Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjasthAna purAtana granthamAlA __ pradhAna sampAdaka-purAtattvAcArya jinavijaya muni [ sammAnya saMcAlaka, rAjasthAna mAcyavidyA pratiSThAna, jodhapura / granthAGka 48 muMhatA naiNasI viracita P muMhatA naiNasIrI khyAta bhAga 1 prakAzaka rAjasthAna rAjya-saMsthApita rAjasthAna prAcyavidyA pratiSThAna RAJASTHAN ORIENTAL RESEARCH INSTITUTE, JODHPUR jodhapura ( rAjasthAna ) -
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjasthAna purAtana granthamAlA . rAjasthAna rAjya dvArA prakAzita sAmAnyata: akhila bhAratIya tathA vizeSata: rAjasthAnadezIya purAtanakAlIna saMskRta, prAkRta, apabhraMza, rAjasthAnI, hindI Adi bhApAnibaddha vividhavAGamayaprakAzinI viziSTa granthAvali pradhAna sampAdaka purAtattvAcArya jinavijaya muni [ oNnareri memvara aoNpha jarmana orienTala sosAiTI, jarmanI ] sammAnya sadasya bhANDArakara prAcyavidyAsaMzodhanamandira, pUnA; gujarAtasAhitya-sabhA, ahamadAbAda; vizvezvarAnanda vaidika zodha saMsthAna, hoziyArapura; nivRtta sammAnya niyAmaka ( prAnareri DAyarekTara )-bhAratIya vidyAbhavana, bambaI granthAGka 48 muMhatA nairaNasI viracita muMhatA naiNasIrI khyAta prakAzaka rAjasthAna rAjyAjJAnusAra saMcAlaka, rAjasthAna prAcyavidyA pratiSThAna jodhapura ( rAjasthAna )
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ muhatA naiNasI viracita ra muMhatA naiNasIrI khyAta . bhAga 1 . ... sampAdaka badarIprasAda sAkariyA prakAzanakartA rAjasthAna rAjyAjJAnusAra saMcAlaka, rAjasthAna prAcyavidyA pratiSThAna jodhapura ( rAjasthAna ) vikramAbda 2016) / bhAratarASTrIya zakAbda 1881 khristAbd 1960 prathamAvRtti 750 ) / mUlya 8.50 na. pai. . mudraka-pR. 1 se 56 rAjasthAna TAmisa presa, ajamera; pR. 57 se 104 jayapura prinTarsa, - jayapura aura zeSa sAmagrI sAdhanA presa, jodhapura
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjasthAna purAtana granthasAlAke kucha grantha prakAzita grantha saMskRtabhASAgnantha--1. pramANamaMjarI-tAphikacUDAmagi garvadevAcArya, mUlya 6.00 / 2. yantrarAjaracanA-mahArAjA savAI jayasiMha, mUlya 1.75 / 3. mahapikulavaMgavam-sya. zrImadhusUdana aojhA, mUlya 10.75 / 4. takaMsaMgraha-paM0 mAkalyANa, mUlya 3.00 / 5. kArakasambandhodyota-paM0 rabhasanandi, mUlya 155 / 6. vRnidIpikA-paM0 monikRSNA mUlya 2.00 / 7. zabdaratnapradIpa, mUlya 2.00 / 8. kRSNagIti-gAvi somanAya, mUlya 1.75 9. zRGgAradArAvalI-harpakavi, mUlya 2.75 / 10. nalAgi vijayamahAkAvya-paM0 lavamIdharabhaTTa, mUlya 3.50 / 11. rAjavinoda-kavi udaya rAja, mUlya 2.25 / 12. nRta maMgraha, mUlya 1.75 / 13. nRtyaratnakoza, prathama bhAga-mahArANA kumbhakarNa, mUlya 3.75 / 14. uktiratnAkara-paM0 sAdhusundaragariNa, mUlya 4.75 / 15. durgApuppAJjali-paM0 durgAprasAda dvivedI, mUlya 4.25 / 16. karNakutUhala tathA kRSragulIlAmRta-bholAnAtha, mUlya 1.50 / 17. IzvaravilAsa mahAkAvya-zrIkRSNa bhaTTa, mUlya 11.50 / 18. padya muktAvalI-bhAvikalAnidhi zrIkRSNabhaTTa, mUlya 400 / 16. rasadIpikA-vidyArAma bhaTTa, mUlya 2.00 / rAjasthAnI aura hindI bhASA granya-1. kAnhaDade prabandha-kavi padmanAbha, mUlya 12.25 / 2. kyAmakhAMrAsA-kavi jAna, mUlya 4.75 / 3. lAvA rAsA-gopAladAna, mUlya 3.75 / 4. vAMkIdAmarI syAta-mahAkavi vAMkIdAsa, mUlya 5.50 / 5. rAjasthAnI sAhityasaMgraha, bhAga 1, mUlya 2.25 / 6. jugala-vilAsa-kavi pIthala, mUlya 1.75 / 7. kabIndrakalpalatA-kavIndrAcArya mUlya 2.00 / 8. bhagatamALa-cAraNa brahmadAsajI, mUlya 1.75, / 6. rAjasthAna purAtattvAnvepaNa mandirake hastalikhita granthoM kI sUcI, bhAga 1, mUlya 7.50 1. 10. muMhatA naiNasIrI khyAta, bhAga 1, mUlya 8.50 na. pai. / presoMmeM chapa rahe grantha saMskRta-bhASA-grantha-1. tripurAbhAratIlaghustava-laghupaMDita / 2. shkunprdiip-laavnnyshrmaa| 3. karuNAmRtaprapA-Thakkura somezvara / 4. vAlazikSA vyAkaraNa-Thakkura saMgrAmasiMha 5. padArtha ratnamaJjUSA-paM0 kRSNa mishr| 6. kAvyaprakAzasaMketa-bhaTTa somezvara / 7. vasantavilAsa phaagu| 8. nRtyaratnakoza bhAga 2 / 6. nandopAkhyAna / 10. vasturatnakoza / 11. caandrvyaakrnn| 12. svayaMbhUchaMda-svayaMbhU kvi| 13. prAkRtAnaMda-kavi raghunAtha / 14. mugdhAvabodha prAdi prauktika-saMgraha / 15. kavikostubha-paM0 raghunAtha manohara / 16. dazakaNThavadham-paM0 durgAprasAda dvivedii| 17. bhuvanezvarIstotra sabhASya-pRthvIvarAcArya, bhA. padmanAbha / 18. indraprasthapravandha / rAjasthAnI aura hindI bhASA grantha-1. muMhatA naiNasIrI khyAta, bhAga 2-muMhatA nairAsI / 2. gorAvAdala padamiNI caUpaI-kavi hemaratana / 3. caMdravaMzAvalI-kavi motIrAma / 4. sujAna saMvata-kavi udayarAma / 5. rAjasthAnI dahA saMgraha / 6. vIravANa-DADhI vAdara / 7. raghuvarajasaprakAga-kisanAjI paaddh'aa| 8. rAThor3ArI vNshaavlii| 6. rAjasthAnI bhASAsAhitya graMtha suucii| 10. rAjasthAna purAtattvAnveSaNa mandirake hastalikhita graMthoMkI sacI, bhAga 2 / 13. devajI vagar3Avata aura pratApasiMha vArtA / 14 purohita bagasIrAma aura anya vaartaaeN| 15 rAjasthAnI hastalikhita granthoMkI sUcI, bhAga 1 ina graMthoMke atirikta anekAneka saMskRta, prAkRta, apanaza, prAcIna rAjasthAnI aura hindI bhASAmeM race gaye graMthoMkA saMzodhana aura sampAdana kiyA jA rahA hai|
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ saJcAlakIya vaktavya . rAjasthAnI bhASAmeM likhita gadya-sAhityake antargata aneka khyAteM prApta hotI haiM, jinameM vAMkIdAsarI khyAta, muMhatA naiNasIrI khyAta, rAThoDArI khyAta, dayAladAsarI khyAta, sIsodiyAMrI khyAta, kachavAhArI khyAta, jodhapurarI khyAta, mahArAjA mAnasiMghajIrI khyAta aura cahuvAMNa, sonagarAMrI khyAta vizeSa prasiddha haiN| ina khyAtoMkA sAhityika aura aitihAsika donoM hI prakArase vizeSa mahattva hai, kintu inameMse adhikAMza khyAteM aba taka aprakAzita haiM tathA sAhitya-kSetrameM thor3e hI vyaktiyoMko inake viSayameM paricaya prApta hai| prastuta khyAta-sAhityakA nirmANa mukhyataH hamAre pUrvajoMmeM jAgRta hue aitihAsika gauravAbhimAnake kAraNa hayA hai aura isa kArya ke liye hamAre khyAtalekhakoMko vibhinna-viSayaka sAmagrI khojane aura usako vidhivat saGkalita karane meM paryApta parizrama karanA par3A hai / hameM bhAratIya sAhityika aura aitihAsika itivRtta likhanemeM aisI khyAtoMse vizeSa sahAyatA mila sakatI hai kintu adyAvadhi inakA upayoga nAma mAtrake liye hI huA hai / isakA eka kAraNa ina khyAtoMkA aprakAzita rahanA bhI hai| . rAjasthAna prAcyavidyA pratiSThAnake antargata "rAjasthAna purAtana granthamAlAkA" prakAzana prArambha karaneke sAtha hI hamane nizcaya kiyA thA ki mahatvapUrNa khyAteM zIghra hI susampAdita rUpameM prakAzita karadI jaaveN| tadanusAra "vAMkIdAsarI khyAta" aura "muMhatA naiNasIrI khyAta" presameM dI giiN| "vAMkIdAsarI khyAta" to hama pahale hI sAhitya-jagatmeM prastuta kara cuke haiM aura cira pratikSita "naiNasIrI khyAta" prathama bhAga ko aba prakAzita karanekA avasara prApta ho rahA hai| ___"muMhatA naiNasIrI khyAta"kA hindI anuvAda kucha varSoM pahale kAzIkI nAgarI pracAriNI sabhA dvArA prakAzita huA hai kintu yaha anuvAda avikala ho aisA jJAta nahIM hotA / isa anuvAdameM aneka ghaTanAe~ viparyasta rUpameM likhI gaI haiM jisase granthakI vAstavikatAkA apekSita paricaya nahIM mila paataa| "naiNasIrI khyAta"kI rAjasthAnI bhASA-zailI hamAre sAhityameM vizeSa mahattvapUrNa hai aura gadyakI yaha eka parimArjita evaM praur3ha kRti hai / kisI bhI sAhityika kRtikA rasAsvAda mUla pArake vinA nahIM prApta kiyA jA
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ sakatA, isaliye hama prAcIna kRtiyoMke sampAdana evaM prakAzanameM mUla racanAke pAThako pradhAnatA dete haiM / 2 ] "muMhatA naiNasIrI khyAta" ke prakAzanameM hameM kaI kaThinAiyoM kA sAmanA karanA par3A hai / kArya vistArakA anumAna karate hue hamane pahale rAjasthAna TAimsa presa, ajamera meM isakA mudraNa prArambha karavAyA kintu ukta presake banda ho jAnese yaha kArya jayapura meM jayapuraprinTarsako aura tatpazcAt pratiSThAna ke nava-nirmita bhavanameM jodhapura sthAnAntarita ho jAne para sAdhanA presa, jodhapurako diyA gayA / hamane isa granthakA sampAdana - kArya zrI vadarIprasAdajI sAkariyAko tatparatApUrvaka evaM samaya para sampAdita kara deneke unake grAgraha aura zrI agaracandajI nAhaTAke granurodhase sauMpA thA kintu katipaya antara vAhya kAraNoMse grapekSita samayameM kArya pUrNa nahIM ho sakA / granthake pUrNa hone meM zrava bhI vilamvakA honA anubhava karate hue grIja hama yaha prathama bhAga prakAzita kara rahe haiM / khyAtakA lagabhaga itanA hI zravaziSTa aMza, khyAta - saMbaMdhI vizeSa jJAtavya aura khyAtagata vizeSa nAmoMkI anukramaNikA Adi dUsare bhAga meM prakAzita kiye jAveMge / - hama isa khyAtake zeSa bhAgako bhI zIghra hI prakAzita karaneke lie prayatnazIla haiM / rAjasthAna prAcyavidyA pratiSThAna, jodhapura | mAgha zuklA 14, saM0 2016 vikramIya muni jinavijaya sammAnya saJcAlaka
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ RAJASTHANA PURATANA GRANTHAMALA General Editor - Acharya Jinavijaya Muni, Puratattvacharya [ Honorary Director, Rajasthan Prachyavidya Pratisthana, Jodhpur ] MUNHATA NAINSI-RI KHYAT [ Rajasthani ] First Part Published by The Rajasthana Prachyavidya Pratisthana [The Rajasthan Oriental Research Institute ] Government of Rajasthan JODHPUR V.S. 2016 ] All rights reserved [ 1960 AD.
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSaya--sUcI viSaya pRSTha-saMkhyA m 7 .. . . ... 116 122 ... . 127 .. 132 1 sIsodiyAMrI khyAta 2 bUMdIrA dhaNiyAMrI khyAta 3 vAgar3iyA cahuvAMNArI pIr3hI 4 vAta dahiyArI 5 buMdelArI vAta 6 vAratA gar3habaMdhavarA dhaNiyArI 7 vAta sIrohIrA dhaNiyArI 8 bhAyalAM rajapUtAMrI khyAta 6 vAta cahuvAMNAM sonagarAMrI 10 vAta sAcorarI, boDArI, khIciyArI 11 vAta araNahalavAr3A pATaNarI 12 vAta soLaMkiyAM pATaNa pAyAMrI 13 vAta rudramAko prAsAda siddharAva karAyo tiNarI 14 vAta soLaMkiyAM khairADArI, desUrIrA dhaNiyArI 15 kachavAhArI khyAta 16 vAta gohilAM kher3arA ghaNiyAMrI 17 paMvArAMrI utapata, vAta paMvArAMrI 18 sAMkhalA jAgalavA, rAyasI mahipAlota 16 soDhArI khyAta 20 vAta pArakara soDhArI 134 193 ... 202 227 ... 258 .. 263 272 ... 276 286 ` 336 344 ` s
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ // OM ziva // . A - muMhatA nazAsIrI khyAta // atha sIsodIyAMrI khyAta' likhyate // ||rd0 // zrIgaNezAyanamaH / / Adi sIsodIyA gaihalota' kahijai / eka vAta yUM suNI / iNArI ThAkurAI pahalI dikhaNa nAsika traMbaka hutI / su iNAre pUrvajarai sUryaro upAsana huto| mA~tAdhena krtaa| .. tada sUrya pratakSa Aya hAjara huto / tiNasU' ko judha jIpa' sakato nahIM / su rAjA ghaNI dharatIro dhaNI huvo / su rAjArai putra nahIM / ... tarai sUryajIsaM putrarI vInatI kii| tarai sUrya kahyo-'AMbAi devii| - mevAr3a IDararai gar3AsaMdhA2 chai / uThArI13 jAta4 bolo / ichanA - kro| AdhAMna rahasI, taThA pachai17 jAta karajyau / " pachai jAta iNchii| rAMNIrai AdhAMna rahyau / pachai rAjA rAMzI AMbAirI jAta18 caaliiyaa| ... su rAMNI cAlatAM rAjAro maMtra AvAhana rahyo / tarai grAsIyAM kAMTha-LiyAM20 dAva lAdhau, sUryaro upAsana miTiyo / tarai sigaLA22 bheLA huya rAjA Upara AyA / rAjA bAja mUo23 / gar3ha vAMsalo24 bhomiyAM ... lIyo / rAMNI A~bAyarI jAta kara naiM gAMva nAgadahai25 bAMbhaNAMrai26 AMNa ..... 1 khyAta-prAcIna itihAsa-vArtA, kisI kisI pothImeM isake bAda 'vArtA likhyate' aisA vAkya bhI likhA milatA hai| 2 likhI jAtI hai| 3 sIsodA gA~vameM rahane ke kAraNa sIsodiyA kahalAye / udaipurake mahArANA sIsodiyA haiN| 4 sIsodiyA pahale gahalota kahalAte the, guhilake vaMzaja honese gahalota kahalAye / 5 dakSiNakI ora / 6 mAnyatA aura dhyAna / 7 usse| .' 8 koii| 9 jIta nahIM sakatA thaa| 10 taba / 11 gujarAtakI eka prasiddha devii| 12 samIpa / 15 vahA~ko / 14 putra Adiko prAptike nimitta kisI devI devatAkI yaha mAnyatA karanA ki putrako prApti ho, ho jAne para usako sAthameM lekara dina nirdhArita kara nizcita parimANameM prasAdI car3hAneko, devI devatAkI yAtrAko jAnA / 15 manavA~chitakI prAptike liye dRr3ha vizvAsase yAcanA karanA / 16 garbha / 17 jisake bAda / 18 ko / 19, 20, 21 bhAga lenevAle aura prati samaya sevAmeM rahanevAle saradAroMko avasara milA / 22 samasta / 25 lar3akara mara gayA / 24 gar3hakA nAma / 25 ekaliMgajIke samIpa eka gA~va / aba khaMDahara mAtra hai| 26 / brAhmaNa /
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta Dero kiiyo| vAMsAM2 gharAMsU suNAvaNI AI / pAgha' AI / rANI baLaNanuM tayAra huI / caha khir3aka tayArI krii| tiNa veLA nAgadahA gAMva vAMbhaNA~ rAMNInuM kahyo - "peTa AdhAMna thakAM' baliyAM dokhaNa ghaNo chai / thArai dina piNa pUrA huA chai|" dina 15 tathA 20 rAMNI chuuttii| beTo jAyo / taThA pachai rAMNI 15 tathA 20 vaLe' rahi naiM mAtho dhoyo / pachai caha tayAra huI / rAMNI baLaNanaM cAlI cha / DAvar3o rA~NIrI goda mAMhai tho| su uNa Thor3a koTezvara mahAdeva cha / taThe bAMbhaNa vijayadata putra artha sevA karai chai / tiNanUM14 se rAMNI ter3a nai paTolA sU vITanai18 beTo diiyo| bAMbhaNa vijadatta jAMNIyo kyui' mAla chai / su vijadatta uro lIno20 / titarai DAvar3o royo tarai vAMbhaNa kayo - "au rajapUtaro veTo2 hUM kitho23 karUM ? savAra24 o25 sikAra ramai / jinAvara mArai / moTo huvai / tara vaira-vADha26 kara dunIsU / hUM adharma bheLo hoUM / mhAro karma-dharma jAya / mosau28 yo dAMna lIyo nahIM jAya / " tarai rAMNI vijaidata bAMbhaNanUM kahyo - "the vAta kahI su sahI, piNa29 jo hUM satasU30 baLU chu, to iNa DAbar3ArI olAdarA rAjA husI32, tike3 dasa pIDhI thAharai34 kuLarai AcAra hAlasI / thA~ ghaNo sukha desI / " tarai bAMbhaNanUM DAvar3o diiyo| su vAMbhaNa vijedatta liiyo| kitaroika38 Upara gahaNo, kyuika rokar3a dIyo / tada bAMbhaNa DAvar3Ane le ghara gayo / rAMNI baLI / taThA pachai vijaidatarai uNa DAvar3ArI olAda huI sU pIDhI 10 bAMbhaNArI kriyA cAlIyA / nAgadahA vAMbhaNa kahAMNAM / 1 A kara DerA ddaalaa| 2 pochese / 3 mRtyu-samAcAra / 4 pgdd'ii| 5 citA / 6 samaya / 7 garbha hote hue / 8 dUSaNa pApa / 9 garbhake nau mAsa pUre hone Aye haiM / 10 rAnIko prasava huaa| 11 aura / 12 sUtikA snAna kiyA / 13 putra / 14 usako / 15 usa / 16 bulAkara / 17 vastra / 18 lapeTakara / 19 kucha mAla 1 20 leliyA / 21 itanemeM / 22 maiM / 23 yayA / 24 phala, bhaviSyameM / 25 yaha / - 26 zatrutA aura ldd'aaii| 27 duniyAse / 28 merese 1 29 parantu / 30 pAtivratako satyatAse / 31 saMtAnake / 32 hoMge / 33 ve / 34 tere / 35 anukaraNa kreNge| 36 tumako / 37 deNge| 38 kitanAka / 39 kuch| ..
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ sIsodiyAMrI khyAta pIDhIyAMrI vigata - 1. vijaidata 7. bhogAdita 2. somadata sUryavaMsI gaihalota 8. devAdita 3. silAdata 9. AsAdita 4. grahAdita 10. bhojAdita 5. kesavAdita 11. guhAdita 6. nAgAdita . 12. rAvaLa bApo vAta' - rAvaLa bApo guhAditaro / tiNa hArIta-rikharI sevA karI / pachai hArIta-rikhIzvara prasana huya, bApAnUM mevAr3aro rAja dIyo, nai hArIta-rikha vImAna' baisa cAlato tho| su bApAnUM teDiyo' tho, su mor3ero Ayo / su pachai bApAnaM ratha satAM bAMha jhAlI / bApArI deha hAtha' dasa vadhI / pachai taMboLa' hArIta-rikha bApAnaM Aparo2 deha amara karaNanUM13 deto huto", su muMhaDA mAMhe par3a na sakiyo / bApArai paga Uparai par3iyo / tarai hArIta kahyo-"muMhaDai mAMhi par3iyo hUMta to deha amara hUMta / tohI 7 paga Upara par3iyo cha / thAharai pagasU18 mevAr3aro rAja nahIM jAya / " nai bApAnaM RkhIzvara kahyo-"phalAMNI Thor3a chapana kor3a20 sonaiyA chai / tike uThAthI22 le nai sAmAna kara / nai cItIr3a morI23 dhaNI cha, su mAra nai gaDha uro lejo24 / ' su bApai o mAla uro le25, sAmAna kara nai gaDha lIyo / kavita rAvaLa bApA ro ... rAva buhArai bAra, rAva ghara pAMNI ANai, rAva karai mAMjaNo, rAva mojar3iyAM tAMNa / 1 varNana, kathA / 2 usane / 3 hArIta Rssikii| 4 aura 1 5 vimAna 1 6 baiThakara / 7 bulaayaa| 8 deriise| 9 baiThate hue / 10 pkdd'ii| 11 tAMbUla, pAna / 12 usakA / 13 karaneko / 14 thA / 15 hotA / 16 ho jAtI / 17 to bhii| 18 tere vaMzajoMse / 19 amuka / 20 krodd'| 21 suvarNa mudraaeN| 22 vahA~se / 23 mauryavaMzakA / 24 le lenaa| 25 le kara / .. kavittakA artha - rAvala bApAke kaI rAjA to dvAra para jhADU lagAte haiM, kaI pAnI bhara kara lAte haiM, kaI baratana ragar3ate haiM, kaI jUtiyAM pahanAte haiM /
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 muMhatA naiNasIrI khyAta rAva pani graha rahe. rAva poharai nita jAgai, rAva tega* gahi puLe, rAva luLapAvai lAge / gaja caDa ratha caDa turiya caDa, rAvana ko mAMData raMNa, citavai cyAra cakka taNA, sahU rAva bApA saraNa // 1 // rAvaLa khUmAMNa vApAro' - tiNaro' kavita - binai lakhkha pAyakka, lakhkha mattA tokhAraha, sahaMsa eka chatrapatI huye maha darabAraha | khar3e sena kharahaMDa dhUNa lIdhI dhara dhAraha, paramArAM daLa pahaTa, dIgha prasaNAM pAhAraha | paMcAsa lakhkha mAlavapatI, mevAr3e soha gAMjiyo, khUmAMNa rAtra vApai-taNai, siddharAva bhar3a bhAMjiyo // 2 // kavita rAvaLa alu - meMhadarAro - tIna lakhkha tokhAra, hasata so tIna tayAsI, paMca lakha pAyakka, kareM oLaga mevAsI / 1 vApAkA putra rAvala khUMmANa 1 2 usake sambandhakA / 3 allaTa mahendra | kaI hAthameM pAna liye khar3e rahate haiM, kaI rAtameM jaga kara paharA dete haiM, kaI rAvalakA zastra pakar3a kara usake Age - Age calate haiM, kaI jhukakara usake caraNoMkA sparza karate haiM / aura hAthI, ghor3e aura rathoM para car3hanevAle koI bhI rAjA rAvala vApAse yuddha racanekA to sAhasa hI nahIM karate / apitu cAroM dizAoMke samasta rAjA loga rAvala bApAkI zaraNa meM rahane kI icchA karate haiM // 1 // kavittakA artha rAvala khUMmANako senAmeM do lAkha pAdAtika aura eka lAkha puSTa ghor3e haiM / eka sahatra rAjA loga jisake daravArakI zobhAko bar3hAte haiM / usane apanI senAke sAtha tIvra gatile caDhAI karake aura talavArase yuddha karake pRthvIko jItA / paramAroMke dalakA nAza kara zatruoM para prahAra kiyA / mAlavapatike pAsa pacAsa lAkha senA thI usa sabakA nAza kara diyA / aise rAvala vApAke putra khaMmANane vIra siddharAvako bhI mAra bhagAyA // 2 // rAvala AlUko senAmeM tIna lAkha ghor3e, tIna sau tayAsI hAthI aura pAMca lAkha pAdAtika haiM aura mevAsI loga jisako sevAmeM raha kara prazaMsA karate haiM / * yahAM 'te' azuddha pratIta hotA hai, kyoMki koI bhI rAjA apanA zastra kisIko nahIM sauMpatA / isake sthAna 'turaMga' zabda upayukta hai aura yahI saMgata bhI hai / 'turaMga'ma eka mAtrA bar3hatI hai ataH 'turaMga' kimvA 'turaMga' honA cAhiye /
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ sIsodiyAMrI khyAta Aura nayara naresa, mAla mAMDava ugrAvai, ghara baiThAM Dara hUMta, bheTa gujjaraha paThAvai / ATha hI pohara AlU bhae, tayaNa nIMda koya na kare, gahalota gajAM daLa cAlatAM, avara rAya odraka marai // 3 // rAvaLa AlUrI ThAkurAI gaDha Ahora huii| tikA' Ahora udaipurasUM kosa 10 jhAlAMvaLI sAdar3I kanai chai / pIDhayAMrI vigata - rAvaLa AlU rAvaLa karanAdita ,, sIho , bhAdu " sakatakumAra " gAnar3a sAlIvAhana haMsa naravAhana jogarAja aMbApasAva vairaDa , kIratabrahma , naradeva , zrIpuMja uttama , karaNa rAvaLa karaNa zrIpuMjaro, tiNarai' doya beTA huvA - rAhapa, tikaNa rAMNAI dii| cItor3a paatt'| mAhapanU rAvaLAI dI / vAgar3a pATa / rAvaLa vairar3aro kavita - vairaDa jogarAjaro - gUjaravai naha namai, namai naha DAhala rAyaha, DAhAla zraba cita, lIdha saMbhara baiMcAyaha / , vairasI 1 vaha / 2 pAsa / 3 aMbAprasAda / 4 usake / 5 jisako / 6, 7. cittor3akI gaddI. aura 'rAnA'ko upAdhi dI gii| 8 vAgar3akI gaddI aura rAvalakI padavI dI gii| Ahora nagarakA nareza rAvala AlU mAMDavapatise karake rUpameM dravya prApta karatA hai aura gurjarapati to Darake mAre ghara baiThe hI bheMTa bheja detA hai| AlUke bhayase AThoM pahara zatru nIMda nahIM le sakate / gahalotake hAthiyoMke dalake calanese anya rAjA loga bhayase ghabarA kara hI mara jAte haiM // 3 // kavittakA artha - rAvala vairar3ana na to gujarAta aura na DAhalake rAjAko apanA sira jhukAyA / parantu ulTA DAhAluoMse sAMbharakA ba~Ta lekara una sabhIko bar3I cintAmeM DAla diyA /
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI myAta vAra satta paMcAsa, gar3e gaimara gaLa gaMjai, lakhkha eka tokhAra, ThiThala arIyaNa ghar3a bhNj| pAtAla sesa paDihAiyo, dura desa rAva DaMDavai, vAMkar3o rAva vairar3a basuha, muNasa heka mevAr3avai / / 4 / / vAta rAMNA rAhaparI / (32) rAMNo rAhapa . ( ) , narapati (33) , dinakara (34), jasaka (35) , nAgapALa dUho, rAMNA nAgapALaro - nAgapALa rAyA~-su gara, jiNa bhaMja kharasAMNa / cakravata soha celA kiyA, hema seta laga AMNa / / 1 / / (36) rAMNo punapALa (45) rAMNo mokala (37) , (pethar3a) prathama (46) , kuMbho bhuNaMgasI rAyamala (39) , jaitasI (48) sAMgo gir3a maMDalIka lakhamasI (49) udayasiMgha arasI (50) pratApa hamIra amarasiMgha kheto karana (44) , jagatasiMgha (54) rAMNo rAjasiMgha // iti / / 1 narapatikA nAma dUsarI khyAtoMmeM nahIM hai / mevAr3ake itihAsameM aura hamArI isa pratimeM hai| . 2 hamArI pratimeM 'rANo prathama' likhA hai kintu kaiyoMmeM 'pethaDa' aura pathopa / 3 bhImasiMha athavA bhuvanasiMha / 4 siMhoMke bIcameM 'sUara ke samAna nirbhaya / lakSmaNasiMha, rAvala ratnasiMhakI sahAyatAmeM alAuddIna khilajIse lar3A aura ratnasiMhake kAma A jAne para svayaM cittor3ake rAjyake liye apane kaI beToM sahita vIragatiko prApta huaa| ___ varar3ane 57 vAra kaI saje hue aura pAkhara kiye hue hAthiyoM aura eka lAkha ghor3oMko zatruoM para DAlakara unakA nAza kiyA / isakI senAke bhArase pAtAlameM zeSa nAga ghabarAne lgaa| vairar3ane dUra-dUrake dezoM ke rAjAoMko daMDa diyA / manuSyoMmeM mevAr3akI bhUmi para eka varar3a hI aisA raNabaMkA rAjA utpanna huaa| he kA artha - rAjAoMmeM gurU rUpa nAgapAlane kaI vAdazAhoMko harAyA aura samasta cakravartI rAjAoMko apanA ziSya banAyA evaM himAlayase setubaMdha taka apanI AjJA mnaaii| (47) , (41) , lAkho
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ sIsodiyAMrI khyAta - vArtA dUsarI rAvaLa bApa hArIta -rikharI sevA krii| mevAr3aro rAja lIyo / tiNarI sAkharA' kavita, rAvaLa bApArA Adi mULa utapati, brahma piNa khatrI jAMNAM, AnaMdapura siNagAra, nayara Ahora vakhAMNAM / daLa samUha rAva rAMNa, miLe maMDaLIka mahAbhar3a, miLaM sabai bhUpatI, garU gahalota naresara / ekalla malla dhU jyu~ acaLa, kahai rAja bApa kIyau, ekaliMgadeva AhUThamAM. rAjapATa iNa para dIyo // 1 // chapana koDa sovranna, rikhI hArIta samappai, saMdehI zraga gayau, rAya-rAyAM uthappa 1 aMtarIkha le amRta, siddha piNa Agho kInho, bhayo hAtha dasa deha, sastra vajra maI su dInhau / Avadhya aMga lagge nahIM, Adi deva ima vara dIyau, guhAdita taNai bhairava bhagai, medapATa iNa para lIyo // 2 // 7 hara hArIta pasAya, sAta-vIsAM vara taraNI, maMgaLavAra aneka, caina vada paMcama paraNI / 1 kI / 2 sAkSI rUpa kavittakA artha vApA rAvalake vaMzakI utpattikA mUla kAraNa brAhmaNa haiM, jo aba kSatrI jAne jAte haiM / ve AnaMdapurake zRMgAra haiM / vaha nagara Ahora nAmase prasiddha hai / kaI bar3e 2 rAjA, rAnA, maMDalIka aura mahAbhaTa bhUpati mile, jinameM gahalota narezvara rAvala bApA sabakA gurU mAnA jAtA hai / hekala malla rAvala bApAko dhruvake samAna acala rAjya karane vAlA kahA jAtA hai / ekaliMga mahAdevane prasanna hokara rAvala nApAko isa prakAra kisIke dvArA nahIM jItA jAne vAlA rAjyapATa diyA // 1 // hArIta RSine bApAko chappana karor3a suvarNa mudrAe~ diiN| kaI rAjAoMko uthala kara vaha sadeha svargako gayA / siddha hArIta RSine use aMtarikSameM uThAkara amRta dvArA usakA sanmAna kiyA, jisase usakI deha dasa hAtha ho gaI aura use vajrake samAna zastra pradAna kiyA / Adi deva mahAdeva ke dvArA amRta diye jAneke kAraNa bApAke zarIrameM koI zastra nahIM laga sakatA thA / kavi bhairava kahatA hai ki guhAditya ke putra bApAko isa prakAra mevAr3akA rAjya diyA // 2 // mahAdeva aura hArIta RSikI kRpAse rAvala bApAne caitra kR0 5 maMgalavArako eka sAtha 140 yuvatiyoMse vivAha kiyA /
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta citrakoTa kailAsa, Apa vasa paragaha kIdhau, morI daLa mAreva, rAja rAyAM gura lIdhau / vAraha lakha bohatara sahasa, haya gaya daLa paidala varNa, nita mUDo mITho Upar3e, muMjAI vApA taNe // 3 // khaDaga dhAra pAhAra, nita bhayasA duya bhaMjai, kara AhAra cha vAra, tAma bhojana mana raMjai / paTToLo paiMtIsa hAya, peharaNa paharIjai, pichor3o soLe hAtha, teNa tana nahIM DhakIjai / paya toDara tola pacAsa maNa, khar3aga vatIsAM maNa taNau, suNa vApA sena samma calai, jiNa bhaya kAMpai gajjaNI / / 4 / / jAlaMdhara kasamIra, siMdha soraTha khurasAMNI, or3IsA kanavajja, nagarathaTTA mulatAMNI / kuMkaNa nai kedAra, dIpa siMghaLa mAlerI, drAvar3a sAvar3a desa, AMNa tilaMgAMNaha pherI / utara dikhaNa pUrava pachima, koI pAMNa na dakhkhavai, sAMvata eka ekANavai, vApA samo na cakkavai // 5 // atha sIsodiyArA bheda - sIsodo gAMva udaipuratUM taTha ghaNA dina rahyA tiNa vAste sIsodiyA gAMva lArai kahAvai chai / nAgadahA kahAvai cha su ghaNA dina nAgadahai gAMva vasIyA tiNa kAraNa / eka vAta yUM suNI chai - Agai a bAMbhaNa hutaa| rAjA parIkhatarai vaira janamejai nAga homAyA, tike iNAM' homiyA / nAgadaho gA~va ekaliMgajhU kosa 1 chai / sIsodIyAMro virada 'AhUThamA-naresa' kahAvai chai / tiNaro bheda ADhe mahesa saMmata 1706 meM kahyo / eka to AhUTha hAtha - sArA AdamI - tiNa sArAMro dhaNI / eka AhaTha kor3a 1 inhoNne| rAjAoMke gurU rAvala bApAne maurya vaMzake samUhako mAra unakA rAjya apane adhInameM kiyA aura kailAzake samAna citrakUTa (cittor3a) parvata para parigraha sahita apanA vAsa - sthAna bnaayaa| vApAne hAyo, ghor3e aura paidala, saba milAkara bAraha lAkha bahattara hajArako apanI senA bnaaii| bApAko rasoImeM nitya eka mUr3A parimANa to namaka hI uTha jAtA thA // 3 //
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta prathI, tiNa sArairA dhaNI AThamA naresa kahAvai / kailapurA kahAvai su ke dina kailavai vasIyA / AhAr3A kahAvai su ke dina AhAr3a vasIyA / vAta rANA cItor3arA dhaNIyAMrI - eka to uparalai' pAMnai 497 likhI chai nai vAta eka pokaraNa bAMbhaNa' kavIsara jasavaMtaro bhAI josI manoharadAsa iNa bhAMta maMDAI chai iNaro vijaipAMna gotra / brahmAro beTo vijepAMna huvo / tiNaro paravAra a ghaNAM dina bAMbhaNa thakA' bar3A rikhIzvara' huvA | bar3I tapasIyA karI / itarI pIDhI tAMI sarmA' kahAMNAM / pIDhIyAMrI vigata 19. lekhasarmA 23. pIcasarmA 20. rAjasarmA 24 vedasama 26. kalasasarmA 27. janasarmA 28. lilATasama 1. brahmA 2. vijaipAMna 5. vijaisarmA : 6. khemasarmA 9. narasarmA 10. gajasama 13. jayasarmA 14. vasusarmA 17. cIrasarmA 18. vijaisarmA 21. virAjasama22. harakhasarmA 25. hRdaisarmA 29. vAsaMtasarmA 30. narasarmA 31. harasama 33. suRtasarmA 34. subhAkhyasarmA 35 subuddhasarmA 36 vizvasarmA 37. varadevasarmA 38 kAmapatisama39. naranAthasarmA 40 pItasarmA 41. hemavarNasama 42. janakArasama43. rAjAsarmA 44. gAlavadevasarmA 45. gAlavasarmA 46.gAlavasurasarmA47. pAladevasarmA 48. haMrjanarasarmA 49.harjanakArasama50 daramAdisarmA5 1. goviMdasarmA 52. govaradhanasama 53. godasIsasama54. vAkyasama 55. virATasarmA 56. vegasarmA 57. nityAnaMdasarmA 58: vanasarmA / 32. dharmasarmA 3. devasarmA 7. rikhIsarmA 11. vAyasarmA 15. kesavasarmA 4. agnasama 8. jagasama 12. datasarmA 16. jAyasarmA zubhaM bhavatu // 1 uparokta / 2 brAhmaNa 13 likhAI hai| 4 ye 15 rahate hue 16 RSIzvara / 7 zarmA /
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta aThA Age' itarI pIDhI rAMNArA pUravaja- 'dIta- brAhmaNa' kahAMNAM - 1. godasIditya 2. ajAditya 3. grahAditya 4. mAdhavAditya 5. jalAditya 6. vijalAditya 7. kamalAditya 8. gotamAditya 9. bhogAditya 10. jAlamAlAditya 11. padamAditya 12. devAditya 13. kRsnAditya 14. jagAditya 15. hemAditya 16. kalAditya 17. meghAditya 18. veNAditya 19. rAmAditya 20. karmAditya 21. harkhamAditya 22. devarAjAditya 23. vikramAditya 24. janakAditya 25.nemakAditya 26. rAmAditya 27. kesavAditya 28. karaNAditya 29. yamAditya 30. maheMdrAditya 31. gaMjamAditya 32. gaMgAdharAditya 33. goviMdAditya 34. gaMgAditya .35. govaradhanAditya 36. merAditya 37. mevAditya 38. mAdhavAditya 39. mardanAditya 40. dhanAditya 41. ranAditya 42. veNAditya 43. vIkAditya 44. nArAiNAditya 45. khemAditya 46. khekAditya 47. vijayAditya 48. kesavAditya 49. nAgAditya 50. bhogAditya 51. bhAgAditya 52. grahAditya 53. devAditya 54. aMbAditya 55. bhogaadity| itarI pIDhAM iNArI' 'dIta' huvA / brAhmaNa kahAMNAM / rAjA parIkhyatarnu sApa khAdho' / tiNarai vaira janamejaya parIkhyatare beTa nAgAMsU dhekha kIyo tarai" sArA brAhmaNAMnai bheLA10 kiyA, kahyo-"mhArai vApara vaira nAga homIyA cAhIje" tarai A vAta kiNahI rikhIzvara brAhmaNa kavUla kI nahIM, tarai rAMNArA pUrvaja A 1 isase aage| 2 pUrvaja / 3 Aditya - brAhmaNa / 4 inako / 5 Aditya / 6 priiksstko| 7 sarpa DasA thaa| 8 dveSa / 9 tava / 10 sammilita kiye / 11 yajJameM homanA caahiye|
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ .. muMhatA naiNasIrI khyAta bAta kabUla kI / pachai nAgadaho gAMva mevAr3ameM chai / udaipurasU kosa cha ta? nAga homIyA / su kuMDa aje. jigyarA' chai / ta? nAga homIyA tiNathI nAgadahA kahAMNA' / vAta - ___ zrIekaliMgajI kanai rAThAsaNa devI cha / taThai hArIta rikha bArai varasa vaDI tapasyA karI / taThe bApo rAvaLa Toghar3A cArato, bAMbhaNaro beMTo thako / so iNa hArIta rikharI bArai varasa ghaNI sevA krii| pachai rikhIsvararI tapasyA pUrI huii| rikhIsvara cAlaNaro vicAra kIyo tarai kyUM I bApAnai deNaro vicAra kIyo / tarai hArIta rAThAsaNa devIM Upara kopa kIyo / kahyo -"bArai varasa thAMsU nikaTa tapasthA karI, the mhArI kadei khabara na lInI / " tarai pratakhya' huya devI kahyo -"monUM kAsU agyA karo cho|" tarai hArIta rikhIsvara kahyo"mhArI iNa DAvar3e bApai ghaNI sevA karI, iNa- aTAro12 rAjaM dIyo cAhijai / " tarai devI kahyo-"zrImahAdevajI prasana'3 kro| rAja mahAdevajIrI sevA binA pAIjai14 na chai / " tarai hArIta rikha mahAdevajIro dhyAna kIyo / ugra stuta karI / tiNathI pAhAr3a prathI phAr3a nai jotalyaMga5 zrIekalyaMgajI pragaTa huvA / tarai hArIta rikha vaLe16 mahAdevajIrI ugra stutI karI / mahAdevajI prasana huvA / kahyo -"hArIta ! kAsU mA~gai chai ? su kahi / mhe vara daaN"|" tarai rAvala bApArI18 vInatI karI / bApo mevAr3aro rAja pAvai / tarai mahAdevajI deva rAThAsaNa prasana huA / vara dIyo / rAja dIyo / su hamaiM rAMNAnuM AzrIvAda" dIjai cha / tarai hara hArIta prasana kahIje chai| mahAdeva prasana kara nai hArIta Ayo / titarai20 bApo Aya hAjara . huvo / bApAnuM rikhIsvara AgyA dI - teM mhArI ghaNI sevA karI / mhaiM to22 mevAr3aro rAja mahAdevajI devIjI prasana kara dIrAyo cha / 11 kosa=do mIla / 2 abhii| 3 yjny| 4 khaaye| 5 gAyoMke bchdd'e| 6 hote hue| 7 tumhAre pAsa 1 8 kabhI / 9 pratyakSa / 10 kyaa| 11 lar3ake / 12 yahAMkA / 13 prasanna / 14 prApta nahIM hotA hai / 15 jyotiliMga zrIekaliMgajI / 16 punaH / 17 deN| 18 bApAke liye| 19 AzIrvAda / 20 itane meM / 21 AjJA / 22 tereko /
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ . mu~hatA naiNasIrI khyAta iNa Thor3a ekaliMga prakaTa huvA chai / aura devI rAThAsaNa chai / uNarI tUM ghaNI sevA krjai| rAja tAharo avicala rhsii| naiM tUM rAta ghar3I cyAra 4 pAchalI thakI aae| vakai tonai kuhIka kahaNo cha, su khiis| tarai bApo gharai jAya sUya rahyo / mor3o' jAgIyo / tarai dor3ara gyo| Age hArIta rikha vimAna baisato tho tiNa veLA gayo / vimAna UMco huvo| bApArI rikhIsvara bAMha jhAlI / hAtha dasa : bApAro DIla' vadhIyo / rikhIsvara mukharo taMboLa deto tho / jA~NIyo iNa rA muMDA mAMhI par3asI to iNarI dehI' amara huvai / su taMboLa cUka nai paga Upara par3iyo / tarai rikhIsvara kahyo -"thAharA pagasU mevAr3aro rAja kadai jAya nahIM / nai bApAna kahyo - phalAMNI' Thor3a chapana kor3a . sonaiyA chai su urA lejo / sAmAMna kara nai cItor3a Upara jaa| morI2 Age rAja karai chai / su mAra nai rAja cItor3aro uro lyo / saMmata 50 kahai chai / bApAnuM huvo / bApai morI mAra nai cItor3aro rAja liiyo| itarI pIDhI rAvaLa kahAMNA --- - 1. bhojAditya . .... 12. bibapasAva rAvaLa 2. bApo rAvaLa 13. narabiMba , : 3. khUmANa , 14. narahara 4. goyaMda 15. udatarAja , ': 5. sIhendra , 16. karaNAdita , 6. Alusa - , 17. bhAdU 7. sIhar3a 18. gAtra : 8. sakatakumAra 19. haMsa * 9. sAlavAhana 20. jogarAja - - 10. naravAhana 21. vaDasIsa 11. avapasAva 22. bIrasIha . . . 1 pichalI rAtakI cAra ghar3I rAta rahe taba AnA / 2 kuMcha / 3 kahUMgA / 4 so rahA / 5 derase 1 6 pakI / 7 deha bar3ha gii| 8 pdd'egaa| 9 zarIra / 10 tumhAre pAMvoMse arthAt vaMzavAloMse mevAr3a kA rAjya kabhI nahIM chuuttegaa| 11 amuka 1 12 maurya vNshke|
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 muMhatA naiNasIrI khyAta 23. samarasI rAvaLa 26. navakhaMDa : rAvaLa 24. ratanasI rAvaLa padamaNI 27. kuramera , ... vALo pa0 28. jaitasI , 25. sirapuMja rAvaLa .. 29. karana ; ..... aThA - sUdhA' pATa 29su cItor3arA dhaNI rAvaLa kahAMNA' / rAvaLa karanairai beTA doya mAhapa nai rAhapa huvA / su vaDA beTA mahAparnu phoja vaDI sAthai de nai mer3ate koI rAMNo huto, tiNa Upara melIyo' huto / su ruta' unALArI hutii| kavara jAya bhAkharAM mAMhe ThADhI chAMha jharaNA dekha baisa rahyo / umarAva sArAnuM gharAMrI vidA karI kahyo - 'hamAra garama-ruta' chai / mAsa 2 meha huvAM AMpai mer3ate Upara jAsyAM / ' rAMgo karana aThai baiTho bATa dekhe su kavararo kade kAgada patra Avai nhiiN| kavara mAhapa pATavI nai rAMNI suhaagnnrai| peTaro, tiNa vAstaisU13. koI14 jANai, piNa paradhAna khavAsa pAsavAna koI '. A vAta rAvaLa karananuM suNAvai nhiiN| rAvaLa jora' Atura huvo kahai - "kaMvararI khabara na aaii|" tarai kiNahIka' kahyo -"kaMvara to garama rutarai vAsata mer3ate Upara gayoM nhiiN| meha vUThAM7 jAsI / sAtha- hI gharAMrI sIkha dIvI cha / tiNa vAsatai rAjanuM aradAsa20 na Avai chai / '' su rAvaLa vAta suNa nai hairAna huvo| mana mAMhe jANiyo - 'o kaMvara pATa joga nahIM' / tarai aura phoja lohar3A - beTA rAhaparai sAthe de vidA kIyo / rAhapa tiNahIja veLA22 caDhIyo / iLagAra23 - kara mer3atA Upara tUTa pdd'iiyo| mer3ato mArIyo24 | mer3atAro dhaNI rAMNo pakar3Iyo nai cItor3a lyAyo / rAvaLa karana lohar3A beTAsUbohata .rAjI huvo / rAMNo pakar3a lyAyo, tethI iNa- rAMNAro kitAba26 .....: 1 yahAM taka / 2 kahAye / 3 bhejA thA / 4 Rtu / 5 grISmako / 6 pahAr3a / 7 sabako / 8 abhI 1 9 grISma Rtu / 10 apana / 11 jaayeNge| 12 kRpApAtra rAnIke / 13 isa bAtako / 14 'tUM koI' ke sthAna 'sa koI' pATha honA cAhiye / sa koI - saba koI / 15 atyanta / 16 kisI ekane / 17, 18 varSA ho jAne para jaaygaa| 19 sAtha vAloMko ghara cale jAneko AjJA de dI, / 20 sAmAcAra, nivedana / 21 choTA putra / 22 usI samaya / 23 saMpUrNa senAke sAtha aura krodhita hokara / 24 mer3ateko jIta liyA / 25 jisase / 26 padavI, khitAva /
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ mUMhatA naNasIrI khyAta de Aparai pATavI kIyo / mAhaparnu agalI rAvaLAI de nai DUMgarapura vAMsavALo diyo| tiNarI olAda DUMgarapura bAMsavALe chai / nai rANA rAhaparA cItor3arA dhaNI chai / ratanasI ajaisIro, bhar3a lakhamasIro bhaaii| padamaNI mAmale lakhamasI nai ratanasI alAvadIsU lar3a kAma AyA / eka bAra pAta- .. sAha caDha khar3IyA hutA su pachai udepurarA* DairAMsU iNAM pAcho ter3Ayo / bArai dina eka eka beTo lakhamaNasIro gar3hasU utara lar3Iyo / teramaiM dina juhara kara rAMNo lakhamaNasI ratanasI kAma AyA / bhar3a lakhamasI, ratanasI, karana tInai bhAI gaDha - rohai' kAma AyA / bhar3a lakhamasIro beTo anaMtasI jALora paraNIyo0 huto, su uThai kAnar3ade sAtha kAma Ayo, su jALorameM DUMgarI vAjai chai / arasI sAthai kAma Ayo / tiNaro beTo rAMNo hamIra cItor3a varasa 64 mAsa 7 dina 1 rAja kIyo / 1 ajaisI gaDha - rohai kADhIyo / tiNarA kuMbhAvata 1, kakar3a 1, mAMkar3a kAma aayaa| 1 projhar3a 1 thar3arA bhAkharota / taThA Agai'3 itarI14 pIDhI cItor3a rAMNA huvA - 1 mAhapako paraMparAgata 'rAvala'kI padavI dekara DUMgarapura aura bA~savAr3ekA deza diyaa| 2 rAnA rAhapake vaMzaja cittor3ake svAmI haiM / 3 parama sundarI mahArAnA ratnasiMhakI rAnI padminI, jisako prApta kara apanI vegama banA leneko utkaTa abhilASAse alAuddIna khilajIne cittor3a para car3hAI kii| bhayaMkara yuddha huaa| lakhamasI aura ratanasI donoM isa mAmale meM kAma Aye / 4 ravAnA hue the / 5 bulAyA / 6 bAraha, 1 7 terahaveM / 8 yuddha meM mAre jAneke pazcAt zatruoM dvArA unakI striyoMkA apamAna na ho ataH jauhara karanekI (dhadhakatI huI agnimeM kUda kara jala jAneko) AjJA de kara rAnA lakhamaNasI aura ratanasI kAma A gye| 9 zatruko gar3ha meM praveza na karane deneke liye gar3hake dvAra para kI jAne vAlI bhISaNa muThabher3a / 10 vivAha kiyA thaa| 11 jAlorameM jisa pahAr3I para anaMtasI kAma AyA vaha pahAr3I 'anaMtasIrI DuMgarI' kahalAtI hai / 12 yuddha meM ghAyala ho jAne para ajaisIko vaMza - rakSAke liye gaDha-rohase vacA kara bAhara nikAla liyA / 13 jisake Age / 14 itnii| __ * udaipura' pATha azuddha hai / " . . . . . . . 'su pacha uNanai purarA DerAMsU iNAM pAcho teddaayo|" pATha adhika saMgata hai| lipikArako itihAsakA jJAna nahIM honese pratimeM spaSTa 'pura' zabdake pUrva aspaSTa akSaroMko 'udai' samajha kara 'udaipura' kara diyA hai / udaipura to usa samaya thA hI nahIM /
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ mUMhatA naiNasIrI khyAta 1- rAhapa rAMNo, karana raavlro| 2- dehu rANo, 3- narU rAMNo, 4- harasUra rA~No, 5- jasakarana rAMNo, 6- nAgapAla rAMNo, 7- puNapAla rAMNo, 8- pethar3a rAMNo, 9- bhavasI rAMNo, 10- bhImasI rANo, 11- ajaisI rAMNo / 12- bhar3a lakhamasI rAMNo, bArai beTAMsU kAma Ayo ciitodd'| 13- arasI rAMNo, 14- hamIra rA~No, 15, khetasI raaNnno| 16- rAMNo lAkho khetaaro| rAva cUMDArI' beTI haMsabAI paraNI hutI, tairai peTaro rA~No mokala / / 17- rANo mokala, rAva riNa malaro' bhANeja / 18- , kuMbho, bAvaNa - visanaro avatAra kahA~No' / 19- , rAyamala, kU bhaaro| ___ 20- , sA~go, raaymlro| ... .21- rA~No udayasiMgha, 22- rA~No pratApa, 23- rA~No amarasiMgha, * 24- rA~No karana, 25- rA~No jagatasiMgha, 26- rA~No raajsiNgh| 27- hamIra, arasIro betto| devI sonagarIre pettro| koI . dina khabhaNora kana unAvo gAMva chai taThe rhyaa| mA ____uThe' rahatA tiNa parasaMgA / ' rANA hamIrasu~ pATavIyA~rA beTAMrI vigata - ... 1 rA~No kheto 1 lUNo 1 khaMgAra vairasala, hmiirro| rA~NA khetArA beTA - 2 rA~No lAkho 2 rA~No bhAkhara / bhAkha rarai vaMsarA bhAkharota / cAcArA dikhaNarnu - bhuMhasAjaLa - sAhajI", sivo12 2 mero, khAtaNarai peTarA / ( 1 rAThor3a rAva vIramakA putra cUMDA, jo mAravAr3ake pracalita rAThor3a vaMzake rAjAoMke pUrvajoMmeM maMDorakA sarva prathama svAmI banA thaa| 2 vyAhI thii| 3 jisake / 4 rAThor3a rAva cUMDeke 14 putroMmeMse sabase bar3A / kintu apane choTe bhAI kAhnA aura rAva sattAke vAda maMDorakA svAmI bnaa| 5 viSNu bhagavAnkA vAmana avatAra khlaayaa| 6 kisI samaya / 7 pAsa / 8 vhaaN| 9 vhaaN| 10 kaarnn| 11 cAcAkA putra zAhajI bhoMsalA / 12 marahaToMkA rAjya sthApita karane vAlA vIra chatrapati zivAjI / 13 khAtI jAtikI strI, khAtina /
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ mu~hatA naiNasIrI khyAta 2 mahiyo 2, bhavaNasI 2, bhUvararA bhUvarota, 2 salakhArA salakhaNota, 2 sikhararA sikha rAvata / 2 rA~No lAkho -3 caMDairA caMDAvata, 3 rAghavade pitara' huvo, 3 UdArA UdAvata, 3 rudArA rUdAvata, 3 dulaharA dUlAvata, . 3 gajasiMgharA gajasiMghota, 3 DUgararA bhA~DAvata / rA~No mokala lAkhAvata - rAva cUDArI beTI haMsavAIro / rAva . cUDAro dohItaro / tiNarnu cAce, mere - rA~NA kheterai baiTA~ khAtaNarai peTarA mArIyo / pachai cAco mero paIrai DUMgare caDhIyA, tike ghera nai rAva riNamala maariiyaa| 4- rA~No kuMbho mokalaro / rA~Ne kUbhe kuMbhalamera vsaayo| tada vaDI vasatI huI / ghaNo loka pArapakhai' Aya vasIyo / tiNa samai kahai chai kuMbhalamerameM dehurA' sAtasai 700 hutA / taThe jhAlara 700 vAjatI' / nai ghara 700 zrImAlI - vA~bhaNArA hutA / tiNa (thI19) kahai chai ekUke ghara dITha' thALI 700 thii| pache rA~No udesiMghna piNa keika dina kubhalamera rahyo / rA~No kuMbho moklro| 4- khIMvArA devaLiyerA dhaNI / 4- sUArA sUAvata / 4 satArA kItAvata / 4- aDhUrA aDhuota / 4 gaDhUrA gaDhuota / 4- vIrama / ___ rA~No kuMbho mokalaro / mokala mArIyA~ parcha rAva riNamala cAcA merAnaM mAra nai cItor3a pATa baisA~NIyo12 / pachai kuMbho moTo13 huvo| (sAhavI 4) sArIrI' mudAra rAva riNamala Upara / su mevAr3arA rajapUtA~ nai svAvai' nahIM / pachai sIsodIya cUM. lAkhAvata 1 pretattva mukta mRta - pUrvaja / 2 dohita / 3 jisko| 4 paI nAmaka phaadd'ii| 5 jinko| 6 vhtii| 7 apAra / 8 naMdira / 9 jahA~ 700 ghar3iyAla eka sAtha vajatI thiiN| 10/11 jisase kahA jAtA hai ki una pratyeka sAta sau gharoMmeM 700 thAliye lAgeM (negakI) o jAtI thiiN| 12 rAThor3a rigamalane cAcA merAko mAra kara kuMbhAko cittor3akI gaddI para baitthaayaa| 13 bar3A / 14 zAsanAdhikAra, mAlikapana / 15 sbkii| 16 mUla AdhAra / 17 suhAtA nhiiN|
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta pavAra mahipai rANA kuMbhAnUM bhakhAyana' rAva riNamalajInUM sUtAj2 mArIyo / kavara jodho bIjA rAva riNamalarA beTA cItor3arI taLahaTIDere thA su nIsarIyA' / kUbhai phoja mela mAravAr3a eka vAra lI / pachai rAva jodhejI * rAMNAro thAMNo mAra nai maMDovara liiyo| pachai rANA DbhAro cita TaLa gayo / tara kuMbhAre beTe udai rANA kuMbhAnU mArIyo / pachai rajapUtAM mevAr3arA UdAnU kabUla na kIyo' / rAyamala kuMbhAvatanU TIko diiyo| 5 rAMNo rAyamala / 5 Udo, jiNa rAMNA kUbhAnU mArIyo / pacha ... o aThAro kADhIyo keI dina sojhata rahyo / 5 nagArA nagAvata 5 goyaMda aUta gayo / 5 gopALa auta gyo| ... 5 rAMNo rAyamala kuMbhAro, cItor3a dhaNI huvo / beTo bar3o bAlAi huvo| 6 uDaNo-praNo prathIrAja nipaTa jhALapULA huvo" / ToDo nai jALora eka dinarai bIca mArIyA tarai A vAta pAtasAha suNI / tarai uDaNo prathIrAja kahAMNau / asaMkha pravAI jaitavAdI rAMNo rAyamala jIvata hI muno / 7 vnnviir| . ...6 jaimala rAyamalota / prathIrAja muvA~ prch|4 TIkAyata 15 rAyamala rAMNa kIyo / pachai vadanora rAva suratANa soLaMkI tArAderai bApa - 1 vahakA kr| 2 sote hueko| 3, 4. . . 'cittor3ake gar3hakI talahaTIke DeroMmeM the so vahA~se nikle| 5 maMDorakI rakSAke liye rAnA kuMbhAne vahA~ eka thAnA lagA rakhA thA, jisameM rahane vAle manuSyoMko mAra kara rAva jodhAne maMDora para punaH apanA adhikAra kara liyaa| 6 rAnA kuMbhAkA citta vikSipta ho gayA / 7 svIkAra nahIM kiyaa| 8 yaha yahA~se nikAlA gyaa| 9 aputra marA / 10 balI / 11 eka sthAna para vijaya karake usI dina anya zatruke kisI dUrake sthAna para tIna gatise bhAga kara pratijJAke sAtha dUsarI vijaya karane vAlA prithIrAja atyanta ugra aura tejasvI huaa| 12 jaipura DivIjanake ToDA-rAyasiMha aura mAravAr3ake jAlora, ina donoM paryApta dUrastha sthAnoMko eka dinameM vijaya kiyA / 13 prithIrAja, usake bApa rAnA rAyamalake jIvana kAlameM hI mara gyaa| 14, 15 prithIrAjake maraneke bAda rAyamalane jaimalako yuvarAja bnaayaa|
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 muMhatA naiNasIrI khyAta 1 Upara gayo / ve vadanora chAr3a nIsarIyA! | rANeM vAMso kIyo / aTALI kunai AvatAM gADanUM pohatA / taThe rAva suratANaro paraghAMna sAMkhalo ratano sALo piNa huto / tiNa ekala asavAra pAchA vALIyA' / rAta pAchalI ghar3I 4 rahI thI sArA uMghAvatA thA / jaimala ghur3a hala' vaiTho tho / ratano Ai sAtha bheLo' huvo / Avato 2 rA~NArI vaihala nijIka Ayo / khura ghor3o kara ne jaimalarai ratane sA~khale varachI chAtI mA~ha lagAI / maramarI lAgI / rA~No muMbo / pAravatIre' ratanAnUM mArIyo / 1 6. jaiso piNa suNiyo hai " / jaimala muMvA~ parcha rAyamala mudAyata kIyo" pachai rA~go rAyamala asamAdhiyo / tarai jaiso lAyaka nahIM / rajapUta rAjI nahIM / tarai sAMgAnuM ter3a nai hAjara kIyo / rA~go rAyamala dharatI ghAlIyo 14 | pachai rA~go rAyamala muMvo / sA~gAnU TIko huvo / gIta rANA sA~gAro Ayo Agara jaka danI javanapura, samahara saMga saprAMNo / dilar3I taNI dharA dhaka dhUNai, rosa caIno rAMgo // 1 // pAraMbha mAla pasarIyo parakhaMDa, ata sAhasa UlaTIyo / Dhilar3I joya jaya~ dhavaLAgira, hiMduvo rAMgo haThIyo // 2 // 1 chor3a kara nikala gaye / 2 rAnAne pIchA kiyA / 3 aTAlI gAMvake pAsa Ate hI unake gAr3oMko pakar3a liyA / 4 pochA lauTA diyA 15 saba noMdameM the 16 ghor3oMkA ratha / 7 zAmila huA 1 8 ghor3e ke agale pAMcoMko (rathake Upara) uThA kara 16 pAsavAloMne / 10 'jaisA' ke liye bhI sunA gayA hai / 11 jaimalake maraneke vAda rAyamalane usako adhikArI banAyA / 12 maraNAsanna huA 1 13 bulA kara / 14 rAMnA rAyamalako dharatI para liTAyA / 15 rAjyatilaka huA / gItakA bhAvArtha yuddha karanemeM mahAbalI, rAnA sAMgA dillIkI dharAko naSTa karatA huA jisa dina haran yavanoM nagara lAgaremeM AyA, usako dekha loga cakita ho gaye // 1 // pahale rAnA rAyamalane pRthvIke dUsare khaMDoMmeM ati sAhasase akramaNa kiyA thA, feg aba dillI pradeza aura himAlaya taka jahAM dekho vahA~ hidupati rAnA sAMgA (vijaya karane ke liye ) apanI haTha para car3hA huA hai // 2 //
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta naravara gonA calai nIvate, suNa suratAMNa ju kInI sAMgai, samapai sikhara sabAhI | mukaMda taNA thara mAMhI // 3 // loha taNai rasa lAgo / mAla - taNau sajhIyo mogarathaTa, pUrava desa bhaMgANa par3ate, bhautiNa pa~Davo bhAgo // 4 // 6. rA~go sAMgo rAyamalaro vaDo bhAga baLI' huvo / ghaNI dharatI khATI' / mA~Davaro pAtasAha sA~ge doya vAra pakar3a naiM choDIyo / pILIyAkhAla' sUdhI' eka vAra hada kIvI' / pache bAbara pAtasAhasU ver3ha' huI, taThe rA~go sAMgo bhAgo / sAMgAnU kavara vAghA sUjAvatarI beTI dhanAI paraNAI thI, tiNaro beTo rA~go ratanasI / 19 6 kisanArA kisanAvata / 6 dhano rAyamalaro auta' / 6 devIdAsa auta / 6. pato rA~mo auta 7 saMmat 1539 rA vaisAkha vada 9 sAMgAro janama | saMmat 1566 jeTha suda 5. rA~go sAMgo pATa baiTho / saMmat 1594 rA kAtI suda 5 sIkarI bAbara ( humAyU~ ) pAtasAhasU veDha hArI / rAMNo sA~go vaDo pratApabaLI ThAkura huvo / ghaNI dharatI khATI / saMmat 1539 rA vaisAkha vada 9 ro janama / ghaNo tapIyo' / uDaNo prathIrAja muMvA~ parchasudai" huvo / pehalI ghaNo vikhe phirIyo / pache vaDo ThAkura huvo / isar3o cItor3a rA~No koI na huvo / doya vAra mA~Davaro pAtasAha pakar3a choDIyo / pILIyekhAla jAya bAbara pAtasAhasU lar3Iyo tikA jisa rAnA sAMgAko, gopA naravara nagara aura usake samasta zikhara Adi pradeza arpaNa karate hue aura sira jhukA kara calatA bnaa| he sulatAna ! suna, bUMdeleke rAjA mukuMdake gharameM usa rAnA sAMgAne jo kI ( vaha kyA sAdhAraNa bAta thI ? ) // 3 // vIroMmeM agraNI rAyamalakA putra rAnA sAMgA khaGgake rasameM anurakta hone ke kAraNa pUrvake dezoM meM bhagadar3a macanese bhayake kAraNa paMDuvA vahA~se bhAga gayA thA // 4 // 1 bhAgyazAlI / 2 jIta kara prApta kI / 3 gAMvakA nAma 14 taka 15 sImA vanAI / 6 lar3AI | 7 aputra, niHsaMtAna / 8 pratApI / 9 khUba zAnake sAtha bahuta samaya taka rAjya kiyA / 10 rAjyadhikArI huA / 11 pahAr3a aura jaMgalameM saMkaTake mAre chipa kara rahanA /
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta veDha hArI / vaLe rA~Nai sAMgai caMderI' (mArI) thI / vaMdhavairai- vAghele mukaMdasU' veDha huI / mukaMda bhAgo / hAthI ghaNA pdd'aau-aayaa| khir3Iye khIMvarAja' vAta khii| rA~No ratanasI kaMvara vAghAro dohIto, dhanAIrai pettro| tiko hADA sUrajamala nAraNadAsotasU lar3a kA~ma Ayo / mAmalo bhaiMsaroDara gA~va kiMvAjaNa' huvo / gA~va cItor3athI kosa 22 / vUdIsU kosa 10 / ____7. rA~No vikramAdita karametI' hADIrA peTaro / udaisiMgharo vaDo bhAI / ratanasI mArAMNa TIke baittho| pachai vikramAdita cItor3a thakA~ saMmata 1599 jeTha suda 12 * pAtasAha vahAdara cotor3a Upara Ayo / gaDha lIyo / hADI karametI juhara kIyo / rajapUta kA~ma AyA / pachai vaLe hamAu pAtasAha vikramAditarI madata karI / hamAu cItor3a Ayo / vahAdaravU gheca kADhIyo / vikramAditanU pAcho cItor3a vaisA~NIyo / pachai pUtaLa4 chokarIrai beTe vikramAdita ramatAnuM mArIyo / vaNavIra cItor3a liivii| . . 7. rA~No udayasiMgha sA~gAro / baDo pratApavaLI ThAkura huvo| vikramAdita mArIyo tada koI dina kuMbhalamera rahyo / pachai vaNavIra Aya kuMbhalamera gherIyo0 su rA~No udayasiMgha sonagarA akhairAja riNadhIrotarI beTI paraNIyo huto| pachai akhairAjanU udaisiMgha kahAr3Iyo-18 mhAnU musakala Aya vaNI chai! / mAharI20 madata karajyo, pachai akhairAja ghaNo sAtha le nai Ayo / kUpo meharAjota22, rANo 1 gAMvakA nAma / 2 vAMdhavagaDha / 3 ghAyala par3e hue hAtha Aye / 4 khir3iyA jAtikA cAraNa khIMvarAja / 5 gAMvakA nAma / 6 se / 7 rAnA sAMgAkI strii| 8 ratanasIke mAre jAne para, vikramAdityako rAjyatilaka huaa|9 cittor3ameM vikramAdityake shaasnkaalmeN| 10 cittor3agar3hako vahAdurazAhane jIta liyaa| 11 madada / .12 vikramAdityako punaH cittor3ake siMhAsana para baiThA diyaa| 13, 14 dAsIputra vanavIrane khelate huye vikramAdityako mAra ddaalaa| 15 vikramAdityake mAre jAneke vAda cittor3a para banavIrakA adhikAra ho gayA isaliye usiMhako bahuta samaya taka kuMbhalamerameM rahanA pdd'aa| 16 vanavIrane kuMbhalamera para gherA DAla diyA / 17 beTIse vivAha kiyA thaa| 18 khlaayaa| 19 meremeM Apatti A par3I hai| 20 merii| 21 senAko le kara aayaa| 22 rAThor3a rAva riNamalakA pautra meharAjakA putra kNpaa|
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta akhairAjota', bhado, kahna paMcAyaNota, jaiso bhairavadAsota / mAravAr3aro sAro sAtha le nai udayasiMgharI madata akhairAja Ayo / vaNavIrasa~ gAMva mAholI baDI veDha' huii| koI kahai chai vaNavIra mArIyo / koI kahai chai vaNavIra bhAgo nai udaisiMgha cItor3a dhaNI huvo' / mahA ugra teja huvo / taThA pachai1 akabara pAtasAha cItor3a Upara Ayo / saMmat 1624 rANo bhAkhare gayo / jaimala sIsodIyo, paso14 jagAvata aura ghaNo sAtha kAma Ayo / pachai saMvata 1624 rAMNa udaisiMgha cItor3a chor3a udaipura vasAyo / Age A Thor3a devar3ArA gA~va 50 garavo kahIjato / udesAgara taLAva baMdhAyo / saMvata 1579 rA bhAdavA suda 11 ro janma / saMvata 1629 rA phAguNa suda 15 rANo udesiMgha kAla prApta huvo" / 7 bhojarAja sAMgAvata' / iNarnu, kahe chai mIrAbAI rAThor3a paraNAI hutI / . ... . 7 karana ratanasIro bhAI / . rANA udaisiMgharA beTArI vigata - 9 rANo pratApa, sonagarA akhairAjaro dohIto / .... 9 kahU, karamacanda pavAraro dohIto / 9 pharasarAma / .9 bhojarAja / 9 durajanasiMgha / 9 rudrasiMgha / 1 rAva riNamalake putra akhairAjakA putra rANA / 2 bhaddo aura kAlA, akhairAjake putra paMcAyaNake putra haiN| 3 bhairavadAsakA putra jaisA / 4 samasta / 5 saradAroM sahita senaa| 6 le kr| 7 ldd'aaii| 8 mArA gyaa| 9 usiMha cittor3akA svAmI bnaa| 10 atyanta tejasvI huaa| 11, 12 jisake bAda akabara bAdazAha cittor3a para car3ha kara AyA / 13 rAnA udaisiMha bhAga kara pahAr3oMmeM calA gyaa| 14 jagAkA putra patA ('paso" azuddha hai)| 15 bahuta saraMdAra aura senA kAma A gii| 16 pahale isa sthAna para devar3e cauhAna rAjapUtoMke 50 gAMva the jo 'garavA' nAmase prasiddha the| 17 svarga vAsI huaa| 18 sAMgAkA putra / 19 kahA jAtA hai ki bhakta-ziromaNi 'morAMbAI mer3ataNI' isako vyAhI gaI thii|
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA neNasIrI khyAta 9. nago, tiNarA nagAvata / 9. sA~ma / 9. sAhaba khA~na / 9. mAdhosiMgha / rA~NA jagatasiMgha kanA' chADa nai2 pAtasAharai vAsa vasIyo / jhAlA haradAsanai tAjaNerai mA~male mArIyo / 9. jaitasiMgha / 9. suratANa / kalyANamala jaitamalotarai vAsa tho| 9. vIramade / 9. luunno| 9. sAdULa / 9. sujA~NasiMgha / 9. mhes| 9. jagamAla / rA~NA udaisiNghro| rAvaLa lUNakaranarI beTI dhIrabAIrai peTarA' / bhAI 5-8 jagamAla, 8 sagara, 8 agara, 8 sAha, . 8 paMcAiNa / tiNa mA~he jagamAla vaDo kaoNmaro mA~Nasa tho' / sIrohIrA rAva mAnasiMgharI beTI paraNI thI / so mAnasiMharai beTo koI na huvo / TIko rAva suratAMNa bhAMNarAnUM" huvo / su mahArAja rAyasiMghajInU 12 giranAra soraTharI huii| sovo huvo tho", su jAvatA chaa| su tada rAva suratAMNade vIjai hararAjota Ado. dIyo / taisU18 rAva suratAMNa mahArAja rAyasiMghajIsU miLIyo / AparI hakIkata kahI / rAjA suratAMNa Upara kIyo20 / AdhI sIrohI 1 pAsa 1 2 chor3a kara / 1, 2, 3 rAnA jagatasiMhake pAsa rahanA chor3a kara bAdazAhako sevAmeM rahA / cAbukake mAmale meM mAdhosiMhane jhAlA haradAsako mAra diyA thA / 4 jatamalakA putra / 4, 5 suratAMNa, jetamalake putra kalyANamalakI sevAmeM rahatA thaa| 6,7 jaisalamerake rAvala lUNakaraNako veTI ghoravAIkI kokhase utpanna pA~ca (putra) bhaaii| 8 jinameM / 9 jagamAla bar3e kAmakA manuSya thaa| 10 rAjya tilaka, 11. bhAMNake putrako / 12, 13 bIkAnerake mahArAja rAyasiMhako saurASTra dezakA giranAra pradeza milA / 14 saMdeha huA thaa| 15 so jAte the| 16 tava / 17 apnii| 18 sahAyatA kii|
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 23 muMhatA naiNasirI khyAta pAtasAhajIra kInI / Adho sirohI rAva na dInI / tiko Adharo vaMTa- pAtasAha jagamAlanU diino| jagamAla tAliko le Ayo / rAva Adha paro dIyo' / jagamAlana vijo Aya miLIyo / vija bhakhAyo / kahyo - suratA~Na kuNa ? tU rANA sA~gAro poto, mAnasiMgharo jmaaii| sArI sirohI urI kAya na le ? pachai eka do dAva ghAva mohalA~' Upara kiiyaa| pAgharai Upara vayA / tarai jagamAla khisAMNo par3a vaLe daragAha gyo'| pharIyAda karI 10 | pachai pAtasAha jagamAlarI madata rAva candrasenarA beTAnU sojhata de, raavaaii| de, rAyasiMghanU, siMgha koLInU madata meliiyaa|| pachai au4 sIrohI aayaa| tarai suratAMNa rAva sahara chor3a bhAkharAM paiTho 15 / pachai au piNa uThI gayAM pachai saMvat 1640 rA datAMNI DerAM Upara AyA / ver3ha huI / jagamAla, rAyasiMgha, siMgha koLI tInoM kAma AyA / saMmata 1611 rA asADha * vadi 5 rivavAraro janama / rAmasiMgha jgmaalro| syAmasiMgha / (10 mnohr)| rUpasiMgha, devIdAsa jaitAvataro dohoto| rudrsiNgh| . rA~No sagara udaisiMgharo, jagamAlaro sago7 bhaaii| su jagamAlana rAva suratAMNa mArIyo / tarai sagara jAMNIyo mhe to diivaaNnnrai| ana chAM, piNa dIvAMNa choTA hI gotIro Upara karai chai|', to . 1 usa / 2 bhAga 1 3 jagamAla jAgIrIkA pramANapatra (paTTA) le aayaa| 4 rAvane AdhA bhAga de diyaa| 5 vijaine jagamAlako bharamAyA / 6 samasta sirohIkA rAjya kyoM nahIM le letA hai ? 7, 8 pIche eka do bAra avasara dekha mahaloMmeM jA kara jagamAlane suratANake Upara prahAra kiye, kintu ve paghaDIke Upara lge| 9 tava jagamAla lajjita ho kara phira bAdazAhake daravArameM pahu~cA / 10 pukAra kii| 11 rAva padavI de kara / 12 siMgha - nAmake kolI rAjapUtako / 13 bheje / 14 ye| 15 pahAr3oMmeM ghusa gayA / 16 jaitAkA putra / 17 sahodara bhaaii| 18 mevAr3a rAjyake adhIzvara ikaliMga mahAdeva mAne jAte haiM aura rAnA apaneko unake mahAmantrI-'dIvAna' mAnate haiM / 19 ati samIpa kuTumbake aura mukhya haiN|
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA neNasIrI khyAta 24 jagamAla mArIyAMro dAvo rAMNo amarasiMgha rAva kanai mAMgasI' su dIvAMNa kadai rAva oLabhora hI dirAyo nahIM, nai rAvasU sAmo ghaNo sukha kIyo / rAvanU veTI paraNAI / tarai sagaranU iNa vAtaro ghaNoM imarasa Ayo / tarai sagara daragAha Ayo / mevAr3arI sArI vAta pAtasAha jahAMgIra- gujarAI / vAta sahala' kara dikhAI / tarai rAMNAsU vikho kIyo / pAtasAha jahAMgIra sagaranU rANAI dIvI' / cItor3a mevAr3a sAro diyo| Upara nAgora ajamera vaLe' ghaNA paragaNA dIyA / ghaNI mayA karI12 / sagara varasa ugaNIsa 19 cItor3a rAja kIyo / nipaTa vaDo ThAkura huvo / ___pachai saMmata 1671 pAtasAha jahAMgIra Apa Aya ajamera baittho| sAhajAdo khurama Aya udaipura baittho| tarai rANo amarasiMgha khuramasU miLIyo / asavAra 1000 sU cAkarI kabUla krii| tarai mevAr3a pAcho rAMNA amarasiMghanU dIyo / sagaranU rAvatAI14 dIvI / pUravameM jAgIrI dIvI / zrIvArAhajIro dehuro pokara mAthai sagara sNvraayo| saMmata 1616 bhAdavA vada 3 ro sagararo janama chai / sagararA beTAMrI vigata 9 iMdrasiMgha sekhAvatAro bhAMgajo / sagara jIvatAM mUvo! / * 9 mAnasiMgharo janama sagara vAMsai" rAvatAI pAI taisU, saMmata 1639 ro| . 10 harIsiMgha / 10 mohakamasiMgha / 1 jagamAlako mAranese utpanna huI zatrutAke badalekA dAvA rAnA amarasiMha rAva suratANase mAMgegA arthAt bairakA vadalA legA / 2 upAlambha / 3 ulTA / 4 prema / 5 ana / 6 nivedana kii| 7 vAtako sugama kara dikhaayaa| 8 rAnAko saMkaTameM ddaalaa| 1 rAnA banA diyA / 10 inake atirikta / 11 aura / 12 kRpA kI 13 taba mevAr3a punaH gAnA namarasiMhako de diyaa| 14 aura sagarako rAnAse rAvata banA kara pUrva meM kucha jAnInI de dii| 15 tIrtha guru puSkarake zrI vArAha mandirakA sagarane jIrNoddhAra krvaayaa| 16 magaraze jIvana kAlameM mara gyaa| 17 mAnasiMhakA janma 1626, pATavI indrasiMhake narajAneke kAraNa rAyatAI ise milii|
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta 10 Asakarana / . 10 mohaNasiMgha / sagara jIvatAM muuNvo| .. * 10 vairiisaal| .... 10 rughanAthadAsa 10 madanasiMgha / peTa mAra muMvau' / ., 10 harIrAMma / rAjA rAyasiMghajIro cAkara rahyo chau / 10 phataisiMgha / 10. jagatasiMgha / gor3a vIThaladAsarai kAma Ayo / 9 agara / rANA udaisiNghro| pAtasAhI cAkara tho / 9 jasavaMta / jodhapura vAsa vsiiyo| gAMva 12 sU sojhataro siNalo dIyo / pachai saMvata 1673 chADIyo / brAhanapura mohabatakhAMnarai rahyo / saMmata 1690 vaLe rAvaLe vasIyo' / dhoLaharo gAMva 12 tUM dIyo huto / pachai mohabatakhAMna kahyo, ... mata raakho| tada sIkha diivii| 9 sabalasiMgha / jodhapura saMmata 1679 vAsa vasIyo / - gAMva 4 jAlorarA kurar3A / dIyA / ...... dIvI dasa / . 10 sabalasiMgha / 9 kalyANadAsa / .: 9 sAha / rAMNA udysiNghro| 10 durajanasiMgha / rAjA jaisiMgharo maaNmo| . 10 mAdhosiMgha / mutharAdAsa / 10 paMcAiNa / rANA udaisiNghro| 9 kisanasiMgha / 9 balU / cUMDAvatAM vairameM mArIyo / 1 peTameM kaTArI mAra kara mara gyaa| 2 bIkAnerake rAjA rAyasiMghake yahA~ naukara rahA thaa| 3 jodhapurameM Akara raha gayA / 4 jodhapurake mahArAjA sUrasiMghane use bAraha. . . gAMgoMke sAtha sojata paraganemeM siNalA gAMva jAgIrameM diyaa| 5 mAravAr3a chor3a diyaa| 6 burahAnapura jA kara mohabatakhAnake yahAM naukara rahA / 7/8 saM0 1660 meM punaH jodhapura mA kara basa gayA, taba use, 12 gAMvoMke sAtha dholerA gAMva jAgIra meM diyA thaa| 9 ghAsake nimitta jo gAMva the unameMse cAra use diye / 10 cuMDAvatoMne vairakA badalA leneke. liye use maaraa|
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 __ muMhatA naiNasIrI khyAta 10 sUrasiMgha / 11 bhIMva / 8 skto| rAMNA udaisiNghro| pAtasAhI cAkara huvo| iNarA veTA vaDA nipaTa AchA rajapUta huvA nai iNaro paravAra ghnno| sakatArA potarAMrI Aja vaDI sAkha huI chai' / sakatAvata kahAvai / 9 bhAMNa sakatAvata / moTA rAjArI beTI rAjakavara, paraNI huNtii| 10 sAMmasiMgha / mahArAja zrIjasavaMtasiMghajIrai sago mAMmo' / 11 karamasena / jodhapura vAsa ! caMDAvaLaro ptto| 1.2. sivarAMma / 12 jagarUpa / 10 pUro bhAMNota / raajaa| ...11 savalasiMgha pUrAvata / :: . ....... ... 11 satrasala / 12 mohakamasiMgha / ....... 10 mAnasiMgha bhAMNota' / rAjA bhIMvaro cAkara / bhIMva kAma Ayo tada kAma Ayo / . . .. 10 gokaladAsa bhAMNota / moTA rAjAro dohIto / rAjA bhIMvaro cAkara / bhIva kAma Ayo tada pUre lohe par3Iyo / tarai rAjA gajasiMghajI upAr3Iyo / ghAMva baMdhAyA / parcha rAMhiNa ru. 29000 ro paTo de. vAsa rAkhIyo / pachai saMmata 1694 khurama takhata baiTho tarai pAtasAharai vasIyo / baDo dAtAra / vaDo jhujhAra mota mUMo / ......: .. 11 suMdaradAsa / 11 jUjhArasiMgha / 11 vIramade / 11 klyaannsiNgh| .....10 kesodAsa bhaaNnnro| moTA rAjAro dohIto / rAjavAI : | sakateke pautroMko bar3I zAkhA phailI / 2 jodhapurake moTA rAjA udaisiMghakI kanyA rAjakaMvara bhANako vyAhI thI / 3 sago sAmo=mAtAko sahodara bhAI / 4. bhAMNakA : putraM / 5-6 zarIra para zastroM ke khUba prahAra ho jAne para gira gayA to rAjA gajasiMhane svayaM use uThA kara dUra kiyA / 7 mer3ate paraganekA rohiNa nAmaka, ru. 29000) ko AyakA gAMva de kara apane pAsa rkhaa| 8 bar3e jUjhAroMkI mauta mraa|
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 muMhatA neNasIrI khyAta 27 bhaTIyAMNI nAMnI huvai / kesodAsa ko dina jodhapura : nAMnI kanai rahyo / gAMva sareco moTe rAjA paTe dIyo hRto / : 9 acalo sakatAvata ? / vegama paTai / rAva kahIjato / Aparo gaLo Apa hAtha kATa mU~vo 11 10 rAvata naraharadAsa / 19 jasavaMta rAvata / 11 vijo / 11 - pato / 11 kAMna / 11 rAvata kesarIsiMgha 11 jaganAtha / 1-1 ratanasI / 11 sAdULa / 11 bhIma / 10 rAvata nArANadAsa / rAMNA sagararai vAsa vasIyo / sagara rAtAI dI thI / 11 rAvata kisana / 11 kalyAMNa / 11 syAMma / 11 bhAvasiMgha | 11 dharamAMgada / : 3.. : . 9 :balU sakRtAvata / rAMNo uMTALeM bhUMbIyo tada kAMma Ayo' | 10 lADakhAM / 11 sAhiba / 10 kamo / 10 khaMgAra / 11 sujANa / 10 rAmacaMda / 10 sAMvaLadAsa / 10 kacaradAsa / 9 bhagavAMna sakatAvata / rAMNArI dI bUTa paTai' / 9 jodha sakatAvata / vaDo AkhAr3a sidha' rajapUta huvo| rAMNAro cAkara jIharaNa thAM huto / pachai rAvata bhAMno devalIyero dhaNI manadasorarA phaujadAranUM le nai Ayo / asavAra 2000 pALA 82000 le Upara Ayo / jodha asavAra 60 sUM huto / su maidAMnarI lar3AI karI / rAvata bhAMno, saiMda mAMkhana donAMnUM mAra muMo' / 10 bhAkharasI / 10 nAharakhAMna / arajana / 10 mAMDaNa sakatAvata 9 dalapata / 10 giradhara / 10 gajasiMgha / ajabasiMgha / 9 bhopata / 10 nago / 9 mohaNa / 9 mAla / 10 hararAMma | kezodAsa kaI dina jodhapura meM apanI nAnI ke pAsa rhaa| 23 acalA sakatekA putra jisako vegama ThikAnekA paTTA hai, rAva kahA jAtA / 4 jo apanA galA apane hAthase kATa kara marA thaa| 5 rAnA UMTAle gAMvameM lar3A vahA~ balU kAma AyA / 6 rAnAko orase diyA huA bUTa gAMva usake adhIna hai / 7 raNarUpI akhAr3ekA siddha arthAt akelA hI yuddhako jItane vAlA / 8 rAnAkA naukara jIharaNa nAmaka gAMvake thAne meM rahatA thA / 9 rAvata bhAnA aura saiyada mAkhanakhA~ donoMko mAra kara mara gayA /
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 muMhatA naiNasIrI khyAta 11 vijo / 9 catrabhuja / 10 bhoja / 11 balarAma / 12 mahAsiMgha / 9 vAgha / 10 jagamAla / 11 mohasiMgha / 12 kahna / 9 rAjasiMgha / 10 kIto / 11 sUrasiMgha / 12 rAMNo pratApa, rAMNA udysiNghro| sonagarA akSarAjaro dohiito| saMmata 1596 jeTha suda 3 ravivAraro pratApa rAMNAro janama / rAMNa pratAparA beTA - 9 rAMNo amarasiMgha, saMmata 1616 rA caita suda 7 ro janama / pUrabIyAM pavArAMro bhANeja / saMmata 1671 rA phAguNa mAhe varasa navarA vikhAthI khuramanUM milIyo / saMmata 1676 udaipurameM kAla kIyo / 9 sekho prtaapro| 10 caturabhuja, jodhapura vasIyo tho| saMmata 1669 gAMva 6 saM / karamAvasa, sivAMNero paTo dIyo / 9 kalyANadAsa / . . . 9 kacaro / 9 sahaso prtaapro| vaDo tthaakur| vikhA mAhe rAMNA amarasiMgharI . ghaNI kIvI caakrii| 10 bhopata sahasAvata / vaDo dAtAra hajAra chai AdamI lIyAM daragAha cAkarI rAMNAro melIyo krto| 10 kesarIsiMgha / ... 9 pUraNamala prtaapro| jodhapura vAsa vsiiyo| saMmata 1664.- . mer3atAro gAMva saMmata 1666 DhAho gAMva 5 diiyo| . :. paidala nau varSa taka gupta rUpase jaMgala aura pahAr3oMmeM rahaneke saMkaTa saha kara phira khurramase milaa| 2 marA / 3 samadar3I se dakSiNa lUnI nadIke kinAre sivAne paraganekA eka gAMva / 4 cha hajAra manuSyoMke sAtha rAnAkI orase bhejA hA vAdazAhake yahAM naukarI karatA thaa| 5 gAMvakA nAma / ...
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta " 9 jasavaMta / 9 hAthI / 9 mAMno / 9 gopAladAsa / 9 cNdo| ... 9 sAMvala / 9 krmsii| 9 bhagavAna / rAMNo amarasiMgha nai jahAMgIra pAtasAharai vAta huii| rAMNo amaro sAhijAde khuramA ghocUMdaimeM miliiyo| tada rAMNAneM mevAr3a Upara itarI Thor3a jAgIrameM de nai paMca hajArI asavAraro munasaMba kIyo / asavAra ha. 1000 cAkarI thApI' / .: 1 mAMDalagaDha saMmata 1711 tAgIra kIyo tho| saMmata 1715 vaLe dIyo / 20000) ek| ' 1 vadanora saMmata 1711 tAgIra kIyo / saMmata 1715 vaLe diiyo| 1 phUlIyo saMmata 1694 jAgIra kiiyo| 1 nImaca,' gAMva 245 chai cItor3a thI kosa 15 ru. 225000) / 1 jIharaNa, gAMva 12 devaliyAro gdd'aasiNgh| 1 vasAr3a, saMmata 1394 rAvata kesarIsiMghanUM mAra mai jAnasA khAMna urI lIvI manadasorarai nijIka| 1 bhaiMsaroDa, gAMva 124 khakhara bhakhararI Thor3A / 1 suNera, gAMva 12 rAMmapurA kahra / saMmata 1694 tAgIra / 1 DUMgarapura, saMmata 1694 tAgIra kIyo / saMmata 1715 auraMgajeba pUTho diiyo| 1 haMsavAhalo / saMmata 1715 diiyo| ..1 devaliyo / pachai rAvala jasavaMta mArIyo......"uro lIyo" / 1 veghama gAMva 94 cotor3atUM gAMu18 22 bUMdIrai kAMkar3A / .....rekha ru. 10000) / 1 aura / 2 paraspara maMtraNA huii| 3 gAMvakA naam| 4 itnii| 5 jAgIrameM de kara / 6 pAMca hajAra ghor3e aura unake asavAroMke sAtha manasabadAra bnaayaa| 7 badalemeM asavAra 1000 kI sevA nizcita kii| 8 punaH de diyaa| 9 gAMvakA nAma / 10 janta / 11 le lii| 12 pAsa / 13 khakhara-bhakharakI (jaMgala aura pahAr3oM kI) jagaha / 14 pAsa / 15 vApisa de diyaa| 16 baaNsvaadd'aa| 17 le liyaa| 18 gAu (gavyUta) =do mola / 19 sImA / ..
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 * muMhatA naiNasIrI khyAta rANo amarasiMgha, rANA pratAparo / saMmata 1616 caita suda 7 ro janama / pavAra- pUrabIyA~ro' bhAMNeja / pAtasAha jahAMgIrasuM varasa navaro vikho jAjarIyo / ghaNI lar3AI karI vikhA mAMhe / mAlapuro ( sAhijAdo khurama ) rAjA mAnasiMgha udaipura baiThAM mArIyo / akabarare dora mAMhe' / pachai pAtasAha jahAMgIra jora haTha Upara Ayo' / sagara aso grAsiyo huvo cItor3a Ai vasIyo' / varatIrA rajapUta kitarAheka milIyA' aura milaNanUM tayAra huvA / pAtasAha jahAMgIra Apa Aya ajamera vaiTho, tarai Aparo dAva dekha rAMNo amarasiMgha sAhijAdAnUM ghoghuMde Aya milIyo / asavAra 1000 rI cAkarI kabUla karI / pachai sAhijAde khurama dina 1 rAMNAnUM rAkha sIkha dInI' / kaMvara karananUM le nai khurama ajamera Ayo saMmata 1671 rA phAguNa mAMhe | saMmata 1676 rAMNe amarasiMgha udaipura kAla kIyoM / rANA amarasiMgharA beMTA - 10 rAMNo krn| saMmata 1640 rA sAvaNa sudI 12 ro janama / saMmata 1694 phAguNameM kAla prApta huvo" / 10 arajana amarAro / sadA rAMNAro cAkara hIz2a rahyo / . devar3A bijAro dohIto / 10 sUrajamala amarAro / 1 11 sujAMNasiMgha / pAtasAhI cAkara / phUlIyo paTa 11 vIramade / pAtasAhI cAkara / 10 rAjA bhIma, vaDo rajapUta huvo| vikhe sAre mAMhe Thor3a Thor3a bhIMva pAtasAhI phojAMsUM lar3Iyo / pache vikhe miTIye 12 sAhijAdA khuramarai cAkara rahyo / saMmata 1679 rAjAI 1. pUraviye. paramAroMkA | 2 sahana kiyA 1 3 khurrama aura mAnasiMha kachavAhA ke udayapura meM baiThe hue mAlapurAko lUTa liyA / 4 akavarake zAsanakAlameM / 5 bAdazAha jahA~gIra atyanta hara para car3hA | 6 sagara grAtiyekI ( lUTa khasoTa karanevAlA) sthitimeM hote hue bhI citaur3a Akara basa gayA / 7 dezake kitane hI rAjapUta usase mila gaye / 8 avasara -1 9 jAneko yAtrA do 10 udepurameM mraa| 11 marA / 12 saMkaTa miTane para /
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta kitAba pAyo / mer3ato jAgIrameM paayo| vikhe mAMhe khurama sAthe phirIyo / saMmata 1691 kAtI sudI pUraba- Dhasa nadI Upara lar3AI huI paraveja mohabatakhAMnA / ta32 kAma aayo| .. ... ... . 11 kisnsiNgh| . .................... .. 11 rAjA rAisiMgha / saMmata 1695 rAjAI paaii| nArANadAsa pAtAvataroM dohitroN| . : . 10 vAgha, rAMNA amraaro| saMmata 1665 eka vAra rAvala vasato tho| gAMva 20 dUdhaMvar3a detA thA, paNa rahyo nhiiN| 11 saMbaLasiMgha / pAtasAhI cAkara huvo| vAgha prathIrAjotaro - dohitro| 10 ratanasI, rAMNA amraaro| . 10. rAMNo karana amarAro / saMmata 1676 TIke baittho| su . . saMtosI ThAkura huvo| rAMNA karanarA beTA - . 11 rANo jagatasiMgha / saMmata 1664 rA bhAdavA suda 12 ro / janama / mehavecA rAThoDAMro bhaannej| 11 garIbadAsa / ghaNA dina rAMNAjI kanai rahyo / pachai pAtasAhI cAkara huvo| saMmata 1714 rA jeTha mAMhe dhavalapurarI lar3AI kAma Ayo, murAdabagasa sAthe / 11. chatrasiMgha / 11 mohaNasiMgha saratero : ".:::...:. 11 rAjasiMgha / ::.. ... rANo jagatasiMgha saMmata 1694 meM udepura TIke baittho| saMmata 1710 kALa prApta huvo| jagatasiMgha vaDo dAtAra vivekI ThAkura huvo| kalajuga' mAhe vaDA 2 sukrata kIyA / vaDA 2 dAMna diiyaa|... 1 rAjAkA pada milA / 2 vahAM / 3 bIsa gA~voM sahita dUdhor3akA paTTA dete the phira bhI .... nahIM rhaa| 4 mAravAr3ake mAlAnI prAntameM mehavA nagarake nAma para mehavecA - rAThor3oMkI eka ... zAkhA / 5 kliyug| / . . . . . . . . . . . . . .
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 muMhatA naiNasIrI khyAta 12 rAMNA raajsiNgh| . . . . 12 arsii| vAta' eka rA~No udaisiMgha udepura vasAiyAMrI saMmata 1624 caita suda 11 akabara pAtasAha cItor3a lIvI / sIsodIyo pato jagAvataro jaimala vIramadeota, Isara vIramadeota aura hI ghaNo sAtha gaDhameM kAma aayo| cItor3a chUTAM rAMNo udayasiMgha eka vAra kuMbhalamera aayo| taThA' pachai vego hIja udaipura vsaayo| udaipurarI Thor3a aThai devar3A vasatA gAMva 52 giravArarA' khaavtaa| tikA gAMvAMrI vigata - ___"giravAra devdd'aaro| ajesa' devar3A iNAM gAMvAM mAMhe mANasa' hajAra 2000 rahe chai / 1 piicholii| 1 pAlar3IrI / Thor3a udaipura / 1 aahaadd'| 1 dhbaarii| 1 ttiiklii| 1 lakar3avA / 1 kldd'vaa| 1 madrUNa / 1 kottdd'o| 1 tiitrdd'ii| 1 bhvnno| 1 aaNbrii| 1 vedlo| 1 ruaaNdh| 1 chAparoLI / 1 lkhaaholii| 1 vehar3avA / 1 cIkhalavA / 1 vdd'gaaNv| . 1 devdd'ii| 1 mUMDakhasola / ' 1 vdd'ii| 1 thuur| 1 kviitho| 1 vrsdd'o| 1 naaii| 1 bujdd'o| 1 siisaarmo| 1 dhAra / .. devar3o balU udebhAMNota? devar3AMmeM vaDero / dIvAMNaro cAkara ! cha / TakA5000sU iye jAyagA Aparai nAMve12 pAdhara13 mAMhe pIcholA taLAva Upara sahara udaipura vsaayo| gAMva nijIka choToso mAchaLo magaro chai / mAchaLArA magarAtUM utaranai15 sahara ch| dIvAMNarA mohalA pIchoLArI pAla Upara chai / mohalAMthI7 AthavaNa 18 taLAva lagato sahara chai / kosa 2 rai phera chai20| sahararI eka kAMnI 1-2 rANA udesiMhane udayapura vasAyA jisakA eka varNana 1 3 vIramadekA putra / 4 jisake bAda turaMta hI udayapura bsaayaa| 5 yahA~ / 6 devar3oMke ina gAMvoMkA samUha pahADA~se ghire hue rahane ke kAraNa gira vAra=giri vAlA kahalAtA thA / 7 abhI taka / 8 manuSya 19 udabhAgakA putra / 10 purakhA / 11 isa jagaha / 12 apane nAmase / 13 samatala bhUmi / 14 phaadd'| 15 uttara dizAko or| 16 mahala / 17 se | 18 pazcimameM / 196gatA haa| 20 do kosake gheremeM hai| 21 ora /
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta - mAchaLAro magaro chai| ekaNa-kAMnI' kharaka-2 disa sisaravAro magaro cha / taLAva ghaNo bharI tarai pAMNI magarai tAMI jAya chai / taLAvameM pAMNI mAchaLArA magarAro, sIsaravArA magarAro ghaNo Avai chai / taLAva nipaTa vaDo chai / mAhe magaramacha rahai chai / taLAva UMDo ghaNo chai / te' taLAvarI morI chUTa chai / tiNathI' ghaNI dharatI doLo' phirai chai / tiNaro ghaNo hAsala huvai chai / pachai taLAvaro pAMNI veDaca nadI bheLo huvai cha,12 ahAr3arI pAkhatI jAto thako / pIcholA pAkhatI dIvAMNarA koTa, mahala, sahara chai / mohalAMsU nijIka taLAva pIcholA mAhe lAkhoTArI 4 Thor3a taLAva vicai rA~Ne amarasiMgha vAdaLamahala karAyo chai / taLAvarI pelI tIra 15 rAMNe jagatasiMgha mohaNamiMdararA mohala karAyA chai su chai6| vAga chai / sahararI pAMNIrI mudAra" taLAva pIcholA Upara chai / bIjo pAMNIro nivAMNa tisar3o20 .. sahararI pAkhatI ghATU chai / vAga-bAr3I chai22 / sahara mAhe dehurA 15 - tathA 20 chai / jainarA, sivarA / sahararI vasatIro unamAMna24. .. 1..ghara 2000 mahAjanAMrA - osavALa, mahesarI, habar3a, ___ cItor3A, nAgadahA, narasiMghapurA, poravAr3a / 25 2. ghara 1500 brAhmaNAMrA / 3. ghara 500 paMcoLIyAMrA ghaNA26 dUsarA bhaTanAgara / : / eka ora / 2 vAyavya aura pazcima dizAke bIcakI dizA / 3 tava / 4/5 taka jAtA hai / 6 atyanta / 7 usa / 8 nAlI / 9/10 jisase pAnI bahuta sI bhUmike cAroM ora phira jAtA hai| 11 jisakA bahuta lagAna prApta hotA hai / 12 ber3aca nadImeM mila jAtA hai| 13 AhAr3a gAMvake pAsa jaate| 14 kinArese pAnIkI dUrI aura gaharAIkA anumAna lagAneke liye banAyA huA mAna . sUcaka TIvA evaM tairAkoMko pratispardhAmeM nirdiSTa lakSya taka pahu~ca jAnekA cihna yA sthAna (lakSya ghtttt)| 15 parale kinAre / 16 karAye haiM so haiN| 17 AdhAra / 18 duusraa| 19 jlaashy| 20 jaisaa| 21 kama hai| 22 vAga bagIce haiN| 23 maMdira / 24 anumAna / 25 mahAjanoMkI (baNika samAjakI) sAta jAtiyoMke nAma | 26 kAyastha aura bhaTanAgaroMke milakara 500 ghara, jinameM kAyasthoMke adhika / .
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhanA naiNasIrI khyAta 4. ghara 60 bhojg| 5. 500 gvAMTa bhIla / 6. 5000 mAhilavAr3iyo loka / 7. ghara 1500 rajapUta / 8. 9000 puunnjaat'| mahararI vasatI ghara hajAra bIsaro unamAMna chai / udaisAgara taLAva saMmata 1620 tathA saMmata 1621 rAMNe udesiMgha vaMdhAyo / kosa 10 rai phera pANI chai| pALa laMbI gaja 500ro baMdheja chai / ADI gaja 250 / UMcI . gaja 70 . pAMNImeM / gaja pANI vArai ughAr3o' / nALo' gaja 50 UMDo, gaja 12 rai panai bhAkhara vADha kADhiyo chai / __ pIcholo rAMNA lAkhArI vAra' mAhe kiNahI viNajAre ba~dhAyo / pANI kosa 4 rai pherameM chai / zrIekaliMgajI saharasUM kosa 5, dehuro magarA Upara chai / udaipuratUM bharahera kuMNa mAMhe chai / gAMva delavAr3o jhAlA kalyANavALo ekaliMgajIthI kosa 1 chai / devI rAThAsaNaro'4 deharo bhAkhara5. Upara chai, su ekaliMgajIthI kosa 2 / ekaliMgajIrA dehurAthI beu6 tarapha bhAkharAMrI gALa7 chai / dehurArA doLo choTo koTa chai / deharo ekaliMgajIro caumukho cha / cAra daravAjA chai / dehurA Upara DaMDa kaLasa!' sonAro cha / pAkhatI aura hI dehurA ghaNA cha, nai ekaliMgajIrA dehurA | zAkadvIpI aryAta sevaka jaati| 2 bhola, nAyaka Adi / 3 kRSi karma karane vAlI samasta jAtiyeM, jinameM cAkara Adi Azrita jAtiyeM aura bhIla, thorI, nAyaka Adi bhI sammilita hai| 4 inake atirikta pavana arthAt zeSa jAtiyoM ke 6000 ghara haiM / (brAhmaNa Adi cAra varSoM ke aMtargata samasta jAtiyoM ke samUhako chattIsa-pavana kahA jAtA hai) 15 gherneN| 6!7 - jisakI laMvAIkA bAMdha 500 gaja aura caur3AIkA 250 gaja hai| 8 bAraha gaja pAnIke apara / 9/10 nAleko gaharAI 50 gaja, jisakI caur3AI 12 gaja-pahADako kATa kara nikAlA gayA hai| 11 samaya / 12 kisI banajArene use baMdha vAyA thaa| 13 IzAna aura pUrvake bIcako dizA / 14 rASTrazyanA devii| 15 pahAr3a / 16 : donoN| 17 darI / 18 cAra mahoM (hAra) vaalaa| 19 maMdirake zikharake UparakA dhvajadaNDa aura pAnaza moneke haiN|
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ 35 muMhatA naiNasIrI khyAta nijIka udaipura disA nijIka kuMDa ch| ekaliMgajIthI nijIka udaipura disA' kosa 1 nAgadaho gAMva chai| nAgadahA gAMvarA ugavaNa vaDo taLAva chai / par3iyA-sAjA ghaNA dehurA chai / nAgadahAthI sIsodiyA nAgadahA kahAvai chai / iNa gAMva iNAMrA vaDerA rahyA chai / taLAva udesAgara udaipura saharA kosa 3 ugavaNAnU~ chai, dahabArIrI ghATI nijIka / taLAva nipaTa vaDo / kosa 20 cogirada visatAra chai bharIjai tarai / ghocUMdai kuMbhalamerarai magarA~ro pAMNI Avai / tiNarI nadI veDaca Avai cha, su taLAva mAMhe Avai chai / thor3o bahuta pANI ver3acameM sadA vahato rahai chai nai taLAva udesAgara doLA cogarada magarA chai| pAMvaDA 200 tathA 250 udesAgararI pALaro baMdheja chai / sigaLo nALo morIrukho sadA vahato rahai chai / taLAva he pANI nALAro vahai cha, tiNa Upara rAMga jagatasiMgharA karAyA mohala chai / ghATI rAharI hakIkata - dahavArI ghATI saharathI kosa 3 chai| kevar3ArI nALa saharasUM kosa 1 kU~Na rUpArAsa' mAMhe chai / saharasUM kosa 4 DUMgarapura vAMsavALA gujarAtarai paiMDe bhAkhara nALa kosa 7 chai / kevar3o gAMva nALArai paile DhALa chai / donAM kAnI bhAkhara chai / jAvararI nALa saharasU kosa 4 dikhnnaadn| cAvaMDerAna paiMDai / dIvAMNarai vinANa!2 cAvaMDa magarA chai| vikherI madAra'3 iNAM magarAM mAthai chai / jAvararI khAMNa rUpArI14 roja 1 ru0 400 ) tathA 500) Avai / jasada, rUpo nIsarai ghobUMdo kosa 9 AthuNa / jImaNairo" ghATa gaiMDo / khamaNoraro ghATo saharatI kosa 3 IzANa-Na mAravADanUM ghATo / sAyararo ------- -- - 1 eligake pAsa / 2 udayapurakI ora / 3 TUTe-phUTe aura binA TUTe-phUTe aneka maMdira haiN| 4 tava / 5 samasta / 6 jivara morI hai usa rukhameM / 7 niice| 8 varNana 19 pUrva aura agnikoNake bIcakI dishaa| 10 maarg| 11 usa orakI ddhlaaiimeN| 12 maMkaTakAlameM rANAke gupta rUpase rahaneke liye cAvaMDake pahAr3a haiN| 13 AdhAra / 14 jAvarakI cA~dIkI khAnase 400 ) va 500 ) kI Aya hotI hai / 15 usameMse cAMdIke sAtha jasada bhI nikalatA hai / 16 pazcimakI ora / 17 dahinI ora / 18 zaharase / 19 IzAnakoNa /
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNamIrI khyAta ghATo kosa 14 pNcaadh-phuunnpuuN| Avar3a-sAvar3arA vaDA magarA chai| ghATAra DhALa dehuro rAMNapurameM zrIAdanAthajIro sA dharaNaro' karAyo / vaDo prasAda chai / pahalI aThai vaDo sahara vsto| UdAkuMbhAvatAMro vasAyo / hamai to' sahara sUno cha / rAMNapura Age kosa tIna sAdar3I basai chai / ghANerAro ghATo udaipuravU kosa 19 vAyava' kU~NameM, gaDha kuMbhalamera nijIka / jilhavAr3Aro ghATo saharathI kosa 23 / mAnapurairo ghATo saharathI kosa 40 sAraNa uttare / giravArI hakIkata udaipurarI giradavArI kosa 5 / Age giravo' kahIjai / gAMva 52 devar3Aro utanA cho| tiNa mAhe udaipura vasiyA ve tUTa gyaa| haLakhar3asA 2 ajai gAMvAM mAMhe chai / .. cyAra-chapanarI14 vigata udaipura kosa chapaniyA-rAThor3Aro16 utana chai / maiM chapaniyA rAThor3a sonagarA potraa| vaDA bhUmiyA' / rAMNo udesiMgha iNAMrai mevAr3a vAsa tor3aNanUM huvo tho, su rANA pratAparI vAra9 mAhe jAtAM tUTA / piNa chUTA-phUTA20 chapaniyA ajesa-tAMI chapanurA gAMvAM mAMhe chai / mevAsa22 ko nahIM / cyArai chapanarA gAMva 224 56 eka jhADolarI laar| 56 eka salUMbara lAra / . 1 uttara aura vAyavya koNake zrIcakI dizA / 2 zAha dharaNakA banavAyA huA rANapura meM AdinAtha jI kA maMdira / 3 bar3A maMdira hai / 4 aba to| 5 khaalii| 6 ghANerAva nAmaka gAMva / 7 vAyavya koga / 8 se| 9 usake pUrva girayA kahalAtA thaa| 10 janma-bhUmi / 11 udepura basA taba ve TUTa gye| 12 hala calA kara kRSi para nirvAha karane vAle (kRssk)| 13 ava bhii| 14 rAThor3oMke chappana chappana gA~voMke cAra samUha / 15 kosoMko saMkhyA mUla pratimeM nahIM hai| 16 cAra samUha vAle chappana-chappana gAMvoM meM rahane vAla rAThor3a rAjapUta, jo aba bhI apaniyA rAThor3a hI kahalAte haiN| 17 bar3e jAgIradAra / 18/19 rAnA udayasiMha inakA mevAr3a meM rahanA ukhAr3aneko tatpara huA yA so rAnA pratApake samayameM ye TUTe / 20/21 phira bhI . Ta-pure chappaniye abhI taka ina chappanake gAMvoM meM haiM / 22 chipe hue raha kara lUTa-khasoTa karaneko sthitimeM koI nahIM hai / 23 chappana gAMvoMkA eka samUha jhADola gAMvake antargata /
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI jyAta 37 56 saibarArI lAra / 56 cAvaMDa laar| udaipuratUM utre| kose jhai sahara chai 29 ciitodd'| 40 mojhata / 20 kuMbhalamera / 90 ahmdaabaad| . 35 siirohii| 45 iiddr| 30 dduuNgrpur| 40 devliyo| 52 manaMdamora / 35 jojAvara / 40 miimc| 20 kapAsaNa / 20 taaNnno| 17 mohii| 67 jodhapura / 60 medd'to| 50 jaalor| 60 mAlapuro / 65 ajamera / 45 badhanora / 30 baaNsvaalo| 90 ujeNasU ajamera / 45 maaNddlgddh'| 50 buuNdii| 35 krhedd'o| 12 ghobuuNdo| 11 UMToLAva' / cItor3asUM itarA' sahara itarai kose - 29 udaipura / 40 buuNdii| 40 gaDha riNathaMbhora / 13 pur| 35 bdhnor| 50 bA~savAhaLo / 24 kotthaariyo| 27 dasora / 25 phuuliyo| 60 ujeNa / 17 mAMDalagar3ha / 67 medd'to| 15 veghm| 17 maaNddl| 70 IDaragaDha / 30 devliyo| 1 itane / 2 kosoM para / 3 mNdsor| 4 nImaca / 5 ujjaina ho kara ajamera 60 kosa / 6 uuNtthaalaa| 7 itne| 8 maMdasaura /
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 muMhRtA naiNasIrI khyAta 15 mImaca' / 45 siravAr3a | 57 mULapuro' / dIvAMNarI hada, kosAM, disAvAMrI vigata mAnapurAro ghATo' / mAravAr3a kuMNa vAyava' / uttarathA DAvI' | ajamerasUM kosa 60, vyAvara rAMNArI / sameLa khAlasA' ajamerarI / sAraNa ghATAvaLa' / jAjapurayU~ hada lAge / rAmapurAsUM kosa 45 tathA 50 hada | disa gAMva jAror3o rAmapurAro' / 8 ugavaNathA kUNa jIvaNI devaLiyAsUM kosa 42 dakhaNarI DAvI tarapha " dIvANaro gAMva dhIrAvada nai" Age devaLiyo kosa 5 vicai choTo gAMva bhaiMsaror3a dIvAMNarI 12 | bUMdI kosa 65 tathA 70 ugavaNa 13 thA 14 kyU~I " DAverI" dasora disA 17 hada / kosa 25 tathA 27 dikhaNathA DAverI rUpArAsa 18 nImaca dIvAMNarI | likhamar3I dasorarI / DUMgarapura bAMsavALA bIca bhIr3avAr3o mU~Dulo gAMva dIvAMNaro hai / DUMgarapurayU~ hada kosa 19 dikhaNa kharaka " disA | 19 somanadI sIMva kosa 19 / salUMbara, sevAr3I, Asapura, IDarasUM kosa 30 kharaka kU~Na mAMhe / pAMnoro bhIlAMro mevAsa, dIvAMNarA thako chai20 / gAMva chALI - pUtaLI rAMNArI / dalola IDararo / DUMgarapura bAMsavAhaLA vIca gAMva javAcha bhIlAMro mevAsa chai, su dIvAMNarA 1 thakA chai / 1 nImaca / 2 mAlapurA / 3 vAyavya koNakI ora mAravAr3a / 4 uttarase vAMI ora | 5 samela / ajamera ke aMtargata vAdazAhI gAMva hai| 6 darrA / 7 bar3A darrA / 8 jahAjapurako sImA lagatI hai 19 pUrvase dAhinI ora rAmapurekA jAror3A gAMva 1 10 dakSiNako vA~I ora / 11 aura 12 dhariyAvada gAMvake Age devaliyA 5 kosa, usake bIca choTA gA~va bhaiMsaroDagar3ha jo dIvAnakA ( mahArANAkA ) hai / 13 pUrva dizA / 14 se 15 kicit / 16 bAMI ora / 17 ora / 18 eka gA~vakA nAma ( mAravAr3ako 16 dizAoM meM se 'rUpArAta' eka dizA bhI hai jo Agneya aura pUrva dizAke vIcameM hai ) / 19 mAravAr3ako 16 dizAoMmeMse eka dizA jo vAyavya aura pazcima dizAke vocameM hai| 20 bhIloMkI rakSAkA (gupta) sthAna 'pAnorA' jo dIvANakA (mahArANAkA ) hai /
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta sIrohIsUM hada kosa 25 AthuNa' disA / vAMsavAhaLo udaipurasa~ kosa 40 vIca DUMgarapura | kAMkar3a 2 nahIM / udaipurayU~ kosa 50 IDara / iNa mAraga' - 9 udaipura sIMgar3iyo / 3 caMdavAso / 4 Ahora / 7 bhImaro logo (goDo) / 7 pAMnoro bhIlAMro / 9 chALI pUtaLI rAMNArI | 3 dalola kalola IDararI / 9 IDara / udaipurarI havelIrA gAMva nijIka' tiNaro' ha~so' bhogaro' varasALI' - haiMso 3 lAga sUdho " Adho / UnALI" haiMso 3 Adha par3e / 39 vAta 12 1 kachavAho mAnasiMgha kavarapadeM / 2 / akabara pAtasAha gujarAta melIyo chau / tada cItor3adhaNI pratApa chai / su rAMgejI mAMnasiMgha kanaiM 14 sonagaro mAnasiMgha akhairAjota, DoDiyo bhIMva " sAMDAvata melanai * haLabhaLa karAI hutI " / su mAMnasiMgha kachavAho pAcho vaLato " DUMgarapura "Ayo / uThe " rAvaLa saisamala mehamAMnI karI" / uThAthI 2 sa la~bara Ayo / tara sIsodiye rAvata khaMgAra ratanasIyota mehamAMnI karI / rAMNojI tada ghoghU~dai rahai chai / rAvata khaMgAra mAMnasiMgharI rIta - bhAMta dIThI " / prakata ekaNa bhAMtarI chai 22 / su rANAjInUM kahAr3iyo 23- 'rAja ! mAnasiMgha mata miLo / o ekaNa bhAMtaro AdamI chai / ' rAMNo varajiyoM rahyo nahIM 24 / Aya miLiyo / mehamAMnI karI / jImaNa paMgA" virasa" huvo / tada mAnasiMgha daragAha gayo / rANA Upara muhama 1 pazcimako ora / 2 somA / 3 udaipurase IDara jAte samaya nimna prakAra gA~va aMkita saMkhyAko dUrIse mArga meM Ate haiM 14 nijI 15 samIpa 16 jisakA / 7 hissA | 8 kRSakako orase ( kheta bhogane ke upalakSa meM ) kheta ke svAmIko diyA jAne vAlA annake rUpameM amuka parimANa nizcita kiyA huA eka kara 1 9 kharIpha ( barasAtI yA sAvanU ) phasalakA bhaag| 10 sahita 11 ravI ( vasaMta Rtu) kI upajakA bhAga / 12 kumAra- pada para 13 bhejA thA / 14 pAsa / 15 DoDiyA zAkhAkA kSatriya sAMDAkA putra bhIma | 16 taiyArI karAI thI / 17 pIche lauTatA | 18 vahA~ | 19 bhojana Adise sanmAna kiyA, atithisatkAra kiyA | 20 vahAMse / 21 taura-tarIkA, cAlaDhAla / 22 prakRti eka nirAle hI DhaMgakI hai| 23 kahalavAyA / 24 manA karane para bhI mAnA nahIM / 25 bhojanake kAraNa | 26 manomAlinya /
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 muMhatA naiNasIrI khyAna mAMga lIdhI' / ghor3A 40000 le Upara Ayo / nijIka AyA taThaM duradAsa paravatasiMgharo pUraviyo nai sIsodiyo neto bhAkharota ve vAMsa meliyA thA, su mAnasiMgharo Dero banAsa Upara gAMva moLeLA huvo cha / ne rAMNAro Dero lohasiMge huvo chai| udaipurasUM kosa. 9 uttaranUM / kosa 3 ro vIca chai / tada mAnasiMgha sikAra-ramato' asavAra hajAra 1000 rAMNArA DerAsU koseka' Ayo nai Aparo' Dero kosa 2 ika bAMsa rahyo, tarai' iNa dAvasUM dITho / vaDI ghAtameM Ayo / rANAnaM jAya kahyo "vegA huvo, jyU~ vaiThA chau tyUM caDho / mAnasiMgha baDI ghAtameM 4 | cALIsa hajAra ghor3A vAMsa melanai hajAra asavAraV Ayo / rAvaLo vaDo bhAga / keI mAra lAMchAM keI bhAja jAya chai16 / " tada rAMNejI caDhaNarI tayArI karI / paNa jhAle vIde caDhaNa na diyaa| savArai7 khaMbhaNora vanAsarai DhAhai18 veDha9 huI / rAMNA kanai asavAra hajAra 9000 tathA dasa hutA / kachavAhai beDha jiitii| rAMNeM hArI / iti saMpUrNa / atha mevAr3arA bhAkharAMrI20 vAta likhyate rUpajI-vAsaror3A desarai phaLasai2 chai / rUpajIsU kosa 3 jIlavALo dikhaNana23 chai| jIlavALAthI kosa 3 rIchera ugavaNanUM cha / rIchera vAghorArI khAMbha24 chai / jIlavAr3A nai rIchera. vIca amajamALaro vaDo bhAkhara chai / lAMvo kosa 5 chai / ulai-kAMnI25 kailavo cha / vAghorarai Agai ghATo gAMva chai| taThA Agai26 bhorar3Aro pahAr3a lAMbo kosa 5 uttara-dikhaNa chai / ta? bhorar3a nai machAvaLA vIca 1 senA mAMga kara lii| 2 donoMko / 3 pIche / 4 bhejA thaa| 5 zikAra khelatA huaa| 6 kosa bhara nikaTa A gyaa| 7 apanA (usakA) / 8 do kosa bhara 1 9 tava / 10 rasadAsane dekhA ki mAnasiMha acche dAvameM A gayA hai / 11 AkramaNa kara deM aisI sthiti meM A gayA hai / 12/13 zIghratA karo / jaise baiThe ho vaise hI car3hanekI taiyArI karo / 14 mAnasiMha bar3I ghAtameM A phaMsA hai / 15 zrImAnkA bar3A bhAgya ! 16 kaiyoMko mAra lete haiM aura kaI bhAga jAte hai / 17/18/19 dUsare dina prAtaHkAla khamanorake pAsa banAsa nadIke taTa para yuddha haA / 20. pahAr3oMkI 1 21/22 rUpajI-vAsaroDa mevAr3a dezako sImA-dvAra para sthita . hai| 23 ko 1 24 parvatako mor3ameM AyA huA hai| 25 isa ora / 26 vahA~se aage|
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ ... . muMhatA naiNasIrI khyAta samIMco gAMva kuMbhAvatAM sIsodiyAMro utana chai / udaipuratUM samIco kosa 17, rUpajIthI kosa 12 chai / kUbhaLamerasU kosa 10 samIco chai / taThA Agai machAvaLo pahAr3a kosa 7 lAMbo chai / gAMva 9 machAvaLA doLA' chai-1 smiico| 1 madAra / 1 macIda / 1 madArar3o / 1 ... varadAr3o / 1 varaNo / 1 gamaNa / 1 oruuN| machAvaLA Upara pANI ... ghaNo / jhAr3a ghaNA / veraNI nAvai / taThA Agai varavAr3o / taThAsU vara nadI nIsarI chai / banAsa nIsarI chai / taThA Agai ghAMsesro magaro kosa 1 lAMbo cha / taThA Agai pIDarajhAMparo magaro chai / ghAMsera nai pIDarajhAMpa vIca jhAMsanALo konaro kosa 2 chai / taThA Agai khamaNaro magaro cha / taThe lohasIMga gAMva chai / ta, eka choTI-sI nadI nIsarI chai| khamaNaro magaro uttara dikhaNa kosa 2 chai / taThA Agai IsavALaro magaro chai / kar3I gAMva vasai chai / giravArA bhAkharAMsU jAya lAgo chai / IsavALa udaipurasU kosa 5. uttara pachimarne cha / jIlavAr3AthI kosa 5 desUrI / desUrIthI kosa 1 ghANero, kuMbhaLamerarI. taLeThI' taTai / Agai kosa 2 kuMbhaLameraro pahAr3a kosa 15 rI giradavAyameM chai / sAdar3I, rAMNapura, sevAr3I tAI' kuMbhaLameraro magaro cha / sevAr3I kuMbhaLamerasU kosa 7 chai / taThA Agai rAhagaro magaro ch| nipaTa vaDI aidI Thor3a cha / pAMNI pahAr3a mAhe nipaTa ghaNo chai / gAMva 25 rAhaga doLA vasai chai| rAhaga kosa 16 lAMbo chai / rAMNArai vikho"vinAMNa rahaNanUM vaDI Thor3a chai / rAhaga sIrohIrA saraNauArai magara jAya lAgo chai / rAhaga kosa 15 lAMbo, kosa 15 panarai pahaLo2 chai / kosa 30 rI giradavAI cha / gAMvAM raita- sIravI 4, vAMbhaNa', vAMNIyA vasai chai| gAMvA~rI vigata - . ... bhAToda, bhUNoda, mAlhaNasU, nA~No, behar3o, pAdror3a, poMDavAr3o sirohiiro| vekarIyAro ghATo / jUhI nadI uThe cha / rAhaga bAlIsAMro 1 cAroM ora / 2 vRkss| 3 varNana. karanemeM nahIM Avai / 4 jahAMse vara aura banAsa nadiye nikalI haiN| 5 vasA huA hai| 6 ghANerAva 17 tlhttii| 8 vistAra meM 91 taka ! 10 atyanta vikaTa sthAna hai| / / surakSAke liye saMkaTa kAlameM / 12 caur3A / 13 prajA / 14 ekA kupakA
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 mu~hatA naiNasIrI khyAtaM utana' / jaragA nai N rAhagaM vIca A Thor3a deMseharo desa kahIjai / uNAM gAMvAM rajapUta, sAMsaNa 2 vasai chai / kharavar3a, caMdela, voDAMNA, cAMdaNa vasai chai / reta jyUM bhoga hai / cAvaLa, gohUM', ciNA, ur3ada ghaNA nIpajai | AMbA chai / vicalI - pAkha' machAvaLA ne jaragA vIca kuhAr3iyo naLo" kahIjai chai / udaipurasUM kosa 20 hai / kuhAr3Iyo naLo kosa 10 lAMbo chai / kaLaMjho revalI uThe gAMva hai| jarago kuhAr3iyA naLAsUM jImaNo cha / jaragArI pailI-kAMnI kelavAr3o nai dikhaNanaM rohir3o gAMva chai / kelavAr3AthI kosa 9 rohir3o hai / doLA-doLA' jaragArA gAMva chai / Upara-1 sAyaro / 1 AMtarI / 1 gur3ho / 1 kAkaravo / 1 kIsera 1 1 gUMdALI / jaragA Upara rAjA harIcaMdarI thApI gusAMIrI pAdukA chai taThe trisUla chai / jaragA Upara pAMNI ghaNoM / taThA Agai nAhesara bhADerarA magarA kosa sAta 7 rohir3AsUM chai, su rohir3AsUM lAge chai / dharatI nipaTa vAMkI " / gAMva aThai ghaNA chai / mevAr3a sIrohIrI kAMkaDa | nai mAraga piNa sIrohIne 12 udaipurasUM jAya / gAMva - 1 Dhola, 1 kamola, 1 sIMghAr3a, 1 bokhaMr3A / ghoghUMda bhAkhara ulai-kAMnai 13 bhADerathI kosa 4 ure pUrabanUM / gAMva dikhaNanUMgAMva aThai pAra - bAhirA 14 chai / au nipaTa 15 vaDA magarA / TagarAvatI, jhar3olarA magarA, gaDha AhorarA magarA, nAhesararA magarA, 1 1 nivAsa, ThikAnA 12 sAMsaNa ( zAsana) = sAdhu brAhmaNa Adiko kisI rAjA yA jAgIradArakI orase prAyaH usakI mRtyuke samaya saMkalpa karake dAnameM diye hue kheta vA grAma Adi jina para unakA nijI zAsana rahatA hai aura unase kisI bhI prakArakA kara nahIM liyA jAtA hai / kintu yahAM 'sAMsaNa' zabda dAnameM dI huI bhUmike arthameM vyavahRta nahIM huA hai / isa prakArako bhUmike bhoktAoMse tAtparya hai / ma~dira, maThoM Adiko pUjA Adi prabaMdha niraMtara calate rahane ke nimitta evaM cAraNa, bhAToM Adiko kAvya racanAoM para bheMTa svarUpa dI jAne vAlI bhUmi vA grAma bhI 'sAMsaNa' kahalAte haiM / kahIM-kahIM 'sAMsaNa' aura DolIko, kicit aMtara hote hue bhI eka hI mAnate haiM / 3 kharavar3a, caMdela Adi rAjapUta jo yahAM rahate haiM (unheM rAjapUta hone ke nAte koI muAphI nahIM hai) sAdhAraNa prajAkI bhA~ti bhoga Adi kara dete haiM 14 gehUM / 5 madhya- pArzvameM 16 nAlA / 7 usa ora 18 cAroM ora AsapAsa / 9 jaragA pahAr3ake Upara rAjA harizcandra dvArA sthApita gusAMIkI ! caraNa pAdukA hai / 10 vikaTa / 11 aura 12 ko| 13 isa ora / 14. apAra / 15 atyanta /
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 43 muMhatA naiNasIrI khyAta panorA bhADerA. magarA, paI-mathArArA magarA, devahararA magarA / iNA~ Agai mAMNacarA magarA kosa 15 kharaka mAhai / bhIla vsai| ..... ... iNA~-Agai' IDara disA gaMgAdAsarI sAdaDIrA . magarA, bhIla sai / iNAM Agai chALI-pUtaLIrA magarA, dalola. kalolarA magarA IDarasU kosa 7 urai / DUMgarapura nai deva gadAdhara vIca javAcharA magarA chai / bhIla basai / IDara DUMgarapurasU kosa 10 chai / pIpaMLahar3I sIroDarA magarA, chapana cAvaDa nai javAcha, jAvara vIca udepuratUM kosa 17 / cAvaLa, gohUM huvai / jhAr3a, pAhAr3a ghaNA cha / sUraja dIsai nahIM / bArabarar3ArA magarA, bhIla vasa / cAvaLa, gohUM Upajai / AMbA phUlAda ghaNo / taThA Agai DUMgaro desa chai / DUMgarapuratUM DAvo' vA~savAhaLau chai| vAMsavAhaLAthI' devaLiyA vIca mevADarA gAMva chapanarA jAMno,'jaganera chai / su desa mUMDala khiijai| gAMva dhIravada vaDavALAro paragano cha / aThai baDA bhAkhara cha / ghaNA jhAr3a chai / rAThor3a chapaniyA ara cahavAMNa vasai chai / taThA-urai" dhIravadathA AthuNanUM mevalarA magarA chai| taa gAMva chai - . 1 salUMbara / cUMDAvatA~ro utn| 1 bAharar3o / salUMbarathI 12 / 1 bAMbhoro / sAraMgaro / sAraMga deotAro12 utn| . . . bAharar3A salUMbara vIca vaDA pAhAr3a chai / bAharaDAthI kosa 3 udaisAgara AthavaNane chai / . udaisAgarasU kosa 1 dahabArI chai / .. dahabArIthI kosa 2 AhAr3a cha / AhADI kosa 1 udaipura chai / pIcholArI pALa mohala chai| udaipurasU kosa 5 sIMgar3iyAro bhAkhara pachama chai| vaMDo magaro chai / taThA Agai dhAraro pAhAr3a kosa 3 udaipuratUM chai / lAkhAhoLI 1 inake aage| 2 ora / 3 puSpoM vAle vRkSa paudhe Adi / 4 DUMgarapurakA / 5 vaayaa| 6 se| 7/8 gAMvoMke naam| 9 vaha / 10 maNDala ? 11 jahAMse isa or| 12 sAraMgadevake maMzajoMkA / 13 mhlmeN| 14. pshcimmeN| .. . hA
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta utarane cha / taThe cIravAro ghATo utaranaM chai / AMberI gAMva cha / .. cIravAthI' kosaM 2 ekaliMgajI chai / udaipurasra kosa 5 ekaliMgajI chai|... ekaliMgajIsU kosa 1 rAThAsaNaroM magaro cha / kosa 2 giradavAI chai| pAMNI nhiiN| ekaliMgajIsU kosa 1 jhAlAMvALo delavAr3o cha / delavAr3AthI kosa 7 koThAriyo cahavAMNAro cha / udaipurasUM kosa 12 cha / aThe delavAr3A koThAriyA vIca sahalasA magarA cha / koThAriyAsU ugavaNanUM mevAr3aro maMjha deza caur3o chai / ...... kosa 25 cItor3a koThAriyAsU chai, ugavaNa / cItor3athI kosa 1 aravaNarA magarA moTA chai / piNa Upara pAMNI nahIM / nai aravaNarA magarAthI kosa 2 paThAra cha / bhAkhara Upara gAMva chai| tikAM gAMvAMrI vigata- . paThArarA gAMva- . . .... ... 44 khairavarA / raita gUjara, vAMbhaNa / 84 ratanapurarI corAsI', cUMDAvatArI Thor3a / gohUM, ciNA nIpajai 94 veghamaro vaDo mulakaM / vaDI panavAr3I / gohUM, ciNA nIpajai / cUMDAvatArI tthodd'| veghamathI kosa 7 vIjholI paMvAra iNdrbhaaNnnrii| mahInALa tIratha mAMDalagaDhathI. kosa 7 vIjholI / gA~va 24 UparamALarA chai| vIjholIthI kosa 9 bhaMsaror3agaDha / vaDA bhAkhara chai| bhaimaroDavI kosa 9 koTo / pakrAito' hADAMvALo chai| . bhaiMsaroDathI kosa 1 bUMdI chai / . ... . . ... se| 2 cauhAnoM / 3 caur3I aura choTI pahAr3iye haiM 1 4 madhya / 5 pahAr3ako UparI samana bhAma 16 una / 7 4 gAMvoM vAle eka prAntako 'caurAso' kahA jAtA hai| utpanna hone haiM / 1 hATA zAkhA cauhAnaoNkara palAitA gAMva hai|
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta - bhaiMsaroDathI kosa 4 rikha-visaLapura mevAsa' chai / bhIla basai cha / bhaiMsaroDa paMcaLadesa / gAMva 25 lAgai / gAMva bArai havelIrA bhaiMsaroDasUM lAgai / - taThA-Agai' gAMva 45 kuMDALarA / mohila-mAMkar3Aro paraganoM kahAvai chai / udaipurathI kosa 50 / ... bhaiMsaroDasUM kosa 20 rAMmapuro / dakhaNa- kosa 12 tA~I rAmapurai disA bhaiMsaror3arI hada chai / bhaiMsaroDa he?' cAMmaLa nadI vahai chai / tIna nadI bhaiMsaroDarA koTa doLI phirai chai / bhaiMsaroDa koTa 1 bhItaro cha / bIjo khAI gaDharai AkAra par3a gaI chai / ghara 400 koTa mAMhe. vasai ch| ____ nadI tInarI vigataH-1 caaNbl| 1 bAMbhaNI / 1. pgdhoii| ___ mevaLa merAMrI12 nai paTe baMbhArArai / mAMhe sIsodiyA sAraMgadeotAro utana / iNAMro eka cheha15 udaipurathI kosa 6 udaisAMgararai nALe hada / bIjo cheha devaLiyAthI kosa 3 vaDo meravAr3o huto" / bUrar3a, baragar3a, bujamA, lar3amara, iNAM jAtAMrA meraM gAMva 140 mAhe rahatA, su eka vAra rAMNa jagatasiMgha kADhiyA hutA / pachai jhAle kalyANa araja kara nai urA annaayaa| hamAra rA~Nai rAjasiMgha mera parA kADha nai22 sigaLA23 gAMvAMmeM sIsodiyA, cUMDAvata, sakatAvata, rAMNAvata, vasIyAM24 sUdhA vasAyA chai / nai mera devaLiyAMrai meravAr3e gayA / vigAr3a karai chai / devaLiyAna mevala vIca mUMDaLaro mulaka kahAvai chai / mudai26 Thor3a dhIrAvada, taThe? hI mera vasaMtA / raita huvA cAlatA ke28 mevAsI huvA cAlatA / 1 bIsalapura vAloMkA 'rikha' nAmaka mevAsa (luTeroMkA rakSA syAMna) bhaMsaroDase cAra kosa para sthita hai 12 pAJcAla deza / 3 rAjA va jAgIradArako nijI sampattike / 4 vahA~se aage| 5 kahalAtA hai| 6 taka 1.7 nIce / 8 cambala 19 gar3hIke samAna eka dUsarI khAI bana gaI hai| 10 caMvale / brAhmaNI (brahmanI) 12/13 mevala mera-kSatriyoMkI aura vaMbhArAko jaagiiromeN| 14 inakA / 15 chor| 16 dUsarA / 17 thaa| 18 in| 19 nikAla diyA thaa| 20 pIche kalyANasiMha jhAlAne arja karake vApisa bulavA liyaa| 21 abhii| 22 nikAla krke| 23 samasta 1.24 vasIvAna, jAgIradArake kAmadAra Adi ve loga jinase kisI prakArakA Taiksa nahIM liyA jAtA hai..| nAI, kumhAra. Adi kaI jAtiyAM bhI jAgIrI meM vasIvAna hotI hai| 25 sahitaH / . 26 mukhya sthAna. dhIrAvada 27 / vahAM ho| 28 kii| :: :::..."
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta gAMva 140 lAgai / su rAMNa rAjasiMgha parA kADha nai rajapUta sAraMgadeprota vasAyA chai / piNa uThe pANI ghaNo lAgai chai' / na vsai| ..... ___ nAhesara bhIla dhaNI / vaDA syA~madharamI / rAMNArai cAkara ch| vaDerA rAvata kahAvai / hamAra rAvata narasiMghadAsarai mudai chai / bhAkhararo nA~va nAhesara chai / mudai Thor3aro nA~va gA~va jUr3o / paragano piNa jUr3Aro kahAvai chai / udaipurasU kosa 25 ghobUMdai lagato chai| sIrohIrA bhItaroTha, lagato ugavaNa disA nAhesara / ulai DhALa'nai AdhuNa disA bhAkhararai DhALa sIrohAro bhItaroTha chai / aMbAvathI kosa 10 tathA 12 nAhesararA gA~va 900 rI kehavata' chai / dharatI mAhe raita bhIla, kuLabI'; vA~NIyA, gUjara rahai cha / eka bhAkhara bhaadderro| kosa 10 lA~bo, kosa 2 phai| nAhesara kosa 12 lAMbo, paina kosa 2 / tiNa bIca jUDAro mulakaM / gAMva 1 vAMsa vIghA 500 tathA 700 khetI lAyaka / bIjI dharatI bhAkharAM heTha / jhAr3a - AMbA, rAMyaNa15 piNa AMbalI jhAr3a ghaNA / .:. dhAMna sALa, gohUM, ciNA, makI, ur3ada ghaNA nIpajai / vAlaraNa-kAkar3I ghaNI nIpajai / dIvANarai nAsa-bhAja vikhAnU vaDI Thor3a itarI19-. : itarA gAMvAM mAhe- . ... ......... :: 900 nAhesara, nrsiNghdaasjii| 20 panora, rA~No dAyALadAsa bhIla / . . . . 94 gaMgAdAsarI sAdar3I, gaMgAdAsarA potarA20 chai / . ... 140 jhAr3olI, TagarAvaTI / bhIla raita thakA rahai chai21| paTai jhAlAMRs221 " . . . . . . . . . parantu vahAMkA pAnI adhika lagane vAlA (asvAsthyakara) hai / 2 mataH vahAM nahIM rahate / 3 nAhesarakA svAmI bhIla 14 svAmIbhakta / 5 mukhya vayovRddha rAvata kahalAtA hai| 6 abhI pramukha rAvata narasiMhadAsa bhIla hai| 7 isa orake utaarmeN| 8 sirohI rAjyakA eka prAnta 1 9 kahe jAte haiN| 10 kalavI eka kRSaka jAti, paTela / 11 cauDAImeM / 12 caur3A / 13 poche, liye| 14 dUsarI / 15 khiranIkA vRkSa / 16 lAla cAvala, zAli / 17 eka prakArako kakar3I jo amlarahita aura laMbI hotI hai; vAlama vA vAlaNa kkdd'ii| 18/19 vipatike samaya mahArANAke bhAga kara jAneke liye itane surakSAke bar3e sthAna haiN| 20 pautra / 21 bhola prajAko svitimeM rahate haiN| 22 jhAlA rAjapUtoMkI. jaagiiriimeN| ..
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 47 muMhatA naiNasIrI khyAta ... 25 chALI-pUtaLI / IDararI kAMkar3a dalola-kalosasU lAge / - 250 javAca / bhIla rahai / DUMgararai pUThavAI bhIla khaMgAra bhagAro rahai chai / kosa 150 mAhe bhIla chai / / banAsa nadI nIMsarI tairI hakIkata - ... jaragArA bhAkha rathI nIsarI / tiko jarago udaipurasra kosa 29 chai / uThAthI rohir3e gAMva Avai / jako rAjA haracaMdaroM vasAyo chai / uThAthI kosa 2 gAMva varavAr3o mevAr3aro taThe Avai / Agai kaThAr3a gAMva madAra gAMva mAchameM nai ghAMsArarai magare bIca nIsarai nai kAMma-sakarAhI gAMva vasai chai taThe Avai / uThAthI khabhaNora Avai, udaipurathI kosa 12 / uThAthI koThAriye Avai / taThA Agai gAMva mohI tuMvarAMvALe Avai / taThA Agai gAMva kurAja Avai / taThA Agai mIramI pahunai Avai / uThA Agai gAMva chAkaralo puraro cha / purasU kosa 6 Agai mAMDaLagaDharai Akole Avai / uThA Agai jAvada-naMdarAya vIca nIsara nai gAMva cIhaLI Avai, uTha coleraro pArasanAtha chai / uThA Agai pAr3aloLI jAjapuraro gAMva cha, ta, 'Aya nai jAjapura Avai / taThAthI' sAvar3arai gAMva devaLI Avai / Agai DAbara toDArai gAMva Avai, ta? khArI" vadhanora vALI bheLI huI / Agai toDAthI kosa 4. gokarNa rAha chai!2 / baDo tIrtha chai / madhukITabha tapasyA kI chai / rAvaNa tapasyA kI chai taThe Avai / taThA Agai toDArA gAMva visaLapura rAvara Avai / taThai sIsodIye rAyasiMgha mohala'' karAyA cha / taThA Agai vaNahaDai huya' DhUMka AI / pache maloraNairai gAMva jhuupdd'aakhedd'e|6 sohar3a bhaMgavaMtagaDha saisabhArijai malIraNairai vIchaMdainai huya7 jIrotaro gAMva hADotIro huya nai Agai khaMDaragaDha cAMbaLa bheLI huI18 / taThe devI varavAsaNaro thAMna chai / . 1 pIchekI ora / 2 niklii| 3 jisakI 4 vaha / so / 5 vahA~se / 6 vahA~ / 7 ho kara / 8 gA~vakA nAma / anya pratiyoM meM 'bAkaralo' likhA hai| 9 vahA~se / 10 gAMvakA nAma ToDAkA / / / eka nadIkA nAma / 12 ToDAse Age 4 kosa gokarNa mahAdeva nAmaka prasiddha tIrthasthAnako jAnekA mArga hai| 13 purANoMmeM vaNita madhukaiTabha daitya / 14 mahala / 15 ho kara / 16 gA~va 17 ko ho kara 18 se mila gii| 19 jahA~ para kachavAhoMkI kuladevI 'varavAsaNa'kA maMdira hai|
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 muMhatA naiNasIrI khyAta vAta pahalI yUM suNI thI / saMvata 1624 cItor3a tUTI / taThA parcha rAMNa udaisiMgha Aya udepura vasAyo', su khir3Iye khIMvarAja kahyocItor3a tUTI pehalI varasa 5 tathA 10 udaipura rANai udaisiMgha vasAyo tho / udesAgara paNa pehalI karAyo cho| cItor3a tUTI pachai rAMNo udaisiMgha AyoI nhiiN| ghocUMdai hIja rahyo / rAMNa udaisiMgha saMmata 1629 ghobUMdai kALa kiyo / rANA pratApa TIko ghobUMdai huvo| kachavAho mAnasiMgha ka~vara thako gujarAta gayo tho| pAcho vaLato' nIsariyo tarai salUMbara Ayo, tarai rAMNo ghocUMdai cho / udaipura mAnasiMghane mehamAMnI karI, tiNasUM verasa' huvo / pachai mAnasiMgha pAtasAha kanai gayo / hakIkata khii| tada mevAr3a Upara vahIra huvo / khaMbhaNora ver3ha huI / taThA parcha rAMNAmeM vikho hIja rahyo / saMmata 1671 rAMNo amarasiMgha sAhajAde khuramasU miLiyo / taThA pachai rAMNo amarasiMgha udaipura Ayo / taThA pachai rAjathAMna3. udaipura huvo / rAMNAnUM mevAr3a huI, tada mevAr3a Upara paMcahajArI jAta,paMca haz2Ara asavAraro munasaba diyo cho / tiNarI jAgIrameM itarI Thor3a dIvI chI'5- .. .: 1 mAMDaLagaDha, saMmata 1711 utariyo tho / saMmata 1715 vaLe pAcho diyo / rupiyA. 200000) . .1 vadhanora, saMmata 1711 utarIyo tho| saMmata 1715 vaLe diyo chai| . . 1 phaliyo, uro liyo saMmata 1694 pAtasAha saahijhaaN| . , 1 jiharaNa gAMva 12, devaLiyArI gar3AsiMdha chai / .....: : 1 isa prakAra / 2 vi0 saM0.1624 meM cittor3a TUTa gayA (cittor3ameM parAjaya ho gaI), jisake bAda rAnA udayasiMhane A kara udayapura basAyA / 3 jisake sambandha meM khir3iyA cAraNa khIMvarAjane isa prakAra kahA / 4 thA / 5 AyA hI nhiiN| 6 mara gyaa| 7 rAnA pratApako rAjya tilaka ghobUMdAmeM huA / 8 rAjakumArako sthitimeN| 9 pIche lauTatA / 10 niklaa| 11 manomAlinya / 12 java mevAr3a para car3ha kara ravAnA huaa| 13 rAjasthAna / 14 rAnAko jaba mevAr3a milI taba mevAr3a para (rAnAko) pAMca hajAra jAta aura pAMca . . hajAra savArakA manasaba diyA thA / 15 jisakI jAgIrameM itane sthAna diye the 1-16 jAnta : ho gayA thaa|-17 phUliyA, jo pahile mevAr3ameM thA aura zAhajahAMne jise vi0 saM0. 1664: . meM jabta kara liyA thA (use vApisa nahIM diyA) 118 nikaTa / ........ ......
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 49 muMhatA. naiNasIrI khyAta 1 bhaiMsaroDa, gAMva 124 khakhara-bhakhararI' Thor3a chai, raaNnnaarai| 1 mImaca, gAMva 45 chai / cItor3asUM kosa 15, ru0 2,25000) / 1 vasAr3a, saMmata 1694 paiMjArakhAMna rAvata kesarIsiMgha mAra liiyo| manadasora nijIka / 1 suNera, gAMva 12 rAMmapurA kanai / saMmata 1694 meM taagiir| 1 DUMgarapura, saMmata 1694 tAgIra kiyo / saMmata 1715 vaLe diyo| 1 devaLIyo tAgIra kiyo tho / saMmata 1715 vaLe diyo / 1 vAMsavAhaLo eka vAra utarIyo cho / hamai to rAMNArai chai / 1 veghama, gAMva 94, cItor3asUM kosa 12, bUMdIsUM kaaNkdd'| ru0 10,000) / 'vAta 1 cAraNa AsIye giradhara khii| saMmata 1719. rA bhAdavA sudI. 9 nai mAMDavaro pAtasAha vahAdara eka vAra gaDha cItor3a Upara aayo| gar3ha gheriyo tiNa dina cItor3a TIke rAMNo vikramAditya sAMgAro, vALaka chai| hADI karametI hADA naravada bhAMDAvatarI beTI / tiNarai peTaro udesiMgha, vikramAdita sago bhAI' chai / pachai kitareheka dina gaDha ekaNa tarapha bhiLiyo' / sIsodIyA khAMDArai muMhai gayA / ta, AdamI 14 siradAra kAma AyA / titarai mAMhale bAharale vAta kIvI" / gaDha Upara pAtasAharA AdamI gayA, tarai rAMNArA AdamI taLeTI Aya nai salA krii| udaisiMghanUM kaula-bola de nai pAtasAharai pAMva le gayA / cAkarI rANA udaisiMgharI kabUla karI / bahAdara pAtasAha udaisiMghanUM le nai kUca kiyo| kitarAheka dina huvA / pAtasAha bahAdararai beTo na chai14, tarai amarAve5 padhAra nai araja pohcaaii| 1 sthAna vizeSakA nAma (vn-prvt)| 2 janta / 3 punaH de diyaa| 4 aba to rAnAke adhikArameM hai| 5 cittor3agar3ha para car3ha kara aayaa| 6 kokhakA / 7 sahodara bhAI / 8/9 kitaneka dina bAda gar3hameM eka orase praveza kara adhikAra kara liyaa| 10 zizodiyA talavArake muMhase kAma aaye| 11 itanemeM bhItara aura bAhara vAloMne paraspara vAtacIta kii.| 12 udaisiMhako vacana de kara bAdazAhake caraNoMmeM le gye| 13 kitaneka dina ho jAneke bAda / 14 nahIM hai| 15 taba rAjAoMne jA kara arja phuNcaaii|
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA neNasIrI khyAta pAtasAha to pukhatA' huvA chai / koI eka bhatIjo khoLe lyo / .. tarai pAtasAha kahyo-'rAMNAro bhAI khUba chai / vaDA ghararo chorU chai'|.. iNanUM hUM musalamAna kara nai khohakai leisa' / ' A vAta musakasa thapI / (udaisiMgharA cAkarAM A vAta suNI) udaisiMghaneM khavara huI / iNe' vicAra kara naiM rAtarA nAsa Ayo / parabhAta huvAM' pAtasAhana khabara huI, kahyo-udaisiMgha nAsa gyo| tarai pAtasAha turata vA~sai cddhiyo| satAvI gaDha Aya gheriyo / tarai udaisiMgha, vikramAditya doyAMna" kADha nai'iNAMrI13 mA hADI karametI jahara kara vaLI / hADI karametI sAthai itarI vaLI-- 1 hADI krmetii| 1 karametIrI beTI 1 / khIcI bhArathIcaMda paraNAI hutI / 1 vaira vikramAditarI 1, hADI kalA jagamAlotarI vettii| 1 rA. devIdAsarI beTI / itarI karametI sAthai vaLI / iNa mAmale18 itarA rajapUta kAma AyA1 rAvata dUdo rtnsiiro| 1 sIsodiyo kamo ratasIro / 1 rAvata vAgho suurmcNdro| 1 hADo urajana naravadaro / 1 rAvata sato ratanasIro / 1 rAvata vAgho sUrajamalota / 1 sonagaro mAlo, bAlAro / iNaro utana devaLIyArI kaaNkdd'| 1 soLaMkI bhairavadAsa nAthAvata / proLa kAma Ayo, su cItor3a bhairava proLa kahAvai chai / 1 rAvata devIdAsa sUjAvata20 / 1 vRddha / 2 goda le lIjiye / 3 bahuta acchA hai / 4 bar3e gharakA putra hai / 5 isako meM musalamAna banA kara goda le luuNgaa| 6 taya huI 17 isane / 8 bhAga kara A gyaa| 9 hone para / 10 zIghra hii| 11 donoMko / 12 nikAla kara / 13 inkii| 14 jauhara kara jala gii| 15 vyAho thii| 16 strI, ptnii| 17 jagamAlakA putra / 18 yuddha meM / 19 polameM mArA gayA ataH vaha cittor3a kA daravAjA bhairava-pola kahalAtA hai / 20 sUjekA putra /
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta 5.1 1 sIsodiyo nago siMghAvata' / jagAro bhaaii| . 1 jhAlo siMgha ajAro / itarA rajapUta kAma aayaa| bAta eka rAMNA kuMbhA cita bharamiyArI- . : - koI samaMda mAMhe sAha gayo tho| tikai eka mRtaka deha dIThI' thI / tiNarI vAta rAMNA kuMbhAnUM khii| tada rAMNo kuMbho cita-bharamIyo huvo| kyUMhI rovai, kyUMhI bole / tada kuMbhaLamera rahatA, su gaDha Upara eka Thor3a mAMmA-kuMDa chai / mAmA var3a cha / ta, rAMNo baiTho tho / kuMbhArai beTo mudAyata Udo tho, tiNa kuMbhAnUM kaTArIyAM mAra nai Apa pATa baiTho' / tada bhalA-bhalA rajapUta tiNAM ghaNo buro mAniyo / ApatI' sako vaDA ThAkara mana khAMca rahyA" / koI darabAra Avai na chai / nai bhAI beTA mela dIyA chai12 / pachai rAyamala IDara tho, 'tiNasU kahAva karanaiM chAMnai ter3Ayo / rAyamala Ayo tarai vaDA ThAkarAMrA beTA Udai kanai rahatA, tiNAMna14 pAMca baDe ThAkurai kahAr3Iyo-udA misa kara . kaThIkA dina 4 reka' sikAranUM le nIsaro / pachai vo kaMvarAMro sAtha le nIsariyo / vAsai rAyamalanUM vaDA ThAkura hutA su le nai cItor3arai gaDha Upara le AMNa sIMghAsaNa vaisANiyo20 / TIko kADhiyo / vAjA vajAyA / kavarAMnUM umarAve ter3a liyA / UdAyU~ kahAr3a melIyo22thAro kALo mUhaDo3, tUM paro jAvai24, nahIM to tonU rAyamala mArasI / pachai Udo sojhata Ayo / keI dina vasIrai duharai rhyo| eka vAta suNI hutI- kaMvara vAghArI beTI paraNiyo huto / pachai vIkAneranUM gayo / uThI hIja mUvo / uNarI olAdaro to koI vIkAnerarI tarapha chai / .. . siMghakA putra / 2 vikSipta / 3 jisane / 4 dekhI / 5 kabhI, kuch| 6 rAjyakA mukhya adhikAra rakhane vaalaa| 7 gaddI para baiThA / 8 jinhoMne bahuta burA mAnA / 9 Apase / 10 samasta / 11 mana khIMca liyaa| 12 bheja diyA hai| 13 bulaayaa| 14 jinako 15 khlaayaa| 16. bahAnA karake / 17 kahIM bhii| 18 cAreka / 19 le niklo| 20 pIchese rAyamalako, bar3e ThAkura jo the unhoMne usako lA kara cittor3ake gar3ha siMhAsana para biThA diyaa| 21. bulA liyaa| 22 kahalA bhejA / 23/24/25 terA kAlA muMha, tU yahA~se calA jA, nahIM to tujhe rAyamala mAra degaa| 26 mNdirmeN|
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta dUho sAkharo' UdA vApa na mArajai, likhiyo lAbhai rAja / desa vasAyo rAyamala, saraco na eko kAja2 // rAMNA rAjasiMghanUM pAtasAhI tarapharI itarI jAgIrI chai-.. tiNarI vigata likhI chai cha hajArI jAta / cha hajAra asavAra tyAM-mAMhe pA~ca uvAMrAuradI / eka hajAra duasapAha / rupiyA-dAMma AsAMmI 1700000) 69000000) / talava jAta' cha hajArI 300000) 12000000) / khAsa jAta cha hajArI 1400000) 56000000) / tAbInadAra' asavAra 6000 tiNameM eka hajAra duasapAha 1700000), 69000000), 500000), 2000000) / inAMma 2200000), 99000000) / tinakhAha 125000 ), 96000000) / sUbai ajamera ru0 1250000), 47500), 190000) / sirakAra ajamera paragano 1 / 47500) 19 / pra0 jojAvara 1727500 ), 69100000) / sarakAra cItor3a mahala 27-25000), 1000000) / pra0 havelI mokIlI mohala 2-55000), 220000) / ' . pra0 udaipura mahala 3 / 4000), 2200000) / pra0 araNo mahala 275000), 1100000) / / pra0 iMsalAMmapura kosAthaLa. 3750), 150000) / pra0 isalAmapura mohI 97500), 350000) / pra0 UparamAla va bhaiMsaroDa mahala 2-50000), 20000 / / 1 sAkSIkA / 2 dohekA bhAvArya he udayasiMha ! tujhe apane pitAko nahIM mAranA cAhiye thaa| rAjya to bhAgyameM likhA ho to milatA hai| terA eka bhI kAma siddha nahIM huaa| rAjya tere choTe bhAI rAyamalako vadA thA jo dezako vasAnekA adhikArI ho| 3 tinameM / 4. vinA varadoke / 5 dviguNita / 6 rupayekA cAlIsavA~ bhAga / 7 vyaktigata vetana smbndhii| 8 mukhya 2 vyaktiyoMke vetana sambandhI / 9 pratyeka samaya hAjira rahane vAle savAra /
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 'muMhatA neNasIrI khyAta pra0 bedhU 20000 ), 900000 / / .. ... pra0 vaNora 200000), 9000000) / . pra0 pura 75000), 300000) / pra0 jIraNa 275000 / / pra0 sAhijihAnAbAda kapAsaNa 125000), 500000) / pra0 sAdar3I 25000), 1000000) / pra0 sAhijihAnAbAda kaNavIra 7500 ), 30000 ) / pra0 ghosamana 35000), 200000) / - pra. madAre 500000), 200000) / mImaca mahala 31250 ), 50000 ) / . pra. hamIrapura 250000), 10000000) / pra0 badhanora 200000), 9000000) / - pra0 maMDalagaDha 400000), 16000000) / . pra0 DUMgarapura 200000), 9000000) / . pra0 vAMsavAhako 1727500 ), 69100000) / 375000), 15000000) / sirakAra kuMbhalamera mehala 95 tyAM mA~he mahala 62 pahAr3AM maaNhii| bAkI mahala 23 tyAM mAMhe mahala 3 sAhijAde khurama rANA amara Upara Ayo' tada rAjA sUrajasiMghanUM inAma diyA thA, tyAMrI jamai na thI, su rAMNA rAjasiMgharai chai-1 goddhvaadd'| 1 saaddd'ii| 1 nADUla / bAkI mahala 20 tyAMrA nAma paDhiyA na jAya / 2150000 ), 96000000 ), 50000), 2000000 ) sUvo mAlavai paragano / 1. vasAr3a 2000000), 99000000) / . . . vAta 1 sIsodiyA rAghavade lAkhAvatarI / rAghavadenUM rAMNa kuMbha, rAva riNamala mAriyo . tikaNa samaya rAMNo kuMbho mokaLota cItor3a rAja karai nai rAvaghade dharatI mAMhe kyUM hI ujAr3a-vigAr3a karai / tarai rAMNa kuMbha rAghavadenUM car3ha kara AyA / 2 jinako jamA nahIM thI, ve rANA rAjasiMhake adhikArameM haiN| 3 usa samaya / 4 kahIM kucha 1 5 lUTa-khasoTa /
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta mAraNo tevar3iyo / pachai eka dina rAghavade daravAra Avato tho|| paharaNanUM AMgI hutI / tiNarI bAMha DhIlI hutI, su AdhI kAr3hI thii| tarai Aya nai eka bAMha rAMNa kuMbha pakar3I nai eka pAkhatI rAba riNa mala pkdd'ii| nai donAM bagalAM rAghavaderai kaTArI lagAI / su rAghavade kaTArI lAgatAM AparI' kaTArI dAMtAMsU kAr3hI' / tarai iNAM vAMha chor3a dI / tara yo jalevakhAnA niisriyo| iNAM hAtha chor3a diyA / jAMNiyo kaTArI savaLI lAgI chai, Apai heTho par3asI' / nai titarai proLarai bAraNa' Ayo / titarai eka rajapUta jhaTakArI dInI su mAtho tUTa par3iyo / su mAtho par3iyAM hI uTha dor3Iyo / tarai sglaaii|" aLagA huvA, tarai Aparo' mAtho dupaTIsauM kar3iyAMrai doLo bAMdha jaleva Aya nai Aparai ghor3e car3hiyo nai AparA gharAMnUM khar3iyA' / parabhAta huvo tarai par3Avala cItor3asUM kosa 17 cha, taThe gAMva nijIka Ayo / tarai koI vaira piNahAra jiNa dIyo / tarai kahyo-'dekho koI mAMTI20 mAthA vigara caDhiyo jAya chai |'su vA baira maile-mAthe hutI / tiNarI chAyA pdd'ii| tarai rAghavade ghor3AsU chiTaka par3iyo22 1 uTha 5 ka23 sAta bairAM rAghavaderI, par3AvalathI Aya nai vaLI24 deg su rAghavade sIsodiyo pUjIjai chai / * sAkharo gIta rAya-AMgaNa rAMNa : kuMbhakrana rUTha, hAthAM grahe hiMduvai-rAya / kAr3hI rAghava bhalI kaTArIdAMtAM, sarasI Upara25 DAya // 1 // 1 vicAra kiyaa| 2 aNgrkhii| 3 eka orase / 4-apanI 1 5 nikaalii| 6 pAsakI rAjya-sabhA / 7 apane Apa nIce gira jAyagA / 8 itane meM / 9 vAhira / 10 sira gira jAne para bhI uTha kara daur3a gayA / || saba hii| 12 alaga / 13 apanA 14 dupaTTese / 15 kamara / 16 pAsa / 17 apane / 18 claayaa| 19 panihArina-strI / 20 manuSya 21 vaha strI rajasvalA thii| 22 gira gyaa| 23 athavA 24 par3Avalase A kara satI huI / 25 gItakA artha-hiMdupati rAjA kubhakarNane krodha karake . rAjya AMganameM rAghavadevake hAtha pakar3a liye| usa samaya rAghavadevane apane dAMtoMse apanI kaTArIko khUba nikAlA, jo usake Upara dAva = AkramaNa karanevAloMse eka zreSTha (parAkrama) kI vAta thii|. .:. .
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta .... vAta 1 vIThU jhAjhaNa' kahI.... mAMDavarA pAtasAharo mevAr3a jejiyo lAgato / su jada rAMNo rAyamala rAja karai / su rAyamala syA~No' ThAkura huvo, su kyUMhI' bolato nhiiN| rAyamalarai beTo prathIrAja huvo / su prathIrAja sikAra ramaNa gayo tho| su sikAra ramatAM eka lugAI ghar3o bhariyAM jAvatI thI, tiNarai sokalArI lgaaii| su goDhavAr3aro loka aocho-bolo' to huvai chai / tarai uNa lugAI kahyo-"kaMvarajI mAro ghar3o kAMI phoDiyo / isar3A' taravAriyA' cho, to mevAr3a jejiyo lAgai chai su paro chor3Avo' / titarai pAkhatIrA" UbhA thaa|2 tiNAM uNanUM DarAI / kahyo-"tUM bola matI / " nai prathIrAja boliyo-"kyUM ho ThAkarAM! A kAMI kahai chai ?" kiNaheka kahyo, A yUM kahai chai-"AkhI mevADanUM mAMDavarA pAtasAharo jejiyo lAgai chai, su kaMvarajI chur3Avo nI kyUM ? 14" tarai Apa kahyo-"jejiyo le chai su kuNa chai ?" tiNa kahyo"tike pATaNa koTa mAMhe hIja rahai chai / ve dIvAMNarA cAkara na chai / ve mAMDavarA pAtasAharA cAkara chai / jejiyo ugharAvai15 chai / " tada dIvAMNa kuMbhaLamera rhtaa| nai kaMvara A vAta suNa nai sikAra rama pAcho 1 jhAjhaNa nAmaka voThU jAtikA caarnn| 2 jajiyA nAmaka eka kara jo bAdazAhI samayameM hiMduoMse liyA jAtA thaa| 3 zAnta svabhAvakA / 4 kucha bhii| 5 zastrakA agrabhAga, cUMkalA, noka / (yaha zabda 'cUMkalo' vA 'cUMkalI' honA cAhiye / mAravAr3a meM 'cUMka' nokadAra kolako kahate haiN| gAr3I meM jute hue bailoM Adiko calAneke liye lakar3Ike agrabhAgameM painI cUMka lagA kara banAI huI 'cUMkalI' kAmameM lAI jAtI hai, jise 'Ara' vA 'parAMNI' bhI kahate haiN| gor3havAr3ameM 'ca' 'cha' Adi varNoM kA uccAraNa 'sa' kI bhAMti hI kiyA jAtA hai ataH yahA~ 'cUkalo' vA cokaloke. sthAna 'sokalo' likhA gayA hai| 6 apazabda bolane vAle / (prasaMgameM to strIkI orase ochA bolanA nahIM pratIta hotaa| isake viruddha priyorAjake oche vyavahAra aura prajAkI eka strIke sAtha durvyavahAra aura apamAnakA sAhasapUrNa, samucita aura preraNAdAyaka kaTAkSamaya uttara hai, jo vAstavika aura samayocita hai| yahI nahIM, jo usa samayake zAsakagaNoMko kartavya-hInatA aura niraMkuzatA evaM dUsarI ora sarvasAdhAraNameM deza aura jAtike apamAnake anubhavakA paricAyaka hai|)7 aise / 8 talavAra calAne vAle / 9 haMTavA de / 10 itanemeM / 11 pAsa vAle / 12 khar3e the| 13 samasta / 14 usako kuMvarajI kyoM nahIM haTavAte ? 15 jajiyA vasUla karate haiM /
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ 56 muMhatA naiNasIrI khyAta Ayo, tere sAthanUM kahyo' - "Apa turakAMnUM mArasyAM / khavaradAra rahajyo" tada sAtha kahyo - "dIvAMNasUM gudarAvo" prathIrAja ko"mhe' dIvaNasUM gudarAvasyAM / mAralyo / " pAcho koTameM AvatasamA' tUTa par3iyA' / DerA Upara mAra lIyA / pache dIvAMNa A vAta suNI / tara prathIrAjasUM rIsAMNA' / prathIrAja kahyo - "dIvAMNa ! Apa to ghaNAI dina dharatI bhogavI" / hama mhe moTA huA / dIvAMNa ! virAjyA raho" / mhe dharatIrI khavara lesyAM 12 | " su mAMDavarA pAtasAharo umarAva lalAkhAMna toDai raito su uNarI tAvInaro 3 loka aThai jejiyo ugharAvaNanUM Avato su prathIrAja mAriyo A pukAra lalAkhAMna kanai pUgI / tarai lalAkhAMna caDhiyo / caDhatI hI nai magaropa, Akolo, a mevAr3arA gAMva che, su mAriyA " / loka baMdha kiyA 5 / tarai pukAra AI, prathIrAja kanai / tada prathIrAja kuMbhaLamerasUM caDhiyo dina-AthavatAMro" / su parabhAta jAya toDai lalAkhAMnanUM mAriyo / mAra nai sAthanUM pUchiyo - kyUM ThAkurAM ! aThAyI sUrajamala khIMvAvatanUM kiNa tAkathI mAriyo jAya 7 ? tara kiNaheka kahyo-hAM rAja ! sUrajamala AThamaro- AThama 8 gAMva UMTALAvaraM kanai cAraNa devI chai tirai Ave hai " " 14 -18 - vAta mevAr3a rAMgA amarAro vikho chai20 pAtazAha jahAMgIra dRr3ha lAgo chai / sAhijAdo khurama, abadulo lAreM hai / su iNAsUM udaipura vApasa AyA, 4 arja karo, 13 1 aura kumArane isa bAtako suna kara jaba vaha zikAra khela kara taba apane sAtha vAloMko usane kahA / 2/3 apana turkoMko mAra deMge / pUchA jAya 15 hama 16 arja kara deMge / 7 Ate samaya / 8 TUTa par3e / 9 10 Apane to bahuta dinoM taka dezakA rAjya kara liyaa| 11 dIvAna ! raheM / 12 hama dezakI sAra-samhAla kareMge / usako adhInatA ke manuSya 1 14 lUTa liyA 1 15 vahA~ke manuSyoMko qaida kara diyA / 16 saMdhyA samaya 17 kisa prakAra mArA jAya 1 18 prati aSTamI 1 19 cAraNa devI hai usake darzanako AtA hai / noTa- prasaMga apUrNa likhA huA pratIta hotA hai| 20 mevAr3akA rANA amarasiMha gupta rItite pahAr3oM meM vipattike dina kATa rahA hai / - 21 haTha para car3hA huA hai 1. 22 pIche lage : hue haiN| 23 inase 1 12 nArAja huA / Apa aba baiThe
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ 57 muMhatA naiNasIrI khyAta 17 chUTo che / kita eka dinA cAvar3AMrA hI magarA ' abadULe chur3AyA / su rAMNo amarasiMgha ghaNo hIja pachatAvo karai chai / bhavanUM kahai chai - "bhIMva ! dekha ! AMpAMthI 2 cAvaDAMrA magarA chUTA / A var3I Thor3a chUTI / monUM udaipura chUTAMro dhokho na huvo titaro iNa Thor3a chUTAMro pachatAvo huvai chai / iNa Thor3a-chUTatAM eka rAtIvAso' o bIjo abadUlai sUno kiyo to ghaNo buro dIsasI' / tarai bhIma tasalIma kara kahyo - " avasa dIvAMNa ! Aja abadUlAthI iso mAmalo karUM 20, lar3ato 2 abadulArI DoDhiyAM tAMI" jAU" dIvAMNasUM kahane 2 vidA gat 3 | suA khabara abadulainai huI, ju ! bhIMva vIdA huvo su kahai chai 14- "hU 15 lar3ato 2 abadUlArI DoDhiyAM tAMI " jAIsa 7 / " su abadUla hI ghaNA 18 pAtasAhI loka umarAva thA su doDhiyAM rAkhiyA chai / bhIMva dina ghar3I 4 caDhatAM vidA huvai chai / su pahalI to keI AparI " dharatIrA loka turakAMsUM jAya milIyA thA, tyAMsUM 20 mAmalo kiyo / pachai rAta AdhI ekaro 22 abadUlArA lasakara Upara tUTa par3Iyo su pehalI to ADai dhaMsa 22 AyA su vAr3ha nAMkhIyA 23 | ghaNA ghor3A, rajapUta, pAtasAhI loka DerA mAriyA 24 | yUM karatAM mArato kaihato "Avai mAharAMNo amarasiMgha 25 / " su asavAra hajAra doyasUM doDhiyAMraM muMha 26 Ayo / abadUle hI ghaNI jAbatA 27 kIvI thI / doDhI ghaNo sAtha 28 su aThai lar3AI huI / ghaNo taravAriyAMro rITha par3iyo / pAtasAhI loka, siradAra, mAMNasa 30 50 tathA 60 vaDA umarAva mAriyA / aTha 1 pahAr3a | 2 apanese / 3 rakSAkA yaha bar3A sthAna bhI chaTa gayA / 4 mujhako / 5 utanA / 6 pazcAtApa hotA hai / 7 rAtako rahanekA ( bhaya rahita ) sthAna | 8 yaha / T/8/9 yaha dUsarA rAtrinivAsakA sthAna bhI abadulene apane se chur3avA kara sUnA kara diyA to bahuta burA dIkhegA | 9A praNAma karake / 10 yuddha karUM / 11 taka | 12/13 kaha kara ravAnA huaa| 14 bhIma apane Upara car3ha kara ravAnA huA hai aura vaha kahatA hai ki / 15 maiM / 16/17 Dyor3hI taka calA jAU~gA / 18 bahuta se / 19 apanI hI / 20 unase / 21 lagabhaga AdhI rAtako / 22 sAmane | 23 kATa ddaale| 24 DeroMkA nAza kiyaa| 25 yoM mAratA jAtA aura kahatA jAtA thA ki 'mahArANA amarasiMha A gayA hai' / 26 Dyor3hIke dvAra para A gayA / 27 prabaMdha kiyA thA / 28 sainika 29 talavAroMse ghamAsAna yuddha huA / 30 manuSya |
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58 muMhatA naiNasIrI khyAta bhIvarA hI mANasa 20 tathA 25 jInasALi yA pdd'iyaa| paDiyApar3iyA kahatA 'doDhiyAM tAMI to gayA / AghI cUrI jAya nahIM / " Agai tike vahAdara silahAM-kiyA- UThiyA / tiNathI-DoDhI cUrI jAvai nahIM / Agai bhIMvara hI loha eka doya lAgA, nai Apa jiNa ghor3e caDhiyo tho, jiNa ghor3Aro paga par3iyo / joyo , jyUM. Agho jANaro tola kyUM hI nahIM / tarai rajapUte bhIvanUM pAcho vALiyo / kaTaka bArai12 AyA tarai Aparo13 ghor3o chiTakanai par3iyo / tarai ghor3Aro paga nilaMga4 chiTaka par3iyo / tarai bhIMva kahyo-'doDhiyAM Agai ghor3Aro paga pdd'iyo|' vIjai15 ghor3e caDha nai calAyA su dIvAMNa chapanarai magarai tho / bhIMva Aya mujaro kiyo| rAtarA mAmalArI bAta khii| dIvAMNa vohata rAjI huvA / bhIvarI ghaNI dilAsA16 karI / kahyo- "sAbAsa bhIMva ! baDo mAmalo kiyo|" pachai17 iNa mAmalA huvAM pachai18 avadUlo cyAra19 mAsa tA~I dIvAMNarI phoja Upara doDiyo nahIM20 / / gIta khita21 lAgA vAda binaha khUdAlama, sUtA aNI sanAhe sAtha / thApai khurama jevar3A thAMNA, bhIva karai tivar3A bhArAtha // 1 // huvA pravAr3A hAtha hiMduvAM, asura siMghAra huvai aaraaNnnaa| 1 pakhareta ghor3oMke savAra / 2 ghAyala par3e-par3e kahate the ki Dayor3hiyoM taka to paha~ca hI gaye / 3 Age zatruoMkA cUrNa karake nahIM pahuMcA jA sktaa| 4 kvcdhaarii| 5 jisase Dyor3hI para khar3e zatruoMkA nAza kiye binA Age nahIM jAyA jaataa| 6 / talavArake ghAva / 7 ghor3ekA pAMva TUTa gyaa| 8 dekhA / 9/10 to Age bar3hanekA koI upAya nhiiN| bhImako pIchA lauTAyA / 12 bAhira / 13 apanA (usakA) / 14 ghor3ekA pAMva TUTa kara alaga jA girA 15 sare / 16 khAtira, sanmAna / 17 phira / 18 vAda / 19 cAra / 20 dIvAnakI . (mahArANAkI) senA para car3hAI nahIM kii| 21 pRthvIke liye donoM (dillI aura mevAr3ake) bAdazAha aise yuddharata hue ki donoM apanI senAke sAtha kavaca dhAraNa karake hI soyA krte| . kharramane jitane thAne sthApita kiye bhImane vahAM jA kara utane hI yuddha kiye // 1 // hiMduoMke hAthoM (yazasvI) yuddha hue jinameM turkokA apAra saMhAra huA / .
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ : muMhatA naiNasIrI khyAta sAha Alama mUkai sahijAdo, rAyajado thApa liyo rAMNa // 2 // maMDiyo vAda dilI mevAr3AM, samaharatiko dihAr3e sIMva / avasa na paiThA kisA bhAkharAM ? bhAkhara kisa na viDhiyo bhIMva ? / / 3 / / AraMbha jAMga amara dhara Upara, lar3ai amara chala tAMma laga / -- Avar3hiyo ghaTiyo asurAyaNa, khUmAMNa mAMjasiyo khaga / / 4 / / 56 vAta sodo - bArahaTha' thAharU 2 cItor3aro / bUMdI rAMNA khetArI vAra mAMhe hADAM lAla' kanai gayo huto / su lAla vAta kahatAM kuMI dIvAMNa disA buro boliyo" A / tarai thAharU peTa mAra mUvo" / koI kahai chai - kamaLa - pUjA kara mUvo / tiNa dAvai sIsodiyAM hADAMrai vaira par3iyo / ghaNA dina adAvata vuhI' / ghaNo vaira dhukhiyo / pachai sIsodiyAMsUM hADA pauMca sakai nahIM'' tarai vaira bhAgo11 A / sIsodiyAM 12 siradAra hADAMrai paraNiyA-2, naiM gAMva 12 A 24 bUMdI rAva dAyajai 13 diyA, bUMdI naM 14 udhara zAhaAlama khurramako bhejatA hai to idhara rANA amarasiMhane apane bhAI ( rAyajAdA ) bhImako niyukta kara diyA hai || 2 || dillI aura mevAr3a vAloMke paraspara aisA yuddha jamA jo una dinoMke yuddhoMkI eka (carama ) sImA thI / turka kaunase pahAr3oM meM nahIM ghuse aura bhImane unakA pIchA kara kaunase pahAr3oM meM yuddha nahIM kiyA ? || 3 || amarasiMha apane AraMbhakAlase hI yuddha lar3atA rahA / usane jitane bhI AkramaNa kiye unameM musalamAnoMkA bala kSINa hotA gayA / isa prakAra khumANake vaMzaja amarasiMhane apanI talavArako pavitra kiyA // 4 // 1 cAraNoMkI eka zAkhA / 2 cAraNakA naam| 3 samaya / 4 bUMdIke har3A lAlasiMha | 5 thA / 5 A lAlasiMhane bAta karate samaya dIvAna ( rAnA khetA) ke saMbaMdha meM kucha bure zabda kahe / 6 taba thAharU peTameM charI mAra kara mara gayA / 7 sira kATa kara / 8 isI kAraNa / 9 zatrutA calatI rahI / 10 zatrutA adhika jaga utthii| 11, 11 A phira jaba hAr3e sIsodiyoMko nahIM pahu~ca sake taba jAkara zatrutA miTI / 12 bAraha sisodiyA saradAroMne hADoMke yahAM vivAha kiyA / 12 A daheja meM gAMva 6 hI diye haiM bhUla se 24 likha diye gaye haiM / gAMvake nAma bhI chaH hIM haiM / 13 daheja | 14 aura /
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta mAlagaDha vIca / gAMvAMrA nAma 1 jIlagarI 1 dhanavAr3o 1 vAjaNo 1 khiNIyo 1 bhIlar3iyo (1 baMko) . itarA gAMva diyaa| vAta paThANa hAjIkhAMna rAMga udaisiMgha veDha' haramAr3e huI, tiNarI dhavavAr3iye khIMvarAja likha melI' / saMmata 1714rA vaisAkha mAhe___ hAjIkhAMna paThANa Upara mAladerI phoja ajamera aaii| rA0 prathIrAja jaitAvata / tada hAjIkhAMna rAMga udaisiMgha ka. AdamI meliyA / kahyo-"mAMha rAja mArai chai / mhe to rAvaLA thakA baiThAM chAM / " tara rAMNo asavAra hajAra 5000 sUM turata caDhiyo / ajamera Ayo / tarai rAThor3e bheLA hoya nai prathIrAja kahyo-'Ape hI marasyAM / rAva mAladerai Age hI vaDA ThAkura thA su sArA kAma AyA cha / nai Apai marasyAM to ThakurAI haLavI par3asI10 / Apa uTha jAva sAtha bheLo karaneM lar3AI krsyaaN|" iNa bhAMta rAThor3e samajhAya nai prathIrAjanUM pAchA mAravAr3a le gayA / su prathIrAja khisAMNo thako bagar3I rIyo / vArai utariyo / gAMvameM na gyo| nai iNa mAmalai rAMNA sAthai siradArarAva surajana, rAva durago, rAva jaimala mer3atiyo, sAthai hutA / taThA parcha rAva mAlade vego hI kaTaka kiyo| su rAvajIrai mer3atiyAMsU khusAMNa hutI13 / su rAva mAlade kahai mer3atA Upara jAsyAM / nai rAva prathIrAja kahai ajamera jAya rAMNArA sAthasU ver3ha karasyAM / su pachai rAvajI meDate AyA / mer3atiyAMsU veDha huii| rAva prathIrAja kAma Ayo / veDha hArI / rAva rAMNArI to vAta aThai hIja niivdd'ii| taThA pachai kitareka14 dine rA0 tejasI DUMgarasiyota nai vAlIsA sUjAnUM rAMga udaisiMgha kahyo-- the ajamera jAya nai hAjIkhAMnanUM kaho-"mhe thA- rAva mAlade kanA 1 yuddha / 2 davavAr3iyA zAkhAke cAraNa khIMvarAjane liva bhejii| 3 bheje| 4 mujhako pravIrAja mAratA hai| 5 hama to Apake AzrayameM baiThe haiN| 6 ikaTThe ho krke| 7 ko 18 hama hI paraspara mreNge| 9 pahile bhii| 10 aura hama mareMge to apanI ThakurAI azakta ho jaaygii| 11 prathIrAja lajjita ho kara bagar3ImeM jA kara rahA 12 bAhira tthhraa| 13 khaTaka thii| 14 kitnek| ...
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta 61 rAkha liyA chai / the mhAne keheka hAthI, kyuMheka sono, thAharai akhAr3o chai tiNameM raMgarAya pAtara chai su mhAnUM do|" tarai ThAkurAM rAMNAjosUM kahyo-"hAjIkhAMna bhalo mANasa chai nai vikhAyata thako cha / dIvAMNajI vaDo upagAra kiyo chai / su hAjIkhAMna A vAta kahAr3iyAMro jugata na chai / " su A vAta dIvAMNa mAMnI nhiiN| yAM ThAkarAMnai mAMDAM meliyA / . a ajamera gayA / A bAta kahI tarai hAjIkhAMna kahyo-"mhArai deNanai ... to kyuhI nhiiN| nai pAtara to mAharI bairaBA chai|" tada iNa vAta Upara hAjIkhAMna nai rAMNArai adAvada huI / tarai rAMNArA paradhAnAMnUM to sIkha dIvI10 | nai rAva mAlade kanai AdamI 2 AparA11 meliyA / . mhArI madata karAvo / tarai rAvajI asavAra 1500 rA0 devIdAsa jaitAvata sAthai de nai meliyaa| devIdAsa jaitAvata, rAvaLa megharAja, lakhamaNa bhAdAvata, jaitamAla jaisAvata, bIjA hI ghaNA ThAkura sAthai de nai meliyA / su au3 piNa ajamera aayaa| bheLA huvaa| rAMNo Apa piNa udaipurasUM caDhiyo / dasa desota4 sAthai huvA / rAMNo haramADai aayo| hAjIkhAMna piNa haramAr3e aayo| bale vIcarA tejasI nai bAleso . sUjo phiriyaa| dIvAMNajInUM kahyo-"veDha nai kiijai| pAMca hajAra " paThANa nai hajAra rAThor3a dorA mrsii|' su A vAta dIvAMNa mAMnI . nhiiN| kheta buhArIyo / aNI bAMTI16 / ta?17 hAjIkhAMna dAva kiyo / sAtha tho su Age Thela Ubho kiyo / nai asavAra hajAra 1000 sUM Aya bhAkharIrai oTai jAya Ubho rahyo / nai rAMNo Apa harolArA20 . aNI mAMhe tho su goLarA aNI mAMhe jAya Ubho rhyo| tarai hAjIkhAMnanUM A khabara AI tarai hAjIkhAMna goLarI aNI mAthai tUTa par3iyo21 / tarai sAsa 1 kitaneMka / 2 kucha / 3 tumhAre pAsa striyoMkA dala hai usameM raMgarAya nAmakI eka nartakI hai, jisako mujhe do| 4 hAjIkhAna bhalA AdamI hai aura saMkaTagrasta hai| 5 ataH hAjIkhAnako yaha bAta kahalavAnA yogya nahIM hai| 6 ina ThAkuroMko balAt bheja diyA / 7 nrtkii| 8 merI 8A. strii| 9 zatrutA utpanna ho gii| 10 ravAnA kiyaa| 11 apne| 12 dUsare bhii| 13 ye| 14 dasa bar3e ThikAnoMke jaagiirdaar| 15 raNakSetrako sApha kiyaa| 16 senAke agrabhAgameM rahane vAle vIroMkA baMTavArA kiyaa| 17 vahAM hAjIkhAnane eka cAla clii| 18 apanI senAko Age bheja kara khar3I kara dI / 19 Ar3a meM / 20 senAke agrabhAgameM thA so pRSTha bhAgameM A kara khar3A rahA / 21 TUTa pdd'aa|
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta rAva duragAro ghor3o vddhiyo| tada durago hAthI cddhiyo| hAjIkhAMna phoja mAMhe Ubho tho, tiNa duragArA hAthInUM kaTAro vAhI / tIra 1 rAMNA udaisiMgharai lAgo / tarai phoja bhaagii| ta, itaro sAtha rAMNAro .. kAma Ayo-1 rA0 tejasI DUMgarasIyota, 1 vAlIsA sUjo, 1 DoDiyo bhIva, 1 cUMDAvata chItara au to siradAra nai AdamI 100 vIjA' kAma AyA / nai AdamI 150 hAjIkhA~narA kA~ma AyA / nai AdamI 40 rAva mAladerA kaoNma aayaa| rAvajIrai iNa mAmale meM mer3ato Ayo / .. taThA pachai hAjIkhA~na Upara pAtasAharI phoja aaii| pacha hAjIkhA~nanUM rAva mAravAr3a mA~he eka vAra jaitAraNarai gA~va lauThIdharI-nIMvoLa ANiyo / pachai keI dina aThai rahyo / nai pacha hAjIkhA~na gujarAta gyo| pachai pAtasAhanUM hasanakulI mAlama kiyo| ajamerasUM hAjIkhA~na mAravAr3a gayo ch| tarai pAtasAha hukama kiyo| jiNa rAkhiyo chai tiNanUM mAralyo / tarai phauja jaitAraNa Ai / tarai hAjIkhA~na to nIsariyo' / pachai rAva ratanasIyU~ nai jaitAraNa maarii| vAta rA~NA amarArai vikhai , rAvata nArAyaNadAsa acaladAsota sakatAro potaro0 rA~NA sagaranUM jAya miliyo| tada sagaranUM citor3a ghaNA paraganAsU thii| nArANadAsaro sagara ghaNo Adara kiyo / gA~va 64sU veghama, gA~va 64sU ratanapura diyo / taThA hacha kitareka dinai rANA amarArai nai pAtasAharai meLa huvo / tarai sagarasUcItor3a utrii| sagara paro gayo / cItor3a rA~NA amarAro amala huvo / piNa veghama rANArA AdamI gayA tyAnUM12 rAvata nArANadAsa amala de nahIM13 / tarai dIvANa rAvata meghanUM veghama Upara vidA kiyo| tara megha AdamI 2 melanai rAvata nArANadAsa kahAr3iyo14-"zrI dIvAejI ApaNe15 mAita chai| ApaNA 1 kaTA 1 2 kaTArI pheNkii| 3 itanA / 4 dUsare 15 gAMvakA nAma (lottotii-niiNvol)|.. 16 le aaye| 7 nikala gyaa| 8 rAva ratanasIko mAra kara jaitAraNako lUTa liyA / 9 sNkttmeN| 10 pautra / 11 adhikAra ho gyaa| 12 unko| 13 adhikAra karane nahIM dete| .. 14 kahalavAyA / 15 cittor3ake rAnA (amarasiMha) 1 16 mAtA-pitA haiN|
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ - muMhatA naiNasIrI khyAta . jorarI Thor3a kAI nahIM nai monUM vidA kiyo chai , su ApaNo ghara eka chai , su the mo AvatA~ pehalI gA~va chor3ajyo" tarai rAva sahIsamadhotarai gA~va chor3a bArai gUDho diyo', iNA gA~vameM amala kiyo, A vAta rAMge amarasiMgha suNI / tarai cahuvA~Na balUnUM ve ghamarI tasalIma karAI? / A bAta megharai bhAI-baMdhe sunnii| tarai turata meghanUM khabara poha~cAI / megha veghama balUnU dInI suNI nai ghaNo buro mA~niyo / kahyomaraNarI veLA mhAnU nArANadAsa Upara melijai, nai vAghAro balUnU dIjai, to mhAnU cAkara jA~NiyA nhiiN| veghama kai. cUMDAvatArI, kaill sakatAvatArI / cahuvA~Na kuNa ? tarai megha pAdharo12 veghamathI3 udaipura Aya nai paTo chor3iyo14 / tarai kaMvara karana bola bAhyo15-"itaro ahaMkAra karo cho, to pAtasAha kanai jAya mAlapuro paTai kraavjo|" pachai megha sAmAMna karanai pAtasAha (jahAMgIra) kanai gyo| pAtasAha rAMNArI vikhArI vAta puuchii| rAvata megha sArI bAta khii| pAtasAha rAjI huvo / rAvata meghanU mAlapuro paTai diiyo| taThA pacha6 kitareka dine rAMga kaMvara (karaNa) nUpAtasAha kAMnInU calAyo / tada kavara karananU rAMga amarai18 kahyo-'meghanU dAvai tyU kara manAya lAvajyo" su kavara karana mAlapurai Ayo, tarai megha sAMmo Ayo20 / mehamAMnI karI / pAMtIya baiThA21 / thALI parUsI22 / tarai karana hAtha khAMca baittho| tarai megha vinatI kInI / kuNa vAstai ? tarai kavara karana kahyo-"thAMnU dIvAMNajI bulAyA chai| Avo to hU jImU23 / " tarai megha kahyo-"mhe thAMrA 1 yaha Thaura bala-parIkSAkI nahIM hai / 2 mujhe sasainya bhejA hai| 3 mere Anese pahale hii| 4/5 taba rAvane usake kahaneke anusAra gAMvako chor3a bAhira Akara apane liye kisI rakSita sthAnameM DerA ddaalaa| 6 inhoMne gAMva para adhikAra kara liyaa| 7 tava cahuAna balU ko veghamakA paTTA kara denekI svIkRtike upalakSameM mujarA krvaayaa| 8 mujhko| 9 jIta meM prApta kI huI jaagiirii| 10/11 veghama yA to cUDAke vaMzajoMkI athavA sakatAke vaMzajoMkI 12 sIdhA / 13 se 14 jAgIrIkA adhikAra chor3a diyaa| 15 taba kumAra karanane tAnA maaraa| 16 jisake baad| 17 bAdazAhakI ora bhejaa| 18 amara (siNh)ne| 19 jaise ho vaise / 20 tava megha svAgata karaneko sAmane aayaa| 21 bhojana karane ke liye eka paMkti meM baitthe| 22 thAlImeM bhojya-padArtha parose gye| 23 tuma Ao (mere sAtha calo) to maiM bhojana kruuN| 40 I
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ 64 muMhatA naiNasIrI khyAta viseriyA-cAkara chAM / jyUM the kahasyo tyUM karasyAM / piNa hU~. pAtasAhajItUM sIkha kara AvasyAM / " pachai megha jAya pAtasAhajIsUM sIkha karI / pachai rANA amarasiMgha kanai Ayo / pachai rAMgaNe ghaNI mayA . .. krii| rAvata megha mAMgiyo su paTo diiyo| tikAM gAMvAMrI vigata vedhama 14 / 84 ratanapurarI corAsI 42 goThoLAva / 12 vInoto 12 vAMsiyo-popaLiyo / 3 gAMva, udepura nijIka khar3a-IMdhaNanUM / isar3o paTo mevAr3ameM kiNahI huvo nhiiN| TakA lAkha 250000rI . rekha suNIjai ch| taThA pachai mAmalo 1 sakatAvata nai rAvata megharai huvo, tiNarI vAta rAvata meghanUM veghama paTai chai / su veghamarA eka gAMva mAhe sIsodiyo pItho vAgharo, sakatAvata rahai ch| tiNarai nai rAvata megharai kyUMhIka aNavaNata huI11, tarai uNanUM megha kahAr3iyo / tUM mhAro gAMva chAr3a de| tarai o gAMva chADai nhiiN| tarai megha pIthA vALo vALi yo12 / tada rAvata nArANadAsa acalAvatanUM pAtasAhIrI dIdhI bhaNAya paTai13 / tarai pItho Aya rAvata nArANadAsa kanai pukaariyo| mAharai14 tUM vaDairo rAvata, nai mhAM mAre15 megha atarA havAla7 kiyA / tarai nArANadAsa kher3a18 krii| rAThor3a jagamAlota, ratanasIyota, cAMdAvata sIsodiyo, AparA bhAIbaMdha asavAra 1200 karI veghama Upara claayaa| su megha to taThA pehalI dina 1 tathA 2 paraNIjaNa gayo tho| gAMva veghamathI kosa 15 1 hama Apake visoriyA sevaka haiM / (vise riyA cAkara-vazIvAnoMkA eka bheda hai, jo vazIvAnoMse bhI vizeSatA rahatA hai - ye saba prakArake lAga aura kara Adise mukta hote haiN| . 2 jyoM Apa kaheMge tyoM hI kreNge| 3 AjJA lekara aauuNgaa| 4 kRpA kii| 5 una / 6/7. . udayapurake samIpa tIna gAMva ghAsa aura Idhanake liye| 8 aisA! 9 kisIko bhii| 10 pIthA vAghAkA putr| 11 usake aura rAvata meghake kucha anabana ho gii| 12 rAva meghane .. pIthAvAlA gAMva jalA diyA / 13 una dinoM rAvata nArAyaNadAsako vAdazAhakI orase diyA / huA 'bhiNAya' gAMva paTTe meN| 14 mere / 15 meremeN| 16 itane / 17 durdshaa| 18 apane vIroMko bulaayaa|
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta chai| taThe piNa thor3I bohata jAMNa meghanUM huii| vAMsa megharo beTo narasiMghadAsa ghare tho| rAvata nArANadAsa to jAMe megho ghare chai / AdamI 2 nArANadAsa Agai veghama meliyaa| kahyo-"jAya rAvata meghanUM kaho, bArai Ava / " nArANadAsa Ayo / su AdamI Aya dekhai to rAvata paraNIjaNa gayo chai nai narasiMghadAsa tho tiNanUM jAya rAvata nArANadAsare AdamIe kahyo / tara narasiMgha to buro huvo| koTa jar3a baisa rahyo / pachai sakatAvate veghama doLo ghor3o pheriyo| hAthI 1 megharo sIMva mAMhe saila gayo tho, su urolIyo / hAthI 1 le bhaNAya aayaa| bIjo vigAr3a kyUM hI na kiyo| vaDo bola khATiyo' / taTho pachai rAvata megha paraNIjaNa gayo tho su aayo| vAta suNI / gAho lAjiyo / beTA narasiMghadAsathI ghaNo buro mAMnIyo / kADha diyo / kahyo-"mhAMnUM muMhaDo mata dikhAdha"tiNa Upara cUMDAvatArA sAtha megha ter3A meliyA / vaDI kher3a krii| vaDa-vaDA rajapUta sako ThAkura cuMDAvata Aya bheLA huvaa| asavAra 5000 hajAra Upara bheLA hvaa| rAvata megha veghamathI cddhiyo| 'majala eka aayo| sakatAvata - piNa asavAra maraNIka3 bheLA huvA / pachai rAvata megha hIja vicAra kara diittho| ghara 1 chai| gota kadama husI / tara ApasUM hIja pAcho .. vaLiyo / bhAIbaMdha sigaLA16 mAnasiMgha karaNotaM bIje7 ghaNo hI ...... khyo| sakatAvata pravAr3A vadasI / ' iNa Agai kaThai hI phira saMkA nhiiN| piNa megha kahyo- "jAMNo su dunI kaho / mosUM20 to gota hatyA nahIM huvai|" uThAthI megha phira aayo| pachai pa~vAra kesoMdAsasaM ... kyUM bolAcAlI huii| tarai megho kesodAsa Upara aayo| bhaiMsaror3a paTai thita chai| kesodAsa beTAM 2 sUM sAMmo aayo| bAja mUvoM21 / pachai rANaiH rIsa kara megha rAvata chudd'aayo| ..i} - : 1 jaankaarii| 2 piiche| 3 aadmiyoNne| 4 nArAja hogyaa| 5 koTake kimAr3oMko banda kara andara baiTha gyaa| 6 meghakA eka hAthI yoM hI phirane caraneke liye jaMgala meM gayA huA thaa| meghake ghara para nahIM honese usane apane vacanakA pAlana kiyaa| 8 khUba lajjita huaa| 9 nArAja huAM / 10 nikAla diyA / 11 mujhako muMha mata dikhaao| 12 bulaayaa| 13 mautase nahIM Darane vaale| 14. gotra hatyA hogii| 15 pIchA lauTa gayA / 16 samasta / 17 ityaadine| 18 sakatAvata vijaya kara jaayNge| 19 duniyA cAhe. so kaho / 20 mujhase / 21 lar3akara mara gyaa|
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta sIsodiyA cUMDAvatAMrI sAkha / saMmata 1722 poha vadI 5 khir3iyai khIMvarAja likhAI - 1 sIsodiyo cUMDo lAkhAvata, 2 rAvata kAMdhaLa | 66 2 kUMtala 2 mAMjo / 2 tejasI 2 rAvata kAMdhaLa cUMDAvata / 3 rAvata ratanasI kAMdhaLota / 4 rAvata do / hADI karametIrai mAMmale cItor3a kAma Ayo / 4 sato / cItor3a kAma Ayo / karametIrai mAMmale / 4 karamo | cItor3a kAma Ayo / karametIrai mAMmale / 4 rAvata sAMIdAsarai nuM khoLe' liyo / 4 rAvata khaMgAra ratanasIro / 5 rAvata pratApasiMgha / vAMsa vAhaLa kAma Ayo / 6 sAlavAhaNa / 5 rAvata kisano khaMgAra | 6 rAvata tejo| U~TALI kAMma Ayo / . 7 rAvata mAnasiMgha | 8 rAvata prathIrAja / 8 rAvata rUghanAtha / salUMbara paTai / 6 ratanasI / 6 lADakhAMta kisanAvata / 7 jasU / 8 pharasarAma 1. .5 rAvata goyaMda khaMgAraro / veghama paTai / nAuve - vAghare kAMma Ayo / 6 rAvata megha / 7. rAvata narasiMghadAsa / .8 rAvata jaitasI / gAMva 24, AThAMNo paTai / 7 rAvata rAjasiMgha / veghama paTai / 8 mahAsiMgha / 1 goda -1.
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 jo godota | muMhatA naiNasIrI khyAta 6 kevaLa dAsa goyaMdota / 6 acaLadAsa goyaMdota / 4 khetasI ratanasIro / jiNa sagaro bAlIso mAriyo / 5 nAthU ( rtnsiiro)| 6 sahasamala / 7 veNIdAsa / 3 siMgha kaLo / 4 nago / karametIrai mAMmale cItor3a khAMDare mUMDe kAMma' Ayo / 1 5 beTo tho su cItor3a jUharameM baLiyo / 4 jago / mahI nadI Upara cahuvAMNa karamasI sAMvaLadAsa mAriyo, The kAma Ayo / 5 pato jagAvata / saMmata 1624 cItor3a kAMma Ayo / 6 kalo / 7 narAiNadAsa / rAMNapura kAMma Ayo / 8 vAgha / nAnho thako mUo / 6 sekho / 7 dalapati / mohanasiMgha / 7 rUpasI / : 8 paMcAiNa / rUpasIro / 8 bAlo / 6 karana patAvata / 7 naraharadAsa 8 jaganAtha | mAnasiMgharai khoLe / jasavaMta / 8 sujAMNasiMgha / 7 mAnasiMgha / 1/2 khar3agase mArA gayA / " 67 21
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta 68 8 kesodAsa 8 sUrajamala / 8 kcro| 8 jagatasiMgha / 7 maadhosiNgh| 8 govrdhn| 8 dduuNgrsii| 8 jgruup| 8 rAmasiMgha maansiNhro| 8 prtaapsiNgh| 7 rAjasiMgha karanota / 8 gjsiNgh| 8 savaLa siNgh| ... ............. 4 sAMgo siNghott| 5 gopALadAsa / vAkAroLIrI veDha kAma Ayo / ... : . 6 valU / vikhAmeM mIca mUvo / . . . 6 kcro| 7 iMdramANa / 7 prsraaNm| 6 jiivo| 7 amro| 7 bhopALa / 7 kmo| 5 dUdo sA~gAvata / rAMNapurarI veDha kAma aayo|: :.. 6 acaLo / mAMDaLa kAma aayo| ... :: .. 7 jaita / 8 kAMna / 7 uudo| 1 mRtyuse marA (yuddha meM nhiiN)| .. .
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA neNasIrI khyAta 6 iisrdaas| 7 hmiir| 7 gokaLadAsa / kailavo paTai / TakA lAkha 400000) rI rekha / 7 prathIrAja / 5 jaimala sAMgAvata / vasIrA magarAM kAma Ayo / vikhemeM / 6 narAiNadAsa / - 7 goiMdadAsa / 7 gokaLa daas| vasIro prgnopttai| TakAM lAkha 300000)rI rekh| 6 pUro jaimaLota / 6 mAnasiMgha jaimalota / 4 sUrajamala / saMNapurarI veDha kAMma Ayo / .6 mohaNadAsa / 7 kisana / sAhar3AM paTai / TakAM 20000) rI rekha / 7 ajbsiNgh| 6 jaganAtha / 6 sahasamala-1 7 karana . 7 bhopata . 7 suMdaradAsa / .. 8 ctrbhuj| 2 kUtaLa cUMDAvata / 3 nArANadAsa / . 4 kmo| 5 maaNddo| 6 jso| 6 lUNo / 7 sabaLa siMgha / 7 raamsiNgh| 1 vasIke pahAr3oMmeM / ..... ...
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMhatA naiNasIrI khyAta 7 dduuNgrsii| 2 mAMjo cUMDAvata / 3 niibo| 4 suratAMNa / 4 suuro| 5 sAMvaLa daas| 6 krmsii| 6 krn| 7 raajsiNgh| 7 sabaLa siNgh| 2 tejasI cUMDAvata / 3 rAvaLa sAMvaLa dAsa / vAta sIsodiyA DUMgarapura vAMsavAhaLAMrA dhaNiyAMrI.. au' rAvaLa karanarai veTA rAhapa, mAhapa huvaa| tiNa mAhe rAhapa rAMNArA? .. cItor3a dhnnii| rAvaLa mAhaparA vAgar3a dhnnii| au sadA cItor3arA. rAMNArI cAkarI karatA / parcha sai dillIrA pAtasAhA~sU piNa rajUAta rAkhai chai / vAgar3anUM gAMva 3500 sai lAgai / . AdhA DUMgarapura vAsai AdhA vAMsavAhaLA vAMsa huvA / pehalI to ThakurAI DUMgarapura mudai hutI / pachaitUM rAvaLa udaisiMgha gAMgairai sUdhI to vAMgar3a eka chatra bhogavI / nai rAvaLa udaisiMgharai veTA 2 huvA-rAvaLa prathIrAja nai jagamAla .... huvA / su rAvaLa prathIrAja, udaisiMgha mUvAM TIkai baittho| jaMgamAla dharatI vArai niisriyo| tiNa Upara rAvaLa prathIrAja kADhaNanUM phoja vidA kiivii| tiNa mA~he siradAra co0 mero vAgar3iyo, rAva paravata lolA- ..... Diyo chai| su au jagamAla Upara gyaa| A dharatI mAhetA jagamAlanUM gheca kADhiyo / jagamAlarA gADA luuttiyaa| kaI rajapUta maariyaa| jagamAla hAthAM-par3atAM10 nAsa gayo / bhAkhare paiTho11 | dharatI vasa karane ... 1ye| 2 rAhapa rANAke vaMzaja cittor3ake dhnnii| 3 aura mAhapake vaMzaja vAgar3ake : dhaNI / 4 samasta / 5 AnejAne aura hAjirIkA saMbaMdha / 6 mukhya / 7 jagamAla apane . .... dezase bAhira nikala gayA / 8 meM se| 9 khader3a diyaa| 10/11 jagamAla pakar3e jAnekI . sthiti meM hote hue bhI ati tvarAse bhAga gayA aura pahAr3oMmeM ghusa gyaa|
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta . au pAchA DUMgarapura aayaa| maiM jAMege chai mana mAMhe mhe vaDo kAma kara AyA chAM / su mhe kyUMI vadhAro paavsyaaN'| mAMharo ghaNo mujaro husii| su rAvaLa rai koI khavAsaNa-dhAibhAI huto sArthe / su phoja mAMhIthI' Agai vadha nai gharai Ayo tho| tiko pachai rAvaLa prathIrAjarai mujarai Ayo / tarai uNanuM jagamAla Upara phoja gaI tI tiNarI hakIkata ekaMta ter3a pUchI / tarai au loka kyUMhI maraNa-mAraNarI vAta samajha nahIM / tada rAvaLa Agai kahyo-"jagamAla mAraNarI ghAta mAMhe Ayo huto, piNa cahuAMNa mere, rAvata parabata TALo kIyo' / " iNa pAMNIrA poTalA soha sAcA kara bAMdhyA / ve ThAkura phoja le DUMgarapura AyA / tarai rAvaLa prathIrAja mAhe vaisa rahyo / iNAMro mujaro hI liyo nhiiN| au dilagIra huya Derai gayA / pachai AparA itabArI cAkara khavAsa pAsavAMnAM sAthai iNAMnUM ghaNA oLaMbhA kahAr3IyA / "the lUNaharAMmI huvA / jagamAla jANa diiyo| bohata burI kii| mhe thAMnU donUM vAsa rAkhAM nahIM / " iai kahyo-"mhe to bhalI cAkarI karI cha / rAvaLajI na jAMNiyo to bhalI huii|" tarai uNa sAthai iNAMnUM tIna pAMnArA bIr3A meliyA hutA su dIyA / tada au rIsAyanai caDhiyA / su gharai gayA nhiiN| ja710 jagamAla bhAkhare tho, ta1 au dona kosa eka Upara Aya utariyA / Aparai gharamAMhe vaDA AdamI paradhAna thA, su jagamAla kanai meliyA / kahAr3iyo-'thAMro dina vaLiyo / thArai dharatIrI cAha chai to vegA Aya mhAMsU milo' iNAMrA : paradhAna jagamAla kanai gayA / sArI bAta samajhAI, kahI / tarai jagamAla kahaNa lAgo / monU iNAM ThAkurAMro besAsa13 Avai nhiiN| tada paradhAnAMsU sapata kara14 jagamAlarI hada-bhAMta15 khotara karI16 / pachai jagamAla paradhAnAMnU sAthe kara cahuvAMNa mero parabata kanai ve pAdharA AyA / sIlakola17 karar3A huvai chai / tisar3A karanai iNAM ThAkurAMnai jagamAla 1 so hama kucha (pRthvIke rUpameM) aura inAma paayeNge| 2 satkAra / 3 rAvalake sAthame koI khavAsa-dhAbhAI sAthameM thaa| 4 meM se| 5 sevAmeM aayaa| 6 ekAntameM bulAkara ... pUchA / 7 parantu cauhAnoM, meroM aura rAvatane pahAr3akA Azraya liyaa| 8 isane sabhI jhUThI vAtoMko saccI karake dikhAdI / 10 jhaaN| 11 thaaN| 12 tumhAre dina phira gaye arthAt acche dina aagye| 13 vizvAsa / 14 zapatha / 15 atyadhika / 16 AzvAsana diyaa| 17, 18, - 19 jitanI bhI kar3I pratijJA hotI hai vaisI karake ina ThAkuroMko jagamAlake pAsa le gye| : rA .. .. . 2
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72 muMhatA naiNasIrI khyAta 10 13 | 19 kanai le gayA / iNa AparA AMNa jagamAlarA gADAM bheLA kiyA' / bheLA huya sArA dharatI vigAr3atAM huvAM thAMNA Thor3a-Thor3a mAriyA / mAsa 4 tathA 5 mAMhe dharatI ghaNakarI sArI sUnI kIvI / taraM prathIrAja AparA paradhAMna hutA, tiNanUM ter3a pUchiyo' - kAsUM kiyo cAhIjai ? 5 tarai uNe kahyo -- "mhe to kyUM samajhAM nahIM / jiNa rAjasUM A vAta vINatI: karane kaDhAyo chai, uNarA samajhaNarI chai / "7 tarai prathIrAja paradhAnAMtU kayo-"huI su niivdd'ii'| mhe yAMnUM" vigara pUchiyAM vicAra kiyo, tiNarA phaLa mhe rUr3A bhogavAM chAM ? 12 | hama the bhalo jAMNo jyUM karo 2 ! mosUM dharatI rakhai rahe nahIM | 3 tarai prathIrAjarA paradhAMna rAvaLarai kaha vAta karAya, bolabaMdha le 14, jagamAla, merA, paravata kanai gayA / vAta sArI merA parabatasUM kIvI / kahyo - hameM eka huvo 15 | kaho tyU~ karAM kaho su jagamAlanUM dAM / kaho su thAMnUM vadhAro dirAvAM / ''16 tarai rAThor3e cahuvAM kahI - vA vAta vheM gaI 17 | hameM vAta bIjI 18 huI / thAMharai vAta kI cAhI to vAgar3arA haiMsA doya husI " / doya rAvaLa husI / AdhA-Adha dharatI baMTasI 20 / dUjI vAta vaNaNarI na chai / " 21 tarai paradhAMna pAchA prathIrAja kanai gayA / vAta sArI mAMDa khii| 22 tarai rAvaLaM kayo - "kAsUM kiyo cAhIjai ?" tara paradhAMna kahyo - "mAThI vAta chai?" / Aja pehalI na huI su huvai chai / A bAta mAMharA samajhaNa joga nahIM / rAvaLA umarAvAMnUM vaLe24 itavArI25 cAkarAMnUM bolAvo, tyAM jogI vAta chai / rAja piNa27 dina pAMca-dasa vicAra dekho / pachai kiNahInUM olabho deNa pAvo nahIM / " pachai rAvaLa prathIrAja AparA cAkara chA28, tiNAM sArAMnUM pUcha dITho / sako29 kahaNa lAgA - "dharatI vasaNarI nahIM / 1. inhoMne apane gAr3oMko lAkara jagamAlake gAr3oMke sAtha kara diyaa| 22 adhikatara / 3 the / 4 unako vulAkara puuchaa| kyA karanA cAhiye ? 6 taba unhoMne kahA - "hama to kucha samajhate nahIM | 7 jisane Apako isa bAtakI prArthanA kara nikalavAyA hai usake samajhane kI hai / S kahA / 9 honI so ho gii| 10 tumko| 11 jisakA phala hama acchA bhugata rahe haiM / 12 aba tuma acchA samajho vaisA karo / 13 mujhame kisI bhI prakAra dharatI raha nahIM sktii| 14 vacana lekara / 15 aba eka ho jAveM / 16 kaho jitanA vadhArA ( aura adhika pradeza) dilA deM / 17 'vaha bAta to samApta huI / 18 aba bAta dUsarI hogii| 19 tumako vAta karanI ho Avazyaka hai to vAgar3a ke do bhAga hoNge| 20 bNttegii| 21 dUsarI bAta banane kI nahIM / 22 sava vAta athase iti taka kahI 23 burI bAta hai 24 aura punaH 25. vizvAsapAtra 26 Apa 27 bhI 28 the 29 sbhii| 1 2
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ . muMhatA naiNasIrI khyAta jANo tyUMkara meLa kro|" tarai . paradhAnAMnUM rAvaLa prathIrAja sUdho kahyo-"jAMNo su jagamAla de meLa kara aavo|" tarai paradhAna jagamAla merA kanai AyA nai vAta krii| gAMva 3500 sairo Adha jagamAlanUM diyo / vAMsavAhako paga-Thor3a' thApI / doya rAvaLa huvaa| doyAM sArIkhI rAjadhAnI huii| taravAra sAMmAM vAsavAhaLAMrA dhaNiyAMrI visekha huii| vAta vAMsavAhaLArA mAnasiMgharI rAvaLa mAnasiMgha, rAvaLa paratAparai khavAsa padamAM viNiyAMNIrai peTaro / rAvaLa pratApa aura beTo ko na tho, nai mAnasiMgha nipaTa sulakhaNo huto| pAMca rajapUta desarai miLa mAnasiMhanUM TIko diyo / rAja karai ch| pachai cahuvAMNAMro nAreLa Ayo / Apa paraNIjaNa uThai gyo| vAMsa' vAMsavAhale AparA paradhAna rAkha gayo huto| vAsai khuMdhurai bhIle kyUM vigAr3a kiyo / tarai paradhAna thor3A hIja sAthasU khuMdhu Upara gayA / taThe veDha huii| rAvaLa mAnasiMgharai sAtha nai bhIlArai / vA veDha bhIlAM jiitii| rAvaLa ro paradhAna hAriyo / uNai veijata kara ghor3A lenai chodd'iyaa| pachai rAvaLa paraNIjanai Ayo nai A vAta suNI / su kAMkaNa-Dorar3A 11 khulyA nahIM chai / rAvaLa mAnasiMgharai DIla Aga lAgI12 | khuMdhu Upara caDha dodd'iyo| jAyanai khuMdhu mArI / gAMva cogirada ghera nai khuMdhuro dhaNI bhIla jhAliyo / nai uNa pakar3anai lenai Ayo / kosa 10 AMNa Dero kiyo chai / uNa bhIlarai page ber3I chai / hAtha chUTA chai / uNasaM Apa DAkara16 karai chai| Dere kUcarI tayArI karai chai| co0 mAMna sAMvaLadAsota, rA0 sUrajamala jaitamAlota piNa nijIka chai| o khudhuro dhaNI bhIla lAjaro17 AdamI huto| tiNa jAMNiyo monUM rAvaLa beijata ... 1 rahanekA sthAna, rAjadhAnI / 2 donoMke liye eka sriikhii| 3 talavArake sammakha vAMsavAr3Ake svAmiyoMkI vizeSatA rhii| 4 pratApakI gharameM rakkhI huI baniyeke strIke garbhase utpanna rAvala mAnasiMha / 5 mAnasiMha atyanta sulakSaNoM vAlA thaa| 6 phira cauhAnoMkI orase vivAha saMvandhake liye nAriyala AyA / 7 pIche / 8 usa yuddhako bhIloMne jiitaa| 9 usane / 10 veijjata / 11 vivAha kaMkaNa / 12 rAvala mAnasiMha atyanta kupita huaa| 13:jA karake khudhu :gAMvako lUTa liyaa| 14 pakar3a liyaa| 15 usako / 16 DAMTate haiN| 17 lajjA (pratiSThA) vAlA aadmii-thaa|. . . . .
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74 muMhatA naiNasIrI khyAta krsii| nai koTa gayo tarai monUM mArasI' / tarai bhIla kiNahIkarI taravAra rAvaLA khoLA mAMhe chAnase lene, rAvaLarai bAMse Ayanai, rAvaLa mAnasiMgharai jhaTakArI dIvI / su jhaTako vahi gayo' / sora huvo| co0 mAna rA0 sUrajamala Aya bhIlanUM hI mAriyo / ___ mAnasiMgharai beTo ko na tho| pacha koheka dina mAna hIja vAMsavAralAro dhaNI huya baiTho / tarai tiNa dinAM DUMgarapura rAvaLa sahasamala dhaNI chai / tiNa mAnasUM kahAva kiyo-"ju tUM kuNa AdamI su vAMsavAhaLArI dharatI khAya ? 7' su A vAta mAMnI nahIM mAMna / tada mAMho-mAha adAvada huI / tada rAvaLa sahasamala car3ha mAna Upara aayo| veDha huii| co0 mAMna sAMvaLa dAsota veDha jItI / rAvaLa sahasamala veDha haarii| vaisa rahyo / taThA pachai roe pratApa udaisiMghota vAta suNI-ie bhAMta mAMna moTa-marada10 thako vAMsavAhaLo khAi cha / tarai vAMsavAhaLA Upara phoja, sIsodiyo rAvata rAyasiMgha khaMgArota nai sIsodiyo ratanasI kAMdhaLota nai asavAra hajAra 4000 de vidA kiyaa| cahuvAMNa mAna yA~rai sAMmA Ayo / Ayanai veDha karI / rAvata rAyasiMgha kAma Ayo / dIvAMNaro sAtha bhAgo / mAMna cahuvAMNa veDha jiitii| rAMNo hI baisa rhyo| taThA pachai cahuvAMNa mAnanUM sArAM vAgar3iyA~-cahuvAMNAM milanai kahyo"tonUM ghaNI phavI chai / Ape vAsavAhaLArA.dhaNI kadai nahIM12 / AMpe vAMsavAhaLAMrA bhar3a-kivAr3a chAM! / thaMbha chAM14 / tUM koheka pATavI . jagamAlaro potaro pATa15 mAthai thApa / tada ugrasena kalyANaro mosALa tho, tiNanUM ter3anai rAvaLAIro Toko diyo| rAvaLAM mohalAM7 mAMhe AdhA mohala mAna liyaa| AdhA mohala ugrasenanaM diyaa| rAvaLa kaha volaayo| Adho hAsala18 rAvaLanUM Adho hAsala 1 aura apane koTa (sthAna) jAne para mujhako mAregA 1 2 apane / 3 gupta riitise| 4 talavArake jhaTake apanA kAma kiyA / 5 koI nahIM thaa| 6 kaI / 7 tU kauna hotA hai jo bAsavAr3AkI dharatIkA upabhoga kara rahA hai / 8 paraspara / 9 shtrutaa| 10 zAnti karake baiTha gayA / 11 balapUrvaka 1 12 terI bahuta phavaM gaI (anukUlatA milatI rhii)| 13 hama ... vAMsavAr3eke svAmI kabhI nahIM 1 14 hama bAMsavAr3ekI rakSA karane vAle zUravIra haiN| 15 stambha hai / gaddI para sthApana kara 1 16 nanihAla / 17 mahala / 18 raaj-kraa|
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ 75 nahIM muMhatA naiNasIrI khyAta mA~na liyo vA~savAhaLAro / rAvaLa ro halaNa-calaNa' vAsavAhaLAmeM nhiiN| mA~na nipaTa Agato? cAlai / iNarai kIyA~ hI sArai nahIM / rAvaLa rai rAjaloka* mA~he beadabI mA~na ghaNI karai / rAvaLa ghaNo hI baLe, piNa jora ko cAlai nhiiN| tikA~ dinA~ rAva Asakarana caMdrasenota iNarai paraNIyo huto / su Asakarana mArA~No, su AsakaranarI ThAkurA~NI hADI raoNDa thakI ugrasenarai rAjaloka bheLI chai / bALaka cha, su var3I rUpavaMta chai| su mA~na iNasU burI nijara rAkhai chai / A baDai ghararI vahu dvai tisar3I? sIlavaMta chai| su mA~nanUM iNa AparI dhAya mela kahAr3iyo"tUM rAvaLaro ghara ghaNo hI vigovai cha, nai tUM mA~Nasa chai to mhAro nAma mata lei / ' A cakita thakI rahai chai / mA~na A~dho huvo vahai chai12 / su eka dina urar3anai13 iNarai ghara mA~he aayo| iNa dITho14, mhAro dharama15 na rahai, tada A hADI peTa mAra mUI16 / tiNa samai rAvata sUrajamala jaitamAlota rAvaLa ugrasenarai vAsa17 cha / rupiyA hajAra 6000 ro paTo pAvai chai / su A vAta hAr3I iNa kAraNa mUMI suNI / isI kahI tada sUrajamalanUM ghaNI khArI lAgI / nai sUrajamala rAvaLagUM kahyo"mAthai sUta bA~dho cho / ' hAthe hathiyAra jhAlo cho20 / rajapUtaro khoLi yo dhAriyo chai / maraNo ekarasU chai22 / o thArai gharameM kiso *kaLa ?''23 tarai rAvaLa kahyo-"soha bAta dekhA~ chA~24 / jA~NA~ chA~, piNa jora koI cAlai nahIM / dAva25 ko lAgai nhiiN|" tarai sUrajamaLa rAvaLanUM kahyo-"baLa bA~dha, hImata pakar3a, iNanU dAva-ghAva kara paro . kADhasyAM / 26" rAvaLasU bola-kola kiyaa| pachai sUrajamala mAnanU kavAr3iyo27-rAvaLa rai. ghara vigoyai na sAriyo28 / rAThor3A~ tA~I pohato 1 adhikaar| 2 maryAdArahita / 3 isake kucha bhI adhikArameM nahIM / 4antHpur| 5 krodha karatA hai / jalatA hai| 6 vaidhavya pAlana karatI huii| 7 vaisii| 8 khlaayaa| 9 kalaMkita karatA hai| 10 manuSya / 11 yaha sAvadhAna rahatI hai / 12 mAnasiMha madAndhakI bhAMti calatA hai| 13 balAt sAhasa krke| 14 dekhaa| 15 pativrata dhrm| 16 peTa meM kaTArI mAra kara mara gii| 17 una dinoM rAvata sUrajamala jaitamAlota rAvala ugrasenakI sevAmeM rahatA hai / 18 burI lgii| 19 sira para pagar3I bAMdhate ho| 20 hAtha meM zastra dhAraNa karate ho| 21 kSatrIkA zarIra dhAraNa kiyA hai| 22 maranA eka vAra hai / 23 tumhAre gharameM yaha kaisA utpAta / 24 saba vAta dekhatA huuN| 25 koI upAya nahIM lgtaa| 26 chala kapaTa kara kisI bhI prakAra ise nikAla deNge| 27 khlaayaa| 28 rAvalakA ghara bigAr3anese kAma nahIM bnaa|
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ 76 muMhatA naiNasIrI khyAta chai / bhalI na kI chai|" su mA~na to ginArai hI nahIM / tada rAva kesodAsa bhIMvota coLI-mahesara chai| var3I ThAkurAI cha / rAva sUrajamala kesodAsa vIca AdamI phera vAta karI / kahyo-"rAvaLa ugrasenaro Upara kro| rAvaLarI thA~nUM baihana paraNAvasyA~ / itaro dAyajo desA~ / phalA~Nai dina ajA~NajakarA aavjo|" UTha mA~na cahuA~NanU to khavara hI nahIM / adAvata mAthai rAvaLa ugrasena, sUrajamala nai AparA AdamiyA~nai sAtha sArA hInU silai kara baiThA chai| rAva kesavadAsa AdamI 1500 sU A~Na phaLasai nagAro diyo' / tada mA~na rAvaLa kanai khavara karaNanai AdamI meliyA thA / Agai mA~naro AdamI dekhai to rAvaLa ro sAtha silai kara baiTho chai| uNa jAya kahyo-"rAvaLa rai bhedU koI Avai chai / thA~sU cUka chai / tada maoNna gaDharI bArI kUda nATho .. cAur3o bhojo sAyarota aura hI sAtha kaoNma aayo| maoNnaro. ghara bhAra-bharata rAvaLarai hAtha aayo| mA~na nAsa gayo12 / ThAkurAI rAvaLarai hAtha aaii| pachai sUrajamalanU rupiyA hajAra 25000 paTo diyo| maoNna daragAha13 gyo| uThai ghaNA paIsA kharacanai vA~savAhaLo paTai kraayo| phoja. madata le aayo| tara rAvaLa sUrajamala nIsara bhAkhare paiTho14 | sUrajamala sAtha lenai vasI mA~hI rhyo| rAvaLa nU sAsara meLa dIno 15 / a bhAkhara ch6| maoNnarothAMNo bhAIbaMdha kALajo 17 vaDA 2 DILa 18 cha / su bhIlavaNa AThA rAkhiyA chai / pacha bhIlavaNarA thANA Upara eka dina ajAMNajakarA sUrajamala nai rAvaLarau sAtha Aya dopahararA par3iyA / koI daivaro phera diyau 19 / rAvaLaro sAtha kA~ma nAyo 20 1 nai cahuvA~Na mAnarA bhAIbaMdha asI AdamI vaDA-vaDA soha 21 kAma AyA / manirai pAtasAhI phojaro siradAra vAMsavAhaLe tho, ta? ___ 1 aba rAThor3oM taka pahuMcA hai / 2. paravAha hI nahIM karatA / 3 gAMvakA nAma / 4 AdamI bhejakara bAtacIta kI 1 5 acAnaka / 6 kavaca dhAraNa kara 1.7 gAMvake dvAra para Akara . . nagAr3A bjvaayaa| 8 gupta sahAyaka / 9. tumhAre. dagA hai / 10 bhAga gayA | 11 ghara gRhasthIkA sAmAna / 12 bhAga gyaa| 13 bAdazAhake. drvaarmeN| 14 tava rAvala sarajamala ..... . nikala kara pahAr3oMmeM ghusa gyaa| 15 rAvalako sasurAla bheja diyaa| 16 ye pahAr3ameM rahate hai / 17 apane kalejeke arthAt rayata saMbandha vAle / 18.kuTumbake bar3e bar3e zUra vIra haiN| ... 19 bhAgyane palaTA glaayaa| 20 rAvalake manuSya yuddhameM kAma nahIM Aye / 21 samasta / . ....
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta khabara AI / ve caDhanai bhIlavaNa gayA / kheta - saMbhALiyo / tarai siradAra- mugala mAnanaM pUchiyo - " tIna se cyAra se AdamI kAma AyA chai, iNa mAMhe thAMharA kitarA nai rAvaLarA kitarA ? " taraimAMna kahyo - " to soha mhAMrA kAMma AyA / " taraM turakAM kahyo"the lUNa- harAmI kIvI, tisI sabhA pAI / " tarai turaka UTha paro gayo / mAMnaro baLa chUTo" / tarai mAMna vAMsavAhaLo Ubho meLane daragAha gayo' / tada sUrajamala rAvaLanaM khabara melI / tada rAvaLa Aya vAMsavAhaLa baiTho / dharatI hAtha AI / mAMna daragAha gayo, taThA parcha kitareka dine rAvaLa ugrasena nai sUrajamala hI daragAha AyA / mAna paIsAMrai pAMNa pAtasAhI sArI hAtha kI chai / iNAnU pAkhatI 7 koI baisaNa na de / mAMnanU bAMsavAhaLo dIjai chai kahyo - "bAMmaNAMnU vAMsavAhaLa kara lAge che su the chodd'o| mhe aTha rahAM cha / sumAMna mAraNI AsI to mArasyAM parcha dharatI mAMhe kara chor3AI" / pache rAvaLa hAliyo / sUrajamala vAMsai rahyo / pachai cahuvAMNa mAMna voca Aparo rajapUta gAMgo gor3a phirai / pache ghAta 12 dekha mAMnarA DerA Upara Ayo / brAhanapura cahuvAMNa mAMnanU mAra kusaLe sUrajamala kanai gayo / / tarai sUrajamala rAvaLanU / 10 w w 77 vAta sIsodiyA DUMgarapura vAMsavAhaLArA dhaNiyAMrI saMmata 1707 Rs varasa muhato narasiMghadAsa jaimalota DUMgarapura gayo tho / tarai rAvaLa pUjAro karAyor3o deharo" chai / tirai thAMbhai 4 rAvaLa pUjai AparI pIDhI 15 maMDAI chai / taThAthI likha lyAyo 16 pIDhiyAMrI vigata - 1 1 Adi zrInArAyaNa / 4 marIca | 2 kamala / 3 brahmA / .1 yuddhakSetrako samhAlA 1 2 kitane / 3 ye to samasta mere hI kAma A gaye ( mara gaye) / 4 vaisI sajA paaii| 5 mAnakI zakti TUTa gii| 6 tana mAna bAMsavAr3ake Upara adhikAra jamAne kI bAta chor3a kara bAdazAha ke darabAra meM gayA / 7 inako pAsameM koI baiThane na de | 8 brahmaNoM ko bAMsavAr3e meM kara lagatA hai / 9 hama yahIM rahate haiM / 10 mAnako mAranekA avasara AyegA to mAra deMge / 11 pIche dezako karase mukta kiyA / 12 mArane kA avasara | 13 maMdira | 14 stambha para 1 15 vaMzAvalI / 16 usa sthAna se lekhakI pratilipi karake lAyA |
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta 5 kasyapa / 6 sUraja / 7 vaivasvatamanu / 8 ( ikSvAku ) ikhuka / 6 (vikukSi) vikutha / 10 jnhu| 11 pvny| 12 aneraNa(anaraNya) 13 kAkasta (kkutsth)| 14 vizvAvasu / 15 mahAmati / 16 cyvn| / 17 pradumana / 18 dhanurddhara / 16 mahIdAsa / 20 jovnaav(yuvnaashv)| - 21 sumedhA / 22 mAMnadhAtA / 23 kuratha suratha / 24 vena / 25 prithu| . . 26 harihara / 27 trisaMku / 28 rohitaas| 26 ambarISa / 30 tAr3agha / 31 nAr3IjaMgha / 32 dhudhamAra / 33 sagara / 34 asamaMja 35 aMsumAna / 36 bhaagiirth| 37 arimaradana / 38 khIrathura / .. 36 khIruja / 40 dilIpa / 41 raghu / 42 aja / 43 dasaratha / . 44 rAmacandra / 45 kusa / 46 atitha / 47 nikhadha / 48 nIla / 46 naabh| 50 puDarIka / 51 khemadhana / 52 devANika / 53 ahinadhu / 54 jitamaMtra / 55 pArajAta / 56 sIla / 57 anAbhi / 58 vijai / 56 vajranAbha / 60 vajradhara / 61 nAbha / 62 vinidhi| . / . 63 dhikhanAzva (dhisstaashv)| 64 vizvani (vizvAjit) / 65 hnu| 66 nAbhasukha (naabhmukh)| 67 hirana / 68 kausalya (lausly)| 66 vahAnya (brahmAnya) / 70 udekara patranetra / 71 hdnetr| 72 . pudhanvA ( sudhanvA ) / 73 hAvasiddha / 74 sudarsaNa / 75 sahavaNa (shvrnn)| 76 aginIvaraNa (agnivrnn)| 77 vijairatha / 78 mahAratha / 76 haIhaya (haihaya) / 80 mahAnaMda / 81 anaMdarAja / 82 acala / 83 abhaMgamasena (abhaMgasena) / 84 prajApAla (jApAla) 85 kaMsena (kanakasena) 86 jitasatra (jitshtru)| 87 sujata / 88 salAjIta (satrAjita = zatrujita) / 86 savIra / 60 sakata (sukava = sukRta) / 61 saMmata (sumata) 62 cAMdaseha (cNdrsen)| 13 vIraseha (vIrasena) / 64 sujaya / 65 sujit| 66 vilaapaans| .... 97 haMsanavasU / 68 vijainitya / 66 bhaasaadit| 100 bhogAdita / 101 jogAdita / 102 kesavAdita / 103 grahAdita / 104 bhojAdita / 105 vAporAvaLa / 106 khaM mAMNa rAvaLa / 107 goyNdraavl| 108 mohita rAvaLa / 106 ajurAvaLa 110 bhAdo rAvaLa / 111. / sIho rAvaLa 112 saktikumAra rAvaLa / 113 sAlavAhaNa rA0 . .
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta 76 .. (zAlivAhana) / 114 naravAhaNa rAvaLa / 115 jasobrahma rAvaLa / 116 narabrahma rAvaLa / 117 aMbopasA rAvaLa (aMbApasAva rAvaLa) / 118 kIrata brahma rAvaLa / 116 naravIra rAvaLa / 120 utama rAvaLa / 121 bhAlo rAvaLa / 122 suraja rAvaLa / 123 karana raavl| .. 124 gAtrar3a rAvaLa / 125 hAMsa rAvaLa (haMsa rA0) / 126 jogarAja rAvaLa / 127 vIrar3a rAvaLa / 128 viraseha (vIrasena) rAvaLa / 126 rAhapa rAvaLa / 130 dedo rAvaLa / 131 nastA (narU) rAvaLa / 132 arahar3a rAvaLa / 133 vIrasIha raavl| 134 arasI rAvaLa / 135 rAisI (rAsI) rAvaLa / 136 sAMmatasI rAvaLa / 137 kumaso .. (kumarasI) rAvaLa / 138 mayaNasI rAvaLa / 136 samarasI rAvaLa / .. 140 amarasI rAvaLa / 141 ratanasI rAvaLa / 142 pUjo rAvaLa / . 143 karamasI rAvaLa / 144 padamasI rAvaLa / 145 jaitasI rAvaLa / 146 tetasI rAvaLa / 147 samarasI rAvaLa / 148 ratanasI rAvaLa / / 146 narabrama rAvaLa / 150 bhAlo rAvaLa / 151 kesarIsiMha raavl| 152 sAMmatasI rAvaLa 2 / 153 sIhar3ade rAvaLa / 154 dedorAvaLa / 155 varasiMha rAvaLa / 156 bhar3asUra rAvaLa / 157 DUgarasI rAvaLa / 158 karama (karamasI 12) rAvaLa / 156 pratApI rAvaLa / 160 gopo rAvaLa / 161 syAMmadAsa rAvaLa / 162 gAMgo rAvaLa / 163 udaisiMgha rAvaLa / 164 prathIrAja rAvaLa / 165 AsakaraNa rAvaLa / 166 sahasamaLa rAvaLa / 167 karamasIrAvaLa 3 / 168 pUjorAvaLa / 166 giradhara rAvaLa / 170 jasavaMta rAvaLa / 171 khumANa siMgha rAvaLa 10 / 172 rAmasiMgha rAvaLa / 173 udaisiMgha rAvaLa / ____iti pIDhyArI vigata // vAta sIsodiyAMrI rAvaLa samarasI cItor3a rAja karai chai / su kiNahIka bhAMta lohar3AbhAInU kahyo- "mhe tonU cItor3a diinii|" khusI huya kahyo-. lohaDai-bhAI. ghaNI cAkarI kara rIjhAyA tarai Apa ghae khusI hui 1. choTA bhaaii| 3
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ 80 muMhatA naiNasIrI khyAta kahyo-"mhe tonU cItor3a dInI / " tada lohar3e bhAI kahyo-"monU cItor3a kuNa desI ? cItor3arA dhaNI the cho ?" tarai samarasI kahyo"mhAro bola chai / cItor3a tonU dii|" tara uNa kahyo-"cItor3a kharI dI to rajapUtAMro bola hai tarai / " tada Apa rajapUtAMnU kahyo"ThAkurAM ! sagaLA bola do|" tarai rajapUtAM kahyo-"the kharai-mana dI . chai ? mhAM kanA bola samajha nai dirAvajyo / " tarai Apa kahyo-"mhe kharai-mana dI chai / the nisaMka bola do|" tarai rajapUte sagaLe bola diyo| tara ThAkurAI sohI bhAInai de nai, rAMNAIro khitAba denai, Apa Aya gAMva AhAr3a vasiyo / kitareka dine kitarAka sAthasU kahaNa lAgo -"ju A dharatI mhe bhAInUM ... dInI / iNa dharatI mAhe to monU rahaNo dharma nhiiN| kAika bIjI .. dharatI khATI10 " ___ tarai bATabaDoda DUgarapura kanai chai / taThe corAsI-milaka'], bhomiyA AdamI 500 ro dhaNI chai / tiko, eka DUma12 iNarai chai13, tiNarI vairasU corAsI-milaka hAlai chai14 / jorAvara thako caur3e-cApaTai15 / saMka .. kiNa hIrI mAnai na chai| IM ma ghaNo hI bala-bala16 marai chai / uNa DumarI vairanU lenai Apa mALiye17 sUvai, taThA pachai sArI rAta vaLe DUmanaM oLa gADai18 / kiNa hI dina DUma oLagaNa nAvai to mohakama kUTA.19 DUma nAsaNa matai chai / piNa Upara rakhavALA AdamI rahai, tiNa Agai kaThI hI nAsa na sake / DUMma piNa sAsato ghAta jovai chai21|... 1 mujhako cittor3a kauna degA? 2 cittor3ake svAmI Apa haiN| 3 merA vacana hai| 4 taba usane kahA-satramuca hI dI huI to tava samajhI jAyagI jaba Apake saradAroMkA vacana bhI sAthameM ho jaae| 5 taba kSatriyoMne kahA-Apane sacce manase dI hai ? hamArese vacana samajha karake. dilvaanaa| 6 rAjya-sattA / 7 samasta / 8 pdvii| 9 apane sAthavAlose kahane lgaa| 10 koI dUsarI dharatI prApta karanI cAhiye / . 11 caurAsImAlika / 12 gAne-bajAnekA kAma karane vAlI jAtikA eka vykti| 13 isake ... pAta hai| 14 usakI patnIse caurAsI mAlika ramaNa karatA hai| 15 jabaradastIse khule Ama 1 16 DUma vahuta hI jalatA hai 1 17 mahala / 18 gAyana karavAtA hai / 19 kisI dina ima gAneko nahIM mAvaM to use khUba piTavAtA hai| 20 Drama bhAganeke vicArameM hai.| ... 21 Duma bhI sadaiva (zAzvata) bhAganekI tAkameM rahatA hai| sacce manase ...
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasorI khyAta 81 kiNa kanai jAUM ? kiNa kanai pukArUM ? tarai kiNahIka uNa DUM manU kahyo-"rAvaLa samarasI cItor3a chor3anai AhAr3a Aya baiTho chai| var3I jamiyata chai kanai / thArI madata husI to uThAsU husii| dUjo ghara' tonU ko nhiiN|" tarai ekaNa dina DUma ghAta dekhanai uThAsU uTha pAdharo AhAr3a . rAvaLa samarasI kanai Ayo / DUma rAvaLa samarasInU kahaNa lAgo "aThai vaiThA kAsU karo ? hU" kahU so kro| thAMnU var3odatIrA corAsI maaraauu|" Agai samarasIro mana navI dharatI leNanU hUto hIjadeg su vAta dAya AI10 / DUmanU hakIkata puuchii| DUma sArI vAta kahI nai kahyo "asavAra 500 sU vegA cddho|" ... tada DUmanU sAthe lenai rAvaLa samarasI vaDodainaM cddh'iyo| ajAMNajakarA jAya utriyaa| vaDodarai phaLase pAgar3A chAr3a nai11 aDhAI sai AdamI jela12 mAhe rAkhiyA nai AdamI 250 DUM manaM lenai koTar3InU claayaa| nai AdamI 40 tathA 50 proLa Rs13 maM haDai baiThA thA su mArane AghA dhasIyA14 | ghara mAMhe corAsI tho taThe DUM ma sAthai huya vtaayo| tarai corAsInaM paNa maariyo| AparI AMNa-dAMNa15 pherii| nai kitaroheka sAtha nai o. DUma aTha raakhiyo| Apa vicAra dITha, A Thor3a chottii| aThai mAharo pUro par3e nahIM / tada DaMgarapurarI Thor3a bhIla AdamI hajAra pAMcasU rahai chai / DUgarapurarI vaDI ThAkurAI chai / taThai rAvaLa samarasIro ... cAkara rahaNana khoTa16 kara aayo| pachai DUMgarasU miliyo| DUgara pUchAyo-"kaho rAja ! kyU AyA ?" tarai rAvaLa samarasI kahyo- . mhe cItor3a to bhAInU dInInai jAMNAM chAM kaheka rUr3I ThoDa mANasa cyAra mAsa raakhai| nai pachai mhe kaThIka rojgaarsuujaavsyaaN| 1 kiske| 2 ghor3e aura aura saradAroMkA eka smuuh| 3 vhaaNse| 4 dUsarA sthAna tere liye koI nhiiN| 5 sIdhA / 6 yahAM baiThe kyA karate ho ? '7 meN| 8 vaDAdakA jAgIrI ilAkA (tumhAre dvArA var3odatIke caurAsiyoMko maravA duu)| 9 thaahii| 10 yaha bAta pasaMda AI 11 var3odake dvAra para ghoDoMse utara kara / 12 apane sAtha / 13 dvaarke| . 14 Age bddh'e| 15 apanI AjJA pravartta kI / 18 dgaa| .
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ 82 muMhatA naiNasIrI khyAta . dilIrai pAtasAharai ke mAMDavarai pAtasAharai jAvasyAM / jitarai1 the kaTheka paga-Thor3a dikhAvo to aThai Aya rahAM / ' tarai uNa eka vora to kahyo___"the kAlai corAsI-milaka mAriyA / avai mhAMnU thAro vesAsa na aavai|" tarai samarasI kahyo "corAsI mAraNasU mhArai kAMma ko na huto| piNa DUma Aya pukAriyo, tarai vA vAta huii| vA dharatI DUma bhogavai cha / rAvaLe dAya Avai to, rAja rAvaLA AdamI mela amala karo / mAMhare uThe ko na chai / mAMharai uNa dharatIsU kAma koI nhiiN|". ____ DUMgarasUMghaNI lalA-pato' milaaii| tarai DUgara rAvaLa samarasInai rAkhiyo / su DUMgara bhIla bhAkhararI khabhA hImeM DUMgarapura vasAyo chai, taThe rahato / rAvaLanU DUMgara ner3I hIja Thor3a pAdhara' meM vatAI / taThe # ApaNA gADA AMNa vasI12 sUdhA3 chor3iyA / vAr3a vALiyA - TAparA15 kiyA / ghaNI cAkarI karanai DUgaranai rAjI kiyo / mAsa 5 tathA 6 huA, su kharacI gAMTharo khAya / mAMgai kyU hI nhiiN| nai mAsakhaMDa16 vaLe ADo-pAr3a17 nai DUgarasaM kahAva kiyo| kahyo____ "mhArai veTI 4 moTI huI chai / hamaiM mheI rAja kanaiM mAsa 1 mAMhe sIkha karasyAM / piNa DAvar3iyAMrAM hAtha pILA18 kiyA na chai / su phikara cha / the kaho to DAvar3iyAM paraNAi laaN|" DUMgara kahyo "bhalI vAta chai / veTiyAM paraNAvo / mhe hI hIr3A krsyaaN|" tada samarasI vyAha thaapiyaa| bhAI-baMdha sagAMnU kAgada melAyA-"phalAMga 20 dina ghaNo sAtha lene vegA aavjo|" 1 javataka / 2 pAMva rakhaneko sthAna / 3 vizvAsa / 4 aapke| 5 pasaMda / 6 bhejakara / 7 adhikAra / 8 hamArA udhara koI nahIM hai / 9 DUMgarase bahuta sI cApalUsIkI bAteM bnaaii| 10 pahAr3akI nAla aura talahaTImeM / 11 khulA maidAna / 12 vazIvAna sevaka / 13 sahita / 14 vAr3a (gherA) banAyA / 15 jhoMpar3e bnaaye| 16 eka Adha mAsa / 17 aura bIcameM ddaalkr| 18 kintu abhI taka kanyAoMke vivAha nahIM kiye haiN| 19 hama bhI kAma meM madada kreNge| 20 amuka /
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta pacha DUgaranU kahAr3iyo- vaDA ThAkura Thor3a-ThoDasUjAMnI aavsii| tiNanU utAraNana jor3a 2 sar3A baMdhAyanai karAvAM / " tarai DUgara kahyo-"bhalI vAta / " .. tarai sar3o 1 to nipaTa vaDo, DUgara rahai chai ta, bhAkhara kanai nijIka . baMdhAyo / sar3o 1 rAvaLa dharAM vAMsai UMco nipaTa sabaLo bNdhaayo| sar3o 1 Aparo guDho tho taThe baMdhAyo / jAMnAMrI piNa AvaNarI tayArI huI / kitaro eka sAtha Apa nyotihAra teDiyA, tike Aya bheLA huvA / vyAharai sAhA' pehalI Apa DUMgara kanai gayA / ghaNI halabhala . kii| vInatI kii| dinAM doya mAMhe sAho Ayo chai / jAna AvasI tarai to jAMniyAMrA hIr3A karIjasI / piNa mAMharai ghaNI vAta the cho, jie bheLA rahAM chAM / savArai rAja sArA sAtha sUdhA aThe Arogo / DUgara kahyo-"bhalI vAta / " tarai rAvaLa rAtU-rAta mehamAMnIrI tayArI karI / ti sArI rasoI mAMhe dhatUro, vacanAga, jAjho] ghAtiyo / dArU phUla ulaTAro pulaTiyo / sArI tayArI kIvI / pachai savArai tIjai porarA3 DUgaranU-beTA, bhAyAM, paradhAnAM sArA sAtha sUdho teDanai AdamI 700 sAu14 vaDA bhIla vaDA sar3A mAMhai baisAMNiyA15 | AdamI 400 cAkara-bAbara16 bIjA7 sar3A mAMhe baisAMNiyA / bhalI bhAMta parUsAro kiyo, nai dArU pAvatA gayA / tarai sArA loTa-poTa vesudha huvA / tarai sar3A beU ADA denai lagAi dayA / kitarA eka baLamuvA 20 / bAkIrA21 phaLasArai muhaDai AyA, su khIlI-khuTakA22 vigara mAriyA / aura sAtha DUgararA gharAM Upara meliyo| su koI uThe hutA suhI . 1 vraatii| 2 eka prakArake bar3e par3ave vA jhoNpdd'e| 3 dRddh'| 4 nijI rakSAkA sthAna / 5 braatoN| 6 ve sage saMbaMdhI jinako vivAhameM notA denA Avazyaka hotA hai| 7 vivAhakA dina / 8 halacala / 9 kiye hI jaayNgeN| 10 kala Apa apane kuTumba aura nokara cAkaroM sahita mere yahAM bhojana kriye| 11 adhika / 12 phUla madyako punaH auTA kara adhika mAdaka vnvaayaa| 13 tIsare prhr| 14 chAMTe hue acche / 15 vitthaayaa| 16 nokara cAkara Adi / 17 dUsare / 18 parosagArI / 19 tava donoM sar3oMko Thakakara Aga lgaadii| 20 jalakara mrgye| 21 zeSa : 22 vinA pratikAra aura saralatA se mAra diye|
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta maariyaa| mAla-vita' sAro hAtha aayo| iNavidha to DUgarapura le ... AparI rAjadhAMnI uTha kiivii| baDI ThakurAI huii| viNajArA vahaNa lAgA / nai ghaNo dAMNa Avai chai / ____ tiNa dina gaLi yo-koTa DUgarapurasU kosa 12, taTha TAMTaLa-rajapUta bhomiyA-mANasa hajAra doDha-doyasU rahai / tiNa mAMhe asavAra 500 cha / sAsatA DUMgarapuraro dharatI mArai / vigAr3a karai / gaLi yo-koTa bar3o koTa / tatrai rahai / vAhara vAMsa huvai, titarai koTameM paise 1 koTasUjora lAgai nahIM / nai koTarI uNarai jAbatAI? ghnnii| uvecakiyA rahai / rAvaLa ghAta ghaNI hI karai, piNa dAva lAgai koI nahIM / tarai rajapUta bhAI 2 rAvaLarai itabArI cAkara thA, tiNAMnUM jogIro bhekha karAyanai gaLiye koTa ghAta jovaNanUM meliyaa| ghaNo kharaca diyo| ve jogI huya gaLiye koTa gyaa| ve AgalA oparA AdamInUM gAMvameM rahaNa dai nahIM / su ve caracA suNanai mAsa 1 gAMva bAre besa rahyA taLAvarI pALa Upara / kaThai hI bhIkha mAMgaNa nai jAya nhiiN| Aparo (bheda) koI na jANa tyUM AdhIrA pachai chAMnai kara khAya / kiNahI Avata-jAvaMtavU vole nahIM / tarai uNarI vaDI mAnatA12 huI / pachai gAMvarA sAhUkAra, paradhAna, koTavALa, vaDerA mANasa hutA tike gAMva mAhe jogiyAM . / ghaNo haTha karane le gyaa| maiM kahai-'mhe na hAlAM13 / ' piNa mADeI14 le gyaa| koTarai muMhaDai15 ThAkara dvAro cha, taThai rAkhiyA / au kiNahIrai ghara mAMgaNa na jAya / kiNahI tUM ghaNA bolai nahIM / iNAMrI vaDI mAnatA huI / tarai vaDero TAMTalAro dhaNI tho su veLA 5 tathA 7 . iNAMrai darasaNana aayo| kahaNa lAgo. "mhAro dhara pravIta kro| koTa mAMhe pdhaaroN|" iNAM veLA . doya cyAra ujara kiyo, piNa koTa mAMhe le gyaa| uThe jimaadd'iyaa17| . . 1 dhanamAla 1 2 samasta / 3 banajAre udhara hokara calane lage / 4 nijake khetoMvAle kSatrI loga / 5 niraMtara / 6 vAhara (padacinhoM ko dekhakara pIchA karanevAle) pIche pahuMcane ko hotI hai utane meM ye koTa meM ghusajAte haiN| 7 rakhavAlI / 8 ve khUba sAvadhAna rahate haiN| 9 galiyA kottvaale| 10 aparicita aura uttpttaaNg| 11 AdhIrAta ko chipakara bhojana banAkara khAte haiN| 12 maanytaa| 13 hama nahIM clte| 14 valAt / 15 saamne| 16 pavitra / 17 bhojana krvaayaa|
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta kauTa mAMhe hIja rAkhiyA / au koTarA lagAva dekhai / piNaM lagAva ko kaThe hI nijara nAvai / mAsa cha uNAMnUM koTa mAMhe rahatAMnUM huvA / proLa jAbatAI ghaNI / dAva ko lAgai nhiiN| sUI saMcAra kaThe hI nahIM / gaLi yokoTa nadI Upara chai| su khAI mAMhe bArI 1 chai / su khAI surAMga rukhI chai / taThe chAMno AvaNa-jAvaNaro rAha chai| su kiNahIka paradhAnarai beTe sadabhAva mAMhe bAta karatAM jnnaayo| tarai jogiyAM pUchiyo-''vA bAro kaThInai chai / " tarai uNa vatAI / phaloNI Thor3a cha / pachai dina 5 tathA 7 nai uTha jAya baitthaa| rAtarA ue bArIrI khabara le, vAhira jAya mAMhi AvaNarA bhUmiyA huvA / pachai uNa TAMTalArai kaThIka vyAha-gAha' tho| taThI sAro sAtha caDhiyo / au bhAI beu AlojIyA / varasa 1 AMpAMnUM aThai AyAM huvo / Aja sArIkho dAva kadai lAbhasyai nahIM 110 tarai bhAI eka rAvaLa kanai DUMgarapura gayo nai bhAI eka jogI thako gaLi yekoTa mAMhe rhyo| rAvaLanU sArI jAya kahI / kahyo-"koTa cAhIjai to iNa ghar3I caDho / rAta thakI uThe pohaco / mhAro bhAI bArIrai muMhaDai baiTho chai / " rAvaLa tiNa veLA asavAra hajAra 1000, pALA 500 sUcaDha dor3iyo / Agai o bArI khola baiTho tho| uNa bArIrI tarapha huya rAvaLa sAtha sUdho koTameM paiTho12 / titarai bhAkha phATI13 / TAMTalAMro jAMmo varasa bArai huvA tAsu'4 sArA vATA kATiyA / bairAM pakar3a baMdha kIvI16 nai gaLiyokoTa hAtha aayo| gAMva 3500 mAMhe rAvaLarI AMNa-dANa phirI / vaDI dharatI hAtha aaii| DUgarapurathI kosa 1 pachimanU rudramALo dehuro17 navo huvo cha / 1 seMdha / 2 nahIM AtA hai| 3 sUI . praveza kare utanA bhI chidra kahIM nahIM / 4 vaha khAI suraMgake rukha meM banI huI hai| 5 gupta / 6 jaankaar| 7 phira usa TAMTalAke kahIM vivAha Adi thaa| 8 vahAM saba loga cale gye| 9 ina donoM bhAiyoMne vicAra kiyaa| 10 Aja jaisA avasara nahIM milegaa| 11 paidala / 12 praveza kiyaa| 13/14 itane meM prabhAta huaa| 14/15 TAMTalAke samayako bAraha varSa bIta gaye the so usake aura * Age baDhane ke sabhI mArga miTA diye gye| 16 striyoMko pakar3a kara baMda kara diyaa| - 17 zivakA mNdir|
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta gAMva 1750 se to DUgarapura kadIma chai vAgar3arA / nai gAMva 12 pavArAMrA sAgavADiyAM kaDAMNAMrA mAranai liyA chai| . ____ A bAta jhUlai rudradAsa bhAMNarai, sAMiyA jhUlArai potarai khii| saMmata 1716 rA caita mAMhe / jaitAraNa mAhe / DUMgarapurarai desarI sIMva itarI ThAr3a lAgaigAMva 1750 udaipura disA gAMva 6, soma nadI sIMva / uttaranU IDara disA gAMva pujuurii| gAMva 6 / bhILAMro mevAsa pchimnuu| vAMsavAhaLA disI mahI nadI / gAMva 13 / nadI mahI DUgarapurasU .. kosa 10 chai / tikA mAMDavarA bhAkharAMsU Avai chai / su sIrohI paraganA hui nai devaLiyAthI kosa 5 Aya nai pAchI mur3I chai / su vAMsavAhaLA DUgarapura vIca huya nai Agai gujarAta lUegavAr3A mAMhe vahai / ____ DUgarapura saharatI' ugavaNa nai dikhaNa veu' tarapha bhAkhara chai| . khohaLa 10 mAhe sahara magarArI khaMbhA vasiyo chai| choTo so koTa cha / uThe rAvaLa rA ghara chai / gAMva mAMhe dehurA ghaNA cha / cohaTA 2 ghaNA / hATa usar3I pITha ko nahIM 113 ____DUgarapurathI uttara disanU rAvaLa pUjAro karAyo govaradhananAtharo vaDo deharo cha / __gAMvasU IsUna14 kUNameM rAvaLa gopAro karAyo baDo taLAva cha / sahararai pAchai bhAkhara cha / Upara sikAraro AhakhAMno16 piNa uNahIja7 bhAkhara chai / ghaNI dUra AukhAMnAre vAste bhIta18 cha / 1 vAgar3ake 17 50 gAMvoMke sahita DUgarapura pahalese hai hii| 2 bAraha gAMva paMvAroMke jinameM sAga, phala, sabjI AdikI bAr3iye haiM unheM bhI adhikArameM kara liyA hai / 3 yaha bAta sAMiyA jhUnAke pote aura bhAMNake putra rudradAsa jhUlAne khii| 4 sImA / 5 itnii| 6 pIThI mur3a gaI hai / 7 se| 8 puurvdishaa| 9 donoN| 10 pahAr3akI nAla / 11 pahAr3ake nIce 12 caurAhe / 13 dukAnoM para vaisA vyApAra nhiiN| 14 IzAnakoNa / 15 piiche| 16 AkheTa sthAna 1 17 usii| 18 dIvAra /
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ 67 muMhatA naiNasIrI khyAta saharasU kosa pUNarI tahar3a kUNameM gAMgar3I nadI cha / tiNarai DhAhai rAvaLa pUjAro karAyo vaDo rAjavAga cha / . vAta vAMsavALArI mULa to kadIma ThAkurAI vAgar3arI DUgarapura hIja hutI / pachai rAvaLa jagamAla udaisiMghota, rAvaLa prathIrAja udaisiMghota kanai Adha vaMTAyanai gAMva 1750 liyaa| vAMsavAhaLo rAjathAMna kiyo / taThA pachai itarA pATa huvA (1) rAvaLa jagamAla udaisiNghro| (2) kisano jgmaalro| pATa baiTho nhiiN| (3) kalyANa kisnaaro| pATa baiTho nhiiN| (4) rAvaLa ugrasena kalyANamalota / (5) rAvaLa udaibhAMNa / (6) rAvaLa smrsii| . (7) rAuLa kuLa siMdha samarasIro / (8) rAvaLa ajabasiMdha / .. (6) rAvaLa bhImasiMgha / Agai to vaMTa DUgarapura vAMsavAhaLe sArIkho huvo tho piNa Aja vAMsavAhaLo kyU DUgarapurathI sarasa' cha / hAsaLa vAMsavAhaLe bhaLero cha / mahI nadI vAMsavAhaLAthI kosa 3 ugavaNanU chai / . mahI nadI mAMDavarA bhAkharAMthI Avai chai / DUgarapurathI kosa 10 mahI nadI vahai chai / DUgarapura vAMsavAhalai mudai rajapUta cahuvAMNa-vAMgar3iyA / cahuvAMNa DUgarasI vAlAutarA potarAM mAthai / 10 iNAMrai vApa-dAdA sadA DUMgarapura vAMsavAhaLAMrA dhaNiyAMnai thApai-uthApai cha / nai bAharalI phojAM rAMNArI, pAtasAharI Avai cha, tarai cahuvAMNa syAMma nadI rAMNArai mulakarai gar3A 1 pona / 2 eka nadI / 3 nadIkA UMcA kinArA / 4 prArambhameM prAcIna samayase hI vAgar3akI ThakucAI DugarapurameM hI yo| 5 jisake bAda itanI rAja gahiye huii| 6 se / 7 acchA / 8 kI ora / 9 mukhya / 10 jo bAlAvata DUgarasIke potoMse yaha (zAkhA-vAgar3hiyA cauhAnakI) prasiddha huii| 11 sthApana karate aura haTAte haiN|
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta saMgha' chai, tiNa lopatAM' cahuvAMNa sadA marai chai / syAMma nadIrai DhAha cahuvAMNa kAMma AyAMrI chatariyAM che / vAgar3arai kAMThe cahuvAMNa bhar3akiMvAr3a' rajapUta veDhIlA' chai / su dhaNiyAMrai nai cahuvAMNArai rasa thor3A dina huvai chai / tada mAravAr3arA rajapUtAMnU vaDA-vaDA paTA denai sadA vAgar3arai rAjathAMna vAsa rAkha~ hai / rAThor3e uThe baDA baDA pravAr3A kiyA hai / tiNa rAThor3Aro uThe vaDo nAMva chai / bar3o itavAda chai / vAMsavAhaLAra sIMvarI 10 vigata 88 sarva gAMva 1750 DUMgarapurasUM sIMva pachima disA devaLiyo lAge / rAjapIpaLo nijIka chai / vAMsavAha gAMva 1750 to kadIma chai iNAMre / taThA parcha itarI dharatI bAMsavAhaLArA dhaNiyAM vaLe" navI khATI 2 chai / 13 A vAta cAraNa-bhUlai rudradAsa bhAMgare, sAMIyA jhUlA potare kaho / saMmata 1719 rA caita mAMhe / muMhatA naiNasI Age jaitAraNa meM 23 bhomiyAMrA mAra liyA, bhoga paDiyA 24 gAMva 140 sIrohIrA bhIlAMrA mevAsarA tathA devar3AMrA, mahIre pailai kAMThe " koma 6 ugavaNa - disA 16 | gAMva 12 khuMdhurA ugavaNarA 17 khaLa - mahIr3AMrA gAMva 12 pIDhI magarA-mahIr3AMrA" / 18 | gaihalotAM cobIsa sAkha bhiLe 1 gehalota, 2 sIsodiyA, 3 AhAr3A, 4 pIpAr3A, 5 hula, mAMgaLiyA, 7 AsAyaca, 8 kailavA, 6 magaropA, 10 godhA, 1 nikaTa | 2 jisako lAMghane para 13 smAraka | 4 sImA para | 5 rakSaka-zUravIra, hArarakSaNa | 6 yuddha-rasika 7 svAmI aura cauhAnoMke paraspara prIti thor3e dina ho nibhatI hai / 8 yuddha, zuddha vijayakI kIti / 2 svAti | 10 nImA kii| 11 aura puna: / 12 prApta ko hai| 13 hA bhAMpake putra aura sAsUlA ke pote jhUle cArA dradAsane vi0 saM0 1716 ke patra munA naMgIko jainArana meM khii| 14 nimna prakAra gAMva bhAMmiyoMke the jinako Thoka kara apane adhikAra meM le liye aura unako bhoga meM (eka prakArakI kara vasUlI prathA ) dAna diye| 15 mahInadIke usa kinAre para 16 pUrva dizA meM 17 pUrva dizAko ora | 18 eka bAda 19 pIDhIke nagarA mor3oMke /
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ ... ' muhatA naiNasIrI khyAta 11 DAhaLiyA, 12 moTasirA, 13 godArA, 14 bhAvalA, 15 mora, .16 TIvaNA, 17 mohila, 18 tibar3akiyA, 16 bosA, 20 caMdrAvata, 21 ghoraNiyA, 22 bUTAvALA, 23 cUMTiyA, 24 gAhamA, .. atha paMvArAMrI paitIsa sAkha 1 paMvAra, 2 soDhA, 3 sAMkhalA, 4 bhAbhA, 5 bhAyala, 6 pesa, 7 pANIsavaLa, 8 bahiyA, 6 vAhaLa, 10 chAhar3a, 11 moTasI, 12 hubar3a, 13 sIlArA, 14 jaipALa, 15 kagavA, 16 kAbA, 17 UmaTa, 18 dhAMdhu, 16 dhuriyA, 20 bhAI, 21 kachoTiyA, 22 kALA, 23 kALa muhA, 24 khairA, 25 khUTa, 26 Tala, 27 TekhaLa, 28 jAgA, 26 choTA, 30 gUMgA, 31 gaihalar3A, 32 kaloLiyA, 33 kUkaNA 34. pIthaLIyA, 35-DoDakAga, 36 vArar3a / cahuvAMNAMrI caubIsa sAkha 1 cahuvAMNa, 2 sonagarA, 3 khIcI, 4 devar3A, 5 rAkhasiyA .: (sAkhasiyA), 6 gIlA, 7 DeDariyA, 8 bagasariyA, 6 hADA, . .. 10 cIvA, 11 cAhela, 12 sailota, 13 vehala, 14 bor3A, :15 bAlota, 16 golAsaNa, 17 naharavaNa, 18 besa, 16 niravAMNa, . 20 sepaTA, 21 DhImar3iyA, 22 hurar3A, 23 mAlhaNa, 24 vaMkaTa / ...... sAkha ittI par3ihArAM bhilai, bhATa khaMgAra nIliyArai likhAI:-- 1par3ihAra, 2 IMdA, maLa siyA, kALa pAghar3iyA, bUlaNA, 3 lUlo, rAmiyArA potarA', 4 rAMmavaTA, 5 bothA, mAravAr3a mAMhe chai, pATodI dhakai .. cha, 6. bArI, mevAr3a mAhe rajapUta chai, mAravAr3a meM turaka cha, 7dhAMdhiyA, pAdharA-rajapataH ghaNA chai jodhapurarI10 meM chai. 8 kharavara, mevAr3a meM ... 1 zIrSakameM 35 zAkhAeM likhI haiM ki tu 36 haiN| 2 zAkhA, bheda / 3 par3ihAroM meM itanI zAkhAyeM zAmila haiN| 4 nIliyA grAmake nivAsI bhATa khaMgArane likhvaaii| 5 paDihAroM kI IdA zAkhAkI maLasiyA, kALa pAghar3iyA aura buulnn| ye tIna avAntara zAkhAyeM haiN| 6:rAmiyAke pote lU ko zA'vAke haiN| 7 boyA zAkhAke rAjapUta mAravAr3a meM haiN| ve pATodIke ': pare rahate haiN| pATodI bAlotarAse 12 mIla uttarameM aura jodhapurase 60 mIla pazcimameM hai| bArI zAkhAke rAjapUta to mevAr3ame hai aura jo musalamAna ho gaye haiM ve mAravAr3ameM rahate haiN| 9 sAdhAraNa rAjapUta (binA jAgIrIke) adhika haiN| 10 jodhapurake pradeza meM rahate haiN|
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra muMhatA naiNasIrI khyAMta sUrajamala pUre ghAve par3iyo / tiNa ver3hathI giravo chUTo / nai sUrajamarA diyA dahavArI bAre gAMva vIjhaNo ne vAMsolo vIjA hI sAMsaNa gA~va ghaNAI diyA su ajetAMI' hai / iNa ver3ha hI sAdar3I chUTI nahIM / pIr3hI 4 INAra rahI / 1 rAvata khIMvo mokalaro / 2 rAvata sUrajamala / 3 rAvata bAgha sUrajamalota / cItor3a bahAdararai mAMmala kAMma Ayo 4 rAvata vIko / eka dina sIsodiyA rAvata sUrajamala khIMmAvata Upara ajAMNaz2akaro' kaMvara prathIrAja rAyamalota Ayo, su pahale dina rAMNoM rAyamala nai sUrajamala mAMmalo huvo tho, taThe rAMNArI kyU kama huI thI" na sUrajamalarI vadhatI huI thI / su sUrajamalara kyu heka ghAva lAgA thA nai dujai dina prathIrAja TUTa par3iyo tada sUrajamalara ghAva nipaTa ghaNA lAgA / su rajapUta sUrajamalarI DoLI' le bhAkharatU' nIsariyA, tarai vAMsa sAtha prathIrAja bhAkhara cAr3he chai / su prathIrAjaro vanau devaDo nai sUrajamala cAkara mahiyo a donU bAbhiyA' / vanai mahiyAnU mAra 'liyo / a dona' Thor3a dUoTo pAvatA " / nai mahiyo sIsodiyo cha / devaLiye rajapUta sIsodiyA sahasAvata nai sonagarA hai / sIsodiyo jogIdAsa jodharo / jodha gopALaro / sahaso, khImo mokalaro / su Aja jogIdAsa bhalo rajapUta hai / rAvata vIko -vIkAro beTo bhAMno TIke" huvo / nai cItoDa dhaNI rANoM amarasiMgha huvo nai saidana jIharaNa mImaca chai"| dIvAMNarai nauvo vAgharaS hada chai / taThe rAvata govaMda khaMgAraro cUDAvata thaa| " 1 ghAvoMse pUrNa ho kara gira par3A 12 se 3 abhI taka 4 acAnaka 5 ( parAjita hone kAraNa) nyUnatA rhii| bAjI DholI rahI / 6 aura sUrajamalakI vAjI bar3hatImeM ra 7 soye hue grAhata aura mUcchita vyaktiko kaMdhoM para uThA kara lejAneko eka TikaTI / 8 piiche| 9 lar3e / 10 donoM sthAnoMmeM ye dUsaroMse dugunA muAvajA pAte the / 11 gaddI baiThA 12 jIharaNa aura mImaca para saiyadakA adhikAra hai| '13 zramarasiMhake rAjyakI sImA neuvA aura vAgharar3A gA~voM taka hai| 14 thAne para sthita hai /
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ muhatA naiNasIrI khyAta ha 3 12 chai / tiNa Upara' saida grAyo / tada rAvata govaMda kAMma Ayo / taThA parcha rAMNArA hukamasUM sIsodiye jodha sakatAvata moravaNa, karAyo, kuMDaLarI sAdar3I jIharaNarA gAMva kitarAeka mukAta liMyA' / jodha, 'vAgha beU' bhAI vasiyA / jodha eka Thor3a, vAgha eka Thor3a dharatI vIca ghAtI' / uNarI dharatI vasaNa de nahIM / AparI vAsa " / mImacara gAMva cautha' mAMgai chai / nai rAvata vIko maThAthI rAMNa udaisiMgha Thela kADhiyo cha,' to piNa' iNAMro" sAdar3I mAMhe dakhala chai / vIke jAya devaLiye guDho kiyo" / tada u vaDerI merAMrai grAsAraNa dAdI chai" / uNaro kAraNa ghaNo chai / ve kayo mhe yAMnUM rahaNa nahIM dA~ graThai" / tarai iNa ghaNA saMsa - sapata kiyA / pache hoLIrai dina cUka karane mera soha mAriyA " / vIke devaLiyo liyo / uNa prasAraNAMrA beTA - potarAnUM gAMva 1 ajesa chai" / tiNaro vaDo itabAra chai'" / gAMva 700 devaLiyAnUM lAge nai devaLiyArai puThIvAsa " gAMva 100 mAMhe mera rahe chai / keI raiMta" chai, keI mevAsI" chai / vaDI dharatI chai" / gohUM, ur3ada, cAvaLa, vAr3a ghaNo huvai / prAMbA mahur3A ghaNA " | gAMva 300 bhAkhara mAMhe, gAMva 400 bhAkharAMrai bArai chai / -15 17 20 23 .24 itarI dharatI devaLiyerA navI khATI - 26 gAMva 84, suhAgapuro sonagarAMro utana" / rAvatasiMgha prAThor3a lIvI / ve sonagarA cAkara thakA ajesa dharatI mAMhe rahe chai" / rAmacaMda " 1 28 : 1 jisa para caDhAI kara / 2 ijAre para liye / 3 donoM | 4 jodhane eka sthAna para aura vAghene eka dUsare sthAna para bhUmi para adhikAra kiyA / 5 usakI ( saiyada kI ) bhUmi zrAvAda nahIM hone dete / 6 apanI bhUmiko vasAte haiM 7 prAyakA caturthAMza 8 aura rAvata vIkAko rAraMgA udayasiMhane yahAMse nikAla diyA hai| 9 tobhI / 10 inakA / 11 rakSAsthAna banAyA / 12 vahAM ( devaLiye ) meM usa samaya meroMkI eka prasAraNa pitAmahI rahatI thI / 13 usakI bahuta pratiSThA hai / 14 usane kahA hama tumako yahAM nahIM rahane deMge / 15 tava isane bahuta prakAra sogaMdha khA kara vacana diyA / 16 kintu holIke dina chala karake usane saba meroMko mAra diyA / 17 abhItaka eka gAMva una prasAraNoMke veTe potoMke adhikArameM hai / 18 unakA bar3A sammAna aura bharosA hai / 19 pIche kI ora 20 / 21 kaI niyamapUrvaka prajAke rUpameM aura kaI luTeroMke rUpameM 22 bhUmi acchI upajAU hai / 23 gannA | 24 grAma aura mahuA adhika / 25 itanA bhUpradeza devaliyA vAloMne aura nayA prApta kiyA / 26 janmabhUmi | 27 ve sonagare naukara kI sthiti meM abhI taka usa dharatI meM rahate haiM / 28 vaha nyAyI aura dharmAtmA hone ke kAraNa bhagavAn rAmake AcaraNoMkA anuvartI kahA jAtA thA /
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ 60 . muMhatA naiNasIrI khyAta ghnnaaN| 6 sIdhakA, mevAr3ameM nai bIkAnera desa meM ch| 10 cohila, mevAr3a meM ghaNA / 11 phaLU, sIrohI jAlorarI meM ghaNA / 12 cainiyA, phalodhI disA chai / 13 vojarA / 14 jhAMgarA, mAravAr3ameM bhATa chai| dhaneriyai, bhUbhaLiyai nai khocIvAr3e rajapUta chai / 15 vAphaNA, vAMNiyA / 16 caupar3A, vANiyA cha / 17 pesavALa, ravArI", khokhariyAvALA / .. 18 goDhalA / 16 TAkasiyA, mevAr3ameM ch| 20 cAMdorA, kubhAra', nIvAjavALA / 21 mAhapa,-rajapUta, mAravAr3ameM ghaNA / 22 rANA, rajapUta cha / 23 savara, mAravADameM rajapUta cha / 24 khUmora / 2.5 sAMmora / 26 jeThavA, par3ihArAM bhilai / . sAkha soLaMkiyAMrI-- ____ 1 soLaMkI, 2 vAghelA, 3 khAlata, 4 rahavara, 5 vIrapura, 6 khe rAr3A, 7 vehaLA, 8 pothApurA, . 6 sojatiyA, 10. Dahara, siMdha nU, turaka huvA, 11 bhUhar3a, siMdhameM turaka huvA, 12 rUjhA, turaka huvA thaTA disI' / vAta devaLi yArai dhaNiyAMrI-- .. iNa paraganAro nAma gyAsapura chai, tigaro devaLiyo gAMva chai / su devaLiyAthI kosa 5 IzAMna-kaNa mAhai cha, uThe gar3ha koI na chai, . . . 1 sirohI aura jAlora pradezameM adhik| 2 phalodIkI ora haiN| 3 par3ihAroMkI jhAMgarA zAkhA vAle rAjapUta bhATa ho gaye jo mAravAr3ameM rahate haiN| 'bhATa' saMskRtake 'bhaTTa' zabda kA . apabhraMza hai| vividha jAtiyoMkI vaMzAvaliye likhanA inakA, dhaMyA hai| vaMzAvaliyAM likhane aura sunAne kI vRtti aMgIkAra karane ke badale meM bheTa, pUjA-sanmAna, tyAga aura dAnAdi grahaNa karaneke kAraNa yaha jAti apaneko brAhmaNa mAnatI hai aura aba 'brahmabhaTTa' nAmase inakI prasiddhi hai| 4 'vAphanA' zAkhAke par3ihAra atra prosavAla vaniyoM kI eka . zAkhA hai| ..... 5 'caupar3A' zAkhAke par3ihAra aba prosavAla vaniyoMkI eka zAkhA hai| 6 khokhariyA gAMvake rahanevAle 'pezavAla' zAkhAke par3ihAra bher3a bakarI aura UMTa Adi rakhane aura carAnekA dhaMdhA karaneke kAraNa ye 'revArI' kahalAne laga gaye aura bhAToMkI bhAMti hI alaga jAti meM parivartita ho gye| 7 nIMvAja meM rahane vAle 'cAMdorA' zAkhAke par3ihAra miTTIke baratana banAne kA dhaMdhA karane ke kAraNa 'kumhAra' jAtimeM parivartita ho kara kSatriyoM se alaga par3e * gye| 8 solaMkI zAkhAke 'Dahara' rAjapUta midharme jA kara musalamAna ho gye| 9 solaMkI zAkhAke rUjhA' rAjapUna siMvameM nagara-thaTTAkI ora jA kara musalamAna ho gye| 10 gyAsapura..... paraganekA mukhya gAMva devaliyA hai / 11 IzAna konn|'
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ ___muMhatA naiNasIrI khyAta bhokharArI khAMbha' mAMhai gyAsapura chai / ghara 50 vasai chai / ta? merArI kadIma ThAkurAI thii| mera mevAsI thakA rahatA / nai khIMvo rAMNA mokalaro beTo huvo tikai , jAya sAdar3I tejamAlarI udaipurasU kosa 25, cItor3asU kosa 20 dikhaNanU taThe jAya rhyo| rAMNo kUbho pATa cha / mAMho mAMhi bhAyAM grAsa-vedha lAgo / khIMvai mAMDava jAya pAtasAharI phoja AMNa" mevAr3anU vaDo dhako diyo| vaDo grAsiyo huvo' / kU bho nai khIMvo lar3atA rahyA; piNa khIMvAnU kAr3ha sakiyA nahIM / roMgo kU bho nai khIMvo khasatA-khasatA mUvA / cItor3a rAMNo rAyamala pATa baiTho / khIMvArai TIke rAvata sUrajamala baittho| su rANo rAyamala nai sUrajamala ghaNI hI khsaakhuud| sUrajamala ghaNI dharatI giravA sUdhI liyAM rahai / sAdar3I thakAM bhogavai / tada gAMva 17 sAMsaNa diyA sUrajamala / su ve sAMsaNa ajesa ch| rAvata vAgha karametI hADIrai mAmalai kAma Ayo" ! tada karametI kanA sahI ghatAi dI takAM gAMvAMrI vigata..--- 1 bhImela, 1 dhAratA, 1 goThiyo, 1 vIjhaNo, 1 vAMsolo, 1 bhurakhiyA,..1 vAliyA, thAharuna, 1 cAraNakher3I, 1 kharadevaLo, bhATaro, 1 suALI / itarA gAMva sAsaNa diyaa| yU karatAM pachai rAyamalarai kavara pRthvIrAja-uDaNo" lAMghAM-balAya" moTo huvo su sUrajamalasU pRthIrAja jora lAgo / ghaNI veDha kIvI / Akhara20 sAdar3I vaDI ver3ha huI / ... I do pahAr3iyoM ke bIcakA: DhAla aura nIcA sthAna / 2 mere laTere thake vahAM rahate the / 3 ko| 4 rANA kuMbhA cittaur3a siMhAsana para hai / 5 bhAiyoMmeM paraspara bhUmi-kara vibhAgake liye virodha utpanna ho gyaa| 6 lA kara / 7 bar3A upadravI ho gyaa| 8 lar3ate-lar3ate / 9 dvepa / 10 sUrajamala giravA taka bahutasI bhUmi dabAye vaiThA hai| 11 sAdar3IkA bhI upabhoga karatA hai| 12 usa samaya sUrajamalanai 17 gAMva dAna meM diye the| 13 abhI tk| 14 karametI . hADIke sambandhameM jo yuddha huA usameM rAvata vAgha kAma aayaa| 16 usa samaya gAMvoMke ... dAnapatra meM karametIke hastAkSara karavA diye gaye jinakI sUcI isa prakAra hai| 16/17 'uDago' aura 'lAMghAM-balAya' rAyamalake putra pRthvIrAjake ye vizeSaNa haiM / uDaNo= bahuta teja gatise jAkara kArya sampAdana karane vaalaa.| lAMghAM-balAya = isa pArase usa pAra jA kara zatrunoM meM bhaya utpanna karane vAlA, lAMghane. vAloMmeM balA rUpa / pRthvIrAjane eka hI dinameM ToDA aura jAlora vijaya kiye the| itanI lambI dUrIko lAMgha kara usI dina donoM sthAnoM para vijaya prApta karaneke asAdhAraNa kAryake upalakSyameM pRthvIrAjane apane nAmake sAtha ye vizeSaNa prApta kiye| 18 vegapUrNa pIchA kiyaa| 19 ldd'aaii| 20 atameM /
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ muhatA naiNasIrI khyAta kahAvato, rAva padavI | vaDo ThAkura huvo / devaLiyAthI kosa cavade dikhaNanUM mALavA mAMhe vaDI dharatI / gohUM, vAr3a, masUra, ciNA, jvAra ghaNI nIpajai / 64 gAMva 140 paragano vasAr3aro / devaLiyAthI kosa 4 ugavaNa' mAMhe, vaDI dharatI / gohUM, vaNa, vADa, jvAra, cAvaLa nIpajai / gAMva 64 paragano naiNeraro | devaLiyAthI kosa 10 dikhaNanUM suhAgapurai lagatI / dikhaNa disanUM araNodagautamajI' vaDo tIratha cha / gohUM, vADa, vaNa, jvAra, cAvaLa nIpajai / gAMva 12 sevanA' maMdasora rAvata harIsiMgha davAyA chai / kyuM hI mukAto dai chai / devaLiyAthI kosa 10 ghaNA dina mukAto-kara liyo / itarA gAMvAM paraganA~sUM devaLiyAro kAMkar3a lAge / 1 dasora, 1 ratalAMva', 1 baloraro paragano rAMNAro / sonagarA vAlAvatAMrI utana / jhAr3I ghaNI / 1 jIharaNa- rAMNArI, 1 dhIrAvada - rAMNArI, 1 vAMsavAhaLo / itarA paraganAMsUM kAMkar3a lAge nadI 2 jAkhama nai jAMjALI / devaLiyArA bhAkharAMmeM tIsara chai / tiNaro pAMNI nipaTa buro chai / devaLiyethI kosa 5 pachima chai / udaipurasUM devaLiye jAIjai tada grAr3I prAvai chai / pAMNI pIvai tiNana to kheda" karaihIja piNa paga mAMhe voDe" tiNasUM hI dakhaLa " karai chai / vAta- sIsodiyo jodha, vAgha mukAto jIharaNaro le rahyA chai / dharatI bhoga ghAtI" chai / saidasUM piNa jorAvarI" karai chai / rAvata bhAMnArai gAMvAMsUM lAgai chai nai car3hane devaLiyerai merAMrA gAMva mArai chai rAvatabhAMnainai iNAMrai jora virasa " chai / tada bhAMne saidanUM kahyo -- 'grai 16 1 pUrva dizA / 2 ruI 3 eka tIrtha sthAna / 4 gAMvakA nAma / 5 ijArAkI sthiti meM milane vAlA kara 6 sImA / 7 ratalAma nAmaka zahara / 8 nikalatI hai| 9 udayapurase devaliye jAnA hotA hai taba bIca meM Ar3I AtI hai / 10 roga, kapTa / 11-12 kintu pA~va DuvAnese bhI. gar3abar3a kara detA hai / 13 bhUmi para adhikAra kara liyA hai| 14 javaradastI / 15 lUTate haiM / 16 anavana |
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ muhatA naiNasIrI khyAta baLAyAM aThai kyUM rAkhne chai / savArai a thAMna hIja maarsii|' tarai saida mAMkhaNa hI vAta mAMnI / eka vAra dIvAMNa amarasiMgha kanai pukAra kI 'jodha mAMharA gAMva mArai chai' / 'mAharai mAthai caDhasI' A vAta jodha sAMbhaLI / tarai mAhomAMha darabAra mAMhai jora car3hiyA" / vAta karAr3AM bArai huI / bhAMno pAcho devaLiyai gyo| jodha pAcho gAMva gayo / saida mAMkhaNa maMdasoraro phojadAra nai rAvata bhAMno mANasa asavAra 1500 jodha Upara aayaa| jodha asavAra 100, pALA doyasaisUM car3ha sAmo aayo| taThai cItAkheDairai pailai-kAMnai' var3a tho taThe ver3ha huii| jodha saida mAMkhaNa nai rAvata bhAMnainUM mArane jodha kAMma aayo| taThApachai uNe gAMve jodharA beTA nAharakhAMna bhAkharasI rahyA / saida piNa dhako khAdho / devaLiyarai dhaNiye piNa dhako khaadho| devaLiyai TIkai siMgho tejAvata bhAMnAro bhAI baiTho / pachai mImaca rAva durgo| rAMmapurArA dhaNInUM tarai rAva durage kahyo-'mhe dIvAMNarA cAkara chaaN| jAMega jyUM mImaca.. jIharaNarI dharatIrA gAMva le, dIvAMNa jAe jyUM mhAMnai de| tarai jAMNiyA su gA~va liyAM pachai devaLiyairai dhaNiyAMnai piNa dIvAMNa TIko meliyo| dilAsA karI / kahyo-'rAvata bhA~no piNa mhAro bhAI mUvo' jodha piNa mhAro bhAI muuvo| hamaiM jodharA beTA uThai cha / the nAMva mata lyo|' rAvata siMgha hukama mAthai caDhAyo / tarai dharatI vasI / pachai rAMNA amarasiMgharai vikho varasa sAta huvo| dharatI rAMNA sagaranUM huii| pachai rANA amarasiMghasUM vAta huI / tara mImaca-jIharaNa rANAjInUM pAtasAha diivii| devaLiyainai rANA rai mulaka kAMkar3a iNa gAMvAM jIharaNa-mImacarA gAMva-- . 1. ciitaakhedd'o-raaNnnaaro| .. 1. jathalo-rAvataro / sIsodiyo jodhavALo / 1. ugraavnn-raaNnnaaro| 1 ye valAeM yahAM kyoM rakhatA hai| 2 kala tumako hI maareNge| 3 hamAre / 4 sunI 5 ugra vAdavivAda huaa| 6 vAta maryAdAke vAhira hogii| 7 usa ora / 8 una gAMvoM meM 9 saiyadako bhI hAni uThAnI pdd'ii| 10 jisa prakAra ThIka smjhe| 11 mujhe| 12 manavAMchita 13 DhAr3asa bNdhaayaa| 14 rAvatasiMhane AjJA zirodhArya kI 15 devaliyAvAloM aura rAnA ke dezakI sImA ina gA~voMse milatI hai /
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ muhatA naiNasIrI khyAta 1. aMbalIro ttuuk-raavtro| 1. vlor-raaNnnaarii| 1. vAMbhotara, dhamotara raavtrii| 1. haravAra, vaghareDo, vaDagAMva rAbatarI / nai 1. bhairavI rAMNArI / ghATo' cha / devaLiyairA gAMva-cItAkheDo, ugarAvaNa, dhamotara cAkara raavtraa| rAvatasiMgha tejAro mUvo / pATa rAvata jasavaMta devaLiye huvo| tada vasAiro gAMva moDI rAvata jasavaMta nAhararo sakatAvata rAMNA jagatasiMgharo meliyo' thAMga rahai ghaNA sAthasUM / rAvata jasavaMta siMghAvata maMdasoraro phojadAra jAMnisArakhA~ tho tiNanUM bhakhAi dIvAMNarA thAMNA . Upara praaNnniyo| rAvata Apa sAthe na chai / devaLiyAroM sAtha ghaNo bheLo cha / rAvata jasavaMta naraharota itarA sAthasUM kAma prAyo-- 1. rAvata jasavaMta naraharota / 1. sIsodiyo jagamAla vAghAvata / . 1. sIsodiyo pItho vAghAvata / 2. sIsodiyo kAna, sAdULa naraharota / .. ............. 1. savaLasiMgha caturabhujota puurbiyo| : itaro sAtha kAma praayo| tiko guso manameM rAkhanai rAMNo jagatasiMgha udaipura rAvata jasavaMta siMghAvatanUM rAmasiMgha karamasenota kanA' rAvata jasavaMta nai veTo mahAsiMgha marAyA / na tada paihalI sAha akhairAjanUM devaLiyArI gar3AsaMgha dhIrAvadaro dIvAMNa, paragano cha, taThe cUka mAthai ghaNA sAthasUM rAkhiyo tho| sAhanUM likha meliyo tho ju the jAya devaLi yo lejo-maarjo| piNa sAha gayo nhiiN| uThe sIsodiyo jodha gopALota rAbata harIsiMghanU TIkai vaisAMNiyo / pachai sIsodiyo . ] do pahADoke bIcakA bar3A mArga / 2 tejAkA putra rAvatasiMha maragayA / majA huaa| bhkaakr| 5 rAnAke thAne para caDhAkara le aaayaa| 6 sAmila hai| se, dvaar| 8 janane phle| 9 chala dvArA mAralene ke nimitta / 10 gaddI para vikA diyaa|
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ muhatA naiNasIrI khyAta. . 17 jodha gopALota rAvata harIsiMghanUM daragAha le gayo / pachai devaLiyo rAMNAthI alhAdo kiyo / pachai ujaNa ahamadAvAda cAkarI kIvI / .. atha bUdIrA dhaNiyArI khyAta likhyate / vArtA-- .... caubIsa sAkha cahuprAMNArI, tiNa mAhai sAkha 1 rAva lAkhaNarA ....... potarA hADA bUdIrA dhaNI / / ..... bUMdI meM mINA kadIma rhtaa| nai hADo devo bAMgAro bhaiMsaroDathI vikhAyata thako jAya bUMdI rahyo huto / su eka vAta yUM suNI-bUMdI mAMhe ...bAMbhaNa rahatA, tiNAMrI beTI maiNAM kahe mhAM paraNAvo / tada vAMbhaNAM ujara ghaNo hI kiyo / piNa maiNA mAMnai nahIM, tarai hADA bAMbhaNArA jajamAna thA, su bAMbhaNa devA kanai bhaiMsaroDa jAya pukAriyA / tarai hADAM kahyo-"the beTI dyo / vyAha thApo / nai uNanUM kaha raakhjo| mhe hIDA mAhai kyU samajhAM na chaaN| mAMharAM hADA jajamAna cha / bhaiMsaroDa rahai cha, su mhai teDasyA / " tada maiNAM kahyo-"bhalI vAta cha / " pachai vyAha thApa nai hADAMnUM tedd'iyaa| taMda maiNAMnUM bAMbhaNAM kahyo-"mhe mhArI rIta vyAha karasyAM12}' tada maiNA madaMdha' hutA kiNa hI khoTa-cUka" rI vAta samajhyA nhiiN| pachai sAhAM paihalI sar3A sabaLA bNdhaayaa| mAMhai hADe sora patharAyo" / Upara ghAsa pAthariyo / pachai maiNAnUM bulAya jAMnIvAsai utAranai dArU pAyo / tarai chakiyA vesudha huvA / tarai keI ghAve mAriyA, ke sar3AMmeM phUMka diyaa| hADai maiNA soha3 mArane ... vaLe gAMva Upara jAyanai bA~sai ko rahyo tho so kUTa-mAranai bUMdI . lIvI / bIjA hutA su nAsa gayA, tike bUMdelA vAjai cha / 1 devaliyAko rAnAke adhikArase chIna liyaa| 2 devaliyAke svAmIne ujjaina aura ahamadAvAdakI sevA svIkAra kii| 3 vipdaavsthaameN| 4 isa saMbaMdhameM eka vAta yoM sunane meM aaii| 5 braahmnn| 6 vivAha krdo| 7 taba brAhmaNoMne bahuterI Apatti kii| 8 tuma beTI denA svIkAra krlo| 9 vivAhakI tithi nizcita krlo| 10 prathAnusAra paricaryA karane meM hama kucha nahIM smjhte| 11 bulaayeNge| 12 hama apanI rItise vivAha kreNge| 13 madAndha / 14 chala-kapaTa / 15 vivAhase prathama / 16 bar3e jhoNpdd'e| 17 hADoMne unake andara vArUda bichavA diyaa| 18 vichA diyaa| 19 jnivaasaa| 20 nazemeM chakakara aceta hogye| '21 tava kaiyoMko talavArake ghATa utAra diyA aura kaiyoMko sar3e jalAkara phUMka diyaa| 23 / smst| 24 punH| 25 piiche| 26 Thoka-pITa kara / 27 aura the so bhaaggye|
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ muhatA naiNasIrI khyAta eka vAta yUM suNI-- __ hADo devo bAMgAro, bUMdI vekharaca thako Aya bhaiMsaroDathI rahyo huto' / kanai AparI vasI hutI / nai deva rANA arasI lakhamasinotanUM beTI dIvI thI / su rAMNo arasI aThai jAna kara vaDI phoja le paraNIjaNa Ayo / su paraNiyAM pachai rAMNa arasI devAnUM pUchiyo-'thAMrI kAnUM hakIkata ?" pUchI tarai devai kahI / tare rAMga kahyo-'the aThai kAhiNanUM raho ?' urA zrAvo / tarai devai kahyo-'mAMharI eka araja chai, ekata mAlama karatUM / ' tada rANai ekaMta puuchiyo| tarai devai kahyo-'pA bhalI ..... dharatI meNAM he?' chai nai maiNA nivaLA sA chai / jikai chai su ATha pohara chakiyA dArU matavALA thakA rahai cha, su dIvAMNa sAtharI madata karo... to maiNA mArane A dharatI lU nai dIvAMNarI cAkarI karUM / tarai deva mAMgiyo su devAnUM rAMga Dero uThe (sU) hIja diyo / devo phoja le, bUdI maiNAM Upara rAta thakI Ayo / nIsaraNarA ghATa, nAsa-bhAjarA hutA su bhUmiyA thA su soha rokanai maiNA sArA kUTa-mAriyA / vIjA jaThe hutA su soha nAsa gayA / devai AparI ANa pherI / maiNA mAranai rAMNArI hajUra Ayo / rAMNo bohata rAjI huvo / devAnUM kahyo-'vaLe kaho su karAM / tarai devai kahI-dIvAMNarA UparathI sArI vAta bhalI huii| mAsa 4 asavAra saupAMca madata pAUM / tarai rAMga asavAra 500 madata denai Apa cItor3a cddh'iyo| pachai devai bhomiyA" thA su sArA kUTa maariyaa| vIjA dharatI mAMhe thA su sArA nAsa gayA / pachai devai AparA bhAIbaMdha ter3a nai! ThoDa-ThoDa vasI rAkhI / AparI jamIyata raakhii| 1 devAke pAsa paisA nahIM thA ata: bUdIse bhaiMsaroDa Akara rahagayA thA / 2 kAmadAra prAdi ve kara-mukta naukara-cAkara jinheM usa jAgIradArakA 'coTI-bar3hiyA' aura 'vasIrA loka' bhI kahate haiM 1 3 varAta bnaakr| 4 tuhmArI kyA sthiti hai ? 5 tuma yahAM kAhe ko rahate ho? 6 (hamAre yahAM) paajaavo| 7 adhiin| 8 raanaa| 9 senaa| 10 jitane manuSyoMkI sahAyatA devAne mAMgI utane manupya rAnAne apane nivAsese hI use de diye| 11 rAta rahate maiMnoM para car3hakara baMdI aagyaa| 12 dvAra. maarg| 13 devene apane zAsanakI AjA pravartta kara dii| . 14 maiMnoko mArakara rAnAke daravArameM pAyA / 15 aura koI kAma ho to kaho so vaha . . bhI kara diyA jaay| 16 rAnAkI sahAyatAse saba bAta ThIka huii| 17 choTe jaagiirdaar| 18 bulaakr| 19 sthAna-sthAna para kara-mukta maMtrI, naukara-cAkara Adi niyukta kara diye| ..... 20 aSTra aura pravArohI /
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ muhatA naiNasIrI khyAta dharatI rasa par3I' / dIvAMNarA sAthanUM sIkha dIvI / taThA pachai aApahI baDI jamIyata karanai dasarAvAna' rAMNArai mujarai gayo nai mevAr3arI cAkarI karaNa laago| ... eka bAta yU suNI--hararAja DoDa bUdIro, maiNAMro ekala asavAra ghaNo dharatIro vigAr3a krai| tada maiNA ghaNA hI khsthaakaa| hararAjanU pohaca sakai nhiiN| kitarAeka ripiyA' maiNA kanA varasarA varasa nALabaMdhIrA lai nai dharatI piNa maare| tiNa samai hADA devA bAMgAvatarai ghor3o 1 tho su mAMDavarai pAtasAha mNgaayo| iNa diyo nahIM / tarai devo bhaiMsaror3a parI chor3anai bUdI maiNAMro mevAsa jANa aThai bUdI praayo| tarai bUdIrai maiNe dUr3I-nAcaNaro' ghara tho, ta? gharaThor3anU jAyagA dikhAI / su dUr3InU vayuM agamarI khabara pdd'tii| su dUr3Inai devai bheDha rahatAM sukha" huvo| su dUr3I ekaMta devAnU kahai chai-'iNa dharatIrA dhaNI the husyo / ' pachai maiNe eka dina hathAI" baiThAM kahyo-'iNa hararAja DoDa mhAM mAhai vaDI lIka lagAI chai / mAMharai mAthai DaMDa kiyo chai su piNa lai nai dharatI piNa mArai chai1 / ' tarai deve kahyo-'iNanU koI pAlai" to tiNanU the kAsU do|' tarai maiNa vaDerai19 kahyo-mAMharai dharatIro hAsala cha, tiNa mAhaisU Adha mhe thAMnU devaaN| tarai iNAM bola-kola sUsa-sapata karI20 | nai dIvALIro dIvALI hararAja DoDa bUdI Avato, ghaavdeto| su devo to uNa bhairAkI-ghor3e car3hanai pAkhara ghAtanai jInasAla pahara tayAra havo / nai pailI-kAMna .... 1 bhUmi para pUrNa adhikAra hogyaa| 2 dazaharA / 3 isprkaar| 4 DoDa jAtikA kSatrI hararAja ikallA ghur3asavArI karake maiNoM aura unakI bhUmi kA bigAr3a karatA hai| 5 maiNe prayatna kara thaka gaye / 6 hararAjako nahIM pahuMca skte| 7/8 prativarSa nAlabaMdhI-kara ke rUpameM kitane hI rupaye bhI leletA hai aura lUTapATa kara bhUmimeM vigAr3a bhI kre| 9 dUr3I nAmaka nrtkii| 10 taba rahaneke liye sthAna dikhaayaa| 11 bhaviSya / 12 prIti / 13 isa bhUmike svAmI tuma hovoge| 14 vAtacIta vA paMcAyatakI caukii| 15 dhAka jamA rakhI hai| 16 hamAre para DaMDa bhI lagA diyA hai so bhI letA hai aura lUTapATa bhI karatA hai| 17 rokde| 18 kyaa| 19 tava bar3e aura vRddha maNene kahA / 20 taba inhoMne kaula-vacana aura saugaMda zapatha kii| 21 prahAra karatA / 22 devA to usa arabI ghor3e para pAkhara DAla, kavaca pahina car3hakara . .. . . tayAra huaa|
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 __muhatA naiNasIrI khyAta hararAja gAMvarA maiNAM prAvato diittho'| tada maiNAto sarava nAsagayA na gharAM mAhai paitthaa| nai devo proLarai bArai Ayo nai devai hararAjanai Avato diittho| hararAja devainai diittho| devai ghor3enU car3ha korar3o' vAhyo / tada hararAja pAchA pheriyA / devai vAMsa ghAtiyA / vIca 'vAhako 1 UMDo huto su hararAjaro ghor3o DAka pailai tIra jAya uubho| veU ghor3A AmAM-sAMmAM kara UbhA rahyA / vAta hararAja devainU pUchI"the kuNadeg ? kaThAsU AyA" ?" tarai devai prAparI hakIkata kahI-"cahuvAMNa bUdIro devo mhAro nAMva chai / " tarai kahyo-'the aThai kada AyA / ' tarai kahyo-"mAsa cyAra huvA / " kahyo-"hamaiM kAsU vicAra ?" tada devai kahyo-'mhe thAM Upara vIr3o liyo chai / aThai vaLe Avasyo to thAMnU mArasyAM" / pachai hararAja kahyo-"hamaiM pachai hUM nahIM aAvU' tarai mAho-mAMhe sukha huvo| nai pAgar3A chAr3iyA", utara miliyaa| taThA pachai kitaraieka dina devai hararAjanU AparI beTI dii| su vA devArI veTI nipaTa phUTarI chai / tada maiNo vaDero chai tiko devAnU kahai-"mhAMnU paraNAvai10' iNa ghaNA hI ujara kiyA / maiNA mAnai nahIM / tada veTI deNI krii| pachai hararAja DoDa kosIthura soLaMkI sagA rahatA tike ter3a mINAMnU sar3AM mAMhai ghAta kuutt-maariyaa| devai vUdI iNa ..... tarai liivii| atha hADAMrai pIDhiyAMrI vigata-- . 1. rAva lAkhaNa-nADUla dhnnii| . .. 2. blii| 1 usa aorate maiNoM ne hararAjako prAte hue dekhaa| 2 gharoM meM ghusgye| 3 cAbuka / 4 mArA / 5 pIchA lauttaayaa| 6 devA usake pIche huaa| 7 bIcameM eka gaharI choTI nadI thii| 8 kUdakara, lAMghakara 1 9 donoN| 10 tuma kauna ? / 11 kahAMse Aye ? 12 vUdIkA rahane vAlA cauhAna devA merA nAma hai| 13 tuma yahAM kaba Aye ? 14 aba kyA vicAra hai ? 15 hamane tumAre viruddha bIr3A uThAyA hai arthAt tumheM mAranekA nizcaya kiyA hai| 16 yahAM phira kabhI prAvoge to tumheM maardeNge| 17 ghor3oMse utare aura paraspara aMka bharakara mile| 18 atyanta rUpavatI hai| 19 mujhako vyAha de| 20 usane bahuta hI etarAja kiyaa| ... 21 rAva lAnA bar3A vIra aura nItijJa thaa| isane nADolako apane adhikAra meM kara liyA thaa| yaha sAMbhara nareza vAvapatirAjakA choTA putra thaa| 22 kaI pratiyoMmeM lAkhaNake vAda 'gohita' vA 'sohI' nAma likhA hai aura 'sohitake' bAda 'valI' vA 'balarAja' milatA hai| yahI guddha hai|
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ 101 muhatA naiNasIrI khyAta 3. sohita / 4. mhdraav| 5. aNahala / 6. jiNdraav| 7. AsarAva / 8. maannkraav| 8. saMbharAMNa / 10. jaitarAva / 11. anaMgarAva / 12. kuNtsiih| 13. vijaipaal| 14. haaddo| .. - 15. baaNgo| 16. devo bAMgAro, jiNa bUdI maiNAM knaaliivii| hADo devo bAMgAro paravAra---- 2. smrsii| 2. jItamala-tiNarI beTI jasamAde hADI rAvajodhArai paTarAMNI rAva sUjArI maa| 2 bhAgacaMda / 2 rAyacaMda / 2 rAva rAmacaMda / samarasI devAro aAMka 2-- 3 naapo| 3 hararAja / 3 hAthI / nApo samarasIro prAMka 3-- 4 hAmo TIkAyata / 5 lAlo, tiNarI aolAdarA nava-brahma ... lakhAnakheDevALA hADA cha / 5 varasiMgha / 6 vairo| 6 lohaTa - lohaTa vALIrA" hADA chai / 6 jaba / jabadUrA vAMsalA miyAMrai-guDha rahai chai / jabadU hAMmAro aAMka 6 / . . . .7 bacho / 8 sAharaNa / 6 mIyAM / 6 sAMvaLadAsa / sAharaNaro aAMka 8 / .6 sAMvata / 10 baLakaraNa / 11 jodha / 12 durgo| 10 tejo| . .. 11 mAMna / 11 nAraNa / 10 dolatakhAMna / 11 rUpasiMgha / 10 khiiNvo| 10 uudo| 11 rAyasiMgha / 11 tulachIdAsa / 10 klo| ... 1 koTA bUMdI Adike cauhAnoMkI 'hADA' saMjJA inhIMke nAmase huii| 2 jItamalakI putrI jasamAde hADI jodhapura basAnevAle rAva jodhAkI paTarAnI aura rAvasUjAkI mAtA thii| 3 rAjyagaddIkA adhikaarii| 4 lakhAnakher3A vAle lAlAke vaMzaja nava-brahma-hADA kahalAte haiM / 5 lohaTake nAmase prasiddha 'lohaTavALI' pradezake hADA isI nAmase prasiddha haiN| 6 javaTU ke . pIcheke (vaMzaja) 'miyAM-ro-guDho' nAmaka gAMvameM rahate haiN| jaba hAnA
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ .. 102 mahatA naiNasIrI khyAta vairo varasiMgharo aAMka 6--- 7 bhaaNddo| 8 nAraNadAsa bhaaNddaaro| bUdI dhaNI / rAvasUjArI veTI khetUbAI paraNiyo huto' / amala nipaTa ghaNo khaavto| su nAraNadAsa paisAva karaNa baiTho huto su yUMhIja UMghiyoM / sukhetUvAI rAva Upara sAr3Iro cheha nAMkhanai UbhI rhii| yUM karatAM savAra huvo, rAvarI. aAMkha khulI / dekhe to khetU UbhI chai / tarai rAva rAjI huvo| kahyo-"mAMharA ghara-sArUM the jANosu' mAMgo / tarai vAI kahyo-"mAMharai to thAMrI salAmatIsU soha thoka cha, piNa rAvaLo" amalaro poto' mo kanai rahai / " tarai poto khetU saaNpiyo| khetU amala dina 2 ghaTAyo / taThA. pacha. vAIrai sUrajamala beTo huvo / pachai nAraNadAsa eka vAra rANA sAMgArI vAra pAtasAha mAMDavaro jhAliyo chai' / 6 sUrajamala vaDo AkhAr3asidha" rajapUta huvo / rANA ratanasI sAMgAvatanU marato le muuvo"| hADo mIyo" bachAro, prAMka 8 / sAMvaLadAsa / 10 caMdrabhAMNa / 11 naraharadAsa / bhAvasiMgha rai. paradhAMna / mIMyArai glai? sAdiyAher3e rahai chai / . bAta hADai sUrajamala nAraNadAsotarI nai rANA . ratanasI sAMgAvata mAmalo hubo tiNa smairii| rAMNo sAMgo rAyamalota cItor3a rAja karai chai / TIkAyata beTo ratanasI rAThor3a dhanAIrai20 peTaro chai| rAMNo sAMgo pachai hADI karametI, hADA naravadarI beTI paraNiyo tho| su rAMNo karametIsU ghaNI mayA 1 jodhapurake rAva sUjAkI putrI khetUbAIko byAhA thaa| 2 aphiim| 3 pezAba karate hueko hI nIMda aagii| 4 khetUbAI pezAva karate hue nidrita nArAyaNadAsake Upara apanI sAr3IkA chora DAlakara khar3I rhii| 5 isI prakAra prAtaHkAla hogayA tava rAva nArAyagAdAsa kI. nIMda uddii| 6 hamAre gharakI saamrthyaanusaar| 7 cAhe jo| 8/9 mere to ApakI kuzalapUrvaka vidyamAnatAse sabhI vastueM haiN| 10 aaapkaa| 11 aphImakA vttuaaa| 12 mere pAsa / 13 jisake bAda khetUbAIke sUrajamala nAmaka putra utpanna huaaa| 14 pakar3A hai| prAthaya liyA hai| 15 mhaablii| 16 sUrajamala maratA hA ratanasIko bhI le mraa| 17 vachAkA putra hADA miiyaa| 18 mIyAkA gA~va sAdiyAher3e rahatA hai| 19 nArAyaNadAsakA putra hADA ... nUrajamala aura sAMgAkA putra ratanasIke paraspara yuddha huA usa samayakA vrnnn| 20 rAva . mUjAkA putra vAghAkI kanyA rAThor3a dhanAIkI kokhase ratanasIkA janma huaa|
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ muhatA naiNasIrI khyAta 103 karai chai / parcha karametIrai beTA 2 havA-vikramAdita, udaisiMgha / tiNAMsU rAMNo ghaNI mayA karai cha / su eka dina dIvAMNasU karametI .: araja kIvI-"dIvAMNa ghaNA dina salAmata rahai, piNa vikramAdita usiMgha nAhvA' ch| rAvaLe TIkAita sAhavIro dhaNI ratanasI cha / rAja baiThAM kAMika iNAMro sUla' karo to bhalo cha / " tarai rAMga pUchiyo-"the kiNa bhAMta araja karo cho|" tarai karametI hADI kahyo"iNAMnU riNathaMbhora sArIkhI Thor3a ratanasI nai pUchanai dIjai nai hADA sUrajamala sArIkhA rajapUtanU bAMha jhalAIja / prA vAta dIvAMNa hI kabUla krii| savArai dIvAMNa jur3iyo, tarai kavara ratanasInU rAMga sAMgai .. kahyo-"vikramAdita udaisiMgha thArA lohar3A" bhAi cha / tiNAMnU eka paga-Thor3a dInI caahiijai|" su rAMNo vaDo dUTha ThAkura cho, su ratanasI . kyuM phera kahI sakyo nhiiN| kahyo-"rAvaLe vicAra Avai su Thor3a dojai / " tarai rAMNa ratanasInU kahmo-"riNathaMbhora iNAMnU do|" tarai ratanasI kahyo-"bhalA / " tarai rAMga vikramAdita udaisiMghanU kahyo "mhe thAMnU riNathaMbhora diyo| the UTha tasalIma karo' / " tarai iNe - tasalIma karI / tarai hADo sUrajamala darabAra baiTho tho / tarai rAMga sAMgai - sUrajamalanU kahyo-"mhe vikramAdita udaisiMghanU riNathaMbhora dAM chAM12 ....... su the iNAMrI bAMha jhAlo / jhai mheM thAMharai khoLe ghAtAM chAM / ' tarai ....... sUrajamala kahyo-"mhArai. iNa vAtasU kAma koI nahIM / hUM cItor3a TIke baisai jiNaro cAkara chU / mhArai iNasU koI talo" nahIM / " tarai rAMga . sAMgai vaLe ghaNo haTha kara kahyo-" DAvar3A" nAhnA chai / thAMharA bhANeja ... chai| bUdIsU riNathaMbhora nijIka chai| tU bhalo rajapUta chai / tada . iNArI bAMha to jhalAvAM chAM / " sUrajamala araja kIvI-"dIvAMNa pharamAvo so to sira-mAthA Upara / mhe hukamarA cAkara chAM" / piNa .. dIvAMNanUM sau varasa pohacai! tarai mhAMnUM ratanasI mAraNavU tayAra hudai, 1 rAnA karametIke Upara bar3I kRpA rakhatA hai| 2 choTe haiN| 3 Apake baiThe inakA bhI kucha prabaMdha karadeM to bhalI bAta hai| 4 supurda krdeN| 5 savere darabAra judd'aa| 6 choTe / 7 rahanekA sthaan| 8 javaradasta / 9 kucha bhii| 10 inko| 11 praNAma kro| 12 dete haiN| - 13 tumArI godImeM rakhate haiN| 14 matalaba / 15 bacce / 16 shirodhaary| 17 hamatoM AjJAkA pAlana karanevAle sevaka haiN| 18 sau varasa poha~ce mrjaanaa|
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 muhatA naiNasIrI khyAta tiNavAstai mhAMsU A vAta dIvAMNarai kahai kai nhiiN| naiM ratanasIjI phuramAvai to vAta alAdI' cha / " tarai rANe ratanasI sAMmo joyo / ratanasI kahyo sUrajamala-"the dIvAMNa hukama karai su kro| jhai mhArA..' bhAI chai / the mhArA sagA cho| rajapUta cho| mhe thAMsU buro mAnAM nhiiN|" tara sUrajamala dIvAMNa kahyo tyUM kiyo / rANe sAMgai riNathaMbhora vikramAdita udaisiMghanUM diyo| iNe jAya amala kiyo| ___ hADo nArAiNadAsa mUvo tara rAMga sAMgai sUrajamalanUM TIko meliyo / lAla-lasakara-ghor3o bhairAkI kImata ru0 20000), hAthI meghanAda kImata ru0 60000) rI, ro diyo| rAMNo sAMgo hADAM sUrajamalathI beTAMthI idhako pyAra karai chai| yA vAta aThai hI rhii| ____taThA pachai kitarAeka dine rAMga sAMgai kALa-kiyo / TIke ratanasI... vaittho| hADI karametI AparA beTAMnUM le riNathaMbhora gii| ratanasIrI.. chAtI mAMhai riNathaMbhora bhAva nahIM / pUraviyA pUraNamalanUM riNathaMbhora meliyo| kahyo-", vikramAdita udaisiMghanaM ter3a laav|" tarai po . riNathaMbhora gayo / tarai hADI karametI kahyo-" to DAvar3A nAMhnA cha / iNAMro javAba sUrajamalajI krsii| tarai pro bUMdI sUrajamalajI kanai gyo| jAyana kahyo-"rAMNa ratanasI vikramAdita udaisiMghanUM ter3AyA . . . . . chai| su ve kahai chai-"mAMharo javAba sUrajamalajI karasI / " tarai ..... sUrajamala kahyo-mhe hI AvAM chAM, tarai dIvAMNasUM hakIkata' mAlama karasyAM / " tarai pUraNamala cItor3a pAyo / rANe hakIkata pUchI tarai iNa kahyo"ve to ghaNUM hI prAvai piNa sUrajamala AvaNa dai nhiiN|" tarai ratanasIrai.... DIla Aga lAgI / Agai piNa TIkAro sUrajamala hAthI 1 ghor3o 1 . le pAyo tho, su ratanasI rAkhiyA nhiiN| kahyo-"rANe sAMgai to. .. 1 aura ratanasI kahadeM to vAta dUsarI hai| 2 Apase / 3 adhikaar| 4 ke saath| 5 se| 6 mara gayA / 7 vikramAditya aura udayasiMhake adhikArameM raNathaMbhorakA rahanA ratanasIko sahana nahIM horahA hai / 8 bulAkara le aa| 9 bulAyA hai| 10 tava rAnAko vattAnta nivedana kruuNgaa| 11 karametI to bhejaneke liye taiyAra hai parantu sUrajamala Ane nahIM .. detaa| 12 tava ratanasIke zarIrameM krodhAgni uTha gii|..
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA nairaNasIrI khyAta [ 105 lAla-lasakara-ghor3o, meghanAda hAthI Toke diyA su monUM dai' / " iNa kahyo-"hU kyUM jATa paTela tho nahIM, su cAraNa diyA thA, su hamaiM pAchA mAMgiyA dUM ?" vAta karAr3A bAra huii| ___rAMNo ratanasI sUrajamala mAraNarA dAva-ghAva' karai chai / tiNa samai cAraNa bhAMgo, mIsaga jAtaro, mor3Aro vArahaTha, cItor3arai gAMva rATha-kodamiye rahai chai / su nAvajAdI' cAraNa chai / vaDo pAkharAMro kahaNahAra chai / su bhANArA jajamAna' gor3a cha / bUMdIrA cAkara cha / tiNAM kanai jAya chai / mAsa 1 duya mAsa uThai rahai / tarai bhANo hADA sUrajamalarai piraNa uThe jAvai, tarai mujaro karai / guNe gItAM gAvai / tada sUrajamala ghaNI mayA karai chai / eka dina sUrajamalajI kahyo"bhAMNAjI ! hAlo' ! sUrAMrI sikAra jAvAM !" bhAMNo nai sUrajamala sikAra sUrAMrI gayA / bIjo sAtha hAke meliyo / bhAMNo nai sUrajamala doya jaNA hIja hutA / sUra to hAtha nAyA" nai doya rIcha AjAjIta" Agai pAchai AyA / isar3A kadai prAMkhiyAM hI doThA nahIM / jiNAM dIThAM marIjai / su sUrajamala uNasUM bAthAM huvo"| eka kaTArItUM mAra paadd'iyo| titarai dUjo aayo| uNanUM hI uNahIja bhAMta maariyo| bhAMganUM vaDo icaraja Ayo" / su bhANa kahyo-"the kAMsU kiyo" ?" ___tarai kahyo- "kAsUM karAM". mAMDAM gaLe par3iyA' / " pachai pAchA pAyA / bhAMga gIte-gaNe surajamalanaM rIjhAviyo / tarai sarajamala jAMNiyo-lAla lasakara-ghor3o nai meghanAda hAthI lAre rAMgo par3iyo chai| su mAharA paradhAna rajapUta monUM dabAyane rAMNAnUM dirAvasI, to I mujhako de| 2 maiM koI jATa paTela to thA nahIM jisako carAneke liye diye hoM so * aba mAMgane para maiM vApasa krduuN| 3 bAta sImA bAhara ho gii| 4 mAranekA avasara aura upaay| 5 vikhyaat| 6 bar3I camatkArI kavitA karane vAlA hai| 7 yajamAna / 8 guNoMkI kavitA banA kara sunAtA hai| 9 cleN| 10 sAthake dUsare manuSyoMko zikAra khoja kara ghera lAneke liye bheja diyaa| II sUara to hAtha nahIM aaye| 12 jo kisIse bhI jIte nahIM jA skeN| 13 aise kabhI aAMkhoMse dekhe nhiiN| 14 sUrajamala usase bAhu-yuddha karane lgaa| 15 Azcarya huaa| 16 Apane yaha kyA hI Azcaryajanaka kAma kiyA ? 17 kyA kreN| 18 balAta Akara Upara par3a gye| 19 bhANAne sUrajamalake guNoMke gIta gAkara prasanna kiyaa|
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 ] muMhatA naiNasIrI khyAta : hUM bhANA sarIkhA pAtranai de nai amara karU / ghor3o hAthI donUM bhAMNAnUM diyA / bhANAnaM var3I moja de', lAkha' de vidA kiyo| su rAMNAro Dero cItor3athI kosa 10 sikAra ramaNare misa kiyo cha / mana mAMhai sUrajamala mAraNaro mato cha / rAMNI paMvAra rAvata karamacaMdarI beTo sAthai chai| su bhAMNo uThe pAyo dIvAMgarai mujarai'! tarai dIvAraNa pUchI-"kaThai hutA' ?" bhAga araja kIvI-"bUMdI huto / " tarai ratanasI kahyo-"sUrajamalarI vAta kho|" tarai ghaNA sUrajamalarA vakhAMNa kiyA / tarai rAMgA suhAgau nhiiN| bhAMgo samajhyo nahIM / ju rAMNo iNasUM itarI kumayA' karai cha / tarai puchiyo-"itarA sUrajamalarA bakhAMNa karo cho su itaro sUrajamalameM kAnUM dITho ?" tarai bhAMga rIchAMrI vAta mAMDa kahI nai kahyo'--"divANa ! sUrajamala isar3o rajapUta chai su jiko uNanUM mArai su kusaLa na jAya / " tarai rAMNe iNa vAta Upara bohata bhAraNAtUM vuro mAniyo / titarai kiNo eka bhAMNanU pUchiyo-"the itaro sUrajamalaro jasa karo su hamAra thAMnUM kATUM diyo ?" tarai kahyo- "monUM lAla lasakara-ghor3o, meghanAda hAthI nai lakhapasAva diyo|" tarai rAMNAre vaLa jora Aga lAgI / bhAMNana kahyo-"the mAMharo hadameM mata raho, the vRMdI jaavo|" tarai bhAMNau pUMcha-jhATaka' uutthiyo| pAcho vRMdInai hAliyo taThA paihalo yA khavara sUrajamala pohtii| sUrajamala sAmAM AdamI bhAMNarai meliyA / ghaNo Adara kara ter3a hiraNAMmo gAMva sAMsaNa kiyo / ghor3A, hAtho, lAkhapasAva ghaNoI dravya diyo / kahyo- "mhAro bhAga ! dIvAMNa mosauM vaDI mayA krii| bhAMNa sarIkho pAta' diyo|" su rAMgo sikAra khelato-khelato vRMdI disA pAvai chai| sUrajamala kanai I bhAraNAke samAna supAtra cAraNako dAnameM de apanA nAma amara krduuN| 2 sukha phuNcaayaa| 3 lAkha-pasAva nAmaka dAna dekara vidA kiyaa| 4 bhANA vahAM para rANAkI sevAmeM praNAma karaneko aaayaa| 5 kahAM the ? 6 prshNsaa| 7 acchA nahIM lgaa| 8 avakRpA rakhatA hai| 9 kyA dekhA? 10 tava bhAMNane rIThoMko mAranekI vAta vistArapUrvaka kahI aura phira khaa| II rAnAke aura adhika krodhAgni bhabhaka utthii| 12 ekdm| 13 cala diyaa| 14 phuNcii| 15 hiraNAmo gAMva zAsana-dAnameM diyaa| . ..
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta [ 107 AdamiyAM Upara AdamI Avai chai-"satAva' aavo|" sUrajamala jANe chai-"jAUM ka na jAUM ?" tarai. eka dina mAjI khetU rAThor3anai pUchiyo-- -: "monUM rANArA prAdamiyAM Upara AdamI ter3A pAvai chai / mosUM rAMNo buro ch| monUM maarsii| kaho to vikho kara rAMNAnUM hAtha dikhaauuN|" .. tarai mA kahyo--"isar3I bAta kyUM kIjai ? prAMpai iNAMrA sadA cAkara chAM / isar3I to Aja paihalI prAMpAsU burI koI huI nahIM / jo rAMNo tonUM mArasI tohI satAba rAMNA kanai jAvo / ghaNI cAkarI kro|" tarai sUrajamala rAMNA kanai gyo| gokahnarai' tIratha vALo vAjaNo gAMva bUMdI cItor3arI gar3AsaMdha chai, taTai Aya miLiyo / rAMNo manameM ghaNI khoTa" rAkhai chai / nai sUrajamalaro Adara ghaNo kiyo / 'sUrajamala bhAI !' kaha vataLAyo / pachai ekaNa dina kahyo--"mhe eka hAthI liyo cha, tiNa mhe bheLI asavArI karAM / " pachai uNa hAthI rAMNo car3hiyo / sUrajamala hI ghor3e car3ha aayo| ekaNa Thor3a sAMkar3I disI sUrajamala Upara hAthI vahato tho| ratanasI pApa car3hiyo tho / sUrajamala Upara hAthI jhokiyo', su sUrajamala ghor3o lAta mAra kAr3ha diyo / dAva TALiyo / sUrajamala rIsa karI / rAMNa kahyo-'hAthI mADAM'' praayo| ghaNI haLabhaLa kii"|" dina eka ADo ghAtanai kahyo-'prAMpai sikAra suarAMrI mULAMrI" khelasyAM / " tarai sUrajamala kahyo-"bhalI vAta / " eka dinarI vAta chai| rAMNo paMvAra rAMNI Agai kahai chai'-"eka mhe sAsato sUara-ekala mArasyAM / thAMnUM tamAso dikhaavsyaaN|" tIratha gokahnarai paMvAra rAMNI sinAMna karaNa gaI thii| tathA paihalI -: . sUrajamala sinAMna karaNa gayo tho / su paMvAra AI tarai sUrajamala .... .. . __ I shiighr| 2 bulAve para bulAve pAte haiN| 3 aisI / 4 'gokarNa' nAmaka tIrthasthAna jo ToDArAyasiMhake pAsa hai| 5 niktt| 6 dgaa| 7 sAthameM savArI kreN| ...8 sa~kar3e mArgakI ora / 9 DAla diyaa| 10 kintu sUrajamalane ghor3eko lAta mAra kara Age nikAla diyaa| II hAthI balAt A gyaa| 12 prasanna karaneke liye khuzAmadakI bAteM kii| 13 kisI bar3e vRkSa AdikI khohameM davakara zikArakI TohameM baiThe rahanekA sthAna / . 14 rAnA apanI paMvAra jAtikI rAnIse kaha rahe haiN| 15 Aja hama eka bahuta valavAn sUarako maareNge|
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 ] muMhatA naiNasorI khyAta dhotiyo hIja paihara kanai huya nosariyo tarai paMvAra sUrajamalanUM dITho / kiNahInUM pUchiyo-"yo kuNa ?" tarai kahyo-"yo sUrajamala hADo bUMdIro dhaNI, jiNasUM dIvAMNa kumayA karai cha / " tarai paMvAra samadhI'-"rAMNo sUara-sUara karai chai su iNanUM mAraNa matai chai / " rAtai paMvAra gaI tarai rAMNa vaLaM vAta sUararI claaii| tarai paMvAra kahyo-"yo sUara mhe dITho / uNarau nAMva the mata lyo / ' tarai rAMNo kahyo-"thaM kAsUM dITho ?" tarai iNa sUrajamalarI vAta kahI / tarai rAMNa kahyo-"tU kADhUM . jANai ?" tarai paMvAra kahyo-"uNanaM cher3asI su kusaLe na Avai / " tada rAMNa vuro mAniyo / pachai savArai rAMNo sUrajamalane le sikAra gayo / .. mULa baiThA / dUjo sAtha prAparo, pArako dUro kiyo / rAMNo nai pUraNa- . mala pUraviyo chai / sUrajamala nai sUrajamalaro eka khavAsa cha / tiNa samai .. rAMNe pUraNamalanUM kahyo-"tU sUrajamalanai loha kara / " su iNasUM loha kiyo na gayo / tarai rAMNai ghor3e car3ha sUrajamalanUM jhaTako vaayo| su .. mAthArI khoparI le gyo| sUrajamala Ubho cha / titarai pUraNamala tIchera' vAhyo su sUrajamalarI sAthaLa' lAgo / sUrajamala dor3a nai pUraNamalanUM pAr3iyo' / uNa kUkavA kiyA / tarai rAMNo uNarA Upara vaLa .. Ayo / sUrajamalanUM loha vAhyo / sUrajamala vAgarI jeha' jhAlana', kaTArI gaLA nIcAkhU vAhI su rAMNArI sUMTI" zrAvatAM rahI / rAMNo : ghor3AsU heTho par3iyo' / par3atehIja pAMNI mAMgiyo / tarai sUrajamala kahyo-"kALarA-khAdhA'" hameM pAMNo pI sakai nahIM / " pachai sUrajamala rAMNo vehU~ muMvA / paMvAra satI huI / rAMNAro dAga pATaNa huvo| ratanasIrai veTo koI na huto / tarai rajapUte sArai miLanai karametI hADI nai. .. vikramAdita udaisiMghanUM riNathaMbhorasUM ter3a liyaa| a AyA / __I samajha gii| 2 isa sUarako hamane dekhA / 3 tumane kaise dekhA? 4 AzrayasthAnameM dabakara baiTha gye| 5 apane aura parAye manuSyoMko dUra bheja diyaa| 6 usa samaya rAgAne pUrNamalako kahA ki-tU sUrajamala para talavArase prahAra kr| 7 talavArase prahAra kiyaa| 8 khar3A hai| 9 itanemeM / 10 eka prakArakA choTA bhAlA / II jaaNdh| 12 girA .. ... diyaa| 13 cillaayaa| 14 ghor3ekI vaag| 15 sirA / 16 pakar3akara / 17 nAbhimeM pAra ho gii| 18 nIce gira gyaa| 19 kAla-kavalita ! 20 na thaa| 21 vulA liye / .
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta [ 106 vikramAditanUM TIko huvo / vikramAdita udaisiMgha sUrajamalarA beTA / suratAMNanUM bUMdIro TIko diyo / bhAMDo vairoro prAMka 7 / 8. naravada bhaaNddaaro| 6. urajaNa nrvdro| rAMNA udesiMgharonAMno / urajaNa cItor3a kAma Ayo / bhurajanUM sAbAta' lAgI tarai suNIjai chai-tIna .. jaNA uddiyaa| tiNAM ur3atAM taravAra kAr3hI su tikAM meM eka urajaNa / 6. bhImarA vaMsarA lAThI kara le' / gAMva bUMdIsU kosa 6 taTai cha / 6. pNcaainn| 10. puuro| 11.. mAna puuraaro| 12. kesodAsa maaNnro| 13. pratApa hIDoLa" vasai / 6. hararAja nrvdro| 6. mokala / 6. akhairAja / hADI karametI rAMNA udaisiMgharI mA, narabadarI beTI / ... .... . vAta hADo sUrajamala, rAMNo ratanasI behU' kAma aayaa| ratanasIrai baTo huvo nahIM / taThA pachai TIkai vikramAdita baiTho su thor3AhI dina .. jIviyo / nai vikramAditarai phera cItor3a pAtasAha bahAdara toDiyo / . . . I surNg| 2 bhImake vaMzaja lAThImeM kara lete haiN| 3 pratApa hIDole nAmaka gA~vameM basatA hai| 4 donoN| 5 vikramAdityake samayameM gujarAta ke bAdazAha bahAdurane cittaur3ako todd'aa| ... .....
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 ] muMhatA naiNasIrI syAta urajaNa kAma pAyo / taThA pachai cItor3a udaisiMgha TIkai baiTho, tarai sUrajamalarA beTA suratAMNanUM ter3a bUMdIro TIko diyo / su suratAMNa kulakhaNo ThAkura huvo / hADo sahasamala, sAtaLa vRMdI vaDA umarAva hutA / tiNArI suratAMNa rIsAya nai aAMkha kAr3hI / aura hI upAdha karai / tarai vRMdIrA umarAva sArA rAMNA udaisiMgha kanai pAyA / kahyo-"yo dharatI lAyaka nahIM / " tarai urajana Agai thor3o so paTo pAvato / cItor3a kAMma Ayo huto / nai surajaNa rAMNAro cAkara huto. gAMva 12 paTo paavto| pachai vAra eka jaganera kAMma dIvAMNarai par3iyo tho ta, surajana ghAvai par3iyo huto', tarai dIvAMNa phUliyAro paragano diyo huto / parcha phUliyo tAgIra kara badhanora dI hutI / tiNa samai suratAMNarI yA qhabara... vurI AI tarai rAMga udaisiMgha surajananaM vRMdI diivii| TIko kaaddh'iyo| .. rajapUta sArA Aya miLiyA / surajana dina-dina vazto gayo / rAMga ... vaDo itabAra kara itarA gar3ha paTai denai riNathaMbhorarI kUcI suuNpii| 1 vRMdI gAMva 360 / 1 pATaNa / 1 kotto| 1 kttkhdd'o| . 1 lAkhero gaaNv| 1 nainnvaay| 1 praaNrtdo| 1 khairAvada-gAMva 84 / vRMdIsU kosa 35 / rAva urajaNa naravadaro aAMka 6- . 10 rAva surjnn| 10 rAma / ___I kulakSaNoM vaalaa| 2 suratAnane krova karake jinakI aAMkheM nikalavA diiN| 3 aura bhI kaI upadrava karatA rahatA hai| 4 pRthvI para rAjya karane yogya nhiiN| 5 vahAM surajana ghAvAne jarjarita hokara gira gayA thaa|
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta [ 111 11 dUdo - lkdd'khaaNnro| jaisA bhairavadAsarI beTI jasodAro / 11 jItamala / 11 naraharadAsa / 12 sAMIdAsa / bUMdIre vaNakher3e / 13 rUpasI / 13 pratApasI / 13 sakatasiMgha / 11 rAyamala / 12 rAmacaMda | tirai vaMsavALA pIpalU chai / / 11 rAva bhoja surajaNaro / grAhAr3A hiMgolArI beTI kanakAvatIrA peTaro' / koI kahai jagamAla lAkhAvata AhAr3ArI beTI / hADA surajanaro vaDo itabAra rAMga Udai kanai paraganA 7 paTai dInA / gar3ha riNathaMbhorarI kUMcI dene thAMNAdAra kara rAkhiyo / rAMNai ' udaisiMgha sAMdU rAMmArai mAMmalai sIsodiyo bhAMNo gotI' hAthasaM mAriyo / tarai Apa dvArakAjI jAta padhAriyA tarai surajana sAthai huto / tada riNachor3ajI dvAro isar3o na huto' / pachai surajana dIvAMNa kanA hukama mAMgiyo, kahyo - "kaho to hU riNachor3ajIro dehuro phera karAUM ?" dIvAMNa kahyo - " bhalI vAta / " tarai surajana riNachor3ajIro dehuro hamAra virAjai chai su karAyo / pachai saMmata 1624 akabara pAtasAha citor3a tor3iyo / rA0 jaimala, Isara sIsodiyo, pato jagAvata kAMma AyA / pAchA vaLatAM riNathaMbhora gheriyo / varasa 14 surajananUM . I kanakAvatIkI kokha se utpanna / 2 koI kahate haiM ki lAkhAke putra jagamAlakI putrI se utpanna | 3 hADA surajanakA rAnA udayasiMhake nikaTa bar3A bharosA | 4 sAMdU rAmAcaraNake liye apane gotrI bhAMraNAko rAjAne apane hAthase mAra diyA thA / 5 taba zrI dvArakA ke raNachor3ajIkA maMdira aisA nahIM thA / 6 tava surajanane zrI raNachor3ajI kA maMdira jaisAki pravataka banA huA hai--nayA banavAyA /
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 ] muMhatA naiNasorI khyAta gar3hameM rahatAM huvA thA / pachai surajanaro vaLa chUTo / tarai kachavAhai bhagavaMtadAsasUM vAta karAyana saMmata 1625, caita suda 6 pAtasAhatUM miLiyo / itarI vAtaro kaula kiyo-"hU rAMNArI duhAI khaaiis'| rAMNA Upara vidA nahIM huvaaN|" gar3ha pAtasAhanUM diyo| surajana pAtasAhatUM Aya miLiyo / paraganA 4 caraNAM 7 vAMNArasI disalA ... diyaa| pAtasAha Agara jAyanai sIsodiyo pato jagAvata, rAvata jaimala vIramadeota aAgarArI poLa hAthiyAM car3hAya maaNddiyaa'| surajananUM kUkararI bhAMta maMDAyo / tarai surajana gAr3ho lAjiyo / pachai vAMNArasI gayo / uThe surajanarA karAyA mohaLa' chai / su surajanaro choTo beTo tho, pAtasAharai pAvai rhyo| nai baDo beTo dUdo riNathaMbhora tho hIja / rAMNA udaisiMgha kanai gayo / rAMNa kyu rojIno kara dIno / pachai surajana vego hIja mUMvo / tarai pAtasAha TIko de nai bUMdI bhojanUM dIvI / dUdai bUMdI thI grAsavedha mAMDiyo' / sAsato dhuMkaLa krai'| dharatI vasaNa dai . nahIM / veLA 10 Agarai aMvakhAsa mAMhai prAya bhojatUM mAmalo kiyo''| tada ratana dUdA kanai rahato: pachai dUdAnUM visa huvo"| pachai bhoja bUdI Ayo / kharAba huI dharatI bhauja vasAI / dharatI dina-dina rasa , . par3atI gii| I maiM zapatha rANAkI utthaauuNgaa| 2 rANAke Upara car3hAI karake nahIM jaauuNgaa| 3 trphke| 4 pattA aura jaimala bar3e vIra the / cittaur3ameM bar3I vIratAse lar3akara kAma Aye irA liye vAdazAha akabarane prasanna hokara Agareke kileke dvAra para ina donoMke citra hAthI para baiThAkara citrita krdaaye| tabhIse yaha rivAja rAjamahaloM aura maMdiroM yAdike dvAroM para inake citra maeNDavAnekA cAlU huaa| 5 apane hAthase raNathaMbhorakA kilA supurda kara deneke kAraNa surajanakA citra kuttekI bhAMti banavAyA / 6 khUba lajjita huaa| 7 mahala / 8 rANAne dainika vetana niyata kara diyaa| 9 dUdene bUMdIke sAtha (kara-vasUlIke sambandha meM) lUTa-khasoTa karanA zurU kara diyaa| 10 nirantara utpAta macAtA rahatA hai| II dasa vAra ... AgarAke grAma aura khAsa.daravArameM Akara bhojase vakher3A kiyaa| 12 dUdA vipa dekara mAra diyA gyaa| 13 dina pratidina bhUmi vasane lgii|
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ bUMdIrA desarI hakIkata ___ saMmata 1721 rA jeTha mAhai rA0 rAmacaMda jaganAthota' mNddaaii| bUMdI sahara bhAkhara lagatI vasai chai / rAvaLA-ghara bhAkharake Adhopharai' chai| piNa mAhai pAMNI mAmUra nahIM / sahara Ayo pIjai / bhAkhara vALAro sahara lagato' / jhAr3a ghaNA / vaLArai bhAkhara meM pAMNI ghaNo / sahara mAhai pAkhatI' pANI ghnno| vaDo taLAva sUrasAgara, tiNarI morI'' chUTai cha, tiNasU vAgha-vAr3I ghaNA pIvai' / vAge" prAMbA phUlAda caMpA ghaNA / sahara vastI unamAMna' ghara 500 vAMNiyAMrA, ghara 100 bAMbhaNa-viNajAMrArA", ghara so pAMca bhaIyA-hIr3AgarAMrA / - rAva bhAvasiMghanUM hamAra" jAgIrameM itarA' paraganA cha / tiNAMrA' gAMva 316 pra0 buuNdii| 360 khaTakhar3a bUMdIsU kosa 6 / 84 pATaNa bUMdIsU kosa 12 / 42 lAkherI goDAM vALI, bUMdIsU kosa 6 / bUMdIrI pAkhatI hADotIrA paraganA-- 1 paragano maU khIciyAro / utana maUrA paraganA mAM hai / siMdha bhalI nadI sadA bahatI rahai chai / maUsU kosa 7 gAMva dhULakoTa chai ta, nIsarai chai" / pAMNI mULa dhuMDavAMNaro Avai chai / AhIja' nadI gar3ha gAMguraNarai he?" nIsarai cha / tiko maUro paragano rAva ratana I jagannAthake putra rAva rAmacaMdane saMvat 1721 ke jyeSTha mAsameM likhvaaii| .. 2 paas| 3 jAgIradArake ghr| 4 mdhymeN| 5 srvthaa| 6 zaharameM Ane para pAnI pIneko milatA hai| 7 arAvalI pahAr3a zaharake nikaTa / 8 vRkSa / 9 paas| 10 morI bahatI hai| II jisase vAga aura bAr3iyoMko bahuta pAnI sIMcA jAtA hai| 12 bAgomeM / 13. puSpoM vAle vRkSa aura paudhe / 14 anumAna / I5 brAhmaNa-banajAre, bailoM para mAla idharase udhara lA-lejA kara kraya-vikraya karane vAlI eka prasiddha vyApAra karane vAlI jaati| 16 pAMca sau ghara chuTa bhAI naukroNke| 17 abhii| 18 itne| 19 maUse / 20 kosa para dhUlakoTa gAMvake pAsameM hokara nikalatI hai| 21 guMDagAMvake zrotakA pAnI hI mukhyakara isameM pAtA hai| 22 yhii|
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 ] muMhatA naiNasIrI khyAta mAra liyau'| vRMdIthI kosa 30 gAMva 1440 lAgai / maU choTo so sahara piNa chai| pIpAr3a sArIkho rar3I Upara vasai chai| bhAkhara chai / agavArai gAMva 700 caur3e ch| pachavArai' gAMva 740 bhAkhara jhAr3a cha / maUrA koTarA paThA' he nadI utAra sadA vahato rahai / sejho ko nahIM / sevaja gohUM ciNA ghaNA' / dharatI kALI, vADa cAvaLa ghnnaa| raita lodhA, kirAr3a, mINA vasai' / hADA bhagavaMtasiMgharI jAgIrImeM pAI cha / su bhagavaMtasiMgha vaDA-vaDA mohaLa", taLAva navA saMvarAyA chai / ghara ... hajAra doya 2000 vasai chai / / 1 koTo, vRMdIthI kosa 12, gAMva 360 lAgai / nipaTa vaDI Thor3a / jodhapurarA dhaNIrai sojhata grAsavedharI" Thor3a tyUM vRMdI dUjI Thor3a koTo / nadI caMvala Upara hADai mukandasiMgharA karAyA bar3A mohaLa ch| 1 khairAvada, bUMdIthI kosa 40, maUthI kosa 14 / dUjo nAMna" milakI-abhirAMmapura / gAMva 84 lAgai / 1 paiLAito, bUMdIthI kosa 14, koTAthI kosa 8 gAMva 84 / 1 sAMgoda, vRMdIthI kosa 25, gAMva 84 / 1 vATI, khIciyAMro utana / vRMdIthI kosa 25 / koTAtUM kosa .. 7, gAMva 51 / 1 ghATolI, khIciyAMro utana / bUMdIsU kosa 25, koTAtUM kosa 6, gAMva 31 / .. ____ I khosa kara usa para adhikAra kara liyaa| 2 choTI pahAr3I parakA (vA UMcA . uThA hayA) samatala maidAna / 3 AgekI orake 700 gAMva to cor3e-maidAnameM haiN| 4 aura pIchekI orake 740 gAMva pahAr3oM para vRkSoMse ghire hue haiN| 5 pAnIko rokaneke lie bAMdhake rUpameM banAI huI eka dRr3ha dIvAra. athavA. dIvArako nIMvameM pAnIkI Takkarako rokaneke liye vanAI huI pusstti| 6 nadI-nAloM AdikA pAnI sokhanese kUtroM AdimeM pAnIkA bar3hAva 1 7 (ataH UparakI bhUmimeM namI banI rahaneke kAraNa) sevaja (vinA siMcAIke utpanna hone vAle) gehUM cane adhika / ' 8 iikh| 9 lodhA, kirAr3a aura mINe-yaha * . prajA vamatI hai| 10 prApta huI hai| II mahala / 12 (1) adhika kara prApta hone vAlI . upajAU bhUmi, (2) saMkaTake samaya rakSAkA sthAna / I3 nAma /
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta [ 115 1 gAguraNa, bUMdIthI kosa 30, maUsU kosa 4, koTAsU kosa . 10 khIcI acaladAsa vALI / bhAkhara Upara vaDo gar3ha cha / nipaTa cor3au, jiNa mAhai mAMNasa' hajAra 10000 rahai / gar3ha vAsai nadI siMdha vahatI sadA rahai ch| tiNaro pAMNI gar3ha mAhai vALiyo cha / prAgai to gar3ha sUno-ThamaThera so tho| hamAra hADai mukaMdasiMgharI jAgIrameM mukaMdasiMghagar3ha jora saMvarAyo / vaDA mohala kraayaa| gAMguraNa sahara ghara 700 tathA 800 vasai chai / nadI siMdha - yA maUrA paraganA mAMhai vahai chai / mUla A ___ guMDavAMNathI Avai chai / maUthI nijIka sahara itarAeka kosa chai-- evAro paragano gAMva 12 / sadA hADAMro utana' tho| hameM pAtasAhajI aura jAgIradAranUM diyo chai / maU koTA vIca chai / ____ gUgora, khIciyAMro utana / maUsU UgavaNa kosa 25, gAMva 360 lAgai chai / choToso gar3ha cha / saharameM ghara 1000 vasai cha / ___ khAtakher3I maUthI kosa 20, bhIla cakraseNIrI Thor3a / hADA .. bhagavaMtasiMghanUM chai / mAralI" gAMva 700 / . cAcaraNI, khIcI vAdharI / khIciyAMro utana / maUthI kosa 15 / khAtAkher3IthI kosa 5 / gAMva 84 / behu siMdhalavAlI, gopalade bhagavaMtasiMgha jAgIrameM / cAcarar3o, khIcI sAMvaladAsaro / gAMva 42 / khAtAkher3IsU kosa 7 / maUrai paraganai vaDerarA gAMva nAMvajAdIka chai / .. 1 deviikhedd'o| I mnussy| 2 piiche| 3 jisakA pAnI gar3hameM gherakara lAyA gayA hai| 4 pahale yaha gar3ha sUnA aura khAlI thaa| 5 abhI mukundasiMhane apanI jAgIrImeM gar3hako khUba sudhrvaayaa| 6 paas| 7 janmasthAna 8 pUrva dishaameN| 9 bhIla cakrasenakI jAgIrI / 10 jo abhI hADA bhagavaMtasiMhake adhikArameM hai| II jisako bhIla cakrasena para AkramaNa karake apane adhikArameM kara liyaa| 12 cAcaraNI gAMva khIcI vAdhakI jAgIrakA / 13 donoN| 14 purkhaaoNke| 16 khyAti prApta /
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116 ] muMhatA naiNasIrI khyAta 1 hriigddh'| 1 jolpo| 1 mohii| 1 mottpur| 1 kuudd'ii| 1 baMbhorIro paragano / gAMva 84 / 1 jrgo| 1 aTaroha / gAMva 84 / 1 dhuulop| . 1 jIlavAr3o / gAMva 84 / dharatI raitaro haiMsoMvAr3a vIghe 1 ru. 5) AvaLa vIghe 1 ru. 5) vaNa* vIghe 1 ru. 1 / / ) UnAlI pIyala nahIM / sa~vaja ghaNA / sALa', gohU, vAr3a, ciNA ghaNA / raita desa mAMhai bAMbhaNa-gUjaragoDa / pArIkha / miinnaa| dhAkar3a / kiraadd'| ahiir| nadI 4 hADotI mAhai--- 1 cAMvaLA / 1 siMdha / I prajAse bhUmikA kararUpameM prApta kiyA jAne vAlA bhAga isa prakAra hai| 2 Ikha . . prati bIghe ru. 5) / 3 A~vala prati bIghe ru. 5) / 4 rUI prati bIghe ru. 1 // ) / 5 siMcAI dvArA kI jAne vAlI grISmakAlIna-kRpi yahAM nahIM hotii| 6 parimANase adhika ... . varSA honeke kAraNa bhUmimeM ArdratA banI rahanese vinA siMcAIke hone vAlI zaratkAlIna . . kRpi / 7. zAli-sAThI caavl| 8 dezameM isa bhA~ti prajA vasatI hai / ' 9 braahmnn| . 10 cambala /
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIro khyAta i. 117 1 paar| 1 puDaNa / . vAta bUMdIrA desarA rajapUtAMrI vigata--- mudai hADA sAMvaMtarA asavAra 500 jor3a / hADo likhamIdAsa mAnasiMgharo, gAMva nAMdaNa / hADo prathIrAja kesodAsaro, bhojanera / hADo rAyabhAMNa rAyasiMgharo, talAvasa mIyAMrai guDai / hIDoLArA hADA, paratAparA potarA / hADA khajUrIrA, tilokarAMmaro lakhamaNa / dahiyo hamIra, jaimAlaro potaro / dahiyo sAMvaLadAsa, govaradhana suMdaradAsotarAMrai paTo ru. 20000) / dahiyA prAsAMmI 30 cAkara chai / AdamI 300 / soLakI Adamo 400 sau / harIsiMgha raaghvdaasro| sUra naahrkhaaNnro| rAvata jagatasiMgha mAnasiMgharo / gor3a sAMgAvatarAvata AsakaraNa / gor3a suMdaradAsa / gor3a gaipvit| bAlaNota soLakI, AsAmI dasa tathA panarai, AdamI 100 / navabrahmarA hADA, AsAMmI dasa tathA 15, AdamI 100 / rAThor3a UdAvata, kachavAhA, aAsAMmI 10, AdamI 100 / vIkAvata-sAdULarA beTA-potarA'. AdamI 100 / mukhya / 2 pA~caso jor3a arthAt eka hajAra / 3 potaa| 4 veTe-pote /
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118 ] muMhatA naiNasIrI khyAta rAjAvata AdamI 100 / hADA rAMmarA rAMmota kahAvai chai / Aja vaDai vAdhai chai' mudai AdamI 200 / itizrI bUMdIrA dhaNiyAM hADAMrI khyAta vArtA sampUrNa / likhataM vIDU panA, vAMce jikaNa siradArasUM mujaro mAlama husI / I Aja ye bar3I unnati para haiN| .
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta [116 vAgar3iyA cahuvAMNArI pIr3hI. a muMdhapALarA potarA kahAvai chai' / pIDhiyAMrI vigata--- 1 brhmo| 14 siMgharAya 27 muMdhapALa / ... 2 vaivasvata / 15 rAva laakhnn| . 28 vIsaLade / 3 rAvaNa / 16 baLa / 26 vrsiNghde| 4 dhuMdha / 17 sohii| 30 bhojo| 5 tpesrii| 18 jiMdarAva / 31 baalo| 6 tp| 16 pAsarAva / 32 dduuNgrsii| 7 cAya / 20 sohar3a / 33 laalsiNh| . 8 cahuvAMNa / 21 muMdha / 34 vIrabhANa / 6 tpesrii| 22 haapo| 35 suujo| . .. 10 cNpraay| 23 mhipo| 36 phrso| 11 soma / saiMbhara vasAI / 24 pto|| 37 kesriisiNgh| : 12 sAhila / 25 dedo| 38 mAhisiMgha / . 13 aNbraay| 26 seharAva / 36 lAlasiMha / vArtA cahuvAMNa DUMgarasI bAlAvata vaDo rajapUta huvo / vAgar3a piNa ko dina rahyo chai / rANA sAMgArai piNa vAsa tho / vaDo kAyado baDo ... paTo pAyo / vadhanora rAMga sAMgai paTai dI thI / ghaNA dina vadhanora rahI / vadhanora DUMgarasIrA karAyA vaDA-vaDA taLAva chai, vAvar3iyAM mohaLa chai / rAMNo sAMgo nai ahamadanagara mudAphara pAtasAhatUM ver3ha huI, ta, DUMgarasI Apa dhAvai par3iyo' / beTA, bhAI, bhatIjA iNa ver3ha sArA I ye mundhapAlake pote kahalAte haiM, saM0 27 para muMdhapAla hai / isake pUrvakI vaMzAvalI aMzuddha hai / muMdhapAlake bAdameM jo haiM ve hI vAgar3iyA cauhAna muMdhapAlake pote kahalAte haiM / vAgar3a prAnta (DUMgarapura-bAMsavAr3A) meM rahaneke kAraNa vAgar3iyA-cauhAna khlaaye| 2 kuch| 3 rAnA sAgAke pAsa bhI rahA thaa| 4 prtisstthaa| 5 jaagiirii| 6 ldd'aaii| 7 jahAM DUMgarasI svayaM Ahata hokara gira pdd'aa|
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 ] muMhatA naiNasIrI khyAta kAma AyA / kAMhai DUMgarasIrai vaDo parAkrama kiyo / kiMvAr3a loharA ahamadanagararI poLarA tApiyA' thA / taThe hAthI lAga na sake, tarai kAhna mahAvata kahyo-"hU vIca AUM chU, monUM vIca dene hAthI kanAM kiMvAr3a bhaMjAya nAMkha / " tarai kAhna kiMvAr3AM prADo Ayo / hAthI kAhnarai morai dAMta Tekana kiMvAr3a tor3a nAMkhiyA / 2 kAhna dduuNgrsiiro| 2 sUro dduuNgrsiiro| 3 bhaaNnn| 3 krmsii| 4 jsvNt| 5 kesodaas| 6 sAMvaLa / 7 gopInAtha / 8 sUratasiMgha / mahI Upara kAma Ayo / 6 siradArasiMgha / rAMNa jaisiMgharai vArai' / 33 akhairAja dduuNgrsiiro| 33 lAla dduuNgrsiiro| cItor3a kAma praayo| 34 saaNvldaas| 34 vIrabhANa / rAvaLa karamasI ugrasena laDiyA tada kAMma aayo| 35 mAMna / saMmata 1651 mAMna nai rAvaLa ugrasena virasa huvo, tada mAMna pAtasAharai vasiyo / parcha saMmata 1658 brahAnapurameM rA0 surajamala mAnanUM mAriyo / rAvaLa ugrasena kanAM rA0 sUrajamala bAMbhaNAMnUM kara lAgato su chur3Ayo / 36 strsaal| I ahamada nagarakI polake kiMvAr3a agnise tapAye hue the| 2 ko| 3 maiM bIcameM AtA hU~, mujhako vIcameM dekara hAthIke dvArA kivAr3oMko tur3avA ddaal| 4 tava kAnha kivAr3oMke pAsa Akara khar3A rhaa| 5 hAthIne kAnhakI pIThameM apane donoM dAMtoMko TikA kara, Takkara mAra kara kivAr3oMko tor3a ddaalaa| 6 mahI nadI parakI lar3AImeM kAma aayaa| 7 samayameM / 8 vaira, shtrutaa| 9 taba mAna vAdazAhake pAsa jAkara rhaa| 10 dvArA / .. .
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta . [ 121 . 35 sUjo-rAMNA jagatasiMgharI phoja sAthai akhairAja DUMgarapura - mAriyo' tada kAma praayo| 36. phrso| 33 lAkho dduuNgrsiiro| ..34 naatho| 35 veLAvaLa / 35 saMkaradAsa / 36 riNamala / 35 hAthI vaalaaro| 1 kisana hAthIro 2 kapUra kisnro| 3 Isara kpuurro| 4 bhIma iisrro| . 5 jasakaraNa bhiimro| 6 pratApasiMgha jskrnnro| 7 siradArasiMgha prtaapsiNghro| 8 gulAlasiMgha siradArasiMgharo / vAMsavAhaLa rahai chai / iti vAgar3iyA-cahuvAMNAMrI khyAta saMpUrNa / likhataM vIThU pnaa| _I vijaya kiyaa|
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta ata vAta dahiyArI ( parabatasara mAhai likhI / saMmat 1722 Asoja mAMhai ) dahiyAMro utana mULa suNiyo cha / dikhaNanaM nAsaka traMbaka godAvarI kana, gar3ha thALanera tho' / itarI Thor3a dahiyAMra ajamera mAhai hutI 1 derAvara-paravatasara gAMva 52 / 1 sAvara-ghATiyALI / 1 harasora / vilhaNaro beTo haradhavaLa dhnnii| 1 mAharoTaro vilhaNavaTI nAMva / 1 paravatasara sAha paravata mAMDavarai pAtasAharo karor3I Ayo tiNa Aparai nAMve vasAyo / paMvAra karamacaMdarI vAra mAMhai. . saMmata 1576 sAMha paravata juhr| dahiyAra pIDyAMrI vigata1 prAdanArAyaNa / 2 kamala / 3 brhmaa| 4 pitraavrnn| 5 agasta / 6 polst| 6 pAgarikha / 8 drvaanaa| 00 10 nigama / ma hiloMkI gadi janma-bhUmi dakSiNa meM godAvarI pAga ka sarI merA bhI bane sthAna dahiyogaH ajamera prAnta meM the| , mAno mAMga mAnakA nAma bimAvAdI mAMga bAramAhI morage Ear garama AkimI 15 meM pavAra yAmanaMdaye
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta..... [ 123 .. .. 12 ddhiic'| . ....... ... 13 vimlraajaa| . __14 sivr| 15 kulakhata / 16 atara / 17 ajaivAha / 18 vijaidaah| 16 sumala / ... 20 sAlavAhana / haMsAvalI raanii| 21 naravAhaNa / 22 dehar3a, maMDaLIka derAvara / .. 23 bUhar3a, maMDaLIka / 24 guNaraMga, maMDaLIka / 25 dorAva raaNnno| ... 26 bharaha raaNnno| bhadiyAvada vAsI 27 roha rAMNo / rohar3o basiyo / 28 kar3avarAva raaNnno| 26 kIratasI raaNgo| 30 vairasI raaNnno| . 31 cAca rAMNo / devI kevAyaro dehuro karAyo / bhAkharI Upara ___ gAMva siNa hdd'iy| - 32 anavI' udharaNa / parabatasara mAharoTa dhaNI / vaDo rajapUta huvo / tiNarai beTAMrA piDa 2 / ___I dadhIci RSike vaMzaja dahiyA kSatrI haiN| mAravAr3a ke kiraNasariyA gAMvake kevAyadevIke maMdirake saM0 1056 ke zilAlekhameM dahiyoMkA dadhIci RSike vaMzaja honekA ullekha hai| dAhimA brAhmaNa bhI dadhIcike vaMzaja kahe jAte haiN| 2 derAvarakA mAMDalika rAjA dehdd'| 3. cAca rAnAne siNahar3iyA (aba isakA nAma kiraNasariyA) gA~vake pAsa pahAr3I para kevAya devIkA maMdira bnvaayaa| 4 kisIke sammukha nahIM jhukane aura apane nAmase prakhyAta hone vAlA tejasvI aura mhaavlii| 5 jisake do putr| .
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 ] * muMhatA naiNasIrI khyAta 33 jagadhara rAvata udhrnnro| parabatasara dhaNI tikai mAMDala, parabatasarathI kosa 1 chai ta, tthaakuraaii| uThe dehurA, vAvar3I, kUA ajaisa chai'| 34 dUdo rAvata jgdhrro| 35 rAvata mAlau duudaaro| 36 rAvata kuMtala maalaaro| 37 rAvata moDo kuNtlro| 38 rAvata sUjo nai jogo moddaaraa| 36 perajakhAMna jogaaro| 40 harIdAsa / 41 rAmadAsa, siNahar3iyai cha / 33 vilhaNa anavI udharaNaro / tiNarai sArI mAharoTha hutii| gAMva depAro, mAharoTathI kosa 2 bhAkha rameM cha ta? vasatA / ta, koTa cha, taLAva cha / taThai ThAku rAI huI / ve depArA dahiyA kahAvai / 34 bIbo, tiNaro karAyo parabatasara bIbAsara taLAva chai / iNarI baira kaMvaLAvatI rAMNA Ihar3arI bettii| . tiNaro karAyo rANoLAva taLAva cha / jeLa rI baihana / 35 pohapasena bIbAro / rAjA kuMtarI beTI ratanAvatI paraNiyo huto / kuMtala gAMva 12 sUM pIpaLa dIvI thii| chatIsapavana dIvI thI / khejar3alI dIvI thii| 36 kNvlsii| 37 jaisiMgha / 38 kIla / I abhI taka haiN| 2 vIvA-jisane paravatasara gA~va meM vIvAsara nAmaka talAva vanavAyA thA / isakI strI rAnA Ihar3akI putrI aura jelUkI vahina kamalAvatI thI jisane rAgolAva talAva vanavAyA thaa| 3 bIvAkA putra puhapasena, jo rAjA kuntakI kanyA ratnAvatIse vyAhA thaa| kuMtalane ratnAvatIko bAraha gA~voMke sAtha pIpaLa gA~va dahejameM diyA thA aura usake sAtha chattIsapavana aura khejar3alI bhI / (chattIsapavanase tAtparya 36 jAtiyoMkA . daheja meM denAbhI ho sakatA hai)|
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta [ 125 36 narabada / kahai chai-nAgora mArI hutI' / 40 lkho| 41 paaso| 42 suurj| 43 prathIrAja, cItor3a kAma Ayo / hADAMro cAkara / 44 jaimala / 45 hamIra, nipaTa vaDo rajapUta huvo / 46 vihArI, 46 rAMmadAsa, 46 mukaMdadAsa, 46 naraharadAsa 45 vijairAMma jaimlro| 46 mohaNadAsa / 47 sudaradAsa / 48 saaNvldaas| 48 syaaNm| 48 govrdhn| 47 mhaasiNgh| gIta dahiyA hamIraro mahAkALa jamajALa jodhAra jaimallaro, kaLaharo kathana saMsAra kahiyo / __ I kahA jAtA hai ki naravadane nAgorako vijaya kiyA thaa| 2 dahiyA hamIrake sambandhake gItakA artha--- jayamalakA putra vIra hamIra mahAkAla aura yamapAzake samAna ho gayA hai / saMsArameM yuddha karane vAloMmeM vaha kathanarUpa (prazaMsA karane yogya) kahA gayA hai / durAtmA bAdazAhake liye hADA dUdA galyarUpa huyA kintu dahiyA hamIra usI dUdAke hRdayameM zalyarUpa huA // 1 // nRpati naravadakA vaMzaja dahiyA hamIra atyanta nirbhaya vIra huyA / apane svAmIkA kAma siddha karane vAloM meM baha bar3A vIra aura dhIra puruSa huyA / hADA dUdA to bAdazAhake hRdayakA zalya huaA parantu usa hAr3Ake hRdayakA zalya to hamIra hI huA / / 2 / / atyAcAroMse mukti dilAne vAle raNa-kuzala hamIrane, sadA sajA huyA rahakara apane ___ svAmIke kAmoMko siddha arthAt vijaya karake unapara usakI orase adhikAra kiyA / jina prakAra parAkramI dUdAne bAdazAhako caina nahIM lene diyA usI prakAra durAtmA duvA hRdaya meM bhI hamIra zalyakI bhAMti saTagatA rahA / / / /
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 ] in .... ......... muMhatA naiNasorI khyAta durata patasAharai sAlavho dUdar3o, dUdar3A taNe ura sAla dahiyo // 1 // nivar3a bhar3a niDara naranAha narabaddaro, sakaja bhar3a syAMmaro kAma sadhIra / hiye patasAharai sAla hADo huvo, hiyai hADA taNe sAla hamIra / / 2 / / Avarata-kahara asavAra prAkhAr3a sidha, kAMma paha cADa idhakAra kiyo / dUdaDai dUha patasAha aosula diyau, durata dUdA ura sAla daiyo // 3 // iti dahiyAM paravatasararAMrI khyAta vArtA saMpUrNa / likhataM vIThU panA / vAce jiNa siradArasU mujaro' mAlama husii| I prnnaam|
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta [ 127 atha bU'delArI' vAta likhate rAjA varasiMgha bUdelArai itarA gar3ha huMtA / bUMdelA subhakaraNarai cAkara cakrasena maMDAyA' saMmata 17101 jagaharo paragano, tiNaro gAMva ur3acho tiNanUM gAMva 1700 lAgai / ru0 70000) 1 bhADeraro paragano, gAMva 360 / ur3achAtho kosa 12, ru. 500000) 1 elacharo paragano, gAMva 360 / ur3achAthI kosa 12, ru0 700000) 1 paragano rADa, gAMva 700 / ur3achAsU kosa 30, ru0 600000) 1 paragano khoTolo, gAMva 1700 / ur3achAthI kosa 20, ru0 300000) 1 paragano pabaI, gAMva 1400 / ur3achothI kosa 40, ru0 150000) pra0 pAMDavArI,gAMva 1400 / ur3achAtho kosa 20,ru0 700000) 1 pra0 dhamAMNI, gAMva 600 / ur3achAyU~ kosa 40, ru0 700000) 1 pra0 damoI, gAMva 350, ur3achAsU kosa 50, ru. 100000) 1 pra0 sIlavanI / dhAMmaNI, cavarAgar3ha vIca / 1 gar3ha pAharAMda gIrAjarI Thor3a / 1 cokIgar3ha, gNddaaNro| 1 gunora, gNddaaNro| 1 udaipura siravAjarai maiDai / 1 kachauvA ur3achAthI kosa 12 / I rASTrakUToM (rAThor3oM) kI gaharavAra zAkhAke jina kSatriyoMkA bUMdelakhaMDase sambandha rahA ve bUMdelA khaaye| 2 itne| 3 the| 4 likhvaaye| 5 Age kI ora / usa ora paasmeN|
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ - '. 128 ] muMhatA naiNasIrI khyAta 1 karahara, ur3achAthI kosa 20 / 1 dihAyalo naravara maiDai / 1 khuTahararai mair3e araNoda / 1 vudduunn| 1 pavauvA, ur3achAsU kosa 20 gvAlerarai maidd'e| 1 ver3acho gvAlera nijIka / 1 dabhor3a ver3achai knai'| 1 kuMca pAlamapurarai maiDai / 1 mohanI, gAMva 84, iMdrarukhI / 1 gomoda bhadAvararai maidd'e| 1 avaaino| 1 sAharo lAMgarapura ghAgher3o gAMva 1500 1 cavarAgar3ha gaMDaro jugarAja liyotho, tiNanUM gar3ha vAvana lAgatA / bUMdelAMrI vAta kavipriyA graMtha kesodAsaro kiyo-tiNa mAMhai bUMdelAM rai vaMsarI iNa bhAMta vAta kahI chai | suuryvNsii| sUryavaMsarai viSa zrIrAmacandraro avatAra / tiNathI' kitareheka pIr3hiyAM iNAMro gaharavAra gotra khaaNgo| 1 rAjA vIrU ghrvaarro| 2 rAjA karana mahArAjA hubo tiNa vAraNArasI vAsa kiyo| . 3 rAjA arjunapALa tirA mohanI gAMva vasAyo / 4 rAjA sahajapALa 1 5 rAjA shjiNdr| 1 paas| 2 indradizAkI or| 3 gUMDA jilekA cavarAgar3ha varasiMhake putra jugarAjane / jIta liyA thA jisameM 12 kilece / 4 kavi kezavadAsa racita 'kavipriyA' nAmaka grantha / 5 jiname kitanIhIka pIr3iyoMke pIche inakA gaharavAra gotra khlaayaa| 6 kaashii|
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta [ 126 6 rAjA naagde| 7 rAjA prthiiraaj| 8 rAjA rAmacaMdra / 6 rAjA raajcNdr| 10 rAjA medanImala / 11 rAjA arjunade / tiNa SoDasa mahAdAMna kInA' / 12 rAjA pratAparudra / 13 rAjA bhArathacaMdra huvo, tiNarai beTo na huvo tarai bhAI madhukara sAhanUM rAja aayo| 14 rAjA madhukarasAha pratAparudraro / tiNa ur3acho vasAyo / tiNa ___madhukarasAharai igyArai 11 beTo huvA / 13 dulaharAMma TIkai madhukarasAharai huvo| 13 sNgraamsaah| 12 horalarAu / 12 nrsiNgh| 12 ratanasena / 12 iMdrajIta / 12 ranajIta / 12 satrajIta / 12 blviir| 12 hrsiNghde| 12 ranadhIra / saMgrAmasAha, dulaharAMma AMka 13 / 14 bhaarthsaah| 15 devIsAha / .. 16 kisorasAha / 14 kisnsaah| - - I jisane solaha mahAdAna kiye| 2 proDachA - jo vUdeloMkI rAjadhAnI hai|
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130 ] muMhatA naiNasIrI khyAta 15 jagatamiNa / zrIjorai' kAvalameM cAkara rahyo huto| ekaNa . Thor3a pIr3hiyAM yUM piNa mAMDI chai1 rAjA viiruu| 2 ghnpaal| 3 rAjA shjg| 4 rAjArAma / 5 rAjA nAMnagade 6 rAjA prthiiraaj| 7 rAjA rAmasiMgha 8 rAjA caMdra / 6 rAjA medanImala 10 rAjA arjunde| 11 rAjA malUkhAM / 12 rAjA prtaaprudr| 13 rAjA madhukarasAha / 14 rAjA vrsiNghde| rAjA varasiMghade madhukara sAharo / baDo bhAgyavAna huvo| pAtasAha jahAMgIrarA hukamasU khojo avalaphajala mAriyo / pAtasAha ghaNo nivaajiyo| 13 rAjA jugraaj| 14 rAjA vikramAjIta / 13 rAjA pAhar3asiMgha / 14 sujAMNasiMgha rAjA / tIna hajArI asavAra / 13 caMdramiNa / 13 bhgvaandaas| 1 jagatmaNi - jodhapurako mahArAjA jasavaMtasiMha jaba kAvula gaye ye to unake pAsa naukara rahA thaa| eka sthAna para vaMgAyalI isa prakAra bhI likhI hai| 3 prasanna havA,
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta . [ 131 14 subhakarana / zrIjIrai vAsa ru0 35000) ptto| 14 sakatasiMgha / 13 premsaah| 14 bhgvNtraay| 15 caMpatarAya / vaDo rajapUta huvo / jugarAja mAriyAM pachai dharatI ___mAhe vaDo vikho kiyo' / 16 sAlavAhana / 15 sujaaNnnraay| 15 bhIvarAya / .. 16 rAjA varasiMgha de / dharamAtamA huvo / mutharAjImeM zrI keso rAMyajIro deharo kraayo| pAtasAharI cAkarI akhaMDa kIvI nai muvAM pachai TIkai jugarAja baiTho / su baiThA pachai keI dina to ghaNo hI tapiyo pachai zrIThAkurajI vIca denai cavarAMgar3ha guMDAMro liyo / pachai saMmata 1666 rA kAtI mAhai pAtasAhatUM virasa' huvo tarai pAtasAha phoja kii| khAMnadorA abadUlAkhAMna aura hiMdU musalamAna vidA kiyaa| pAtasAha car3ha gvAlera Ayo / phojAM desa mAhai dakhala kiyo / iNasUM ghaNI lar3AI-ver3ha koI huI nahIM' / pArapakhai pAtasAharai mAla aayo| jugarAja desa chor3a nATho / prAgai jAtAM Apa baiThAM vikramAjIta mArANo' / pachai pAtasAhajI ur3achai padhAriyA / vIrasamaMda vaDo taLAva chai, taThe pAtasAhajI ko" dina rahyA / pachai pAtasAhajI sirivAja mAhai huya vahAMnapura padhAriyA / pachai dolatAvAda padhAriyA / iti bUMdelAMrI khyAta vArtA saMpUrNa / I caMparAya-bar3A vIra rAjapUta huaa| jugarAjako mAraneke pIche isane pRthvI para var3A bhaya utpanna kara diyA / 2 gaddI vaiThaneke bAda kaI dina taka to dharmapUrvaka niSkaMTaka rAjya kiyaa| 3 phira zrI ThAkurajIkI zapatha khAkara dhokhese gUMDA jileke cavarAgar3ha para adhikAra kara liyaa| 4. shtrutaa| 5 senA bhejanekI taiyaariikii| 6 dezameM senAne adhikAra kara liyaa| 7 isase yuddha nahIM ho sakA / 8 apAra dhana / 9 bhAga gayA / TOAge jAkara usake jIte jI usakA putra vikramAjIta mArA gyaa| I kii|
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132 ] muMhatA naiNasIrI khyAta vAratA gar3havaMdhavarA dhaNiyArI bAMdhavaro mulaka prAda karaNA-DahariyAro / navalAkha-Dahara khaavai'| karaNo-Dahariyo mArai peTa tho / dina pUrA huA tarai karaNArI mA kasTI / tarai jotakhiyai kahyo'--"hamAra veLA burI vahai chai / a doya ghar3I TaLa, pachai chorU huvai to mahArAjA-prathIpata huvai / " prA. vAta karaNArI mA suNI, tarai uNa AparA paga UMcA baMdhAyA' / su vA to mara gaI', nai karaNo ghar3I doya pachai jIvato jAyo' / moTo huvo" / karaNo vaDo mahArAjA huvo / gaMgA-jamunA vIca ghaNI dharatI karaNAre huI / karaNa AparI' mAMrI vAta suNI-"mhArai vAstai mhArI mA itaro kasTa sahyo / iNa bhAMta deha tyaagii|" tarai karaNa corAsI taLAva navA . khiNAyanai eka dina AparI mArI vAMsa tarpaNa kiyA / aura hI ghaNA dharama kiMyA" / karaNAro rAjathAMna gar3ha kAlaMjara, prayAgajIsU kosa 40 / chai ta, huto| __ vAghela-dharatI vasI-lenai' baMdhavagar3ha rAjathAMna kiyo| varasiMghade vAghelo gujarAtasUM gaMgAjIrI jAta pAyo huto| tada aTha baMdhavarI Thor3a nivaLAsA" lodhA' rajapUta rhtaa| Thor3a' khAlI dIThI / tarai gaMgAjIrA pulaNa" manohara dekhanai aThai rahaNarI kIvI / lodhAMnUM mArane ___I AdimeM vAMdhavadezakA adhipati karanA DahariyA thA / DahariyoMkI saMkhyA vahAM para nau lAkha honeke kAraNa vaha pradeza 'nau lAkha Dahara' kahalAtA hai| 2 karanA DahariyA java garbhastha thaa| 3 garbhake dina pUre hue tava karanAkI mAtAko prasava-pIr3A huii| 4 tava jyotipiyoMne khaa| 5 isa samaya lagna-grahAdi azubha cala rahe haiN| 6 ye do ghar3I nikala jAya pIra bAdameM putra utpanna ho to vaha mahArAjA aura pRthvIpati hove| 7 isa vAtako karanAkI mAtAne sunA tava usane usa lagnameM prasava nahIM hone deneke lie apane pAMvoko Upara vaMdhavA ... liye| 8 so vaha to isa kapTase mara gii| 9 kintu karanA do ghar3I pazcAta jIvita utpanna humaa| 10 vayaska huaa| II apnii| 12 khudvaakr| 13 pitaroMkI saMtuSTike liye aMjalima pAnI ke sAtha yava tila Adi bhara kara jaladAna denekI eka mRtaka-kriyA / pityn| 14 aura bhI bahutanA puNya-dAna kiyA / . 15 vAghela varasiMhadene kisI bhI prakAra kA kara nahIM liye jAnekI chUTa dI gaI ho aisI vasI ( prajA) ko basA kara vAMdhavagar3ha sthAnameM apanI rAjadhAnI bnaaii| 16 nivala jaise| 17 loghA rAjapUtoMkA eka vaMza / ... IS sthaan| 19 sundara taTa-pradeza dekha kr|
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta varasiMgha A dharatI lIvI / baMdhavagar3ha vasiyo / 1 rAjA varasiMghade / 2 rAjA vIrabhAMNa / 2 jAMmaNIbhAMNa / 3 rAjA rAmacaMda - vIrabhAMNaro vaDo dAtAra huvo, dAMna cyAra kor3a diyA / 1 kor3a narahara mahApAtranUM / 1 kor3a catrabhuja dasauMdhInUM' 1 kor3a bhaiyA madhusUdananaM / 1 kor3a tAnasena kalAvaMtanUM / 4 vIrabhadra rAmacaMdraro / 5 durajodhana / 6 pratApAdIta / [ 133 5 rAjA vikramAjIta mukaMdapura rahato / rAjA mAnasiMgharo jamAI | 6 bAbU iMdrasiMgha mAnasiMgharo dohito / 6 sarUpasiMgha | 6 rAjA amarasiMgha, jiNanUM saMmata 1660 meM rAjA zrIgajasiMghajI beTI cAMdajI " paraNAI / baMdhava urai kosa 20 gAMva raiyAM vasato / saMmata 1707 amarasiMgha kALa kiyo / 7 rAjA anopasiMgha / 7 phataisiMgha / 7 muMgadarAya / iti baMdhavarA dhaNiyAM khyAta vArtA saMpUrNa / ++ 1 rAjA rAmacandrane eka-eka karor3ake cAra kor3apasAva dAna kiye / 2 bhATako / 3 mahArAjA gajasiMhajIkI kanyA cAMdajI rAjA amarasiMhajIko vyAhI thI / 4 yaha gar3havaMdhavase uralI tarapha gAMva rIvAMmeM rahatA thA / rIvAM grAja pUrvameM bAgheloMkI rAjadhAnI hai / 5 mara gayA / 1 :
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 ] muMhatA naiNasIrI nyAta vAta sIrohIrA dhaNiyArI Ada cahuvAMNa anaLakuMDarI' utapata / vasisTa-rikhIsvara AbU Upara rAkasa nikaMdaNa khatrI 4 upAyA1 pa~vAra / 2 cahuvAMNa / 3 solNkii| 4 ddaabhii| cahuvAMNa ghaNakarA sArA rAva lAkhaNa nADULa dhaNI / tiNarI pIr3hI AsarAva huvo / tiNarai gharai vAcAchaLa' devIjI pAyA cha / tiNarai peTarA beTA 3 huvA / devar3A kahAMNA cha / prAbU paMvArAMrI ThAkurAI hutI / tada aAvUthI kosa 5 UmaraNo cha ta, sahara vasato / pacha vIjar3arA beTA 5 mahaNasI, AlhaNasI, * * * * ai loga gUr3ho kara rahyA thA / pachai paMvArAMsU sagAI deNI kIvI / 25 sA~vaThI dii| eka bhAI aoLa rahyo / pachai vai jAna kara AyA / sagaLAMnUM DerA derAyA / paraNIjaNanUM judA bulaayaa| bhalA rajapUtAMnUM vairAMrA vesa phraayaa"| pachai paraNAya suvaNa meliyA" / taTha ke ca~variyAM mAMhIM pacIsa siradAra mAriyA / nai jAMnIvAsai sAtha utariyo uNanUM amalapAMNiyAM mAMhai kAI vaLAI dI su ve chakiyA tarai kuutt-maariyaa| aoLa diyotho uNa uTha vAMsa "siradAra thotiNanUM maariyo| AbU Upara car3ha daur3iyo / AbU hAtha Ayo / saM1216 rA mAha vada 1 paMvArAMsUM gayo / ____ I cauhAnoMkI utpatti agni-kuNDase / 2 vaziSTha Rpizvarane prAvU para rAkSasoMkA nAza karaneke liye cAra kSatriyoMko utpanna kiyaa| 3 bahutase / 4 vAcA-vacana, chala-abhilApA icchA-pUttikA vacana dene vAlI devii| 5 ye loga chipakara raha-rahe the / 6 pIche paMvAroMko apanI putriyA~ denekA vacana diyA / 7 eka sAtha 25 diiN| 8 dhanakI evaja meM eka bhAIko unakI cAkarImeM rkhaa| 9 pIche ve varAta lekara aaye| 10 samastako rahaneke liye janivAse dilavAye / II cuniMdA rAjapUtoMko striyoMkA veza phinaayaa| 12 phira unakA pANigrahaNa kara saubhAgya-rAtri manAneko bhejaa| 13 vahAM kaI vivAha-maMDapoMmeM 25 saradAroMko mAra ddaalaa| 14 aphIma-zarAva aadimeN| 15 blaa| 16 Thoka-pITa kara mAra diyaa| 17 piiche| zrI rAmanArAyaNa dUgar3a isI khyAtake apane hiMdI anuvAdameM pR. 121 meM vIjar3ake chaH pUtroMke. nAma jasavaMta, samarA, lugA, lUMbhA, lakhA aura tejasvI likhate haiM so ThIka pratIta hote haiN| mahaNasI, pAlhaNasI vIjar3ake putra nahIM haiM /
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta [ 135 pIr3hI sIrohIrA dhaNiyAMrI, saMmata 1721 rA moha mAhai pAr3he mahesadAsa likha melii| saMmata 1452 vaisAkha vada 2, guruvAra rAva sahasamala sobhArai saraNuvArai bhAkhararI khaMbha' navo sahara AbUthI kosa 10 vasAyo / AbUna saraNuvAro bhAkhara eka lagatI DAka chai| saraNuvAro bhAkhara eDho kyaM na chai| pIDhiyAMrI vigata1 sAlavAhana 2 jaivarAva 3 aMbarAva nai gogo bhAI 4 daLarAva 5 siMgharAva 6 rAva lAkhaNa 7 baLa 8 sohI 6 mahIrAva 10 aNahala 11 jiMdarAva 12 pAsarAva 13 pAlhaNa 14 kItU 15 mahaNasI 16 pato 17 bijar3a / aThai to mahaNasIro 17 lubho maMDiyor3o chai nai keI vijar3a kItUro kahai chai / 18 saLakho 16 riNamala 20 sobho 21 rAva sahasamala" 22 rAva lAkho 23 rAva jagamAla 24 rAva akhairAja jagamAlaro 25 rAva rAyasiMgha akhairAjaro 25 rAva dUdo akhairAjaro 26 rAva udaisiMgha rAyasiMgharo ..., 26 rAva mAnasiMgha dUdAro 26 rAva suratAMNa I sobhA aura saraguvA donoM pahAr3oMke viicmeN| 2 pAbU aura saraguvAke donoM pahAr3a ekala mile hue haiM / 3 durgm| 4 lAkhaNake samayakA eka zilAlekha saM0 1036 kA nADolase prApta hai| 5 kItUne jAlora para adhikAra kara liyA thA / saM. 1218 kA isakA eka tAmrapatra nADolase prApta huA hai| 6 sahasamalane candrAvatIkI rAjadhAnIko chor3akara ... apane pitAke smAraka-svarUpa sirohI nagara basAyA thA /
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 ] 27 rAva rAjasiMgha suratAMNaro -- devar3o riNamala salakhAro grAMka 1620 sobho 22 rAva lAkho, jiNa lAkheLAva taLAva karAyo / 20 gajo riNamalaro, jiNaro paravAra - 21 DUMgara, tiNarA sIrohI desa DUMgarota- devar3A / rAva lAkhArA veTA grAMka 22 muMhatA naiNasIrI khyAta 23 rAva jagamAla 23 saMkara 28 rAva akhairAja rAjasiMgharo 21 sahasamala, jiNa sIrohI vAsa kiyo / 23 hamIra 23 Udo rAva jagamAla kanA' bhAI hamIra dharatI grAdha vaMTAya liyo tho / pachai mAhomAhi lar3iyA / jagamAla hamIranaM mAriyo / rAva jagamAlaro akhairAja rAva sIrohI huvo, grAMka 23, 24 / rAva khairAja vaDo rajapUta huvo / tiNa eka vAra jAlorarI khAna pakar3a baMdIkhAne diyo / 25 rAva rAyasiMgha mahArAja huvo hai / gharaNA dAna-punya kiyA / mevAr3arA dhaNiyAMsUM, jodhapurarA dhaNiyAMsUM vaDA upagAra kiyA / mAlA AsiyAnUM kor3a dI, tiNa mAMhe gAMva khAMNa sAMsaNa kara dovI chai N / sukALa-dukALa arahaTa 300 huvai chai / patA kalahaTanUM kor3a dI | tiNa mAMhe mATAsaNa gujarAtare paiMDai najIka chai / 'vaDa gAMva kanai tiNa arahaTa 50 huvai chai / rAyasiMgha bhInamAla para grAyo thI / vihAriyAMrA thAMNAro sAtha kAbo gaDhokoTa mAMhe tho" / koTa gheriyo huto / sutIra 1 mAMhile vAhyo" / su rAvare vagatarI bAMha mAMhe huya kAkha meM lAgo / rAva kALa kiyo" / dAga kALa dharI rAvarai cAkare diyo" / 1 10 11 1 se 1 2 bar3A vIra / 3 isane eka vAra jAlorake khAna malika majAhida khAM ko pakar3a kara kaida kara liyA thA / 4 grAsiyA zAkhA ke cAraNa mAlAko karor3a pasAva diyA / 5 usameM khAMga nAmaka gAMva zAsanameM de diyA hai / 6 kalahaTa zAkhA ke cAraNa pattAko karor3apasAva diyA / 7 mATAsaraNa gAMva gujarAta ke mArgake samIpa grAyA huA hai| 8 var3agAMvake pAsa 1 9 rAyasiMha bhInamAla para car3ha kara AyA thA / 10 vihArI paThAnoMke AdamI aura kAvA gaDhA, ye koTake aMdara the / II aMdara vAloMne eka bANa calAyA / 12 rAva mara gayAH / 13 rAvake cAkaroMne kAlaMdI gAMvameM usakI dAhakriyA kI /
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ ... muMhatA naiNasIrI khyAta [ 137 saMtI uThe huii| rAva rAyasiMgha rAva gAMgArI beTI cAMpAbAI paraNAI hutii| . 25 rAva dUdo akhairAjaro / vaDo ThAkura huvo| rAyasiMgha marate hukama kiyo "mAharo beTo lohar3o cha / pAMca rajapUtAM TIko bhAI dUdAyU~ dejo / beTo udaisiMgha cha, tiNanUM dUdo moTo karasI' / " tarai dUdo pATa to baiTho cha, piNa sAhabIro dhaNI udaisiMghanUM rAkhato nai AparA beTA mAnasiMghanUM najIka na AvaNa deto| rAva dUdai ado vAghelAM gAMvar3o eka mAriyo / tiNarA vaDA chaMda chai, kaLahaTa pAtArA kahyA / - pachai rAva dUdo muvo / marate kahyau-"mhArA beTAnUM TIko mata do| TIko rAyasiMgharA beTA udaisiMghane dejo / " tarai udaisiMgha ter3ane kahyo"thArI dAya Ave to mhArA beTA mAnasiMghanUM lohiyAMNau gAMva dejo|" pachai dUdo muvo / pAMce rajapUte paradhAMne udesiMghanUM pATa thApiyo / mAnasiMgha lohiyAMNo diyo / varasa eka to rUDo-bhalo nIsariyo', nai pachai udaisiMgha dUsaNa cItAriyo -"monUM mAnasiMgha tuko 1 vAhyo tho / " tarai rajapUte to varajiyo / iNarai bApa tosUM nipaTa bhalI kIvI chai''| AparA beTAnUM TIko na dirAyo nai thAMnUM bhAtIjanUM diraayo| kahyo-"mAnasiMdha thAro hukamI-cAkara" chai / " piNa udaisiMgha kahai"lohiyAMNAthI paro kaaddhiis"|" pachai phoja mela paro kor3hiyo / rAMNAMrai mevAr3a gayo / mAnasiMghanUM gAMva 18 varakAMNo vIjhevAsU paTai diyo / pachai mAnasiMgha doya-cyAra sikAra mAhe mujaro kiyo', su rAMNo mayA karai chai / titarai varasa 1 rAva udaisiMghane sIyaLa nIsarIna thI, I merA putra choTA hai| 2 usako dUdA pAla-poSa kara bar3A kregaa| 3 rAjyakA svaamii| 4 rAva dUdAne adA vAghelAko mAra diyA aura usakA gAMva lUTa liyaa| 5 terI icchA ho to| 6 pAMca pradhAna rAjapUtoMne mila kara udayasiMdhako gaddI vitthaayaa| 7 eka varSa to ThIka nikala gayA / 8 pIche udayasiMhako mAnasiMhakA eka dUSaNa yAda aayaa| 9 mAnasiMhane mujhe eka ulahanA diyA thaa| 10 manA kiyaa| II isake pitAne terA vahata upakAra kiyA hai| 12 aAjJAkArI sevaka / 13 nikAla duuNgaa| 14 nikAla diyaa| 15 rAnA udayasiMhake pAsa mevAr3a calA gyaa| 16 rAnAne mAnasiMhako varakAnekA ThikAnA vIM vAke sAtha 18 gAMvoMkA paTTA karake de diyaa| 17 mAnasiMhane do-cAra zikAroMmeM sAtha raha kara abhivAdana kiyA arthAt apane kauzala aura sevAkA paricaya diyaa| 18 ataH rAnA bar3I kRpA rakhatA hai|
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 138 ] muMhatA naiNasIrI khyAna 4 susIyaLa nIsarI thI / zrA khavara mAnasiMgha dAvatanUM sIrohIthA ko eka ' prAyo huto tiNa kahI huMtI / rAMgo sikAra car3hiyo che, kuMbhaLamera disI / na rANAnUM yA khabara na chai nai mAnasiMghanUM ko eka sIrohIsUM vaLa prAyo tiNa ko - 'udaisiMgha davAva mAMhe che / ' parcha rAva udaisiMgha sIyaLasaM vo / tara rajapUte dITho, iNarai to veTo ko na chai / mAnasiMgha dUdA - vata rAMNA kanA chai | rAMNo yA khavara suraNanai uThe mAnasiMghanUM mArane kuMbhaLamerasUM grAgho hIja zrAve to Aja devar3AMrA gharasUM grAvU jAya / tarai pAMca ThAkure' rAvanUM muvo pohara 2 kiNahInaM suraNAyo nahIM ne sAMhaNI jaimala nipaTa vaDA zrAdamI huto / itavArI lAyaka", tiraNanUM mAMnasiMgha disA" kAgaLa likha sArI bAta kahi- samajhAyanai calAyo / nai pAche rAvanUM dAga diyo" / sAMhaNI jaimala sArI rAta khar3i" dina pohara eka car3hatAM pahalI kuMbhaLamera mAMnasiMgharai Derai grAyo / cIvo" sAMvatasI tho, tiraNanUM kAMna mAMhe vAta sArI samajhAyanai kahI / tarai kahyo-"mAMnasiMgha rAMgAM kanai chai / darabAra kuMbhaLamera jur3iyo chai", ta gayo / mAnasiMgha prAvato doTho jAMNiyo" / ju jaimaLa The grAyo su uThe kusaLa nahIM / " mAnasiMha misa kara UThiyo / thApara sAtha mAMhe Ayo" / sAMmAM jaimalasUM miLiyo / jaimala vAta thI su nijarAMmAM samajhAI | bheLA huya Derai grAyane cIvA sAMvatasInUM sArI bAta samajhAya kahyo-"mhe nAsAM chAM" / rAMNArA grAdamI grAve tiNAMnUM kahijo, mAnasiMgha sUara 2 heriyA " che, taThai gayo chai / " nai mAnasiMghanUM lene uDAyA asavAra 5 sUM", su rAta pohara eka jAtAM sIrohI najIka 15 1 19 I udayasiMhako pahale cecaka nahIM nikalIthI so ava nikala grAI / 12 sirohIse koI grAyA thA usane kahA thA / 3 kI thora / 4 punaH / 5 udayasiMha bImArI davatA jA rahA hai| 6 phira rAva udayasiMha to cecakase mara gayA / 7 tava saradAroMne vicAra kiyA / 8 grAge calAhI grAve / 9 tava pAMca pradhAna ThAkuroMne rAvake mara jAne kI bAta do pahara taka kisIko nahIM sunAI / TO sAhanI jayamala jo bar3A catura, yogya aura vizvAsapAtra thA / II ko 1 12 dAha-saMskAra kiyA / 13. calakara | 14 cauhAna kSatriyoMkI eka jAti / IS jur3A huA hai | 1.16 mAnasiMhane jayamalako zrAtA dekhA jAnA / 17 apane manuSyoMke pAsa aayaa| 18 saMketa / 19 hama bhAgate haiN| 20 talAza kiye haiM / 21 aura mAnasiMhako le kara jayamala 5 savAroMse ur3A /
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 136 muMhatA naiNasIrI khyAta aayaa| vAga mAMhe Aya utariyA / sAMhaNI jaimala rajapUtAMnUM khabara dii| rajapUta sArA rAte hIja mAMtasiMgha kanai aayaa,miliyaa| vAMsa' rAMraNa Derai khabara karAI- mAnasiMgha kaThai ? tarai cIbai sAMvatasI kahyo"AheDie sUara doya heriyA thA ta, gayo, hamAra Avai chai / " su yUM karatAM prAthaNa huvo / tara rAMga vaLe mAnasiMghanUM yAda kiyo / tarai kosa 10eka Upara mAnasiMgha nATho jAto' miliyo tho so uNe kahyo- "mAnasiMgha to dUpahara dina car3hiyo tho tarai mhAnUM sIrohInUM nATho jAto asavAra 5 sUM miLiyo huto," tarai rAMNa kahyo-"kAtUM jAMNIjai ?" tarai kiNahIka kahyo -"sIrohIthA AdamI eka mhArai Ayo tiNa kahyo-"rAva udaisiMghanUM sIyaLa nIsarI chai nai gAr3ho' dukhI cha / " tarai rAMNa kahyo-"jAMNIjai chai ke udaisiMgha muvo|" aurai piNa kahyo --"pA vAta miLatI dIsai chai / " tarai rAMga kahyo-"mAnasiMgharai Derai rajapUta chai tiNAnUM teDa praaNvo|"trai devar3o jagamAla vaDero rajapUta hu~to su rAMNAMrI hajUra Ayo, tarai jagamAlanUM rAMNa kahyo-"yUM mAnasiMgha kAMya nATho, mhe kAnUM karatA thA ?" tarai jagamAla kahyo"su to bAta mAnasiMgha jANa / " tarai rAMNa jagamAlasU kahAva kiyo'-- "paraganA 4 sIrohIrA mhAnUM likha do|" tarAM jagamAla dITho'--"haM ujara karUM, rAMgo vAMsai sAtha cADai, ve kaThai hI utariyA hoya to koI kabAita hoya / " tarai jagamAla ghaNA vinAsUM" boliyo-"mAnasiMgha dIvAMNaro cAkara , mhAMnUM kiso ujara chai / jAMNo'' su dharatI dIvAMNa le, jAMNo su mAnasiMghanUM de / " tarai paraganA 4 ro kAgaLa rAMNa likhAyo / titarai vAta karatAM rAta ghaNI gaI, kahyo--"savAre mato ghatAya desAM / " dIvAMraNa hI soya rahyA / mAnasiMgharo cAkara 1 piiche| 2 zikAriyoMne / 3 aisA karate-karate sUryAsta ho gyaa| 4 bhAgatA jaataa| 5 isase kyA samajhanA cAhiye ? 6 tava kisIne khaa| 7 khUba / 8 jJAta hotA hai ki udayasiMha mara gyaa| 9 auroMne bhI khaa| 10 bulA laagyo| II daravArameM pAyA, sevAmeM aayaa| 12 mAnasiMha isa prakAra kyoM bhAga gayA, hama usake viruddha kucha karato nahIM rahe the ? 13 tava rAnAne jagamAlase khaa| 14 tava jagamAlane vicAra kiyaa| IS koI anartha ho jAya / 16 vinayaH / 17 cAhe so| 18 tava, itnemeN| 19 prAtaHkAla hastAkSara karavA deNge|
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140 ] muMhatA naiNasIrI khyAta 1 devar3o jagamAla soi rahyo / savAre hathiyAra bAMdha tayAra huya sIkha mAMgaraNa jAtA hutA, titarai rAMgArA piNa grAdamI sAMmAM ter3A zrAyA' / jagamAlanUM rAMNai kahyo - " rAte paraganA 4 degA kiyA hai, tiNa kAgaLa meM mato ghAtado, tarai devar3a jagamAla kahyo - " mAMharA diyA paraganA naM. zrAvai" / mAMnasiMgha uThai chai, dharatIrA sArA rajapUta uThe chai / " iNa javAva matA disA yUM kahyo' - tara rANe kahyo- "rajapUtAM bhalo grAparo dAva kiyo / " tarai rajapUtAMsUM rAM kahyo - "mhe cAra paraganA mAMgAM chAM, tiNanUM thAM sAthai thAMraNAnaM vidA karAM chAM / the thAMgo vaisAMNa nai grAvA jAjyo / " tarai devar3e jagamAla kahyo - ' sIrohIrA dharaNI rAvaLA' cAkara chai, sagA chai" / ThAtAUM" dIvAMNa vAta kahaNanUM" karai ? greka mhAM sAthai prohita bhalo grAdamI melojai" / rAva javAva karasI su dIvAMNasUM prAya mAlama" karasI / tarai dIvAMNa hI vAta kabUla karI iNAM sAthai prohita meliyo" / grAgai rajapUte sIrohIrA miLane rAva mAMnasiMghanUM TIko diyo" / nai rAvaro rajapUta piNa rAMNArA prohitanUM" le sIrohI Ayo / protiro ghaNo Adara bhAva kiyo / hAthI ?, ghor3A 4 dIvAMNanUM prohita sAthai grAparA zrAdamI de pesakasa meliyA / kAgada mAMhe gharaNI manuhAra likhI nai kahyo- 'cyAra paraganAMrI kAsUM vAta chai" ? sIrohI sAro dIvAMNarI hai / hUM dIvAMNaro rajapUta hUM / " tara dIvAMNa piNa rAjI huvA | 16 19 20 22 27 rAva mAnasiMgha dUdAro / vaDo dUTha ThAkura huvo / sIrohI I itanemeM rAnAke manuSya bhI bulAneke lie sAmane A gaye / 2 usa patra meM hastAkSara kara do / 3 mere denese paragane grApako nahIM mila sakate / 4 mAnasiMha udhara hai, dezake sava saradAra vahAM haiM | 5 isane hastAkSara karaneke samvandhameM yaha uttara diyA / 6 rAjapUtoM apanA acchA dAva khelA / 7 jisake lie tumhAre sAtha gArada bheja rahA hU~ / 8 tuma vahAM para thAnA lagavA kara grAge jAnA 1 9 grApake | 10 sambandhI haiM 1 11 yahAM taka 1 12 kisaliye 13 mere sAtha / 14 bhejiye / ISvidita karA degA / 16 svIkAra kara dI / 17 bheja diyA / 18 rAjatilaka kiyA / 19 ko 1 apane kucha AdamI pezakazI meM bheje / 20 rAvane purohitake sAtha hAthI 21 cAra paraganoMkI kaunasI bAta hai ? 1, bIr3e 4 graura 22 parAkramI, javaradasta /
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta [141 ghaNo tapiyo' / pAtasAhI phojAMsaM ghaNI veDha kIvI / sIrohI pAkhatI nipaTa vaDA mevAsa koLiyAMrA chai / Aja pahalI kiNahI sirohIrai dhaNI kadai jhai mevAsa amala kiyo na tho| su mAnasiMgha ekaNa dina phoja bAvIsAM Thor3e Upara vidA kIvI' / tiNa phojAM bAvIsa hI Thor3e gAMva bheLa uNAMnUM parA kAr3hanai uvai Thor3A lIvI / rAvarA thAMNA mevAse baiThA / mAsa 6 rahyA / pachai koLIsArA rAvarai page Aya laagaa| rAva hukama kiyo su hukama mAthai car3hAya liyo| pachai rAva koLiyAMnUM khusI huya dharatI pAchI dI / AparA thAMNA bulAi liyA / rAva rAyasiMgharI baira-rAva udayasiMgharI mA--cAMpAbAI / rAva gAMgArI beTI su nipaTa dAr3hIka-aAdamI' / su udaisiMgharI bairanUM AdhAMna" cha / su cAMpA bAI kehavai--"savArai mAMharai potaro husI / mAnasiMgha kuNa pAdamI jiko TIko bhogavai chai ?" pachai mAnasiMgha cAMpAbAInai udaisiMgharI baira garabhavaMtInUM UjaLa lohaDai maarii| - mAnasiMgha, suratAMNarI vasIrI-varakasorai liyA paMcAiNa paMvAra paradhAna huto tiNanUM visa diyo / tiNaro bhatIja kalo paMvAra tho su rAvarai khavAsa huto'" / su rAva aAbU car3hiyA thA uThai kalAnUM kyUM dhakoso dirAyo / pachai prAthaNarA' rAva ArogatA thA tarai kale pa~vAra rAva kaTArI vAhI", nai kusaLe gayo / rAva kaTArI lAgAM pachai pohareka jIviyoM" / tarai rajapUte pUchiyo--"rAvaLo to o sULa ___ chai / rAvaLe beTo na chai / TIkAro kiNanai hukama chai ?" tarai rAva I sIrohI para bahuta samaya taka kuzalatAse zAsana kiyA / 2 bAdazAhI phaujoMse aneka lar3AiyAM ldd'ii| 3 sirohIke pAsa koliyoMke bahuta bar3e mevAse the (mevAsA = luTeroMke rahanekA sthaan)| 4 kbhii| 5 in| 6 bAIsa / 7 bhejii| 8 una phaujoMne vAIsa hI sthAnoMke nikaTake gAMvoMse unako nikAla una gAMvoM para adhikAra kara liyaa| 9 apane thAnoMko vApisa bulA liyaa| 10 strI, ptnii| II buddhimAna aura dRr3hatA vAlI strii| 12 garbha ! 13 kala mere pautra hogaa| 14 phira mAnasiMhane campAvAI aura udayasiMhakI garbhavatI patnIko teja dhAra vAle zastrase mAra ddaalaa| 15 bhAgAke putra suratAnakI kara-mukta prajAse balAt kara prApta karaneke kAraNa paMvAra paMcAyaNako mAnasiMhane viSa dekara maravA ddaalaa| 16 prItipAtra sevaka / 17 vahA~ kalAko kucha dhavakAsA diyaa| 18 saMdhyAke smy| . 19. kaTArI maarii| 20 aura kuzalapUrvaka calA gyaa| 21 eka pahara taka jIvita rahA / 22 ApakA to yaha hAla hai / .
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 ] muMhatA naiNasIrI khyAta mAMnasiMgha kahyo - "TIko suratAMNa bhAMNarAnUM' dejo / " pachai sArai rajapUte nai devar3e vijai hararAjota miLanai rAva suratAMgana TIko diyo / suratAMNa rAva huvo / rAva suratAMNa bhAMNaro / tiNarai pIr3hiyAMrI bAta - rAva lAkho grAMka 22 / 23 Udo lAkhAro / TIkai vaiTho nahIM 24 raNadhIra / 25 bhAMga riNadhIraro / 25 sUjo riNadhIra | devar3e vijai marAyo / 25 pratApa riNadhIraro / 26 rAva suratAMNa N / 27 nAharakhAMna" | 27 caMdo | 27 jaisiMghade | 27 vAgha / 27 karana / 26 sAMIdAsa / moTai rAjA mAriyo / 27 rAyasiMgha | 27 rAMma / 28 bhopata / vAta rAva suratAMgarI rAva mAnasiMgha muvo tarai rAva suratAMNanai sArai rajapUte miLa TIke vaisAMNiyo | devar3A vijArI gharaNo kAraNa chai / vijorAva suratAMNa I rAjya tilaka bhAra ke putra suratAnako karanA / 2 rAva ntanAma sirohI aura uttara gujarAta zrAdimeM pAye jAte haiM / udayasiMhane sAMIdAsako mArA thA / 5 gaddI para baiThA diyA, ( suratAna 12 varSakI avasthAmeM vi.saM. 1628 meM gaddI baiThA ) | mAna aura prabhAva hai / lAkhAkA putra / 3 khAnA 4 jodhapura ke moTA - rAjA rAjyatilaka kara diyA / 6 devar3A vijayakA bahuta
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta [ 143 kanai dhaNI-dhorI chai' / rAva mAnasiMgharai baira bAhar3amerI thI, tiNarai peTa AdhAMna tho / rAva mAno muvo tada pachai beTo jAyo / nai rAva suratAMNa vijo kahai chai tyUM karai chai| piNa devar3o sUjo riNadhIrota-rAvarai kAko, tiko bhalA 2 rajapUta, bhalA. 2 ghoDA rAkhai chai, su vijAnUM suhAvai nahIM / vijo jANai chai mAMnAro beTo ter3AUM / suratAMNanai paro kaaddhuuN| to sUjo mAriyo cAhIjai' / tarai prAparAnUM kahyo -"sUjo mAro" tarai sigaLe " kahyo-"yA vAta mata kro| sIrohIro dhaNI suratAMNa huya nivdd'iyo"|the rAvarokAko mA maaro|" piNa vijo kiNaro kahyo mAMnai' ? devar3A rAvata sekhAvatana khyo| rAvata bAlIsA jagamAlarai Dere sUjAnUM mraayo| devar3o goyaMdadAsa devIdAsaro DerA kanAre tho / vijo sUjArai Dere ghor3A asabAba lUTaNa prAyo, tarai goyaMdadAsahI bAja muvo" / rAva mAMnAro beTo bAhamera tho, tiNanUM devar3e vijai ter3Ayo tho", su nijIka Ayo / vijo sAMmI car3hiyo" nai rAva suratAMNanUM saihara-baMda karI kALadharI gayo nai AparA rajapUta kanai rAkha gyo| kaha gayo--"suratAMNanUM iNa aorA mAMhethI bArai nIsaraNa mata dejo" / pachai rAva jAMNiyo-vijo pAlo Ayo huvo monUM mArasI / tarai eka devar3o DUMgarota bhalo rajapUta tho, eka cIbo huto| tarai uNa DUMgarotanUM samajhAyo / kahyo-"tUM monUM kAr3hi, to DhabAvaNavALo hU~I chu|" uNa kahyo-"rAva ! jAMNU chU, sako su sahu kro|" kahyo-- I rAva suratAnake pAsa vijaya kartA-dhartA hai| 2 rAva mAnakI patnI vAhar3amerI thii| ( rAva mAnasiMhakI patnI vAr3amerake rAvakI knyaathii)| 3 usake garbha thaa| 4 rAva mAnake . maraneke bAda usake putra huaa| 5 mAnAke putrako bulA luuN| 6 suratAnako nikAla duuN| 7 kintu isake liye sUjAko maravA denA cAhiye / 8 tava apane vAloM ko (apane manuSyoMko) khaa| 9 sUjAko mAra do| 10 taba savane khaa| II sirohIkA svAmI suratAna ho cukaa| 12 aApa rAva suratAnake cacA sUjAko mata maaro| 13 parantu vijaya kisakI sune? 14 devIdAsakA putra goviMdadAsa usa samaya sUjAke Dereke pAsa thA / 15 tava goviMdadAsa bhI lar3akara mara gyaa| 16 bulavAyA thaa| 17 svAgata karaneke liye sAmane gyaa| 18 aura rAva suratAnakA saira (ghUmanA-phiranA) baMdakara kAlaMdrI calA gayA / 19 aura yaha kaha gayA ki suratAnako isa koTharIse bAhara nahIM nikalane denaa| 20 rAvane yaha jAna liyA ki vijaya lauTa kara Ate hI mujhe mAra degaa| 21 tU mujhako bAhara nikAla, tujhako zaraNa dekara rakhane vAlA maiM hI huuN| 22 usane kahA, rAva! yaha maiM jAnatA hU~, Apa jo kara sako vaha saba kro|
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144 ] muMhatA naiNasIrI khyAta "mevAr3a, jodhapura hU~ vasIsa to piNa ru0 20000) ro paTo monUM kokoI deNoija karasI' / uNasUM sIla-kavala kiyA / vIcameM mahAdevajI diyA / tarai sikAraro misa kara nIsariyA / cIvAsUM bheda bhAgo nahIM ; tarai kose 2 gayAM cIvo kahai-"hU iNa vAtameM jAMNU nahIM, jAMNa na dAM / " tarai DUMgarota tho, tiNa kahyo cIvAna - "tUM uro pAva, hUM tona mArIsa' / " tarai cIvo jhakha mAra rahyo / rAva suratAMNa nAsanai rAMmaseNa gayo / vIcalI vAta chai" devar3e vijai sUjAnai mAranai sUjArI vasI Upara sAtha meliyo / uThe mAlo sUjAvata'' mariyo / vasI sArI lUTI / prathIrAja nai syAmadAsarI mA iNAMnUM krehar3a 1 mAMhe Upara palA nAMkhanai rahI" / ve parA gayA tarai phrehar3a mAMhethI rAtarA nIsaranai prAvUrI goDai vAra gyaa| rAva suratAMNa rAMmaseNa Ayo / tarai grehI sUjArA veTA iNAMrA gADA rAMmaseNa le AyA'" / devar3o vijo rAva mAMnArA veTA sAmho gayo tho, .. tarai uNe vijArai khoLe DAvar3o AMNa meliyo / DAvar3Ana kAI valAi huI su jIva nIsara gayo'" | vijo pAcho Ayo, nai devar3A samarAnUM kahyo-"monUM TIko do|" ghaNI hI kahI piNa iNai kahyo"rAva lAkhArai peTarA to vIsa jaNA chai" / jaThA sUdho eka DAvar3o . . ___ rAvane kahA,mevAr3a yA jodhapura jahAM bhI maiM jAkara rahUMgA, inameM se koI na koI mujhe ru. 20000)ke paTTekI jAgIrI de hI deNge| 2 usase zapathakI aura vacana diyaa| 3 koI pratijJA-bhaMga nahIM kare ata : vIcameM mahAdevajIko rakha kara pratijJAko dRr3ha kiyaa| 4 tava zikArakA vahAnA karake vahAMse nikala gye| 5 cIvAko isa bhedakA patA nahIM lgaa| 6 jAne nahIM duuNgaa| 7 maiM tujhako mAra duuNgaa| 8 rAva suratAna bhAga kara rAmasIna calA gyaa| 9 vIcakA chUTA huA prasaMga hai| 10 sUjAkI prajAke Upara senA bhejii| II sUjAkA putra / 12 pRthvIrAja aura zyAmadAsakI mAtA, ina donoM baccoMko eka khaDDemeM una para kapar3A DAlakara chipakara rhii| 13 aAvUkI sImAse vAhara cale gye| 14 tava yahahI sUjAke ina putroMke gAr3oMko rAmasIna le aayaa| 15 tava usane apane vacceko lAkara vijayakI godameM rakha diyaa| 16 vacce ko na jAne kyA valA huI ki usake prANa nikala gye| 17 rAva lAkhA ke vaMzameM 20 vyakti haiN|
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta [ 145 varasa 1ro huvai taThA sUdho thArI kuNa majAla, tUM TIko lai' ?' iNe-uNe virasa huvoM / jhai rIsAya parA gayA / vijo mAsa cAra huvA sIrohI bhogavai chai / A vAta rAMNai sAMbhaLI, tarai rAva kalo mehAjalota - dIvAMNaro bhANeja tho, iNanUM TIko de, sAthai phauja de sIrohInUM vidA kiyo / au sIrohI aayaa| vijo nIsara IDara gayo / kalo sIrohI dhaNI huvo / rAva kalo sIrohI sAhibIro dhaNI / madAra cIbA khIMvA bhAramalota Upara chai / devar3o sUro, hararAja piNa cAkara chai / piNa dilagIra to gAr3hA chai / nai suratAMNa piNa prAMNa kalAnUM juhAra kiyo chai / gAMva keika paTai diyA chai. taThe rahai chai / karaika' cAkarI piNa karai chai / ekaNa dina rAva kalo daravArathI'" UThiyo chai / devar3o samaro, sUro hararAja dulIce baiThA chai. tarai bIvai pAtA pharAsanUM kahyo"dulIco uro lyAva" / " pharAsa prAya dekhai to ThAkura baiThA cha / tarai pAcho gyo| cIve pAtai pUchiyo-"dulIco lAyo ?" tarai pharAsa kahyo-"sUrojI,samarojI, hararAja baiThA chai / " tarai cobai kahyo-"thArA vApa lAgai chai? dulIco uro lyAva / " tarai pharAsa vaLa Ayo, tarai iNe dITho / o phira-phira jAya / tarai iNe kahyo-"dulIco cIbo pAto maMgAvai chai ?" tarai iNa kahyo-'rAja' sArIhI bAta samajho cho|" tarai jhai parA UThiyA,kahyo--"paramesvara kiyo to kalArI jAjama nahIM baisaaN"|" au rIsAyanai gharai gyaa| suratAMNasaM iNe vAta karAI-- tUM prAva, mhAM bheLo hoya" / " tarai rAva nAsanai samarA, sUrArA gADA I jahAM taka isa vaMzameM eka bhI baccA eka varSakI AyukA maujUda hai, terI kyA majAla ki tU rAjyakA adhikArI vane? 2 inake aura unake paraspara virodha huaa| 3 ye ruSTa ho kara cale gye| 4 vijaya cAra mAsase sirohIkA rAjya kara rahA hai| 5 mehAjalakA putra / 6 saba kAmakA AdhAra bhAramalakA putra cIvA khIMbAke Upara hai| 7 paraMtu manameM bahuta nArAja haiN| 8 suratAnane bhI Akara kalAko (rAjyAdhikArI honekA) praNAma kiyaa| 9 kbhiikbhii| 10 se| II kAlIna uThAkara le aav| 12 kyA ye tere vApa lagate haiM ? 13 phir| 14 tava inhoMne dekhaa| 15 zrImAn aap| 16 paramezvarane cAhA to aba hama kalAkI jAjama para (kalAke darabArameM) nahIM baittheNge| 17 ye ruSTa hokara ghara cale gye| 18 suratAnase inhoMne kahalavAyA ki tU pAkara hamAre zAmila ho|
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146] muMhatA naiNasIrI khyAta thA taTai Ayo' / iNe bheLA huya TIko rAva suratAMNarai kAr3hiyo / devar3o vijo IDara cAkarI karai tho su vijAnUM rAva suratAMNa ter3Ayo / vijo roha, sarotare hoya Aya utariyo / tarai A khavara rAva kalainUM nai cIvA pAtainUM pohatI / vijo Avai chai / tarai kalai devar3e rAvata hAmAvatanUM asavAra 500 denai ghATArai mUDai vijai sAMmAM meliyo / rAvata hAmAvata gAMva mALa Aya Utariyo nai vijo gAMva brahamANa prAya Utariyo' / vrahamANathI kosa 1 mAthai veDha huI / asavAra 150 vija kanai thA / rAvata kanai to sAtha ghaNo tho, piNa vijo jIto / AdamI 40 kalArA kAma pAyA / AdamI 60 ghAvai-par3iyA' / rAvata hAMmAvata kalArI phojameM siradAra tiko pUre-ghAvai par3iyo" / AdamI 13 vijArA kAma aayaa| vijo ver3ha jItanai rAmaseNa rAva suratAMNa bheLo huvo" / vijo AvatAM sAMmAM suratAMNaro ghaNo baLa vdhiyo| vijo rAha-vedhI' rajapUta tho| su rAvajInaM kahyo-"milakakhAMnajI jALoraro dhaNI chai / iNana ApaNI bhIra'' kro|" tarai milakakhAMna vicai AdamI pheriyo / kahyo-"mhe rupiyA lAkha 1 thAM- dAM chAM" / the mAMharo madata aavo|" tarai milakakhAMna kahmo-"lAkha rupiyAM vAsatai bhAIbaMdha marAyA na jAya / sIrohIrA paraganA 4 monUM do to thAMharI madata AUM / paraganAMrI vigata-1 syAMNo, 1 vaDagAMva, 1 lohiyAMNo, I tava rAva suratAraNa jahA~ samarA aura sUrAke gAr3e isakI pratIkSAmeM khar3e the, daur3a kara vahAM paayaa| 2 inhoMne sammilita hokara rAva suratAnako rAjya-tilaka kara diyaa| (yaha rAjyatilaka rAmasInameM huaA thA) / 3 devar3A vijaya IDarameM cAkarI karatA thA use suratAnane bulA liyaa| 4 vijaya sirotrAM gAMva hotA huA rohuA gAMvameM yA phuNcaa| 5 tava yaha samAcAra rAva kalA aura cIvA pAteko phuNcaa| 6 taba devar3A kalAne hAmAke putra rAvatako 500 savAroMke sAtha giravarakI ghATIke dvAra para vijayako rokaneke lie bhejaa| 7 hAmAkA putra rAvata mAla gAMvameM ThaharA aura vijaya varamAMNa gAMvameM Akara tthhraa| 8 ldd'aaii| 9 parantu vijayakI jIta huii| 10 Ahata hue| II sampUrNa Ahata hokara gira gyaa| 12 rAva suratAnake zAmila huyA / 13 vijayake A jAnese suratAnakA bala vahuta bar3ha gyaa| IA duurdrshii| 15 isako apanA sahAyaka vnaayo| 16 tava isake lie milakakhAMke vIca . AdamIkA pAnA-jAnA kiyA gyaa| 17 hama eka lAkha rupaye tumako dete haiM / . ..
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta [ 147 1 DoDiyALa' / kiNahI kahyo-" paraganA dIjai / kiNahI kahyoa paraganA na dIjai / " tarai vijai kahyo-" to paraganA mAthai saTai mAMga chai', nacIta do|" tarai paraganA 4 milakakhAMnajInUM diyA / tarai asavAra 1500 khAMnajI lenai rAva suratAMNa, vijai bheLo huvo / rAva kalo sIrohIthA calAyanai AdamI hajAra 4000 thA" sAmA kALadharI Aya Utariyo / moracA maMDiyo / nALAM mAMDI' / aThai iNa kALadharIrA DerA nipaTa gAr3hA sajhAyA / nai rAva suratAMNa kanai AdamI hajAra tIna 3000 bheLA huvA chai / rAva suratAMNanUM khavara huI--"kALadharI kale iNa bhAMta sajhI chai / kALadharI jAijai to dhako khAijai / tarai rAva suratAMNarai samaro, sUro, vijo devar3o vaDA rAha-vedhI' rajapUta thA, tyAM kahyo'--"prAMpaNe kALadharIthA kAnUM kAma chai" ? prAMpai to pAdharA sIrohInUM calAvasyAM" / kalArai lar3iyo joijasI to prAya lar3asI' / tarai iNAM tIna phoja karI nai sIrohInUM calAyA / kALadharIsU kosa 1 nIsariyA'" taTai rAva kalo prADo Aya lar3iyo / ver3ha huI" / veDha rAva suratAMNa jItI / kalai haarii"| iNa ver3ha mAhe vihAriyai nipaTa ghaNo baLa kiyo / rAva suratAMNarI tarapha AdamI vIsa kAma AyA / tyAM mAMhe 'mudAyata devar3o sUro narasiMghota samarAro bhAI kAma Ayo / rAva kalAro ataro sAtha kAma Ayo / ___ vihArI-paThAnoMkA Adhipatya haTa kara jaba jAlora jodhapurake adhikArameM A gayA, taba sirohIke ye cAroM paragane bhI svataH mAravAr3a-rAjyameM mila gaye the / Aja samasta rAjasthAna bhAratakA eka prAnta vana jAne para mAravAr3a aura jaisalamera rAjya ke sAtha sirohI rAjya bhI rAjasthAnake jodhapura-DivIjanakA eka aMgamAtra raha gayA hai| 2 ye paraganeto vaha sirake badalemeM mAMgatA hai| 3 nizcinta hokara deN| 4 sammilita huaa| 5 sirohI se / 6 cAra hajAra sahita / 7 morace para topeM rakhI gii| 8 idhara isane kAlaMdrIke moraceko atyanta dRr3ha rkhaa| 9 kAlaMdrI cale jAya~ to hAni uThAnA pdd'e| 10 duradarzI, yuddhAnubhavI, anubhvii| II unhoMne khaa| 12 apaneko kAlaMdrIse kyA kAma hai ? 13 apana to sIdhe sirohIkI ora claaveNge| 12 kalAko lar3anekI AvazyakatA hai to vahAM Akara ldd'egaa| IS nikala gye| 16 jahAM para rAva kalA ADA Akara ldd'aa| 17 lar3AI huii| 18 rAva suratAnane lar3AI jiitlii| 19 kalaMkI hAra huii| 20 vihArI ptthaanoNne| 21 unameM / 22 mukhya / 23 rAva kalAke itane manuSya kAma aaye|
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 ] muMhatA naiNasIrI khyAta 1 cIvo pto| 1 sIsodiyo mukaMdadAsa / 1 sIsodiyo syAMmadAsa / 1 sIsodiyo dalapata / 4 kAma AyA / rAva suratANa ver3ha jItI / kalo nAsa gayo' / suratAMNa kheta sodhiyo / pachai rAva suratAMNa sIrohI Aya baiTho / rAva kalArA mAMNasa sIrohI thA / rAva suratAMNa sejhavALa baisANa, rAva kalo tho taThe pohacatA kiyA / rAva suratAMNa sIrohI dhaNI huvo / sIrohI mudo devar3A vijai mAthai chai / pachai vijo dina-dina jora car3hato gayo chai / suratAMNa nai vijai gAr3ho virasa chai", piNa rAva pUja sakai nahIM / tiNa TAMNa rAva suratAMNa bAhar3amerI paraNiyo, tikA vahU sIrohI AI / bahU bAhar3amerI ThAkurAIro nai vijAro ghATa" dekhanai rAvanUM kahyo-"yo ThAkurAIro kiso sUla'deg ? dhaNI the kanA vijo dhaNI'?" tarai rAva suratAMNa kahyo-"dharatI mAhe rajapUta nahIM, vijAsoM balAya sAMmAM mAMDai / tarai bAhar3amerI kahyo-"peTa bharasyo to dharatI mAhe rajapUta ghaNAI cha / " tarai rAva kahyo-'the dasa mAMNasa ter3Avo" " tarai vAhar3amerI AparA pIharasUM AdamI 20 teDAyA su AdamI 20 vIsa nipaTa pravaLa AyA / AdamI rAvarA pAsavAMna" huvA / rAvarI dachA rUr3I dIThI", tarai keI dharatIrA bhalA rajapUta piNa I kalA bhAga gyaa| 2 suratAnane raNakSetrakA nirIkSaNa kiyaa| 3 aMtaHpura, jnaanaa| 4 rAva suratAnane unako pAlakImeM viThAkara jahAM rAva kalAthA vahAM pahuMcA diyaa| 5 vijaya sirohIkA sarvesarvA banA huaahai| 6 suratAna aura vijayake ApasameM khUba . virodha hai| 7 kintu rAvakA vaza nahIM cltaa| 8 usa samaya rAva suratAnane (vAhar3amerake jAgIradArakI kanyA) vAhar3amerIse vivAha kiyaa| vaha vadhU sirohI aaii| 9 DhaMga / 10 jAgIradAra honekA aura jAgIrIkA yaha kaisA DhaMga ? II jAgIrIke svAmI Apa haiM . athavA usakA svAmI vijaya hai? 12 pRthvI para rAjapUta nahIM jo vijaya jaisI valAse sAmanA .. kreN| 13 udarapUrti kara doge to pRthvI para rAjapUta bahuta haiN| 14 tuma dasa manuSyoMko vulA lo| 15 tava vAhar3amerIne apane naharase vIsa AdamI bulvaaye| 16 vAhar3amerase Aye hue AdamI rAvake aMgarakSaka bane / 17 rAvakI dazA acchI dekhii| '
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta [ 146 1 rAva kanai Aya rahaNa lAgA / vije nai rAva mAthA par3iyA lIjai chai / tiNa samai vIz2ArA bhAI 2 lUNI, mAMno vaDA rajapUta thA su rAvathI judA vijAthI phATane prAya miLiyA / rAvaro veLo dina-dina bhArI to gayo / eka vAra sIrohI mAMhesUM devar3A vijAnUM paro kAr3hiyo / tara vijo Apa vasIra gAMva gayo che' / tiNa TAMga mahArAjA rAyasiMghajI bIkAnerarA soraThanUM jAvatA su sIrohI nijIka AyA' / tarai rAva suratAMNa sAMmoM jAya miLiyo / rAvaro rAjA ghaNo pradara kiyo' / pache devar3o vijohI ghaNo sAtha lene mahArAja rAyasiMghajIsUM prAya miLiyo / ghaNohI lAlaca dikhAyo, piNa rAjA vijAnUM kabUla na kiyo / rAva suratAMNasUM vAta kIvI / AdhI dharatI pAtasAharai kadhI | AdhI dharatI rAvarI kIdhI, nai vijo kAr3haNarI kabUla rAkhI | pache mahArAja rAyasiMgha vijAnaM paro kAr3hiyo / prAdhI dharatI pAtasAharai kIvI" / tiNa mAMhe rAva madano pAtAvata asavAra 500 de vAva kanhai rAkhiyo nai Apa soraTha gayA" / tiko prAdho vaMTa pAtasAharai kiyo, tarai rAjA rAyasiMgha daragAhanUM likhiyo kiyo - "ju rAva suratAMNa sIrohIro dhaNI, tiNanaM iNa bhAMta grAsiyA vijai dabAyo huto su rAva 1 1 13 I' mAthApar3iyA lIjai chai' muhAvarA hai - yahAM pUre vAkyakA artha hai -- vijaya aura rAva suratAna ke paraspara zatrutA yahAM taka bar3ha gaI ki eka-dUsare kA sira kATa lene kI tAka meM lage rahate haiM / 2 usa samaya vijayake do bhAI lUgA aura mAnA, jo bar3e vIra rAjapUta the aura pahale rAvase judA the so vijayake viruddha hokara rAvase grAkara mila gaye / 3 'ceko bhArI hoNo ' muhAvarA hai / zabdArtha hai - tAkar3IkA palar3A bhArI honA lAkSaNika artha hai - pakSakA samartha honA / vAkyArtha rAvakA pakSa dinapratidina samartha banatA gayA / nikAla diyA | 5 taba vijaya apanI jAgIrIke gAMvameM calA gayA hai / 6 usa samaya / hue sirohI ke najadIka Aye / 8 'rAvaro rAjA ghaNo Adara kiyo / ' yaha vAkya azuddha likhA gayA pratIta hotA hai / honA cAhiye thA - 'rAjA rAva ghaNo prAdara kiyo / ' Adarabhajana atithi hotA hai na ki zrAtithyakarttA / 9 kintu mahArAjA rAyasiMhane vijayako sirohI kA 4 7 saurASTrako jAte rAva banAyA jAnA svIkAra nahIM kiyA / 10 aura vijayako dezase nikAla denekI zarta : mAnya rakhI / II sirohI rAjyakI AdhI bhUmi bAdazAha ke adhIna rakhanekA nizcaya kiyA / 12 usameM pAtAke putra rAThor3a madanako 500 savAra dekara bAvake pAsa rakhA zrIra ( rAyasiMha ) svayaM saurASTrako cale gaye / vAva, eka gAMva hai jo mAravAr3a aura sirohIkI sImAnoM ke nikaTa uttara gujarAta meM hai / 13 grAsa -- eka prakArakI jAgIrI hai jo vaeNTameM gujAreke liye athavA bhojana grAdike kharce ke liye dI jAtI hai aura usakA bhogane vAlA grAsiyA kahalAtA hai /
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ Na . 150 ] muMhatA naiNasIrI khyAta suratAMNa morne prAya miLiyo / AdhI sIrohI deNI kavUla kI, tarai mhe rAvaro Upara kiyo / vijai hararAjotanaM paro kAr3hiyo, nai asavAra 500 sUM mhaiM, mhAro loka Adho mulaka sIrohIro pAtasAhI khAlasai kiyo chai, tatai thAMNo rAkhiyo chai| hajaratarai dAya Avai jiNa jAgIradAranaM dIjai, bhAvai karor3I bhejIjai / rAva hukamI-cAkara chai / " ___ tiNa samai dIvAMNa-bagasI sIrohIrA aAdharI tajavIja karai chai', su sIsodiyo jagamAla, udaisiMgha rAMNAro beTo daragAha gayo chai / su pro rAva mAnasiMgharI veTI paraNiyo huto, su uThAro bhomiyo chai / iNa munasabameM sIrohIro aAdha mAMgiyo / dIvAMNa-bagasIye pAtasAha akabaratUM mAlama kIvI' / tarai pAtasAhajI kahyo-"rAMNAro beTo chai, lAyaka chai, do / tarai tAliko likha diyo / jagamAla tAlIko le Ayo / tarai rAva sAMmho Aya miLiyo / vijo devar3o piNa daragAha gayo huto su vijAnUM kiNahI sIrohI dI nahIM, tarai vijo piNa jagamAla sAthai Ayo / dharatI to rAva suratAMNa AdhI jagamAlanUM dI, nai pATarAgharAM' mAMhe rAva suratAMNa rahai cha, nai bIjA gharAM" mAhe sIsodiyA jagamAla prAya rahyo chai / su rAva mAnasiMgharI beTI jagamAlarI baira tikA kahai- "mhArai vAparA ghara, tikAM mAMhe mhAM thakAM dUjA kyUM rahai'" ?" gharAM-pATarI disA aNavaNata hIja chai / tiNa samai rAva suratAMNa ekaNa dina kaThIke'" gayo huto, vAMsa' jagamAla, vijo dAva' karanai gharAM Upara gayA / soLaMkI sAMgo, Asiyo, dUdo, khaMgAra, .... tava rAvakI sahAyatA kii| 2 aura 500 savAroM ke sAtha maiMne aura mere manupyoMne Adhe sirohI dezako vAdazAhI khAlasemeM kara liyA hai| 3 hajaratakI icchA ho usa jAgIradArako dedeM aura cAhe apanA karor3I bhejadeM (karor3I = kara ugAhanevAlA adhyakSa) / 4 rAva ApakA AjJAkArI sevaka hai| 5 usa samaya dIvAna aura vaksI sirohIke Adhe bhAgako bA~TanekI tajavIja kara rahe haiN| 6 vAdazAhI drvaarmeN| 7 yaha rAva mAnasiMhakI veTIko vyAhA thA ataH vaha vahAMkA jAnakAra hai| 8 isane manasabake sAtha sirohIkA - AdhA bhAga maaNgaa| 9 dIvAna aura vaksI logoMne bAdazAha akavarase nivedana kiyA / 10 tava adhikAra-patra likha diyA / I rAjAke rahaneke mhl| 12 dUsare ghromeN| 13 ptnii| 14 mere vApake ghara, jinameM hamAre hote hue dUsarA koI kyoM rahe ? 15 paTTagharoM (mukhya prAsAda) ke saMbaMdhameM anabana cala hI rahI hai| 16 khiiN| 17 piichese| 18 avasara dekha karake; tAka lagA kara / /
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta [ 151 rAvarA cAkara suratAMNarai gharAM mAMhe hutA,tiNai ghara jhAliyA' ; ver3ha kI; ghara hAtha nAyA" / pachai khisAMNa' huya phera jagamAla vijo sAthai le daragAha gayo / uThai jAya pukAra ko / pachai pAtasAha jagamAlarI bhIra rAva rAyasiMgha caMdrasenota, koLI siMgha dAMtIvAr3Aro dhaNI, ke turaka madata de vidA kiyo / jagamAla phoja le sIrohI Ayo / rAva suratANa sIrohI chor3a dii| bhAkhararI khaMbha jhaalii"| jagamAla Aya sIrohI mohala baittho| kitarAheka dina huvA tarai jagamAla jAMNiyo-saihara" to liyo, hamaiM car3hane rAvana AbUrI taLaka hI chor3AvU" / su jagamAla asavAra huvo / rAva piNa prAMNa mukAma kosa 2 bAkI chor3a kiyo / su jagamAlarai kaTakai vicAriyo-"ju rAva suratAMNarai vasIrA rajapUtAMrA gAMva chai tiNa Upara phoja 1 melIjai", jyUM rajapUta judA-judA bikhara jAya / pachai suratAMNanUM kUTa maarisyaaN'|" tarai devar3e vijai hararAjotanUM rA' khIMvo mAMDaNota, rA' rAma ratanasiyota, ke turaka bhItaroTa Upara vidA karaNaro vicAra kiyo / ' tarai devar3e vijai, jagamAla rAyasiMghanUM kahyo-"monUM thAMsU aLago karasyo to rAva thAM Upara pAvasI" " tarai rAThor3e ThAkurai kahyo-"jiNa gAMva kUkar3o na huvai taThe piNa rAta vihAvai chai" " A vAta kahI tarai vijo bhItaroTarI tarapha gyo| bAMsa rAva suratAMNa devar3A samarAna khabara dIvI--"vijo bhItaroTanUM sAtha le gayo / " tarai rAva suratAMNanUM devar3e samarai kahyo I jinhoMne ghara pakar3a liye / gharoMse nahIM nikalaneke nizcaya para dRr3ha rhe| 2 lar3AI kii| 3 ghara hAtha nahIM aaye| 4 lajjita hokr| 5 sahAyatArtha / 6 kii| 7 pahAr3a kI gAlako pakar3A / pahAr3akI gAlameM zaraNa lii| khaMbha = do pahAr3oMke vIcakA sa~kar3A aura DhAlU gupta sthAna / 8 mahala / 9 kitaneka / 10 shhr| II aba car3hAI karake rAvako pAbUkI talahaTI bhI chudd'vaaeN| 12 rAvane bhI do koza zeSa chor3a kara apanA mukAma kiyaa| 13 senaane| 14 jisake Upara senAkI eka Tukar3I bhejI jaay| 15 pIche suratAnako mAra deNge| 16 kaI turkoko bhItaroTa para bhejanekA vicAra kiyaa| 17 mujhako tumhArese alaga kara deMge to rAva tumhAre Upara car3ha aayegaa| 18jisa gAMvameM murgA nahIM hotA hai vahAM bhI rAta vIta kara dina nikalatA hai| vyaMgyokti kahAvata hai / bhAvArtha yaha hai ki-tumhAre vinA bhI hama apanI rakSA kara sakate haiN|
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ 152 ] muMhatA naiNasIrI khyAta "hamaiM DhIla na kIjai / " gAMva datAMNI sIsodiyo jagamAla, rAva rAyasiMgharo Dero cha, tiNa Upara rAva suratAMNa nagAro dena pAyo / iNAra khabara koI nahIM / kosa 1 tathA 2 ro vIca chai / au jAMNa rAva vijo bhItaroTana gayo cha taThI jAya chai / saMmata 1640 rA kAtI suda 11 nai rAva suratAMNa iNAM Upara Ayo / ver3ha huii| itaro sAthasIsodiyo jagamAla, rAva rAyasiMgha, koLIsiMgha tInai saradAra kAma AyA-- 1 rAva rAyasiMgha caMdraseNota / 1 sIsodiyo jagamAla udaisiMghota / 1 koLIsiMgha, dAMtIvAr3Aro dhaNI / 1 rAva gopALadAsa kisanadAsota gAMgAvata / 1 rAva sAdULa mahesota kUpAvata / 1 rAva pUraNamala mAMDaNota kuMpAvata / 1 rAva lUNakaraNa suratAMNota gAMgAvata / 1 rAva kesodAsa IsaradAsota / 1 cahuvAMNa sekho jhAMjhaNota / 1 par3ihAra goro rAghAvata / 1 par3ihAra bhAMNa abhAuta / 1 devo uudaavt| 1 bhA netsii| 1 bhA jaimala / 1 vArahaTha iisr| 1 mAMgaLiyo kisno| 1 dhAMdhU khetsii| I ava dera nahIM kiijiye| 2 rAva suratAna apanI car3hAIkA nagArA vajAtA huA paayaa| 3 kucha bhii| 4 aNtr| 5 ye jAnate haiM ki rAva vijaya bhItaroTako gayA hai isaliye yaha bhI udhara jA rahA haiN| 6 rAva suratAna inake Upara car3ha paayaa| 7 lar3AI huii| 8 itane manuSya /
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasI. khyAta 1 selahatha bAlo / || rAjasI rAdhAvata / 1 bhATI kAMna prAMvAvata / 1 mAMgaLiyo gopALa bhojauta / 1 rA / / khIMco rAyasalota / 1 do / [ 153 3 taThA pachai vaLa" devar3o vijo hararAjota daragAha pukArU' gayo nai moTe rAjAnUM jodhapura huvo' tare" iNAMro piNa dAvo huto' nai pAtasAha jAMmavega nai moTA rAjAnUM sIrohI Upara vidA kiyaa| pache sIrohI . Upara AyA / dharatI vigAr3I' / 'devar3o pato sAMvatasiyota / togo sUrAvata / sUra narasiMgho / cIbo jeto khIMvAvata | cUka kara mAriyA " / 1 rAThor3a vairasala prathIrAjota peTa mAra muvo" / ti samai devar3o vijo ne jAmavega moTA rAjAthI" judI phoja le daur3iyA hutA" / taThe devar3o vijo rAva suratAMNa mAriyo " nai saMmata 1667rA Asoja vada e rAva suratAMNa kALa prApata huvo" / 5 - rAva rAjasiMgha suratAMNaro" / rAva suratAMNa kALa kiyo taraM TIke baiTho" / bhoLo so ThAkura huvo" / eka vAra rAva suratAMgaro dUjo beTo sUrasiMgha grAsa-vedha kiyo tho" / sUrasiMgharI bhIr3a " devar3o bhairavadAsa, I zailadhArI / 2 jisake bAda 1 3 phira / 4 pukArU bana kara gyaa| 5 rAva mAladevake putra moTA-rAjA udayasiMhako jaba jodhapura prApta huA / 6 taba / 7 inakI (vijAkI) bhI yaha mAMga thI / 8 sirohI para car3ha kara prAye / 9 sirohIkI dharatI (deza) kA nAza kiyA / 10 dagA karake mAra diyA / II pRthvIrAjakA putra rAThaura vairasala peTa meM kaTArI mAra kara mara gayA. / 12 se 1 13 daur3e / 14 jahAM para rAva suratAnane devar3A vijAko mAra DAlA 1. 15 rAva suratAna mara gayA / 16 suratAnakA putra / 17 rAva suratAna mara gayA taba gaddI para baiThA / 18 yaha ThAkura bholA sA thaa| 19 eka bAra rAva suratAnake dUsare putra sUrasiMhane rAjadroha kiyA thA / 20 sahAyatA /
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 ] muMhatA naiNasIrI khyAta samarAvata, DUMgarota sArA' huvaa| rAvarI bhIr3a devar3o prathIrAja sUjAvata huvo / ver3ha huI / rAva rAjasiMgha ver3ha jItI / sUrai ver3ha haarii| taThA pachai kitareka dinai rAva rAjasiMgha nai devar3e prathIrAja sUjAvatasUM aNavaNata huI / prathIrAja grAsa-vedha vijai vALo mAMDiyo / prathIrAjarA beTA-bhatIjA Aga khAya UThiyA' / iNarai DIlAMrI nipaTa jor3a / rajapUta nipaTa bhalA uNa kAMThArA vAsa rAkhiyA' / eka vAra rAva rAjasiMgha nai devar3A prathIrAjanUM rANe karana samajhAvaraNa udaipura ter3iyA / pachai jhai uTai gayA / rAMNe kahAva-kathInA' kiyA su devar3o prathIrAja, rAMma, rAyasiMgha, nAharakhAMna, cAMdo-ekaNa bhAMtarA AdamI" / rAMNAtUM burAI karAM", isar3I prAMgavaNa mana mAMhe dhrai'| su rAMNArA AdamI vIca phiriyA" / tiNAM rAMNAnaM vAta smjhaaii| kahyo-"iNa paradhAnagI mAMhe savAda ko nahIM" / " tarai rAMNA hI gaI kIvI" / iNAMnUM sIkha dIvI' / rAva nai prathIrAja pAchA sIrohI AyA / mAhomAha yUM hIja vahai chai / devar3o prathIrAja jorAvara thako vahai chai / rAva rAjasiMgha devar3o bhairavadAsa samarAvatanUM DUMgarota, sahala so paTo de iNarai hIja prAMTai rAkhiyo huto'| su rAva rAjasiMgha ... mahAdeva gayA hutA / devar3o bhairava samarAvata vAsai rahyo huto / bai sAsatA ghAta dekhatA hutA / pachai deva. prathIrAja beTAM bhatIjAMnUM samajhAya rAkhiyA hutA / iNAM vAMse rehanai bhairavanUM mAriyo / rAva I sv| 2 kitaneka / 3. anavana / 4 jisa prakArakI bagAvata vijayane kI thI,usI prakArakI bagAvata pRthvIrAjane karanI prAraMbha kii| 5 pRthvIrAjake veTe-bhatIje krodha se tilamilA utthe| 6 isake kuTuMva vAloMke bar3e acche jodd'e| 7 unhoMne usa orakI vastIkI rakSA kii| 8 samajhAneke liye| 9 bulaaye| 10 khnaa-sunnaa| II eka prakArakI prakRti. vAle manuSya ; khare mnussy| 12 rAnAse vigAr3a kreN|. 13 aisI AMTa manameM rakhate haiN| 14 ataH rAnAke aAdamI bIca-bacAva karate rhe| 15 jinhoMne rAnAko vAstavikatAse avagata kiyaa| 16 isa sandhi-prayAsakI pradhAnatA karanemeM koI phala nahIM hai| 17 tava rAnAne bhI vAta chor3a dii| 18 inako ravAnA kiyaa| 19 paraspara yoM hI calatA hai| 20 devar3A pRthvIrAja jorAvara (sirajora) hokara cala rahA hai| 21 thoDAsA paTTA dekara isIliye ise rakhA thaa| 22 piiche| 23 ye niraMtara ghAta tAka rahe the| ..
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ .... . muMhatA naiNasIrI khyAta [ 155 sAMbhaLa rahyA' / gaI kIvI / bhairavarA paTAro gAMva pADIva rAva rAMmA bhairavotanUM diyo / taThA pachai varasa aMka prathIrAja, rAma, rAyasiMgha, nAharakhAMna, cAMdo ghAta dekhatA hutaa| eka dina rAva mAraNa gyaa| sIsodiyo parabatasiMgha Upara gayo / devar3o rAmo Upara gayo / rAva AdamiyAM thor3AMsU hIja baiTho huto| maiM mAMhe gyaa| rAvanUM mAriyo / sIsodiyA parabatasiMghana mAraNa ghaNo hI kiyo', piNa dina UbhA, ghAta lAgI nahIM / sora huvo / rAva akSarAja varasa 2 ro huto su dhAya koTar3I mAMhe le paiThI', Upara gUdar3A diyA / prathIrAjarai sAtha ghaNoI sojhiyo / akhairAja pratApabaLI su uNarai hAtha lAgo nahIM / titarai rAvaro sAtha bheLo huvo"| sIsodiyo parabatasiMgha, devar3o rAMmo aura sAtha khaMgAra bheLo huvo" / iNAMnUM rAvaLA-gharAM mAMhe gheriyA'" / goLiyAM, sarAMrI mAra par3aNa lAgI / iNAM akhairAjarI khabara kI, kaThai cha ? tarai rAja-loga khabara pohacAI'"--"ajesa kusaLa chai, phalAMNI koTar3I mAMhe chai" / iNAMro sAtha muMha baiTho chai / vaDA-vaDA, pAMNI piyAMnai pohara 2 huvA chai" / koTar3IrI phalANI bAjU nirALI chai / uThInUM silAvaTa teDAyanai akhairAjanUM kAr3ha lo|" ..... pachai sIsodiyo parabatasiMgha, devaDai rAMmai silAvaTa teDAya haLavai-haLavai.' bhIta kholAya." akhai rAjanai kAr3ha liyo / iNAMro baLa vadhiyo / iNAM sora kiyo- "dhIrA ! harAmakhorAM ! akhairAja mAMharai hAtha Ayo chai'|" tarai iNAMro baLa ghttiyo| rAta pdd'ii| cyArUM taraphathI I rAva suna karake raha gye| 2 huI, nahIM huI krdii| 3 ko| 4 ke liye| 5 sisodiyA parvatasiMhako mAraneke liye bahuta prayatna kiyaa| 6 lekina dina thA isaliye koI ghAta nahIM lgii| 7 ghusa gii| 8 Upara bistare DAla diye| 9 talAza kiyaa| 10 akhairAja bhAgyazAlI so unake hAtha nahIM lgaa| II itanemeM rAvakA sainika samAja ikaTThA huvaa| 12 devar3A rAmA aura dUsarA sAtha khaMgArase mile| 13 inako rAja-mahaloMmeM ghera liyA / 14 goliyeM aura vANoMkI mAra par3ane lgii| IS kahA~ hai ? 16 tava rAniyoMne saMdeza bhejaa| 17 abhI taka to kuzala-pUrvaka hai, amuka koTharImeM hai| 18 inakA raunikasamAja dvAra para baiThA huA hai| 19 bar3e-bar3oMko pAnI piye do pahara bIta gaI hai| 20 koTharIkI amuka vAjU ekAntameM hai| 21 usa ora silAvaTako tulAkara akhairAjako nikAla lo| 22 dhiire-dhiire| 23 dIvArako tur3avA kr| 24 inakA bala bar3ha gyaa| ...... 25 akherAja hamAre hAtha A gayA hai| "
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156 ] muMhatA naiNasIrI khyAta rAvarai cAkara mAra dI' / devar3e prathIrAja dITho, rAtarA a- rahAM to mAriyA jAvAM / tada iNAMrai bhalA-bhalA rajapUta hutA tikai prAgai huvaa| keI pAchai huvA, ke do bAjuvAM huvA / garaTa karanai hur3I kIvI / iNAMnUM le nIsariyA / vAsai sAtha rAvaro lUviyo / tiNasUM pAchA vaLa-vaLa rajapUte ver3ha kii| kAma prAvatA gayA / ghaNoM sAtha maratAM siradAra kusaLe pAyA / Derai Aya ghor3e car3ha nIsariyA / kitarAheka sAthasU pAlar3I AyA / vAMsa sIsodiyo paravatasiMgha, devar3o rAMmo, cIvo dUdo, karamasI, sAha tejapALa bheLA huya rAva akSarAjanUM saMmata 1675 TIko diyo / pachai pAkhatI' cItor3arai dhaNiye, IDara rAva kalyANamala vaDo ThAkura tho tirNa vAta suNI / sigaLAM rAva akhairAjaro Upara rAkhiyo' / prathIrAjanai gAMva gayAM pachai parabatasiMgha deva. rAMmai, cIvai dUdai, karamasI, sAha tejapALa ghaNo baLa vAMdhiyo" / prathIrAjanUM Thela desa mAMhethI kAr3hiyo / prathIrAja devaLArai paraNiyo huto, su devaLAM dhArai, mAMnai iNanUM cekhaLA-bhAkhara mAMhe bAMkI Thor3a thI tikA dInI" / prathIrAja mANasAM sUdho uThe jAya rahyo / veTo cAMdo / prAMvAva disA jAya rahyo / dharatIneM daur3a-dhAva ghaNI hI kiivii| kitarAheka gAMva vibhogA kiyA' / cAMdai dAMNa sIrohI lIjai tiNasUM Adho liyo" / piNa a harAMmakhora thA su dina-dina gaLatA gyaa| daur3aNarI takasIra kAI na kI' / pachai rAyasiMgha bhatIja gAMva 1 mAraNa ____ I rAvake anucaroMne cAroM orase mAra maarii| 2 dekhaa| 3 rAtako yahAM raheM to ... mAre jaay| 4 tava inake jo acche-acche rAjapUta pAsameM the ve Age hue| -5 kaI pIche hue aura kaI donoM bAjU hue| 6 apanA-apanA samUha banA karake jaldI-jaldI cle| 7 inako le nikle| 8 rAvakA sAtha pIche lgaa| 9 rAjapUtoMne jisase pIche lauTa-lauTa kara .. lar3AI kii| 10 paas| II savane rAva akSarAjakI sahAyatA kii| 12 vahuta jora pakar3a . . . liyaa| 13 pRthvIrAjako dhakke mArakara dezameM se nikAla diyaa| 14 pRthvIrAja devaloMke yahAM vyAhA thA so devala dhAre aura mAnene cekhalA pahAr3ameM jo vAkI jagaha thI vaha unako rahaneke liye dii| 15 pRthvIrAja apane manuSyoM sahita vahAM jAkara rhaa| 16 veTA cAMdA yAMvAvakI ora jAkara rhaa| 17 dharatIke liye daur3a-dhUpa bahuta hI kii| 18 kitanehI gAMvoMko karaprApta nahIM ho sakeM vaisA banA diyaa| 19 sirohImeM jitanA kara liyA jAtA thA, cAMdAne usase AdhA liyA / 20 kintu ye harAmakhora the isalie. dina-dina nirvaza hote gye| . . . 21 dor3aneko koI tajavIja nahIM kii|
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ . muMhatA naiNasIrI khyAta [ 157 gayo huto ta? mArANo' / pachai devar3o rAjasI, jIvo-devarAjarA beTA DUMgarota aThAthI kapaTa karanai prathIrAja kanai gyaa| prathIrAja iNAMro vesAsa kiyo / pachai iNAM rAtarA prathIrAjanUM mAra sIrohI AyA / devar3A prathIrAjanUM DUMgarote mAriyo taThA pachai aura beTA to soha" mara gayA, keI gaLa gayA / pachai sAro muddo cAMdA Upara maMDiyo' / cAMdo vaDo AkhAr3asidha rajapUta huvo| cAMdArai pravAI pAra ko nhiiN| sIroho mAhe tiko rajapUta ko nahIM jiko cAMdA prAgai cyAra vAra bhAgo na chai| cAMdai dAMNa liyo / sIrohIrA gAMva 120ro vibhogo liyo| saMmata 1711rai TANe cAMdo sIrohIrai gAMva nIMvAja vsiyo| rAva akhairAjaro sAtha sAro" saMmata 1713 rai kAtI vada 14 rai dina nIMbAja Upara sIsodiyo parabatasiMgha, devar3o rAMmo, cIbo karamasI, khvAsa kesara sArI sIrohI le aayaa| cAMdai ver3ha kIvI / pohara 2 ver3ha huI / cAMdai ver3ha jiitii| rAvarai sAtharA paga chUTA' / rAvarai sAtharA AdamI 50 kAma AyA / mANasa 100 ghAyala huA / devar3o rAghodAsa jogAvata lAkhAvata sArI madAraro dhaNI" huto su kAMma Ayo / saMmata 1721 mAMhe rAva akSarAjasU kaMvara udaisiMgha DUMgarote" miLa sArai rajapute'' mAmalo kiyo / pachai devar3e rAMmai bhairavota, sIsodiyo sAhibakhAMna paMce miLa vaLe rAvanUM kaida mAMhetUM kAr3hiyo / pachai rAva beTA udaibhAMNanUM beTA sUdho mAriyo / taThA pachai devar3A amarAnUM paTo denai rAva manAyo / paTo denai dharatI mAMhe ANiyo / gAMvAM paTArI vigata I pIche bhatIja rAyasiMgha eka gAMva lUTane gayA thA vahAM mArA gyaa| 2 yahAMse / 3 pRthvIrAjane inakA vizvAsa kiyaa| 4 jisake baad| 5 saba / 6 kaI nirvaMza ho gaye / -7 pIche sava bhAra cAMde Upara rhaa| 8 raakushl| 9 cAMdAke yuddha-parAkramoMkA koI aMta nhiiN| 10 sirohImeM aisA rAjapUta koI nahIM jo cAMdAke Age cAra vAra bhAgA na ho / II cAMdene kara prApta kiyaa| 12 sirohIke 120 vibhoge gAMvoMkA kara liyaa| 13 samaya / ... 14 sb| 15 rAvake sainika moracA chor3a kara pIche haTane lge| 16 dAramadArakA dhanI / 17 DUMgarotane / 18 sava / 19 rAjapUtoMne / 20 gar3abar3a kiyaa| 21 punaH / 22 sahita / . 23 jisake bAda devar3A amarAko paTTA dekara rAva mnvaayaa| 24 paTTA dekara dezameM le Aye / 25 paTTAke gAMvoMkI suucii|
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 ] muMhatA naiNasIrI khyAta 1 paaldd'ii| 1 jaitvaadd'o| 1 dedapura / 1 mkrodd'o| 1 baaplaa| 1 piithaapur| 1 ttoklaa| 1 meddo| . 1 giravara / 1 muMDathaLa / 1 kaaldhrii| 1 bhusAvaLa / 1 dhnerii| 1 graavl| 1 delavAr3o-vibhogo / leto su nahIM le / dAMNa leto su lesii'| rAva lAkhAro peTa sobho / sahasamala / laakho| 2 Udo lakhAro / TIkai" na huvo| .. 3 riNadhIra / 4 bhAMNa / 5 suratAMNa / 6 rAva rAjasiMgha / sIsodaNIro / 7 rAva akSarAja / vIrapurIro / 8 udaisiMgha / 6 udaibhaarnn| 6 sUra suratAMNaro / jodhapura vasiyo / bhAdrAjaNa gAMva 25 sUM paTai / saMmata 1675 muvo| 7 svlo| 8 garIvadAsa / 4 sUjo, rinndhiirro| devar3e vijai rAvata sekhAvata kanai marAyo / 5 devar3o prathIrAja / sIrohInUM. vaDo grAsiyo huvo / rAva rAjasiMghanUM saMmata 1675 mAriyo / saMmata 1681 prathIrAjanUM devar3e jIvai maariyo| 5 devar3o nAharakhAMna / ___ I delavAr3A bhUmi-kara rahita / pahale liyA jAtA thA kintu ava nahIM liyA jaataa| cuMgI lI jAtI thI vaha avabhI lI jaaygii| 2 vNsh| 3 UdA lAkhAkA putra / gaddI nahIM baitthaa| 4 jodhapura jA rhaa| 5 sUjA riNavIrakA putra / isako devar3A vijayane rAvala sekhAvatase mrvaayaa| 6 (upadrava karane vAlA) jAgIradAra /
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 devar3o cAMdo / 7 amaro / 7 kamo / 6 jaisiMgha / muMhatA naiNasIrI khyAta 6 vAgha / 6 karana / 5 syAMmadAsa sUjAro / i 6 rAyasiMgha / 7 bhopata / 6 rAMma / 4 pratApa riNadhIraro / 5 tejo pratAparo / 6 megharAja / tinUM rAva akhairAja cUka kara mAriyo / 7 nATo / 7 bhAkharaso / 7 DUMgarasI / 7 naraharadAsa / 7 kAMna / 5 goyaMdadAsa pratAparo / devar3I sUjAnUM vijai devar3a mAriyo tada kAMma Ayo / 6 sAMgo vaDavaja | nIMbAja vasato' / vaDo rAhavedhI ' rajapUta tho / 7 rAmasiMghanUM rAva akhairAja cUka karane mAriyo saMmata 1705 / karamasI / amaro / 5 salakhI pratAparo / [ 156 6 bhAramala 7 gAMgo / bhIMva / -1 dhokhA dekara mArA / 2 rahatA thA / 3 dUradarzI / raNAnubhavI /
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 ] muMhatA naiNasIrI khyAta 5 kisanadAsa / 6 khiiNvo| 6 sivo| 6 jogo / 7 kAMna / 7 raaghodaas| 7 maansiNgh| 2 rAva jagamAla laakhaaro| 3 mehAjaLa jgmaalro| 4 rAva kalo mehaajlro| eka vAra sIrohI rAMga udaisiMgha Upara kara vaisAMNiyo' / pachai DUMgarotAMsU virasa huvo / parcha rAva suratAMNasUM ver3ha huii| bhAgo / jodhapura vasiyo / saMmata 1646 moTo rAjA bhAdrAjaNa paTai dI saM0 1661 kALa kiyo| 5 AsakaraNa klaaro| jodhapura vAsa / navasaro paTai / 6 dalapata / 5 pato rAva klaaro| rAMNArai kAma Ayo / kalA-patArA beTA 6 harIdAsa / jodhapura vAsa / bhAdrAjaNa paTai / 7 bhAvasiMgha / 7 bhagavAnadAsa / 7 IsaradAsa / 6 govaradhana / sIMdhale mAriyo / 7 amarasiMgha / 4 dvArakAdAsa mehaajlro| saMmata 1680 jodhapura vAsa navasarA pttai| I eka vAra rANA udayasiMhane sahAyatA karake kalAko sirohIkI gaddI vitthaayaa| 2 anavana / 3 udayasiMha / 4 bhAdrAjuna ThikAnA / 5 sIMdhala-rAThor3oMne maaraa|
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta [ 161 . 5 kesodaas| 4 paMcAiNa mehaajlro| 5 lakhamaNa / 4 jaito mehaajlro| 5 kAMna / 6 kesarIsiMgha / 5 karana / 4 parabatasiMgha mehAjaLaro / 5 suujo| 6 luuNnno| 3 rAva akhairAja jgmaalro| 4 rAva do| 5 rAva maansiNgh| 4 rAva rAyasiMgha akhairAjaro / 5 rAva udaisiMgha / 3 ratanasI jgmaalro| 4 gopALadAsa / 5 naraharadAsa / rAva akSarAja cUka kara mAriyo / 5 harIdAsa / 2 hamIra lakhAro / rAva jagamAla' Adha vaMTAyo huto / parcha jagamAlasU virasa huvo / pachai rAva jagamAla mAriyo' saMmata . 1674 bhAdravA sudi / - kaMvara gajasiMgha jALora phatai karI / bhATI gopALadAsa prAsAvata bhATI dayALadAsa jALora thAMNai rAkhiyA, tiNasUM rAva rAjasiMgha vAta kI "devar3o prathIrAja kAr3ha do to gAMva 14 thAMdA / " tarai yAM * kaMvarajItUM mAlama kiyo / vAta kabUla kii| bhATI dayALadAsa sAtha le ...... I jagamAlane prAdhe rAjyakA vaMTa karavAyA thaa| 2 rAva jagamAlane hamIrako mAra ddaalaa| 3 jodhapurake mahArAjA sUrasiMhake putra gajasiMhane 'jAlora musalamAnoMse vijaya kiyA thaa| 4 jinase / 5 devar3A pRthvIrAjako nikAla do to 14 gAMva tumako deN| 6 tava . inhoMne ka~varajIse nivedana kiyaa|
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 ] muMhatA naiNasIrI khyAta madata gayo / prathIrAjanUM paro kAr3hiyo / tarai gAMva 14 jALora vAMsai diyA / varasa 1 perojI' 6000, gohUM maNa 13000 eka varasa AyA / taThA Agai na diyaa| gAMvAMrI vigata1 kortto| 1 paaldd'ii| 1 naaNmii| 1 rhvaadd'o| 1 mNclo| 1 paalopo| 1 posaaNnno| 1 vaasdd'o| 1 vAghAra / 1 khejdd'iyo| 1 bhava / 1 anndor| 1 naardnno| 1 arttvaadd'o| vAta sIrohIrai desa DUMgarota devar3A vaDA rajapUta chai / desarI AgaLa, bhar3a-kiMvAr3a / sadA jhai sIrohIrA dhaNiyAMnUM thApai-uthApai / DUMgararA potarA - DUMgara riNamalaro / riNamala salakhAro / salakho lUMbhAro / lUMbho vijdd'ro| 1 dduuNgr| 2 jhaaNjho| 3 gjo| 4 bhiiNdo| 5 pAlaNa / 6 tejsii| 7 ruudo| waJAAAA I pirojazAhI sikkaa| 2 usake Age nahIM diyA / 3 dezakI rakSAke liye raNakSetrameM eka sthAna para dRr3hatApUrvaka khar3A rahakara zatrukI senAko Age bar3hanese rokanemeM dRr3ha kivAr3a aura usakI Agala ruup| 4 sirohIke svAmiyoMko sadA ye sthApita aura utyApita karate haiN| 5 pautra /
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 163 muMhatA naiNasIrI khyAta 7 narasiMgha / 7 kelaNa / 7 rUdo tejasIro / aAMka 7 / 8 hararAja / ha vijo| 6 luunno| 6 mAMno / 6 ajaisii| 6 vnnviir| 6 dhnraaj| 6 jaimala / 8. sekho ruudaaro| 6 rAvata / 6 krmo| 6 maalo| 6 ruupsii| vijo hararAjaro / prAMka 6 / 10 bhojarAja / 11 bhagavAnadAsa / 10 khIMvarAja / 11 kesodAsa / rAva rAjasiMgha bheLo mArAMNo' / 10 raamsiNgh| 11 devIdAsa / 10 jasavaMta / jodhapura vAsa / kuLathAMNe paTai / 11 tejamAla / rAva rAjasiMgha sAthai mArAMNo / 11 ugro| ..... 12 kaaNn| jodhapura vaas| , 11 dAso / 12. bhaakhrsii| .... 11 raaysiNgh| I rAva rAjasiMhake sAtha mArA gyaa|
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164 ] muMhatA naiNasIrI khyAta 12 goyaMdadAsa / 10 amro| 11 kisanadAsa / 11 kAMna / 11 urajana / lUNo hararAjaro / vaDo rajapUta / rAva suratAMNa mAriyo / prAMka hai / 10 mahesa / 1? bhopata / mAMno hararAjaro / vaDo rajapUta / rAva suratAMNa mAriyo / prAMka 6 / 10 sAdULa / rAjasiMgha sAthai mArAMNo / ajaisI / hararAjaro / aAMka 6 / 10 suratAMNa / jodhapura vAsa / samUjho paTai / 10 vAgha / 11 pItho / 11 udaisiMgha / 12 karana / vaNavIra hararAjaro / prAMka 6 / 10 cAMdo / 10 rAmadAsa / dhanarAja hrraajro| aAMka hai| jaimala hararAjaro / prAMka 6 / sekho rUdAro / prAMka 8 / 6 rAvata sekhaaro| vaDo rajapUta / devar3e vijairai vAsa' tho / devar3e sUjai riNadhIrotanUM vijairai kahai mAriyo / pachai saMmata 1658 jodhapura vsiyo| sivAMNaro" gAMva devaLiyALI paTai . dI / saM0 663 kALa kiyo| 1 devar3A vijayake pAsa rahatA thaa| 2 isane devar3A vijayake kahanese devar3A sUjAko mArA thaa| 3 mAravAr3akA sivAnA nagara / .
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta [ 165 10 paMcAiNa / jodhapura vAsa / khADALo, nIMbalI paTai / / 10 acaladAsa / jodhapura vAsa / ru0 10000) rI rekharo navasaro paTai / saMmata 1703 kAbila kALa kiyo' / 11 jaganAtha / 11 naraharadAsa / devar3o jaganAtha acaladAsota / jodhapura vAsa / navasaro paTai / saMmata 1721 caita suda 7 kALa kiyo desameM / beTAMrA nAMva12 dduuNgrsii| 12 jaitsii| 12 mohaNa / 12 vAgha / 12 tthaakursii| 6 karamo sekhaavt| beTAMrA nAMva10 rAyamala / 10 saaNgo| 10 rAjasI / 10 ratanasI / 10 bhIMva / devar3A prathIrAjarI ver3ha kAMma Ayo / 10 hmiir| 11 manoharadAsa / 10 goyNddaas| 11 vIThala / 10 jasavaMta / 10 nArANadAsa / 10 sAMvaLa / hai mAlo sekhaaro| rAva mAnasiMgha devar3o hAmo ratanAvata marAyo tada kAma Ayo / 6 rUpasI sekhaaro| devar3o narasiMgha tejAro / prAMka 7 / 8 smro| 8 sUro / . I kAvulameM mraa| 2 svadeza (mAravAr3ameM) mraa| 3 rAva mAnasiMhane ratanAke putra devar3A hAMmAko maravAyA tava mAlA sekhAvata lar3a kara mraa.|
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ 166 ] muMhatA naiNasIrI khyAta 8 kuNbho| 8 arajana / samaro nrsiNghro| rAMNA jagamAla, rAyasiMgha rAva suratAMNa mAriyo tada datAMNIrI ver3ha saMmata 1640 kAtI suda 11 kAma Ayo' / vaDo syaaNmdhrmii| ha bhairv| 6 netsii| 6 bhAMNa / 9 ngo| devar3o bhairava, saM0 1672 devar3o prathIrAja mAriyoM / AMka 6 / 10 devar3o raaNgo| 10 karana / 11 kesarIsiMgha / 12 maadho| 10 amaro bhairavaro / sUrArai kAma Ayo / 10 sAMgo bhairavaro / jodhapura vAsa / karamAvasa paTai / 11 manohara / 11 bhiiNv| 10 kamo bhairvro| 11 dujnnsl| 11 haridAsa / 11 rtnsii| 10 mahesa bhairvro| 6 netasI savarAro / rAva jaisiMgha sAthai kAma aayo| 6 bhAMNa svraaro| I rAva suratAMNane sisodiyA jagamAla aura jodhapurake rAva rAyamalako mArA thA tava datAraNIkI lar3AImeM saM0 1640 kI kAtI suda 11 ko unake sAtha narasiMghakA putra samarA bhI mArA gyaa| 2 bhairavako devar3A pRthvIrAjane maaraa| 3 sUra samarAkA bhAI thA isaliye usake lie lar3a kara mraa|
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta [167 10 ruupo| 6 nago svraaro| 10 AsakaraNa / 11 goyaMdadAsa / 12 rAghodAsa / 12 bhagavAMnadAsa / 11 jaisiMgha / 11 vAgha / 11 kisano / 10 pAMco ngaaro| sUro narasiMgharo / vaDo rajapUta / kALadharIrI' ver3ha rAva suratAMNanai kalai huI tada rAva suratAMNarai kAma Ayo / prAMka 8 / 6 sAMvatasI, kisanavAI rAThor3aro betto| saMmata 1646 moTa rAjA cUka kara maariyo| 10 karana / 10 dalapata / 10 kAMna / 10 DUMgaraso / hklo| 10 mero / 11 tthaakursii| 11 mohnndaas| 11 vIramade / 11 dhanarAja / 10 aNmro| 10 skto| 10 nArAyaNa / 6 togo sUrAro / moTai rAjA saMmata 1646 cUka kara mAriyo / 6 pato sUrAro / moTai rAjA cUka kara mAriyo / kuMbho narasiMgharo / prAMka 8 / . I kAlaMdrI mukAma para rAva suratAna aura kalAke yuddha huA tava rAva suratAnake pakSameM raha kara lar3a marA / ...
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 ] muMhatA naiNasIrI khyAta 9 vrjaaNg| 10 kesodAsa / 10 sAMvaLadAsa / 11 vaagh| hai jaimala / 10 karana / 10 maiMgaLa 1 6 khiiNvo| 10 mAlo / cAMdai maariyo| arajana narasiMgharo / aAMka 8 / 6 jasavaMta / 10 laadho| 6 surajana / 10 devraaj| 11 jiivo| 11 raajsii| 12 Isara / salAsa paTai / 11 laadho| kelaNa tejsiiro| aAMka 7 / 8 dedo / pAlar3I vsto| jiNanUM deva. hAMmai ratanAvata maariyo| 6 pto| 10 ugro| sIrohIrai desa DUMgarotAM utaratA cIbA bhalA rajapUta chai' ! iNAMro hI vaDo dhar3o cha / sadA sAMmadharamI vaDA itavArI chai / bhaihI devar3AhIja chai / tiNAM mAMhe eka sAkha cIvAMrI kahAvai chai / .. . dUdo meharAvata vaDo, nipaTa bhalo rajapUta, dAtAra huvo / vaDo AdamI tho / cIvo karamasI vaDo rajapUta huvo| I sirohI dezameM DUMgarotoMse utarate hue cIve acche rAjapUta haiN| 2 pakSa /
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta gIta cIvA jaitAro'. Ar3hA durasAro kahyo ' zrImoTai rAjA, sUrai devar3ArA beTA - sAMvatasI, togo, pato ---- mAriyA, tada kAMma Ayo / 170 ] gIta' R kahara / somAhara * tilaka sIMcato - sAbaLa, karato - khaga dAMtI riNa rohiyo ghaNo cIvoLa ekalavA vara / / 1 / / rAThor3e, bhAlA, pasara / Aher3I, ekala jaita salakha sakai na pAr3e bhar3a sihara // 2 // bhAjai chAMLa kharar3akai par3ai na piMDa deto I devar3A rAjapUtoMkI cIvA zAkhAke jaitAke saMbaMdhakA gIta / ( gIta DiMgala - kAvyakA eka prasiddha chaMda hai ) / 2 Ar3hA jAtike prasiddha cAraNa kavi durasAkA kahA huA | 3 jodhapura ke moTe rAjA udayasiMhane sUrA devar3Ake veTe - sAMvatasI, togA aura patAko mArA tava cIvA jaitA kAma AyA | 4 isa gIta meM somAke vaMzaja cIvA jaitAko dAMna vAle bar3e vArAha aura usake zatrunoMko zikAriyoMke rUpameM varNana kiyA hai / gItakA bhAvArtha zreSTha ekalagir3a vArAhakI bhAMti somAke vaMzameM tilaka rUpa jaitA cIvAko kaI rAThor3oMne ghera liyA hai / jaitA unameM dAMtI rUpa apane khar3agase zatrugroMmeM kahara macAtA huA aura bhAlese rakta sIMcatA huA yuddha kara rahA hai // 1 // jaitA rUpa ekala-sUkarake Upara salakhA rUpa zikArIke bhAle vana TUTa rahe haiM / kintu jaitA nahIM gira kara Age hI bar3ha rahA hai| unako girA nahIM sake // 2 // raNakSetra yAdhI dUra pahu~ca jAne para jyoMhI vaha lalakArA gayA tyoMhI vaha adhika bhopA rUpase hokAra karatA huA zatruoM para TUTa par3A aura jana-janako alaga-alaga pahu~ca gayA || 3 || cala rahe haiM aura unake bar3e-bar3e zUravIra yoddhA
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta AdhaMtara, UpAr3iyai lUTa jaNa - jaNa pUgo juvo - juvo / khIMvara hA kaliyo khImAvata, hokara jAr3a vihAr3a huvo // 3 // gIta cIvA khImAM bhAramalotaro' siyA dalAro ko khImo rAva kalAro cAkara / suratAMga kalai ver3ha huI, kAMma prAyo " | gIta' viDarI grAsa, vijo thiyo vAMsa, vAjai hAka thaI vikarALa | cAlAM cAlaraNahAra na cUko, khatravaTa khaga-vAho khemALa // 1 // [ 171 ekaNa khema Upara grAyo, soha - grAvago DUMgarAM sAtha / miTai na ghaNai nare maMDANo, bhAramalota sarasa bhArAtha // 2 // 1 bhAramala ke putra khImA cIvAkA gIta / 2 grAsiyA zAkhA ke cAraNa dalAkA kahA huA / 3 khImA rAva kalAkA cAkara / suratAna aura kalAke yuddha hunA tava khImA kAma zrAyA / 4 gItakA bhAvArtha vikarAla rUpase raNavAdyoM kA zora ho rahA hai / kSAtradharma para grArUr3ha khaDga calAne vAlA khImA yuddha meM cAleM calane vAloM se kisIse nahIM cUkA / pIche par3e hue vIroMkI vijayakI AzAeM ghavarAhaTameM pariNata ho gaI // 1 // tava pahAr3oM meM se nikala kara samasta senA khImAke Upara gaI / bhAramalake putra vIra khImAne usa samaya jo yuddha kiyA vaha kaI manuSyoM ke hRdayoM meM aMkita hai, miTa nahIM rahA hai // 2 //
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172 ] muMhatA naiNasIrI khyAta vAta thirAdarai' paraganai vAva, suIgAMva cahavAMNa chai / tikehI rAva lAkhaNarA potraa| 1 rAva laakhnn| 16 puuNjo| 2 blsohii| 17 vijo| 3 mahaMdarAva / 18 sivo| 4 aNahala / 16 rAMma, rUdo bhAI 5 mahaMdarAva 20 sIho ruudaaro| 6 jiiNdraav| 21 mer| 7 AsarAva / 22 vnnviir| 8 maaNnnkraav| 23 sAMgo, tiNa sAMgAro paravAra / 6 AlhaNa / 24 paato| vAvaro dhaNI / 10 dedo| 25 klo| 11 rtnsii| 26 rAMNo bhojraaj| 12 dhuMdhala / 27 paMcAiNa / suiigaaNv| 13 mhiyo| 28 hIMgola / 14 bhrmo| 26 raajsii| 15 paato| vAta saMmata 1717 rA bhAdravArai mAMsa mAhe muM0 naiNasI gujarAta zrIjIrI hajUra gayo / prAsoja mAMhe pAcho prAyo, tarai devar3A amarA caMdAvataro pradhAna vAghelo rAmasiMgha amarai naiNasI kanai meliyo huNto| yo jALora Ayo tarai sIrohIrI hakIkata pUchI / uNa kahI - ... ___ I tharAda, vAva aura suIgAMva Adi uttara gujarAtake gAMvoMke nAma haiM / 2 ve hI rAva lAkhanake pote haiN| 3 us| 4 pAtA vAvakA svaamii| 5 paMcAyaNa suuiigaaNvmeN| 6 muhaNota naMgAmI gujarAtako mahArAjA zrI jasavantasiMhake daravAra (sevA) meM gyaa| 7 vAghelA rAma-.. sipako amarAne nagagasIke pAsa bhejA thaa| 8 yaha / 9 usane kahA / /
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta [ 173 "sorohI jALora gAMva barAbara lAgai chai / dAMNa rAvarai ghaNo Avato tada ru0 50000) tathA 60000) Avato' / iNAM dinAM to ghATa Avai chai / sIrohIro Adha caMdA, amarArai lIjai chai / vibhogairA gAMva 100 tathA 125 chai / " pra0 sIrohIrI phirasata muM0 suMdaradAsa jALora thakAM iNa bhAMta likha melI hutI / gAMvAMrI vigata16 rohAI-bhItaroTarA kahAvai 23 bhItaroTaro pathaga kahAvai / 40 bAharoTaro pthg| 48 saatth-mNddaahdd'| 72 magarArA gAMva tathA jhorarA gAMva / 12 AbU uupr| 6 zrImahAdevajI sAraNesarajIrA gAMva / 77 sAMsaNa, cAraNAM-bAMbhaNArA / 30 tIsarA vAgar3iyAM devar3Aro utana / 24 soLa kiyAMro utana / sIrohIrA gAMvAMrI taphasIla - 16 gAMva rohAI-bhItaroTarA kahAvai chai'1 baaldho| 1 viirvaadd'o| 1 lodrii| 1 udraa| 1 siihnnvaadd'o| 1 siiver| 1 telpuro| 1 jhaadd'olii| I rAvake jyAdA kara pAtA to vaha 50000) tathA 60000) taka AtA thaa| 2 ina dinoMmeM to kama AtA hai| 3 vibhoge kara vAle 100 tathA 125 gAMva haiM / 4 sirohIke . paraganoMkI sUcI muMhatA suMdaradAsane jaba vaha jAlorameM thA, isa prakAra likha bhejI thii| 5 gA~voMkI suucii| 6 sirohIke gA~voMkI taphasIla (byoraa)| 7 sirohIke ye 16 gA~va rohAI-bhItaroTa (rohI-bhItaroTa) paTTIke kahe jAte haiM /
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174 ] muMhatA naiNasIrI khyAta 1 piMDaravAr3o, prvtsiNghro| 1 kaacholii| 1 vIrALiyo, sAMsaNa bhATAMro, 1 nItor3o, vIrapurA, sUjAnUM / shsmlro'| 1 loTAMNo / 1 AbhArI vAMbharaNArI, sAMsaNa 1 bhaahruu| cIvA raamsiNgh| 1 dhnaarii| 1 caacrdd'ii| 1 khaakhrvaadd'o| 1 nNdiyo| 23 bhItaroTaro pathaga kahAvai chai8 saaNgvaadd'o| 1 phirasULI / 1 rohIr3o, khaalsaaro| 1 maaNnpuro| 1 vAso / khAlasai, vibhog| 1 sNtpuro| 1 vaattero| rAMmAnUM / 1 giravara / 1 muNdrddo| 1 mNddthlo| 1 bhImAMgo / cIbA krmsiinuuN| 1 ur3a / 1 sinnvaadd'o| 1 kr| 1 praaNvthlo| 1 maaNddvaadd'o| 1 tdd'gii| 1 ghAMNata / 1 bhaahrjo| 1 mokrdd'o| ..... 1 cuunaaNgii| 1 canAra / . 40 bAharoTaro pathaga1 siidhnnoto| 1 paaNcdd'o| 1 suratANapura / 1 sinnvaadd'o| 1 moddo| 1 siirodd'ii| 1 melaaNgrii| 1.pmaannaa| I viroliyA gAMva, bhAToMkA zAsana, shsmlkaa| (zAsana% dAnameM dI huI karamukta bhUmi yA gAMva) 2 bAjhArI gAMva cIvA rAmasiMhakA, brAhmaNoMke zAsana meN| 3 sirohIke me 23 gA~va 'bhItaroTa-ro-pathaga' kahalAte haiN| 4 vAsA gAMva kara-mukta aura khaalsekaa| 5 'bAharoTaro pathaga' meM 40 gAMva haiN|
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 175 . muMhatA naiNasIrI khyAta 1 postraa| 1 cAMpola / 1 ttaakro| 1 vramANa / 1 uNddvaayidd'o| 1 mkaavl| 1 hmiirpur| 1 niibodd'o| 1 paaldd'ii| 1 krhuttii| 1 maalaagaaNv| 1 jotapura / 1 ddmaaNnnii| 1 dhiivlii| 1 dhaaNdhpur| 1 dtaaNnnii| 1 hnnaadro| 1 maarel| 1 ddaak| 1 kpaasiyo| 1 thaLI / 1 bhaattaaNnnii| 1 nIlera / 1 saaNdduudd'o| 1 sohlvaadd'o| 1 pethaapur| 1 rivdr| 1 seruvo| 1 raaNnnkvaadd'o| 1 niiNbuudd'o| 1 laaddelo| 1 makavAla / 48 sATharo pathaga, mudo iNAM gAMvAM mAMhe'1 maaNddaahdd'o| 1 hnnvNtiyo| 1 bdd'odo| 1 baaNtt| 1 rohuvo| 1 jaitvaadd'o| 1 jIrAvala / 1 riivii| 1 dedaapur| 1 aaalvaadd'o| 1 guuNddsvaadd'o| 1 khiimt| 1 solsjhaa| 1 vaacddol| 1 vaacel| 1 bUrAla / 1 vddvj| 1 bhATarAMma / 1 raaypuriyo| 1 dhniyaavaadd'o| .. I 'sATharo pathaga' meM ye mukhya 48 gA~va haiN| .
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ 176 ] muMhatA naiNasIrI khyAta 1 suuhdd'lo| 1 kuNjaavaadd'o| 1 bhaaNddotr| 1 jaavaal| 1 vaaghor| 1 giiNgol| 1 jhAta / 1 aTALa, caarnnaaNrii| 1 mavar3I, bhaattaaNrii| 1 dhnerii| 1 aTALa, bhaattaarii| 1 celAvasa / 1 pAMsUvALA / 1 sohdd'aapur| 1 paarkhii| 1 rojedd'| 1 bhaaddlii| 1 goyNdpur| 1 saaNtrvaadd'o| 1 paaNthaavaadd'o| 1 bhiilddaamo| 1 ttmttmo| 1 sAtaseNa / 1 piitholii| 1 bhIlar3o nhaano| 1 guuNddsvaadd'o| 1 jhaaNvttho| 1 akelii| 72 magarArA tathA jhorarA'1 guhiilii| 1 vg| 1 khAMbhaLa / 1 sivrtto| 1 anndhaar| 1 mhesrii| cIvA krmsiinuuN| 1 DeDuvA / 1 paadhor| 1 mkaavlii| 1 buucaaddo| 1 tiitrii| 1 vAhula / 1 klaadhii| 1 nUMhana / 1 jsolaav| : 1 maaNddl| 1 pADIva / raaNmaanuuN| 1 phaaguunnii| 1 saaNnnpur| 1 nohr| 1 skr| 1 haaliivaaddo| 1 siirodd'ii| 1 graakhuunaa| I jhorA-magarA paTTIke 72 gA~va /
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta [ 176 1 maaNddvaadd'aa| 1 bhevo| 1 phaLavadha / 1 arttvaadd'o| 1 bhuutgaaNv| 1 posaaliyo| 1 jAvALa / 1 aaliyo| 1 delodr| 1 maaNcaalo| 1 crhaadd'o| 1 likhmiivaas| 1 mnnohro| 1 kortto| 1 muuNddedd'ii| 1 naamii| 1 aaaNbelo| 1 upmnno| 1 staapur| 1 cIbA gaaNv| 1 ciivlii| 1 pAlar3I baahrlii| 1 maaNddnnii| 1 raadd'vraa| 1 prodduu| 1 var3agAMva / 1 jAmotara / 1 vaacdd'aa| 1 naardro| 1 ddiighaaddii| 1 lottiivaadd'o| 1 sIror3I drgddaaNrii| 1 lAsa / 1 aapurii| 1 mUMNAvara / 1 naagaaNnnii| 1 jhaadd'olii| 1 DIDalodra / 1 aNadora / 1 avel| 1 vAsaNa / 1 vAcar3A biijo| 1 maarolii| 1 maaNddaavaadd'iyo| 1 pAlar3I maahelii| 1 blduro| 1 vAghasaNo / 12 aAbU UparalA gAMva'1 aclgddh'| 1 hetthaamaattii| 1 utosaa| 1 sehuro| 1 delvaadd'o| 1 saal| I AbU parvatake Upara 12 gAMva /
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ 180 ] muMhatA naiNasIrI khyAta 1 oriiso| 1 vAsathAMna / 1 vAsudeva / 1 umrnnii| 1 naahrlaav| 1 ripIkesa / 6 zrImahAdevajI sAraNesarajIrA gAMva' 1 taarkho| 1 bhAmarA / 1 ikudrdd'aa| 1 vaacaahdd'aa| 1 kottdd'o| 1 ghaaNnnaa| 1 paalsii| 1 soloii| 30 gAMva tIsarA kahIjai1 vAgar3iyo / devar3Aro utana" / 1 thaavr| jALorarA paraganA - vaDagAMva, 1 ciihrdd'aa| gUMdAurAsUM kAMkar3a / sAMcorasUM 1 viicvaadd'o| kosa 10 / 1 kvrlaa| sUra / aAuvA pAMcalA sAMcorarAtUM 1 buusiyo| eka sIMva chai| devar3A oNpa- 1 mgraauvo| mala gopALadAsa naraharadAsaro utn| gAMva eka sAkhiyA"1 dhaaNneraa| 1 saatvaadd'o| 1 dhAravA / 1 naaNnaauyo| 1 saaNmlvaadd'o| 24 gAMva sIrohIrA / soLaMkiyAMro utana / ahI vaDagAMva, sAMcorarai kAMkar3a'-- 1 sIho 700) 1 rAjor3o 1 sirohaNI 1 jaannaavaaddo| I zrI sAraNezvara mahAdevajIke 6 gaaNv| 2 ina tIsa gAMvoMkA samUha 'tIsa-rA' - kahalAte haiN| 3 nivAsasthAna (jaagiirii)| 4 siimaa| 5 siimaa| 6 kharIphakI phasalake gAMva 'ikasAkhiyA' arthAt eka sAkha (phasala) vAle kahalAte haiN| 7 ye bhI vaDagAMva aura sAMcorakI sImA para sthita haiN|
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta [181 1 jar3iyo / 1 riviyo| 1 bhuukaaNnno| 1 maattpnnaaN| 1 aAMnApura / 1 rohuro| 1 gaLathaLa / 1 behdd'o| 1 jaahddaidetto| 1 piigiyo| 1 mevdd'o| 1 dunnodr| 77 gAMva sAMsaNa-bAMbhaNa, cAraNAM, bhATAMrA'1 pesavA / caarnnaaNro| 1 dhaacriyo| ? jhAMkhara / paaddhaaNro| 1 varAhIla / 1 kojdd'o| 1 maaNddvaa| 1 lakha mer| 1 ur3a / mahesadAsarne / 1 punpurii| 1 jaalhkdd'ii| 1 dhaaNdhpur| 1 kulddd'o| 1 laaj| 1 dduugrii| 1 phUlasarer3a / 1 baattiyo| 1 riichdd'ii| 1 saakddd'o| 1 baaNbhnnhedd'o| 1 ttmttmo| 1 molesrii| 1 aajhaarii| 1 kuucmo| 1 vIroLI / bhaattaaNrii| 1 sonaannii| 1 vIroLI / baaNbhnnaarii| 1 solAvAsa / 1 vaasnndd'o| 1 morvdd'aa| 1 aahicaavo| 1 mATAsaNa / 1 devakheta / 1 baaNbhnnvaadd'| 1 hAthaLa / 1 vaacdd'aa| 1 jsodr| 1 vaDodro / 1 pervaa| 1 siijhotro| 1 buuttdd'ii| 1 cudd'iyaalo| 1 khogdd'ii| ____ye 77 gA~va brAhmaNa, cAraNa aura bhAToMke zAsanake haiN|
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ 182 ] 1 mITAMNa / 1 vIjavA / 1 AsAvAr3o / 1 grahAvo khuradA / 1 jokhavara | 1 govIla / 1 graivar3I | bhATAMrI / 1 sesU | trivAr3iyAMrI / 1 khor3Adaro / 9 jAyala | 1 nenaravADo / 1 pAtaMvara / cAraNAMro / thoDavADiyA / cAraNAMro / muMhatA naiNasIrI khyAta 1 1 kAsadharA / dhadhavADiyA | khIMvarAjanUM / 1 morathalo / 1 grAsAdasa / 1 khAMNAM / 1 mAlAvAsa / mAMDalI 1 1 1 juvAda | vAsaDeso | bhATAMro / 1 1 dhuMvAvasa | 1 lAMNo | bhATAMro / 1 khurAr3I / bhATAMrI / 1 tAr3atolI | vAMbhaNAMrI / 1 khAMDAyata / vAMbhagAMrI | 1 kArolI / bhATAMrI / gaNakI / bhATAMrI / 1 1 pAMDarI / bhATAMrI / 1 pAlar3I | rAvaLAMrI / 1 pIpaLI | rAvaLAMro / 1 vADhela / bAMbhaNAMrI / pAlaDI | rAvaLAMrI / 1 1 khar3avaLodo / tithamI | 1 vAta sIrohIrA dhaNiyAM- pATaviyAMrI, AbU liyAMrI' grAvU paMvArAMrai chai, so to ghaNA dinAMro chai / rAjA prathIrAja cahuvAMNarai jaita paMvAra bar3o sAMvaMta huvo chai, jiNa ver3ha mAMhe prathIrAjanUM sAhabI do' / gorI jhAliyo', tada josI jagajota grAya ko"dillI chatrabhaMga hoya tisar3o joga chai / " tarai jaita paMvAra kahyo - " grAja ver3harai dina mhAre mAthai chatra mAMDo' / zrA alAi-balAi monUM I sirohI ke svAmI aura unake pATaviyoMkI ( rAjakumAroMkI) grAvU para avikAra kiye jAne saMbaMdhI vAta / 2 rAjA pRthvIrAja cauhAnake pAsa jaita paMvAra bar3A vIra sAmaMta huA hai / 3 jisane yuddhameM pRthvIrAjako rAjya vaibhavase sampanna kiyA / 4 zahAbuddIna gaurIko pakar3a | 5 dillI rAjyakA chatrabhaMga ho aisA yoga vana rahA hai / 6 grAjake yuddha ke dina chatra mere para rakha do |
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 183 muMhatA naiNasIrI khyAta prathIrAjarI lAgo' / " pachai jeta paMvAra kAma prAyo, tiNarA potarA' AbU chai / rAvaLa kAhnar3ade tiNa dina jALora dhaNI chai / tiNa samai devaDA vijar3arA veTA-jasavaMta, samaro, lUNo, lUMbho, lakho, tejasI saraNuvArA bhAkhara sIrohIrImA cha, tiNAMrI gaDAsaMdha prAya rahyA chai / iNAMrai paga-ThAMma kAya na chai / bhAI pAMce hI bAloca karai chai"prAMpai to sapUta chAM / jyUM tyUM kara peTa bharAM chAM. piNa kAika Thor3a choravAMnaM khATIjai / sU pAvU leNaro vicAra karai chai / titarai cAraNa 1 paMvArAMro iNAM tIrai Ayo / tiNa cAraNa Agai dilagIrI karaNa lAgA-"ju eka to mAMharai dharatI nahIM, nai bhUkhA'', nai pAMceI bhAyAMrai pAMca-pAMca beTiyAM, tyAMnUM vIMda jur3e nahIM / ' tarai cAraNa kahyo-"iNa vAtaro kiso soca karo / jhai AbU vaDA paMvAra-rajapUta / iNAMnUM prnnaavo|" tarai iNe kahyo-"mhe Aja bhUkhA, paMvAra aAbUrA dhnnii| mAMharai paraNIjai ka na paraNIjai" " tarai cAraNa kahyo-"hU khabara kriis"|" uTai AbU pAlhaNa paMvAra rAja karai ta, cAraNa gyo| kahyo-"cahuvAMNAMrai vIMdaNI'" 25 cha / pacIsa paMvArAMnUM dai chai / " tarai paMvArai kahyo-"rUr3A ! prnniijsyaaN"|" tarai kiNaheka DAhe mANasa kahyo"-"ju jhai kALapUMchiyA dharatI nADULathA letA Avai chai / iNAMrai nA jAijai / " tarai paMvArai kahyo-"mhe pahalAM kahyo, hamaiM nA kahAM nahIM / " nai uNa cAraNanai kahyo-"uNAM cahuvAMNAMro eka jaNo bhAI AbU aoLa' rahai to mhe paraNIjaNa AvAM / " cAraNa Ayanai cahuvAMNAMnUM kahyo-"aoLa do to paraNIjai / " tarai yAM ekarasUM to kahyo-"poLa ___ I pRthvIrAjakI yaha prAdhi-vyAdhi mujhe prApta ho| 2 pote| 3 sirohI pradeza / 4 pAsa / .5 inake pAsa rahaneko koI jagaha nahIM hai| 6 pAMcoM hI bhAI vicAra karate haiN| 7 kintu koI eka jagaha lar3akoMke liye prApta kI jAnI caahiye| 8 ataH ye AbU lenekA vicAra karate haiN| 9 itanemeM / 10 pAsa / II garIva / 12 unako vara nahIM milte| 13 hamAre yahAM ve vivAha kareM yA na kreN| 14 maiM isakA patA lgaauuNgaa| 15 cauhAnoMke 25 dulahine (kanyAeM) .. haiM / .. 16 acchI bAta hai, vivAha kreNge| 17 taba kisI eka samajhadAra vyaktine khaa| 18 ye duSTa nADolase dharatI lete A rahe haiN| 19 inake yahAM nahIM jAnA cAhiye / 20 hamane pahale svIkAra kara liyA, ava nAhIM nahIM kreN| 21 baMdhaka ruupmeN| 22 eka vAra / ..
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184 ] muMhatA naiNasIrI khyAta kisI melaaN|" pachai bhAI eka voliyo-"ju vIjU to kAhe kAM', muMvAM vigara aAvU nahIM Avai / ekai aoLa sATai Avai to DhIla matAM kroN|" tarai lUMNa kahyo-"hU jAisa' / " tarai cAragAnUM kahyo-"mhe bhUkhiyA nai mAMharai veTI jarUra paraNAvaNI' / ve ThAkura aAja mhAM nivaLA dekhai chai to mhe aoLa piNa desyAM / " yUM thApa karane lUMNAnUM aoLa meliyo / uThe paMvAra 1 vaDo ThAkura nai o lUMgo pAvU rayo / nai paMvAra 25 vIMda cher3AvaDai sAthasUM pAyA / aTha sAMmeLo karAyanai prAMga jAMnIvAse utAriyA / ghaNI mahamAMnI karI / bhAMga, amala, dArU gAr3hA sahorA kiyA / sAhArI'' veLA huI tarai iNAM rajapUtAM 25 moTiyArAM chokarAMna" bairAMrA vAgA phraayaa| vIMdaNI kara vaisAMgiyA / paTalIrI pAkhatI kaTAriyAM chAMnI sIka rAkhI'" / kahyo-"mhe pherA leNarI kahAM tarai husiyAra huIjo / kaTAriyAM mAra paadd'jo|" yUM kehanai jAMnIvAsai jAya kahyo-"sAherI veLA huI chai, vIMda hAlo'" / " jAMnI dArUthI vikaLa huvA thA, thoDAsA AdamiyAMsUM paraNIjaNa AyA / Dor3hIrai muMhaDai UbhA rahanai kahyo'-"vIjA UbhA raho" / mAhe mAMgasa cha / chAM bhUkhA, piNa mAMharai ThAkurAI chai / yUM kahi sArA vArai rAkhiyA / vIMdAMnUM mAMhe liyaa| caMvariyAM mAMhe vaisAMNiyA / hathaLe vA vAMbhaNa jor3iyA" ! moTiyArai hAtha pIDA jhAliyA" / tarai vAMbhaNa __I dUsarI bAta to kyA khuuN| 2 eka hI manuSya-bandhakake badalemeM bAbU AtA hai to derI nahIM kro| 3 maiM jaauuNgaa| 4 hama garIva haiM lekina kyA kareM hamako lar3akiyoMkA vivAha karanA hai| 5 ve ThAkura Aja hamako nirvala samajhate haiM to hama 'poLa' bhI deMge / 6 isa prakAra nizcaya karake / 7 vahAM eka bar3A paMvAra ThAkura jisake pAsa yaha lUNA 'poLa' rUpameM zrAdU jA kara rahA / 8 aura paMvAroMke 25 manupya dulhoMke rUpameM varAtiyoMke sAtha aaye| 9 yahAM sAmhelA (agavAnI) karA kara janivAsemeM lA kara ThaharA diye / 10 bhaMga, aphIma, zarAva aAdile vahuta khAtiradArI kii| II paannigrhnn| 12/13 javAna chokaroMko striyoMke vastra phinaaye| 14 dulahineM banA karake viThA diyaa| 15 aor3hanekI paTalI ghAghare meM khosanekI jagahameM gupta rUpase rakha dii| 16 dUlhe cleN| 17 Dyor3hIke dvAra para khar3e raha kara khaa| 18 dUsare yahAM hI khar3e rheN| 19 andara janAnA hai| 20 hama asamartha haiM kintu hamAre ThakurAI to hai| 21 dulhoMko aMdara liyaa| 22 brAhmaNoMne pANigrahaNa krvaayaa| 23 yuvakoMne meMhadI-piMDa vAle hAthoMko pkdd'aa| . .
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta [ 185 kahyo- 'uTho ! pherA lyo|" tarai loha kiyo / pacIsAMnaM hI kUTa mAriyA / jAMnIvAsai Upara jAyanai jAMniyAM kUTa mAriyA / jAMnI soha mAriyA / AbU bhAI lUMgo tho taThai khabara melaNI / titarai ekaNa mAherai rajapUta kahyo--"hU jAIsa / " tarai kahyo--"tUM kyUMkara jAIsa ?" tarai kahyo-"jAcaka hui jAIsa / " tarai o rajapUta jAcaka hoyanai uThe gayo / yo ThAkura cahuvAMNa nai paMvAra vAtAM karatA thA uThe pAya kahyo"vadhAI, vyAha huvo|" tarai lUMNo boliyo-"vyAha huvo ?" vaLe pUchiyo'--"vyAha huvo ? jasa kiNanUM huvo' ?" tarai kahyo-"jasa cahuvAMNAMnUM huvo nai paMvArAMrI vaDI bhagata huii|" tarai cahuvAMNa lUMga kahyo paMvAra dalapatanUM--"ju AbU mAMharo chai / ve mAriyA' / jisar3o tUM vhai tisar3o hUI / " mAhomAMhi dalapata nai lUMNo lar3a mUvA / titarai ve piNa vAMnUM mAranai car3hiyA thA su prAya AbU car3hiyA" / duhAI pherI'" cahuvAMNa kahai chai iNa tarai pAbU khaattiyo'| saMmata 1216 mAha vadi 1, cahuvAMNa tejasI vijar3aro beTo pATa vaiTho / tarai paMvAra keeka to kaThIhI gyaa| keeka tejasIrai cAkara rahyA" / su siradAra paMvAra huto, tiNaro beTo mero huto, su AbUrI dharatI mAhe hIja tejasIro cAkara huya rahyo tho| tiNa merArI bahana lajaso tejasI paraNiyo huto su uNanUM gAMva 4 tathA 5 paTa diyA / su yo mero tejasIro saalo| tejasI kanai Avai tarai tejasI merA, .. pUcha "merA ! aAbU mhArI ka thArI ?" tarai mero kahai--"grAbU raajrii'|" ___ I taba kaTAriyoMse vAra kiye| 2 samasta varAtiyoMko mAra diyaa| 3 punaH pUchA / 4 yaza kinako milA ? (sAMketika prazna hai / tAtparya vijaya kisakI huI ?) 5 taba kahAyaza cauhAnoMko milA aura pa~vAroMkI bar3I khAtiradArI huI arthAt-vijaya cauhAnoMkI huI aura pa~vAra sava mAre gaye / 6 aAMbU hamArA hai| 7 ve (paeNvAra) mAre gye| 8 ava jaisA taM merese vyavahAra karegA vaisA maiM bhii| 9 itanemeM ve bhI unako (paMvAroMko) mAra kara car3he the so pAvU A pahuMce / 10 apane zAsanakI ghopaNA kii| II kahA jAtA hai ki cauhAnoMne isa prakAra prAbU prApta kiyaa| 12 vi.saM. 1216 mAgha kR.1ko cauhAna vijar3akA putra tejasI siMhAsana para baitthaa.| 13 tava pavAra kaI to kahIM cale gye|' 14 aura kaI tejasIke . sevaka vana kara rhe| 15 usa merAkI vahana lajasI tejasIko vyAhI gaI thii| 16 zrAvU aapkii|
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186 ] muMhatA naiNasIrI khyAta su tejasI pAMce-dase dina merAnUM yA vAta vigara pUchiyAM nahIM rahe / su mero muMha. to kyUM phera kahai nahIM', piNa manamAMhe AvaTai / vaLa ghaNo / UNo jAya' / DIla dUbaLo hUto jAya / tiNa samai merArai kAko eka prAMdho su milaNanUM Ayo chai / tiNarai mero pagAM lAgo / tarai uNa aAMdhai kAkai merArai muMhaDe, chAtI, hAthAM hAtha pheriyo| tarai uNa DIla dUvaLo jAMNiyo / tara aAMdhai kAkai merA kahyo-"merA ! nyAya paMvArAMsU AvU gayo, vAMsa to sArIkhA bhIMva huvA ?' tarai mere kahyo-"kAkA ! rajapUta to rUr3o chU, piNa monUM sAsato dagadha ghaNo cha, tiNasUM hUM heTho-heTho jAUM chuu|" tarai kAkai pUchiyo-to kiso dagadha chai ?" tarai merai kahyo-"hU jaraihI tejasI rAvaLa kane jAUM tarai moneM kahai-"merA! AbU thAro kinA mhAro ?" tarai hU~ muMhaDai to kahU-"bAbU rAjaro" piNa hU~ mana mAhe ghaNo prAvaTUM / tarai kAkai kahyo-"phiTa merA ! jAyai jIvana maraNo chai / hamarakai bheLA huya jAsyAM / dekhAM, goviMda kAsaM karai / piNa eka bhalo devar3Aro siradAra kanai monUM baisANe nai tonaM tejasI kahai-"merA ! aAvU kuNaro' ?" tarai tUM kahai' - "pAvU mhAro, mhArA vAparo, mhArA dAdAro / tUM UparavAr3Aro sAMDa paittho|" kavitta chappaya sIrohIrA TIkAyatArA parayAvalIro Asiyo mAlo kahai" kavitta . Adi anAdi asaMbhava Apa mudrA UpAe / oMkAra appAra pAra pramahI nahiM pAe / I so merA usake muMha para to kucha kahatA nhiiN| 2 kintu manameM ghuTatA hai| 3 vahRta jalatA hai / 4 kama hotA jA rahA hai| 5 merA ! paMvAroMse prAvU gayA yaha nyAyakI bAta hai kyoMki pIche to tere jaise bhIma (bhIma jaisA parAkramI) hI to rahe haiM ? 6 acchaa| 7 kintu mujhako nirantara jalana bahuta hai jisase maiM durbala hotA jA rahA huuN| 8 kimvA / 9 dhikkAra merA ! janme hue jIvako maranA hai| 10 avakI sAtha ho kara jaayeNge| II dekheM bhagavAna govinda kyA karate haiN| 12 vitthaaveN| 13 aAbU kisakA ? 14 tava / 15 na ulaTe mAgaMkA sAMDa puna gyaa| 16 parayAvalI gAMvake cAraNa AsiyA mAlAke kahe huye girohIke TIlAyatoMke kavitta chappaya /
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta kaumArI | kAlikA jaga kRto kaMdharUr3hA kamaLA capaLA kaLA paLA pramahaMsa piyArI // devAMNa vidyA dattAvarI devI dhanadAtA varI / cahuvAMNa vaMsa rUpaka' cavAM sArasatta bhuvanezvarI // 1 vaMsa cahuvAMNa vakhAMNa prAMNa suratAMNAM Upara | anaLakuMDa utapatta mudrAkI caMda mahesura // mAra mAra vitthAra vAra UThiyo khurAsAMNAM khaLabhaLa nihaMga savALakha siMdha sAgara satara jiNe tyai vaMsa samo naha ko tiyaga ko saMgrAMma na samavar3I " // 2 vikAsa / sAvaccA nAsai // khaMDa jItAM car3I / jeNa' vaMsa jiMdarAva jeNa gogo jagamaggo / somesara jaggo || 10 jeNa vaMsa jaitarAva jeNa teNa' vaMsa prathimalla sAla gar3ha caurAsI grahe sAbhi baMdhe hUvo satrAMNAM" / suratAMNAM // kaivAsa sUra sArakhi kriyaMta jAsa mohalla na pAMmatA / cautIsa lAkha caturaMga daLa huyAM prAyasasaha " hAlatA " / / 3 12 3 teNa DaMDe paMDuvAM khAMNa traMba meM UlALaM / mALavo malavaTai paija dakSiNahU pALa // gUjaravai poha" grahe siMdha samUho nIhaTTai / deto paradakSaNA prAva dillI rahaTTe // ana anna desa dhara gira pravara saMkor3e saMsAra sahi / cahuvAMNa pithamasUM cApar3e gajjaNave gajjanavai sugrahai dUjai gayaMda turaMga tIjai sAha mahaMta leya 8 I varNana, kAvya / 2 kahatA hU~ / 5 samAna / 6 samAna / 7 jisa / II zrAjJA / 12 calate / 13 pratijJA / vAlA / 16 striyAM / 17 nidrAvaza, nIMdameM masta / 3 duhAI, ghoSaNA, zAsana / 4 zragnikuNDa / usa 1 9 zalyarUpa | 10 zatrunoM ke lie / 14 gujarAtake svAmiyoMko / IS nAza karane lIdha goriyAM " 5 [ 185 suratAMNa gahi // 4 bhaMDAra pahallI / nIMda gahallI " // nava lAkha vasAvai /
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186 ] muMhatA naiNasIrI khyAta cauthe mAraga mAla bhoga' saMjugata bharAveM // paMcamai iMDa prathimallarai eha vAta mAMnI asura / dasa sahasa lAda allAvadI pUrUvai ajamerapura / / 5 prathImAla paramANa vadhai cahuvAMNa taNe baLa / teNa vaMsa bahannAla dAMna dIpiyo dasAvaLa" / / vaLa bAhar3a de jeNa jeNa paMDavo prajALe / cAhar3ade asa car3he vaira gaMjai cauvALa // ajamera huvA nara etalA' navalakkhI ugraha liyaa| sIlaMta pAMNa suratAMNasUM kaMdaLa suratAMNI kiyA // 6 rAyasiMgha tiNa pATa rahai sevai turkaaNnnau| lAkhaNasI dhara chAr3a huvo nADUlo rAMNau / / sevA kIdha sakatta vadhai varadAna var3AI / cItor3agar3ha vadhanora huvo cahuM mAMna savAI // cahuvAMNa vaMsa rUpaka' vaDo rAvAM gaMjana vairahai / varadAna Asala lIdhau vaDai khurAsAMNAM Upara khar3e // 7 teraiha sahasa turaMga sakata' varadAna samappai / nADUlo nADUla thAMna pAsAvara thappai / / pATaNa UlI proLa'' dAMNa cahuvAMNa ugnaahai| paMca lakkha pokaraNa varasa varasai nirabAhai / / mevAr3a maMDaLa lAkho DaMDai pasarai pUrava hI parai / trihuM rAya sIsa lAkhaNa tapai jyauM prAraMbhai tyau karai / / 8 zraga lAkhaNa saMpano' pATa sohI paragaTTa / sohIrai maheMdrarAva jeNa khatra dUNo khaTTe / maheMdra vaMsa macharIka' suvana AlaNa saMpanno / pAlaNarai asarAva pAsa jiMdarAva upanno' / / I kara, maalgujaarii| 2 ke / 3 dasoM dishaaoNmeN| 4 itane / 5 prApta karatA hai / 6 nAza / 7 yaza / 8 vairake bdlemeN| 9 zakti, devii| 10 pATanakI mukhya paula para / I lAkhana java svarga calA gyaa| 12 jorAvara / 13 sampanna huaa| 14 utpanna huaa| . ..
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 187 muMhatA naiNasIrI khyAta jIMdarAva taNa kItU jisA' je lIdho jALora judd'i| kara tyUM samo pUjai na ko tyaisa kUNa pUjaMta tur3i // 6 siviyAMNo girasona jeNa ekaNa dina jItA / vIranarAyaNa vaMsa vahai vesAsa vadItA // dahiyAvata' DhuMDhAra mAra saMgrAma manAvai / kara saha varasa kaTakka pachai nADULa pajAvai / / suratAMNa sarasabaLa sAMmahA Apa prAMNa avrjjiyaa| kItU kaMdhAra macharIka kuLa gaha evaDai garajjiyA // 10 vivana kItU vasuha sutana UThiyA savAI / sAMvatasI mahaNasI vedha vIjAr3a vaDAI / / vIjar3a taNe biprAva pAMca pAMcehI pAMDava pr| ekaike AgAha aAbha gaha rAkhai asamara // jasavaMta samara lUMNo jisA lohagar3ha lUMbhA lkhaa| ika eka virada-gaha UThiyA mAra mAra karatA mukhA / / 11 arabaddaha paramAra kAhna'aikA kaNiyAgira / sIha paMca sadda Navai sahai koTAM tAkai sira / / vIjar3arA dhara vedha vasai bina lopa vicALe / krAMmata'' hekAM' karai cakra hekAM hU cALe / / mAvai nahIM bIhai na mana pohava' pramANa prgttttiyaa| devar3A dUTa"desAM dahaNa Aga khAya kara UThiyA // 12 paMcavIsa paMmAra ter3a jAMnAM tir3a tor3e / thAMNa gUjarakhaMDa mugala muMDAhar3a moDai // lUMNo sAMmo loha muvo daLa daLapata maarai| 1 jaisaa| 2 usake samAna kauna ho sakatA hai| 3 mAravAr3akA itihAsa-prasiddha sivAnA nagara / 4 girasona = sonagiri = svarNagiri, jAlorake kilekA nAma / 5 dahiyA rAjapUtoMkA prdesh| 6 isa prkaar| 7 samAna / 8 tlvaar.| 9 kIrtimAn / 10 arbuda (Ava) / II kaanhdd'de| 12 jAlorakA kilA knkgiri| 13 yuddh| 14 pauruSa / 15 eka bAra / 16 pRthvii| 17 pravala / ..
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ 188] muMhatA naiNasIrI khyAta tejasIha arabadda sesa pItiyai vadhArai / / paga prAMNa dharA gira pAlaTai ghaNUM virada Avrata ghaNA / surathAMna gayAM rAkhai sako tapai tuMga vIjar3a taNA // 13 tejasIha paMmAra bhaicUka' prAvaTai / dasamo grAha lUMbheNa putrate salakha prgttttai|| salakha sUra saMgrAma salakha suratAMNAM sahallai / salakhataNau riNamAla jhUjha bhara dUNo jhallai / / saraNiya vasai riDamala suhar3a khaMDAMuMDAM khar3akhar3e / cahuvAMNa jikaNa Upara vaDai ghaNa nariMda dhAyai ghar3e / / 14 aravadahI riNamAla anaivI' kaLakA coLe / soLaMkiyAM sahAya bola huya bhArI bole / / karai kaTaka arajakka' nivaha devar3o nihttttai|| voDo virada pagAra Ava vIsara aahttttai|| paLa khaMDa caMDa bhuvaDaMDa pir3a khita'kAraNa khaLa khuTTiyA' / cApar3e vIsa cavadaha caDai AropaNa AvaTTiyA / / 15 daLa bor3AM devar3A sahita vikaLata saMghArai / rahai heka rajapUta teNa riNamallaha mArai / / teNa pATa tuDatAMNa vadhai sobhramma vddaaii| sobhrammarai sahasamala sUrarai Rnna savAI // cahuvAMNa desa cyAraha carai paga hi na hallai paadhrai'| aravadda rAva baLa Aparai, jAM prAraMbha tAM karai / / 16 kuMbhakranna arabadda, liyo saraNupro sheto| sahasamalla suratAMNa, jAya zragavAsa'' pahUM to" / / kara Upara kutavadI, ito kyUM vego Avai / gayo rAMNa o ghATa, ghATa paragaha pAr3Avai !! vITeva duraMga thAMraNa vahai, panarai tI paalttttiyaa| I sbko| 2 usI samaya, ekdm| 3 zalya rUpa lagatA hai| 4 jisake / 5 apane matase calane vAlA / 6 zatru / 7 pRthvI 1 8 zatru / 9 nAza kiyaa| 10 sIdhe / II svargavAsa / 12 phuNcaa|
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ . muMhatA naiNasIrI khyAta [ 186 macharIka sukara mevAr3arA, asaMkha sera AhuTTiyA // 17 paga prAMNai dhara prAMNa, maraNa sAhasamala maggai / teNa pATa lakha dhIra, mayaMka Ugai jagamaggai / / je bAloto sIha, nalA AkAsaha nAMkhai / aobAsa Usasai, DhAMNa koTAMnUM dhAMkhai // . sivapurI vasai graha saraNuvo, desAM Upara dekhiyo / baLa sabaLa mahAbaLa boliyo,paragaha Apa na pekhiyo / 18 soLaMkI saMgrAMma, sAta pherA saMghArai / gokhU vara gahiTai', machara caDa DUMgara mArai // DoDiyALa kAcaila, sahata DaMDai baaliisaaN| . koLIyA kar3ajakAr3ha, cAMpa tIsAM cobIsAM / / jiNa sayala taNA nada nora jima,jItA sena asaMkha jiNa / lakhadhIra taNe suratAMNa laga,tApa na khismai rodratiNa // 16 dhara khATai lakhadhIra, dIdha jagamAla hamIrAM / binai pATa pata vedha, huvai behU' vara vIrAM / / eka rAva arabadda, biyo' saraNuvai byttttho"| ekAeka agAha , eka ekAha aputtttho"| rAya bhAMNa anai sata natha rAya,drokhai pArakha vedhiyo| bhuya taNo grAsa bihuM bhAiyAM, AdhopAdha nimaMdhiyo / 20 daLa meLa jagamAla, pIr3a hammIra phaarai| viha" likhiyo dharavedha, tAMma sahavara saMghArai / / rasatara saMghaNa lIla rAja, baka lAla vivanno / teNa" pATa tur3atAMNa, pachai akhaI utapanno // akhairAz2a araka ohAsiyo,nara naraMda bhaMjeva nisa / kaLakaLa kiraNa dIpai kamaLa,dasa hI disa catvAra disa // 21 I bhidd'e| 2 senaa| 3 dekhA / 4 bAra, dphaa| 5 nAza karatA hai| 6 phaadd'| 7 sahana karatA hai| 8 prApta karatA hai| 9 donoN| 10 donoN| II duusraa| 12 vaiThA / 13 eka ekase aage| 14 eka ekase viruddha / 15 bA~Ta liyaa| 16 vidhAtA / 17 jiske|
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 ] mahatA neNagIrI gyAta jikai iMdu phaNaiMda kaMdatAM laga nikaas| juba pravINa darAMNa' pAMNa tyAM dUri piyAna / / jikai chA gaja gatta jatra tyAM huye algaa| jika kALa laMkALa luLe luLa pAye lagA / / pUraba pachima uttara dakSiNa kItI rege khaLamaLa / akhairAja araka pohAliyo huya naraMda hAlohaLa // 22 baMdha khAMna Apa vaLa mAMNa meje milakAMNo / dharA rAja dhara dhUgA, liyo cAMpa loIyAMNo / DoDiyALakI vela, bAsa gokhaMbha vasAve / cAMpai tIsa cauvIsa, mAra dhara satra' manAvaM // patasAha sUra dasavAra pir3a, je DhaMDhoLa go daLAM / akhairAja sAla iLa aMtarai, uraha nimaMdha etaLAM // 23 koDa pravAr3A' kara, saraga' zrAkha I sAMprato" / rAyasiMgha tiNa pATa, araka vedhai jagato / / kiraNa jhALa jhaLahaLe, aMba aMbara" pohAsai / sapatadIpa sArIkha vadana udyota vikAsai / / nava meka"chatra chAyA nijara,varana aThAraha viLakuLe / paha"siMgha pratappai 'sivapurI,jota viva"jima jaLahaLa / / 24 / / kAya' bhoja kIkamma'", kAya rudranAga arajjana / kAya rAMmaNa baLarAja",kAya jujtthl"argNjn|| kranakAya' haracaMda kranna kaLajugga" kahatA / kAya samara dAdhIca kAya jIvAhana jaMtA // sujasiMgha sahI sujasiMgha sata eha na pArakha "paavraaN"| kAya vAta na mAne para kiNI,kragga"dIdha jaLato kraaN|| 25 . I pratijJA pAlanake liye prANoMko nyochAvara karane vAlA viir| 2 jorAvara / 3 miTA diye| 4 shtru| 5 pRthvii| 6 itne| 7 yuddh| 8 svrg| 9 kahatA hai / 10 prtykss| II aakaash| 12 ek| 13 svaamii| 14 pratApavAn ho rahA hai / 15 suury| 16 kyA to| 17 vikrama / 18 rAvaNa / 19 rAjA bali / 20 yudhisstthir| 21 rAjA krnn| 22 harizcandra / 23 kliyug| 24 smaantaa| 25 dUsaroMmeM / . 26 (1) khar3a ga, (2) hAtha / .
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta [ 161 kavitta rAva rAyasiMgha sIrohiyArA, Asiyo karamasI khIMvasarota kahai kavitta je Upararo tamara, suvara vaihavAra lhNto| jiNa thU A UparI, phADa phar3avaka phADato / / jiNa samapai sovanna', jeNa badarA baMdhAvai / jiNa sojhAvai hATa, jeNa lAsAM lUsAvai / / sunijharasa saMbhAra sadana, [vaNAM] kRpaNAM taNo viraaNmiyo| kara supara kIti kavi karamasI,rAyasiMgha visarAMmiyo / 1 jahAM aMba phaLa bachasa ,tahAM nIMba phaLa na pAmasa' / jahAM ciNI pakavAna, tahAM ko kasaraya mAnasa // jahAM jAyasUM jaMpai, tahAM aAdara na pAyasa / jahAM upAyasa' bohata, tahAM bohatero khAyasa' / aokhada dAMna desI kavaNa, dana'hINAM vidoSiyai / haya haya sarIra chUTo nahIM, rAyasiMgha avarokhiyai // 2 rAva rAya rakhapALa',rAva rahar3aNa"rima rAhAM / rAva rUpa rAyaharAM, rAva vairI patasAhAM / / rAva rora viDDAra, rAva saMsAra udhArai / rAva dhramma Udharai rAva ikkotara tArai / / taNa jAsa pAsa naya kuLa taNI,sivai bhora AcAra shii| abhinamo kranna dAnesavara, rAyasiMgha vivanoma kahI // 3 kehija rAva rAkhiyA, bhoma nigamI bhrAmaMtA / kehija rAva rAkhiyA, bhaye khurasAraNa puLatA // kehija lobha rAkhiyA, taNA patasAha udALe / kehija rajakara' rAkhiyA mahArora vai dukALe / I suvrnn| 2 sampatti, dhn| 3 mRtyuko prApta huA, mara gyaa| 4 kIti / 5 mara gyaa| 6 vRkSa / 7 prApta hotA hai| 8 utpatti, paidAiza / 9 khAyA jAtA hai, khvAhiza / 10 (1) dina, (2) daan| II rakSA karane vaalaa| 12 rokane vAlA, mArane vaalaa| 13 zatru / 14 de dii| 15 bhAgate huoNko| 16 dIna, garIva /
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ 192 ] muMhatA naiNasIrI khyAta riNa kheta pisaNa' kehi rAkhiyA kahni kAya kavi pAtra khi| abhinamo krana dAnesavara, rAyasiMgha vivanoma kahi // 4 kuNa cAraNa kuNa caMDa, kavaNa baMbhaNa' baMbhesura / kuNa jogI kuNa jatI, kavaNa daravesa digaMvara / / kuNa paMDita kRNa pAtra, kavaNa khaMkhI paradesI / jAcevA jetala naTTanIya, bhaTanIya nivesI // . riNa huvau sIsa duhilA rahai,ruLiyo naha cUkai riNAM / hiMdavai rAva vivanai hudai, moTo chaiho mAMgaraNAM / / 5 ka hima mera Dola hai, ka hima jaLahaLa hai sAyara' / ka hima caMda lukki hai, ka hima chaLahaLa devAyara / / ka hima vIsa brahamaMDa, gAr3ha chAMDe hekAgaLa'" / ka hima sapata pAtALa.caLI jaya hUMta agaccaLa'' // khar3ahare iMdra kALaMtarai", par3e rudra vrahamA par3e / rUpaka' nAma rAyasiMgharo, tohI jarA naha Amar3e // 6 vitta su mAraga kharaciyo,citta lIga hara paae| jiso neda vAciyo, tisI parasiddhI pAe / surApAMna nahIM kiyo, kadai paranAra na rtto| sayala dharama sAcanai, parama daehi saMpratto" // aAkhaMtavadda''tuMvara adhika apachara pArattI krai| sura bhuvaNa rAva pravADamala,jayajayakAra uvaccarai // 7 // iti sIrohIrA dhagiyAM devar3ArI khyAta saMpUrNam // likhataM vIThU panosIha thaLiro // vAce jiNa siradArasU jaizrIrughanAthajIrI vaMcAvasI / I shtru| 2 braahmnn| 3 sAdhu / 4 hindusthAna / 5 (1) kabhI, (2) ydi| 6 sumeru parvata / 7 saagr| 8 sUrya, divAkara / 9 zakti / 10 eka vAra / II parvata / I 2 samaya / pA kara / 13 kAvya-kIti / 14 miTanA, nAza honA / I5 lIna / 16 pA~va / 17 prApta huyA / 18 kahatA hai / 19 viruddha / 20 apsarAeM / 21 jorAvara, pravAr3e karane vAlA viir| .... 22 uccAraNa karate haiN| 23 sIhathalake vIThU pannA dvArA likhit| 24 jo mahAnubhAva / isako par3heM unako 'jayazrI raghunAthajIkI' mAlUma ho|
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta [ 163 atha bhAyalAM rajapUtAMrI khyAta likhyate paMvArAMrI paiMtIsa sAkha, tyAM mAMhe eka sAkha bhAyalAMrI / bhAyalAro mAthAsaro gAMva rohosI magarA nIcaivaLI chai ta? nai sivaaNnnciinuuN'| 1 mahArikha rikhesvara / 2 sAcara mhaarikhro| 3 uttamarikha / 4 pdmsii| 5 sajana bhAyala / 1 sajana bhAyala padamasIro, vaDo rajapUta huvo / sajanarai cAMpA sIMdhalarI baira devar3I cAMpAnaM chor3a sajanarai gharai Aya paitthii| vAMsAthI cAMpo Ayo / sajana devar3I sUtAM Upara, tarai devar3IrI coTo nai churI sajanarI chAtI Upara mela gayo / savAre sajana vAMsa car3hanai Apar3iyo / mAhomAha lar3a muvA / dono hI amala khAyanai, sajana cAMpA loha kiyo, cAMpai sajana loha kiyo / beU muvA / devar3I bevAMho vAMsai vaLI / sivAMNa sajanarI gir3I chai| sajana, rAva sAtaLaro dohItaro' alAvadI pAtasAhatUM miLa sivAMNo lerAyo / 2 rAMNo rAvaLo sajanaro, rAva somaro dohItaro' / tiNa alAvadIna miLanai gar3ha liyo| pachai pAtasAhajI sivAMNo rAvaLAnUM hIja diyo / pachai vaLe pAtasAha rAvaLAnUM maariyo"| I bhAyaloMkA mukhya gA~va rohIsI pahAr3IkI nIcAImeM hai vahAM aura mAravAr3akI sivAnacI pttttiimeN| 2 cAMpA sIdhalIkI strI cA~pAko chor3a kara sajanake gharameM A ghusii| 3 pIchese cAMpA aayaa| 4 rakha gayA / 5 prAtaH sajanane usake pIche car3ha kara use pakar3a liyaa| 6 aphIma / 7 donoM mara gye| 8 devar3I donoMhIke pIche jala kara satI huii| 9 sivAnAmeM sajanakI gar3hI hai| 10 dohitaa| II rANA rAvaLA sajanakA veTA aura rAva somakA dohitaa| 12 jisane allAuddInase mila kara sivAnekA gar3ha liyA, jisako bAdameM bAdazAhane sivAne rAvaLe ko hI de diyA kintu pIche bAdazAhane rAvaLe ko maravA ddaalaa| noTa-yahAM sajana bhAyala se bhAyala rAjapUtoMkI vaMzAvalI dI gaI hai| nAmoMke pUrvakI saMkhyA, sajanake pIchekI vaMzAnukrama saMkhyA hai|
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164] muMhatA naiNasIrI khyAta 3 silAra raavlaaro'| 4 jaisiMgha silaarro| 5 vIko jysiNghro| 6 vIrama viikaaro| 7 ratano vormro| 8 bhujabaLa rtnaaro| 6 sAMkara bhujblro| 10 sAdULa saaNkrro| gAMva maur3I paTai / 11 saaNvlo| 12 deIdAsa / 11 sAMvatasI, saaduulro| 11 rAyasiMgha saaNduulro| 10 durago sAMkararo / revar3e kAma aayo| 11 jaito| 12 raamsiNgh| 12 raaysiNgh| 10 rAva vaNavIra sAMkararo rAva caMdraseNarai rAja sonigarA tharDa jhUviyA ta, kAMma aayo| .. 10 vairasala saaNkrro| dhuMgharoTa Upara jALoraro sAtha Ayo / taThe kAma praayo| 10 DUMgarasI saaNkrro| hai kalo bhujvlro| 10 goyNd| 11 tthaakursii| I silAra rAvaLe kA putra / 2 sivAneke pAsakA mavar3I gAMva sAMkarake beTe sAdulake . pttttmeN| 3 sAMkarakA beTA durgA ratavar3ekI lar3AI kAma aaayaa| 4 sAMkarakA beTA rAva bagavIra, rAva candrasenake rAjya-kAlameM jaba sonigarA cauhAnoMne thalaMDe gA~va para AkramaNa kiyA usameM kAma pA gyaa| 5 sAMkarakA beTA varasala, jAlorakI senA 'cUMgharoTa Upara car3ha bhAI taba kAma praayaa|
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11 khIMvo / 11 rAmasiMgha | muMhatA naiNasIrI khyAta 9 dalo bhujabaLaro / maur3I kAMma Ayo / 6 sikharo bhujabaLaro / jAlora kAMma Ayo / 11 pato sikharAro / AsakaraNa ugrasena mAriyo taThai kAMma Ayo / 11 mAno / 6 kAMdhaLa bhujabaLaro / [ 165 sUjo bhujabaLaro / 4 mAlo silAraro / mAlAnUM khoharAva (khoha) rai bhAI mAriyo / 5 amaro mAlAvata / mAlA sAthai mAriyo / 6 sAhura amarAro / 7 varasiMgha / jaitamAlotAMsUM ver3ha huI taThe mArAMNo / 8 goyaMda | mAdar3I sIrohIro sAtha jaitamAlotAM Upara prAyo ta kAMma Ayo / 1 ekhIMdo goyaMdaroM | jALoraro khAMna ghUMgharoTa Upara prAyo taThai kAMma Ayo / 10 jaiso khIMdAro / 11 kacaro jaisAro / arajiyAM vasai' / 12 kAMdhaLa kacarArau / arajiyAM' | 12 rAmasiMgha kacarAro | mUMThalI vasai 12 togo kacarAro / 12 paMcAiNa kcraaro| I AsakaraNane ugrasenako mArA vahAM sikharAkA beTA pattA bhI kAma A gayA / 2 mAlA silArakA beTA 1 mAlAko khoharA ( ? ) ke bhAIne mArA / 3 varasiMha, jaitamAlotoM se lar3AI huI vahAM mArA gayA / 4 goyaMda, mAdar3I meM sirohIkI senA jaitamAlotoM para car3ha kara grAI usameM kAma AyA / 5 goyaMdakA beTA khIMdA, jAlorakA khAna ghUMgharoTa para car3ha kara AyA usa lar3AI meM kAma AyA / 6 jaisAkA beTA kacarA arajiyA meM rahatA hai / 7 kacarAkA beTA kAMdhala arajiyANe gAMvameM rahatA hai / 8 rAmasiMha kacarekA veTA, mUMThalI gAMva rahatA hai /
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ 166 ] muMhatA naiNasIrI khyAta 12 jaso kcraaro| 12 ThAkura kcraaro| 12 megho kcraaro| 11 Udo jaisaaro| 12 keso| 11 sUjo jaisaaro| 12 nArAyaNa / 12 dUdo (dedo)| 11 jIvo jaisaaro| 12 raaysiNh| 11 Isara jaisaaro| 10 hemarAja khIMdAvata / gUr3hA Upara turaka AyA tmaaraaNnno'| 6 sakato goyNdro| 5 vIrama maalaaro| cUMgharoTa mAMhe bhAyAM mAriyo / 6 rAvata sobho / kuMDaLarai paMvArai cUMgharoTa mAriyo / 7 rAjadhara / rAvata sobhA sAtha kAma Ayo / 8 vaiNo raajdhrro| 6 ratano vainnaaro| cUMgharoTa paTai thii| muM0 nArAyaNarA beTA mAriyA thA tiNa vaira mAMhe karaNa pIthAvata mAriyo / rAjA bhIMva rANAvatanUM jALora, tada ratano jAlora disI jAi.. rahyo tho taTai karana jAya mAriyo / 10 DUMgarasI saM0 1680 sevaTai mAriyo / I khIMdekA beTA hemarAja, guDhe Upara turka car3ha kara pAye tava mArA gyaa| 2 pAlAke putra vIramako bhAiyoMne cUMgharoTa gA~vameM mAra diyaa| 3 rAvata sobhAko kuMDala gA~vake pa~vAroMne dhuMdharoTa gA~vameM maaraa| 4 rAjadhara apane pitA sobhAke sAtha kAma aayaa| 5 vairaNAkA beTA ratanA, jisake paTTemeM dhUMgharoTa gA~va thaa| muhaNota nArAyaNake veToMko isane mArA thA, usa varake badalemeM pIthAke putra karaNane isako mAra diyaa| rAjA bhIma rANAvatakA java jAlora .. para adhikAra thA,tava ratanA jAlorakI ora jA kara raha gayA to vahAM jA kara karaNane isako ... maaraa| 6 sevaTe rAjapUtoMne DUMgarasIko saM0 1680 meM maaraa|
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta [ 197 10 jaimala ratanAvatanUM muM0 suMdaradAsa mAriyo' / 11 amaro jaimlro| 11 dUdo jaimlro| 10 sikharo ratanAro / saM0 1682 brahAMnapura muvo| 10 amaro rtnaaro| timaraNIrI muhimameM corI kI tada rAjA gajasiMgha garadana marAyo / 4 sUjo silaarro| tiNaro baisaNo gAMva pIpaloNa / 5 kuMbho suujaaro| 6 vIrama kuMbhAro / vIrama cAMpA cahuvAMNarI baira saverI prAMNI tiNameM mAriyo / 7 nAtho viirmro| 8 rAjasI nAthAro / bhAyAM paro kAr3hiyo, tarai rAMNAre desameM gayo tho ta? mAriyo / .6 rAmadAsa raajsiiro| 10 mado raamdaasro| gAMva pIpaloNa' / 11 kisano 12 syaaNmsiNgh| 11 pato mdaaro| 12 jso| 12 urajana / 11 kamo mdaaro| 12 sivo| 12 maadho| I ratanAke putra jayamalako muhaNota sundaradAsane maaraa| 2 ratanekA beTA sikharA, saM0 1682meM burahAnapurameM mraa| 3 ratanekA beTA amarA, isane timaraNIkI muhimameM corI kara lI tava rAjA gajasiMhane isakI gardana kaTavA kara maravA diyaa| 4 silArakA beTA sUjA, isakA vaiThanA (jAgIra) pIpalUraNa gaaNvmeN| 5 kuMbhAkA beTA vIrama / vIrama cAMpA cauhAnakI vivAhita strIko le AyA jisameM mArA gyaa| 6 nAthekA beTA rAjasI, bhAiyoMne isako nikAla diyA, taba rANAke deza (mevAr3a) meM calA gayA, vahAM mArA gyaa| 7 rAmadAsakA beTA maddA, gA~va pIpalUNameM rahatA hai|
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ 198 ] muMhatA naiNasIrI khyAta 11 mAMno madAro / muM0 suMdaradAsa maariyo'| . 12 pAMco maanaaro| 7 vIso viirmro| 8 kelA vIsAro / rAva mAladero cAkara tho| mUMDUMthI pAcho . chAMDai nai jAora gayo tho| jAlora UparaM rAvajIrI phoja AI taThe proLa hAtho de lar3a muvo| 6 kamo kelagaro / mAhomAMhi mAriyo / . 8 devo dIsAro / veTA 3 kamai maariyaa| 6 sivo| 9 rAyasala / 9 viido| 9 rAmadAsa devAro / rA0 pato nagAvatarai kAma aAyo naadduul| 8 karana vIsAvata / 6 sUjo karaNaro / kamai mAriyo / 6 bhAgasa sktaaro| 7 meho bhaagsro| 8 rAmadAsa mehAro / rAva caMdraseNarA vikhA mAMhe gar3ha rhyo| .. rA0 dAsAjIro cAkara tho' / 6 sekho rAmAvata / 10 paravata sekhAro / gaira cAkara thako / ajamera deIdAsajIro .. cAkara thako kAma praayo| 1 maIkA veTA mAnA,muhaNota suMdaradAsane maaraa| 2 bIsAkA beTA kelnn| yaha rAva .. mAnadevatA vAyara thaa| muMhako chor3a kara yaha jAlora calA gayA thaa| jAlora para rAvajIkI phauja car3ha kara pAI taba vahAM paoNla meM hAya mAra kara (jUjha, kara) lar3a marA! 3 kelagakA vaTA kammA, jo parasparakI lar3AI meM mArA gyaa| 4 bItAkA beTA devA, isake tIna devIcI gammAne mAra diyaa| 5 deyAkA beTA rAmadAsa, nADolameM nAgAke beTe patAke liye kaammaayaa| 6 kAraNakA beTA gujA, jisako yanmane maaraa| 7 mehAkA beTA rAmadAsa, yaha . . sAdAmAjIkA sAra thaa| rAma candra nanake ApatakAlameM gar3hameM (rasaka) rahA thaa| . . nAkA beTA, phisIkA cAkAra nahIM hote hue bhI ajamera meM devIdAsajIkA cAkara. pAra nAma paayaa|
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta [ 166 11 viirm| . 6 sato rAMmAvata / 10 pItho, mIThoDai vsai| 6 kalo rAMmAvata / 10 sUro kalAvata / kalyANadAsa bhaakhrsiiyotrai'| 6 sAdULa rAMmAvata / bhAkarasI dAsAvatarai / 6 Udo rAmAvata / bALaka thako muvo / 3 mArU rAMNA raavlro| 4 vairasala maaruuro| 5 karaNa vairslro| 6 tribhaNo krnnro| 7 pUno tribhnnaaro| 8 vIso pUnAro / jALora kAma Ayo / hai devarAja viisaaro| 10 jaimala / 10 tejamAla / 11 puurau| 11 maaNno| 6 pAMco vIsAro / kalyANadAsajI sAthai kAma Ayo / 10 vairnno| 11 jogodAsa / 11 piitho| 11 aaso| 11 keso| ha ratano viisaaro| 6 dhano viisaaro| ___6 kuMbho vIsAro / ghAMNasecA jUjhiyA taThe kAma Ayo / 10 dduuNgrsii| * I sUrA kallekA veTA, bhAkharasIke veTe kalyANadAsake pAsa thaa| 2 sAdUla rAmadAsakA beTA, dAsAke beTe bhAkharasIke pAsa thaa| 3 rAmadAsakA beTA UdA, vacapanahImeM mara gyaa| 4 pUnAkA veTA vIsA, jAlorake yuddha meM kAma aayaa| 5 vIsAkA beTA pAMcA, kalyANadAsajIke sAtha kAma aayaa| 6 vIsAkA beTA kuMbhA, ghANasecA jUjha kara mare vahA~ kAma aayaa|
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200] muMhatA naiNasIrI khyAta 8 sivo pUnAvata / kuMDaLa bhAyale cUka kara mAriyo' / 8 Aso pUnAro / bhAyale cUka kara mAriyo / 8 cAMpo puunaaro| 6 sAMkara caaNpaaro| 10 narasiMgha / 11 raamsiNgh| 7 devo tribhrnnaaro| 7 jaso tribhnnaaro| 8 cohatha, kuMDaLa rhyo| 4 Apamala suuraaro| 5 vIso aapmlro| 6 sAMvatasI viisaaro| 7 bhado saaNvtsiiro| 8 vIko bhdaaro| 6 bhAramala vIkAvata / pAMcalai Upara phaujAM AI taThe kAma Ayo / 10 sUjo bhAramalota / bhAgavai rahai / 11 togo / 11 vijo| 11 kcro| 10 suratAMNa bhaarmlro| 11 kaaNno| 11 mehro| 11 jhaaNjho| 7 sekho saaNvtro| 8 ThAkura sekhaaro| tiNanUM udharaNa gahalota mAriyo / 6 vIsaLa ThAkuraro / dahiyAM mAriyo / 10 mAMno viislro| rAvaLe cAkara tho / brahAnapurameM muvo' / -suamnaveenawaravina 1 pUnArA beTA sivA, jisako kuMDalake bhAyaloMne dagA karake maaraa| 2 pUnAkA beTA mAtA, jisako bhAyaloMne dagA karake maaraa| 3 cohaya kuMDalameM jAphara rhaa|| + polAdA beTA bhAramala, pAnale gAMva para phaujeM car3ha kara pAI vahAM mArA gayA / 5 mekhAkA TATAra, utanI udharaNa gahalotane mArA / 6 nakurakA beTA vIsala, ise dahiyA rAjapUtoMne . mArA ! " yoganakA beTA mAnA, yaha nAyale cAkara thA aura burahAnapurameM mraa| . . .
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naNasIrI khyAta [ 201 11 DUMgara mAMnAro / rAghodAsa mahesota mAriyo bhaagnai'| 11 dudo maaNnaaro| 11 jso| 11 mahesa / 10 sahasamala viislro| 10 kalo viislro| 10 vIdo visaLaro / 10 ruupo| 8 tejasI sekhaaro| // iti bhAyalArI khyAta sampUrNam / likhataM panA // ___ I mAnAkA beTA DUMgara, ise mahezake beTe rAghodAsane bhAgave gA~vameM maaraa|
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasorI khyAta bAta cahuvAMNAM sonagarAMrI rAva lAkhagotarAMrI' 1 rAva lAkhaNanUM nADUla devI AsApurI tUThI' / nADUlaro rAja diyo / taraM devIsUM praraja kI, "mhAre ghor3A nahIM / " tarai devI kahyo - "phalAM dina sobatarA ghor3A chUTane cApathI zrApa zrAvasI / " parcha ghor3A 13000 DhaLane nADULa prAyA' / bAMsai ghor3AMrA dharaNI zrAyA; tara devI ghor3AMrA raMga pheriyA / pachai ve dekhane pAchA phiriyA" | 5 202 ] rAva lAkhaNarA veTA 2 vIsaLa lAkhaNaro / tiNarA hADotInUM chai / 2 grAsala lAkhaNaro / jiNa grAsala koTa karAyo / grAsila samudra mArai punya heta taLAva karAyo / 2 jojala lAkhaNaro / jiNa jojAvara vasAI' | 2 jaita lAkhaNaro | jiga jaitakoTa karAyo " | 1 valasohI / 3 mahiMdrarAva | 4 zrAvaNa / 5. jIMdarAva | 6 grAsarAva / nADUla sikAra ramato huto su vaDo dUTha rAjavI hRvo" / tiNanUM devI vIhAr3araNa lAgI, su zrAsarAva vIhai nahIM" ne vAMNa hiraNanUM sAMdhiyo to su vAhyo"; tarai devI khusI huI nai AsarAvanUM kahaNa lAgI - "tonUM hU 1 rAva lAkha ke vaMzaja sonagarA cauhAnoM kI bAta / 2 nADolakI devI AzApurI rAyalA para prasanna huI / 3 amuka dina jarmayatake ghor3e chUTa kara apane zrApa zrA jAyeMge / 4 phira 13000 ghor3e TUTa kara nADIla yA gaye | 5 ghor3oMka mAlika pIche zrAye to devIne caTake raMga badala diye | 6 ve loga dekha kara vApisa lauTa gaye / 7 bIsalakA beTA lAkhagNa, jisake vaMzaja hAtImeM hai| 8 lAkhAkA beTA grAsala, jisane nADola meM grAsalakoTa banavAyA aura puNvArtha samudra nAmakA talAva banavAyA / 9 lAkhakA beTA jIvana, jisane jojAvara nAmakA gA~va basAyA 10 kA beTA jaina, jisane jaMtakoTa banavAyA / 11 AmarAva var3A rAja huaa| yaha eka dina nADolameM zikAra malA thaa| 12 usakI devI usane navI paraMtu sarAva Dare nhiiN| 13 calAyA /
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasorI khyAta [ 203 tUThI ; tUM jAMNa su maaNg'|" tarai AsarAva devIro rUpa dekhanai jAMNiyo, "isar3I baira vhai to bhalI / " tarai devI kahyo-"tUM mhArai baira huya ghare rhi|" tarai vAcA chaLa AI / tarai kahyo-"atarI vAta hU~ pahalI kahU chU, koI monUM jAMNasI tarai hU~ parI jAIsa" yUM kahinai devo ghare AI / tiNarai peTa, kahai chai cyAra beTA huvA' 7 mAMgakarAva / 7 mokaLa / 7 pAlhaNa / 7 * * * huvA / 8 tiNaro beTo kelaNa huvo // 8 // 6 tiNare kItU vaDo rajapUta huvo| tada jALora paMvAra kuMtapALa dhaNI huto / nai sivANe piNa paMvAra vIranArAyaNa hu~to / nai kuMtapALarai pradhAna dahiyA hutA / tiNarai bheda kItU jALora liyo / sivAMNo hI liyo / 10 samarasI rAvaLa huvo| 11 arisIha samarasIro, jALora dhaNI huvo| 12 udaisIha arasIro jALora paatt| tiNa Upara saMvat 1268 mAha sudi 5 jalAladI suratAMNa jALora Upara Ayo huto su bhAgo', tiNa sAkharo dUho phUMdai kAMcar3aro kahyo'""suMdara sara asuraha daLe, jaLa pIyo vaiNeha / udai narayaMda kAr3hiyo, tasa nArI nayaNeha // 1 // " 13 jasavIra udysiiro| 14 karamasI jsviirro| . 15 rAvaLa cAcagade karamasIro / cAcagade sUMdhArai bhAkhare dehuro ___ I tere para maiM prasanna huI, terI icchA ho so mAMga le| 2 jAnA, vicAra kiyaa| 3 aisI patnI ho to ThIka / 4 tU merI patnI ho kara mere gharameM rh| 5 tava vacanabaddha ho gii| 6 koI mujhe pahacAna legA to maiM calI jaauuNgii| 7 kahA jAtA hai ki usake cAra beTe hue| 8 usake bheda batA denese kItUne jAlora aura sivAnA donoM le liye / 9 jisa para saM0 1268ke mAgha zu0 5ko sulatAna jalAluddIna jAlora para car3ha kara A gayA para hAra kara bhAga gyaa| 10 phUMde kAMcar3akA kahA huA usakI sAkSIkA yaha dohA hai /
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ 204 ] muMhatA naiNasIrI khyAta cAvaMDAjIro karAyo / saMmata 1312' / 16 sAMvatasI rAvaLa caacgdero| 16 caMdrarAvaLa sAMvatasI caacgdero| 2 rAva kAnar3ade sAMvatasIro, jALora dhaNI huvo / dasamoM sALagarAMma gokaLInAtha khaaNnno| saMmata 1368 jALorarai gar3harohai alopa huvo| 3 ka~varAMgura vIramade, pAtasAhatUM rAvaLa kAnar3ade vAMsa dina 3 vAja muvo| 2 mAlade mUMchALo sAMvatasoro veTo gar3haro hai / jALorarai rAvaLa kAMnar3ade bIja rAkhaNa vAstai kAr3hiyo / pachai pAtasAha rAvaLa kAMnar3ade vIramadenai mAranai gar3ha liyo / pachai mAlade ghaNA vigAr3a kiyA / phojAM vAMsai sivANe khAMna lAgo rahyo / pachai devI saiNI cAraNI dillI AI tarai mAlade hI devI sAthai dillI Ayo / pachai devI saiNI vimara mAMhai paiThI taThe mAlade hI vimara mAhai sAthai paiTho / prAgai vahuLI jogaNI" baiThI hutI tiNa AparA gaLAro kAMThalo 1 jar3Avaro mAladevU diyo / patara 1 lohIro bhara diyo' su mAlade piyo nahIM / jAMNiyo lohI chai / nai o amRta huto su thor3o so muMhaDai lagAyo tho su mUMche lAgo, tiNasU mUMcha vadhI, tiNathI mUMchALo mAlade kahAMNo / pachai kAnar3adejI hukama diyo, tarai 1 rAvala cAcagadevane tUMcA pahAr3a para saM0 1312meM cAmuMDAdevIkA maMdira banavAyA / (mAravAr3a rAjyake jAlora paraganemeM jasavaMtapurAke pahAr3ako suMdhA pahAr3a kahA jAtA hai, jisa para pahAr3a kATa kara yaha maMdira banavAyA gayA hai)| 2 rAva kAnhar3ade saM0 1368meM jAlora gar3haroheke samaya alopa ho gyaa| yaha dazavAM sAligrAma-gokulanAtha prasiddha huaa| (kAnar3ade var3A vIra huA / paM0 padmanAbha kavine jAlora aura sivAneke isa yuddha ke saMbaMdhau 'kAnhar3ade prabaMdha' nAmaka eka prasiddha kAvyakI racanA kI hai)| 3 rAvala kAnhar3adeke vAda kuMvarAguru vIramade vAdazAhate tIna dina lar3AI karake mara gyaa| 4 mAlade mUMchALe ko jAlorake gar3ha rohe parase kAnhar3adene apanA vaMza kAyama rakhaneke liye anyatra bheja diyaa| 5 phaujoMke pIche / sivAnekA khAna lagA rahA / 6 phira devI saiNIne guphAmeM praveza kiyA vahAM mAladeva bhI sAthameM . ghusa gyaa| 7 raktakA pAtra 1 bhara kara diyaa| 8 isase 'mUMchALA mAlade' kahA jAne lgaa|
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta [ 205 pAtasAhajIsU miLiyo / pAtasAha mAthai vIja par3I su mAlade jhaTakAtUM TALI' / pachai pAtasAha gar3ha cItor3a mAladenUM diyo / varasa 7 mAlade bhogaviyo / pachai mAlade cItor3a kALa prApta huvo| mAladerA beTA 33 jaiso| 3 kItapALa / 3 vaNavIra / 4 riNadhIra 5 kelaNa / 5 rAjadhara / 6 iNgo| 6 jaiso| 7 kAMna / 7 viiso| 7 debho / 7 rAyamala / 7 bhoja / 7 bhAramala / 7 nro| 7 nago / rAjadhara riNadhIraro AMka 5, saMvata 1482 rAva riNamalatUM lar3a muvau / 7 arar3akamala / 7 nAthu / 7 haradAsa / 6 khIMvo raajdhrro| 6 dUdo raajdhrro| 6 dlo| 6 bhiikho| 6 raagho| kelaNa riNadhIraro prAMka 5 / 6 karamacaMda vaDo dAtAra huvo / saM0 1476 rAva riNamalatUM lar3a muvo| 7 sAMvata krmcNdro| 7 jaisiMgha krmcNdro| 7 saMsAracaMda / 7 metho| I bAdazAhake Upara giratI huI bijalIko mAladene talavArake bhATakese dUra kara diyaa| 2 phira mAlade cittaur3ameM mRtyu prApta huaa| 3 raNadhIra jaisAkA bettaa| 4 raNadhIrakA beTA rAjadhara saM0 1482meM rAva rigamalase lar3a kara mara gayA /
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ : 206 ] muMhatA naiNasIrI khyAta 4 rAMNo vaNavIra | vaDo rajapUta huvo / jiNanUM kaMvara vIramade groLa pAtasAha kanai rAkhane grApa grAyo' / pache vIramade vAdAsira' grAyo nahIM tarai pAtasAharai togo dIvAMga tho tiNanUM kahyo - "rAMraNAnUM ber3I paharAvo / " pachai rAMNo togAnUM daragAha meM kaTArIsUM mArane ghor3e kA car3ha kusaLa prAyo / 5 lolo rAMNAro | jada rAva riNamala dhaNale rahai tada sonagarai nADUla paraNiyo / pache sonagarai cUka kiyo / rAva riNamala bairarI vesa kara sonagarI kAr3hiyo / pachai rAva riNamala sonagarA 140 nADUla mArane kuvA mAMhai nAMkhiyA" / pachai tiNa dAvai ghaNA sonagarA jaThai hutA taThai mAriyA' / eka lolo bhATiyAMrai mUMmAMraNa huto' / garabhasUM ugariyo huto / pachai rAva riNamalane bhATiyAM vaira bhAgo, rAva jesaLamera paraNIjaNa gayA hutA / pachai uThe rAvaLa nai rAva sikAra ramaNa gayA / taTha lolo sAthai varasa 12 DAvar3o thako huto' / ta nAharasUM dhako huvo / taThai aura sAtha sAro pAcho huvo" / lola choTIsI varachI thI su nAharanUM iNa chaLa vAhI, dAMta 4 caukairA pAr3anai gudar3ImeM ukasI" / tarai rAva raNamala ko"zro sonagaro hoya tisar3o chai / " taraM rAvaLa kahyo - "aura to sonagarA the soha'' mAriyA / zro eka DAvar3o nAMnAMNa 2 3 jisako kuMvara vIramade, vAdazAha ke pAsa apane badale meM jAmina rakha kara grApa calA grAyA / 2 kaula Upara 1 3 phira rANA, togA dIvAnako vAdazAhake darabArameM kaTArIse mAra kara aura jhaTapaTa apane ghor3e para car3ha sakuzala grA gayA / 4 java rAva rigamala gharaNalemeM rahatA thA tava nADolake sonagaroMke yahA~ vivAha kiyA thA / 5 rAva rigamalako, usakI patnI sonagarIne strIkA vepa pahanA kara nikAla diyaa| phira rAva rigamalane nADolake 140 sonagaroMko mAra kara kUemeM DAla diyA / 6 phira isa vairake vadale meM bahutase sonagaroMko jahAM ve the vahIM mAra diyA / 7 eka lolA bhATiyoM ke yahAM nanasAla meM raha gayA thA / 8 usa samaya garbha meM thA isaliye vaca gayA / 9 vahAM sAthameM vAraha varSakA lar3akA lolA bhI thA / 10 vahAM aura sAtha vAle saba pIche haTa gaye / II loleke pAsa eka choTI varachI thI jisase nAhara para isa prakAra prahAra kiyA ki nAharake caukeke cAroM dAMta ukhAr3atI huI guddI meM pAra ho gaI / 12 yaha sonagarA ho aisA pratIta hotA hai / 13 saca 1
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta [ 207 AdhAMna huto su vaciyo chai' / pachai rAva jesaLamerathA vidA huA, tarai lolAnUM rAvaLa kanAMtUM mAMganai sAthai le aayaa| pachai aTha prAMNanai rAva jodhArI beTo suMdara paraNAyanai sIMdhaLa nIMbAvatarI pAlI utAranai paTai dI / tadasUM jodhapuraro cAkara huvo / taThA pachai jodhapurarA dhaNiyAMrai bar3e bar3e kAme sonagarA AyA / 6 sato lolaaro| 7 khIMvo staaro| 8 riNadhIra khiiNvaaro| 6 akhairAja riNadhIraro / vaDo dAtAra, vaDo jUjhAra, vaDo AkhAr3asidha' / akhairAja sArIkhAM rajapUta thor3A husI / saMmata 1600 posa mAhai rAva mAlade sUra pAtasAhatUM sameLa ver3ha huI taThe kAma Ayo / rAva mAladero diyo pAlIro ptto| rAMNA udaisiMghanUM akhairAja beTI paraNAI hutI / eka vAra udaisiMghanUM vaNavIra jora dabAyo, tarai rAMNa udaisiMgha likha akhairAjanUM meliyo, kahyo--"mhArI madata krjo|" tarai akhairAja rA0 kUpo meharAjota, bhado, kAnho paMcAiNota, rA. jaiso bhairavadAsota aura hI ghaNo sAtha le mAravAr3aro, akhairAja uThai gayau / pachai gAMva mAholI ver3ha kii| ver3ha akhairAja jiitii| pachai udaisiMgha kuMbhaLamera baisAMNiyo / sonagarA akSarAja riNadhIrotaro paravAra10 mAnasiMgha akhairaajro| 10 bhAMNa akheraajro| 10 udaisiMgha akhairaajro| I yaha eka lar3akA apanI nanasAlameM garbhameM thA ataH baca gayA hai / 2 se| 3 phira yahAM lA kara rAva jodhAkI beTI suMdarako vyAha karake siMghala nIMvAvatase pAlI khosa kara usake nAma paTTA kara diyA / 4 jisake bAda sonagare jodhapurake rAjAoMke bar3e kAma pAye / 5 bahuta balavAna, raNakSetra meM apane sthAnase pIche pA~va nahIM dene vAlA, yuddha vizArada / 6 ldd'aaii| 7 vyAhI thii| 8 phira udayasiMhako kuMbhalamerameM pATa vitthaayaa|
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ 208 ] muMbatA neNatIrI myAna 10 bhojarAja anvraajro| 10 jaimala akheraajro| 10 ratanasI akheraajro| mAnasiMgha anve rAjaro AMka 10 tiNaro paravAra jodhapura mAha huto'| rAva caMdraneNara gar3haroha dharaNA hIr3A kiyA / maMmata 1621 caitra mAMhai / pachai saMgaraM jAya basiyo / pachai gaMgA pratApane kAMga par3iyo / mAnasiMgha saMmata 1632 hakadIrI ghATI ver3ha huI taTa mAMga Ayo / 11 jasavaMta mAnasiMgharo baDo dAtAra siradAra huyo / moTA lgaa| rAMNAjI kanAsUM bulAyana jasavaMtanUM pAlI paTaM dIvI / saMmata 1644 gAMva 27sU pAlI dIvI / parcha gAMva 30 paTa diyA / saM0 1665 ahamadAbAda mAha / jasavaMtajI gAMva devIkher3o pAlIrA paTAro tho su mAMgiyo tho, mu gAMva dhanarAja mAMgaLiyA tho; tarai kahyo-"iNarai vadaLe desyaaN|" tarai jasavaMtajI chAMDanai rAMNArai gayA, uTai muvA / 12 vIramade jsvNtro| 13 harIsiMgha viirmdero| 13 sAMvaLadAsa / 12 vAgha jsvNtro| 13 bhIMva vaaghro| 12 mAdhosiMha jsvNtro| 13 tejasiMha / 13 vihaariidaas| 13 kuslsiNh| 12 kesarasiMha jsvNtro| 12 bhAkharasI jsvNtro| 13 gokaLadAsa / . I thaa| 2 rAva candrasenake gar3haroheke samaya vahuta sevA kii| 3 vasA / 4 mAnasiMha samvat 1632 meM haldIghATIkI lar3AI huI vahAM kAma aayaa| 5 tava jasavaMta chor3a kara rANAke pAsa calA gayA aura vahIM marA /
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta [ 206 14 nAharakhAMna gokldaasro| * 15 sblo| 15 satrasALa / 12 rAmacaMda jsvNtro| 12 jaganAtha jasavaMtota / saMmata 1667 rAMNAjIraitUM Ayo, tarai siNagArI gAMva 12 sUM vasI nai dii| pachai saM0 1677 pAlIro paTau diyau tho| pachai saM0 1691 ka~vara amarasiMghajI sAthai gayo tarai pAlI utrii| 13 dalapata jaganAthota / 14 prthiiraaj| 13 bhojarAja jaganAthota / 12 syAMmasiMgha jasavaMtaro / saM0 1676 jodhapuraro gur3ho paTai tho| ___saM0 1697meM bhAdrAjaNaro paTo tho / varasa 1 rahyo / 13 sujANasiMgha / 13 jodha / 13 karana / 12 rAjasiMgha jasavaMtota / saM0 1666 rAMNAjIraitUM pAyo tarai kUDaNo gAMva 5sU paTai diyo / saM0 1672 pAlIro paTo sUrajamala chAMDiyo tarai diyo / pachai saM0 1677 pAlIro paTo utAranai jaganAthanUM diyo / pacha chAMDinai rAyasiMgha sIso diyArai rahyo / pachai saM0 1662 kachavAhai mAriyo / 13 mahAsiMgha rAjasiMghota / 13 jagatasiMgha sonehI paTai / ujeNa ghAve par3iyo' / dholapura kAMma aayo| 13 dUrajaNasiMgha / 13 sujANasiMgha / sonehI paTai / pUna mota muvo / 10 bhAMNa akhairAjaro / rANA udaisiMgharai vAsa tho'; pachai 1 jasavaMtakA veTA jagannAtha saM0 1667 rANAjIke pAsase mAravAr3a calo AyA tava bAraha gAMvoMke sAtha siNagArI gAMva vasImeM diyaa| ( vasI = eka prakArakI kara-mukta jaagiirii)| 2 kuMvara amarasiMhake sAtha cale jAneke kAraNa pAlI utAra dI gii| 3 saM0 1666 meM rANAjIke yahAMse calA AyA tava pA~ca gA~voMke sAtha kUDaNA paTTemeM diyA / 4 tava / 5 ujjaina meM Ahata huaa| 6 pUnAmeM apanI mauta mraa| 7 rANA udayasiMhake yahAM rahatA thaa|
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ 210] muMhatA naiNasIrI khyAta sahabAjakhAM kaMbo kuMbhaLamera Upara prAyo, tada bhAMNa kuMbhaLamera kAMma Ayo / moTo rAjAjI bhAMNarI veTI paraNiyo tho'|| 11 nArAiNadAsa bhAMNota / paihalI pAtasAhI cAkara tho / parcha / moTai rAjAjI bulAyanai bhAdrAjaNaro paTo saM0 1641 diyo| pachai saM 1645 sirohI Upara gayA tarai nArAiNadAsa rAva suratAMNa khavara melI', tiNa vAstai paTo chur3Ayo / pachai rAMNArai vasiyo / khor3aro paTo diyo / 12 sAMvatasI nArAiNadAsota / 13 bhIMva rAMNAjIrai kAma praayo| 13 urajaNa sAMvatasIro / 13 pratApa saaNvtsiiro| 13 sujAMNasiMgha sAMvatasIro / 12 sAtala naaraaynndaasot| saM0 1682 bhAdrAjaNa gAMva 21thI' paTai tho| saM0 1683 navasararo paTo gAMva 10 sUM diyo / saM0 1688 chaaNddiyo| 13 jaitasI sAtalota / saM0 1686 jodhapura Ayo / nIMbAvata sAthai sAtha dene desameM meliyo taTai kAma Ayo / 13 jaisiMgha sAtalota / 13 sUrasiMgha sAtalota / 13 kisanasiMgha sAtalota / 13 nAtho sAtalota / 12 catrabhuja nArAiNadAsota ! vaDo ThAkura huvo| pAtasAhI cAkara / pUravameM jAgIrI kI / pakhairIgar3ha paTai / 13 garIbadAsa catrabhujota / / 12 prathIrAja nArAiNadAsota / saM0 1678 ehanaLA paTai huto' / _I moTA rAjA udayasiMhane bhANakI veTIse vivAha kiyA thaa| 2 khavara bhejii| 3 khor3a gAMvakA paTTA kara diyaa| 4 se, ke sAtha / 5 nIMvAvatake sAtha senA de kara dezameM bhejA thA, vahAM kAma A gyaa| 6 nArAyaNadAsakA veTA caturbhuja var3A ThAkura huaa| vAdazAhI cAkara, pUrva ( uttara pradeza ) meM jAgIrI bhogii| pakharIgar3ha ( khairIgar3ha ? ) paTTemeM thaa| 7 saM0 1678 meM ahnalA gAMva paTTemeM thaa|
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ - muMhatA naiNasIrI khyAta pachai saM0 1688 kuMDaNo gAMva paTai huto / 13 rAmasiMgha / 12 mAlade nArAiNadAsota | 11 kesodAsa bhAMgota / 12 mAdhavadAsa kesavadAsota / vaDo rajapUta / saM0 1684 bhavarAMNI paTai thI gAMva 10' | pachai muM0 jaimalasUM paMvAra jaise khAMnAjaMgI, mAdhodAsaro cAkara muM0 jaimala mAriyo, tarai uThAsUM chAr3iyo / saM0 1700 vaLa zrIjI vasiyo" / gUMdavaca par3heM, rekha ru0 16000 ) rI ' / saM0 1714 rA vaisAkhameM ujeraNa kAMma Ayo / 13 mukuMdadAsanaM galaNiyo paTai / rekha ru0 16000 ) " / 13 harisiMgha / 11 kalyAMNadAsa bhAMNota / 10 udaisiMgha akhairAjota / [ 211 11 sUrajamala saM0 1657 pAlIro paTo sakatasiMgha bheLo huto' / saM0 1665 sakatasiMgha muvo tarai devIdAsa bheLI dI' / pachai saM0 1671 chAMDiyo | rAMgArai vasiyo' / saM0 1673 vaLa vasiyo' | gAMva 7 navasaro paTai" / palai saM0 1674 dechU gAMva 6 sUM paTai 1 12 devIdAsanUM grAdhI pAlI hutI / 12 vaNavIra saM0 1677 bhaMvarI gAMva 2 paTai / 2 mAdhodAsakA cAkara thI jisase jaimalane 3 saM0 1700 meM punaH 16000 ) kI rekhakA I saM0 1684meM 10 gAMvoMke sAtha bhavarANI gAMva paTTemeM thA / pa~vAra jaisA jisake sAtha muMhatA jaimalakI grApasI lar3AI ( zatrutA usako mAra diyA, tava mAdhodAsa jAgIra chor3a kara calA AyA / zrI jIke ( mahArAjA jasavaMtasiMha ke ) pAsa thAkara rahA / 4 ru0 gUMdoja paTTemeM diyaa| 5 mukaMdadAsako ru0 16000) kI rekhakA galagiyA gAMva paTTe meM diyA / 6 saM0 1657 meM sUrajamalako sakartA siMhake zAmila pAlIkA paTTA thA / 7 saM0 1665 meM sakatasiMha mara gayA taba devIdAsake zAmila kara dI / 8 rANAke yahAM yA kara raha gayA / 9 saM0 1673 meM puna: yahAM ( mAravAr3a meM ) A kara raha gayA / 10 sAta gAMvoMke sAtha navasarA gAMva paTTe meM diyA / )
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ 212 ] muMhatA naiNasIrI khyAta 11 sakatasiMgha udaisighota / zrAdhI pAlI sUrajamala bheLI paTa hutI / saM0 1662 muvo / 12 mukaMdadAsa, dhIMgAMNo so saM0 1685 bhAdrAjagaro, dAMmaNa jAlora paTai / 10 bhojarAja akhairAjota rA0 kUMpA ma~harAjotaraM vAsa huto / pachai kUMpAjIrai sAthai kAMma Ayo' ! 11 siMgha / 12 jasavaMta, rA0 dalapata rAjasiMghotarai vAsa huto / pache bhaTanera rAkhiyo huto / pachai bhaTanera pAtasAhI phaujAM gheriyo huto taThe kAma Ayo / 10 jaimala akhairAjota / vIkAnera vAsa / vApa, gAMva riNI nijIka paTai' ! 11 acaLadAsa / 12 kesodAsa jATavai mAriyo / 12 prAgadAsa | 12 vaLabhadra / 12 anirudha / 13 jUMjhArasiMgha | 11 sAraMgade jaimalaro / 12 naraharadAsa / 10 ratanasI akhairAjaro / 11 kAnha / 12 rAMma rAva, jasavaMta mAnasiMghotarai vAsa / 12 amaro kAnhAvata / vAta sonagarAMrI cauvosa sAkha cahuvAMNAMrI / tiNa mAMhai eka sAkha sonagarA I mukaMdadAsa bar3A javaradasta, saM0 1685 bhAdrAjuna aura jAlorakA dAmaraNa paTTe meM 1 2 akhairAjakA veTA bhojarAja, mahArAjake beTe rAva kUMpAke yahAM rahatA thA aura kuMpA ke sAtha kAma grAyA 1 3 jasavaMta rAyasiMha ke veTe rAva dalapatake yahAM jA kara rhaathaa| pIche usako bhaTanera rakhA thA / vAdazAhI phaujoMne jaba bhaTanerako gherA thA taba vahAM kAma zrAyA / 4 prakhaMrAjakA beTA jaimala, jisakA nivAsa bIkAnera, riNI gAMvake pAsa vApa gA~va paTTemeM thA /
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta [213 jALorarA dhaNI / iNa paMvArAMnUM mAranai jALora liyo| rAvaLa kAnar3ade sAMvatasIro jALora dhaNI huvo| vaDo mahArAjA huvo / gokuLInAtha zrIThAkurajIro avatAra huvo' / su alAvadI pAtasAha gujarAta Upara Ayo / gujarAtaro ghaNo loga kaida kiyo / soraTha mAhai devaro pATaNa chai / taThe somaiyo mahAdeva jotaliMga tho su upAinai pAlA' cAMbAM mAhai bAMdhanai gADai mAMhI ghAtiyo su mahAdeva Thor3athI' khisai nahIM, tarai pAtasAha AraMbharAMma haThI par3iyo' / pAMca sau jor3I baLadArI gADI bailai rukhI karanai jotI / mahAdevarA liMga mAMhaithI Aga bhabhaka-bhabhaka nIsarai chai su pAMcasai sikA pAMNItUM liMganUM chAMTatA jAya chai" / baLada jUpai chai tikai maratA jAya chai / mahAdeva ghaNo hI karAmAta karai chai; piNa devAM UparalA dAMNava'", su itarai haThasU kosa 1 rojInA mahAdeva somaiyo nITha khisai chai" / su yUM pAtasAha liyAM jALorarai gAMva sakarAMNai Dero huvo' / mahAdevarai kistarI vAta sArI kAnar3adejI suNI chai" / vAta siMghAvalokinI eka bAMbhaNa tApasa koI eka gaMgAjItUM kAvar3a eka gaMgodakarI prAMNanai somaiyai liMga Upara caaddh'e| yUM karatAM uNa bAMbhaNanUM kAvar3A I rAvaLa kAnar3ade zrI ThAkurajI gokulanAthajIkA avatAra huaa| 2 bAdazAha allAuddIna gujarAta para car3ha kara aayaa| 3 saurASTra meM devaro pATaNa zahara hai / ( 'devaro pATaNa' arthAt 'deva paTTana', somanAtha paTTana, prabhAsa paTTana, ziva paTTana, Adi nAmoMke sAtha 'deva paTTana' nAma bhI isa nagarakA vikhyAta hai|) 4 somnaath| 5 jyotiliMga / 6 uThA kara 1 7 gIlA / 8 camar3A / 9 ddaalaa,rkhaa| 10 sthAnase / II taba apane nizcaya para dRr3ha bAdazAhane bhI haTha pakar3a lii| 12 vahalIke rUpameM banA kara pA~casau bailoMkI jor3iye gAr3ImeM jotii| 13 nikalatI hai| 14 ataH pAMcasau sabake zivaliMgako pAnIse chir3akate jAte haiN| 15 jo baila gAr3ImeM jutate haiM ve marate jAte haiN| 16 paraMtu devoMke Uparake dAnava / 17 so itane haTase bhI nitya eka kosa somanAtha mahAdeva bar3I muzkilase Age khisakate haiN| 18 so isa prakAra lAte hue bAdazAhakA DerA jAlora paraganeke gAMva sakarAnemeM huaa| 19 kAnar3adejIne-mahAdevajIkI aApattikI saba vAta sunI hai| 20 isase pUrva, isase saMbadhita ghaTI ghaTanAkI eka bAta, siMhAvalokana / 21 kA~vara / 22 lAkara /
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ 214 ] muMhatA naiNasIrI khyAta cAr3hatAM vAra 6 huI; ju soraMbhajIrai ghATathI gaMgodaka prAMNanai devarai pATaNa somaiyai Upara cADai', su sAtamI vAra gaMgodaka kAvar3a bharI nai ANato huto su kiNaheka sahara vaTAu thako' kiNahekarai cauMtarai' utariyo huto su uNarI baira kiNIheka jiMdAsU hAlatI hutI, su vA sAsatI' jiMdArai jAtI ; su uNa dina uNaro mAMTI kaThaka hALI' huto su ghare Ayo, su tiNa dina jiMdArai mor3ero jAMNI Ayo'", tarai jido uraNasaM rIsAMNo', uraNa nair3I nAvaNa dai", tarai uNa kahyo"aAja mhArai mAMTI ghare prAyo, tiNahUM Aja mor3erI paaii|" tarai jiMde kahyo-"tonUM mAMTIro itaro' pyAra chai to tUM ghare jAya / thAro prema thArA mAMTIsUM kr|" tarai iNa kahyo--"monUM the kiNahI sUla zrAvaNa do|" tarai jiMdai kahyo- "thArA mAMTIro mAtho vADhanai monUM prAMNa dai to tonUM zrAvaNa duuN|" tarai iNa kahyo-"monUM kyUheka hathiyAra do, jyUM hU~ mAtho vAr3ha laauuN"|" tarai jiMdArai churo 1 moTo cho su jiMdai diyo / iNa sAcAMNI mAMTI sUtAro mAtho vADhanai jiMdAyU~ AMNa diyo / tarai jidai mAtho dekhanai kahyo-"phiTa rAMDa ! thAro kALo muMhar3o; hUM to thAro mana jovato tho; tUM rAMDa isar3A kAma karai' ?' tarai rAMDana durakArI / tarai pAchI pAI ; prAyanai vAMbhaNa bAraNe sUto huto .. tiNarA lUgar3A' mAhai churo nAMkhiyo; nai vAMbhaNa sUtA thakAraiI uThAro lohI" lgaayo| lUgar3A par3iyA hutA tyAM Upara lohIrA chAMTA nAMkhiyA; pachai ghara mAhai paisa kUkavo kiyo, ju mhAro mAMTI cora mAriyo I sauroM ghATase gaMgodaka lA kara devapaTTanameM somanAtha para car3hAve / 2 lAtA thaa| 3 pathikake ruupmeN| 4 cabUtare pr| 5 ptnii| 6 kisI eka vyabhicArIse anucita saMbaMdha thaa| 7 nirNtr| 8 pti| 9 khetIke kAmameM naukara, hala calAne vaalaa| 10 so usa dina jArake pAsa derase jAnA huyA / II taba jAra usase nArAja ho gyaa| 12 usako pAsa nahIM Ane de| 13 jisase Aja derIse paaii| 14 itnaa| 15 mujhe tuma kisI prakAra pAne do| 16 taba jinAkArane kahA--'tere patikA sira kATa kara mujhe lA kara de to maiM tujhe pAne duuN'| 17 jisase maiM sira kATa kara laauuN| 18 isane sacamuca hI sote hue apane patikA sira kATa kara jideko lA kara de diyaa| 19 rAMDa ! tU aisA kAma karatI haiM ? 20 taba rAMDako dhikkAra karake nikAla diyaa| 21 kpdd'e| 22 rakta / 23 pIche gharameM ghusa kara jorase rone lgii|
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ - muMhatA naiNasIrI khyAta [215 jAya chai / kUkavo huvo / sako loka hAbo suNanai Ayo' / rAvaLA cokIdAra talAra piNa AyA / paga joyA / tarai cokIdArai jovataijovatai ao kAvar3a vALo bAMbhaNa lAdho / pro nicita sUto huto| iNe lohIrA chAMTA dIThA', tarai uNanUM jhAliyo / pachai gudar3I mAhai churI nIsarI / tyAM vaLe gAr3ho jhAliyo / talAra jAya rAjAnUM gudarAyo' / iNa isar3o kAma kiyo, kAsU sajhAro hukama huvai chaideg ? tarai rAjA kahyo-"iNarA hAtha donUM vaaddh'o|" uNa bAMbharaNanUM na kyUM uNai pUchiyo, na kyUM iNa kahyo / cokIdArai hAtha vAr3hiyA" / bho to va? vA kAvar3a lenai hAliyo / iNanUM mahAdeva Upara brahmateja car3hiyo" / mana mAhai vicAraNa lAgo, "maiM iNa bhAMta sevA kI, mahAdeva pro phaLa diyo / hamarakai'' deharA mAMhai kAvaDarai misa jAUM / jAyanai Upara eka bhATo nAkhU" / pIDI bhAMjU" / " su somaiyArai dehurai nijIka Ayo" / tyAM mahAdeva pailI pUjArAnUM kahyo--"phalAMNiyo bAMbhaNa krodha bhariyo Avai chai" the mAMhi mata AvaNa do / " titarai o Ayo / uNe varajiyo, tarai uNa bAMbhaNa mahAdevarA pUjArAnUM kahyo-"monUM kyUM varajo cho?" tarai kahyo-"mahAdevajI varajiyo cha / " tarai uNa kahyo-"the mahAdevanUM pUcho, isar3I sevA karatAM mhArA hAtha kyUM bar3hAyA ?" tarai mahAdeva kahAyo--"pailai bhava tUM rajapUta tho, ___I sabhI loga hallA suna karake Aye / 2 rAjyake caukIdAra aura kotavAla bhI aaye| 3 khoja dekhe| 4 taba caukIdAroMko khoja karate-karate yaha kAvara vAlA brAhmaNa milaa| 5 inhoMne khUna ke chIMTe dekhe| 6 taba usako pkdd'aa| 7 phira usakI gudar3ImeM churI mila gii| 8 unhoMne phira use majabUta pkdd'aa| 9 kotavAlane jA kara rAjAse arja kii| 10 isane aisA kAma kiyA hai, kisa daMDakI AjJA hotI hai ? II caukIdAroMne hAtha kATa liye| 12 yaha to phira usa kAvarako le kara cala diyaa| 13 mahAdeva para brahmakopa cddh'aa| 14 isa bAra / 1 5 patthara paTaka duuN| 16 zivaliMgako tor3a dUM / 17 so vaha somanAthake maMdirake nikaTa pAyA / ( paMdrahavIM zatIke Asa pAsa somanAtha mahAdevako 'somaIyA mahAdeva' kahA jAtA thaa|-"taahraaN desa mAMhi somaIu asapati lIdhai jAi", "gujarAti soraTha somaIyA vAhari visav vItUM" de0-kavi padmanAbha kRta 'kAnhar3ade prabaMdha' prathama khaNDa / 'somaIyA' zabda 'somanAtha' kA apabhraMza rUpa hai / ) 18 amuka brAhmaNa krodhase bharA huA A rahA hai| 19 itanemeM yaha paayaa| 20 unhoMne use maMdirameM jAnese rokaa| 21 mujhe kyoM rokate ho ? 22 aisI sevA karate rahane para bhI mere hAtha kyoM kaTavAye ? 23 pUrva janmameM tU rAjapUta thaa|
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ 216 ] muMhatA naiNasIrI khyAta nai jiNaro gaLo vAr3hiyo sU hI rajapUta tho; donUM the goThiyA thaa| kiNIheka dina the eka chALI mArI / tarai uNa chALIrA kAna teM hAthasU sAhyA nai gaLe churI uNa dIdhI / su vA chALI marane vA vaira huI, nai po thAro goThiyo uNaro mAMTI huvo, su uNa vaira mAMgiyo', su ... uNaro gaLo vAr3hiyo, ne yUM uNaroM kAna jhAliyA thA su thArA hAtha . var3hAyA / mhAro kiso dosa ?" tohI uNa vAMbhagaro mahAdeva Upara . kopa miTiyo nahIM / pachai phiranaiM kAsI gyo| uThe sinAMna gaMgAjImeM . karanai kAsI karota leNa lAgo / tarai karavatarai daiNahArai kahyo"kAMsUM mAMgai chai ?" tarai kahyo-"aThAro mAMgiyo lAbhe cha ?" tarai iNa kahyo-"mAMgiyo lAbhai chai, to hU~ tiko avatAra pAUM, jiko somaiyA mahAdevarA liMganai upADanai aAlA cAMvA mAMhe baaNdhuuN|" tarai pAkhatI sagaLA mANasa UbhA thA, tikAM kahyo'-"phiTa ! phiTa !! kAsI karavata lenai isar3o kAMsU mAMgai chai ?" tarai kahyo-"kyUM phera vicAranai mAMga' / " tarai iNa kahyo-- "eka mhAro AdhA bar3aro tikAMhU~ tyAM somaiyA mahAdevanUM vAMdhyAnUM chor3Avai / iNa yUM kahe karavata lIdhI" / su prAdhA dhar3aro alAvadI pAtasAha huvo / AdhA .. dhar3aro rAvaLa kAnar3ade huvo sonagaro / vAta pAtasAharo Dero sakarAMNa jALorarai gAMva jALorasU kosa / huvo| A khavara kAnar3adeneM huI, "ju mahAdeva somaiyAnaM vAMdhanai pAtasAha . ____ I tuma donoM mitra the| 2 kisI dina tumane eka bakarIko mArA thaa| 3 pakar3e rhaa| 4 so usane apane vairakA badalA maaNgaa| 5 isaliye usakA galA kATA gayA aura teMne usake kAna pakar3e the, isalie tere hAtha kATe gaye / 6 kyA mAMgatA. hai ? 7 yahAMkA mAMgA hupA (kyA agale janmameM) milatA hai ? 8 to maiM jo janma pAUM, usameM somanAtha mahAdevake liMgako uThA karake gIle (kacce) camar3emeM vAMrcha / 9 tava pAsameM, jo sava manuSya khar3e the, ... unhoMne kahA ki kAzImeM karavata le kara aisA kyA mAMgatA hai ? 10 kucha phira vicAra karake maaNg| II tava isane kahA-"mere isa Ave dhar3ake dvArA eka aisA vyakti utpanna ho jo . usa prakAra baMdhe hue mahAdevako chur3A de| 12 isane yoM kaha karake karavata lelii| 13 so . . usake Adhe dhar3akA alAuddIna vAdazAha huA aura Adhe ghar3akA rAvaLa kAnhar3ade sonagarA huaa|
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta [217 sakarAMNai Aya utariyo; tarai pAtasAha kanai kAMdhaLa Aleco rajapUta 4 bIjA bheLA meliyaa'| the pAtasAhajInUM jAya kahanai Avo-"ju atarA hiMdusthAMna mAra baMdakara mahAdeva somaiyo bAMdhanai mhArai gar3ha nijIka mhArai gAMva utariyA su bhalI na kI / monUM rajapUta na jAMriNayo" tarai jhai jALorathI cAliyA, lasakara gyaa| Agai pAtasAharai pradhAna sIhapAtaLo bhANeja chai su I pradhAMna chai| tiNarai Derai kanai Dero kiyo / sIhapAtaLAtUM au miliyaa| kAnar3ade kahiyA tAsu samAcAra iNa sIhapAtaLAnUM kahyA / sIhapAtaLe kahyo--"pAtasAhajI thAMharo vigAr3iyo vayUM na chai'; a suratAMNa subhiyAMNa chai / iNAMnUM ko isar3I vAta kahADai chai' ?" tarai iNa kahyo-"su to kAnar3adejI jAMNa / the nicaMta kaho / nai kAMdhaLanUM, bIjA rajapUtAMnUM dekhanai sIhapAtaLo ghaNo khusI huvo| pachai pAtasAhajI kanai sIhapAtaLo gayo, kAnar3ade kahAr3iyo su kahyo / nai sIhapAtaLau pAtasAhajInUM kahyo"kAMnar3adero rajapUta kAMdhaLa dekhaNa sarIkho ch|" tarai pAtasAhajI khyo"bulaavo|" tarai sIhapAtaLe kahyo-" aonAr3a chai, koI khUna karasI / kAnar3ade chUTI bIjAnUM juhAra na karai chai1 / jai pAtasAha uNarA khUna mApha karai to hajaratarI hajUra bulaauuN|" tarai sIhapAtaLe pAtasAhajIro kavala lenai kAMdhaLanUM pAtasAhajIrI hajUra bulAyo / hajUra Ayo / ekaNa tarapha Ubho rAkhiyo / tarai pAtasAha kahaNa lAgo-"kAMnar3ade to mhAMnUM sAMmo DAkara dikhAvai chai", nai pAtasAhanUM ____ I taba bAdazAhake pAsa cAra anya rAjapUtoMke sAtha kAMdhala aAlecAko bhejaa| 2 Apa itane hindusthAna ( hinduoM ) ko mAra kara aura kaida kara, somanAtha mahAdevako bA~dha kara ke mere gar3hake nikaTa mere hI gAMvameM Akara Thahare, yaha acchA nahIM kiyaa| 3 tava ye jAlorase cala kara bAdazAhakI senAkA jahAM par3Ava thA vahAM gaye / 4 aAge vAdazAhakA bhAnajA sIhapAtalA hai, jo usakA pradhAna bhI hai| 5 usake Dereke pAsa DerA ddaalaa| 6 kAnhar3adene jo samAcAra kahe the so unhoMne sIhapAtalAse khe| 7 bAdazAhane tumhArA vigAr3A to kucha nahIM hai| 8 ye sultAna zubhAzubha cAhe jo karane vAle haiN| 9 inako koI kyA ainI bAta kahalAtA hai ? 10 ye bahuta hI jorAvara haiM, koI khUna kara deNge| II kAnhar3adeke atirikta kisIko juhAra nahIM karate haiM / 12 kaula, vcn| 13 khar3A rakhA / 14 kAnhar3ade mujhe ulaTA Dara dikhAtA hai|
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ 21 ] muMhatA naiNasIrI khyAta , 8 talAka chai ju vIca gar3ha mela', vigara liyAM yUMhI zrAgho na jAya; su hUM jAto huto su kAMnar3ade vAta kahAr3e chai to hU~ vigara jALora liyAM hamaiM hUM zrAgho na jAUM, monUM talAka chai / " titaraM eka sAMvaLI" bhaMvatI-bhavatI pAtasAha vaiTho tho taThe Upara grAI, tirai pAtasAha prApa tukArI dI su lAgo / sAMvaLI par3arA lAgI supAtasAha pAkhatIrA" tIraMdAjAMnUM hukama kiyo, ju par3araNa na pAvai / su tIraMdAjAM kavAMNAM saMbhAI, tIra calAvaraNA mAMDiyA', su tIrAM karanai sAMvaLI par3aNa na pAvai / tarai kAMdhaLa boliyo - "ju grA tIraMdAjI monUM dikhAIjai chai / " su bhaiMso 1 sAhulo jiNarA soMga pUMcha tAMI huvai', tiNa Upara pakhAla 1 pAMNIrI hutI su nair3o Ayo" / taraM kAMdhaLa bhaiMsAre bhaTakArI dI su sIMga var3ha, pakhAla var3hane bhaiMsArA doya TUka kiyA" / taravAra dharatI jAtI rahI / titarai " grA sAMvaLI par3I su bhaiMsArA lohI mAMhai nai pakhAlarA pAMNI mAMhai sAMvaLI vahI gaI / tarai kAMdhaLa savaNa vicAriyo' - pAtasAharo kaTaka mhAM Age yUM vaha jAsI" tarai tIraMdAjai kavAMNAMrI mUTha kAMdhaLa sAMmI karI / tarai sIhapAtaLo vicai prAyo / kahyo--"maiM to hajaratasUM pailI graraja kI thI" tarai vAM tIraMdAjAMnUM manai kiyA / pachai kAMdhaLa uThAsUM vArai prAyanai jiNa gADA Upara mahAdevajI thA ta prAyo nai kahyo - "pAMgI to vigara piyai sara nahIM nai dhAMna rAja chUTAM khaasaaN'|" uThai zrAvAta kahinai gar3hanUM vaLiyA " / pAtasAharI hajUra gramarAva mamUsAha mIra gAbharUsUM, harasarI khuTaka chai nai guragAvyAM pagAM uThAMNatI tIjai bhAInUM prApar3iyo tho, sugrA ghaNI vAta chai 1 12 3 4 17 18 chor3a kara 2 grAge, dUra 1 3 cIla pakSI / 4 tIra / 5 pAsa vAle 1 6 yaha girane na pAye / 7 tIra calAne zurU kiye / 8 so tIroMke satata calate rahanese cIla nIce nahIM gira rahI hai / 9 eka sAhUlA bhaiMsA jisake sIMga pUMcha taka hote haiN| 10 vaha nikaTa grAyA | II tava kAMvalane talavArase aisA jhaTakA mArA jisane sIMga aura pakhAla kATa karake bhaiMse ke do Tukar3e kara diye / 12 itane meM / 13 vaha gaI / 14 tava kA~ghalane zakuna vicAre | 15 vAdazAhakI senA hamAre grAge isa prakAra vaha jAyagI / 16 pAnI piye vinA to calegA nahIM paraMtu granna grApake chUTa jAne para hI khAUMgA / 17 gar3hakI ora loTe | 18 bAdazAha ke daravArameM mammUzAha aura mIragAbharU ye do umarAva the, jinake sAtha eka to haramakI nArAjagI thI, dUsarA pairoMkI jUtiyAM uThavAI jAtI thIM, aura bhAIko pakar3a rakhA thA, yaha var3I grApattijanaka bAta unake liye thI / tIsarA unake
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta [ 216 su 1 pacIsa hajAra ghor3ArA dhaNI dilagIra thakA baiThA thA, suvAta yUM suNI, tarai bahU car3hane paiMDA mAMhai kAMdhaLanUM miLiyA / kahyo - " mhe sIla kola kiyA / mhe rAtIvAho vasAM eka taraphasU the zrAjo / " 1 9 thAMrA kAMmanUM chAM, thAM bheLA chAM" / " desAM / kahyo -- "eka taraphasUM mhe yUM kahinai sIkha kIvI / kAMnar3adejI kanaiM prAyanai soha vAta kahI" / parcha bIjeM dina sAtha sArohI bheLo karane rAtIvAho diyo ? / eka tarapha maMmUsAha nai mIragAbharU prAparo sAtha lene prAyA ne eka taraphasaM kAMdejI phauja AI / rAtIvAho diyo / taThai pAtasAhI loka ghaNo kAMma Ayo / pAtasAha nIsariyo", phauja bhAgI / kahai chai - kAMnar3a dejIre sAtha ghaNI pAtasAhI phaujAMnaM gheciyAM, sAtha mAratA gayA / pAtasAhanai bhAMjane kAMnar3ajI somaiyA kanai zrAyA " / mahAdevajIrI pIMDI hAtha ghAtane upAr3iyA su turata upar3iyA su mahAdevajIro liMga sakarAMNai thApiyo / Upara dehuro karAyo / kAMnar3adejI hindusthAMnarI bar3I marajAda rAkhI" / mamUMsAha mIragabharU rAvaLa kAMnar3adejI kanai rahyA / ThAkurAI sArU ghaNo rojagAra diyo / piNa pAtasAhIrA raihaNahArA su gAyAM mArai, su hiMdavAMrai khaTAvai nahIM / tarai rAvaLajI kahyo" iNAMnUM kiraNaheka vAta kara sIkha deNI 14; tarai kyUMheka ko"iNAMrai dhArU vArU pAtriyAM che su mAMgo, su desI nahIM; tarai pai parA jAsI / tiNa Upara rAvaLajI doya mAMNasa meliyA nai 1 5 I taba donoM bhAI savAra ho mArgameM kAMdhalase mile| 2 hama tumhAre kAma meM madadagAra haiM, tumhAre zAmila haiM / 3 kola vacana kiye| 4 hama rAtri yAkramaNa kareMge / 5 isa prakAra kaha kara ravAnA hue / 6 kAnhar3adejI ke pAsa zrAkara saba bAta kahI / 7 phira dUsare dina sabhI sainikoM ko ikaTThA karake rAtri yAkramaNa kiyA / 8 bAdazAha bhAga kara nikala gayA / 9 kahA jAtA hai ki kAnhar3adekI senA bhAgatI huI bAdazAhI senAkA pIchA karatI huI mAratI gaI / 10 bAdazAhI senAkA nAza karake kAnhar3adejI somanAthake pAsa grAye / II mahAdevajIkI piDIko hAtha DAla karake uThAyA to vaha turaMta uTha gaI aura usako sakarA meM ho sthApita kara diyA / 12 kAnhar3adejIne hindusthAnakI maryAdA ( pratiSThA ) rakha lI / 13 paraMtu (go-bhakSaka musalamAna) vAdazAhata meM rahane vAle, ataH govadha karate haiM so hindugroMko yaha sahana nahIM hotA / 14 inako kisI bAta ke misa yahA~ se nikAla denA / IS ta kisI ekane kahA ki inake pAsa dhArU aura vArU nAmaka do vezyAe~ haiM, unheM gAMgI jAMya; ye deMge nahIM, taba apane Apa cale jAyeMge /
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ 220 ] muMhatA naiNasIrI khyAta - pAtariyAM maMgAI' / tarai yAM kahyo -- "mahAdevajIro dehuro rAvaLIjI maMDAyo su pUro huto tada mhe rAvaLajInUM grApai pesa karatA / piraMga rAvaLIjI mhAM kanA pAtryAM maMgAI su mhAMnUM sIkha devaNI tevar3I / " 5 chAMDiyA / pache rAjA hamIrade cahuvAMNarai gayA / tarai hamIrade gharago AdarabhAva kiyo / pachai hamIrade Upara iNa vAstai pAtasAha pralAvadIna prAyo / vaNA dina gar3harohai rahyo / pache saMmata 1352 zrAvaNa vadi 5 hamIradejI kAMma AyA / pache kitareka dina pAtasAhajIra paMjupAyaka tho su kiNI'ka sULa uThAsUM chAMDiyo supAtasAha kanaithI prAyau / su uThe isar3o koI nahIM, ju pAyakapaMjusUM jItai, pAtasAhajIre pAyaka grAge hutA, su soha paMju jItA ' / tare pAtasAhajI paMjunUM pharamAyo - "koI to khela tisar3o pAyaka kaThaihI sUjhe chaM ?" tarai paMju araja kI-- "sAhivarI vaDI mAMDa chai" / kiraNahI vAtarI paramesararai gharai kamI na chai / vaNA iraNa prathI Upara husI, su maiM dIThA nahIM / nai rAvaLa kAMnar3ade cahuvAMNa jALoraro dhaNI, tiNaro beTo vIramade, mo kanAhIja sIkhiyo chai", sumo sArIkho khelai chai / " tare pAtaptAhajI rAvaLa kAMnar3ade sAMmA likhiyA kiyA' / vola kaula sudhA bhejiyA / "eka vAra vIramadenUMsatAba" mhAM kanai bheja dIjo / " AdamI phuramAMna le jALora AyA / kAnar3adejI prAparA bhAI baMdhu, pradhAMna bheLA kara misalata karI / sArai kahyo-"prApai pAtasAhanUM rIsa cAr3hiyA chai" / dillIsvara Izvara hai, a~ AraMbharAMma'' chai, karaNa matai su kareM / Agalo prApAMnUM khUna bagasai chai", mayA kara vIramadejInUM pAtasAhajI ter3e chai to mela dorje " " .8 1 - 112 13 I isa para rAvalajIne do manuSya bheje aura vezyAoM ko maMgavAyA | 2 taba inhoMne kahA - mahAdevajIkA maMdira rAvalajIne vanavAnA zurU kiyA so vaha jaba pUrA ho jAtA tavaM hama apane grApa rAvalajIko peza kara dete, paraMtu rAvalajIne hamAre pAsase una vezyAoMko maMgavA liyA ataH hamako yahAMse nikAla dene kA irAdA kara liyA hai / 3 vAdazAha ke pAsa paMjU nAmakA eka malla thA jo kisI kAraNavaza chor3a kara bAdazAha ke pAsase calA AyA / 4 sabase paMjU jIta gyaa| 5 paramAtmAkI bar3I racanA hai / 6 merese hI sIkhA hai ! 7 tava bAdazAhane rAvala kAnhar3adese patra-vyavahAra kiyA / 8 jaldI 1 9 parAmarza kiyaa| 10 hamane bAdazAhako krotrita kiyA hai / II karatAdhartA, sarvAdhikArI / 12 vaha apane aparAdhoMko. kSamA karatA hai / 13 vAdazAha kRpA karake vIramadevajIko bulAtA hai to bheja denA cAhiye /
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ ___ muMhatA naiNasIrI khyAta [ 221 . tarai vIramadejIro baDo sAmAMna karanai pAtasAhajIrI hajUranUM calAyo / kitareheka dine uThe jAya pohatA' / pAtasAhajIro mujaro kiyo / pAtasAhajI vIramadejInUM dekha bohata rAjI huvA / dina dasa pAMca prADA ghAtanai vIramadesU kahAva kiyo - "eka vAra paMju nai the khelo, mhe dekhAM / " tarai vIramade araja karAI, "mhAro to yo kAma na chai piNa hajarata phuramAvai chai, to ekaMta hajarata hukama karasI ta? mhaiM nai paMju -khyAla dikhAvasyAM / " pachai pAtasAhajI AparI aMgarahaNa thI taTai Thaur3a saMvArAI / mohalaro loga piNa cigAMrai aoLe dekhaNa Ayo / parcha uThai pAtasAhajI baiThanai paMju vIramadenUM ter3iyA / a kheliyA / maiM eka doya vAra to bara bara rahyA / pAtasAhajI bohata rIjhiyA' / paMju nai vIramade sArIkhI-sArIkhI sArI vidyA jAMNatA / vIramade to paMju kanAsUI vidyA sIkhiyo huto; piNa paMju kAnar3adejI kanA chAMDa pAtasAhajI kanA' prAyo, vAMsa kAnar3adejI kanai karaNATarA pAyaka AyA hutA', tiNAM kanA vidyA eka pagarai aMgUThe pAchaNoM11 baMdhAyanai ulaTI kuLAcha khAina pAchaNArI coTa nilADanUM kIjai; tikA vidyA vIramade navI sIkhiyo / pAMjurai ulaTI kuLAcha khelanai pAchaNArI haLavosI lgaaii| vIramade iNa ghAta jIto14 / pAtasAhajI bohata rIjhiyA / mohalAro loga rIjhiyo / pAtasAhajIrai beTI 1 vaDI ka~vArI hutI su nipaTa rIjhAI15 / pachai pAtasAhajI pAMju vIramadenai DerI sIkha dI / pAtasAharI beTI hutI khaTavATI le par3I / dhAMna khAya na pAMNI pIvai / mohalarai loga pUchiyo18__- "kuNa vAstai19 ?" tarai pA sAhajAdI kahai I vahAM jA phuNce| 2 pAMca dasa dinake vAda vIramadeko khlvaayaa| 3 ekaantmeN| 4 khela dikhaayege| 5 phira bAdazAhane jahAM apane ekAnta rahanekA sthAna thA usa jagahako sjaayaa| 6 mahalakI aMta:purikAyeM bhI cikoMkI aoTameM dekhane aaii| bAdazAha bahuta prasanna huaa| 8 pAsase / 9 ke pAsa / 10 pIchese kAnhar3adejIke pAsa karNATakake malla Aye the| II usturA / 12 lalATameM mArI jaaye| 13 halakI sI coTa maarii| 14 vIramade isa ghAta (dAva) meM jIta gyaa| 15 bAdazAhake eka bar3I beTI vavArI thI vaha bahuta hI prasanna huI / (cauhAna kulakalpadrumameM isa lar3akIkA nAma 'sItAI' likhA hai| ) 16 apane-apane DeroMko jAnekI AjJA dii| 17 pratijJA krlii| 18 antaHpurikAoMne puuchaa| 19 kisalie /
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ 222 ] muMhatA naiNasIrI khyAta "kai to kaMvara vIramade paragUM', nahIMtara dhAMna-pANI nave dAMte khaauuN|" tarai dina eka to mohalarai loga uNarI mA sArI huramAM samajhAI"yo hiMdU, tUM turakAMNI, kiNa bhAMta paraNAvAM ?" piNa uNa ata haTha mAMDiyo, maraNa lAgI / tarai mohalarai loga yA vAta pAtasAhajItUM .. mAlama kIvI / tarai eka doya vAra pAtasAhajI piraNa phuramAyo-"yA vAta hUNarI nahIM / " sAhijAdInUM dina 3 huvA dhAMna khAyAM, pAMNI piyAM / tarai vaLe pAtasAhajIsU araja pohatI -sAhijAdI marai chai / / tarai pAtasAhajI vIramadejI vIca aAdamI pheriyA / vIramade ghaNo hI ujara kiyo / paNa pAtasAha ata haTha mAMDiyo; tarai dITho - "ke to. marAM ke vAta kabUla kI caahiijai|" tarai vIramade dAva kiyo' / kahyo"bhalI vAta, sAho jovAr3Inai mhAMnUM vidA kIjai / mhai jALora jAya sUla sAmAMna kara jAna le sAhA Upara aAvAM, paraNAM' / ' tarai pAtasAhajI kahyo-"tU uTha jAya baiTha rahai / nahIM Avai to tiNa vAtarA aoLa de jaa'|" tarai rAMNa vaNavIrotanUM aoLameM pAtasAhajI kanai rAkhanai vIramade ghare jALora Ayo / vAta hutI su rAvaLa kAnar3adejItUM mAluma kii| kAnar3adejI dITho, vAta vigar3I' / tara kAMmadArAMnUM ter3anai gar3harohAro sAmAMna satAvatUM karAyo / pAtasAhajI rAMNAnUM pAMce dine sAte dine ter3anai phuramAvai-"ajesa vIramade nahIM aayo|" rAMgai pAtasAhanUM vAte lagAya liyo chai- "sAmAMna karai chai, su satAba AvasI / " mAsa 2 tathA 4 yUM AdhA nIsariyA13 / pachai pAtasAhajI AparA. hajUrI loga dinAMro avAdo14 bolanai jALora meliyA / ve aThai aaayaa| rAvaLa kAnar3ade nai kaMvara vIramade miLiyA / muMha. to I yA to kuMvara vIramadeke sAtha vivAha kruuN| 2 nahIM to annajala naye dAMta Ane para ( naye janmameM ) leuu| 3 paraMtu usane bahuta haTha kiyaa| 4 phuNcii| 5 taba dekhaa| 6 yA to| 7 dAva khelaa| 8 lagna dikhA kara hamako vidA kara deN| 9 hama jAlora jA kara . saba sAmAna aura taiyArI karake lagna Upara varAta le aAveM. aura zAdI krleN| 10 yadi " vApisa nahIM grAve to apane baMdalemeM jAminakI taura para prAdamI rakha kara calA jaa| II kAnhar3adejIne dekhA, vAta to bigar3a gii| 12 tava kAmadAroMko bulA kara zIghra hI kilebaMdI kA sAmAna taiyAra krvaayaa| 13 isa prakAra mahIne 2 tathA 4 Age nikala gye| 14 mayAda / IS bheje|
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ ... muMhatA naiNasIrI khyAta . [ 223 haLabhaLa karai, AvaNarI mAMDa kA nahIM / gar3harI taiyArI huvai chai / su pAtasAhajI vIramadenUM te. meliyA thA, tyAM pAtasAhajInUM Aya kahyo.. "vIramade nAvai, gar3ha sajhai chai / " tarai pAtasAjI buro mAMniyo / tagA koTavALanUM kahyo-"ju rAMNAnUM ber3I phraavo|" tagai rAMNAnUM kahyo"the ber3I phro|" tarai rAMNo tagAnUM mAranai kusaLe khemai gayo / sAkharA dUhA kAya ADAM paga pADa, kAya kara ghAta kaTAriyAM / ... chogALA chaLa chADa, rAMNA rAvata vaTa' taNo' // 1 // tago na jANe tola', mUrakha macharIkAM' tnno| . kAraNa kiNIka bola, mArai kAya ApaNa marai / / 2 / / sudhana pUcha suratAMNa, kolAhaLa keho kaTaka / kAya rIsAMNo rAMNa, maiMgaLa13 khaMbha maror3iyA // 3 // vAta - rAMNo kusaLe -khemai ghare Ayo / ghor3o gAMva jhIthar3e kanai muvo' / pachai pAtasAhajI mudapharakhAMna dAUdakhAnanUM pAMca lAkha ghor3AMsU vidA kiyaa| su a Aya gar3ha laagaa| roja-ro-roja Dhovo huvai, tarai uThArI khabara Dholarai Dhamakai pAtasAhajInUM Avai16; kahai chai-bArai varasa vigraha huao / pachai kahai chai--dahiyA rajapUta 2 khUna meM AyA thA, tyAMnUM kAMnar3adejI sULI dirAyA thA, su ve sULI Upara thakA vAyarAtUM apUThA hutA su sAMmhAM huvA / su rAvaLa kAnar3adejI dekhanai haMsiyA / . I muMha para khUba bAteM banAte haiM, paraMtu pAnekI taiyArI kucha nhiiN| 2 vIramade nahIM .. AyegA, lar3AI ke liye gaDhameM sAmAna sajAyA jArahA hai| 3 tava tagAko mAra karake rANA. kuzalakSemase calA gyaa| 4 athavA, yA to| 5 prahAra / 6 garva / 7 kaa| 8 rahasya, marma / ..9 svaabhimaaniyoNkaa| 10 svyN| II khvr| 12 kaisaa| 13 haathii| 14 rANAkA . ghor3A jhIthar3A gAMvake pAsa mara gyaa| 15 so inhoMne Akara gar3ha ghera liyaa| 16 hamezA hI dhAve hote, tava vahAMkI khabara Dhola bajA kara bAdazAhako pahu~cAI jaatii| 17 khUna karaneke apraadhmeN| 18 unako kAnhar3adejIne sUlI car3havAyA thaa| 19 so ve sUlI para caDhe hue bhI ulTe the so havAse sanmukha ho gye|
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ 224 ] muMhatA naiNasIrI khyAta kahyo- "dahiyA bheLA hU~ jyUM jAMNIjai cha / gar3ha lirAsI / " su vAMro bhAIbaMdha dahiyo rAvaLajIrI pAkhatI Ubho huto", tiNa bAta yA suNo / uNanUM khaTaka lAgI / uNa turakAnUM bheda dIno / gar3ha suraMga piNa lAgI / koTa uDiyo / gar3ha bhiLiyo / kAMdhaLa khAMDaire muMhaI ghaNo parAkrama kiyo / rAvaLa kAnar3adejI alopa huvA / kuMvagaMgura vIramadejo atarA' sAthasU kAma praayo| pachai turakA vIramadero mAthI vAr3hiyo'", na dilI le gyaa| pachai vA pAtasAhajIrI beTI vIramadero mAtho thALI mAMhai ghAtanai paraNIjaNa lAgI, su mAtho saMbo huto su phiranai apUTho huvo" / tarai sAhajAdI pUravajanamarI vAta kahI ; tarai mAtho apUTho huto su phiranai saMvaLo hubo / tara sAhajAdI pherA khAyanai vAMsa kahai chai satI huI / saM0 1368 vaisAkha sudi 5 vudhavAraro gar3ha jALora tUTo / gar3ha tUTatAM sAtha jiso huvo tiNarI hakIkata ataro sAtha kAnar3adejIro savauM huvo'" / kAnar3adejI Apa alopa huvA 1 kAMdhaLa devdd'o| 1 kAMno aoleco| 1 likhamaNa somata / 1 jaito devdd'o| 1 jaito vaaghelo| 1 lUNakaraNa / 1 mAMna lnnvaayo| 1 urajana vihl| 1 cAMdo vihaLa / I aisA jAnA jAtA hai ki dahiye saMgaThita ho rahe haiN| 2 gaDha leN| 3 pAsameM khar3A thaa| 4 usako cubhii| 5 gaDhameM suraMga lagavAI gii| 6 gar3ha para zatruoMkA adhikAra ho gyaa| 7 kAMdhalane talavArake sAmane bahuta parAkrama dikhaayaa| 8 rAvala kAnhar3adejI alopa ho gye| 9 itane / 10 kATA / II rakha kr| 12 mAthA sanmukha thA so ulaTA ho gyaa| 13 sIdhA ho gyaa| 14 vIra gatiko prApta huA / '
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ - muMhatA naNasIrI khyAta . [ 225 1 jaitamala / 1 rA0 sAtaLa / 1 somacaMda vyAsa / 1 salo raatthodd'| 1 salo septto| 1 jhAMjhaNa bhNddaarii| 1 gADaNa sahajapALa / 4 rAMNI jamahara paiThI . 1 UmAde / 1 ka~vaLade / 1 jaitaLade / 1 bhAvaLade / itaroM sAtha kAnar3adejI alopa huvAM vAMsa tIjai dina vIramadejI sAthai kAma Ayo 1 ka~vara viirmdejii| 1 aDavALa vIhaLa / 1 pAlhaNa devdd'o| 1 pAlhaNa sohdd'| 1 dhAro soddh'o| 1 bhAMNo dhAMdhaLa / 1 sIMdhaLa pto|| 1 jhAMjhaNa prihaar| itaro sAtha nisara gayo - 1 selota luuNddh'o| 1 mero| 1 arsii| 1 vijaisii| 1 sAMgo selaar| 1 sluunno| 1 aDavA I cAra rAniyoMne citA-praveza kara jauhara kiyaa| 2 itnaa| 3 pIche / itanA sAtha nikala bhaagaa|
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ 226 ] muMhatA naiNasIrI khyAta 1 jeso| 1 lakhamaNa / 1 lUNo dhiyo| 1 dhuMdhaLiyo saaNhnnii| 1 pato dhiyo| 1 vIlaNa sobhata / 1 mULa septto| 1 laalo| 1 narasiMgha sIMdhaLa / 1 jagasI sIMdhaLa / 1 krmsii| 1 vIko dahiyo vaDo syAMmadrohI huvo, jiNarA bhedasUM gar3ha jALoraro tUTo' / iti sonagarA jALorarA dhaNiyAMrI khyAta vArtA sampUrNa / likhataM vIThU panA sIhathaLaro vAMce jiNa siradArasUM jaizrIrughanAthajIrI mAluma hoso| I dahiyA vIkA var3A svAmodrohI huA, jisake bheda denese jAlorakA kilA ttuuttaa|
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta [ 227 vAta sAcorarI sahara to kadIma chai / ghaNAM dinAMro vasai chai / pAdhara maidAnameM vasai chai / sahara vIca koTa IMTAro tho su to vicale varase par3a gayo nai daravAjau 1 koTaro sAbato nai kyuMheka" bhIMta rAvaLA gharAM vAMsai, kyuMheka daravAjArai muMhaDe thor3IsI bhIMta rahI thii| pachai saMmata 1681rai TAMNa' mahArAjA zrIgajasiMghajInUM sAcora jAgIra hutI, tada eka vAra kAchI kaTaka mANasa 5000 sAcora Upara AyA hutA, tada muM0 jaimala jaisAvatanUM paragano tho / pachai jaimalarai cAkarai ver3ha kIvI / kaTaka kAchI bhAgau / pachai muM0 jaimala koTa phera saMvarAyo / sahararo maMDANa nipaTa sakharo chaideg / vaDo bAjAra gujarAtarI tarai kahalavAMro chAyo chai / . dehurA 2 jainarA chai / eka muM0 jaimalaro karAyo chai / koTa mAMhai kuvo 1 chai, piNa pANI nahIM / sahara pAMNIrI kamI / kuvA rukhI vAya 1 cahuvAMNa tejasIrI karAI cha, tiNaro khAro pAMNI11 / ghaNI sahararI maMDa uNa Upara chai / rAva balUnUM sAcora huI tarai kuvo 1 dikhaNa disanai rAva balU khiNAyo chai / tiNa mAhai pAMNI mITho purase 20 nIsariyo chai14 / uNa Upara kyUM vAga chai15 / taLAva ghaNA ko nahIM / nADA" doya tIna chai / mAsa 2 tathA 3 pAMNI rahai / pAMNIro gAMvarai kher3e dukha hIja chai' / mudai khAro kuvo saharameM tejasIrI vAya Upara chai tiNa Upara tINa 6 vahai chai / rAva balUro karAyo kohara dikhaNa ____ zahara to purAnA hai| 2 bahuta samayase basa rahA hai| 3 samatala maidAna meM basA huA hai| 4 abhI thor3e varSa hue| 5 saavit| 6 kuch| 7 samaya / 8 taba eka bAra kAchiyoMkI senAke 5000 manuSya sAcora para car3ha Aye the| 9 mahatA jayamalake cAkaroMne lar3AI kii| 10 zaharakI racanA var3I sundara hai| II vAvar3I eka kuekI ora cauhAna tejasIkI vanavAI huI hai, jisakA pAnI khArA hai| 12 zaharakI adhika bhIr3a usI para lagatI hai| 13 rAva baluko jaba sAcora milI taba usane eka kuA zaharase dakSiNakI ora khudvaayaa| 14 usameM 20 puruSa nIce mIThA pAnI nikalA hai| (puruSa gaharAIkI eka mApa jo mAnameM hAtha uThA kara khar3e hue manuSyake barAbara hotI hai / pursaa|) IS usake Upara choTAsA bAga bhI lagA huA hai| 16 choTI tlaiyaa| 17 gAMvake AsapAsa pAnIkA kaSTa hI hai| 18 tejasIkI bAvar3Ike Upara, jo khAre pAnIkA kunA hai aura jisa para cha: carase calate haiM, vahI zaharake lie pAnIkA AdhAra hai|
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ 228 ] muMhatA naiNasIrI khyAta disa- kosa chai', pAMNo mITho cha / sAcorasU kosa 1 gAMva lAchar3I uttaranUM cha, tiNa gAMva kUvo 1 chai tiNaro pAMNI nipaTa mITho pAlara sArIkho cha / uThAsU vAhaNAM pAMNI sahara Avai chai / sAcoraro nirajaLa desa chai / sahararI pAkhatI jALa, kaira ghaNA / paragano ikasAkhiyo" rata" paTela, rajapUta / gAMva 126 lAgeM / tiNa mAMhai gAMva 28 nadI lUNI sUrAcaMda rAjadharArai kAMTha nIsarai, tarai itarA gAMvAM sAcorarAM mAMhai vahai / tiNa gAMve gohUM, ciNA saiMvaja huvai', rela AyAM' / rela nAvai tara gAMvAM 28 kosITA 200 huvai| bIjA11 gAMva sArA ika- . sAkhiyA / bAjarI, moTha, mUMga, tila, kapAsa huvai / paraganA mAMhai bhUmiyA devar3A, vAgar3iyA tiNAMrA gAMva chai / naiM cohuvAMNa pUrecA .. gAMvAM mAhai cha 13 / sahara sAcora mAhai sakanA turaka ghara 150 chai| . sakanA kahAvai chai / kheta 100 sahara mAhai pasAitA khAvai chai / khUma .. 3 uNAMrA cha 1 bahalIma, 1 jheraDiyo, 1 pAyaka, gAMva dITha ru0 2) pAvai cha / gAMva 126 mAthai dAma 2480000 / sAcora sahararI vastI unamAMna17 ghara 1245-- 700 mahAjana osavALa zrImALa / 15 drjii| 80 vAMbhaNa zrImALI18 / 12 mocii| 10 rajapUta / 40 telii| 150 sknaa| 35 sonAra / I rAva balUkA vanavAyA huaA kutrA dakSiNa dizAkI ora prAdhe kosakI dUrI para hai| 2 usa | 3 varSA jala / 4 vahAMse bailagAr3iyoM para pAnI zaharameM lAyA jAtA hai| 5 zaharake pAsa jAla (pIlU) aura karake vRkSa bahuta haiN| 6 sAcora barasAtI phasalakA paraganA hai| 7 prjaa| 8 inameM 28 gAMva aise haiM jinameM lUnI nadI bahatI hai, jo sUrAcaMda aura rAr3agharAke pAsa sImA pAra karatI hai| 9 ina gAMvoMke kinAroMke khetoMmeM lUnI nadIke pAnIkI rela pAnese gehU~ aura cane sejese hote haiN| 10 aura java rela nahIM pAtI hai taba ina 28 gAMvoMmeM 200 kosIToM dvArA gehUMkI phasala hotI hai| I duusre| 12 paraganemeM bhomiyoMke rUpameM devar3e aura vAgar3iyA cauhAnoMke gAMva bhI haiN| 13 aura pUrecA cauhAna bhI gAMvoMmeM rahate haiN| 14 sAcora zaharameM 150 ghara sakanA musalamAnoMke haiN| 15 ye zaharameM eka sau kheta mAphIke .. khA rahe haiN| 16 inake tIna maMgana (antyaja) vahalIma, jheraDiyA aura pAyaka haiM jinako prati gAMva ru0 2) milate haiN| 17 anumAna / 18 zrImAlI braahmnn|
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta [ 226 25 piijaaraa| 5 maalii| 15 suutrdhaar| 2 lohaar| 12 chIMpA dhobii| 5 gNdhrp| __ 4 kuNbhaar| 35 Dher3ha / 5 rNgrej| 40 bhIla / 15 bhojg| vAta cahuvAMNAM sAcorarA dhaNiyArI cahuvAMNa vijaisIha AlaNota sIhavA. raihato, nai dahiyo vijairAja tada sAcora dhaNI tho / tiNarai bhANeja mahirAvaNa vAghelo chai ; tiNa naiM' vijairAja dahiyai mAhomAhi jIva buro huvo / tarai vAghelo vijayasIhatUM miLiyo / kahyo-"prAMpai sAcora lAM, AdhopAdha haiMso / " tarai vijaisI kahyo-"bhalI vAta / " pachai vAghelai teDiyo tada vijeMsI sIhavAr3Aro car3hiyo gayo / uThe dahiyA mAriyA / pro vAghelo piNa mAriyo / sAcora lIdhI / AparI AMNa pherI11 / saMmata 1141 phAguNa vadI 11 gura thApanA sAcora kIdhI / kavitta dharA dhUNa dhakacALa, kIdha dahiyA dahavaDhe / sabadI savaLAM sAla, prAMNa mevAsa pahaTTai // AlhaNa suta vijayasI, vaMsa AsarAva praagvdd'| khAga tyAga khatravATa, saraNa vijai paMjara sohar3a1 // cahuvAMNa rAva coraMga acaLa, narAM nAha aMNabhaMganara / dhumera sesa jAM laga aTaLa, tAMmarAja sAcora dhara // 1 // ... I khaatii| 2 zAkadvIpI braahmnn| 3 gndhrv| 4 aAlaNakA beTA / 5 usakA bhAnajA mahirAvaNa vAghelA hai| 6 usake / 7 aura / 8 ApasameM khaTa-paTa ho gii| 9 apane sAcora para hamalA kara usa para adhikAra karaleM, donoMkA AdhA-AdhA hissA / 10 bulaayaa| II apanI duhAI phera dii| 12 samvat 1141 phAlguna kRSNa 11 guruvArako sAMcorameM apane rAjyakI ( yahAM saM0 1241 honA cAhiye; kyoMki vijayasiMhake pitA pAlhaNakA samaya 13vIMkA pUrvArddha nizcita hai| taMba saM0 1141 meM AlhaNakA veTA vijayasiMha nahIM ho sktaa|) I3 yuddha / 14 nAza / I5 zalya rUpa / 16 subhaTa / 17 taba taka / .
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ 230 ] muMhatA naiNasIrI khyAta pIr3hiyAMrI vigata 1 rAva laakhnn| 2 bali / 3 sohii| 4 mahaMdarAva / 5 aNahala / 6 jIMdarAva / 7 pAsarAva / 8 maaNnnkraav| 6 pAlhaNa / 10 vijaisI / sAcora lii| 11 pdmsii| 12 sobhrama / 13 sAlho sobhramaro / nipaTa vaDo rajapUta huvo| jALora gar3ha pAtasAha alAvadI gheriyo, tada kAma Ayo / jALorarI paihalI proLa car3hatAM sAlhA caukI kahIjai / Agai Apa purAMNAM mAMhai suNiyo cho"saMgrAmarai vikhai paga sAMmAM bharai taThe azvamedharo phaLa lahai / " su vAta manameM AraNanai rAvaLa kAMnar3a de jIvatAM ghor3e car3hanai sAthaLAM mAMhai khIlA pAtI jar3Aya', pAtasAhI kaTaka mAMhai ghoDo upAr3a nAMkhiyo / kAMnaDade umAhau~' mohaLa baiThA dekhai chai| ghaNo lar3iyo, ghaNo visekha kiyo / - gaDha _I jAlorake kile para car3hate hue pahalI paulake pAsa banI huI sAlhA caukI kahI jAtI hai / jisa jagaha para alAuddInase bar3I vahAdurIse lar3atA huaA sAlhA kAma AyA thaa| 2 thaa| 3 saMgrAmameM apane pAMva Age bar3hAtA jAya to azvamedhake phalakI prApti hotI hai / 4 manameM lA krke| 5 jaMghAoMmeM lohekI kIleM aura pattiyeM jar3avA krke| 6 vAdazAhI senAmeM apane ghor3eko ala diyaa| 7 utsaahse| 8 mahala / 9 atyanta parAkrama dikhalAyA / ..
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta [ 231 kavitta alAvadI AraMbha' kIdha' sonAgara Upara / huvo samara talahaTI jur3e cahuvAMNa machara bhara / / sakatIpuraco sAMma prAMNa suratAMNa saMkAyo / gAMjai ghar3a" gaja rUpa cIta" pAlama camakAyo / rAMjiyo rAva kAMnar3a riNaha kotaka khi ratha thNbhiyo| varamALa kaMTha apachara varai sAlha vivANai mAlhiyo' // 1 // 13 viikmsii| 14 pAto / 15 rAva varajAMga / 13 hApo, tiNarai vAMsalA sUrAcaMda dhaNI11 / 14 ghdd'sii| 15 sahasamala / 16 bhojde| 17 udharaNa / 18 viiso| 16 dduuNgr| 20 rAMNo mAna 21 rAMNo bhAravara / 21 rAMNo suujo| 22 rAMNo sAdUla suujaaro| 22 dayALadAsa suujaaro| 23 akho dyaaldaasro| rAva varajAMga pAtAro / pAto, vIkamasI, sAlho sobhrama, padamasI vijeMsI, prAMka 15 rAva varajAMga ne milakamIra ver3ha huI saM0 147812 I hmlaa| 2 kiyaa| 3 jAlorakA svarNagiri nAmakA kilaa| 4 krodha, garva / 5 nAza kara diyaa| 6 senaa| 7 citta / 8 sUrya / 9 vimaanmeN| 10 prasthAna kiyaa| II hApA, jisake pIche vAle (vaMzaja) sUrAcaMdake svAmI hue| 12 rAva varajAMga aura mIramalikake saM0 1478 meM lar3AI huii|
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ 232] muMhatA naiNasIrI khyAta rAva varajAMganUM mArane sAcora mugalai lIvI' / rAva varajAMga baDo . ThAkura huvo / gar3ha jesalamera rAva varajAMga paraNiyo', tada itaro kharaca lAga dApo kiyo su ajesa jesaLamera uNa caeNvarIko paraNIje na cha / rAva varajAMgarI ca~varIrI Thor3a pragaTa cha / rAva varajAMgarA veTA16 jaisiMghade / sAcora dhaNI / varajAMgaro / 16 tejasI / sAcora dhnnii| 16 hiimaalo| 16 raaghvde| 16 rAma / 16 paaso| 16 depALa / jaisiMghade varajAMgaro / sAcora dhaNI / rANA udaisiMgharI mevAr3a vaihana paraNiyo huto / prAMka 16 / 17 niiNbo| 17 dhiiro| 17 jagamAla sAcora dhaNI / tiNanUM pIthamarAva tejasIyota mAriyo / 17 kcro| 17 sUradAsa / 17 bhairava / 17 ratana jaisiNghdero| Akhar3I 46 vahaito / nIMbo jaisiMghadero / prAMka 17 / I rAva varajAMgako mAra kara mugaloMne sAcora lelii| 2 vivAha kiyaa| 3 taba lAgadApA AdimeM itanA kharca kiyA ki abhI taka jaisalamerameM usa cauMrI para ( isase adhika kharca / .. karane vAlA abhI taka koI utpanna nahIM ho sakA hai ) kisIkA vivAha nahIM kiyA jaataa| 4 rAva varajAMgakI vaha cauMrIkI jagaha aba taka prasiddha hai| 5 varajAMgakA veTA / 6 jayasiMhade, varajAMgakA veTA, punaH sAcorakA svAmI huA / mevAr3a ke rANA udayasiMhakI vahanase vivAha kiyA thaa| 7 jagamAla sAcorakA svAmI jisako tejasIke veTe pIthamarAvane maaraa| 8 ratana . .. jayasiMhadekA beTA, 46 pratijJAoM para AcaraNa karane vaalaa|
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta [233 18 rAMNo nIMbAvata / rAMNArai paTai rAva mAladerI dIdhI samadar3I ... sivAMNArI thii| 16 mahakaraNa raaNnnaavt| moTA rAjAjIro susaro / dalapatajIro ___ mAmo turakAMNa mAhai kAma Ayo / 20 sikharo mhkrnnro| rAjA zrIgajasiMghajIro susaro / moTA rAjAjIro cAkara / khejar3alI gAMva 3 tUM paTai / mahakaraNaro paravAra, sikharAro paravAra 21 rAmasiMgha sikharAvata / 21 haridAsa sikharAvata / 21 dayALadAsa sikharAvata / 22 rAghodAsa / 20 deIdAsa mahakaraNota / moTA rAjAjIrai samAvaLIro caakr| saMmata 1640 gAMva cavAr3I jodhapurarI, saM0 16 tAMtUvAsa oIsAro, saM0 16 * * goyaMdaro-vAr3o dUnAr3Aro, saMmata 16 * * dahIpur3o jodhpurro| 21 kacaro deIdAsaro / saMmata 1663 tAMtUvAsa paTai / saMmata 1674 hUNa gAMva sojhataro paTai / saMmata 1677 timaralI rAMma kahyo / 22 mukNddaas| 22 haridAsa / 21 kesavadAsa deIdAsaro / saMmata 1673 dahIpur3o jodhapuraro pttai| . 20 sAMvatasI mahakaraNota / dalapatajIro mAmo nai dalapatajIro hIja cAkara / ThAkurAIro dhaNI' / I rANA, nIMvAkA vettaa| rANAko rAva mAladevakI dI huI sivAnA paraganekI samadar3I paTTa meM thii| 2 moTA rAjA udayasiMhajIkA susraa| 3 tIna gAMvoMke sAtha khejar3alI gAMva paTTa meM / 4 moTA rAjAjI udayasiMhake samAvalI gA~vakA caakr| 5 ise samvat 1640 meM jodhapura paraganekA cavAr3I, saM0 16. meM aoIsAMkA tAMtUvAsa, saM0 16." dUnAr3ekA goviMdaro-vAr3o aura samvat 16. 'jodhapura paraganekA dahIpur3A-paTTa meM mile the| 6 saM0 1677 meM timaralI gA~vameM mraa| 7 bar3I ThakurAIkA mAlika /
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ 234 ] muMhatA naiNasIrI cyAta 21 sAdULa sAMbatasIyota / saMmata 1684 gAMva 6, rupiyA 4700) nAgorasa, brahAMnapura rAvaLa paTeM diyA' / pache chor3a mohavatakhArai basiyo / pachai dakhiNameM kAma aayo| 21 gopALadAsa sAMvatasIyota / dolatAvAda mohabatakhArai kAma praayo| 21 balU sAMbatasIyota / mahesadAsa dalapatotaro cAkara tho / pacha saMmata 1685 mahenadAsa mohabatakhArai basiyo, tarai . judo mohavatakhArai cAkara dikhaNa mAMhai lohaDe par3iyo' / pachai . mohabatakhAMna muvoM tada mahesadAsa valU vehU" pAtasyAhI cAkara huvA / mahesadAsayU~ jALora huvo', tarai balUnUM sAcora diyo tho saM0 1666 / pachai saM0 1717 pUrabanUM muvo| rAva valU sAta sadI jAta, cArasau asavAra munasaba' shro| cau0 veNIdAsa baluaotaro munasava cAra sadI jAta sau asavAra huvo / dUjo paragano vihAna huvo tho| dina thor3A joviyo / pachai sakatasiMgha veNIdAsotanUM munasava jAta ar3hAI sadI, tIsa asavAra munasava huvo / 22 venniidaas| 22 naraharadAsa / saM0 1714rA jeThameM dholapura kAma praayo| 23 sakatasiMgha / 21 acaladAsa sAMvatasIyota / mohabatakhArai dikhaNameM kAma praayo| 22 goyaMdadAsa / 21 bhIMva sAMvatasIyota / saM0 1677 jALoraro cavarA paTai / jUMjhArasiMgha dalapatotarai kAma Ayo / I samvat 1684meM mahArAjA jasavaMtasiMhane burahAnapurameM 20 4700) kI Ayake nAgaurake 6 gAMva paTTemeM diye the| 2 pIche chor3a kara mohabatakhAMke jAkara rahA aura dakSiNameM kAma paagyaa| 3 mohabatakhAMke jAkara rhaa| 4 ghAyala huaa| 5 mara gyaa| 6 donoN| 7 mahezadAsako jAlora milaa| 8 pUrvameM mraa| 0 rAva valUkA manasava sAtatI jAta aura cArasI savArakA thA / 10 dUsarA / II thor3e dina hI jIvita rhaa| 12 sAMvatasiMhakA beTA bhIma, jisako jAlora paraganekA cavarA gAMva ptttte| 13 dalapatake veTA jUjhArasiMhake kAma paayaa|
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta [ 235 22 vihaarii| 21 kalo sAMvatasIyota / jUMjhArasiMgha dalapatotarai kAma aayo| 21 ajo sAMvatasIyota / saM0 1675 kairalo pAlIro paTai / pachai kanIrAMma dalapatotarai vasiyo su brahAMnapura kanIrAMma sAthai kAMma aayo| 20 rAyamala mahakaraNota / 21 bhAMNa dalapatarai kAma Ayo / 22 akhairAja, kanIrAMma dalapatotarai kAma Ayo / dikhaNa DerA mAhai phauja nIsarI tchai'| 21 bhAMNa, kisanasiMghajIrai vAsa tho uThe kAma Ayo / 20 ratanasI mahakaraNota / 20 rAvata mahakaraNota / saM0 1640 hIrAdesara paTai / parcha vIsaLU dovI / lUNo rAMNAvata / rAMNAro vaDo beTo vaDo rajapUta huvo / prAMka 16 / 20 mahesa jALora kAma Ayo / 21 naarnn| 20 kisano / ugraseNa candraseNota sAthai kAma Ayo / 20 kAnho / 21 hiiNgol| 22 saMkara hiiNgolro| 20 rAMmo lUNAvata / mIca muvo / 21 sUjo / dalapatajIrai kAma Ayo / 22 likhamIdAsa (bhIva karaNotarai ) / 22 jaitasI (sabaLa siMghajIrai') / . I dalapatake beTe kanIrAmake akhairAja kAma AyA, dakSiNameM DeroMmeM ho kara phauja nikalI thI vahAM para / 2 bhANa, kisanasiMhajIke yahAM rahatA thA aura vahIM kAma aayaa| .3 lUNA, rANAkA bar3A beTA bahuta bar3A rAjapUta huaa| 4 rAva candrasenake beTe ugrasenake sAtha __kAma aayaa| 5 mautase mraa| 6 likhamIdAsa bhIma karaNotake yahAM rahatA hai| 7 jaitasI savaLasiMhake yahAM rahatA hai /
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta 236 ] mAMDaNa rAMNAvata, prAMka 16 / 20 sAMvaLa mAMDaNIta / saM0 1652 vAlo bhAdrAjaNaro dhanA bheLo' / pachai saM0 1666 sugALiyo sAMvaLanUM / pache rAkhAMNo bhAdrAjaNaro diyo tho, su saMmata 1671 rAvaLa khirALU paragane kAMma grAyo / 21 kalo / saMmata 1671 rAkhAMNo barakarAra | 21 jaso / 21 jaganAtha / 22 narasiMghadAsa / / 20 sUjo mAMDaNIta / saM0 16 sUjA sAMvaLanUM bAlo nai nIlakaMTha bhAdrAjaNarA * / 4 21 pato sUjAro / saM0 1685 sirAMNo jALoraro / 22 khetasI / 22 nAtho / 20 dhano mAMDota / saM0 1670 mehaLI sivAMNArI paTai / saM0 1683 iMdrAMNo sivANAro' / pachai muvo' / 21 tejamAla dhanAro / dhanArai vadaLe cAkarI karato su timaraNI rAma kahyo / .8 22 suratAMNa / vIro jaisiMghadevota, grAMka 17 / 18 varasiMgha dhIrAvata / sAcora kAMma Ayo / 16 vIko varasiMgharo bhAcarAMNa sIMdhale mAriyo / I mAMDaraNakA beTA sAMvala, saM0 1652 bhAdrAjunakA vAlA gAMva dhanna ke zAmila paTTa meM / 2 vAdameM sAMvala ko saM0 1666 meM sugAliyA gAMva pttttemeN| 3 phira vaha saM0 1671 meM khirAlU paragane meM kAma AyA / 4 mAMDakA beTA sUjA, saM0 16 meM sUjA aura sAMvala donoM bhAi yoMko bhAdrAjuna ke vAlA aura nIlakaMTha paTTemeM the 15 mAMDaraNakA beTA dhannA, jisake saM0 1670 meM sivAnekA mehalI gAMva paTTe meM 6 saM0 1683 meM sivAnekA indrANo gAMva paTTe meM / 7. phira mara gayA / 8 dhannekA beTA tejamala, jo dhanneke vadale meM cAkarI karatA thA vaha timaraNI gAMva meM mraa| 9 varasiMhakA beTA vIkA, jise siMghala rAjapUtoMne gAMva bhAcarANemeM mArA / 1
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta [237 .. 20 hamIra vIkAvata / rAva caMdraseNaro susro| haradAsa mahesota mAriyo / ... 21 paMcAiNa hmiirro| saM0 1666 vIjaLI bhAdrAjaNarI thI / urajana cAkarI karato / 22 rAyasiMgha saM0 16 . . - rohaco jodhapuraro, saM0 1666 rAyamo bhAdrAjaNaro paTai kesodAsa bheLo / saM0 1685 sIharAMNo bhaadraajnnro| hamIra vIkAvataro paravAra prAMka 20 / paMcAiNaro paravAra prAMka 21 / 22 kesodAsa paMcAiNaro bAlapura mAMhai rAma kahyo / 22 urajana paMcAiNaro / saM0 1689 sAhariyANai tho / 22 bhojarAja pNcaainnro| 22 vIrama hmiirro| .: 22 nArAyaNa bhAdrAjaNaro revar3A pttai'| 22 bhAMNa / 21 dedo hmiirro| 22 manhora, bhavarAMNI rahai / 21 bhopt| 21 jaitasI hamIraro / jaitasI nagAvatanUM turake pakar3iyo taTai kAma ___ aAyo' / akhairAja dhIrAvata, prAMka 18 16 kUpo akhairAjota / 20 rAMma / bhAkharasI dAsAvatarai kAma praayo| 20 kAnhasiMgha jaitasIyotarai kAma aayo| I vIkekA beTA hamIra, jo rAva caMdrasenakA susarA thA jise mahezake beTe haradAsane mArA / , 2 hamIrakA veTA paMcAyaNa, jisake paTTemeM bhAdrAjunakA gAMva vIjalI thaa| ... 3 cAkarI paMcAyaNakA beTA arjuna karatA thaa| 4 rAyasiMhako jodhapurakA roheco gAMva saM0 16 meM paTTe aura saM0 1666meM bhAdrAjunakA rAyamo gAMva usake bhAI kezodAsake zAmila pttttmeN| 5 paMcAyaNakA veTA kezodAsa bAlapurameM mraa| 6 paMcAyaNakA beTA arjuna, jisako saM0 1686 meM sAhariyANo gAMva paTTa meM thaa| 7 nArAyaNako bhAdrajunakA revar3A gAMva paTTemeM / 8 manohara,bhavarANI gAMvameM rahatA hai| 9 hamIrakA veTA jaitasI, nAgAke beTe jaitasIko jaba ....... musalamAnoMne pakar3A, vahAM kAma aayaa|
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ 238 ] muMhatA naiNasIrI khyAta 16 gopo akhairAjota / jaitasI UdAvata sAthai var3I ver3ha kAma aayo| 20 lolo gopAvata / 21 mAMno, sugALiyai sIMdhala AyA taTai kAma praayo| 22 paaso| 22 karana / 21 jodho lolAvata / 22 bhopt| 21 sUro lolAvata / 20 lAkho gopAvata / sAsarai Idorai gayo tho taTai kAma Ayo / bhairUMdAsa jaisiMghadezota, prAMka 17- 18 jAMjhaNa bhairUMdAsota / rAva mAladerai, mehagar3o sivaaNnnaaro| 16 pirAga jAMjhaNota / saM0 1640 moTai rAjAjI gAMva gAderI laverArI paTai dI thI, itabArI dhar3a tho| 20 amaro pirAgaro saM0 16...gAderI barakarAra rhii| 20 sakato saM0 1668 gopar3I sivAMNArI / saM0 1672 rUMdiyA kUvo lveraaro| pachai chADiyo / 20 naraharadAsa saM0 1670 narAvasa jodhapuraro paTai / parcha ___ saM0 1671 ajamera goyaMdadAsajI sAthai kAma Ayo / 21 manoradAsa naraharadAsota / saM0 1672 narAvasa barakarAra rAkhiyo / saM0 1681 mehalAMNo diyo / taThA parcha' saM0 1682 kuMvara amarasiMghajIrai vasiyo / 20 bhagavAnadAsa / saM0 1678 tAnavAsa pttai| . .. 1 akhairAjakA veTA gopA, UdAke beTe jaitasIke sAtha bar3I lar3AImeM kAma aayaa| 2 mAnA, sugAliye gAMvameM sIdhala car3ha kara Aye tava kAma aayaa| 3 gopekA beTA lAkhA, IdoMke yahAM apanI sasurAla gayA thA vahAM kAma aayaa| 4 bhairoMdAsakA beTA jAMjhaNa, rAva mAladevakA cAkara, sivAnekA mehagar3A pttttemeN| 5 prayAga jAMjhaNakA beTA, jise moTe rAjA udayasiMhane laverAkA gAderI gAMva paTTa meM diyA thA, vizvAsapAtra manuSya thaa| 6 lavere gAMvakA rUdiyA nAmaka kutraa| 7 jisake bAda / 8 nivAsa kiyaa|
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta . [ 236 20 acaLadAsa prAgadAsota / 16 rAMmo jaaNjhnnro| pokaraNarai gAMva caMdraseNajIrai kAma prAyo, devarAjarI veddh'| 16 kAnho jAMjhaNota / mehagar3e mIca muvo| 20 maiharAvaNa kAnhAvata / 21 tilokasInUM bAghalapa sivAMNArI / .16 sekho jaaNjhnnro| 20 likhamIdAsa sekhAvata / saM0 1640 vAsaNI haraDhANA tIrai / saM0 1677 sirAMNo jaalorro| 17 dayALadAsa / saM0 1680 jALoraro gAMva paTai / 17 ugaro likhamIdAsota / 17 Udo, mer3atAro bhAnAvAsa paTai / 17 visanadAsa / saM0 1682 rUpAvAsa pAlIro UdA bheLo / ___ saM0 1683 bhAnAvAsa mer3atAro paTai / 16 kisano jaaNjhgro| ugraseNa caMdraseNota sAthai mArAMNo / 16 gopALadAsa / kalyANadAsa rAyamalotaro cAkara / kalyANa dAsajI sAthai sivAMNe kAma Ayo / 16 goyaMdadAsa saM0 1642 gAderI, karamasIsara pirAga bheLA / pachai hIrAdesara kuMbhA bheLo / . 20 kuMbho goyNdro| saM0 1662 gujarAtameM mAMDavai kAma prAyo / 21 bhIMva kuMbhAvata' / saM0 1675 koraNo bhaadraajnnro| I jAMjhaNakA beTA rAmA devarAjakI lar3AImeM pokaraNake eka gAMvameM rAva caMdrasenajIke kAma paayaa| 2 mehagar3e meM mautase mraa| 3 zekhekA beTA likhamIdAsa jise saM0 1640meM harar3hAroke pAsakA vAsaNI gAMva paTTemeM thaa| 4 dayAladAsako jAlorakA eka gAMva samvat 1680meM paTTe thaa| 5 vizanadAsa, jise pAlI paraganekA rUpAvAsa samvat 1682meM UdAke zAmila paTTa meM thaa| 6 rAvacaMdrasenake veTe ugrasenake sAtha mArA gyaa| 7 gopAladAsa, rAyamalake beTe kalyANadAsake sAtha sivAne meM kAma aayaa| 8 goyaMdadAsako samvat 1642meM gAderI aura karamIsara donoM gAMva prayAgake zAmila paTTe meN| pIche kuMbheke sAtha hIrAdesara . milaa| 9 kuMbhA goyaMdadAsakA, saM0 1662meM gujarAtake mAMDave gAMvameM kAma praayaa| - 10 bhIma kuMbhekA lar3akA /
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ naayaa| 240 ] muMhatA naiNasIrI khyAta saM0 1678 sajhAr3o jovpurro| saM0 1686 polAvAsa medd'taaro| saM0 1661 kuMvara amarasiMghajI sAthai gyo| . . 20 tejamAla goyNdro| hIrAdesara paTai / 16 suratANa jAMjhaNaro / saM0 1640 hIrAdesara mAsa 1 rhyo| __pachai gAderIthI / pachai cInar3I AsoparI thii| 16 sAdUla jAMjhaNaro / dhavecAMsU ver3ha huI taThe kAma Ayo / 16 khaMgAra jaaNjhnnro| kisanasivajIrai vAsa tho / 20 viijo| 18 Udo bhairvdaasro| 16 vIrama UdAvata / mer3ata kAma Ayo / 20 netasI / mer3atArI ver3ha saM0 1618 deIdAsajI sAthai kAma praayo| 21 acaLo netsiiro| 22 tejasI, saM0 1682 UdAro bhAdrAjaNaro tho| saM0 1685 tAliyAMNo jALoraro' / netasI vIramotaro paravAra AMka 20 / acaLo netasIyotaro paravAra prAMka 21 22 jagamAla / 22 mahesa / 21 amo netsoro| 22 bhojo| 21 amo netsiiro| 22 rAMNo saM0 1677 khIroharI jALorarI / saM0 1684 ahara jALorarI / saM0 1660 DAMgarAM / pachai saM01675 jALoraro. sAmaMjo pttai| jAMjhaNake veTe suratAraNako saM0 1640meM hIrAdesara 1 mAsa rahA / 2 vAdameM gAderI milI thii| 3 aura phira aAsopakA cInar3I gAMva paTTemeM diyA gyaa| 4 jAMbharaNakA beTA sAdula, dhavecoMse lar3AI huI vahAM kAma aayaa| 5 jAMjharaNakA beTA khaMgAra, kizanasiMhajIke . yahAM rahatA thaa| 6 acalekA veTA tejasI, jise bhAdrAjunakA UdAro gAMva saM0 1682meM, lorakA gAMva tAliyArago paTa meM diyA gayA thaa| 7 rANA, akhakA vaTA, jise saM0 1677meM jAlorakA khIroharI gAMva, saM0 1688meM jAlorakA grAhora gAMva, saM0 1660meM DAMgarA aura saM0 1675meM jAlorakA sAmUMjo gAMva paTTa meM diyA gayA thaa| ...
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta [ 241 22 vaagho| 22 rAyamala / 16 khetasI UdAro / Udo bhairvdaasro| 20 jagahatha khetsiiro| 21 sAdULa / saMmata 1672 bhUbhAdar3o pAlIro paTai' / 22 manohara / saMmata 1681 bhubhAdar3o / saMmata 1688 sApo sojhataro paTai / 18 megho bhairavadAsaro / prathIrAjajI sAthai mer3ate kAma praayo| 16 bhAravara / 16 viido| 18 gAMgo bhairvdaasro| 16 jIvo gAMgAvata / moTA rAjAjIrai samAvaLI cAkara tho| saMmata 1640 dAMtaNiyo paTai / pachai mANakaLAva paTai / 20 bhojarAjanUM mANakaLAva barakarAra / pachai devarAjAMsU Darato chAMr3a gayo / pachai dalapatajIrai vasiyo / uThe kAma Ayo / 20 vAgho jiivaaro| 20 mahesa / saMmata 1674 bhUteLa bhATIva jALorarI paTai thI / 20 IsaradAsa jiivaaro| 16 nArAyaNadAsa bhairvdaasro| tejasI varajAMgota, aAMka 16 17 pIthamarAva tejasIro / sekhA sUjAvatarau naaNno| deIdAsajIro 1 sAdUlako saM0 1672 meM pAlI paraganekA bhUbhAdar3A gAMva paTTe meM thaa| 2 manoharako saM0 1681 meM bhUbhAdar3A aura saM0 1688 meM sojata paraganekA sApA gAMva paTTemeM diyA gyaa| 3 gAMgAkA putra jIvA, yaha moTArAjA udayasiMhakA samAvalI gAMvameM cAkara thaa| saM0 1640 meM dAta riNayA aura phira mAraNakalAva gAMva paTTe meM the| 4 bhojarAja jIvAkA beTA jisako mANakalAva gAMva barakarAra, pIche devarAjake vaMzajoMke bhayase chor3a kara calA gayA aura dalapatake yahAM jA kara basA aura vahIM kAma aayaa| 5 maheza jIvAkA putra, jisake saM0 1674 meM jAlorake bhUtela aura bhATIva gAMva paTTa meM the|
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 242 ] muMhatA naiNasIrI khyAta piNa nAMno | rAva sUjojI paraNiyA thA / cohuvAMNa jagamAla jaisiMgha deotanUM mArane sAcora liyo / jIviyo taThA sUdhI sAcora prathIrAva bhogavI' | 18 vAgho prathIrAvaro / jiNa kor3haNAro vAghAvAsa vasAyo / sAcAraro TIko huvo tho| pachai cahuvAMNa rAMga nIMvAvata dharatI sUnI kI, tara vAgho sUnI dharatI chor3a koDhaNe prAyo / 16 siMgho vAghAvata ! 20 vaNavIra siMghAvata / moTA rAjAjIro susaro / siMghA vAghAvataro paravAra grAMka 19 / vaNavIra siMghAvataro paravAra grAMka 20 21 sUjo vaNavIra / 22 rAMmo, saMbhata 1663 khArar3I thobharI paTai thI / bhalo rajapUta thorai / rAyasiMgha 22 23 bhopata / 22 kAMnho | 23 mAdho / jAvata 1 21 nArAyaNa / 21 dedo varaNavIrota / paTAU paTai thI / 21 rAyasiMgha varaNavIrota / I pRthvIrAja tejasIkA beTA / sUjAke beTe sekhAkA yaha nAnA aura deIdAsakA bhI nAnA | jodhapurakA rAva sUjA isake yahAM vyAhA thA / isane cauhAna jayasiMhade ke beTe jagamAlako mAra kara sAcora liyA aura jahAM taka jiMdA rahA sAcora isake adhikArameM rahA / 2 pRthvIrAvakA veTA vAghA, jisane kor3haNAvATIkA vAghAvAsa basAyA / sAcorakA tilaka huA thaa| pIche cauhAna rAMge nIMvAvatane ( sAcorakI ) dharatIko ujAr3a diyA tava bAbA sUnI varatI chor3a kara kor3ha calA AyA / 3 rAmAke saMmata 1663 thobhakA khArar3I gAMva paTTe meM thA | acchA rAjapUta thA /
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta [ 243 20 pato siMghAvata / gopALadAsa Uhar3aro nAMno / beTo nahIM / 20 sAMDo siMghAvata / 21 bhIMvo sAMDAvata / . 21 rAMNo bhIvAvata / pAnIle rAte paraNiyo nai savArai bAhar3amerAM Aya vita liyo tarai vAharameM kAma Ayo / 20 saMkara sIMghAvata / gopALadAsa Uhar3a sAthai kAma Ayo / 21 ratano saMkarota / 22 jaito ratanota / mohabatakhArai kAma Ayo / 23 cAMdo mAMDaNarai vAsa / 21 goyaMdadAsa / pATodhI bhATiyAM mAriyo / 22 jIvo, mAMDaNa Uhar3arai / 21 pAso saMkararo, mAMDaNarai vAsa / 20 jodho siMghAvata / rAva caMdraseNarA gar3harohA mAhai kAma Ayo / 21 vIso jodhAvata / gopALadAsa Uhar3a sAthai kAma Ayo / 22 sahaso, mAMDaNa Uhar3arai vAhara mAMhai kAma Ayo / 23 bhagavAnadAsa / 22 vairsl| 22 jaitsii| 21 sato jodhAvata, auta" / 18 ajo prthiiraavro| sekhAjI deIdAsajIro mAmo / sekhojI kAMma AyA nai devIdAsajI rajapUte kAr3hiyA tarai ajo hI sAthai nIsariyo / pachai cItor3a gar3harohA mAMhai deIdAsajI kAma I bhIvAkA beTA rANAkA, rAtako pAnIle gAMvameM vivAha huA aura savere bAhar3amere Akara jaba usake pazuoMko le gaye, taba yaha unake pIche vAharameM car3hA aura vahAM kAma A gyaa| 2 goyaMdadAsako pATodIke bhATiyoMne mAra diyaa| 3 jIvA, mAMDaNa Uhar3akI cAkarImeM / 4 zaMkarakA beTA pAsA mAMDaNake yahAM rhaa| 5 siMghAkA beTA jodhArAva candrasenake gar3harohemeM kAma paayaa| 6 sahasA, mAMDaNa Uhar3akI vAharameM kAma aayaa| 7 jodhAkA beTA sattA, aputra rhaa|
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ 244 ] _ muMhatA naiNasIrI khyAta AyA taThe ajo piNa kAma Ayo / hImALo varajAMgota, aAMka 1617 sobho vaDo rajapUta huvo / AdhI sAcora sobhArai hutii| .. AdhI sAcora gujarAtarA pAtasAharI do mugala premanUM hutI / pachai mugale koTa mAMhai gAya mArI tiNasUM upAdha huvo, sobhai prema ... mugalanUM mAriyo / 17 Udo himaalaaro| 17 devo himaalaaro| 17 sAMgo himaalaaro| cohuvAMNa sobho hImALAvata / mugala prema gAya mArI tiNa Upara mAriyo, tiNa sAkharo guNa - dUhA chAyala phUla vichAya, vIsama to varajAMgade / gaimara' gorI rAya, tiNa AmAsa aDAviyA // 1 // isa.' sai ahinANa, cahuvAMNo cauthe calaNa' / .... DakhaDakhatI dIvAMNa, sujar3I1deg Ayo sobhar3o // 2 // kAlA kALa kalAsa, sarasa palAsAM sobhdd'o| vIkama sIhAM vAsa, mAMhi masItAM mAMDajai // 3 // I pRthvIrAjakA beTA ajA, yaha sekhA aura deIdAsakA mAmA java sekhA mArA gayA aura deIdAsako rAjapUtoMne nikAla diyA tava ajA bhI usake sAtha nikala gayA, phira citaur3ake gar3ha rohemeM deIdAsa kAma pAyA, vahAM ajA bhI kAma A gyaa|. 2 zobhA var3A vIra rAjapUta huA, aAvI sAcora zobhAko milI huI thI aura AdhI gujarAtake vAdazAhakI ora se mugala premako dI huI thI, pIche mugaloMne koTake aMdara gAya mAra DAlI, jisase jhagar3A ho gayA, zobhAne prema mugalako mAra diyaa| 3 cauhAna hImAlekA beTA zobhA, jisane prema mugalako gAya mArane para mAra diyA thA, jisakA sAkSI--kAvyameM vrnnn| 4 haathii| 5 jisne| 6 ghr| 7 aise| 8 cinha, vyvhaar| 9 paaNv| 10 kttaarii| II zobhA cauhaan| 12 masjidoMmeM /
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta [ 245 hImALAuta hIja, sujar3I' sAhI sobhar3e / DhIla pahAM rimahAM' ghar3I, khakhaLa-bakhaLa kI khIja // 4 // sobhar3A sUara sIta, dUchara dhyAvai jyAM disI / bhIta huvA bhar3a bhar3abhar3e, rodrita kara gaja rIta / / 5 / / coLa' vadana cahuvAMNa, milaka ar3hAre mAriyA / sujar3I Ayo sobhar3o, DakhaDakhatI dIvAMNa / / 6 / / vaNavIrota vakhAMNa, hImALAvata mana huvA / trijar3I' kADhevA taNI', calaNa diyai cahuvAMraNa / / 7 / / sobhar3e kiyo sugALa, muMhagau ekaNa tALameM / khetala vAhaNa khar3akhar3e, cur3akhai cAmariyALa // 8 // lodrAM cIlU aAMdha, bhAgI soha11 koI bha012 / srobhramar3A sraga sAtamai ", bAbA toraNa bAMdha // 6 // // iti sAcorA cahuvAMNAMrI khyAta vAratA saMpUrNa / / vAta .... cahuvAMNAM mAhai sAkha 1 boDArI chai / ahI1 rAva lAkhaNarA potarA sonagarA jALorarA dhaNI / sIrohIrA dhaNI, kItUrA potarA bor3o bhAkhararo beTo huvo| tiNarA vAMsalA bor3A kahIjai chai" / iNAMrai utana paragano jALorarai seNAro choTo so paragano chai / prAgai . I hImAlekA putra zobhA / 2 kttaarii| 3 dhAraNa kii| 4 shobhene| 5 shtruoN| 6 krodha / 7 lAla / 8 prshNsaa| 9 tlvaar| 10 kI, liye| II saba koI, ___ sbhii| 12 kahate haiN| 13 shobhaa| 14 sAtaveM svrgmeN| 15 ye bhii| 16 pote / 17 jisake pIche vAle vor3A kahalAte haiN| 18 inakA nivAsa jAlora paragane koseNA gAMva jisake pIche eka choTA sA paraganA hai /
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ 246 ] muMhatA naiNasIrI khyAta yo sIrohI vAMsa tho' / pachai rAva suratANa bhAraNota, rAva kalA mehAjalotasUM ver3ha kALAdharI kI tada vihArI milakakhAMna hetaavt| paraganA 4 jALora vAMsa diyA thA su tadarA jALora vAMsa par3iyA tAsu hamai jALora vAMsa hIja chai / paragano sego jALorasU kosa 10 sIrohI disA UgavaNanaM sIrohIrA gAMvAMsU kAMkar3a / paragano dusAkho' ch| sahara choTI sI bhAkharIrI khAMbha, agavArai vaDo maidAna / UnALI nipaTha ghaNI' / choTA moTA DhIMvar3A11 300 huvai / gAMva 12 seNA vAMsa / bor3Aro ThikAMNo gharaNA dinAMro tho su saM0 1666 rAva mahesadAsa dalapatotanUM jALora huI, varasa 4 mahesadAsa jIviyo, taThAU12 bor3o kalyANadAsa nArAMNadAsotanUM seNo, sadA bhomiyA . rukho huto13 tyauM rahyo / pachai rAva mahesadAsa dalapatota saMmat 150315 ... / pachai pAtasAha ratana mahesadAsotanUM diivii| pachai rAva ratana bor3A kalyANadAsa nArANadAsotanUM seNe vAhara rukho praayo| kahAr3iyo-"mhe AghA jAvAM chAM, the satAva Avo" / ' parcha kalyANadAsa thor3A hIja sAthasU Ayo, tarai ratana zrApa hAthasUM barachorI de kalyANadAsa mAriyo nai seNo liyo / bAkIrA nAsanai sIrohIrA desameM gayA / seNo nikhAlasa hudo / maiM prAgai navaghaNa, vijo. ____ I pahale yaha sirohI riyAsatakA gAMva thaa| 2 kAlaMdarI gaaNv| 3 pIche / 4 tbse| 5 pUrva dizAkI aora / / 6 siimaa| 7 paraMganA duphasalI hai| 8 zahara choTI sI pahAr3IkI ddhlaanmeN| 9 aage| 10 ravIkI phasala adhik| II raha~Ta / 12 tvse| 13 sadA bhomiyAkI bhAMti thaa| * 14 usI prakAra rhaa| 15 prApta sabhI pratiyoMmeM yahAM kucha aMza chUTA huA hai jisase yahAM yaha patA nahIM par3atA ki saM0 1666se saM0 1703 taka cAra varSa mahezadAsake adhikArameM jAlora rahaneke vAda mahezadAsakA kyA huA ? vaise isake Age mahezadAsake veTe ratanako jAlora denekA ullekha hai, isase yaha anumAna hotA hai ki truTita aMzameM mahezadAsake mara jAnekA ullekha honA caahie| 16 pIche rAva ratana nArAyaNadAsake beTe kalyANadAsa bor3e ke lie bAharake rUpameM aayaa| 17 usane kahalAyA ki hama Age jA rahe haiM, tuma bhI jaldI praayo| 18 lekina kalyANadAsa thor3e manupyoMko hI lekara paayaa| 19 aura seai para adhikAra kara liyaa| 20 zeSa bhAga kara sirohI rAjyameM cale gye| 21 seNA gAMva sarvathA adhikArameM ho gyaa| . ...
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta [247 vaDA akhAr3asidha rajapUta huvA chai| nai kAlharai dina' bor3o nArANadAsa bAghAvata saM0 1680 zrI mahArAja gajasiMghajIrI vAra mAhai huto', vaDo rajapUta huvo / saM0 1674 kuMvara gajasiMghajI jALora liyo tada vihAriyAMsUM judo phUTanai kuMvarajItUM Aya miLiyo / prAgaiM rAjA zrI sUrajasiMghajI vor3A nArANadAsarI baihana paraNiyA hutaa| nArANadAsa bar3A umarAvAMrai dAvai raihato / seNo rupiyA 10000) ro" / Thor3a gAMva 12' 1 senno| 1 cAMdaNa / 1 bhettaalo| 1 meddo| 1 bAhiralo vAsa / 1 mAMhilo vAsa / 1 tudd| 1 devdd'o| 1 dahI gAMva / 1 nAgaNa / 1 uNddvaadd'o| 1 kaNAvada / voDArI vaMsAvaLI 1 rAva laakhnn| 13 lkho| 2 bala / 14 mahipALade / 3 sohii| 15 haajo| 4 mhNdraav| 16 sAMvata / 5 alaNa / 17 sikhro| 6 jIMdarAva / 18 navamaNa / 7 pAsarAva / 26 krmo*| 8 pAlaNa / 20 vijo| 6 kiituu| 21 vaagho| 10 smrsii| 22 naaraanndaas| 11 bhAkhara / 23 kalyANadAsa / 11 bodd'o| I pahile navadharaNa aura vijA var3e bAMke rAjapUta ho gaye haiN| 2 kalake dina / 3 mahArAja gajasiMhake samayameM thaa| 4 taba vihAriyoMse alaga aura viruddha hokara kaMvarajIse mila gyaa| 5 trh| 6 seraNA dasa hajArakI yAyakA / 7 usake pIche bAraha gAMva haiN| . * karmA bar3A karmaNya aura vIra puruSa thaa| apanI adbhuta vIratAke kAraNa yaha . 'mAmAjI' vA 'mAmA khejar3A'ke nAmase pUjA jAtA hai /
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ 248 ] muMhatA naiNasIrI khyAta aura to vor3A ghaNA kaThai hI suNiyA nahIM, ne eka bor3o mAMno naravadota jALorarai gAMva bApar3otarai rahato, vApar3otaro paTai huto| gAMva 5 tathA 7 paTI dahiyAvatarI mAMhai-sIharAMNo, khArI sAMdhANo, devasovAsa, bAlavAr3o pAlAsaNa / mAMnArA bhAIbaMdha rhtaa| mAMgasa 200ro jor3a hu~tI / asavAra 40 bddh'taa| ___mAMno narabadaro, sIho, ThAkurasI, sUro, mehevare gAMva bhATebai vaLe vor3A rahai chai / cahuvAMNAMrI sAkha mAMhai eka sAkha kAMpaliyA kahAvai chai / su kAMpalo sAcoraro gAMva cha, tiko iNAMro rAjathAMna, tiNa gAMva lArai kAMpaliyA nAMva' par3iyo / prAgai kuMbho kAMpaliyo vaDo rajapUta huvo chai tiNarA gAMva kuMbhAchatarA kahIjatA"; su dhanavo, dhorInamo kuMbhAchatameM mudai chai / o khaMDa sAcora vAsai lAgai chai / kuMbhAchata sAcora nai IDara lgtii| vAta kuMbhA kAMpaliyArai ghor3I 1 nipaTa avala chai1deg / tiNa dina rAvaLa mAlai pichama nai ghaNI dharatI khATI chai1, su sako pichamarA bhomiyA rAvaLa mAlAro amala manai chai / kuMbhArI ghor3I leNaro vicAra karai cha / tiNa samai rAvaLa mAlArai paradhAna bholo nAI chai; tiNanUM rAvaLa kahai chai-"yA ghor3I liicaahiijai|" tarai bhoyo kahai chai- "kuMbho to pAriyAM ghor3o deNaro na chai131 su kuMbhAnUM ter3a14 darabAra vaisAMNiyo I khiiN| . 2 varAvarakI jor3Ike 200 AdamI isake pAsa the| 3 naravadakA beTA mAnA, sIhA, ThAkurasI aura sUrA ye mehave paraganeke bhATave gAMvameM rahate haiN| 4 inakA / 5 zAkhA, vaMzakA naam| 6 jisake gAMva 'kuMbhALata'ke kahe jAte the| 7 so dhanavA aura .. ghorInamA 'kuMbhAchata' meM mukhya haiN| 8 yaha khaMDa sAcorake pIche lagA hai arthAt tAcora paraganemeM ... hai| 9 kuMbhAchata khaMDa, sAcora paragane aura IDara riyAsatase lagA huA hai| 10 kuMbhA . kApaliyeke ghor3I 1 atyaMta sundara thii| II una dinoMmeM rAvala mAladene pazcimameM bahuta dharatI (pradeza) prApta kI hai| 12 so pazcimake sabhI bhomiye rAvala mAladekA zAsana . .. mAnate haiN| 13 kuMbhA sIve rAste ghor3I dene vAlA nahIM hai| 14 so kuMbhAko bulA kr| .. "
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta 11 .12 14. [ 246 chai / AdamI 500 cIdhar3a silaha paihara sAMmA baiThA chai / AdamI - 500 tobacI jAMmakiyAM lagAya UbhA rahyA chai / nai mAlai iraNa beLA mAM ghor3Irai vAstai bhomiyA bhovA nAInUM paradhAMnagI vIca meliyo / bhovai kahyo - "rAvaLajI thAMrI ghor3I mAMgai chai / " bhovai mUMDai kahyo taThA pahalI kuMbho taravArarI mUMTha hAtha de vego' UThiyo / rAvaLaro piNa sAtha mUMThe hAtha de UThiyo; nai kuMbhe bhovAnUM kahyo - "mhArI ghor3I rAvaLanUM dene parcha mhAro palAMNa" rAvaLarI mA Upara mAMDU, kinA'' thArI mA Upara mAMDU ?" iNa prAchaTane " taravAra kAr3hI " / sora huvo / kuMbhArai mAthairA kesa UbhA huvA ' # / muMhaDo rAto - coLa huvo" / tarai" rAvaLanUM kiNahIka jAyane kahyo -- "kuMbhAnUM mAro to cho", piNa eka vAra rajapUtanUM sUrata car3hI chai'", muMhaDo dekhaNa lAyaka chai / " tarai rAvaLa bAhira Ayo, kuMbhAnUM dITho ", rAjI huvA, uvAra liyo" / kahyo - "jaitamALarI beTI patInUM vIMda cAhIjato huto su jur3iyo" / " pachai patI kuMbhA kAMpaliyAnUM paraNAI | tiNarai peTarA beTA 2 huvA / kheto, bhojo / bar3A rajapUta huvA / taThA paihalI" rAva jaitamAlanUM rAva jagamAla mAlAvata mAriyo tho su jaitamAlaro mAla vaicIjato thosu haiMsA 5 kiyaa| tIna to tInAM beTAMrA kiyA / eka haiMso patIro kiyo ; nai haiMso 1 mAlaro kiyo nai ujALo bachairo judA kiyA thA, kahyo -- "o haiMso nai ujALo bachero jaitamAlaro vaira lesI tiko lesI 25 1 tarai pro haiMso patI liyo / kau 5 18 20 grai 11 I daravAra meM baiThA diyA hai / 2 pAMcasau AdamI silahabakhtara pahana kara sAmane baiThe haiN| 3 aura pAMcasau topacI jAmagiye ( palIte ) lagA kara khar3e haiM / 4 aura mAlene isa samaya bhomiyA bhAva nAIko usakI pradhAnagIkI haisiyata se ghor3I leneke liye bhejA / 5 tumhArI | 6 jisake pahale 1 7 jhaTapaTa / 8 ko 1 9 de kara / 10 jIna / II zrathavA / 12 jhapaTa kara / 13 nikAlI / 14 khar3e ho gaye / IS mu~ha lAla ho gayA / 16 taba | 17 kuMbhAko mArate to ho / 18 paraMtu rAjapUtako 19 kuMbheko dekhaa| 20 balaiyA lI, bali gayA / 21 jaitamAlakI beTIko dUlhe kI zrAvazyakatA thI so mila gayA / 22 isake pahale / 23 mAlakA ba~TavArA hotA thA usake pAMca bhAga kiye | 24 eka bhAga mAlakA zrIra ujAlA nAmake bacherekA alaga kiyA gayA thA / 25 yaha hissA aura ujAlA bacherA, jaitamAla mArA gayA, usa vairakA jo vadalA legA usako milegA / jo pauruSa car3hA hai, use eka bAra /
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ 250 ] muMhatA naiNasIrI khyAta 2 "vaira mhArA veTA kheto bhojo lesI / " parcha khete bhoje gharaNA dhuMkaLa jagamAlasUM kiyA / jagamAlarA do bhAI mAriyA, kher3ho vAnara jagamAla tho tiNarA sAta beTA mAriyA | iti zrI kAMpaliyA cahuvAMNAMrI bAta saMpUrNa | vAta khIciyAMrI hI cahuvAMNa rAva lAkhaNarA potarA / pIr3hiyAMrI vigata-- 1. rAva lAkhaNa / 2. bala / 3. sohI / 4. mahaMdarAva / 5. graNahala / 6. jIMdarAva / 7. grAsarAva / 8. mAMNakarAva / vAta mAMNakarA va AsarAvaro beTo tiNasUM bApa khusI huvo, tarai ekaraNa" dina zrAsarAva mAMNakarAvanUM kahyo - "tUM UgAM prAthavatAM " bIca phira grAvaititarI' dharatI mhe tonUM devAM / tarai mAMNakarAva dina UgatAM samo car3hiyo su dina prAthamiyo titara phira prAyo' / itarI dharatI saMbhararo car3hiyo, tairI vigata' - nAgorarI paTI, 84 sArI hI, bhadAMNa iNa dIThI, tarai gar3ha koTanUM Thaur3a The vicArI nai prAthavaNanUM ' jAyala kAMnI'" mAMNakarAva nIsariyo, tarai uThe gvAra 14 utariyA thAna o" pie" sArA dinaro phirato bhUkho huvo huto uTha kara 0 11 2 16 17 I vairakA badalA mere beTe khetA aura bhojA leNge| 2 upadrava / 3 usake / 4 jisase / 5 eka / 6 sUrya udaya ho kara grasta hove / 7 utanI / 8 tava mAraNakarAva dina ugane ke sAtha hI car3hA so dina grasta huA tava taka phira kara lauTa AyA / 9 sAMbharase car3ha kara itanI dharatI meM phira kara zrAyA, jisakA vivaraNa / 10 dekhI / II pazcima kI ora / 12 tarapha | 13 nikalA / 14 gvAriye loga 1 ( eka sthAyI AvAsa-rahita jAti, jo lakar3I ke kaMdhe zrAdi banA kara beMcanekA kAma karatI hai / ) IS Dere DAle hue the / 16 yaha / 17 bhI /
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta [ 251 nIsariyo;' tarai gvArai manavAra kIvI, tarai mAMNakarAva kahyo-"kyUM rAMdho anna hAjara huvai to lyAvo" su gvArAMrai cAvaLa mUMgAMrI khIcar3I tayAra thI su vATakA ekaNa mAMhai ghAta lyaayaa| mAMNakarAva car3hiye hIja khAdhI / prAthaNaro bApa tIrai Ayo tarai bApa mAMNakarAvayU~ kahyo"kitarIheka dharatI phira Ayo' ?" tarai iNa vAta mAMDa kahI / tarai bApa pUchiyo-"kaThehI gar3hanUM Thaur3a vicArI chai' ?" tarai iNa bhadANarI Thaur3a dAkhavI' / tarai bApa kahyo-"teM sArA dinameM kaThe hI kyUM khAdho ?' tarai mAMNakarAva gvArAMrI khIcar3I khAdhI hutI tikI vAta kahI-"ju jAyala kanai hU~ Aya nIsariyo, taThe gvAra par3iyA thA, tyAMnUM mhaiM kahyo -"kyUM rAMdho dhAMna huvai to lyAvo / tarai gvArAM cAvaLa mUMgArI khIcar3I dhobo bharanai15 UMTha car3hiyA hoja dIvI, su maiM khAdhI'6" tarai bApa kahyo-"yUM taiM khIcar3I khAdhI to thAMharI nakha khIcIrI dI nai vA dharatI dI," nai kahyo-"beU Thor3AM bhadANe, jAhala koTa karAya, beU rAjathAMna kr18|" tarai mAMNakarAva beU Thor3A koTa karAyA nai beU rAjathAMna kiyaa| ____ mAMNakarAva, ajairAva, caMdrarAva, lakhaNarAva, goyaMdarAva, sAMgamarAva, prathIrAjaro sAMvata gUMdaLarAva / rAjA prathIrAja cahuvAMNarI baira19 suhavade joIyAMNI rUsaNe0 vAparai gharai hutii| tiNanUM khATUrI bhAkharI uNarai bApa mALiyo 4 __ I bhUkhA-thakA udhara hokara niklaa| 2 taba gvAriyoMne manuhAra kii| 3 koI raMdhA huyA anna taiyAra ho to le aao| 4 so eka kaToremeM DAla kara laaye| 5 mAraNakarAvane UMTa para car3he hue hI khaaii| 6 saMdhyAko bApake pAsa aayaa| 7 kitanI dharatImeM phira paayaa| 8 tava isane saba hakIkata khii| 9 kahIM gar3ha banavAnekI jagahakA bhI socA hai ? 10 taba isane bhadANakI jagaha dikhAI ( jikra kiyA ) / II taine dina bharameM kahIM kucha khAyA ? 12 taba mAraNakarAvane gvAriyoMkI khicar3I khAI thI vaha bAta khii| 13 vahAM gvAriye Dere DAle par3e the| 14 unako maiMne khaa| 15 donoM hAthoMke sampuTako bhara karake / 16 U~Ta para car3he hueko hI dI aura maiMne khA lii| 17 isa prakAra tUne khicar3I khAyI to tumhArI zAkhA ... 'khIcI' pradAna kI gaI aura vaha dharatI bhI tumheM de dI gii| 18 bhadANe aura jAyala donoM sthAnoMmeM koTa vanavA kara donoMko rAjadhAnI banA lo| 19 ptnii| 20 nArAjImeM / 21 usko| 22 phaadd'ii| 23 usake / 24 mahala /
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ 252 ] muMhatA naiNasIrI khyAta karAyo / iso' UMco karAyo, jiNaro dIyo ajamera dIseM / tiNasaM gUMdaLarAva hAlato mAMDiyo su isar3I suraMga eka vaNAI, jikAhUM ugArai gAMvathI suhavaderai mALiyai chAMno pAvai su prathIrAjarI baira ajaide dahiyAMNI ajamera thakAM aTakaLI ; kiNI bhAMta uNa dIvAsU, koika marada Avai chai, su tikA vAta prathIrAja Age kahI, tarai prathIrAja cokIro . ghor3o tho tike car3hanai uDAyo,' ne ajANajakaro" suhavaderai mALiyArI dor3hI gayo / ghor3o paro chor3ane / tarai proLiyai dor3a khavara Agai diivii| vAMsAthI' prathIrAja utara Ayo, su gUMdaLarAva to suraMga mAhai huya gayo / prathIrAja Aya Dholiye sUto / parabhAta huvo, su gUMdaLarAvara pagAMro jor3o uTha rahyo su prathIrAja dITho' nai vIjA paNa mALiyArA samAva aTakaLyiA' tarai suhavadenUM prathIrAja kahyo-"o jUto kiNaro.. cha ? aThe kuNa marada Avai chai ?" tarai suhavade veLA doya cyAra to TALAToLArI kahI; tarai prathIrAjarI jhUThI AMkha dekhI ;11 tara sUdho kahyo12-"aTha gUMdaLarAva khIcI Avai chai" tarai prathIrAja prAparai gharai phira Ayo, nai savArai cAmaMDarAya dAhimo khIciyAM Upara jAyala phauja de vidA kiyo13 tarai uThAthI gUMdaLarAva nIsariyo su mALavai gyo| uThe DoDiyA rajapUta rahatA, tiNAMrai gar3ha 12 hutA tikai gaMdaLarAva iNAMrA . veTA potarA mAranai liyA / maU, maidAno, gAgarUNa, vAlAbheTa, sAraMga- - . pura, gUgora, bAra, var3oda, khAtAkher3I, rAmagar3ha, cAcaraNI / jAyala rAjathAMna kiyo su gorArA potarA15 khIcIvAr3e gayA / .. I itanA / 2 jisakA dIpaka ajamera meM dikhAI de| 3 jisase gUdalarAvakA anucita sabaMdha ho gayA so eka suMraga aisI banavAI jisase vaha usake gAMvase suhadadeke mahala meM gupta rUpase aave| 4 ajamera hote hue hI anumAna kara liyaa| 5 tava pRthvIrAjane caukIke .. ghor3e para car3ha kara use uddaayaa| 6 acaank| 7 pIchese / 8 pRthvIrAja prAkara palaMga para. so gyaa| 9 gUMdalarAvake pA~voMke jUte vahA~ raha gaye so pRthvIrAjane dekhe / 10 aura mahalake . dUsare lakSaNoMse bhI anumAna lgaayaa| II jaba pRthvIrAjakI dadalI huI aAMkha dekhI / 12 taba usane sIdhAsA uttara de diyaa| 13 aura dUsare dina cAmaMDarAya dAhimAko phauja : . dekara khIciyoMke Upara jAyalako ravAnA kiyaa| 14 jinake 12 gar3ha the| 15 gorAke pote /
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ -- muMhatA naiNasIrI khyAta [ 253 bhadANoM rAjathAMna rAva gAlaNaro huvo / jiNa' nAgora gIdAMNI taLAva karAyo / tiNa sAkharo dUho - "gIMdA hutA bhadANiyA, tUMgai jAyalavALa / " kavitta khaMDa pUMgaLa khaLabhaLe, koTa maravaTAM TaLakkai / derAvara Digamagai, lasai vari hA hA saMkai" / / ludravo tharatharai, chelapura naha saMga? / bhuTAM anai bhATiyAM sAsa nIvaTTa nIvaTTa / vIkamapura vasai na bArahI, dhUjai dhara pATaNa pdd'e| gIMdo rodra bhadAMriNayo dhAe sAMmeI dhar3e // 1 // vAta kahai cha gIdArai pacchimanUM caurAsI gar3ha hutA; tiNarai beTo mAMhagarAva huvo, tiNaro dUho aAMkhar3iyAM ratanAliyAM, mUMcha avadAM phera / jiNa bhaya kAMpa gajjaNo, A gIdAMNI kera / / 1 / / tiNa gUMdalarAvarA potarA khIcIvAr3e nipaTa bar3A rajapUta huvaa| tiNAM mAhai dhArU AnaLota var3o dAtAra, var3o jUMjhAra huvo / AnAnUM sAMkhalai sIhar3a vaDo rajapUta jAMNa pAMgaLI beTI paraNAI hutii| paNa kahai cha, pachai aAMne tiNanUM suhAgaNa kI / tiNarai peTa dhArU vaDo dAtAra, __vaDo jUMjhAra, saMsAra siromaNa rajapUta huvo / vAta ___ khIcI prAMno dukALa mAMhai DoDArai paraNiyo thora / su sAsarai jAMNanai DoDavADai jAto tho'1 su paraganA koTArai gAMva sUrasena gUDhA I jisne| 2 jisakI sAkSIkA dohaa| 3 khalabalI macatI hai| 4 Darate haiN| 5 kAMpatA hai| 6 senAke sAmane daur3atA hai| 7 unmeN| 8 luulii| 9 pIche prAnAne usako saubhAgya diyA (mAnita kiyaa)| 10 khIcI pAnA dukAlameM DoDoMke yahA~ vyAhA thaa| II sasurAla jAneke lie DoDavAr3e jA rahA thaa|
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ 254 ] muMhatA naiNasIrI khyAta sUdhA' jAya Dero kiyo cha / su AnArI bahU sAMkhalInaM AdhAna ch| su dasamA Upara dina jAya chai / Ano tiNa samai nipaTa vekharaca chai / sUla sAmAMna mAMmUra kU na chai; su uThe dhArUrI mA kasTI rAtarI; tarai Dero DAMDo sAthe, mAMmUra kyUM na chai / tarai pAkhatI' eka purANo vaDo dehuro cha, taThe sAMkhalInUM aoLe rAkhI' / uThe dhArU jAyo / tara pIr3hI ekI Upara rAkhiyo taThe sAparo vila 1 cha, tiNa mAMhaisU sApa 1 nIsaranai12 por3hI doLI13 paradikhaNA14 dene mohara 1, sono toLA __ pAMca bhararI mela gayo,15 su dhArUrI mA sAro virataMta' dekhai chai, nai pachai mohara urI lI," nai savArai aAMne mAMhai prAyanaM vairanUM kahyo'"kUca karAM piNa khAMNAnUM sArA gur3hArA logarai kanai kyUM na chai ." tara baira kahyo-"Aja to mosauM cAliyo jAya nahIM ; nai mohara vA nAnUM sAMkhalI dIvI, kahyo-'Aja to kharaca iNaro karo / " tarai prAMno khusI huvo; jAMNiyo-"sAMkhalI yA mohara aApa kanai19 kiNahI sUla veLA-ka-veLAnaM21 kaThaika chAMno rAkhI hatI, sa Aja gur3hArAM loganaM lAMghaNa par3atau jAMNanai monUM dI chai / " pachai dUjai 4 dina piNa sApa uNahIja bhAMta pIr3hI doLI paradikhaNA dene mohara mela gayo / sAMkhalI aAMnAnUM dina 5 tathA 7 iNa bhAMta sApa mohara mela jAya; dhArUrI mA mohara urI lenai aAMnAnUM dai / tarai aAMnArai manameM icaraja Ayo"mhArI baira sAsatI monUM mohara kaThAthI dai chai ?" tarai AThamaiM dina bairana aAMnai mohararI vAta pUchI; tarai vaira vAta mAMDanai sohara kaho; nai kahyo-"aAja the piNa uNa veLA prAyanai tamAso dekho|" tarai prAMno I niktt| 2 grbh| 3 dasaveM mahIneke Upara dina nikala rahe haiN| 4 AnAke pAsa usa samaya kharca karaneko kucha bhI nahIM hai| 5 khAne-pIne AdikA sAmAna kucha bhI nahIM hai| 6 so vahA~ ghArUkI mA~ko rAtameM prasava-pIr3A huI to vahA~ Dere-DAMDe AdikA kucha bhI sAdhana nahIM hai| 7 paasmeN| 8 mndir| 9 vahAM sAMkhalIko oTameM rkhaa| 10 vahAM dhAlne janma liyaa| II tava sadyajAta zizuko eka maciyA para rkhaa| 12 nikala kr| 13 cAroM or| 14 prdkssinnaa| 15 rakha gyaa| 16 vRttAnta / 17 le lii| 18 aura dUsare dina yAnAne aMdara pA kara apanI strIko khaa| 19 paas| 20 kisI . prkaar| 21 smy-kusmy| 22 gupta / 23 lNghn| 24 duusre| 25 acrj| . 26 merI patnI niraMtara muhara kahAMse lA kara mujhe detI hai ? 27 sava /
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta [ 255 piNa uNa veLA' Ayo su o sApa Ayo su paradikhaNA de mohara 1 melanai jAvaNa lAgo, tarai prAnai sApa pUchiyo-"tUM kuNa chai ? nai tUM iNa DAvar3ArI itarI itarI rikhyA karai chai; su tonai iNa kuNa sanamaMdha chai ?" tara sApa mAMNasarI' bhAkhA boliyo, kahyo-'Agai iNa desa rAjA hUna vaDo mahArAja huvo chai, tiko jIva thArai peTa beTo huya Ayo cha,' nai uNa rAjA hananai mo mitratAI hutI, su monUM tIsa carU10 moharAMrA bhariyA sUpiyA1 chai su iNa dehurai mAhai mhArA bila kanai iNa Thor3a chai / mhaiM itarA1 dina rakhavALI kiivii| hamaiM carU au thAharA beTArA chai| the iNa Thor3a khiNanai urAlyo14 nai the iNa Thor3athA15 kaThai hI16 AghA-pAchA mata jAvo / A dharatI thAMharai beTAMpotArai sArI hAtha pAvasI" / aThai hIja18 koTa karAvo / " tarai sAparai vacanathI prAMno aThai rahyo nai DoDAMsUM Apa jAya miLanai kahyo"the kaho to mhe aThe hIja rahAM21 / tarai DoDe kahyo-"bhalI vAta / " pachai aAMnai uThe koTa karAyo / dhArU moTo huvo, tada dharatIrA dhaNI DoDa hutaa| tarai dhArU mAmA kanai gayo / cAkarI karaNa lAgo / DoDe sapUta dekha bhANeja mAthai22 sArI darabArarI, dIvAMNarI madAra raakhii| .. pAtasAharI cAkarI DoDAMrai vadale dhArU karaNa laagau| DoDa dina-dina gaLatA gayA 4 / khIcI dina-dina vadhatA gayA / vaDI ThAkurAI huii| pAtasAha akabararI pAtasAhI tAuM to nipaTa jora sAhibI thii| akabara pAtasAha khIcIvAr3A Upara kachavAhA mAnasiMha bhagavaMtadAsotanUM kuMvarapadai28 phauja de meliyo huto, tada mAnasiMgha khIcI rAyasala ver3ha I usa smy| 2 tU kauna hai ? 3 ldd'kekii| 4 itnii-itnii| 5 rkssaa| 6 so tujhase isakA kyA saMbaMdha hai ? 7 mnussy| 8 bhaassaa| 9 vaha jIva tere (aura terI strIke) peTa putra hokara AyA hai| 10 carU, deg| II sauMpe haiN| 12 itane / 13 aba ye carU tumhAre beTeke haiN| 14 tuma isa jagahako khoda kara le lo| 15 se / 16 kahIM bhii| 17 yaha sava dharatI tumhAre veTe-potoMke hAtha aayegii| 18 yahAM hii| : 19 se| 20 mila krke| 21 tuma kaho to hama yahAM hI rheN| 22 ke Upara / .. 23 aadhaar| 24 ghaTate gaye, nirvaza hote gye| 25 bar3hate gye| 26 taka / ... 27 hukuumt| 28 kuMvarapadakI avasthAmeM, kumaaraavsthaameN| 29 bhejA thaa|
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ 256 ] muMhatA naiNasIrI khyAta huI / mAnasiMgha ver3ha jItI / rAyasala ver3ha hArI / rAva prathIrAja hararAjota rAyasalaro cAkara, rAva devIdAsa sUjAvataro potaro' kAma Ayo / taThA parcha vaLe eka vAra rAva prathIrAja kalyANamalota vIkAneriyA pAtasAhajI gar3ha gAguraNa dI thI, tada piNa' ver3ha 1 huii| tikI rAva prathIrAja jItI / khIcI hAriyA / pachai pAtasAha jahAMgIra .. khIciyAMsU jora lAgo / maU rAva ratananUM inAMmameM dIvI, kahyo"mAra lyo / " pachai rAva ratana jora maUsUM khIciyAMsU rAha huya lAgo / thAMNA 4 asavAra 2000 maUrA desameM raakhiyaa| gAMva rajapUtAMnUM vAMTa diyaa| rAva goyaMdadAsa ugrasenota, rAva kAMna rAyamalota rAThor3A siradArAnUM rAkhiyA / pachai rAva ratanarA sAtha rainai khIciyAM mAmalA11 Thaur3a-Thaur3a ghaNA huvA / khIciyAMsUM dharatI chUTaNa hAlI / rAjA sAlavAhana piNa rAva ratanarai sAtha mAriyo / dina-dina khIcI TUTatA gayA / hADAMro jamAva hUto gayo / hADai khIcI mAranai dharatI bhoga ghAtI15 / mudau maU Upara su maUnUM gAMva 1400 lAgai / gAMva 700 agavArai tikai caur3e, gAMva 700 pachavAr3e tiNAM jhAr3a pAhADa ghaNA / rAva gopALa maU, maidAnaro dhaNI, vaDo rajapUta huvo, pAtasAhI cAkarI karato / khIciyAMsU aura Thor3a to gaI / ghaNA dina huvA cAcaraNI to vArasAM kaIka paihalI khIcI vAgharI mA, vaira sIMdhaLa hutI tikA jIna sAja paihara-paiharanai pAtasAhI phaujAMsaM keI lar3AI ldd'ii| I pautra / 2 jisake vaad| 3 phir| 4 bIkAnera vaaleko| 5 tava bhii| 6 jisko| 7 vivaza karane lagA, hamalA karane lgaa| 8 mAra karake adhikAra kara lo| 9 pIche rAva ratana maUke khIciyoMse rAhu hokara pIche lagA, lar3AI karane lgaa| 10 vAMTa diye| II ldd'aaiyaaN| 12 khIciyoMse dharatI chUTaneko clii| 13 rAda ratanake sAthane rAjA sAlivAhanako bhI mAra diyaa| 14 dina-dina khIcI kamajora hote gye| IS hADoMne khIciyoMko mAra karake dharatIko apane adhikArameM kara liyaa| 16 mukhya AdhAra maUke . .. uupr| 17 gAMva 700 aAgeke caur3e-maidAnake aura 700 gAMva pIcheke jinameM vRkSa aura pahAr3a bhut| 18 rAva gopAla maU aura maidAnakA svaamii| 19 kaI varpose aura bahuta samaya pahalese cAcaraNI gAMva vAghakI mA, sIvala strI ke (sIMdhaliyANIke) . adhikArameM thA, jisane zastra dhAraNa karake vAdazAhI senAse kaI lar3AiyAM ldd'ii|
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta [ 257 2 kaI phaujAM mugalAMrI, hADAMrI mArI / pache sIMdhaLa gopALade mUMI, " taThA pachai navaserIkhAMna cAcaraNI lIvI / // iti saMpUrNa // I mugaloM aura hADoMkI kaI phaujoMkA nAza kiyA / gii| 3 jisake bAda / 2 jaba sIMdhala gopAladevI mara
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ 258 ] muMhatA naiNasIrI khyAta vAta aNahalavAr3A pATaNarI 7 vanarAja vaDo rajapUta huA / tiko eka navo sahara vasAvaNArI mana dharai chai / iNa pATaNarI Thor3a eka koI gavALiyo praNahala nAMmai syAMNo AdamI huto' / tiNa eka tamAso dITho huto / ekaNa gADara vAMsai nAhara dor3iyo / gADara grAge nAThI' / iNa pATaNarI Thor3a gADara zraI tara nAharasUM sAMmI mAMDa UbhI rahI / tikA vAta praNahala dIThI hutI / tiko vanarAja dharatI dekhato phirai chai; tarai graNahala gvALiyo Aya vanarAja cAvar3AnUM miLiyo | kahyo - "hUM thAMnUM sahara vasAvaNanUM isar3I Thor3a eka batAUM, jiko vaDo ajIta kher3o huvai; piNa the bola do' / kyUM sahara mAMhai mhAro nAMva grAMNo' / " tarai vanarAja bola-kaula diyA" tarai aNahala gADaranai nAhara vALI vAta kahI / taraM hamaiM pATaNa vasai chai, yA Thor3a cAvar3A vanarAjanUM dikhAI / vanarAja Thor3a dekha vohata rAjI huvo ne 'aNahalavAr3o pATaNa' sehararo nAMva diyo / saMmata 101rA vaisAkha suda 3 rohiNI nakSatra madhyAnha vijaya moharata pATaNarA koTarI rAMga bharI / grAgai koI gujarAtI loka bhIla malecha raihatA, su sArA dUra kiyaa| AbUrI talahaTIro loga navo praNa' vasAyo | vaDo sahara vanarAja cAvor3e basAyo / araNahalavAr3A pATaNarI janmapatrikA likhyate " I 11 2 3 14 I isa pATanakI jagaha araNahala nAmakA eka gvAlA sayAnA AdamI rahatA thA / 2 usane eka tamAzA ( zradbhuta vAta) dekhA thA / 3 eka bher3ake pIche nAhara daur3A / 4 bher3a Age bhagI / 5 tava nAhara se sAmanA karaneko khar3I rahI / 6 aisI / ajIta hogA / 8 paraMtu tuma vacana do / 9 zahara ke 10 tava vanarAjane vacana diyA / II isa samaya nAma rakhA / 13 samvat 101ke vaizAkha zukla muhUrtameM pATana ke koTakA khAMta muhUrta kiyA / janmapatrikA ( isa prakAra ) likhI jAtI hai / 7 vaha gAMva nAmakaraNameM kucha merA nAma bhI rakho / 12 aura 'aNahilavAr3A pATana zaharakA 3 rohiNI nakSatra, madhyAnha samaya vijaya 14 lAkara / IS hilavAr3A pATanakI
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta [ 256 aNahalavAr3A pATaNanUM gAMva 456 lAgai chai / tiNameM' tapo gAMva 52 sIdhapura chai, ru0 25000) upajatAMrI tthodd'| nai pATaNa to Agai vaDI Thor3a hutI, rupiyA lAkha 700000) rI paidAsa hutI / saMmata 1682 tathA 1683 tAuM upajatAM / saMmata 1687 pachai pATaNa tUTI / koLiyAM sArA gAMva sUnA kiyA / hamaiM rupiyA 200000) nITha upajai chai / pATaNa cAror3A bhogavI tigarI vigata - varasa / mAsa / aasaamii| 60 varasa 6 mAsa vanarAja cApro. bhogvii| 10 varasa jogarAja bhogvii| 3 varasa rAjAdita bhogvii| 11 varasa varasiMgha bhogvii| 36 varasa khemarAja bhogvii| 27 varasa cUMDarAva bhogvii| 16 varasa gUMDarAja bhogvii| 26 varasa bhovaMDarAja bhogvii| kavitta sATha varasa vanarAja, varasa dasa jogarAva bhnn| rAjAdita triNa varasa, varasa igiyArA siMgha suraNa / / khImarAja cALIsa, varasa ika UNa' muNIjai / cuMDarAva satavIsa, varasa bhogavI bhaNIjai / / ugaNIsa varasa guMDarAja kahi, ugaNatosa bhovaMDa bhuha / cAmaMDarAja aNahalanayara, kIdha varasa sau chInavaha' // 1 // ____ I jinameM / 2 samvat 1682 tathA 1683 taka yaha upaja hotI thii| 3 kolI logoMne pATanake saba gAMvoMko sUnA kara diyaa| 4 ava rupaye do lAkha muzkilase paidA hote haiN| 5 cAvar3oMne pATana bhogI usakA vivaraNa / 6 tIna / 7 eka varSa km| 8 kahA jAtA hai| 9 eka sau. chiyAnave varSa rAjya kiyaa|
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ 260 ] muMhatA naiNasIrI khyAta ATha chatra' cAvar3A kIdha pATaNa ghara rajjaha / varasa eka sau chinu gayA bhogavI sakajjaha / / hue soLaMkiyAM varasa sau............ 'stth| huvA pAMca vAghela varasa bhU vIso sattaha // pAMca sau varasa cALIsa su vasuha bhAra sAco vhyo| paMcavIsa chatra gUjaradharA aNahalavAr3o U gahyau // 2 // soLaMkiyAM pATaNa bhogavI pahalI cAvoDAMnUM hutI, pachai toDAro taraphasUM rAja, bIja AyA; tiAMNanUM cAvaDai paraNAyA / pachai cAvoDArai bhANeja rAjarai beTe vIjara bhatIja cAvoDAMnai mArane pATaNa lIvI / itarAM pATaNa bhogavI tiNa... sAkharo kavitta mULU paiMtALIsa varasa dasa kiyo caMdagira / valabha ar3hAI varasa sADha-vAraha droNAgira // bhIma varasa cALIsa varasa cALIsa krnh| . eka-ghATa-paMcAsa rAja jaisiMgha varannaha // kaMvarapALa tIsa-trihuM-prAgaLi" varasa triSNa muLarAja lh| . vilasI ja bhIma sata rasaha rasa varasa sATha agalIka caha // 1 // 45 muulraaj| 10 cNdgir| 2 // vlbhraaj| 12 // dronngir| 40 bhImade nAnagasuta / 40 karana / 46 sidharAva jaisiNghde| I raajaaaoNne| 2 raajy| 3 vsudhaa| 4 paccIsa / 5 cAvar3oMne unakA vivAha kara diyaa| 6 eka kama pacAsa (46) 7 tIsake Upara tIna (33) vrp| 8 tIna / 9 bhUmi / 10 sAThake aAge cAra (64) varSa /
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta 33 kaMvarapALa | 3 boLo mULadeva lohar3I' 64 bhImade mULarAjaro lohar3o bhAI / soLaMkiyAMrI pIr3hI 1 Ada nArAyaNa / 2 jugAda brahmA / 3 brahmariSa / 4 dhormAriSa / 10 5 cAca / 11 rAja / 6 bALaga 12 mULarAja / taThA pachai vAghelai dharatI lIvI / soLaMkI vAghelA Age jAtAM 3 eka / vAghelA soLaMkiyAM bhiLaM / pATaNa vAghelAM bhogavI tiNa sAkharo kavitta 7 sukara / 8 arajana / jaipALa / [ 261 pALa | pATaNa gUjara dhara bhogavI varasa vIsaLa aDhAraha | jaideva ikatIsa koTa uddhAraha || vIramade tetIsa varasa vAghelAM maMDaNa | vIsa varasa lahu karaNa viDhai vairiyAM vihaMDaNa // devarAja pratApiyo catra' varasa vadAM sAkha vaMsAvaLI / vAghela rAja praNahala nagara varasa satta - chava. grAgaLI // 1 // vAghelAMrai pATaNa itarA varasa rahI 18 rAva vIsaLade / 31 arajanade | 33 vIramade | 20 karana gaihalo | 4 devarAja / I mUladeva choTA jo vaharA thA / 12 bhImadeva mUlarAjakA choTA bhAI / 3 ge jAte solaMkI aura vAghele eka ho jAte haiM / 4 vAghele solaMkiyoMmeM mila jAte haiM / 5 duzmanoMkA nAza karaneke liye apane rAjyakAlake bIsa varSa taka kararaNa lar3AiyAM lar3atA rahA / 6 cAra | 7 kahatA hU~ / 8 sau grAge cha varSa, 106, eka sau cha varSa /
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ 262 ] muMhatA naiNasIrI khyAta saMmata 1304 mAdhava vAMbhaNa' paradhAna huno| tiNa nai vAghelAM vigar3I ; tarai o jAyanai alAvadI pAtasAhanUM le pAyo / majala-majalarA lAkha-lAkha TakA de lyAyo / pachai dharatI turake lIvI / pAtasAha alAvadI TAkAMnUM thAMNa rAkhiyo hutA su alAvadI samaMdameM nAMkha a TAka pAtasAha huvaa| varasa 45 sulatAMna kutabatArakhAM / 31 pharekhAMna / 33 gdaakr| 34 ahamaMda, jiNa ahamadAvAda vasAyo / saMmata 1437 / / 10 dAUdakhAMna / 58 mahamaMda vegdd'o| 25 mudAphara / 22 sikndr| 12 mhmuud| 10 vhaadur| 15 mahamaMda / 18 mudaphara' / pachai saMmata 1626 kAtI suda 15 akabara pAtasAha gujarAta liivii| soLaMkiyAMrI sAkha itarI11 1 solNkii| 2 vAghelA / 3 rahavara / 4 behalA / 5 vIrapurA / 6 khairaadd'aa| 7 sojhatarA / 8 piithaapuraa| 6 khAlata / 10 bhuthaMDa, siMdhanUM turakA / 11 Dahara, siMdhameM turaka chai / / 12 rUjhA siMdha, thaTainUM turaka cha / I brAhmaNa / 2 usake aura vAgheloMmeM bigar3a gii| 3 vAdazAha alAuddInane TAkoMko. thAne para rakhA thA so alAuddInako samudra meM DAla karake ye vAdazAha vana vaitthe| 4 kutuvtaataarkhaaN| 5 phrevaan| 6 mudaaphr| 7 ahamada, jisane sambat 1437meM ahamadAbAda . . . . vsaayaa| 8 mujphphr| 9 muhmmd| 10 mudaaphr| II solaMkiyoMkI itanI zAkhAyeM . .... haiN| 12 bhuyaMDa zAkhAke solaMkI musalamAna ho gaye, siMdhameM rahate haiM / 13 Dahara zAkhAke solaMkI siMdhameM musalamAna haiN| 14 rUjhA zAkhAke solaMkI siMgha aura thaTTemeM musalamAna haiN|
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta vAta solakiyAM pATaNa [ 263 yAMrI 3 5 6 8 10 11 13 rAja bIja soLaMkI behU' bhAI toDArA dharaNI, su yAMro' bApa muMvo, tarai bIjA dumAta bhAI thA tikai rAjarA dhaNI huA; nai yAM' vehU bhAyAMnUM dharatI mAMhIthI parA kAr3hiyA / su thor3AsA sAtha sAmAMnasUM toDAthI nIsariyA, ' su kaThaika' prAya rahyA / suvaDo bhAI bIja tiko janama grAMdho nai rAja dekhato su bALaka / su kita raiheka dine kaThaika dharatI najIka rahyA / vAMsalA bhAyAM khabara na lI, tarai yAM vicAra dITho ; "Thai rahyAM kyUM nahIM; dvArakAjIrI jAta jAvAM" " tada dvArakAjIrI jAta cAliyA su kitaraiheka dina 12 pATaNa grAya utariyA / supATaNa cAvor3A rAja karai chai / su rAvaLI vaDI ghor3I thI tikA caravAdAra taLAva saMpar3AvaraNa 14 vAstai le Ayo / yAMro 15 taLAvarI pALa" Dero chai / baiThA chai / nai pAMDava 7 ghor3iyAM car3hiyAM prAvai chai, su bIja kahyo - "ghor3I nIlI bhalA paga maMDai 18 chai / vAkhANa karaNa lAgo / tara ghor3I pAMDava yAMrai sAMmo joyo, 10 grAMco chai nai ghor3iyAMrA raMga kI jAMNai ? titarai ghor3I susatI par3I" / tarai pAMDava tAjaNo vAhyo tarai bIja pAMDavanUM gALa dIvI, ko- "phiTa re, dAriyAgolA ! lAkharI vachairIrI prAMkha phor3I * ! tarai pAMDava ko - "dAriyo grAMdhI kAsUM kahe "" ?" pAMDava ghor3I ThAMNa le gayo " / nai rAte ghor3I ThaiNa diyo, ,2" bachero ghor3I kAMNo jAyo" / u jAyane AparA 1 19 / 1 22 23 24 25 28 donoM 2 inakA / 3 marA / 4 dUsare / 5 aura ina donoM bhAiyoMko apanI dharatImeMse nikAla diyA / 6 toDAse nikale / 7 kahIM / 8 kitaneka 19 pichale bhAiyoMne / 10 taba inhoMne vicAra karake dekhA | II caleM / 12 kitaneka dinoM bAda / 13 rAjAkI / 14 nahalAneke | 15 inakA / 16 pAla, UMcA kinArA / 17 saIsa / 18 nIlI ghor3IkI cAla acchI hai | 19 prazaMsA | 20 taba ghor3Ike saIsoMne inakI ora dekhA / 21 kyA jAne ? 22 itanemeM ghor3I dhImI ho gaI / 23 taba saIsane cAbuka mArA | 24 tava bIjane saIsako gAlI dI, kahA - 'phiTa re dArIke gole ! eka lAkhakI bacherIkI prAMkha phor3a dI !' ( dArI = veTI ) / 25 yaha aMdhA hameM dAriyA kyoM kahatA hai ? 26 saIsa ghor3Iko ThAna (tavele ) le gayA / 27 aura rAtako ghor3Ine baccA de diyA ('ghor3I ThAMNa dekho' mAravAr3IkA eka muhAvarA hai; jisakA artha hotA hai ghor3I kA baccA denA ) / 28 ghor3Ine kAne bachereko janma diyA /
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ 264 ] muMhatA naiNasI khyAta ThAkura cAvar3AnUM jaNAyo / vAta kahI-"isar3A AdamI do bhAI, nai ... cyAra-pAMca AdamI sAthai chai / taLAva utariyA chai / yAM ghor3IrI vAta . mAMDa* kahI / tada pATaNarai dhaNI cAvar3e khabara karAI / kahyo-"isar3A akalavaMta aThe rahe to rAkhIjai / pachai pATaNaro dhaNI Apa car3ha taLAva uNAra' Derai Ayo, miLiyA, pUchiyo-"kaho, the kuNa cho ? kaThai raho ?" tarai vIja AparI vAta mAMDanai kahI'-"mhe soLaMkI toDArA dhaNIrA beTA, mhAro dUjo dumAta bhAI rAja baiTho / mhAMnUM dharatI mAhaisUM parA kAr3hiyA / su kitarAheka dina to mhe uThai rahyA / su hU~ to aAMkhai jakhama cha,13 nai mhAro bhAI nAnho tho, tiko uThehIja rahyau / hameM vIja kahyo-"rAja piNa moTo huvo, kiNIkarai vAsa rahasyAM / hamAra. to dvArakAjIrI jAta jAvAM cho16 " parcha pATaNarai dhaNI cAva. vIja, rAjaro ghaNo Adara kiyo, vinAhI jAMNanai kahyo-"rAja mhArai paraNIjo; I" tarai vIja kahyo-"hUM to jakhama paraNIjUM nahIM,18 nai mhArA bhAI rAjanUM prnnaavo|" tarai rAja prnniyo| iNAnaM cAvo ghaNo mAla, ghaNA gAMva paTai de raakhiyaa| kitaraiheka dine cAvor3Ira peTa mULarAja veTo huvo," tarai rAjanUM vIja kahyo-"prAMpai" dvArakAjIrI jAta jAvatAM vIcameM aThai rahyA, su hamaiM cAlo, dvArakAjIrI jAta to kara AvAM / " su pATaNasUM rAja, vIja behUM caaliyaa| cAvoDInai mULa rAjanUM pATaNa rAkhanai caaliyaa| su jAIce lAkhai A vAta ghor3I nai vacherAvALI sAMbhaLI chai, su sAMmAM AdamI melanai dekhaNarai vAstai I unhoMne jA karake apane cAvar3e ThAkurako sUcita kiyaa| 2 isa prakArake / 3 tAlAva para Thahare hue haiN| 4 inhoMne ghor3Ike saMbaMdhakI savistAra bAta khii| 5 tava / 6 aise buddhimAna yahAM raheM to rakhanA caahiye| 7 unke| 8 kaho, tuma kauna ho ? kahAM rahate ho ? 9 taba vIjane apanI vAta vistArase khii| 10 hamArA dUsarA dumAta bhAI rAjyakI gaddI para baiTha gyaa| II hamako dezameMse nikAla diyaa| 12 so kitanehI dina hama vahIM rhe| 13 so maiM to aAMkhoMse aMdhA huuN| 14 aura merA bhAI choTA thA, isaliye vahIM rhaa| 15 kisIke yahAM jAkara rheNge| 16 abhI to dvArakAjIkI yAtrAko jA rahe haiN| 17 vinA jAMca kiye hI kahA, Apa hamAre yahAM vivAha kara leN| 18. maiM to AMkhoMse aMdhA, vivAha nahI karU | 19 tava rAjakA vivAha huaa| 20 inko| 21 kitanehI dina vAda cAvar3Ike peTase mUlarAja utpanna hunaa| 22 apn| 23 yaatraa| 24 rakha kr| 25 sunI hai|
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta [ 265 teDAyA / najIka AyA, tarai sAMmho pAya ghaNo Adara kara ter3a lejAyanai, lAkhai AparI bahana rAjanUM paraNAI / aThai rAkhiyA / lAkhArI pUrI sAhinI, su lAkho nai rAja sALo bahanoI ATha pohara bheLA rahai, nai vIja bAhira rahai AparA rajapUtAM bheLo / su rAja vIjarI khabara hI le nahIM / tarai eka dina vIja rAjanUM kahAr3iyo -"the sALo bahanoI eka huya rahyA, mhArI khabara hI lyo nahIM, su mhe aThai rahAM nahIM, mhe pATaNa jAvasyAM, mULarAjanUM khoLe baisANasyAM" / cAvor3I thALI purasasI su jImasyAM nai uThe jAya vaisa rehasyAM / " su rAja to lAkhArI var3o sAhibI su chor3I nahIM nai uThehIja lAkhA tIrai rahyo, nai vIja pATaNa Ayo, mULarAja kanai rahai chai / rAja lAkhA bheLo rahai cha, su lAkhai ghaNohIja sukha diyo / rAjarai jADaicIrai peTa rAkhAyaca beTo huvo| sALe bahanaiIrai ghaNo sukha cha, su eka dina copar3a ramatA chA, su rAjarA hAthasUM goTa mAratAM cira" phATa uchaLI su lAkhArai nilAr3a' lAgI, su thor3o so lohI' Ayo lAkhAjIrai / tarai mana mAhai rIsa AI lAkhAnUM, su kanai bhaLako par3iyo tho tiko jhAlana lAkhai soLaMkI rAjanUM cUMka liyo,14 su rAjarai thaNarai lAga gayo / su vAtakaratAM rAja soLaMkIro haMsarAjA ur3a gayo" / lAkhai ghaNo pachatAvo kiyo| jAMNiyo, paramesara ! A kisI upAdha kI18 / monaM kisI kubudha AI1 / hUMNahArasUM jora ko nahIM / pachai A vAta lAkhairI baihana jADaicI sAMbhaLI, tarai baLaNanUM tayAra huii| lAkho kahaNa lAgo-"behaneI mhArai hAtha muMvo / prA behana vAMsai baLe, bhANeja ____I bulaaye| 2 lAkhene apanI bahanakA rAjake sAtha vivAha kiyaa| 3 AThoM pahara zAmila rahate haiN| 4 khlaayaa| 5 mUlarAjako godameM vitthaayeNge| 6 cAvar3I thAlI parosegI so jI meMge aura vahIM jAkara vaiTha rheNge| 7 rAjako jAr3ecIke peTase rAkhAica nAmakA putra huaa| 8 the| 9 khapacI, phaTanakA ttukdd'aa| 10 lalATa / II khUna / 12 vIM / 13 pakar3a kr| 14 mAra diyA, ghuser3a diyaa| 15 so rAjakI chAtImeM laga gyaa| 16 turaMta / I| prANa ur3a gyaa| 18 jAnA, he paramezvara ! yaha kaunasI upAdhi maiMne kara lii| .. 19 mujhe kaunasI kumati A gii| 20 honahArase koI jora nhiiN| 21 sunii| 22 tava . satI ho jAneko taiyAra huii| 23 bahanoI mere hAthase marA / 24 yaha bahina usake pIche jale ( satI ho jAye / ) ...
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ 266 ] muMhatA naiNasIrI khyAta 1 nAnhoM, iNAMro dukha kara mare to itarI hatyA mosUM sAMkhavI na jAya" / " tarai lAkho peTa mAraNanUM tayAra huvo, baDo anaratha hUNa lAgo / tara lAkhArai ghara mAMhe kAraNI mAMNasa thA, ' tikAM jAr3ecInUM ghaNo haTha kara vaLatInUM rAkhI / piNa jAr3ecI kahai - " the mhAro kuruvA - ratha karo chau' / " piraNa mAMDAM rAkhI' / tarai lAkhAnUM jAr3ecI kahAr3iyo - " taiM mhAro dhaNI mAriyo nai monUM vaLaNa na de hai, to tUM monUM muMhar3o mata dikhAve" / " lAkhe vAta kabUla kIvI / ti pAparA lAkha ghaNA dAna - punya kiyA 10 gharaNA saMsa nema liyA ne lAkho ghaNo dukha karai chai'' / uNa zroLajaro liyo lAkho bhAMjanUM kadehI chAtI Upara thI graLago kareM na chai 1 sArI sAhivIrI madAra rAkhAyaca Upara chai / koI rAkhAyacaro hukama lopa na chai / J 11 12 13 vAta pATaNa cAvor3AMthI solakiyAM re yAve jigarI" 5 pATaNa cAvor3o cAvaMDarAja dhaNI huto su muvo / tirai cyAra beTA, lAyaka sArIkhai mAthai ' " / cyArAMI bhAyAM grAMTI karI, grahasa huI - " / tarai vIca mAMNase phirane kahyo " " siMghAsaNa, chatra vIca 6 7 I bhAnajA choTA hai | 2 inakA duHkha karake yaha mara jAya to itanI hatyAeM merese sahana nahIM ho sakatIM / 3 tava lAkhA peTameM kaTArI mAra kara marane ko taiyAra huA, var3A anartha hone lagA / 4,5 taba lAkhAke gharameM jo vivekazIla manuSya the unhoMne jAr3ecIko satI hone se haThAt rokaa| 6 paraMtu jAr3ecI kahatI hai ki ( mujhe satI honese roka kara ) tuma merA aniSTa kara rahe ho / 7 paraMtu balAt roka diyA / 8 kahalAyA / 9 tUne mere patiko mAra diyA aura ava mujhe usake pIche satI bhI nahIM hone detA hai, to tU mujhe apanA muMha mata dikhA | 10 usa pApake prAyazcitta rUpameM lAkhene bahutase dAna-punya kiye / II aura kaI zapatha aura niyama pAlana karanekA nizcaya kiyA aura lAkhA bahuta anutApa karatA hai / 12 isa viraha-virasako le kara lAkhA kabhI apane bhAnajeko apanI chAtI se dUra nahIM karatA hai / 13 sArI hukumatakA dAromadAra rAkhAica Upara hai / 14 pATanakA zAsana cAvar3oMse chUTa kara solaMkiyoM ke adhikAra meM zrA jAtA hai, usa ghaTanAkI vAta / IS umara lAyaka aura samAna prakRtike / 16 cAroM bhAiyoMne haTha kiyA aura paraspara TaMTA ho gayA / 17 taba manuSyoMne bIcameM par3a kara kahA 1
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta [ 267 .. selo' / cyAre hI bhAI siMghAsaNarI pAkhatI baiso / kAmadAra paradhAna kAma calAvasI / hAsala AvasI su cyArai bhAI vAMTa lesI / rajapUta cyArAMnUM prAya juhAra karasI / " tarai prA vAta cyArAMI kabUla kiivii| kitarAika dina iNa bhAMta kAma cAlai chai / soLaMkI bIja aThai aayo| bIjaro bhAI rAja cAvoDArai paraNiyo tho| tiNarai peTa mULarAja beTo huvo tho su cAvar3Aro bhANeja chai / nai rAja to lAkhAjI kanai rahyo nai rAjaro beTo pATaNa chai / taThe bIja prAMdho prAya rahyo chai / su cAvar3A cyArUI tIje-pohararA' nadI sAsatA jhUlaNa jAya tarai' kahai-"siMghAsaNa, gAdI, chatrarI rakhavALInUM kiNanUM rAkhasAM'" / prApAMnUM to pohara do pohara uThe lAgasI / " tarai cyArai bhAyAM cAvar3AM vicAranai kahyo"aTha vAMsa bhANeja mULarAjanUM rAkho / o gAdI baisa vAMsalo kAmakAja calAvasI / ' su iNa bhAMta mULarAjanUM vAsai gAdI baisANa jAya / zrApa prAvai tarai gAdI urI levai / su mULarAja vaLa-baLa AvaTai15 / tarai bIja eka dina aAMdhai-aAMdhai AparA bhatIjA mULarAjarI chAtI hAtha pheranai kahyo-"beTA ! itaro dUbaLo kuNa vAstai ?" tarai mULa rAja gAdI baisANa uThAvaraNarI vAta sArI kAkAnUM kahI / tarai bIja kahyo-'Aja tonUM vAMsai rAkhai tarai tUM mata rhai|" cAvar3A kahasI, kuNa vAstai ? tarai tUM kahai, "mhAro hAla-hukama ko mAnai nahIM, to hUM iNa gAdI baisanai kAnUM karAM19 ?" tarai cAvar3A beakala hutA su kAmadArAMparadhAMnAM sArAMnUM ter3anai kahyo -"mULarAja kahe su kiyA krjo|" . I siMhAsana aura chatra bIcameM rakha diye jaay| 2 cAroM hI bhAI siMhAsanake pAsa vaiTha jaao| 3 mAlagujArI AyegI vaha cAroM bhAI bA~Ta leNge| 4 rAjapUta (ThAkura loga) cAroMko pAkara juhAra kreNge| 5 jisakI strIkI kokhase mUlarAja nAmakA beTA huA thA jo cAvar3oMkA bhAnajA hai| 6 pAsa / 7 tIsare pahara / 8 niraMtara nahAneko jaaveN| 9 taba / 10 kisako rkheNge| II apaneko to pahara do pahara udhara laga jaaygii| 12 yahAM pIche apane bhAnaje mUlarAjako rakha do| 13 yaha gaddI para baiTha kara pIchekA kAma-kAja calAyegA / 14 ye pAveM taba usase gaddI le lete haiN| 15 isase mUlarAja (apamAnakI jvAlAse) jala kara dukhI hotA hai| 16 veTA ! itanA durbala kyoM ? 17 Aja tujhako (gaddI para baiThaneke lie) pIche rakheM to tU mata rahanA / 18 merI AjJA koI mAnatA nhiiN| 19 to maiM isa gaddI para baiTha karake kyA karU ? 20 cAvar3e mUrkha the isaliye unhoMne apane kAmadAra-pradhAna ityAdi savako bulavA kara khaa|
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ 268 ] muMhatA naiNasIrI khyAta 2 1 taThA parcha mULarAjaro hAla - hukama hAlaNa lAgo' / na cAvor3AMrI jAMNahAra, su dina ghar3I 4 car3haterA vAgAM, bAvar3iyAM, taLAva saila jAya surAta ghar3I 4 gayAM pAchA ghare grAvai / neje mIra vALI vAta mAMDa rahI chai / rAjarI ko khavara lai nahIM" / kAMmadAra rajapUta sArA cAvar3AMthI zrakhatA' huya rahyA che / mULarAjaro hAla hukama huvo / su mULarAja vaDo rAhavedhI chai / vIja kAkI grAMdho valAya-rA-baMdharA hai' su cAvar3AMro mAla Udhamanai' sArA rajapUta, kAMmadAra, khavAsa, pAsavAna, mahAjana loga sArA grAparA kara rAkhiyA che / sArAMro dila hAtha liyo" / hamaiM dharatI leNaro vicAra vIja ne mULarAja kare che| su mULarAjarI mA chAMnI kaThaika rahane vAta suragatI hutI, su kiNahI sUla uparA paga vAjiyA / tarai kAke vIja kahyo - " mULarAja, dekha ! kiNarA 1 .10 11 14 5 ku 18. 19 paga vAjiyA " " tare mULarAja vAMsa dor3iyo" / zrAge dekheM to AparI mAM chai, tikA mULarAjane dekhane kahaNa lAgI - " tUM nai thAro kAko mhArA bhAyAMnUM mAraNaro vicAra karo su kuraNa vAste ? iNAM thAMsUM kAsUM vuro kiyo ?" tare mULarAja mAnUM kahyo - "thAMnUM kAkojI ter3e chai" " yA nIce pAvar3iyAM utaraNa lAgI, tarai iNa diTho - "grAloca vAra phUTasI ; dharatI hAtha nahIM Avai / tarai mAthai maha~ bhaTakArI dI, mAtho tUTa par3iyo / kAkA kanai pAcho Ayo / kAke bIja pUchiyo 20 21 22 23 I jisake bAda mUlarAjakI grAjJA calane lagI / 2 aura cAvar3oMkI jAne vAlI (cAvar3oMkA zAsana jAnekA saMyoga ) / cAra ghar3I dina car3hate hI / 4,5 vAgoM, vAvar3iyoM aura tAlAvoM para saira karaneko cale jAyeM jo cAra ghar3I rAta bIta jAne para ghara para lauTate haiM, mIra nejeke samAna apanA grAcaraNa banA rakhA hai| 6 rAjyakI koI khabara nahIM letA / 7 krodhita, nArAja | 8 mUlarAja bar3A dUradarzI hai / 9 usakA aMdhA cAcA vIja gajavakA catura hai, khUba cAlAka hai | 10 kharca karake / II apane banA liye haiM / 12 sabake dila apane hAthameM le liye 1 13 va vIja aura mUlarAja pATanakI dharatI apane adhikArameM le lenekI soca rahe haiM / 14 so mUlarAjakI mA~ kahIM chipI raha kara bAta sunatI thI / 15 so kisI prakAra usake pA~voMkI AhaTa ho gaI / 16 yaha kisake pA~voMkI grAhaTa huI ? 17 tava mUlarAja pIche daudd'aa| 18 inhoMne tumhArA kyA burA kiyA ? 19 tumako kAkAjI bulAte haiM | 20 yaha sIr3hiyoMse nIce utarane lagI / 21 tava isane dekhA / 22 maMtraraNA vAhira phUTa jAyegI to phira yaha varatI hAtha nahIM grAvegI / 23 taba usake sira meM talavArakA jhaTakA mAra diyA /
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta 2 4 [ 266 "kuNa huto' ?" tare mULarAja kahyo - "mhArI mA hutI / " taraM bIja ko - " mAraNI hutI / teM jANa dI, burI kIvI / " tara mULarAja kahyo - "jAMNa na dI chai, mArI chai / " tarai bIja kahyo - " vaDo kAMma kiyo / hU thArI akala - samajhasUM bohata rAjI chU / tUM sahI pATaNaro dhaNI huIsa' / thArI vaDI sAhabI husI / " pache mULarAjarI mAnUM khADAbUja karane' bIjai dina rajapUta grApa vaLU kiyA thA susArA bheLA karane cAvar3A bhUlatA thA taThe Upara gayo pATaNa mULarAja lI / bIja savaNI huto, " ApaNAM gharasUM pATaNaro rAja nahIM jAya" / " / sArA kUTa mAriyA ' / kahyo - "itarI pIr3hI 10 vAta eka jAr3ecA lAkhAnU sola kI mUlarAja mAriyAMrI 13 mULarAja pATaNa dhaNI chai / mULarAjaro bhAI rAkhAica lAkhA jAr3ecAro bhAMNeja lAkhA kanai kailAhakoTa rahai chai / su lAkho jAr3eca sUto pAchalI rAtaro jAge, 14 sabaLI dhAha de rova" / lAkhArai sAhibIrI madAra sArI bhAMja rAkhAica soLaMkI Upara chai" / 15 16 12 eka dina rAkhAica lAkhA phUlAMNI mAMmAMnUM kahyo - "the pAchalI rAtarI dhAha de sAsatA rovo cho su thAMnUM itaro kAsUM dukha chai" ?" 17 I kauna thA / 2 merI mAM thI / 3 mAra denI thI / 4 bahuta acchA kAma kiyA / 5 tU nizcayapUrvaka pATanakA svAmI hogA / 6 terI bar3I hukUmata hogI / 7,8 phira mUlarAjakI mAMko khaDDa meM dUra karake, dUsare dina jina rAjapUtoMko apane pakSameM kara liyA thA una sabako ikaTThA karake jahAM cAvar3e nahA rahe the, vahAM una para car3ha kara calA gayA / 9 savako mAra diyA / 10 vIja zakunI thA / II itanI pIDhiyoM taka apane gharase pATanakA rAjya nahIM jAyegA / 12 jAr3ecA lAkhAko solaMkI mUlarAjane mAra diyA usa ghaTanAkI eka bAta 1 13 mUlarAjakA bhAI rAkhAica jAr3ecA lAkhAkA bhAnajA, lAkhA ke pAsa kolAhakoTa meM rahatA hai ( kaccha - kalAdharameM 'rAkhAica' kA nAma 'lAkhAita' aura 'kailAhakoTa' kA nAma 'kerAkoTa' likhA hai | 'kapilakoTa' se bigar3a kara 'kerAkoTa' ho jAnA batAyA gayA hai / 14 lAkhA jAr3ecA sotA huA pichalI rAtako jAga jAtA hai| 15 jorase cillA kara rotA hai / 16 lAkhAkI hukUmata kA sArA dAromadAra apane bhAnaje rAkhAica solaMkI para hai / 17 tuma pichalI rAtako bar3e jorase niraMtara rote ho so tumako itanA kyA duHkha hai ?
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta 2 lAkhe pAcho javAva to rAkhAicanUM kyUM diyoM nahIM ne AparI' nAvarA khAsa malAha thA tiNanUM kahyo - "savAreM" bhAMja rAkhAicanUM nAva vaisAMNanai phalAMNai viTa melane the nAva turata lyAvajo urI / " pachai rAkhAicanaM ter3ane kahyo - "the nAva vaisane eka bAra samaMdara tamAso dekha prAvo / " tarai nAva vaisane rAkhAica dariyAvaro tamAso dekhA gayo / malAhe lAkhe Thor3a vatAI taThe utArane malAha rAkhAicanUM viga pUchiyAM nAva urI le prAyA / rAkhAica uraNa viMTa Upara gayo / grAgai dekhe to DAMDI eka mAMNasa grAvaNarI chai, ' tiNa DAMDI rAkhAica cAliyo jAya chai / zrAgai dekhe to vaDI mohalAyata cha,' tiNa mAMhisUM prapacharA pAMca-sAta sAMmhI bhAMNeja ! bhANeja ! karatI grAvai chai / rAkhAica dekha hairAna huA / iNa pUchiyo- "the kuNa cho' ? zre mohala kiNarA che" ?" tarai u grapacharAne kahyo - " mohala lAkhAjIrA hai / mhe lAkhAjIrI bairAM chAM" / " nai ekaNa DholiyA Upara marada por3hiyo che, tiko 6 7 8 0 11 270 ] 13 dikhAyo' / kahyo-" grA lAkhAjIrI deha chai / " tarai rAkhAica apacharAvAMnUM pUchiyo - " lAkhAjI dhAha kuraNa vAstai de chai ?" tarai uNa ko- "lAkhojI por3he che tara lAkhAjIro jIva zra zrAvai chai / iNa dehameM pravesa karane mhAMsUM hase rame che / pache jAge che tare jIva uThe Ave chai, tina vAstai dhAha de chai / " tarai rAkhAica dIThau - "grA vAta sata chaM / " tare rAkhAica zrapacharAvAMnUM pUchiyo- " to lAkhAjIro mohala su to vAta jAMNI, piNa Upara meM vIjA mohala dIsai tikai kirA chai ?" tarai pacharA kahyo - "hamAra to kiNahIrA na che, 16 ne vApara vaira 14 15 I apanI | 2, 3 kala savere bhAnaje rAkhAicako nAva meM baiThA kara gramuka TApU para chor3a karake tuma nAvako turaMta vApisa le yAnA / 4 bulA kara 15 rAkhAicako vinA pUche nAva le prAye | 6 grAge dekhatA hai to manuSyoMke AnekI eka pagaDaMDI dikhAI dI / 7 Age bar3A mahala dikhAI detA hai / 8 jisameMse pAMca-sAta apsarAe~ bhAnajA ! bhAnajA ! volatI huI sAmane A rahI haiM / 9 tuma kauna ho ? 10 ye mahala kisake haiM ? II hama lAkhAjIkI striyAM haiM 1 12 aura eka palaMga para manuSya soyA huA hai, usako dikhAyA | itane jorase kyoM rote haiM ? 14 isaliye / 15 kintu Upara ye dUsare mahala dikhAI dete haiM ve kisake haiM ? 16 abhI to ye kisIke nahIM haiM / 13 lAkhAjI
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta [ 271 sAMmarai kAMma, dhaNIrA muMhaDA prAgai bAja marai su au mohala pAvai / " pachai rAtai rAkhAica uThai rahyo, nIMda AI, savArai lAkhA kanai jAgiyo' / taThA pachai rAkhAica uNa loka jAMNarI manameM dhArI'; nai lAkhArai pATaho mahuvotho uNa car3hane pATakha mULarAja kanai gayo / bhAInUM rAkhAica lAkhArI sArI ThAkurAIro bheda batAyo / mULarAjanUM kahyo - " hamAra' dIvALI che / sArA sAthanUM lAkhejI sIkha dI chai / kadai vaira vALaNarI manameM chai to phalAMNI terIkha vegA Avajo / " rAkhAica kahanai pAcho Ayo / vAMsai mULarAja savaLo kaTaka karane lAkhojoro ATha koTa huto taThe Upara Ayo / nai lAkho pAyagA prAyana uNa ghor3A Upara hAtha pheriyo, raja lAgI AI' / tarai lAkha kahyo - " grA to raja 6 1 11 12 1: halavAr3A-pATaNarI chai / iNa ghor3e kuraNa car3ha kaThI gayo huto ? tarai pAMDava kahyo-"rAkhAica car3ha gayo huto / " titarai rAkhAica piNa mujarai Ayau / lAkhojI dekha muLakiyA " / kahyo - "bhAMNeja ! bhavAMvaLA huA ?" rAkhAica vAta kabUla kI / titarai khabara AI, kahyo"kaTaka Ayo / " tarai rAkhAica lAkhAjIrai muMha Age sAMmarai kAMma bApare vaira bAja muvo nai lAkhojI piNa kAMma AyA nai rAkhAica uNa loka prApta huvo / . 1 aura apane bApa ke bairakA badalA leneke liye, svAmIke kAma ke liye svAmI ke sanmukha lar3a kara mare vaha ina mahaloMko pAve / 2 prAtaHkAla lAkhAke pAsa jAgA / 3 jisake bAda rAkhAicane usa loka meM jAnekA manameM nizcaya kiyA / 4 aura lAkhAke pAsa jo javAna mahuvA ghor3A thA usa para car3ha karake mUlarAjake pAsa gayA / 5 abhI / 6 sabhI manuSyoMko lAkhAjIne chuTTI dI hai / 7 jo kabhI vaira lenekA badalA lenekI manameM ho to amuka tArIkha para jaldI A jAnA | 8 pIche mUlarAja jabaradasta kaTaka taiyAra karake lAkhAjIkA banavAyA huA ATha koTa thA, usa para car3ha kara AyA / (saurASTrameM jAma lAkhAne bhAdara nadI ke kinAreke pahAr3I pradezameM sAta kile (koTa) banavAye the aura isa AThaveM koTakA 'nAma usane 'grATha koTa' rakhA thA, jo ava 'ATha koTake' nAmase pasiddha hai / ATha koTa, rAjakoTa se 30 mIla dUra gragnikoNameM vasA huA hai / 9 hAthameM raja laga AI / 10 isa ghor3e para kauna car3ha kara kahAM gayA thA ? II itanemeM rAkhAica bhI mujarA karaneko zrAyAM / 12 lAkhAjI dekha kara muskarAye / 13 bhAnaje ! dhokhA vicAra liyA ?
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ 272 ] muMhatA naiNasIrI khyAta vAta rudramAlo prAsAda siddharAva karAyo tiNarI' rAjA siddharAva rAtai suvai tarai suhaNA mAhai dekhai prithIro rUpa . . dhAranai rAjA kanai prAvai / kahai-"eka monUM grahaNo sakharo dIjai / rAjA sAsato supano dekhai; tarai paMDitAM supana-pAThIkAnUM pUchiyo - "prithI vairaro rUpa dhAra grahaNo mAMgai cha, su kAsU kIjai ?" tarai paMDita kahyo-"prathoro grahaNo prAsAda chai| rAja prAsAda karAvo / " tarai rAjArai manameM AI-"ju eka isar3o dehuro karAUM jisar3o' mratyuloka mAMhai acaMbho huvai / " su hamaiM desa-desarA sUtradhAra teDIjai cha / kArIgara dehurArI jinasa mAMDa dikhAvai chai, piNa rAjArai mana kAya taraha dAya .. nAvai chai / tiNa samai khApharo cora nai kALo cora nAMvajAdIka chai / ... tikai dIvALIrai dina jUvai ramiyA, tarai khApharai to rAjA jaisiMghadero car3haNaro pATahar3o ghor3o kor3Idhaja ADiyo nai kALe kAika vIjI vasta ADI chai / kALo sIrohI tIrai Agai ubharaNI sahara chai. ta? rahai cha,13 su kALo jIto, khApharo hAriyo, tarai kahyo-"ghor3o kor3Idhaja prAMNa de14 / " tarai khApharai kahyo-"pAvatI dIvALI urau prAMNa deIsa / ' tarai khApharo pATaNa gayo, majUraro rUpa karanai / ghor3A kor3Idhajarai ThANa drovarI poTa le jAyanai saiMdho huvo" / pachai drovarI .. poTa phiTI karanai DhANiyo huya rahyo / ghaNI khijamata karai, iNa mAMhai ghaNI kaLA'" / rAjA sadA koDIdhajarai ThANa Avai, su iNasUM I siddharAvane rudramahAlaya prAsAda karavAyA jisakI baat| 2,3 rAjA siddharAva rAtameM jaba sotA hai to svapnameM dekhatA hai ki pRthvI strIkA rUpa dhara kara rAjAke pAsa AtI hai aura kahatI hai ki eka mujhe acchA gahanA diyA jAya / / taba paMDitoM aura svapna-pAThakoMse / puuchaa| 5 so kyA karanA cAhiye ? 6 aisaa| 7 jaisaa| 8 zilpI loga deharekA citra .. ( maoNDala ) banA kara dikhAte haiN| 9 paraMtu rAjAko ve kisI prakAra pasanda nahIM Ate haiN| 10 usa samaya khApharA cora aura kAlA cora prasiddha haiN| II dAva para lgaayaa| 12 aura kAlene kisI dUsarI vastuko dAMva para lagAyA hai| 13 vahA~ rahatA hai / 14 lA kara de| .. 15 Ane vAlI divAlI para lA kara de duuNgaa| 16 paricita huaa| 17 pIche dUrvakI poTa : lAnA chor3a karake ghor3ekI ThAna sApha karanekI nokarI para rhaa| 18 sevA kre| 19 isameM kalA vahuta /
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta [ 273 khusI huyanai ghor3A kor3Idhajaro khApharAnUM pAMDava kiyo / su khApharo ghaNI khIjamata karai / rAjA kor3Idhajarai ThAMNa sadA ghar3I doya baise' su rAjA deharArI vAta sadA karai / "koI usar3o kArIgara jur3e to dehuro karAUM" / piNa kArIgara jur3e nahIM / su A vAta khApharo sadA suNai / dIvALI nijIka AI tarai khApharo rAta ghar3I 4 gaI ghor3AnUM chor3a nai koTa kudAya nai le nATho / nai rAjAnUM parabhAta khabara huI, pAMDava ghor3o le nATho / tarai rAjAro sAtha kahaNa lAgo "vAhara car3hAM' / " tarai rAjA kahyo "uNanaM kuNa ApaDai ? vAMsa ko mata car3ho' / " su vAhara to ko vAMsa car3hiyo nahIM / nai khApharo rAta pohara 1 pAchalI thakI AbU nijIka uThe utariyo,1 / jAMNiyo "hU to kusaLe par3iyo / aTai ghar3I 1 baisAM / " yiUM hI utara baittho| titarai13 dharatI phATaNa lAgI / tarai iNa jAMNiyo "o kAnUM chai?" su dharatI mAMhithI dehuro 1 nIsarai cha, su paihalI to dehurArA tIna IMDA' sonArA ...', nosariyA;16 pachai sikhara nIsariyo / pachai maMDapa dhar3AbaMdha' niisriyo| taThe ghaNA devI-devatA Ai nATaka mAMDiyo, su khApharo piNa jAi ekai gokha mAMhai jAya baittho| rAta ghar3I 2 pAchalI hutI; tarai nATaka pUro hUMNa lAgo / tarai devatA uparama karaNa lAgA su khApharo mAMhe baiTho su dehuro khisai nahIM / tarai devatA kahaNa lAgA-"jovo ko mAMNasa cha / " tarai jovai to khApharo lAdho / tarai devatAe khApharAnUM pUchiyo-- "tU kuNa cha ?" tarai khApharai prAparI vAta mAMDanai kahI / devatAMnUM dehurArI vAta pUchI--"ju o dehuro vaLe aThai kadai nIsarai chai1?' tarai devatAe kahyo-"dIvALIrI rAtarai dina varasa eka mAhai nIsarai chai| eka Aja hoa ___ I saIsa banA diyA / 2 baiThatA hai| 3 vaisA / 4 prApta ho / 5 yaha / 6 bhAga gyaa| 7 pIchA kreN| 8 usako kauna pahu~ce ? 9 pIche koI mata cddh'o| 10 isaliye pIche vAhara to koI nahIM cddh'aa| II aura khApharA eka pahara pichalI rAta rahate bhAvUke pAsa jA kara utraa| 12 vicAra kiyA ki maiM to kuzalapUrvaka nikala AyA / 13 itanemeM / 14 yaha kyA ho rahA hai ? 15 kalaza / 16 nikale / 17 smpuurnn| 18 tava devatA loga dehareko pRthvImeM praveza karAke adRzya karane lage / 19 deharA khisakatA nhiiN| 20 dekho| 21 yaha deharA punaH yahAM kava nikalA karatA hai ?
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ 274 ] muMhatA naiNasIrI khyAta nIsariyo huto nai savArai parasUM vaLaM nIsarasI' / " tarai khApharo dehurArI gokhaithI paro uThiyo / dehuro paro uparamiyo / khAphara kor3Idhaja car3hanai pATaNa pAchA ur3AyA' / manameM jANiyo-"maiM sidharAva jaisiMghadero lUMNa varasa dina khAdho cha,' nai sidharAvara dehurArI vohata cAha chai; o dehuro hU~ sidharAvanUM dekhAUM; jyUM rAjA isar3o dehuro karAvai, rAjAro prathI mAMhe amara nAma rhe|" su khApharo dina ghar3I 4 car3hatAM pAchau pATaNa Ayo / ghor3o ThAMNa bAMdhanai sidharAvarai mujarai Ayo / rAjA vAta pUchI-"kuNa kAma gayo huto' ? pAcho kiNa vidha Ayo ?" tarai paihalI to kor3odhaja hariyArI vAta mAMDa rAjAnUM kahI / pachai dehurArI vAta kahI- "maiM jAMgiyo rAvaLe dehuro karAvaNarI manameM cAhi ghaNI cha / maiM rAvaLo lUMNa ghaNo khAdho huto / maiM Aja rAtai eka prAvUrai kanA isar3o dehuro dITho' |aaj baLa dehuro niisrsii| jAMNiyo,' rAjAnUM dehuro dikhAUM / rAja usar3o dehuro karAvai, rAvaLo amara nAma rhai|" tarai14 rAjA vAta mAMnI / tiNahIja15 ghar3I khApharo nai sidharAva donUM ghor3e car3hanai uNa Thaur3a AbUrI taLahaTI gyaa| ghor3o aLago. vAMdhanai uNa Thaur3a jAyanai baiThA / vA veLA huI, tarai dharatI phATaNaM lAgI, dehuro nIsaraNa laago| tarai khApharo sidharAva sUto tho su jagAyo / rAjAnUM dehuro nIsarato dikhAyo / titarai17 devI-devatA keI aayaa| AkhAr3o maaNddiyo| rAjAnai khApharo veU18 jhADAMsU najIka ghor3o bAMdha nai dehurArai gokhai mAMhai jAya baitthaa| sAro tamAso dITho / rAta ghar3I 4 pAchalI rahI, tarai dehuro devatA uparamaNa laagaa| rAjA nai khApharo dehurArA gokhai mAMhI vaisa rhyaa| devatAe I niklegaa| 2 tava khApharA dehareke gavAkSase uTha kara calA gyaa| 3 deharA lopa ho gyaa| 4 khApharA kor3Idhvaja ghor3e para car3ha kara use vApisa pATaNakI ora ur3A diyaa| 5 maiMne varSa-dinoM taka siddharAva jaisiMhadekA namaka khAyA hai| 6 aisaa| 7 kisa kAmake liye gayA thaa| 8 hara kara le jAne kii| 9 aapko| 10 maiMne zrImAnkA bahuta namaka khAyA thaa| II dekhaa| 12 vicAra kiyaa| 13 vaisA / 14 tava / 15 usI samaya / 16 vaha samaya / huaa| 17 itane meN| 18 donoN| 19 vRkSoMse / ..
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta [ 275 dITho'-"rAta to hamaiM kAI nahIM, dehuro uparamai nahI, su kuNa vAstai ?" tarai sArai miLanai kahyo-"cyArUM tarapha dehurArI dekho, koI kaThaiI mANasa to chai nahIM ?" Agai dekhai to gokhar3Arai mAMhai AdamI doya baiThA; tarai pAchai devatAe jAyana indra kahyo--"eka AdamI kAla vALo nai eka ko vaLe* aAdamI dehurArA gokhA mAMhai baiThA cha / mhe to UNAnUM kahyo, the parA jAvo, ve jAya nhiiN| "tarai indra Apa rAjA khApharA kanai Ayo / iNAnUM pUchiyo--"the kuNa cho ?" tarai rAjA Aparo nAMva kahyo / tarai indra devatA kahyo-"rAta gaLI, the parA UTho, jyUM mhe dehuro le jAvAM / " tarai rAjA kahyo-"mhArai isar3o dehuro karAvaNo chai, monUM isar3A dehurAro karaNahAra vatAvaso tarai aThAthI hUM uThIsa' / " tarai devatAe sidharAvanUM goLI 7 dInI / kahyo-"jhai goLI UparA-Upara cAr3hasI tiko thAneM isar3o dehuro kara desI / "tarai rAjA nai khApharo goLI lene dehurAthI parA uutthiyaa| deharo nai devatA kavaLAsiyA11 / rAjA nai khApharo pAchA pATaNa paayaa| sidharAva khApharAnUM sirapAva kor3Idhaja denai vidA kiyo / nai sidharAva kArIgarAMnUM desa-desa ter3A meliyA / desa-desarA kArIgara prAya bheLA huvA / rAjA vAM kArIgarAM prAgai goLI melI, su kiNahI kArIgarasUM goLI Upara goLI car3he nhiiN| rAjA sAsato moharata thApai, Aparai mana koI kArIgara mAna nahIM / tara moharata AghA Thele sura yA vAta sArI prithImeM hI huI rahI chai / su eka kArIgara huto, su bApa beTo doya hutA'" / so ve hI cAlaNaro vicAra karaNa lAgA / tarai bApa beTAnUM kahyo-"vATa vAr3ho'!' tarai beTo hathor3o TAMkI I devatA logoMne dekhA / 2 rAta to aba zeSa hai nhiiN| 3 so kisa liye| 4 eka koI aur| 5 hamane to unako khaa| 6 tuma cale jaao| 7 rAta bIta gaI hai, tuma yahAMse uTha kara cale jaao| 8 jisase hama dehareko le jaaveN| 9 mujhe aise deharekA karane vAlA vatAyoge taba maiM yahAMse uluuNgaa| 10 ina goliyoMko eka ke Upara jo car3hA degA vaha tumako aisA deharA banA degaa| I deharA aura devatA loga aMtardhAna ho gye| 12 aura siddharAvane zilpiyoMko bulAneke liye deza-dezoMmeM bulAve bheje| 13 rAjAne una kArIgaroMke Age una goliyoMko rkhaa| 14 tava muhUrtako aura Age khiskaave| 15 thaa| 16 the| 17 mArga kaatto|
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ 276 ] muMhatA naiNasIrI khyAta 5 le paiMDo vADhai / su bApa kahyo - "veTo paraNiyo nahIM / " tarai yUM karatAM bApa-beTAnUM tIna Thor3e paraNAyo' su beTo uNa vAtameM kyUM samajha nahIM | tarai cothI veLA' vaLai' veTAnUM paraNAyo / suvahU vattIsa lakSaNI hutI / sumAMTInUM vaira pUchiyo- "dhAMnaM cAra veLA kyaM parAyA ?" tara mAMTI kahyo - "mhAre bApa monUM kahyo - vATa vaaddh'o|" tara bahU kahyo - " bATarI thAMnUM' susarojI kaha~ tarai tUM yUM kahai - dehuro yAMpai iNa bhAMta karasyAM iNa bhAMta mAMDasyAM / yUM bAta karajo / " nai uNa bahU kahyo-"rAjA ve goLI grAgai melasI"" tarai uNa bahU sAta vIMTI dI, kahyo - "goLI Upara vIMTI melana vIjI goLI cAr3hajo / " parcha, kArIgara rAjA kanai AyA / pachai sidharAva uNa grAge goLI 7 ve prAMNa melI 10 | grau bIca vIMTI deto gayo / sAte hI goLI vIMTI vIca diyAM UparAUpara car3ho / sidharAva kArIgaranaM pUchiyo- " vIMTI kAsUM ?" taraM kArIgara kahyo - " bIca thara husI " / " tare rAjArai jamai - khAtarI huI / uNaM kArIgarAM dehuro tayAra kiyo / varasa 16 dehuro karatAM lAgA / kaI hajAroM kArIgara lAgatA | 9 12 13 saMmata 1715rA vaisAkha mAMhai mahArAjA zrI jasavaMtasiMghajInUM gujarAtaro sUbo huvo| saMmata 1717rA bhAdavA mAMhe muM0 naiNasInUM hajUra bulAyo, 14 tarai bhAdavA vadi 7 muM0 naiNasI sidhapura Dero huvo| su sidhapura bhalo sahara cha / sidharAva thAparaM nAMva navo vasAyo nai pUravasUM vAMbhaNa udIca vediyA 1000 ter3Ayane 15 gAMva 500 saM sidhapura diyo / gAMva 500 sIhorarA diyA, sejA kanai " diyA / rudramALo vaDAM prAsAda karAyo huto, su pAtasAha alAvadI pAr3iyo" / tohI 18 kitaroeka prAsAda prajesa chai / " / gAMva prAgai 16 519 beTA vivAha kiyA huA nahI / 2 tava isa prakAra karate hue vApane beTekA tIna sthAnoM meM vivAha kiyA / 3 bAra daphA / 4 punaH 1 5 pati / 6 patnI / 7 tumako | 8 rakhegA / 9 golI ke Upara challA rakha kara dUsarI golI car3hA denA / 10 lAkara rakhI / II ye challe kisa liye ? 12 ye vIcameM taha hoMge | 13 taba rAjAko tasallI huI / 14 muMhatA naiNasIko mahArAjAne bulavAyA / IS bulA kara IG pAsa / 17 jisako bAdazAha alAuddInane giravAyA / 18 tava bhI / 19 grava bhI sthita hai /
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta [ 277 ugavaNanUM phaLasaM sarasvatI nadI chai' / tiNa Upara prAcI mAdhavaro dehuro karAyo huto / ghATa baMdhAyo huto / su dehuro to mugaLe pAr3iyo nai ghATa baMdhAyo huto su ajesa ch| taThe sako' sinAMna karai cha / ghATa Upara baMgaLo 1 kiNahI turaka karAyo cha / sidhapura pATaNathA kosa 12 chai / sidhapura hamaiM pATaNa vAMsa chai| sidhapurarai taphai gAMva 52 lAgai chai / ghara 2000 vAMNiyAMrA chai / ghara 100 osavALAMrA chai| bIjA DIsAvALa poravAr3a chai / ghara 500 bAMbhaNa" vasai chai / bIjA musalamAna boharA 1000 vasai cha / rupiyA 25000 upajatAMrI Thor3a chai / sidhapurathI kosa 11 biMdasarovara vaDo tIratha chai / sarasvatI nadI cha / pUjA sAThiyArI dharatI cha / taThe bhAkharAM mAhai koTesvara mahAdeva chai / ta, eka AvAro vaccha chai1deg / tiNarI jar3A mAMhitUM pragaTa huvA, taThe AMbAvarA bhAkharAMro pAMNI pAvai chai / . kavita sidharAva jaisiMghaderA dehurArA, lalla bhATarA kahyA12 thara so cavadaha mALa13 thaMbha sata-sahasa niraMtara / sau-ar3hAra pUtaLI jar3I hIrAM mAMNaka vara // tIsa-sahasa dhajaDaMDa kaNai sAnanta nihALe / sattara-sau gayA turI19 lallaguNa rudra saMbhALe / / etalA pekha21 aciraja huvai, romaMcai sura nara srvai| su prAsAda kIdha jaisiMdha te, Tagamaga cAhai cakkavai / / 1 / / disa gayaMda gar3Iya. sIha khiNa-khiNa guNjaarai| kaNe kaLasaM jhaLahaLe maMDa UDaMDa saMbhArai / / 1 gA~vake Age pUrva dizA dvAra para sarasvatI nadI hai| 2 saba koii| 3 siddhapura .. ava pATanake adhikArameM hai| 4 siddhapurake nIce 52 gA~va lagate haiN| 5 dUsare DIsAvAla poravAr3a baniye haiN| 6 brAhmaNa / 7 rupaye 25000kI AmadanIkA sthAna hai| 8 siddhapurase ... Adha kosa para vindu sarovara bar3A tIrtha hai| 9 jahAM pahAr3oMmeM koTezvara mahAdeva haiN| ...... . 10 vRkSa / II jahAM aMbAjIke pahAr3oMkA pAnI AtA hai| 12 lalla bhATa racita siddharAva .... jayasiMhadevake rudramAla dehareke kavitta / 13 caudaha maMjila / 14 aThAraha sau| 15 dhvajA.. daMDa / 16 soneke| 17 latA, phUlapattoMse yukt| 18 haathii| 19 ghodd'e| 20 itane / 21 dekha kara / 22 saba hii| 23 cakravartI rAjA bhI ekaTaka dekhanA cAhate haiN|
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ 278 ] muMhatA naiNasIrI khyAta nAce raMga pUtaLI ika gAvaM draka vAvai / tiNa para sura uchalaMga saMkha sabadaha uLAvai / / pekhavai suranara sayala para dhamadhamaMta sura ucchalaga / tiNa kAraNa siddha nareMdra suNa brakhama teNathI go iraga // 2 // saraga yaMdra' sala' hIyai rAva pAyA" vAsaga' / mAta loka nUM rAva kahAM hava aopama kAsaga" || hema seta maMjhAra na ko hiba' atya' na rAvaha / ittha cavattho rAva huvata jaMpiya sarAvaha / / triNa rAva triNehI bhavaNapati, siddha lalla ima uccarai / ittha cavatyo rAva huvai, to diva jaLato kara dharai // 3 // uMdara dara khaNa mara,13 paisa bhogadai bhuyaMgaha / haLa vahi marai vahilla, harI java carai turaMgaha / / sUMba dhana saMcai mare, vIra vidravai vivaha para / paMDita par3ha guNa marai, mUr3ha bhUceM rAyAM hara // sUjAMNa rAya gUjara dhaNI, karAM vInatI kranna sua'| hama par3hAM guNaha pAvai avara, kahA parakha jaisiMgha tuma // 4 // vIsa tIsa cALIsa sAThi sittara sitahattara / bhaTTa prAMNa samappiyA, siddha kekANa' vivaha para / vIsa DhAla dasa Dhola tIsa nejA ika DaMDaha / chatra DhALaMta gaighaTA diddha jaisiMgha naraMdaha // mAriyo daLadra' dasa lakkha de, ima upAya aMkuza kiyo / . har3ahar3e bhaTTa tAharai hasyo siddharAva eto. diyo / / 5 / / - I netra calAtI hai| 2 jisase Dara gyaa| 3 svrg| 4 indr| 5 zalya rUpa / 6 paataalmeN| 7 vaasukii| 8 mRtyuloka / 9 kisase / 10 aba / II dhn| 12 cauthaa| 13 cUhA vecArA vilako khoda kara maratA hai| 14 vaila / 15 kRpnn| 16 putra / 17 ghodd'aa| 18 hAthiyoMkI ghttaa| 19 dAridraya / 20 tava / . vi0-isa ekAdaza rudra mahAlayake saMbaMdhoM kahA jAtA hai ki isakA mukhya maMDapa itanA vizAla thA ki isameM 1600 stambha the aura isa para caudaha karor3a suvarNa mudrAyeM kharca : haI thiiN| isakA anupama zilpa, vizAlatA aura sthApatya-kauzala ava bhI usake khaMDaharoMmeM dekhA jAtA hai| isa rudra mahAlayako gujarAtake mahArAjA mUlarAja solaMkIne banavAnA prAraMbha kiyA thA jo usake prasiddha pautra siddharAja solaMkIke samayameM saMmpUrNa huA thaa| isa vikhyAta mahAlayake 11 khaMDoMmeM 11 jyotiliMga sthApita the|
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta [ 276 vAta sola kiyAM khairADArI jAjapura rAma kuMbhA khairADAro baisnno'| phUliyAthI' kosa 12, mAMDalagar3hathI kosa 11 / gAMva 65, dAMma 410165, rupiyA 104754 // ) 5 / 1 mAMDalagar3ha naMdarAya bAlaNota soLaMkiyAMro utana / au mahArAMNArA cAkara / jiNa' varasa akabara pAtasAha riNathaMbhora lena Agho Dero cittor3a disA kiyo, tada soLaMkiyai bhAMnIdAsa, balUhuLa vAhijathA gar3ha chor3a chAMnai nAsa gayA" / gar3ha pAtasAha liyo / mAMDalagar3ha vaDI Thor3a, gar3ha Upara pAMNI ghaNo / AgaiM soLaMkiyAMrai gar3ha Upara vaDI vastI hutI / ghaNA mahAjana gar3ha Upara vasatA / jyAMnarA deharA ghaNA gar3ha Upara chai / saMmata 1711 pAtasAha jahAMgIra cItor3aro gar3ha pdd'aayo| paraganA 4 rAMNArA liyA / tiNAMmeM 10 gar3ha lenai rAvaLa rUpasiMgha bhAramalotanUM diyo| pachai rUpasiMgha prAparI vastI sUdho gar3ha Upara jAya vasiyo huto| saMmata 1714rA jeThameM rUpasiMgha kAma Ayo / gar3ha chUTo / 1 bhAMnIdAsa / 2 balU bhAMnIdAsaro / 2 vaNavIra / 3 nNdo| 4 sAhibakhAMna / 5 rAva manohara / 4 sAMIdAsa / 5 manohara / 1. sAMkaragar3ha mAMDalagaDhasU kosa 12 / 1 kekar3I soLaMkiyAM bhUNagotAMro utana / 1 rAmagar3ha jAjapurasra kosa 12 / I jahAjapurameM rAmakuMbhA khairADekA nivAsa-sthAna / 2 phUliyAse / 3 65 gA~va jinakI rekha dAma 410165 arthAt ru0 104754 / / / ) 5 the| 4 jisa / 5 Age, duur| 6 ora / 7 pIchekI orase gupta rUpase gar3hako chor3a kara bhAga gye| 8 gar3ha Upara jainoMke bahuta maMdira haiN| 9 jinmeN| 10 yh|
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ 280 ] muMhatA naiNasIrI khyAta mAMDalagar3hasUM jhai sahara itarA kosa chai 17 ciitodd'| 28 vadhanora / 45 ajamera / 18 veghama / 17 bhaiNsrodd'| 11 jAjapura / 22 buuNdii| 1 toDo nAgaracALaro / yo soLaMkiyAMro yAda utana chai / soLaMkI jikai jaThe chai tikai sArA toDArA UThiyA gayA chai / toDo nipaTa vaDI Thor3a / toDArA dhaNI rAva kahAvatA / au soLaMkI ... vAlhaNota / 1 toDar3I soLaMkiyAM mahilagotAMro utana' / mAlapuro toDar3IrA paraganAro gAMva mAla paMvAra vasAyo / navo sahara kadIma soLaMkiyAMrI ThAkurAI / toDar3I rAva sulatAMNa iNAM mahilagotAM mAhai / soLaMkiyAMrai pIr3hiyAMrI vimata 1 zrAda nArAyaNa 2 kamaLa / 3 brahmA / 4 dhomarikha / 5 cAca / 6 vaalg| 7 sukara / 8 arajana / 9 apALa / 10 depALa / 11 raaj| 12 mULarAja / 13 dronngir| 14 vallabharAja / 15 bhIma / 16 karana / 17 sidharAva / 18 ItapALa / 16 kItapALa / 20 vALapa / 21 vohdd'| 22 saaNgo| I mAMDalagar3hase ye zahara itane kosa haiN| 2 yaha solaMkiyoMkA Adi nivAsa-sthAna hai| 3 solaMkI jahAM bhI haiM ve sabhI toDAse uTha kara gaye haiN| 4 ye vAlhaNota solaMkI kahalAte haiN| 5 mahilagotA solaMkiyoMkA nivAsa sthAna toDar3I gAMva hai| 6 toDaDIkA rAva suratANa ina mahilagotA solaMkiyoMmeMse hai|
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta [281 .. 23 goyNdraaj.| . 24 kAnar3a / 25 mahilUrai utana tor3o'26 durajaNasALa / . 27 hrraaj| 28 rAva suratAMNa / 26 uudo| 30 vairo| 31 IsaradAsa 32 rAva daLapata / 33 rAva anndo| 34 rAva syAMmasiMgha toDar3I utana / 35 rAva mhaasiNgh| vAta - rAva suratAMNa hararAjaro, toDar3I choDanai rAMNA rAyamala kanai cItor3a pAyo, tarai rAMNa vadhanora gar3ha darobasta paTai diyo / pachai rANA rAyamalaro TIkAita beTo prathIrAja uDaNo rAva suratAMNarI beTI tArAde paraNiyo / prathIrAja rAyamala jIvaMtAM visa huvo, pachai muMvo / pachai mudAyata rAMNa rAyamala jaimala kiyo, tiko rAva suratAMNanUM ... jora kumayA karai / iNai to ghaNI hI haLabhaLa kI, piNa jaimala mAMne nahIM, paga par3iyo Avai / tarai jaimala kaTaka karane vadhanora Upara aayo| rAva suratAMNa AparA ucALA bharanai nIsariyo.nai sAMkhalo ratano .. rAvarai sALo piNa huto, paradhAna piNa huto, iraganUM paihalI jaimala kanai meliyo huto, su iNa to ghaNI hI mIThI vAta kahI / jaimala kahai-"thArI baihananUM to . . . baciyAMrA ghor3ArI pUMcha baMdhAIsa1deg / "tarai iNahI kU kahyo11 / jaimala jora mAhai mAvai nhiiN| vadhanora Ayo / gAMva to, Agai AyA tiNe kahyo, sUno chai| itarai rAta par3I / sArai vaDe ThAkure kahyo-- -- I mahilUkA nivAsasthAna todd'aa| 2 tArAdese vivAha kiyaa| 3 pRthvIrAjako rAyamalake jIte jI. viSa de diyA gayA thA, jisase vaha mara gyaa| 4 bAda meM rANA rAyamalane apanA uttarAdhikArI jayamalako bnaayaa| 5 jo rAva suratAna para bahuta hI avakRpA rakhatA hai / 6 isane vahuta hI khuzAmada kii| 7 krodhase pAMva pachAr3atA hai / 8 rAva suratAnane vahAMse ucAlA kara diyA (saparivAra vahAMse nikala gyaa)| 9 so isane to bahuta hI khuzAmada kii| 10 terI bahinako to baciyoMke ghor3oMkI pUchase bNdhvaauuNgaa| II tava isane bhI kucha khaa| 12 jo loga Age Aye the unhoMne kahA ki gAMva to sUnA par3A hai| 13 itanemeM rAta par3a gii|
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ 282] muMhatA naiNasIrI khyAta "DerA karo, savArai gADAMro ghaMsa lesyAM, vAMsa jAsyAM' / " jaimala ghaNo kasa mAMhai kahai --"musAlAM ghaNI karo, musAlAM hAthiyAM Upara jhAlanai car3ho, vAMsa gADAMrai khar3o / " paga gADAMrA lenai musAlArai cAnaNe Apa ghur3avaihala baisanai vAsai khar3iyA, su gADAMnUM gAMva aTALI, vadhanoratUM kosa 7, taThe jAya pohatA' / phoja najIka AI / ta, rAva suratAMNarI baira sAMkhalI kahyo-"ratanA bhAI ! dIsai chai, vaMdha par3IjasI' / rANe kahI thI su hUtI dIsai chai / " tarai ratanai kahyo"cItor3aro dhaNI prAraMbharAMma chai / karaNa matai su karai / " yA vAta kahinai sAMkhalai ratanai ekala asavAra kaTaka sAMmA khar3iyA, amala kiyo,11 ghor3Aro taMga liyo, Adharai-Adharai Ai phoja mevAr3arI bheLo huvo| rAta AdhI Upara gaI chai / jaimala Akar3asAdA nai sathAMNa vIca Avato huto, ghur3ahala baittho| mevAr3arA vIra sArA UMghatA jAtA chA / sAMkhalo ratano musAlArai cAMnaNe ghur3avaihala najIka Ayanai ghor3o tAto karanai jaimala bolAyo, kahyo-"rAja ! sAMkhalo ratano mujaro karai chai / " ghor3o khurI karane jaimalarI chAtI mAhai barachIrI dI su pailai kAMnai nIsarI13 / barachI eka doya vaLe vAhI / jaimala samAra huvo| kAMma sIdho / pachai rAMNArai sAtha sAMkhalA ..... ratanAnUM paNa mAriyo / 1 sabhI bar3e ThAkuroMne kahA-yahIM Dere lagA do, savere gAr3iyo samUha lekara pIche jaayeNge| 2 jayamala adhika krodhameM kahatA hai| 3 bahutasI mazAleM taiyAra karo, mazAleM pakar3a kara hAthiyoM para car3ho aura gAr3oke pIche claayo| 4 pIche claaye| 5 jahAM jAkara unheM phuNce| 6 strii| 7 ratanA bhAI ! dikhatA hai ki baMdhanameM par3a jaayeNge| 8 rAjAne kahA thA so hI hotI dikhatI hai| 9 cittor3akA svAmI jo cAhe so karanemeM samartha hai| 10 ratanA akelA hI savAra hokara senAke sAmane gyaa| II aphIma liyaa| 12 sAvadhAnIse dhIredhIre Akara mevAr3akI senAmeM A milaa| 13 ghor3eko pichale pAvoM para khar3A karake jayamalakI chAtImeM varachI aisI jorase mArI ki pIThakI ora nikala gii| 14 eka do vAra barachIke aura kara diye / 15 jayamala samApta huaa| 16 kAma siddha huaa| .
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta. [ 283 gIta sokharo car3ha sAMkhalA jur3a pAr3a jaimala, prAMNa paurasa dAkha / rAvarai daLa tuMhIja rUpaka, rUpa ratanA rAkha" // 1 // ... vAta - jaimala ratano beUM kAma aayaa| phoja uThAthI pAchI vaLI / jaimalanUM dAga Akar3asAdai sathAMNai vIca huvo| vadhanorarai desa mera gUjara sadA vasatA / hamaiM jATa hI vatranorarA gAMvAM mAhai cha, su kahai chai-"mhe rAva suratAMNarI vasIrA' chAM / " ... vAta sola kI nAthAvatarI mULa a toDArai soLaMkiyAM miLe / pachai iNArai bhAI baMTai naiNavAya AI, su bhojAvata naiNavAya mudAyata' dhaNI hutA / tiNAMnUM nAthAvatAM mAhai rAghodAsa sAdULota vaDo rajapUta rAhavedhI huvo, su bhojAvatAMnUM dhakAya kAr3hiyA' / bhomiyAM vaMTa Apa liyo / taThA pachai rAghodAsarai beTo nAharakhAMna bhalo rajapUta huvo / tiNanUM rAva ratana bUMdIro ru0 60000) ro paTo diyo / iNAMrI vasI bUMdIrai hUMgorI sUhate hutii'| nAthAvatArI bUMdIrI proLa vaDI taravAra rAva ratana kALa kiyo,11 tarai so nAharakhAMna rAghavadAsota pAtasAha jihAMgIra cAkara huvo| naiNavAya jAgIrameM pAI / hamaiM nAharakhAMnaro beTo sUra chai su naiNavAya vasai chai / nAharakhAMnarA karAyA mohaLa,13 vAga chai| kitarI hI jamI - - I sAkSIkA (yazakA) chNd| 2 he sAMkhalA ratanA! tUne jayamala para car3ha karake adbha ta vala-pauruSa dikhAyA aura use mAra girAyA / rAva suratAnakI senAmeM tU bar3A yazadhArI huA aura vIragatiko prApta kara kIrtimAn hunaa| (isa chaMdake prathama pAdakA pAThAntara eka anya pratimeM-'samavar3a sAMkhalA jaimalla' hai)| 3 donoN| 4 phauja vahAMse pIchI lauTa gii| 5 jayamalakA dAhasaMskAra prAkar3asAdA aura sathANA gAMvoMke bIcameM huaa| 6 karamukta jaagiirii| 7 mukhya / 8 duurdrshii| 9 bhojAke vaMzajoMko mAra bhgaayaa| 10 inakI vasI . (jAgIrI). baMdI rAjyake gorI-sUhate meM thii| II rAva ratana mara gyaa| 12 ava nAharakhAnakA .. beTA sUrasiMha naiNavAyameM rahatA hai / 13 mahala /
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ 284 ] muMhatA naiNasIrI khyAta pAtasAhajIrI dIvI pAvaM chai / ru. 1) Tako 1 bhUmiyA vaMTaro sArai : paraganaimeM pAvai chai / vAta sola kI rAMNArai vAla desUrIrA dhaNiyArI' soLaMkiyAMsU pATaNa chUTI, tarai bhojo depAvata sIrohIrai gAMva lAsa muNAvada vasiyo / tiNa nai sIrohIrai dhaNI rAva lAkhai mAhomAMhI . adAvada huI / pachai ver3ha huI / bhojo veLA 5 tathA sAta veDha jiitii| rAva lAkho hAriyo / pachai rAva lAkhai IDararo dhaNI madata teDiyo / IDararai dhaNI hakIkata rAva lAkhAneM pUchI-"the bhojA Agai veDha veLA 5 tathA 7 hArI su kAkhU vicAra chai ?" tarai rAva lAkhai kahyo-"veDha bhAlAMrI sUara karanai iNa bhAMta daur3e su mAMharai sAtharA paga chUTa jAya / " tarai IDararai dharaNI kahyo-"himarakai aAMpai hI kher3ArI bAghaNa karasyAM / " pachai rAva sIrohIro nai IDararo bheLA huya lAsa Upara pAyA / iNa veDha soLaMkI bhojanUM mAriyo / pachai iMNAMsU lAsa chuuttii| pachai mevAr3a pAyA / kuMbhaLamera kanai gADA chor3anai rAMga rAyamalarai mujarai gayA / tiNa dina desUrI mAdar3ecA cahavAMNa rahatA, su rAMNArA gairahukamI huvA hAlatA / pachai rAMNai rAyamala ka~vara prathIrAja iNAMnUM A ThoDa dikhAI, pachai iNeso rAyamala sAMvatasI eka vAra to ujara . kiyo,14 | mAMharai sagA chai15 / pachai rAMga kahyo-"mAMharai dUjI Thor3a deNanUM kAI nahIM" / " pachai iNa vAta kabUla ko" / pachai mAdar3ecA yAlaNarA AdamI 140 su kUTa-mAranai iNa A dharatI liivii18| ___ I sAre paraganemeM eka rupaye pIche eka TakA bhUmiyA bhAgakA milatA hai| 2 mevAr3ake . rANAke yahAM solaMkiyoMkA desUrIke jAgIradAra bana kara rahanekI bAta / 3 tava depAkA beTA bhojA sirohI rAjyake gAMva lAsa-mUNAvadameM Akara rhaa| 4 usake / 5 aur| 6 shtrutaa| 7 phira lar3AI huii| 8 phira rAva lAkhAne IDarake svAmIko madadake liye bulaayaa| 9 so kyA bAta hai ? 10 isa vAra apana bhI isI prakAra lar3AI kreNge| II isa lar3AImeM solaMkIne bhojako mAra diyaa| 12 una dinoNmeN| 13. so. rANAkI avajJA karate rahate the| 14 aApatti kii| 15 ye hamAre saMbaMdhI haiN| 16 hamAre pAsa dUsarI jagaha deneko koI nahIM hai / 17 pIche inhoMne usa vAtako svIkAra kara liyaa| 18 pIche mAdar3ecA AlaNake AdamI 140 jinako mAra-kUTa kara inhoMne isa varatIko le liyaa|
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ hatA naiNasI khyAta 1 bhojo depAvata | 2 trabhavaNo / 3 pAtI / 4 rAyamala / 5 sAMvatasI / 6 devarAja | 7 vIramade / jasavaMta / 6 dalapata / gAMva 140 desUrIro paTo kahIjai, tiraNa meM vaDerI Thor3a' - 12 gAMva grAgariyArA / 12 gAMva vAMsaroTarA / 12 gAMva dhAMmaNiyArA / 12 gAMva sevaMtrIrA / 12 gAMva desUrIrA / 12 gAMva DholAMNArA / 8 gAMva gor3havArA / 1 grAMno | 1 karanavAsa / 1 vAMsar3o / 1 mADapuro ! 1 kesUlI / 1 gAMthI / 1 gor3halo | 1 cAvaMDero / iti soLaMkiyAM khyAtavArttA saMpUrNa / likhataM vIThU pano sIhathaLaro / I desUrI ke paTTe meM 140 gAMva, jinameM bar3e ThikAne ye haiM | [ 285
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMtha kachavAhAMrI khyAta likhyate / vAta rAjA prathIrAjarI __ prathIrAja vaDo hara-bhagata huvo| dvArakAjIrI jAta' jAMgA lAgo / majala eka doya gayo, tarai zrIThAkura sAMmhAM AyA ; prathIrAjanUM phura- ... mAyo-"mheM jAta mAMnI, tU pAcho vaLa, tU aThai thako ghaNI baMdagI karai cha, su hUM jAtasUM idhakI mAnUM chuu|" tarai rAjA kahyo-"hUM rAvaLA" hukamasU pAcho vaLIsa, paNa loka A vAta mAnasI nhiiN|" tarai zrIThAkura hukama kiyo-"thArai mana mAMnai so mAMga / " tarai prathIrAja araja kI-"mhArA khavAM cakra hai par3e,' nai aTha mahAdevaro deharo cha ta? gomatI samudraro saMgama hai jyUM sArA jAtrI sinAMna karai / " tarai prathIrAjarA khavAM cakra par3iyA; mahAdevarai deharai gomatI samudraro saMgama ... huvo / A vAta sArai hiMdusthAMna sAMbhaLI / tarai rANe sAMgai suNI, tarai rANe jAMNiyo-"iso' harabhagata rAjA cha tiNaro kiNI sUla darasaNa .... pAUM, var3I vAta / " tarai vicAra kiyo-"ju beTI paraNAUM to prathIrAja aThai prAvai11 / " tarai rANe prathIrAjanUM nALera meliyo / pachai rojA paraNIjaNa Ayo,13 su rAjA prathIrAja ThAkurarI mAnasI sevA karato huto; nai rANA sAMgAro beTo ter3aNana Ayo,14 su o vAMsAthI boliyo, su rAjA sonerai kaTorai mana mAMhai zrIThAkuranUM sikharaNa ArogAvato cho,16 su kaMvara vAMsAthI boliyo; rAjA phira pAcho / dITho,' kaToro sikharaNa bhariyo rAjArA hAtha mAMhaisU chiTaka pdd'iyo| dunI soha dekha hairAna huI; rANe yA vAta suNI, rANo Apa page lAgo, su rAjA vaDo harabhagata huvo| . __I yAtrA! 2 maMjila / 3 tU pIchA lauTa jaa| 4 tU yahAM rahate huye bhI bahuta baMdagI karatA hai jise maiM yAtrAse bhI adhika mAnatA huuN| 5 aapkaa| 6 lauttuuNgaa| 7 mere kaMdho para cakroMke cinha ho jaayeN| 8 ho jAya / 9 aisaa| 10 jisakA kisI prakAra darzana pA lUM to bar3I vAta ho| II jo maiM apanI kanyA vyAha dUM to pRthvIrAja yahAM A jaave| 12 bhejaa| 13 pIche rAjA vivAha karaneko aayaa| 14 bulAneko paayaa| 15 so yaha pIThakI orase. volA / 16 so rAjA zrI ThAkurajIko soneke kaToremeM sikharanakA bhoga lagavA rahA thA / 17 rAjAne pIchekI aora phira kara dekhA / 18 saba /
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta [ 287 - cavadai-cALa DhUMDhAhar3a kahIjai, tiNaro meLa gAMva 14401 360 AMbera / 360 amarasara / 360 bATasU / 150 dosaa| 50 mojAvAda, nIvAI, lavAiNa / pIr3hI kachavAhAMrI, bhATa rAjapAMNa udaihIrai maMDAI tiNarI ___nakala chai / 1 aAda zrI naaraaynn| 18 dhuMdhamAra / 2 kml| 16 iNdrsrvaa| 3 brhmaa| 20 harajasa / 4 mriic| 21 kuNbh| 5 ksyp| 22 sAMsatava / 6 sUrya / 23 akrtaasu| 7 mnu| 24 pAsenajita / 8 ikSvAku / 25 jobanAratha / 6 saMsAda / 26 maandhaataa| . 10 kAkusta / 27 parupata / . 11 anenaa| 28 tadasata / 12 prthu| 26 sudhArneva / 13 vennraajaa| 30 vidhAnava / 14 cNd| 31 triyArona / 15 jovanArtha / 32 trisAkha / 16 skhaasu| 33 rAjA hariscaMdra / 17 brahadatha / 34 rohitAsa / ____ I caudaha sau cAlIsa gAMvoMkA samUha 'cavadai-cALa DhUMDhAhar3a' kahA jAtA hai, ('cavadaicALa' caudaha sau cAlIsakA apabhraMza pratIta hotA hai)| 2 nimnokta kachavAhoMkI pIr3hiyAM udahIke bhATa rAjapANane likhavAI usakI nakala hai / 3 kAkutstha / 4 prasenajita / 5 eka pratimeM 'vRhasata' likhA hai|
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ 288 ] muMhatA naiNasIrI khyAta 35 harita / 62 prathasavA / 36 cAca / 63 aj| 37 vijairAya / 64 dasaratha / 38 ruNakarAya / 65 zrI raamcNdrjii| 36 vikrasAja / 66 kusa / 40 suvAhu / 67 atiratha / 41 sgr| 68 nissgraai| 42 asmNj| 66 nAla / 43 aMsamAMna / 70 nlnaabh| 44 dliip| . 71 pNddrissy| 45 bhagIratha / 72 prachemadhanvA / 46 naabhNgraay| 73 devaaniik| 47 aMvarISa / 74 ahinaag| 48 sNdhdiip| 75 sudhanva / 46 prAyotAsa / 76 slraaj| 50 paaNnnraaj| 77 dharmAda / 51 sudrthraaj| ____78 AnaMbharAya / 52 aMgarAja / 76 priytrraai| 53 pAsamakarAja / 80 baalrth| 54 phplkraaj| 81 vajradhAMma / 55 sadaratharAja / 82 sunNgraay| 56 ivaar| 83. badrIta / 57 viivr| 84 haraNanAbha / 58 visvasena / .. 85 dhuvasaMdha / 56 SaTaMga / 86 sudarsana / 60 dIradhabAhu / .. 87 agnavaraNa / . 61 raghu / . 88 sidhagarAya. . I aMzumAna / 2 paTvAMga / 3 pRthushrvaa| 4 prasenadhanvA / 5 hiraNyanAbha /
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta [ 286 86 sustraaj'| - 115 samapU / 60 amaraSaraNa / 116 sudhon| 61 shsmaan| 117 lAlaraMga / 62 vizva / 118 prAsenajIta / 63 vrayadartha / 116 kssudkraay| 64 urkriy| 120 somes| 65 vchvdhraaj| 121 nala, naLavaragar3ha karAyo / 66 pratabiMba / 122 ddholo| 67 bhAMna / 123 lakhamana / 68 sahadeva / 124 vajradhAma, gvALeragar3ha karAyo / 66 vhdaa| 125 mAMgaLarAya / 100 bhUbhAMna / 126 Rtraay| 101 pratIka / 127 mULadeva / 102 prataka pravesa / 128 padamapALa / 103 manadeva / 126 sUryapALa / 104 chatra rAja / 130 mahIpALa / 105 ...... / 131 amIpALa / 106 aMtarisya / 132 nItapALa / 107 bhUpabhIca / 133 shriipaal| 108 AmaMtra / 134 anaMtapALa! 106 vehAdra bhAja 135 dhanakapALa / 110 vrdii| 136 kramapALa / 111 kratAMgarAja / 137 sisapALa / 112 raaNnnjraay| 138 blipaal| 113 sjosraay| 136 sUrapALa / 114 caturaMga / 140 narapALa / : I, 2. eka anya pratimeM 'suratarAja' likhA hai| eka aura dUsarI pratimeM sustarAja aura amarSaNake bIcameM 'siMdharAja' nAma adhika likhA huA hai| 3 vRhdrth| 4 kSudrakarAya / 5 'DholA-mAravaNa' nAmaka prasiddha prema-kathAkA nAyaka /
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ 260 ] muMhatA naiNasIrI khyAta 141 gaMdhapALa / 142 harapALa / 143 rAjapALa / 144 bhImapALa / 145 sUryapALa / 146 iMdrapALa / 147 vastapALa / 148 muktapALa / 149 revakAhIna | 162 rAjakuLa 163 javaNasI / 150 IsasiMha | 164 udaikaraNa / 151 sor3hadeva / 165 narasiMgha / 152 dUlahadeva, bhAMgeja tuMvaranaM gvALera diyo' / 153 haNumAMna / 154 kAkiladeva, grAMvera 166 vaNavIra / 167 udharaNa / 168 caMdraseraNa / 169 prathIrAja caMdraseNota, bAlabAI bIkAnerI ghare huI tiNarA veTA : - 2 vasAyo / 155 naradeva / 156 jAMnaradeva / 157 paMjuna sAmaMta / 158 malayaMsI / 156 vIjaLa / 160 rAjadeva / 161 kalyAMNa / 170 rAjA bhAramala / 170 rAjA pUraNamala / 170 balibhadra 170 gopALadAsarA 170 paMcAiNa / 170 jagamAlarA khaMgArota nArAyasovALA 170 sAMgo / 170 catrabhuja / nAthAvata kahIjai / 170 bhIkho / 170 sAMIdAsa / 170 sa~haso / ---- 170 bhIMvasI, rAjA do mAsare huvo tiNarA beTA + 171 rAjA ratanasI / 171 rAjA grAsakaraNa / I dUlahRdevane apane tuMvarako gvAliyara de diyA / 2 kAkiladevane grAmera basAyA / 3 caMdrasena ke putra pRthvIrAjakI patnI vAlavAI bIkAnerIkI korUse utpanna putra 1 4 bhIMvasI, kevala do mAsa taka rAjA raha sakA, usake putra /
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyatA. [ 261 170 rAjA bhAramala prathIrAjaro, tiNarA beTA 171 rAjA bhagavaMtadAsaH / 171 suMdara / 171 rAjA bhagavAnadAsa / 171 prathIdIpa / 171 bhopt| 171 rUpacaMda / 171 llhaidii| 171 parasarAMma / 171 sAdULa / 171 rAjA jaganAtha / 171 rAjA bhagavaMtadAsa rAjA bhAramalaro, tiNarA beTA 172 rAjA maansiNgh| 172 caMdraseNa / 172 mAdhosiMgha / 172 haradAsa / 172 sUrasiMgha / 172 vanamALIdAsa / 172 prtaapsiNgh| 172 bhIMva / 172 kAMnha / 172 rAjA mAnasiMgharA beTA 173 jagatasiMgha / 173 bhAvasiMgha / 173 sktsiNgh| 173 himatasiMgha / 173 sblsiNgh| 173 kalyANasiMgha / 173 durjnnsiNgh| 173 syAMmasiMgha / 173 kaMvara jagatasiMgharA beTA-- 174 mahAsiMgha / 174 jUMjhArasiMgha / 174 tatArasiMgha / 174 mahAsiMgharo beTo 175 rAjA jayasiMgha / 176 rAmasiMgha / 176 kIratasiMgha / kachavAhArI pIr3hI kachavAhA sUrajavaMsI kahIjai, tyAMrI vigata - 1 Adi / 2 anAda / ___I pRthvIrAjakA putra / 2 jisake / 3 ke| 4 kaa| 5 kachavAhoMkI vaMzAvalI (yaha dUsarI vaMzAvalI hai)| 6 kachavAhe sUryavaMzI kahe jAte haiM, unakA vNsh-vivrnn|
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ 262 ] 3 cAMda | 4 kaMvaLa' 5 brahmA / 6 maroca | 7 kasyapa / kAsava / muMhatA naiNasIrI khyAta 28 aja, ajodhyA vasAI " / 29 ajaipALa, cakavai / 21 rAjA sagara / 22 asamaMja / 23 bhAgIratha / 24 kaukusta" / 6 25 dilIpa, dillI vasAI " I 26 sivadhAMna 27 kevAMdha | 30 rAjA dasaratha / 31 zrI rAmacaMdrajI / 32 kusathI kachavAhA huvA " | 33 budhasena / 34 caMdrasena cATasU vasAI / sUraja / 10 rughasUM rughavaMsI kahIjai 35 zrIvacha / 11 raghosa / 12 dharamosa / 13 trasiMgha / 14 rAjA haricaMda | 15 rohitAsa / 16 rAjA sivarAja / 17 saMtoSa / 18 rAjA ravadaMta / 19 rAjA kalamaSa / 4 20 dhuMdhamAra, cakavai* / 36 sUra / 37 vIracarita | 38 jaivaMdha | 39 ugrasena / 40 sUrasena / 41 haranAMma / 42 harajasa / 43 drar3hahAsa | 44 prasenajita | 45 sudhi / 46 amarateja / 47 dIraghavAha | 12 48 vivasAMna" | 46 vivasata 50 roraka' 1 51 rajamAI / 52 jasamAI / 14 I kamala 1 2 kAzyapa | 3 raghuse raghuvaMzI kahe jAte haiM / 4 baMdhumAra cakravartI rAjA / 5 kAkutsya 1 6 dilIpane dillI basAI | 7 zivavana 1 8 grajane prayovyA vasAI / 9 jayapAla cakravartI rAjA / 10 kuhAse kachavAhA hue / 11 caMdrasenane cATasU basAI | 12 vivasvAna 1 13 vivasvata / 14 ruruka /
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta . [263 53 gautama / 61 rAjA khnii| 54 naLarAjA, naLavara 62 devAMnI / vasAyo / 63 rAjA usai / 55 Dholo nlro| 64 soddh'| 56 lachamaNa / 65 dularAja / 57 vajaradIpa / 66 kaakil| 158 mAMgaLa, mAMgaLora 67 rAjA haNuM, AMbera / vasAyo / 68 jojar3a / 56 sumitra / 66 rAjA puMjana / 60 sudhibrahmA / kachavAhAMrI vigata14 rAjA haracaMda, rAjA siMgharo" / haracaMdarai rAMNI tArAde huI, kaMvara rohitAsa huvo, jiNa rohitAsagar3ha karAyo / 31 zrI rAmacaMdrajI, rAjA dasarathajIrai / rAmacaMdrajIrai lava nai kusa huA / tiNa lava lAhora vasAyo / kusarA kachavAhA huA11 / 55 rAjA Dholo naLa rAjAro, jiNa gar3ha gvALera vasAyo / gvALera Upara golIrAva taLAva karAyo / jiNa DholArai baira 1 mAravaNI huI, baMbha rAjArI beTI huI / 1 paMvAra bhojArI beTI huI 14 / 56 rAjA sumitra mAMgaLaro, jiNa gvALera rAja kiyo| gvALera gar3ha karAyo / golIrAva taLAva gar3ha Upara kraayo| 64 rAjA sor3ha usai raajaaro| naLavara chor3a DhUMDhAr3a mAhai pAya vsiyo| _ I nala rAjAne nalavara bsaayaa| 2 DholA nalakA putr| 3 vjrdiip| 4 mAMgalane mAMgaloda bsaayaa| 5 rAjA haNu Amera A gyaa| 6 rAjA trisiMghakA putr| 7 jisane rohitAzvagaDha bnvaayaa| 8 rAjA dazarathake putr| 9 rAmacandrajIke putra lava aura kuza he| 10 usa lavane lAhora basAyA / II kuzake vaMzaja kachavAhA khlaaye| 12 rAjA DholA nala rAjAkA putra jisane gvAliyara basAyA / (gvAliyara DholAke pahale basA huA thA ) 13 usa DholAkI eka patnI vaMbha rAjAkI (?) putrI mAravaNI thii| 14 eka dUsarI patnI paMvAra rAjA bhojakI putrI (mAlavaNI) thii| 15 golIrAva nAmakA tAlAva gar3ha para krvaayaa| ( pIr3hI saM0 55. meM DholAke dvArA golIrAva tAlAba banavAneke ullekhase yaha viruddha hai ) / 16 nalavara chor3a kara DhUMDhAr3ameM Akara basa gayA /
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ 264.] muMhatA naiNasIrI khyAta 66 rAjA kAkila / kAkilarai beTA 4 1 haNUMta, aAMbera aayo| 1 aladharo, tiNarA mer3a-kachavAhA khiijai| 1 rAlaNarA rAlaNota kahIjai / 1 delaNa, tiNarA lAharakA kahIjai / / 70 rAjA malaisI, jiNa malaisIrai rAMNI melaNade khIcaNa, anaLa khIcIrI beTI / jiraNa pIharasUM khAMthar3iyA-prohita gura AMNiyA / paihalI gAMgAvata thA so dUra kiyA / malaisIrai beTA 4 huvA 1 vIjaLade, prAMvera pATavI / 1 bAlojI, jiNa khetrapALa jIto / sAta tavA vedhiyA / 1 jaitala, jiNa AparA mAMsarI boTI kATa tiNasU Aparai sAhiva Upara baiThI grIdhaNa udd'aaii| 1 bhIMvar3a nai lAkhaNasI beU10 puMjanarA, tyAMrA paradhAMnakA kachavAhA kahIjai / 72 rAjAde vIjaLadero tiNarA beTA / 1 rAjA kalyANade aAMbera ThAkura / 1 bhojarAja nai dalo, tyAMrA lavAMNakA-kachavAhA kahIjai / 1 rAmesvara, tiNarA rAMNAvata-kachavAhA kahIjai / 1 soho, tiNarA sIhAMNI kahIjai / _I aladharAke vaMzaja mer3a-kachavAhA kahe jAte haiN| 2 rAlaNake vaMzaja rAlaNota kahe jAte haiN| 3 delaNake vaMzaja lAharakA kahe jAte haiN| 3 rAjA malasIke melaNade khIcaraNa rAnI jo anala khIcIkI bettii| 5 jo apane pIharase khAMthar3iyA-purohita guruoMko sAtha le aaii| 6 isake pahale gAMgAvata guru the jinako dUra kara diyaa| 7 vIjalade aAmerakA pATavI rAjakumAra 1 8 bAlojI jisane kSetrapAlako jItA aura loheke sAta tavoMko eka tIrase vedha diyA thaa| 9 jaitala jisane apane ghAyala svAmIke Upara baiThI huI giddhanIko ur3Aneke liye apane mAMsake Tukar3e DAle aura usako vahAMse ur3AyA / 10 donoM / II jinake vaMzaja pradhAnakA kachavAhe kahe jAte haiM / 12 jinake vaMzaja lavANakA-kachavAhe kahe jAte haiN| 13 jisake vaMzaja rAgAvata-kachavAhe kahe jAte haiN| 14 jisake vaMzaja mIhAgI kahe jAte haiN| ..
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ . muMhatA naiNasIrI khyAta [265 73 kalyANade rAjAdero, tiNarA beTA 1 rAjA kuMtala aAMbera dhaNI / . 1 rAvata akhairAja, tiNarA dhIrAvata-kachavAhA kahIjai / 1 rAvaLa jasarAjarA hIja potarA kahIjai / 74 rAjA kuMtalarA beTA 1 hamIra, jiNarA hamIra-potA kahIjai / 1 bhar3asI, tiNarA bhAkharota-kItAvata / 1 pAlaNasI, tiNarA jogI-kachavAhA kahIjai / .. 75 rAjA jugasIrA beTA 1 rAjA udaikaraNa, prAMbera ThAkura / . 1 kuMbho, tiNarA kuNbhaarnnii| . .. 76 rAjA udaikaraNarA beTA 1 rAjA narasiMgha, AMbera ttiiko| 1 bAlo, tiNarA sekhAvata 1 varasiMgha, tiNarA narUkA / 1 sivabrahma, tiNarA nIMdar3akA kachavAhA / : 78 rAjA vaNavIra narasiMgharo, tiko aAMbera TIko / tiNarA rAjA vata nai vaNavIra-potA kahIjai / kachavAhArI vaMsAvaLIrI vigata zrI rAmacaMdrajIrai kusa huvo, tiNa kusasUM kachavAhA kahAMNAM / rAjA sor3hala naLavara chor3a DhUMDhAr3a Ayo, tiNasUM vaMsAvaLI / 1 rAjA sor3hala / . 2 dUlaharAva sor3halaro / vara I jisake vaMzaja dhIrAvata-kachavAhe kahe jAte haiN| 2 jisake vaMzaja hamIra potA kahalAte haiN| 3 jisake vaMzaja bhAkharota kItAvata / 4 jisake vaMzaja jogI-kachavAhA ....kahalAte haiN.| 5 jisake vaMzaja niiNddd'kaa-kchvaahaa| 6 rAjA varaNavIra narasiMhakA bettaa| 7 usa kuzake kachavAhA kahe gye| 8 usase vaMzAvalI likhI jA rahI hai|
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ 266 ] muMhatA naiNasIrI khyAta 3 rAjA kAkila AMvera vasAyo / 4 rAjA haNUM AMvera huvo| 5 jAMnar3ade hnnuuro| 6 rAjA puMjana co0 prathIrAjarai saamNt'| 7 rAjA malaisI puNjnro| prAMvara TIko huvo / veTA 32 malaisIrai huvA chai / puMjanarA bhIMvar3a lAkhaNa huvA, tyAMrA kachavAhA paradhAnakA kahIjai / 8 vIjaLade mlaisiiro| 6 rAjAde viijldero| 10 rAjA kIlaNade rAjAdero / prAMvara TIko huvo / 10 heka bhojarAja rAjAdero / tiNarA' lavANA-rA-gar3ha-rA-kacha vAhA kahIjai / 10 heka somesvara, tiNarA rAMNAvata kahIjai / 11 rAjA kuMtala kIlaNadero / prAMvera ThAkura huvo| 11 heka rAvata akhairAja, tiNarA dhIrAvata-kachavAhA kahIjai / 11 heka jarasI rAvaLa, tiNarA jasarA-potA kahIjai / / 12 rAjA juNaso kuMtalaro / prAMvera ThAkura huvo| 12 heka hamIrade, tiNarA hamIra-potA-kachavAhA / .. 12 heka bhar3asI, tiraNarA bhAkharota nai kotAvata / 12 heka pAlaNasI, tiNarA jogI-kachavAhA kahIjai / 13 rAjA udaikaraNa juNasIro / prAMbara TIkAyata / 13 heka kuMbho, tiNarA kuMbhAMNI / 13 heka bAlo, tiNarA sekhAvata / 13 heka varasiMgha, tiNarA narUkA / 13 heka sivabrahmA, tiNarA nIMdar3akA-kachavAhA kahIjai / I rAjA puMjana cauhAna pRthvIrAjakA sAmaMta / 2 AmerameM tilaka huaa| 3 jinake / .. 4 eka / 5 jiske|
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta [ 267 14 rAjA udaikaraNaro narasiMgha aAMbera ttiiko| tiNarA rAjAvata ___ kachavAhA / 15 rAjA vaNavIra nrsiNghro| vAMsalA' vaNavIra-potA kahIjai / 16 rAjA uddharaNa / 17 rAjA caMdraseNa uddharaNaro / aAMbera TIkAita / 18 rAjA prathIrAja caMdraseNaro / 16 rAjA bhAramala, prathIrAjaro / aAMbera vaDo rajapUta huvo / 20 rAjA bhagavAnadAsa bhAramalaro / aAMbera TIkAI / vaDo ThAkura huvo / akabara pAtasAha ghaNI mayA krii| rAva mAladejI beTI duragAvatI bAI paraNAI thii| 21 rAjA mAnasiMgha mahArAjA huvo| pUrabaro sUbo akabara pAtasAha diyo tho| rAva caMdraseNarI beTI AsakaMvara bAI paraNAI thii| saMmata 1607 poha vada 13ro janama / saMmata 1671 dakhaNameM kALa prApta huvo| . 22 kaMvara jagatasiMgha maansiNghro| akabara pAtasAha nAgora diyo tho| rAMNI kanakAvatI bAI rAva ratanasI kanakAvatIrI beTIro beTo, kaMvara thako hIja muNvo| 23 rAjo mahAsiMgha jagatasiMgharo / ghosA paTai huto / moTA rAjAjIrI beTI rukhamAvatI bAI paraNAI hutI, su sAthai baLI' / saMmata 1673 dikhaNa bAlApura thAMNai / 24 rAjA jaisiMghajI, bhAvasiMgha pachai aAMbera pAyo / saMmata 1678, sIsodiyA mahArANA udaisiMgharo dohito / saMmata 1668rA asAr3ha vada ro janama / saMmata 1676 rAjA zrI sUrasiMghajIrI beTI meghAvatI bAI paraNAI hutI / ___I pIche vAle vaMzaja / 2 TIkAyata, gaddIkA adhikArI / 3 kRpaa| 4 kumArAvasthAmeM hI mara gyaa| 5 thA / 6 thii| 7 mahAsiMhake marane para sAthameM jala kara satI huii| 8 saMmvat 1673meM dakSiNameM vAlApurake thaanemeN| 9 samvat 1676 meM rAjA sUrasiMhakI veTI mRgAvatI bAI vyAhI thii|
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ 268] muMhatA naiNasIrI khyAta 25 kaMvara raamsiNgh| 25 kIratasiMgha / 23 jUMjhArasiMgha jagatasiMghota' / 24 sgraaNmsiNgh| 24 anUpasiMgha juujhaarsiNghro| bulAkI sAhajAdo gaivI UThiyo tho pUravameM, uNa kanai tho / hamaiM rAjA jaisiMgharai chai / 24 prathIrAja juujhaarsiNghro| 24 kisanavi juuNjhaarsiNghro| 22 sakatasiMgha rAjA maansiNghro| 22 savaLasiMgha rAjA maansiNghro| pUraba mAhai bhaThIrI ver3ha kAma Ayo / rAva caMdraseNajIrI veTI rAyakaMvara vAI paraNAI thI su sAthai vaLI / 22 durajanasiMgha rAjA maansiNghro| pUrabameM bhaThIrI ver3ha kAMma aayo| 23 parasotamasiMgha, rAjA bhAvasiMgha bheLo rahato su rAMma kahyo / 26 jaikisnsiNgh| 24 rAMmacaMdara, rAjA vAhadara sAthai kAma Ayo / 24 bhaarthsiNgh| 24 sivsiNgh| 22 rAjA bhAvasiMgha rAjA maansiNghro| prAMvera ttiiko| rAjA mAnasiMgha pachai bhAvasiMgha TIko pAyo' / vaDo mahArAjA huvo / rAMNI gor3aro vetto| jahAMgIra pAtasAharI vAra mAha vaDo. mayAvaMta cAkara huvo / saMmata 1633rA Asoja vadI 3ro janama / saMmata 1678rA poha vada 6 vahAMnapura kALa prApta I jujhArasiMha jagata siMhakA vettaa| 2 pUrvakI ora bulAkI zahajAdA acAnaka u0 . khar3A huA thA, anUpasiMha usake pAsa thaa| 3 aba rAjA jaisiMhake pAsa rahatA hai| 4 pUrvameM bhaTTIkI lar3AImeM kAma aaayaa| 5 jo sAthameM jala kara sattI huii| 6 purupottamasiMha rAjA bhAvasiMhake sAtha rahatA thA, so vahIM mara gyaa| 7 rAjA mAnasiMhake bAda bhAvasiMhako rAjya . . milaa| 8 bhAvasiMha jahAMgIra vAdazAhake samaya bar3A kRpA-pAtra sevaka huA /
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ ___ muMhatA naiNasIrI khyAta [ 266 huvo' / rAjA sUrajasiMgharI beTI AsakaMvara bAI paraNAI su sAthai baLI / beTo nahIM / beTI 1 sUrajade huI su rAjA jaisiM ghajI saMmata 1676 rAjA gajasiMghajI prnnaaii| pachai saMmata .... 1664rA jeThameM rAjA gajasiMghajI kALa kiyo tada sAthai baLI / .. 22 himatasiMgha rAjA maansiNghro| 22 syAMmasiMgha rAjA maansiNghro| 22 kalyANasiMgha rAjA maansiNghro| 23 ugrsiNgh| 21 kAMnha rAjA bhgvNtdaasro|| 21 mAdhosiMha rAjA bhagavaMtadAsaro / akabara pAtasAharo ajamera mAlapuro paTai tho / aAMberarI mohalArI proLa UparalA jharokhAthI par3iyo tarai muNvo| 22 sujAMNasiMgha / 23 hiNdusiNgh| 22 chatrasiMgha mAdhosiMgharo bhAMNagar3ha paTai tho| saMmata 1686rai AsAr3ha mAMhai khAMnajihAM paThAMNarI ver3ha lohai par3iyo, pachai vaLe kiNahI upaadd'iyo| pachai vaLe pAtasAharai cAkara tho| pachai rAMma khyo| 23 pemasiMgha chtrsiNghro| khAnajihAMrI ver3ha kAma Ayo / 24 suurtsiNgh| 24 mohakamasiMgha / 23 ANadasiMgha chatrasiMgha sAthai kAma Ayo / 23 ugrasena chatrasiMgharo / 23 ajabasiMgha chtrsiNghro| 23 tejasiMgha maadhosiNghro| . I mara gyaa| 2 ko| 3 rAjA gajasiMhajI mare taba sAthameM jala kara satI hii| .. 4 AmerakI mahaloMkI polake Uparake jharokhese gira kara mraa| 5 paThAna khAnajahA~kI lar3AI meM ghAyala huaa| 6 taMva kisIne vahAMse usako uThA liyaa| 7 phira mara gyaa|
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ 300 ] muMhatA naiNasIrI khyAta 21 sUrasiMgha rAjA bhagavaMtadAsaro / vaDo rajapUta huvo / sIkarIro... koTa akavara pAtasAha karAyo tada' sUrasiMgharo Dero koTarI.. nIMva AI taThe huto, su Dero sUrasiMgha na uThAvai tarai pAtasAha koTa vAMko kiyo, piNa sUrasiMghanUM kyUMhI na kahyo / var3o AkhAr3asidha' rajapUta huvo| pAtasAha akavararai vaDo cAkara huvo| moTai rAjArI veTI jasodAbAI paraNAI thI, .. jaitasiMgharI vaihana su sAthai vaLI / __ kaMvara sUrasiMgha bhagavAnadAsota sAdamai sulatAna ver3ha syALakoTa huI,' jakA syALakoTa, nagarakoTa nai aTaka bIca chai / uNa Thor3asUM gujarAta paNa nair3I chai / sAdamo-sulatAMna pAtasAha hamAUro poto chai11; haMdAyalaro bhatoja chai| lasakarI kai kamarAro veTo cha,13 tiNasaM ver3ha huii| sUrasiMgha sAdamata ... mAriyo ; nai sUrasiMgha kusaLe gyo| . 22 cAMdasiMgha suursiNghro| 23 agarasiMgha / 23 aclsiNgh| 24 mnruupsiNgh| 24 gajasiMgha / 23 gyAMnasiMgha / 21 pratApasiMgha rAjA bhgvaandaasro| 21 valirAMma rAjA bhgvNtdaasro| . 20 rAjA jagananAtha bhaarmlro| vaDo mahArAjA havo / gar3ha riNathaMbhora, toDo aura hI ghaNA paraganA jAgIrameM thA / to. .. I usa smy| 2 vahAM thaa| 3 tv| 4 paraMtu sUrasiMhako kucha bhI nahIM kahA ) - 5 yuddha-vizArada / 6 vahina / 7 zAdamA-sulatAnase syAlakoTameM lar3AI huii| 8 vaha / 9 gujarAta, paMjAvakA eka praant| 10 niktt| II zAdamA-sulatAna vAdazAha humAyUMkA .. potA hai| 12 hiMdAlakA bhatIjA hai| 13 lasakarI ( asakarI ) kAmarAMkA veTA hai| 14 jisase lar3AI huii| 15 sUrasiMhane zAdamAko mAra diyA aura kuzalapUrvaka nikala gyaa|
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ .. muMhatA naiNasIrI khyAta [ 301 rAjathAMna' / saMmata 1606 rA posa vadI ro janama / saMmata . 1665 mAMDaLa thAMNo tho taha~ rAma kahyo / mAMDaLarA taLAva Upara chatrI chai / . 21 jagarUpa kaMvara jgnaathro| kaMvara thako hIja dikhaNameM akabara pAtasAharai saMmata 1656 kAma Ayo / beTo koI nahIM / beTI 1 thI su rAjA gajasiMghajI saMmata 1662 toDai paraNAI klyaanndejii| 21 karamacaMda rAjA jagananAtharo / TIko huvo / vaDo dAtAra huvo| su rAjA jagananAtha pachai varasAM 4 soha jAgIra rahI / pachai milakApura thAMNa rAMma kahyo / 22. abhaikarana / 21 jaso rAjA jaganAtharo / - 21 vIjaLa rAjA jaganAtharo, pAtasAhI cAkara / vAMkI bega moha batakhAMro riNathaMbhorarA sUbA Upara tho| pAcho sAhijAdo khurama phiriyo, tarai sAhijAdArai hukamasUM gopALadAsa AI' riNathaMbhorarI taLaMTI talaka' dakhala kiyo| vAMkI bega gar3ha car3ha gayo / pAcho sAhijAdo nIsariyo' nai gopALadAsa gor3a hI jAMNa lAgo / pAcho vAMkI bega utariyo,deg pAcho kiyo| pachai rAtai gopALadAsa rAtIvAho diyo,11 ta? vAMkI bega nai vIjaLajI kAma aayaa| - . 21 manarUpa rAja jaganAtharo, bhIvaro toDo paTai tho| 21 gopALasiMgha pAtasAhI cAkara, toDo paTai / 22 sujaaNnnsiNgh| 23 kesarIsiMgha / Nex.mtamnnary . . vANa I rAjadhAnI / 2 vahAM mraa| 3 kuMvarapade hI saM0 1656meM dakSiNa meM akabara bAdazAhake kAma A gyaa| 4 rAjA jagannAthake maraneke bAda cAra varSa taka saba jAgIra usake pAsa rhii| 5 phira malikApura thAnemeM mara gyaa| 6 pAcho phiriyo = bAgI huaa| -7 Akara / : 8 tk| 9 lauTa kara calA gyaa| 10 phira bAMkI bega gar3hase utraa| .. II phira gopAladAsane rAtri-pAkramaNa kiyA /
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ .. 302 ] muMhatA naiNasIrI khyAta 23 harisiMgha / 21 bAlojI rAjA jgnaathro| 21 balakaraNa rAjA jgnaathro| rAvaLe rahyo tho| mer3atArI reyAM pttai| 20 bhopata rAjA bhaarmlro| akabara * pAtasAha gujarAta gayo __ nai mudaphara pAtasAha veDha kI ta? muMdar3A Agai kAma praayo| 20 salehajI rAjA bhAramalaro / vaDo rajapUta huvo / paihalI rAma dAsa UdAvatarai salehadIjIrai bAlAra. tho, pAcho pAtasAhI cAkara huvo| 20 sAdULa rAjA bhaarmlro| 20 suMdaradAsa rAjA bhAramalaro / 20 bhagavAnadAsa rAjA bhaarmlro| .. 21 mohaNadAsa bhgvaandaasro| 21 akhairAja bhgvaandaasro| 22 abhairAMma jAgIrI Upara mugala 1 mAriyo, tiNa Upara jahAM gIra pAtasAha aMbakhAsa mAhai rokiyo / kahyo- 'ber3I pahara" tarai loha kara muMvo / 22 syAMmarAMma akhairaajro| abhairAMma sAthai kAma Ayo / 22 hiradairAMma akhairaajro| 23 jagarAMma, pAtasAhI caakr| lavAMiNa paTai / paisorarai thANe / 23 rAmasiMgha, udaihIrai gAMva vAghora raihto| 22 vijairAMma akhairaajro| 16 bhIvarAja prathIrAjaro / rAvajI vIkAneriyA lUNakaraNajIro dohito' / I bAdazAha akadara gujarAta gayA aura mudaphphara bAdazAhane lar3AI kI usameM akavarake : sanmukha kAma A gyaa| 2 pahale rAmadAsa UdAvata aura salehadIke paraspara saMbaMdha thaa| ... .. 3 daravAra-i-grAmakhAsa / 4 tava talavAra calA kara mara gyaa| 5 jagarAma bAdazAhI cAkara, ... ... lavANA jAgIrameM aura pezAvarake thAne para rahatA thaa| 6 udehI paraganeke vAghora gA~vameM rahatA thaa| 7 bIkAnerake rAva lUNakaraNajIkA dohitA / . . . . .
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta [ 303 20 ratanasI bhiivraaNjro| ratanasInUM rAjA AsakaraNa mAriyo / 21 vikramAdIta 21 karaNa / 20 rAjA AsakaraNa bhIvarAjaro / gvALera raajdhaaNnii| naLavara. pttai| zrI ThAkurAMrA mahAbhagata vaiSNava' / rAva mAladevajIrI beTI iMdrAvatI bAI paraNAI thI / pachai AsakaraNajIrI beTI moTA rAjAjI paraNiyA, tiNarai peTaro rAjA sUrasiMghajI / .... 21 rAjA rAjasiMgha AsakaraNaro naLavara rAjA huvo| moTA rAjAjIrI beTI rAIkaMvarabAI paraNAI thI; saMmata 1671 dikhagameM rAma kahyo / 22 rAjA rAmadAsa rAjasiMgharo naLavara paTai / rAjA zrI sUra siMghajI ajamera meM pAtasAha jahAMgIra hAthI peza karanai naLa varanai rAjAIro TIko derAyo / saMmata 1661 rAma khyo| 23 amarasiMgha rAmadAsaro / naLavara rAja TIkai baiTho tho| sakata siMgha moTA rAjAjIro dohitaro bALaka thakAM muMvo tarai naLa. vara utariyo / 24 jagatasiMgha amarasiMghota / / 22 kalyANadAsa raajsiNghro| dikhaNa jAyane turaka huvo / ... 22 kisanasiMgha rAjasiMgharo / rAIkaMvara bAIrA peTaro" / 21 jaitasiMgha rAjA aaskrnnro| 22 mukaMdadAsa jaitsiNghro| rAvaLe kur3akIro paTo / 21 goradhana rAjA AsakaraNaro / rAva caMdraseNarI beTI kaMvaLA vatI bAI paraNAI thii| I zrI ThAkurajIkA (zrIkRSNakA) parama vaiSNava bhakta / 2 phira AsakaraNakI beTIko moTA rAjA udayasiMhajI vyAhe jisake udarase sUrasiMhajI utpanna hue| 3 samvat 1671meM mRtyu ho gaI / 4 rAjA sUrasiMhajIne bAdazAha jahAMgIrako ajamerameM hAthI najara karake naravarake svAmiyoMko rAjAkI upAdhi dilvaaii| 5 moTA rAjAjIkA dohitA zaktasiMha bacapana meM hI mara gayA taba naravarakA rAja utara gyaa| 6 dakSiNameM jAkara musalamAna ho gyaa| 7 rAyakuMvarIbAIke udarase utpanna / 8 mAravAr3a rAjyakA kur3akI gAMva paTTemeM thaa|
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ 304 ] muMhatA naiNasIrI khyAta 22 hiradainArAyaNa / rAvaLA gAMva 4, mer3atAro gAMva gAMgarar3o diyo yo / 21 sakatasiMgha rAjA zrAsakaraNaro / 22 goviMdadAsa / 23 bhAvasiMga / 16 suratAMNa rAjA prathIrAjaro / 20 tilokadAsa | dasamatakhAMnasUM viDha muMvo' / 21 kesodAsa mIca muMvo / 22 siMgha / 20 suMdaradAsa suratAMgaro / 21 narasiMghadAsa / 20 vAgha suratAMNota / 21 ugraseNa / 20 mohaNadAsa suratAMNota / 20 sakatasiMgha suratAMNota / 2 21 sahadeva sakatAvata | 21 devasiMgha, vIThaLadAsa goMr3arai kAMma Ayo, rajA bAhadara sAthai / 22 sujAMgasiMgha, rAjA vIThaLadAsarai cAkara / 16 jagamAla rAjA prathIrAjaro / 20 khaMgAra jagamAlota / jiNa khaMgArarA khaMgArota - kachavAhA narAiNArA dhaNI chai / 4 21 narAiNadAsa khaMgArotanUM akavara pAtasAha narAiNo parTa utana kara diyo / 22 durajaNasAla narAiNadAsaro / I mAravAr3a rAjyakI zrorase mer3atAkA gAMgarar3A gAMva aura cAra gAMva aura diye gaye the| 2 damamatakhAMse lar3a kara marA / 3 devIsiMha rajA bahAdurake sAtha viTThaladAsa gor3ake. kAma aayaa| 4 jagamAlakA veTA khaMgAra, jisake vaMzaja khaMgArota kachavAhe narANAke svAmI haiM / / 5 saMgArake veTe nArAyaNadAsako vAdazAha akabara ne narANA paTTa aura vartana kara diyA
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta [ 305 ... 23 caMdramANa durjnnsaalro| 23 ajbsiNgh| kAMma aayo| 22 ratana / 24 prtaapsiNgh| 21 hamIra khNgaarot| 21 satrasALa narAiNa 22 sUrasiMgha kisanasiMgha sAthai dAsota / kAma aayo| 23 kusaLasiMgha / 23 tejsiNgh| 22 giradharadAsa narANa 22 ratana hmiirot| dAsota / 23 kesriisiNgh| 23 karaNa / 22 rAjasiMgha hamIrota / 23 ratana / 23 mohakamasiMgha / 23 vihArIdAsa / 22 sakatasiMgha hamIrota / 21 manoharadAsa khaMgArota / 23 aaskrnn| 22 jatasiMgha / 22 kisanasiMgha hamIrota / 23 kalyANasiMgha / 21 rAghodAsa khaMgArota / 22 bhojarAja / narAiNo 22 narasiMghadAsa / paTai / vAgha kAma prAyAM 21 vAgha khaMgArota pAtasAhI pachai vaDo samajhavAra cAkara / beTo nahIM su - siradAra huvo| bhojarAja goda tho| 23 gopInAtha / saMmata 1686 dakSiNa 23 suursiNgh| khAMnajahArI ver3ha kAma 23 hrisiNgh| Ayo / kachavAhA chatra22. pratApasiMgha manohara siMgha sAthai / ....... dAsota / 21 vairasala khNgaarro| maha23 vihArIdAsa / madamurAda narAiNA Upara 23 sabaLasiMgha / Ayo tarai kAma pAyo / . .. --- . - -- - - - ... 'goTa .... I yuddha meM kAma AyA / 2 vAghake mAre jAneke bAda bhojarAja bar3A samajhadAra saradAra huaa.| 3 khaMgArakA beTA vAgha bAdazAhI caakr| isake koI beTA nahIM, isaliye bhojarAjako goda liyA thaa| saM0 1686meM dakSiNameM khanijahAMkI lar3AI meM kachavAhA chatrasiMhake sAtha kAma paayaa| marammata aayaa| 4 muhammada murAda narANe para car3ha kara AyA taba kAma paayaa| .
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ 306 ] __ muMhatA naiNasIrI khyAta 22 kesarIsiMgha vairasalota, 21 bhAkharasI khaMgArota, bhalo. nAthAvatArI ver3ha kAMma DIla havo / rAvaLe medd'praayo| tArI bhovALa ptteN| 21 sujaaNnnsiNgh| . 21 jasakaraNa / 22 dalapata / 22 sAdULa / 22 bijairAMma, kAma 23 rughnaathsiNgh| Ayo sAMbhararA kiro- 22 badrIdAsa rAjA jaisiMgharo DIsUM ver3ha huI ta, / cAkara / 23 hararAMma kAma prAyo 23 mAdhosiMgha rAvaLe rahyo kesarIsiMgha bheLo / . tho| 21 udaisiMgha khaMgArotarai chorU 22 dvArakAdAsa / nhiiN| 23 ajavasiMgha, rAvaLe tho / 21 amaro khNgaarot| 23 sUrasiMgha rAvaLe tho| 22 ugrasena / rAva harisiMgha sAthai kAma 22 jaganAtha, syAMmasiMgha kara aayo| maseNotarai kAma praayo| . 21 kesodAsa khaMgArota / 21 kisanasiMgha khaMgArota / 22 kalyANasiMgha rAjA vITha22 sabaLasiMgha, rAjA rAya- __LadAsarai rahyo tho| siMghajIrai kAma praayo| 21 sAMvaLadAsa khaMgArota / ..... 23 syAMmasiMgha / . beTo nhiiN| 22 hrraaNm| 20 jaiso jagamAlota / 21 rAjasiMgha khaMgArota / 21 kesodAsa / 22 vaLarAMma mAlapurai kAma praayo| 22 manarUpa / I nAthAvatoMkI lar3AImeM mArA gayA / 4 sAMbharake kiror3Ise lar3AI huI usameM mArA...' gyaa| 3 kesarIsiMhake sAtha hararAma bhI kAma paayaa| 4 udayasiMha khaMgArotake koI putra nhiiN| 5 jagannAtha karamasenake beTe zyAmasiMhake liye kAma aayaa| 6 savalasiMha rAjA rAyasiMhajIke liye kAma aayaa| 7 bhAkharasI khaMgArota var3A javaradasta huA / jodhapura mahArAjAkI aorase ...... mer3atekA bhovAla gAMva paTTa meM thaa| 8 ajavasiMha jodhapura mahArAjAke yahAM naukara thA / ... 9 sUrasiMha jodhapurake mahArAjAke yahAM naukara thaa| 10 kalyANasiMha rAjA viThThaladAsake yahAM ... rahA thaa|
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta [ 307 21 balU / 21 bhaarthii| 16 balibhadra vAMkar3o; rAjA 22 giradhara / prthiiraajro'| 22 rAMmasiMgha / rAmasiMgharai 20 acaLadAsa baLabhadrota / chorU nahIM 3 / 21 mohnndaas| 20 naraharadAsa pNcaainnro| 21 giradhara acldaasro| 21 chItaradAsa / 20 durajaNasALa baLabhadrota / 22 vidAvanadAsa / 21 kesarIsiMgha / 23 kisordaas| 21 syAMmadAsa / 24 phataisiMgha / 20 goyaMdadAsa baLabhadrota / 24 ANaMdasiMgha / 20 dayALadAsa baLabhadrota / 23 pharasarAMma vidaavnro| 20 syAMmadAsa / 24 ajbsiNgh| 20 venniidaas| 24 abhairaaNm| 16 sAMgo rAjA prathIrA- 24 jUMjhArasiMgha / jaro / ladAMvaNa mAhai 24 sivraaNm| cAraNa kAMnai maariyo| 24 kisanasiMdha / aUta huvo| 24 suratasiMgha, 6 phrsraaNm| 16 paMcAiNa rAjA prathIrA- 23 sabaLasiMgha viMdAvanajaro / khAMna habIbasU daasro| khoha lar3AI huI taTa 24 mohakamasiMgha / . kAMma Ayo / 23 suMdaradAsa triMdAvana20 kisanadAsa jharahara kAma daasro| aayo| 24 kisnsiNgh| 21 kalyANadAsa / 24 rAmacaMda 3 / 22 kAMnha / 23 sakatasiMgha viNdaavnro| 22 jairAMma / 24 ajabasiMgha 5 viNdaavnro| .: I balabhadra bAMkar3A rAjA pRthvIrAjakA beTA / 2 ladANemeM cAraNa kAnhAne ise mAra diyA, aputra rahA / 3 khAna habIbase khohameM lar3AI huI vahAM kAma aayaa| 4 kizanadAsa jharaharakI lar3AImeM mArA gyaa| 5 rAmasiMhake koI putra nhiiN|
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ 308 ] muMhatA naiNasIrI khyAta 22 narasiMghadAsa chItaradAsaro aUta' / 22 mAdhodAsa chItaradAsaro / 22 haranAtha / 22 giradhara / 21 baLakaraNa naraharadAsajIro / 22 mukaMdadAsa / 23 catrabhuja / 23 veNIdAsa / 22 vaMsIdAsa | 23 rAMmasAha / 23 rAMmacaMda / 23 anUparAma | 22 goviMdadAsa / 23 udairAMma 3 / 21 mohaNadAsa nrhrdaasro| kAMma Ayo / 21 jasakaraNa naraharadAsaro. kAMma Ayo 4 | 20 vIThaLadAsa paMcAiNota / 21 vAghajI, rAjA mAnasiMgha kaMvara savaLasiMghanUM paka r3iyo ta kAMma prAyo' I 22 hararAMma | 22 budhasiMgha kAMma prAyo / 20 rAMmacaMda / 21 rAghodAsa vIThaLadAsaro / . 20 hiradairAMma / 23 syAMmasiMgha rAjAro cAkara / 23 jaikisana rAjAro cAkara / 21 udaisiMgha vIThaLadAsaro / 20 sujAMNasiMgha | 23 balU / 23 gajasiMgha / 23 suratasiMgha / 22 pharasarAMma udaisiMghota rAma kahyo / 23 budharAMma / 23 pemasiMgha / 23 ajabasiMgha / 20 jaganAtha udaisiMghota / rAjArai cAkara / 20 sivarAMma urdaisiMghota / 20 vijairAma udaisiMghota / rAjArai cAkara 5 / 21 haridAsa vIThaLadAsaro / 20 goyaMdadAsa / 23 mathurAdAsa / rAjArai cAkara / taradAsakA putra narasiMhadAsa putra rahA / 2 rAjA mAnasiMhane kuMvara sabalasiMhako pakar3A vahAM bAjI mArA gyaa| 3 udayasiMhakA beTA parasarAma mara gayA /
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta [ 306 23 gokaLadAsa / rAjArai 23 anUpasiMgha .: caakr| 22 dayALadAsa / 23 kanakasiMgha / 23 jodhasiMgha / 22 bhojarAja / udaihIrI 23 phatesiMgha / nAMdotI vsto| 22 kAnar3adAsa / 23 bhAramala / 23 raajsiNgh| 23 phtaisiNdh| . 23 gumAnasiMgha 3,6 / 23 kesriisiNv| 20 nArAiNadAsa paMcAi23 deviisiNgh| Nota / 23 savaLasiMgha / 21 suMdaradAsa / 23 sUrasiMgha 6 / 22 kisanasiMgha phataisiMgharo 21 syAMmadAsa viitthldaasot| caakr| kaTahar3a kAma praayo| 22 rAmacaMda / 22 lADakhAMna syAMmadAsota / 22 kusaLasiMgha 3 / vasI udaihii| rAvaLe 21 murAradAsa / ____ caakr| 22 caturasiMgha / rAjA jaisiM... 23 kuslsiNgh| gharo cAkara 2 / 24 himatasiMgha / 22 sAMvaLadAsa paMcAiNota / 24 hiMdUsiMgha / 20 kisanadAsa paMcAiNa 23 kisnsiNgh| bheLo kAma prAyo 23 ajbsiNgh| khohameM / - 23 anopasiMgha 4 / 16 gopALadAsa rAjA prathI21 sAdULa vIThaLadAsota / raajro| .. vaDo dAtAra huvo| 22 surajana vAMkar3o khaaNnno| 22 suMdaradAsa / 21 jasUMta, muvo| 23. jaitasiMgha / 22 devIsiMgha / . . kaTana vA ___I udehI paraganeke nAdotI gAMvameM rahatA thaa| 2 kaTahar3akI lar3AI meM mArA gyaa| 3 udehIkI jAgIrI aura jodhapura mahArAjAke yahAM caakr| 4 kizanadAsa paMcAiNake sAtha ... khohameM mArA gyaa| 5 mara gyaa|
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ 310 ] muMhatA naiNasIrI khyAta 21 rAMmasAha, mota muNvo'| 21 jasUMta nAthAvata rAjA 22 kisorasiMgha / bhAvasiMgharai / pachai rAjA 20 vairasala gopaalro| jaisiMgharo caakr| 22 devakaraNa gopaalro| 22 jusiNgh| divAMNa khiijto| 23 vlbhdr| rAvaLe cAkara 21 sAMvaLadAsa devkrnnro| tho1 / 22 hiradainArAyaNa / 22 chAtALa / 22 kesarIsiMgha / 23 jagabhAMNa / kAbala 23 mohaMkamasiMgha / muMvo111 21 siMgha devkrnnro| 21 rAMmasAha nAthAvata / 20 nAtho gopALadAsaro, rAjA jaisiMgharo caakr| jiNarA nAthAvata kacha- 22 kusaLasiMgha / vAhA khiije| 23 durajaNasiMgha / 21 vihArIdAsa nAthAvata / 22 sujANasiMgha / .. vaDo DIla / rAjA 21 manoharadAsa naathaavt| bhAvasiMgharaisUM chAr3ane 22 abhairAMma / mohavatakhAMnarai vsiyo| 23 anuupsiNgh| vaDo dolatavaMda tho| 22 iMdrajIta / pAcho pAtasAhI cAkara 23 mohanarAMma / huvo| 22 akhairaaj| 22 gajasiMgha / gor3AM 23 madhuvanadAsa / maariyo| 22 madanasiMgha rAjArai caakr| 22 ajavasiMgha dikSaNiyAM 23 jagatasiMgha / mAriyo, mohavatakhAMna 22 mutharAdAsa / raajrai| kanai jaataa| cAkara, pacha paatsaahrai| I rAmazAha apanI mauta mraa| 2 dIvAna kahalAtA thaa| 3 jisake vaMzaja / 4 bar3A jabaradasta / 5 rAjA bhAvasiMhako chor3a kara mohabatakhAMke yahAM rahA / 6 bar3A mAladAra thA / 7 gor3oMne mAra diyaa| 8 mohabatakhAMke pAsa jAte hueko| 9 nAthAkA beTA jasavaMta rAjA bhAvasiMhake yahAM naukara | 10 jodhapura mahArAjAke yahAM naukara thA / II kAbula meM mraa|
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ khaMbhAra muMhatA naiNasIrI khyAta [ 311 khaMdhAra rAMma kahyo / saMmata 1689 rAvaLe 23 pahalAdasiMgha 6 / vasiyo tho| 21 kesodAsa nAthAvata / paTo rupiyA 17000) ro 22 suNdrdaas| diyo tho| pAcho - 23 kisnsiNdh| saMmata 1665 chADa 21 dvArakAdAsa naathaaro| rAjArai gayo / 21 sAMmadAsa nAthAvata / 22 pratApasiMgha rAjArai . pUrabameM kAma Ayo 7 / caakr| 26 catrabhuja prathIrAjota / 23 sUrasiMgha 3 / 20 kIratasiMgha paThANAM 20 jUMjhArasiMgha catrabhujota / mAriyo / 21 himatasiMgha / iNa 21 kesodAsa kiirtsiNghro| mohabatakhAMna ladAMNo 22 kisanasiMgha rAjA jaisiM diyo tho / pAcho rAvaLe gharo cAkara / paThANa rahyo tarai paTo rupiyA ghor3ArI sobata le 15000) ro diyo tho| sAMgAnera utariyA thA pachai sadorai thakai bAhityAMrA ghor3A kIratasiM ramI rItarai choddaayo| gharA vaira mAMhai khosa pachai saMmata 1700 vaLe liyA / pachai paThANa udaihI rAkhiyo tho11 / jAya pukaariyaa| tarai 22 phtaisiNgh| pAtasAhajIrA hukamasUM 22 sakatasiMgha 2 / rAjA jaisiMghajI car3ha nai 16 kalyANadAsa prathIrAkisanasiMghanUM mAriyo jro| saMmata 1676 / 20 karamasI kalyANa22 gajasiMgha kesodAsota / daasro| I khaMdhArameM marA / 2 kIrtisiMhako paThAnoMne mAra diyaa| 3 jhNdd| 4 Thahare the| 5 unake / 6 jodhapura mahArAjAke yahAM naukara rahA thaa| 7 phira samvat 1665 meM chor3a kara rAjAke (jayapurake) yahAM calA gyaa| 8 isko| 9 jodhapura mahArAjAke / 10 pIche jabaradastI chor3AyA gyaa| II saM0 1700meM punaH udahImeM rakha diyA thaa| *
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ 312 ] muMhatA naiNasIrI khyAta 21 khar3agasena / rAjA jaisiM paraNAI thii| gharo caakr| 21 udaisiMgha jaimalaro / 21 suMdaradAsanUM vihAriyAM sAMkhalAro bhANez2a / mAriyo / 22 rAghodAsa udaisiNdhro| 20 mohaNadAsa kalyANa 22 kacaro udaisiNghro| daasro| . rAThor3a vAgha prathIrAjota 20 rAyasiMgha kalyANa mAriyo / daasro| 20 rAmacaMda ruupsiiro| 21 jodh| 21 hararAMma mIMca muNvo'| 21 jaganAtha / 21 gokaLadAsa / 20 kAnha klyaanndaasro4| 21 dvArakAdAsa / 16 rUpasI vairAgI rAjA 21 balU / sekhAvate prathIrAjaro / akabara mAriyo 4 / pAtasAharo cAkara / 20 tilokasI rUpasIro / . parabatasara jAgIrameM pAyo moTA rAjAjI veTI tho| kisanAvatI bAI para20 jaimala rUpasiyota' / NAI thii| tilokasI akavara pAtasAha phataipura muMvo tarai sAthai baLI / diyo / saMmata 1640 20 vairasala ruupsiiro| baDajaimala asamAdhiyo tho gUjarAMro bhANeja' / tarai mutharAjI jAya rAma 20 caturasiMgha rUpasIro / kahyo ! vaDo parama mA maiNI thI11 / bhagata tho / moTA rAjA- 20 bhojarAja ruupsiiro| jIrI veTI dametI vAI karamA khavAsaro 7 / I suMdaradAsako vihArI paThAnoMne maaraa| 2 rUpasIkA putra / 3 maraNAsanna huaa| 4 taba mayurAjI meM jAkara marA / 5 moTA rAjAjIkI (udayasiMhakI) veTI damayantIvAI vyAhI thii| 6 pRthvIrAjake veTe rAThaur3a vAyane maaraa| 7 hararAma apanI mauta marA / 8 zekhAvatoMne mAra diyaa| 9 tilokasI marA taba sAthameM jlii| 10 bar3agUjaroM kA bhAnajA / II rUpasIke veTe caturasiMhakI mA mINA jAtikI strI thii| 12 karamA khavAsake peTakA / .
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta [313 rUpasI vairaagiiraa| 21 khaMgAra / rAjA caMda 16 pUraNamala prthiiraajro| udharagAro / udharaNa 20 chItara puurnnmlro| vnnviirro| 21 udaisiMgha / 17 kachavAho vnnviir| 20 sUjo puurnnmlro| jiNa vaNavIrarA vaNavI21 kisanadAsa / rota-kachavAhA khiijai| : 21 venniidaas| iNAMro paravAra ghaNo cha, ....22 udaikaraNa / piNa mAMDiyo na chai / ... 21 mAdhodAsa 2, 3 / vaNavIra udharaNaro / 18 kuMbho rAjA cNdro| 18 bhairUM / rAjA mAnasiMgharai prathIrAjaro bhAI / hAthiyAMro phojadAra shro| __ vaisaNoM gAMva mohAri' / 16 kesavadAsa bhairbro| 16 udaisiMgha kuNbhaaro| 20 kesriisiNgh| 20 rAjamala udaisiNghro| 20 jasavaMta kesavadAsaro / - 21 vezIdAsa raaymlro| 20 acaladAsa kesvdaasro| ... 21 jasavaMta / 14 vAlo rAjA udaika. 21 dduuNgrsii| raNaro, tiNarA' sekhA... 22 gopALadAsa 3 / bata / 20 rAMma udaisiNghro| 14 varasiMgha udaikrnnro| 21 lUNo raaNmro| jiNarA* nahakA-yAcha. 22 sAdULa / vAhA khii| 18 naro rAjA cNdro| 15. meharAja vrsiNghro| pravIrAjaro bhaaii| 16 narU meharAjana! jiNana" ... 16 bItara nraaro| narakA yahIje / - 20 bninidh| 17 dAmonA /
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ 314 ] muMhatA naiNasIrInyAta 18 cAMnagAdAsa dAsAro / rAjA jaganAtharI caakr| 16 maihaso caannndaasro| 21 rAghodAsa raamro| nivAI ThAkura huvo| aTaka Upara khAnAjaMgI 20 kAnha bhsaaro| mohabatakhAMnara cAkarAMsU 21 kesodAsa baDe DIla haI ta mAriyo / tho / mohabatakhAM lAla- 22 rAjanigha raaghodaasro| soTa paTa dI thii| mohabatakhArai bAsa dho| 22 ugrasena kesodaasro| 22 pa rAghodAsarai TIkAvaDo rajapUta tho / moha ita' / vaNahaTo mohabatakhArai vAsa tho / pachai batakhAMna diyo shro| rAvale vasiyo / reyAMro 21 vIThaLadAsa raamro| paTo diyo tho| rAya beTo nhiiN| puraro paTo tho / moha- 21 visanadAsa raaNmro| batakhAMna lAlasoTa paTai 22 raajsiNgh| ... dI thii| mIca muNvo"| 21 pratApamala raamro| ... 23 rughnaathsiNgh| 20 gopALadAsa shsmlro| 22 sUrajamala kesodaasro| 20 veNIdAsa shsmlro| 22 tejasI kesodaasro| 20 deIdAsa shsmlro| 21 mAdhodAsa kaaNnro| 20 vIramade shsmlro| nivAI paTai / 20 duragadAsa sahasamalaro / 21 sktsiNgh| 20 dUdo sahasamalaro 8 / 22 dIpasiMgha / sahasamala caaNnnnro| 24 rUpacaMda / 18 karamacaMda daasaaro| 20 rAma sahasamalaro / varaNa mojAvAda dhaNI / tiNanaM haTo rAMmaro vsaayo| rAjA sAMgai prathIrAjarai I kezodAsa jabaradasta aura moTe zarIrakA thaa| 2 phira jodhapura mahArAjAke yahAM / rahA / 3 apanI mRtyuse mraa| 4 rAmake vaNahaTo gAMvako AbAda kiyaa| 5 aTaka Upara mohabatakhAMke naukaroMse lar3AI huI vahAM mArA gyaa| 6 mohabatakhAMke yahAM rahatA thaa| ..... 7 rUpa rAghodAsakA uttraadhikaarii|
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta [315 mAriyo / 20 kIratakhAM alkhaaro| 16 siMgha krmcNdro| 18 ratana daasero| 20 jaitasI siNghro| 16 sAMgo rtnro| 21 caMdra bhAMNa jaitsiiro| 20 kacaro saaNgaaro| mIMca panavAr3a dhnnii| rAvaLe muMvo / saMmata 1668 vasiyo 21 mAlade kcraaro| tho / rAhiNa paTai / pachai 22 surajana maaldero| pAtasAhI cAkara huvo| 23 rAyakaMvara / rAjA gajasiMghajI para- 23 raaNmkNvr| NiyA chaa"| narUkI 23 catrasALa / kesarade sAthai vaLI / 23 dUdo 4 / surajanarA / 21 iMdrabhAMNa jaitsiiro| 22 sAdULa maaldero| rAvara tthaakr| 23 kAnho sAdULa ro| . 21 hararAja jaitasIro / rAva 23 jaitsiNh| __ kesodAsa maariyo| 23 harisiMha / . 21 udebhAMNa jaitasIro / 22 pratApasiMgha maaldero| 20 veNIdAsa siNghro| 23 jagarUpa / 20 nAtho siMgharo 3 / 22 rAyasiMgha maaldero| 16 prathIrAja krmcNdro| 23 karaNa / 20 bhIMva prathIrAjaro / vaDo 23 acaLadAla / dAtAra ho| 22 ca nabhuja maaldege| 18 cAMnA daasero| 2. gopInAtha / 16 alakho vaaNdgaaro| 22 mAdhoniya maandege| 20 dalapata almaaro| rAjA 22 kanomAga mAlo / jainidhajIro caakr| pUraba mATInI cena
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ 316 ] muMhatA naiNasarI khyAta kAMma grAyo' 7 / mAlade kacarAvatarA / 21 pharasarAMma kacarAvatare beTA 12 | 22 rAghodAsa pharasarAMmaro / 23 pItho / 23 giravara / 23 syAmasiMgha | 23 kAMnha | 22 vAgha pharasarAMmaro / 23 mohaNadAsa / rAvaLe vAsa tho' / 24 naraharadAsa / 23 jaganAtha / 23 kisanasiMgha vAghavata / paMvAre mAriyo 3 / 22 bhagavAnadAsa pharsarAmaro / 22 jasavaMta pharasarAMmaro / 23 harijasa / 23 rAjasiMgha | 23 kisanasiMgha | 22 valirAmajI pharasa rAmota / 23 nAtho / 23 udaikaraNa pharasarAmota / 23 goviMdadAsa | 23 govaranadAsa / 23 lUMNo / 22 haridAsa pharasarAMmaro | 23 jaitasiMgha | 23 vIThaLavAsa | 22 rAmacaMda pharasarAMmaro / paMvArAMrI veda kAMma grAyo / 23 gopInAtha / 23 pUro / 22 ubhAMNa pharasarAMmaro / 22 narasiMghadAsa pharsarAMmaro / 23 dUdo 12 / 21 rudrakaMvara | rAvata kisa nasiMghajIro sALo / kisanasiMghajI sAthai kAMma Ayo / 22 sUrasiMgha rudraro / 22 kuMbhakaraNa rudraro / 22 manoharadAsa rudraro / 23 rAjasiMgha | 23 harakaraNa 4 / 21 bhopata kacarAvata / kisanasiMghajIrai vAsa I pUrva meM bhaTTIkI lar3AImeM kAma prAyA / 2 mohanadAsa jodhapura mahArAjAke yahAM naukara thA / 3 vAghAkA beTA kizanasiMha jise paMvAroMne mArA / 4 paMdAroMkI lar3AImeM mArA, gyaa| 5 rudrakumAra rAvata kizanasiMhajIkA sAlA jo unhIMke sAtha mArA gayA /
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ __ muMhatA naiNasIrI khyAta [ 317 tho su kisanasiMhajI rAjAraisUM chADa rAvaLe sAthai kAma Ayo / vasiyo saMmata 1686 // 22 deIdAsa bhoptro| raa|| 22 hararAMma jsvNtro| jagamAla bhAramala sAthai rAvakai cAkara tho" / kAMma praayo| 23 himatasiMgha / 23 sUjo deiidaasro| 23 kuslsiNgh| 23 ugraseNa / 22 rUpasI jasavaMtaro 2 / 22 mukaMdadAsa bhoptro| 20 bhAvasiMgha sekhAro / jaga23 raajsiNgh| nAtha goyaMdadAsota 23 kisanasiMgha 2,4 kacarA mAriyo' 2 / ratane saaNgaavtraa| daasaavtraa| 16 sekho rtnaaro| 18 jaimala daasero| nipaTa . 20 madanasiMgha sekhaaro| vaDo rajapUta huvo / mara21 lUNakaraNa mdnsiNghro| Narai dina ghaNo visepa 22 acaladAsa luunnkrnnro| kiyo / 23 rAjasiMgha / rAjA jaisiM- . 16 balU jaimlro| gharai vAsa / kaMvara roma- 20 raamdaas| siMgha kanai rahyo / 20 vIThaLadAsa / 22 kesarIsiMgha luunnkrnnro| 21 visanadAsa / rAjA jaisiMgharai vaDa- 16 lADakhAMna jaimlrii| gUjarAMrI cer3ha kAma 20 gopALadAla mahAroTa grAyo' 2 / kAma praayo| 21 jasavata mdnsiNghro| 16 raaynaaNvr| ___zAhA bhoginihAya mAmi mAmA pApA / bhopa nAkAma jagamAna mAramagomA : REE Mer
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ 318 ] muMhatA naiNasIrI vyAta 20 catrabhuja / 21 rAva kalyANamala phanai- . 21 manoharadAsa / siNghro| rAjA siMghara 18 pUraNamala daasaaro| beTAM barobara yo / kAMmAM . . .. 18 rAyamala daasaaro| pahAr3Iro sUbo yo / 16 rAmacaMdra / 22 rinnsiNdh| 20 vlbhdr| 22 pANaMdasiMgha / 21 goviMdadAsa baLabhadrota / 22 ajbsiNgh| IsaradAsa kuMpAvataro 14 bAlojI rAjA udaikaradohito / rAvaLe vAsa nnro| jiNarI aolAdarA tho| revAr3IrA gAMva sekhAvata-kachavAhA paTai / kahIje / sekhAvatAro 22 jogIdAsa / utana amarasara vaisgo| 18 kapUracaMda daasaaro| 15 mokala bAlaro, jiNanUM | 16 ruupso| pIra vahAMna cisatI 16 vairasI / nivAjasa kI, jiNaro . 17 lAlo nruuro| lAlo takiyo manoharapura gAMva rAva khaaNnno| tALe chai, DUMgarI uupr| 18 Udo laalaaro| 16 sekho mokalaro, jisasUM 16 lADakhAMna uudaaro| sekhAvata kahAMNA / ... 20 phatesiMgha lADakhAMnaro / amarasara sekhaijI vsaayo| tiNanUM rAjA jaisiMgha amarasara amarai ahIrarI beTo kara goda liyo DhAMgI thI, jAta tho / khaasodo| sikharagar3ha I valabhadrakA veTA goviMdadAsa, IzvaradAsa kaMpAvatakA dohitA jo jodhapura mahArAjAke yahAM naukara thA aura jise revAr3Ike gAMva paTTemeM mile hue the| 2 lAlA rAva khlaayaa| 3 lADakhAnake veTe phatahasiMhako veTA mAna kara goda liyA thaa| 4 rAjA jayasiMha ise apane veToMke varAvara mAnatA thA / kAmA pahADIkA sUbedAra thaa| 5 udayakarNakA putra vAlojI jisakI aulAda vAle zekhAvata-kachavAhA kahe jAte haiN| zekhAvatoMkA nivAsasthAna amarasara / 6 mokala vAlekA putra jisa para zekha pIra burahAna ciztIne kRpA kI (aura putra diyA) jisakA takiyA manoharapurake nikaTa pahAr3I para banA huA hai|
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta [ 316 -- rAva sekhai vasAyo / 20 kisanadAsa rAva lUNa. 17 rAyamala sekhAvata / krnnro| 18 sUjo raaymlro| 20 dUlai rAva luunnkrnnro| 16 rAva lUNakaraNa suujaaro| 20 IsaradAsa luunnkrnnro| rAva mAladerI beTI haMsa savaLasiMghajIro susro| bAI paraNAI thii| saMmata 1673 rAma kahyo 20 rAva manohara, jiNa brahAnapura meM / manoharapura vsaayo| 21 gokaLadAsa khvaasrotho| haMsA bAIro veTo / 20 sAMvaLadAsa luunnkrnnro| 21 prathIcaMda mnohrro| 21 ruupsii| 22 kisanacaMda / 20 narasiMghadAsa lUNa23 jaitasiMgha / krnnaaro| 23 mohkmsiNgh| 21 ugrasegA nrsiNghdaasro| 22 premcNd| 22 mahAsiMgha ugraseNaro / 23 iMdracaMda / rAjA jaisiMghare bAsa / 23 kuslcNd| 23 maansiNdh| 21 rAyacaMda mnohrro| baMThAsa kAma praayo| 23 annNdsiNgh| 22 tilokacaMda / 23 diipsiNgh| 21 prithIcaMda kAMgur3e kAma 22 gaMmasiMgha unmennge| praayo| rAjA vikramA gajA gidhara vAna bata saath| yo / pache gAyale nAgAra 21 pratApacaMda / tho / agiyA 25000) / nayA meTA gAbhimAna / mAga YEARRIEgaH pAne mAnavajAnimA
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ 320 ] muMhatA naiNanIrI khyAta paTo. revAr3IrA gAMva kAMma prAyo diyaa| 23 haranAtha / 23 caMdra bhAMNa / 22 kisanasiMgha, kalyANadAsa 23 ajvsiNdh| mAthe kAma praayo| 23 rughanAthasiMgha ugrsennro| 22 kAnhIdAsa / 22 mehakaraNa / rAva? vAsa 21 vaLabhadra nrsiNghdaalge| tho / eka bAra udaihIro 21 hrraaNm| pIpaLAIsU rupiyA 21 dvArakAdAsa narasiMghadAsa 12000) paTo huto| ro| 3 narasiMghadAsa, 23 mohnraaNm| kalyANadAsa krnnot| 23 savaLasiMgha / 20 bhagavAnadAsa lUMgAkara23 kusaLasiMgha / Nota / 23 kisanasiMgha / 21 atraLadAsa / 22 jaitasiMgha agraseNaro / 22 sktsiNgh| 23 harisiMgha / 23 rUpasiMgha rAvaLe caakr| 23 nraainndaas| 16 rAyasala sUjAro | vAghA 22 vihArIdAsa ugrsennro| sUjAvataro dohito / 23 kesriisiNgh| akavara pAtasAharai rAya23 sktsiNh| sala daravArI kahI22 goviMdadAsa ugrsennot| jto| khaMDelA-raivAso paTe 23 sUrasiMgha / tho / khaMDelo niravANAM 23 mukaMdadAsa / kanA rAyasala liyo / 22 kalyANadAsa ugraseNota / mULa khaMDelo tuMvara khaDaniravAMNArI lar3AImeM galaro vasAyo / I ugrasenakA veTA rAmasiMha, pahale rAjA jayasiMhake yahAM thA, bAdameM jodhapura mahArAjAkA cAkara ho gayA / revAr3Ike ru0 25000)ke gAMva paTTa meM diye gaye the| 2 mehakarNa jodhapura mahArAjAke yahAM nokara thaa| ise eka bAra udehIkA 20 12000)kI rekhakA pIpalAI gA~vakA paTTA diyA gayA thaa| 3 ugrasenakA veTA kalyANadAsa niravAnAkI lar3AImeM mArA gayA / 4 rasAyalane niravAnoMke pAsase khaMDelA liyA / 5 mUlameM khaMDelA tuMvara khar3agalakA vasAyA huA hai|
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta [ 321 .. 20 lADakhAMna raayslro| 22 dilraaNm| 21 mAdho lADakhAMnaro / 21 suMdaradAsa laaddkhaaNnro| tiNa salhedI rAjA 22 paihlaad| vata mAriyo / mAharoTha 22 ctursiNgh| mahaii / 22 rtn| 22 hiMdUsiMgha maadhaaro| 21 jodho laaddkhaaNnro| __ 22 sUro mAdhAro / 21 kesarIsiMgha laaddkhaaNnro| raa|| iMdrabhAMNa mAriyo / 22 jaisiNgh| 23 ajavasigha / 21 jago laaddkhaaNnro| 21 kalyANadAsa laaddkhaanro| giradharadAsa rAyasalota tiNanUM bhojarAja khaMDela ttoko| rAThor3a rAyasalota maariyo| vIThaLadAsa jaimalotarI saMmata 1653 / beTo dohito / saMmata 1680 nahIM / brahAnapura meM saidAMsU khAMnA21 keso lADakhAMnaro / jaMgI huI tarai saidAM kesAnUM nAI mAriyo / mAriyo / pache saidAMnUM nAIrI vairatUM hAlato / hI paraveja sAhijAdai 22 bhagavAnadAsa / mohabatakhAra garadana 21. AsakaraNa laaddkhaaNnro| maariyaa| 22 klyaannsiNdh| 21 rAjA dvArakAdAsa gira22 caturasiMgha / dharadAsaro / maMDele 22 nemsiNgh| ttiiko| khAnajihArI 22 naatho| pahalI ver3ha lohada paDiyo jisako sanadI rAjApattane gAro maaraa| 01653 mArA noTA mhii| pATanamA mA mAra dinAkI manamAnI bhii| ReferRE
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ 0 322 ] muMhatA naiNasIrI nyAta tho pAcho khAnajihAM 21 vijeMsiMgha giradhararo / mAriyo tada kAma 22 haramANa / prAyo' / 22 udhrsiNgh| . .. 21 harisiMha girdhrro| 22 arjnsiNgh| .. 22. rAjA varasiMghade dvAra- 21 kisana siMgha girvrro| kaadaasro| bhAramalotAro 22 jaisiMgha pAtasAhI caakr| bhANeja / kaMvara zrI 22 akhaisiMgha pAtasAhI prathIsiMvajIro naaNno| caakr| 23 pursvhaadr| 22 mhaasiNgh| 23 mohakamasiMgha / 21 gopALadAsa girdhrro| 23 syaaNmsiNgh| 21 goradhana girdhrro| 23 daultsiNgh| 21 sUrasiMgha girdhrro| 23 amarasiMgha / rAvaLe cAkara 22 anUpasiMgha / rupiyA 3000) ptto| 20 bhojarAja raayslro| 23 jgdev| 21 toDaramala bhojraajro| 23 ajsiNgh| vaDo kapALIka / udai23 bhoptsiNgh| pura khaMDelA kanai rhai| 23 anUpasiMgha suursiNghro| pAtasAhI cAkarI chuuttii| 21 salhaidI giradhararo / nAka vaiTha go cho! . rAThor3a kAMnha rAya- 22 haranAthasiMgha toDarasalotaro dohito / malota / 22 haradeva / 22 parasotamasiMgha / rAvaLa 22 saaNvldaas| cAkara / revADIro gAMva . 1 giradharadAsakA veTA rAjA dvaarkaadaas| khaMDele TIkA huA / khAnajahAMkI pahalI lar3AImeM ghAyala huaA thA aura phira khAnajahAM mArA gayA java yaha bhI kAma A gyaa| 2 dvArakAdAsakA beTA rAjA varasiMhadeva, bhAramalotoMkA bhAnajA aura kuMvara pRthvIsiMhakA nAnA thaa| . 3 amarasiMha jodhapura mahArAjAkA cAkara, ru0 3000)kA pttttaa| 4 giradharakA veTA salahadI rAyasalake veTe rAThaur3a kAnhakA dohitA thaa| 5 bhojarAjakA beTA toDaramala bar3A kApAlika thaa| khaMDeleke pAsa udayapurameM rahatA thaa| bAdazAhI cAkarI chUTa gaI / nAka baiTha gayA thaa|.. .
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta [ 323 khoharI vasI thii'| 22 jaitasiMgha dvArakAdAsarai 22 parasotamarA beTA kAMma praayo| 23. harisiMgha / . 22 harisiMgha / 23 prthiisiNgh| . 23 mhaasiNgh| 23 syAMmasiMgha / 22 sUrasiMgha / 23 himatasiMgha / 21 vaLirAMma phrsraaNmro| 23 bhIvasiMgha / 21 madanasiMgha phrsraaNmro| 23 jUjhArasiMgha / 21 caturasiMgha / 21 kesarIsiMgha bhojraajro| 22 sUrasiMgha 6 / phrsraaNmraa| .21 rughanAtha bhojarAjaro / 20 tiramaNarAya raayslro| 22 cAMdasiMgha / rAvaLe rAjA sUrasiMghajI saMmata caakr| 1668 khaMDele tiramaNarai 20 parasarAMma rAyasalota / paraNiyA thA su sekhA... bar3agUjarAMro dohito| vata sAthai baLI / 21 vIThaLadAsa / 21 gogArAMma / 22 abhairaaNm| 22 syaaNmraaNm| 21 surtaaNnnsiNgh| 22 ratana / 22 vijairAMma / 22 klyaannsiNgh| 21 savaLasiMgha phrsraaNmro| 22 tulchiidaas| 22 hrnaath| 21 badrI tirmnnot| 22 ghanAtha / 21 udekaragA khavAsaro 4 // 23 sujaaNgaasiNgh| 20 tAjabAMna raayslro| 23 gajasiMgha haranAthota / vaDagUjaro dohito| 23 caMdramANa / 21 gigatAnA gavaLa nAkAra ... 21 tilokanI phrsraaNmno| yo| mar3atA hAho yo / '.. AME nAgaradhonI 11 TimritannimAyo :
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ 324 ] muMhatA naiNasIrI khyAta 21 kiratasiMgha tAjakhAMnaro / 22 kisanasiMgha | 23 vijaisiMgha | 21 mugaTamiraga tAjakhAnaro | davo zrI 3 | 20 hararAMma rAyasalaro / niravANAM dohito | 21 hiradairAMma | 22 caMdrabhAMNa / .. 22 jaibhAMNa / 22 harabhAMNa / 22 udaibhAMga / rAvaLai rahyo tho / revAr3I gAMva paTai / 22 iMdrabhAMNa / 22 gramaraMbhAMNa / 21 caturasiMgha hararAMmota / 21 phasiMgha hararAMmota / 22 durajanasiMca / 22 amarasiMgha / 22 prajasiMgha / 22 anopasiMgha | 22 bhAvasiMgha | 22 zracaLa siMgha | 22 narasiMghadAsa | 22 prathIrAja | 21 rAjasiMgha hararAMgota / 22 kalyAMNasiMgha | 22 mahAsiva | 21 saMgrAmasiMgha hararAMmota | 22 rAmasiMgha / 22 sAMmasiMgha | 22 mohakamasiMgha | 20 vihArIdAsa rAyasalarI | nivAMNAMro dohito | mahAroTha kAMma Ayo / 20 bAbUrAma rAyasalaro / jATaNIrA peTaro / mahAroTha kAMma Ayo / rAyasalajI sAhapuro paTa diyo tha DIDavAMrI: madada kI / vaLabhadra nAraNadAsota Ayo tada mAriyo / mAM svALakharI. jATaNI thI / 20 dayALadAsa rAyasalaro / 20 vIrabhAMga rAyasalaro / gor3AM dohito / 20 kusaLa siMgha rAyasalaro / sonagarAMro bhAMNeja / 21 karamasena / I udayabhAMNa jodhapura mahArAjAke yahAM naukara rahA thA, revAr3Ike gAMva paTTa meM the / 2 vihArIdAsa rAyasalakA beTA, niravAnoMkA dohitA, mAroTha meM mArA gayA / 3 vAvurAma rAyasalakA beTA, jATanIke peTakA thA / mAroThameM kAma AyA / rAyasalane DIDavAnekI madada kI tava zAhapurA paTTa meM diyA thA / isakI mA svAlakhakI (nAgora paraganA kI) jATanI thI /
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta [ 325 21 narasiMvadAsa / 22 suMdaradAsa / 21 ugarasena 12 / 20 sAMgo maidro| 16 gopALa suujaaro| 21 jaitasiMgha / mohavata20 mAdhodAsa / khAMnarI ber3ha kAMma aayo'| 20 tatArakhAMna / 21 salhaidI saaNgaaro| 20 sAMIdAsa / 20 bhAramala bhairuuNge| 20 gokaLadAsa 21 khIMvakaraNa mohabatakhArai 20 syAMmadAsa / vAsa tho| 21 savaLasiMgha / 16 cAMdo suujaaro| 20 haradAsa / 20 tatArakhAMna giradharajI 21 mohaNadAsa 5 / sAthai kAma praayo| 16 gopALa suujaavt| 21 mukaMdadAsa ttaarkhaaNnro| 16 bhairUM suujaaro| 21 phataisiMgha / 20 naraharadAsa / 18 sahasamala rAyamalaro / 21 nAharakhAMna / 16 karamasI shsmlro| 21 kisnsiNgh| 20 durajaNasALa rAjA gaja21 mukaMdadAsa / siMghajIrai nAMno / rogI 21 harisiMgha / sobhAgadejI akabara 21 jaganAtha / pAtasAha beTI kara vyAha 21 jarAvaMta / kiyo / naMmata 1664 / 21 vtaa| 20 rAmacaMda krmniile| 21 mamanAtha 21.6 / asavara pAtamAha disaNa 20 barasALa mailNge| meliyo " mAna21catrabhuja / khAMno laDAI nakAra hai| 22 garIvadAna / vimaNiyAMna mAga ..sAlako mahAna mahAna TE
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ 326 ] muMhatA naiNasIrI khyAta - navAbanUM kahI lar3AInUM car3ha pAvai / pachai grAyane navAbanUM khii| lejAyane dikhaNiyAMsU seja sI lar3AI karAI nai pApa pahalAhIja upAine phoja mAhai nAMkhiyA su kAma praayo| gIta rAmacaMda karamasIrAro asamara' bhuja dhUMNa vadhai laga" aMbara / khatriyAM-gura" jUjhAra kharai / rUThe dikhaNa taNai' sira rAMmai / hamala halAyA sikhara-harai // 1 AThavATa kara thATa ekaThA / bhuja patasAhI bhAra bhale / ahamada nagara vIda ghara Upara / kachavAhai cALavI11 kale // 2 21 dharamacaMda / mIca muNvo| 22 gopiinaath| 18 tejasI raaymlro| 22 ratana / 16 sakatasiMgha tejsiiro| 22 sUrasiMgha / 16 mAnasiMgha tejsiiro| 22 kisorsiNgh| 20 nAraNadAsa maansiNghro| 21 dIpacaMda naarnndaasro| 21 vaLabhadra nAraNadAsota / 21 narasiMghadAsa maansiNghro| dikhaNa pAtasAhajIrai 16 rAMmasiMgha tejsiiro| kAma Ayo / khAna moTA rAjAjIro susaro jihArI ver3ha chatrasiMgha jaitasiMghajIro nAno 3 / ' .. bheLo / 18 jagamAla raaymlro| 22 kanIdAsa / 10 bhIMva jgmaalro| I maamuulii| 2 aura usane pahale apane ghor3oMko uThA kara senAmeM DAla diyaa| 3 karamasIke beTe rAmacaMdakA gIta / 4 tlvaar| 5 tk| 6 ksstriy-shresstth| 7 ke / 8 zikharake vaMzajane / 9 saMhAra, nAza / 10 samUha / II zastra claayaa| 12 nArAyaNadAsakA ... veTA valabhadra, dakSiNameM khAnajahAMkI lar3AImeM chatrasiMhake sAtha vAdazAhake kAma AyA /
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI nyAta [ 327 20 dUdo bhiiNvro| 20 daLapata pAtasAhI cakira / -18 sIho raaymlro| 21 raamsiNgh| 18 suratAMga rAyamalaro 6 / 21 saaNmsiNgh| 17 durago sekhaaro| 21 sudaramaNa / 18 mAnasiMgha duragAvata / 17 abho sekhaaro| 16 sUrasiMgha mAnasiMghota / 18 sAMIdAsa abhaage| 20 nAraNadAsa / 16 lUMNo sAMIdAsaro / 21 alakhAM / dvArakAdAsarai 20 nAtho luuNgaaro| samaiM khaMDela sAhaborI 21 manoharadAsa / - madAra cha / 21 jaso / 22 jaganAtha rAvakai cAkara / 21 rAghodAsa / 22 duudo| 21 bhopata / 22 daLapata / 21 hrraaNm| 22 vaLabhadra / 21 dayALa / 21 kesodAsa naaraadaasro| 21 viiko| giradharajI sAthai kAma 21 siiNdho| praayo| 21 jaso naathaavt| 22 bhagavAnadAsa / 22 caMdra bhAMNa / 21 mohaNadAsa / mahAroTha 21 sIMdho naathaaro| . kAma praayo| 22 vIThaLadAsa / 22 diipcNd| . 23 udabhAMNa / pAtamAhI 17 ratanasI sevaaro| 18 akherAja ratanasIro / 22 karayAMgadAma / 16 cAMnha ase raajro| 23 vihaarii| 20 dyaaldaas|
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ / 328 ] muMhatA naNasIrI khyAta 23 rAghodAsa / rAvaLe jagar3avAsaro 22 syAMmadAsa / paTo cho' / 23 ajvsiNgh| 20 bhopata raaghodaasot| 22 sAdULa / 21 raamsiNgh| 23 premasiMgha / 21 sujaaNnnsiNdh| 20 pairoj| 18 jaimala kNbhaaro| 21 suursiNgh| 16 IsaradAsa jaimalota / 21 dlpt| pAtasAhI caakr| 21 udaisiNgh| 20 viirbhaaNnn| . . 20 siMgha / 21 savaLasiMgha / . 20 tthaakursii| 21 sAMmadAsa / 21 kisnsiNc| 21 garIvadAsa / 21 dduuNgrsii| 20 surajana kAma pAyo / 22 kuMbhakaraNa / 21 premsiNgh| 22 caMdrabhAMNa / 20 mAdhosiMgha / kAma praayo| 22 vijairAMma / 21 gjsiNgh| 21 kesriisiNgh| 21 mAnasiMgha / 21 girdhr| 20 prathIrAja / nAhara mAriyo 22 garIbadAsa / kaTArI 3 vaahii| 22 juuNjhaar| 21 khIMvakaraNa / 21 dariyAkhAMna / . 21 mahAsiMgha / 22 baahdr| 20 bhopt| 17 kuMbho sekhaaro| 21 sAMvatasiMgha / 18 raamcNd| 24 jaitasI kuNbhaaro| 16 raaghodaas| 17 bhAramala sekhaaro| 20 mAdhodAsa rAghodAsaro / 16 vAgha bhaarmlro| ___ 1 rAghodAsake putra mAdhodAsako jodhapura mahArAjAkI orase jagar3avAsa gAMvakA paTTA thA / 2 pRthvIrAjane tIna bAra kaTArI mAra karake nAharako maaraa|
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta [ 326 16 bhagavAnadAsanUM cAkara cha / karaNAvata manohara- maariyo'| pura paradhAna hutaa| 20 mAdhosiMgha / 16 bhIMva / 16 giradharadAsa / rAjA 17 goyNd| giradhara sAthai kAma 18 rAmasiMgha / praayo| 16 bhagavaMtadAsa / 17 acaLo sekhaaro| 20 suujo| 18 ruupsii| 21 vijraaNm| 16 klo| 21 maansiNgh| 20 durajaNasALa / 21 mohnraaNm| 20 bluu| 20 caturasiMgha bhgvNtro| 21 raamsiNgh| 21 himatasiMgha / 22 rAjasiMgha / 20 baLabhadra / 22 jUMjhArasiMgha / 20 haridAsa / 18 karamacaMda aclaaro|| 14 kachavAho sivabrahma rAjA 16 potho| udaikaraNaro / jiNarA 20 goviMdadAsa / nIMdar3akA-kachavAhA 21 gopALa ! kahIje / aTha mAMDiyA 21 mahAsiMgha / nahIM / prAMvara jAkara 15 kherAja kharahatha bAlArA, cha 4 / jiNarA potA karaNAvata 13 rAjA udaikaraNa juNakachavAhA kahIjai / aTha miiroN| thor3A mAMDiyA cha / paNa 13 gAchavAho:mo jugAkaraNAbata AdamI 200 viiro| jipasa mAMgI .. mazAnadAra pAne mAra diEXPERA:: gogamA dA freestart.
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ 330 ] muMhatA naiNasIrI khyAta kachavAhA khiijeN'| jiNarA bhAkha rota-kachakuMbho ukaraNaro bhaaii| vAhA kahI / bhar3asIkuMbhAMNiyAMrI vaDI pITha potaa| cha / aAMbera cAkara ch| ... veNIdAsa / ... mahesadAsa piithaaro| ... sAhibakhAMna veshiidaasro| ... kisanasiMgha / rAjA bhalo rajapUta huvo| jaisiMgharai baTA kIrata paihalI AsapakhArai tho"| .. siMgha kanai rahato / saMmata pacha pAtasAhI cAkara 1708 kAvila mIca huvo| muNbo| kisanasiMgha sAhiva12 juNasI kuNtlro| khAMnaro / rAMjA anuruSa 12 hamIra kuNtlro| jigarA gor3aro cAkara' / hamIra-potA-kachavAhA 12 kachavAho bhar3asI , kahoja, su hamIraderA kuNtlro| tigarA potarA ghnn| DIla chai / kItAvata-kachavAhA .. prAMvera cAkara chai / keI kahIjai / narAyaNa cAkara cha / 12 pAlaNasI rAjA ....... ... pato! kuMtaLaro jiNarA jogI... syAMmasiMgha ptaaro| kachavAhA kahIjai / . rAjA jaisiMgharo caakr| igAMrI ThAkurAI ... rAmasiMgha ptaaro| paihalI jovanera hutii| 12 bhar3asI rAjA kuMtaLaro hamaiM to jobanera jogiyAMsUM . _I jugasIkA putra kachavAhA kUbhA jisake vaMzaja kuMbhANI-kachavAhe kahe jAte haiN| 2 kuMbhAriNayoMkI bar3I pratiSThA hai| 3 kizanasiMha rAjA jayasiMhake beTe kItisiMhake pAsa rahatA thA, saM0 1708 meM kAvulameM apanI mauta mraa| 4 kuMtalakA beTA hamIra, jisake vaMzaja hamIra-potA kachavAhe kahe jAte haiM, hamIradevake potoM AdikA bar3A kuTumba hai, kaI AmerameM aura kaI narAgameM cAkara haiN| 5 jisake vaMzaja bhAkharota-kachavAhe yA bhar3asI-potA kahe jAte haiN| 6 pahale AsaphakhAMke yahAM naukara thaa| 7 rAjA aniruddha gaur3akA caakr| 8 jisake ... kItAvata-kachavAhe kahe jAte haiN| 9 jisake jogI-kachavAhe kahe jAte haiN| 10 inkii| ..
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta [ 331 chtto'| keI aAMbera narA- 16 nArAyagA / .:. ..cAkara ch| . 18 rAmadAsa darabArI UdA: rAmadAsa vaNavIraro / vata pahalo salhedIro .. rAjA jaisiMghara vAsa / bAlAra' tho / pacha pAta... thAnasiMgha khaaNdderaavro| sAha akabararo bohata . rAjA jaisiMgharai vAsa / nivAjasaro cAkara hvo| 11 kuMtaLa kiilnndero| arajavegI huvo" / baDo 11 rAvata khairAja kIlaNa dAtAra huvo| pachai akdero| tiNarA dhIrA vara pAtasAha phota huvAM vata kachavAhA khiijai| pachai " jahAMgIra bagasare 12 mAlaka rAvata khairaajro| thAMNa rAkhiyo tho, uThe 13 dhIro maalkro| rAMma kahyo' / jahAM- jiNarA dhIrAvata. gIra bohata kumayA kii| kahAvai / akabara-pAtasAha guja14. nApo dhiiraaro| rAta lI tada iNagArasUM 15 khAMna naapaaro| gujarAta gayo / tada 16 cAMda khaaNnro| sAMgAnera koTavALa 17 Udo caaNdro| tho," taTa khijamata kI 18 rAmadAsa uudaaro| tada mujo huvo"| drvaarii| 11 jarasI rAva kIlaNa..... 16 dinamiNadAsa / dero"| jiNa jamarA16 suMdaradAsa / kachavAhA bahIje / pUraba 16 dalapata / mAha cha / jatA * ! mantra tI jobanera jogI-paravAhagira gyaa| pAra ...} 3 rAjA jamina rhtaa| umH| 5 nimohamA ... pApA damA yasapAna pAmAra gunA 13 He anapAnImA nAgAramAnA kara ( bara) RESATTATREPRENER
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ 332 ] muMhatA naiNasIrI vyAta. potA' 3 / 10 kIlara de rAjadevota / 10 bhojarAja rAjadero / jiNarA potarA lavAM NArA-gar3harA-kachavAhA kahIje" / sodAsa rAjA jaisiMghaRs vAsa" / 3 8 bAlo malaisIro / sAta tavA alAvadI pAtasAha grAgai phor3iyA / mohIlArai. paraNiyo ta khetrapALa kUTa kADhiyo tara gaila chUTI / 7 malaisI puMjanarAvaro / malaisIrai 32 veTA huvA | 7 bhIMvar3ane lAkhaNa puMjanaro / jiNarA potarA kachavAhAparadhAMnakA kahIjai / 5 4 rAjA haNUM kAkilaro / 4 kachavAho praLadharo rAjA kAkilaro' / jiNarA potA tike kachavAhA mer3akA- kuMDala kA kahIjai / manoharapura cAkara cIMvar3a hai| mer3akA kuMDakA ++ amarasara gAMva 12 hRtA / dama 1200000 hameM grai gAMva vairATa vAMsa iti kachavAhAMrI khyAta vArtA saMpUrNama / dasakata vIThU panerA chai / zubhaM bhavatu / lagAyA / 4 kachavAho rAlaraNa rAjA kAkilaro jiNarA potA rAMlagota kachavAhA kahIjai / manoharapura cAkara cIMdhar3a chai / 4 kachavAho dela kAkilaro / jiNarA potA lahara- kachavAhA kahIjai / kaiheka kachavAhA gaMgA jamanA vIca aMtaravedha mAMhai chai / sAlera mAlera gAMva 20 mAMha kachavAhA bhUmiyA asavAra 400 chai / ghaNA dinAMrA uThe jAya rahyA chai / rAjA .: I jisake vaMzaja jasarA kachavAhe athavA jasarA - potA kahe jAte haiM, pUrva meM haiM / 2 jisake pote lavAggAgaDharA- kachavAhe kahe jAte haiM / 3 kezavadAsa rAjA jayasiMhake yahAM rahatA thA / 4 vAlA malaisIkA beTA, isane eka sAtha lohe ke sAta tatra eka hI tIrase alAuddInake sAmane phor3a kara dikhAye the, mohiloMke yahAM vyAhA thA, vahAM para kSetrapAlako mAra bhagAyA, tava sabakA pIchA chUTA | 5 jisake pote pradhAnakA kachavAhe kahe jAte haiM / 6 kachavAhA aladharA rAjA kAkilakA beTA | 7 jisake pote kuMDalakA - kachavAhe athavA mer3akA kachavAhe kahe jAte haiM /
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAta eka gohilAM kher3arA dhaNiyArI . kher3a' gohilArI vaDI ThAkurAI thii| rAjA mokharo dhaNI cha / tiNare beTI bUMTa padamaNI thI / tigarI vAta khurAsAMNarai pAtasAha sAMbhaLI tarai tiNa Upara ghor3A lAkha tIna vidA kiyA / tikai car3ha kher3a AyA / turake kher3a sahara gheriyo / gohila piNa' tada jora thaa| dina 4 sArIkhI ver3ha huI / pachai gohilai jamahara' karanai maidAna Aya ver3ha huI; taLAva bahavanasararai Agora taThe ghaNA gohila kAMma AyA; ghaNA turaka kAma AyA; nai ghor3A pAchA gayA / phauja prAvatAM paihalI bahavana kaThehI gayo tho su Ubariyo,10 .. bUTa piNa UbarI11 / rAjA mokharo kAma Ayo / pachai mokha rAro beTo - bahavana TIkai baiTho / sAtha ghaNo kAma Ayo / ThAkurAI nibaLI pdd'ii| tarai bAhar3amerarai dhaNiyAM gohila dabAyA13 / gAMva nAkor3e gar3ha paMvArai ... kiyo / dharatI leNaro vicAra kiyo tarai bahavana maMDovara haMsapALa par3ihAra dhaNI tho, tiNanUM kahAr3iyo15-''mhAM kanAM paMvAra dharatI le chai / ke to mhArI Upara karo nahIM tarai pachai thAMnUMhI lAgasI / " tarai par3ihArai kahyo-'thArai18 beTI padamaNI bUMTa chai, tikA paraNAvo to thAM sAMmala huvAM / " tarai iNAM Aparai gama dekhanai bUMTa paraNAvaNI kabUla kI / bUMTa to varajiyo bhAI. paNa iNai vAta mAMnI nahIM / tarai par3ihAra haMsapALa car3ha kher3a Ayo / tiNa samai paMvArai gAyAM liivii| - I kher3a mAravAr3a ke mAlAnI prAnta meM lUnI nadIke kinAre vAlotarAse pAMca mIla pazcimameM hai| rAThaur3a sIhA aura AsathAMnane sarvaprathama yahIM apanA rAjya kAyama kiyA thaa| -. aMva kher3a khaMDaharoMke rUpameM raha gayA hai| 2 rAjA mokharA vahAMkA svAmI hai, usake bUTa nAmakI eka beTI jo padminI thii| 3 sunii| 4 turkone kher3a zaharako ghera liyaa| 5 bhii| 6 shktishaalii| 7 jauhara / 8 tAlAbake pAsakI vaha bhUmi jisakA pAnI tAlAvameM AtA hai| 9 kahIM bhii| 10 baca gyaa| II bUTa bhI baca gii| 12 rAjya nirbala par3a gyaa| I3 taba vAr3amerake svAmiyoMne gohiloko dvaayaa| 14 nAkor3AmeM pa~vAroMne gar3ha vnvaayaa| I5 usako khlvaayaa| 16 hamAre pAsase / 17 yA to hamArI sahAyatA karo nahIM to ye -- ..... pIche tumako bhI satAyeMge / 18 tumhAre / 19 taba inhoMne apanI paristhitikA vicAra krke| 20 vUTane to bhAIko manA kiyaa|
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ 334 ] muMhatA naiNasIrI khyAta 8 tarai par3ihAra gohila bheLA huya bAhara car3hiyA, sugAMva nAkor3e Apar3iyA" / gAyAM to koTa pohatI / haMsapALa ghor3o nAkhiyo su proLarA kivAr3a bhAgA / taM paMvAra mAMNasa 400 kAMma AyA | mAMNasa 300 gohila par3ihAra kAMma AyA / haMsapALaro mAtho tUTa par3iyo / haMsapALa mAthI par3iyai parcha dhar3a gAyAM le vaLiyo / gAyAM kher3a prAMNI' | paNahAriyAM kahyo - "dekho mAthA viNa dhar3a Avai chai / " taThai haMsapALa par3iyo / pachai par3ihAra paraNaNa grAyA" ; pherA 2 liyA; tarai vUMTa bolI - "gohila thAMsUM chUTA / " par3ihAra kahyo - "chuuttaa|" tarai iNa vUMTa kahyo - " maiM to thAMnUM varajiyo tho" paNa the mAMniyo nahIM / hamaiM gohilAMsUM kher3a jAjyo' / par3ihArAMsUM maMDovara jaajyo'4|" iNAM donAMhInUM vUMTa zrApa dene ur3a gaI / ur3atInUM vUMTarai mAMTI hAtha ghAtiyo su eka lUMgar3o vUMTaro hAtha grAyo nai vUMTa ur3a gaI" / 10 11 2 1 bAta 6 18 gohilAM kanAM'" kher3a rAThor3AM lI, tarai " gohila kher3a chAr3a nai' 19 eka vAra - koTar3Arai desa variyAher3e gayA / pachai uThAthI dhAMdhaLe mAre nai pr| kAr3hiyA, " tara kitarAheka dina sItar3ahAI jesalamerathI kosa 12 chai taThai jAya rahyA / pachai uThehI " rAThor3AM Age raha na sake~ / tarai jesaLameraro dhaNI gohilAMrai paraNiyo huto su rAvaLa kanai 20 I tava par3ihAra aura gohila donoMne zAmila hokara pIchA kiyaa| 2 so gAMva nAkor3A meM unako pakar3a liyA 1 3 haMsapAlane apanA ghor3A aisA DAlA so polake kiMvAr3a TUTa gaye / 4 vahAM / 5 manuSya / 6 haMsapAlakA sira kaTa kara par3a jAneke bAda usakA dhar3a gAyoMko lekara lauTA | 7 gAyoMko kher3a meM le AyA / 8 dekho: binA sirake bar3a zrA rahA hai / 9 (panihArinoMke aisA kahate hI ghor3e parase) haMmapAla ( kA dhar3a) vahA~ gira gayA / 0 phira par3ihAra vivAha karaneko grAye / 11 taba bUTa volI, gohila tumase RNamukta hue / 12 maiMne to tumheM pahale manA kara diyA thA 1 13 aba gohiloMse kher3a chUTa jAya / 14 par3ihAroMse maMDora chUTa jAya 1 15 ur3atI huI ko vUTake patine hAtha DAlA so vUTakA eka vastra usake hAtha zrAyA parantu bUTa to ur3a gaI / 16 se, pAsase / 17 tava / 18 chor3a kara ! 19 pIche vahAMse bhI bAMdhalIne mAra kara nikAla diyaa| 20 kitaneka | 21 vahAM bhI /
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta [ 335 gayA / tarai rAvaLa iNAMnUM keI dina jesaLamerarA gar3ha Upara rAkhiyA / tiko dikhaNa disa gar3hameM pro ajesa gohila ToLo kahAvai chai / taThA pachai kitaraiheka dine jhai soraThanUM gayA / sebUMjArau~ kosa 4 sIhora gAMva __cha, ta jAya rahyA cha / rAvaLa kahADai chai| bhalA rajapUta bhUmiyA cha / ... gAMva 400 mAhai uNAMro bhomiyAcArAro grAsa lAgai chai / sepU~jo piNa gohilArai chai' / pAlItAMNa sivo gohila cha, tiko jAta karaNa - Avai chai / tiNAM kanai kyUMhI lenai pachai seQjai siMghanUM car3haNa de chai| : virada uNAMnUM cAraNa bhATa mAravAro de cha / . grAsarI vigata' -- __ soraTharai desa eka Thor3A sIhora, seajArau~ kosa 4 chai taThe rAvaLa akhairAja ; dhodharai paraganai iNAMro grAsa11 lAge / eka Thor3a lAThI, gAMva 360 meM grAsa lAgai / loliyAMNo, arajiyAMNo dhodhukAthI kosa 17 / - soraTha mAhai devake-pATaNa somaIyo mahAdeva vaDo jotaliMga . huto, tiko saMmata 1300 alAvadI pAtasAha jAya upAr3iyo,13 taTha gohila hamIra, arajana bhIMvarA beTA kAma AyA, vaDo nAMva kiyo14 | tiNAM sAthai vegar3o bhIla piNa kAma Ayo1 / .. I so ye rAvalake pAsa gye| 2 gar3hake aMdara dakSiNa dizAkA vaha sthAna aba bhI gohila-TolA kahalAtA hai| 3 jisake kitaneka dinoM bAda ye soraThako cale gye| 4 vahAM jAkara rahe haiN| 5 rAvala kahalAtA hai| 6 cArasau gAMvoMmeM unakA bhUmicArA grAsa (kara) - lagatA hai| 7 zatrujaya bhI gohiloMke adhikArameM hai| 8 pAlItAnA zivA gohilake adhi - kArameM hai, vaha vahAM jo yAtrA karaneko pAte haiM unase kucha kara lekara phira yAtrI-saMghako zatrujaya ... parvata para car3hane detA hai / 9 ( soraThameM jAne para bhI ) cAraNa aura bhATa loga unako mArunoMkA (mAravAr3iyoMkA) hI viruda dete haiN| 10 grAsakA vivaraNa / II eka kara / , 12 saurASTra meM devapATana sthAnameM somanAtha mahAdeva eka jyotiliga thaa| 13 jisako alA . uddIna bAdazAha saMmvata 1300 meM jAkara ukhAr3a laayaa| 14 vahAM para bhImake veTe gohila . hamIra aura arjuna kAma Aye, bar3A nAma kiyaa| 15 unake sAtha meM begar3A bhIla bhI kAma aayaa| .
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ --- m. muMhatA naiNasIrI khyAta atha paMvArAMrI utapata Ava anaLakuMDa vasiSTa rikhesvara daitArai vadharai vAste cyAra jAta ... rajapUta upAyA1 paMvAra / 3 pdd'ihaar| 2 cahuvAMNa / 4. solNkii| paMvArAMrI pIr3hI1 paMvAra / 10 godbh| 2 parUrava / 11 gopiNdd| 3 kilNg| 12 mahipiMDa / 4 iMdra / . 13 rAjA kAratana / 5 gaMdhrapasena / 14 shNs-raajaa| 6 rAjA vikrmaadit| 15 rAjA siMghaLasena / 6 bhrthrii| 16 bhoja dhaarrodhnnii| 7 viikmcitr| 17 rAjA bNdh| 8 sAlavAhana / 18 rAjA udaicNd| 8 satanakha / rAjA udaicaMdarA veTA, prAMka 18 / 16 rAjA riNadhavaLa / 16 aAla AbU dhnnii| 16 pAla aAvU dhnnii| tiNarI aulAdarA umara jALaurarai deza cha / 16 mAdhavade siddharAvarai paraNiyo huto / pachai pATaNa Ayo / . tiNarA veTA20 sUra / 20 sAMvaLa / 16 jagadeva siddharAvaro cAkara, jiNa kaMkALIne mAtho diyo / 1 pAbUmeM apIzvara vaziSThane daityoMkA vadha karaneke liye agnikuMDase cAra jAtike . . . rAjapUtoMko utpanna kiyA / 2 pAla AbUkA svAmI, isakI aulAdake jAlora pradezake Umara .. gAMvameM haiN| 3 thii| 4 jagadeva siddha rAvakA cAkara, jisane kaMkAlIko apanA sira kATa kara de diyA thaa|
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta jagadevaro paravAra, AMka 16 20 DAbha riss| tiNarA potarA Agara najIka paMvAra ' / 20 gUMgA / jagadeva mAtho diyAM pachai beTA huA 2 tikai / 20 kAbA | rAMmaseNa tathA dvArakA kAMnI " / 20 gaihldd'o| kahai chai paihalI gaihalar3ArI ThAkurAI khArI-khAbar3a hutI* / bhariSarI aulAda, prAMka 20 21 dhoma riSa' / 22 dharamadeva rAjA, kirADU - [ 337 uu dhaNI / 23 dhAMdhU / 22 dharaNI varAha, kirAr3a dharaNI / 23 bAhar3a | tiNarai gharai acharA thI / apacharArai peTaro / 24 sor3ho / 24 sAMkhalo / 22 upaLarAI kirAr3a chor3a osiyAM vasiyo / sacivAya prasana hui mAla batAyo / osiyAM meM deharo karAyo' / vAta pavArAMrI soDhA, sAMkhalA paMvAra miLe / pahalI iNAMro dAdo dharaNIvarAha, bAhar3amera jUno kirAr3a kahIje, tiNaro dhaNI huto' / tirai navai koTa mAravAr3arA hutA" / tirai beTo bAhar3a huvo / tiNasUM'' A dharatI chUTI / eka vAra bAhar3a rAyadhaNapura kanai" gAMva jhAMjhamo taThai jAya rahyo / pachai bAhar3aro beTo soDho to sUMmarAM kanai gayo; tiNanUM 10 12 I DAbha RSi jinake pote grAgarAke pAsameM rahane vAle pa~vAra haiM / 2, 3, 4 jagadevake sira deneke bAda jo beTe hue unameM eka gUMgA, dUsarA kAvA, jisake vaMzaja rAmasena tathA dvArakAkI ora haiM aura gaihalar3o, jisake vaMzajoMke saMbaMdha meM kahA jAtA hai ki pahile inakI ThakurAI khArI-khAbar3ameM thI / 5 dhoma RSi / 6 vAhar3a jisake gharameM grapsarA thI aura usake peTase sor3hA aura sAMkhalA hue| 7 upalarAya kirAr3a ko chor3a kara zrotiyAMmeM jA basA, sacivAya mAtAne prasanna hokara use dhana batAyA aura usane osiyAMmeM maMdira banavAyA | 8 soDhA aura sAMkhalA donoM zAkhAyeM pa~vAroMse milatI haiM / 9 pahale inakA dAdA varaNIvarAha, jo zrava jUnA bAr3amera aura kirAr3a kahA jAtA hai, usakA svAmI thA / 10 jisake adhikArameM mAravAr3ake nau ho koTa the / 11 usase 1 12 pAsa | 2
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ 338 ] muMhatA naiNasIrI khyAta sUMmarAM rAto koTa diyo, UmarakoTasU kosa 14 / nai taThA pachai soDhA hamIranaM jAMma tamAicI UmarakoTa diyo / vAgha mAravAr3a mAhai par3ihArAM kanai Ayo / vAghoriyai vasiyo / pIr3hiyAMrI vigata 6 dhrnniivraah| 1 gaMdhrapasena / 7 bAhar3a, tiNarai gharai apa2 ajaipALa / charA hutI / tiNarai peTa 3 ajaisii| beTA 24 baMdhAita / 8 soDho, 8 sAMkhalo vAgha / 5 bNdh| vAgha paMvAra, tiNarI aulAdarA sAMkhalA huvA / tiNa sAMkhalArI doya ThAkurAI sArIkhI huI / tiNarI vigata vAgha paMvAra chahoTaNa, bAhar3amera chor3anai vAghoriyai Ai rhyo| par3ihAra gaicaMdarai gharai bhuvA suMdara hutI, tiNa parasaMga Ayo / vAghoriyAro bhAkhara dikhAyo / iNarI bhuvA kharaca dai| pachai gaicaMdanUM rajapUte bhakhAyo, kahyo-"tiNarI isI dachA dIsai chai, thAMnUM mAra dharatI a lesI / " tarai gaicaMda iNa Upara phauja melii| vAghanUM mAriyo / ghaNA sAMkhalA mAriyA / muMhato sugaNo Uvariyo / vairasI vAghAvata peTa huto, su muMhato sugaNo iNarI mAnUM lena ajamera gayo / uThe gayAM pachai vairasI vegoho jAyo / moTo huvo / ajamera dhaNI thA tiNanUM muN|| sugaNo vairasInUM lejAya miLiyo / ghaNA dina cAkarI kii| pachai mujaro huvo tarai kahyo-"jAMNa so mAMga / ' tarai iNa kahyo"mhAro vApa gacaMda vinA khUna11 mAriyo cha, tiNarI Upara karo, phauja do / tarai phauja uNai dI / tarai vairasI mAtAjIrI iMchanA manameM / I jisake baad| 2 sAMkhalA-vAgha, jisakI aulAdake sAMkhale hue| 3 phaadd'| 4 bahakAyA / 5 isakI aisI hAlata dIkhatI hai| 6 tumako mAra karake tumhArI dharatI ye le..' leNge| 7 baca gayA / 8 vAghAkA beTA vairasI usa samaya garbhameM thaa| 9 vahAM jAneke bAda jaldI' . hI vairatIkA janma ho gayA / 10 terI icchA ho so mAMga / II apraadh| 12 usake liye.. sahAyatA kro| 13 usane /
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ . muMhatA naiNasIrI khyAta 2 3 5 6 [ 336 karI" - "mhAre bAparo vaira vaLaM, " / gaicaMda hAtha zrAvai to hUM ka~vaLapUjA karane zrI saciyAyajInaM mAtho car3hAUM / " parcha sanciyAyajI Aya supane meM hukama diyo, vAMsa hAtha diyA ne kahyo - "kALa vAge, kALI TopI, baihalara kALI khoLI, kALA baLada jotariyAM, jiMdAraM rUpa kiyAM sAMmhAM miLasI / zro gaicaMda che, tU mata cUkai ; kUTa mAre / " parcha vairasI mUMdhiyAr3a Upara phauja lene doDiyo / sAMmhAM uNa rUpa grAyo, sugaicaMda mAriyo / pache prosiyAM jAta prAyo' | Apa ekaMta dehuro jar3ane ka~vaLapUjA karaNI mAMDI" / tarai devIjI hAtha jhAliyo," kahyo - he thAMrI sevA - pUjAsauM rAjI huvA ; tonai mAtho bagasiyo; tUM sonArI mAtho kara cAr3ha / " prApare hAtho saMkha vairasInUM diyo, ko"zro saMkha vajAyaneM sAMkhalo kahAya" / " 11 pachai vairasI prAya rUNavAya vasiyo / mUMdhiyAr3aro koTa par3ihArAMro upAr3anai sAMkhalai rUMNakoTa karAyo ' 13 pIr3hiyAMrI vigata - 1 sAMkhalo vairasI vAgharo / 2 rAMNo rAjapoLa / 3 chohila rAjapALaro / 23 mahipALa rAjapALaro / tiNarai vAMsalA 14 jAMga LavA | 3 tejapALa rAjapALaro / tirai beTA 1 4 bhoho / jiNa bhohAra beTA 5 udaga vaDo rajapUta huvo / rAjA prathvIrAja cavAM NarA cAkara sAMvatAMmeM " huvo | mer3ato pa huto / 5 devarAja bhohAro / taba vairasane apane mana meM saciyAya mAtAjIkA dhyAna karake apanI icchA prakaTa kI / 2 mere bApakA paira nikale / 3 pIche / 4 bahalake / 5 kAle baila jute hue / 6 jinakA / 7 vAdameM prosiyAMkI yAtrA karaneko AyA / 8 maMdirako baMda karake ekAnta meM kamala pUjA karanI zurU kii| 9 taba | 10 pkdd'aa| 11 se 1. 12 yaha zaMkha bajA aura sAMkhalA prasiddha ho / 13 par3ihAroMke adhInastha mUMbiyAr3a gAMvakA koTa giravA kara sAMsaloMne usase rukoTa banavAyA / 14 pichale vaMzaja | 15 sAmaMtoM meM / vAgameM
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ 340 ] muMhatA naiNasIrI khyAta sAMkhalo chohila rAjapALIta / tirai vAMsalA ruNecA grAMka 3 / 4 pAlaNasI chohilaro / pAtasAha grAyo tho, " 5 mehado / tiNasUM lar3AI huI / pAtasAha bhAgo / nagArA 6 haMsapALa | 7 soDhala / vIrama | 9 cAcaga Upara mAMDavaro 3 sAMkhalA cAcaga vIramotaro paravAra, grAMka 6 | 10 rAMgo sIhar3a cAcagota' / nipaTa var3o rajapUta vo / tirai paMgaLI veTI huI | tiNarai peTa dhArU grAnaLota vaDo rajapUta huvo' / kavitta sIhar3a sIhar3arA veTA nIsAMNa par3A liyA * / tiNasUM sAMkhalA nAdeta nIsAMragota kahAvai che" / meM mAMmalo kiyo tiNa sAkharo' kAMNajo kopiyo, lUsa, gramaNera liyaMto / 1 0. 1 dujar3AM 'hatho dukALa, rosa rohisa ratto // vALa jALa voravau. bharama pahAr3AM bhaggo / macakoDe mevar3o, vaLaM vadhanora vilaggo // vadhanora gAMja " prADovaLo, tor3e jar3AM tilAyalI / sAMkhale rAMNa sujar3AM hathai, bhAMjI "sIhar3a bhAyalI // 11 sAlo sIhar3aro / 11 vacho sIhar3aro / 11 haMso / 11 jaMtakaraNa / 11 lUMNakaraNa / 11 ratanasI / 11 surajana / 11 devarAja / I jisake pIche vAle ruNecA kahalAte haiM / 2 cAcagake Upara mAMDavakA vAdazAha car3ha kara AyA thA / 3 jisase 1 4 nagAre aura nizAna khosa liye / 5 isaliye sAMkhale nAdeta - nIsAgeta kahalAte haiN| 6 rAraNA sIhar3a cAcagakA putra ! 17 jisakI kokhase grAnalakA : putra ghArU bar3A rAjapUta huA / 8 yuddha / 9 usakI mAlIkA | 10 kaTAreM / 11 bar3A vIra / 12 nAza karake | 13 kaTAreM | 14 tor3a dI /
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta 11 kUMbho / '11 nAlho | sAle sIhar3otaro paravAra, aMka 19 / 12 Udho sAlAro, tiNaro paravAra pIpAr3a' | 13 moTala / 14 bhAMNa / 15 akho / 16 sAtala / 17 lakhamaraNa | 18 mAMno / 16 hado / rA / / prathIrAja paradhAMna / 20 balU | 21 vairasala / 12 bhojarAja sAlAro / tiNarai vAMsalA khIMca sAMkhalo vachU sIhar3ota, AMka 11 / 12 lo / 13 caMDarAva | 14 ho / 15. kAMdhaLa / .16 jodha 1 14 soma cUMDAvata / 15 amarasI somAvata ghaNI khar3I vahato " / 11 vijo / 11 mAMDaNa / 2 sararI tarapha | 13 jaitasI rAMNo / 14 rAMNo mAMDo jaitasIro / 15 rAMNo vIranarasiMgha / 16 tejasI / 17 rAyapALa / 18 kho / 16 vIramade / 20 kUMbho, haradAsa mahesadAsota cAkara / bhalo rajapUta tho / 21 govaradhana / 16 bhIMva / 17 vairo / [ 341 18 khIMdo / 16 hamIra / 16 karamasI / 16 nagarAja / 17 kalo / 18 vIdo / 1 sAlAkA putra UdA, isakA parivAra pIpAr3ameM hai / 2 sAlAkA putra bhojarAja, isake vaMzaja khIMvasarakI ora haiM / 3 somAkA putra amarasI, yaha bahuta niyamoM kA pAlana kara apanA jIvana vyatIta karatA thA /
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ 342 ] muMhatA naiNasIrI khyAta 16 maiMdo, rAMNA udaisiMbarai siMghajIrai huvo| cAkara tho, gAMva 84 / rAMNo mokala rAMNA .. tAMNo soLaMkI malAvALo rAjapALarai paraNiyo jAgIrameM diyo tho| tho| tiNaro dohito 21 dduuNgrsii| rAMNo kuMbho huvo nai 21 tejasIrA veTA mevaadd'| iNAMro dAdo sAMkhalo - 22 dayALadAsa / ru0. karamasI vaDo hara-bhagata 10000) ro paTo huvo / su mevAr3a iNa paavai| parasaMga a sAMkhalA nai 22 rAjasI / ru.10000)ro . dhadhavAr3iyA cAraNa paTo pAvai / vaDo sAMkhalArA uTha gayA su. : itavArI rAMNa jagata tiNa dinarA cha / sAMkhalA sIhar3a rUNecArA potarA DhUMDhAr3a kachavAhArai cAkara, prAMka 10 / 11 udg| huI tada gAMva 84sU.. 12 gjaisii| . . rUMNa paTai dI thii| ..... 13 meho| ....... 16 sAMvaLadAsa blkrnro| 14 puuro| 17 manoharadAsa / rAjA 15 vaLakarana pUrAro / vaDo . gajasiMghajIre jodhapura rajapUta huvo / rAjA vAsa vasiyo / / mAnasiMgharai cAkara tho| 18 syAMmasiMgha manohara- . rAjA mAnasiMgharai nAgora daasro| sAMkhalo ratana sIhar3otarA rUNecA jodhapura cAkara, aAMka 11 / I solaMkI mallevAlA tAgA gAMva bhI jAgIrameM diyA gayA thaa| 2 rANA jagatasiMhake pAsa bar3A vizvAsapAtra thaa| 3 rANA mokala rAjapAlake yahAM vyAhA thA, isakA dohitA rANA zaMbhA huA aura inakA dAdA sAMkhalA karamatI bajA haribhakta huaa| 4 isa prasaMgase ye nAMsale aura ina mAMkhaloMke dhavAr3iyA cAraNa mevADameM cale gaye, usa dinase ve vahAM haiN| ... 5 nAMgalA nauddar3a macAke pote DhUMDhAr3ameM kachavAhoMke cAkara haiN| 6 manoharadAsa, jodhapura meM . . rAjA gajanihajIke yahAM jAkara basa gyaa| 7 sIhar3a naNecAkA beTA sAMkhalA ratana jodhapura meM ...
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta [ 343 12 mhdsii| 24 rAjasI / 13 aasl| 23 kalyANadAsa / 14 jgo| 22 sUjo / pAsAvata / 15 baapo| raa|| udaisiMgha gopALa16 nrsiNgh| dAsotarai vAsa / ujeNa 17 gaaNgo| kAMma aayo| 18 rtno| 20 durago hmiirro| 16. karaNa / 21 naraharadAsa duragAvata / 20 uudo| 23 giradhara / - 21 suNdr| 24 gokaLa / 24 Aso / 18 khIMdo vairaaro| vairo, 24 maadho| bhIMva, amara, somo, 23 caturabhuja / cUMDarAva, delho, vachu 24 karana / rAMgA siihdd'ro| 23 suMdaradAsa / pAchalai pAne vaMsAvaLI 21 suratAMNa duragAvata / 22 khIMvasI / gopALadAsarai 16 hamIra khIMdAvata / vAsa / meriyovAsa pttai| 20 sAMvaLadAsa hamIrota / 23 khetsii| 21 aAso sAMvaLadAsota / 20 bhAMnIdAsa hmiirro| . 22 rAmasiMgha AsAvata / 21 nAraNadAsa / tosINo ptt| 23 kuMbho / 23 goradhana / 22 kalyANadAsa / raa|| gira24 kcro| dharadAsa sAthai kAma 22 rUpasI AsAvata / praayo| 23 manohara / 23 jaganAtha / 23 jaga24 sAdULa / mAla / 23 kamo / 23 duudo| 23 kcro| . I inakI vaMzAvalI pichale panne meM hai / 2 khIMvasIkA nivAsa gopAladAsake yahAM aura meriyovAsa gA~va paTTemeM /
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ 344 ] muMhatA naiNasIrI khyAta sAMkhalA jAMgalavA 1 vairasI vAgharo / yo 3 mahipALa raajpaalro| ... sAMkhalo huvo| 4 rAyasI mhipaalro| 2 rAMNo rAjapALa vairsiiro| vAta rAyasI mahipAlotarI rAyasI mahipALota rUNa chADinai nIsariyo jAMgaLU / c|| prathIrAjarI vaira ajAde dahiyAMNI A Thor3a vasAI thI ta? prAMNa gUDho karanai rayo / Upara varasAta Ayo, tarai kyUM DhAka-paLAsiyArA aAsarA kiyA chai / su uTha jAMgaLUrA koTa najIka gUDho chai taThai rahai cha, nai rUNarA vigADanUM dor3e chai / nai aThai sAMkhalArI bairA' pAMNInai jAya su dahiyAMrA ka~vara 40 tathA 50 bheLA huvA phirai cha / tike vehar3AnUM gilolAM vAhai chai. sAsatA vehar3A phor3e cha / baira sakharI' dekhai tikA ve kapUta ka~vara thokArai chai11 / a kahai chai2-"hU~ pA leIsa, hU~ yA leIsa / " su gUDhArA loga sArI vAta sAMkhalA rAyasonUM jAya kahai cha / su rAyasI rAhavedhI14 chai / rAyasI dharatI leNa Upara nijara rAkhai ch| ... su sArA AparA logAMnUM kahai chai-"ApaNo isar3oija samai cha,15 dAva . dekha cAlaNo16 " tiNa samai jAMgaLU mAMhai vAMbhaNa' eka keso upAdhiyo rahai chai su taLAI jAMgaLUrI proLa rai muMhaDai Agai karAvaNa matai cha / su bho sadA dahiyAMnUM kahai chai-"kaho to hUM aTha taLAI karAUM" su dahiyA karaNa na de chai / su pro gADho dilagIra cha, na rAhavedhI . I mahipAlakA beTA rAyasI rUpa chor3a karake jAMgalUko nikala gyaa| 2 strii,ptnii| 3 yaha sthAna AvAda kiyA thaa| 4 vahAM Akara gUDhA (gupta sthAna) vanA kara rahA / 5 varSA AI tava DhAka-palAsa Adike jhoMpar3e banA liye haiN| 6 aura vahAMse rUpameM lUTa-khasoTa karane va DAke DAlaneko jAte haiN| 7 striyeN| 8 jo ghar3oMko guleleM mArate haiN| 9 niraMtara / 10 suNdr| II apanI ( strI ) banAnekI nIca kAmanA karate haiN| 12 ye kahate haiN| 13 maiM yaha luuNgaa| 14 duurdrshii| 15 apanA samaya aisA hI hai| 16 avasara dekha kara clnaa| 17 braahmnn| 18 jAMgalUkI polake ThIka sAmane hI eka talAI karAnekA vicAra : karatA hai| 19 atyaMta / ..
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta: [ 345 3 4 9 11. 13 4 AdamI chai / pachai sAMkhalai dahiyAM siradArAMnUM bhAyAM - beTAM sArAMnUM nALera 40 tathA 50 sAMvaThA diyA' / eka sAho thApiyo / pachai ve paraNIjaNa yA, su jImaNa mAMhai dArU meM dhaturo ghAtanai pAyo, su sArA besudha kiyA / pache heThA' par3iyA, tarai kUTa mAriyA | nai keso upAdhiyo hI sAthai to' iNanUM hI mAraNa lAgA / tarai iNa kahyo - "monUM mata mAro / maneM ubAro, hUM thAMharai bhalai kAMma grADo prAIsa' / " tarai iko- "he thanai ubAriyo, piNa tUM kise " kAMma AIsa, tikA vAta mhAMnUM kahai / " tarai iNa kahyo - " to the mAriyA " paNa koTa kiNa bhAMta lesyo ?" tara iNa sAMkhalai dITho,' bAMbharaNa sAcI vAta kahIM; tara iraNanaM ghaNo hita kara pUchiyo; tarai iNa kahyo - " monUM the gurapado do nai monUM the koTa prAgai taLAI karaNa dejyo / " tarai sAMkhale kesai upAdhiye vAta kahI su kabUla karI tara kesai kahyo - "hamaiM DhIlaro kAMma nahIM vALA ? 50 tathA 60 chai su vegA jotaro / mAMhai pAMca-pAMca rajapUta baiso" / haM kiMvAr3a kholAi deIsa """ tarai sejavALA jUtA, taraM kesai upAdiyai. proLarai mUMhaDe prAyane proLiyAro nAMva le jagAyo / kahyo - " moharatarI veLA TaLI jAya che, 21 proLa kholo, sejavALA. bAraNai UbhA chai" / " tarai uNa proLa kholI / sejavALA soha" mAMhai AyA / tarai rAvaLA vaihalI mAMhithA kUda-kUda jInasAlIyA utariyA / dahiyAMsa jikai koTa mAMhai hutA su soha kUTa mAriyA / sAMkhalA rANA rAyasIrI jAMgaLameM prAMNa phirI ** / rAyasI iNa bhAMta jAMgaLU lavI / 15 / iNasUM sauMsa-sapata kiyA; / " kahyo - " rAta thakI seja 7 18 20 .25 pIche sAMkhaloMne dahiyA saradAroMko aura unake bhAI-veTe sabako eka sAtha 40-50 nAriyala apanI kanyAoM kI sagAI karaneke liye diye / 2 lagnakA dina nakkI kiyA / 3 bhojana / 4 zarAba / 5 DAla kara 1 6 nIce 1 7 thaa| 8 mujhako mata maaro| 9 maiM tumhAre acche kAmameM sahAyaka hoUMgA / 10 kaunase / II hamako / 12 inako to tumane mAra diyA / 13 dekhA / 14 gurukA pada / 15 isase saugaMda- zapatha liye / 16 ava derI karanekA kAma nahIM 17 mahilAoM kI vAhaka gAr3iyAM / 18 jaldI jota do / 19 baiTha jaao| 20 dUMgA / 21 muhUrta TalA jA rahA hai / 22 vAhana bAhira khar3e haiN| 23 sava | 24 se 25 rANA rAyasI sAMkhalekI jAMgalU meM prAna- duhAI phira gaI /
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ 346 ] muMhatA naiNasIrI khyAta itarI pIr3hI jAMgaLU sAMkhalArai rhii| 1 rAMNo raaysii| gayo / ugArai bAMsalA 2 rAMNo annkhsii| sAvai chai / 3.rAMNo khiiNvsii| 8 punapALa jAMgaLU dhaNI / / ... 4 rAMNo kaMvarasI / jiko hai mAMNakarAva punpaalro| sotameM vaira meM kharalAM 10 nApo mAMNakarAvaro / rajapUtAMrI beTI AMdhI jAMgaLU dhaNI / tada bhAramala tota kara para valoce jora davAyA, NAI / su kaMvarasI hatha tarai rAva jodhA kanai"... Levo jor3iyo, tarai jodhapura prAyanai kaMvara bhAramalanUM aAMkhai sUjhaNa vIkAnUM jAMgaLU le jAya .. lAgo / kharalAMrI ThAku- dhaNI kiyo / sAMkhalA rAI paihalI tada chohalai cAkara havA / riNadhIrasara kuMvIroha 6 rAMNo prAMvo raajsiiro| kahIjai ta hutI / pUMga kaMvarasI, khIMvasI prAMka LasU kosa 10, vikuM 10, tiNanUM mUMjai rAjapurathI kosa 15 / sIyota dhAvai mAranai 5 rAMNo rAjasI kaMvara jAMgaLU liivii| siiro| 7 gopALade veTo huto. 6 karamasI hara-bhagata huvo| tiko joyAM kanai huto| 6 jo| prAMvAnUM mUMjai mAriyo 7 Udo mUMjAvata / tada mUMjerai beTo gopA8 jaisiMghade / jaisaLamera . .... LadenUM - udai mUMjAvata ___I sAMkhaloMkI itanI pIr3hI jAMgalUmeM rhii| 2 rANA kuMvarasI, jisako sautake vairake kAraNa kharalA rAjapUtoMkI bhAramalI nAmakI eka aMdhI lar3akI vyAha dI gii| 3 so kuMvarasIke :.. pANigrahaNa karate hI bhAramalIko aAMkhoMse dikhane laga gyaa| 4 una dinoMmeM kharaloMkI ThakurAI chohale-riraNadhIrasarameM thI jo aba kuMvIroha kahA jAtA hai / 5 karamasI haribhakta huaa| 6 usake pIcheke vaMzaja sAvAmeM haiM / 7 paas| 8 jo joIyA rAjapUtoMke pAsa thaa|
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta [ 347 uThe mAriyo / * UdairI baira mAMgaLiyAMNInUM AdhAMna' tho, su dharamo vIThU iNAMro cAraNa le nATho pIhara / mAMgaLiyAMNI kIlU karaNotarI ... beTI hutI, su ekaNa-paga khIMvasara Ayo / uThe mAMgaLiyAMNI maiharAja jaayo| 8 khIMvo jshdd'ro| 8 vIrama khaabdd'iyaaNnniiro| -- 8 maiharAja mAMgaLiyAMNIro / taThA pachai meharAja varasa 14 tathA 15 ro huvo, tarai AparA bhAI rajapUta bheLA karanai jAMgaLU Upara gayo / suH jA UdAnai mAranai DhAkasarIrA kohara mAhai nAMkhiyo / ghaNo sAtha mUMja UdAro mAriyo / ghaNo lohI vuho / lohIrA vAhaLA proLarai bArai tAMI aAyA' / paihalI dahiyA mAriyA thA tadahI10 proLa bArai lohI Ayo to / su maiharAja UjaLa khatrI huto / iNa jAMgaLU prAdarI nahIM; nai mAMNakarAvarA beTA jAMgaLU vasiyA; nai maiharAja gopALadero pIhalApa, jogIrA taLAvathI kosa 2 UgavaNa cha, ... cUMDAsarasU kosa 1, taTai vasiyo ; ta, maiharAjarA karAyA taLAva 3 chai14 / .1 mahirAjAMNo tlaav| 2 lUMbhAsara taLAva / ... harabhUsara tlaav| keheka15 dina sAMkhalo maiharAja pIhalApa rahyo / pachai nAgorarai gAMva bhaMDela rAva caMDAsaM miLanai basiyo / gogAdejI dalo joIyo I garbha / 2 so inakA cAraNa dharamA vIThU usako lekara usake pIhara bhAga gyaa| 3 vaha vinA kahIM vizrAma liye khIMvasara AyA / ekaNa-paga=1 binA vizrAma, 2. lNgdd'aa| 4 vahAM mAMgaliyANIne meharAjako janma diyaa| jisake bAda / 6 jAMgalU para car3ha kara gyaa| 7 mUMjA aura UdAko mAra karake DhAkasarIke eka ku~emeM DAla diyaa| 8 bahuta rakta bahA / 9 raktakA pravAha polake vAhira pAyA / 10 taba bhii| II thaa| 12 isane jAMgalUmeM rahanA : svIkAra nahIM kiyaa| 13 pUrva dizA / 14 vahAM meharAjake karAye hue tIna tAlAva haiN|... ___ I5 kaI ek| . . . * yahAM UdA nahIM, gopAlade honA cAhiye / .
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ 348 ] muMhatA naiNasIrI khyAtaH . mAriyo tada maiharAjaro veTo pAlaNasI sAthai huto' / gogAdejIrai pacha gogAdejInUM padrolAI taLAI mAthai joIyo dhIrade nai pUMgaLaro rAva rAMNagade pohatA / taTai pAlaNasI gogAdejI sAthai kAma prAyo / maiharAja gopALadezotarA beTA, prAMka 12-- 13 harabhU pIra / tiNarA potarA 3hagaTI / 13 AlhaNasI raa|| gogAdejI sAthai kAma Ayo / 13 lUMbhArA potarA mAravAr3a mAhai cIMdhar3asA chai| .. 13 kuNbho| 13 jodho| tiNarA vAMsalA naiMhagaTI chai| madA kahAvai chai / / 13 riNadhIra / vAta.... rAva cUMDoM vIramota maMDovara ghaNo tapiyo / pachai turakAnUM mArane nAgora liyo / pachai Apa nAgora hIja rAjathAna kara rahyA ch| tiNa dina' saaN|| maiharAja gopALadero nAgora gAMva mUMDela rahe cha, su eka.. dina rAva arar3akamala cUMDAvata sikAra ramaNa Ayo huto, su maiharAjarai gAMva utariyo', su maiharAja goTha kI chai / taThe maiharAjanUM khabara cha, bhATI sAdo rAMNagadevota oDITa mohilArai paraNIjasI1, su A vAta arar3akamala jANai na chai; su maiharAjarA muMhaDA mAMhisUM nIsara gayo "bAMbhaNa pUta na vIsare, jyUM visahara kALe1 | ... AlhaNasIha na vIsarai, maiharAja mUMchA.14 // 1 // tarai arar3akamalajI pUchiyo-"the maiharAja sAMkhalA kADhUM kahyo ?' _I thaa| 2 Upara / 3 phuNce| 4 harabhU pIra, jisake pote baheMgaTImeM rahate haiN| adhika ...: aphImake vyasanI honese asamartha avasthA jaise 1 6 joghAke vaMzaja baheMgaTImeM rahate haiM aura madA ...... kahAte haiN| 7 vIramake veTe cUMDene maMDorameM bahuta dina zAsana kiyA / 8 una dinoMmeM / ..... 9 ThaharA / 10 meharAjane dAvata dI hai| II rANaMgadevakA beTA sAdA oDITa mohiloMke yahAM ....... gaahegaa| 12 meharAjake muMhase nikala gayA / 13 kAlA sA~pa / 14 viir|
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta: [ 346 tarai maiharAja kahyo--'kuhI kahAM nI" tarai vaLe arar3akamalajI haTha kara pUchiyo, tarai maiharAja kahyo "the ThAkura; thAna ko Aparo dAvo cItAM na Avai'; nai mhe dhararA dhaNI ; mhArA peTa choTA su vAta eka cItA AI / " tarai araDakamalajI kahyo-"kisI vAta ?' tarai maiharAja khyo:-"raa| gogAde vIramota mAriyo, tada rAva rANaMgade visIThagArI gogAdejItUM kIvI thI , tada gogAdejI kahyo huto-"mhAro dAvo joIyAtUM ko nahIM; mhArA tIna saradAra par3iyA; joIyAMrA sAta - siradAra par3iyA; mhAro koI rAThor3a vaira mAMge to rAva rAMNagade kanai mAMgajyo / tada mhAro beTo AlhaNasI gogAdejIrai sAthai kAma Ayo to. su vA vAta monUM yAda Avai chai / " tarai arar3akamala kahyo-"tikA vAta hamAra kyUM cIta AI ? ve kaThai huvai?" tarai maiharAja kahyo-"rAva rAMNagadero beMTo TIkAita sAdo oDITa mohilArai dinAM 2 doyanai paraNIjasI / " tarai arar3akamala herU meliyA; nai Apa asavAra 200sUM car3ha khar3iyA / bIca nAharAM 4 cAraro savaNa' huvo| A vAta ghaNI chai; suaraDakamalarI vAta mAMhai likhI chai1 / pachai savaNa bolAvaNanUM kuMvaure gaihalota godAra gayA nai uThe herU pAcho Ayo, tarai arar3akamala car3ha khar3iyA / sAdo paraNIjaNanai car3hiyo / vAMsAsU arar3akamalajI gAMva AdhIsara jasarAsara nAgora bIkAnera bIca ApaDiyA14 / taThe ...eka bAra sAdo mora ghor3Aro parAkrama dikhAvaNa vAstai ghor3o doDAya nIsara gayo15 / pachai pAcho phira Ayanai sAdo kAma praayo| jeThI ... ...pAhU rAva rAMNagaderai vaDo rajapUta tho su judo cAliyo jAto tho su tiNanUM IdA Ugamar3ArA beTA 2 doya Apar3iyA, tiNanai mAranai niisriyo| sAdA mAriyArI khabara jeThI pAhUnUM na huI / pachai jeThI pUMgaLa gayo, tarai rAva ... I kucha bhI nahIM khtaa| 2 tumako to koI apanA dAvA (varakA badalA lenA nahIM aataa| 3 hamAre choTe peTameM yaha eka bAta yAda A gii| 4. kaunasI vAta ? 5 usa samaya rAva rAMNagadevane gogAdejIkI apratiSThA kI thii| 6 joIyoMse merA koI dAvA nahIM rahA / 7 vaha bAta isa samaya kyoM yAda A gaI aura ve kahAM haiM ? 8 guptacara / 9 aura khuda 200. savAroMke sAtha car3ha kara cala diye / 10 shkun| II yaha prasaMga bar3A hai so arar3akamalakI bAtameM likhA hai| 12. sAdA vivAha karaneko ravAnA huA / 13 pIchese / 14 pIche bhAga kara pakar3a liyaa| 15 nikala gyaa| . . gAMva yAdI
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ 350 ] muMhatA naiNasIrI khyAta . rAMNagade ghaNA aoLaMbhA' diyaa| pachai sAMkhalo mairAja ma~Dela rahato / rAva... cUMDArI thATa paNa ma~Dela rhtii| su maiharAja vaDo savaNI / Agai khabara huvai; tarai hAtha Avai nahIM / pachai bhATiyAM kanai koheka maiharAjaro cAkara rAkhasiyo rajapUta gayo, tiNa kahyo-" hUM mairAjanUM marAisa hevai kaTaka khAMciyo / rAva rAMNagade nai pAhU jeThI chai / Dero huvai ta, prADo khAI khiNanai pAMNIsUM bharaisUM savaNa bolai / kahe-"prADA vAhaNa kanArai ghor3A cha / pachai iNa bhAMta karanai kaTaka Ayo / sAMkhale maiharAjarai kaTaka deThALe .. huvo, tarai beTo kAr3hiyo / ghor3I lAMpa cAlnai rAkhasiyai somainUM nAgora :rAva cUMDA kanai bolAU meliyo tho1 ju "mAMharI madata kro|" sonA- . tarA deNAM kabUla kiyA / iNa bhAMta karanai somai rAkhasiyo rAvajI cUMDAjInUM vAhara cAr3hiyA / nAgorasUM kosa 20 jAMbhavA ghoDairo gur3ho huto, su rAvajI lUTaNa lAgA; tarai iNa kahyo-"mAMharo gur3ho na lUTo to mhai rAva rAMNagade vatAvAM, rAMNagadenai maaraauuN| pachai jAMbharo guDho na luuttiyo| jAMbha Agai karanai khar3iyA / rAva rAMNagade kosai 10 uThAthI13 utariyo tho taThAthI14 pAkhatI khar3anai 5 sAmA ghor3A jAka- ... jholane AyA16 | rAva rAMNagade jAMNiyo-sovata17 Avai chai / nair3A .. prAyana ghor3e car3hiyA nai kahyo-"rAva rAMNagade ! rAva gogAde mAMgaM / " . .. itaro kahinai rAMNagadene pAhU jeThI nai rAvajI zrI cUMDAjI mAriyo / nai sAMkhalA mairAjanaM to paihalAI bhATI rAMNagade mArane nIsariyo huto / taThA pachai maiharAjaro veTo harabhama muMDelasUM chADanai phaLaudhIre gAMva cAkhU, tiNasU kosa 3, gAMva siraDathA kosa 5 harabhamajALa chai; taThe ANa gADA choDiyA1 / taThe rAMmade pIra nai harabhamarai parasaMga ... ___I upAlaMbha / 2 senaa| 3 shkunii| 4 pahilese mAlUma ho jaave| 5 koI eka / 6 meM meharAjako maravA duuNgaa| 7 unhoMne kaTaka calAyA / 8 zakuna / 9 sAMkhale meharAjako kaTaka dikhAI diyo / 10 rAva cUMDAke pAsa dUta bhejA thaa| II rANagadeko maravA duuN| 12 jAMbhako Age karake cle| 13 jahAMte / 14 vahAMse / 15 pAsameM calA kara / 16 tejIse . .... aaye| 17 ghor3oMkA kAphilA / 18 rAva gogAdekA vara mAMgatA huuN| 19: nikala gayA thA / . 20 ne / 21 vahAM grAkarake gAr3oMko chodd'aa|
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta [ 351 huvo'| jogI bALanAtha rAmade pIrarai mAthai hAtha diyA thA / tiNa hI harabhama sAMkhalai mAthai hAtha diyaa| harabhama hathiyAra chor3ane iNa rAhameM . huvo / pachai lolaTa Aya rhyo| taThA pachai kitareheka dine rAva jodhAjI vikhA mAhai paayaa| sAMkhalai harabhama jImAyA nai A davA dI-" iNa mUMgAM peTa mAhai thakAM jitarI naM ghor3o pherIsa titarI dharatI thArA beTA potarA bhogavasI / pachai rAva jodhairai dharatI hAtha AI / pachai rAva jodhai harabhamanUM baiMhagaTI sAMsaNa kara diinii'| tiNa baiMhagaTImeM . hamaiM hI harabhamarA potarA rahai chai / sAMkhalA maiharAja gopALadezotaro paravAra, prAMka 12 / __ 13 harabhama pIra vaDI karAmAtaro dhaNI huvo| pIra rAMmade dehurai gora' lI, tarai kahyo-'gora 1 mhArI gorarI pAkhatI' sAMkhalA harabhamarai vAstai saMvAra rAkho11 / AjathI dinAM 8 harabhamaTI Ainai gora lesI / pachai harabhU Aya uThai gora lo| ... 14 cUMDo hrbhmro| . ....15 pUMjo / 15 kojo| 15 bojo| pUjAro paravAra 16 siivo| 17 rAvata rAyapALa saMmata 1635 vikhA mAMhai khar3acara thako vikU kohara karamasiyota mAriyo / 18 Isara / .. 18 mehAjaLa / 18.Udo / 16 saarNg| 16 rAmadAsa mehAjaLota / 20 udharaNa baiNhgttii| 16 jagahatha / 17. DUMgara sikaaroN| 17 cAco siNvaaroN| 17 togo sivaaro| 18. neto / I vahAM rAmadeva pIra aura harabhamake mulAkAta huI / 2 usane hii| 3. harabhama zastroMko tyAga kara bhaktikI aora prerita huaa| 4 vipatti / 5 sAMkhale harabhamane unheM bhojana karavAyA aura duA dii| 6 ina mUMgoMke peTameM rahate jitanI dUrI taka ghor3A calA sakegA utanI dharatI tere beTe-pote bhogeNge| phira rAva jodhene baheMgaTI gAMva harabhamako zAsanameM diyaa| 8. usa . "baheMgaTImeM aba bhI harabhamake pote rahate haiN.| 9. samAdhi | 10 pAsameM / 11 taiyAra karake rkho| ...... 12 Ajase 8 dina bAda harabhama bhI Akara samAdhi legaa|
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ 352 ] muMhatA naiNasIrI khyAta 16 rAMNo / 19 khetsii| .. Apa TIko diyo' 19 dAmo / 16 dlo| 16 rAyamala / 16 jAMjhaNa puuNjaaro| 15 abhIhar3a / 17 kAnho / 17 jaimala, baiNhgttii| 18 gopALa / 18 karana / 18 laalo| 18 hri| 16 vsto| 16 aannNd| 17 kisano jaaNjhnnro| 16 riNamala / .. 18 khaMghAro / 18 raagho| 14 sobha hrbhmro| 18 jaimala / 15 jAlApa / 14 mAMDo harabhamaro TIkAI 16 tejo| huto su bUDho huvo tarai 17 deIdAsa / 17 kheto AparA bhAI cUMDAnUM ... ___ baiNgttii| pUMjo raajaaro| rAjo, ka~varasI, khIMvasI, aNakhasI, mUMjo, prAMka 6 7 Udo jAMgaLU dhaNI huto| . sAvo diyo cho, taThe tiNanUM sAMkhalai maiharAja . hamaiM rahai chai jaisaLamerasU maariyo| kosa 12 / 8 jaisiMghade / iNarI bahana : - mojde| rAvaLa karaNa jaisaLameraro 10 veguu| dhaNI paraNiyo huto| 11 sUro / 11 viirm| pachai iNaro veTo khetasI 11 jaitakaraNaM / uTha gayo tara gAMva 1 jaitakaraNa, prAMka 11 12 dusaajh| . 13 sahasamala / 16 varasala / 14 kheto| 15 jaito| I harabhamakA veTA gaddI para thA so jaba vaha vuDDhA huaA to apane bhAI cUMDAko apane hAthase TIkA de diyA / 2 isakI vahina jaisalamerake svAmI rAvala karanase vyAhI thii| 3 thaa| 4 jahAM ava rahatA hai|
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta [353 ... jaito khetAro, aAMka 15-- ... 16 vairasala / 18 bhojarAja / . 17 duudo| 16 jiivo| 18 jogii| 17 krnn| 17 gaMgAdAsa / 18 meho / 18 raajo| 18 cAMpo / 18 jettho| 8 punapALa / au jAMgaLU 18 gopo| dhrnnii| . 16 akhairAja / hamAMNakarAva / - 17 kAnha / 17 laalo| 10 naapo| itarI pIr3hI sAMkhalArai rahI / pachai rAva cUMDA Upara rAva kelaNa rAMNagaderai vaira mulatAMNasUM phauja le Ayo huto' / rAva cUMDo maariyo| tiNa dAvai sAMkhalo devarAja paNa iNa phauja mAMhe huto| tiNa vAstai rAva kAnho cUMDAvata jAMgaLU Upara Ayo, tada itarA sAMkhalA kAma AyAsAkharo dUho "sadhara huvA bhar3a sAMkhalA, gyo bhAjai krAjhALa / vIra ratana Udo vijo, vaccho nai punapALa // 1" vAta jAMgaLavAM sAMkhalAra bArahaTho vIThU cAraNa, nai rUMNocA sAMkhalArai cAraNa dhadhavADiyA anai jAMgaLavArai bAMbhaNa upAdhiyA, kuMbhAra giradhara, sUtradhAra cohila / __ nApo sAMkhalo mAMNakarAvaro beTo rAva jodhAjI ka. jAyanai . bIkAjI jodhAvatanUM le aayo| jAMgaLU rAThor3a dhaNI huvA, nai sAMkhalA bar3A itabArI cAkara huvA / gar3harI kUcI sadA sAMkhalA nApArA potarAMrai havAle huvai chai / I AyA thaa| 2 bhAga gyaa| 3 bhaadur| 4 jAMgalavA sAMkhaloMke bArahaThakA pada vIThU caarnnoNko| 5 aura / 6. gar3hakI cAbI hamezA sAMkhalA nApAke potoMke havAle hotI hai|
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ 354 ] 1 nApo / 2 rAyapALa / 3 surajana / 4 akhairAja 5 IsaradAsa / muMhatA naiNasIrI khyAta 6 goyaMdadAsa / gar3harI kUMcI kanai / 6 rAmadAsa 6 keso dAsa / 6 narasighadAsa / sAMkhalo mahesa kalAvata / bIkAnera bhalo rajapUta huvo / suravANIyaM. kaMvara dalapata nai rAjA rAyasiMghare sAtha veDha huI taThe kAMma Ayo / tiraNarai pIr3hiyAMrI khabara nahIM / sAMkhalA nApAro kavitta riva aMgIrI rAsa siMgha jAya korI sutto ! par3iyA dhomArikkha mAsa AsAr3ha niratto // UvAMNo Ikhiyo iso kAkar3A to ura / asurAM gura nasTa goka Aviyo surAM gura // dehiyai dIvAreM dAMna vidha virade mokaLa rAva duvau / tiNa vAra huvau narapALa tUM mAMNaka rAvauta mALavau // 1 jAMgaLavA punapALarA potarA, grAMka 1 2 sAMDo / 3 bhojo / 4 bho / cATalau paTai / kaMvara bhopata mAMDaNIta sAthai / 4 lUMNo rAva mAMDaNarai vAsa cATale kAMma Ayo / 4 bhAdo, lUMgA sAthai kAMma Ayo / 4 tejasI / rA / / devIdAsa jaitAvata sAthai mer3ate kAma Ayo / 5 mAMnasiMgha / 5 jodho / 5 goyaMdadAsa / 3 kIto sAMDAro / iti sAMkhalAMrI khyAta saMpUrNa / gar3hakI cAvI isake pAsameM ! 2 mAMDaNa ke beTe kuMvara bhopata ke sAtha abhAko cATalA. gAMva paTTe / 3 lugekA rahavAsa rAva mAMDara ke yahAM cATalA gAMvake yuddha meM kAma prAyA /
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha soDhArI khyAta .. paMvArAMrI paiMtIsa sAkha, tiNAMmeM eka sAkha soddhaarii| 1 dharaNIvarAha paMvArasUM pIDhI pAgalo sAMkhalArai pAda likhI chai 2 chAhar3a dharaNIvarAharo. tiNarai gharai apacharA thI, tiNarai peTarA beTA doya huvA / tiNAMrI aulAda soDhA nai sAMkhalA / soDhArI pIDhI.. 1 soddho| 17 pto| .2 cAcagade / 18 caMdraseNa / 3 raajde| 16 bhojraaj| 4 jaimukha / 20 iisrdaas| 5 jasahar3a / . 7 dhArAvarIsarai doya beTA6 somesr| 8 AsarAva pArakararo 8 dhArAvarIsa / dhnnii| 8 dujaNasAla / 8 Asa 8 dujaNasAla UmarakoTa rAva / - dhnnii| 6 khiimro| 9 saMgrAMmasIro paravAra 10 avatArade / gharago chai| 11 thiro| 6 kelaNaro paravAra ghaNo 12 hmiir| 13 viiso| hai nAMgar3a / 6 bhAMNa / 14 tejasI / 6 khIMmaro dujnnsaalro| 15 vopo| 10 avatArade / 16 gaaNgo| 10 ghogho / 10 sto| avatArade, prAMka 1011 thiro| 11 gajUrA jaisaLamera ch| 11 kIto jaisaLamera chai / 11 viirdhvl| I unmeN| 2 dharaNIvarAhase pahalekI pIr3hiyAM sAMkhaloMke prasaMgameM likhI haiN| 3 unkii|
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ 356 ] muMhatA naiNasIrI khyAta 11 vIramaderA jodhapura 13 vairasI / 13 varajAMga AMbera chai / 13 viiso| 13 uudo| 12 hamIra thiraaro| 12 rato thiraaro| soDhA hamIra thirAvataro paravAra, aAMka 12vairasI hamIrotaro paravAra, prAMka 1314 raajdhr| 18 kallo sivraajro| 15 deva / 18 naiNasI sivraajro| 16 jodho| 18 mAMNakarAva sivraajro| 17 ruupsii| 16 uudo| 18 kmo| 20 jogIdAsa / 16 ratanasI / iNarA beTA 16 vaagho| nAMvera cAkara cha / 17 mahikarana kuNbhaaro| 20 serakhAMna morado paTai, - 18 bhaakhrsii| narAMNA kanai / 16 mAnasiMgha / 16 caaNpo| 20 salhaidI / 20 hriidaas| - 16 raaNmo| 15 goyaMda raajdhrro| 20 mahesa / 20 rAjadhara / 16 gaaNgo| :- 20 rAyasiMgha / .. 17 suratANa / 18 sUjo mhiikrnnro| 18 mukNd| 16 rAma / 14 mAMDaNa vairsiiro|.. . 11 gajU avtaardero| 15 devraaj| 12 meLo gjuuro| ... 16 kuNbho| 13 DUMgarasI melaaro| .... 17 sivraaj| 14 kharahatha dduuNgrsiiro| 18 rAMNo rAyamala kaaNgnnii| 15 sahaso khrhthro| khetaro jUMjhAra / 16 jodho sahasAro ! 18 ratanasI sivraajro| 17 jiiNdo| 17 rAjadhara / I vIramadevake vaMzaja jodhapura aura Amera meM haiN| 2. 'zerakhAnako narAnAke pAsakA... moradA gAMva paTTa meN| 3 rAMNA rAyamalakA kAMgaNImeM nivAsa / raNakSetrakA jujhAra vIra /
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta 17 cAMdarAva / 17 mAMDaNa / 18 jogo mAMDaNaro / 18 jeTho mAMDaNaro | devarAjotAMmeM bur3akiyo kanor3iyo vasAyo' / 16 sAMmadAsa / 1e mAMno / 16 bhAMno / 16 dhano / 16 moharaNa | 20 harIdAsa / 20 vaiNo / 18 jaisI mAMDaNaro | 16 kacaro jALIvAr3e pokaraNaro tathA dvega vasai 14 tejasI vIsAro / 15 devIdAsa / 15 kAMnho / 15 khetasI / 15 baLarAja / 15 vIdo / 2 chai / [ 357 3 20 mAlaNa / 20 Aso / 20 suMdara / 1- rAmo mAMDaNaro / drega vasai chai / 16 vIradAsa / 16 gopo / sobho / 12 huA tiNAMrI soDhovIso hamIra, prAMka 13 / kavitta - soDhA tejasI vIsAvatarai beTA (1) devIdAsa duraMga supaha (2) kAMnho rAjesara khar3agahatho (3) khetasI ane ( 4 ) baLarAja unakara // (5) cAMpo nai ( 6 ) rAyamadanna rUpa rAyAM chaLa rAkhaNa / (7) vIdoM ne (8) sAmaMta vaira vaDavAra vicakkhaNa // ( 8 ) mahokaraNa (10) narau (11) riNamala mudai ( 12 ) mero tegiyAM, tilaka tejaLa' tavAM" bArai 13 vIso hamIraro / . guNa sAgara sumata / - beTA viradapata' // 1 // 15 sAMsata / 15 cAMpo / 15 rAyamala / 15 mahIkaraNa / 15 naro / 15 riNamala / 15 mero / I devarAjAtoM meM bur3akiyA kanoDiyAmeM basA / 2 kacarA pokaranake jAlIvAr3A gAMva meM tathA drega gAMvameM rahatA hai / 3 zastradhArI / 4 vIra ziromaNi / 5 soDhA tejasI / 6 kahatA hU~ | 7 yazadhArI /
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ 358 ] muMhatA naiNasIrI khyAta 15 kAnho tejsiiro| 18 gAMgo hmiirro| 16 vaagho| 16 caaco| 16 sAhiva / 16 vnnviir| 20 udaisiMgha / 16 vaNavIra kaanhaaro| 18 mAMno hmiirro| 17 hmiir| 18 sikharo hmiirro| 18 goyNd| 18 rAhiva hmiirro| 16 viijo| 16 khaMgAra / 16 lnno| 20 rtnsii| 16 cAco kaanhaaro| 21 cAMdarAva / 17 vIramade / 20 nAMdo vijaaro| 18 jaimala / 21 jaganAtha / 16 vAMkIdAsa / 20 udesiMgha / 20 suujo| 20 mAdhodAsa / 20 dalo vijaaro| 21 nAraNadAsa / nAgorarai 16 narAiNa goyNdro| gAMva nachavai / 20 rAMma naarnnot| 22 sAMvaLadAsa / 22 nAhara21 akho / 21 jaimala / khAMna / 21 dalapata / 21 ... 20 mAMno / 20 jasavaMta / / bhopt| 15 cAMpo tejasIro TIkA21 pto| 21 udaikrnn| ..... ita / rAMNo cAMpo Umara20 barasI nAraNota / TIkA- koTa dhrnnii| it| 16 rAMNo gAMgo cAMpAro 21 jIvaNa / 21 rAmo / UmarakoTa dhnnii| 21 cAMdo naarnnro| 17 rAMNo pato ttiikaaii| 20 mahIkaraNa naarnnro| . 17 rAyasala / 17 netsii| 20 hararAja / 20 caMda- ___ 17 suratANa / 17 megharAja / 20 gaMgadAsa / raaj|... 20 jodho| . 17 mAnasiMgha / 17 rtnsii| I nArAyaNadAsa nAgaurake naMchavai gAMvameM rahatA hai| ..
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta 17 vairasala / 17 hado / rAMgopato gAMgAro / UmarakoTa TIkai, grAMka 17 17 bhojade / 18 rAMNo caMdraseNa rAjA sUrajasiMgha susaro / 16 rAMNo bhojarAja / 20 rAMNo IsaradAsa, UmarakoTa TIko cho' | parcha saMmata 1710 rAvaLa savaLasiMgha iNanUM paro kAr3hane jaisiMghanUM TIkai sAMNiyo / 21 hamIra / 20 gramaro bhojarAjaro / mahevai rAvaLa bhAramalarai vAsa / gAMva bhUkho paTai / 21 vaigo / 21 sUrajamala / 21 haridAsa / 20 jogIdAsa / 20 jaso / 21 jaganAtha / 17 megharAja | gAMgAro | 18 kisanadAsa / 18 bhagavAna | 18 sAMmadAsa | 18 bhIma / [ 356 16 vaLabhadra / 17 ratanasI gAMgAro / rAvaLa manoharadAsaro susaro / sUrajade manoharadAsarI vahU, tikA ratanasIrI veTI / saMmata 1722 mutharAjImeM muMI* / mAMnasiMgha gAMgArA / 17 18 rAMNo jodho / 16 jaisiMghade rAMNo, UmarakoTa Tokai / 20 rAMNo vIramade / 21 rAMgo rAjasiMgha TIkAI / 16 vIramade jodhAro / 20 rAMNo jaitasI / 16 mAdhosiMgha jodhAro / bhATI kesarIsiMgha acaLa - dAsota mAriyo / bhATI 5 suMdaradAsaraM vairameM" / 16 gajasiMgha jodhAro | 16 sUrajamala cAMpAro / 12 rAMgA IsaradAsako umarakoTakA TIkA thA, bAdameM rAvala savalasiMhane saM0 1710 meM isako nikAla kara jayasiMghako TIke baiThAyA / 3 bhojarAjakA beTA zramarA, mahevemeM rAvala bhAramalake yahAM nivAsa aura bhUkA gAMva pttttemeN| 4 gAMgAkA veTA ratanasI, rAvala manoharadAsakA sasurA / ratanasIkI beTI sUrajadevI jo manoharadAsakI patnI, mathurAjImeM devaloka huI / 5 jodhAkA beTA mAdhosiMha, jise bhATI suMdaradAsa ke bairameM kesarIsiMha acaladAsotane mAra diyA /
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta 17 karaNa / 16 sUro kaanaaro| 18 khiiNvo| 20 rAyamala / 16 kisano / 16 bhaaNno| 21 jaito| 21 tejo| 16 bhAMNa / 16 mAvo kaaNnaaro| 20 mahesa / 20 raamo| 16 bhopata / 16 mehAjaLa / 16 sAdULa khetasIro, 18 ThAkurasI krnnro| voharAvAsa / 16 rAyasiMgha / 16 durjo| 16 aclo| 16 mahesa / 16 hara- 20 devarAja / 20 svlo| . raaj| 18 sUjo khetasIro, govala 16 jogIdAsa / 16 akhairaaj| 16 sekho| 16 aaaso| 13 Udo hmiirro| hamIra, 18 lakho khetsiiro| thiro avtaardero| 19 jeso| iNaro paravAra mahevairai 20 akhairAja, ujeNa kAma govala chai, nai ke UmarakoTa Ayo / haridAsaro paravara gAMva samaMda kanai cAkara / cha taTha chaina 21 raamsiNgh| 14 kNpo| 18 bhAMno khetsiiro| 15 vairasala / 16 Udo bhaaNnaaro| 16 mahIrAvaNa / . 20 saaNgo| 17 khetsii| govala ch| 21 bhAramala / 21 jodho / 18 kAMno / 18 bhAMno / 20 goyaMda uudaaro| 18 sAdULa / 18 suujo| . 16 bhairava / 18 lkho| 18 gopaal| ... 20 dalo / 20 megharAja / 18 kAMno khetasIro / 16 dUdo bhaaNnaaro| I UdA hamIrakA beTA / hamIra aura thirA avatAradevake beTe / inakA parivAra maheveke govala gAMvameM hai aura kaI umarakoTa prAntakA samudrake pAsa paravara gAMva hai vahAM rahate haiN| 2 akSarAja haridAsakA cAkara, ujjainakI lar3AImeM kAma pAyA / ........ .
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta [ 361. 17 netasI mhraaNvnnro| 18 paravata netasIro, govala kAma AyA 16 bhojo| 16 raamsiNgh| 16 bhopt| 16 khiiNvo| 18 bhAkharasI vAhar3amera kAMma praayo| 16 rAgho bhaakhrsiiro| 20 manohara govala chai / 17 lUMNo maharAMvaNaro UmarakoTa ch| 18 DUMgarasI luuNnnaaro| 16 ghdd'sii| 20 mAMDaNa / 20 narasiMdha / 11 vIramade avtaardero| 12 tamAicI viirmdero| 13 sto| 14 kuNbho| 15 shso| 16 saaNmo| 17 maihraaj| 18 govaradhana / 18 lADa__khAMna / 18 sNdr|| 13 devarAja tmaaiciiro| 14 sAdo devraajro| 15 vano saadaaro| 16 sahasamala, uThe mAhomAha bhAyAM mAriyo, tada iNaro beTo ar3avAla mAravAr3ameM Ayo, rAMNI likhamI iNarI mAsI thI, iNa parasaMga' ! 17 ar3avAla / 18 mahesa / 16 netsii| 20 IsaradAsa / khAriyo sojataro paTai / 21 govaradhana / 22 khIMvo khAriyo paTai / 20 naraharadAsa / 21 raamsiNgh| 22 kalo raamsiNghro| 21 gokaLa / 21 jIvo nrhrdaasro| 18 dUdo add'vaalro| 16 bhAMNa duudaaro| 20 amro| 20 dayALa / 20 bhagavAMna / 21 dalo jALoraro gAMva paTai / 16 veNIdAsa duudaaro| I sahasamalako usake bhAiyoMne parasparakI lar3AImeM mAra diyA, taba isakA beTA ar3avAla mAravAr3a meM calA pAyA / rAva sUjAkI rAnI lakSmI isake mausI lagatI thI, isa prasaMgase / 2 IzvaradAsako sojatakA khAriyA gAMva paTTemeM /
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ 362 ] muMhatA naiNasIrI khyAta 20 gopALadAsa / gAMva bhAMmoLAva rahai chai 18 mahesa add'vaalro| 14 saMto devraajro| 16 pto| 16 haridAsa / 15 pIthama raav| 16 jaito / 16 bhoj| 16 prbt| 15 bhIvarAja saadaaro| 17 suujo| 16 saayr| 18 jaimala / 17 jagamAla / 16 urajana / 18 kavaro daMtIvAr3e vasai / 20 maano| 16 mAMDaNa bhiivraajro| 21 varajAMga dechUrai maDhalai 17 suuro| vsai| 18 jaganAtha / ajamererai iti soDhArI khyAta smpuurnn| .. . I jagannAtha ajamerake bhAmolAva gAMvameM rahatA hai| ..
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAta pArakara soDhAMrI - paMvArai bhile dharaNIvarAha vAhar3amera dhaNI huvo / tirai veTo chAr3a huvo / tirai gharai pacharA hutI / tirai beTA doya 2 - soDho na vAgha / tiNa vAgharA sAMkhalA kahIjai' / soDho; tirI zrIlAdarA soDhA pIDhI 1 dharaNIvarAha / 2 chAr3a | 3 soDho / 4 cAcagade / 5 rAjade | 6 jaibhrama / 7 jasahar3a | = somesara | 1 grAsarava 2 devarAja / 3 salakha / 4 depo / 5 khaMgAra / 6 bhIma / grAMka 10 7 vairasala / 8 bhAkharasI, vaDo dAtAra / gAMgo / 10 prakho / 10 cAMdo / 11 mAMNakarAva / 3 12 lUMNo, depo hamaiM chai / dhArAvarIsa | 10 AsarAva, pArakara dhaNI / 10 dujaNasaLarA UmarakoTa vaNI / cAMdana soDho pArakara vaDo dAtAra huvo / bhATa bALavanaM kor3a dAMna diyo / vAta pArakara saihara maidAMna mAMhai vasai chai nai choTI sI bhAkharI " Upara soDhA cAMdanaro karAyo gar3ha che / taThe rAMgo huvai su rahe / gar3ha mAMhai aMbAratha sakharI chai' / vAvar3I eka gar3ha mAMhe pAMgIrI chai, tiNa gar3ha heThe sahara I usa vAghake vaMzaja sAMkhalA kahalAte haiM / 2 dujAsalake (durjana sAla ke ) vaMzaja umarakoTa ke svAmI / 3 lUgA aura dIpA isa samaya haiM / 4 pArakarameM cAMdana soDhA bar3A dAnI huA, bhATa bAlavako usane eka karor3akA dAna diyA thaa| 5 pahAr3I / 6 jo rANA hotA hai vaha vahAM rahatA hai / 7 gar3hameM imArateM acchI haiM /
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ 364 ] muMhatA naiNasIrI khyAta vasai chai / so prAgai to vaGI Thor3a hutI / vaDI sAhviI hutI / tada . saihara vastI ghaNI hutI / hamaiM hI jaitAraNa sArIkho sahara vasa~ cha / mudo vastIro vAMNiyAM Upara chai / vaDo aliyaLa desa / cavadai ceDhI gAMva lAgai / ceDhI 1ro mAna 560; tiNa cavadai ceDhIrA gAMva 7840 huvA / kALIjhararo pahAr3a vaDo, gAMvajhU kosa.., pachama disA lAMvo kosa 5 / mAhai pAMNI ghaNo, jhAr3a ghaNA / nAsa-bhAjanaM vaDI mAthArakhI' / gAMvasUM pAMvaDA 100 taLAva eka cha / ta? pANI piiye| vAvar3I 6 tathA 7 gAMvarI pAkhatI sakharo cha / pAMNI miittho| purasai .. 10 tathA 12 / gAMva ghaNA lAga, cavadai ceDhIrA / paihalI to ghaNA gAMva vasatA / himaiM gAMva 140 vasai chai / 100 pArakararA dhnniyaaNrai| gAMva 40 soDhA rAMmarI maU vasai / pArakararI dharatI iNa bhAMtarI / jikA dharatI UmarakoTa chahoTaNa, sUrAcaMda / iNa tarapha gAMva kairiyA,13 eka sAkha, khetI-bAjarI, mUMga, moTha, tila / kUvai pANI purasai 20 mITho / vIjI tarapha kacha disA, dharatI kAlAra", taThe sara bharIjai, taTai jvAra, gohuuN| ___pArakararI sIMva itarI ThoDasUM lAgai' 1 ekaNa tarapha kacharo baisago ! bhujanagara kosa 50; kosa .... 40 tAMIM pArakararI hada, gAMva rAMNI paarkrro| 10 kosa prAgai bhujrii| 1 UmarakoTa kosa 80 / 50 kosa tAMIM paarkrrii| 30 prAgai uumrkottrii| ___I jisa gaDhake nIce zahara vasatA hai| 2. usa samaya zaharameM vastI adhika thii| 3 ava bhI jaitAraNa jitanI vastIkA zahara basA huA hai| 4 vastIkA aAdhAra vaniyoMke Upara hai| 5 pazcima dizA / 6 vRkSa bahuta 1 7 bhAga kara chipa jAnekA acchA sthaan| 8 kdm| 9 jahAM pAnI pIte haiN| 10 pAsa / II dasa tathA vAraha puruSa gaharA pAnI (puruSa = eka prAcIna mApa, donoM hAtha sIve phailAne para vakSasthala sahita jo laMbAI pAtI hai vaha eka purupa kahalAtA hai' .. 120 aMgulakA bhI pulpa mAnA jAtA hai| ) 12 aba / 13 karIla Adi ka~TIleM per3oM vaale| 14 khArI jamIna, kallara bhUmi / IS jahAM barasAtI pAnI ikaTThA ho jAtA hai aura usameM..... jvAra aura gehUM utpanna hote haiN| 16 pArakarakI sImA itane sthAnoM se lagatI hai| 17. eka ora kacchakA baiThanA (raajy)| 18 taka 1 19 dasa kosa Age bhujakI siimaa|
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMhatA naiNasIrI khyAta [ 365 1 1 sUrAcaMda kosa 42 cAhuvAMNAMrI' / 30 kosa tAMIM pArakararI / 12 kosa yA sUrAcaMdarI / 1 ekaNa tarapha chahoTaNa kosa 60 / 40 pArakararI, 20 kosa chorI / 1 ekara tarapha dikhaNa vAva sUIgAMva cahuvAMgArA kosa 50 / 27 kosa tAMIM pAkararI, 23 kosa vAva sUIgAMvarI / iti pArakararI khyAta sampUraNa / ++++++++++ 1 cauhAnoMke sUrAcaMda gAMvakI sImA 42 kosa / 2 eka grora dakSiNa dizA meM cauhAnoM ke vAva aura sUIgAMva 50 kosa /
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjasthAna purAtana grantha-mAlA pradhAna sampAdaka-purAtattvAcArya muni zrI jinavijayajI prakAzita grantha mUlya-17.5 1-saMskRta 1. pramANamaMjarI, tArkikacUDAmaNi sarvadevAcArya, sampAdaka-mImAMsAnyAyakezarI paM0 paTTAbhirAma zAstrI, vidyAsAgara / . mUlya-6.00 2. yantrarAjaracanA, mahArAjA-savAI-jayasiMha-kArita / sampAdaka-sva0 paM0 kedAranAtha, . jyotirvit / mUlya-1.75 3. mahapikulavaibhavam, sva0 paM0 madhusUdana aojhA praNIta, saMpAdaka-ma0ma0 paM0 giridhara zarmA ___ cturvedii| 4. tarkasaMgraha, annaMbhaTTa, sampAdaka-DaoN. jitendra jeTalI, ema. e , pI-eca. DI., mUlya-3.00 5. kArakasaMbaMdhodyota, paM0 rabhasanandI, sampAdaka-DaoN. hariprasAda zAstrI, ema. e., pI. eca-DI., - mUlya-1.75 6. vRttidIpikA, maunikRSNa-bhaTTa sampAdaka-paM. puruSottama zarmA caturvedI, saahityaacaary| . mUlya-2.00 7. zabdaratnapradIpa, anAta kartRka, sampAdaka-DaoN. hariprasAda zAstrI, ema. e., pI-eca. ddii.| . mUlya-2.00 . 8. kRSNagIti, kavi-somanAtha, sampAdikA-DaoN. priyavAlA zAha; ema. e., pI. eca. DI., .. mUlya-1.75 6. nRttasaMgraha, ajAtakartRka, sampAdikA-DaoN. priyavAlA zAha, ema. e., pI-eca. DI., mUlya-1.75 10. zRGgArahArAvalI, zrI harpa-kavi-racita, sampAdikA-DaoN. priyavAlA zAha, ema. e., pI-eca. DI., DI. liT / mUlya-2.75 11. rAjavinoda mahAkAvya, mahAkavi-udayarAja, sampAdaka-paM. zrI gopAlanArAyaNa bahurA, ema. e., upa-saJcAlaka, rAjasthAna prAcyavidyA pratiSThAna, jodhpur| mUlya-2.25 . 12. cakrapANivijayamahAkAvya, bhaTTa lakSmIdhara viracita, sampAdaka-kezavarAma kAzIrAma shaastrii| . mUlya-3.50 13. nRtyaratnakoza (prathama bhAga), mahArANA kumbhakarNa, sampAdaka-pro. rasikalAla choTAlAla parIkha, tathA DaoN. priyavAlA zAha, ema. e., pI-eca. DI., DI. liT / mUlya 3.75 14. uktiratnAkara, sAdhusundara-gaNI-viracita sampAdaka-purAtattvAcArya zrI jinavijaya muni| ..... sammAnya saMcAlaka, rAjasthAna prAcyavidyA pratiSThAna, jodhpur| ... mUlya-4.75 15. durgApuppAJjali, ma0ma0 paM0 durgAprasAda dvivedIkRta, sampAdaka-paM0 gaGgAdhara dvivedI, saahityaacaary| - mUlya-4.25 DI. liT / DI. litt|
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 2 ]. 16. karNakutUhala, mahAkavi bholAnAtha viracita, sampAdaka-paM0 zrI gopAlanArAyaNa bahurA, ema. e., upa-saJcAlaka, rAjasthAna prAcyavidyA pratiSThAna, jodhapura / isI graMthakAra kI apara kRti 'zrIkRSNalIlAmRta' sahita / mUlya-1.50 17. IzvaravilAsa-mahAkAvya, kavikalAnidhi zrIkRSNa bhaTTa viracita, sampAdaka-zrI mathurAnAtha zAstrI, sAhityAcArya, jypur| mUlya-11.50 18. rasadIdhikA; kavi vidyArAma praNIta, sampAdaka-gopAlanArAyaNa bahuro, upasaMcAlaka, rAjasthAna prAcyavidyA pratiSThAna, jodhpur| mUlya-2.00 16. padyamuktAvali, kavikalAnidhi kRSNa bhaTTa, sampAdaka-paM0 mathurAnAtha zAstrI, saahityaacaary| mUlya-4.00 2-rAjasthAnI aura hindI 20. kAnhar3ade prabandha, mahAkavi padmanAbha racita, sampAdaka-pro. ke. bI. vyAsa, ema. e.|| mUlya-12.25 21. kyAmakhAM rAsA, kavivara jAna racita, sampAdaka-DaoN. dazaratha zarmA aura zrI agaracanda bhaMvaralAla naahttaa| mUlya-4.74 22. lAvArAsA, cAraNa kaviyA gopAladAna viracita, sampAdaka-zrI mahatAbacanda khaaraidd'| __ mUlya-3.75 23. vAMkIdAsarI khyAta, kavivara vA~kIdAsa, sampAdaka-zrI narottamadAsa svAmI, ema. e. / mUlya-5.50 24. rAjasthAnI sAhityasaMgraha, sampAdaka-zrI narottamadAsa svAmI, ema. e.| mUlya-2.25 25. kavIndrakalpalatA, kavIndrAcArya sarasvatI viracita, sampAdaka-zrImatI raanii| ... . lakSmIkumArI cUMDAvata / mUlya-2.00 26. jugalavilAsa, mahArAjA pRthvIsiMha kRta, sampAdikA-zrImatI rAnI lakSmIkumArI cUMDAvata / mUlya-1.75 27. bhagatamALa, brahmadAsajI cAraNa kRta, sampAdaka-udairAjajI ujjvala / mUlya-1.75 28. rAjasthAna purAtattva mandirake hastalikhita granthoMkI sUcI-bhAga 1 / mUlya-7.50 26. muMhatA naiNasIrI khyAta, bhAga 1, muMhatA naiNasI kRta, sampAdaka-zrI badarIprasAda saakriyaa| mUlya-8.50 presoM meM chapa rahe graMtha . saMskRta graMtha 1. zakunapradIpa, lAvaNya zarmA racita sampAdaka-muni zrIjinavijayajI 2. tripurA bhAratI laghustava, dharmAcArya praNIta . 3. karuNAmRtaprapA, Thakkura somezvara-vinirmita 4. bAlazikSAvyAkaraNa, Thakkura saMgrAmasiMha viracita , 5. padArtha ratnamaMjUSA, paM0 kRSNa mizra racita
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6. kAvyaprakAzasaMketa, somezvara bhaTTa kRta sampAdaka-zrI rasikalAla cho0 parIkha / 7. vasantavilAsa phAgu, ajJAta kartRka , ema. sI. modI 8. nandopAkhyAna, ajJAta kartRka ,, bI. jI. sAMDesarA 9. vastu ratnakoza, ajJAta kartRka DaoN. priyavAlA zAha .. 10. cAMdravyAkaraNa, AcArya candragomi viracita zrI vI. DI. dozI 11. vRttajAti samuccaya, kavi virahAGka vinirmita ,, eca. DI. veNalakara .. 12. kavidarpaNa, ajJAta kartRka 13. svayambhUchanda, kavi svayambhU vinirmita 24. prAkRtAnanda, raghunAtha kavi racita muni zrI jinavijayajI 15. kavikaustubha, paM0 raghunAtha viracita " zrI ema. ena. gorI 16. dazakaNThavadham, paM0 durgAprasAda dvivedI ,, gaGgAdhara dvivedI . 17. nRtyaratnakoza, bhAga 2, mahArANA kuMbhA praNIta , DaoN. priyabAlA zAha 18. bhuvanezvarI stotra (sabhASya), pRthvIdharAcArya racita ,, ,, gopAlanArAyaNa bahurA . 16. indraprastha prabandha , DaoN. dazaratha zarmA 20. muMhatA naiNasI rI khyAta, bhAga 2, naragasI muMhatA , zrI badarIprasAda sAkariyA 21. vIravAMNa, DhADhI bAdara racita ___ sampAdikA-zrImatI rAnI lakSmIkumArI . caMDAvata . 22. gorA bAdala padamiNI caupaI, kavi hemaratana sampAdaka-zrI udayasiMha bhaTanAgara vinirmita 23. rAjasthAna meM saMskRta sAhitya kI khoja mUla lekhaka zrI Ara. esa. bhnnddaarkr| anuvAdaka-zrI brahmadatta trivedI / 24. rAThor3ArI vaMzAvalI . . sampAdaka-muni zrI jinavijayajI . 25. sacitra rAjasthAnI bhASA-sAhitya grantha-sUcI ... , . . . . . 26. mIrAM vRhat padAvalI, . , (vidyAbhUpaNa sva. purohita hari .. . nArAyaNajI dvArA saMkalita) 27. rAjasthAna prAcyavidyA pratiSThAnake hastalikhita granthoMkI sUcI, bhAga 2 / 28. rAjasthAnI sAhitya saMgraha, bhAga 2 sampAdaka zrI puruSottamalAla menAriyA (devajI bagar3Avata aura pratApasiMha vArtA) 26. purohita bagasIrAma hIrAM aura anya vArtAeM , ,, lakSmInArAyaNa gosvAmI 30. raghuvarajasaprakAsa, Ar3hA kisanAjI , sItArAma lALasa 22. rAjasthAnI hastalikhita granthoM kI sUcI, bhAga 1 ina granthoMke atirikta anekAneka saMskRta, rAjasthAnI aura hindI bhASAke graMthoMkA saMzodhana aura sampAdana kiyA jA rahA hai| .. ''rAjasthAna purAtattva' nAmase eka zodha-patra (jarnala) nikAlane kI yojanA bhI vicArAdhIna hai| .
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
_