI; jemake koyala vasaMtanA guNane jANe che, paNa kAgaDe jANatA nathI, ane hAthI siMhanA baLane jANe che, paNa udara jANI zakyuM nathI. 7. guNajJatA sAcI mahattA - virodhakAle'pi vipakSavarge, santaM guNAMzaM pravidanti cAhuH / Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 18 ) subhASita-patra-ratnAkara niSpakSato ye manujAsta eva, dhanyAH pramAnyA iti me mataM bhoH // 8 // dharmaciyAmAjA, tAa0 4. je vakhate virAdha cAlI rahyo hAya te vakhate paNu duzmaneAnA nAnA sarakhA guNune paNa pakSapAta vagara je manuSyo samaje che ane leke AgaLa kahe che te ja manuSyA kharekhara dhanyavAdane yAgya che tathA lekemAM pUjya che, ema mhAruM mAnavu che. 8. kAnA kayA guNaH-- gUDhaM ca maithunaM ghATa, kAle cAlayasaMgraham / apramattamavizvAsa, paJca zikSeta vAyasAt // 9 // mahAmArata, jJAnavarSa, anyAya 16, jaoN kara. kei na dekhe tevuM gupta maithuna, dhRSTatA-niDaratA, avasare nivAsasthAna karavuM, pramAdarahitapaNuM ane avizvAsakoinA paNa vizvArA na karavA teH A pAMca guNlRA kAgaDA pAsethI zIkhavAnA che. 9. guNavAna thavu':-- sarvatra nindAsantyAgo varNavAdastu sAdhuSu / AvanyamathI, taMdvatsat namratA | z. || sarva kAinI niMdAnA tyAga karavA, sajjaneAnI prazaMsA karavI, Apattine viSe atyaMta aInatA rAkhavI ane sapattine viSe namratA rAkhavI. 10. Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNa ( 119 ). svaguNa nirNaya - na garvaH sarvathA kAryo, bhaTTAdInAM prazaMsayA / vyutpannazlAghayA kAryaH, svaguNAnAM tu nizcayaH // 11 / / vivaritrAsa, kAra 8, so rU7. cAraNa, bhATa vagerenI prazaMsAthI DAhyA mANase bIlakula garva kare nahIM, paraMtu paMDitae karelI zlAghAthI pitAnA guNane nizcaya kara. 11. guNuM pratyenuM kharAba vartana - nirmAyA yaH kRpAluryaH, satyo yaH sanayazca yaH / prAyeNa tatra lokasya, klIvavuddhirvijRmbhate // 12 // natriAsa, mada 2, stotra zarUje puruSa mAyA rahita hoya, dayALu hoya, satya vacana bolanAra hoya ane nItivaDe yukta hoya, tenA upara prAye karIne sAmAnya lake kalIbanI buddhi dhAraNa kare che-AvA guNIne napuMsaka jevA gaNe che. 12. guNa phaLa - udyamaM sAhasaM dhairya, balaM buddhiH parAkramaH / SaDeta yasya vidyante, tasya devo'pi zakate // 13 // hatA , (mAdhApara), o ra. udyama, sAhasa, dharya, baLa, buddhi ane parAkrama, A che jene heya che tenAthI deva paNa zaMkA rAkhe che. 13. Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 1120 ) subhASita-padya-ratnAkara guNAtItanuM svarUpa - samaduHkhasukhaH svasthaH, samaloSThAzmakAJcanaH / tulyapriyApriyo dhIrastulyanindAtmasaMstutiH // 14 // mAnApamAnayostulyastulyo mitrAripakSayoH / sa maparityAga, guNAtItaH sa ca | 2 // mAvA , ghA 24, 0 24, 2. je sukhaduHkhamAM samAna hoya, svastha cittavALe heya, patthara ane suvarNane viSe samAna hoya, priya ane apriyane viSe samAna hoya, dhIratAvALe hAya, pitAnI niMdA ane stutine viSe samAna hoya, mAna ane apamAnane viSe samAna hoya, mitrapakSa ane zatrupakSane viSe samAna hoya tathA sarva AraMbhane tyAgI hoya te guNAtIta-satva, rajasa ane tamas e traNe guNethI rahita kahevAya che. 14, 15. sva-para guNaSa - kasyApi cAgrato naiva, prakAzyaH svaguNaH svayam / catujhana luchoDI, vAvyaH guNaH punaH II II vivekavilAsa, ullAsa 8, zlo0 318. keInI pAse pitAne guNa pite prakAza-prakaTa kare nahIM, paraMtu bIjAne alpa guNa hoya te paNa tene mATe karIne kahe, 18 Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 doSa (72) 4 keno ko doSa - dehasya dRSaNaM tandrA, kumantrI rAjyadRSaNam / rUpasya dRpaNaM jADyamadhAmyaM naradUSaNam // 1 // hiGgulaprakaraNa, pR0 1, zlo0 8. ALasa te zarIranuM dUSaNa che, kharAba maMtrI rAjyanuM dUSaNa che, mUkhatA rUpanuM dUSaNa che tathA adhArmikapaNuM puruSanuSAya che. 1. sva ane pArane doSaH draSTuM svadoSAn lokAnAM, naikamapyasti locatam / santi locanalakSANi, paradopavilAko // 2 // mahAbhArata, virATaparva, a0 39, zloka 99. mANasone potAnA doSa jovA mATe eka paNa netra nathI ane paranA deSa jovA mATe te lAkho netra hoya che, arthAt pitAnA deSa pote jANatA nathI ane paranA devane ja jue che. 2. dRSTaM kimapi loke'smin , na nidoSa na nirguNam / AvRNudhvamato doSAn, vivRNudhvaM guNAn budhAH // 3 // Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 1122 ) subhASita-padya-ratnAkara A saMsAramAM koI paNa vastu ke prANI deSa rahita dekhAtA nathI, tema ja guNa rahita paNa dekhAtA nathI, te pachI huM DAhyA puruSa! tame dene DhAMke ane guNene prakaTa kare. 3. darekamAM doSa hoya ja - zazini khalu kalaGkaH kaNTakaM padmanAle, jaladhijalamapeyaM paNDita nirdhanatyam / dayitajanaviyogo durbhagatvaM surUpe, dhanapatikapaNatvaM ratnadoSI kRtAntaH // 4 // pari , 27, roga 27. caMdra saumyAdika guNa sahita che chatAM temAM kalaMkarUpa deSa che, kamaLanuM nALa sugaMdhAdika guNavALuM che chatAM temAM kAMTArUpa doSa che, samudramAM ghaNuM jaLa che paraMtu te pIvA lAyaka nathI, paMDitane viSe vidvattAdika guNa che paraMtu te nidhana hoya che, priyajana hitakara vagere guNavALA hoya che paraMtu tene viyega thAya che, mANasa suMdara rUpavALo hoya che paraMtu te durbhAgI hoya che, ghaNA dhanane svAmI hoya che paraMtu te lebhI hoya che. te uparathI siddha thAya che kedeva ratnane viSe kAMIka paNa deSa mUke ja che. 4. Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 73 ) cha prakAranAM sukha - arthAgamo nityamarogitA ca, priyA ca bhAryA priyavAdinI ca / vaya putrAthI 1 vidyA, pa gavAkya muni pAnana ! | 2 hatoza, pratAvA, kA. dhananI prApti, nitya nIrogIpaNuM, vahAlI ane priya vacana bolanArI bhAryA, vazamAM vartanAro putra ane dhanAdika prajanane siddha karanArI vighA : A cha padArtha he rAjA ! jIvalekane sukhakAraka che. 1. ArogyamAnRNyamavipravAsaH, mapratyayA vRttirabhItivAsaH / sarbhimanuSyaiH saha samprayogaH, pad rnavAca suvAni rAjana ! | 2 | Arogya-naregatA, devArahitapaNuM-karajarahitapaNuM, pravAsarahitapaNuM, nIrAMtavALI AjIvikA-dhadha, bhaya rahina sthAnamAM vasavuM ane puruSonI sAthe saMgati, he rAjA ! A che jIvalekanAM sukha che. 2. Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 1124) subhASita-padya-ratnAkara sAco sukhI - svazarIre'pi na rajyati zatrAvapi na pradoSamupayAti / rogajarAmaraNabhayairavyathitA yaH sa ninyasukhI / / 3 // gamata, RA. ra40. je pitAnA zarIra upara paNa rAga karatA nathI, zatru upara paNa dveSa karato nathI ane roga, jarA tathA maraNanA bhayathI hIte nathI-abAdhita rahe che te nitya sukhI che. 3. akAnta sukha alabhya - candanataruSu bhujaGgA jaleSu kamalAni tatra ca grAhAH / guNaghAtinaH khalA iti bhavanti na sukhAnyavinAni // 4 // tanna, pR0 72. A0 277. caMdananAM vRkSe sArAM che paNa temAM sarSa rahelA che, jaLane viSe kamaLe che te sArAM che paNa temAM magara vagere jIva che tathA guNa puruSo sArA che paNa temanA guNane ghAta karanArA baLa puruSe temanI sAthe ja che, AthI jaNAya che ke koI paNa ThekANe vina vinAnAM ekalAM sukha hatAM nathI. 4. sukhAbhAsa : vaiibhava - tRyA zuSyatyAsye pivati salilaM svAdu surabhi, kSudhAtaH san zAlIn kavalayati zAkAdikalitAn / pradIpte kAmAgnau sudRDhataramAzliSyati vadhU, pratIkA vyAdheH sukhamiti viparyasyati janaH // 5 // vairAgyAtA (mara ), tA. 29 Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sukha ( 1125 ) manuSya potAnuM mukha tarazavaDe sUkAya che tyAre svAdiSTa ane sugaMdhI jaLa pIe che, bhUkhathI pIDA pAme che tyAre zAka vagere sahita bhAta vagerene khAya che tathA kAmarUpa agni pradIpta thAya che tyAre strIne gADha AliMgana kare che. A sarakArane A sarva vAstavika rIte jotAM vyAdhine pratIkAra (upAya) ja che, tene mUDha mANasa sukharUpe mAne che te tenI buddhine viparyAya che-viparIta buddhi che. 5. sukhaduHkha asthAyI - ye vardhitAH karikapolamadeSu bhRGgAH, protphullapaGkajarajaHsurabhIkRtAGgAH / / te sAmprataM vidhivazAd gamayanti kAlaM, ni beSu cArkakusumeSu ca devayogAt // 6 // vAgata (mAtRkAra), chattAM rU. vikasvara kamaLanI rajavaDe jenA zarIra sugaMdhI karAyAM che evA je bhamarAo hAthInA gaMDasthaLanA madajaLane viSe vRddhi pAmyA che te bhamarAo hAlamAM vidhinA vazathI lIbaDA ane AkaDAnAM puNone viSe rahIne kALane nirgamana kare che ( kAraNa ke sukha ke duHkha sthira hotuM nathI. ). 6. karabhadayite ! yattatpItaM mudurlabhamenadA, madhu vanagataM tasyAlAbhe viropi kimutsukA ? / Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 1126 ) subhASita-padya-ratnAkara kuru paricitaH piloH patre ti marugocarajagati sakale kasyAvAptiH sukhasya nirantaga ? // 7 / / anyoktimuktAvalI. he uMTaDI ! te koI eka vakhata vanamAM raheluM atyaMta durlabha je madha pIdhuM che te madha pharI na maLavAthI temAM utsuka thaIne kema rUe che? marudeza(mAravADa)mAM rahelA tArA ati paricayavALA pIlunAM pAMdaDAMvaDe tuM saMteSa pAma, kemake A samagra jagatamAM niraMtara sukhanI prApti kare che ? 7 sukhanA upAya - kRtvA'rhatapadapUjanaM yatijanaM natvA viditvA''gamaM, hinvA saGgamadharmakarmaThadhiyAM pAtreSu dattvA dhanam / gatvA paddhatimuttamakramajupAM jitvA'ntarAgvija, smRtvA paJcanamastriyAM kuru kara kroDasthamiSTaM sukham // 8 // sighaLa, jho9. he bhavya prANI ! jinendranA caraNanI pUjA karIne, sAdhu janane vATIne, AgamanuM jJAna meLavIne, adhamanA kAryamAM nipuNa buddhivALA puruSanA saMgane tyAga karIne, supAtrane viSe dhananuM dAna ApIne, uttama puruSanA mArgamAM cAlIne, atyaMtara zatruone jItIne tathA paMca namaskAranuM smaraNa karIne tuM Icchita sukhane hAthanA mathe raheluM kara (arthAta sukhanI IcchA hoya te A sarva tuM kara.). 8. Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sukha ( 112). sarvamaGgalanidhau hRdi yasmin , saGgata nirupamaM sukhamati / muktizarma ca vazI bhavatI drAk, taM budhA bhajata zAntarasendram // 9 // kadAramA raho. 2. sarva mAMgalikano nidhAna e zAMtarasa jenA hRdayamAM prApta thAya te anupama sukha pAme che ane mokSanuM sukha ekadama tenA kabajAmAM AvI jAya che mATe he paMDite ! evA zAMtarasane tame bhaje.-se-bhA. 9. kAmaH krodhastathA lobho ho mAno madastathA / paDvargamutsRjedetaM, yaH sadA sa sukhI bhavet // 10 // uttarAyaphUgA ( mahaMma ), g0 ra1 ( 4)* je mANasa kAma, krodha, lobha, harSa, mAna ane madagarvaH A cha vargane tyAga kare te sadA sukhI thAya che. 10. ahamatirguruprItiviratinijayoSiti / dharmazrutirguNAsaktiH, sadyo yacchati nivRtim // 11 // sUkaratnAvalI (vijayasenasari) pR0 46, zlo0 489.(AtmA.sa.) arihaMtane namaskAra karavA, guru upara prIti rAkhavI, pitAnI strIne viSe saMteSa rAkhave, dhamanA upadezanuM zravaNa karavuM ane guNa grahaNa karavAmAM Asakti rAkhavI-A pramANe karavAthI prANI zIgrapaNe sukhane-mokSane pAme che. 11. sUktayo rAmacandrasya, vasantaH kalagItayaH / timidAna, pati saTTAmRdaya: I 22 Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 1128 ) subhASita-padya-ratnAkara rAmacaMdranI madhura vANI, vasaMta Rtu, manahara gIta, svataMtrapaNuM ane priyanA sacega: A pAMca harSanI vRSTi samAna che athavA harSane saranAra-utpanna karanAra che. 12. ahiMsA satyavacanaM, sarvabhUteSu cArjavam / kSamA caivApramAdazca yasyaite sa sukhI bhavet // 13 // mahAmAta, nAntirna, thAya 227, ae. 8. aRsi'sA, satya vacana, sarva prANIne viSe saralatA, kSamA ane pramAdarahitapaNuM: ATalI bAbata jene hoya te mANusa sukhI che. 13. vizvajantuSu yadi kSaNamekaM sAmyatAM bhajasi mAnasa maitrIm / tatsukhaM paramamaMtra paratrApyaznuSe na yadabhUttava jAtu // 14 // AyAma kuma, jo0 8. kSaNavAra he mana ! tuM sarva prANI upara samatApUrvaka eka paNa parahita ciMtArUpa maitrIbhAva bhArIza te tane A bhava ane parabhavamAM evu sukha maLaze ke jevuM teM kadI paNa anubhavyu haze nahi. 14. niHsaGgatAmehi sadA tadAtmannartheSvazeSaSvapi sAmyabhAvAt / ras faar ! mata mUlaM, zucAM sukhAnAM samataiva ceti // // 15 // adhyAtmakalpadrumaH adhikAra 16, zlo0 3. he Atman ! sarva padArthoM upara sadA samatA bhAva lAvIne niHsagapaNuM prApta kara ! huM vidvan ! tuM jANI leje ke duHkhanuM mULa mamatA ja che ane sukhanu mULa samatA ja che. 15. Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 Tuva ( 74 ) . * * * * * * cha prakAranAM duHkhA- kugrAmavAsaH kujanasya sevA, kubhojanaM krodhamukhI ca bhAryA / mUrkhazca putro vidhavA ca kanyA, vinA'gninA sandahate zarIram // 1 // vadhamAlTA (vA ), H0 22, rU. kharAba gAmamAM rahevuM, naThArA mANasanI sevA, kutsita bhojana, krodhI strI, mUrkha putra ane ane vidhavA dIkarI e badhAM Aga vinA zarIrane bALI nAMkhe che. 1. kugrAmavAsaH kunarendrasevA, kubhojanaM krodhamukhI ca bhAryA / kanyAbahutvaM ca daridratA ca, pa nIvAre naraNA mavati | 2 | zrAddhapuLavivA pR24, ( mA. sa. )* kugrAmamAM vasavuM, duSTa rAjAnI sevA karavI, kharAba bhajana karavuM, bhAryAnuM mukha niraMtara krodhAyukta hoya, ghaNI kanyAo hoya ane daridratA hoyaH A cha bAbate A velakamAM ja narakarUpa che-narakanA jevI duHkhadAyI che. 2. Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1130) subhASita-padya-ratnAkara kene zuM dukharUpamuuryo'shaantstpsvii kSitipatiralaso matsarI dharmazIlo duHstho mAnI gRhasthaH prabhuratikRpaNaH zAstrabhRddharmahInaH / AjJAhIno narendraH zucirapi satataM yaH parAmopamojI, vRddho rogI daridraH sa ca yuvatipatirdhiga viDambaprakArAn // 3 // natizatta (mahA), ra0 8. taparavI hoya chatAM mUrkha ane krodhI hoya, rAjA chatAM ALasu heya, dharmanuM AcaraNa karate hoya chatAM bIjA upara matsara rAkhatuM hoya, gRhastha hoya chatAM duHkhI ane garviSTha hoya, svAmI chatAM kRpaNa haya, zAstra bhaNelo chatAM dharmanI zraddhA ke AcaraNa rahita hoya, rAjA chatAM AjJA rahita hoya-tenI AjJA kei mAnatuM na hoya, niratara pavitra chatAM paranuM anna khAte haya, juvAna strIne pati chatAM vRddha, regI ke daridrI hoya A sarva viDaMbanAnA prakArene dhikkAra che. 3. mukhoM dvijAtiH sthaviro gRhasthaH, kAmI daridro dhanavAMstapasvI / vezyA kurUpA nRpatiH kadayoM loke paDetAni viDambanAni // 4 // brAhmaNa chatAM mUrkha hoya, vRddha chatAM gRhasthAzramI hoya, daridra chatAM kAmI hoya, tapasvI chatAM dhanavAna hoya, vezyA chatAM kurUpavALI hoya ane rAjA chatAM kaMjusa hoya, te A Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 1131 ) cha jAtanA manuSyanI A cha jAtanI avasthAo jagatamAM viDaMbanAnAM sthAnarUpa che. 4. sAce dukhI - IyI ghRNI tvasantuSTaH, krodhano nityazaGkitaH / parabhAgyopajIvI ca, SaDete duHkhabhAginaH // 5 // hitopadeza, mitrAma, 30 2. ISyavAna, nirdaya, asaMtoSI, krodhI, nitya zaMkAvALo ane paranA bhAgyathI jIvavAvALaH A cha manuSya duHkhI che. pa. sukha duHkhanI viparIta buddhiA- duHkhAtmakeSu viSayeSu sukhAbhimAnaH, ___ saukhyAtmakeSu niyamAdiSu duHkhabuddhiH / ... utkIrNavarNapadapaGktirivAnyarUpA, sArUpyameti viparItagatiprayogAt // 6 // __AcArAGgasUtra, pR0 98, zlo0 1* - duHkhanA ja savarUpavALA zabdAdika viSayane viSe (mUDha prANIne) sukhanuM abhimAna thAya che-viSayene sukharUpa mAne che, ane vrata-niyama vagere je sukharUpa che tene viSe duHkhanI buddhi thAya che-duHkharUpa mAne che. jemake viparIta rIte lakhelI varNa ane zabdonI zraNi viparIta gatinA prayogathI samAnapaNane pAme che. (eTale ke jema chApakhAnAnA TAIpa UMdhA che tene kAgaLa para chApavAthI savaLA paDe che ane savaLA TAI5 heAya te UMdhA paDe che, athavA Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 12 ) subhASita-padya-ratnAkara ArisAmAM pratibiMbita thayelA akSaro savaLA hoya te UMdhA dekhAya che ane UMdhA hoya te savaLA dekhAya che, tema mUDha mANasa duHkhakara viSane sukhakara ane sukhakara vratAdikane duHkhakara mAne che. ) 6. duHkhamAM sAruM paNa khoTuM thAya: ApadAmApatantInAM, hito'pyAyAti hetutAm / mAtRjavA hi vatsasya, stambhA bhavati bandhane / / 7 / / hitAvaLa, mitrAma, goLa rU. Apatti AvavAnI hoya tyAre hitakAraka puruSa paNa tenuM kAraNe thAya che, kAraNa ke vAcharaDAne bAMdhatI vakhate tenI mAtAne (gAyane) paga ja khIlArUpa thAya che. (detI vakhate gAyane page vAcharaDAne bAMdhavAmAM Ave che.) 7. duHkha kone kahevuM - suhRdi nirantaracitte, guNavati bhRtye'nuvartini kalatre / svAmini zaktisamete, nivedya duHkhaM sukhI bhavati // 8 // tainAcata, g0 2, 2017* aMtara rahita-bhedabhAva rahita cittavALA mitranI pAse, guNavAna cAkaranI pAse, anukULatAvALI strInI pAse ane zaktivALA svAmInI pAse manuSya potAnuM duHkha nivedana karI sukhI thAya che. 8. Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dukha ? 1133 ) dukha : mitranI kasoTI - mitrasvajanabandhUnAM, buddhadhairyasya cAtmanaH / vipanikaSapApANe, narA jAnAti sAratAm // 9 // aatva. manuSya vipattirUpI kasoTInA patthara upara potAnA mitranA, svajananA, baMdhunA, buddhinA ane paiyanA sArane jANI zake che, arthAta jyAre vipatti Ave tyAre mitra vagere sarvanI parIkSA thAya che. 9. duHkhanAM kAraNe- sarve jAnanti jIvA hi, pApaM duHkhasya kAraNam / tathasfpa tema munnati, pApaM sauthalinorAma | 20 | | muni himAMzuvilA, pApathI duHkha janme che ema badhA leka jANe che, te paNa te pApane choDatA nathI ke je sukhane nAza karanAra che, e kevI du:khanI vAta che? 10 jineSvabhaktiryaminAmavajJA, krmsvnaucitymdhrmsnggH| pitrAdyupekSA paravaJcanaM ca, sRjanti puMsAM vipadaH smntaat||11|| gAmavapakuma dhAra 22, 240 22. jinezvara bhagavaMta tarapha abhakti ( temanI azAtanA), sAdhuonI avagaNanA, vyApArAdimAM anucita pravRtti, adhamane saMga, mAbApa vagerenI sevA karavAmAM upekSA (bedarakArI) Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 1134) , subhASita-padya-ratnAkara ane paravaMcana (bIjAne ThagavuM te ) : A sarva prANIne mATe cotaraphathI ApadAo utpanna kare che. 11. sarvato'tyantaklezAnau, dInyAyabhayaGkare / mAdhyasthaM duSkaraM zAntidurlabhA ca sahiSNutA // 12 // | muni himAMzu vAya. bhayaMkara anyAya ane kalezAgni cAre tarapha saLagI rahyo hoya te vakhate taTasthavRtti, zakti ane sahana karavAnI zakti bahu durlabha thaI jAya che. 12. klezalezo'pi yatra syaadsyaavybhicaarite| tatra siddhirna kAryAo, na dharmo na sukhaM punaH / / 13 / / poLamAtrA, kara. jyAM zeDa paNa kaleza-kaMkAsa hoya, asUyA-adekhAI ane vyabhicAra hoya che tyAM koI paNa kAryanI siddhi thatI nathI, keI jAtane zuddha dharma karatuM nathI tema koI jAtanuM bhaviSyamAM sukha paNa maLatuM nathI. (arthAta kalahaIrSyA ane parastrI parapuruSagamana karanAra manuSyane koI paNa kAryamAM saphaLatA, dharma ane sukha maLatAM nathI.) 13. Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * satsaGga (75) 5 satsaMga mahimA: varaM narakavAso'pi, vidvadbhiH sahito mama / na nIcajanasamparkaH, surendrabhuvaneSvapi // 1 // jainapaJcatantra, pR. 165, zlo0168. vidvAnonI sAthe mAre narakamAM vAsa thAya te sAre che, paraMtu deveMdranA vanane viSe paNa nIca puruSane saMbaMdha thAya te sAro nathI. 1. stoko'pi guNisaMsargaH, zreyase bhUyase bhavet / lavaNena kimalpena, svAdu nAnnamanAyata 1 // 2 // sUktaratnAvalI, glo0 34. guNIjanane thaDe paNa saMga meTA kalyANane mATe thAya che. zuM zeDA lavaNa(mIThA )vaDe anna svAdiSTa thatuM nathI thAya che. 2. kAcaH kAzcanasaMsargAddhatte mArakI yatim / tathA satsabhidhAnena, mUoM yAti pravINatAm // 3 // hitopadeza, prastAvanA, lo0 41. suvarNanA saMgathI-suvarNanA bhUSaNamAM jaDAvAthI kAca paNa marakata maNinI jevI kAMtine dhAraNa kare che, te ja Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 1136 ) subhASita-padya-ratnAkara pramANe puruSanA saMgavaDe mUkha jana paNa nipuNatAne pAme che. 3. kalpadrumaH kalpitameva sUte, sA kAmadhuk kAmitameva dogdhi / cintAmaNizcintitameva datte, satAM hi saGgaH sakalaM prasUte // 4 // kalpavRkSa kapelI (mukarara karelI) vastune ja utpanna kare che (Ape che), kAmadhenu gAya icchita vastune ja Ape che ane ciMtAmaNi ratna ciMtavelI vastune ja Ape che, paraMtu puruSane saMga te uparanI sarva vastune Ape che. 4. satsaMgaH unnatinuM kAraNa mahAnubhAvasaMsargaH, kasya nonnatikArakaH / gaGgApraviSTaM rathyAmbu, tridazairapi vandyate // 5 // : 3vzakAtAsUra, mAna 8, 9 78, ( sa.)* moTA prabhAvavALA mahAtmAne saMga kone unnati karanAra na thAya ? (sarvane unnati kare che ) jemake zerIo vagerenuM malina jaLa gaMgA nadImAM maLe che tyAre te jaLa devene paNa vaMdana karavA yogya thAya che. pa. mahAnubhAvasaMsargaH, kasya nonnatikAraNam ? / panapatrasthitaM vAri, dhatte muktAphalazriyam // 6 // Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satsaMga ( 1137) mahApuruSAne saMga keAne unnatinuM kAraNu nathI ? ( sarvane unnati karanAra che ) jemake kamaLanA pAMdaDA para rahelu jaLa paNa muktAphaLanI lakSmI ( zAbhA )ne dhAraNa kare che. 6. satsaMga : guNa kAraNaH-- santaptAyasi saMsthitasya payaso nAmApi na jJAyate, muktA''kAratayA tadeva nalinIpatrasthitaM rAjate / svAtyAM sAgarazuktimadhyapatitaM sanmauktikaM jAyate, prAyeNAdhamamadhyamottamaguNaH saMvAsatAM jAyate // 7 // ' agnimAM tapAvelA leADhA upara pANInuM biMdu paDayuM hoya te tenuM nAma paNa rahetuM nathI, te ja jaLabiMdu kamalinInA pAMdaDA upara rahyuM hoya te te metInI jema AAle che, ane te ja biMdu svAti nakSatramAM samudranI chIpanI madhye paDayu hAya te te uttama mAtIrUpa ja ane che. ghaNuM karIne adhama, madhyama ane uttamanA guNu saMvAsathI ja prApta thAya che. 7. satsa`ga : sa dAyakaH harati kumati bhinte mohaM karoti vivekitAM, vitarati ratiM sUte nIti tanoti guNAvalim | prathayati yazo dhatte dharmaM vyapohati durgati, janayati nRNAM kiM nAbhISTaM guNottamasaGgamaH // 8 // sinduraprakaraNa, lo0 66. 21 Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (38) subhASita-padya-ratnAkara uttama guNIjanane saMga karyo hoya te te dubuddhine hare che, mehane bhedI nAMkhe che, vivekIpaNAne kare che, prItine Ape che, nItine utpanna kare che, guNanA samUhane Ape che, yazane vistAre che, dharmane dhAraNa-sthApana kare che ane durgatine nAza kare che. manuSyanA kayA kayA ichita padArthane te utpanna nathI karata? sarva ISTa vastune utpanna kare che. 8. tRSNAM chinte zamayati madaM jJAnamAviSkaroti, nIti sUte harati vipadaM sampadaM sacinoti / puMsAM lokadvitayazubhadA saGgatiH sajjanAnAM, kiMvA kuryAna phalamamalaM duHkhaniHzadakSA // 9 // subhASitaratnasandoha, zlo0 460. A bhava ane parabhavamAM zubhane ApanArI sajajanenI saMgati tRSNAne chede che, madane-garvane zamAve che, jJAnane pragaTa kare che, nItine utpanna kare che, vipattine hare che tathA saMpattine ekaThI kare che. athavA te duHkhane nAza karavAmAM nipuNa evI satsaMgati kayuM nirmaLa phaLa na Ape ? sarva zubha phaLa Ape che. 9. kene saMga kare - zubhopadezadAtAro vayovRddhA bahuzrutAH / kuzalA dharmazAstreSu, payupAsyA muhurmuhuH // 10 // vivekavilAsa. ullAsa 8, zlo0 398. zubha upadeza ApanArA, vRddhAvasthAvALA, bahuzruta-ghaNuM Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satsaMga ( 1138 ) parAma * kahyuM che. sAthe saM zAstrane jANanArA ane dharmazAstrane viSe nipuNa evA puruSe vAraMvAra sevavA lAyaka che. 10. keno saMga na kare - yasya na jJAyate zIlaM, na kulaM na parAkramaH / na tena saGgati kuryAdityuvAca bRhaspatiH // 11 // kAnapatra, pR. 2rU2, 30 27. jenAM zIla (AcAra), kuLa ke parAkrama jaNAtAM- dekhAtAM na hoya tenI sAthe saMgati karavI nahIM, ema bRhaspatie kahyuM che. 11. satsaMgane upadeza - dRSTA candanatAM yAtAn, zAkhoTAdInapi dramAn / maya tataH varyA, makara saM sahatiH | 22 che viDhiAra, 3NyANa 8, 230 327. malayagiri parvata upara (caMdananI sobatathI) bIjA sAga vagere jhADa paNa caMdana jevAM banI jAya che, e joIne (mANasa) meTAnI sebata karavI. 12. satsaMganuM phaLaH- bhavanti saGgatAH sadbhiH, karkazA apyakarkazAH / kiM candrakAntazcandrAMzusaMzliSTo na jalaM jaho ? // 13 // pUrA trasTa, go. 22. kaThora manuSya paNa puruSanA saMgathI kamaLa thaI Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1140) subhASita-padya-ratnAkara jAya che. kaThora e paNa caMdrakAMta maNi zuM caMdranAM kiraNanA saMgathI jaLane nathI mUkate? ( arthAt caMdranA kiraNathI cadrakAMta maNimAMthI pANI jhare che-eTale te komaLa thAya che.) 13. labdhuM buddhikalApamApadamapAkartuM vihartuM pathi, prAptuM kIrtimasAdhutAM vidhuktuiM dharma samAsevitum / roddhaM pApavipAkamAkalayituM svargApavargazriyaM, cecaM citta ! samIhase guNavatA saGgaM tadaGgIkuru // 14 // sinduraprakaraNa, zlo0 67 he citta ! je tAre buddhinA samUhane prApta karavAnI IcchA hoya, Apattine dUra karavAnI IcchA hoya, sajajanane mArge cAlavAnI IcchA hoya, kIrti meLavavAnI IcchA hoya, duSTapaNane tyAga karavAnI irachA heya, dharma sevavAnI IcchA haya, pApane udaya rokavAnI IcchA hoya ane svarga-mokSanI lakSmI prApta karavAnI IcchA hoya, te tuM guNavAnanA saMgane aMgIkAra kara. 14. yadi satsaGganirato bhaviSyasi bhaviSyasi / athAsajjanagoSThISu, patiSyasi patiSyasi // 15 // parivu, vR0 rU. je tuM satsaMgamAM tatpara thaIza te tuM sAre thaIza-sadgati pAmIza, ane je asapuruSanI goSThImAM paNa te nIce paDIza eTale narake jaIza. 15. Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satsaMga ( 11 ) zvara sarva zAe, vaLI vALI nAza nI rA. purupavizeSa prAptA bhavanti yogyA ayogyAzca // 16 // kenavA , 0 24, 8.* azva, zastra, zAstra, vINu, vANI, puruSa ane strIH A sarve vizeSa prakAranA puruSane pAmIne yaMgya tathA . agya thAya che, eTale ke sArA puruSane pAmIne yugya thAya che ane naThArA puruSane pAmIne agya thAya che. 16. kITo'pi sumanaHsaGgAdArohati satAM ziraH / azmA'pi yAti devatvaM. mahadbhiH supatiSThitaH // 17 // hirA , mitratrAma, sthA. ikIDo paNa puSpanA saMgathI puruSonA mastaka para caDe che ane mahApuruSe pratiSThA karele patthara paNa devapaNAne pAme che. 17. uttamAnAM prasaGgena, laghavo yAnti gauravam / puSpamAlAprasaGgena, sUtraM zirasi dhAryate // 18 // mare. uttama puruSanA saMgathI nIca puruSe paNa gauravaneAdarasatkArane pAme che. jemake puSpanI mALAnA saMgathI sUtarane doro paNa mastaka para dhAraNa karAya che. 18. malayAcalagandhana, vindhanaM cndnaayte|| tathA sajjanasaGgena, durjanaH sajjanAyate // 19 // mAtra malayAcaLa parvatanA gaMdhavaDe ja iMdhana eTale kASTha caMdanarUpa thaI jAya che. te ja pramANe sajajana puruSanA saMgathI ja durjana mANasa sajajana thaI jAya che. 19. Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1142 ) subhASita-paratnAkara tatvaM cintaya satataM citte, parihara cintAM nazvaravite / kSaNamiha sajjanasaGgatirekA, bhavati bhavArNavataraNe naukA // 20 // | he jIva! tuM tArA cittane viSe niraMtara tatvane vicAra kara, nAzavaMta evA dhananI ciMtAne tyAga kara, A jagatamAM kSaNavAra paNa satparuSanI saMgati thaI hoya te te eka ja, saMsArarUpI samudrane taravAmAM, naukA (vahANa) samAna thAya che. 20. paNDitaiH saha sAGgatyaM, paNDitaiH saha saGkathAH / TetaiH sada mitratve, vaLo nAvalIti | 22 paMDitenI sAthe saMga karanAra paMDitanI sAthe sArI kathA-vAtacIta karanAra ane paMDitenI sAthe mitrAI karanAra manuSya koI vakhate nAza pAmate nathI. 21. yAmaste zivamastu rohaNagire ! mattaH sthitipracyutA vartiSyanta ime kathaM kathamiti svame'pi maivaM kRthAH / bhrAtaste maNayo vayaM yadi bhavanAmaprasiddhAstataH, ke zRGgAraparAyaNAH kSitibhujo nAGgIkariSyanti naH // 22 // he rehaNAcaLa parvata! ame jaIe chIe, tAruM kalyANa thAo. ane "mArAthI-mArI pAsethI dara thayelAM A rane have zI rIte vartaze? temanuM zuM thaze ?" ema ravapnane viSe paNa na dhArIza, kemake he bhAI! je ame maNie tArA nAmathI prasiddha thayelA chIe te zRMgAra karavAmAM tatpara evA kayA kayA rAjAo amane aMgIkAra nahIM kare ? (sarva rAjAo aMgIkAra karaze mATe tAre amArI ciMtA karavA jevuM nathI.) 22. Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kusaGga (76 ) dusaMganidyAH naivAstA malayAdrikAnanabhuvaH svacchasravannirjharAstRSNA mAsu nivartate tanubhRtAmAlokamAtrAdapi / rukSadhvAkSaparigraho marurayaM sphArIbhavannAtapa svA etA mRgatRSNikA hariNa ! he nedaM payo gamyatAm // 1 // anyokimukAvalI. he haraNa ! jemAMthI niLa pANInAM jharaNAM jharatAM hoya evI A malayAcaLa parvatanI bhUmi nathI, ke je bhUmimAM mAtra levAthI paNa prANIonI taraza dUra thAya; paraMtu A te ThAra kAgaDAoe aMgIkAra karelA marudeza ( mAravADa ) ke jemAM sUryanA ugra tApa paDe che. tethI karIne A je ( jaLa jevuM) dekhAya che te te jhAMjhavAnA jaLa che tene tuM 9 pAna zu. 1. sana 2: bhota sukhepsA jagatIha vidyate, gauste tadA tvaM bhRNu vAcikaM mama / zUnAM kadAcAravatAM kuvAgvatAM, kadApi kAle maja mA samIpatAm // 2 // muni himAMzuvijaya Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 1144 ) subhASita-padya-ratAkara "" he gAyA ! jo tamane sukhanI icchA hoya teA mArI eka vAta sAMbhaLA- kharAba AcAravALA tathA khAkha vANIvALA kUtarAonI pAse kadI paNa jaze! ke raheze nahi." 2. tyaMta ! tyuM satyardezona, bhInIvivejJAn / tadA na kAkanIDeSu, vasaviddhi guNAguNAn // 3 // muni himAMzuvijaya. huM haMsa ! tuM sAceA haMsa che ane dUdha-pANInA viveka karI zake che, teA pachI tuM kAgaDAnA mALAmAM na rahe (tenA saMga na kara ane guNa-avaguNanuM pArakhu* kara.) 3. patitaizca kathAM necchedAsanaM ca vivarjayet / patitAnnaM na roceta, patitairna sahAcaret // 4 // mahAmAta, rAntittva, 10 76, t08. bhraSTa manuSyA sAthe vAta karavI nahIM, tenI sAthe besavu' nahIM, bhraSTa manuSyanuM anna levuM nahIM ane bhraSTa manuSyAnI sAthe cAlavuM nahIM. 4. kusa'ganuM' kaDavu' phaLaH-- jAnai: sAddha namana jaina, zomate cAyanIti / yata: homata vAsau, billo luTTo na jALavat // muni himAMzuvijaya. kAgaDA sAthe rahenArA haMsa gabharAya che ne duHkhI thAya che, kAraNake te bahu kAmaLa hoya che. kAgaDA duSTa nathI hotA. 5 jevA zrIThA ne Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kusaMga. ( 115) sasyamattvA'mRtasyApi, dAyikA AryasaMstutAH / gAvo jagatpunAnA hA, pIDayante durvadaiH zvabhiH // 6 // muni himAMzuvijaya. ghAsa khAIne paNa dUdha denArI, Arya lokothI stavAyelI ane jagatane pavitra karatI evI gAyane paNa kharAba vANavALA kutarAo herAna kare che. ( e ja pramANe kharAbanA kAraNe sArAne sahana karavuM paDe che ) 6 satI viTaiAdhajanagI ca, kalA himAMzozcavidhuntudena / mattazca vidyA kavitA ca mUrkhatA hRdA dukhyati rorudIti // 7 // | muni himAMzuvinA. luccA-laphaMgAothI gherAelI satI strI, zikArIothI viTAelI DariNa, rAhuthI grasita thaelI caMdranI kaLA (caMdrikA), unmatta manubenA hAthamAM phasAelI vidyA ane mUrkha manuSyothI veNita. thaelI (mUrkhAone saMbhaLAvAtI) kavinA hRdayathI duHkhI thAya che ane raDe che-AMsu sAre che. 7. durjanena mamaM sakhyaM, prItiM cApi na kArayet / uSNo dahati cAgAraH, zItaH kRSNAyate karam // 8 // ditAza, mitrAma, to 80. durjananI sAthe mitrAI ke prIti karavI yogya nathI, kemake aMgAro Una hoya te te bALe che ane ThaMDo hoya te te hAthane kALA kare che. ( arthAtu aMgArA je durjana mANasa rIjhe athavA khIje te te banne prakAre duHkhadAyI che. ) 8. Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASita-padyaratnAkara aho durjanasaMsargAnmAnahAniH pade pade / pAvako lohasaGgena, mudgarairabhihanyate // 9 // ( 1146 ) ahA ! dunanA saMgathI pagale pagale-ThekANe ThekANemAnanI hAni thAya che; jemake leDhAneA saMga thavAthI agni paNa huthADAnA mAra khAya che. 9. zamayati yazaH klezaM sUte dizatyazivAM gati, janayati janodvegAyAsaM nayatyupahAsyatAm / bhramayati marti mAnaM hanti kSiNAMti ca jIvitaM, kSipati sakalaM kalyANAnAM kulaM khalasaGgamaH // 10 // kSemendra kavi. khaLa puruSanA saMga yazanA nAza kare che, kalezane utpanna kare che, azubhra gatine batAve che-pamADe che, manuSyeAnA uddegane tathA prayAsane utpanna kare che, hAMsIpaNAne pamADe che, buddhine bhramita kare che, mAnanI hAni kare che, vitane kSaya kare che tathA kalyANunA sarva samUhane nAza kare che. 10. Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 : - . :- -: - - - : -- 00 saMpa (77) :- - - - - 200 saMpaH prazaMsA - bhidyante bhUdharA yena, dharA yena vidAryate / saMhateH pazyata prauDhiM tRNaistad vArivAraNam / 1 // mAmAta, sAttiparNa, 0 22, zera 27. je pANI vaDe parvate bhedAya che ane je pANI vaDe pRthvI teDI nakhAya che, te ja pANInuM rokANa tRNanA samUhe karyuM te A aiyanI meTAI te juo. 1. saMpaH unnatikAraka - vismRtya medabhAvAn svAn, tyaktvA garvAn durAgrahAn / sambhUya mAnavAH ! sarve, tanudhvaM zAsanopratim // 2 // | muni nirikA. he manuSya ! potapotAnA turacha bhedabhAvane bhUlI jaI, kheTA abhimAna tathA durAgrahane cheDI daI, badhA ya premathI bhegA thaI-maLIne zAsananI-dharmanI unnati kare. 2. saMpano upadeza - sambhojanaM saGkathanaM, samprazno'tha samAgamaH / zAtimira saha gi, na virodhaH karana | jJAti (sagA-saMbaMdhI) sAthe jojana karavuM, vAtacIta Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 1148) subhASita-padya-ratnAkara karavI, kuzaLa prazna kare ane samAgama-salAhasaMpa karA; paNa kadApi virodha kare nahIM. 3. saMpanI jarura - kuThAramAlikAM dRSTvA, drumAH sarve prakampitAH / vRddhena kathitaM tatra, atra jAtirna vidyate // 4 // (koI mANasa pAse) kuDADAnA samUhane joIne sava vRkSe ( A kuhADAo amane kApI nAMkhaze evA bhayathI) kaMpavA lAgyAM. te vakhate eka vRddha vRkSe (temane dhIraja ApatAM) kahyuM ke-A kuhADAne viSe haju ApaNe jAti bhaLI nathI-eTale ke lAkaDAnA hAthA rahita ekalA ja kuhADA che tyAM sudhI ApaNane bhaya nathI. (A anyakti che. jyAM sudhI potAnI jAtine mANasa zatru sAthe maLe na hoya tyAM sudhI zatru kAMI karI zakatuM nathI. ) 4. saMpanuM phaLa - bahUnAmapyasArANAM, samudAyo jayAvahaH / tRNairAveSTayate rajjuH, tayA nAgo'pi badhyate // 5 // jainapatajha, p. 88, so rU bhale asAra vastu hoya to paNa temanA ghaNAne je samudAya thayela hoya to te jayane ApanAro che. jemake ( tRNa asAra vastu che tathA pazune khorAka che te paNa) tRNa-taNakhalAM-thI doraDuM zuM thAya che, ane te doraDA vaDe moTe madonmatta hAthI baMdhAya che. 5. Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 1149) alpAnAmapi kastUnAM, saMhatiH kAryasAdhikA / tRNairguNatvamApannairbadhyante mattadantinaH // 6 // nAnI vastune paNa samUha ekatra thavAthI te kAryane sAdhanAra thAya che, jemake ghaNuM ghAsanAM taraNu bhegAM thaI deraDApaNAne pAme te tenAvaDe madonmatta hAthIo paNa baMdhAya che. 6. mAtRpitrAturAcAryAtithimatatapodhanaiH / / vRddhavAlAvalAvaidyApatyadAyAdakiGkaraiH // 7 // zvazurAzritasambandhivayasyaiH sArdhamanvaham / vAgvigrahamakurvANo vijayate jagatrayam // 8 // vicitrAsa, kAra 8, ra0 222, 232. mAtA, pitA, mAMde mANasa, AcArya-guru, pare, zeTha, tapasyA karanAra vyakti, gharaDo thayela mANasa, bALaka, strI, vaigha, chokarAM, pitrAI, karacAkara, sasare, potAnA Azraye rahenAra, pitAnA saMbaMdhI ane mitre H ATalAM mANase sAthe je kadI paNa vANIvaDe kalaha karate nathI (temanI sAthe saMpIne rahe che) te puruSa traNe jagane jItI le che. (eTale ke A pramANe saMpathI rahenArane traNe jagatamAM koI paNa satAvI zakatuM nathI) 7-8. Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mamamdamom an am madam HI (78) Smmm a mm m kusaMpa nidAH-- ymm[>} saGklezo na hi kartavyaH, saGklezo bandhakAraNam / mahezAimena, lIvo du:varSa mAnanam // ? // tathAmRta, jAdeg 268. Apatti samaye paN sa kleza karavA nahIM, kemake sa kaleza ka ba MdhanuM kAraNa che, saphlezanA adhyavasAyavaDe ja jIva du:khanu pAtra thAya che. 1. kAnI sAthe viredha na karavAH-- svajano'tha suhRdgururnRpo vA, puruSeNotpathago nivAraNIyaH / vinivartayituM sa cenna zakyaH, paratastasya mano'nugaM vidheyam || 2 || patra, pR. 6, 0 242. mitrane, gurune ke kadAca te nivArI na zakAya karavu ceAgya che. puruSe unmAmAM janArA svajanane, rAjAne nivAravA ceAgya che. jo te pachI tenA manane gamatuM ja dhArmika kusu paHnaastikyN vedadharme jinavarasumate sarva mithyAtvabhAvaH, kausaGgyaM coddhavIye bhuvanasuvidite vaiSNave'nyAzrayatvam / sAmAjyenAryatA yat pracarati parame mlecchake kApharatvaM, sarvAdhaHpAtakArI prasarati bhayado bhArate bhedabhAvaH // 3 // veDha dhama mAM ( vedAntI sivAya bIjAne mATe) nAstika Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kusaMpa ( 1151 ). pAguM mAneluM che; zreSTha jaina matamAM ( bIjAne mATe) sarvathA mithyAtvapaNuM mAneluM che, satsaMgI paMthamAM kusaMgatA mAnelI che, jagatamAM prasiddha evA vaiSNava matamAM anyAzrayapAchuM mAneluM che, AryasamAja matamAM ( bIjAne mATe) anAryapaNuM pracAra pAmeluM che ane custa musalamAnamAM kApharapaNAne pracAra thayela che : A pramANe sarvane adhaHpAta-patanakaranAro bhayaMkara e kusaMpa bhAratavarSamAM phelAya che. 3. kaliyugamAM kusaMpa -- dhUmAyante vyapetAni, saMhatAni jalanti ca / ulmakAnIva vibhAnti, jJAtayo bharatarSabha ! // 4 // he arjuna ! (kaliyugamAM) sarva jJAtio (sagA-saMbaMdhIo) uMbADIyAnI jevI dekhAya che, eTale ke teo chUTA chUTA heya te dhuMdhavAya che ane ekaThA thAya te saLagI uThe che. 4. kalau karAle na sukhaM labheta, pakSadvayAdeva virodhakAle / madhyasthanA pratyuta nindyate'pi, samantato hA! sa kaleH prbhaavH||5|| | muni himAMzu vAya. be paLonA kalezamAM kaI taTastha puruSa hoya te tene eke pakSa taraphathI sukha nathI maLatuM. UlaTuM cAre taraphathI te niMdAya che. e badho kaLiyugano prabhAva che. 5. kusaMpanuM pariNAma - sarve yatra vinetAraH, sarve paNDitamAninaH / sarve mahemiti, tajavIjati | 6 | zrAvaka, pR. 10, (aa. sa. ) jyAM badhA ya AgevAna haya, badhAya paMDitamAnI hoya ane badhAya moTAIne IcchatA hoya te samUha vinAza pAme che. - Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 paropakAra (79) paropakAra mahimA - zIlaM zIlayatAM kulaM kalayatAM sadbhAramabhyasyatAM, vyAja varjayatAM guNaM gaNayatAM dharme dhiyaM badhnatAm / zAnti cintayatAM tamaH zamayatAM tatvazruti zRNvatAm, saMsAre na paropakArasadRzaM pazyAmi puNyaM satAm // 1 // A saMsAramAM sapuruSa bhale zIlane pALe, UMca kuLane dhAraNa kare, sArA bhAvane abhyAsa kare. miSa(kapaTa)ne tyAga kare, guNene gaNe-dhAraNa kare, dharmane viSe buddhi dhAraNa kare, kSamAne ciMtave-dhAraNa kare, ajJAnane nAza kare ane tatvazAsanuM zravaNa kare; paraMtu huM te paropakAra jevuM kaI paNa puraya ja nathI. 1. pratyupakurute bahapi na bhavati pUrvopakAriNastulyaH / eko'nukaroti kRtaM, niSkAraNameva kurute'nyaH // 2 // avidhi, pR. 22 0 22* jenA upara upakAra karAye hoya te mANasa upakAra karanArane ghaNe pratyupakAra kare te paNa te prathama upakAra karanAranI tulya thatuM nathI, kAraNa ke pahele mANasa te upakAra karyA pachI kare che ane bIjAe prathama je upakAra karyo hato te kAraNa vinA ja karyo hate. 2. Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paropakAra (1153) paropakAra : sAcuM bhUSaNa zrotraM zrutenaiva na kuNDalena, dAnena pANinaM tu kaGkaNena / vibhAti kAyaH karuNAparANAM, ___ paropakAreNa na candanena // 3 // nItizati (mAri ), goDa Ira. zAstrazravaNavaDe kAna zobhe che paNa kuMDalavaDe zobhatA nathI, dAna devAvaDe hAtha zobhe che paNa kaMkaNa paheravAthI zakatA nathI, ane dayALu puruSonuM zarIra paropakAra karavAthI zebhe che paNa caMdananuM vilepana karavAthI zelatuM nathI. 3. paropakAra sAcuM jIvana - nirguNasya zarIrasya, pratikSaNavinAzinaH / guNo'sti sumahAnekaH, paropakaraNAbhidhaH // 4 // pArzvanAthaar (ga ), 3 2, 0 282. ' pratikSaNa nAza pAmanArA ane kAMI paNa guNa vagaranA zarIrane paropakAra nAmane eka ja mahAna guNa che. 4. puSpANAM nizcite nAze, yathA devArcanaM phalam / tathA jJAnadhanAdInAM, paropakRtireva hi // 5 // pArzvanAthaara (va ), sa 2, so kara. jema phUlene nAza avazya thavAne heIne devapUjA(mAM phUlene upayoga) e (phalenuM) phaLa che tema jJAna ane dhana vagerene nAza avazya thavAne he paropakAra ja tenuM kuLa che. 5. 22 Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 1154) subhASita-padya-ratnAkara thAne mathyAbhivAmihipArijaiH sukha, gantA ka prati pAnthasantatirasau santApamAlAkulA / evaM yasya nirantarAdhipaTalairnityaM vapuH kSIyate, dhanya jIvanamasya mArgasaraso ghigvAridhInAM januH // 6 // mAminovijANa. huM unALAmAM sUryanAM kiraNorUpI seMkaDo vALA vaDe tatkALa zuSkatAne pAmIza tyAre tApanA samUhathI vyAkuLa thayelI A musApharonI zreNi konI pAse jaze (kayAM jaIne zAMti meLavaze)? A pramANe niraMtara mananI pIDA-ciMtAnA samUhavaDe hamezAM jenuM zarIra kSINa thAya che tevA A mArgamAM rahelA sarovaranuM jIvita dhanya che, ane samudranA jIvitane te dhikkAra che, kemake tenuM jaLa kAMI paNa upayogamAM AvatuM nathI.) 6. AtmAthe jIvaloke'smin, ko na jIvati mAnavaH / paraM paropakArArtha, yo jIvati sa jIvati // 7 // A jIvaleka-duniyAne viSe ka mANasa potAnA AtmAne mATe nathI jIvate ? paraMtu je puruSa parepakArane mATe jIve che te ja vAstavika jIve che, ema jANavu. 7. paropakAraH premanuM kAraNa nopakAraM vinA prItiH, kathaJcit kasyacidbhavet / upayAcitadAnena, yato devA abhISTadAH // 8 // A mAmUDA - jaLa ane samudra upakAra karyA vinA koI paNa prakAre koInI prIti thatI Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paropakAra ( 1155 ). nathI, kemake upayAcita-mAnatA devAthI devatAo ISTa vastune ApanArA thAya che. 8. paropakAra : sajjanone svabhAva - dhavalayati samagraM candramA jIvalokaM, kimiti nijakalaI nAtmasaMsthaM pramArTi 1 / bhuvanaviditametat prAyazaH sajjanAnAM, divanitA nAnA nAma || | sUnAmuviTo, kR0 83, 06 (hi. huM.).* caMdramA samagra jIvalekane-duniyAne ujajavaLa kare che, te pitAmAM ja rahelA potAnA kalaMkane kema gheI nAkhate nathIdara kara nathI ? A vAta jagatamAM prasiddha ja che ke-prAya karIne parahitamAM ja tatpara thayelA sajajane pitAnA kAryamAM Adara karatA nathI. 9. paropakAra ane kudarata - kasyAdezAta kSapayati tamaH matasaptiH prajAnAM, chAyaH thi vinAnakari na raddhA?. abhyarthyante navajalamucaH kena vA vRSTihetorjAtyaivaite parahitavidhau sAdhavo baddhakakSAH // 10 // pArzvanAthacaritra (va), pR.3, (a.sa.)* A sUrya ke nA hukamathI hamezAM prajAonA aMdhakArane nAza kare che? mArgamAM chAyA karavA mATe vRkSonI pAse ke hAtha joDyA che? ane vRSTi karavA mATe navA meghanI ke Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 1156) subhASita-padya-ratnAkara prArthanA karI che? keIe karI nathI, paraMtu janmathI ja-svabhAvI ja A satparuSe anyanuM hita karavAmA kaTibaddhataiyAra hoya che. 10. vinti nA aneka nAma, svayaM na khAdanti phalAni vRkSAH / nAdanti sasya khalu vArivAhAH, popIya satAM vimaya che ? .. udbhaTasAgara, pravAha 2, zlo0 203* nadIo pote jaLanuM pAna karatI nathI, vRkSo pite phaLa khAtAM nathI, megha pite dhAnya khAtA nathI, te ja pramANe sapuruSanI saMpattio para pakArane mATe ja hoya che. 11. sarva: pArthamA, saMja: zamAr aa udeti pratyahaM pazya, svakAryAya kimaryamA 1 // 12 // karuNAvajrAyudhanATaka, zlo0 15. sava prakArane AraMbha je parane arthe-popakArane mATe karavuM te zubha karmane saMbha (utsAha-phaLa) che. jue ke zuM sUrya hamezAM pitAnA kAryane mATe udaya pAme che? nA, paropakArane mATe ja. 12. paropakArAya phalanti vRkSAH, paropakArAya vahanti nadyaH / paropakArAya duhanti gAvaH, paropakArArthamidaM zarIram // 13 // paropakArane mATe ja vRkSe phaLe che, paropakArane mATe ja Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paropakAra ( 1157 ) nadIo jaLane vahe che, pare pakArane mATe ja gAye dUdha Ape che ane paropakArane mATe ja A zarIra che. 13. paropakAra ane svArtha - parArthaniSThacittasya, kimadeyaM mahAtmanaH / svArthasaMlagnacittasya, kimakArya durAtmanaH // 14 // | muni mizurivAja. jeo paropakAra karavAmAM tallIna che evA mahApuruSo bIjAne mATe je joIe te badhuM ya ApavA taiyAra hoya che. jeo svAtha-dujena che te pApI manuSyo dareka jAtanA adhama kArya karavAmAM hicakAtA nathI. temane mATe kaI akRtya jevuM hotuM nathI. 14. paropakAra vagara badhuM nakAmuM - paropakArazUnyasya, dhiG manuSyasya jIvitam / yAvantaH pazavasteSAM, cApyupakariSyati // 15 // mAvata, rapa , za0 28, - paropakArathI rahita evA manuSyanA jIvitane dhikkAra che, kemake jeo pazuo che temanAM cAmaDAM vagere paNa upakAraka thAya che. 15. paropakAra zA mATe kara yathaivAtmA parastadvad draSTavyaH sukhamicchatA / sukhaduHkhAni tulyAni yathA''tmani tathA pare // 16 // Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 1158) subhASita-padya-ratnAkara sukhaM vA yadi vA duHkhaM, yatkiJcit kriyate pare / yatkRtaM ca punaH pazcAta, sarvamAtmani tadbhavet // 17 // sAta, thAra rU, garoLa 22, 22. "sukhane IcchanAra puruSe pitAnA AtmAnI jema bIjAnA AtmAne paNa evo joIe, kemake pitAne viSe ane parane viSe paNa sukha dukha tulya ja che. 16. sukha ke dukha je kAMI parane viSe karavAmAM Ave che ane je pharIthI paNa karyuM hoya che te sarva sukha duHkha pAchaLathI-pariNAme pitAnA AtmAne viSe ja prApta thAya che. (tethI mANase paropakAra kare joIe.) 17. paropakArane upadeza - paropakAraH kartavyaH, prANairapi dhanairapi / paropakArajaM puNyaM, na syAt kratuzatairapi // 18 // mAyAvata, , thAya che, je 24. manuSya potAnA prANavaDe ane dhanavaDe paNa paropakAra kare gya che, kemake paropakArathI je puNya utpanna thAya che te puNya seMkaDo yajJo karavAthI paNa thatuM nathI. 18. paraprANenijaprANAn , sarve rakSanti jantavaH / nijaprANaH paraprANAneko jImUtavAhanaH // 19 // zani zata, 0 17. save jatuo anyanA prANavaDe pitAnA prANanuM rakSaNa kare che. mAtra eka megha ja potAnA prANavaDe anyanA Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paropakAra ( 115) (sarvanA ) prANanuM rakSaNa kare che. ( meghanI peThe sarva chae pApakArI thavuM joIe) 19. paropakAra mATe badhuM tajavuM - parAtmano rakSaNahetave bho! vinaiva mUcchI paramArthadRSTyA / nijasya sarvasvavimocana yat , soLe sumo vilinora | 20 | pavitAmArA, go re. he bhavya ! bIjAnI rakSA( upakAra)ne mATe popakAra daSTithI kaI jAtanA meha vagara pitAnuM sarvasva choDI devuM e bhagavAna mahAvIrasvAmIne kalyANakArI upadeza che, (arthAt paropakAra mATe badhI vastuone bhega Apa.) 20. para pakAra phaLa - janasya sarvasya samIhitAni, kAryANi kurvannupakArakArI / svArthe pramAdI praguNaH parArthe, na kasya kasyeha sa vallabho'bhUta / 21 // dharmapama, g0 , 0 24. (re. jA.) sarva lekanAM Icchita kAryone karanAra popakArI puruSa svArtha-pitAnuM kArya sAdhavAmAM pramAdI hoya che, ane anyanA kArya karavAmAM tatpara hoya che. te A jagatamAM kone kone priya nathI thate ? sarvane priya thAya che. 21. Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 1160 ) subhASita-padya-ratnAkara parArthasAdhane yasya, vyApAro dhanya eva saH / navahitAya candrALA, grAmyataH te savA muddA // 22 // muni himAMzuvijaya. bIjAnA hitane mATe-pApakAra mATe je pravRtti kare che te ja kharekhara dhanyavAdane pAtra che. caMdra ane sUrya jagatanA hitane-pApakArane mATe AkAzamAM hamezAM paribhramaNu karavAmAM Anada mANe che. 22. anyopakArakaraNaM, dharmAya mahIyase bhavatIti / adhigataparamArthAnAmavivAdo vAdinAmatra || 23 || kAi paNa prANIne upakAra karavA te moTA dharmane mATe thAya che, e pramANe A bAbatamAM paramArthane jANunArA sarva vAdIone eka ja mata che, temAM kAMi paNa vivAda nathI. 23 paropakaraNaM yeSAM jAgarti hRdaye satAm / ', nayati vipatttAM, mumbarH syuH pare vahe|| 24 | je sajjaneAnA hRdayamAM paropakAra jAgatA hoya che temanI Apattie nAza pAme che ane temane pagale pagale saMpatti maLe che. 24. Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RRRRRRRRRORS ra svArtha (80) SERESEXSI mayA svArtha bhaya:vRkSaM kSINaphalaM tyajanti vihagAH zuSkaM saraH sArasA nidrazya puruSaM tyajanti gaNikA bhraSTaM nRpaM mantriNaH / puSpaM paryuSitaM tyajanti madhupA dagdhaM vanAntaM mRgAH, sarvaH kArya(svArtha)vazAjano'bhiramate tat kasya ko vllbhH||1|| nItisamuzcaya (mAgha ), zlo0 88. phaLa vinAnA vRkSane pakSIo tajI de che, hase sUkA sarovarane choDI de che, gaNikA dravya rahita puruSane taje che, maMtrIo bhraSTa thayelA rAjAne taje che, bhamarAo vAsI puSpane taje che, mRgo baLelA vanane taje che. A vAta egya ja che ke sarva loka pitAnA svArthanA vazathI ja AnaMda pAme che, tethI keNu kene vallabha-vahAle che ? 1. AtmArtha sIdamAnaM svajanaparijano rauti hAhAravArtoM, bhAryA cAtmIyabhoga gRhavibhavasukhaM svaM vayasyAzca kAryam / krandatyanyonyamanyastviha hi bahujano lokayAtrAnimittaM, yo vA yasmAcca kiJcinmRgayati hi guNaM roditISTaH sa tsm||2|| uttarAdhyayanasUtraTIkA (bhAvavijaya), pR.221 (AtmA. sa.) hA! hA! zadavaDe pIDA pAmatA svajana ane parivAranA Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 11 ) subhASita-padya-ratnAkara jane sIdAtA evA pitAnA vArthane mATe e che, lAya pitAnA bhegane mATe tathA gharanA vAvanA sukhane mATe rudana kare che, mitro pitanA kAryane mATe rudana kare che, bIjA ghaNA ke leyAtrAne nimitte paraspara AkraMda kare che, athavA te TUMkamAM kahIe te je mANasa jenI pAsethI kAMI paNa AzA rAkhatuM hoya te ISTa mANasa tene mATe te guNane uddezIne rudana kare che arthAt sarva jana svArthane mATe ja rudana kare che. 2. svArthanAza : mUrkhatA- apamAnaM puraskRtya, mAnaM kRtvA ca pRSThataH / svArthamamyuddharet prAjJaH, svArthabhraMzo hi mUrkhatA // 3 / / manamAta, jJAttiparNa, jha0 22. so . apamAnane AgaLa karIne-aMgIkAra karIne tathA mAnane pAchaLa karIne-avagaNanA karIne DAhyA puruSe pitAne vArtha sAdhave joIe, arthAt svArtha sAdhavAmAM mAna ke apamAnanI darakAra karavI nahIM, kemake svArthane nAza thAya che te mUrkhatA che. 3. svArtha H rAgadveSa kAraNa kAraNAt priyatAmeti, dveSyo bhavati kAraNAt / svArthArthI jIvaloko'yaM, na kazcit kasyacit priyaH // 4 // sUramuala, g. 202, koTa . ( . )* kAraNane laIne ja prANa priya lAge che ane kAraNane laIne ja TheSa karavA lAyaka-apriya thAya che. A sarva jIvaleka svArthane ja atha chevAstavika rIte koI koIne priya nathI. 4. Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvAsa (82 ) jJa % vizvAsa mahimA - na badhyante hyavizvastA baliSThairapi durbalAH / vizvastAstu pravadhyante, durbalairbalino'pi hi // 1 // jainapataja, g0 24, 0 88 keIne paNa vizvAsa nahIM karanArA prANIo durbaLa hoya te paNa temane baLavAna prANIo bAMdhI zakatA nathI. ane vizvAsu prANIo baLavAna hoya te paNa temane durbaLa prANIo paNa bAMdhI zake che. (eTale ke paraspara vizvAsa pedA thayA pachI prANIne koIne paNa AdhIna thavAmAM jarA paNa saMkeca thatuM nathI. vizvAsanI duniyAmAM prANa baLavAna ane nirbaLane bheda bhUlIne eka bIjA sAthe maLI jAya che, kAraNa ke potAnuM bhaluM thavAnI tene pUrepUrI khAtrI hoya che. eTale keIne paNa vaza karavAmAM vizvAsa sarvottama upAya che) 1. keno vizvAsa na karo - nakhinAM ca nadInAM ca, zRGgiNAM zastrapANInAm / vizvAso naiva kartavyaH, strISu rAjakuleSu ca // 2 // vRddharAjanIti, 30 , 0 21. nakhavALA ( siMhAdika) prANuone, nadIne, zIMgaDAvALA prANIone, zastradhArI manuSyane, khIone ane rAjakuTuMbane vizvAsa na ja karavuM joIe. (kAraNa ke te kaye vakhate zuM karI bese tene rasa nathI hota). 2. Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 mAsa ( 82 ) . avizvAsa: mAyAjanya - mAyAzIlaH puruSo yadyapi na karoti kiJcidaparAdham / sarpa ivAvizvAsyo bhavati tathA'pyAtmadoSahataH // 1 // prazamarasidaNa, ra0 28. je mAyAvI-kapaTayuM AcaraNa karanAra puruSa jarA paNa aparAdha na kare te paNa potAnA ( kapaTayukta AcaraNanA) ja doSathI haNAelo evo te sarpanI mAphaka vizvAsapAtra thatuM nathI. (jema sarSa pitAnI bhayaMkaratAnA ja deSathI vizvAsa egya nathI te tema kapaTI paNa pitAnA deSanA kAraNe ja vizvAsa egya thaI zakyuM nathI. 1. avizvAsayukta vacana na ApavuM - yasya kAryamazakyaM syAttasya prAgeva kathyate / naihiyAdi , vamitirthaH va: || 2 | fista gla, 8 garU28. jenuM kArya pitAthI banI zake tevuM na hoya tene prathamathI ja nA kahI devI joIe, paraMtu asatya vizvAsa rahita vacane belI bIjA mANasane nakAmA dhakkA khavarAvavA nahIM. (kAraNa ke nakAmA dhakkA khavarAvavA e eka prakArane vizvAsaghAta ja kahevAya che) 2. Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che 3thama-puruSArtha(83) cAra puruSArtha - sa dharmo yo nirupadhaH, so'rtho yo na virudhyate / sa kAmaH saGgahInoM yaH, sa mokSo yo'punarbhavaH // 1 // bhAgavata skaMdha 8, adhyAya 17, zlo0 79 te ja dharma kahevAya ke je upAdhi-kapaTa rahita hoya, te ja artha kahevAya ke jemAM kAMI paNa virodha-geralAbha na hoya, te ja kAma kahevAya ke je saMga rahita hoya ( athavA niHsaMgapaNe eTale AsaktirahitapaNe je sevAya), ane te ja mokSa kahevAya ke jemAM pharIthI saMsAramAM utpanna thavAnuM na hoya. 1. 35ra: po gharma, vortha vanaipuNanA pAtre dAnaM paraH kAmaH, paro mokSo vitRSNatA // 2 // mamarata, zaktiAparva, cAra rU8. go. 22 upakAra ja zreSTha dharma che, zilpAdika karmane viSe je nipuNatA te ja zreSTha artha che, pAtrane viSe kAma-IrachA te ja utkRSTa kAma che, ane tRSNarahitapaNuM e ja utkRSTa mokSa che. 2. Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 1166) subhASita-padya-ratnAkara dharmArthakAmamokSANAM, yasyaiko'pi na vidyate / ajAgalastanaspeva, tasya janma nirarthakam // 3 // vRddharANanIti acAya rU, ddhA 20. je manuSyane dharma, artha, kAma ane mokSa e cAra puruSArthomAMthI eka paNa puruSArtha hotuM nathI, te puruSane janma bakarInA gaLAnA AMcaLanI jema niSphaLa che. 3. udyamanI jarura - pazya karmavazAt prAptaM, bhojyakAle ca bhojanam / hastodyama vinA vaktre, pravizenna kathaJcana // 4 // jainAcatatra, pR. 27, 0 28. he jIva! tuM je, ke karmanA vazathI bhajanane samaye prApta thayeluM bhejana, hAthane udyama karyA vinA, pitAnI meLe, mukhamAM kaI paNa rIte pesatuM nathI. 4. udhama vagara nakAmuM - yasya trivargazUnyAni, dinAnyAyAnti yAnti ca / sa lohakArabhateva, zvasanapi na jIvati // 5 // yogazAstra, pR. 1e. (. sa.) je manuSyanA divase dharma, artha ane kAma e traNa puruSArtha rahita Ave che ane jAya che, te manuSya luhAranI dhamaNanI jema zvAsa letAM chatAM paNa jIvate nathI ema. jAvuM. 5. Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udyama-puruSA ( 1197 ) yathaivaikena hastena, sampadyate na tAlikA / tathodyamaparityaktaM, na phalaM karmaNaH smRtam // 6 // jenapaJcatantra, pR. 157, zlo0 137. jema eka hAthavaDe tALI paDatI nathI, tema udyama vinA ubhanu ija hetu nathI-bhajatu nathI. 9. dhabhavAnamAM zreSThaH vRSTizItAtapakSobhakAmamohakSudhAdayaH / na ghnanti yas kAryANi, so'graNIryavasAyinAm ||7|| vivekavilAsa, ullAsa 2, zlo0 70. va2sAha, TADha, taDao, kSe!la. abha, bhoDa, lubha vigere Apattie paNa je mANasanA kAryAMne rokI zakatAM nathI te mANasane ughamatrAna mANusAmAM zreSTha samajavA joie. 7. udyamanA upadezaH-- asampattyA svamAtmAnaM, naivAvagaNayedbudhaH / kintu kuryAdyayAzakti, vyavasAyamupAyavit // 8 // vivekavilAsa, ullAsa 2, zlo0 69. DAhyA mANase niSa~napaNAne lIdhe zvetAnA AtmAnI niMdA na karatAM kAI upAya gAtI kADhIne potAnI zakti pramANe udyama karavA joIe. 8. nityodyatasya puruSasya bhaveddhi lakSmIdaiva hi daivamiti kApuruSA vadanti / - Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1168) subhASita-padya-ratnAkara daivaM nihatya kurupauruSamAtmazaktyA, yatne kRte yadi na sidhyati kotra doSaH 1 // 9 // utara guja, goLa 22 niraMtara udyama karanAra puruSane lakSamI prApta thAya che, deva daiva ( nazIbamAM haze tema thaze) ema kAyara-ALasu puruSe bele che, mATe devane haNane-tene anAdara karInehe prANI, tuM pitAnI zakti pramANe-jeTalI Atmazakti hoya teTalI vAparIne-puruSArtha-udhama-kara. je kadAca udyama karyA chatAM paNa kArya siddha na thAya, te temAM zuM deSa ? arthAta tAro deSa nathI-devane ja doSa che. tAtparya e che ke yatna karavAmAM puruSa svataMtra che ane phaLa ApavAmAM deva svataMtra che. 9. ke udhama na karavA - yadanyeSAM hitaM na syAta, AtmanaH karmapauruSam / apatrapeta vA yena, na tatkuryAt kathazcana // 10 // mahAmAta, virATaparva che. 70 ka. 2. je potAnuM karma ane puruSArtha bIjAne hitakAraka na hoya, athavA je kArya karavAthI lajajA 5mAtI hoya, te kArya koI paNa prakAre karavuM nahI. 10. udyamanuM phaLa daivo'pi zakate tebhyo vighnAn kRtvA'pi khidyate / vipraiskhalitotsAhAH, prArabdhaM na tyajanti ye // 11 // ri , gharSa 1, varga 4, 22 Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udyama-pustAtha ( 1169 ) je puruSA vighnA AvyA chatAM utsAhanA laMga karyAM vinA ja prAraMbhelA kAryonA tyAga karatA nathI, temanAthI deva pazu zaMkA pAme che, ane temane vighna karIne paNa pAchaLathI kheda pAme che. 11. yo yamartha prArthayate. yamartha ghaTate ca yaH / sovayaM samayAnnoti, na vecchAto nivartane / / 2 / / yAsava. je manuSya je ane-dhanArdika padArthane Icche che tathA je mANasa je ane meLavavA mATe ceSTA-udyama-kare che, te puruSa je thAkIne pAcho na kare te avazya te ane pAme che-meLave che. 12. udyoginaM puruSasiMhamupaiti lakSmI daivena deyamiti kApuruSA vadanti / daivaM nihatya kuru paurupamAtmazaktyA, yatkRte yadi na sidhyati ko'tra doSaH 1 // 13 // hitopadeza, mitralAbha, zlo0 31. udyogavALA zreSTha puruSanI pAse lakSmI Ave che, deva Ape che. evuM vacana teA kAyara puruSA ja khele che. mATe devane haNIne peAtAnI zakti pramANe tuM puruSArtha-udyama kara. je kadAca yatna karyA chatAM kArya siddha na thAya te temAM thA dvASa ? 13. 23 Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wi6 (84 ) pramAdaniMdA - pramAdaH paramadveSI, pramAdaH paramo ripuH / pramAdo muktidasyuzca, pramAdo narakAyanam // 1 // vikramacaritra, bhAga 2, sarga 11, zlo0 809.* pramAda ja meTe dveSI che, pramAda ja meTe zatru che, pramAda ja muktine cera che ane pramAda ja narakanuM sthAna che. 1. pramAdityAgane upadeza - bhavakoTibhirasulabha, mAnuSyaM prApya kaH pramAdo me 1 / na ca gatamAyuyA, pratyetyapi devarAjasya // 2 // mAsivAra. kATi bhavaDe paNa pharIthI prApta thaI na zake evA manuSya bhavane pAmIne paNa mAre A ze pramAda che? kAraNa ke gayeluM AyuSya deveMdrane paNa pharIthI pAchuM AvatuM nathI. 2. na yujyate tadviduSaH, pramAdona manAgapi / kaH pramAdhati bAlo'pi, nizollaSye mAsthale // 3 // viki, varSa 2, sarva 2 gaNo cha7. -tethI karIne A jagamAM vidvAnone ja paNa amAra kara cagya nathI, kemake mAravADanI bhUmi ke je rAtrie ja Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramAda ( 1171 ). ulaMdhana karavA lAyaka che temAM bALaka paNa kema pramAda kare ? ( A saMsAra mabhUminA je vikaTa hoI emAM pramAda karo kema pAlave ? ) 3. pramAda : zatru; udhama : baMdhu - AlasyaM hi manuSyANAM, zarIrastho mahAripuH / nAkyudyamasamo vanyu, vI ye nAvati che ja ! kharekhara, mANasanA zarIramAM rahele pramAda ja meTe duzamana che (ke jenA lIdhe mANasa pitAnuM sarvasva khoI bese che ), ane udyama samAna mANasane bIje kaI bhAI nathI ke je udyama karavAthI mANasa vinAza nA paMtha)ne pAmate nathI. ( pitAnI unnati sAdhI zake che.) 4. pramAdathI nukasAna - ekodarAH pRthaggrIvA anyAnyaphalakAsiNaH / pramattA hi vinazyanti, bhAruNDA iva pakSiNaH // 5 // eka udaravALA ane judI judI grIvAvALA bhAcuMDa nAmanA pakSIo jema anya anya phaLanI IcchA karavAthI vinAza pAme che tema ja pramAdI thavAthI vinAza pAme che. 5. Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAcu svahitaH- -- dvita (81) lsyd zreyo'rthino hi bhUyAMso loke lokottare ca ma / stokA hi ratnavaNijaH stokAzca svAtmasAdhakAH // 1 // ', A leAka sa`mazrI kalyANanA athI e ghaNA heAya che, paNa leAkeAttara saMbadhI-parabhava saba`dhI kalyANanA arthI ghaNA hAtA nathI; kemake ratnanA vepArI ghaNA gheADA hoya che, tema AtmasAdhana karanArA paNa ghaNA thADA hAya che. 1. hitanA mArgeH-- AkiJcanyaM susantoSo, nirAzIstvamacApalam / etadAhuH paraM zreya AtmajJasya jitAtmanaH || 2 | mahAmAta, zAntiva, adhyAya 227, o { .. parigrahane tyAga, sAre| sa MtASa, AzArahitapaNuM ane capaLatArahitapaNu : A sarva AtmAne vaza karanAra AtmajJAnIne atya ta zreyaskara-kalyANakAraka che. 2. SaD deoSAH puruSeNeha, hAtavyA bhUtimicchatA / nidrA tandrA bhayaM krodha AlasyaM dIrghasUtratA // 3 // hitopadeza, mitralAbha, zlo0 39. samRddhine icchatA puruSe A cha doSo tyAga karavA lAyaka che: 1 nidrA, 2 taMdrA, 3 bhaya, 4 krodha, 5 ALasa ane 6 dIrghasUtratA-eTale kArya karavAmAM ati lAMbe vicAra. 3.. Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hita ( 1173 ) prANAghAtAnivRttiH paradhanaharaNe saMyamaH satyazakyaM, kAle zaktyA pradAnaM yuvatijanakayAmUkabhAvaH pareSAm / tRSNAsrotovibhaGgo guruSu ca vinayaH sarvabhUtAnukampA, sAmAnyaH sarvazAstravanupahatavidhiH zreyasAmeSa pnthaaH||4|| gii (kApura) rAgha, kad 22. prANIonI hiMsAthI nivRtta thavuM ( hiMsA na karavI ), bIjAnA dhananuM haraNa karavAmAM saMyama (te nahIM levAno niyama), satya vacana bolavuM, avasare zakti pramANe dAna ApavuM, parastrIonI sAthe vAta karavAmAM muMgA rahevuM, lemarUpI pravAhane bhaMga kara ( saMtava rAkha ), gurujanane viSe vinaya kare ane sarva prANuo upara dayA rAkhavI. A kalyANane sAmAnya mAga sarva zAstramAM kahelo che, temAM keI zAstramAM paNa visaMvAda nathI. i. kartavyo guNasaGgrahaH parahite deyaM nijaM mAnasaM, zrotavyaM vacanAmRtaM jinavacaH kArya yathAsthAnavat / dAtavyaM yatipuGgaveSu nijaka nyAyaprakalpyaM dhanaM, zraddheyaM satataM matAM sucaritaM zreyaskaro'yaM vidhiH // 5 // niraMtara manuSya guNane saMgraha kare, paranA hitane viSe potAnuM mana ApavuM, sarva vacanamAM amRta samAna jinezvaranuM vacana sAMbhaLavuM ane te pramANe yathAyogya kArya karavuM, nyAyathI upArjana kareluM pitAnuM dhana uttama munijanene ApavuM ane sapuruSanA uttama caritra upara niraMtara zraddhA rAkhavI ? A sarva vidhi manuSyone kayANakAraka che. pa. Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1174) subhASita-padya-ratnAkara hitanuM AcaraNa - sarvathA sahitamAcaraNIyaM, kiM kariSyati jano bahujalpaH / vidyate na hi sa kathidupAyaH, sarvalokaparitoSakaro yaH // 6 // manuSya sarvathA pitAnA AtmAnuM hita karavuM joIe. bahu bahu belanAra mANasa zuM karavAno che? arthAt mANasanA belyA sAmuM jovuM nahIM, kAraNa ke e kaI paNa upAya nathI ke je sarva lekene saMtoSa karanAre hoya. 6. hitanuM ajJAna - punaH prabhAtaM punareva zarvarI, punaH punaruto viDI kAlasya kiM gacchati yAti jIvitaM , tathApi lokaH svahitaM na budhyate // 7 // mA purANa, va , savAra 2, so 24. pharI pharIne prAtaHkALa thAya che, pharI pharIne rAtri paNa Ave che, pharI pharIne caMdra Uge che, pharI pharIne sUrya paNa Uge che, temAM kALanuM zuM jAya che-zuM ochuM thAya che? kALanuM kAMI paNa jatuM nathI, paraMtu jIvita jatuM rahe che, te paNa lake potAnA hitane jANatA nathI. 7. hitane upadeza - yAvana gRhyase rogairyAvamAbhyeti te jarA / yAvatra kSIyate tvAyustAvacchreyaH samAcara // 8 // tirAnuM, A0 7, raho . Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 1175 ) jyAMsudhI tane rAgAe grahaNa karyAM nathI, jyAMsudhI tane vRddhAvasthA prApta thai nathI ane jyAMsudhI tAruM AyuSya kSINa thayuM nathI tyAMsudhI tuM kalyANamArganuM AcaraNa kara. 8. hitakArI vaktA: dubhiH-- hita mulabhAH puruSA rAjan ! satataM priyavAdinaH / apriyasya ca pathyasya, vaktA zrotA ca durlabhaH // 9 // kavitAkaumudI, bhAga 3, pR0 501. he rAjA ! nira Mtara priya vacanane khelanArA puruSo te sulabha che-ghaNA che, paraMtu apriya chatAM paNa hitakAraka vacanane khelanArA tathA tevA vacanane sAMbhaLanAra puruSa te durlaza ja che. 9. hita-vacana phaLaH-- dveSe'pi bodhakavacaH zravaNaM vidhAya, syAd rauhiNeya iva janturudAralAbhaH / kAtho'priyospi sarujAM sukhado ravirvA, santApako'pi jagadaGgabhRtAM hitAya / / 10 // japuraprazaraNa ( laTIza), pR. 2, 40 4. dveSa chatAM pazu upadezanuM vacana zravaNa karavAthI rohiNeya cAranI jema prANIne mATe lAbha thAya che. jemake svAtha ( auSadhane ukALA ) apriya che te paNa te rAgI mANasane sukhakAraka che, athavA te sUrya saMtApa karanAra che tA paNa te jagatanA prANIone hitakAraka che. 10. Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ huM hita ( 86) huM ahitanAM kAraNa- AtmakArya parityajya. parakAryeSu yo rataH / mamatvaratacetAH sa, svahitAmA'zameSyati // 1 // tAmRta, ko. 2980 je prANI pitAnA (AtmAnA) kAryane tyAga karI (zarIrAdika) parakAryane viSe rakta thAya che te mamatAne viSe Asakta cittavALe prANa AtmahitathI bhraSTa thAya che-nAza pAme che. 1. . dhyAyato viSayAna puMsaH, saGgasteSapajAyate / saGgAtsaJjAyate kAmaH, kAmAkrodho'bhijAyate // 2 // krodhAdbhavati sammohaH, sammohAtsmRtivibhramaH / smRtibhraMzAvuddhinAzo buddhinAzAtpraNazyati // 3 // mAyATrInA 10 20 2, 3. viSayanuM dhyAna karatA puruSane te te viSane viSe saMga prApta thAya che, saMgathI kAma utpanna thAya che, kAmathI koi utpanna thAya che, krodhathI saMmeDa utpanna thAya che, saMmehathI mRtine vizvama utpanna thAya che, smRtinA nAzathI buddhine nAza thAya che ane buddhinA nAzathI vinAza pAme che. 2,3. Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RhAra ( 87) guruno satkAra - namaskuryAttato bhaktyA, paryupAsIta cAdarAt / tadyAne tvanuyAyAca, kramo'yaM gurusevane // 1 // vivejhavilAsa, ullAsa 1. zlo0 192. tyArapachI ( gurumahArAjane Asana ApyA pachI) temane bhaktipUrvaka vaMdana karavuM joIe ane vinayapUrvaka emanI sevAbhakti karavI. (pachI) jyAre teo jatA hoya tyAre emane vaLAvA javuM. gurumahArAjanI sevAne A krama che. 1. atithino satkAra: tRNAni bhUmirudakaM, vAk caturthI ca sUnRtA / matAmetAni haryeSu, nocchidyante kadAcana // 2 // jaina paJcatantra, pR. 25, zlo0 131* besavAne mATe tRNu (sAdaDI), vizrAMta levA mATe pRthvI (makAna), pIvA mATe pANI ane sArI vANaH A cAra vastuo satparunA gharamAM kadApi vinAza pAmatI nathI. 2. koNa kone satkAra gAgyaH prajAnAM daivataM rAjA, pitaro devatA matAm / / suziSyANAM gururdavo nArINAM daivataM patiH // 3 // dharmasUtra, g0 22, 20 204. (3. sa )* prajAone rAjA devatArUpa che, puruSone mAtApitA devatArUpa che, uttama ziSyane sadguru devatArUpa che ane strIone pitAne pati devatArUpa che. 31 Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke sirAja ( 8 ) ; vaDilanA tiraskAranuM phaLa yo bhrAtaraM pitRsama, jyeSThaM mRDho'vamanyate / tena doSeNa sampretya, nirayaM ghoramRcchati // 1 // vapurANa, kAra para, . je mUDha mANasa pitA samAna moTA bhAInI avagaNanA kare che te mANasa te avagaNanAnA pApathI marIne ghera narakamAM jAya che. 1. tiraskAra : SaphaLa - svAmibhaktyapramattatvAdiguNaibhRSito'pi san / zvan ! tvaM tathA'pi sarvatra, jAtidveSAtprabhatsyase // 2 // | muni himAMzuriya. pitAnA mAlikanI bhakti (nimakahalAlapaNuM) ane sadA jAgrata avasthA vagere guNothI tuM bhUSita hovA chatAM te kutarA ! tArAmAM tArI potAnI jAti tarapha DhaSa karavAne svabhAva hovAthI tuM badhe sthaLe tiraskAra pAme che. 2. Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A . : zera ( 81 ) premanAM lakSaNa - dadAti pratigRhNAti, guhyamAkhyAti pRcchati / bhuGkte bhojayate nityaM, paividha prItilakSaNam // 1 // jannata. prasaMge dravyAdika Ape ane grahaNa kare, gupta vAta kahe ane pUche tathA nitya jame ane jamADeH A cha prItinAM lakSaNa che. 1. sAco prema - prema satyaM tayoreda, yayoryogaviyogayoH / vatsarA vAsarIyanti, vatsarIyanti vAsarAH // 2 // jemanA varaso sAga vakhate divasa jevA jatA heyadivasanI jema zIdhra pasAra thatA hoya ane viyogane vakhate divasa paNa varasa jevA jatA hoya temane ja prema satya che. 2. manuSyebhyo varo matsyaH, satyasnehaprapAlakaH / yadyamboH kriyate bhinnastadAtmAnaM vimuzcati // 3 // satya snehane pAlana karanAra matsya paNu manuSya karatAM sAre che, kemake jyAre te jaLathI jUde karAya che tyAre te potAnA AtmAne choDI de che-maraNa pAme che. 3. Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 1180 ) prema : ca'bhaH subhASita-padya-ratnAkara na bhavati mithunAnAM prema lAvaNyayogA jjanayati sukhamantaH kasyacit ko'pi dRSTaH / patati jhaTiti dRSTirmugdhadAserakANAM, jaraThabhuraThavallIpiJjarAsu sthalISu // 4 // anyoktimuktAvalo kAMi strI puruSanA joDalAMone je paraspara prema thAya che te lAvaNya(suMdaratA )nA cegathI thate nathI, paraMtu koi prANI, mAtra ovAthI ja koinA aMtaHkaraNamAM sukha utpanna kare che. jemake mugdha UMTanI dRSTi jINuM pAkelI velaDIAvaDe pIMjara varNavALI pRthvI upara jaladI paDe che. 4. pramavagaranAnA tyAga karavAH mohana parityaktaM, nisnehaM valavacyajet / sAdaraM bhrAtaramapi kimutAnyaM pRthagjanam || 5 || sArA hRdayathI rahita ane snehu rahita eve| kadAca sagA bhAi hAya tepaNa tenA, khaLa karavA yeAgya che, teA pachI sAmAnya temAM zu kahevu' ? 5. puruSanI jema, tyAga janane tyAga karavA premInA meLApa-- candanaM zItalaM loke, candanAdapi candramAH / candrananayormadhye, gIta: priyamamAgamaH || 6 | rAmAyaNa ( vAlmIki), 3ttarA3, 60 27, mo. 1. Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prema ( 1181 ) duniyAmAM caMdana ghaNu zItaLa che ane caMdanathI paNa cadra vadhAre zItaLa che; paraMtu caMdra ane caMdananI madhye paNa priyajanane samAgama sauthI vadhAre zItaLa che. 6. premInu svAgataH uttiSThanti nijAsanAnnataziraH pRcchanti ca svAgataM, santuSyanti hasanti yAnti ca ciraM premAJcitaM saGgamam / siJcanto vacanAmRtena hRdayaM santaH samIpAgatAH, kiM kiM na priyamAcaranti hi jane svIye ca sammIlite ||7|| gAmAthaLa, 3sAra, adhyAya 68, sne. 22. satpuruSA peAtAnA svajana ( priya jana ) prApta thAya che tyAre peAtAnA Asana uparathI UbhA thAya che, mastaka namAvIne svAgata-khuzI khabara-pUche che, sa MteSa pAme che, hase che, prema sahita maLe che tathA pAse AvIne vacanarUpI amRtavaDe tenA hRdayane sIMce che. ghaNuM zuM kahevuM ? te priya jananuM zuM zuM priya nathI AcaratA ? cha. premane nabhAvavAH-- Ado na vA praNayinAM praNayo vidheyo datto'thavA pratidinaM paripoSaNIyaH / utkSipya yat kSipati tava prakaroti lajjAM bhUmau sthitasya patanAdbhayameva nAsti // 8 // prathama tA premI mANasAnI sAthe prema ja karavA nahIM.te sAruM che, chatAM kadAca prema khAMdhyA te| pachI tene niratara Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 1182) subhASita-padya-ratnAkara piSaNa kare-nabhAva egya che, kemake je vastu upADIne pachI pheMkI devI te lajajA karanAra thAya che, ane bhUmi para rahelAne paDavAno bhaya ja rahetuM nathI. 8. prema nabhAvavAno upAya - icchecedvipulAM prIti, trINi tatra na kArayet / vAgvAdamarthasambandhaM, tatpatnIparibhASaNam / / 9 / / je manuSya jenI sAthe atyaMta prItine Icchate heya te manuSya tenI sAthe vacanavaDe vAdavivAda, dhanane saMbaMdha ( levaDadevaDa) ane tenI strI sAthe vAtacItaH A traNa bAbata karavI nahIM. 9, premanuM phaLa - kvendomaNDalamamvudhiH kva ca raviH panAkaraH kva sthitaH, kvAbhrAH santi mayUrapaGktiramalA kyAliH kSa vA mAlatI? / haMsAnAM ca kulaM kA dUraviSaye kyAste saro mAnasaM, yo yasyAbhimataH sa tasya nikaTe dUre'pi san vallabhaH // 10 // caMdramaMDaLa kyAM raheluM che ane samudra kayAM raheluM che? sUrya kayAM rahe che ane kamaLAkara (kamaLanuM vana) kayAM raheluM che? vAdaLAM kayAM che ane nirmala moranI zraNi kayAM che? bhamarA kayAM che ane mAlatI kayAM che? haMsane samUha kayAM ane dara dezamAM raheluM mAnasa sarovara kayAM? A sarva ghaNe dara rahelAM che te paNa temane prIti che. mATe je jene priya hoya te tenI pAse hoya ke dara hoya te pazu vallabha ja hoya che. 10. Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 0 0 0 0 0 0 0 8 phuda-pa (10) huM dvipa hoya tyAM badhuM nakAmuM - ki guNastasya kartavyaM, cetaso yo'bhirocate / ki guNastasya kartavyaM, cetaso yo na rocate // 1 // mujAhi, pR. 81, ra * je mANasa ( mitra ) manane pasaMda paDatuM hoya te mANasanA guNenuM zuM kAma che? guNa na hoya te paNa te priya lAge che, tathA je mANasa manane pasaMda paDatuM na hoya (jenI sAthe dveSa hoya) ne mANasanA guNenuM zuM kAma che ? ghaNA guNa hoya che paNa te priya lAgatuM nathI. 1. IrSyAnuM kaDavuM phaLaH- na cA strISu kartavyA, dArA rakSyAH prayatnataH / anAyuSyA bhavedIA , tasmAttA parivarjayet // 2 // marmAtAvirSa, A0 8, kAvya jarU. sIone viSe IrSyA karavI nahIM ane pitAnI chInuM prayatnathI rakSaNa karavuM. ISya karavAthI AyuSya ochuM thAya che, tethI te ISyane avazya tyAga kara. 2. Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazaMsA (12) che karI che sva-para-prazaMsA - dRzyante bahavo lokAH, kurvantaH svaprazaMsanam / tAdRzo viralAH syurye, kurvanto'nyaprazaMsanam // 1 // | muni himAMzuSiA. potAnI prazaMsA karanArA loke ghaNuM dekhAya che, jyAre tevA mANase thoDA ja che ke jeo bIjAnI prazaMsA karatA hoya. 1. dharmArtho'yamArambhaH, ki tatrAtmavikatthanaiH / parAtmanindAstotre hi, nAdriyante manISiNaH // 2 // A AraMbha-utsava-dharmane mATe karelo che, temAM potAnA vakhANa karavAthI zuM phaLa che? kAraNa ke DAhyA puruSo bIjAnI niMdA ane potAnI zlAghA karavAmAM Adara karatA nathI. 2. svaprazaMsA nirarthaka - parapraNItA hi guNA yazaskarAH, svayaM praNItA na bhavanti kIrtaye / na saukhyasaubhAgyakarA bhavanti te, ___ svayaM gRhItau yuvatIkucAviva // 3 // bIjAoe varNana karelA guNe yazane karanAra thAya che, (paNa) te je pote ja varNana kare te te kIrtine mATe thatA nathI, temaja te sukha ane saubhAgyane karanArA thatA nathI. jemake kAI jI pate pitAnA kucane grahaNa kare-dabAve-te tethI tene kAMI paNa sukha thatuM nathI. 3. Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazaMsA ( 1185 ) guNairyadi na pUrNo'si, kRtamAtmaprazaMsayA / guNairevAsi pUrNazcet, kRtamAtmaprazaMsayA // 4 // zanivAra, kAmAkAsANa, 2. he AtmA ! je tuM guNavaDe pUrNa na hoya te tAre A AtmazlAghA karavAthI koI paNa phaLa nathI. ane jo tuM guNavaDe pUrNa hoya te paNa tAre AtmaprazaMsA karavAthI zuM kAma che ? ( banne rIte AtmaprazaMsA nakAmI che). 4. konI kayAre prazaMsA karavI--- pratyakSe guravaH stutyAH, parokSe mitravAndhavAH / / karmAnte dAsabhRtyAzca, putrA neva tathA striyaH // 5 // gurujananI pratyakSa prazaMsA karavI, mitra ane bAMdhavAnI parokSamAM stuti karavI, dAsa ane bhUnI kAryane aMte stuti karavI tathA putra ane strInI kadApi stuti karavI nahIM. 5. zatrunI paNa prazaMsA - pramodase svasya yathAjyanirmitaiH, stavaistathA cetprtipnthinaampi| vigarhaNaiH svasya yathopatapyase, - tathA pULAmApi jevo vitA | za | adhyAtmakalpadrama, adhikAra 31, zlo0 5. bIjA mANasoe karelI tArI prazaMsA sAMbhaLIne jema tuM khuzI thAya che tevI ja rIte zatrunI prazaMsA sAMbhaLIne tane pramoda thAya, ane jevI rIte tArI potAnI niMdA sAMbhaLIne tuM kheda pAme che tevI ja rIte zatrunI niMdA sAMbhaLIne kheda pAme tyAre tuM kharekharo jANakAra che ema samajavuM. 6. 24 Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nimphA ( 12 ) pra kANu kAnI niMdA karaH-- indu nindati taka gRhapati jAraH suzIlaM khalaH, sAdhvImapyasatI kulInamakulAM jahyAjjarantaM yuvA / vidyAvantamanakSaro dhanapati nIcaca rUpojjvalaM, rUyeNa hataH prabuddhamadhAH kaSTaM nikRSTo janaH // 1 // jJAnazataruM ( rAdhAnya), o DhaM. cAra lAke caMdrane niOM che, jAra puruSa gharanA dhaNIne nide che, khaLa puruSa uttama zIlavALAne nide che, asatI strI satI strIne ni Mde che, akunrIna mANasa kulInane nide che, juvAna puruSa vRddhane taje iM-nide che, bhUkha mANusa vidvAnane nide che, nIca-daridrI mANusa dhanavAnane nide che, virUpavaDe haNAyelA-kharAba rUpavALA mANusa ujjavaLa rUpavALAne nide che, buddhi raDita manuSyA buddhimAnane nide che. ahA ! mahAkaSTa che ke A jagatanA loko nikRSTa-halakA mananA (irSyAvALA) ja che. 1. niMka H cAMDALaH-- kAkaH pakSiSu cANDAlaH, smRtaH pazuSu gardabhaH / narALA jovi cAnAja:, mRtaH sarveSu niH rA pakSIomAM kAgaDA ca'DALa che, pazuomAM gadheDA caMDALa kahyo che. manuSyAmAM pazu kAika caMDALa kahyo che; paraMtu je nidrA karanAra che te te sarvamAM caMDALa che. ra. Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niMdA ( 1187 ) niMdakane svabhAva - kenA'pi sArgha vasatAM satAmaho ! karNejapAnAM prakRtina hIyate / sAkaM vasadbhiH sitapakSibhirdikaiH, vIra rAmavara variyu ? || 3 | muni jinavinAza. game tevA sArA mANasa pAse rahevA chatAM niMdaka-cADIyA mANasanI niMdA karavAnI prakRti (svabhAva) maTatI nathI. haMsanI sAthe kAgaDA rahe te paNa zuM te kAgaDA pitAne svabhAva mUkI de che ? arthAt nathI mUkatA. matalaba ke je jene vaLAva che te keInA saMgathI paNa kadI marate nathI. 3. keInI niMdA na karavI - guroH pativratAnAM ca, tathA dharmatapasvinAm / parivAdaM na kurvIta. parihAse'pi bhArata ! // 4 // mahAmAta, zirSa, 1. 27, ra0 28. he bhArata ! mazkarImAM paNa gurunA, pativratA strInA, dharmanA ane tapasvinA avarNavAda balavA nahIM-niMdA karavI nahIM. 4. vaibhASyaM naiva kasyApi, vaktavya dviSatAM tu cet / ucyateM tadapi prAjJairanyokticchalabhaGgibhiH // 5 // skiAra, saTTAra 8, 0 22. DAhyA puruSae keInuM vAMkuM bolavuM nahIM, chatAM kadAca zatrunuM vAMkuM besavuM hoya te te paNa anyaktithI, kAMI miSathI ke vyaMgya vacanathI kahevuM. 5. * Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AjJA (13) AjJA mahattva-- sarvajantuhitA''jJaivAjJena mokSaikapaddhatiH / caritA''jJaiva cAritramAtraiva bhavabhaJjanI // 1 // yogasAra, prastAva 2, 40 27. AjJA ja sa jaMtuone hitakAraka che, AjJA ja mekSane advitIya mArga che, AcaraNa karelI ( aMgIkAra karelI ) AjJA ja cAritra che ane AjJA ja sAMsAraneA nAza karanArI che. 1. kAnI AjJAmAM zaMkA na karavI-- -- satI patyuH prabhoH pattirguroH ziSyaH pituH sutaH / Adeze saMzayaM kurvan, khaNDayatyAtmano vratam ||2 // 3parAprAptAra, mArca 2, pR. 282. (pra. 8. ) satI strI jo peAtAnA patinI AjJAmAM saMzaya kare, sevaka prabhunI ( svAmInI ) AjJAmAM saMzaya kare ziSya gurunI AjJAmAM ane putra pitAnI AjJAmAM saMzaya kare te teoe potAnA vratanuM khaMDana karyuM che ema jANuvu'. 2. Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vi ( 14 ) viveka mahimA - vivekaH paramo dharmo vivekaH paramaM tapaH / vi: varSa jJAna, vivo murisAdhana ? / viveka ja zreSTha dharma che, viveka ja uttama tapa che, viveka ja uttama jJAna che ane viveka ja mokSanuM sAdhana che. 1. ApavA tathA levAne viveka -- na grAhyAni na deyAni, vastUni SaD vivekinA / agnirmadhu viSaM zastraM, madyaM mAMsaM tathaiva ca // 2 // devatA, madha, jhera, zastra, dAru, ane mAMsa; e cha vastu vivekI puruSe ApavI nahi ane levI paNa nahi. ( kAraNake A vastuothI pApanuM piSaNa thAya che.) 2. vivekInuM kArya - zAstraM bodhAya dAnAya, dhanaM dharmAya jIvitam / yaH pAya, dhAni zibira | 2 | dharmadana, 14, 2. (. sa.) * vivekI mANase zAstrane bedha (jJAna) mATe dhAraNa kare che, dhanane dAna devA mATe dhAraNa kare che, jIvitane dharma karavA mATe dhAraNa kare che ane zarIrane paropakAra karavA mATe dhAraNa kare che. 3. Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 1190 ) subhASita-padya-ratnAkara viveka vagara nakAmuM - vidhAH jarA parijitA yati tAtataH jiM, taptaM tapo yadi tadugrataraM tataH kim ? / kIrtiH kalaGkavikalA yadi sA tataH ki, antarvivekakalikA yadi nollalAsa ? // 4 // vairAgyazataka ( vAnara ), 0 82. je hRdayamAM vivekanI kalikA vikAsa pAmI na hoya te kadAca samagra kaLAo paricita karI-grahaNa karI tethI zuM phaLa? kadAca ati ugra tapasyA karI tethI zuM phaLa ? ane kalaMka rahita-nirmaLa kIrti jagatamAM phelAvI tethI zuM phaLa? (viveka vinA A sarva niSphaLa che.) 4. viveka vinAnA pazu nidrA''hAro gtaM bhItiH. pazUnAM ca nRNAM samam / vivekAntaramatrAsti, taM vinA pazavaH smRtAH // 5 // nidrA, AhAra, maithuna ane bhaya; A cAra bAbata pazuone ane manuSyone samAna ja che. temAM mAtra eka vivekanuM ja aMtara che eTale ke manuSyamAM eka viveka ja adhika che, tethI te viveka vinAnA manune pazu ja kahyA che. pa. vivekanuM phaLa - nandanti mandAH zriyamApya nitya, paraM viSIdanti vipadgRhItAH / Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viveka ( 1191 ) vivekadRSTayA caratAM janAnAM, zriyo na kiJcidvipado na kizcit // 6 // mUDha mANase lakSmIne pAmIne niraMtara AnaMda pAme che ane teo vipattimAM AvI paDe tyAre atyaMta kheda pAme che. paraMtu vivekadaSTie vicaranArA puruSane te lakSmI paNa kAMI hisAbamAM nathI ane vipatti paNa kAMI hisAbamAM nathI. (eTale ke lakSamI AnaMda ApatI nathI ane vipatti kheda karAvatI nathI. ) 6. caranto na skhalantyeva, kalidhvAnte'pi kovidAH / viveko guruvatsarvaM, kRtyAkRtyaM prakAzayet // 7 / / paMDite kalikALarUpI aMdhakAramAM cAlatA chatAM paNa Thokara khAtA nathI. kemake temanI pAse rahele viveka (vivekarUpI dI) gurunI jema kArya ane akAryane prakAzita kare che. 7. pUjya apUjya aviveka phaLa - apUjyA yatra pUjyante, pUjyAnAM tu vimAnanA / trINi tatra pravartante, durbhikSaM maraNaM bhayam // 8 // jainagnatatra, p. 202. 0 27rU. jyAM A pUjyanI pUjA thatI hoya ane pUnuM apamAna thatuM hoya, tyAM dukALa, akALa maraNa ane upadravAdikanA bhaya; A traNa bAbata prApta thAya che. 8. Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ garva (95 ) moTI gava: ahaM kartA ca hartA'haM, saguNo'hamahaM dhanI / ko'hamityeva tAvata tvaM, jIva ! no vetsi tatvataH // 1 // pArzvanAthacaritra (padya), sarga. 2, zlo0 664. hu~ tA chu, utA chu, gurAsa pani chu, dhanavAna chu (se abhimAna rahe che ), paNa he jIva ! huM koNa chuM e kharI rIte te nayu nathI. 1. saaye| :-- ApadvyApAditA nava, jaga nA jarjarIkRtA / na mRtyunihato jIva ! garva kurvan na lajase ? // 2 // pArzvanAthacaritra ( padya); sarga 2, zlo0613. Apattine nAza karyo nathI, vRddhAvasthA maTADI nathI, mRtyune aMta Aje nathI, chatAM he jIva! tuM garva karatAM zarabhAta nathI ? ( 52 gata mA adhAnA nAzamA che.) 2. bhanaravAnI lAnA:-- na ye tADanAta tApanAd vahnimadhye, na vikrayAta klizyamAno'hamasmi / suvarNasya me mukhyaduHkhaM tadekaM, yato mAM janA gunjayA tolayanti // 3 // bhAgavata, skandha 6, lo0 58. Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 1193 ) nathI ane suvaNuM kahe che ke-hatheADAnA tADanathI huM kaleza pAmatA nathI, agnimAM tapAvavAthI huM kaleza pAmate vecAvAthI paNa huM kaleza pAmatA nathI; para tu suvaNuM rUpa evA mane te eka ja meTuM duHkha che ke je leAkeA mane gujA ( caNeATI )nI sAthe tALe che. 3. gava manastrI mriyate kAmaM, kArpaNyaM na tu gacchati / api nirvANamAyAti, nAnalo yAti zItatAm // 4 // sattvAbhimAnI puruSa bhale marI jAya paNa te dInapaNAne kadI paNa pAmateA nathI. jevI rIte ke agni zAMta thaI jAya e bahetara che paNa te kadI paNa ThaMDA paNAne prApta nathI ja thate. 4. manavIne sukha-DhuHkha sarakhAMH-- kvacita pRthvIzayyaH kvacidapi ca paryaGkazayanaH, kvacicchAkAhAraH kAcidapi ca zAlyoda naruciH / kavacita kanthAdhArI kvacidapi ca divyAmbaradharo manasvI kAryArthI na gaNayati duHkhaM na ca sukham ||5|| nItizana(mane), 1.73. kArya karavAnA ja pratyeAjanavALe manasvI puruSa keI vakhata pRthvI para zayana kare che teA keAi vakhata palaMga upara sUve che, kei vakhata kevaLa zAkanA ja AhAra kare che teA keAi vakhata dALabhAta vagere khAya che, kaiAi vakhata kathA-phATeluM vajra dhAraNa kare che te koI vakhata divya-suMdara vajrane dhAraNa kare che; arthAt te sukha ke du:khane gaNatA nathI. pa. Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja pavitratA (26) { % % pavitratAnuM svarUpa abhakSyaparihArazca, saMsargazcApyaninditaH / svadharme ca vyavasthAnaM, zaucamityabhidhIyate // 1 // abhakSya padArthone tyAga, aniMdita arthAt uttama purujene saMsarga-samAgama temaja pitAnA dharmamAM sthira rahevuM te zauca-pavitratA kahevAya che. 1. kANa kayAre pavitra - zuddhaM bhUmigataM toyaM, zuddhA nArI ptivrtaa| zuciH kSemakaro rAjA, santuSTo brAhmaNaH zuciH // 2 // phuvALAnota, cAra 8. mo. 98. pRthvI para raheluM pANI pavitra che, pativratA strI pavitra che, prajAnuM pAlana karanAra rAjA pavitra che ane saMtoSI brAhmaNa pavitra che. 2. zuci bhUmigataM toyaM, zucinArI pativratA / sunirmite sanA, rahAjarI sA gujaH - || zrIdvatimAkRtti, 9 rU0 ( 4r.) pRthvI para raheluM jaLa pavitra che, pativratA strI pavitra che, mika rAjA pavitra che ane brahmacArI sadA pavitra che. 3. Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pavitratA zuM zAthI pavitra thAyaH-- vapuH pavitrIkuru tIrthayAtrayA, cittaM pavitrIkuru dharmavAJchayA / vittaM pavitrIkuru pAtradAnataH, kulaM pavitrIkuru saccaritrataH // 4 // ( 1195) 35dezapranthamAhA, pR0242. he jIva! tuM tIrthayAtrAvaDe zarIrane pavitra kara, dharmanI vAMDAvaDe cittane pavitra kara, pAtrane viSe dAna daine dhanane pavitra kara tathA sadAcAranuM AcaraNa karavAthI kuLane pavitra kara. 4. satyapUtaM vadedvAkyaM vastrapUtaM pivejjalam / dita nyasetlAuM, manaHpUtaM namAvata | || manusmRti, uttaramAna, sne0 87. satyathI pavitra thayeluM vacana khelavu, vajrathI pavitra karela ( gaLeluM ) pANI pIvuM, dRSTithI pavitra karelI eTale ke barAbara tapAselI bhUmi para paga mUkavA ane kareluM-vicArapUrvaka kArya karavuM. pa. manathI pavitra Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja vitA (17) che ciMtAnA prakAra- uttamA hyAtmacintA ca, mohacintA ca madhyamA / adhamA kAmacintA ca, paracintA'dhamAdhamA // 1 // 3HkhAvA, mAja , pR. 11 rU. pitAnA AtmAnI ciMtA karavI ( vicAra karI te uttama che, mehanI ( sAMsArika strI, dhana vagerenI) ciMtA karavI te madhyama che, kAmaviSayanI citA karavI te adhama che ane paranI ciMtA karavI te adhamamAM paNa adhama che. 1. pArakI ciMtA tajavI:- vajAI ra ra te voraMda cA, ra jiM te pavittayA ? vRthA kayaM khidyamibAlabuddhe !, kuru mvakArya tyaja sarvamanyat // 2 // dRDhathI , 0 22. bIjAnA deva jevAthI tAre zuM kAma che? ane bIjAnI ciMtA karavAthI tAre zuM kArya che? mATe he bALabuddhivALA! phogaTa zA mATe tuM kheda kare che? tuM tAruM potAnuM ja kAya kara ane bIjuM sava tajI de ! 2. zocanti svajanAnantaM, nIyamAnAna svakarmabhiH / neSyamANaM tu zocanti, nAtmAnaM mRDhabuddhayaH // 3 // coparA hA, jANa 4, 70 dara. mUDha buddhivALA leke pitA potAnAM karmovaDe maraNa pAmatA svajanane zeka kare che, paraMtu pitAne paNa (e karmo laI jaze tene mATe jarA paNa zeka karatA nathI ! 3. Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 07:00 6 rujhA (28) che 0== = ==== = koNa zuM IccheH makSikA vraNamicchanti, dhanamicchanti pArthivAH / . nIcAH kalahamicchanti, zAntimicchanti sAdhavaH // 1 // pujArnati, 0 6, R 22. mAkhIo traNa-ghAvane cAhe che. rAjAo dhanane icche che, nIca puruSa kalaha-kajIe mAMge che ane sAdhujane zAMtinI vAMchA rAkhe che. 1. durbhikSodayamannasaGgrahaparaH patyurvadhaM bandhakI, dhyAyatyarthapatebhiSaga gadagaNotpAtaM kali nAradaH / doSagrAhijanazca pazyati paracchidraM chalaM zAkinI, niSputraM mriyamANamADhyamavanIpAlo hahA! vaanychti||2|| __ kumArapAlaprabandha, patra 81. anAja saMgharanAra dukALa icche che, chInALa strI potAnA bhartArane vadha icche che, veda-DAkaTara paisAdArane vyAdhi-samU hane upadrava Icche che, nArada kaleza-kaMkAsa Icche che, doSane grahaNa karanAro mANasa pArakAnAM chidra dekhe che, zAkinI chaLa zevyA kare che ane arere ! rAjA paNa lakSmIvaMtane putra vagarane-vAMjhI mare tema Icche che. 2. - Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASita-padma-ratnAkara ( 1198 ) icchA-sahana phaLaH-- duHkhaM yathA bahuvidhaM sahase'pyakAmaH, kAmaM tathA sahasi cetkaruNA''dibhAvaiH / alpIyasApi tatra tena bhavAntare syA dAtyantikI sakaladuHkhanivRttireva // 3 // zradhdhAmadhuma, gAMdhAra 20, pR. 26,jo 18. vagara icchAe jema tuM bahu prakAranAM duHkhA sahana kare che temaja jo tu' karuNAdika bhAvanAthI icchApUrvaka thADAM paNa duHkhA sahana karIza te bhavAMtare hamezane mATe sarva duHkhAnI nivRtti thaze ja. 3. lAlaca : duHkhakAra 6H - kimiha paramasaukhyaM niHspRhatvaM yadeta tkimatha paramaduHkhaM saspRhatvaM yadetat / iti manasi vidhAya tyaktasaGgAH sadA ye, vidadhati jinadharmaM te narAH puNyamAjaH // 4 // subhASitaratnasandoha, zlo0 14. A jagatamAM ne A niHspRGgapaNu hoya te tenAthI bIjI mATu' sukha zu che ? ane jo A spRhAsahitapaNuM hoya te tenAthI bIjI moTu duHkha zuM che ? ( niHspRhatA eTale sateSa ja moTAmAM moTuM sukha che ane spRhAsahitapaNuM eTale asatASA (lAla) ja moTAmAM moTu duHkha che.) A pramANe manamAM vicArIne sadA saMganA tyAga karI, je jinadhane dhAraNa kare che-Adare che te puruSA puNyazALI- puNyavata che. 4. Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maza ( 12 ) ; kyAM sudhI bhaya rAkhave - tAvadbhayAt tu bhetavyaM, yAvadbhayamanAgatam / AgataM tu bhayaM dRSTvA, prahartavyamazaGkitaH // 1 // ___ kUrmapurANa, skandha 6, adhyAya 16, zlo0 23. jyAM sudhI bhaya AvyuM na hoya tyAMsudhI te bhayanI bIka rAkhavI-tenAthI cetIne cAlavuM; paraMtu prApta thayelA bhayane joIne zaMkA rahita prahAra kara-bhayanI sAmA thavuM. 1. nirbhaya koNaH-- zo dharmazIto vimAnonI), vidyAvinIto na paropatApI / svadAratuSTaH paradAravarjI, na tasya loke bhayamasti kiJcit // 2 // je dharmanuM AcaraNa karate hoya, jeNe mAna tathA koSa jItyA hoya, je vidyAvaDe vinayane pAmele hoya, je anya prANIne saMtApa karate na hoya, je pitAnI strIthI ja saMtevI hoya ane jeNe parastrIne tyAga karyo che tevA puruSane A jagatamAM kAMI paNa laya nathI. 2. Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 000000000 che pratijJA (100) che pratijJAnuM mahatva - sadbhistu lIlayA proktaM, zilAlikhitamakSaram / asadbhiH zapathenApi, jale likhitamakSaram // 1 // sajajanoe ramatamAtramAM paNa je vacana kahyuM hoya te zilA upara kotarelA akSara jevuM nizcaLa hoya che, ane dujenee segana-pratijJA pUrvaka je vacana kahyuM hoya te pANImAM lakhelA akSara jevuM asthira-caMcaLa-vyartha che. 1. uttama pratijJA na choDe - lajjAM guNoghajananI jananImivAryA __ matyanta zuddhahadayAmanuvartamAnAH / tejasvinaH sukhamamUnapi santyajanti, satyasthiti vyasana ne punaH tijJAma 2 sUtratAra, TarU, nAthA = nA kAmai+ mAtAnI jema guNenA samUhane utpanna karanArI. uttama ane atyaMta zuddha hRdayavALA lajajAne anusaranArA tejasvI puruSe sukhe karIne prANa tyAga kare che, paraMtu satya sthiti nA vyasanavALA teo pratijJAne tyAga karatA nathI. 2. pratijJA pAlanaphaLa:-- dhenUnAM tu zataM dattvA, yatphalaM labhate naraH / tamapuSaM voTinuvi, zratijJA pAtrane kiMga ! | re.. , guz 3, gAya 26. gaDhAve che he brAhmaNa ! manuSya so gAye ApIne je puNya meLave tenA karatAM pratijJA pALavAthI keTigaNuM puNya prApta thAya che. 3. [ samAptais trIjumAri-padya-rAjastha tRtIya mAna: ] Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Cl.......................... ............................ subhASita-padya ratnAkaranA bhAga 1-2 mATe maLelA keTalAka abhiprAyA. vidvAnAnA abhiprAyA. itihAsatattvavettA munimahArAja zrIkalyANavijayajI mahArAja. " subhASita-padya-ratnAkara nA prathama bhAga upalaka dRSTie oI gayA chuM. tamArA A graMtha khare ja vyAkhyAtA ane vaktAene mATe upayogI nivaDaze. zlokAnAM sthaLa ane ake ApIne te tameAe ane ghaNA ja upayAgo banAvI dIdhA che, kAraNa ke kA paNa pramANa tarIke uccArela padya kayA graMthanuM che ?-te jAvAnI prAya. dareka zrotAnI jijJAsA hoya che, je A paddhatinA graMthAthI ja pUrI karI zakAya. tamArI A pravRtti avazya anumAdanIya che." .. nyAyavizArada, nyAyatIrthaM munimahArAja zrI nyAyavijayajImahArAja, tamAruM purataka, tamArA guru mahArAjanA nAmathI meAkalAveluM, maLyuM che. lAMbe kALe paNa tamArI tapasyA avazya kaLI che. pustaka enI dizAmAM upayeAgI banela che. lAkAnI akArAdi anukramaNikA ApI ta tA ThIka thAta. sAva mAM pustakanA phelAve! sAre| thavA saMbhava che, ' ,, Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAgujarAtanA surasiddha sAkSaravarya, muMbaInA mAjI cIpha jasTIsa dI. bA. zrImAna kRSNalAla mehanalAla jhaverI. pustaka joI jatAM muni zrI vizAlavijayajInA vizAla jJAnane sahaja khyAla Ave che. saMskRta sAhityanuM ghaNuM UMDuM jJAna hoya to ja AvA baMdhabesatA ke temAMthI tAravI kaDhAya. joDe gujarAtI bhASAntara saraLa bhASAmAM ApavAthI pustaka avazya upayogI ne lokapriya thaI paDavA saMbhava che." bhAvanagara rAjyanA lokapriya nyAyAdhIza, zrImAna e. je. sunAvAlA sAheba, bI. e., elaela. bI. "..... ApanI kalamathI lakhAyele subhASita-padya-ratnAkarano pahele bhAga sevakane maLI gayuM che. sevaka ghaNe ja AbhArI thayo che. saMgata AcArya mahArAja zrI vijayadharmasUrijIne pagale cAlI, temane vidvAna ziba-samudAya, sAhitya-sevAmAM je kImatI kALo ApI rahyo che, te joI AnaMda thAya che. vidvAnone, upadezakAne, dharmaabhyAsIone ane sAmAnya gRhasthane paNa A pustaka upacogI che, eTaluM ja nahIM paraMtu AtmAnI zAMti mATe eka apUrva sAdhana che. judA judA aneka viSayo sabaMdhe, judA judA zloka kayA graMthamAMthI levAmAM AvyA che, te vizenI mAhitI, te te graMthanA pRi, adhyAya vagere sAthe ApavAmAM Avela heine, pustakanI upayogitAmAM kImatI vadhAro thayo che. viSathanI cuMTaNI karavAmAM bhAre zrama lIdhelo joI zakAya che. anuvAda suMdara, saraLa bhASAmAM, sAmAnya vargane paNa samaja paDe tevo che. pustakanA bIjA bhAgo jaladIthI bahAra paDe evI prArthanA che." Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 jaina itihAsanA UMDA abhyAsI, mA pUraya nAhara khema the, zrI. bhe. sattA. "... prastuta (subhASita- -padya - ratnAkara) graMtha kI upayogitA aura mahatva ke viSaya meM adhika likhane kI AvazyakatA nahIM / anukramamikA se ho jJAta hogA ki nAnA viSayoM para jaina ajaina nAnA graMthoM se ye zloka saMgraha kiye gaye haiM jina meM tatvajJAna viSaya kA hI bAhulya hai / sAhitya meM aise graMtha kA abhAva thA / isa saMgraha se usa prabhAva kI bahuta-sI pUrti honA saMbhava hai aura hameM kevala AzA hI nahIM parantu vizvAsa hai ki graMtha kA pracAra hone se jainetara vidvAn bhI ise kAma meM lAveMge ... / "" ' saMgraha granthakarttA kA vizAla jJAna aura sAhityaprema kA dyotaka hai / "" ajameranI gavarnameTa kaeNlejanA prephesara, zrImAn paMDita rAmezvara gaurIzaM32 mojA, ma.. "... munirAja zrI vizAlavijayajI ke prastuta (subhASita padya-ratnAkara bhAga 1 ke ) saMkalana meM katipaya ullekhanIya vizeSatAe~ haiM / isa pustaka maM dhArmika tathA vyAvahArika jIvana ke bhinna bhinna upayogI viSayoM ke utkRSTa zlokoM kA uttama rIti se sAnuvAi saMkalana kiyA gayA hai / yaha pustaka vaktA aura vAcaka donoM ke lie pUrNa upayogI hai / x x x ava taka prakAzita anya subhASita saMgrahoM meM eka eka viSaya ke zlokoM kA saMgrahamAtra kiyA gayA hai, kintu isa meM pratyeka mukhya viSaya ke avAntara viSayoM ke uttamottama zlokoM kA sazIrSaka saMkalana huA hai / pahale ke saMkalana karttAoM ne Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaidika dharmAvalaMbiyoM ke graMthoM ko hI pradhAnatA dI hai, parantu isa ke vidvAn saMkalana karttA ne jaina athavA jainetara ke bhAva ko choDa kara samadarzitA kA paricaya diyA hai| isake sivA saMgRhIta padyoM kA uttama gujarAtI anuvAda aura unake mUla sthAna ke nirdeza se isa pustaka kA mahattva kaI gunA baDha gayA hai / aise uttama padya-saMgraha ko prastuta karane ke liye vizAlavijayajI mahArAja samasta vidvadvarga ke sAdhuvAda ke pAtra haiM / kahanA na hogA ki jaba padyaratnAkara ke cAroM bhAga prakAzita ho jAyeMge tava bhAratIya sAhitya ke vicAra - dohana ke rUpameM inakA pUrva sthAna hogA x x x / " jaina itihAsanA prasiddha abhyAsI, paDita lAlaca bhagavAnadAsa gAMdhI, vaDAdarA. "...ApanI lAMcyA vakhatanI cchA ane prayatnanA phaLarUpe 'subhASita-padya-ratnAkara' bhA. 1 nI 1 buka mane bheTa meAkalAvI te sAbhAra svIkAruM chuM. ApanA pragatimAna prathama prakAza sAme ApanI pratikRtinAM paNa darzana thayAM ethI vizeSa lAbha ane Ananda...' jaina zilpa ane sthApatyanA jANukAra paDita bhagavAnadAsa jaina jayapura. 66 ... ApanA sagRhIta subhASita-padya-ratnAkara Adya ta bei gayeA cheM. pratyeka viSayanA kramavAra aneka zlokA, graMthAnA purAvA pUrvaka bhASAntara sAthe hAvAthI janatAne ghaNA ja upayeAgI che. temAM upadezakone te khAsa saMgraha karavA lAyaka che. AvA apUrva gra MtharatnanuM saMpAdana karI janatAne Ape apUrva lAbha ApyA che, te mATe Apa kharekhara dhanyavAdane pAtra che... ' // Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nyAyatIrtha, vidyAbhUSaNa, paMDita IzvaralAlajI jaina, vizArada, hindIratna, gujarAnavAlA. he mAga aliAya. " subhASita-padya-ratnAkara " ko AyopAnta par3hA, isa sarvAGgasundara pustaka ke sambandha meM kyA likhaM ? yaha pustaka upadezaka, pracAraka, vyAkhyAnadAtA evaM sAdhAraNa vyaktiyoM ke liye bar3A upayogI hai| isa amUlya saMgraha ko prakAzita karA ke manirAjazrI ne mAnavasamAja kA vizeSa upakAra kiyA hai| yadyapi subhApitasaMgraha kI aura bahuta-sI pustakeM vidyamAna haiM, para meM isa kI vizeSatAoM para mugdha huuN| saMskRta na jAnanevAle bhI isase pUrApUrA lAbha uThA sakate haiM / jaina vidvAnoM evaM upadezakoM ke liye yaha vizeSa upayogI hai, kyoMki isa meM jainadharma sambandhI ( jina bAtoM kA hama ajainoM meM pracAra karate haiM ) sabhI viSaya vidyamAna hai| zlokoM kA viSayavibhAga bar3e parizrama se kiyA gayA hai| pratyeka zloka ke grantha evaM adhyAya aura pRSTa Adi kA saGketa Adhunika navIna paddhati ke anusAra upayogI evaM bahuta adhika lAbhaprada siddha hogaa| merA vizvAsa hai ki isa grantha se vidvAnoM kA manoraJjana to hogA hI, sAtha hI unhe pUrNa santoSa bhI hogaa| saMgrAhaka munirAja isa sAhityasevA ke liye dhanyavAda ke pAtra haiN| isa pustaka kA jainasamAja meM hI nahIM, pratyuta jainetara samAja meM bhI pUrApUrA Adara hogA / chapAI, saphAI, kAgaja aura bAiMDiMga Adi sabhI uttama haiN| cAra sau pRSThoM ke daladAra grantha kA mUlya 1-4-0 bhI adhika nhiiN| mere hindIbhASI bhAI bhI isa pustaka kA rasAsvAdana kareM, isa abhilASA se isakA hindI saMskaraNa bhI prakAzita karane ke liye prArthanA karuMgA / majhe isa saMgraha ke adhyayana se pUrNa vizvAsa huA hai ki isa ke AgAmI bhAga isase bhI adhika upayogI hoMge / itizam / " Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjA bhAganA abhiprAya. 'subhASita-padya - ratnAkara kA dUsarA bhAga dekhakara atyanta harSa huA / isameM sandeha nahIM ki dUsarA bhAga bhI pahile bhAga kI taraha pUre parizrama aura vizAla adhyayana kA pariNAma hai / eka dRSTi se dUsare bhAga kA mahattva adhika hai, kyoMki isa meM jainadharma se sambandha rakhanevAle sabhI mahattvapUrNa viSaya A gaye haiM / merI tIvra abhilASA hai ki aise upayogI grantha kA hindI saMskaraNa bhI koI saMsthA prakAzita kareM, jisase anya prAntoM ke loga bhI isase pUrA lAbha le sakeM / isa pustaka kI chapAI, kAgaja aura bAiMDiMga sabhI suMdara haiM / saMgrAhaka aura pranuvAdaka svanAmadhanya munirAja zrIvizAlavijayajI mahArAja tathA isa grantha kI prakAzana saMsthAne jaina evaM jainetara samAja ke liye aisA sAhitya kA prakAzana kara bar3A upakAra kiyA hai / aura unako hameM avazya dhanyavAda denA cAhIe / "" * seDaTerI " zrI jaina jJAna bhahira " vilapura, (gujarAta) "subhASita grantheAnAM bhASAntareAmAM ApanA prayAsa stutya che. AvI ja rIte khIjA graMthA ApanA taraphathI prakaTa thaze ema icchIe chIe. 19 6 " zrIyuta unaiyAlAla ziMkura have, pATala (gujarAta ). ...ApazrIe aneka dha graMthAmAMthI vINI vINIne Ave meATI sagraha pragaTa karAvIne loka-kalyANanA sAdhananuM seApAna banAvyuM che, te dhaNuM ja stutya karyu" che. ApazrInA khIjA bhAgA pazu ArasA pUrkhAharane pAbho, bhevI sahA abhilASA che... " Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAzcAtya vidvAnonA abhiprAyo. pahelA bhAgane abhiprAya. " It seems to be a most admirable collection of precepts." - Dr. H. M. Jobpson. [ A eka bahu ja vakhANavA yogya upadezono saMgraha hoya ema lAge che. Do. eca. ema. jonsana ] bIjA bhAgane abhiprAya. It seems to me to contain a very excellent and useful selection. -Dr. H. M. Johnson. [ mane lAge che ke AmAM bahu ja suMdara ane upayogI saMcaya karavAmAM Avyo che. -Do. eca. ema. johansana ] " The book which I regard as a very fine and useful collection of Hifaa's testifying to the wide reading, sound literarly taste and great erudition of its author. It thus forms an admira. ble and complete illustration of the principal tenets of Jain religion." -Ir L. Alsdorf. [A pustaka, ke jene huM subhASitanA eka ati suMdara ane upayogI saMgraha tarIke mAnuM chuM, te tenA kartAnAM vizALa vAcana, UMDI sAhityarasikatA ane moTI viThattAnI khAtrI Ape che. A pramANe e ( saMgraha ) jenadharmanA mukhya siddhAMtanA, prazaMsAne yogya ane saMpUrNa udAharaNarUpa banela che. -De. ela. asaMDorpha.] Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 I find the book interesting 29 Dr. F. W. Thomas. [ mane A pustaka sarasa lAge che. DA. epha. Dabalyu. theAmasa.] {{// vamAnapatrA ane sAmayikAnA abhiprAyA. (6 muMbai samAcAra " [ muMbanuM prasiddha dainika patra ] pahelA bhAgane abhiprAya zrI vizALavijayajIne peAtAnA abhyAsa ane vAMcana dararU myAna je suMdara lAgyuM tene temaNe saMgraha karyo che. e saMgrahamAM lagabhaga 4000 jeTalA subhASyA heAvAnu jaNAvavAmAM Ave che. temAMthI thADAka cuTI kahADI, tene saMgraha karI mULa temaja guja rAtI bhASAMtara A pustakamAM ApavAmAM AvyAM che. e subhASitane ahiMsA, dayA, abhayadAna, satya, zIla, brahmacarya ema lagabhaga 54 bhAgamAM vaheMcI nAkhavAmAM AvyAM che. dareka zlAka kayAMthI levAmAM AvyeA che te paNa jaNAvavAmAM AvyuM che. tA. 5-10-35 bIjA bhAganA abhiprAya. potAnAM jJAna, vidvattA ane vAMcananA lAbha bIjAone ApanAra ghaNA ochA che ane evA brAhmA viSe kahevAya che ke te khIje avatAra brahmarAkSasa tarIke janme che. munimahArAja zrIvizAlavijayajI e ThapakAmAMthI mukta rahI zake tema che. te svastha jainAcArya zrI vijayadhama sUrijInA praziSTha che ane e samudAyanA munimahArAjonI mAphaka janasevAmAM mAne che. te bIjA enI mA kuthalA ke niMdAmAM paDatA nathI, zrI vizAlavijayajI mahArAje peAtAnA vizALa vAMcanane pariNAme keTalAka Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kene saMgraha karI rAkhyo hato tene eka bhAga atyAra agAu pragaTa thaI gayo che. tene bIjo bhAga hamaNuM bahAra paDyo che. temaNe pote saMgrahelA zloko subhASita tarIke jALavI rAkhavA jevA che. vaLI temaNe dareka zlokanI nIce tenA artha ApyA che tethI tenI upayogitA vadhe che. upadezake mATe Avo saMgraha agatyano che. jokeAne temaNe jema ke tema na ApatAM judA judA bhAgamAM viSayavAra vaheMcI nAkhyA che. zrI vizALa vijayajI mahArAje jaNAvyuM che tema e graMthane suMdara paddhatisarane ane zuddha banAvavAne yaza temanA guru zrI jayaMtavijayajIne phALe jAya te jotAM temane samarpaNa karavAmAM teo vAjabI ja che. A pustaka bAhara pADavAmAM rAdhanapuravAsI ane muMbaInA senA-cAMdInA jANItA vyApArI zeTha jIvaNalAla kezarIcaMde sahAya karI che. zeTha jIvaNalAlane sahAya karavA mATe ane prakAzakane te meLavavA mATe abhinaMdana ghaTe che. tA. 31-10-36 "jaina" [ jaina samAjanuM jANItuM sAptAhika patra ] ApaNA nitya vAMcana ane mananamAM keTalIka vakhata maLI AvatA loke ghaNuM arthagaMbhIra ane mananIya hoya cheAvA lokonI je tAravaNI karavAmAM Ave to samaya jatAM e saMgraha, mAtra abhyAsIo, upadezakone mATe ja nahi paraMtu Ama janatAne mATe paNa bahu ja upayogI nIvaDe che. | muni zrI vizALavijayajI mahArAje potAnA vAMcana ane abhyAsanA pariNAme Avo eka saMgraha taiyAra karyo hato. rasikee te joyo, tenI upayogitA AMkI ane janatAnA hitArthe prakAzana mATe preraNA darzAvI. munizrIne e vastu sacI ane pariNAme A be bhAgo prakAzamAM AvyA che. vAcakonI saraLatA mATe kone vibhAgavAra vahecI tenA para mathALA karavA mAM AvyA che, temaja te bleka kayA graMthamAMthI Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tAravavAmAM Avyo che tenI vigata paNa ApavAmAM AvI che, eTale koI paNa viSayane abhyAsa karavAmAM A saMgraha vipula vAcana ne mahenata bacAve che. ane dareka zlokonuM bhASAntara sAthe ja ApavAmAM Avela hovAthI ochA abhyAsavALAone paNa e eTale ja upayogI saMgraha che. eka eka bhAgamAM eka eka hajAra lagabhaga kalAke rajU karavAmAM AvyA che ane akArAdi anukrama ApI saMgrahane bane teTalo saraLa ane spaSTa karavAmAM Avyo che, e paNa A saMgrahanI viziSTatA che. AvuM upayogI sAhitya rajU karavA badala tenA saMgrAhaka muni zrI vizALavijayajI, preraka tathA sahAyaka zAnamUrti zrI jayantavijayajI mahArAja tathA Arthika sahAyakone abhinaMdana ApatA bAkInA bhAge tarata pragaTa kare ema icchIe chIe. 1993, mAgazara zudi 7. " jaina jAti" [ prasiddha jaina sAptAhika patra ] jene saMskRta sAhitya ghaNuM ja vizALa che. temAM nIti, dharma, tatvajJAna, vyavahAra Adi viSayo para lAkho zlokAnI racanA thayelI che, jenuM vAMcana ane manana manuSyane ucca jIvana prati deravAmAM nimittabhUta thAya tema che. munirAja zrI vizALavijayajIe pitAnA abhyAsakALa daramyAna ekatra karelA 4000 jeTalA vizALa zlokasaMgrahane pustakAkAre sarasa anuvAda sahita rajU karavAne nirNaya karyo che jemAM A prathama bhAga che. A bhAgamAM ahiMsA, hiMsA, satya, asatya, zIla, maithuna ItyAdi 54 viSayo parano saMgraha paddhatisara rajU karyo che je navIna sAdhuone tathA te viSayanA abhyAsI gRhasthAne upayogI thaI paDaze ema ame mAnIe chIe. tA. 30-11-35 Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 "kheDA vartamAna " [sAptAhika patra ] atyAra sudhImAM ukta pustakanA be bhAga bahAra paDI cUkyA che. A baMne bhAgomAM saMsAranA dareka dharma ane jJAtinA manabene AcaravA yogya, sarva dharmonA mahAna graMthamAMthI tene nitAra A graMthamAM mULanA glaeNka sAthe gUjarAtI bhASAMtara karI ApavAmAM Avyo che ane jenA adhyayana ane mananathI dareka AtmA A saMsAramAMnA icchita sukhane pAmI AtmAne ucca gatie laI jaI zake tema che. sAthe sAthe amAre kahevuM joIe ke, A pustaka deSa rahita hoI te dareka dharma yAne dareka jJAtinA bhAI e vAMcI manana karavA yogya che. munirAja zrI vizAlavijayajIe A pustakane lakhavA mATe athAka parizrama uThAvyo che, ema pustaka vAMcanAra saheje samajI zake tema che. ame darekane A pustaka vAMcavA bhalAmaNa karIe chIe. tA. 24-6-36 "samayadharma " [pAkSika patra ) A pustakamAM ghaNuM upayogI judA judA viSayanA subhA. jita zlokano saMgraha karavAmAM Avela che. sAthe gujarAtImAM bhASAMtara karI pustakane saraLa banAvavAmAM Avela che. saMgrAhake parizrama sAro sevyo che. zuddhi tarapha paNa sAruM lakSa ApavAmAM Avela che. bhASaNa karanArAone ane vyAkhyAtAone A pustaka ghaNuM upayogI che. 5, 6-10-3 5 Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pustakAlaya" [ pustakAlaya viSayaka prasiddha mAsika patro pahelA bhAgane abhiprAya. zrI vijayadharmasUri na graMthamAlAnA 27 mA puSpa tarIke prasiddha thayelA prathama bhAgamAM kartAe judA judA pramANabhUta purANe, smRtio, itihAsa vageremAMthI mULa saMskRta mAMkA ApI teno gujarAtI anuvAda bahu suMdara rIte karyo che. cuMTaNI paNa uttama che. koI paNa dharmanA anuyAyIne anukULa thaI paDe evuM A pustaka che. kula 55 viSaya saMbaMdhI subhASitone AmAM samAveza che. AvAM pustakone pracAra pustakAlaya dvArA sahelAIthI thaI zake. AzA che ke A pustakane yogya uttejana maLaze ja, navembara, 1935. bIjA bhAgane abhiprAya. zrIvijayadhamasuri jaina graMthamAlAnA 31 mA pustakarUpe pragaTa thato A bIjo bhAga munirAja zrI vizALavijayajIe judA judA graMthonA vAMcana tathA avalokana samaye temAMthI leke ekaThA karI, geDavI tenA anuvAda sahita saMskRta bhAyA nahIM jANanAra mATe mULa kalAkanA bhApAntara sati prasiddha karyA che. jenetara dhapamAMthI paNuM puSkaLa ratno saMgRhIta karyA che. kane aMte te kayAMthI lIdhe che te mULa graMthanuM nAma darzAvyuM che. haju bIjA be bhAgo prasiddha thavAnA bAkI che. munirAje bahuzrame lekakalyANArthe A ratna prasiddha karAvyAM che. badhA dharmanA anuyAyIone emAMthI upayogI tattava maLI raheze. viSaya para vaheMcaNI karI che ane dareka viSayamAM keTalA joke lIdhA che te paNa anukramaNikAmAM jaNAvyuM che Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlya mAkasara che. pAi, bhASAzailI vagere zuddha che. kAgala paNa UMcI kreATInA che. dharmapremI vAcAvALAM puratakAlayeA jarUra kharIde. sabhya lekAne paNa AmAMthI jovA jANavAnuM maLaze ane kAyado paNa jarUra thaze. AkaTAbara, 1936 66 ,, sIeAtra ' [ mAsika patra ] 66 13 sarakRta subhASitAnA sagraharUpe aneka prathA pragaTa thayA che. mukhyatve karIne temAM hiMduzAstromAMthI ja subhASitA ekaThAM thayAM che. jainazAstromAM paNa sa MskRta subhASitAne bhaMDAra che te ekatra karI, sAmAnya janasamudAya pAse tenA saraLa anuvAda sAthe munizrIe rajU karyAM che. saMgraha ghaNA ja sarasa ane jaina ane jainetarane eka sarakhI rIte upayogI thAya tevA che. munirAja AnA pachInA bhAgA vahelAsara pragaTa kare evu chIe. AkaTobara, 1935. jaina dhama prakAza (I) dd [ mAsika patra ] pahelA bhAganA abhiprAya. judA judA 54 viSayanA maLIne eka hAra lagabhaga kSeAka a sAthe ApavAmAM AvyA che. viSayeAnI cuMTaNI bahu sArI karI che. je je viSayanA padyanI jarUra paDe te tarata ja labhya thai zake tema che; zlokAnAM sthAna paNa batAvavAmAM AvyAM che. anI bhASA sArI vAparI che. eka dara cAraze pRSThanI pAkApuThAthI bAMdhelI A bukanI kiMmata rUA. 1-4-0 rAkhI che te vadhAre nathI, vAMcavA yeAgya che, AvA cAra bhAga thavAnA che. eka bhAga tA khAsa mAgadhI gAthAoneA thavAnA che. munimahArAjane AveA prayAsa dhanyavAdane pAtra che. 1991, AsA. Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjA bhAgane abhiprAya. A bIjA bhAgamAM viSaya 55 thI 101 (47) judA judA ApyA che. zlokasaMkhyA 1100 uparAMta che. pRTa pahelA bhAganA 384 tA. bhoga lAganA 385 thI 819 (432) cha. saMgharSa bahu sAro karavAmAM Avyo che, prayAsa stutya che. munijanone vyAkhyAnAdimAM bahu ja upayogI che. 1982, apA. udyAnapatrikA [ saMskRta mAsika ] pahelA bhAgane abhiprAya. atra ahiMsA, dayA, abhayadAna ityAdiviSayajAtamadhikRtya itihAsapurANebhyaH bahubhyaH svasampradAyagranthebhyazca zlokAH saMgRhItAH / AtmaguNadrohiNi asthAnasaMpramAbhivardhake cAsmin kAle itthaM zAntiguNasamRddhiparagranthaprakAzanaM tatrApi dezabhApayA tadvivaraNaM ca atIva lAdhyam / bIjA bhAgane abhiprAya. asya prathamabhAgaH prAgevAsyAM patrikAyAM parAmRSTaH / tatra janAnAM AtmaguNadurviSayavairAgyaparamapuruSArthAbhilASAbhivadhanakSamANi 55 prakaraNAni santi / asmin punadvitIyabhAge tadupari 47 prakaraNAni, ekaikasmin prakaraNe nAnAgraMthebhyaH samuddhatAni ramaNIyAni bahUni padyAni santi / jainadarzanasarvasvabhUtAM sAmyaraSTimatIva paripAlayan paNDitavaraH saMgrAhakaH raghuvaMzaH ApastambasmAta ityevamAdInapi sUktiratnAnAmAkarabhUtAn uttamapanthAnupajIvya imaM saMgrahaM samagrahIditi pazyantaH santu jyAmaH / jainabhikSuvaro'yaM rUpayANAM hastenApi sarzanasya varjanarUpaM tIvaM vrataM dhArayan kevalaM lokasya dharmamArge vyutpatimabhirucica Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sampAdayituM kRtasaMkalyA bhASAnuvAdasahitametaM grantha anyAMtarANi 2 dRni mAtAne gharatIti jJAna prazno nAta? buddhiprakAza' [ gujarAtanuM mAnItuM trimAsika patra ]. avakAze pratidina niyamita rIte eka eka zlokanuM vAcana ane manana hAnAM moTAM, strI puruSa saune zreyaskara thaI paDaze; AvuM upayogI ane bodhaprada vAcana sAhitya pUruM pADavA badala munizrIno AbhAra mAnavo ghaTe che. eprIla-juna, 1936. raimAsika." [ gujarAta phArbasa sabhAnuM, sAhitya viSayaka prasiddha trimAsika patra ] suMdara ane sughaDa chapAI. avazya saMgrahavA yogya. jainoe ja "hIM paNa jenetare e paNa. A graMthamAM upaniSada, smRtio, mahAbhArata, rAmAyaNa Adi graMthamAMthI paNa saMgrahaNaya loko saMgrahAyA che. oNkaTobara-DIsembara, 1936 Page #451 -------------------------------------------------------------------------- Page #452 -------------------------------------------------------------------------- _