Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'zrI abhidhAna rAjendra koSa - bhAga-1 - zabdArtha vivecana -: AzirvAda dAtA :suvizAlagacchAdhipati pa.pU. rASTrasaMta AcAryadeveza zrImada vijaya jayantasenasUrIzvarajI ma.sA. -: vivecaka :'pa.pU. munirAja zrI vaibhavaratna vijayajI ma.sA.
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zaMkhezvara pArzvanAthAya namaH thIrapura maMDana zrI mahAvIra svAmine namo nama: vizvapUjya prAtaH smaraNIya prabhu zrI rAjendrasUrIzvarebhyo namo nama: zrI abhidhAna rAjendra koSa (bhAga-1) zabdArtha vivecana zabdonA zikhara -: preraka - AzirvAda dAtA :suvizAlagacchAdhipati pa.pU. rASTrasaMta AcAryadiveza zrImad vijaya jayantasenasUrIzvarajI ma.sA. -: vivecaka :pa.pU. munirAja zrI vaibhavaratna vijayajI ma.sA. -: prakAzaka :zrI rAja-rAjendra prakAzana TrasTa - zrI rAja-jayaMta phAunDezana zrI vIra-gurUdeva pheDarezana - amadAvAda.
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ OM hrIM zrI pArzvanAthAya namaH vizvapUjya prAtaH smaraNIya prabhuzrI rAjendrasUrIzvarebhyo namo namaH | pustakanuM nAma:- zrI abhidhAna rAjendra koSa bhAga-1 lekhaka :- 'vizvapUjya prAtaH smaraNIya, yugamaharSi, kalikAla kalpatarU, sAtvika kriyodrAraka prabhu zrI rAjendrasUrIzvarajI ma.sAheba viSaya :- zrI abhidhAna rAjendra koSa bhAga-1 nuM gujarAtImAM zabdArtha vivecana 'pustakanuM nAma :- zabdo nA zikhara 3 pAvanapreraNA - Azivada dAtA rASTrasaMta suvizAlasamarthagacchAdhipati AcAryadeveza zrImad vijaya jayantasenasUrIzvarajI mahArAjA (madhukara) vivecaka :- pa.pU. muni vaibhavaratna vijayajI ma.sA. prakAzana tArIkha :- thIrapura maMDana (tharAda) - moTA mahAvIrasvAmI pratiSThA divasa vi.saM 2068 kArataka vada - 6 tA 30-12-2011 prati - 5000 mUlya - 700 rUpiyA - : prakAzaka :zrI rAja-rAjendra prakAzana TrasTa - vIragurudeva pheDarezanA 'zekhano pADo rIlIpha roDa, amadAvAda-380001.
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ pustaka prAptisthAna rAja-rAjendra prakAzana TrasTa zekhano pADo, rilIpha roDa, amadAvAda - 380001 hiMmatabhAI - 9825203020 gurUkumAra - 9909920996 rAja-rAjendra jayaMtasena myujhiyama mohanakheDA tIrtha, rAjagaDha (M.P.) vinodabhAI - 942pa394906 zrI rAjendrasUri jJAnamaMdira subhASacoka, gopIpurA, surata nItInabhAI adANI - 9824150342 bharatabhAI bhaNazAlI - 9824047856 zrI rAjendrasUri jJAnamaMdira 10mI khetavADI, muMbaI - 400002 jayezabhAI - 9322235238 kamalezabhAI - 9999921458 zrI rAjendrasUri jJAnamaMdira neminAthanagara,DIsA 'vinodabhAI koraDIyA - 9426366252, zrI rAjendrasUri jJAnamaMdira gurUmaMdira, tharAda. ji. banAsakAMThA bhUpendrabhAI - 9924060128 bAbubhAI hAlacaMdabhAI vorA pArzva pablikezana 'nizApoLa, jhaverIvADa, rilIpharoDA amadAvAda - 380001 phona : 079-25356909, 26424800
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9820456789 0940906500 9820040649 982003040 zrI abhidhAna rAjendrakoSa bhAga-1 zabdArtha vivecana zabdonA zikhara grantha prakAzana samiti kizorabhAI bAlacaMdajI khimAvata kuMdanamalajI dharamacaMdajI mAsTara ramezajI sumeramalajI luMkaDa ghevaracaMda lAlacaMdajI jogANI 5 prakAzabhAI cImanalAla zeTha (daiyapa) 9821387520 6 nItinabhAI cunIlAla adANI saMjayabhAI ramaNikalAla morakhIyA. 9821166963 8 bhavaralAlajI saremalajI koThArI 9892000220 gulAbacaMda sohanalAlajI jogANI 9824151853 10 bAbulAla hAlacaMdabhAI voherA 11 rAjakumArajI sumeramalajI bAphanA 12 sevaMtilAla vAghajIbhAI vorA 13 mahezabhAI pravINabhAI voherA 14 maphatalAla mizrImalajI chAjeDa khimela - muMbaI bhInamAla - muMbaI bhInamAla - muMbaI bhInamAla - muMbaI tharAda - muMbaI tharAda - surata dhAnerA - muMbaI bhInamAla - muMbaI 9824150342 bhInamAla - surata 9727900899 tharAda - amadAvAda 9820028106 9825131113 bhInamAla - muMbaI dUdhavA - surata tharAda - muMbaI nainAvA - muMbaI 9920844404 98509083
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ | _. zrI zatruMjaya tIrthAdhipati zrI AdinAtha bhagavAna, -: saujanya :-) vorA mayurIbena cImanalAla tribhovanadAsa - parivAra
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalikAla kalpatarU zrI zaMkhezvara pArzvanAtha bhagavAnA -: saujanya :' adANI zAntAbena zAntIlAla bhudaramalabhAI - parivAra
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ GOOL thIrapura maMDana zrI mahAvIra svAmI bhagavAna SSSSSSSSSSSSSS SEAR) - 8 saujanya :-) zeTha jeThIbena cImanalAla mUlacaMdabhAI - parivAra
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvapUjaya prabhuzrI rAjendrasUrIzvarajI mahArAja zrIabhidhAna rAjendra koSaH ( - : saujanya :adANI babubena cunIlAla nAgaradAsa - parivAra tharAdavALA
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvAstha zI rAIrIzvarajI thIjI -GI UNGI - : sajanya :'voharA jAsubena choTAlAla vIracaMda - parivAra
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ samAdhibhUmi mohanakheDA tIrthanI akhaMDa jyota 9ii DDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDD) CCC chA chachachachachachachachachachachacha'cha'OOO peer eeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeece SGGGGGGGGGGGG GTU CCC eeeeeeeeeeeeeeeeeeee 50 KOT - 8 saujanya :desAI zAMtAbena kAMtilAla amulakhabhAI - parivAra muMbaI
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9 pa.pU.A.bha. zrI vijayanacaMdrasUrIzvara ma.sA. - H saujanya :vorA gagaladAsa rIkhavacaMda parivAra (vizvAsa) tharAda-amadAvAda
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ - pa.pU. A.bha. zrI vijaya bhUpendrasUrIzvarajI ma.sA. - 8 saujanya :morakhIyA babIbena vADIlAla maNIlAla - parivAra lavANA (surata)
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa.pU. A.bha. zrI vijaya yatIndrasUrIzvarajI ma.sA. - 8 saujanya :-) vorA zAntAbena mahAsukhalAla cImanalAla - parivAra tharAda-borIvalI.
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa.pU.A.bha. zrI vijaya vidhAcandrasUrIzvarajI ma.sA. - 8 saujanya :dozI tArAbena ramaNalAla cunIlAla khetazIbhAI - parivAra
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa.pU.A.bha. zrI vijaya jayaMtarsanasUrIzvarajI ma.sA. - 8 saujanya :'vorA maMjulAbena vAghajIbhAI khemacaMdabhAI - parivAra dudhavA - surata
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa.pU. upAdhyAya zrI mohanavijayajI ma.sA. - 8 saujanya :sva. zAMtAbena mizrImalajI tejamalajI mahetA - parivAra (nenAvA-vaDodarA)
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa.pU. upAdhyAya zrI gulAbavijayajI ma.sA. ( 1 : saujanya :- zae adANI sva. vAghajIbhAI vIracaMdabhAI - parivAra 'bhoraDuvALA-surata
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa.pU. tapasvI munirAja zrI harSavijayajI ma.sA. - : saujanya :dhAnerA nivAsI bhAvibena nagInadAsa morakhIyA parivAra
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ ke pa.pU. sthavIra munirAja zrI zAMtivijayajI ma.sA. * kI che ke ja che dI DI I ii ii che . - : saujanya :- 1 - 1 gurUbhakta parivAra - bhInamAla SS
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ '3 ItihAsanI aTArIethI 'anAdikALathI vItarAga paramAtmAna 'paramapAvana zAsana pravahanamAna che. anAdi 'mithyAtvathI mukta thaI AtmA jyAre (samyaktvaguNa prApta kare che. tyArapachI Atmika 'utkrAntino prAraMbha thAya che. samyagadarzana prApta thayA pachI ja samyaga jJAna ane samyagracAritra AtmAmAM dekhAya che. 'matijJAna ane zrutajJAna A banne Indriya ane manathI grAhya che. AthI Ano samAveza 'parokSajJAnamAM thAya che.paraMtu avadhijJAna, mana:paryavajJAna ane kevalajJAna AtmagrAhya che, 'AthI e jJAna pratyakSa jJAnamAM samAveza thAya che. samyakatvano sUryodaya thatAM ja mithyAtvano gADha aMdhakAra dUra thAya che ane AtmA saMpUrNapaNe gatimAna thAya che. A ja samyaktva AtmAne parokSajJAnathI pratyakSajJAna tarapha agresara kare che. pratyakSajJAnanI upalabdhi mATe e jarUrI che ke AtmA laukika bhAvothI alaga thaI lokottarabhAvonI ciMtanadhArAmAM DUbI jAya. '"jina khojI tina pAIcagahare pAnI paThA" saMsAra paribhramaNanuM mukhya kAraNa che Azrava ane baMdha. duHkhothI mukti meLavavA A banne dUra karavA jarUrI che. tathA saMvara ane nirjarA paNa joIe. baMdhana sahaja che, paraMtu jo ene kAraNabhAva ane kAraNasthitithI alaga rAkhavAmAM Ave to ApaNe avazya apunarbandhaka avasthA ne prApta karI zakIe. jinAgamamAM adhyAtmabhareluM che. sahajasthitinI IcchAvALA AtmAoe jinavANInuM zravaNa, adhyayana, ciMtana, 'anuprekSA Adi svAdhyAyamAM rahevuM joIe. karma ane AtmAno anAdikALathI gADha saMbaMdha che. AthI kama AtmAnI sAthe ja coMTIne rahelA che. dA.ta. khANamAM, rahelA sonAnI sAthe mATI rahelI hoya che. mATI sonAnI malinatA che tema karma AtmAnI. prayogadvArA mATIne suvarNathI alaga karI zakAya che. jyAre banne alaga thaI jAya che tyAre mArI mATInA rUpamAM ane suvarNa suvarNanA rUpamAM pragaTa thAya che. mATIne koI sonuM kahetA nathI ane sonAne koI mATI kahetA nathI. tevI ja rIte samyagdarzanavALo AtmA samyajJAna nA ujjavala prakAzamAM samyapha cAritranA prayogadvArA potAnA AtmA para lAgelI kamarajane dUra karI nirmalatA pragaTa kare che. karmanI ATheATha karma prakRti pota-potAnA svabhAvAnusAra sAMsArIka pravRttiomAM ramatAM AtmAne pharma bhogavavA mATe prerita karatI rahe che. jeone potAno khyAla nathI ane jeo anirNAtasthitimAM che, evA saMsArI jIvone A karmaprakRtio vibhAva pariNAma karAve che. jJAnAvaraNIyakarma AMkhe bAMdhelA pAMTA jevuM che. najara bhale sUkSma hoya paNa AMkha upara pATA bAMdhelA hoya to tene kaMI paNa dekhAtuM nathI. tevI ja rIte AtmAnI jJAnadeSTine jJAnAvaraNIyakarma AvRtta kare che. jenA kAraNe jJAnasuSTiDhaMkAI jAya, che. A karma AtmAne avaLe raste calAve che. khoTA mArge calAvanAruM A karma che. darzanAvaraNIyakarma rAjAnA dvArapAla jevuM che. jevI rIte dvArapAla darzanArthIone rAjAnA darzanathI vaMcita rAkhe che. mahelamAM praveza para pratibaMdha kare che, tevI ja rIte darzanAvaraNIyakarma AtmAne AtmadarzanathI dUra rAkhe che. A karma jIvane pramAdabhAvamAM DubADI de che. jethI apramattadazAthI AtmA lAkho yojana dUra ja rahe che. darzanAvaraNIyakarma Atmadarzana rUpI 'rAjAnA darzanathI vaMcita rahevAthI jIva unmArgagAmI bane che. madhathI levAyelI talavAra jevuM vedanIyakarma che. A karma jIvane kSaNabhaMgura sukhano lAlacI banAvI ene anaMta duHkharUpI samudramAM DubADI de che. zAtAno anubhava to kyAreka karAve che paraMtu asAtAno anubhava atyadhika karAve che. madhathI lepAyelI talavAranI dhArane cATanAro maghuratAnA sukhane to prApta kare che paraMtu jIbha kapAI javAthI asahya duHkhano paNa anubhava karavo paDe che. AthI vedanIya karma sukhanI sAthe apAra duHkhanuM paNa vedana karAve che.
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ | mohanIcakarma dArU pIdhelA mANasa jevuM che. dArUnA nazAmAM rahelo mANasa jemahoza-havAsa khoI bese che. evI rIte | mohanIyakarmathI prabhAvita jIva AtmasvarUpane bhUlI jAya che ane parapadArthone AtmasvarUpa mAnavAnI bhUla karI bese che. 'A ja mukhya kAraNa che saMsAra paribhramaNanuM. . "mohamahAmada piyo anAdi, bhali ApakuM bharamata vAdi" mohanIyakarma jIvanA samyagdarzana ane samyaphacAritranA mArgamAM aDacaNa rUpa che. je manuSya A mohanIyakarmanA svarUpane jANato nathI ane enI sthitino anubhava karato nathI te AtmavikAsathI dUra rahe che. ahaMkAra ane mamakAra che tyAM sudhI jIva mohanIyakarmanI jaMjIrathI jakaDAyelo che. ahaMkAra ane mamakAra jemAM jema ghaTato jAya tema tema mohanIsakarmanA baMdhana DhIlA paDatA jAya che. A mohanIyakarma badhA ja karmano adhipati che ane sauthI vadhAre sthitivALo che. mohanIyakarmanA nirdezanamAM ja bIjA karmo AgaLa vadhe che. jIvane zarIra ane AtmAnA | bhedajJAnathI dara rAkhanAra A karma che. saMsAranI bhalabhalaiyAmAM bhaTakAvanAra mohanIya karma che. beDI jevuM AyuSyakarma che. A karme zarIrarUpI beDI lagAvI dIdhI che. je anAdikALathI Aja sudhI lAgelI che. sajA pUrI na thAya tyAM sudhI kedI mukta thato nathI; tevI rIte jIvanI janmajanmanI samayamaryAdA pUrI thatI nathI; tyAM sudhI jIvA muktino AnaMda prApta karI zakato nathI. nAmakarmano svabhAva citrakAra jevo che. citrakAra jevI rIte paTa upara vividha prakAranA citra banAve che; tevI rIte nAmakarma cAra gatimAM vividha jIvonA judA judA nAmarUpa-raMga pradAna kare che. nAmakarmanA prabhAvathI jIva A saMsAramAM navAnavA nAmadhAraNa karIne deva, manuSya, tiryaMca ane narakagatimAM bhramaNa karI rahyo che. | gotra karma kuMbhAra jevuM che. kuMbhAra aneka prakAranA nAnA-moTA mATalA banAve che ane judA judA AkAro Ape che. tevI rIte gotra pharma paNa jIvane UMca-nIca kuLamAM janmaApe che. gotrakarmanA prabhAvathI jIva UMcA ane nIcA kuLamAM, janma dhAraNa kare che.. aMtarAya karmarAjAnA bhaMDArI jevuM che. khajAnAmAM dhana ghaNuM hoya che. paNa tenI cAvI bhaMDArInI pAse hoya che. AthI Avelo yAcaka kaMI paNa prApta karI zakato nathI. A ja kArya AtmAmAM aMtarAyakarma kare che. A karmanA prabhAvathI jIvane Icchita vastuprApta thatI nathI. dAna, lAbha, bhoga, upabhoga ane vIryanA viSayamAM jIva aMtarAyakarmanA udayathI kaMI paNa lAbha prApta karI zakato nathI. A hato saMkSepamAM jainadharmano karmavAda. evI rIte jinAgamamAM AtmavAda, anekAntavAda, padravya, navatattva, mokSamArga Adi aneka evA viSayono samAveza che; je jIvanA AtmavikAsamAM sahAyaka che, dvAdazAMgI jinavANIno vistAra che. AtmakalyANanI IcchA rAkhavAvALA jIvo mATe dvAdazAMgInuM adhyayana karavuM ati Avazyaka che. saMsAramAM rahelA pratyeka jIvane svasvarUpa athati Izvaratva prApta karavAno adhikAra mAtra jaina dharmadarzana ja Ape che, bIjI koI nahI. jaina darzanamAM praveza karI jIva anaMta aizvaryavAna kevalajJAna thI yukta banI zake che. jIva potAnA puruSArtha nA baLa upara paramAtmA pada sudhI pahoMcI zake che. anya samasta dharmadarzanomAM jIvane paramAtmAprApti pachI paNa paramAtmAthI hIna mAnavAmAM Ave che. jyAre jainadharmadarzanamAM paramAtmA padanI prApti pachI jIvane paramAtmA svarUpa ja mAnavAmAM Avyo che A ja jaina dharmanI alaga AgavI vizeSatA che. paramajJAnI paramAtmAnI pAvanavANI jIvanI A anopamaasAdhAraNa avasthAno bodha karAve che. pramANa, naya, nikSepa, saptabhaMgI ane syAdavAda zailIthI yukta jinavANImaya jinAgamonA uMDA adhyayana mATe vibhinna saMdarbha granthonuM anuzIlana ciMtana atyanta Avazyaka che. 2 Aja thI 100 varSa pahelA ucita sAdhanonA abhAvamAM jinAgamonuM adhyayana atyanta duSkara hatuM vizvanA vidvAno eka evI cAvI nI khoja mA hatA ke jenAthI jinAgamanA badhAja rahasyarUpI tALA khUlI jAya ane jJAnapipAsA tRpta thAya. evA kaparA samayamAM eka 63 varSanA vayovRddha tyAgavRddha tapovRddha ane jJAnavRddha A kArya hAthamAM lIdhuM te divyapuruSa hatA cAritrakriyApAlaka garadeva prabhu zrImada vijaya rAjendrasUrIzvarajI mahArAja teoe jinAgamanI cAvI nimaNi karavAnuM jaTila kArya siyANAnagaramAM savidhinAtha jinAlayanI chatrachAyA mAM prAraMbha karyuM cAvI banavAnuM A kArya 14-14 varSa sudhI lAgaTa cAlyuM ane aMte suratanagaramAM A kArya pUrNa thayuM te cAvInuM nAma eTale "abhidhAna rAjendra koSa!' kahevAmAM jarAya atizayokti nathI ke AgamanA adhyapana samaye "abhidhAna rAjendra koSa' pAse hoya pachI koI anya grantha pAse rAkhavAnI AvazyakatA rahetI nathI A mahAna grantha jijJAsunI tamAma jijJAsAone pUrNa kare che.
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratIya saMskRtimAM ItihAsa pUrvakAlathI koSa sAhityanI paraMparA cAlI Ave che. nighaTe koSamAM vedanI, saMhitAono artha spaSTa karavAno prayatna karavAmAM Avyo che. vAskanI racanA 'nirukala' mAM ane pANinInA 'aSTAdhyAyI" mAM vizAla zabdasaMgraha jaNAya che. A badhA ja koSa gadha lekhanamAM che. | AnA pachI prAraMbha thayo padya racanAkALano. je koSa padhamAM racAyA tenA be prakAra jovA maLe che. eka prakAramAM 'ekAIkoSa' ane bIjA prakAramAM 'anekArtha koSa'.kAtyAyananI 'nAmamAlA' ane vAcaspatinI zabdArNava che. vikramAdityanI zaGdArNava ane bhAgurInI 'trikAMDa' koSa prakhyAta che. keTalAka prApya ane aprApya che. upalabdha koSomAM 'amarasiMhano 'amarakoSa' ghaNo ja pracalita che. dhanapAlanI 'pAIca lakSI nAmamAlA' ra09 gAthA pramANa che ane ekArya zabdano bodha karAve che. A granthamAM 998 zabdonuM prAkRtarUpa ApavAmAM AvyuM che. kalikAlasarvajJa hemacaMdrasUrIzvarajIe "pAIca lacchI nAmamAlA" upara prAmANikatAnI mahara lagAvI che. evI rIte dhanaMjaya paMDite "anekArthanAmamAlA'nI paNa racanA karI che. kalikAlasarvajJa zrI hemacandrAcAryanA 'abhidhAna ciMtAmaNi', 'anekArtha saMgraha', 'nighaMTa saMgraha' ane 'dezI 'nAmamAtA' Adi aneka koSa grantha prasiddha che. A badhA koSo vacce 'abhidhAna rAjendra koSa' nI alaga ja vizeSatA che. e vizeSatAnA kAraNe ja Aje paNa samasta koSa granthomAM siramaura koSa banyo che. sAcI vAta to e che ke jevI rIte sUryana dipaka dekhADavAnI jarUrata nathI hotI tevI rIte A mahAna granthane paNa pramANita karavAnI jarUrata nathI lAgatI. sUrya khuda prakAzita che temagrantharAja svayameva japramANita che. to paNa tenI vizeSatAone prastuta karavAnuM aprAsaMgika nathI lAgatuM. "abhidhAna rAjendra' ardhamAgadhI prAkRta bhASAno koSa che. bhagavAna mahAvIranA samayamAM prAkRta lokabhASA hatI. bhagavAna mahAvIre A bhASAmAM lokone dharmano marma samajAvyo. A ja kAraNathI AgamonI racanA ardhamAgadhI ane prAkRta bhASAmAM thaI. A mahAkoSamAM pUjya gurUdeve prAkRta zabdono marma 'a kArAdi krame samajAvyo che. prAkRta zahadano artha karatI vakhate tenuM saMskRtarUpa liMga, vyutpatinuM paNa jJAna karAvyuM che. sAthe sAthe te arthano sandarbha paNa prastuta karyo che. A koSamAM vaijJAnikatAnI sAthe sAthe vyApakatA paNa che. jaina dharmadarzanano koI paNa viSaya A koSathI achato rahyo nathI. A koSamAM syAdvAda, IzvaravAda, saptanaya, saptabhaMgI, darzana, navatattva, anuyoga, tIrthaparicaya Adi samasta viSayonI sapramANa jANakArI che. sattAvana saMdarbha grantho A koSamAM samAviSTa che. vaijJAnikatA ane vyApakatAnI sAthe sAthe A koSa suvizAla che. sAta bhAgomAM prakAzita A vizvakoSa dasa hajAra pAnAomAM vistArita che. A koSamAM dharma-saMskRti saMbaMdhI 60 hajAra zaGda artha sahita vyAkhyA karAyelA che. tene pramANita karavA mATe cAra lAkha zloko udhdhata karavAmAM AvyA che. koI eka mANasa A granthane ekalo upADavAnuM sAhasa karatAM pahelA vicAraze. A mahAgranthanA prAraMbhika lekhananI paNa eka alaga kathA che. je samayamAM A grantha lakhAyo hato, te samayamAM lekhana sAhityano pUrNa vikAsa thayo na hato. pUjya gurUdeve rAtrinA samayamAM kyAre paNa lekhanakArya karyuM nathI. kahe che ke kapaDAnA nAnA TukaDAne syAhIthI gIlI karI tenA para kalama gIlI pharI lakhatAM hatAM. eka ja sthAna para besIne A granyA lakhyo nathI. 14 varSamAM cAtumAsa sivAyanA samayamAM vihAra karatA hatA. mAlavA, mAravADa, gujarAtanA pradezomAM ugra vihAra karIne pratiSThAM, aMjanazalAkA, upadhAna Adi aneka dhArmika anuSThAno saMpanna karyA, jijJAsuonI jijJAsAne tRpta karI pratipakSIo dvArA maLelA mAnasika saMtApane paNa sahana karyo. sAthe sAthe dhyAna-tapasyA to cAlatI ja hatI. evI viSaya paristhitimAM A mahAna granthanuM nimaNi karyuM che. 14 varSamAM eka ja vyakti dvArA A "vizvakoSa'nuM nimaNi thavuM e Azcarya che. vizvapuruSa ja A kArya karI zake, zrImad vijaya yazodevasUrijI mahArAja 'abhidhAna rAjendra' ane tenA kataprati potAnA bhAvollAsa pragaTa karatAM Aje paNa 'abhidhAna rAjendrakoSa' mAro nikaTattamasahodara che. sAdhanonA abhAvamAM A mahAna kArya saMpanna thayuM, A koSanuM avalokana karatAM mAruM mana AzcaryanA bhAvothI ubharAI jAya che. mAruM mastaka tenA katanA bhagIratha pUNya puruSArthanI AgaLa jhUkI jAya che, vIsamI sadInI asAdhAraNa ghaTanA kaI che to mArI najara A vizvakoSa tarapha jAya che. avalokana karatAM mAruM mana AzcaryanA bhAvothI ubharAI jAya che. mAruM mastaka tenA kataniA bhagIratha puNya puruSArthanI AgaLa jhUkI jAya che, vIsamI sadInI asAdhAraNa ghaTanA kaI che to mArI najara A vizvakoSa tarapha jAya che. avalokanA karatAM mAruM mana AzcaryanA bhAvothI ubharAI jAya che. mAruM mastaka tenA kataniA bhagIratha puNya puruSArthanI AgaLa jhUkI, jAya che, vIsamI sadInI asAdhAraNa ghaTanA kaI che to mArI najara A vizvakoSa tarapha jAya che.
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ A vizvakoSane punaH prakAzita karavAnI vicAraNA ane dakSiNa tarapha vihAra banne eka sAthe prAraMbha thayA. muMbaI cAmasimAM aneka munibhagavaMto ane vidvAno sAthe vAtaliApa thayo. je paNa maLyA badhAno eka ja sara hato abhidhAna rAjendra phoSa durlabha thaI gayo che tene pharIthI prakAzita karavAmAM Ave." mane e paNa sAMbhaLavA maLyuM ke jo tamArA samAja pAse pharIthI chapAvAnI vyavasthA na hoya to amane chApavAno adhikAra Apo. meM temane kahyuM, "amAro tristutika samAja samartha che. avasare jarUra prakAzita thaze. '(ujjavala ItihAsanI sAkSI) "zrImad vijaya gurUdevanI moTA kupA thaI ne ame kramazaH vihAra karatAM karatAM cenaI (madrAsa) pahoMcI gayA. tamilanADu rAjyanI rAjadhAnI che cenaI. dakSiNamAM dUra dUra vasatA hajAro bhaktoe A cAturmAsamAM cennaInI yAtrA karI. cennaInuM e cAtumati Aje paNa smaraNIya che. cAturmAsa pUrNa thayA pachI cennaImAM dhAmadhUmathI garUsaptamIno mahotsava manAvavAmAM Avyo. poSa suda-7 gurUsaptamI pUjya gurUdeva zrImad rAjendrasUrIzvarajI mahArAjano janmaane smRti divasa che. gurUsaptamInA mahotsava daramyAna aneka vidvAnonI sabhAnuM paNa Ayojana thayuM. upasthita vidvAnoe potAnA pravacanomAM eka vAta vAraMvAra kahevA lAgyA ke, "abhidhAna rAjendra koSa" ne pharIthI prakAzita karavAnI ati AvazyakatA che. A granthAdhirAjanuM prakAzananuM bhagIratha kArya hatuM. A kAryanuM bIDuM uThAvAnuM AhvAna cennaI saMghane karyuM. jevI rIte himAlayamAMthI gaMgA umaTI paDe che tevI rIte garabhaktinI gaMgA umaDa paDI. pUrNa sahayoga karavAnuM AzvAsana prApta thayuM ane grantha prakAzananuM kArya gatimAna thayuM. aneka vidgo vacce paNa A kArya AgaLa vadhavA lAgyuM. zrI bhAMDavapura tIrtha para akhila bhAratIya zrI saudharmabrahattapogacchIya zrI jaina zvetAmbara tristutika saMghanuM virATa adhivezana thayuM. dezanA khUNe-khUNethI hajAro bhakto A adhivezanamAM sAmila thayA. saMcamasthavira munipravara zrI zAktivijayajI ma.sA. Adi muni maMDaLanI sAnidhyatAmAM meM saMgha samakSa "abhidhAna rAjendra koSa"ne punaHmudraNa karavAno prastAva mUkyo. zrIsaMghe hArdika prasannatA ane bhAvollAsathI mArA e prastAvano svIkAra karavAmAM Avyo. pUjya garadevaprati bhaktonI bhakti asAdhAraNa che. Aje akhila bhAratIya zrI saudharmabrahattapogacchIya zrI jaina zvetAmbara tristutika saMgha dvArA A koSanuM punaH prakAzana karavAmAM AvyuM ce. khUba ja AnaMda ane gauravano viSaya che. A graMthanA punaH mudraNa mATe eka samiti banAvAmAM AvI. vizeSa yogadAna ApanAra zreSThivarya saMghavI zrI gagalabhAI, zrI hIrAbhAI, zrI hiMmatabhAI ane sthAnika kAryakataoino khUba khUba AbhAra. temanI sevA sadAya smaraNIya raheze. A kAryamAM paMDitazrI maphatalAla jhaveracaMda bhAInuM khUba ja yogadAna rahyuM, je bhUlAya temanathI. presakArya, prapharIDiMga ane prakAzananA kAryamAM temanI sevA sadAya smaraNIya raheze. A grantha vadhAre ne vadhAre janopayogI bane e hetuthI "abhidhAna rAjendra koSa : bhAga-1"nuM gujarAtI zabdAthI vivecana mArA ziSya muni vaibhavaratnavijayajIe karyuM che. te badala chAtI gajagaja phUle che. munizrIe saMskRta-prAkRtano sAro abhyAsa karelo che. temanA dvArA AvI rIte zAsana ane zrI tristutika saMghanI 'sevA niraMtara thayA kare evA aMtaranA AzIrvAda pAThavuM chuM. vartamAna samayane dhyAnamAM rAkhatAM 'zabdonA zikhare' gujarAtI vivecana ghaNuM ja upayogI nIvaDaze. pUjya gurUdeve vahAvelI A jJAnagaMgA AvI rIte AgaLa vadhatI rahe evuM huM IcchuM chuM. navA abhyAsuone A grantha ghaNo ja upayogI thaze. "abhidhAna rAjendra koSa"nA bAkInA 6 bhAganuM paNa gujarAtI bhASAMtara-zabdArtha vivecana taiyAra thAya ane zIghAtizIghra prakAzana thAya e ja zubhecchA pAThavuM chuM. A granthanA prakAzanamAM sahayoga karanArA bhAgyazAlIonI paNa anumodanA karuM chuM. aMte muni vaibhavaratnavijayajInI zrutasevA aviratapaNe cAlatI rahe ane vizvamAM pUjya gurUdevanuM nAma amara thAya eja aMtima zubhAziSa pAThavuM chu. - AcArya jayantasenasUri (madhukara)
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'zAsanano dhabakAra samyaga jJAna seMkaDo varSothI pRthvI upara aneka parivartano AvyA che. parivartana sAthe saMskRti saMskAra paNa AMzika pheraphAra thayA che. mANasa tarIke bhagavAna banavAnuM saubhAgya adbhUta kakSAnuM che. varSonA tapa-tyAganA sahAre (sathavAre) devonA paNa sihAsano calAyamAna karavAnuM sAmarthya mAnavanuM ja sAbita thAya che. vizvanI ghaNI zodha mAnava nirmita che. buddhizALI pratibhAo dvArA apUrva saMzodhano bAda AzcaryakArI ghaTanAo thaI, samayanA akhilata pravAhamAM maharSi - yogIrAja bhAratanI bhavya bhUmi upara avataraNa karavA lAgyA. A divya avataraNa aneka jIvonA upakArane kAje hatA. vizva pUjya - zIthIlAcAra umUlaka, yugadaSTa yugamahirSi, kalikAla kalpatarU. AcArya deveza zrImad vijaya rAjendrasUrIzvarajI mahArAjA ujjavalla zRMkhalAnA agresara sAdhaka hatA jeonI pratibhA atyaMta prabhAvaka jAhera thaI hatI ane e paraMparA vartamAnamAM gatizIla che. jinazAsanarUpI advitIya mahAtIrtha "sajJAna" dvArA sarvajIvane hitakArI che. A tIrthanA saMrakSaka tarIke jJAna saMpanna dharma kriyAo upasthita che. yogAcArya zrI rAjendrasUrIzvarajI mahArAjA 19mAM saikAnI zarUAtanA mahAna sadguru hatA. jeonA jIvananA aneka kAryo jIvaMta che. Aja sudhI te kAryonI smRti satata smaraNa paTTa upara AvI jAya che. mahAna vyakti tenA nAmathI nahi tenA kAmathI thAya che, jemanA kAryo mATe utsAha - umaMga tejasvI che teonA kAryo cIra sthAyI bane che. hajAra varSonA ItihAsamAM paramAtmAnI aMjanazalAkAno prasaMga dAdA gurudevanA saubhAgyane lakhAyo. AzcaryakArI ghaTanA tarIke savAkroDa mahAmaMtrano jApa 64 divasamAM pANI pIdhA vagara kaDakaDatI ThaMDImAM jaMgala madhye pUrNa karyo. AtmAnI zodha mATe yogakSetramAM sAdhakoe praveza karavo paDe che ane jene AtmAno bodha thAya che teno sAkSAtkAra karavA tatpara thAya che. A sAkSAtkAra apUrNa na banatA pUNaniMda bane che. granthAdhirAja zrI abhidhAna rAjendrakoSanI racanA vidvAno pUratI ja che evuM nahi paraMtu IlekaTrIka vagara saMpUrNa lakhANa kalamasUkI zAhI ane dezI kAgaLa para thayuM. jemAM 1all varSanI viziSTa jJAnayAtrA gurudevazrInI rahI hatI. saMskRta-prAkRta mAdhI bhASAnA lakhANone sva haste divasa ne rAta satata lakhyA ja karavuM. jemAM granthanI sarva dizAo dhyAnamAM rAkhI nitanavuM pIrasatA ja javAnuM. sAmAnya mANasano to kalpanA karIne samajavI agharI paDe. 10,560 pAnAnuM bAIDIMga cha bhAgamAM pitAmbara vijetA, sihagarjanAnA svAmI pUjyapAda AcArya deveza zrImad vijaya yatIndrasUrIzvarajI mahArAjAnA AziSathI thayuM. grantharAja upamA e sAhityanuM lAlitya che. jA sADA cAra lAkha zloko aMtargata 60,000 zabdono vizALakAya grantha sarva vidvAna - paMDitajanone jJAnasAgaramAM dIvAdAMDIrUpa banyo. SadarzananI vicAraNAonI rajUAtathI saMzayaonuM sthAna adRzya thaI gayuM. jeonuM jIvana prabhAvaka hoya teonuM kArya paNa atyaMta prabhAvaka ja bane che. saMgha zAsana samAjanA kAryonI sAthe samagra ziSyavRMdane cAritraya dharmanA pAlanarUpa vAcanA dvArA yogakSemato vidhamAna hato ja. nAnakaDA magajamAM 63 varSanI uMmare paNa ati kaThIna tama kAryano vicAra karavo ane zarIrabaLane saMpUrNa kAryamAM lagAvI pUrNatAnA zikhare aMtimapaLa sudhI mahenata karavI te AtmabaLa vagara azakya che. | bhAga-1 nA 4443 zabdonuM vivecana sAmAnya mANasa paNa samajI zake te hetuthI saraLa bhASAmAM lekhana thayuM che. dhArmika zabdothI aparicita mATe chellA pAnAomAM pAribhASika vyAkhyAo karelI che. mAnavajIvananA utthAna mATe jIvanamAM sArA AcAra-vicAra uccArane lakSyAMka banAvI A puruSArtha pAvana banyo che. A kAryane pUNahiti sudhI pahoMcADanAra satata jJAnanI preraNAnA puMja samAna, paramopakArI gurudeva zrImad vijaya jayaMtasena sUrIzvarajI mahArAjAnA AziSa mahAna baLa che. pU. vayovRddha munirAjazrI hemaratna vi.ma.sA.nI nizrAthI A zakya banyuM che. jJAna mATe satata sahAyaka rahenAra vicArazIla vinodabhAI adANI tyA sahAyaka baLane vadhAranAra ramezabhAI voharA smRtimAM akabaMdha raheze. vidvAnonI zreNImAM rahetA varSothI jJAna mATe jAgRta rahenAra paMDita zrI manojabhAI (kobA), zrI zaileSabhAI, zrI AziSabhAI mArI sAthe zarUAtathI aMtima samaye sAthe rahyA che. prinTIMgane saraLatAthI vadhAvanAra harezabhAI bAbubhAI voharA (pArthaprakAzana) paM. kalpezabhAI (siroDIvALA) tyA udAra dilathI lAbha lenAra punyAtmAonI jJAnabhaktinI anumodanA karUM chuM. zAsana nAyaka tyA zramaNa vRMda -vidvAna - paMDita - jJAnIjananAzubha saMdeza ghaNuM kahI de che. vadhu to Apa aMdara vAMcana thaze eTale oLakhANa thaze. I zubha bhavatu zramaNa saMdhaca II - vaibhavaratna vi.
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ tA. 5-11-2011 gujarAtanA mukhyamaMtrI zrI narendrabhAI modI nI zubhakAmanA saMdeza samagra jagatanA kalyANa mATe ane prANI mAtra taraphanI karUNAne hRdaye dhAraNa karI jJAna sarjana karanArI mahAna vibhUtio thakI ApaNI bhUmi raLiyAta che. saMcAlana, taMtrajJAna ane buddhimatAne vyavahArupaNAnuM svarUpa ApavAmAM tyAgI, vairAgI ane vidvAnonuM pradAna zikhare rahyuM che. agharI bhASAmAM racAyelA aNamola graMtho sAmAnya jananA jJAnane vRddhi karanArA banAvavA jarUrI che ane tethI ja ApaNI saMskRta ane prAkRta bhASAomAM rahelA jJAna bhaMDArane jana samajaNanI bhASAmAM mUkavAnuM kAryapreraka ane pUraka gaNAya. zabdonA zikhara' graMtha zrImad vijaya rAjendrasUrIzvarajI ma.sA.nA divya AzIrvAdarUpa sarjananuM gujarAtI svarUpa che. jenI prasiddhi zrI abhidhAna rAjendrakoSanI mahattAmAM abhivRddhi karanArI banI raheze. | suvizAlagacchAdhipati rASTrasaMta AcAryadevazrI jayantasena sUrIzvarajInA AzIrvAdathI temanA ziSyaratna munizrIvaibhavaratnavijayajInA prayatnathI A suMdara graMtha taiyAra thayo che teno mane atyaMta AnaMda che. sauno, (narendra modI) narendra modI mukhya maMtrI, gujarAta rAjya
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ (mahAna jJAnatIrthanuM gujarAtI bhASAmAM avataraNo padmazrI DaoN. kumArapALa desAI tA. 5-11-2011 19mI sadImAM jainadharmae vizvasaMskRtine ApeluM mahAna jJAnatIrtha eTale paramapUjya AcArya bhagavaMta zrI rAjendrasUrIzvarajI | mahArAja sAhebanA 'zrI abhidhAna rAjendra koSa'nA sAta khaMDa. vizvamAM kozanuM sarjana e jJAnanI parAkASThA ane vidyAnA zikhara samuM gaNAya che. koI paNa vidyA, pachI te jaina dharma hoya ke jamIna vijJAna hoya, paraMtu enA kozanI racanA eka koI virATa prajJA-pratibhA dvArA ja thaI zake. | jaina samAjamAM kAlikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcArya mahArAje utkRSTa, kozonuM sarjana karyuM. e paraMparAnuM eka gauravabharyuM sImAcihna zrI abhidhAna rAjendra koSa'. A kozanuM sarjana svayaM zrutasAdhanA, prakhara sAdhutA ane sarasvatI sAdhanAno eka suvarNa ItihAsa che. ApaNe joIe chIe ke sAmAnya mAnavIo pacAsa varSe e thAke che, vanamAM Ave, eTale enuM mana lathaDavA mAMDe che. sATha varSe e saghaLuM sameTIne nivRtti le che ane e pachInuM zeSa AyuSya meLavelI mUDI para pUrNa kare che, paraMtu uMmarane paMcAga sAthe saMbaMdha nathI ane vidyAne vaya sAthe koI nAto nathI. AthI ja 63mAM varSe pU. A. bhagavaMta zrI rAjendrasUrIzvarajI mahArAja sAhebe jina AgamomAM upalabdha hajAro prAkRta zabdonA artho temaja tenA AgamAdi sAhityamAM maLatAM pAThonA ullekha sAthe A mahAgraMthonI racanAno bhagIratha puruSArtha AraMbhyo. 10,566 pRSThamAM ane sAta bhAgamAM vistarelo A virATa jJAnasAgara emanI pracaMDa zrutabhaktino khyAla Ape che. sADA cauda varSanI A jJAnasAdhanAe eka evA virala ane ajoDa jJAnatIrthanI racanA karI ke AjanA kayUTara ane anya TekanolojIthI samRddha evA samayamAM paNa AnI sAthe tulanA karI zakAya evo koI mahAgraMtha racAyo nathI. sADA cAra lAkha zlokapramANa zabdakada ane sATha hajArathI adhika zabdono arthavistAra jotAM lAge ke ahIM jANe zrutano sAgara uchaLe che ane sAdhu, paMDita, zAstrajJa ke adhyAtmarasika sahune jJAnAMjana AMje che. A kozanI racanA samaye AcAryazrIno vihAra cAlato hato. dhArmika vyAkhyAnonI dhArA vahetI hatI ane sAthosAtha lekhana paNa cAlatuM hatuM. vrata, japa, sAdhanA, tIrthodvAra to kharA ja. sAthe jaina Agama ane bIjA graMthomAMthI udhdharaNa paNa levAtuM hatuM. prAkRta bhASA e jaina dharmanI gaMgotrI che ane emaNe jaina ane jainetara graMthonuM dohana karIne AnI racanA karI che. 10 hajAra zabdonI vyutpatti, artha ane vyAkaraNanI dRSTiae liMga, vacananI oLakhANa, Agama, graMtha vagereno saMdarbha, paricaya ane saMkSipta varNana maLe che. e arthamAM A zabdakoza nahIM, paNa zAstragraMthano arthakoza che ane bAvIsamA varSe sAhityasarjanano prAraMbha karIne eMsI varSa sudhI 61 graMthonuM sarjana karanAra AcArya zrI vijaya rAjendrasUrIzvarajI mahArAja sAhebanI zrutasAdhanA joIne mastaka
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahobhAvathI namI jAya che. zirasAvaMdana Apane. jaina samAjane ema kahIne maheNuM mAravAmAM Ave che ke ene copaDI karatAM copaDAmAM vadhu rasa che. ene mAtra pAsabUka vAMcatA ane cekabUka lakhatAM ja AvaDe che. AvAM maheNAM sAmeno samartha pratyuttara eTale 'rAjendra abhidhAna koSa". hA, e sAcuM ke jo videzamAM AvA mahAna koSagraMthanI racanA thaI hota to e jagatabharamAM jANIto banyo hato. AnuM kAraNa e che ke AnA racanAkALa pa. pU. A. bha. zrI vijayarAjendrasUrIzvarajI dvArA tIrthoddhAra, zAsanaprabhAvanA, kriyodvAra, nava kalamonuM, durlabha graMthonuM punaHlekhana, vItarAgA devanI upAsanA, dhyAnasAdhanA ane dhArmika ane sAmAjika zuddhikaraNanI sAthosAtha AvA mahAna graMthanI racanA thaI che. emanA mAtuzrI kesaradevIne svapramAM ratnanuM darzana thavAthI emanuM saMsArI nAmaratnarAja ApyuM hatuM. e anupamaratvarAjano A advitIya graMtharAja che. jJAnanI A bhavya ane yazojjavala paraMparA paramapUjya rASTrasaMta AcAryadeveza zrI jayaMtasenasUrIzvarajI mahArAja sAheba dvArA navuM cetana ane navo prakAza pAmI ane e saMdarbhamAM paramapUjya munizrI vaibhavaratnavijayajI mahArAja sAhebe 'zrI abhidhAna rAjendra koSa'nA prathamabhAganuM gujarAtImAM zabdArtha vivecana karIne eka mahAkArya saMpanna karyuM che. vaLI A vivecananI sAthosAtha emaNe dhArmika pAribhASika zabdakoSa Apyo che, jethI AmAM abhyAsa karanAranI gati saraLa bane ane jainadarzananI gahanatAno yathArtharUpe paricaya thAya. ApaNe AzA rAkhIe ke AnA anya bhAgo paNa gujarAtI vAcakone sulabha thAya ane ethI zabdonA zikhara dvArA jJAnanA utsuka sahukoIne jinaAgamanA A mahAna jJAnatIrthanA darzana thatAM rahe. - padmazrI Do. kumArapALa desAI saMpUrNa zrI abhidhAna rAjendrakoSa InTaraneTa upara www.rajendrasuri.net WWW.veergurudev.com noTa saMpUrNa zrI abhidhAna rAjendrakoSanI sI.DI pustaka prAptisthAna uparathI upalabdha thaze.
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ 39 Iko
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmArAdhanAmAM apramatta rahezo. pU. munizrI vaibhavaratna ( pa.pU. tapAgacchAdhipati A.bha.zrI ) vijayajI dvArA bhaviSyamAM paNa zrutabhakti AgaLa vadhatI rahe vijaya premasUrIzvarajI ma.sA. dvArA patra) e ja zubhakAmanA pAThavIe chIe. pU. A. zrI vi. jayaMtasena sUrIzvarajI ma.sA. nAyANI suNodayasuri ma.sA. pU. muni zrI vaibhavaratna vijayajI ma.sA. Adi. hAza patra sukhazAtA pRcchA. zrI abhidhAna rAjendra koSa" jenuM nAma sAMbhaLatA ja pU. A. zrI vi. jayaMtasena sUrIzvarajI ma.sA. dareka zrapremIonA haiyA AnaMdIta thaI jAya. 4,50,000 pU. muni zrI vaibhavaratna vijayajI ma.sA. Adi. zloka pramANa A graMtha kharekhara eka amUlya bheTa che. vaMdana sukhazAtA pRcchA. atyanta suMdara evA koSanuM gujarAtI bhASAMtara karI - zrI jinazAsananAM gaganAMgaNe vikramanI "zabdonA zikhara" nAmanuM pustaka tame prakAzita karI rahyA cho ogaNIsamI sadImAM chavAI gayela aneka zAsanazaNagAra te kharekhara anumodanIya che.A pustaka jana jana sudhI pahoce puNyapuruSonI nAmAvalimAM tejasvI tAralAnI jema camakatAM ane AnA abhyAsa dvArA sAcuM jJAna prApta karIne lokoAtma payapAda A.bha. zrI rAjendrasUrIzvarajI ma.sA.nA jayotirmaya sukhane pAme e ja maMgalakAmanA jIvananuM ciraMjIva yazasvI sarjana eTale sAta khaMDamAM patharAyela lI. kulacaMdra sUrinI vaMdanAnuvaMdanA zrI abhidhAna rAjendrakoza' nuM bhagIratha sarjana !! (ASTrasaMta pa.pU.A. zrI padmasAgarasUri) - zrI jinAgamomAM upalabdha hajAro prAkRta zabdonA. artho tathA tenA AgamAdi sAhityamAM maLatAM pAThonA pracura ma.sA. dvArA patra ullekho sAtheno A mahAgrantha 10560 pejanuM virATa kada, muje jAnakara prasannatA huI hai ki AcAryapravara-rASTrasaMta sADA cAra lAkha zloka pramANa zabdakada ane sATha hajArathI adhika zrI vijaya jayaMtasenasUrIzvarajIma. ke vidvAna ziSyaratna munirAjazrI zabdono arthavistAra dharAve che je divaMgata AcAryazrInA tIvra vaibhavaratnavijayajIma, ke prayatna se "zabdo ke zikhara nAma se eka ' kSayopazama, pracaMDa puruSArtha ane sakSama zrutasAdhanAno paricAyaka vizAla grantha prakAzita hone jA rahA hai| sAhitya ke kSetra meM yaha grantha upayogI siddha hogaa| vidvAnoM ke liye sahAyaka siddha hogaa| - sAMprata samayanI jarUriyAtane lakSyamAM rAkhIne jarUrI munirAja kI zruta bhakti evaM sAhitya sevA ke liye kiyA gayA saMkSepa sAthe ene vadhu saraLa banAvIne, IMglIza tathA gujarAtI prayatna abhinaMdanIya hai| grantha ke prakAzana prasaMga para merI hArdika bhASAmAM enI prastuti karavAnuM je uttama kArya tame AraMvyuM che shubhkaamnaa| tenI khUba khUba anumodanA sAthe e ja aMtaraabhilASA ke A kArya savAyI saphaLatA sAthe vahelI take paripUrNa thAya ane aneka pa.pU.A. zrI puracAnaMdasUrIzvarajI ma.sA. jijJAsu-abhyAsu AtmAo enA dvArA zrutalAbha-samAdhilAbha lArA para ane aMte siddhilAbha prApta kare... li. A. rAjaratnasUri AcAryadeveza zrImad vijaya jayaMtasena sUrIzvarajI ma.sA. pU.munizrI vaibhavaratna vijayajI ma.sA. pa.pU.A. zrI kalAprabhAri ma.sA. vaMdanA sukhazAtA pRcchA jANazojI. (vAgaDa samudAya) dvArA patra zrI abhidhAnarAjendrakoSa' gujarAtI zabdArthamAM prakAzita karo cho, jANI AnaMda. gurjarabhASI janone atyaMta vi. kalAprabhasUri taraphathI... AvakArabharyuM thaze. tamAro zrama prazaMsanIya che.pa. virya munizrI vaibhavaratna vijoga anuvaMdanA paramAtmAnI kRpAthI AnaMda-maMgala ho ! AcAryadeva jayaMtasena sUrIzvarajI mahArAjane vaMdanA. sukhazAtA amAre sahune zAtA svasthatA che. vizeSa jaNAvavAnuM ke, paripatra jaNAvazo.deva-darzanamAM yAda karazo.
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ maLyo. zrI abhidhAna rAjendra koSanA prAkRta-saMskRta zabdono jayaMtasenasUrIzvarajI ma.sA. munirAjazrI vaibhavaratna vijayajI artha - bhAvArtha gujarAtI bhASAmAM karavAno prayAsa prAthamika ma.sA. "zabdonA zikhara" nAmaka vizAla graMtha prakAzita karI abhyAsIone upayogI banI raheze. rahyA che, jANI khUba ja pramoda saha prasannatA thayela che. je graMtha vidvAnone saMzodhako - saMpAdakone khUba ja upayogI thAze e pa.pU.ga. A.zrI vi.abhayadevasUrIzvarajI niHzaMka che. munirAjazrInI RRtopAsanA-sAhitya sevA vistAra ma.sA. (kahevAvALA) dvArA patra ) pAmatI rahe e ja zubhecchAo pAThavuM chuM. AcAryadeveza zrImad vijaya jayaMtasena sUrIzvarajI ma.sA. A. kalAprabhasAgarasUri (acalagaccha) pU.munizrI vaibhavaratna vijayajI ma.sA. vaMdanA sukhazAtA pRcchA jANazojI, A. yugabhUSaNasUrIzvarajI ma.sA. jJAnabhaktinA bhAvathI zaktinI khIlavaNI dvArA (paDIta mahArAja)vArA patra 4, 50,000 zloka pramANa rAjendra abhidhAnakoSane bena AcAryadeveza zrImad vijaya jayaMtasena sUrIzvarajI ma.sA. abhyAsuone adhyayananI saralatAne mATe teja zabdakoSane pU.munizrI vaibhavaratna vijayajI ma.sA. gujarAtImAM rUpAMtara karI Apa prakAzita karI rahyA cho te kharekhara vaMdanA sukhazAtA pRcchA jANazojI. anumodanIya che.Apano A purUSArtha pratyeka adhyApaka, vidyArthI sudhI pahoMce ane priyabane eja zubhecchA. vartamAna jaina zrI saMghamAM graMthonA anuvAdanuM kAma pracUra pramANamAM jovA maLe che. jyAre viSayavAra jaina sAhityanuM (anuvAda badala lAkha lAkha abhinaMdana - vargIkaraNa karavAnuM kAma khUba ja javalle thayela che. pa.pU. zrImad dhanyavAda vijaya rAjendrasUrIzvarajI ma.sA.e karela viSayavAra sAhityanA prathama prayAsano anuvAda karavA dvArA tame sau zratanI paraMparAne surata vikasAvo te ja zubhAbhilASA..... tA. 17-11-2011 vijaya hemacandrasUri taraphathI zutabhakti ane gurUbhaktinuM navaluM AcAryadeveza zrImad vijaya jayaMtasena sUrIzvarajI ma.sA. najarANuM pU.munizrI vaibhavaratna vijayajI ma.sA. vaMdanA sukhazAtA pRcchA jANazojI. AcAryadeveza zrImad vijaya jayaMtasena sUrIzvarajI ma.sA. abhidhAna rAjendra koSa'no gujarAtI zabdArtha pU. munizrI vaibhavaratna vijayajI ma.sA. anuvAda karavAmAM Avyo che tathA te "zabdonA zikhara' nAmathI vaMdanA sukhazAtA pRcchA jANazojI. prasidhdha thaI rahyo che te jANI Ananda - AvA mahAna zrI abhidhAna rAjendrakozano gujarAtI anuvAdapragaTa thaI rahyo : aitihAsika kArya karavA badala tamane lAkha lAkha dhanyavAda dhare che te jANI AnaMda thayo...gujarAtI bhASIo mATe che. A kAryanA preraka A. zrI vijaya jayantasena sUrijI ma.sA. A mahAnuM anuvAda amUlya bheTa banI jaze .A.bha. zrI ane munizrI vaibhavaratna vijayajI ghaNA ja abhinandana yogya jayaMtasena sUrIzvarajI ma.sA. ziSyaratna viddhavarya zrI vaibhavaratna da, vijaya hemacandrasUri vi.ma.sA. nuM... zrutabhakti ne gurubhaktinuM navaluM (pU. nemisUrisamudAya) najarANuM...jagatmAtra ne upakAraka bane. munirAjazrI AvA aneka graMthonA sarjana saMzodhana ane anuvAda kare. e ja apekSA ( topAsanA vistAra pAmatI rahe che. sAthe. gulabdhi vikrama caraNopAsaka abhidhAna rAjendra koSa' mahAkAya graMthano gujarAtI A. yazovarmasUri. zabdArtha koSa sAhityaniSi kaviratna pU. A.bha. zrI vi.
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ maLavo muzkela banyo che. tyAM Aje eka bhAI dvArA jANavA ( pa.pU. A. zrI kulacandrasUrIzvarajI ) maLyuM ke A granthanuM gujarAtI anuvAdavivecana prakAzita karavAnuM ma.sA.haNa patra - pa.pU. A. zrI jayaMtasenasUrIzvarajI ma.sA.nI preraNA ane AcAryadeveza zrImad vijaya jayaMtasena sUrIzvarajI ma.sA. mALIrvAdathI pa pa manirAjazrI vaibhavaratnavijayajI ma. sA. e pU.munizrI vaibhavaratna vijayajI ma.sA. je bhagIrathakAma upADela che te jANI atiAnaMda ane viMdanA sukhazAtA pRcchA jANazojI. anumodanA. zAsanadevanI sahAyathI jaladI purU thAya tevA paripatra tathA 1lA bhAganI AMzika presa-kopI jovA AzIrvAda. maLI. tamAro prayatna parizrama-sAdhya che. jeonI prAkRta - saMskRtamAM gati nathI teone khUba ja upayogI thAo. zrI zAMtidala vijaya nityAnaMdasUri ma.sA.) abhidhAna rAjendrakoSa bhAga-1no anuvAda vartamAnakALamAM ghaNo taraphathI patra ja upayogI thaze. pU. muni vaibhavaratna vijayajInA saMyamasvAdhyAyano mane sAro paricaya che, aMtarathI anumodanA karuM rASTrasaMta suvizAlagacchAdhipati pa.pU.A.zrI jayaMtasena sUrIzvarajI ma.sA. evaM sarasvatIputra, zabdazilpI muniratna zrI vaibhavaratna vijayajI ma.sA. ( pa.pU. AcArya yazovijayasUri ma.sA ) yogya vaMdanA - anuvaMdanA - sukhsaataa| hAra patra jinazAsana ko virala-vimala-vaMdanIya vibhUti AcAryadeveza zrImad vijaya jayaMtasena sUrIzvarajI ma.sA. AcAryadeva zrImad vijaya rAjendra sUrIzvarajI ma.sA. dvArA racita "zrI abhidhAna rAjendra koSa" bahumUlya dharohara hai| pU.munizrI vaibhavaratna vijayajI ma.sA. ___ jana-jana ke hitArtha vartamAna yuga kI mA~ga ke anurupa viMdanA sukhazAtA pRcchA jANazojI. usa mahAgrantha ko gujarAtI bhASA meM zabdArtha anuvAdita karake mahA abhidhAna rAjendra koSanA gujarAtI saMskaraNanA bhagIratha kArya kara dikhAyA hai| jisakI jitanI anumodanA karI avasara para maMgaLa zubhakAmanA. jAe utanI hI kama hai| A grantha bahujana samAja sudhI pahoMce ane temAM "zabdonA zikhara" nAma se vizva meM prasiddha hone jA rahe lakhAyelI vAto dvArA janacetanA lokakalyANA bhimukha bane e isa mahAgrantha ke prakAzana kI saphalatA hetu hArdika shubhkaamnaaeN| ja kAmanA. 5.pU. A. zrI jayaMtasenasUrIzvarajI ma.sA.nI preraNAthI munizrI vaibhavaratnavijayajIno A prayatna khUba ja ( pa.pU.AcArya caMdrAnanasAgarasUri upayogI banaze. zratasevAnuM A kArya temanA dvArA AgaLa vadhatuM ma.sA.pala rahe e ja aMtaranA AzIrvAda pAThavuM chuM. atyaMta harSanI lAgaNI anubhavuM chuM. parama zAsana prabhAvaka gacchAdhipati AcAryadeva zrI jayaMtasenasUrIzvarajI ma.sA. Adi pA, balyadayasAgavAi sAdara vaMdanA | sukhazAtA ma.sA. tArA patra ApazrInI preraNAthI prakAzita thaI rahela "zabdonA zikhara" nAmagraMtha dvArA sAhityanI duniyAmAM tenA ArAdhaka AcAryadeveza zrImad vijaya jayaMtasena sUrIzvarajI ma.sA. sAhityarasika AtmAone zikhara upara caDavA mATe eka naI pU.munizrI vaibhavaratna vijayajI ma.sA. sIDI prApta thaze. vaMdanA sukhazAtA pRcchA jANazojI. jainajagatanA tejapuMja pU. AcArya bhagavaMta zrI vizeSa pa.pU. AcArya bhagavaMta zrI rAjendrasUrIzvarajI rAjendrasUrIzvarajI ma.sA. dvArA lekhIta rAjendrakoSa sAhityanI ja dvArA varSo pUrve abhidhAna rAjendrakoSa bhAga-1 thI 7 dunIyAno apUrva jJAna khajAno che. te khajAnAne lokabhogya banAvIne vizvamAM zabdakoSomAM amara nAma karyuM. je koSa Aje banAvavA mATe munivarazrI vaibhavaratnavijayajI ma.no "zabdonA
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ zikhara" eka sarala mArga batAvaze. ( AcArya zivamuni dvArA maMgala saMdeza) Apa sarve pUjyo zAtAmAM hazo. sarvene vaMdana. AcArya vijaya zrI municandrasUri abhidhAna rAjendra koSa ke navIna saMskaraNa ke pazcAta ma.sA. hAza patra 'zabdoM ke zikhara para' nAmaka gujarAtI anuvAda graMtha prakAzita hone jA rahA hai| yaha jAnakara hArdika prasannatA huii| isakA hindI pU.A.bha.zrI jayantasena sUrIzvarajI ma.sA.nI maura aMgenI manuvA pI gatizIdhra prazita ho rahA hai ninazAsana sevAmAM - kI prabhAvanA kA yaha mahattvapUrNa kArya AcArya zrImad vijaya A. municandrasUrInI vaMdanA. jayantasena sUrIzvajI ma.sA. kI preraNA evaM AzISa se muni zrI Apa sarve zAtAmAM hazo. vaibhavaratna vijayajI mahArAja apane puruSArtha se ise lokabhASA meM abhidhAna rAjendra koza- saMdarbho zodhavA mATenuM uttama 35% varavA he hai, tirtha hArjivA sAdhuvA | sAdhana che. munizrI vaibhavaratnavi.ma. AdinA prayatnothI eno AtmajJAna se kevalajJAna taka pahuMcane meM zrutajJAna kA zabdArtha vivecana "zabdonA zikhara' nAme prasiddha thaI rahyo che mahattvapUrNa sthAna haiN| yaha dravyazruta kA nimitta baneM / jana jana ke jANI AnaMda. ajJAna timira ko haTAkara satya kA prakAza phailAne meM sahAyaka A graMtha paNa ghaNo upayogI banaze evI AzA che. baneM / vizva meM jaina dharma para zodha karanevAle zodhArthIyoM ke lie zabdonA arthanI sAthe teno marma samajAvavA je bhAvArtha mUkavAmAM atyaMta sahayogI ho, yahI hArdika maMgala kaamnaa| Avyo che, te A granthanI vizeSatA che. AgamanA ratnasamAna aneka padArtho zabda-zabda mUkavAmAM AvyA che. A grantha pa.pU. paMnyAsa candrajitavijayajI pravacanakAro mATe paNa ghaNo ja upayogI banaze. ma.sA. dvArA patra jainasAhityakSetrameM ciMtAmaNIratnasamAna haiM - zrI abhidhAna rAjendrakoza abhidhAna rAjendra H jaina darzanano vizvakoSa jinazAsana vizvazAsana che. prabhu mahAvIradeva vartamAna 3 zrI pArzvanAthAya nA jinazAsananA prAyojaka che. zAsananA saMcAlana mATe prabhue pUjya zrIjI ! ApazrI vaMdanA sukhazAtA ! zramaNapradhAna jainasaMghanI sthApanA karI ujavela zramaNa paraMparAnA Apa zrI nI ne saMddeza / mAmanA patra traNa jAjaramAna ItihAsamAM pUjayapAda rAjendra surIzvarajI ma.sA.nuM riyA taLuM dhanyavAdra ! hA, no saMdeza niravanA vIhati vaida to nAma chellI sadInA tejasvI tAralA jevuM javalaMta che. vAra meM zrI tid pADaM ! amI to nA hI niraunA vIdatA hUM "abhidhAna rAjendra koSa" vastutaH kevala zabdonA artha atyaMta 35yogI vArtha jo prasaMga varate aura 33 sudhI ja sImita rahenAra graMtha nathI balka zabdanA saMdarbhone paNa vArtha che tane suMdara muLa vArtha tavA pAne je utA mApo TAMkavAno prayAsa thayo che. A zabdakoSa ghaNAM graMthonI garaja parva Apa soni no lava re sAdhuvAra, sAdhuvA, sAdhuvArA sAre tevo che. teMsaTha varSanI prauDha uMmare A graMthanI racanA - pradhAna rAtre zoSa jaina sAhitya kI gati dharohara pUjayapAdazrI e karI che. te paNa kamAla che ne !!! hai jaina sAhitya je kSetra meM yada matauzika tena: saMpanna vivya A ja graMthanA saMskRta, prAkRta aMzonuM gujarAtI fjaMtAnI ranna hai khUna 'sUtra che taiyAra ne je na pU zI anuvAdana munizrI vaibhava5tna vijayajIe karIne zrata ira zrata rAdhanA ii to pUri-pUri manuSInA je sAtha- sarvajanahitanA kAryane vega Apyo che. munizrI vaibhavaratna sAtha sa vArtha ko bahuta hI thAvA 3pa vanAyA hai Tgara/gI vijayane temanA grahastha paNAthI jANuM chuM. temaNe mArA gurudeva manuvA ke pI jA tA pharI rati re zIdhrAtizIdhra manuvAdri pUjyapAda paMnyAsa pravara zrImad candrazekhara vijayajI ma.sA.nA chapavAeM aisI Apase apekSA rakhatA hai| khuba paDakhA sevyA che. teozrInA AzIrvAda paNa pAmyA che. . A. dharmadhuraMdharasUri "zabdonA zikhara"nA lekhana dvArA munizrIe temanI (pU. vApasUri samudAya ) sUkSma pragalya pratibhAnI pratitI karAvI che.
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMtamAM AvA parArthanA svAdhyAya dvArA temanA gujarAtanA zikSaNamaMtrI zrI ramaNalAla satrayAsane hRdayathI vandana karuM chuM. A ja rIte zrI saMghanI uttarottara sevA karavAnuM baLa prabhu temane bakSe te ja zubhecchA. vorAno zubhasaMdeza pUjaya rASTrasaMta AcAryadiveza zrImad vijaya jayaMtasena sUrIzvarajI ma.sA.nI preraNA ane AzIrvAdathI temanA parama yugadivAkara pU. namramuni ziSyaratna, lekhaka, munirAja zrI vaibhavaratnavijayajI ma.sA. hAra patra ma.sA.nA prayatnothI zrI abhidhAna rAjendra koSano gujarAtI AcAryadeveza zrImad vijaya jayaMtasena sUrIzvarajI ma.sA. anuvAda karIne 600 pAnAno graMtha zabdonA zikhara nAmathI prasiddha thanAra che te jANI dhanyatAnI lAgaNI anubhavuM chuM. pU.munizrI vaibhavaratna vijayajI ma.sA. vaMdanA sukhazAtA pRcchA jANazojI. saMskRta ane prAkRta bhASAmAM lakhAyela mahAna graMtha zrI abhidhAna rAjendra koSa gurubhakto saraLatAthI samajI vAMcI jinazAsananI adUbhUta sevA karanArA "abhidhAna rAjendra kozanA praNetA zrI rAjendrasUrIzvarajI pratye jeTalo zake tevA zubha AzayathI taiyAra karavAmAM Avela A gujarAtI ahobhAva anubhavAya te alpa ja haze. jayAre jayAre graMtha janamAnasanA hRdaya mana sudhI cokkasa pahoMcaze evI zraddhA sAthe hArdika zubhakAmanAo pAThavuM chuM. abhidhAna rAjendra koza" mAMthI guDhArtho jANavA maLyA che tyAre tyAre tenuM gujarAtI-hindI saMkalana thAya tevuM svapra joto hato. da. ramaNalAla vorA muni zrI vaibhavaratna vijayajI dvArA merUsama graMthanA pragaTIkaraNa prasaMge hArdika utgakAryamAM jIvanakSaNone pAvana karI rahyA cho te jANI parama AnaMda anubhavAya. saMpUrNa "abhidhAna rAjendra koza" nuM zubhecchA gujarAtI thAya evI manobhAvanA vyakta karuM chuM. munirAja zrI vaibhavana vijayajI mahArAja sAheba - ApanA A zreSTha puruSArthanI abhivaMdanA karatA dvArA "zabdonA zikhara" nAmathI zrI abhidhAna rAjendrakoSano zabhecchA arpaNa karI zratapujanarUpa bhAvonI anumodanA karuM gujarAtI anuvAda prasiddha karavAmAM AvanAra che te jANI AnaMda thayo. mULa saMskRta ane prAkRta bhASAmAM lakhAyela A graMthano gujarAtI anuvAda Ama janatAne jJAna prApta karavA ghaNo paMnyAsa rahizokhara vijaya upayogI thaze. AvA graMthanI racanA badala AdaraNIya munizrIne abhinaMdana ApuM chuM ane graMthanA pragaTIkaraNa prasaMge mArI hArdika ma.sA. dvArA patra zubhecchAo pAThavuM chuM. gaI kAle Apano patra maLyo, samAcAra jANyA. gujarAtanA maMtrI ApazrI dvArA "zabdonA zikhara' nAmano grantha prasiddha thanAra phakIrabhAI vAghelA che, te prasaMge amArA taraphathI hArdika zubhakAmanA. pUjaya AcAryadeva zrI rAjendrasUrIzvarajI ma.sA. dvArA gujarAtanA maMtrI dilIpa saMghANI dvArA) racita zrI abhidhAna rAjendrakoSa prantha jina zAsananI eka maMgala saMdeza amUlya dharohara che. gacchAdhipati pa.pU. rASTrasaMta AcAryadeveza zrImad Apano prayAsa saphaLa bane evI abhilASA! vijaya jayantasena sUrIzvarajI ma.sA.nI pAvana nizrAmAM rASTrasaMta pa.pU. A. zrI jayaMtasenasUrIzvarajI ma.sA.nA tatkAlina mahAmahima rASTrapati zrI abdula kalAmanA caraNomAM amArI vaMdanA preSita karazojI. hastakamalathI sthApita thayela "zrI abhidhAna rAjendra koSa" ke jenI 1983mAM rI-prInTa karAvI 3000nakalo chapAvela hatI. A graMtha AcAryadeveza zrImad vijaya jayantasena
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUrIzvarajI ma.sA.nA parama ziSyaratna, lekhaka, munirAjazrI AnaMda thayo. vaibhavaratnavijayajI ma.sA. dvArA InTaraneTa para mUkavAmAM gujarAtI anuvAdamAM "zabdonA zikhara" nAmathI Avela. prasidhdhathanAra A graMtha prANI mAtranA kalyANa mATe upayogI A mahAna graMtha jana-jana sudhI pahoMce ane gurUbhakto banI rahe tevI zubhakAmanA pAThavuM chuM. tene saraLatAthI samajI-vAMcI zake te hetuthI saMskRta ane prAkRtamAM temaja gujarAtI zabdArtha anuvAda sAthe "zabdonA zikhara" ( A graMtha anekone pathadarzaka banaze ) nAmathI prakAzita thavA jaI rahela che, te jANI khUba AnaMda dharma" zabdano artha samajavo jarUrano che, thayo. AryAvratanI saMskRtinI viziSTatA e che ke teno "dharma"mAM munirAjazrI vaibhavaratnavijayajI ma.sA.ne teonA A samAveza thAya che. umadA kArya mATe hArdika zubhecchA ane Ayojakone mArA hArdika dharmatattva e vyaktijIvana ane samAjajIvanano pAyo abhinaMdana pAThavuM chuM. che. dharma e samAjanuM niyAmaka tattva che. tenuM toramya samajAvavA gujarAtanA maMtrI saurabha paTela dvArA AcArya bhagavaMto e aneka koSo racIne pathadarzaka banyA che zubhakAmanA patra tevA eka koSa "zabdonA zikhara" ne saraLa ane sAmAnya jana sahajatAthI samajI zake te mATe pU. munirAja zrI vaibhava ratna pUjaya rASTrasaMta AcAryadineza zrImada vijaya jayantasena vijayajI ma.sAhebe gujarAtI zabdArtha anuvAda karIne dharmakSetre surIzvarajI ma.sA.nI preraNA ane AzIrvAdathI temanA parama eka vadhu prazaMsanIya kArya karIne temaNe dIkSA pathane dedipyamAna ziSyaratna, lekhaka, munirAja zrI vaibhavaratnavijayajI ma.sA.nA banAvyo che. te mATe temane zata zata vaMdana saha Adara sAthe prayatnothI A mahAna graMtha jana jana sudhI pahoMce ane gurU bhakto AvakArU chuM. tene saraLatAthI samajI-vAMcI zake te mATe teno gujarAtI zabdArtha prasiddha karela che. A prazaMsanIya kAryane biradAvatA atyaMta gaurava dolata bhaTTa - gAMdhInagara ane AnaMdanI lAgaNI anubhavuM chuM. temaja A graMthanI vadhu (golDameDAlisTa - evaoNrDa-vinara, prasiddhi mATe mArI hArdika zubhecchAo pAThavuM chuM. dharatIno dhabakAra gujarAta samAcAra) (gujarAtanA maMtrImahodayazrI parabatabhAI) gujarAta vidhAnasabhAnA netA paTela dvArA zubhakAmanA patra zaktisiMha gohilano zubhecchA patra pUjaya rASTra saMta AcAryadeveza zrImad jayantasena vizvanuM saMpUrNa saMcAlana tathA TekanolojI tathA vizvano surIzvarajI ma.sA. nI preraNA ane ArzIvAda sAthe tathA vyavahAra ane Adhunika paddhationI AdhArazilA buddhimattA munirAja zrI vaibhavaratnavijayajI ma.sA. nA prayatnothI mahAna che. 'zrI abhidhAna rAjendra koSa' jevA mahAna graMthanuM Alekhana graMtha "zrI abhidhAna rAjendra koSa" ne jana-jana sudhI saraLatAthI dAdA gurudeva zrImad vijaya rAjendrasUrIzvarajI ma.sA. dvArA samajI-vAMcI zake te mATe saMskRta ane prAkRtamAM lakhAyela A gayelA 19mI sadImAM karavAmAM AvyuM hatuM. A mahAna graMthanA nirmAtA graMthanuM gujarAtI zabdArtha anuvAda karI "zabdonA zikhara' nAmathI 1rI zrImad vijaya rAjendrasUrIzvarajI ma.sA. jaina jagatanA ja nahIM graMtha prasidhdha thaI rahela che je jANI ghaNo ja AnaMda thayo loka paNa prANImAtranA kalyANa mATe deha dhAraNa karI upakArI siddha kalyANanuM A kAryaprazaMsanIya che. thayA. teozrIe 63 varSanI uMmare A vizvakoSanI racanA karI hatI. A vizvakoSane sAta bhAgomAM vibhakta karavAmAM Avela - ogaNIsamI sadImAM parama pUjya gurUdevazrI e jenuM che. jenA pAnAnI saMkhyA 10,560 ane zlokonI saMkhyA Alekha karyuM che tevA A vizvakoSa zrI abhidhAna rAjendra korSa ( 4,50,000 che. pa.pU. rASTrasaMta AcAryadeveza zrImad vijaya ne InTaraneTa upara paNa mUkavAmAM Avela che. je jANI dhaNo , jayantasena sUrIzvarajI ma.sA.nI pAvana nizrAmAM tatkAlIna
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ rASTrapati DaoN. abdula kalAmanA haste dezanA saMsada bhavanamAM punaHprakAzita karavAno je vicAra ane prayatna karyo che te ghaNo "zrI abhidhAna rAjendrakoSanI sthApanA karavAmAM AvI hatI, ja anumodanIya ane stutya che. A grantha sAta bhAgamAM hovAthI je prazaMsanIya che. ghaNo lAMbo che. chatAM guru mahArAjazrI jayaMtasena sUrIzvarajI pa.pU. rASTrasaMta AcAryadeveza zrImad vijaya jayantasena mahArAjazrInI zubhapreraNA ane zubha AzIrvAdanA baLe je zarU sUrIzvarajI ma.sA.nI preraNA ane AzIrvAdathI temanA parama karavAmAM AvyuM che te nirvighna avazya pUrNa thaze ja ane AvA ziSyaratna ane lekhaka munirAja zrI vaibhavaratnavijayajI granthothI jaina darzananA abhyAsI jIvone khAsa sahAyatA maLI ma.sA.nA prayatnothI A mahAna graMthane pAMca varSa agAu raheze tathA jaina zAsananuM nAma ujajvaLa ane vadhAre kIrtimAna InTaraneTa para mUkavAmAM Avyo hato. saMskRta ane prAkRta bhASAmAM banaze. A grantha chapAvanAra, bhaNanAra ane bhaNAvanAra ema lakhAyela A mahAna graMtha jana-jana sudhI pahoMce ane gurubhakto darekanuM kalyANa karanAra che. A mahAna granthanA gujarAtI tene saraLatAthI vAMcI ane samajI zake te mATe teno gujarAtI vivecananI ghaNI tAtI jarUrata hatI. vartamAnakALamAM gujarAtI zabdArtha anuvAda karavAmAM Avyo che. A 600 pAnAno bhASAmAM lakhAyeluM sAhityasaraLatAthI samajI zakAya che. munizrI daLadAra graMtha "zabdonA zikhara" nAmathI prasiddha thanAra che, te vaibhavaratna vi. ma.sA.nA A RtapuruSArthanI aMtarathI jANI vizeSa AnaMdanI lAgaNI anubhavuM chuM. anumodanA karuM chuM ane vadhAre kalyANa karanAra banajo evI gujarAtI bhASAmAM "zabdonA zikhara" nAmathI prasiddha aMtaranI abhilASA sAthe - thanAra A mahAna graMthane mArI hArdika zubhecchAo pAThavuM chuM. vikrama saMvata 2068 poSa suda-2 li. dhIrajalAla DAhyAlAla mahetA jenadarzanano mahAnagraMtha : "zrI AnAthI mo camakAra bIje kayo abhidhAna rAjendra joza" hola zake ? pAIasa6mahaSNavo" - prAkRta bhASAnA zabdono mahAsAgara nAmano A eka anupama ane atizaya adbhuta kArataka vada AThama 2068 jainadarzanano mahAna graMtha che. prAkRta bhASAnA eka eka zabdanI jainazAsananI sthApanA thaye paccIso uparAMta varSo vahI saMskRta chAyA tathA gujarAtI bhASAmAM jeTalA artho saMbhavI zakatA gayA che. koIka pracaMDa puNyanA yoge prabhu dvArA apAyelo jJAnano hoya te badhAno saMgraha che. A grantha sAta bhAgamAM chapAyela che vAraso ATalA samaya pachI paNa ApaNI pAse vidyamAna rahyo paraMtu hAla aprApya hovAthI tenI pharIthI A bIjI AvRtti che. AnAthI moTo camatkAra bIjo kayo hoI zake? chapAyela che. prAkRta bhASAmAM vaparAtA zabdono gujarAtI kudaratI Apattio AvI zatruonA AkramaNo AvyA bhASAmAM jeTalA artho saMbhavI zake teTalA artho lakhIne A rAjasattAnA prakopo AvyA chatAMya A saMpattine ApaNA sudhI sAgarasamAna mahAkoSa banAvela che. ghaNA aniyamita zabdonA AvatAM koI aTakAvI zakyuM nathI eTale ja prabhunA svamukhe artho paNa lakhavAmAM AvyA che. bolAyelA zabdo Aje paNa ApaNI pAse Agama svarUpe parama pUjaya 1008 AcArya deveza zrI vidyamAna che keTalAya mahApuruSoe e Agamone ApaNA sudhI rAjendrasUrIzvarajI mahArAja sAhebe ghaNI ja athAga mahenata pahoMcADavA prayatno karyA haze. potAnI badhIye zakti e vastu karIne potAnA vizrAma anubhavanA AdhAre A zabdakoza ApaNA sudhI pahoMcADavA kharcI nAkhI haze e mahApuruSonA banAvyo che. A zabdakoza je vAMcaze ane dhArI dhArIne joze upakArone yAda karatAM ApaNo AtmA ahobhAvathI gagadita tene ja samajAze ke te AcAryazrImAM keTalI mahAna jJAnagarimA thayA vinA raheze nahI AvA ja eka mahApuruSa najara sAme hatI, AnuM prakAzana pUrva 1 thI 7bhAgamAM thayela che, A grantha upasthita thAya che. e che prAtaH smaraNIya zrImad vijaya atizaya upayogI ane Avazyaka che. jaina saMghamAM AvA rAjendrasUrIzvarajI ma.sA jemanI saMyama-sAdhanA adbhUta hatI granthono abhyAsa vAraMvAra thAya te hetuthI pUjaya vaibhava sAthe-sAthe jJAnasAdhanA paNa ajoDa hatI. sAco vairAgI AtmA ratnavijayajI mahArAjazrIe A granthanuM anuvAda karI ja e mahApuruSane sAcI rIte oLakhI zakaze. mArA hAthamAM
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ jyAre rAjendrakoSa Avyo tyAre e pustakanA nirmANa pAchaLanI AzIrvAdathI "zrI abhidhAna rAjendra koza' gujarAtI zabdArtha emanI mahenatane huM vicArI paNa zakato nathI potAnI jIMdagInA anuvAda sahita 600 pAnamAM "zabdonA zikhara' nAme pragaTa caudamAM varase suratamAM rahIne mAtra AgamonuM AlaMbana laIne karI rahyA cho te jANIne huM AnaMdanI lAgaNI anubhavuM chuM. A granthanuM sarjana karyuM che. akArAdi kramathI je-je zabdo jaina dasamI sadIthI mAMDIne Aja sudhI zrI hemacaMdrAcAryajIthI paribhASAnA hatA te-te zabdo vize judAM-judAM AgamomAM kayA- mAMDIne AjaparyaMta jaina tapasvI mahArAja sAheboe gujarAtI kayAM zAsapATho che. teno saMgraha A zrI rAjendrakoSamAM karavAmAM bhASAne samRddha karavAmAM mUlyavAna phALo Apyo che. aneka Avyo che. dA.ta samyagdarzana vagere AtmAne sparzatA zabdonI ciraMjIva graMtho mAtA sarasvatInA caraNomAM ApaNe karyA che. e jeTalI vyAkhyA AgamomAM prApta thAya che. eno saMgraha A noMdhapAtra ghaTanA che. gurudeva zrImad vijaya rAjendrasUrizvarajI rAjendra-koSamAM karavAmAM Avyo chehuM jayAre mArA ma.sAhebe 19mI sadImAM tresaTha varSanI uMmare 4,50,00 abhyAsakALamAM hato tyAre koIka zAstrIya zabda bAbatamAM zloka, 10,560 pAna ane sAta bhAgamAM vaheMcAyela "zrI jijJAsA thatI hatI tyAre mahApuruSo pAse jato hato tyAre abhidhAna rAjendra koza'nI sAhitya jagatane bheTa ApI e zvetAmbara saMpradAyanA e mahApuruSo rAjendrakoSano sahAro laIne goMDalanA mahArAjA zrI bhAgavatasiMhajIe Apela mArI jijJAsAonuM samAdhAna karatAM hatA. AthI ja mArA yamAM "bhagavadgomaMDala' pachInI yAdagAra ane anupama ghaTanA che. e granthano sahAro laIne bodha prApta karato hato jJAnI puruSo ja avikharaNIya che. A mahAmUlo graMtha Apa gujarAtI saMzodhako, AvA sAhityanuM mUlya samajI zakaze. vAcako ane jaina jagata sudhI gujarAtI bhASAmAM saMpaDAvI rahyA vartamAnamAM paramapUjaya rASTrasaMta zrI cho tyAre huM hRdayapUrvakanI zubhakAmanAo pAThavuM chuM ane cho tyAre huM jayaMtasenasUrIzvarajI ma.sA. jaina tattvajJAna pratye sadUbhUtaruci graMthakAryanA prakAzananI saphaLatA IcchuM chuM. saMpAdaka ane dharAve che. emanuM bAhyajIvana jovAthI kadAca khabara na paDe paraMtu A prakAzakane dhanyAda ApuM chuM. abhyatara jIvana jotA jaNAya che ke kharekhara tevo jJAnanI Apano snehAni, rucivALA che. AvA mahApuruSanA ArzIvAdathI pUjaya (jorAvarasiMha jAdava) vaibhavaratnavijayajI ma.sA. e A granthanA anuvAdamAM ( jJAna kA mahAsAgara haiM zrI abhidhAna rAjendra bahumulya phALo Apela che. koza A granthanA pahelA bhAganI gujarAtI AvRtti Aje prasiddha thaI rahI che te ghaNI ja AnaMdanI vAta che jyAre saMskRtano 1 pa.pU. rASTrasaMta A. zrI jayaMtasenasUrizvarajI evaM pU. munirAja abhyAsa divase-divase ocho thato jAya che tyAre AvA pustako zrI vaibhavaratnavijayajI mahArAja kI sevA meM vandana vAcakone jarUrathI jijJAsAonA samAdhAna ApanArA thaze. sAhitya ke mUlya zAzvata haiN| ye mAnava meM abhivyakti. ArzIvAdadAtA tathA anuvAdakane paramAtmA taraphathI evI jJAna tathA cintana ghanI bhUta karate haiN| vyakti kI UMcAI Inase zubhecchA prApta thAya jethI emano mokSamArga najIka Ave. baDhatI hai| zabda unakA sambala hai| zabdoM se hI sUtra prApta hotA hai| jo saMskRti yA bhASA zabdoM meM daridra hai, vaha kabhI prathama - paMDItavarya jagadIzabhAI surata ja rU na prApta nathI { satI guruva manAvAye zrImad gujarAtI bhASAne samRddha karavAmAM vijaya rAjendrasUrIzvarajI mahArAja ne zabdoM ko spaSTa karane ke mUlyavAna kALo che. liye tathA usameM bhASA, vyAkaraNa evaM bolI ke AyAma niSkarzita karane ke udezya se hI abhidhAna rAjendra koSa kI tA. 6-1-2011 nA naise madattara vArtha to pUf fkayA ? pUre vizva vidyAno ne snehI bhAIzrI, prAkRta bhASA kI ise aisI kuMjI mAnA jisane kaI rahasyoM ko Apano patra maLyo. munirAjazrI vaibhavaratnavijayajI anAvRtta kiyA haiA na moSa#Ave che sAta rUpa meM zodha che ma.sA.nA saMniSTha prayatno ane pU. rASTrasaMta AcArya deveza zrImad mai viSaya hai go mahAsara mAnanAra rAtre naYItA hai, vijaya jayantasena sUrizvarajI ma.sA.nI preraNA ane vedI prApta karatA hai ! prasannatA hai fka punarAga zrI vaipavatra
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijayajI mahArAja isa dizA meM kAryarat haiM / ve jo kucha bhI prApta kareMge, vaha samAja / saMskRti ke liye amUlya dharohara hogii| ( manorakhA purAzi (kSi) bArA merI ora se hArdika zubhakAmanAeM arpita haiN| zubhakAmanA patra zAMtilAla rAmAnI pa.pU. vizvavaMdya, tristutika siddhAnta ke punarodvAraka rASTrIya adhyakSa prakaTa prabhAvI, prakhara vidvAna a.bhA.zrI rAjendra jaina navayuvaka pariSada dAdA gurudeva zrI madvijayarAjendrasUrIzvarajI ma.sA. kA advitIya, anamola anUThI kRti haiM zrI ) jina zAsana ko 14 varSoM ke parizrama se diyA gayA zAsvata abhidhAna rAjendra koza avadAna ___ "zrI abhidhAna rAjendra" / prAkRta zabdakoSa / jisakA zabda brahma hai| usameM sphoTa zakti hai| vaha dhvani sphurita adhyayana / avagahana duruh| karatA hai tathA AdhyAtma kI yoga sAdhanA use nAda taka pahuMcatI hai dAdA gurudeva kI pratimAoM kI saMkhyA ko tIna sau kI | jisameM nAda kI anubhUti dhanIbhUta ho jAtI hai, vaha sArthaka saMkhyA kA sparza karavAte, unakI mahImA kA prasAra, pracAra, maNDana jIvana kI ora udhvagamana kI taiyArI karatA hai| inhI zabdoM kI karavAte apane guru akhUTa puNya bhaNDArI, avatArI zrImad artha, bhAvArtha, niyukti, dRSTAnto evaM rahasyoM kI chainiyoM se tarAzane vijayajayantase nasUrIzvarajI ma.sA. ke AzIrvAda se kA sukArya yogIrAja prabala pratApI gurudeva jainAcArya zrImad vijaya "abhidhAnarAjendra" meM prakaTa huI apanI suci kI abhivyakti rAjendrasUrIzvarajI mahArAja ne kuzalatApUrvaka tapomaya prayAsoM ke vidvAna muniprakhara zrI vaibhavaratnavijayajI ne isa pustaka ko taiyAra sAtha kiyaa| unakI yahI anamola, anUThI, advitIya dena karake kI hai|| abhidhAna rAjendra koSa ke rupa meM vizva vidyA tathA vADmaya ke maMca zrIsaMgha kA ina se Age bhI aisI hI apekSA hai| apane para adbhUta huii| unane jo kucha kiyA vaha saMskRti evaM saMskRta adhyayana manana ko cintana taka pahuMcAne me inhe dAdA gurudeva se ke liye camatkAra thaa| prAkRta artha mAnadhI tIrthakara zrI mahAvIra AzIrvAda milatA rahe aisI kAmanA ke sAtha svAmI ke yuga meM saMskRta kI lokabhASA bhI, isakI sarva vyApakatA Arju zInA bhokSapakSaSRI) kI dRSTigata kara tIrthaMkaradeva ne isI ko apanI vANI va lekhana ne kA mAdhyama banAyA / isI lokabhASA ke zabdoM meM gurudevazrI ne sarvAMgINa AyAma dekara prANa phUMkane meM saphalatA paaii| pUjya gacchAdhipati rASTrasaMta jainAcArya zrImad vijaya jayantasenavijayajI zata zata vahana..... parama pUjaya prAtaH smaraNIya gurudeva zrI mahArAja ke suziSya AdhyAtmasvI munirAja zrI vaibhavaratnavijayajI mahArAja isa zabdakoSa ko vizleSaNa ke dvArA vividha khaNDoM meM / 3 rAjendrasUrIzvarajI vargIkRta kara vizva ke jJAnapuMja se jor3ane kA prazaMsanIya prayatna mahArAjA dvArA nirmita mahAna graMtha "zrI rAjendra zoSa" kara rahe haiN| yaha sAhasa, parizrama tathA jJAna sAdhanA kA kArya hai| te jaina zAsananuM adbhuta najharANuM che. isa hetu hAdika savinaya sAdhuvAda samarpaNa evaM saphalatA kI ___ "zrI rAjendra zodha..." vidvAno tathA zisumo kAmanA kI hAdika icchaa| ApakA yaha prayAsa zabdoM ke nAda ko vizva ke kone kone taka pahuMcAye, aisI mNglecchaa| mATe ati upayogI pathadarzaka graMtha che. te mahAna graMthanuM gujarAtI anuvAda karI Ape mahAna kArya karela che te mahAna graMthano - sUrendrajI loDhA (zAzvatadharma) gujarAtI anusAra aneka rIte jinazAsanane upayogI thaze. A bhagIratha kArya badala Apane lAbha-lAbha dhanyavAda. AvA graMthanA gujarAtI anuvAdanA mudraNa tathA prakAzananA AmaMtraNa prasaMge amArA parivAranI aMta:karaNapUrvaka zubhakAmanA pAThavIe chIe tathA A kAryano lAbha amArA
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ parivArane ApavA badala amo harahaMmeza prakAzakonAM RNI adhyayana kara asIma upakAra kiyA thaa| pUjya munirAjazrI vaibhavaratra 2zuM. vijayajI ma.sA.ne grantharatra ke prathama bhAga kA anuvAda kara prakAzita karavAkara jijJAsuoM para upakAra kiyA hai| mujhe pUrNa vizvAsa hai A graMtha sau koInA mokSalakSanuM kAraNa bane teja maMgaLa ki munirAjazrI kA yaha jJAnayajJa nirantara calatA rahegA aura eka kAmanA. saha dina ve sabhA sAtoM bhAgoM kA anuvAda kA eka kIrtimAna sthApita mAe yunAmA nAga268sa parivAra kreNge| meM unake isa kArya kI anamodanA karate hae apanI ora . tejala gaDa - ujana dvArA se hArdika zubhakAmanAe~ preSita karatA hU~ ki ve apane isa kArya meM pUrNa saphala hoN| zraddhaya AcArya bhagavan zrImad vijaya jayantasena pita zubhakAmanA patra sUrIjI ma.sA. kA AzIrvAda unake sAtha hai jo unheM saphalatA rdika zubhakAmanA dilAne ke liye paryApta ho / eka bAra punaH hArdika DaoN. tejasiMha gauDa, ujjaina (ma.pra.) shubhkaamnaaeN| vizvapUjya, prAtaH smaraNIya gurudeva zrImajjainAcArya zrImad ( ... saMghavI (thA) dvArA bhajeko vijaya rAjendra sUrIzvarajI ma.sA. jitanI ucca koTi ke sAdhaka zubhakAmanA patra the, utane hI zreSTha sAhitya manISI bhI the| isakA pramANa unake dvArA vividha viSayaka likhita, anudita grantha hai| unake dvArA likhita racAyela "abhidhAna rAjendra koSa" zreSTha amara kRti bahucacita vizva vikhyAta grantharatna hai 'abhidhAna rAjendra koza / ' isa grantharatna kA lekhana gurudeva ne apane siyANA cAturmAsa meM sa che. je saMskRta ane prAkRta bhASAmAM hovAthI ghaNA loko enA 7 vi.saM. 1946 Azvina zaklA dvitIyA se Arambha kiyA thA aura sAmathA vAyatatA. anA prathama bhAganu deg42tI anuvAda vi.saM. 1960 caitra zaklA trayodazI (mahAvIra jayaMtI) ko unakA prAzana svAdhyAyIsI bhATagha 75yogI thaze.bI hamAga yaha lekhana pUrNa huaa| yaha kozaratra sAta bhAgoM se vibhakta hai aura 59 jUna hI mazita thAya the abhyarthanA anezana prAkRta bhASA kA mahAvizAla koza hai| bhATe pUja-pUSa aminahana. vartamAna samaya meM bhautika meM saMskRta aura prAkRta bhASAoM ke vidvAno to ThIka jAnakAra bhI nahIM ke barAbara hai| jaina vidyA ke . suvizAlagacchAdhipati pa.pU. AcAryadeveza zrImad adhyayana ke lie yaha mahAkoza atyanta Avazyaka hai| isake | vijaya jayantasenasUrIzvarajI ma.sA.nA AzIrvAdathI ane temanI adhyayana ke binA jaina vidyA kA adhyayana adharA hI rahA jAegA pAvana254thI pU. munizrI vaibhavaratna vi0457 shrutsevaa| esa grantharatna para zodhArthiyoM ne zodhakArya kI pI.eca.DI. kI prAzananubhabhUta artha urI 26||che.tmsmmil bhAratIya upAdhi prApta kI thI aura Aja bhI aneka viSaya achUte hI hai| tristuti na saMgha gauravano anubhava che. hA isa para aura adhyayana na ho pAnA bhASA kI anabhijJatA hI kahI zamazamanA. jA sakatI hai| isa grantharatna kI upayogitA ko dhyAna meM rakhakara kaI jJAnano mahAsAgara varSo se isake hindI anuvAda ko AvazyakatA kI carcAcala rahI thii| kucha kArya bhI haA kintu punaH banda ho gyaa| aisA kyoM hotA 5.5. muni zrIvaibhava2ttavi450 ma.sA. rahA yaha eka alaga prazna hai / svayaM rASTrasaMta AcArya zrImad sA62 vahanA vijaya jayantasena sUrIzvarajI ma.sA. bhI isa viSaya para anekabAra bhA5zrI suSazAtAmA zo. vicAra maMthana kara cuke hai aura ajJAta samasyAo ke rahate anuvAda prAtaH smaraNIya vizva pUjaya dAdA gurUdeva pa.pU.AcArya kArya nahIM ho sakA / hArdika prasannatA kI bAta hai ki zradveya bhagavaMta zrI zandrasUrIzva20 mhaa2|4 bhejane aMthonI AcAryazrI ne vidvAna ziSyaratna manirAjazrI vaibhavaratna vijayajI 2thanArI zAsana ne bheTa 428.cha. 2 // sarva thomA zirabhAra ma.sA.ne kaThora adhyavasAyapUrvaka prastuta grantharatna ke prathama bhAga mevo bhAgamA 54yazrI. dvArA sthAyaba zAnanA mahAsAgara kA hindI anuvAda hI use 'zabda kA zikhara' ke nAma se prakAzita sabhI abhiyAna rAndrazeSa tesozrInI varSAnI taTa saMyabhIkaravA rahe hai| tapasvI jIvananI sAdhanAnuM mUrtimaMta svarUpa - vidhvattAno ajoDa parama zrIdveya gurudeva zrImad vijaya rAjendra sUrijI ma.sA.ne namuno. ukta grantharatna kI racanA nityAnane (99) granthoM kA tala sparzI pUnyasAdhu-sAdhvI bhagavatI hi paraMtu vizvamais 10
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ paNa vidvAnane abhyAsIne koI paNa zabdanA arthanI - vyAkaraNa apratima sarvazreSTha zikSakoSa aMge jANakArI meLavavI hoya to ziramora samA A graMtha jovA ja paDe, temAMnA jJAna prakAzapuMjane pAmavo paDe. amadAvAda vizvabharanA aNamola amUlya graMtho je sthAna pAmela che tA. 12-3-12 evI A sAhitya racanAnA prathama bhAganuM gujarAtI vivecana pa.pU. A. zrI rASTrasaMta jayantasenasUrIzvarajI ma.sA. ApazrI "zabdonA zikhara" graMtha svarUpe pa.pU.A.bha. rASTrasaMta pa. pU. munIrAja zrI vaibhavaratna vijayajI ma.sA. - sAhitya maniSI zrI jayaMtasena sUrIzvarajI mahArAjAzrInI matyeNa vaMdAmi, pAvana preraNA ane AzIrvAda thI jahemata laI pragaTa karI rahyA mApa zAtAmAM hazo cho te badala zat zat vaMdanA ApanA patrathI jANavA maLyuM ke Apa pa.pU. rASTrasaMta ApazrI dvArA A mahAna sAhitya racanAnA eka bhAganuM AcArya deveza zrI jayantasenasUrIzvarajI ma.sA.nI preraNA ane vivecana eTale pU. gurUdevane temanA eka ziSyadvArA bhAvabharI vaMdanA- puSpAMjalI mArgadarzanathI pote agAdha parizrama laIne pa.pU. dAdA gurUdeva ApazrIno A namra prayAsa tristutika jaina saMgho, vizvanA zrI rAjendrasUrIzvarajI ma.sA.e jagatanA samasta jIvonA sAhitya rasiko, gharmapremIjano mATe paNa eka garva levA jeno kalyANa mATe "zrI abhidhAna rAjendra koSa" Apa gujarAtI, anumodanIya prasaMga che. hindI, aMgrejImAM saMkSipta rUpe anuvAda karI rahyA che. dharma sAdhanA - tapa ane jJAna dvArA ApazrInuM saMyamI dAdA gurUdeve jana jananA hitamAM aneka alabhya jaina jIvana prakAzamaya bane tevI zrI jInezvaradevane ane pU. gurUdevane graMtho - Agamo vi.nI saraLa bhASAmAM racanA karI che. temAM e aMtaHkaraNa pUrvakanI prArthanA. "zrI abhidhAna koSa" eka apratima-sarvazreSTha vizvakoSa che. li. sevaMtIlAla maNIlAla morakhIyA A koSamAM jaina AgamonA badhAja viSayo ane zabdo upara nA sAdara vaMdana. jarUrI prakAza pADavAmAM Avela che. A koSa vistRtabhUmikA, ( bI. je. bhaTTa dvArA zaba saMza ) upodraghAta, prakRta rUpAvalI vi. pariziSTothI alaMkata che. pUjayazrIe A koSamAM nijabuddhi vaibhavanusAra vizAlakAya ApazrIno patra maLyo ane vAMcIne AnaMda thayo. 5.5. zabdarAzi yukta saMpUrNa viSaya vastuno vaijJAnika rIte sAta bhAgamAM rASTrasaMta gacchAdhipati AcAryadeva zrImad vijaya vibhAjana karela che. jene muLarUpe prakAzita karI zrI saudharma jayenatasenasUrIzvara ma.sA.nA AzirvAda ane ApazrInA bRhattapAgacchIya jaina zvetAmbara zrI saMghe jIjJAsuo-jJAnIo parizramathI "zabdonA zikhara" nAmanI prakAzita karI rahyA cho samakSa raju karela che. A mahAna graMthanI prathama AvRtti alabhya te gaurava hAMsala karavA jevuM che. banatAM aneka muzkelIo vacce temanI chaThThI pATe bIrAjatA 5.5, abhidhAna rAjendra koSanA nimItA 5.pU.dAda jJAnI gurUdeva 5.5. rASTrasaMta AcArya deveza zrI jayantasenA gurUdeva zrImad vijaya rAjendrasurIzvarajI ma.sA eka adabhuta sarIzvarajI ma.sA.e dvitiya AvRtti 1983mAM pragaTa karela yogI purUSa thaI gayA teothI "lAkaDIvALA" nAmathI prakhyAtI se sa rakhyAta che. je ApaNA saunA mATe AzirvAdarUpe-gauravarUpa che. . pAmI gayA. zrI abhidhAna rAjendra koSa ardhamAgadhI bhASA sAthe badhIja ApazrInA A athAga parizramane sidhdha karo evI mArI prAkRta bhASAono maulika graMtha che ApaNI amulya "virAsata" maMgaLa kAmanA 2) rUpa "rAjendra abhidhAna koSa"nuM Apa gujarAtI, hindI, adhikArI aMgrejImAM "zabdonA zikhara" pustaka rUpe anuvAda karI rahyA banAsakAMThA pAlanapara cho te AnaMdanI vAta che. A rIte A mahAna graMthanuM anuvAda lokabhogya - sAmAnya mAnavInI samajamAM Ave tevuM banaze je nirvivAda che. ApanuM A kArya anumodanIya-abhinaMdanIya che. AzA che sau jIjJAsuo teno upayoga karI jJAnoparjana karaze. eja zubha kAmanA... jaya mahAvIra jaya gurUdeva lI. Apano (AsopAlava) vAghajIbhAI bI. vorA nA matheNa vaMdAmI.
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI abhidhAna rAjendra koSa bhAga-1 zAhadArtha vivecana "zAdonA zikhara graMtha prApta karavA hetu pUjaya sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMto A graMtha nIce ApelA naMbara uparathI prApta karavA vinaMtI.. (1) paMDItavarya dhIrubhAI - 9898330835, 0261 - 2763070 pArzvadarzana, aDAjaNa pATIyA, surata (2) paMDItavarya jagadIzabhAI - 9426185284 paramapada epArTamenTa, gopIpurA, surata, (3) paMDItajI cirAgabhAI - 9825854589 mohanalAla upAzraya, gopIpurA, surata. (4) paMDItajI manISabhAI - 9824432409 pAlaDI, amadAvAda. (5) paMDItajI ramezabhAI - 9820654202 rAjendrasUri jJAnamaMdira, 10mI khetavADI, muMbaI. (6) paMDItajI dinezabhAI - 9428422274 sAbaramatI, amadAvAda. (7) paMDItajI amitabhAI - 9924062279 hiMmatavihAra, pAlItANA. (8) paMDItavarya candrakAntabhAI - 9909468572, 02766-231606 pATaNa. (9) je. ke. saMghavI - 9892007268 kalpatarU javelarsa, thANA. (10) paMDItajI praviNabhAI - 9879311792 pATaNa
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 4 (pu.) (kaMThasthAnIya a svara, Adya svara 2: azarIrI-siddha 3. viSNu 4. rakSA 5. sthiratA 6. ziva 7. brahma 8. vAyu 9, caMdra 10. agni 11. sUrya 12. kamaTha 13. aMtaHpura 14. bhUSaNa 15, varaNa 16, kAraNa 17. raNa 18. carma 19. gaurava 20. avyaya 21. abhAva 22. saMbodhana 23. amaMgalahArI) akSaromAM je sarvAga paripUrNa hoya, svayaM zobhAyamAna hoya te svara kahevAya che. svaromAM prathama sthAna "a"nuM che. A svara aneka arthono bodhaka che. zarIra rahita evA siddhone azarIrI kahevAya che. jIva jayAre cAreya gati ane ATheya karmothI mukta bane che tyAre te siddhigati prApta kare che. ApaNe paNa jIvamAMthI ziva banavA mATe ajanmA thavAnI sAdhanA karavI paDaze ane tyAre ja ApaNe paNa siddha-buddhanI mAphaka akhaMDa aizvaryazALI banIzuM. ( .) (niSedha 2. abhAva 3. virodha4. ayogyatA 5. alpatA 6. bheda 7. sAdazya 8. aprazastatA 9. anukaMpA). *a ( vya.) (ane, vaLI 2. avadhAraNa, nizcaya 3. bheda, vizeSa 4. atizaya, adhikatA 5. anumati, saMmati 6. pAdapUrti arthe vaparAto avyaya). ama - mana (I.) (ajanmA, Izvara 2. jIva 3. brahmA 4. viSNu 5. indra 6. bakaro 7. meSarAzi 8. mAkSikadhAtu) aja zabda jana - jA dhAtuthI banelo che. 'nA rUti samaga' arthAt je janma dhAraNa nathI karato tene ajanmA kahevAya che. janma ane maraNanA hetubhUta rAga ane dveSane naSTa karavA jIvAtmA jayArathI prayatnazIla bane che tyArathI tenI ajanmA banavAnI prakriyA cAlu thAya che. bALakane bhaNatarathI, patnIne sAsunI khaTapaTathI, patine patnInI phariyAdothI ane nokarone zeThanI johukamIthI mAnasika trAsa lAge che ane tenAthI chUTakAro meLavavA teo satata prayatnazIla rahe che. paraMtu A badhA thAka karatAM sauthI moTo thAka che janmamaraNano. zAstromAM kahevAyuM che ke, jagatamAM janma jevuM koI duHkha nathI. AthI ApaNe janmanA du:khathI chUTakAro meLavavA dharmamAM satata udyamavaMta rahevuM joIe. aDhAra - ana/2 (pu.) (sarpa jAti vizeSa, ajagara) ajagara zabdanI vyutpatti thAya che - 3 naM chari fmati-utnata ti agara' je bakarA jevA nAnA-moTA jIvone gaLI-khAI jAya tene ajagara kahevAya. zAstromAM kaSAyo (krodha, mAna,mAyA ane lobha)ne ajagaranI upamA ApavAmAM AvI che. A kaSAyo paNa, ApaNA jJAna, darzana, cAritrAdi AtmaguNone ajagaranI jema ja gaLI jAya che. mATe ja AtmahitamAM AgaLa vadhanArA mumukSue kaSAyo para vijaya meLavavo atyaMta Avazyaka che. samavana - nApati (pu.) (bakarIono pAlaka 2. vratono bhaMga karanAra che. vAcakano eka bheda) TrAphika signalano bhaMga karanArane daMDa bharavo pharajIyAta hoya che. yAda rAkhajo !dubuddhivaza lIdhelA vratonA bhaMgathI duHkhonI paraMparA vadhAranAra karmono Azrava thavo nakkI che. a - vi ( vya.) (saMbhAvanA-saMbodhanavAcI, he, ayi, e) ratnAkara paccIzImAM AtmAne saMbodhine kahyuM che ke meM to dAna paNa nathI dIdhuM, zIla paNa pALyuM nathI, tapathI kAyAne saMyamita paNa karI nathI ane zubha bhAva paNa bhAvyo nathI. tethI he prabhu ! mAruM to A saMsAramAM janamavuM paNa nirarthaka sAbita thayuM che. kAma (I.). (gamana karavuM, javuM)
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ *ti (ma.) (atyaMta 2. atikramavuM te 3. utkarSa 4. pUjA) viveka vagara koIpaNa kAryanI atimAtrA nukazAna mATe thAya che. krodhano atireka, atyaMta khuzI, vadhAre paDatuM hasavuM, durjana sAthenI ghaniSThatA ane atiubhaTa veSa dhAraNa karavA A pAMca vastuone kAraNe mahAna vyaktio paNa laghutAne prApta thai che. ma (f) (ti) - iikta (strI.) (je ApavAmAM asamartha hoya 2. devonI mAtA 3. punarvasu nakSatrano adhipatideva) zAstromAM kahevAmAM AvyuM che ke jeonuM mana udAra hoya che temanA mATe AkhuM jagata kuTuMba samAna hoya che, paraMtu jeo tuccha vicArasaraNIvALA hoya che teo mAtra potAno ja vicAra karatA hoya che, svArthamAM ja rAcatAM hoya che ane temanA mATe koi svajana hotuM nathI. AvA lokonI durgati aTakAvavAmAM svayaM paramAtmA paNa asamartha che. maphata - matyu (tri.) (utkarSane oLaMgI gayeluM 2. abhimAna rahita). saMsAramAM prAyaH jovAmAM Ave che ke mANasa potAnA utkarSa ane dhananuM pradarzana karyA vagara rahI zakato nathI. paraMtu sAdhaka AtmAmAM AnA karatA viparItatA dekhAya che. koI viziSTa guNa prApta thavA chatAM teo abhimAnathI mukta hoya che. jenI strIo karoDonA AbhUSaNo eka vakhata mAtra paherIne pheMkI detI hatI tevA utkRSTa puNyanA mAlika zAlibhadrajIne temanI saMpattimAM nazvaratA dekhAI ane teno tyAga karI dIdho. vicArajo ! thoDIka dhana-saMpatti pAmIne ApaNe evuM samajIe chIe ke A to kyAreya naSTa nahIM thAya. paraMtu e ja to ajJajanonuM mithyAbhimAna che, ema jJAnI puruSo kahe che. aphaDATa - mayuTa(a.) (Azcaryacakti thavuM) hajI thoDAka samaya pUrve thayelA AInasTAIna ke jagadIzacaMdra bojhanI siddhio joIne ApaNe "Aha ne vAha' pokArI UThIe chIe. paraMtu e na bhUlazo ke teoe jagata samakSa mUkelI siddhionuM mULa AjathI aDhI hajAra varSa pUrve bhagavAna mahAvIre kahelA vacano che. jarA vicAro ! temanA hitakArI vacano to ApaNe sAMbhaLIe chIe paNa zuM kyAreya cittamAM AnaMdanI laherI anubhavI che kharI? marRta - tivat (fx) (praveza karavo) jaina kuLamAM janma levA chatAM paNa jeNe haju mithyAtvanA bhAvothI phAragatI nathI lIdhI, je hajI bhavAbhinaMdI che, tevA jIvo mATe mokSanI vAta to dUra rahI paraMtu jinazAsanamAM praveza meLavavo paNa durlabha ja nahIM azakya che. (4) 5 - atikriya (tri.) (IndriyAtIta, agocara). jagatamAM asatya bolavA mATe traNa kAraNo manAyA che. rAga, dveSa ane moha, atIndriya evA kevalajJAnane pAmelA tIrthakaroe A traNeya kAraNono nAza karyo hovAthI temane asatya bolavAno koI prazna ja udbhavato nathI. aikaMDuiya - atikaNDUyita (na.) (khaMjavALavuM, nakhathI valuravuM) zAstromAM vaiSayika sukhone khaMjavALa jevA kahelA che. zarIramAM utpanna thayelI khaMjavALane khaMjavALavuM to sAruM lAge che paraMtu tyArabAda zarIramAM atyaMta dAha jagAve che. tema viSayonuM Asevana prAraMbhamAM to sAruM lAge che paNa aMte pariNAma ati duHkhadAyaka ja hoya che. ma (ti) daMta -- tijAta (tri.) (atyaMta kamanIya, atisuMdara). vItarAga paramAtmAnI atikamanIya pratimAnA darzana mAtrathI paNa bhavya jIvonA hRdayakamaLa khIlI UThe ja. prabhudarzanathI jo tamAruM
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ hRdaya bhAvavibhora nathI banatuM to samajI lejo ke, haju sudhI tame moharAjAnI pakkaDamAMthI chUTI zakyA nathI. akSaya - tijAya (tri.) (vizALakAya, jADuM) kolesTrolanA kAraNe zarIra jyAre bhAre-moTuM thaI jatAM ApaNe ciMtAmAM AvI jaIe chIe ane turaMta DAyeTiziyana pAse doDI jaIe chIe. paraMtu karmonA kAraNe ApaNo AtmA bhArekhama thaI gayo che te jANavA chatA paNa kyAreya tenA niSNAta gurubhagavaMta pAse jaIe chIe kharA? (ti) ata- sattiAnta (tri.) (hada bahAra gayeluM, paryatavartI, ullaMghana kareluM 2. atIta, pAra gayeluM 3. nizcita samaya oLaMgIne kareluM tapa) atyAra sudhI ApaNI pAMceya indriyo suMdara dazya, karNapriya saMgIta, svAdiSTa rasoI, phUlonI sugaMdha ane mulAyama sparzanA viSayomAM haMmezA pravRtta rahI che. paraMtu jinadarzana, zAstrazravaNa, stutigAne, jinapUjA Adi hitakArI pravRttiomAM kyAre magna thaze? kemake, jayAre anta samaya Avaze tyAre sivAya pazcAttApa kaMI nahIM hoya. 5 (tti) rUatanotra - tikSA yauvana (tri.) (yauvanane ullaMghI gayeluM, prauDha) jema ghAsa para raheluM jhAkaLa caMcaLa che, hAthInA kAna aticaMcaLa che, tema yauvanakALa paNa asthira che. jyAre cAlyo jaze tenI khabara paNa nahIM paDe. kemake, yuvAnI tenuM nAma che je kyAreya sthira na hoya. eTale ja ApaNe yuvAnImAM unmatta na banavuM joIe. ma (ti) rUkaMtapasvaivizvA - tikAntapratyAhyAna (ja.) (parvanI pUrNatA pachI karAtuM paccakhkhANa-tapa, paccakhANano eka bheda). paryuSaNa parvanA divasomAM yathAzakti tapa karavo joIe, gurubhagavaMta, bALa glAna ke tapasvInI veyAvaccAdinA kAraNe saMvatsaritA na thaI zakyo hoya, mATe e tapa pachIthI karAya to tene atikrAntapratyAkhyAna kahevAmAM Ave che. tema AvazyakAsUtrAdi sUtromAM kahevAyuM che. mana - matima (kuM.) (aticAranA cAra bhedomAMno prathama prakAra, lIdhela vrata-paccakhkhANano AMzika bhaMga, ullaMghana 2. vinAza) jema eka nAnakaDo ghA vinAza karavA samartha che, AganI eka nAnakaDI cinagArI AkhA jaMgalane bALI nAkhanAra dAvAnaLa banavA mATe samartha che ane bIjA pAsethI lIdheluM nAnakaDuM RNa cakravartI vyAjanuM rUpa dhAraNa karavAmAM samartha che, tema karI nAkhelI nAnakaDI eka bhUla tamane anaMtakALa sudhI nigodanI gartAmAM pheMkI devA samartha che. mATe AvI bhUla karatA pahelA so vAra vicAra karajo . amaM - pratimA (2) (atikramaNa, ullaMghana, lIdhela vrata-paccakhANamAM virAdhanA karavI te) jinezvara paramAtmAnI eka mAtra zAzvata AjJA che ke saMsAravardhaka jeTalA paNa heya (tyAgavA yogya) padArtha hoya teno tyAga karo ane jeTalI paNa mokSasAdhaka upAdeya svIkAravA yogya) vastuo hoya teno svIkAra karo. A vAtanuM je ullaMghana kare che temane zAstrIya paribhASAmAM bhavAbhinaMdI jIva kahevAmAM AvyA che ane AvA jIvono mokSa hajI ghaNo dUra che. aDDamanni - triIya (tri.) (ullaMghana karavA yogya, tyAjaya) jagatamAM ullaMghana karavA lAyaka jo koI che to te durjanonI saMgati che. kadAca jIvanamAM dharmanI ArAdhanAo ke satkAryo ochA thayA haze to cAlaze paNa jo durjananI saMgati haze to jIvanamAM kyAreya vikAsano mArga maLaze nahIM. UlaTAnuM paraniMdAdipAponA pratApe adhogati thaze e nizcita vAta che. aikvAmittu - atikramya (avya.) (ullaMghana karIne, oLaMgIne)
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ duHkha ane doSothI paripUrNa A saMsArarUpI mahAsAgarane viSe gurue dIvAdAMDI samAna che. ziSyanI yogyatAne samajanAra sadgurunI ne mAtra potAnI icchAthI karelA dharmathI paNa vinAza thayAnA ghaNA dAkhalA zAstromAM noMdhAyelA che. jemake sthUlibhadrajInA gurubhAInI ja vAta lo, gunI anicchA chatAM kozAne tyAM cAturmAsa rahyA ane saMyamathI bhraSTa thavAno prasaMga banyo. amIra - gati mIra (tri.) (atyaMta gaMbhIra, atuccha Azaya) jema sAgara potAnI bhItaramAM ratno, jIva-jaMtuo ane keTalAya padArthone samAvIne beTho hoya che, chatAMya te kyAreya paNa abhimAna ke tucchatAne dhAraNa karato nathI, tema mahApuruSonuM jIvana paNa samaMdara jevuM atigaMbhIra hoya che. teo sukha ke du:khanA prasaMgomAM kyAreya atyaMta harSita ke zokAkuLa thaI jatA nathI. kemake teonuM citta samudranI jema atigaMbhIra hoya che. maphAjImApA - mati (tri.) (praveza karatuM, pravezatuM) bALaka skUla ke kolejamAM praveza maLyA bAda zikSakane samarpita thai jAya che. strI gRhapraveza pachI patine samarpita thai jAya che ane loko nokarI-dhaMdhAmAM lAgI ene samarpita thai jAya che. zuM tame jainakuLamAM janma lIdhA pachI kyAreya paNa jinazAsana ane sadagurane jIvana samarpita karyuM che kharuM? phar (3) - tigata (f). (pravezeluM 2. ekavAra marIne punaH temAM utpanna thayeluM, atizaya - vAraMvAra utpanna thayeluM) atiAsakti athavA atiSanA kAraNe jIva marIne punaH temAM ja utpanna thAya che arthAt je padArtha pratye tene atyanta rAga-dveSa hoya to jJAnI bhagavaMto kahe che ke tevo jIva pAcho temAM ja utpanna thaI vividha prakAranA duHkho bhogave che. jemake sunaMdAno rAgI rUpasenano jIva ane guNasenano dveSI agnizamano jIva. gAma - tirAma () (praveza) yogamArgamAM praveza pAmavA jema pUrvasevA Avazyaka mAnI che, tema dharmamAM praveza pAmavA gRhastha mATe dAnapravRttine Avazyaka mAnI che. kAraNa ke jIvanamAM udAratA AvyA vinA dharmamAM praveza thato nathI. mATe ja dAnadharmanI agrimatA che. mAmA - matimA (sa.) (pravezamArga, javA AvavAno mArga) samyagu jJAna-darzana-cAritranA yoge mukti prApta thAya che. paraMtu Adya jJAnaguNa vinaya vinA prApta thato nathI. mATe ja guruvaMdanabhASyanI prathama gAthAmAM paNa vinayane dharmanA pravezamArga yAne mULa tarIke jaNAvyo che. jo mULa ja na hoya to zAkhA kyAthI saMbhave? maguru - tiguru (.) (atyaMta pUjanIya) je atisanmAnane lAyaka hoya tevI A jagatamAM mAtra traNa vyaktio che. mAtA pitA ane sadguru, mAtAe janma ApIne upakAra karyo. pitAe saMskAra ane sadgurunuM milana karAvIne upakAra karyo che ane gurubhagavaMte jagadguru paramAtmAno bodha karAvI ApIne moTo upakAra karyo che. mATe A traNeya pUjayonI jeTalI sevA-bhakti upAsanA karIe teTalI ochI che. aphaghaMdra - ativandra(kuM.) (chaThThuM lokottara muhUtI apharA - matiyA (stra.). (padminI strI 2. padmacAriNI latA, sthalapadminI) padminI strI jema prANAMte paNa potAnA zIlane tyAgatI nathI, tema sattvazALI puruSo paNa game tevA viparIta saMjogomAM paNa AdarelA niyamone choDatA nathI.
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ aiciMta - aticinta (tri.) (atyaMta ciMtAyukta, jemAM ghaNI ciMtA hoya te) jJAnI bhagavaMtoe ciMtAne citA karatA paNa vadhAre bhayaMkara batAvI che. kemake citA to marelAne bALe che jayAre ciMtA jIvatA jIvane satata bALyA kare che. mATe ja kahyuM che ke mAtra ciMtAne ja nahIM tenA kAraNono paNa tyAga karavo joIe. azva - gIca (vya.) (tyAga karIne, choDIne) dhanya che te mahApuruSone, je koipaNa jaTila avasthAmAM potAnA paragaju svabhAvano tyAga karatA nathI, paraMtu UlaTAnuM potAnA paropakArI svabhAvanA kAraNe haMmezAM bIjAonuM kalyANa karatA hoya che. dareka zrAvaka- zrAvikAoe A prakAranI bhAvanAnuM ciMtavana pratidina karavuM joie, jethI jIvanamAM sadguNonuM prAgaTya thAya. apha8 - 5 (thA.) (gamana karavuM, javuM) maphata - chat (a.) (ullaMghana karatuM, atikramaNa karatuM 2. prApta karatuM) paramAtmAe sAdhuo mATe vihArayAtrAno niyama banAvIne jagata para ane sAdhu para moTo upakAra karyo che, kemake zramaNa bhagavaMta jeTaluM vicaraNa karaze vizvamAM eTalA sajjanonI saMkhyA vadhaze ane sAdhuone paNa koI padArtha para mUccha nahIM thAya. jayAre durjano jeTaluM vadhu paribhramaNa karaze, saMsAramAM durjanonI mAtrA eTalI ja vadhaze. sadAcAra nIti-niyamonuM eTaluM ja ullaMghana karatA raheze. mATe ja AcArAMgasUtramAM kahevAyuM che ke durjana to UMdhatA ja bhalA. arUchatta - tirUtra (6) (chatrane oLaMgI gayeluM 2. samAna AkAra 3. jalamAM thatuM tRNa vizeSa 4. jamIna paranuM tRNa vizeSa) aicchapaccakkhANa - aditsA (atigaccha) pratyAkhyAna (na.) (paccakhANano eka bheda, aditsA paccakjhANa). bhikSA mATe nIkaLelA brAhmaNa ke zramaNane bhikSAdinahIM ApavAnI IcchAthI tene koI gRhastha kahe ke he zramaNa ! tame je mAMgo cho te vastu ApavAnI icchA nathI. kharekhara vastu hoya chatAM na ApavAnI gaNatarIthI Avo je vyavahAra karAya tene aditsA paccakhANa kahevAya che. aphaLAya - tinA (tha)ta (pu.) (pitA karatAM paNa adhika saMpattivALo putra, bApa karatAM vadhu parAkramI putra). zAstromAM pitAnI saMpattine bhaginI samAna gaNavAmAM AvI che. mATe svAbhimAnI puruSo pitAnI saMpattino kyAreya upayoga nathI karatA. UlaTAnuM potAnA baLa para pitA karatAM paNa adhika dhana kamAine kuLanuM nAma rozana kare che. evA putrane loko atijAta yAne bApa karatAM savAyo kahe che. praThThiya - pratiSThita (tri.). (ullaMdhita, atikrAnta, atikramaNa karela) koIpaNa mayadAnuM jayAre ullaMghana thAya che tyAre e haMmezAM vinAzane notare che. je putro mAtA-pitAnI vAtane avagaNavAmAM potAnI hoMziyArI samaje che teoe samajI rAkhavuM joIe ke atizIdhra ApattikALa temanI najIkamAM AvI rahyo che. *matiSThA (ma.) (ullaMghana karIne, atikramaNa karIne). jo nadI maryAdAnuM ullaMghana kare to pUra lAve che. dariyo maryAdAnuM ullaMghana kare to sunAmI jevo vinAza sarje che. tema jo strI potAnI maryAdAnuM ullaMghana kare to keTalIya jiMdagI barabAda karI nAkhe che. eTale ja maryAdAne mAnavajAta mATe zobhAspada ane uttamaguNa
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAnyo che. baLavaMta - nizana (ni.) (aDaga, nizcala, atyanta deDha) atyaMta nizcala manavALAne koI durghaTanAo kSobha pamADI zakatI nathI. ati AkarA duHkho pIDA ApI zakatA nathI. ane kaThina karmaphaLa nItithI calAyamAna karI zakatA nathI. mATe kahevAyuM che ke aDaga mananA mAnavIne himAlaya paNa naDato nathI. aiNiddhamahuratta - atisnigdhamadhuratva (na.) (tIrthakaronI vANInA 35 guNo paikIno ogaNIsamo vacanAtizaya guNa) tIrthaMkara paramAtmAonI vANInA pAMtrIsa guNomAM ogaNIsamo guNa che atirinagdha madhuratvaguNa. jema ghI-goLa svAdamAM atisnigdha ane madhura hoya che tema paramAtmAnI vANI paNa sAMbhaLavAmAM atimadhura ane karNapriya hoya che. temanI dezanAno dareka zabda ghIgoLanI jema jIvonA hRdayamAM utarI jAya che. ma($)(ta) (4) - matIra (a.) (vIteluM, pAra gayeluM, mRta). vAsI bhojananI jema jeo bhUtakALane vaLagIne rahe che teone du:kha sivAya bIju kAMI prApta thatuM nathI. je bhUtakALane bhUlI zake che te ja bhaviSyanuM nirmANa karI zake che. kahyuM paNa che ke, je bhUtakALamAM jIve te saMsArI ane vartamAnamAM jIve te sAdhu. = ($)(ta) pha(1) taddhiA - 3matAddhiA (strI.) (atItakALa, vyatIta thayeluM anaMta pudgalaparAvarta kALa) jema raNa pradezamAM ubhelo mANasa raNamAMthI pANInI cAhano kare to te atyaMta mUrkhatA kahevAya. tema satata viSaya-kaSAyomAM rata rahevAvALo puruSa viSayAdimAMthI samyaktanI icchA kare te vadhAre mUrkhatA che. jo pANI meLavavA mATe raNamAMthI bahAra AvavuM paDe, to samparvane pAmavA mATe viSayAdi bhAvono tyAga na karavo paDe? atyAra sudhInA vItelA anaMta pudagala parAvartAmAM ApaNe viSaya-kaSAyomAM ja gherAyelA rahyA chIe. paNa have temAMthI bahAra AvavA yogya dizAno prayatna karavo rahyo. ($)(tI) () tapazvavirA - satItapratyAghAna (.) (pUrvakALe karavA yogya paccakhkhANano bheda) jJAnI bhagavaMtoe ApaNA saMsAra paribhramaNanI ciMtA vyakta karatAM kahyuM che ke, jema tame loko beMka ekAunTa, ghara, dukAna, sonAcAMdIrUpe paisA bhegA karIne tamArA bhaviSyane surakSita karo cho, tema tamArA AvanArA bhavone sudhAravA mATe pahelethI ja pApasthAnono tyAga ane zubhakAryomAM pravRtti karavI joie. mATe ja to zAstromAM pUrvakAlIna paccakhkhaNano ghaNo ja mahimA gavAyo che. meM (ti )$(1) tA - matiyAna (7) (nagarAdimAM rAjAno praveza) 3 (ti) () tAhA - matiyALA (strI.) (rAjAdinA nagarapravezano vRttAnta). * () (thA) tA - mariyAnaJda () (nagarAdi pravezamAM AvatA UMcA ghara, prasiddha ghara je nagaramAM pesatAM jaNAI Ave) * (tti) ru(tA) yAdri- riyAdhi (sTI.) (rAjA AdinA nagara pravezamAM toraNAdithI karavAmAM AvelI nagarazobhA) jema rAjAnA nagara pravezamAM, divALI, navarAtrI jevA tahevAromAM tame ghara ane kAnane toraNa raMgoLI AdithI suzobhita karo cho tema ApaNA paramopakArI gurubhagavaMtanA praveza ane paryuSaNa jevA mahAparvonA prasaMgo para ghara vagerene ADaMbara sAthe sajAvI devA joIe. jethI duniyAne khabara paDe ke jainone potAnA dharma para keTalo ahobhAva-bhaktibhAva che.
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ A () (tI)(thA) tA thaiUTM - gItAnAtana (1) (bhUtakALa ane bhaviSyakALanuM jJAna) jevI rIte kevalI bhagavaMta kevalajJAnanA mAdhyamathI bhUta-bhaviSyane jANI zake che, tema munibhagavaMto paNa kevalI kathita zAstrAbhyAsanA baLe potAnA ane anya jIvonA bhUta-bhaviSyane jANI zake che. mATe ja to jJAnasAramAM zramaNone zAstracakSuvALA kahevAmAM AvyA atri - titati (na.) (uttarAla gAna doSa). hoDImAM nAnakaDuM chIdra, gAnamAM AlApa doSa, sAdhanAmAM maMtradoSa ane kuMDalImAM lagna doSa hoya to icchita phaLanI prApti thatI nathI. tema dharma ArAdhanAmAM cittanI zuddhi na hoya to iSTaphaLarUpa mokSanI prApti kyAreya thaI zakatI nathI. aitikkharosa - atitIkSNaroSa (tri.) (atikrodhI svabhAvavALo, dIrdha roSayukta) viSaya kaSAyo para vijaya meLavavo eTale kevalajJAnanI prApti. cAra kaSAyomAM prathama kaSAya che krodha. jo tame tamArA krodhane kAbUmAM nathI karI zakatA to bAkInA traNa kaSAyone vazamAM karavA asaMbhava che. je krodhI svabhAvavALA hoya che teo kyAreya koinA priyapAtra banI zakatA nathI. eTale ja to kahevAyuM che ke, je kSaNamAM rAjI ane kSaNamAM krodhI thatAM hoya temanI prasannatA levI paNa bhayaMkara che. ativra - atitIvra (tri.) (atyaMta tIvra, atiugna) upadezamALA graMthamAM lakheluM che ke, jIva je samaye jevA jevA bhAvomAM ramaNa kare che tyAre tevA tevA karmono baMdha kare che. karmono baMdha jIvanA bhAvonI tIvratA ane maMdatAnA AdhAre thAya che. jo bhAva maMda haze to karmabaMdha alpa thaze ane atitIvra haze to karmabaMdha paNa utkaTa mAtrAmAM thaze. AthI haMmezAM koipaNa azubha vicAra karatAM pahelA karmonA pariNAmonA viSayamAM vicArI levuM. aitivvakammavigama - atitIvrakarmavigama (puM.) (ugra-tIkSya karmanAza, kaThina karmanAza) jeo duSkatonI niMdA, sukatonuM AcaraNa ane arihaMtAdi cAranuM zaraNa svIkAre che teonA cIkaNA karmono paNa tIvra gatie nAza thAya che. mithyAtvanA hetubhUta bhayaMkara jJAnAvaraNIya ane mohanIyAdi karmono paNa zIdhra apagama thAya che. atuTTaT - pratikULa (1) (sarvathA dUra thanAruM, atizayapaNe dUra thAya te) je jIvAtmA sarala svabhAvI hoya che, kevalI bhagavaMta kathita navatattvomAM zraddhA rAkhe che, deva- guru ane dharmane ekAgracitte ArAdhe che ane karmabaMdhanA kAraNabhUta sthAnono sarvathA tyAga kare che te haLukarmI bhavyAtmAthoDAka ja bhavamAM sarva karmono kSaya karIne zIdhrAtizIdhra paramapadane prApta kare che. mAmA - marinsenA (strI.) (caudazanI rAta). jaina zAsanamAM AtmapariNatine akhaMDa rAkhavA mATe kSamAnI ArAdhanA karAya che. eTalA mATe ja pratyeka mahinAnI caudazatithie pAkSika pratikramaNa dvArA ApaNe paMdara divasomAM thayelA aparAdho mATe sarva jIvonI kSamA yAcIe chIe. apam - saMpartha (2) (vijya vastuno mULa bhAvArtha, sArAMza, tAtparya) vaktAnA koi paNa vAkya ke vastukathananuM je aMtima hAI hoya tene aidaMparya kahevAya che. zrIyazovijayajI mahArAje kahyuM che ke meM zAstronuM avagAhana karIne A rahasya zodhyuM che ke, paramAtmAnI bhakti e paramAnaMda (mokSa)nI saMpadAnuM bIja che.
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ phAru - tivA (.) (ati bhayAnaka, mahAbhayAnaka). zAstromAM Thera Thera IndriyonA viSayone kiMpAka phaLa jevA kahyA che. mahAbhayaMkara duHkhonA janaka batAvyA che. janma janmAntaramAM jIvane pIDanArA kahyA che. upabhoganI zarUAtamAM te ghaNA sArA lAge che paraMtu, tenA pariNAmo ati bhayAnaka kahelA che. aphaghuvarNa - satiSa () (atyanta duHkha, atiduHsaha) tamane icchita sukha nathI maLyA te mATe bIjAonI AgaLa tenA gANAM gAI gAIne duHkha vyakta karo cho, paraMtu jinAjJAnuM AMzika paNa pAlana nathI thatuM tenuM duHkha koI divasa AtmAmAM saMkhyuM che kharuM ke, "arere prabhunI AjJAnuM pAlana Aje nathI thaI zakyuM." aidukkhadhamma - atiduHkhadharma (tri.) (atyaMta duHkhI svabhAvavALuM, ghaNI AzAtanAnA udayavALuM) jene narakanI duniyAmAM niraMtara apAtA duHkho jevA atibhayaMkara du:kho najara samakSa dekhAya che athavA tevA duHkho bhogavatA jIvo najara sAme dekhAya che, te jIva sAMsArika sukhomAM gulatAna banI ja kevI rIte zake? arthAta na ja bane. cetI jAya. gAdior - atirlina (7). (atyaMta kharAba divasa, vAdaLachAyo divasa) vAdaLathI gherAyelo divasa gamato nathI tema manuSya divasamAM evuM koI kArya na karavuM joIe ke jenA kAraNe tenI UMgha harAma thaI jAya. jIvanamAM gamagInI chavAI jAya. potAnA mATe koI kharAba ghaTanA gamatI nathI, tema bIjA pratye paNa vicArajo. a35 - atidurtama (tri.) (atyanta durlabha, atizaya duSmApya) dhAnyanA DhagalAmAM nAkhelI soya hajI pakaDI zakAya che, caMcaLa manane pakaDavuM hajI zakya che, paraMtu ekavAra khoI nAkhelo mAnava bhava pharI pAcho meLavavo atyaMta durlabha che. mATe tene sArthaka banAvavA mATe prayatna karavo emAM ja samajadArI che. aidussaha - atidussaha (tri.) (ati kaSTapUrvaka sahana thAya te, duHsahya, ghaNI muzkelIthI sahana karI zakAya te) A jagatamAM vizvAsaghAta jevuM koI pApa nathI. mATe ja jJAnIoe kahyuM che ke, A pRthvI pahADo, samudro, nadIo ane moTA moTA jaMgalono bhAra sahana karI le che paNa vizvAsaghAtIono bilakula nahIM. kadAca kudaratanA prakopo paNa AvA ja kAraNosara thatA haze. saphara - titUra (tri.) (atyaMta dUra, sudUra, ghaNuM vegaLuM) jemaNe hajI sudhI potAnA manane kaSAyothI nivRtta ane dharmArAdhanAmAM pravRtta nathI karyuM ane hajI sudhI bhautika sukhomAM ja jeo rata che, evA bhavAbhinaMdI jIvonI mokSanI vAta to dUra rahI teonI sadgati paNa kevI rIte thaze te zaMkAspada che. aidUsamA - atiduSSamA (strI.) (avasarpiNI kALano chaThTho ane utsarpiNIno pahelo Aro, atyanta du:khapradhAna kALa, duSyamaduSyama kALa). zAstrakAroe jaNAvyuM che ke je jinAjJAno bhaMga kare che, hRdayathI atikrUra che ane pApa kAryomAM ja AnaMda pAme che tevA loko A lokamAM nArakI samAna atiduSama kALamAM janma leze. AthI jo tamAre chaThThA ArAnA du:khothI bacavuM hoya to jinAjJAnuM pAlana uparAMta hRdayanI komalatA sAthe paropakAramaya jIvana yApana karavuM hitakArI gaNAya. - tiveza (pu.) (anya vastunA dharmano anya para AropaNa, nirdiSTa viSayane choDIne anya viSayamAM lAgu thato niyama, hastAMtaraNa, sAdRzyanA kAraNe thatI prakriyA)
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ sva-svabhAvane choDIne parapadArthomAM ramaNa karavAne kAraNe jIvone karmano baMdha thAya che. karmabaMdha AtmAne akartavyamAM kartavyabuddhi karAve che. AthI anaMta jJAna- darzana ane cAritranA guNavALA AtmAno svabhAva haMmezAM UrdhvagamanazIla hovA chatAM lohacuMbaka jevA karmonA kAraNe te saMsAracakranA bhramaNamAMthI bahAra nIkaLI zakato nathI.. marUmaMta - ridhamar (tri.) (atizaya avAja karatuM) eka che, je ajJAnI hoya ane bIjA te, je saMpUrNa jJAnI hoya. evAone tattva samajAvavuM sulabha che, paraMtu alpajJAnI hovA chatAM potAne pUrNajJAnI mAnanArAone tattvabodha karAvavo atyaMta duSkara che. kemake AvA lokone tattvabodhathI nahIM paraMtu pote paNa kaMIka jANe che tevuM dekhADavAno moha hoya che. vyavahAramAM paNa dekhAya che ke, je ghaDAmAM pANI ochuM hoya te avAja vadhAre karato hoya che. thADiya - matiyAdita (tri.). (bramita karAyeluM, pheravI dIdheluM) jema vAcharaDuM hajAro gAyonI vaccethI paNa potAnI mAtAne oLakhI le che, tema koipaNa bhavamAM karelA zubhAzubha karma jIvane kyAMyathI paNa zodhI le che ane janma-maraNarUpI saMsAracakramAM anaMtakALa sudhI bhramaNa karAvyA kare che. jIvane bhavobhava bhramita karI rAkhe che. aphaghutta tidhUrta (tri.) (bhAre karmI, jene ATha prakAranA karmo ghaNA che te, bahulakarmI) AgamomAM kahevuM che ke, jIva pratikSaNa navA navA karmo bAMdhato hoya che ane A karmo atipUrta svabhAvanA kahelA che. pUrva mANasono jema vizvAsa na karAya tema ATha prakAranA karmo jIvane kyAre ThagI le te kahI zakAya nahIM. mATe kharAba kAryo karatI vakhate so vAra khacakAzo. mahira - atipati (tri.) (atyaMta garviSTha, ati abhimAnI, alpajJAnanuM mithyA abhimAna karanAra 2. duHzikSita) ajJAnI jIvane satyano bodha karAvavo hajI sahelo che paraMtu je aMzamAtra jJAna thavAthI potAne mahAjJAnI samaje che evA manuSyane nanI prApti thavI atyaMta kaThina che. thoDA jJAnathI potAne mahApaMDita mAnanArane brahmA paNa pratibodhita karavAmAM samartha nathI. tethI jJAnaprApti mATe vyaktie jijJAsu hovuM jarUrI che, nahIM ke alpabodhathI potAne jJAnI mAnI levuM. kapha (f) paMgvasanA - tirADukhyazinA (sI.) (meru parvata para dakSiNa dizA sthita jina abhiSeka zilA) meru parvata para cAreya dizAomAM cAra mahAzilA che. pratyeka zilA para bharata, airAvata ane mahAvidehakSetranA te-te dizAnA tIrthakara bhagavaMtono abhiSeka cAreya nikAyanA devo dvArA karavAmAM Ave che. atipAMDukaMbala nAmanI zilA meru parvatanI dakSiNa dizAe rahelI che. apakA - ttipati (strI.) (eka patAkA upara bIjI, trIjI Adi patAkA, dhvajA upara rahelI anya dhvajA) saMsAramAM utkRSTa puNyanA svAmI zrItIrthakara bhagavaMtonA sAMnidhyamAM iMdra dhvaja rahe che. jemAM ekanI upara eka e pramANe eka hajAra patAkAo hoya che. A ja pramANe paramAtmAnI rathayAtrAmAM indra dhvajanA pratIkarUpe nAnI-nAnI patAkAvALo indra dhvaja rahe che. je paramAtmAnA akhaMDa dharma-sAmrAjayano dyotaka che. arUpima - satipariNAma (kuM.) (zAstrokta apavAda karatAMya vadhu apavAda sevanAra, apavAdamati, usUtramativALo) parivartanazIla A saMsAramAM janma-maraNa, utpatti-vinAza, navuM-junuM thavuM e vibhAvadazA che jyAre AtmaramaNatA ane pudgalo pratye anAsakta bhAva e svabhAvadazA che. cAlo, ApaNe vibhAvadazAno tyAga karIe ane svabhAvadazAmAM AvI vasIe.
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAsa - tivA (kuM.) (A avasarpiNImAM thayelA airAvatakSetranA tIrthakaranuM nAma, teo A covIsImAM bharatakSetramAM thayelA zrIaranAtha prabhunA samayamAM ja thayA hatA.) aipAsaMta - atipazyat (tri.) (asAdhAraNa rIte joto, atizayapaNe joto) jene potAnA bhaviSyanuM jJAna nathI evA jayotiSIo para vizvAsa rAkhIne temaNe kahelI vidhio vagara virodha karIe chIe. jyAre ApaNA parama hitaciMtaka sarvajJa bhagavaMtoe batAvelA AcAronuM ApaNe keTaluM pAlana karIe chIe? jarA vicArI jojo. ppA - ati HIT () (pramANa rahita, pracura pramANa, pramANa-mApathI vadhAre hoya te) lokoktimAM kahevAyuM che ke, eka vAra jame te AcArI, be vAra jame te vyavahArI, traNa vAra jame te lokAcArI ane cAra vAra jame te bhikhArI. ApaNe vicAravA jevuM che ke, ApaNo naMbara zemAM che? aNasaM - tirasa(kuM.) (ghaniSTha saMbaMdha, atizaya paricaya karavo te 2. ativyAti) jema attarano saMga satata suvAsa prasarAve che ane viSThAno saMga durgadha sivAya bIjuM kAMI nahIM, tema sajjanono paricaya sadaguNonI maheka prasarAve che ane durjanono paricaya dUSaNa sivAya kAMi vistArI zakato nathI. aphavAna - tivata (tri.) (AvatI covIsInA AThamA vAsudevanuM nAma 2. deva-manuSya-tiryaMcanA baLane oLaMgI gayeluM, atyaMta baLavAna 3, bharata cakravartino prapautra 4. astravidyAno bheda 5, moTuM sainya 6. RSabhadeva prabhunA pUrvanA cothA bhavanA pitAmahanuM nAma) tiryaMca, manuSya ane devothI paNa vadhu baLa jenuM hoya te atibala kahevAya che. veyAvacca Adi viziSTa ArAdhanAthI thayelA vIryaMtarAya karmanA prakRSTa kSayopazamathI AvI zakti prApta thAya che. tIrthakara, cakravarti, vAsudeva, prativAsudeva Adi mahApuruSo A prakAranA mahAbaLanA dhAraka hoya che. magya - tibadulka (ja.) (atyanta bhojana, pramANathI adhika bhojana) praphulo - tivaduzam (kAvya.) (pramANathI adhika bhojana karavuM te, vAraMvAra khAvuM te, divasa madhye traNathI vadhu vAra khAvuM te, atibhojana). pramANathI adhika bhojana karanAra, bhojana karavA chatAM atRpta rahenAra ane divasamAM traNavArathI vadhu vakhata bhojana karanAra vyaktine atibhojI kahevAmAM Ave che. zAstromAM to ati bhojanano niSedha karelo che ja, paraMtu Adhunika vijJAna paNa jaNAve che ke ati mAtrAmAM bhojana levAthI jaTharAgni maMda thavo, kabajiyAta, sthUla zarIra Adi ghaNA prakAranI bimArIo thAya che. eTale ja mahApuruSoe zAstromAMthI sArarUpa vAtone sAmAnya mANasa paNa grahaNa karI zake mATe subhASita Adi mAdhyamothI kahI che. 'ma ravAnA, ane ravAnA, nama nAnA' "Ta zo ravo narama, pAMva #o rad TRY' ityAdi. 3mad - tibadra () (taMdulavaicArika prakIrNaka AgamanI TIkAmAM varNavelo atibhadra nAmano eka zreSThino putra, jeNe strInA kaMkAsathI potAnA bhadranAmanA bhAIthI alaga thaIne gRhAdinA bhAgalA karyA hatA.) amadA - nimaka (tri.) (atyaMta kalyANakArI, bhadraka) zrAvakanA Avazyaka guNomAM atibhadrano paNa samAveza thAya che. caMdananA saMparkamAM AvelI vyaktine jema zItaLatA tathA sugaMdha prApta thAya che, tema anyane sahayogI thavAnI satata IcchA tathA Rju svabhAvathI zrAvakanA saMparkamAM AvelI vyaktine zAMti tathA saumyatAno
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ anubhava thAya che. amadA - marimA (strI.) (mahAvIrasvAmInA agiyAramAM prabhAsa nAmanA gaNadhara bhagavaMtanI mAtAnuM nAma) samaya - gatimaya (tri.) (ihalaukikAdi bhayone oLaMgI gayeluM) paramAtmA kahe che ke, daridratAnA ke anya bIjA nAnA-moTA bhayothI zA mATe DarIne bhAgo cho? are, tamAre bhAgavuM ja hoya to jayAM janma ane maraNarUpI be vikarALa siMho bindhAsta pharI rahyA che evA saMsArarUpI vanamAMthI mUThIo vALIne bhAgI nIkaLo. marUmAra - gatimAna (kuM.) (atyaMta bhAra, vahana na karI zakAya eTalo boja 2.5helA vratano cotho aticAra) jema vyaktine potAnA mATe vadhu bhAra gamato nathI, te ja pramANe bIjA jIvo mATe paNa vicAravuM joIe. potAnA Azrita nokara ke pazu para ati bhAra vahana karAvavAthI jIvane bhavAttaramAM vividha prakAranA duHkha-boja sahana karavA paDe che. amArI - gatimAna (kuM.) (atyadhika bhArathI vegapUrvaka janAra, adhika bhAravAhaka 2, khara, azvatara, ghoDAnI eka jAti) dhana-saMpatti, patnI-putra, kuTuMba-kabIlo ane vyavahAronA atibhAra nIce dabAyelA jIvane karmonA bhAra utAravAno avasara kyAre prApta thaze, ekAntamAM besIne koI divasa Avo vicAra karyo che? aibhArArovaNa - atibhArAropaNa (na.) (prathama aNuvratano cotho aticAra, atyaMta bhAranuM AropaNa karavuM te, hada uparano bhAra vahana karAvavo te) potAne Azrita baLada, nokara Adi pAse tenI zaktithI adhika bhAravahana karAvavAthI prathama aNuvratamAM aticAra lAge che. dayALu vyaktie to vizeSa rIte dhyAnamAM levuM joIe ke, koIpaNa jIvane tenI zaktithI vadhu boja na Ape. dhyAnamAM rahe! nokarone atyaMta ocho pagAra ApIne vadhu kAma karAvavAthI paNa A aticAra lAge che. marUpUmi - aitipUmi (strI) (jayAM sAdhuone javA AvavAnI gRhasthoe manAI karela hoya te bhUmi 2. bhUmi maryAdAno bhaMga 3. maryAdA bhaMga) jayAM sAdhuono saMyoga na maLe tathA jyAM nirlajjatA zaNagArarUpa hoya tevI bhUmimAM vAsa karavAno zAstrakAroe niSedha karyo che. mAtra dhananI pAchaLa AMdhaLukiyA thaI gayelA ApaNane A vAta jyAre samajAze ? - atimajha (I.) (mAMcA upara bIjo viziSTa mAMco) mAyA - tAtti (strI.) (kAdavarUpa mATI, Adra mATI, mATIno gAro) 3mI - atimahatva (pu.) (vayamAM moTA hoya te, vayasthavira) veyAvaccanA sthAno paikI vayasthavira-vayovRddhanI sevA-bhaktine paNa sthAna ApeluM che. sevA-suzruSAne zAstramAM mahAna ArAdhanA tarIke jaNAvIne tene uttamaguNa batAvyo che. mATe ApaNAthI vayamAM je moTA hoya evA mAtA, pitA, guru, bhAI Adi vaDIlono Adara karavo joIe. aphaHTTI - gatimAna (kuM.) (atyadhika ghamaMDa, garviSTha 2. cAritranuM atikramaNa karanAra kaSAyano eka bheda) "je name te sahune game' nIce jhUkIne sahune kerIo ApanAra AMbo sahunA hRdayamAM vAsa karI jAya che. mAtra UMcAI vadhAranArA tADa
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAmuM koI jotuM paNa nathI. mATe abhimAnathI eTalA akkaDana bano ke loko tamArI pAse pharake paNa nahIM. atimAya - atimAtra (tri.) (parimANathI adhika hoya te, mAtrAthI vadhu hoya te, atimAtrAvALuM) vyaktie koIpaNa vastumAM "ati' no tyAga karavo joIe ane A samaja vivekabuddhithI Ave che. ati dAna devAthI bali rAjA baMdhanamAM paDyo, vadhAre paDatuM abhimAna karavAthI duryodhanano nAza thayo. ati lobhanA kAraNe subhama cakravartI sAtamI narakamAM gayo. mATe "ati'no tyAga karavo joIe. mAyA - timA (mI.) (hada uparAMtanuM parimANa, ucita mAtrAthI adhika pramANa 2. atimAyAvI) uttarAdhyayanasUtramAM jema sAdhu bhagavaMta mATe atimAtrAmAM AhAra karavAno niSedha karelo che tema ArAdhaka sagRhastha paNa adhika pramANamAM bhojana na karavuM te artha ghotita thAya che. mATe ja rasagAravane sAdhaka mATe bAdhaka varNavyo che. *matimAthA (trI.) (atyanta mAyA, cAritranuM atikramaNa karanAra kaSAyano eka bheda) thoDI paNa mAyAnuM AcaraNa karavAthI tIrthaMkara prabhu zrImallinAthajI strItva pAmyA, to pachI Dagale ne pagale jo ApaNe mAyAno ja Azaro laIzuM to vicArI lejo strIpaNe paNa kevo bhayaMkara karmavipAka bhogavavo paDaze. amuMta (mu) 2 - atimut (1) (jenI pUrNatayA mukti thaI gaI hoya te, muktAtmA 2. aImuttA muni 3. aMtagaDasUtranA chaThThA varganuM 15muM adhyayana) paMcAcAranA pAlaka zramaNa bhagavaMto kyAreya paNa dravya-kSetra-kALa ane bhAvathI baMdhAtA nathI. mATe ja teo sahuthI sukhI che. jyAre Dagalene pagale AzAne apekSAothI satata gherAyelA ApaNane baMdhanoe gUMgaLAvI mAryA che. mAchiya - pratiSThita (ri.) , (atyaMta viSayAsakta 2. atyaMta behoza) huM" ane "mAruM" A be maMtroe AkhA jagatane aMdha banAvI dIdhuM che. jo tamAre aMdha na banavuM hoya ane Atmika AnaMdamAM mahAlavuM hoya to paramAtmAe A maMtronA mAraNa svarUpa "huM kAMI nathI' ane 'je dekhAya che te mAruM nathI' A be pratimaMtro ApelA che. tenuM satata ciMtana karo. gaTTo - gatimoda(ji.) (ghaNo moha jemAM che te, atizaya mohavALuM, kAmAsakta) jJAnIoe paudagalika padArthone kyAreya anarthakArI nathI kahyA, paraMta padArtho pratyenA mohane duSTa kahyo che. A moha durgatinI paraMparA Ape che. mATe evA mohathI satata cetatA rahejo. maphatiya - matya (madhya.) (atikramaNa karIne, ullaMghana karIne) maphatra - nitya (avya.) (atikramaNa karIne) aor - atyata (ra.) (ghaNuM khAvuM te, atibhakSaNa) khAudharA mANasane ema kahevAya che ke "zuM DhoranI jema Akho divasa khA-khA karyA kare che paraMtu kyAreya Dhorane ema nathI kahevAtuM ke zuM Akho divasa mANasanI jema khA-khA karyA kare che. kAMI samajyA?
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ yA - nija (trI.) (bakarI) vagara vicAryuM kArya karyuM jatAM hoya tevA lokone lokoktimAM gADariyo pravAha kahe che. dharmanI upAsanAmAM gADariyA pravAhane niSiddha kahyo che. gatAnugatika AcaraNa na karatA samajI vicArIne koIpaNa dharmakriyA karavA jaNAveluM che ane A ja hitAvaha che. kathA (2) 7 - tAta (tri.) (gayeluM, vyatIta thayeluM) 're zauo zatra' A cAra zabdanuM nItivAkya ghaNuM badhuM kahI de che. jeono bhUtakALa atibhavya hato ane Aje sAmAnya sthitimAM che teo bhUtakALane vAgoLI vAgoLIne vartamAnane paNa bhaMDo banAvatA hoya che. tyAre jJAnIo kahe che ke, bhAI ! e badhuM bhUlIne have evuM kAMI kara jethI tAruM kalyANa thAya. arthAta jIvanamAM caDhatI. paDatI kAMdhIna che. tethI dharmapuruSArtha dvArA zubha bhAtuM bAMdhI levuM joIe, je kaparo samaya AvavA ja na de. aiyAyarakkha - atyAtmarakSa (tri.) (pApothI AtmAnuM atyanta rakSaNa karanAra) pratyeka samaya vipna ane azubhothI bharelo che. karmo kyAre AtmAnI aMdara AtaMkavAda phelAvI de te kahI zakAya nahIM. AthI dhana, kuTuMba AdinI rakSA karatA pahelA potAnA AtmAnuM rakSaNa karavuM e atyanta zANapaNabharyuM che. mapha () (tti)(tI) yAra - tti (ta) rAja (pu.) (cAritrAcAranuM ullaMghana karavuM te, cAritramAM smalana thAya te, zrAvakanA vratomAM lAgato eka aticAra, vratabhaMga karavAmAM taiyAra thavuM te). lIdhelA vrata-niyamonA pAlanamAM jyAre ajANatA bhaMga thaI jAya eTale ApaNe mAnIe ke ApaNuM vrata tUTI gayuM. paraMtu, jo guru AgaLa tenuM prAyazcitta laI laIe to lAgelA aticArano nAza thaze ane ApaNuM vrata punaH suvizuddha banI jaze. saphara - tirada (.) (atyaMta lAlavarNa 2. ati anurAgayukta) rAjA bhartuharine khabara paDI ke temanI mukhya paTTarANI piMgalA to eka mahAvatanA premamAM Asakta che. te eka vyabhicAriNI strI che tyAre teone piMgalA para gusso AvavAne badale svayaM para dhikkAra thayo ane potAnA cittane kahevA lAgyA ke arere citta! tuM je rasamAM atyaMta anurAgayukta che te strI to koI bIjAne ja icche che. kharekhara dhikkAra te strIne nahIM kiMtu tane satAvanAra kAmadevane che. tirItra (kuM.) (adhika dina, dinavRddhi, vRddhitithi, varSamAM vadhatA cha divasa paikIno koI eka) majabUta kASThamAM paNa cheda karavAnuM sAmarthya rAkhanAra bhamaro padmaparAganA pAnamAM anurAgI thaIne ekadama lIna banI jAya che. tyAM sudhI ke, saMdhyA samaye baMdha thayelA kamalanI atyaMta komaLa pAMkhaDIo chedIne bahAra nIkaLavAnI jagyAe savAra thavAnI rAha jue che ane prAtaHkAle pANI pIvA mATe AvelA gajarAjanuM kamala sahita bhojana banI jAya che. Ama atyaMta rAga vyaktine sArAsAranuM bhAna bhulAvI vinAzanI tarapha dhakele che. kag (hi) rAvaNanA - tirUvanaMzisnA (strI) (meru parvata para uttara dizA sthita jinAbhiSekanI zilAnuM nAma) te devatAone dhanya che jemaNe meru parvata para paramAtmAno janmAbhiSeka karyo. te zilA ane te abhiSikta jalane paNa dhanya che jene prabhunA parama pavitra zarIrane sparzavAnuM saubhAgya maLyuM. he bhagavaMta! tyAre abhAgI evo huM kyAM hato, jene Apano sparza to dUra paraMtu, ApanA darzana ke vacana zravaNa karavAnuM bhAgya paNa na sAMpaDyuM. a - virA (strI.) (zAMtinAtha prabhunI mAtAnuM nAma, acirAmAtA)
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ tIrthakara bhagavaMtonA mAtA-pitA potAnA putranuM nAmAbhidhAna temanA guNAnusAra karatA hoya che. jemake soLamAM zAMtinAtha paramAtmA jyAre acirAmAtAnI kukSImAM padhAryA te pUrve samasta rAjayamAM bhayaMkara rogacALo hato. paramAtmAnI jevI mAtAnI kukSImAM padharAmaNI thaI ke badhA ja rogo zAMta thaI gayA. sarvajIvonI azAMti dUra thaI gai. AthI paramAtmAnuM nAma zAMtinAtha evuM rAkhavAmAM AvyuM. aTTa () vaUT - DAva (I) (indrano hAthI, airAvaNa hAthI) jema rAjA mahArAjAono prasiddha vyavahAra hoya che tema kalpapatra devono paNa vyavahAra hoya che. indra mahArAjAnuM vAhana airAvaNa hAthI che. te devano ja jIva hoya che. jyAre svAmI devane savArInI AvazyakatA UbhI thAya tyAre tenA sevaka devane te te savArInuM rUpa dhAraNa karIne hAjara thavuM paDe. hAya re ! tyAM paNa gulAmI to UbhI ja che. mATe muktinuM mahattva che. mapha(tti) tti - tiri (tri.) (avazeSa, phAlatuM, vadhArAnuM 2. bhinna 3. zUnya 4. atirekavALuM, atipramANa yukta) jyAM sudhI manamAM khoTA ane vikRta vicArono phAlatuM kacaro bharAyelo che tyAM sudhI paramAtmAnI nirmala vANI ApaNA hRdaya sudhI pahoMcI zakatI ja nathI. mATe ArAdhake sarvaprathama potAnAmAM rahelA malina vicAronA kacarAne dUra karI devo joIe. ai (ti) rittasijjhAsaNiya - atiriktazayyAsanika (puM.) (pramANathI adhika zayyA-AsanAdi rAkhanAra-sAdhu, anAvazyaka parigraha) anAvazyaka athavA aparimita parigraha rAkhanArA jIvone lAlabattI dharatA jJAnI bhagavaMto kahe che ke, AvazyakatAthI adhika parigrahanA pApathI aMte durgatinuM ja nimaMtraNa maLaze mATe manathI paNa anAvazyaka parigrahano tyAga karI durgatithI baco. ara7 - rota (a.). (kSaNabharamAM utpanna thayeluM, prathamodayavALo-sUya) jema varasAdanI RtumAM pANI ane pRthvIno saMyoga thatA jyAM-tyAM jIvajaMtuo utpanna thaI jAya che tema manamAM duSTa vicAro pravezatA ja jIvamAM viSaya-kapAyarUpI jIvajaMtu kSaNamAtramAM utpanna thaI jAya che. jenAthI jIvane azubha karmano baMdha thAya che. pharva - tirU5 (I.) (rUpAtIta-paramezvara 2. rUpane atikramI gayeluM 3. bhUtajAtino deva vizeSa). mahopAdhyAya zrIyazovijayajI mahArAja paramAtmAnA utkRSTa rUpanuM kAraNa batAvatA kahe che ke, pUrvanA trIjA bhavamAM paramAtmAe jagatanA tamAma jIvonA zuddha AtmasvarUpanuM ciMtana karIne badhA jIvo sAtheno maitrIbhAva sudRDha karyo hoya che. jenI phaLazruti rUpe teo tIrthaMkaranA bhavamAM sarvottama rUpanI prApti kare che. (ti) - tire (pu.) (Adhirma, vadhAro, AvazyakatAthI adhika hovuM te 2. atizaya). nadImAM jyAre pANIno vadhAre bharAvo thAya to pUra-vinAza phelAya che. ativRSTi thAya che ane pAkano nAza thaI duSkALanI sthiti sarjAya che. evI rIte jayAre AtmAmAM doSavRddhi thAya che tyAre te ekamAtra vinAzanuM ja kAraNa bane che. marU (ti) jerAraMthi - tiraMthi (ni.) (atireka pUrvaka raheluM, atizaya phelAIne raheluM) kahevAya che ke lakSmI jayAre Ave che tyAre sAthe keTalAya durguNone sAthe laIne Ave che. paraMtu te pAchI jAya che tyAre ekalI ja jAya che. sAthe AvelA durguNone te tyAM ja choDIne jAya che, ane baLAtkAre sthAna jamAvI beThelA durguNo jIvanI pAse kharAba kAmo karAve che. jIvanamAM AvI paristhiti na Ave evuM icchatA hova to namratA, saraLatA, deva-gurunI bhakti jevA guNone keLavo. barU (f)rekha - vireA (ma.) (jaladI, zIvratAthI) je zrAvaka lIdhelA vratonuM niraticAra suvizuddha pAlana kare che, te sagatine sAdhato alpakALamAM ja mokSa sukhane pAme che.
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3marU (fa) rovavaUTI - marIpatra (tri.) (zIdhra utpanna, tarata pedA thayeluM) Agama zAstromAM adhyavasAyo (mAnasika dRDha vicAro) ne tagativALA kahelA che. jeTalA jaladI utpanna thAya che teTalA ja jhaDapathI nAza paNa pAme che. eTale jo manamAM zubhakArya karavAno bhAva jAge to samayanI rAha joyA vinA teno tAtkAlika amala karavo e ja kharI buddhimattA che. airosa - atiroSa (puM.) (krodhAtireka, khatyanta gusso) koI gharamAM Aga lAgI hoya to te bAjunA gharane to pachI bALe che paraMtu, je gharamAM lAgI hoya tene pahelA bALe che. jJAnI puruSoe krodhane paNa agni jevo kahelo che. je gusse thaI jAya che te bIjAnuM ahita pachI kare che, sau prathama to e potAnuM ja ahita kare che. mATe bane teTaluM krodhathI dUra raheje. mahira - atirohita (tri.) (prakAzita, pragaTa, sAkSAt saMbaMdhavALuM, chuTArcayukta) A jagatamAM sarvotkRSTa puNyanA svAmI tIrthaMkara paramAtmA ja hoya che ane temanA viziSTa kula pAMca kalyANaka-prasaMgo mAnavAmAM AvyA che. 1avana, 2 janma, 3dIkSA, 4 kevalajJAna ane panirvANa. jyAre paNa A pAMca kalyANaka-prasaMgo bane che tyAre traNeya lokamAM udyota (prakAza) thai jAya che ane te samaye narakamAM rahelA jIvone paNa kSaNabhara sukhano anubhava thato hoya che. ma(ti) notu - tinnolupa (tri.) (atyanta gRddha, rasalolupa) yugapradhAna AcArya zrI maMgu mAtra eka jIbhanI lolupatAnA kAraNe maraNa pAmIne eka khALakUvAnA bhUta banyA hatA. sAvadhAna ! jANe khAvA-pIvA mATe ja ApaNo janma thayo che tevuM mAnanArAo para karmarAjAnI keTalI maherabAnI Utaraze e to jJAnI ja jANe. marU (ti) vattA - prati (vraja) patya (adhya.) (atikramaNa karIne, ullaMghana karIne 2. pravezIne) rAjA kumArapALa ane zrI hemacaMdrAcAryanA gujarAtamAM jIvone haNavAnI vAta to dUra hatI paraMtu, 'mAra" zabda bolavAnI paNa manAI hatI. are ! zAkane kApI lIdhuM na bolatA zAka samArI lIdhuM ke sudhArI lIdhuM bolavAnI prathAnA saMskAra to haju sudhI cAle che. paraMtu khedanI vAta che ke Aje jIvanamAM hiMsAnuM sthAna mokharAnuM banI gayuM che. aivaTTaNa - ativartana (na.) (ullaMghana karavuM te, mAtrAthI adhika prayoga karavo te, atikramaNa karavuM te) je jIva prANIvayamAM thanArA doSane jANato na hoya ane te hiMsA kare to kadAca teno aparAdha kSamya thAya. paraMtu ahiMsA pAlanamAM guNa ane hiMsAmAM thanArA doSa e bannenuM jJAna hovA chatAM paNa jANI karIne hiMsA kare to tenA aparAdhone karmasattA kyAreya mApha karatI nathI. aTTa (tti) vA (tti)na- ripatana (tri.) (hiMsA karanAra, hiMsaka, ghAtakI) hiMsA karavI e ja jeno dhaMdho che te to hiMsaka che ja, paraMtu hiMsaka mAnasika vicAradhArA dharAvanAra paNa eTalo ja ghAtakI che. mATe ja zAstromAM mAkhI jevaDA taMduliyA maccha mATe noMdha levAI che ke, te bhale ne hiMsA nathI karI zakato, paNa tenA pariNAmo atyaMta dhAtakI che. tethI ja te marIne niyamo sAtamI narake jAya che. vicArajo mananI hiMsaka soca ne ! savADrA - matipAyitR (.) (hiMsAnA svabhAvavALuM, vinAzaka). svabhAva eTale mananI vRtti, sAtatyapUrNa AcaraNathI ghaDAtI prakRti. kAlasaurika kasAIno svabhAva eTalI hade jIva hiMsAnA 15
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariNAmothI ghaDAI gayo hato ke tene kUvAmAM pUrI dIdhA pachI paNa tyAM mATInA pADA karIne hAtharUpI talavArathI kalpanA dvArA satata hiMsA karato hato. marIne te narake gayo. hiMsAnA raudra svabhAvathI jIvanI gati atibhayaMkara thAya te dhruva satya che. *matipatyi (avya.) (jIvahiMsA karIne, prANIno vinAza karIne) hAthI sparzanI icchAthI, mAchalI rasanI lolupatAthI, bhramara gaMdhanI kAmanAthI, pataMgiyuM dIpakanA prakAzamAM Asakta banIne ane haraNa saMgIta sAMbhaLavAnI mahecchAthI potAnA prANa gumAve che. to pachI pAMceya IndriyomAM Asakta rahevAvALA ApaNA mATe adhaHpatana to nizcita ja che. aivAiya - atipAtika (tri.) (prANono upayardaka, hiMsA karanAra, jIvahiMsaka) sakAraNa ke niSkAraNa prANIonI hiMsA karanAra jIva mAtra tenA prANane ja nahIM paraMtu, potAnAmAM rahelA jIvadayAdi bhAvaprANonI paNa hiMsA karato hoya che. ekavAra bhAvaprANo nAza pAmyA pachI tenAmAM ane mRtaka zarIramAM koI ja pharaka nathI raheto. aivAiyA - atipAtikA (strI.) (pApathI dUra thayelI, pAparahita, nirdoSa) he jIva! tAre AnaMda karavo ja hoya to pote karelA sukRto mATe AnaMda kara. prazaMsA karavI hoya to bIjAnA sukRtonI prazaMsA kara. namavAnI icchA thAya to sudeva-guru samakSa mastaka jhukAva ane jo koIne haNavAnI icchA thatI hoya to koIpaNa jIvane haNavAne badale tane lAgelA duSkarmone haNa. bAkI anyane haNavAthI zuM? sapha(ti) vANamA - tipAta (tri.) (prANIonI hiMsA karatuM, upamardana karatuM). aTTa (tti) vAya - tipAta (I.) (prANaghAta karavo te, hiMsAdi doSa, vibhraMza 2. vinAza) aDhAra prakAranA pApomAM prANaghAta ke hiMsAne prathama pApasthAnaka kahyuM che. vicArajo! Aje yatra tatra sarvatra nAnA-moTA jIvonI hiMsAnuM tAMDava nRtya keTaluM vyApaka dekhAI rahyuM che? samajI lyo ke, A sarvanAzanI zarUAta thaI cUkI che. tivAda (I.) (bahu bolavuM te 2. dhikkAra 3. kaThora vacana, apriya vAkya) yogazAstranI TIkAmAM hemacaMdrAcAryajI mahArAje hiMsAnI vyAkhyA karatA kahyuM che ke, mAtra koIne jAnathI mAravuM te ja hiMsA nathI. kiMtu mana-vacana-kAyAthI anyanA dilane dubhAvavuM te paNa hiMsAno eka sUkSma prakAra che. dhyAna rAkhajo! ApaNe koInA dilane dubhavatA to nathI ne? pravAsa - tivarSa (). (ati varSa, dhodhamAra varasavuM te) jo taLAvane banne bAjuthI pALa bAMdhIne surakSita karavAmAM na Ave to ativRSTi thatAM badhuM ja pANI bahAra nIkaLIne AkhA gAmane DubADI de che. evI rIte jo ApaNe potAnA jIvanarUpI taLAvane susaMskAra ane dhArmikatAthI surakSita nahIM karIe to vadhAre paDatuM dhana maLatAM durguNonA pUrathI ApaNo A bhava ane parabhava banneya durgatimaya thai jaze. (ti) vADa - ativyAdhrAta (.) (atyaMta suMdheluM 2. durgadhAdi viziSTa hoya te). vipAkasUtra nAmaka AgamamAM duHkhavipAkanuM sarvotkRSTa udAharaNa mRgAputra loDhiyAnuM ApeluM che. tene hAtha, paga, mAthuM vagere koI aMgopAMga nahotA. te atyaMta durgadhamaya mAMsanA piMDa rUpe hato. tenA zarIramAM kula sattara rogo hatAM. tenI AvI durdazAnI pAchaLa pUrvabhavamAM AcarelA bhraSTAcAro, sAta vyasananuM Asevana, amAnavIyatA Adi pApo ja kAraNabhUta hatA, jo karmasattAe rAjaputrane 16
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ paNa nathI choDyo to pachI tame zuM vicArIne bephikarapaNe majAthI pApanA AnaMdane mANo cho? (tti) vinna - tivida (2) (AgamonA hArdane jANanAra, AgamanA sadUbhAvane jANanAra, vidagdha). mAtra zAstro ane AgamonA abhyAsathI koi vidvAna nathI kahevAto. sAco vidvAna te che jene AgamonA kathananA mULabhAvonuM paNa jJAna hoya ane tadanusAra tenuM AcaraNa hoya. AvA atividvAna puruSa sva-para kalyANa karavAmAM samartha hoya che. eTale ja to kahevAyuM che ke, "jJAnI zvAsozvAsamAM kare karmano che, pUrvakoTI varSo lage ajJAnI kare teha' aTTa (ti) vitha - tiviSaya (kuM.). (pAMca indriyonI atizaya laMpaTatA) jema kAcabo potAnA hAtha-pagane DhAlamAM chupAvIne potAnA jIvanane surakSita kare che tema je manuSya iMdriyone kAbUmAM rAkhe che, te potAnA AvanArA bhavone surakSita kare che. anyathA viSayomAM laMpaTa banelA jIvane iMdriyarUpI azvo anicchAe paNa baLAtkAra narakamAM kheMcI jAya che. ma (tti) visAya - 3ti (visvAnA) (viSaya)(vRSA)(viSA) viSA (strI.) (duSTa svabhAvanI strI) AgamomAM duSTasvabhAvanI strIonA daza prakAro varNavyA che. jemAM 1, dAruNa viSAdanA hetavALI ativiSAdA 2. koIpaNa akAryamAM keta svabhAvavALI ativiSAdA 3, viparita thaye suryakAnta-AgiyA kAcanI jema puruSane bhayaMkara viSAdane ApanArI ativiSAdA 4. jene vividha prakAranA lAMpaTyanA svAda che te ativisvAdA 5. cakravartInI paTTarANInI jema athavA susaDhanI mAtAnI jema prabaLapaNe viSayAsakta thaIne chaThThI narakamAM janArI ativiSayagA 6. jene managamato puruSa ke managamatA viSayasukha nahIM maLavAthI ativiSAdane dhAraNa karanArI 7. athavA atikoe karI viSa bhakSaNa karanArI ativiSAdA 8. vRSabha sAdhu-purUyazALI sAdhunA cAritraprANanuM haraNa karIne tenA mATe yamarAja jevuM AcaraNa karanArI ativRSAkA 9. athavA tivRSabhalabdhivaMta mahApuNyazALI sAdhuonA saMyamavanane agninI jema bALIne khAka karanArI ativRSAkA ane 10. lokonA puNyarUpa vistRta vanane coranI jema lUMTIne khAlIkhama karanArI ativiSAdA. uparokta daza bhedo duSTa strInA zAstrakAroe batAvyA che. jema strIne ratnakukSI ke ratnagarbhA batAvI che tema tenA durguNone kAraNe tene duSTA paNa varNavI che. kara () visAna - gativizAta (tri.) (atyaMta vizALa 2yamaprabha parvatanI dakSiNa taraphanI te nAmanI rAjadhAnI) he paramAtmA! ApanI pUjA bhaktinA pratApe mane gADI, makAna ke dhana nahIM maLe to cAlaze paraMtu, mArA cittane avazya ApanA jevuM udAra banAvajo. kemake, mAre AkhA jagatanA mitra banavuM che ane huM e jANuM chuM ke, AkhA jagatane potAnA mitra banAvavA mATe A bhautika sAmagrIo kAmamAM nathI AvavAnI. tenA mATe to joIze vizALa hRdaya, je mAtra ApanI pAse che. karU (fsa) vRdiTha - tivRSTi(strI) (adhika vaSa, dhAnyAdikanI upaghAtaka varSa) jema varSAkALamAM megha jo yogya mAtrAmAM varase to te sukALa lAve che ane jo te adhika mAtrAmAM varase to pUra jevI honArato ane lIlo duSkALa sarjI zake che. tema viSayono upabhoga vivekapUrvaka karavAmAM Ave to jIvanamAM saddaguNono AvirbhAva thAya che paNa jo te viSayono upabhoga adhikamAtrAmAM thavA mAMDe, to te vinAzakArI pUranI jema durgationI paraMparA utpanna karIne jIMdagI barabAda karI nAkhe che, mATe ja to subhASitamAM kahevAmAM AvyuM che ke ati sarvatra varjaye' (kALaveLA ullaMghIne, samayamaryAdAne atikramIne) AcArAMgasUtramAM sAdhu sAdhvIjIne adhyayana, dhyAna, kAusagga ke gocarI-pANI vagere dareka kriyAo mATe kALamaryAdA batAvela che. te te kriyAo tenA niyata kALamAM karavA vyapadeza ryo che tema kaveLAmAM svAdhyAyAdi na karavAnuM paNa kahyuM che.
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ mA - tivetA (strI.) (sAdhunA AcAranI maryAdA, samaya saMbaMdhita maryAdA) zAstramAM sAdhu bhagavaMto tathA gRhastho mATenA dinakRtya ane rAtrikRtya mATe samayanuM nirdhAraNa karavAmAM AvyuM che. AthI spaSTa thAya che ke pratyeka kriyAne tenA nirdiSTa samayamAM karavAthI bhagavAnanI AjJAnA pAlananI sAthe tenuM yogya phaLa prApta thAya che. koI paNa dhArmika kriyAne tenA nirdhArita samaye nahIM karavAthI kALAtikrama doSa lAge che. aphasa - phaMkza (tri.) (AvuM, AvA prakAranuM) jema ratnomAM jAtyaratna ochA ja hoya che. tema A saMsAramAM zUravIra, naravIra, yugapradhAnAcArya Adi nararatno paNa ochA ja jovA maLaze. mATe lokokti che ke 'vaMdanaM ra vane vane" arthAtu AvA prakAranA ratno to jagatamAM ochA ja hoya ne ! maphaphA - titi (2.) (viziSTa, AzcaryakAraka, atizayavALuM). mANasanI buddhimAM na bese evA Azcaryane kahevAya atizaya. parama pUjanIya tIrthakara bhagavaMto 34 atizayanA dhAraka hoya che. pUrvabhavamAM "savi jIva karuM zAsanarasI' nI bhAvelI sudaDha bhAvanAnA phaLarUpe teo tIrthaMkara nAmakarmanA upArjana dvArA AvA AzcaryakAraka atizayanA svAmI bane che. maru (ti) krisa - tiraMvatneza (pu.). (cittanI atyaMta malinatA, saMkliSTa manovRtti) jayAM sudhI zarIra para pANI nathI paDatuM tyAM sudhI zarIranuM mAlinya dUra thatuM nathI. tema jayAM sudhI mana para jJAna ane jinAjJArUpI jalaprapAta nahIM thAya tyAM sudhI mananI malinatA dUra thaze nahIM. mananuM A mAlinda jayAM sudhI dUra nahIM thAya tyAM sudhI mokSa paNa thaze nahIM. eTale ja to mahopAdhyAya yazovijayajI mahArAje svaracita stavanamAM lakhyuM che ke, "kleza vAsita mana saMsAra klezarahita mana te bhava pAra' marU (ti) saMthALa - tisaMdhAna (7) (prakhyApana-prasiddha karavuM te 2, kapaTa, dagAbAjI, ThagAI) asatyanA uccAraNathI rAjA parvatanA prANano nAza thayo. kAMika alpa jUThuM bolavAthI rAjA yudhiSThirano havAmAM cAlavAvALo ratha jamIna para AvI gayo ane eka nAnakaDuM jUTha bolavAnA kAraNe marIcinuM keTalAya bhavo sudhI saMsAra paribhramaNa vadhI gayuM. zAstramAM paNa asatyabhASIne be jIbhavALA sApanI upamA ApavAmAM AvI che. kara (ti) saMdhApara - atisaMthAnapara (tri.) (guNa na hovA chatAM tevA guNavALo potAne sAbita kare che, potAnA asadbhUta guNonI jAherAta karanAra) ApaNe mAnIe chIe ke, sauthI vadhAre hiMmata sAcuM bolavA mATe joIe. paraMtu hakIkata to e che ke, sauthI vadhAre hiMmata jUThuM bolavA mATe joie che. kemake satya bolyA pachI tene yAda rAkhavA ke sAbita karavAnI jarUriyAta nathI hotI. jyAre jUThuM bolyA pachI tene sAcuM sAbita karavA mATe bIjA keTalAya jUThANA bolavA paDatA hoya che ane tene yAda rAkhavA mATe buddhino sahuthI vadhAre durupayoga karavo paDato hoya che. mapha(tti) saMpA - atisaMprathA (6). (eka dravyano bIjA dravya sAthe atyaMta saMyoga karavo) zAstromAM jaino mATe eka mUlyavAna dravyano bIjA alpamUlyanA dravya sAthe saMyoga karI vyApAra karavAno niSedha karavAmAM Avelo che. kemake temAM anItinuM pApa raheluM che. je mananI zAMti ane sukhI jIvanane veravikhera karI nAkhe che. mATe evo koNa buddhizALI haze. je Avo nukazAnIno dhaMdho kare ?
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ ag (f) saUT - tiSyaUTT (trI.) (agni prajvalana hetu preraNA karavI te, udIpanA-uttejanA karavI te) jema vAyu dvArA udIpanA pAmato agni satata prajavalita rahe che tema jIvanamAM Dagale ne pagale AvatI muzkelIomAM dharyAdi guNonI haMmezAM parIkSA thatI rahe che ane sattvanA kAraNe e guNo satata dedIpyamAna rahe che. barU (ti) sava - atizaya (.) (adhikatA, atireka, ghaNuM 2. utkRSTatA, prakarSabhAva 3. prabhAva, mahimA) pUrvanA trIjA bhavamAM nikAcita karelA tIrthakara nAmakarmane kAraNe sarvotkRSTa puNyanA svAmI tIrthakara bhagavaMtane tIrthaMkaranA bhavamAM kula cotrIsa atizaya utpanna thAya che. jemAM cAra atizaya janmathI, ogaNIsa devakRta ane agyAra karmakSayathI hoya che. je jIva cotrIsa atizayayukta paramAtmAnuM dhyAna dhare che tene paNa bhavAntaramAM jinezvara jevI Rddhi prApta thAya che. karU (tti) kathA - gatizayajJanina (.). (avadhijJAnAdithI yukta, avadhi Adi pratyakSa jJAnasahita) ArogyanI prApti mATe ApaNe meDikalanuM jJAna dharAvatA DaoNkTara para vizvAsa rAkhIne teNe batAvelA niyama para cAlIe chIe. gharamAM sukha-zAMti mATe bhaviSyanA jJAnavALA jyotiSIe batAvelI vidhio karIe chIe, to pachI jIvamAtranA hitecchu viziSTajJAnI kevalI bhagavaMta kathita mArga para cAlavAnuM pasaMda kema nathI karatA? ma (tti) samayAna - ttizAtItAna (kuM.) (atyaMta vItelo bhUtakALa, ati vyavadhAnavALo kALa) ApaNI atyAranI vidyamAnatAthI eka vAta to nakkI che ke anAdikALathI A saMsAramAM ApaNe bhamI rahyA chIe. ApaNA bhavono koI aMta nathI Avyo. A viSaya-kaSAyo anAdikALathI ApaNI sAthe ja che to paNa te mokSa apAvI zakyA nathI. mATe temanuM mitranI jema poSaNa karavuM keTaluM ucita che? cAlo, AjathI eka navI zarUAta karIe. A viSaya-kaSAyone choDIne kSamA maitrI Adi guNone poSIne bhavabhramaNano aMta karavAnI prakriyA cAlu karI daie. aisayasaMdoha - atizayasaMdoha (tri.) (atizaya-zreSThanA samUhathI saMpanna, atizayanA samUhathI yukta) je atizayonA samUhanI Rddhi-siddhi anya koIdeva pAse nathI te atizayonuM aizvarya tIrthaMkara paramAtmAne saMpUrNatA sAthe vareluM che. prabhunI A lokottara mahimAthI AkarSAIne asaMkhya bhavI jIvoe potAnI Atma-samRddhinI caramotkRSTatA sAdhI che. aho ! kevuM che prabhunA lokottara guNonuM adbhuta sAmarthya. maphatri - Drtha (na.) (Rddhi, ThakurAI, vaibhava 2. aNimAdi ATha siddhio paikIno eka bheda) je potAnA lIdhelA vratomAM daDha hoya. je nirapekSa bhAve ghorAtighora tapazcaryA paNa sahajatAthI karatA hoya. ane cAritranuM sarvathA niraticAra pAlana karatA hoya tevA mahApuruSonI to aNimA, garimA Adi ATha mahAsiddhio paNa sevikA banIne caraNomAM sevA kare che. 3 (ti) sArU (1) - atizaya (tri.) (AmarSoSadhiAdi RddhiprApta 2. avadhi-mana:paryava-kevalasahita caturdazapUrvadhArI). ratnatrayInI ArAdhanA dvArA je o mahAlabdhio, Rddhi-siddhio ane pratyakSa jJAnane varelA che te mahAmunionA darzana vaMdana ane smaraNa paNa ApaNA aneka bhavasaMcita pApone kSaNamAM vinaSTa karavAne samartha bane che. mATe ja bharosaranI sajhAyamAM evA mahApuruSonuM smaraNa dainaMdina karAya che. gaNidira - atizramara (3) (atyaMta zobhAyukta, atizaya zobhAvALo)
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ kevaLajJAna prApta thayA pachI aSTa prAtihArya ane cotrIsa atizayayukta paramAtmA jyAre nava suvarNakamala para pAdasthApana karIne vihAra karatA hoya che tyAre divyakAMtivALA devo paNa paramAtmAnA rUpadarzana mATe pahelAM huM pahelAM huM ema bIjA devo sAthe hoDamAM utarI jatAM hoya che. ApaNA mATe saubhAgyanI vAta che ke, AjanA kaLiyugamAM AvA jinezvaradeva ApaNane pratimA rUpe maLyA che. ma () kSaya - gatizIta (tri.) (atyaMta ThaMDu, atizaya zItaLa sparzI ThaMDInI Rtu AvatAM ja tenAthI bacavA ApaNe sveTara, maphalara, koTa, zAla vagere zodhavA lAgI jaie chIe jethI ApaNane ThaMDI lAgI na jAya. paraMtu gAtrone thIjAvI denArI ThaMDIne paNa vinA virodhe sahana karanArA aparigrahI mahAtmAonI ciMtA ApaNane satAve che kharI? dhanya che te celaNA rANIne jene rAtre cAdaramAMthI hAtha bahAra AvavAthI ThaMDIno ahesAsa thatAM moMmAMthI zabdo sarI paDyA ke zIta pariSaha sahana karanArA te mahAtmAnuM zuM thatuM haze? mapha(tti) tuma - tasUkSma (tri.). (atyaMta sUkSmabuddhithI gamya, ghaNuM bArIka-sUkSmabuddhi grAhya) jinezvara dvArA arthamAM upadezAyelA, gaNadhara bhagavaMto vaDe sUtramAM guMphita ane viziSTa buddhipratibhAnA svAmI zramaNo dvArA grahaNa karAyelA AgamomAM atyaMta gUDha padArtho kahevAmAM AvyA che. je kadAca ApaNI buddhimAM phiTa na paNa bese, AvA atisUkSma buddhigamya padArtho samajavA mATe ApaNe Agamone dhAraNa karanArA sadguruonI nitya upAsanA karavI joie. (ti) me - vizeSa (!). (atizaya prabhAva, AcAryAdinA pAMca atizaya 2. AdhyAtmika prabhAva, mahimA 3. atizayavALo) jinazAsanamAM laghu tIrthaMkaranI upamA jene zobhe che evA AcArya-upAdhyAyanA zAstramAM pAMca atizayo batAvyA che. te A pramANe 1. AcArya bahArathI AvyA hoya to temanA paga oghA vagerethI lUMchavA 2. temanA uccAra praznavaNanA prasaMge samucita vyavasthA sAcavavI 3. temanI utkRSTa bhAve bhakti-veyAvacca karavI 4. teo jyAM virAjamAna hoya tyAM temanI mahimA vadhe tema karavuM paNa AzAtanA na karavI ane 5. temanA hAtha mAM paga vagere dhovA ke zarIrazuddhi karavI. AcArya ke upAdhyAyajInA A atizayone vinayapUrvaka jALavato zramaNa potAnA karmono zIdhratayA nAza karIne mokSa sukhane pAme che. aisesaiDDi - atizeSadhi (puM.) (avadhi-mana:paryavajJAna AmaSaSadhi Adi viziSTa Rddhiyukta, prathama pravacana prabhAvaka) viziSTa koTinA tapa karavAvALA, mitra-zatru para samAna bhAva dhAraNa karanArA ane karmakSayanuM ja ekamAtra lakSyavALA mahAtmAone bhatabhAvi-vartamAna traNeya kALanI ghaTanAone paLamAtramAM jANI zake tevuM avadhijJAna, manogata bhAvone samaje evuM mana:paryavajJAna ane hAtha AdinA sparzamAtrathI sarva rogonuM nivAraNa karanArI AmaSaSadhi labdhi Adi Rddhi prApta thAya che. saphapatta -- jItazoSaBIH (ki.) (AmarSoSadhi Adi labdhi prApta-muni) aisesapahutta - atizeSaprabhutva (na.) (atizayonA prabhutvavALuM, AdhyAtmika mahimAzALI) traNeya jagatamAM je bIjA koI pAse nathI, tevA jJAnAdinuM AdhyAtmika prabhutva tIrthaMkara paramAtmA pAse che. mATe teo ApaNA parama upAsya che. teonA AlaMbane bhavI jIva emanA jevA aizvaryane pAmIne sva-para kalyANa sAdhI zake che. ali (1) - gatizopina (tri.) (atizayathI yukta, prabhAvazALI, mahimAvaMta 2. skUla) jema jema manuSya RddhithI samRddha thato jAya tema-tema tenI namratA vadhavI joIe. juo pelA AmravRkSane, phaLonI samRddhi vadhatI jAya che tema tema te namra thato jAya che. tathA namratA Adi guNo dvArA ja tenI lakSmI sArthaka thAya che.
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ aisesiya - atizeSita (tri.) (mahimAnvita 2. jJAnAdi atizayathI sampanna). AcAryanA chatrIsa guNone dhAraNa karanArA ane jJAnAdinA atizayothI alaMkRta jaMgama yugapradhAna jinazAsananA laghu tIrthakara samAna AcArya bhagavaMtonA caraNe bhAvapUrvaka namana karatAM ApaNA AtmAmAM temanA viziSTa guNonuM bIjAdhAna thAya che. kara (ti) di- tithi (pu.) (jenA AvavAnI tithi ke divasa mukarara nathI te atithi-muni 2. abhyAgata, mahemAna, yAcaka) tithi pavadi laukika utsavono jemaNe tyAga karyo che ane jinAjJAne potAnAmAM saMpUrNatayA AtmasAta karelI che tathA tithi ke divasanA bheda vagara ekacittapaNe satata saMyamamAM rata rahe che evA mahApuruSone atithi kahevAya che. te sivAyanA anya darekane abhyAgata kahevAya che. marU (tti) hipUma - tithipUrgA (strI) (atithipUjA, annAdi dAnathI atithino satkAra karavo te lokopacAra vinayano bheda) atithi deva samAna hoya che. teone AhAra, vastra, pAtra, zayyA, vasati Adi Avazyaka vastuonuM atyaMta harSapUrvaka dAna karavAthI prakRSTa puNyAnubaMdhI puNyanI prApti thAya che. samRddhinI bAbatamAM jemane khAsa yAda karAya che evA zAlibhadrajIe pUrvabhavamAM potAne prApta samRddhinA kAraNabhUta mAsakSamaNanA tapasvI mahAtmAne atyaMta bhAvapUrvaka khIranuM dAna karyuM hatuM. mA (tti) dina - pratithivata (2) (atithinuM baLa, atithinA baLanI vRddhi) viziSTa RddhiprApta mahAmunivarone paNa atithi kahyA che. AvA atithinA baLa-sAmarthyathI anabhijJa vezyAne jayAre mahAmuni naMdiSaNanA cAritranA prabhAve rahelI RddhionI jyAre khabara paDI tyAre tenI AMkho visphArita thaI gaI. zarU (ti) hima - mannihika (.). (atyaMta hima, atiThaMDu hoya te) agninI upamAvALA krodha, mAna, mAyA tathA lobha A cAra kaSAya anAdi kALathI AtmAne bALI rahyA che. A cAreya kaSAyane saMpUrNa naSTa karavA mATe himanI upamAvALA tenA pratipakSI kSamA, namratA, saralatA ane niSparigrahitA Adi guNono Azraya karavo joIe. aru (tti) vinA - tithivIpa (pu.) (abhyAgata mAgaNa, atithidAnanI prazaMsA vaDe dAtA pAsethI yAcanA karanAra mAgaNa-bhikSuka) jainazAsanamAM kumArapALa, vastupALa, tejapALa, vimala maMtrI, jagaDuzA, bhAmAzA Adi keTalAya zrAvako thayA che. jenA dAnadharmanI prazaMsA karIne eka moTo varga potAnI AjIvikA calAvato hato. jene Azrita varga kahevAmAM Ave che. barU (ti) vimA - tithivimA (I.) (svAnugraha buddhithI jamatI vakhate potAnA AhArAdino amuka bhAga atithine ApavAnI bhAvanA bhAvavI te, zrAvakanA bAra vrato paikInuM bAramuM vrata) tithipavadi laukika vyavahAranA tyAgathI bhojanakALe upasthitane (sAdhune) zrAvakano atithi kahevAya. tevA sAdhune nyAyopArjita kalpanIya annAdi vastune deza-kALa-zraddhA-satkAra sahita ane pazcAta kamadi doSonA parihArapUrvaka potAnA mATe A upakAraka che tevI buddhithI dAna karavuM te atithi saMvibhAga kahevAya che. nItimAna zrAvake bhojana samaye nirdoSa anna, vastrAdithI paMcamahAvratadhArI sAthanI, yathAzakti viziSTa bhojanasAmagrI, vasa, dhanAdi bhaktipUrvaka ApavA dvArA sAdharmikanI ane anyadharmI dIna-kSINa jIvone anukaMpA dAnapUrvaka atithisaMvibhAga vratanuM pAlana karavuM joIe. karuM (tti) - jhava (madhya.) : (atyaMta, bahu vadhAre evA arthamAM vaparAto avyaya)
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ A jIvanamAM kaSTa AvI paDatAM ApaNe DarI jaIe chIe athavA to bhAgavAno prayatna karIe chIe. paraMtu jJAnI bhagavaMto kahe che ke dukho ApaNA zatru nahIM mitra che. suvarNa agnimAM jeTaluM tape eTaluM vadhAre zuddha thAya che. tema kaSTanA samayamAM duHkhone mitra mAnIne rahIzuM to duHkho ApaNane pIDaze nahIM ne sahelAIthI tene pAra karI jaizuM. kaSTone sahana karavAthI ApaNI AMtarika urjA paNa vadhe che. ahama () - mayuta (ra.) (dazahajAranI saMkhyAnuM mApa, auaMgane 84 lAkhe guNatAM thatI saMkhyA 2. asaMyukta, asaMbaddha). jagatamAtranA kalyANanI bhAvanAvALA sAdhu bhagavaMtonuM vacana potAnI matikalpanA anusAra nathI hotuM. temanuM dareka vacana pUrvApara saMbaddha, yuktiyukta ane zAstrAnusAra hoya che. jayAM zAstranI ukti hoya tyAM temanI mati hoya che. aMDaLa - ayutAka(na.). (acchaniphara (pramANa vizeSa)ne coryAsI lAkhe guNatAM je saMkhyA prApta thAya te) masiddhi - mayurvasiddha (ni.) (je bemAM eka vinAza na pAme tyAM sudhI bIjuM Azrita ja rahe teayutasiddha 2. aMtarnihita, apRthakkaraNIya) jema guNa-guNI, kriyA-kriyAvAnuM, jAti-vyakti A badhA abhinna che, tema karma ane saMsAra e banne ekabIjAnA paryAya che. jayAM sudhI guNIno nAza nathI thato tyAM sudhI guNano nAza thavo azakya che. tema jyAM sudhI karmano nAza nathI thato tyAM sudhI saMsArano paNa nAza thavo azakya che. alpha - 3yodhya (tti.). (bIjAothI yuddha karavAne azakya, parasainyane jemAM praveza na karI zakAya tevuM-nagarAdi) badhA ja jIvone potAnA pAzamAM jakaDIne AkhA jagata para ekachatrIya sAmrAjaya bhogavavAvALA kAmakrodhAdi kaSAyo para vijaya meLavavA mATe bhavAbhinaMdI jIvo asamartha che. paraMtu jeo paramAtmAnuM zaraNuM svIkAre che ane kSamAdi guNone AtmasAt kare che tevA sadaguNI AtmAo ja A kaSAyone naSTa karavAnuM sAmarthya dharAve che. aA - ayodhyA (strI) ' (ayodhyAnagarI-vinItA 2.gaMdhilAvatI vijayanI mukhya rAjadhAnInuM nAma) A avasarpiNI kALanA prathama cakravartI mahArAjA bhAratanI rAjadhAnI. jenAM vinItA nagarI, avadhyA, kozalA, IkvAkubhUmi, rAjanagarI ityAdi prAcIna nAmo hatAM, vartamAna covIsInA aneka tIrthakaronI kalyANakabhUmi hoI pavitra tIrtharAja temaja vimalavAhanAdi nava kalakaronI paNa A janmabhUmi hatI. prasiddha dazaratha rAjAnI rAjadhAnI ane rAmacaMdrajInI janmabhUmi banavAnuM zreya paNa A nagarIne sAMpaDyuM hatuM. ahIMthI uttara dizAmAM bArayojana dUra aSTApada parvata che ema zAstromAM varNavyuM che. ; jyAM prabhu zrI AdinAtha nirvANa pAmyA hatA. (1) 7 - aluna (tri.) (atyaMta suMdara, atulya, anupama 2. tilakavRkSa) jemaNe potAnI icchAo para kAbU meLavyo che, svakartavyapAlanamAM tatpara che ane jeo koIpaNa Apattiono sAmano karavAnuM aDaga dhairya rAkhe che evA sapuruSonA bhAlatilaka para mokSalakSmI svayaM tilaka kare che. aho ! evA puruSottamonI tole jagatamAM anya koNa AvI zake? - sataY ( vya.) (ahIMthI 2. eTalA mATe, e kAraNathI) AdhyAtmika bhUmikAnuM athavA koIpaNa dharma ArAdhanAnuM mahatva eTalA mATe che ke saMsAramAM cAhe anuttaravAsI devonuM utkRSTa sukha bhalene maLI jAya, paNa te anitya che. zAzvata-sthAyI sukha to utkRSTa AtmajJAnathI ja saMbhave che. e ja kAraNathI bhAratIya Astika darzanomAM dharmanI upAdeyatA samAnarUpe aMkAI che. 22
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ samaya - ayodhana (kuM.) (hathoDo, lokhaMDano ghaNa) jemAM vAyunuM paNa AvAgamana na thAya tevA atyaMta dhana lohamaya oraDAmAM paNa yogya saMyoga maLatAM jIvonI utpatti tathA mRtyu thaI zake che. kAraNa ke jagatanA koIpaNa padArtha dvArA AtmAnI gati Agati rokI zakAtI nathI. moma - moma (tri.). (loDhAno vikAra, lokhaMDathI banelA astra-zastra vagere) kaSAyavijaya dvArA jenuM citta AtmaramaNatAmAM lIna banyuM che ane tenA kAraNe prazamatAnuM sAmrAjya hastagata thayuM che tevA mahAmunione mATe loDhuM ke sonuM, maNI, mANeka ke mATInuM DheruM badhuM ekasamAna ja hoya che. aomuha - ayomukha (tri.) (jeno agrabhAga loDhA jevo majabUta hoya te pakSI Adi 2. ayomukhadvIpano vAsI) aomuhadIva - ayomukhadvIpa (puM.) (ayomukhadIpa vizeSa) gokarNanAmaka aMtaradvIpathI dakSiNa ane pazcimanI vidizAmAM pAMcaso yojananA aMtara pachI pAMcaso yojananI laMbAI-pahoLAI ane paMdaraso ekyAsI yojananA vistAravALo ane padmavaravedikAvanathI maMDita ayomukha nAmano aMtadvIpa che. bhaMvara - arR() (ratnavizeSa, zuklamaNi vizeSa 2. padmAsanasthanA khoLArUpa Asana vizeSa, khoLo 3. saMkhyAdarzaka cihna 4. ekathI navanI saMkhyA 5. dazyakAvyano eka bheda 6. nizAnI che. caMdranA biMbamAM rahelo mRgano AkAra vizeSa). mAnI mamatAmAM yA khoLAmAM je haMpha ane vAtsalya prApta thAya che te dhana-dolata, gADI-baMgalA Adi duniyAnI koIpaNa bhautika vastuthI prApta thatuM nathI. tethI ja kahevata che ke "mA te mA bIjA badhA vagaDAnA vA' aMkakaMDa - aGkakANDa (na.) (ratnaprabhA naraka pRthvIno ekaratnamaya khakAMDano caudamo bhAga) ThANAMgasUtramAM kahyuM che ke, ratnaprabhA nAmaka prathama naraka bhUminA kharakAMDano so yojana jADo caudamo bhAga che tene aMkakAMDa kahevAya che ane te aMkarannamaya che. aMkakarellua - aGkakareluka (na.) (pANImAM thanArI eka jAtanI vanaspati, vanaspativizeSa) vanaspationI duniyA mAtra pRthvI para ja che evuM nathI. mahAsamudronA peTALa sudhI paNa anekavidha vanaspationI duniyA have to ApaNe TI.vI. cenalonA mAdhyamathI najare nihALI zakIe chIe. A badhA padArthono yathAvasthita avabodha AgamomAM suMdara rIte varNavAyo che. aMva - ma ti (strI.), (aMkarekhAonI vicitra rIte sthApanA jemAM thAya che te 64 kalAmAMthI 43mI kalA) duniyAmAM eka rekhAnI vividha sthApanAthI aneka prakAranA gANitika vyavahAra thAya che. zAstromAM paNa vividha yaMtra tathA viziSTa graMtha mAtra aMkaracanAonA mAdhyamathI thayA che. jainadharmano bhUvalaya graMtha saMpUrNa gaNitamaya addabhuta graMtha che. saMvaUT - (7) (baLada vagere pazune garama saLiyAthI AkavA te, ziyALanA paganA AkAre nizAna karavuM te) jema dUrathI paNa dhumADo jovAthI tyAM agni hovAnuM nakkI thAya che. te pramANe ja vyakti mAtra potAnA kuLathI ucca ke nIca kulInA thato nathI, paraMtu bIjA loko pratyeno vyavahAra ja tenI kulInatAno ghotaka che.
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ baMdha (4)2- makUtha (kuM.) (caMdramA) saumyatAnA ane zItaLatAnA guNonI ja upamA ApavAnI Ave to caMdrane ja levo paDe. kAraNa ke caMdra jevI saumyatA ane zItaLatA koInI nathI. paNa enAthIya caDhIyAtI saumyatA-zItaLatA-nirmalatA tIrthakaronI hoya che. tethI logassasUtramAM caMdrathI adhika nirmalatara kahyAM che. maMthA - adhAtrI (sTI.) (khoLAmAM besADI ke suvADI bALakane ramADanAra dhAvamAtA, pAMca dhAvamAtA paikInI eka) prAcIna samayamAM zrImaMta vyaktione tyAM bALakanuM vividha prakAre dhyAna rAkhavA mATe dAsIo rAkhavAmAM AvatI hatI. je bALakanI putranI jema ja saMbhALa rAkhatI hovAthI dhAvamAtA eTale ke pAlana-poSaNa karanArI mAtA kahevAtI hatI. dhAvamAtAnA pAMca prakAramAMthI bALakane khoLAmAM besADI tene ramADanAra aMkadhAtrI nAmano A caturtha prakAra che. graMzamuha - sAmu9 (1.). (padmAsanasthanA khoLArUpa Asanano agrabhAga) -eNmuha - samuhUti (ki.) (padmAsanasthanA khoLAnA agrabhAge thatA ardhavalayanA AkAra jevuM raheluM hoya te, khoLAnI jema ardhavalayAkAre raheluM) padmAsanastha tIrthakara bhagavaMtanA ardhavalayAkAra khoLAmAM sonA-cAMdInuM zrIphaLa rAkhIne evI bhAvanA bhAvavAmAM Ave che ke he bhagavan! Ape kevaLajJAnarUpI zreSTha phaLa hastagata karyuM che te ApanI bhakti dvArA amane paNa prApta thAo. aMtivi - atipi (strI.) (aDhAra lipimAMnI eka lipi, aMkalipi-varNamALA vizeSa) A avasarpiNI kALanA cothA ArAnA prAraMbhamAM bhagavAna AdinAthe potAnI putrI brAhmIne sau prathama lipinuM jJAna ApyuM hatuM. tethI tenuM brAhmIlipi nAma prasiddha thayuM che. te brAhmIlipino A bAramo lekhavidhAna svarUpa aMkalipi nAmano bheda che. kadAca tame jANatA ja hazo, duniyAbharanI tamAma lipionuM mULa brAhmIlipimAM ja che tevI Adhunika lipividonI sudRDha mAnyatA che. aMjaya - mamaya (ji.). (ekaratnamaya, aMtaratnano vikAra, aMkaratnathI baneluM, ekaratnapracura) aMjavAya - ma nana (ga) (kuM.) (aMka jAtinA ratnono vepArI) A jagatamAM ratnonA vepArI thoDA ja hoya che. tema bhavasAgarathI pAra laI janArA arthAtu, tAranAra sugurunuM pramANa paNa ochuM che. tethI mumukSujanone tevA sugurunA yoganI prApti thavI durlabha mAnavAmAM AvI che. jene thaI che te bhAgyazALI che. evaDuM - maFAvatI (strI.) (aMkAvatInagarI) dareka samaye ochAmAM ochA cAra tIrthakara bhagavaMtonA vicaraNa dvArA je dharatI pAvana che te mahAvideha kSetramAM ramya nAmanA vijayanI aMkAvatI nAmanI A eka rAjadhAnI che. jayAM haMmezA mokSamArga cAlu che. mi (5) - gA (tri.). (chApa lAgeluM, nizAnavALuM, cihnavALuM) anaMtA kALacakramaya A saMsAramAM paribhramaNa karatA jIvane graMthibhedapUrvaka samatinI chApa jo ekavAra lAgI jAya to jJAnI bhagavaMto kahe che ke, teno artho mokSa to tyAM ja thaI gayo samajavo. kAraNa ke, pachI to eno saMsAra mAtra ardha pugala parAvarta jeTalo ja bAkI raheto hoya che.
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ viccha (phejha-j.) (naTa, nartaka, nAca-gAna karanAro) bhaktakavi mahAna yogIrAja zrIAnaMdaghanajIe eka padamAM gAyuM che ke, jema naTo cokamAM nAce che, AzcaryakArI khela karI batAve kone khUba manoraMjana pUruM pADe che paraMtu, tenuM citta to ekamAtra doraDA para kendrita rahe che, tema samakitI jIva saMsAramAM karmajanya vividha prakAranA vezo bhajave che, paNa tenuM citta to ekamAtra mokSa pratye kendrita thayeluM hoya che. ThaMDA -arazna(.) (pITI) keTalAya bhavomAM jAye ajANye karelA sukato ane puNyanA kAraNe daza daSTAMte durlabha evo manuSya janma prApta thayo che, maLelI A takane viziSTa dhamarAdhanA dvArA sudhAravAnI jagyAe ApaNe jANe ke ApaNane maLelo A janma zAzvata hoya tema dharmArAdhanA. sakatone khIMTIe lagAvIne mAtra bhautika sukhopabhoga ane paisA kamAvAmAM ja lAgelA chIe, aMguttarI - gottara (tri.) (uparanI bAju aMkaratnamaya jenI che te, uparanA bhAge aMkaratnamaya dvAravALuM) maMjura - mahUra (.) (aMkura, pAMdaDAno prathama phUTelo phaNago 2. lohI 3. roma) jema sUryanA atyaMta tApathI ke agni AdinA saMyogathI saMpUrNa baLI gayelA bIjamAMthI aMkura Ugato nathI tema arihaMta devonI bhakti tathA teonI AjJAnA pUrNa pAlana dvArA karmabIjanuM dahana thatAM bhavarUpI aMkura nAza pAme che. graMvAra - aMza (pu.) (hAthIne mAravAnuM aMkuza 2. guruvaMdanano eka doSa 3. pratibaMdha 4. devArcane hetu vRkSanA pAMdaDA chedavAnuM saMnyAsInuM eka upakaraNa 5. devavimAna vizeSa 6, aMkuzAkAre khIMTI) guru bhagavaMta jyAre ArAmamAM na hoya, Asana upara beselA hoya tyAre ja teone vaMdana karavA joIe. vaMdana karavA mATe jema aMkuza dvArA hAthIne tema ArAmamAM rahelA ke koI kAryamAM vyagra cittavALA guru bhagavaMtano hAtha ke temanuM koI upakaraNa pakaDIne, kheMcIne temane vaMdana karavA mATe besADavAthI athavA hAthIne aMkuza lagADavAthI jema mAthuM UMcuM-nIcuM kare tema vaMdana karatI vakhate karavAthI guruvaMdanano aMkuza nAmano doSa lAge che. @sA - mA (trI.). (anaMtanAtha bhagavAnanA zAsanadevI) ujavaLa dehakAMtivALA padmAsanamAM beselA cAra hAthamAMthI jamaNA be hAthamAM khaDraga ane nAgapAza tathA DAbA be hAthamAM anukrame DhAla ane aMkazane dhAraNa karanArA he anaMtanAtha bhagavAnanAM zAsanadevI ! dharmakAryamAM amArA vinono nAza karo. aMkellaNapahAra - aMkellaNaprahAra (pu.) (ghoDA Adine cAbuka dvArA karAto prahAra, cAbukano mAra-thA) udaMDa ghoDAne jema cAbukanA prahAra dvArA kAbumAM rAkhavAmAM Ave che tema manarUpI azvane unmArge jato rokavA mATe jinabhakti tathA jinAgamonA paThana-pAThana cAbukanA prahAra samAna che. saMzo - graMTa (4) ()(.) (aMkola vRkSa, je gaMdhayukta puSyavALuM, khIlA jevA AkAranA moTA kAMTAvALu ane raktavarNa phaLavALuM hoya che.) joka - saMzoTa (4) jaina (1.) (aMkolanuM tela) aMkolanuM tela aneka prakAranA asAdhya rogomAM camatkAra sarje che. taMtra prayogomAM tene ghaNuM mahattvapUrNa mAnavAmAM Ave che. A tela kautukakArI gaNAya che paNa vanaspatitaMtramAM ene prApta karavAnI vidhi ghaNI ja aTapaTI ane du:sAdhya varNavAI che. mATe ja kahe che ke
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ camatkArI vastuo bhAgyayoge ja prApta thatI hoya che. aMka - ma( vya.) (AmaMtraNa, saMbodhana 2. zarIra 3. zarIranA avayava 4. vAkyAlaMkAramAM vaparAto avyaya 5. vedanA zikSAdi cha aMgo 6, lokottara bAra aMga 7. kAraNa, hetu 8. deza vizeSa-aMgadeza jene vartamAnamAM bihAra prAMta kahe che.) jema zarIrano rAga durgatimAM laI jaI zake che tema A ja zarIranI nispRhatA mokSanA rAjamahelamAM laI jaI zake che. AnuM pratyakSa udAharaNa che cakravartI bharata. jyAM sudhI temane zarIramAM moha hato tyAM sudhI azubha karmano baMdha hato. paraMtu jevo zarIrarAga naSTa thayo to kaivalyalakSmI maLI. vidvAnoe paNa ApaNA zarIrane dharmanAM prathama sAdhana tarIke mAnyuM che. kamA(I.) (aMgadezano rAjA 2. aMgadezano ke aMgarAjano bhakta 3. zarIrano vikAra, zarIra saMbaMdhI 4. zarIrathI utpanna thayeluM 5. aMgaphuraNAdi nimittazAstra) nimittazAstranA kula ATha aMga mAnavAmAM AvelA che. temAMnuM eka aMga che aMgazAstra, zarIranuM pharakavuM, chIMka AvavI, praznakArano kaI dizAmAMthI prazna karavo vagere vAtone dhyAnamAM rAkhIne jenA dvArA zubhAzubha phaLanuM kathana karAya che te aMga nimittazAstra kahevAmAM Ave che. aMjAma - (kuM.) (putra, putrI 2. dehathI utpanna thanAra koIpaNa 3. kAmadeva 4. lohI pa. roga 6. roma-vALa) ca aMgavALA bANonI sahAyathI saMpUrNa vizvane parAjita karanArA mahAbalI kAmadevane vairAgya bhAvanArUpI maMtra vaDe naSTa karIne saMsArathI bhinna vRttivALA sthUlibhadra mahAmunIzvara jevA dhIrapuruSo A jagatamAM brahmacaryanuM pAlana karanArA AtmAo mATe Adarza svarUpa banyA che. *gara (1) (bAjubaMdha 2. vAnararAja vAlino putra) aMjAra - anita (kuM.) (zrAvasti nagarIno eka gRhapati, je pArzvanAtha prabhunA zAsanamAM pravrajyA grahaNa karIne anazanapUrvaka kALadharma pAmIne caMdravimAne caMdradevapaNe utpanna thayo hato.) (zi) fsa - marSi, akSa (pu.) (caMpAnagarInA vAstavya ane kozikAryanA ziSya, jeo bhadrapariNAmI hovAthI gurue temanuM nAma aMgarSi rAkhyuM hatuM.) bhUtiyA - mani (strI.) (AcArAdi aMgonI cUlikA, AcArAMgasUtrAdimAM AcAranA aneka viSayo paikI je viSaya anuktArtha hoya tenA saMgrahavALI - cUlikA-pariziSTa, kAlikazrutano eka bheda) iAhiya - machatra (tri.). (jenuM aMga kapAyeluM hoya te, chinnAMga) vyaktine potAne karmasaMyoge zarIranI je saMpUrNa aMgopAMgarUpa saMpatti maLI che, tenI bahumUlyatA tene nathI hotI. paraMtu jayAre te janmathI vikalAMga hoya ke akasmAtanA kAraNe koi aMga kapAI jAya tyAre tenuM kharuM mUlya samajAya che. mATe prApta thayelA sAMgopAMga zarIrathI jeTalA zakya hoya teTalA sakAryo karI levA joie. che(3) - ma (kuM.) (dUSita-bagaDI gayelAM aMgane chedI nAkhavuM te). jIvadayAdi satkarmonA phaLarUpe jIvane Arogya sAtheno suMdara deha prApta thAya che. teno durupayoga bhavAntaramAM aneka rogo ane karUpatAno vipAka Ape che. tethI maLelA zarIranI anukuLatAno upayoga dharma ArAdhanAomAM karI levo joie.
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ er () 1 - mA (ja.) (AMgaNuM, coka, ghara AgaLano khullo bhAga) je haMmezAM potAnA mAtA-pitAno Adara kare che, atithionuM sanmAna kare che, je niraMtara deva-guru ane dharmanI upAsanA kare che tathA udAra hRdayanA svAmI hoya che. temanA gharanAM AMgaNAMno saubhAgyalakSmI kyAreya tyAga karatI nathI. aMdhApA - anA (strI.) (suMdara aMgovALI strI) jene mAtra potAnA suMdara avayavomAM ja rAga hoya tene aMganA kahevAya che. AvI aMganAnA pAzamAM phasAyelA jIvono aMga(zarIra)thI. karmaviccheda ane mokSa kyAre thaze ? arthAtu, strInA rAgamAM phasAyelo jIva saMsAramAM paribhramaNa karato vividha prakAranA duHkhone prApta kare che. maMtiyA - marikSA (strI) (tIrtha vizeSa, jyAM ajitanAthajI ane zAMtinAthajI prabhunA samayamAM banmendra devano prasaMga thayo hato.). aMgappabhava - aGgaprabhava (tri.) (daSTivAda Adi aMgomAMthI jenI utpatti thaI hoya te, daSTivAdamAMthI utpanna uttarAdhyayananuM pariSahAdhyayana) viziSTa jJAnI athavA caudapUrvadhara maharSie jinazAsananI prabhAvanA, ghaTanA vizeSa ke anya koI kAraNosara dRSTivAdAdi aMgomAMthI pAThane uddhata karIne navA sUtranI racanA karI hoya tene aMgaprabhava kahevAya che. jema bhadrabAhusvAmIe AnaMdapura nagaranA rAjAno zoka dUra karavA mATe AThamA karmapravAdapUrvamAMthI kalpasUtranI racanA karI hatI. pravi- praviNa () (AcArAMgAdi bAra aMgo paikI koIpaNa aMga 2. aMgazAstronuM jJAna) jema vyaktinA be hAtha, be paga, be sAthaLa be AMkho, peTa, chAtI, mastaka, Doka evA bAra aMga mAnavAmAM AvyA che tema zAstrane zrutapuruSanI upamA ApavAmAM AvelI che ane te zrutapuruSanA kula bAra aMga mAnavAmAM AvelA che. jemake, 1. AcArAMga 2. sUyagaDAMga 3. ThANAMga 4. samavAyAMga 5. vivAhaprajJapti 6. jJAtAdharmakathAga 7, upAsakadazAMga 8. aMtaHkUdazAMga9. anuttarIyapAtika 10. praznavyAkaraNa 11. vipAkazruta 12. dRSTivAda A bAra zAstrone aMgapraviSTa mAnavAmAM AvelA che. maMtrAhira - makavANA () (AcArAMgAdi aMgasUtra atirikta Agama 2. aMga AgamothI bhinna uttarAdhyayana vagere AgamonuM jJAna) tIrthakara, gaNadhara sivAyanA viziSTa zrutasthavira bhadrabAhusvAmI, zayaMbhavasUri jevA zramaNoe alpabuddhi ane alpAyuSyavALA jIvonA upakAra mATe racelA graMthone aMgabAhya kahevAmAM Ave che. jema ke jebUdvIpa prajJapti, sUrya prajJapti, Avazyakaniryukti, dazavaikAlikasUtra vagere aMgabAhya Agama graMtho, saMvAditiyA - mavA (strI) (aMgabAhya sUrya-caMdra-jaMbudvIpa-dvIpasAgaraprajJapti vagere, AcArAMgAdi aMgapraviSTathI bhinna anapraviSTa zrata) aMmSanar - pra znana (.) (zarIranA avayavone maroDavA te, ALasa maraDavI te) ApaNo Aja sudhI mokSa nathI thayo tenuM mukhya kAraNa che karAtA anuSThAnonA mukhya aMga svarUpa bhAvano abhAva. kalyANa maMdira stotramAM paNa lakhyuM che ke, anaMtA bhavomAM keTalIya vAra pravajayA grahaNa karavA chatAM bhAvanI zUnyatAnA kAraNe ApaNo mokSa thayo nathI. eTale ja kRSNa mahArAja ane vIrakazALavI bannee aDhArahajAra sAdhune vidhipUrvaka vaMdana karavA chatAM kRSaNanuM bhAvavaMdana hovAthI temane tIrthakara nAmakarmano baMdha thayo ane vIrakanuM bhAvazUnya dravyavaMdana hovAthI mAtra kAyakaSTa ja thayuM. aMjAbU - makakmata (2) (kAraNabhUta)
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ koIpaNa kAryanI pAchaLa be kAraNa javAbadAra che. 1. upAdAna kAraNa ane 2. nimitta kAraNa. je mukhya kAraNa hoya tene upAdAna kAraNa kahevAya ane je dhaTanA, vyaktivizeSa ke vastuzAt kArya thAya te ghaTanAdina nimitta kAraNa kahevAmAM Ave che. jema ke koIne gusso Avyo to temAM teno potAno AtmA upAdAna kAraNa ane je ghaTanAdithI gusso Avyo te nimitta kAraNa bane che. saMbaMA - mapha(1) (aMgopAMga, mukhya aMgonA avayavo, pratyeka avayava) jema manuSyabhava maLavo durlabha che tema manuSyapaNuM pAmyA pachI paNa zarIranA pratyeka aMgonI saMpUrNatA maLavI e paNa puNyanI nizAnI kahevAya. duniyAmAM ghaNA loko evA che jeo aMgonI khoDa-khAMpaNanA kAraNe vizeSa dharmArAdhanA karI zakatA nathI. aMgamaMgibhAvacAra - aGgAGgibhAvacAra (puM.) (pariNAma-pariNAmI bhAva, abhedabhAva). jema guNa-guNI, pariNAma-pariNAma ane kriyA-kriyAvAnuM vagere ekabIjAne Azrita che. tema karma ane saMsAra paNa paraspara AzrayavALA che. jyAM sudhI saMsAra che tyAM sudhI karmano baMdha ane kSayopazama cAlu ja rahe che. tenAthI chUTakAro to paramAtmA sAthenA abhedabhAvathI thatI bhakti-upAsanA dvArA ja zakya che. gaMgAvira - ma1i (7) (caMpAnagarInI bahAra AveluM eka caitya) zrIvAsupajayasvAmInA kalyANakothI pavitra banelI caMpAnagarI prAgaitihAsika nagarI kahevAya che. aneka mahApuruSonI ane aneka satIonI te janma-karma bhUmi che. navapadanI parama upAsanAthI jemano koDha roga naSTa thayo hato ane nava-navanI saMkhyAmAM jemane apAra Rddhi-saMpattio prApta thaI hatI te zrIpALa rAjAnI paNa A janmabhUmi hatI. maMdiyA - mA (strI) (aMgonuM mardana karavAvALI dAsI) dharma tathA bhogane sAdhavA mATe zarIranuM baLavAna hovuM jarUrI che. zarIrane baLavAna banAvavAmAM aMgamardana ane unmardana paNa eka pramukha sAdhana che. prAcIna kALamAM bALakanA poSaNa mATe pAMca dhAvamAtAomAM aMgamardana karavAvALI dAsIne paNa rAkhavAmAM AvatI hatI. Rva - akSa (na.). (zarIranuM rakSaNa karanAra, aMgarakSaka) AjanA samayamAM potAnA AtmAnI rakSA to dUra raho, vyakti potAnA zarIranI rakSA paNa yogya rIte karI zakato nathI. te bajAramAM maLatA phAsTa phUDa, jaMkaphUDa vagere keTalIya jAtanA abhakSya padArthone potAnA peTamAM padharAvIne rogone nimaMtraNa Ape che. te homaTu hoTala ane hoTala Ta hospiTalanA cakkara kApatA-kApatA AkhuMya jIvana pUruM karI nAkhe che. aMjAbhUtA - kSar (1.). (zarIra para lAgelA pANIne sApha karanAra-vastra, baMgaluchaNuM). jema zarIra para lAgelA pANIne TuvAla sApha karI nAkhe che tema prAyazcitta paNa AtmA para lAgelA koipaNa prakAranA karmono nAza karI nAkhe che. prAyazcitta karmamaLane sApha karavAmAM bhAvajaLa samAna che ane AtmAne ujjavaLa karavA mATe bhAvaauSadhi tulya che. saMvijhA - vidyA (TI.) (jJAnasaMpAdaka vyAkaraNAdi zAstra 2. aMgaphuraNAdi zubhAzubha sUcaka aMgavidhA, svanAma khyAta graMthavizeSa). bhAratIya prAcIna saMskRtimAM aMgavijJAnane ghaNuM ja mahattva ApavAmAM AveluM che. jema ke mastaka hure to rAjayaprApti, hRdaya sure to sukha ane bAhunA skuraNamAM mitrasaMgama vagere keTalAya prakAranA phaLAdeza avayavonA saMcAlanathI karavAmAM AvatA hatA ane tenA AdhAre ja aMgavidyAdi keTalAya zAstronI racanA paNa karavAmAM AvI hatI. laukika dharma ane lokottara jinazAsanamAM paNa A vijJAna mAnyatA prApta che.
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMgaviyAra - aGgavikAra (puM.) (aMga phuraNAdi ke zarIra phuraNAdinuM zubhAzubha sUcakazAstra) mavivAra (kuM.) (zarIra sparza ke netrAdi phuraNano vicAra, aMgaskuraNAdi vaDe zubhAzubha phaLa batAvanAra zAstra) aMgasaMcAla - aGgasaMcAra (puM.) (zarIranI romarAjI vagere avayavonuM thoDuMka halana-calana) jainazAstramAM zarIranA halana-calanane paNa doSarUpa mAnavAmAM AveluM che. kemake zarIranA saMcArathI keTalAya jIvonI hiMsA thavAno saMbhava che. jyAM zArIrika saMcAlana thayuM, samajI lo tyAM jIvavirAdhanA thaI ! siddhazilAmAM birAjatA siddhone zarIra ja nathI eTale kAyika saMcAlana paNa nathI ane jIvonI virAdhanAno paNa abhAva che. iAluhAra (pAsiya) - sparzavA (tri.) (zarIrane sukhakArI sparza jeno che te, dehasukhanA hetubhUta sparzayukta) aMtima lakSya mokSa pAmavA mATe AtmalakSI hovuM jarUrI che. jyAM sudhI zarIralakSI banIne mAtra sukhakArI mAnelA spazadi bhogasukhomAM Asakti rAkhIzuM tyAM sudhI ApaNane mokSa to zuM, te mATeno rasto paNa nahIM maLe. yAda rAkhajo ! pAMceya indriyomAM sparzendriya khUba ja prabaLa che. are ! ekendriya jIvone paNa tenI ghelachA lAgelI jovA maLe che. gaMgA - madrAvAna () (puruSacihna, puruSendriya). aMga eTale zarIra athavA zarIranA hAtha-paga vagere aMgo. A zarIranA aMgopAMganuM janaka te puruSacihna che. sAdhu puruSone puruSendriyanA saMyama aMge tenA niyamonI khUba jhINavaTabharI vAto nizIthasUtramAM jaNAvelI che. e (6) jAra (ta) - mAra (.). (dhuma rahita aMgAro, agni, baLato kolaso 2. maMgaLa graha 3. sAdhune AhAra vAparatAM lAgato IMgAla doSa) jJAnI bhagavaMtoe kahyuM che ke, karmono sarvathA kSaya ja karo teno mAtra upazama karavAthI nahIM cAle. jema rAkha nIce saLagato kolaso bhale dabAyelo hoya paraMtu, tene saMyoga maLatAM cinagArImAMthI jvALA thatA vAra nathI lAgatI tema upazamita thayelA karmone nimitta maLatAM punaH udayamAM AvatAM vAra lAgatI nathI. *mAkura (ni.) (aMgArA saMbaMdhI, agni saMbaMdhita) i (huM) R (7) fTTa - mAra#fuMff (strI.) (agnine pheravavA ke uthalAvavAno loDhAno saLiyo) pUrvanA kALamAM rasoIgharamAM cUlAmAM agnine uttejita karavA mATe athavA baLatA aMgArAone upara-nIce karavA mATe lokhaMDano eka saLiyo je AgaLanA bhAge heja vAMko hoya tevo rAkhatA hatA. tene aMgArakarSiNI kahevAya che. meM (huM) TIR (7) vaA - mAra () (aMgArA saMbaMdhita kArya, kolasA banAvavA ke vecavAno vyApAra) zAstramAM zrAvakane paMdara prakAranA karmAdAna dhaMdhAno niSedha karavAmAM Avelo che. jemAMno eka che aMgAra karma. je vyApAramAM moTI bhaTTIo, cUlAo saLagAvavA paDatA hoya tevA koIpaNa prakAranA bijhanesa karavAthI paMceMdriya jIvo sudhInI hiMsA thAya che. ahiMsAmUlaka jainakuLamAM janma lIdhA pachI ApaNuM jIvana jaina tarIke bane to vadhu zobhanIya che. 3 (DuM) kAra (7) riyA - maphAra (jI.) (anna rAMdhavA mATeno cUlo, sagaDI)
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ jema rasoinuM mukhya sAdhana che cUlo-sagaDI tema dharmanuM mukhya ane Adya sAdhana che ahiMsA. kemake je dharmamAM ahiMsA nathI te dharma nathI, jema sagaDI para rAMdhatAM jayaNA rAkhavI jarUrI che tema ahiMsAnuM pAlana karavA mATe upayoga rAkhavo jarUrI che. i (huM) NR (7) ja - mAra (kuM.) (aMgAro, aMgArAno nAno kaNiyo, kolaso 2. maMgaLa graha 3. pahelo mahAgraha 4. karaMTaka vRkSa 5. bhRgarAja vRkSa) koi atikrodhI vyaktine joIne ApaNe paNa gusse thai jaIe chIe ane tenA svabhAvane niMdatA hoie chIe paraMtu, jayotiSamAM kahelA aMgAraka yoganI jema A badhAnI pAchaLa rahelA mukhya hetubhUta karmane vicArIne potAne tevA karmano baMdha na thAya tenI sAvadhAnI varatavI joie. e (DuM) kAra (na) 3 (tA) 4- mAravAda (pu.) (aMgArAno dAha jayAM hoya te 2.jayAM lAkaDA bALI kolasA pADavAmAM Ave te sthAna) zAsakAroe kAmane agninI upamA ApelI che. temAM strInA kAmAgnine aMgArAnA dAha jevo kahelo che. je tenA cittane satata baLatuM rAkhe che. mAtra paramAtmAnI bhakti ane sadAcAronuM pAlana jIvane atizaya kAmAgnithI bacAvI le che. # (6) (7) patAva - aRpratApanA (strI.). (ziyALAmAM ThaMDI uDAvavA agninI dhuNI pAse zarIra tapAvavuM te, aMgArAonuM tApaNuM). game tevI hADa thIjI jAya tevI ThaMDImAM paNa nigraMtha sAdhuone sagaDI AdimAM saLagatA agni sevanano saMpUrNa niSedha che. kAraNa ke paMcamahAvratadhArI sAdhuone sUkSma ke bAdara, trasa ke sthAvara jIvonI sarvathA hiMsA na karavAno niyama hoya che. (DuM) TT (7) mA - phAva(.). (te nAmanA prasiddha abhavI jainAcArya, aparanAma rudradevAcArya). jinazAsanamAM abhavI AtmA aMgAramardaka nAme AcArya thai gayA. je jIva nAmanA padArthane mAnatA na hatA. anya gItArtha gurUnI parIkSAthI temanuM abhavyapaNuM jaNAyuM ane temanA pa00ziSyo temane choDIne jatA rahyA. aMtakALe asamAdhithI mRtyu pAmIne tiryaMcanA bhavamAM utpanna thayA. maM (huM) R (7) - ajJAAzi (I.) (kheranA aMgArAno samUha) dhAtuvAdanI aMdara kheranA agninI vAta karavAmAM AvelI che. amuka jAtanA dhAtu vagerene tapAvavA mATe tIvra tApamAnanI jarUra hoya tyAre ati tIkSNatApavALA kheranA agnino upayoga karavAmAM Avato hoya che. # (huM) TRva- mAravata (strI.) (dhuMdhumAra nAmaka rAjAnI kanyA). # (6) IT (7) 'saha - phArasahastra (ja.) (agninA jhINA hajAro kaNiyAo, nAnA aMgArAo) zAstramAM kahevAyuM che ke, kalikALamAM ekamAM nahIM anekatAmAM baLa hoya che. juo hajAro nAnA agninA kaNo bhegA thaine eka mahAkAya dAvAnaLanuM rUpa dhAraNa karIne AkhA jaMgalane bALI nAkhavAnuM sAmarthya dharAve che. meM (huM) tirokiya - jJAna (7) ca(tri.) (aMgArAnI jema pAkeluM) () IT (na) yati - marAyatana (). (aMgArAnI bhaThThI, aMgAra gRha) bhaThThImAM baLatA aMgArAnI jema jenuM citta satata kaSAyothI baLI rahyuM che tevA jIvo svaye to saMtapta rahe ja che paraMtu, tenI najIkamAM rahelA anya lokone paNa saMtapta rAkhe che.
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ e (DuM) kari (ni)- mati (.) (koyalAnI jema baLI gayeluM, vivarNa thayeluM) ghAtI karmono kSaya karIne kevalya lakSmIne varelA kevalI bhagavaMto aMta samaye lagabhaga baLI gayelA padArthanI jema nAmazeSa rahI gayelA cAra aghAtI karmono zailezIkaraNa dvArA kSaya karIne siddhisukhane vare che. maMgirasa - masi (pu.) (gautama gotramAM utpanna thayelA puruSa vizeSa) aMDa - sata (tri.) (svIkAra kareluM, aMgIkAra kareluM) game tevA kaSTonI jhaDI varasatI hoya to paNa siMhanI jema cAritranuM pAlana karanArA zramaNo kyAreya paNa potAnA lIdhelA vratonuM khaMDana karatA nathI. dareka mahApurUSono A sarvasAmAnya niyama che. () - dura(kuM.) (vRkSavizeSa, tApasa vRkSa) A vRkSanA phaLa tailamaya hoya che. AnuM bIju nAma vraNa-viropaNa paNa che. kemake A vRkSanA phaLathI zarIra para lAgelA ghA bahu ja jaldI sArA thaI jAya che. kaMku - aDU8(.) (aMguTho) paramAtmAnA cAra mULa atizayamAMthI eka atizaya e che ke, temanA aMguThAmAM amRta raheluM hoya che. bAlyAvasthAmAM teone jayAre sudhA satAve che tyAre sAmAnya bALakanI jema na raDatA teo amRtathI bharelA aMguThAnuM pAna karatA hoya che. mudrANi - 64 rana (ja.) (vidyAvizeSa) je vidyAnA pratApe devAdinuM aMguThAmAM avataraNa karIne prazna kAranA javAba ApavAmAM AvatA hatA tene aMguSThaprazna kahevAmAM Ave che. A vidyA praznavyAkaraNa nAmaka AgamanA navamAM adhyayanamAM AvatI hatI je hAla kAla prabhAve naSTa thayelI hovAthI jovAmAM AvatI nathI. aMjuma - pura(thA.). (pUrti karavI, pUrNa karavuM) aMguna - kuna (ka.). (hAtha-paganI AMgaLIo 2. ATha java pramANa parimANa 3. je pramANa vaDe padArtho jANI zakAya te) ATha java pramANanA mApane paNa aMgula pramANa kahevAmAM Ave che. zAstramAM padArthone mApavA mATe 1. AtmAgula 2. ulledhAMgula ane 3. pramANAMgula. ema traNa prakAranA mA5 varNavavAmAM AvyA che. zAstragraMthomAM A traNa prakAranA mApathI jagatanA dareka padArthonuM pramANa karAya che. aMgulapohattiya - aGkalapRthaktvika (tri.) (aMgulapRthakva, be thI nava aMgula sudhI zarIranI avagAhanA-UMcAI jenI hoya te) muni (strI) - kuti (nI) (strI.) (hAtha-paganI AMgaLI 2. hAthInI sUMDhano agrabhAga 3. gajakarNI nAmaka vanaspativizeSa) lokoktimAM "AMgaLI cIMdhyAnuM puNya' kahevAya che. sArA kAryamAM potAnA Azritone joDavA ke zubhakAryamAM koIne prerita karavA aMgali nirdeza karavAthI karaNa-karAvaNa ne anumodana A traNa karaNIo paikI karAvaNano lAbha ApaNane thAya che.
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMgulikosa - aGgulikoza (puM.) (AMgaLImAM paherAto cAmaDAno ke lokhaMDano pATo, aMgulI-trANa, aMgoThaDI) AMgaLIomAM talavAra Adi zasanI majabUta pakkaDa rAkhavA ke AMgaLIonI rakSA mATe yuddhamAM laDavaiyAo cAmaDAnI ke lokhaMDanI aMgoThaDI paheratA hatA. tema jinamaMdiranA pratiSThAdi zubhakAryomAM zrAvakane nirvighnapaNe gati hetu guru bhagavaMto dvArA abhimaMtrita rakSApoTalI ApavAmAM Ave che. aMjani (7) MI - sahunnIya() (AMgaLInuM ghareNuM, aMgUThI, vIMTI) vIMTI jema hAthanuM bAhya ghareNuM che tema dAna e hAthanuM AtyaMtara ghareNuM che. kadAca vIMTI na hoya to cAlI zake, paNa dAna vagara manuSyanI Rddhi mATI samAna vyartha che. zAstravacana yAda rAkhajo, gRhastha jIvananI sArthakatA dAnadharmathI ja che. aMgulipphoDaNa - aGgulisphoTana (na.) (AMgaLI vALIne kaDAkA phoDavA te, AMgaLInA TacAkA vagADavA te) sAmAyikAdi dhamarAdhanA ke vyAkhyAna zravaNa daramyAna jo ApaNe jANatA ke ajANatA AMgaLI vALIne kaDAkA phoDIe to te paNa eka jAtano pramAda che. arucinuM dyotaka paNa che. sAmAyikAdi ArAdhanAmAM apramattabhAva-ekAgratAne atyaMta Avazyaka mAnelI hoi tene doSarUpa gaNI che. tenAthI anyane paNa citta vikSepa thato hovAthI AvA pramAdanuM sevana karatAM cetajo. jimudA - mannipU(strI.) (kAyotsargamAM AMgaLInA veDhA gaNavA ke saMketa mATe AMkhanI bhramara halAvavAthI lAgato doSa, aMgulibdoSa) kAyotsargamAM navakAra ke logassa Adi sUtro AMgaLInA veDhA dvArA gaNavAthI ke kaMIka saMketa jaNAvavA mATe bhRkuTI halAvavAthI ke AMkhane jyAM-tyAM pheravavAthI aMgulibhU nAmano doSa lAge che. ekAgracitte rahI AMgaLInA veDhAthI gaNyA vagara, sthApanAjInI sAme najara karIne athavA nAkanA agrabhAga upara najara sthira karIne kAusagga karavo joIe. juti (1) vinnA - mati (trI) vidyA (trI.) (zrAvastI nagarImAM bhagavAna buddha dvArA prakAzita eka mahAprabhAvita vidyA) jovaMga - sopA(.) (mastaka, ogaLI, hAtha Adi zarIranA avayavo, zarIranA aMgopAMga) jema mastaka, hAtha, paga Adi zarIranA mukhya ATha avayavone aMga kahevAmAM AvyA che ane tenA peTA-aMgarUpa AMgaLI, rekhA. keza, nakha, hoTha Adine upAMga tarIke jaNAvelA che tevI rIte AgamagraMthomAM agiyAra aMga ane tenA bAra upAMgo kahelAM che. aMgovaMgaNAma - aGgopAGganAman (na.) (zarIranA avayavonA nirmANamAM kAraNabhUta karma vizeSa, nAmakarmanI eka prakRti, aMgopAMga nAmakarma) vAtmA dvArA zarIranA nirmANa svarUpe grahaNa karelA karmapudagalonA kAraNe dareka jIvonA aMgopAMga nirmANa pAme che. tene aMgopAMga nAmakarma kahevAya che. A karmanA aprazasta gADha udayathI aMgopAMgo ochA athavA khoDakhAMpaNavALA thAya che ane prazastapaNe bAMdhelA karmanA udayathI pramANopeta suMdara prApta thAya che. aMgopAMga nAmakarmanA dArika, vaikriya ane AhAraka ema kula traNa bheda che. ji- 4i (6) (gamana karavuM te, javuM te, gati-gamana) jIva jyAM sudhI saMsAramAM rahelo che tyAM sudhI te eka sthAne vadhAre samaya sthira rahI zakato nathI. tene satata gamanazIla rahevuM paDe che. pachI te eka jagyAethI bIjI jagyA hoya ke eka bhavamAMthI bIjA bhavamAM gamana hoya. ekamAtra siddha bhagavaMto ja gatirahita che. mafjha (pu.) (Agamana, AvavuM te)
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArSadaSTa RSimunioe saMsAranA paribhramaNanI vAta karatA kahyuM che ke 'punarapi manane punarapi mara punarapi nananI najare zayana' arthAtu, anAdikALathI saMsAramAM bhramaNa karato jIva pharI pharI janma ane pharI pharI maraNa pAmato rahe che. mATe je ghANInA baLadanI gati jevA paribhramaNathI chUTavuM hoya to paramAtmAnI bhaktimAM tallIna banI jAo. vijha (ta) - gazcita (tri.). (pUjya 2. rAjamAnya 3. ekavAranuM gamana 4. nATakano paccIsamo prakAra 5. yukta, sahita) sadAcAra e manuSyone mATe AbhUSaNa samAna che. daivayogathI vipatti AvI hoya to tene paNa khALavA mATe mukhya zastra samAna che. sarva sukhonA AgamananA pravezadvAra samAna che ane sArI saMtatinI prApti thAya che. sadAcArI vyakti samAjamAM mAnanIya bane che ane lokomAM vizvAsapAtra bane che. aMbaMthi - kritAcihna (kuM.) (gamanAgamana, javuM-AvavuM te) jema zUkarane vinA bhojanamAM ja parama sukha dekhAya tema mUDha thayelA jIvane pAMceya indriyonA bhautika padArthomAM ja sukha dekhAya che ane cAreya gatimAM tenuM gamanAgamana cAlu ja rahe che. jika () - jItafmata (2) (nATakano eka bheda, devatAonA 32 prakAranA nATako paikInuM 27muM nATaka) bhagavAna mahAvIranI parSadAmAM abhuta nATaka karatA devane joIne vismita banelA zreNika rAjAne prabhu mahAvIre te devano pUrvabhava jaNAvatA kahyuM ke, he zreNika ! pUrvabhavamAM te eka deDako hato ane samavasaraNamAM mArI dezanA sAMbhaLavAnI icchAthI AvI rahyo hato. rastAmAM koInA paga nIce cagadAIne mRtyu pAmyo, te ja deDako marIne zubha bhAvanA yoge deva banyo che ane potAnA upakArI paramAtmAnI bhakti karavA atre devatAInATaka karI rahyo che. vicArajo, zubha bhAvanI zuM tAkAta hoya che! saMveddattA - yAtrA (vya.) (mULamAMthI ukhADIne, upADIne) maMcha (te -thA.). (AkarSavuM, kheMcavuM) ekendriya jIvomAM paNa ogha saMjJAo atibhayaMkara hoya che. nAnI-nAnI mAchalIo vagerenuM bhakSaNa karavA arthe AkarSaNa jamAvavA avanavI yuktio ajamAvavAmAM dariyAI vanaspatio paNa petarAo karatI hoya che. sAvadhAna ! moharAjA paNa jIvane AkarSavA indriyonA mAdhyamathI avanavI yuktio ajamAvavAmAM khUba mAhera che. maMchA (rezI-thA.) (AkarSavuM, kheMcAvuM). jyAM sudhI koi paNa padArtha pratye ke vyakti pratye AkarSaNa haze tyAM sudhI mokSanI vAta to dUra, kevalajJAnanI prApti thavI paNa durlabha che. gaNadhara gautamasvAmImA kevalajJAna prAptinI badhI ja yogyatA hovA chatAM paNa paramAtmA pratyenuM temanuM AkarSaNa, temano rAga kevalajJAna utpanna thavA detA nahotA. je divase AkarSaNa khatama te ja samaye kaivalyalakSmInI prApti thai. kadAca vaijJAnike batAvelo gurutvAkarSaNano niyama ahIM sAco sAbita thAya che. saMsAranuM AkarSaNa jIvane urdhvagati pAmavA nathI detuM. maMgaLa - mana (.). (kAjaLa 2. loDhAnI saLIthI AMkhamAM du:kha upajAvavuM te 3. telAdithI zarIranI mAlIza karavI te 4. suramo, sauvIrAMjana 5. rasAMjana, rasavatI 6. ratna vizeSa 7. AMkha AMjavI te 8. ratnaprabhA pRthvInA kharakAMDano dazamo bhAga 9. vanaspati vizeSa 10. sUrya-caMdranA lazyAnubaMdhakapudgalo paikIno pAMcamo pudgala 11. maMdara parvatanI pUrvamAM sItAdA nadInA dakSiNabhAge rahelo vakSaskAra parvata 12. dvIpakumArendranA trIjA lokapAlanuM nAma 13. udadhikumAra prabhaMjananA cothA lokapAlanuM nAma 14. maMdara parvatanA pUrvamAM rahelo rucaka parvatanuM nAma 15. rucaka parvatano sAtamo kuTa)
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ jo ke zyAmavarNane azubha mAnavAmAM Avelo che paraMtu A ja varNa amuka cokkasa sthAne zobhAmAM abhivRddhi kare che. jemake kAjaLa AMkhamAM AMjavAmAM Ave to AMkha zobhI uThe che. citramAM khecelI eka kALI rekhA samasta citramAM jANe ke prANa pure che. tevI rIte eka ja puruSArtha jo pApa kAryamAM karavAmAM Ave to durgatimAM lai jAya che, paraMtu tene ja dharmakAryamAM vAparavAmAM Ave to mokSanA : sopAnane sara karAve che. mATe ja kahyuM che ke puruSArthavadvA: siddhi : rzana - maninnA (strI) (vallIvizeSa, te nAme latAvizeSa) aMjaNakesiA- aJjanakezikA (strI.) (vanaspativizeSa, aMjanakezikA) gaMgA - sanadda (kuM.) (te nAmano ratnamaya eka parvata, naMdIzvaradvIpano aMjanagiri parvata 2. vanaspativizeSa 3. vAyukumArendrano tRtIya lokapAla) jaMbudvIpathI AThamA kramAMke AvelA naMdIzvaradvIpanI cAreya dizAmAM aMjana ratnamaya aMjanagiri nAmaka parvata AvelA che. te dareka parvata para rahelI zAzvata pratimAonI vidyAdharo, devo ane jaMdhAcAraNAdi labdhidhArI munio arcanA-stavanA karavA jatA hoya maMgaUT () fjari - manajari (pu.) (ta nAmano zyAmavarNIya parvata 2. meru parvatanA bhadrazAla vanano cotho dihati kuTa 3, te kuTano adhipati deva, aMjanagiri parvatano adhipati deva) eka lAkha yojana pramANavALA meruparvatanA bhadrazAla nAmaka vanamAM je digvastikUTo AvelA che temAMno je cotho hastikUTa che tenuM nAma aMjanagiri digahastikUTa che.AnuM vizeSa varNana bRhatsatrasamAsa Adi graMthomAM prasaMgopAta prApta thAya che. aMjanajoga - aJjanayoga (puM.) (botera kalAo paikInI sattAvIsamI kalA) puruSanI vyavahAralakSI kula botera kaLAo prAcIna kALamAM pracalita hatI. temAMnI eka kaLA che aMjanayoga. A kaLAnA AdhAre puruSa AMkhone kevI rIte suzobhita karI zake che te khyAlamAM Ave che. Aje e kaLAo nahIMvata dekhAI rahI che. prAcIna kALamAM to rAjaputro ke zreSThiputro mATe A kaLAonuM prazikSaNa pharajiyAtapaNe apAtuM hatuM. mATe ja bhAratavarSa vizvagurunI upamAne vareluM hatuM. nApuna - sAnaputra (pu.) (aMjanaratna 2. ratnaprabhA narakanA kharakAMDano agiyAramo vibhAga 3. meruparvatanA pUrvabhAge sthita cakavara parvatano AThamo aMjaNamUla - aJjanamUla (puM.) (meruparvatanA pUrvabhAge Avela rucaka parvatano AThamo phUTa) aMgavrdra- aniSTa(chuM.) (vAyukumAradevono cotho indra, bhavanapati devanA cothA IndranuM nAma) aMjaNasamuggaga - aJjanasamudgaka (puM.) (sugaMdhI aMjanavizeSane rAkhavAnuM pAtra, dAbaDo) aMjaNasalAgA - aJjanazalAkA (strI.) (aMjana AMjavAnI saLI, jaina mUrti prANapratiSThAnI vidhi vizeSa-aMjanazalAkA) jinazAsanamAM aMjanazalAkA pratiSThA mahotsava khUba ja prasiddha che. A mahotsavamAM AcArya bhagavaMta madharAte, zubha mUharte, vizuddhabhAvapUrvaka paramAtmAnI AMkhomAM suvarNanI saLIthI paMcaratnamaya aMjanane AMjIne mUrtimAM paramAtma tattvanuM avataraNa kare
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ che. te pachI prabhupratimA pujanane yogya banatI hoya che. zakti-saMpanna guhastha jIvanamAM aMjanazalAkAno lahAvo ekavAra avazya levA jevo hoya che. aMgaorsiddha - mAnasiddhi (!) (aMjanaprayogamAM siddha, AMkhamAM aMjana karI adazya thavAnI siddhivALo) pUrvanA samayamAM kAryone siddha karavA mATe taMtrAdinA prayoga karavAmAM AvatA hatAM. temAMno eka aMjana prayoga paNa che. siddha aMjanacUrNane AMkhamAM AMjIne vyakti game tevI bharacaka bhIDamAM paNa adRzya rahI zake che. zAsananI prabhAvanA ane rakSA mATe kAraNavazAtu AvA prayogone paNa mAnyatA ApavAmAM AvelI che. A aMjana prayogamAM mAhira puruSane aMjanasiddha kahevAmAM Ave che. nizItha cUrNimAM varNana Ave che ke - dvAdazAMgIyara susthitasUrinA zrImukhethI yoniprAbhUtagata aMjana dvArA adezyIkaraNanI vAta sAMbhaLIne temanA be kSullaka ziSyoe adRzya thaI caMdragupta rAjAno AhAra grahaNa karyo hato. aMka - mana (.). (trIjI narakabhUminuM nAma 2. hanumAnanI mAtA 3. jaMbUvRkSanA naiRtya khUNAmAM rahelI eka vAvaDInuM nAma) lokamAM dhanavAna ke rUpavAna Adi nathI pUjAtA paraMtu, jeo zIla-sadAcArAdi guNone dhAraNa kare che teo ja prazaMsanIya bane che. jevI rIte vIra hanumAnanI mAtA satI aMjanA ! bAvIsa-bAvIsa varSa sudhI pati viraha sahana karavA chatAM paNa potAnA zIlano tyAga na karyo. AvI zIlaratnA strInI kukhe hanumAna jevo putra janma le temAM zI navAI ? maMthiI - anila (.) (kAjaLanI DabbI) pahelAnA kALamAM ghare kAjaLa ke zAhI banAvavA mATenA vividha sAdhanomAM bhUMgaLI prakAranI naLIno upayoga thato hato. jenA AdhAre banelI kAjaLa ane zAhInuM lokamAM khUba ja pracalana hatuM. zAhIne rAkhavA mATe vividha prakAranI suMdara DabbIo rAkhatA hatA. evI zAhIthI lakhelA jANe Aje ja lakhelA hoya tema 1000 varSathI paNa prAcIna Agama graMtho ApaNA jaina bhaMDAromAM sacavAyelA che. aho ! ApaNA pUrvajonI kevI Rtabhakti hatI. maMta (nI) (strI, pu.)- ati (pu.) (lalATe joDelA be hAtha, khobo, karasaMpuTa 2. namaskArarUpa vinayano bheda) be hAtha joDIne karAtuM namana vinayaguNanuM dyotaka che. sarva guNomAM vinayaguNa pradhAna kahevAya che. vidyA paNa vinayathI zobhe che. pUjaya puruSo pratye karAto vinaya yAvatu mokSalakSmI apAvavAmAM samartha che. ane te ja pUjayonI karavAmAM AvatI avahelanA moTA vidgone notare che. eTale ja to kahevatomAM paNa kahevAyuM che ke "name te saune game". aMjalipaggaha - aJjalipragraha (pu.) (be hAtha joDI namana karavuM te, be hAtha joDavArUpa vinayano bheda 2. saMbhoganuM Asana vizeSa) zarIra dvArA karavAmAM AvatI vividha mudrAonuM bhAvo sAthe sIdhuM kanekazana raheluM che te vAtane tame mArka karI jo jo. jayAre tame hAthanI muThThI vALo cho tyAre tamArA manamAM gusso ke krodhanA bhAvo Ave che. jyAre tame be hAthe tALI pADo cho tyAre tamAruM mana harSane anubhavatuM hoya che ane jyAre tame be hAtha joDIne namana karatA hova cho tyAre tamArA cittamAM vinayano bhAva pragaTa thAya che. 3maMtnivaMtha - mannatrivanya (kuM.) (be hAtha joDI mastake lagAvavuM te, aMjalibaddha namaskAra) rASTradhvajane UbhA thaIne vaMdana na karavuM te dezanuM apamAna karyA barAbara gaNAya che. tema zAstramAM kahevAyuM che ke rastAmAM AvatA jinAlayane na vAMdavuM te jinezvarabhagavaMtonuM apamAna che. mATe rastAmAM AvatA derAsaranI aMdara nA jai zako to kAMI nahIM, paraMtu bahArathI ja be hAtha joDI mastake lagAvIne "namo jiNANuM' eTaluM kahIne jinavaMdana to karI ja zako cho. maMga () - ma (2) (vega 2. baLa 3. aucitya 4. praguNa 5. nyAya)
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ guNasthAnakone AzrayIne jIvanA cauda vikAsa-sopAna kahelA che. guNasthAnaka badalAtAM AtmAnA guNomAM paNa bheda mAnavAmAM Avelo che. paraMtu aucityapAlana nAmano eka guNa evo mAnavAmAM Avyo che je koI paNa guNasthAnake gauNa banato nathI. tenuM pAlana to kevalajJAnI, tIrthaMkaranI samRddhi bhogavanArA paramAtmAe paNa vinA apavAde karavAnuM hoya che. niya - sita (tri.) (kAjaLa vaDe jeluM). kAjaLathI AMjelI AMkho jema manohara lAge che. tema jJAnAMjana pAmelo AtmA jJAnIone ati suMdara-manohara lAge che. aMg- Rgu(tri.) (saraLa, akuTila, mAyA prapaMca rahita 2. spaSTa, vyakta 3. saMyamI) jJAnaguNa jIvane sAcA mArga para lAve che ane RjutAguNa jIvane tenI maMjhila mokSa sudhI lai jAya che. eTale ke mokSaprApti mATe Avazyaka guNa che saraLatA. paramAtmA mahAvIrasvAmInA zAsananA jIvo jaDa ane vakra mAnyA kharA paraMtu, samajI rAkhajo ke sADI aDhAra hajAra varSa sudhI temanuM zAsana Rju ane prAza jIvo ja calAvaze. aMguma - saTTu (strI.) (aDhAramA tIrthaMkara zrIaranAtha bhagavAnanA dharmasaMghanA prathama sAdhvI ziSyA) aMbU - gajhU (trI.) (dhanadeva sArthavAhanI putrInuM nAma 2. zakrendranI cothI agamahiSI 3. vipAkazrutanA eka adhyayananuM nAma 4. jJAtAdharmanA eka adhyayananuM nAma) maMDa - saida (ra) (jJAtAdharmakAMgasUtranA moranA IMDAnA dAMtavALA trIjA adhyayananuM nAma 2. vipAkasUtranuM aMDa nAmaka trIjuM adhyayana 3. IMDuM, IMDAno koSa 4. aMDakoSa, vRSaNa 5. pAro 6. kastUrI 7. ziva) jevI rIte kasturI mRga potAnI nAbhimAM kastUrI hovA chatAMya AkhI jIMdagI doDI doDIne bahArathI zodhavAno prayAsa kare che, tema jIva paramAnaMda potAnA AtmAmAM hovA chatAMya tene jaDa padArthomAMthI zodhavAnI ceSTAmAM AkhuM jIvana vitAvI de che. aMDara - mavpura (ja.) (iMDAnuM kocaluM, aMDapuTa). maMDaLa - mAurjA (.) (janUnI yoni vizeSa, jIvotpattinuM eka sthAna) maMDaH - iDaskRta (tri.). (IMDAmAMthI thayeluM, iMDAe kareluM) koIpaNa kAryasiddhi hetu mAnavAmAM AvelA pAMca samavAyI kAraNo paikInA kALa paripAkane paNa eka aMga gaNavAmAM AvyuM che. koIpaNa kAryabAkInA cAra kAraNo hovA chatAM teno kALa pAkyA vinA niSpanna nathI thatuM. jema IMDu tenA yogya samaye pAkIne temAMthI bacce bahAra nIkaLe che tema jIvane samayano paripAka thatAM samyagdarzana-samyajJAna ane samyagvAritra prApta thAya che, ane paraMparAe mokSanI prApti thAya che. maMDapamava- grAmava (ki.) (IMDAmAMthI utpanna thayeluM, iMDuM jenI utpatti che te) A jagatanI sarvaprathama utpatti IMDAmAMthI thaI che tevI mAnyatA jaina dharma sivAyanA bhAratIya dharmomAM pravarte che. paraMtu jaina dharma ja eka evI vAstavikatAbharI prastuti kare che ke, A jagata pravAha anAdikALathI che. tenA koI Adi ke atta nathI. eTale ja jyAre gaNadhara bhagavaMtoe kahyuM ke, he bhagavAna ! tattva zuM che? tyAre prabhue kahyuM "upameI vA vigameI vA dhuveI vA" arthAtu jagatavartI pratyeka padArtha paryAyarUpe kiMcita utpanna thAya che. paryAyarUpe kiMcita nAza pAme che ane chatAM potAnA svarUpe kAyama rahe che. 56
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ A tattvavyAkhyA bilakula yathArtha lAgyA vinA rahetI nathI. maMDaLa - mana (I.) (iMDAmAMthI pedA thatAM prANI-jaMtu vagere, aMDaja, trasajIvono eka bheda, matsyano bheda, jIvotpattinI eka yoni 2. rezamI vastra 3. rezamano tAMtaNo 4. zaNanuM vastra) jIvavicAra graMthamAM jIvonA kala pa63 bheda mAnavAmAM AvyA che. temAM paMceMdriya tiryaMcanA bhedamAM IMDAmAMthI utpanna thAya te aMDaja evo eka bheda mAnavAmAM Avyo che. maMDaH - masUkSma (na.) (sUkSma IMDuM, kIDI vagerenA sUkSma IMDA) ThANAMgasUtramAM kula pAMca prakAranA sUkSma IMDAnuM kathana maLe che. 1. madhamAkhI AdinA 2. karoLiyAnA 3. kIDInA 4, garoLI vagerenA tathA 5. kAciMDAnA. A jIvonA IMDA khUba nAnA hoya che ane vizeSamAM sAdhuoe vasAdi pratilekhanamAM A jIvonI virAdhanA na thAya tenuM khAsa dhyAna rAkhavAnuM kahevAmAM AvyuM che. maMDu - mav33)(.). (lohamaya ke kAkhamaya hAtha-paganA baMdhana vizeSa, hAtha paganI beDI, hAthakaDI) piMjare purAyelA pakSIne ane baMdhanathI baMdhAyelI vyaktine temAMthI chUTavAnI jevI tAlAvelI hoya che, tevI ja tAlAvelI mokSa meLavavA mATe ApaNane jAgaze tyAre ApaNA saMsArano cheDo bahu dUra nahIM hoya. aMta - mana (pu.) (nAza, avasAna 2. hada, paryata 3. nirNaya 4. nikaTa 5. vinAza, bhaMga 6. svarUpa 7. svabhAva 8. roga 9. rAga-dveSa 10. jIrNa) jyAre vyaktine koI agharA kAryano ke vivAdano aMta dekhAya che tyAre tene khuzI thAya che. tema mumukSu jyAre ArAdhanAmAM caDhatA pariNAme potAnA AtmasAmrAjyane pAmavA rUpa bhavano aMta dekhe che tyAre te anupama Atmika AnaMdane anubhave che. *manya (4) (daza vaDe guNavAthI AvatI eka jaladhisaMkhyAno bhedavizeSa) tra () (AMtaraDuM, udaravartI avayava vizeSa 2. bhagavAna mahAvIre joyeluM cothuM svapra) ApaNA zarIramAM be AMtaraDAo hoya che. eka moTuM ane bIjuM nAnuM. pratyekanuM pramANa pAMca-pAMca AyAma pramANanuM che tevuM jinezvara bhASita zAstromAM varNavyuM che. temAM moTA AMtaraDA dvArA khAdhelA annanA maLanuM pariNamana thAya che ane nAnA AMtaraDAthI mUtranuM pariNamana thAya che. 4mAna (ja.). (antamAM thanAruM 2. khAtAM khAtAM vadheluM 3, vAla, caNA vagere) je vastuno prAraMbha che teno aMta paNa nakkI ja che. jagatamAM prAyaH koi padArtha zAzvata nathI. jema sukha zAzvata nathI tema du:kha paNa kAyama nathI. mATe sukha dekhI chakI na javuM ane duHkha dekhIne DagI na javuM joie. paramAtmAe paNa zAsana sthApanA karatAM gaNadharone ApelI 'Ame vA vAr3a vA dhu vA' A tripadIthI AkhA jagatanA sarva padArthono bodha karAvyo hato. saMta () - mAr (kAvya.) (aMdara 2.maLe, vacce) jenuM citta tattvamAM ramatuM hoya che tene bAhya paribaLo asara karI zakatAM nathI. AtmaramaNanA sAgaramAM hiloLA letAM tenA cittane sukha ke duHkha banne mitra samAna hoya che. tethI ja bAhya dharma je aMtaraMga athata atyaMtara dharmano poSaka banato hoya to bAhya dharma sArthaka
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMta (m) - mAvA (.) (yamarAja, mRtyu, nAza karanAra 2. cheDo, paryata 3, aMtargata) A duniyAmAM roja hajAro loko janme che ane mRtyu pAme che, paraMtu jeonuM jIvana sadAcArothI sadA mahekatuM hoya che, cittA sadvicArothI bhareluM hoya che ane saddhANI haMmezAM jIbha para ramatI hoya che tevA mahApuruSonuM to mRtyu paNa mahotsava banI rahe che. saMtavama - (2) (vastranI kinArI 2. nAza karavo, pariccheda karavo te). saMsAra eka yuddhabhUmi che jemAM rAga-dveSarUpI pradhAna zatruo che. jeo karmono kSaya nathI karatA teonA jJAnAdiguNono A zatruo nAza karIne cAragatirUpa baMdhanamAM temane bAMdhI de che. mATe ja prabhue karmonA vipAka-aMtane jovAnuM ane tenA para ciMtana karavAnuM bhArapUrvaka jaNAvyuM che. maMta (m)7 - antara (kuM.) (saMsArano aMta karanAra, te ja bhave mukti pAmanAra) jagatamAM be prakAranI vRttivALA loko hoya che 1. zvAnavRtti ane 2. siMhavRtti. dhAnavRttivALAo haMmezAM nimittakAraNo pAchaLa doDatA hoya che jenA kAraNe temane saMsAramAM paribhramaNa karavuM paDatuM hoya che. jyAre siMhavRttivALA dhIrapuruSo saMsAranA nimittakAraNone choDIne mukhya kAraNabhUta karmone jANIne teno aMta karavAnI pravRttivALA hoya che. saMtavaAR (1) bhUSi - 3 (6) bhUja (strI) (saMsArano aMta karanAra mokSagAmI mahApuruSonI bhUmi-nivaNa samaya) bhavano aMta jeo kare che teo aMtakarA-nirvANagAmI kahevAya che. teonI bhUmi eTale kALa. kALa AdhArabhUta kAraNa hovAthI bhUmi zabdarUpe vyapadeza karAyelo che. zAstromAM annakUbhUmi be prakAranI batAvI che. yugAntakarabhUmi ane paryAyAntakara bhUmi. saMtAna - moni (pu.) (maraNakALa, antakALa) antakALe jIvane jAvuM ekaluM, sAthe puNya ne pApa re...' jJAnI puruSonA AvA vairAgyabodhaka satyavacanone samajIzuM tyAre ApaNane jagatanI vAstavikatA dekhAze ane tyAre ja ApaNo prayatna bhavanistAraka yAne Atmasiddhi taraphano thaze. maMjiriyA - maoNjiyA (strI) (saMsAra yA karmano aMta karanArI kriyA ke anuSThAna 2. sakalakamanA kSayarUpa mokSa) tattvArthAdhigama sUtramAM umAsvAtijI mahArAje mokSanI vyAkhyA karatA kahyuM che ke, "zUnnakSaya mokSa:' arthAta, saMpUrNa karmono kSaya eja mokSa che. AtmAmAM lAgelA samastakarmono kSaya karanArI je kriyA-anuSThAna che tene aMtakriyA kahe che. sAmagrI bhedathI cAra prakAranI aMtakriyA zAstromAM varNavAI che. samajya () kriyA (sTa.). (anta-paryavasAne karAtI karmakSayanI kriyA, sarvakarmakSayarUpa mokSa) saMta zura - anyatruna (1) (zudra kuLa) bhAratamAM varNa vyavasthAnI dRSTie brAhmaNa, kSatriya, vaizya ane zudra ema cAra varNanI vyavasthA karavAmAM AvelI che. paraMtu kharekhara to vyaktinA karmo-kAryo ja tenA kuLanA dyotaka che. kAraNa ke uccakuLamAM janma pAmelo hovA chatAM je tyAjaya kAryo kare che tenuM mAtra ucca kuLamAM janmavAthI zuM? aMtakkhariyA - antyAkSarikA (strI.) (aDhAra lipio paikIno navamo bheda, brAhmIlipino eka bheda 2. aMtyAkSarI nAmanI 63mI kalA) aMtana - manta%(a.)
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ (vinAza karanAra, vinAzaka) zAstramAM vidyA ApatA ke zikhAmaNa ApatA pUrve paNa jene ApavI hoya tenI yogyatA jovAnuM khAsa jaNAvyuM che. mUrkhane ke durjanone apAyelI hitakArI zikhAmaNa ke vidyA te ApanAra gurunA nAzane mATe paNa kAraNa banI zake che. 4tta (vi.) (mRtyu 2. duHkhethI choDI zakAya tevuM 3, pAragAmI) A saMsAramAM pAMca IndriyonA viSayomAM ja sukhane mAnIne tene vadhune vadhu prApta karavAnI lAlasAmAM ja ghaNA loko potAnA motane paNa AmaMtrita karI de che. juo peluM pataMgiyuM, prakAzane prApta karavA jatAM agnimAM potAnI jAtane ja homI de che ne. saMtA - ttata (ta) (.) (jemaNe saMsArano ke janma-maraNano aMta karyo che evA tIrthakarAdi, annakRta-kevaLI) he jIva! tAre mukti prApta karavI che to kaSAyone haNa. nava nokaSAya sahita teno samULago nAza kara. kema ke moharAjAnA mukhya aMga samAna krodhAdi kaSAyonA saMpUrNa aMtathI ja saMsArano arthAt, janma-maraNano aMta thaze. anyathA nahIM. aMtakaraNa - mantahR6(4) vA (strI) (aMtagaDadazAMgasUtra, agyAra aMgaAgamo paikInuM AThamuM aMgasUtra) aMtaHkudazAMgasutra nAmanA A aMgasutramAM saMsArano jemaNe aMta karyo che evA kevalajJAnI bhagavaMtonI zreSTha sthiti-dazAnuM varNana karavAmAM AvyuM che. jemAM saMsArano aMta karanArA mumukSu mahAtmAonI dazA-avasthAonuM varNana karavAmAM AvyuM che. A sUtramAM ATha vargo che ane temAM nevuM adhyayanono samAveza thayelo che. aMtati (5) - 3nnata () (aMtabhAge raheluM 2. AnugAmika-avadhijJAnano eka bheda) kAti (tri.) (AMtaraDAmAM raheluM) azucimaya A zarIranA AMtaraDAmAM asArabhUta padArthono-maLano saMgraha thato rahe che. yogya nissaraNa na thatAM te saDe che ane zarIramAM aneka rogonuM te ghara bane che. tema mananA koI khUNe aneka varSonA aneka prakAranA saMgrahAyelA asaddavicAro rUpI maLano jo samayasara tyAga na karavAmAM Ave to vaijJAniko kahe che ke, te zarIramAM jhera pedA karI maraNAntakArI banI zake che. tyAre jJAnIo kahe che ke, te jherathI paNa vadhu bhayaMkara banI bhavobhava saMsAramAM rakhaDAvanArA banI zake che. aMtaga - satata (tri.). (madhyavartI, aMtargata, atyaMtara) bALavayamAM satyavastune oLakhavAnI samaja nathI hotI. ghaDapaNamAM samaja hoya che paraMtu, zarIranI sazaktatA nathI hotI. yuvAnImAM samajaNa tathA sazakta zarIra baMneno saMgama hoya che tethI yuvAna vaye ja bane teTalo dharma karI levo joIe. aMtacaraya - Antacaraka (puM.) (gRhastha bhojana karyA pachI bacelA AhAranI gaveSaNa karanAra-sAdhu, abhigrahapUrvaka nIrasa AhAranI zodha karanAra sAdhu) keTalAka muni bhagavaMto karmonA vizeSa kSaya mATe teoe nakkI kareluM dhAna ja vahoravuM, dhArI rAkhelA pAtrathI koI vahorAve to ja vahoravuM, bALaka ke vizeSa vyaktinA hAthathI ja vahoravuM Adi vividha prakAranA abhigraha eTale ke niyamanuM prasannatApUrvaka pAlana kare che ane karmonI apUrva nirjarA kare che. gaMtavAri (1) - mAtrA(.). (abhigrahavizeSane dhAraNa karanAra, tuccha AhAra levAno abhigraha dhAraNa karanAra sAdhu) prabhu mahAvIre potAnA caudahajAra ziSyo paikI utkRSTa sAdhu tarIke dhannA aNagAranI prazaMsA karI hatI. teo bhikSAmAM je rIte
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ AhAra grahaNa karatA hatA te koI sAta divasanA bhUkhyAne Apo to e paNa na khAya. rasanendriya para adUbhuta vijaya meLavanArA e munivarane zata zata vaMdanA hojo. saMtanIdhi (1) - mAntanIdhi (pu.) (gRhastha bhojana karyA pachI zeSa rahelo AhAra vahorI jIvana jIvanAra sAdhu, bhojanasamaya pachI gocarI vahoranAra muni) sAmAnyarIte gharamAM rahelI vyaktionA pramANane dhyAnamAM rAkhIne ja rasoI banatI hoya che. tethI sAdhu bhagavaMtanA vahoravAnA kAraNe gharamAM rahelI koI vyaktione bhojana ochuM na paDe te mATe tathA karmanirjarAnA hetuthI aneka muni bhagavaMtone bhojana samaya pachI vahoravA javAno niyama hoya che. maMtaTTa - matta:stha (pu.) (pa varga ane uSmAkSara vaccenA ya ra la va varNa, antastha vaNe) aMtaraddhApa - mArthAna (.) (tathAvidha saMyamanA prabhAve yogInA cakSugrAhyarUpAdinuM adRzya thavuM te, tirodhAna, aMjanAdithI adazya thavuM te). khoTA mArgethI AvelA dhananA pratApe jIvanamAM sauthI prathama to sadgaNo gAyaba thAya che, tyAra bAda dhanathI garvita thaIne karelA vaDIlo-sajjanonA apamAnane kAraNe teonI prIti dUra thAya che ane viveka vagara jema-tema vyaya karavAthI dhanarUpI tIvra prakAzanA kAraNe kheMcAyelA jIvaDAo jevA durjanAdi paNa dhanakSaya thaye adazya thAya che. aMtaddhANapiMDa - antardhAnapiNDa (pu.) (adazya rahIne grahaNa karAto AhAra) labdhinA prabhAve adazya rahIne AhAra grahaNa karavAmAM Ave tene antardhAnapiMDa kahevAya che. sAmAnya saMyogomAM AvA AhArane vAparavAthI athavA tenuM anumodana karavAthI sAdhu bhagavaMtane doSa lAge che. kintu dukALa Adi viziSTa kAraNothI AvA prakAre grahaNa karavAnuM vidhAna paNa che. saMtA (f ) ft - mattani (strI.) (adazya thavAnI vidyAvizeSa) pUrvanA samayamAM keTalAka muni bhagavaMtone cAritra dharmanI utkRSTa ArAdhanAnA prabhAve cakSuthI na dekhAya tema zarIrane adezya karavAnI zakti prApta thatI hatI. jaina zAsanamAM AvA to keTalAya indriyavijetA sAdhu bhagavaMtone evI vidyA prApta hatI. caMddhi - satsaMdhi (I.) (vyavadhAna) jema sUrya, caMdra, dIpaka Adi prakAzane ApanArA padArtho upara vAdaLa Adi AvaraNa AvatAM teno prakAza dekhAto nathI tema dareka AtmAmAM kevalI bhagavaMtanI jema eka ja samayamAM anaMtA padArthonI bhUta-bhAvi-vartamAna sthiti jANavAnI zakti hovA chatAM karmonA AvaraNane kAraNe AcchAdita thayelI arthAt, DhaMkAI gayelI che. aMtaddhAbhUya - antardhAbhUta (tri.) (naSTa thayeluM, vigata, antardhAna pAmeluM) vyaktio game teTalI gaNavAna, baLavAna, dhanavAna hoya paraMtu jo teo saMparahita hoya, aMdaroaMdara IrSA, dveSa, vera dharAvatI hoya to A badhA paribaLo hovA chatAM teono vinAza thAya che. eTale ja uktimAM kahyuM che ke "saMpa tyAM jaMpa saMtapADa - :pAta (I.) (aMtarbhAva, samAveza) tabhAva - matava (kuM.) (madhyapraveza 2, samAveza)
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ AMkhamAM jo amI AvI jAya to AkhI duniyA tamane gamavA lAgaze ane jo jIbhamAM amI-mIThAza AvI jAya to AkhI duniyAne tame gamavA lAgazo. paNa dhyAna rAkhajo! A mIThAza lokone chetaravA ke dekhADavA mATe nahIM paraMta, hRdayapUrvakanI hovI joIe. A bhAvanA lAvavA mATe ja maharSioe "vasudhaiva kuSa'nuM sUtra AryasaMskRtimAM vadhyuM che. aMtara - anAra (2) (vacce 2. vizeSa 3. sImA-avadhi 4. paridhAna-vastra 5. aMtardhAna 6. bheda 7. paraspara vailakSaNarUpa vizeSa 8, tAdarthya 9, chidra 10. AtmIya 11. vinA 12. bAhya 13. saMdeza 14. sUra vizeSa 15. vyavadhAna 16, avakAza) sajjano ane durjanomAM eka vastunI samAnatA che ke baMne potAnA prayatnamAM lAgelA rahe che. paraMtu A baMne vacce bheda e che ke, sajajano apakArI upara paNa upakAra karavAmAM ane durjano upakArIne viSe paNa apakArano yatna karatA rahe che. aMtaraMga - mArapha(pu.) (samAna aMga jevuM che , potAnuM aMgata 2. atyaMta priya 3. AtyaMtara) bhavyone tAravAnI bhAvanAvALA paramopakArI paramAtmAe mokSamArganA be rastAo batAvyA che. eka cAritrapaMtha ane bIjo apavAde sagRhastha paMtha. A bannemAMthI koIpaNa mArganuM jo niSThApUrvaka pAlana karavAmAM Ave to te avazya bhavanistAraka bane che. aMtAi - antaji (strI) (ta nAmaka nagarI vizeSa, jyAM bairAzikamatanI utpatti thaI hatI.) bhagavAna mahAvIranA samayamAM jayAM bhUtagRha caitya, balazrI rAjA ane jIva, ajIva tathA najIva A traNa rAzinA kathana dvArA satyano apalApa karanAra bairAzika matanI utpatti thaI hatI te aMtaraMjikA nAmaka nagarI Agama graMthomAM varNavAI che. aMtaraMDagagoliyA - antarANDakagolikA (strI.) (aMDakozanI aMdaranI goLI, vRSaNanI goLI) maMtara - matterazana (kuM.) (anaMtajIvovALI vanaspati vizeSa) aMtarakaMda nAmanI A vanaspati pANImAM utpanna thAya che. anaMtakAya hovAthI sAttvika bhojana lenArA saddagRhastho mATe tyAjaya vastuomAM teno samAveza karavAmAM Avelo che. A prakAranA bAvIsa anaMtakAya vanaspatio che je abhakSya gaNelI che. aMtara (m) g - mAra (4) vanya (I.) (jaina sAdhuono atyaMtara prazasta AcAra kalpa, attarAkalpa) paMcakalyabhASya nAmanA graMthamAM sAdhu bhagavaMtanA sAmAyikAdi pAMca prakAranA cAritra sthAnomAM aMtarAkalpa kahevAya che. te darekanA asaMkhya saMyamasthAno che. temAM bAra prakAranI bhikSu pratimAo Ave che. temAM be prakAranI zodhIonuM AlaMbana karIne jJAnavRddhi pAmelA cAritradhArI munio mahAnirjarAnA bhAgI bane che. aMtarakaraNa - antarakaraNa (na.) (yathApravRttakaraNa, apUrvakaraNa ane anivRttikaraNa A traNa paikI koIpaNa eka, samyattvanA kAraNarUpa adhyavasAya vizeSa, antarakaraNa) sAgara zoSAIne khAbociyuM banI jAya tema jenA sparzamAtrathI paNa bhavya jIvanuM saMsAra bhramaNa ghaTIne atyaMta alpa thaI jAya che arthAtu, ardhapugala parAvarta kALa pramANa thaI jAya che. te samyaktanI prApti yathApravRtti Adi traNamAMthI koIpaNa eka Atmika adhyavasAya vizeSathI thAya che. tenA aupazamika, lAyopathamika ane kSAyika evA traNa prakAro che. aMtarAya - saMtata () (aMdaranuM, vacce AveluM, aMtarbhAva pAmeluM) vAstavika rIte jotAM jagatamAM koI koIno mitra nathI ke koI koIno zatru nathI. badhA jIvo AtmasvarUpe eka samAna hovA chatAM ane ekabIjAne sukha-du:kha ApavA asamartha hovA chatAMya jagatamAM manuSya koIkane mitra rUpe to koIkane zatra rUpe jue che temAM
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAraNabhUta teno potAno svabhAva ja che. jeoe jagatanA sarva bhAvone yathAsthita joI lIdhA che ane prazamabhAvamAM sthira banyA che evA sapuruSo mATe to sarva prANIo mitra samAna che. saMtA - mAgRha, gRhAnAra (ja.). (gharanI aMdarano bhAga 2. be ghara vaccenuM aMtara) savizaddha saMyama cayanA paripAlaka zramaNa-zramaNI bhagavaMtone gharanA aMdaranA bhAgamAM azanAdi 4 prakAranA AhAra grahaNa, malotsarga, svAdhyAya, kAyotsarga, dhyAnAdi kAryo tathA vasatino paNa zAstromAM niSedha karavAmAM Avyo che. tenAthI teonA vAvata paMcamahAvratomAM doSo lAgavAno saMbhava che mATe dharmakathA karavAno niSedha karavAmAM Avyo che. aMtarajAya - antarajAta (na.) (bhASAnA je pudgalo aMtarAle samazreNIne viSe rahI bhASApariNAmane pAme che te bhASApariNatapudgala) AgamagraMthomAM AvatA pudgalonA varNana prasaMgomAM jaNAvAyuM che ke, ApaNe je bhASAvargaNAnA pugalone grahaNa karIne bolIe chIe tenI gati khUba tIvra che. yAvat zabdo brahmAMDane oLaMgIne pAra jaI zake teTalI tenI gatizakti batAvAI che. prabhubhakti mATe zuddhipUrvaka karAyelA stotrapAThathI adbhuta camatkAro sarjAyAnA udAharaNo bane che temAM zabdazaktino prabhAva paNa cokkasapaNe rahelo ja hoya che. saMtarA (sI) - attaranarI (strI) (mahAnadInI apekSAe nAnI nadI, kSudra nadI) mahAvideha kSetramAM AvelI sItA ane sItAdA mahAnadIonI apekSAe nAnI nadIne attaranadI kahevAya che. A laghunadIonA pratyekanA paTa savAso yojanAnA hoya che. ukta mahAnadIonA ubhayakAMThe A aMtaranadIo AvelI che. aMtaradIva - antaradvIpa (paM.) (lavaNasamudranI vacce rahelA dvIpa, cullahimata ane zikharI parvatanI lavaNasamudra tarapha nIkaLelI dADhAo paranA dvIpa) jaMbadvIpanI pharate vIMTaLAyelA be lAkha yojananA parimANavALA lavaNasamudramAM pada akhtaradvIpo AvelA che. cullahimavaMta tathA zikharI parvatanI dADhAo je lavaNasamudramAM AvelI che tyAM A pa6 antaradvIpo rahelA che. aMtara eTale ke AMtare-AMtare Avela hovAthI attaradvIpa kahevAya che. tIvA (3) - antarIpa (4) (pu.). (antaradvIpamAM gayeluM 2. aMtaradvIpamAM utpanna thayelA manuSya, pa6 aMtaradvIpanA manuSya) attaradvIpamAM janma lenArA manuSyo yugalika hoya che. yugalika eTale strI-puruSanA joDalA sAthe janme. sAthe moTA thAya ane yuvAna thaye pati-patnI rUpe vyavahAra kare, teo svabhAve alpakaSAyI hoya che. tathA teonI jIvana jarUriyAtanI saghaLI vastuonI pUrti daza prakAranA kalpavRkSo dvArA thatI hoya che. anne marIne teo niyamA devalokamAM utpanna thAya che. aMtaradIvavediyA - antaradvIpavedikA (strI.) (antaradvIpanI vedikA) aMtaradIviyA - AntaradvIpikA (strI.) (attaradvIpane viSe utpanna thayela manuSyo, aMtaradvIpane viSe utpanna strI) antaradvIpamAM utpanna thanArA manuSyone tathA prakAranA puNyakarmanA yoge utkRSTa bhogAvalikarma hoya che. teno paribhoga AvI attaradvIpa ane akarmabhUmiomAM saMbhavato hoya che. teo asaMkhyavarSo sudhI tyAM bhogAvalikane bhogo dvArA khapAvatA hoya che. teonI bhUkha-tarasa ati alpapramANavALI hoya che. avagAhanA paNa yAvatu so-doDhaso dhanuSyanI hoya che. aMtaratA - mantaraddhA (ra.) (AMtarAno kALa) buddhimAna puruSo koIpaNa kAryane prAraMbha karatAM pahelA te viSayamAM so vAra vicAra kare che, paraMtu eka vAra prAraMbha karyA pachI game 42
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ teTalA kaSTo Ave to paNa te kAryane pUrNa kare ja che. jyAre murkha puruSo sArAsArano viveka karyA vagara utAvaLA thaIne kAryano prAraMbha to karI de che kintu vaccenA samayamAM thoDIka paNa muzkelIo AvatAM DarI jaIne kAryane adhUruM ja choDI de che. kamata (trI.). (aMtardhAna thavuM te, smRtibhraMzarUpa aMtardhAna thavuM te 2. nAza thavo te). ApaNA AgamomAM utthAnasatra-samutthAnasUtrAdi aneka evA AlAvAo-pATho hatAM jenA uccAraNamAtrathI camatkAro thatAM hatAM. paDatA kALamAM have e sUtro aMtardhAna pAmI gayA. arthAta te naSTa-vinaSTa thaI gayelA che. aMtarapallI - antarapallI (strI.) (mUlakSetra-mukhya nagarathI aDhI gAu dUra raheluM gAmaDuM) saMtA - antAtma (kuM.) (zarIrastha AtmA 2. samyagdaSTi guNasthAnakathI kSINamoha guNasthAnaka sudhInI AtmAnI avasthA, AtmAno eka bheda) AtmAnA jJAnAdi viziSTa guNo upara karmonuM AvaraNa hovA chatAM saMpUrNa jJAnAdi upayoga guNo, zuddha caitanya, mahAnandasvarUpa AtmAnI avasthA, saMpUrNa nirvikArIpaNuM, zarIra Adi parabhAvamAMthI saMpUrNa mukti prApta karavAnI zuddha cAhanA je avasthAmAM hoya tene attarAtmA kahevAya che. samyagdaSTi nAmaka caturtha guNasthAnakathI bAramA kSINamoha guNasthAnaka sudhI A avasthA hoya che. aMtarabhAva - AntarabhAva (puM.) (paramArtha) sarvanuM bhaluM karavuM te eka paramArtha che. potAnuM sarvasva ApI daIne paNa uttama puruSo anyanuM bhaluM karavA mATe tatpara hoya che. mahAbhAratanA eka Adarza dRSTAMtamAM Ave che ke, karNanI pAse brAhmaNanA rUpe AvelA IMdra mahArAjAne sUryadine ApelA kavaca tathA kaMDalanuM dAna karIne paNa AvelA atithinI IcchA pUrNa karI hatI. aMtarabhAvavihUNa - AntarabhAvavihIna (tri.) (paramArtharahita, paramArtha vagaranuM) maLeluM AyuSya jANe zAzvata hoya tema ApaNe mAtra saMpatti tathA ApaNI AvazyakatAonI pUrti tarapha ja dhyAna rAkhIne jIvana veDaphe rAkhyuM che. mAtra svanI IcchApUrti to kIDI-maMkoDA jevA zudra jIvo paNa kare che. tethI vivekI banI AyuSyanI nazvaratA tathA layamInI caMcaLatAne dhyAnamAM laI paropakAra karavA dvArA jIvanane sArthaka karIe. aMtaramANa - 3ttamASA (strI.), (guru bolatA hoya tyAre temanI vacce bolavuM te) AcArya, upAdhyAya, guru ke vaDIlo koI vastumAM samajAvatA hoya, upadeza ApatA hoya ke vArtAlApa cAlato hoya tyAre potAnA pAMDityanuM pradarzana karavA, gurunI bhUla kADhavA ke pachI gurunI anujJA vagara ja cAlu vArtAlApe e vastune vistArapUrvaka samajAvavI ke teno yatna karavo. AvuM karavAthI guruno anAdara, avinaya thAya che. temaja guruvaMdana bhASya vagere graMthomAM Ane doSa rUpe gaNAveluM che. aMtariya - antata (tti.) (bAdhita, vyavahita 2. adazya, AvRtta, gupta) jIva to darekano samAna ja che paraMtu tenI aMdara rahelA guNa-avaguNa ja tene zreSTha ke nikRSTa banAve che. jema dareka manuSyane pAMca iMdriyo to sarakhI ja maLelI che kintu vyakti maLelI zaktino je pramANe upayoga kare che te upayoga ja tene sajUjana ke durjana banAve che. aMtara - mana ( vya.) (najIka 2. vacce, aMdara, madhye 3, prathama-pahelA evA arthamAM vaparAto avyaya)
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ caMtA () - (,yuM.) (dAna-lAbhAdimAM aMtarAya karanAra karmavizeSa, ATha karmo paikIno AThamo bheda, denAra ane lenAra vacce AvatuM vipna) . dAtA ane grahaNa karanAra A benI vacce je bhaMDArInI jema vina kare te aMtarAya, jema rAjA koIkane vastu, paisA Adi tenA khajAnacI-bhaMDArIne devA mATe jaNAve che. tyAre te bhaMDArI khajAnAmAM te vastu nathI, A pramANe ApavAthI khajAno jaladI khAlI thaI jaze, A vyakti dAnane yogya nathI Adi-Adi dvArA rAjAne samajAvI vacce vinna karanAro bane che. tema ApanArane ke lenArane vAstavika rIte vighna karanAra aMtarAya karma ja che je karmanA mukhya ATha bhedomAMno A aMtima bheda che. aMtarAyakarmanA dAna, lAbha, bhoga, upabhogAdi pAMca prakAro che. je te-te viSayamAM jIvane aMtarAya pADe che. *brAntarAya () (aMtarAya bahula, vipna pracura, bAdhA, dAna AdimAM vighna AvavuM te) koIpaNa vyaktine dAna Adi kAryamAM kyAreya paNa rokavo joIe nahIM, kAraNa ke tenAthI aMtarAya karmano baMdha thAya che. jenAthI bhaviSyamAM potAne te vastunI prApti durlabha thAya che. mATe ApaNA rojIMdA vyavahAromAM upayoga rAkhavo joIe. aMtarApaha - antarApatha (puM.) (vivakSita be sthAna vacceno mArga, jyAM javuM hoya ane jyAMthI javuM hoya te be vacceno rasto) bALaka janme che tyAre tene je kapaDAM paherAvavAmAM Ave che temAM khisyuM nathI hotuM tathA mANasa jayAre mRtyu pAme che tyAre je vastra oDhADavAmA Ave che temAM paNa khisyuM nathI hotuM, to pachI A vaccenA samayamAM ATalA badhA prapaMca, ATalI badhI svArthavRtti, AtmAno vicAra karyA vagara covIseya kalAka majUranI jema mAtra arthopArjananI pravRtti zenA mATe? aMtarAyabahula - antarAyabahula (tri.) (vijJapracura, ghaNA vidgovALo) zreyAlivijhAIna arthAta zubha kAryomAM haMmezAM ghaNA vidgo hoya ja che. paraMtu je vyakti dhIraja dhAraNa karIne vidgone oLaMgI jAya te vyakti ja kAryane pUrNa kare che ane AvA mAnavo ja mahAna banI zake che. bhagavAna mahAvIrane paNa 12 varasa ane 6 mahinAnI ghorasAdhanA pachI ja kevalajJAnanI prApti thaI hatI ne ! saMtAyaT - sArAva (pu.). (aMtarAya karmaprakRtino samUha) koIpaNa kAryamAM vighna UbhuM thAya temAM aMtarAya karma ja kAraNabhUta hoya che. A karma dAna, lAbha, bhoga, upabhoga ane vIrya eTale parAkrama, A pAMcane viSe aMtarAya karanAra thAya che. sAvadhAna ! ArAdhanAmAM rakhene aMtarAya karatA, nahIMtara bhavAntaramAM dharma durlabha banI jatAM vAra nahIM lAge. vasaMtapatra - manara/na () (vacceno bhAga, madhyabhAga, aMtara). viSa ane viSayo A baMnemAM moTuM aMtara dekhAya che. viSa to bhakSaNa karavAthI mAre che. jyAre viSayo to smaraNa karavA mAtrathI paNa mANasanI svasthatAne, viveka buddhine ane aMte jIvanane paNa haNe che. lakSmaNA sAdhvIjInuM patana ema ja thayuM hatuM ne ! saMtavAva - mAnapA (.) (rAjamArgAdi sthAnone viSe rahelI dukAno, mArgamAM rahelI hATa) aMtaraUhi - attarapaUJda(2) (janI eka athavA banne bAjue dukAno hoya tevuM ghara) jyAM AgaLa lokonI ghaNI avara-javara hoya athavA mArgamAM vyAvasAyika sthAno hoya tevA sthAne vasavATano niSedha karAyo che. zrIharibhadrasUrijIe gRhasthane kyAM vasavuM ane kyAM na vasavuM tenA mATe dharmabindu graMthamAM suMdara mArgadarzana karyuM che.
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ eNvaja - rAje (4) (varSAkAla, varSARtu) jema varSAkAla eka ja hovA chatAM te kheDUto mATe khetI karavAnA sAdhanarUpe, kAmIjana mATe viSayabhoganuM nimitta ane sAdhu puruSo mATe dharmanI ArAdhanA vadhAranAro thAya che. tema zAstromAM eka ja padArthane alaga alaga daSTibiMduthI jovAnI-mUlavavAnI vistRta samajaNa apAyelI che. jene ApaNe syAdvAda tarIke oLakhIe chIe. *manAvAsa (I.) (musApharImAM kSetra na hovA chatAM sAdhu vacce-vacce rokANa kare te, varSAkALa). prAcInakALamAM musApharI karavA mATe AjanI jema yAMtrika sAdhano nahIMvata hatAM. tyAre ghoDA, UMTa ke baLadagADAno upayoga thato hato. te kALe rAjA-mahArAjAo athavA jainazAsanane pAmelA maMtrIo gAmogAma vizrAma hetu pAthazALAo baMdhAvatA hatA. AvI aneka pAMthazALAo hiMdustAnamAM koI koI ThekANe atyAre paNa jarjarita dazAmAM vidyamAna che. aMtara (ti) g - attara () kSa (7). (AkAza, svarga ane pRthvI vaccenuM aMtarAla) sAmAnya rIte ApaNe je pRthvIlokamAM rahIe chIe te pRthvIloka ane tenI upara rahelA svargaloka vaccenA zUnyAvakAzane AkAza kahevAya che. paraMtu hakIkatamAM AkAza anaMta che. A AkAzanuM kAma che pudgalane jagyA ApavAnuM. ekendriyathI laine paMcendriya sudhInA jIvono jyAM vAsa che tevA caudarAjalokamAM ane jayAM jIvAdino abhAva che tevA alokamAM ekamAtra sAmyatA hoya to te che AkAzapradezanI. ahIM paNa AkAza anaMta che ane alokamAM paNa AkAzapradeza anaMta che. mAtarikSa () (AkAzamAM thatAM gaMdharvanagara 2. megha, jala 3, AkAza-saMbaMdhI, AkAzamAM thatAM grahavedha AdinuM zubhAzubha phala batAvanAra cothuM mahAnimittazAsa). AkAzamAM je gaMdharvanagara, megha, ulkApAta, tArA Adino udaya, bhUta aTTahAsya Adi thAya tene AntarikSa kahevAya che. grahonI eka-bIjA sAthe yuti, ulkApAta, tArA vagerenA udayAsta AdinuM vizadu varNana jayotiSazAstromAM maLe che ane gaMdharvanagara, bhUta aTTahAsya vagere bAbatonA zubhAzubha phaLano nirdeza nimittazAstromAM thayelo che. aMtara (tti) vadhunAtha - antarikSaNAta (tri.) (pRthvI upara rahelI prAsAda mAMco Adi vastu). maMtara (ni) pavitra - satsaMkSipratipanna (tri.) (AkAzamAM raheluM, AkAzamAM sthita). Urdhvaloka, adholoka ane ticchaloka maLIne caudarAjaloka pramANa A AkhuM jagata AkAzamAM avasthita che. arthAta traNeyalokanuM AdhArasthAna AkAza che, AkAzamAM-addharamAM rahelA che. A pramANe paramAtmAe vizvanI sthiti batAvI che. aMtara (ti) vapAsanA - antarikSapArzvanAtha (kuM.) (zrIpura-zirapuramAM AvelI aMtarikSa pArzvanAthanI pratimA, aMtarikSajI tIthI). prAcIna ullekhonA AdhAre kahevAya che ke, aMtarikSa pArzvanAthajInI pratimA beThakathI addhara hatI. niHzaMkapaNe kahI zakAya ke, zAsana devo prabhunI satyapratiSThita mahimAnI zraddhALujanone khAtarI karAvatA hoya che. aMtari (ti) vIrA - mantarikSa (.) (varSAnuM pANI, AkAzamAMthI paDatuM ja jhIlAya te pANI) AkAzamAMthI je pANI paDe te aMtarikSAdaka kahevAya che. zAstromAM pANInA aneka prakAra batAvelA che. jemAM varSonuM jala paNa eka mukhya prakAra che. varSAkALe paDatAM varasAdanA zuddha pANIne saMgrahIne bAre mAsa teno upayoga karavAmAM Ave che.
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMtarikta - antarIya (ja.) (nAbhithI nIcenA bhAgamAM paheravAnuM vastra, kaTi-vastra 2. zayyA nIce pAtharavAnuM vastra) zarIra AtmazuddhinuM Avazyaka sAdhana che to vastra e sAmAnyathI zarIra zobhAnuM kAraNa che. paramAtmAnI pUjA karavA jatA zrAvaka mATe vastraparidhAnamAM uttarIya arthAta, khesa ane antarIya arthAtu dhotInuM vidhAna karAyuM che. anya vastronuM paridhAna tyAjya gaNeluM aMtariktayA - mIyA (strI) (jaina zramaNa paraMparAmAM vasavADiyagaNanI trIjI zAkhA) jema gRhasthonA jAti-kuLa-gotrAdi hoya che tema prAcIna kALamAM jaina zramaNasaMghamAM 84 gaccho, tenI aneka zAkhAo temaja kuLa hatAM. je vartamAnamAM sAgara zAkhA, kSema zAkhA, vijaya zAkhAdi mukhya-mukhya sivAya ghaNAkharA luptaprAyaH thaI gayA che. maMtathi - manta (.) (vyavadhAnavALuM, aMtaravALuM 2, tiraskRta 3, aMtargata) DAhyo mANasa bhaviSyanI ciMtA karavAnI jagyAe vartamAnane sudhAravA upara vadhAre dhyAna Ape che. kemake te jANe che ke, mAtra bhaviSyanI ciMtA karyA karavAthI to teno vartamAna samaya ane bhaviSya banne bagaDe che. kahevata che ne ke, jeno vartamAna sAro tenuM bhAvi paNa sAruM. antarayA - antAi (strI) (vivakSita vastunI samApti 2. aMta) darekanA jIvanamAM sAro-kharAba samaya Avato ja hoya che. tethI vyaktie tenA sArA samayamAM vadhumAM vadhu paropakAra Adi sArA kAryo karavA joIe paraMtu, evuM koI akArya karavuM na joIe ke, jenA lIdhe kharAba samayamAM loko tenAthI dUra bhAge. mAravA (strI) (laghu antara, vyavadhAna, alpAMtara) paMcAcAramAM jANatAM-ajANatAM thayelA nAnA-moTA aticAra-doSonA kAraNe vyaktinI dharmaArAdhanAmAM Dagale ne pagale nAnA-moTA vyavadhAno-aMtarAyo UbhA thatA hoya che. mATe aticArone tyajI upayoga sAthe dharmakriyA karavI joIe. aMtaraDDaya - mattAkSa (pu.) (zeraDInI vacalI gAMTha). jema zeraDInI vacalI gAMThanA bhAgamAM rasa ke mIThAza nathI hotI tethI tene tyajI devAya che. tema paramAtmAe manuSya jIvananI sArthakatA be rIte batAvI che. kAM to saMyamadharma kAM gRhasthadharma. te sivAyano vacalo mArga koI nathI. maMto manarena (sagna.) (vinA, sivAya, vagara 2. madhyamAM, vacce) kadAca tapa ocho thaze to cAlaze, dAna paNa ochuM-vatte apAze toya cAlaze, kadAca vyApAramAM kamANI ochI thaze to paNa cAlaze paraMtu bhAvanAmAM to utkRSTatA ja joIze. tyAM ochA-vatuM karazo to bhavasAgarathI taravuM duSkara banI jaze. tava (ta) - kartavat (.). (aMta-cheDAvALuM, parimita 2. nazvara) he jIva! AyuSya pANInA parapoTAnI jema kSaNabhaMgura che, te satata najaranI sAme rAkhIne tuM sArAsArano viveka karIne kArya karaje. bhaviSyamAM te karelA kAryanA pariNAma vakhate tAre pastAvuM na paDe te khAsa dhyAna rAkhaje. saMtavAna - ganapAna (kuM.) (pUrva dizAdi dezanA lokonuM devAdikata samasta upadravothI rakSaNa kare che, cakravartInA deza saMbaMdhitanuM upadravothI rakSaNa kare te)
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ jema koTavAla-polIsa te sthAnamAM rahelA manuSyonA jAna-mAlanuM rakSaNa kare che tema deza, rAjaya, gAma, nagara, sthAna vizeSa Adi jagyAonA kSetrapAla devo hoya che. te devo te-te sthAnone viSe bhUta-pretAdi upadravothI prajAnuM rakSaNa kare che. aMtavikaTTiyaMtamAla - antavikarSitAntramAla (tri.) (ziyALa Adi vaDe kheMcAyela udaramadhyavartI avayava) atyaMta vaibhavazALI hovAthI atyaMta sukamALa dehavALA avaMtisukamAlanI pauSadhazALAmAM padhArelA sAdhu bhagavaMtonA zrImukhethI Agama svAdhyAyanA sUtronuM zravaNa karatAM jAtismaraNajJAna thayuM. temAM potAno pUrvabhavadekhAyo. devapaNAmAM bhogavela divya bhogonI AgaLa vartamAna sukha-vaibhava tuccha jaNAtAM vairAgye thayo. AcArya bhagavaMta pAse dIkSA laIne teo smazAnamAM kAusagga dhyAne rahyA. jyAM rAtrimAM baccAnI sAthe AvelI eka ziyALavIe avaMtisukumAla muninA sukomala zarIrane phADI khAdhuM, paraMtu muni maraNAMta upasargane paNa samatApUrvaka sahana karIne punaH devalokamAM utpanna thayA, maMtasuda - annakuuM (1). (jenA pariNAma viSe sukha hoya te, pariNAme-aMtamAM sukha hoya te). jema bALakanI IcchA na hovA chatAM parANe apAyeluM kaDavuM paNa auSadha tenA roganI zAMti mATe thAya che. tema jJAna na hovA chatAM zraddhApUrvaka karAyelI hitakArI dharmakriyA dvArA cIkaNA karmono nAza thAya che ane bhavAMtara sukhamaya bane che. aMtaNo - 3tta ( vya.) (anta, chevaTe, vipAka kALe, nistAra) nAstika, pApI ke adharmI mANaso paNa potAnA motathI to DaratA ja hoya che. pUrI jIMdagI apakRtyomAM vitAvyA pachI jyAre aMtakALa Ave che. zarIra rogothI gherAI jAya che. asahya vedanAthI zarIra tUTI rahyuM hoya che. jIvavA karatAM motanI jhaMkhanA karatA hoya che. mAgyuM mota paNa nathI maLatuM tyAre pote karelA duSkRtyone yAda karI karIne pazcAttApa karatA hoya che. caMtAve () - antarve i(f) (trI.) (aMtargata vedI jemAM hoya te 2. brahmAvatadeza) aMtAkSara - atyAhAra (kuM.) (vAla vagere tathA halakA annanA AhAravALo, halakA dhAnyanA AhAra dvArA rasanA parityAgavALo) bhagavAna mahAvIranA caudahajAra ziSyomAM jemanuM sthAna mokharAnuM hatuM te dhannA kAkaMdInI nirasa AhAra caryAnI vAto sAMbhaLIne ApaNuM mastaka temanA cAritra pratyenI zraddhA ane utkRSTa bhAvanAnI anumodanAthI zatazaH namI paDe che. dhanya che dhannAjIne. saMti () - tti (tri.). (jAti AdinI apekSAe uttama) jagatamAM jAti-vaNadithI uttamapaNuM nAma ane gotrakarmanA prabhAvathI prApta thAya che. karmagraMthomAM ATha prakAranA jAti Adi mada batAvyA che. prApta jAti kulAdinuM abhimAna karavAthI nIca gotrakarma baMdhAya che ane tenA phaLarUpe jIvane hinadi kuLamAM janma levo paDe che. bhagavAna mahAvIranA jIve marIcinA bhavamAM kuLanuM abhimAna kareluM tenA prabhAve teone nIcakuLamAM janmavuM paDyuM hatuM. tima (2) - nitI (7) (samIpa,pAse, najIka 2. aMta, avasAna 3. paryatavAsI, aMtima, carama) samyagu jJAnArjana karavA mATe tathA dharmArAdhanAomAM joma lAvavA mATe jJAnI puruSanI nizrAmAM rahevuM joIe. uttarAdhyayana sUtramAM prabhunuM vacana che ke -'uddhA aMta sayA' arthAt je jJAnI guru che temanI samIpe vasavuM. ane eja sva-para hitakArI nivaDe che. aMtima - tti (tri.). (aMtanuM, antima, chevaTanuM, carama, jenA pachI kazuM ja na hoya te) moha-mAyAnA viSacakramAM phasAyelo jIva hiMsA, anIti Adi aneka pApo AcarIne nAzavaMta padArthono parigraha kare che. temAM tene sukha-cena maLaze tevI abhilASA seve che. paNa jyAre bhayaMkara vyAdhi Adi duHkhothI gherAI jAya che tyAre tenI pAse pastAvA
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ sivAya koI Aro nathI raheto. mATe ja mahApuruSoe kahyuM che ke, atte jo A badhuM choDIne cAlyA ja javAnuM hoya to tenA mATe ATalA badhA pApo zA mATe bAMdhavA. kAraNa ke, tenA paNa phaLa to bhogavavA ja paDaze ne? aMtiraphathI - nimaif (strI). (rAtrino chello pahora, rAtrino camakALa, rAtano cheDo). vizvamAM sauthI zreSTha jJAnasaMpadAne varelA ApaNA dezamAM cAlI AvatI savAre vahelA (rAtrinA chellA pahore) UThavAnI praNAlikA keTalI suMdara che. tana, mana ane dhana mATe to hitakArI kharI ja paNa Atmahita mATe paNa eTalI ja kalyANakArI che. AnuM rahasya ukti dvArA kahevAyuM che ke "rAtre vahelA je sUe, vahelA UThe vIra, baLa buddhine dhana vadhe, sukhamAM rahe zarIra' yAda rAkhajo 'zarIramAdyaM khalu dharmasAdhanaM' / aMtimasaMghayaNatiga - antimasaMhananatrika (na.) (zAstrokta zarIranA hADakAM vagere baMdhAraNanA chellA traNa prakAro, zarIranA bAMdhAnA ardhanArAgAdi traNa prakAro) pavitra kalpasUtra' graMthamAM zarIranA bAMdhAnA cha prakAro varNavyA che. temAM Adya traNa utkRSTa puNyodayathI ane chellA traNa pApodayathI jIvane prApta thatA hoya che. zrI tIrthaMkarAdi tresaTha mahApuruSone niyamA Adya saMghayaNa hoya che. tethI ja temanuM zarIra polAdathI paNa vadhu majabUta hoya che. maMtimakriya - nipaza () ravivA(tri.). (aMtima zarIranI kriyA, tadubhavamokSagAmInI carama dehe karAtI kriyA 2. taddabhava mokSagAmI, caramazarIrI) parama vaMdanIya carama zarIrI AtmAono jyAre mokSagamanano kALa najadIka Ave che tyAre teo zailezIkaraNAdi kriyAo dvArA zeSa aghAtI karmono kSaya karI pAMca hRsvAkSaronA uccAra karAtA samaya jeTalA kALamAM akSayasukhanA ThAmamAM - mokSamAM sidhAve che. mAri () - sattAni (tri.) (madhya gamana karanAra, vacce janAra). jeo potAnA gantavya sthAnanA rastA maLe cAle che teo nizcita sthAne avazya pahoMce che. paraMtu jeonuM lakSya sAcuM hovA chatAM unmArgagAmI banyA che teo to durgamAM avazya gothAM khAtAM khAtAM mahAmahenate paNa lakSya sudhI pahoMcaze ke kema te anizcita rahetuM hoya che. 3() - antaHpura (.). (rANIvAsa, antaHpura, janAnakhAnuM 2. rAjAnI strI, rANI) rAjapiMDa arthAt rAjAne tyAnAM AhAra-pANI. sAdhu-sAdhvI bhagavaMto AvA rAjapiMDane grahaNa karatA nathI. kAraNa ke tenAthI saMyamanA ghAta vagere prasaMgo banavAnI zakyatA rahelI che. agnizamanA jIve AvA rAjapiMDanA prasaMge nimitta pAmI potAnuM : bhavobhava ahita karI lIdhuM hatuM. aMteuraparivArasaMparivuDa - antaHpuraparivArasaMparivRtta (tri.) (aMtaHpura ane parivAra e bethI athavA aMtaHpura lakSaNa parivArathI parivarelA, rAjaparivArathI alaMkata-rAjA) bhagavAna mahAvIra svAmI jyAre rAjagRhI nagarImAM padhAratA hatA tyAre temanA parama bhakta rAjA zreNika potAnA rAja parivArathI parivRtta banIne ThaThArA ne rasAlA sAthe paramAtmAne vAMdavA jatA hatA. temanI prabhu pratyenI zraddhA-bhaktinA vakhANa zAstragraMthomAM khUba thayA che. maMrayA - mAnata:puri (strI.) (antaHpuramAM rahenArI, rANI 2. rogIne nIrogI banAvanArI eka vidyAvizeSa) saMyamI munivaronA ThallA-mAtrA (jhADA-pezAba)mAM paNa rogIne nirogI karavAnI zakti rahelI hoya che. AvI vidyAo cAritranA prabhAve teone sahaja prApta thatI hatI. AntaHpurikI paNa eka vidyA che. jemAM rogInuM nAma laI potAnA aMgo para apAmArjanaUMjaNI karavA mAtrathI teno roga zAnta thaI jAya che. va8
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAti (1) - govAsina (I.) (pAse rahenAra jI-hajuriyo, ziSya, celo, gurunI pAse rahevAnA svabhAvavALo-antavAsI) sthAnAMgasUtra vagere AgamomAM jema AcAryanA mUlAgama-sUtrapATha bhaNavA rUpa udezanAdi cAra bhedo vistArapUrvaka varNavyA che tema ziSyanA paNa cAra bhedo varNavyA che. temAM 1. je mULasUtrapATha bhaNavAnI icchAthI AcAryanI pAse rahe tene pratyadezanA ziSya kahe che. 2. je vAcanA levA mATe rahe tene vAcanAntavAsI kahe che. 3. je sUtrapATha ane vAcanA arthe rahe te ubhayAntavAsI che ane 4. je vAcanA ke uddezanAnA prayojana vagara mAtra dharma zravaNa arthe rahe te dharmAntavAsI kahevAya che. saMto - anta ( vya.) (maLe, aMdara, mAMhelI kora) jema cUlAmAM AgaLanuM saLagatuM lAkaDuM hoya ane pachI temAM bIjuM lAkaDuM nAkhavAmAM Ave to te khUba jhaDapathI navA lAkaDAne pradIpta karI Agane vadhAre che. tema mAyAno bhAva aMdara saLagato hoya temAM navA navA mAyAnA peMtarA karIne jIva mAyAnI chUpI AgamAM satata baLato rahe che. aMtoaMta - antopAnta (puM.) (aMta-madhya sahita, atopAnta) ajANatA paNa sUkSmajIvonI hiMsA na thaI jAya te khevanAthI saMyamIo vastra-pAtrAdinuM divasamAM be vAra pratilekhana karatA hoya che. temAM teo anyopAMta nirIkSaNa karI prArthanA karatA hoya che. cAlo! evA ahiMsAnA pUjArI mahAmunivaronA caraNe vaMdanA karI bhavobhavanA pAtaka gamie. saMto - mArA (2) (atyaMtarakaraNa-indriya, jJAna-sukhAdinuM sAdhana, mana-citta-buddhi-ahaMkArarUpa indriya). vedAntamAM antaHkaraNanA cAra bhedo batAvyA che. mana-buddhi-citta ane ahaMkAra. tenA viSayo che saMzaya, nizcaya, garva ane smaraNa. jyAre te saMkalpa-vikalpa kare che tyAre manarUpe kahevAya che. jyAre saMzaya vinA nizcayarUpe jANe che tyAre buddhi kahevAya che. anusaMdhAna karatAM citta kahe che ane ahaMkAra karavA vaDe ahaMkArarUpe kahevAya che. aMtariyA - marata:sthara (strI) (nagaramAM vasanArI vezyA, viziSTa vezyA) prAcInakALamAM rAjA-mahArAjAo potAne tyAM rAjamAnya, 64 kaLAomAM pravINa viziSTa kakSAnI vezyAonI vyavasthA rAkhatA hatA. temanI pAse rAjakumAro Adine kaLAonA abhyAsa mATe mokalatA hatA. pATalIputranA zakaTAla mahAmaMtrInA jayeSTha putra zrIsthUlibhadrajI kozA nAmanI rAjamAnya vezyAne tyAM bAra bAra varasa sudhI rahyA hatA. pachIthI tene pratibodha ApI parama zrAvikA banAvI hatI. aMtogiripariraya - antargiripariraya (puM.) (giri-parvatanI aMdara cotaraphathI phekavuM te, DuMgaranI aMdara sarvabAjuethI calAvavuM te) saMtonata - antarga7 (3) (jaLanI aMdara, pANI maLe) jaLanI agAdhatA ane tenI zaktino paricaya keLavavA pANInI aMdara gayA pachI ja khabara paDe che. tema zrutasAgaranI agAdhatAne pAmavA temAM DUbakI mAravI ja paDe. samudranI saMpatti tenA peTALamAM rahelI che tema zrutajJAnanA rahasyo tenA avagAhananI aMte pamAya che. maMtonaya - atiH (ji.) (aMtarnAda, du:khI hRdayavALuM, du:kha sAthe hRdayamAM raDanAra) samakvane pAmelo AtmA saMsAramAM rahe che paNa jaLakamaLavata rahe che. kamaLa pANImAM rahevA chatAM pANIthI bhIMjAtuM nathI. tema 49
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ mumukSu AtmA paNa saMsAranA badhA vyavahAro karavA paDe, to sArI rIte kare paNa tenuM mana alipta rAkhe che. temAM otaprota thato nathI. evA jIvo hRdayathI kahetA hoya che ke, "gurujI amAro aMtarnAda, amane Apo AzIrvAda' ane temane guru AziSamAM kevaLa bhavasAgarathI taravAnuM khapatuM hoya che. saMtomNo - antarnivasana (strI.) (sAdhvIone adhobhAge paheravAnuM atyaMtara vastra, antarnivasanI vastra) bRhatkalpa tathA nizIthasUtra cUrNinI aMdara sAdhvIjIne paheravAnA vastronuM varNana vistArathI karavAmAM AveluM che. temAM temane kaTibhAgathI laI jAnuM paryata eka vadhArAnuM vastra paheravAnuM vidhAna kareluM che. aho ! lokottaradharmamAM paNa loka vyavahAranuM kevuM zreSTha pAlana karAya che ! aMtANItA - attanazIna (tri.) (aMtarrAha, hRdaya-dAha, dilanA duHkhano dAha) nItizAstramAM jaNAvyuM che ke, vyaktine pAMca vastuo vagara agnie satata bALyA kare che. te A rIte 1. putra mUrkha hoya 2. potAnI yuvAna kanyA vidhavA banI hoya 3. mitra zaTha hoya arthAtu lucco ke dhUrta hoya 4. patnI ati caMcaLa svabhAvanI hoya ane pa. yauvanakALamAM daridratA hoya. AmAMthI eka vAno paNa duHkhadAyaka bane che to jo pAMceya vAnA hoya to to pUchavuM ja zuM. paraMtu AvA duHkhamAM paNa buddhizALI mANasa rasto zodhI kADhIne sukhI thAya che. saMtokuM- matavuMg(Y, .) (aMdara rahI pIDA karanAra zalya, atyaMtara vraNa 2. duSTa puruSa). bAhya zalya eTaluM pIDAkAraka nathI hotuM jeTaluM zarIranI aMdara raheluM traNa . duSTa vyaktio paNa atyaMtara zalya jevA hoya che. teo bahArathI atIva saumya dekhAvAno DoLa karatA hoya che paraMtu, aMdarathI kliSTa pariNAmavALA hoya che. temanuM citta bIjAne kevI rIte du:khI karavo tenA peMtarA racavAmAM sadaiva vyasta rahe che. tevA duSTone koThe dayA jevuM paNa nathI hotuM. sAvadhAna! tamAre jo mananI zAMti ane pArivArika sukha-saMpanI cAhanA hoya to AvA duSTone oLakhIne temanAthI dUra rahejo. eto dhUma - antadhUma (kuM.) (gharamAM dhuMdhavAyelo dhumADo, gharanI aMdarano dhUma) gharamAM bharelo dhumADo ApaNI AMkhomAM pANI lAvI de che, zvAsane saMdhIne gUMgaLAmaNa utpanna kare che. tenAthI trAhimAma pokArI UThIe chIe. paraMtu ApaNA AtmAmAM pApono ane azubha vicArono kALo meMza dhumADo bharyo hovA chatAM jANe kAMI che ja nahIM tema vartI rahyA chIe. Azcarya che ke, vyakti ATalo niSphara kevI rIte hoi zake che? aMtomajjhovasANiya - antarmadhyAvasAnika (puM.) (abhinayanA cAra prakAra paikIno chello prakAra, kuzaLa nATayakArano lokamadhyAvasAnika nAmano abhinayano bheda) saMtomuda- antarmuha (1.). (atyaMtara dvAra, aMdaranuM dvAra) bAhya vastuo ke bhautika tamAma prakAranI lAlasAothI mana vaLIne antarmukhI bane che tyAre te paramAtmAnA dhyAnamAM ke bhaktimAM parovAya che. arthAt jayAM sudhI bAhya padArthonuM AkarSaNa cittamAMthI haTaze nahIM tyAM sudhI Atmahitakara pravRttiomAM cittanI sthiratA Avaze nahIM. eTalA mATe zrAvakadharmamAM bhautika padArthonA parimANano ane saMtoSavRttino mahimA darzAvAyo che. saMtomudu - mAryuhUrta (2) (be ghaDInI aMdarano samaya, 48 miniTathI kaMika ocho samaya 2. bhinna muhUrta) huMDA avasarpiNInA A paMcamakALano sarvatra abAdhita prabhAva to juo! atyAre kSapakazreNiA to nathI maMDAtI e to samajyA, paraMtu cittanI ekAgratA paNa eka muhUrta sudhI akhaMDa rIte nathI rahI zakatI. A paristhitithI jo ugaravuM ja hoya to lakSya siddhi mATe arthAt kevaLajJAna prApta karavA mATe yogya samayano paripAka karavA anavarata puruSArtha atyArathI ja Adaravo rahyo. 60
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMto nitta - mA~tara (tri.) (aMdarathI lIMpeluM, madhyamAM kharaDAyeluM) pUjA, pratikramaNa, sAmAyika, vrata, paccakhANa vigere bAhya rIte suMdara dekhAtI dharma ArAdhanAo jayAre phaLIbhUta thatI nathI, dekhAtI, tyAre jJAnI bhagavaMto kahe che ke, tevA jIvonuM citta aMdarathI rAga-dveSake kaSAyo AdithI bhayaMkara rIte kharaDAyeluM samajavuM. kAraNa ke jema aMdarathI khArAzavALI bhUmimAM game tevuM moghuM bIyAraNa vAvIe to paNa te UgI zakatuM ja nathI. temAM kAraNa te bhUminI ayogyatA ja che. mATe bAhya ArAdhanAone phaLavatI banAvavI hoya to antarmana eTaluM ja vizaddha joIze. vaTTa- antara (tri.) (aMdaranA bhAgamAM goLa, antagaLa) sUtrakRtAMgasUtra nAmanA Agama graMthamAM nArakonuM varNana Ave che ke, teo bAhya AkAre bahi cariMsA athatu cokhaNiyA ane aMdarathI aMtIvaTTA arthAtu goLAkAravALA hoya che. tevA AkAranI kalpanA karatA aTapaTA-vicitra AkAranA bhAse che. maMtavatta - martavya (trI.) (svapakSanA viSayamAM sAdhananI sAdhyathI vyApti, antavyakti) saMtavANI - mAvadina (strI.) (nAnI nadI, kSudra nadI), jebUdvIpa prajJapti temaja sthAnAMgasUtramAM AvatA varNana pramANe maMdaraparvatanI pazcima dizAmAM vahetI sItodA nAmanI mahAnadInI dakSiNa dizAmAM vahetI nAnI nadI. temaja mahAvidehakSetranA kumudavijayanI pazcima sarahade vahetI bAra laghu nadIo paikInI eka nadIne antarvAhinI kahevAya che. saMtavIfma - antavizrama (kuM.) (hArdika vizvAsa, manano vizvAsa) dharmArAdhanAnI bAbatamAM pUrNazraddhA-vizvAsa hovo atiAvazyaka che. sAdhanA karatA karatA zaMkA jAya ke, AnuM phaLa mane maLaze ke nahIM athavA gatAnugatika pUjA-pATha ke pratikramaNa karavAthI zuM phAyado? Akhare to AvA badhA kriyA-kalApothI kAMI prApta thatuM dekhAtuM to che nahIM. A prakAranI vicAradhArA ke mAnyatA amRta saMdeza dharmArAdhanAo pratye aMdaranA avizvAsanI sUcaka che. jo hArdika dRDha vizvAsa hoya to kalpanAtIta suMdara phaLa prApti thayA vagara nathI rahetI e zAstravacana jANI levuM joIe. saMtosahya - mana:zanya (tri.) tara zalya, bahArathI na dekhAtuM zalya. jenA manamAM aparAdharUpa zalya che te 2. mAyA-kapaTa 3. anAlocita aticAra). bahArathI dekhAto ghAva susAdhya che. jayAre aMdaranuM zalya du:sAdhya ke asAdhya banI jAya che. vyaktine zarIranI aMdaramAM rahelA zalyanI adezya hovAthI khabara na paNa paDe evuM banI zake che. samavAyAMgasUtramAM jaNAvyuM che ke, attarmanamAM rahelo aparAdhabhAva e antaHzalya che. abhimAnAdinA kAraNe tevA zalyanuM prAyazcitta na levAthI lakSmaNA sAdhvIjInI jema bhayaMkara pariNAma ApanAruM bane che. mATe ja yatinI Agamika vyAkhyAmAM 'niHzanya ' kahevAyuM che. tolAchamathaka - antaHzatyakRti(ni.) (aMdaramAM bhallAdi rogavALAnuM maraNa, bhAvazalyanA nivAraNa karyA vagaranuM maraNa) mAsakSamaNanA pAraNe mAsakSamaNa dvArA bAhya rIte mahAna tapArAdhanA karanArA ajJAnatapasvI agnizarmAnA jIva nimitta pAmI guNasenane bhavobhava mAravAnuM mane sAmarthya maLo evuM bhayaMkara niyANuM karI lIdhuM. kALajAne kaMpAvanArA tenA kevA kevA pariNAmo tene maLyA, teno Abehuba citAra jANavo hoya to samarAditya kathA avazya vAMcavAlAyaka che. aMtamira - atta zImara (ja.) (dravyathI zarIramAM bhAlAdi zastra sahita ane bhAvathI sAticAra maraNa, bAlamaraNa) uttarAdhyayanasUtranI niyuktimAM jaNAvyuM che ke, jeo lajajAthI, gAravathI ke abhimAnathI pote AcarelA duSkRtyanI guru joDe
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ AlocanA nathI letA teo anaMta bhavomAM bhaTakatA rahIne duSkRtyanAyiMpAkaphaLa jevA bheDA pariNAmo bhogave che. mATe bhAvazalyano tyAga karavo AtmahitAvaha kahevAyo che. maMtrI (strI) - anna (1) (udaravartI avayava, AMtaraDuM) maMt- (trI.) (paganuM baMdhana vizeSa, beDI, sAMkaLa) pUrvajo dvArA AcarAyelA ane paraMparAe ApaNA sudhI pahoMcelA rIti-rivAjo jevA ke, sahakaTuMbaprathA, vaDIlonI adhInatA, svajAti lagnaprathA, nItimattA vagere ubhayaloka hitakArI AcaraNomAM AjanA mANasane baMdhano dekhAya che. mANasane A bAhyabaMdhanomAM vyathA thAya che paraMtu, mahAvIra prabhue batAvelI Asakti, parigraha, kaSAyAdi AMtarika baMdhanothI pIDA thatI nathI. kara - mana:pura (na.). (rANIvAsa, janAnakhAnuM, antaHpura 2. rANI) prAcIna samayamAM rANIone rahevAnA janAnakhAnAmAM parapuruSano saMcAra pratibaMdhita hato. are ! tyAMnA nokaro paNa vyaMDhaLa hoya tevA rAkhatA hatA. kAraNa rANIomAM zIladharmanuM yathAvatu pAlana thAya te hatuM. tenAthI dezanuM sakSama netRtva karI zake tevA parAkramI uttarAdhikArIo pAkatA hatA. AjanA pariprekSyamAM juo to badhuM UlaTuM jovA maLaze. kAraNa, have zIladharmanI mahattA karatA dekhAva mahatvapUrNa thaI gayo che. (hiMDoLo, hIMcako, jhUlo) karmagraMthamAM kahevAmAM AvelA caturdaza guNasthAnakomAM sAtamAM guNasthAnakane hIMcakA jevuM kahevAmAM AveluM che. chaThThA ane sAtamAM guNasthAnakanA adhikArI zramaNa bhagavaMtonA bhAva hIMcakAnI jema upara nIce thaye rahetA hoya che. jayAre zubhabhAvanI mAtrA vadhe eTale sAtamAM guNasthAnake caDhe paraMtu, teno kALa aMtarmuhUrta pramANa hovAthI thoDAka ja samayamAM zubhabhAvomAM vikalatA AvatAM punaH chaThThA guNasthAnake parata phare che. aMlona (3) ga - 2 (mA) nona (na.). (hiMDoLA khATa, vRkSazAkhAnuM jhUlaNuM 2. jhUlAthI durga oLaMgavAno mArga vizeSa) tha - (tri.) (AMdhaLuM, nayanarahita, cakSuvihina 2. ajJAna 3. aMdhakAra 4. bhikSukano eka bheda) bhagavatIsatra Adi AgamomAM aMdha viSayaka bhedo varNavyA che. eka janmathI aMdha hoya tene jAtyabdha kahevAya che. bIjo koI kAraNathI cakSa rahita bane che. punaH dravya ane bhAvathI ema be prakAranA aMdha hoya che. 1 ekendriyathI treindriya parvatanA jIvo dravya ane bhAvathI aMdha che jayAre 2 caturindriya jIvo mithyASTivALA hoI bhAvathI aMdha kahevAya che. paraMtu zAstrakAro to dravyathI nirmaLa cakSuvALo ane sahaja vivekasaMpanna hoya tene ja daSTisaMpanna mAne che. bAkI jene dravya cakSu hoya paNa viveka cakSu na hoya to tevA bAhya cakSuthI zuM matalaba? # ja (pu.). (A% deza, je jagannAthathI dakSiNa bhAgamAM Avelo che, jenI gaNatarI mlecchadezamAM karAyelI che . AzvadezIya jana) aMdhakaMTaijja - andhakaNTakIya (na.) (aMdha vyaktinA kAMTALA mArge javAnI mAphaka avicArI gamana) (svarUpanI avalokazaktithI rahita, AMdhaLuM karanAra, aMdhApo denAra)
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'mati roya mohanazcita' arthAt ane mAruM' A maMtra moharAjAe pUrA jagatane raTAvelo che. tenA kAraNe Akho saMsAra AMdhaLo banelo che. jyAM juo tyAM huMnuM abhimAna ane mamatvanI mokANa che. A aMdhApo dUra karavA paramAtmA dvArA bhavyajano mATe prati maMtra ApavAmAM Avyo che to nathi' arthAta mArA svarUpe huM ekalo chuM ane mArA AtmA sivAya mAruM koInathI. maMthA () - azvara (6, 2) (aMdhakAra, aMdhAruM, pudgala pariNAma) aMdhakAramAM jema dekhAtuM nathI tema ajJAnane paNa aMdhakAranI upamA apAI che te sArthaka che. tethI ja gurUstutimAM ajJAnatimirAMdhAnAM... kahevAyuM che. arthAtuM, gurubhagavaMta ajJAnI evA bhavyajanane jJAnarUpI zalAkA-saLI vaDe jJAnarUpI netrone ughADI Ape che. guru ziSyane brahmajJAna karAvI Ape che mATe A saMsAramAM gurutattva sarvocca sthAne virAjamAna che. saMgha (thA) sapaSNa - nyApakSa (pu.) (kRSNapakSa, aMdhAro pakha, vadapakSa) jema zuklapakSamAM caMdranI kaLA vadhe che ane vadapakSamAM ghaTatI jAya che tema jIvanamAM karma saMge sukha-duHkhanI ghaTamALa cAlatI rahe che. tethI sukhamAM lIna ane duHkhamAM dIna banavuM na joIe. paraMtu samabhAve rahetAM zIkhavuM joIe. - maMthana - saMdipa (kuM.) (vRkSa, jhADa) pote TADha-taDako veThIne paNa bIjAone zItaLa chAyA ApavAmAM vRkSonI paropakArItA ApaNane suvidita che. vRkSanuM eka nAma aMga paNa che. arthAta pagathI pInAra, vRkSo prAyaH karIne mULiyAthI pANI grahaNa kare che. mATe A nAma sArthaka che. aneka prakAranA vRkSomAM azoka vRkSa sarvottama gaNAya che. tethI ja paramAtmAnI dezanA avasare devo dvArA racAtA samavasaraNanI madhyamAM azoka vRkSanI nIce paramAtmAnuM siMhAsana rahe che. aMdhagavaNhi - aMhipavahni (puM.) (lAkaDAno agni, vRkSAgni, bAdara tejaskAya) * vaDha(pu.) (sUkSma tejaskAya, sUkSma agni 2. yaduvaMzIya eka rAjA) yAda rAkhajo ! ApaNe je vIjaLIthI cAlatA tamAma prakAranA sAdhanono upayoga karIe chIe temAM asaMkhyAtA bAdara agnikAyanA jIvono kaccaraghANa nIkaLe che. tethI ja munivaro vIjaLInA upakaraNono upayoga nathI karatA. aMdhatana - ciMtana (ja.) (ghora aMdhAruM 2. te nAmanuM eka nAraka) atyaMta aMdhakAramaya vAtAvaraNamAM ja rahevAnuM bane to jarAya game nahIM. guMgaLAmaNa thAya ane evA sthAnethI bhAgavAnuM mana thAya. to vicAra karo ke nArakamAM utpanna thayA pachI nArakInA jIvone hajAro varSa paryata arthAt, pUrI jIMdagI ghora aMdhakAravALA nArakasthAnamAM ja gujAravI paDe che. te paNa kamane ane hAyavoya karatA karatA. A satya hakIkatane jANyA pachI tevA karmo upArjita karavAmAM kone rasa paDe? vivekI janane to nahIM ja. thatamasa - catama (na.) (gADha aMdhakAra, ghora aMdhAruM, nibiDa aMdhAruM) sAruM ke narasuM A badhuM sApekSa hoya che. hakIkatamAM vastumAtra potAnA svarUpe ja hoya che. aMdhakAra sAdhAraNa rIte koIne nathI gamato. rojIMdA jIvana vyavahAromAM bAdhaka bane che. eja aMdhakAra UMgha AvavAmAM sahAyaka paNa che. sAdhanAnI amuka bhUmikAomAM gADha aMdhakArane atyanta upakAraka mAnyo che. ApaNI aMjanazalAkAnI mukhya vidhi paNa madhya rAtrinA samaye ja karavAnI hoya che. | AgamomAM aMdhakAranuM svarUpa batAvatA kahyuM che ke je pudagalo divase prakAza rUpe pariName che te ja pagalo sUrya ke pradIpanA abhAvamAM
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMdhakArarUpe pariName che. arthAta eka ja pudgala banne kAryanuM kAraNa bane che. aMdhatAmiNa - mathara (ja.) (nibiDa aMdhakAra 2, sAMkhyazAstra prasiddha bhayavizeSa viSayaka abhiniveza 3. ajJAna) aMdhakAranI paraMparAne aMdhatAmiksa kahe che. vAcaspatyakozamAM AvatA varNana pramANe dehanA nArA sAthe AtmAno paNa nAza che tevI mAnyatAne athatu A prakAranA ajJAnapaNAnA arthamAM paNa aMdhatAmisra zabda vaparAyo che. maMthapura - mapura (2) (andhapura, nagara vizeSa ke jayAMno rAjA dekhato hato paNa aMdhabhakta hato) saMghapurisa - nyapuruSa (pu.) (jayaMdha, janmathI AMdhaLuM) darzanAvaraNIya karmanA gADha udayathI vyaktine janmAMdhatA prApta thAya che. AgamomAM mRgAputra loDhIyAnuM dRSTAMta Ave che. tenA utkRSTa pApa karmonI pragADhatAnA kAraNe tene eka paNa indriya vyaktarUpe maLI na hatI. narakanA duHkho kevA hoya tenI jhAMkhI karAvavA e paryApta udAharaNa che. utkRSTapaNe karelI virAdhanAnuM varavuM rUpa kevuM hoya te jANavA-samajavA mRgAputrano vRttAMta vAMcavA jevo che. saMvata - 2 () (locana rahita, banne cakSuothI vihIna) saMthAra - macava (tri.) (avayavazUnya AkRti, lolasA rUpa) vipAkasUtramAM duHkhavipAkanA mRgAputra adhikAramAM mRgAdevI potAnA navajAta zizu mRgAputrane avayavarahita mAtra locA rUpa athati mAMsanA piMDa jevo janmelo joIne duHkha pAme che. tenA zarIrarUpI piMDamAMthI je durgadha nIkaLatI hatI te koInAthI paNa sahana na thai zake tevI atyaMta asahya hatI, dhiyA - saciva (zrI.) (caturindriya jIvavizeSa) (the) - (pu.) (jAyaMdha, locanarahita) darzanIya pUjanIya paramAtmAnA darzana karavAnA avasare mana khinnatA pAme athavA darzanIya padArtho pratye manamAM ghaNA pAme tene jAlaMdhapaNuM prApta thAya. bAkI devonA ya deva zrItIrthaMkara prabhunuM darzana pApano nAza karanAruM ane unnatikAraka vastuonA ke svargamokSanA pagathiyA samAna che. saMthI - nsI (trI.) (AzvadezIya strI, AthrI strI) AzvadezIya strInI vizeSatA batAvatA Avazyaka sUtranA cothA adhyayanamAM kahyuM che ke, te yAvata rAjayabharano Azraya laIne kAmadevanI mAphaka sukhe zayana karI zake tevI (addabhuta) lIlAvALI hoya che. eva - 33 (5) (paMdara paramadhAmika devo paikIno prathama deva, aMba paramAdhAmI deva) asaranikAyanA paMdara prakAranA paramadhAmika devo paikInA prathama prakAranA devo aMba tarIke oLakhAya che. teo mAtra potAnI kutuhalavRttithI prerAIne nArakInA jIvone upADIne AkAzamAM pheke che. tene UMdhA laTakAve che. jamIna para pachADe che. kAMTAvALA zasathI pIDe che. Ama vividha prakAranI kadarthanA pamADavAmAM teone AnaMda Ave che. aho ! kamavaicitrama. *asta (1.) chAza, takra 2. khATo rasa, aspharasa 3, khATo padAtha) kAve che. ApaNe pAcho ja potAnI
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ AyurvedamAM chAzane pRthvI paranuM amRta mAnyuM che. je guNa dahIM-dUdhamAM nathI te chAzamAM che. te mATe takrakalpa prasiddha che. adhyAtmamAM paNa evuM ja che. je guNa mAtra bAhya tapa tyAgamAM nathI te guNa mAtra niMdA nahIM karavAmAM rahyo che. aniMdA rUpI takrakalpa karavAthI ghaNo moTo Atmika lAbha prApta thAya che. niMdA, nArAjagI ane aparAdha bodha A traNa vAnA ja manuSyamAtranA moTA duzmano che. jo teno tyAga karI devAmAM Ave to dharatI para svargasama sukha mAnavamAtrane maLI zake che. jarA UMDANathI vicArajo. mAnna (tri.) (khaTAzavALI vastu, chAza vagerethI saMskArita padArtha) sAdhu bhagavaMtone yogodvahana kriyAnA AyaMbila tapamAM chAzathI saMskArita bhAta vagere khaTAzavALA padArtho kahyuM che. tenA aneka lAbhomAM te zAmaka guNapradhAna hoI yogoddhahananI sAdhanA daramiyAna zarIranI pAcanakriyAmAM upayogI tathA bhAvathI niHsAra nirvikArI dravya hoI sAdhyanI siddhimAM abAdhaka Ama banne rIte lAbhakArI bane che. mAma (.). (AMbAnuM jhADa, AMbo 2. AmraphaLa-kerI) adhIratA mATe lokokti che ke 'utAvaLe AMbA na pAke' arthAta utAvaLa karavAthI kAryasiddhi thatI nathI. UlaTAnuM kArya bagaDe che. mATe dhIratA rAkhavAthI icchita phaLaprApti thAya che. utAvaLiyo mANasa prAyaH kAryasiddhimAM niSphaLatA pAme che. saMkra - azva () (netra 2. pitA) thoDAka pUrvakALa sudhI ghare ghare aMdarathI kalaI karelA tAMbAnA bhAjanomAM rasoI vagere banAvatA hatA. tAMbAnA guNo aMge AyurvedamAM khUba prazaMsA karelI che. tenI ratAzane yuktipUrvaka kADhI nAkhavAmAM Ave to te sonuM ja che ema dhAtuvido jaNAve che. * kana (.). (alpAbla, ochA khaTAzavALuM 2. lakuca vRkSa) zarIrane dIghayuSI, svastha ane kAttimaya banAvavA aMgenA AyurvedamAM prayojita rasAyaNakalpAdinI sevanavidhimAM khaTAzavALA padArthonuM sadaMtara varjana karavAmAM Ave che. A padArtha zarIranI rAsAyaNika prakriyAmAM moTI bAdhA pedA kare che. (kerI, AmraphaLa) kerIne sarvaphaLomAM uttamaphaLa kahevAya che. sAdhu bhagavaMto mATe phaLane acitta karIne vahoravAnuM vidhAna che. AcArAMgasUtramAM varNana che ke, koI sAdhu AmravanamAM avagraha laIne rahelo hoya ane tyAM pAkI kerIo jue paNa tene sacitta jANI grahaNa na kare. arthAt samAravA dvArA acitta na karelI hoya to prahaNa na kare ityAdi vistRta varNana kareluM che. saMvAdiyA - mAgi (1) kirIno goTalo) jema kerInA goTalAmAM rahelA goTalI-bIjane paNa ApaNe upayogamAM laIne kerIno pUrepUro lAbha laIe chIe. tema ArAdhako A zarIrathI teno sAdhyasiddhi arthAta, mokSa arthe tapa-japa-dhyAnAdi dvArA pUrepUro lAbha laI jIvanane sArthaka karatA hoya che. saMvAkiyA - Avpeziva (strI) (AmraphaLanI goTalInI jema sukI kerInI moTI cIrI, kerInI kAtaLI) kerInI madhuratA sarvavidita che. teno rasa karIne khAo ke cIrI karIne khAo, te ekasarakhI mIThAza Ape che. sajjana puruSono svabhAva paNa kerI jevo mITho hoya che. teno vyavahAra koIpaNa rIte parakho, anubhava mITho ja haze. saMvaroya - mA (1.) (AMbAnI chAla, AmraphaLanI chAla)
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMvaThTha- mattAka (pu.) (je brAhmaNa puruSa ane vaizya strIthI utpanna thayelo hoya te ra. deza vizeSa 3. mahAvata 4, vanaspati vizeSavAmAnahADI) aMka (5) 3- (a) 6 (6) (aMbaDa nAmanA eka brAhmaNa parivrAjakansanyAsI, je mahAvideha kSetrathI mokSa pAmaze 2. bhagavAna mahAvIrano aMbaDa nAmano vidyAdhara zrAvaka, je AvatI covIzImAM bharatakSetramAM 22mA deva nAme tIrthaMkara thaze). aMbaDa parivrAjaka ane sulasA zrAvikAno prasaMga suvidita che. jemAM caMpAnagarImAM bhagavAna mahAvIrasvAmI pAse aMbaDa zrAvakadharma sAMbhaLIne rAjagRhI jato hato tyAre bhagavaMte tenA mAraphata tulasA zrAvikAne dharmalAbha jaNAvyo. vidyAdhara parivrAjaka vicAre che ke, jene traNa lokanA nAtha pote kuzala samAcAra mokalAve che te sulasA kevI puNyavaMtI zrAvikA haze. vaLI te kayA guNothI te viziSTa che? tenI sArI rIte parIkSA karuM. ema vicArI teNe brahmA, viSNu, jinezvaranA rUpo banAvI vividha camatkAro batAvyA chatAM te vyAmoha na pAmI. tethI aMbaDe tenuM parama samakitapaNuM joIne paMcanamaskAranA uccArapUrvaka tenA ghare jaIne tene bhagavaMte kahelA dharmalAbha jaNAvyA. dhanya che sulasA jevI parama zrAvikAne ! ane aMbaDa parivrAjakane ke je AgAmI covIsImAM 22mAM tIrthakara banaze. saMvaDA (1) nayana - mAmalAnaphra(.) (kerIno nAno kaTako, kerIno TukaDo) lava -- 4 (gA) snatva (2) (khaTAza). karuvANI khATA padArtha jevI kahI che. tenA yoge varSonA mIThA-madhurA saMbaMdhomAM vaiparItya AvI jAya che. jema dUdhapAka mITho hovA chatAM bhojana samaye bolAyelA durvacanothI dUdhapAkamAM rahelI mIThAza paNa kaDavI banI jAya che. lava - mAva () (namicaMdrasUri kata AkhyAnakamaNi koza upara TIkA racanAra AcAryanuM nAma, AmadevasUri) aMbapalaMbakorava - Amrapralambakoraka (na.) (AMbAnI mAMjara) jema AMbAnI mAMjaranuM yogya pAlana karavAthI te zarIrane poSanAruM khuzabudAra kerIrUpa phaLa Ape che. tema nAnA evA paraMtu, guNiyala puruSanI sevA karavAthI te yogya samaye hitakAraka phaLa Ape che. tAtparya e che ke, guNavAna vyaktinI karelI sevA kyAreya niSphaLa jatI nathI. AvA puruSone zAstramAM Amrapralambakoraka atha, AMbAnI mAMjara samAna kahelA che. aMbapallavapavibhatti - Amrapallavapravibhakti (na.) (batrIsa prakAranA nATakamAMnuM eka, jemAM AMbAnA pallavanI racanA vizeSa karavAmAM Ave evuM eka nATaka) aMsiyA - mApezI (strI.) (kerInI cIrI-kAtarI). aho ! kevo nirdoSa ane saMyamapoSaka jaina sAdhuno AhAra grahaNa karavAno vyavahAra che. A bhagavaMto phaLAdine vahoratA pUrve barAbara nirIkSaNa karatA hoya che. arthAtu bIjathI phaLano gara vyavasthita To paDelo hoya ane 48 miniTa thaI gaI hoya to ja grahaNIya bane che anyathA nahIM. koIpaNa phaLa tenA bIjathI chUTuM paDyA pachI 48 miniTa thaye te acitta bane che. jyAM sudhI bIja sahita hoya tyAM sudhI te sacitta arthAta sajIva gaNAya che ane tethI ja te punaH UgavA samartha hoya che. bApezI(TI.) (karInI cIra) vana -- mApana ()
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ (kerI) kerI phaLone viSe rAjA gaNAya che. te svAdamAM madhura ane saptadhAtune puSTa karIne zarIrane baLavAna kare che. tema guNone viSe viveka rAjA samAna che. tene dhAraNa karanArane sArAsAranI samaja ane samaya anusAra kRtyAkRtyanA jJAnathI te sarva prakAre AtmAne puSTa kare che. vyavahArika jagatamAM paNa vivekanI AgavI mahattA che. vakhattA - mitta () (kerIno TukaDo, kerInuM phuDasIyuM, kerInuM aDadhIyuM) vara - mavAra () (AkAza 2. vastra 3, abarakha 4, aMbara nAmanuM sugaMdhI dravya) saptaraMgI AkAza samaye-samaye alaga-alaga raMgonI pradhAnatAvALuM hoya che tema jIvana paNa vividha prakAranA prasaMgo janita sukhaduHkhanI pradhAnatAvALuM hoya che. je sukhamAM phulAI jato nathI ane duHkhamAM hAyavoya karato nathI te vyakti ja mAnavajIvananI zreSThatAne sArI rIte mANI zake che. saMvatatra - asvasatata () (AkAzanI sapATI, aMbarataLa-sapATI) aMbaratilaya - ambaratilaka (puM.) (dhAtakIkhaMDamAM rahelo parvatavizeSa) saMvatinathI - atinnA (strI) (nagarIvizeSa, jyAM garviSTha duzmana rAjAonA dapanuM mardana karanAra rAjA thayo) varavatha - varavastra (ja.). (svaccha vastra, aMbara tulya vastra). zrAddhavidhiprakaraNa nAmanA graMthamAM jaNAvyuM che ke, gRhasthane svaccha vastro zobhAdAyaka che jayAre sAdhuone malina vastro zobhA rUpa che. kahevAnuM tAtparya e che ke, saMsArIono TApaTIpa rUpa zaNagAra e sAdhuo mATe azobhanIya bane che. tema sAdhuono malinavasAdidhAraNa rUpa zaNagAra e gRhastho mATe azobhanIya che. tethI gRhasthoe svaccha ane sughaDa vastro paridhAna karavA joIe. saMvara - 364 () (AkAza) elara (u) sa - ezvara (2) 5 (yuM, .) (kaDhAI-kaDAI, bhujavAnuM-zekavAnuM moTuM pAtra 2. luhAranI bhaThThI 3. koika). jema sonAne zuddha karavA mATe tene tapAvavuM atyaMta Avazyaka che tema manuSyane paNa duHkho ane takalIphone sahana karyA vagara satya mArganI prApti thatI nathI. satyamArganI zodha vagara Atmika ArAdhanAo vAstavika phaLavALI banatI nathI. vAra (1) sa - gari (2) 5 (kuM.) (luhAranA koDhanI bhaTTI 2. kaDhAI 3. koThAra) aMvara (1) (fsa) - mariSa (auSa) Rpi (fuM) (kuM.) (paramAdhArmika devonI eka jAti, je nArakInA zarIranA aneka TukaDA karI bhaThThImAM pakAve che) A janmamAM vividha prakAranA ugrapApo karavAthI jIva marIne narakamAM utpanna thAya che. A nArakI jIvone paramadhArmika devo aneka prakAre trAsa Ape che. jemAM aMbariSa devo nArakIone khaDaga Adi vaDe haNe che. zastrAghAtathI mUchita thayelA teonA zarIranA aneka TukaDA karI bhaThThImAM pakAvavA dvArA atyaMta trAsa Ape che.
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ varjisa - dhvatrika (fuM (kuM.) (mAlukI patnI ane nimba nAmaka putravALo ujajayinI nagarIno nivAsI eka brAhmaNa 2. aMbaRSi) saMvavA - mAmravaUT (na.). (AMbAnI bahulatAvALuM vana, AMbAvADIyuM) zrI neminAtha prabhu potAnA lagna nimitte pazuonI hiMsAnA prasaMge vairAgyavAsita thaI pravrajyA levA giranAramAM jAya che. raivatagirinI taLeTInA AMbAonI bahulatAvALA sahasrAmravanamAM jaI paMcamuSTi loca karavApUrvaka dIkSA aMgIkAra kare che. giranAra mahAtIrtha nemanAtha prabhunA dIkSA, kevaLa ane nivaNa Ama traNa kalyANako thayA che. aMbasamANa - amlasamAna (puM.) (takalIphadAyaka durvacano, khATA vacana) e satya vAta che ke, kaThora vacanothI sAmevALAne hADohADa lAgI Ave che. hitakArI evA paNa kaTu vacano manane aprIti upajAvanAra bane che. zastra dvArA zarIra upara thayelo ghA hajI jaladI rujhAI jAya che paraMtu, durvacanonA kAraNe manamAM thato ghA kemeya karIne rujhAto nathI. mATe he jIva! jema tane priya vacano sAMbhaLavA game che tema te anyane mATe paNa samaja. aMbasAlavaNa - AmrazAlavana (na.) (AmalakappA nagarInA IzAna khUNe AveluM zAli ane AMbAnI bahulatAvALuM vana 2. te nAmaka caitya) saMveda- gavari (trI.) (devI vizeSa) aMbA - aSA (TI.) (mAtA 2. bhagavAna neminAthanA zAsananA adhiSThAyikA devI 3. velaDI vizeSa 4. kAzIrAjanI eka kanyA) pravacana sAroddhAramAM karela varNana anusAra aMbikAdevI suvarNanA jevI kAMtithI zobhAyamAna che, siMhanI savArI karanArAM che cAra bhujAvALI A devInA jamaNA be hAthamAM pAza ane AmralaMba tathA DAbA be hAthamAM putra tathA aMkuza che. aMbikAdevI neminAtha bhagavAnanA zAsanAdhiSThAyikA devI che. vAva - ethvIyakSa (pu.) (yakSa vizeSa). aMbADA - mAta() (eka jAtanuM vRkSa-AmaDuM 2. tenuM phaLa 3. kerIno sukAvelo rasa, kerInA rasane sukAvIne banAvelo padArtha) elADiya - manniti (tri.) (tiraskRta, khATA rasavALA padArthanI jema tiraskAranA kAraNe saMbaMdhomAM khaTAza Ave te) potAnI aneka bhUlone chAvarIne potAnI jAtane atyaMta prema karanArA ApaNe bIjAnI sAmAnya bhUlone paNa najara-aMdAja karI tenI sAthe premapUrvakano vyavahAra rAkhIe chIe kharA? jo nA, to vicAra ApaNe keTalA dhArmika kahevAIe. saMvAva - ajJAtapas (1.) (aMbAdevIne uddezIne karAyela tapa, laukika tapano prakAra, aMbAtapa) ihalaukika phaLanI icchAthI bAvIsamA tIrthaMkaranA zAsana adhiSThAyikA aMbikAdevIne uddezIne pAMca vakhata pAMcamanA divase ekAsaNuM Adi karIne tapa-japa-kriyA karavI te aMbAtapa kahevAya che. saMvAva - -navarza (zrI.) (khATA rasavALI velaDI 2. parNikA nAmaka kaMdano eka bheda, vallI vizeSa)
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMtrima (ya) - kviA (strI.). (mAtA 2. durgA 3. neminAtha bhagavAnanA zAsanAdhiSThAyikA devI 4. pAMcamA vAsudevanA mAtA) prAcIna mathurAnagarImAM tathA bharUca nagaranI pAse paNa aMbikA devInI mUrtio hatI ema jinaprabhasUrijI racita vividha tIrthakalpamAM ullekhita che. aMbikAdevI prasiddha giranAra mahAtIrthanA rakSaka ane bhaktonA vAMchita ApanArA che. aMbiyAsamaya - ambikAsamaya (puM.) (giranAra parvata uparanuM eka tIrtha sthAna) giranArane prAyaH zAzvata batAvAyo che. AvatI covIsInA sarvatIrthakaro giranAra tIrthathI mokSa pAmaze. A girirAja para zrI neminAtha prabhunA zAsanadevI zrIaMbikAmAtAnI UMcI TUMka AvelI che. je aMbAjInI TUMka tarIke oLakhAya che. maMnit - dhvanI (sTI.) (koTInAranagaranA soma brAhmaNanI patnInuM nAma) vina - vina, anna, mAnna (kuM.) (khaTAza, khATo rasa 2. khaTAzavALuM, khATuM 3. kAMjI 4. sauvIra-kAMjI vizeSa 5. chAzanuM pANI-Acha) AyurvedanA mate khATo rasa agninuM dIpana karanAra, zoka, pitta ane kaphane vadhAranAra, AhArano pAcaka, bhojanane viSe ruci karAvanAra ane vAyune haranAra kahyo che. sAthe sAthe rasAyaNa-pAkanA sevanavidhimAM sarvathA tyAjya batAvyo che. maMvitnaVIma - masvitranAma (2) (rasa nAmakarma, nAmakarmano eka bheda, jenA udayathI jIvane aspharasavALuM zarIra maLe che) A nAmakarmanI prakRtino eka bheda che. tenA udayathI vyaktinA zarIrano parasevo AMbalI athavA lIMbu vagere khATA padArthonI jema khaTAzanA gaMdhavALo ane svAda paNa khATo hoya che, jagatamAM nAmakarmanI vicitratA sauthI vadhu dekhAya che. vinarasa - mannarasa (kuM.) (khATo rasa, khaTAza) aMbilarasapariNaya - ambilarasapariNata (puM.) (azlavetasa vRkSa vagerenI jema khaTAzane pAmelo pudgala-padArtha) (AMbalI, AMbalInuM phaLa) rAjanighaMTu vagere graMthomAM AMbalInA prakAromAM 1, kAtarAvALI 2. pAMdaDAvALI 3. sapheda AMbalI 4. kSudra AMbalI Ama cAra prakAra varNavelA che. AMbalInA vRkSa nIce vAsa karavAno niSedha karelo che. kAraNa ke tenI chAyA vAyunA rogane vadhAranArI kahI che. gaMviratolI - mora () (kAMjI jevuM svabhAvathI ja atyaMta khATuM pANI) saMyupada - abdunAtha (kuM.) (samudra) tistRlokamAM sauthI moTo samudra svayaMbhUramaNa samudra che. jeno vistAra asaMkhya yojanano batAvelo che. temaja te pRthvIno chello samudra che. samudranI zobhA gaMbhIratAne dhAraNa karavAmAM che tema sajjanonI zobhA vivekane dhAraNa karavAmAM che. maMDuthaMka - Duta(.) (pANIne rokavAnI eka kaLA, 64 kaLAomAMno 13 mo prakAra) game tevA pANInA pravAhane rokavA mATe jaLastRbhinI vidyA samartha bane che. tema cAritrazIla vyaktinA saccAritranA prabhAvathI paNa jaLa thaMbhI jatuM hoya che. temaja 64 kaLAomAM paNa aMbustaMbha nAmaka jaLathaMbhana karanArI eka kaLA gaNI che.
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ .) aMbubhakkhi (Na)- ambubhakSin (puM.) (pANI upara jIvanAra vAnaprasthAzramano bheda vizeSa) jaina zAsanamAM ghaNA tapasvIo mAtra UkALelA pANInA sahAre bIje kaMIpaNa grahaNa karyA vagara mAsakSamaNAdi tapa karatA hoya che, koI koI ArAdhako pANIno paNa tyAga karIne upavAsa-chaThTha-aTTama-aThThAI vagere tapa karatA hoya che. dhanya che AvA mahAna tapasvIone! maMguvAra (1) - AvuvAsan (kuM.) (jala pradhAna pradezamAM rahenAra 2. pATalAvRkSa 3. pANImAM rahenAra koIpaNa padArtha 4. vAnaprasthAzramano bheda vizeSa). cAre kora jayAM pANI ja pANI hoya tevA TApuo tathA cerApuMjI jevA pradezo ke jyAM atyaMta adhika pANI varase che tevI jagyAe jIvotpatti pracura mAtrAmAM hoya che. mATe tyAM rahenArA dharmIne jIvadayAnuM pAlana karavuM duSkara bane che. ma - mama (2) (pANI, jaLa) jala ane saMto baMnemAM eka samAnatA che. jema thAkelA lokone pANI rti pradAna kare che tema saMto paNa vyAvahArika duniyAnA AdhivyAdhi-upAdhithI trasta lokone satyamArganI samajaNa dvArA nUtana cetanA pradAna kare che. aMta - aMza (4)(kuM.) (bhAga, vibhAga, avayava 2. paryAya, dharma 3. bheda, vikalpa 4. skaMdha). vyaktimAM jeTalI aparNatA hoya che teTalI vadhu tenI vRttio uchALA mAre che. paraMtu jema-jema vyaktimAM pUrNatA AvatI jAya che, padArthanI yathArthatAnI samajaNa vikasita thatI jAya che tema-tema tenAmAM gAMbhIrya vadhatuM jAya che. "adhUro ghaDo chalakAya ghaNo' A kahevata paNa te rahasyane ujAgara kare che. aMka (sA) jAya - aMza () atta (2) (skaMdhanA deza-eka bhAgane viSe raheluM, khabhA upara raheluM) maMtra -- Sir (j.) (skaMdha, khabho). koI ekAda durguNa paNa sajjana mANasanA vyaktitvane ghaNI vakhata jhAMkhu karI nAkhe che. karoDomAM jenuM mUlya AMkI zakAya tevo hIro paNa nAnakaDI azuddhine kAraNe koDIno thaI jAya che. aMhi - stri (strI) (khUNo) mananA khUNe khAMcare rahelo nAno sarakho daguNa paNa kyAreka moTI honArata sarjI zake che. mATe durgaNa rUpI duzmanane UgatA ja DAmI devo joIe. arthAtu jIvanamAM ghuselA nAnakaDA durguNanI paNa upekSA na karatAM tene prayatnapUrvaka tyajI devo joIe. siva - ziva (rI.) (bhAga, aMza, hisso) sama () harasano roga, harasa-masA) - aMza (.) (kiraNa 2. sUtra 3. sUkSmAMza 4. prabhA 5. vega 6, prakAza) dIvAno nAnakaDo prakAza paNa nibiDa rAtrinA gADha aMdhakArane bhedI nAkhe che tema vyaktinA jIvanamAM pAMgarelo nAnakaDo sadguNa paNa tenA jIvanane ajavALI de che. khUMkhAra DAkuonA saradAra vaMkacUle lIdhelI pratijJAo sAmAnya hatI chatAM aneka kaSTothI
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ bacAvanArI ane sva-para hitakArI nivaDI hatI. zazu (na.) (AMtu, netrajaLa) he paramAtmana ! dareka ThekANe meM anyane viSe doSadaSTi ja keLavI. anyanA doSa ja mane sauthI prathama dekhAyA ane jANe-ajANe A doSa dekhavAnI vRtti eTalI to prabaLa banatI gaI ke jema mAkhI bagIcAne gulAba vigere sugaMdhita phUlone choDIne mAtra gaMdavADa upara ja jAya tema sadgaNIne choDIne mAruM mana durjanomAM mazagula banyuM. paraMtu jyAre mArI dRSTi sva tarapha vaLI tyAre anyanA mAtra doSone ja jovAnI kuTevavALo huM raDI paDyo. maMjutha - aMzulA (ra.). (cIna dezamAM baneluM rezamI vastra, cInAI hIra 2. vastra vizeSa 3. patra-pAMdaDuM) maMtrajApa tathA paramAtmAnI pUjAdi karavAnA viziSTa vidhi-vidhAnomAM cInAMka arthAta, rezamI vastro paridhAna karavAnA ullekho zAstragraMthomAM upalabdha thAya che. rezamanA vastrone mananI pavitratA lAvavAmAM sahAyaka ane bhAvollAsane vadhAranArA batAvyA che. sovara - sopaH () (khabhA para raheluM, khabhe lAgeluM). dIkSA samaye indra dvArA khabhA para nAkhavAmAM AvelA devadUSyane paNa paramAtmAe garIba brAhmaNane dAnamAM ApI daIne jagatane saMdezo pAThavyo che ke, tamArI pAse rahelI saMpattimAM bIjAono paNa bhAga che. mATe svArthI banIne mAtra potAno vicAra na karatAM tamArA Azritono paNa vicAra karajo ! mazarU (ti) - mavatti (ni.) (saMkhyAmAM ke gaNatarImAM na Ave teTaluM, asaMkhyAta ke anaMta) AgamomAM asaMkhyAta ane anaMta ema be prakAranA mApa kahevAmAM AvelA che. zabdanI rIte joie to asaMkhyAtA eTale jenI saMkhyA mApI na zakAya te asaMkhyAta ane jenA mApano aMta na AvI zake te anaMta. tema chatAM kevalI bhagavaMto enuM mApa jANe che. ApaNA jevA sAmAnya vyaktionI samajamAM Ave te mATe tenI vyAkhyA asaMkhyAta ane anaMta tarIke kahevAI che. maja (ti) saMviya - mavatizcata (pu.) (eka samaye asaMkhyAta ke anaMta saMkhyAmAM utpanna thatAM nArakI AdinA jIva) eka ja sthAne eka ja samaye jayAM AgaLa anaMtA jIvonI utpatti che evI nigodamAM ApaNe anaMtI vakhata janma-maraNa karIne AvyA chIe ane bhaviSyamAM aMtima lakSyarUpa mokSamAM paNa anaMtA jIvo sAthe rahevAnuM che. to pachI vartamAnamAM saMyukta parivAramAM sAthe rahevAmAM kacavATa zA mATe? virA - mave (ki.) (kAMTArahita 2. pASANAdi dravya keTakarahita) jyAM pUjyonI pUjAno anAdara thAya che tyAM vino haMmezAM nivAsa karatA Ave che. AthI je puruSe savicArothI potAnA manane pavitra karyuM che, sadvartanathI mAtA-pitAnI sevA karI che ane sadUbhAvathI deva-gurune pUjyA che temano mArga haMmezAM niSphaTaka banyo alaMDa - jApa () (anavasara, acAnaka, akALa) kuTuMba AdinA bharaNapoSaNa mATe paisA kamAvavAnI lhAyamAM ne lhAyamAM potAnA AtmakalyANane bhUlI janArAone zAstrakAro kahe che ke, tamArA Atmahitane eka ghaDI paNa bhaviSya para choDazo nahIM. kemake AvanAro kALa viknothI bharelo che. kyAre, kayA samaye acAnaka yamarAjanI savArI AvI jaze te khabara paNa nahIM paDe. mATe je karavuM che te atyAre ja, A samaye ja karI lo. rakhene kAla para choDatA.
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahUvI - #UDUtha (I.) (abhigrahavizeSadhArI sAdhu, zarIramAM caLa Ave to paNa nahIM khaMjavALanAra-muni). ekamAtra karmakSayanA hetuthI cAritranI ArAdhanA karanArA sAdhu bhagavaMto vividha prakAranA abhigraho dhAraNa karatA hoya che. jenI vAto judA-judA zAstromAM maLe che. temAM eka prakAra akaMyano Ave che. karma che to zarIra che ane zarIra che to temAM roga, khaMjavALa vagere saMbhavI zake che. paraMtu keTalAka sAdhuone evo abhigraha hoya che ke zarIramAM game tevI khaMjavALa Ave to paNa zarIra khaMjavALavuM nahIM. AvA abhigrahadhArI sAdhune kaMyaka kahevAmAM Ave che. bezaka sAMsArika bhoga-sukho paNa khaMjavALa sarakhA che. mahaMta - matta () (asuMdara, sauMdarya vinAnuM, kAntirahita) akaMtatara - akAntatara (tri.) (ati asuMdara, ghaNuM aNagamatuM). zAstramAM ATha prakAranA mada batAvyA che. temAMno eka mada che rUpano ahaMkAra. keTalAka jIvo pUrvanA koI puNyodaye maLelA rUpathI eTalA badhA abhimAnI banI jAya che ke bIjAonI niMdA ane hAMsI karatA hoya che. evA rUpAbhimAnIo sAvadhAna ! jagatamAM koI vastu zAzvata nathI. rUpa paNa nAzavaMta che kyAre cAlyuM jaze tenI khabara paNa nahIM paDe. buDhA abhinetAo AnuM pratyakSa udAharaNa che. mAtA - mAnatA (stra.). (asuMdaratA, azobhanIyapaNuM) jagata AkhuM bAhya sauMdarya pAchaLa pAgala che. paraMtu kharI suMdaratA to AMtarika guNavaibhavamAM chupAyelI che. mAtra bAhya suMdaratA te vAstavamAM suMdaratA nathI paNa tenI sAthe je AMtarika guNonA samUhathI zobhe che te ja suMdara che. bAkI tAttvika rIte to suMdara-asuMdara jevuM kazuM che ja nahIM. paramAtmAe to kahyuM che ke, padArthamAtra potAnA svarUpe rahelo che. sAruM-kharAba jevuM kazuM ja nathI. jaMtaku9 - annakuTTa (2.). (anicchita duHkhavALo, duHkhaSI) paramAtmAnuM vacana che ke, je jIva manuSyabhavamAM jinadharma jANavA chatAM paNa AvelA duHkhone icchAthI samatApUrvaka sahana karato nathI tene karmanA prabhAve tiryaMca ke naraka yonimAM anicchAe paNa duHkho sahana karavA paDe che. pharaka mAtra eTalo ja che ke, ahIM samatAthI duHkho sahana karavAthI karmono kSaya thAya che, jyAre tiryaMcAdi gatimAM ArtadhyAnapUrvaka sahana karelA duHkha bIjA navA karmo baMdhAve che. nakkI tamAre karavAnuM che ke, AvelA du:kho kevI rIte sahana karavA che. akaMtassara - akAntasvara (tri.) (apriya svara, kaThora vANI). karkaza svaravALA hajAro gardabho maLIne paNa eka koyalanA svaranI tulanA karI zakatA nathI. tema hajAro durjano bhegA maLIne paNa sajajanonA eka nAnakaDA guNanI tole AvI zake tema nathI. 'zcAtako vighatArAnaurva' A uktino bhAvArtha paNa A ja che. zaMkha (1) - varSina(tri.) (kAmanuM uddIpana thAya tevA vacanAdithI rahita) parANe paLAvavAmAM AvatA brahmacaryanA pratApe jo cakravartIno ghoDo AThamA devalokamAM deva banI zake che to jeNe jinadevanI AjJAmAM rahIne kAmadevane parAsta karyo che tevA indriyavijetAno to mokSa nizcita ja che. madrupa - (tri.). (niSkapa, acala, kSobharahita)
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ kadAca meru parvata calAyamAna thAya, nadIno pravAha potAnI dizA badalI le, sUrya pazcimamAMthI ugI zake paraMtu, jemaNe vAyu jevA manane, Indriyo rUpI azvone ane asmalita vahetA pravAha jevI asaMbaddha vANIne tapa ane saMyamathI potAnA vazamAM karyA che tevA mahApuruSone devo paNa calAyamAna karI zakatA nathI. evA dhanyAtmAone mArA pratidina koTI koTI vaMdana ho ! 3piya - makkamata (.) (bhagavAna mahAvIranA AThamA gaNadharanuM nAma) janme brAhmaNa, nAme akaMpita. teo jyAre bhagavAna sAthe vAda karavA AvyA tyAre temanA manamAM nAraka che ke nahIM te saMbaMdhI zaMkA hatI. paramAtmA mahAvIradeve potAnA kevalajJAnathI temanA mananuM samAdhAna karyuM ane teo potAnA ziSyo sahita bhagavAna pAse pravrajyA grahaNa karI saunA vaMdanIya gaNadharapadane pAmI sva-para kalyANakArI banyA. madaAsamAsa - kSa mApada (trI.) (mAtsarya rahita vacana, mRdu bhASA) yogazAstramAM satya bhASAnI vyAkhyA karatA lakhyuM che ke, je sAMbhaLavAmAM priya hoya, hitakArI hoya ane jemAM koI viziSTa tathya raheluM hoya tevI bhASA satya che. paraMtu sAmevALAne sAMbhaLavAmAM kaTu hoya tevI satya bhASA paNa asatya che. AthI ja to bhagavAne kahyuM che ke he zramaNo ! tamArI vANIthI koIne Theza pahoMce tema hoya to mauna rahevAnuM pasaMda karo paraMtu, koInA dilane dubhavazo nahIM. jaina kahevAtAM ApaNe A vAtanuM keTaluM pAlana karIe chIe? akakkasaveyaNijja - akarkazavedanIya (na.) (zAtAvedanIya karma, sukhavedanIya kama) zAtAvedanIya eTale je karmanA udayakALe sukhano anubhava thAya che. A karma ahiMsA dharmanA pAlanathI baMdhAya che. dazavaikAlikasUtramAM paNa lakheluM che ke je jIva khAtA, pItA, UThatA, besatA, cAlatA jIvadayAnuM pAlana kare che te jIva zAtA vedanIya karmano baMdha kare che ane bharata cakravartI vagerenI jema mAtra sukhano bhoktA bane che. A saMsAramAM koI evo jIva nathI jene sukha na joituM hoya, vi - zArtha (2) (akArya, na karavA yogya kArya, aghaTita kArya, anucita kArya, niSiddha kAya) jaina zAsanane varelA zrAvako vyApAranI dRSTie anarthadaMDa jevA anucita kArya ke paMdara karmAdAnanA kAryo na kare. paraMtu alpakarmabaMdha hoya tevA vyApAra rojagArane pasaMda kare. Aje to kamadAnanA vyApAro jANatA ajANatAM thaI rahyA che. jo saMsArane ghaTADavo hoya to satvare zrAvakatvane lAMchana lagADanArA AvA akAyano samajaNa sAthe tyAga karI bhAre kapAdAnathI bacatA rahevuM joIe. akajjamANa - akriyamANa (tri.) (vartamAnakALe nahIM karAtuM, vartamAnamAM na karAtuM) ApaNe mana-vacana-kAyAno vyApAra to ghaNo badho karIe chIe paNa ApaNA pUrvajo jema sAta kSetromAM potAnuM sarvasva samarpita karatA hatA te sankriyA ApaNe vartamAnamAM nahIM karIe to sva-para upakAraka puNyabIja kyAMthI prApta thaze. akajjamANakaDa - akriyamANakRta (tri.) (vartamAnakALa ane bhUtakALanI kriyA vaDe nahIM baneluM) bhaTTa - maSTi (tri.). (kAjharahita, iMdhaNa vagarano) taNakhalAno agni alpasamaya sudhI ja rahe che, to lAkaDAno agni tethI vadhu lAMbA samaya sudhI rahe che. jayAre niMbhADAno agni bahu lAMbA vakhata sudhI yAvat divasonA divaso sudhI saLagato rahe che. tema jJAnIo kahe che ke anantAnubaMdhI kaSAya cirakALa paryata AtmA sAthe rahI AtmAnuM ja bhUMDuM karato rahe che. duzmanane jo gharamAM rAkho to hAla behAla ja thAya ne! ma:- achUta (tri.) (akRta, nahIM kareluM)
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtranA prathama adhyayanamAM A zabdano prayoga sAdhvAcArane uddezIne kahevAya che ke "huM ja ya mAsinA, moTuMno dattiarthAt sAdhu bhagavaMta je kareluM hoya tene ja karyuM tema kahe paNa na kareluM hoya to karyuM tema na bole. vicArajo ke, ApaNA sAdhu bhagavaMtonI bhASAsamitino upayoga keTalo badho samrArthagrAhI ane AtmapariNatithI pariNata thayelo hoya che. manoni (2) - avatayogi(6) (yatanApUrvaka yogane nahIM AcaranAra, akRtayogI, agItAtha) yatanAno eka artha thAya che upayoga. jJAnayoga hoya, darzanayoga hoya ke pachI cAritrayoga hoya te sAcA arthamAM yoga tyAre ja bane che jayAre temAM upayoga bhaLelo hoya. anyathA, te yoga ayoga banI jAya che ane sAdhyaphaLane apAvanAra banatA nathI. je zrAvaka ke zramaNa yatanApUrvaka yogonuM AcaraNa nathI karato zAstramAM tene akatayogI kahelo che. akaDapAyacchitta - akRtaprAyazcitta (tri.) (jeNe prAyazcitta nathI karyuM te, AlocanA nahIM lIdhelo) bhavabhIrU AtmA haMmezAM AtmalakSI hoya che. tenA AcAra-vicAro sAmAnya loko karatAM vizuddha hoya che. teo jIvanamAM jANatA ajANatA thatA mana-vacana-kAyAnA duSkRtyo arthe AtmabhAve prAyazcitta laI zuddhi karI letA hoya che. jemane AtmArthI banavuM hoya temaNe to manathI RjutA rAkhI prAyazcittAdi vaDe parizuddhi rAkhavI atyanta jarUrI che. akaDasAmAyAri - akRtasAmAcAri (puM.) (upapadu ane maMDalI e be sAmAcArIne nahIM AcaranAra) zramaNa bhagavaMtonA AcArane lagato A zabda che. bRhatkalpasUtranA trIjA uddezAmAM Ano adhikAra Ave che. upasaMpadA ane mAMDalI ema be prakAranI sAmAcArInuM avitatha pAlana na karanArane akRtasAmAcArIka kahevAmAM Ave che. gaDha - dina (tri) (komaLa, kaThaNa nahIM te). bahArathI kaThora dekhAtA sAdhu-saMto hRdayathI atyanta komaLa hoya che. potAnA mATe teonI caryA khUba ja kaThora hoya che. paNa bIjAo mATe mAkhaNathI ya vadhu kuNI lAgaNI dharAvatA hoya che. teone mana koI pAra nathI paNa "vardhavALInI bhAvanAvALA hoya che. maUU -- mauf (pu.). (karNarahita 2. te nAmano eka aMtarlIpa 3. akarNadvIpamAM rahenAra). lavaNasamudramAM sAtaso yojana pachI Avato akarNa nAmano sattaramo A antaradvIpa siMhamukhadvIpanA naiRtya khUNAmAM Avelo che. tyAM paNa manuSyo vase che. attaradvIpa eTale cotarapha samudrathI gherAyelo bhUkhaMDa. jaina darzanokta AvA kula chappana dvIpo che. mahIurcha0 - achinna, chinnat (2) (jenA karNa dAyelA nathI te, akhaMDa kAnavALo 2. jeNe zravaNa nathI karyuM te) akhaMDakAnavALo tene kahIe ke je sAMbhaLIne sAra grahaNa kare. sastravaNa karyA pachI vivekane jAgrata kare. jo zravaNendriyano durupayoga karavAmAM Avyo to bhavAntaramAM te durlabha banaze. ghaNA loko janmathI baherA hoya che temAM mULabhUta AvuM ja kAraNa saMbhave che. ApaNe bIjAne apriya lAge tevuM na bolatAM vivekapUrvaka karNapriya bolavAnI kaLA zIkhI levA jevI che. vALa - 3H (ji.) : (ThIMgaNuM, kharva 2. chedana karanAra) ati dIrgha ane ati hrasvamAM adhika satva pratiSThita hoya che tevuM nItivAkya che. ThIMgujImAM karizmA karavAnI kudaratI kaLA hoya che. jema veMtiyA manuSyanI zaktio. eja pramANe ati dIrgha vyaktimAM paNa kudaratI rIte koIka ne koIka vizeSatA hoya che. ati prAcIna kALamAM pAMcaso dhanuSyanI kAyAvALA manuSyonI bhUkha cokhAnA eka-be dANA jeTalA AhArathI saMtoSAI jatI hatI. che ne vismayatA.
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ ttima - trima (tri.) (akRtima, svabhAvasiddha, kRtrimabhinna). kudaratI rIte banelA havA-pANI-prakAza-vanaspati jevA padArtho svAbhAvika rIte upakAraka hoya che. paraMtu sarvaprANIomAM zreSTha evA manuSya banAvelA kRtrima padArtho sva-para mATe upakAraka karatA ahitakara vadhu sAbita thayA che. jemake AkhI duniyAnA vinAzaka Avika zastro ane paryAvaraNanA duzamana banelA plAsTika vagere. bezaka manuSya karatAM kudaratanI nirmiti sarvazreSTha ane hitakAraka che. aU - 2 (kuM.) (akalpanIya, khape nahIM tevuM, agrAhya, ayogya, sAdhune na kahyuM tevuM, akRtya 2. avidhie carakAdi dIkSA 3. darpa vagere 4. dUSaNa yogya 5, anAcAra 6. amadA, anIti, anupadeza 7, asthitakalpa) jema gRhasthone anIti ane amaryAdAne akathya-tyAjya gaNI che tema sAdhu-sAdhvIjIo mATe akathya AhAra-vasa-pAtrAdine tyAjaya kahelA che. A aMge dazavaikAlikAdisatromAM suMdara vivecana karAyeluM che. temAM zikSaka sthApanA ane akalpa sthApanA ema be prakAranA akalpa batAvI vistRta carcA karelI che. akappaThAvaNAkappa - akalpasthApanAkalpa (pu.) (aSaNIya vastra-pAtra-piMDAdi akathya AcArano bheda) jema bALakanuM saMrakSaNa ane saMvardhana karavAnuM uttaradAyitva mA-bApanuM bane che tema zramaNa saMghanA poSaNa karavAnuM uttaradAyitva zrAvakasaMghanuM bane che. sAdhujItakalpasUtramAM pUjya sAdhu-sAdhvIjInA vastra,pAtra, AhArAdi AcAronuM vidhAna karavAmAM AveluM che. zrAvako-sagRhasthonuM paNa e kartavya bane che ke sAdhu-sAdhvIjI, atithione zuM kahyuM che ane zuM akalpanIya che ityAdi temanA saMyamamAM sahAyaka AhArAdino potAnA taraphathI karavAno viveka gurumukhethI bhalI-bhAMti jANI levo joIe. akappaTThiya - akalpasthita (puM.) (alakAdi daza prakAranA kalpa-maryAdAthI rahita, vaccenA 22 tIrthakaronA sAdhu, cAramahAvratarUpa yatidharmamAM sthita). acela eTale jIrNavastrAdine dhAraNa karavA ityAdi daza prakAranA AcAro. je prathama ane antima tIrthakaronA zAsanavartI zramaNa saMgha mATe tIrthakaroe vihita karelA che. mATe teo kalpasthita kahevAya che. zeSa bAvIsa tIrthakaronA sAdhuo mATe acela vagere daza prakAranA yatidharmanuM pAlana pharajiyAta nathI mATe teone akalpasthita kahevAya che. akalpasthita evA bAvIsa tIrthakaronA sAdhuomAM jene udezIne banAvelA hoya tene na kahyuM paraMtu, anya sarvane kahyuM. jyAre pahelA ne chellA tIrthakaronA sAdhuone potAnA mATe banAvelA AhArAdi to na kalpe paNa akalpasthitane udezIne banAvelA paNa na spe. zramaNo saMbaMdhita kalpa-akalpAdi sAdhvAcAronuM vistRta varNana AcArAMgasUtra, jItakalpasUtra, vyavahArasUtra, bRhatkalpasUtrAdi AgamomAM karavAmAM AvyuM che. akappiya - akalpika (puM.) (agItArtha, jene zAstronuM pUrepUruM jJAna nathI tevo jaina sAdhu 2. aSaNIya) AgamomAM sAdhuone uddezIne kahevAmAM AvyuM che ke, je zAstrajJAnathI vikala che athavA alpajJAnI che tevA sAdhunI nizrAmAM rahevuM nakalpa. arthAtu utsarga-apavAdanA parijJAnathI rahita game tevA saMyamI hoya to paNa temanI nizrAmAM sAdhue na rahevuM. prabhunI A AjJA parathI eTaluM to spaSTa thAya che ke jJAna ane jJAnInI jainazAsanamAM keTalI mahattA che. mATe ja kahevAyuM che ke 'nA to ratha' arthAtu, prathama jJAnaprApti pachI dayApAlana. jJAna vagara jIvadayAnuM pAlana ityAdi duHzakya prAya: banI jAya che. vita (tri.). (akalpita, ayogya). AcArAMgasUtranI niryuktimAM sAdhu-sAdhvIone na kalpe tevA cAreya prakAranA AhArAdinuM jema suMdara mArgadarzana karavAmAM AvyuM che tema zrAvakoe kevA prakAranA AhAradina banAvavA joIe tenuM paNa varNana AgamagraMthomAM karavAmAM AvyuM che. jene gRhasthapaNuM siddha karavuM che arthAtu zrAvakadharmanI yathokta ArAdhanAnuM phaLa meLavavuM che temaNe to vizeSa karIne AnuM jJAna levuM jarUrI che.
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ madava -- 3 vara (kuM.) (akabara bAdazAha) akabara' phArasI zabda che. samrATa akabara suprasiddha bAdazAha thaI gayo. te jaina itihAsa prasiddha zrI hIravijayasUrinA samAgamamAM AvyA pahelA hiMsaka hato. sUrijInA upadezathI teNe potAnA vizALa rAjyamAM varSabharanA kula cha mahinA sudhI vaTahukamapUrvaka ahiMsAnuM pAlana karAvyuM hatuM. A prasaMganuM varNana kalpasUtranI subodhikA TIkAmAM tathA abula phajhale lakhela AIne akabarI nAmanA graMthamAM ApeluM che. - marma (1.). (kamabhAva, Azravano nirodha 2. karmarahita-muktAtmA) sukhI-duHkhI, surUpa- kurUpa, nirdhana-dhanavAna ityAdi A saMsAramAM jeTalA paNa DhaMDho dekhAya che te dareka arthAtu, sAruM-narasuM badhuM ja karma nita che. kAmaNavargaNA cauda rAjalokamAM vyApIne rahelI che. jIva manathI vacanathI ane kAyAthI jevuM jevuM AcaraNa kare, te pramANe AtmA sAthe karmabaMdha thAya che. A karmabaMdha prakRti, sthiti, rasa ane pradeza Ama cAra prakAre thAya che. jJAnIo kahe che ke jayAM sudhI karmo vidyamAna che tyAM sudhI saMsAraparibhramaNa che. jevA sarvaka khapyA ke tarata ja ekama (siddha) banyA. dharmanI sarvaArAdhanAo paNa akama banavA mATe ja che. eTale jeNe karma khapAvavA che teNe karma vijJAna pahelA samajavuM ja paDaze. navamo - maMta{ ( vya.) (karma vinA, karma vagara) eka vyakti khUba puruSArtha karavA chatAM dhanavAna nathI banI zakato jyAre AsapAsamAM rahetI koI vyakti alpa prayatna vaDe bahumoTI zrImaMta vyakti banI jAya che. AvA prasaMge jene karmagaNitanuM bhAna nathI te khUba IrSyA karavA lAgI jAya che ane kyAreka to sAmI vyaktine bhAMDavA mAMDe che. paraMtu yAda rAkhavuM joIe ke "puNyodayathI sAMpaDe, dhana-zakti-adhikAra satkarma vagara zrImaMta kyAMthI thavAya ? akammaMsa - akarmAza (puM.) (karmAza rahita, karmarAja rahita 2. dhAtikarma rahita snAtaka-kevaLI) karma e kAraNa che ane sukha-duHkha enuM phaLa che. mATe prabhue kahyuM che ke karma karatA pahelAM enA vipAkano arthAta, enA phaLano vicAra karajo. eTalA mATe jJAnI puruSoe karmajanya sukhane nahIM paNa sarvakarmathI rahita thavAthI maLatA sukhane ja sAcuM sukha mAnyuM che ane te sukha karmaja rahita evA siddha bhagavaMtoe prApta karyuM che. mawift () - ernavorina (ka.). (potAnI bhUmikAne anucita karma karanAra, ayogya karma karanAra) AzA rAkhe sArA phaLanI ane AcaraNa kare ayogya, arthAta viparita vAvaNI kare to apekSita phaLa kyAMthI maLe. eTale ayogya karma karanArane yogya phaLa na maLe. jemake saMpatti meLavavA tene anurUpa puruSArtha karavo paDe. bAvaLa vAvIne AMbAnA phaLa pAmavAnI AzA rAkhe te ayogya che. dharmanI bAbatamAM paNa evuM ja che. sugati Adi yogya phaLa mATe yogya kriyA karavI paDe. samajI lejo - sAmAyikAdimAM samatAno bhAva lAvyA vinA tenuM yogya phaLa na maLe. aAT - YrSavA (tri.) (akarmaka dhAtu, karmanI vivakSA rahita dhAtu 2. jene karma nathI te-akarmaka) je vacana bolavAnI koI vivakSA na hoya eTale ke, kahevAnA tAtparya vagaranuM hoya tevuM vacana ke karma avivalita karma kahevAya che. sujJa zrAvaka potAnA rojiMdA vyavahAramAM paNa evuM asaMbaddha kaMI na kahe, kAraNa ke tenAthI phogaTamAM karmabaMdha thAya che tema te supere jANe che. akammabhUmaga- akarmabhUmaka (puM.) (akarmabhUmimAM pedA thanArA garbhaja manuSya, yugalika) 66
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ je bhUmi para asi-masI-kRSinA karmo thatA hoya temaja mokSa mATenA anuSThAno thatAM hoya te karmabhUmi kahevAya. jyAM zastra, vyApAra ke kRSinA karmo paNa nathI thatA ane mokSa arthe ArAdhanAo paNa nathI thatI tevI bhUmine akarmabhUmi kahe che. tenuM bIjuM nAma bhogabhUmi che. akammabhUmi - akarmabhUmi (strI.) (kRSi Adi karma rahita kalpavRkSaphalopabhogapradhAna bhUmi, aDhIdviIpavartI 30 akarmabhUmi) aDhIdvIpamAM pAMca himavaMtakSetra, pAMca harivarSakSetra, pAMca devakurukSetra, pAMca uttarakurukSetra, pAMca ramyakSetra ane pAMca hiraNyavaMtakSetra ema kula maLI 30 akarmabhUmio che. e bhUmio bhogabhUmio hoI tyAM yugalika vyavahAra hoya che. karmavyavahAra hoto nathI. akammabhUmiya - akarmabhUmija (puM.) (akarmabhUmimAM utpanna thayelo garbhaja manuSya) jeo haLukarmI, alpakaSAyI ane Rjumati jIvo che teo A pRthvI para svarga jevA sukho bhogavavA akarmabhUmimAM janme che. teone jIvana yApananI dareka vastuo daza prakAranA kalpavRkSo pUrI kare che. A manuSyonA kaSAyo ati alpa hoya che. teone yugalika kahevAmAM Ave che. e manuSyo marIne niyamA devalokamAM utpanna thAya che. kaSAyanI alpatA mahAna puNyakarmamAM paNa kAraNa bane che. akammabhUmiA - akarmabhUmijA (strI.) (akarmabhUmimAM janmelI strI) tathAvidha karmonI laghutA ane saraLatAdi guNonA kAraNe jIva akarmabhUmimAM yugalarUpe avatare che. arthAta strI-puruSanA joDA svarUpe janma le che. teo ati alpa samayamAM yuvAna banatA hoya che. teonI sudhAdi ati alpa hoya che. AyuSyAdikhUba dIrgha hoya che. jIvananA aMta bhAge teo bIjA yugalane janma Ape che ane mRtyu pAmI devalokamAM deva tarIke utpanna thAya che. 3mayA - amitA (stro.) (akasmatA, karmono abhAva) saMsArI jIvonI akarmatA tenI adhogati karAve che. jIvana vikAsane saMdhI de che. jyAre yogInI akarmatA temane siddhisukha ApanArI bane che. taddabhava mokSagAmI mahAtmA aMtarmuhUrta AyuSya zeSa rahetA mana-vacana-kAyAnA yogono nirodha karatA hoya che ane yoga nirodha vaDe zeSa kamano kSaya karIne pAMca hRsvAkSaranA uccAraNa mAtra jeTalA samayamAM mokSapadane prApta karatAM hoya che. TTA (H) - kAmAtu ( vya.) (ekadama, acAnaka, niSkAraNa, nimittonI apekSA rahita). jyAre koI ghaTanA acAnaka ja banatI hoya che tyAre ApaNane khUba vismayakArI lAge che. Azcarya lAge che ane buddhi bahera mArI jAya che. paNa kevaLajJAnI bhagavaMtoe kahyuM che ke koIpaNa ghaTanA kAraNa vagara banatI nathI. pachI te kAraNa bAhyarUpe na paNa dekhAya, paraMtu sukSma kAraNarUpe te antarnihita hoya ja che. ApaNane koI vyaktine joIne prema ubharAyake koIkane joine dveSa buddhi jAge che temAM pratyakSa kAraNa dekhAtuM na hovA chatAM adazya kAraNarUpe karmane to mAnavuM ja paDe. mA (1) iirayA - mithiA (.) (anya mATe choDelA bANa vagerethI anyanA ghAta mATe banatuM cothuM kriyA sthAna) aThThA (IT) vaMdu - samADu(pu.). (anyanA vadhArthe karelA prahArathI bIjAno vinAza thavArUpa cothuM kriyA sthAna) anya koI zikSA pAtrane daMDa karavA jatAM karelo zastrAdino prahAra koi bIjAno prANaghAtaka bane tyAre nirdoSa daMDAya che ane doSI TaLI jAya che. sthAnAMgasUtramAM kahelo Avo daMDa caturtha prakArano daMDa che. je jIvane bhavAntaramAM prANaghAtaka phaLa ApanAro bane che. akamhA (mmA) daMDavattiya - akasmAddaNDapratyayika (na.) (koI ekane mAravAnuM dhArI mAratAM akasmAta anyane haNavuM te, akasmAta daMDakAraNa che jenuM te, cothA prakAranuM kriyA sthAna) 67
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamomAM akasmAta daMDAdi sAvadya hiMsAnA prakAro varNavyA che. temAM koi vyakti zikArArthe vanamAM jAya che. tyAM haraNane haNavAnA AzayathI bANa pheMke che paraMtu, saMjogavazAta bANa haraNane na vAgatAM vacce AvelA tetarane vAge che ane te marI jAya che. ahIM zikArIno hetu haraNane mAravAno hato, paraMtu vadha anya prANIno thayo tethI AvA prakAranA daMDane karanAra zikArI akasmAta daMDaatyadhika kahevAya che. AgamamAM tene caturtha daMDa AcaravArUpa akasmAta deDapratyayika prakAra kahyo che. gaThThA (mA) jaya- amAdvaya (.). (bAha nimitta vagara kalpanA mAtrathI utpanna thato bhaya, sAta bhaya paikIno eka bhaya) zrAddhavidhi prakaraNAdi graMthomAM zrAvakanA kRtyonuM suMdara mArgadarzana karAyuM che. jemAM zrAvake rAtre sUtI vakhate zraddhApUrvaka sAta navakAramaMtra gaNavA jethI sAta prakAranA bhaya tene sparzI nA zake. rAtre bhayAnaka svapna AvavAthI paNa acAnaka UMdha uDI jAya che ane ekAeka Dara lAgato hoya che. AvA duHsvapro paNa mahAmaMtranA prabhAve TaLI jAya che. maya - ra (ki.) (nahIM kareluM 2. anyathA kareluM 3. baLapUrvaka kareluM 4. RNalekhana patrAdi 5. sAdhune udezIne na banAveluM 6. nahIM kareluM karavuM te 7, prAyazcitta nahIM grahaNa kareluM 8. abhAva 9. karaNano abhAva 10. nivRtti) guru bhagavaMta jayAre ApaNane bhArapUrvaka kahetA hoya che ke, zrAvake jIvanazuddhi karavA bhavAlocanA karavI joie. tyAre ApaNe tenuM ochuM mahattva gaNIne tenI avagaNanA karIe to, aneka bhavonA saMcita pApakarmo akabaMdha rahe che. tenA kAraNe Atmazuddhina thavAthI te karmonA dAruNa vipAko bhogavavA paDe che. mATe jo Atmazuddhi karavI hoya to nirarthaka karmonA Azravane aTakAvavA AloyaNA laI daDhaniyamI banavuM paDaze. vIrA - matavA (.) (prAyazcitta yogya puruSa 2. chaThTha-aTTamAdi tapavizeSathI aparikarmita-anavyasta zarIra) vyavahArasatranA prathama udezAmAM kahevuM che ke, akatakaraNa be prakAre che. 1. adhigata ane 2, anadhigata. temAM jeoe sutra ane arthane grahaNa nathI karyA teo anadhigata akRtakaraNa che tathA jeoe sUtrArthanuM grahaNa karyuM che teo adhigata akRtakaraNa che. gayA - achUta (tri.) (karelA upakArane na jANanAra, akRtajJa 2. kRtaghna 3. asamatha) je bIjA dvArA karAyelA thoDA paNa upakArane bhUlatA nathI te kRtajJa kahevAya. paraMtu je potAnA para karAyelA upakArane bhUlI jAya tene kRtana kahevAya che. koi kavie kahyuM che ke, A pRthvIne parvato, samudro ke jaMgalono bhAra nathI lAgato paNa kUtaLIono bhAra lAge che. paramopakArI paramAtmAe zuddha mokSamArgano prakAza karIne traNe jagata para keTalo moTo upakAra karyo che. temanA upakAronuM smaraNa karIne ApaNe teonA caraNe namana karIe. gayAputhA - mavakRtatiA (strI.) (akRtajJatA, karelA upakArane na jANavo te 2. kRtajJatA) cAhe bhautika saMpattio hoya ke Atmika samRddhio hoya tenuM AzrayasthAna guNa che. jema-jema vividha guNavikasita thAya che tematema bAhya-atyaMtara Rddhi-siddhio pragaTa thAya che. sthAnAMga nAmaka AgamasUtramAM kahevAyuM che ke, cAra prakAre guNa naSTa thAya che. krodhathI, pratinivezathI, kRtajJatAthI ane mithyAtvanA abhinivezathI. jIvanamAM sukha-zAMti ane samRddhinI jene cAhanA che teoe A caMDALa cokaDIne dUrathI tyajavI joie. yapuur - vApu (tri.) (jeNe puNya karelA nathI te, nipuNyaka, puNyarahita) jeNe paryAnI kamANI nathI karI te jIvo A saMsAramAM pazu karatAMya badatara jIvana jIve che. jJAnIoe puNyanA kAraNarUpa dharmane darzAvyo che. te dharma cAra prakArano che. dAna, zIla, tapa ane bhAvanA. A cAreya prakAro jIvane mokSanI samRddhi apAvavA samartha che. jeone puNyanI kamANI karavI che temaNe prAthamikatAe dAna dharmanI suMdara AsevanA karavI joIe. kAraNa ke AtmAmAM pragaTelo.
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ dAnano vizALa bhAva saMsAranI koipaNa samRddhine kheMcI lAve che. yaL () - achUtAtmana(ki.) (asaMyata, jenI indriyo vazamAM nathI te). je Atmattika sukha che te sUkSmabuddhi grAhya che. atIndriya che. jJAnIoe tene ja mokSa sukha varNavyuM che. tevuM parama sukha je asaMyatAtmA che tene duwApya batAvyuM che. kema ke zAstramAM tene agninA goLA jevo kahyo che. jema agnino goLo mAtra dajhADe che tema asaMyatAtmA jyAM paNa jAya tyAM SaTkAyanI virAdhanA dvArA pApakarma ja bAMdhe che. te potAnA AtmAne karmathI alipta rAkhavA asamartha che ane jyAM sudhI karma che tyAM sudhI Atyantika sukhanI prApti thatI nathI. akayamuha - akRtamukha (tri.) (apaThita, azikSita 2. bhaNyA vagara zikSita thayelo) eka evA muni jemane jJAnAvaraNIya karmanA atyaMta udayane kAraNe kAMI paNa yAda ja rahetu na hatuM. zAstranA sArarUpa kaMIka zIkhavA mATenI temanI prArthanAthI guru bhagavaMte temane "mA ruSa mA tuSa' koI upara krodha na karIza ke koI upara khuza thaIza nahIM. arthAta samabhAvane dhAraNa karaje. munizrI A maMtrane yAda rAkhavA mATe padanuM vAraMvAra raTaNa karavA chatAM paNa teo ATalA nAnakaDA vAkyane yAda na rAkhI zakyA ane "nA rupa mAM tuSa' nI jagyAe bhUlathI "mAtuSa uccAravA lAgyA, moSa eTale aDada ane tuSa eTale cokhA. Ama atyaMta azuddha vAkyanuM uccAraNa karavA chatAMya zraddhA ane samarpaNabhAvanI utkRSTatAne kAraNe teoe kevalajJAnanI prApti karI ane lokomAM bhASa0Sa muni tarIke oLakhAyA. duniyAnuM bhaNatara kadAca nahIM hoya to cAlaze paNa zraddha-samarpaNa to joIze ja. akayasamAyArIya - akRtasamAcArIka (puM.) (upasaMpada ane maMDalI e be samAcArInuM pAlana na karanAra sAdhu) samAcArI eTale zramaNa-zramaNIe nirdoSa jIvana jIvavA mATenA AcAro. bRhatkalpasUtramAM sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMtonI samAcArIonuM vistRta varNana karAyeluM che. temAM upasaMpadu samAcArI ane maMDalInI samAcArI jeNe tapa ane vidhipUrvaka grahaNa na karI hoya tevA sAdhune amRtasamAcArIka kahevAya che. akayasuya - akRtazruta (puM.) (agItArtha, jeNe ucita sUtrArtha grahaNa nathI karyA te, zAstrajJAnarahita) Agama graMthomAM sAdhu bhagavaMtone gItArtha nizrAmAM rahevAnuM kaheluM che. je gItArtha nizrAmAM nathI raheto tene prAyazcitta levuM paDe evI prabhunI AjJA che. jo sAdhu mATe AvI vyavasthA hoya to ApaNA mATe to khUba Avazyaka gaNAya. kAraNa ke, je ajJAnI che te dharmanuM pAlana kevI rIte karI zake? mATe dharmano marma pAmavA ane jIvanamAM prabhunI AjJAnuM pAlana karavA gItArtha guru bhagavaMtanI AjJAmAM rahevuM atyaMta jarUrI che. saMsAra samudra taravA mATe gItArtha gurunI nizrAmAM ke AjJAmAM rahI kriyA karavI evI prabhunI AjJA che. makkA - ra (tri.) (karaMDiyAnA AkArathI rahita lAMbuM ke samacaturagna) Agama graMthomAM zrAvakonA bAra vrata pramukha vrata-niyamAdine zrAvaka jIvananA ratno samAna kahyA che. tevA suMdara vrata-paccakhANarUpa ratnono karaMDiyo jenI pAse che te zrAvaka kharekharo garbhazrImaMta che ane te bhavasAgarathI vahelo tarI jAya che. #gya - (.) (atimAMsala, jenA vAMsAnA hADakAM mAMsala hovAthI bahAra dekhAtA nathI te). IdanI pUrve bakarAne vadheravAnA AzayathI khavaDAvI-pIvaDAvI hRSTa-puSTa karavAmAM Ave che, paNa te bakarAne jayAre khyAla Ave tyAre tene manamAM AnaMda keTalo hoya? jarA paNa nahIM. temaparvanA koi puNyanA udayathI saMpatti maLI jAya to AnaMda pAmavA jevuM nathI. kema ke jevo puNyano saMgraha khUTI gayo, te pachI durgatirUpa vadha nizcita ja che. mATe maLelI saMpattino sadupayoga karavAnI kaLA
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ zIkhIne puNyopArjana karI levuM joIe. jethI durgati dUrathI palAyana thaI jAya ane sadgatinA dvAra haMmezA mATe khullA ja rahe. avara - mazara () (ardhAbhAva 2. avyApAra 3. anAsevana 4. tyAga karavo te 5. akaraNa eTale nyAyamate karaNAbhAva, vedAnta mate nivRtti 6. saMskArahIna hetu doSa 7. akaraNIya-maithuna) ghaNA loko evuM mAnatA hoya che ke vrata-niyama laie ne bhaMga thAya to doSa lAge. enA karatAM vratAdina levA sArA ityAdi. paNa nItizAstromAM to kahyuM che ke 'mannAna kara, zreyaH' arthAtu nahIM karavA karatA alpa paNa karavuM sAruM. kadAca bhaMga thaI paNa jAya to prAyazcittAdithI zuddhi zakya che mATe nyAya- nIti- sadAcAra vagere AcaraNo potAnI zakti-sAmarthyanusAra karavA e ja hitakArI che. apAya - maratA (ru) (AcaraNa na karavuM te, na sevavuM te) je jIvo bhavAbhinaMdI nathI, saMsAra samudramAMthI bahAra nIkaLavA icche che, karmonA Azravane icchatAM nathI ane mokSanI tIvra tAlAvelI jAgI che tevA jIvo satata jinavANI rUpI amRtanuM Asevana karatA ja rahe che. paramAtmAe jene AcaravA yogya kahyAM che tevA kAryomAM pravRtti ane na AcaravA yogya kAryomAM nivRtti kare che. yAda rAkho jenA jIvanamAM viveka jAgrata thaI cukyo che te nyAla thaI gayo che. a mo - {Vtina (ma.) (nahIM karavA AzrayIne, kriyAno niSedhavAcI avyaya) akaraNaNiyama - akaraNaniyama (puM.) (akaraNIyano tyAga, anAcaraNIyanA tyAgano niyama). jIvane karaNa, karAvaNa ane anumodana ema traNa prakAre puNya ane pApano baMdha thAya che. paraMtu jIve azubha kAryomAMthI nivRttirUpa niyama nathI lIdho to bhale te azubha pravRtti karato ke karAvato na hoya paraMtu, duniyAmAM jeTalA paNa akAryo cAle che temAM anumodana rUpa dvAra khullu hovAthI pApakarmano baMdha thAya ja che. mATe ja puNyanA icchuka puruSe gurubhagavaMta pAse je azubha kAryo pote karato ke karAvato nathI teno bane teTalo jaladI niyama lai levo joie. Azayazuddhi haze to niyamo unnatikAraka banaze. araLi - araja (trI.) (Akroza vacanathI kAma karavAno niSedha karavo te). kaDavA vacano koine gamatAM nathI, kaTAkSarUpe kahelA dropadInA vacanothI moTuM mahAbhArata racAyuM ane keTalAyanuM ahita thayuM te suvidita vAta che. eTalA mATe ja bhagavAna mahAvIre kahyuM che ke, sAcuM vacana paNa karNane apriya thAya tevuM na bolatAM hita-mitapadhyakArI ja bolavuM joie. jenA jIvanamAM dharma pragaTI gayo che teno vacana vyavahAra haMmezAM karNapriya ane hitakArI ja haze A nizAnI yAda rAkhajo. TLa - virapura (tri.) (akartavya, nahIM karavA yogya kArya-pravRtti 2. asatya) je A lokamAM niMdanIya hoya ane paralokamAM paNa kaTuphaLa ApanAra hoya tevI koipaNa pravRtti akaraNIya che. eTaluM ja nahIM paNa je lokaviruddha hoya tenuM paNa AcaraNa na karAya. A sAmAnya gRhasthanuM kartavya bane che. jeo jainazAsanamAM varte che temanuM to enAthIya UMcuM kartavya hoya che. arthAt temano mana-vacana ane kAyAno vyavahAra lokottara hoya che. AthI ja AcArAMgasUtramAM kahevAyuM che ke, sAdhue akaraNIya pApakarmano vicAra suddhAM na karAya. akaraNodaya - akaraNodaya (tri.) (bhAvikALane AzrayIne akaraNIyano udaya jemAM thAya te, bhaviSyamAM akaraNIyapaNe udaya thaze te) ApaNI vartamAnanI koIpaNa pravRtti evI na hovI joie ke, ApaNo AgAmI kALa pApapravRttivALo bane. arthAta azubha phaLa
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ ApanArI pravRttithI bacavuM joie. jeo karmanI gatine samajyA nathI teo jANye-ajANye evA akAryamAM pravRtta thatAM temane AvatA bhavomAM paNa azubha pravRttithI janya karmanA udayakALa punaH vadhu kharAba karmane karAvanArA saMjogo pedA thaze je punaH vadhu bhayaMkara karma baMdhAvaze. Ama pApathI duHkha ane duHkhakALe pApanI paraMparA bhavobhava cAlatI rahe che. mATe sAcI samajaNa eja eka upAya che. alarnavala - vana[(pu.). (te nAmano eka vidvAna 2. kalaMkarahita, akalaMka) ApaNe savAranA pratikramaNamAM je mahApuruSonA ane mahAsatIonA nAma bolIne temane namana karIe chIe teo sarve kalaMkarahita zIla-sadAcAravaMta hatA, mATe ja temanI kIrti jagaprasiddha banI. yaza-kIrtinA kAraNe teo savAre sUrya UgatA pahelAM UgatA hoya manu - aru (tri.) (jamAM karuNA na hoya te athavA jene karuNA na hoya te, krUra, dayArahita, nirdaya) abhavyajIvonA AtmAmAM krUratA sahaja rIte rahelI hoya che. temanAmAM dayAguNano AtyaMtika abhAva hoya che. olo kAlasaurika kasAI koi jIvanI hiMsA na karI zake te mATe zreNikarAjAe tene UMDA kuvAmAM utArI dIdho. paraMtu tyAM beThA-beThA paNa teNe kAdavanA kalpita pADA banAvIne teonI hatyA karyAno AtmasaMtoSa mAnyo hato. AvA kUrapariNAmI jIvo moTe bhAge narakagAmI hoya che. anusa - manuSa (tri.). dviSarahita, krodhAdi kAluSyarahita). pUjaya haribhadrasUrijI mahArAja jyAre jainadarzananA rahasyone pAmyA, tyAre vItarAga paramAtmA mATe teoe pUrve uccArelA zabdomAM pheraphAra karI bolyA vapurava tavAI..vItarI tAm arthAt tamArAmAM draSa-krodhAdirUpa agni zAMta thaI gayo che mATe ja agninA abhAvamAM lIlAchama vRkSanI jema tamAruM A zarIra hRSTapuSTa che. jo krodhAdi hota to ATaluM prazamatA pAmeluM na hota. masArU (1) - pAcana (kuM.) (jenAmAM krodhAdi kaSAya nathI te, kaSAyonA udayarahita, aSAthI) jinazAsana haMmezAM guNIonuM ja upAsaka rahyuM che teno jIvaMta dAkhalo che kalikAlasarvajJa hemacaMdrAcArya mahArAja. somanAtha maMdiranI mulAkAta samaye mahAdevajInI samakSa temanA zabdo hatA. valInA phugananA rAdhA kSayakupAtA caNa, brahmA vA viSNu nino vA ho yA ramataa" arthAt saMsAranA bIjAMkura samAna rAga-dveSa-kaSAyAdi jenA kSaya thai gayA che te mahAdeva hoya ke jinezvara hoya temane mArA namaskAra che. akSaya - aSAya (tti.) (kaSAyavarjita, akaSAya, siddha) jinazAsanamAM jeTalAM paNa anuSThAno ane ArAdhanAo batAvI che te badhI jIvane kaSAyarahita banAvavA mATenI ja che. paramAtmAe potAnI dezanAmAM paNa jIvone uddezIne kahyuM che ke, durlabha evuM manuSyapaNuM pAmIne saMyamanI ArAdhanA karatA karatA ApaNo AtmA akaSAyI kema bane tevo prayatna karavo joie. arthAta dharmanI ArAdhanAno sAra kaSAyarahita banavAmAM che. jo kaSAyo akabaMdha rahyAM to samajo ke dharma haju jojano dUra che, mATe ja kahyuM che ke 'pAyamatti: nimariva' arthAtu kaSAyothI mukti eja kharI mukti asiT - anna (tri.) (aparipUrNa, apUrNa, adhUruM) adhUro ghaDo chalakAya ghaNo" A kahevata ghaNuM badhu kahI jAya che. jenAmAM ochAza che te DoLa ghaNo kare che. huM badhuM ja jANuM chuM', 'huM moTo jJAnI huM AvuM mithyAbhimAna dhAraNa karatA hovato samajI lejo ke tamArAmAM kazuM ja nathI. AtmA khAlIkhama che. bharelo ghaDo kadIya chalakAya nahIM tema sAco jJAnI koi divasa abhimAna lAve nahIM. baDAza e abhimAnanI nizAnI che jayAre namratA e
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnInI. akasiNapavattaya - akRtstrapravartaka (puM.) (aparipUrNasaMyamanuM pravartana karanAra, dezavirata, zrAvaka) jinAgamonuM gurumukhe zraddhAthI zravaNa karanArA zrAvakonA 21 guNo batAvyA che. te guNothI alaMkRta zrAvaka jinazAsananI adbhuta prabhAvanA karanArA bane che. AvA zrAvakothI jinazAsana haju paNa sADAaDhAra hajAra varSa paryanta alaMkRta raheze, akasiNasaMjama - akRtsnasaMyama (puM.) (dazavirati, zrAvakadhama). bhagavAna mahAvIranA zAsanamAM aneka zrAvaka ane zrAvikAo thayA paraMtu, AnaMda, kAmadeva Adi daza zrAvakone ja kema prAdhAnya apAya che evo prazna thayo che kharo? tenuM kAraNa eka ja che ke, teoe paramAtmAnI AjJAne rome-romamAM utArelI hatI. paramAtmA pAse lIdhelA zrAvaka yogya bAravratonuM teo daDhapaNe pAlana karatA hatA ane saMpUrNa jIvanakALa daramiyAna temAM koi DAgha lAgavA dIdho nahoto. upAsakadazAMgasUtramAM temanuM varNana karavAmAM AveluM che te jijJAsue vAMcavA jevuM che.vaMdana hojo e satvazALI zrAvakone. akasiNasaMjamavaMta - akRsnasaMyamavat (puM.) (dezaviratidhara zrAvaka, vratadhArI zrAvaka) paramAtmA mahAvIre batAvelA dezavirati dharmanI ArAdhanAthI samyagdarzana-jJAna-cAritranI ArAdhanA thAya che. dezavirata AtmAnuM lakSya sarvavirati ja hoya che mATe ja AgamamAM kahevAyuM che ke, "gRhI ta ta cAt' arthAt gRhasthadharmanI ArAdhanAnuM phaLa sarvavirati dharma che. ane eja zrAvakanuM dhyeya bane che. vItarAganuM zAsana pAmelo zrAvaka kadI paNa saMsAramAM DUbe nahIM e dhruva satyane gokhI rAkhajo. asiT - vatrA (jI.) (AropaNano cotho bheda, jemAM vadhAre tapa samAI zake te prAyazcitta) madAM - kathA (strI) (mithyASTi, ajJAnI, dravyaliMgI athavA gRhastha dvArA kahevAtI kathA). gRhastha dvArA ke mithyAtvI dvArA kahevAtI ajJAnamUlaka dharmakathAne to akathA kahI ja che paNa dravyaliMgI arthAta, vezadhArI sAdhu dvArA kahevAtI upadeza kathAne paNa akathA kahI che. dazAzrutaskaMdha nAmanA Agama graMthamAM enuM suMdara nirUpaNa karAyeluM che. AnA parathI saheje samajI zakAya ke, gaNadhara bhagavaMto dvArA guMphita dvAdazAMgInuM jJAna keTaluM sUkSmatAbharyuM, gaMbhIra ane gahana che. arUca - viyika (pu.). (audArikAdi kAyAthI bhinna, azarIrI, siddhano jIva). jayAM sudhI kAyA che tyAM sudhI saMsAra paribhramaNa niyama che. jenuM zarIra dhAraNa karavAnuM kAraNa macyuM ke, tarata ja bhava bhramaNa paNa aTakyuM ja samajajo . jaina zAsananuM muThThImAM samAya evuM A hArda che. atyAra sudhI anaMtA anaMta AtmAo azarIrI banyA che. mahAvidehamAM atyAre paNa bane che ane bhaviSyamAM anaMtA bhavyajIvo siddha banaze. te bhavyAtmAone ApaNe siddha bhagavaMta svarUpe nitya namana karIe ane pApone gamiye. yAda rAkho, zarIrane paMpALavuM e saMsAranI kriyA che. saMskAravuM te siddha thavAnI prakriyA che. abrAma - aal ($). (IcchAno abhAva, akAma, anicchA 2. nirjarAdino anabhilASI 3. abhiprAyarahita 4. mokSa) bhagavAna mahAvIranI sAkSAt vANI jemAM saMgRhIta che te uttarAdhyayanasUtramAM, bhagavatIjIsUtramAM tathA AcArAMgasUtramAM siddha thavAnI prakriyAmAM IcchAnirodhane pradhAnatA ApI che. arthAta jyAM sudhI kAmanAo che, abhilASAo che, Adhibhautika koIpaNa icchAo vidyamAna che to samajI lyo ke, janma-maraNanuM viSacakra cAlu ja raheze. jayAre paNa icchAo maraze tyAre ja janmamaraNanuM cakra aTakaze ane tyAre ja Atmasiddhi prApta thaze. saMsAranI ruci che tyAM sudhI ja tenI saMtati che. mATe ruci badalavAnI. 12
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ jarUra che. akAmaaNhANaga - akAmAsnAnaka (puM.) (akAma nAnathI rahita, asnAnAdijanya paridAha-paritApa-duHkha 2, nirabhiprAya) dhULavALA sthAnamAMthI ke pachI koI pradUSita sthAnamAMthI ghare AvyA bAda tame paheluM kAma snAna karavAnuM karo cho. kema ke tame jANo. cho ke, snAnathI zarIrano mela tathA kaMTALo, garamI vagere turaMta dUra thai jaze. jJAnI bhagavaMto paNa ema ja kahe che ke, jIva haMmezAM icchAo, apekSAonA pradUSita vAtAvaraNamAM rahelo che ane te niraMtara paritApa bhogavyA kare che. te jayAM sudhI akAma arthAtuM, saMtoSarUpI jalathI snAna nahIM kare tyAM sudhI teno A paridAha dUra thavAno nathI. mekSA - maThThAmazrAma (tri.) (icchA-madana-kAmathI bhinna kAmanAvALo, mokSAbhilASI) jene kAma-maithunanI abhilASA nathI te akAmakAma kahevAya che. tevA kAmAbhilASa rahitane akAma arthAta mokSAbhilASI kahevAya che. kAraNa ke sakala abhilASAonI nivRtti thaye tenI kAmanA karAya che. A saMdarbhe uttarAdhyayanasUtramAM kahyuM che ke, mokSAbhilASake kAmadevanI abhilASA to dUra tenI saMstavanA paNa tyAgavI paDe. yAda che ne, kAma ane rAma eka ja myAnamAM na rahI zake akAmakicca - akAmakRtya (tri.) (IcchA vagara kartavya jene che te, anicchAkArI) zAstromAM kahyuM che ke kAmAbhilASAo jeNe tyAgI dIdhI che tene a sAdhu kahI zakAya. tevo AtmA durgati, duHkha, daradonI jaMjALamAMthI jaldI chUTI jAya che. jIvAtmAne anAdikALathI lAgelI cAra ogha saMjJAo paikI maithuna saMjJA paNa eka che. jIvanamAM jayAre dharmAbhilASA jAge che tyAre A kAmAbhilASA gauNa banI jAya che. vAvata kSINa thatAM dharma soLe kaLAe khIlI uThe che ane tene siddhivadhU vege vare che. gAma - vAma(tri.) (anabhilaSaNIya 2. viSayAdi vAMchArahita) he jIva! kuTuMba-parivAra, vyApArAdinI icchAthI rahita thayelA tane dharma ArAdhanA karavAnI icchA pedA thaye koNa rokI zake che? arthAta, sAMsArika icchAthI nivartita thayelA bhavya jIvane avasara prApta saMyamAnuSThAna AdaravAnI pravRttithI koi rokI zakatuM nathI, potAnA paralokanA hita mATe udyata thayelA jIvane koI vArI zakatuM nathI, gokhI rAkho dhyeyaprAptinI daDha IcchA rAkhanArane vicalita karI zakatuM nathI.' mAmachu - 3%AmasudhA (strI.) (nirjarAnI IcchA vinA bhUkha veThavI te, anicchAe bhUkhyo rahenAra) munivarone deva-manuSya-tiryaMcAdikRta sudhAdi 22 prakAranA pariSado sahana karavAnA hoya che. sAdhanAmAM AgaLa vadhavA mATe pariSaho sahAyaka che ane samabhAve sahana karatAM karmanirjarAnuM kAraNa bane che. je sudhAdi pariSaho sahana karavAnI icchAvALo nathI tene akAmasudhAvALo kahevAya che. akAma arthAta anicchAthI sudhAdi sahana karavAthI karmanirjarArUpa koI vizeSa lAbha thato nathI. majAna RT - amanirapata (trI.) (jemAM anicchA kAraNa hoya tevuM, vedanAnA anubhavamAM anicchA-amanaskatArUpa kAraNa) bhagavatIsUtramAM akAmanikaraNanI vyAkhyA A pramANe karI che. 'tamopaTalanI jema jJAnAvaraNIya ane mohanIyakarmarUpa jALathI AcchAdita evA ajJAnI jIvone akAmanikaraNa kahe che' AvA ni:satvI jIvo vedanAnA avasare amanaskatA-anicchA dharAvatA hoya che. temAM kAraNabhUta tathA prakAranuM jJAnAvaraNIya mohanIya karma hoya che. jagatamAM sauthI moTI viDaMbanA mohanIyakarmanI ja che. mALiHTI - jhAni (strI.). (nirjarAnI abhilASA-icchA vagara parAdhInapaNe sudhAdi sahana karavA te, akAmanirjarA). che je AtmAbhimukha nathI banyA tevA jIvone sAmethI AvI paDelA pariSaho sahana karavAnI bilakula icchA nathI hotI. chatAMya kamane
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ paNa AvI paDelA duHkho sahana karavA ja paDe che. jJAnI puruSo kahe che ke, evA jIvo akAmanirjarA dvArA mRtyu pAmI halakI jAtinI devayonimAM utpanna thAya che. asaMyamI jIvo paNa akAmanirjarAthI vyaMtaradeva bane che. sauthI vadhu anAmanirjarA tiryaMco kare che. mAmalaThThA - gamatuJI (strI) (nirjarAnI abhilASA vagara paravazapaNe tarasa sahana karavI te, karmanAzanI icchA vagara tRSNA sahana karavI te) pazu-paMkhI vagere asaMkhya tiryaMca jIvo vagara icchAe bhUkha-tarasa ItyAdi pariSaha-du:kho sahana karatAM hoya che. anicchAthI paNa sahana karelA duHkhothI karmanirjarA thAya che paraMtu, A karmanirjarA sAmAnya hoya che. tiryaMco akAmanirjarAthI devayoni prApta kare che. akAmabaMbhaceravAsa - akAmabrahmacaryavAsa (puM.) (nirjarAnI apekSA vagara dabANavaza brahmacarya pALavuM te, phaLanA uddeza vagara brahmacaryanuM sevana karanAra) jene nirjarAnI ke AdhyAtmika utkarSanI koI vicAradhArA na hoya ane saMyogavaza brahmacaryanuM pAlana karavuM paDe tene akAmabrahmacaryavAsa kahevAya che. anicchAthI karAtA A prakAranA brahmacaryathI dhArmika dRSTie koI vizeSa lAbha thato nathI. cakravartInA ghoDAne A rIte jIMdagIbhara brahmacarya paLAvavAmAM AvatuM hoya che. tenAthI cakravartInA ghoDAne AdhyAtmika kakSAnI koI mahAna upalabdhi thatI nathI. brahmacaryanI tAttvika vyAkhyA che AtmaraNitA. jenI paripUrNatA che kaivalyAvasthAmAM. sImamaUT - mamarA (2) (viSayAdinI Asakti rahyuM chate thatuM maraNa, bAlamaraNa) maravAnuM koipaNa jIvane gamatuM nathI. bhayaMkara vyAdhithI pIDAtA manuSyane pUchavAmAM Ave to te paNa jIvavAnI icchA darzAvato hoya che. pUrI jIMdagI jIvono khAtmo bolAvatA bhArekarmI jIva paNa potAnA motathI DarIne sAva rAMkaDo banI jato hoya che. AvA jIvonI durgati nizcita ja hoya che. mATe ja prabhue kahyuM che ke, sarva prakAranA dAnamAM abhayadAna sarvottama che. 3mi - maNi (tti.) (nirabhilASI, icchA rahita) sukhanI AkaMTha abhilASA rAkhI chatAM duHkha maLyuM. aneka khvAbo joI tene prApta karavA tanatoDa prayatna karyA chatAM pUrA na thayA. jJAnI bhagavaMto kahe che ke puNyarahita jIvane potAnI abhilASA pramANenuM sukha nathI maLatuM. mATe ja vAMchArahita thaIne zuddhadharmanI ArAdhanA karavI joIe. tenA prabhAve jIvane mokSaprApti na thAya tyAM sudhI bhautika sukho to maLe ja sAthe ajara-amara-zAzvata evuM siddhisukha arthAt siddhonuM avinAzI sAmrAjya maLI jAya che. vomiyA - amita (strI) (anicchA, icchAno abhAva) je mahAsatIonuM nAma levAthI amaMgala paNa maMgalarUpa bane che. jemanuM nAmasmaraNa savAranA pratikramaNa aMtargata bharosarasUtra dvArA levAya che. te satIonA jIvanamAM sarvasAmAnya eka vastu e hatI ke, AryastrIonA jIvananI paraMparAmAM jene deva samAna sthAna che te patideva sivAya anyapuruSo pratye saMpUrNa rIte vAMchArahita hatI. atyaMta pratikuLa saMyogomAM paNa teoe zIlavratanuM daDhatApUrvaka pAlana karyuM ane saMyama-saccAritra dvArA jIvanane ucca banAvI nArIjIvanamAM AcAradharmanI zreSThatAne pratiSThita karI. sAya - jhavaya (kuM.) (pRthvI Adi SaTUkAya rahita, audArikAdi pAMceya kAyAthI mukta, siddha 2. rAhu). audArika, vaikriya, AhAraka, taijasa ane kArpaNa A pAMca prakAranA zarIro karma sAhityamAM varNavyA che. temAM audArika sivAyanA badhA zarIro sukSma-sukSmatara che. carmacakSathI joi zakAtA nathI. A badhA zarIrothI rahita kevala siddha bhagavaMto ja che. mATe teo parama sukhI che. yAda rAkho ke Adhi-vyAdhi ke upAdhi A badhuM zarIradhArIne ja che. mATe siddhAvasthAne yogIo paNa jhaMkhe che. mAra - mera (pu.) (bhojanamAM aruci-dveSa thavA rUpa eka jAtano roga 2. apathya) jema devapUjA, homa, havana karatI vakhate ApaNe zuddha thaIe chIe tema bhojana karatAM pahelA paNa zuddha thavAnuM jaNAveluM che. ane
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ jema devane Ahuti ApatA hoIe tema prasannacitte, zAMtithI, rucipUrvaka bhojana karavA mATe jaNAvyuM che. jyAre spIDajeTanAM jamAnAmAM ApaNe cAlatA-cAlatA, TIvI vageremAM dhyAna hoya, ruci vagara, parANe ThAMsatA hoIe tema bhojana karIe chIe. pachI rogo na thAya to zuM thAya ? eTale ja zAstrakAroe ApaNI dareka bAbatonI kALajI laine jIvanane zreSTha rIte jIvavA mATe mArgadarzana karyuM che. mAravADuM () - mAravArina (kuM.) (akArakavAdI, AtmAne niSkriya mAnanAro) sUtrakRtAMga nAmaka dvitIya AgamasUtramAM prAcIna bhAratIya darzanonI suMdara chaNAvaTa karavAmAM AvI che. prAcya dharmamatomAM eka mata AtmAne amUrtatva, nitya ane sarva vyApi hetuothI niSkriya mAnanAro hato. je akriyAvAdI dharmamata tarIke kahevAto hato. #RUT - akSara (tri.). (jenuM kAraNa ke hetu na hoya te, uddezyarahita 2. paribhogeSaNAno pAMcamo doSa) uttarAdhyayanasUtranA bIjA adhyayanamAM sAdhuonA AhArAdinuM varNana Ave che. temAM jo koI tapavizeSa na hoya ke svAdhyAya, veyAvacca Adi cha kAraNo vinA mAtra baLa-vIryanI vRddhi mATe jo rasapraNIta bhojana sAdhu grahaNa kare to tene paribhogeSaNA nAmano gocarIno pAMcamo doSa lAge che. vicAra karo ke, sAdhu bhagavaMto mATe gocarI paNa saMyamanA poSaNa mATe batAvI che. akAraviMta - akArayat (tri.) (kharIdInA prAraMbhanuM kAraNa hovA chatAM paNa vyApAra nahIM karAvato). A saMsAramAM udyamI mANaso kyAreya bhUkhyA rahetA nathI. teo atyaMta pratikULa paristhitimAM paNa tanatoDa mahenata karIne AgaLa Ave che. jayAre ALasu mANasa anukULa saMyogo maLelA hoya to paNa mahenata na karavA mATenA kAraNo zodhato rahe che ane kArya karato nathI. jinadarzana mATe badhI prakAranI anukuLatA hovA chatAM jo ALasa kare to darzanAvaraNIyAdikarmano baMdha thAya che. ri - ati (tri.) (bIjAothI nahIM karAyeluM) sarya, caMdra, meru parvata vagere jagatamAM aneka evA padArtho che je koIe banAvelA nathI. te padArthone zAstromAM zAzvata padArtha tarIke jaNAvelA che. havA pANI prakAza vagere svayaMsiddha che tema AtmA paNa anAdisiddha che. te koInA dvArA banAvelo nathI. A satya che. #Asa - zrekSita (uM.). (aprazasta-kharAba kALa 2. niyojita karmanA niSedha mATe kaheluM hoya te 4. guru ke zukrano astakALa Adi 5. kartavyano anucita kALa 6, zveta 7, vRSTino abhAva). sAMsArika kAryo jevA ke vivAha-videzagamana vagere mATe ApaNe sAro samaya pasaMda karIe chIe. jayotiSIo pAse muhUrta kaDhAvIne te mujaba karIe chIe, paraMtu guru bhagavaMto kahe che ke, he bhavya prANI tAre jo dhamIrAdhanA karavAnuM mana thAya to sArA samayanI rAha joIza nahIM, kAraNa ke dharmanA sevana mATe bAre mAsa zubha manAya che. A mATe subhASitamAM kahevAyuM che ke, "rAmarANapram arthAt ArAdhanA karavAnI zubha bhAvanA thaI ke tarata ja amalIkaraNa karI devuM joie. kAraNa ke "zreyAMsa vini' tame pApAcaraNamAM pravRtta thazo tyAM vipno nahIM naDe paNa zubhakaraNI karavA jazo to koNa jANe kyAMkane kyAMkathI aDacaNa UbhI thai jaze. mAnavavidi() - aAtmatividhina(ki.) - (akAle jAganAra, kasamaye-rAtrikALe pharanAra) hiMsaka prANIo ke, jeonuM jIvana hiMsaka pravRttimaya che. temane samayanuM koI baMdhana nathI naDatuM, evA jIvo rAtri hoya ke divasa game te samaye hiMsAmAM rAcatA rahe che. sAmAnya rIte ahiMsaka pazu-paMkhI vagere rAtrimAM dainika pravRttithI virAma letA hoya che tyAre vAgha-varu vagere prANIo game te samaye pravRttizIla rahetA hoya che. hiMsaka pazuo karatAMya hiMsaka manuSyo vadhu khataranAka banatA hoya che. AcArAMgasUtranA dvitIya zrutaskaMdhanA trIjA adhyayananA pahelA udezamAM paNa hiMsAcArIo mATe kahevAmAM AvyuM che ke teone kasamayanuM baMdhana naDatuM nathI. game te samaye mugayAdi mATe paribhramaNa karatA rahe che.
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ aganapada0 - pravezapatra (.). (akALe vAcanA karavI, asvAdhyAyakALamAM bhaNavuM te, akALapaThana) AgamanA sUtro kyAre bhaNavA, guru pAse kayA samaye vAcanA levI, kyAre na bhaNAya ke vAcanAdi na apAya-levAya, ItyAdinuM suMdara mArgadarzana pAkSika aticAranA prathama AlAvAmAM karavAmAM AvyuM che. jema loka vyavahAramAM ziSTAcAra pramANe vartana karAya che tema samyagu jJAnArjana mATe paNa lokottara ziSTAcAranuM pAlana pharajiyAtapaNe karAya che. jo tema na karAya to jJAnane vinAzaka banatA vAra lAgatI nathI. samajI lejo ke, akALe-avidhie karelA svAdhyAyAdi yogI kAcA pArAnA sevana jevuM pariNAma lAve akAlaparihINa - akAlaparihINa (na.) (zIdhrapaNe, tatkALa pragaTa thanAra, sadya utpanna thanAra) jIvadayAnuM pAlana karanAra zrAvake dvidaLanuM varjana karavuM atyanta Avazyaka che. kAraNa ke kaThoLamAM kAcA dUdha, dahIM ke chAza paDatAMnI sAthe ja zIdhrapaNe jIvotpatti thaI jAya che. tethI ArAdhake tenI jayaNA karavAnI hoya che. jIvadayAnA pAlana vagara dharma zakya nathI. akAlaparibhogi (Na)- akAlaparibhogin (tri.) (akALe bhojana karanAra, rAtre hoMze hoMze khAnAra) rAtrimAM bhojana to dUra rahyuM, pANIno paNa tyAga karanArA zrAvako hoMze hoMze niHsIma parigraha-mamatvane vadhAratA rahe che. yAda rAkhajo ! rAtribhojana tyAganI gaNatarI vratamAM thayelI che jyAre parigraha parityAgane mahAvrata kahevAya che. nAnI-nAnI pApa pravRttiono tyAga karavo sahelo che, paraMtu mahAvratonuM pAlana karavuM kaThina che. bhagavAna mahAvIranA daza zrAvako aparigrahAdi aNuvratadhArI hatA. jIvanayApana mATe jeTaluM jarUrI che teTaluM rAkhavuM ane te sivAyanAnuM paccakhkhANa levuM ene aNuvrata kahe che. zAtrALu - namRtyu (pu.). (akALamaraNa) A avasarpiNI kALamAM nAbhikulakaranA samayamAM yugalikakALa hato, te vakhate eka yugalamAMthI puruSanuM tADaphaLanA ghAtathI sarvaprathama akALamaraNa thayuM hatuM. A ghaTanAne AgamomAM Azcarya tarIke ullekhI che. kAraNa ke yugalikonuM akALamaraNa thatuM nathI. vAtavaraNa () - mArjina (pu.) (kamosamI varasAda 2, anavasare dAnAdimAM pravRtta thanArA) jema vAvaNInA samaye varasAda AzIrvAdarUpa bane che paNa kasamaye paDelo megha ahitakArI bane che tema koIpaNa kArya tenA yogya samayamAM karavAmAM Ave to suMdara pariNAma ApanAruM bane che. pratikramaNa, pUjA, sAmAyikAdi dharmapravRtti ke vyApArAdi gRhasthocita pravRttio paNa enA avasara prApta samayamAM karavAthI phaLadAyI nivaDe che ane lokavyavahAranuM yathocita pAlana thAya che. atisAra (ra) - mAnasvAdhyAyaR (vari) (pu.) (asamAdhinuM 15muM sthAna 2. akALe svAdhyAya karanAra) zruta be prakAranA Ave che 1. kAlika ane 2. utkAlika. je zratanuM adhyayana amuka kALaveLAmAM ja thai zake tene kAlikazruta kahevAmAM Ave che ane jenA mATe koi kALabAdhA nathI tevA zratane utkAlikazrata kahevAya che. amuka kALaveLAe svAdhyAya karavAthI devAdino upadrava thavAnI saMbhAvanA che evuM jANavA chatAM paNa je sAdhu-sAdhvI zrAvaka-zrAvikAdi zAsaniSiddha kALamAM svAdhyAya kare to tene akAlasvAdhyAyakara kahevAya che. temAM mukhya kAraNa vadhAremAM vadhAre bhaNI laine jaladI vidvAna banI javAnI lAlasA chUpAyelI hoya che. kasi (reza) (payata). mAhitra - mAharta (tri.). (spaSTa akSarabhASI, spaSTa kahenAra)
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ jema koi rAjakumAra sarvaguNa saMpanna hovA chatAM mAtra jIbhanI khAmInA kAraNe rAjA thavAne ayogya Thare che. tema jinazAsananA rAjA samAna AcAryapadane yogya sAdhu paNa spaSTa akSarabhASI hovA joie. kemake spaSTa vAkyane kahenAra hovAthI teo lokane tattvono yathArthabodha karAvI zake che. bezaka ! AcArya bhagavaMto jinazAsananA rAjA samAna che. teo zAstronA rahasyono spaSTa bodha karAve che. ar - skrina (tri.). (AsaktikAraka dhana-kanakAdi rahita, niSparigrahI, zramaNa 2. daridra) kiMcanano artha thAya che kAMika dravya. paraMtu je divasathI mAthAnA vALanuM muMDana karyuM tenI sAthe saMsAranA bhAvone paNa muMDI nAkhanAra dIkSita sAdhu akiMcana kahevAya che. teo potAnA jIvananirvAha mATe koI dhanAdi dravya ke manamAM mamatvAdi bhAvono paNa parigraha karatA nathI, vaMdana hojo te niSparigrahI ane akiMcana zramaNone. akiMcaNakara - akiJcanakara (tri.) (akiMcana evA sAdhunA arthaprayojanane vagara ko siddha karanAra) zAstramAM zrAvaka-zrAvikAne sAdhunA mAtA-pitA tarIke varNavyA che. kAraNa ke jevI rIte bALaka potAne joitI vastunI apekSA mAtApitA joDe rAkhe ane mAtA-pitAe paNa tenI apekSAonI pUrti karavI te kartavya che tevI rIte niSparigrahI sAdhuo paNa nirdoSa zramaNajIvana jIvavA mATe je apekSA rAkhe te apekSita gocarI-pANI vagerenuM dhyAna paNa zrAvaka-zrAvikA rUpI mAtA-pitAe rAkhavuM te temanuM parama kartavya che. akiMcanakara evA sAdhuo samyaga jJAnAdi dvArA lokopakAra karI potAnuM kartavya adA karI letA hoya che. akiMcaNayA - akiJcanatA (strI.) (daridrapaNuM 2. niSparigrahapaNuM) AgamomAM akiMcanatA kula cAra prakAranI kahevAmAM AvI che. mana akiMcanatA, vacana akiMcanatA, kAyaakiMcanatA ane upakaraNa akiMcanatA. game tevI paristhitimAM hoya to paNa manamAM daridratAno bhAva lAvavo te mananI akiMcanatA che. koinA guNonI anumodanA karavAmAM vacano chUpAvavA te vacananI akiMcanatA che. jayAre zarIra upara paNa mamatva na rAkhavA rUpa kAyAnI akiMcanatA samajavI ane jIvanayApana sivAyanA adhika moja-zokha mATenA sAdhanono parigraha na rAkhavo te upakaraNanI akiMcanatA che. vira - vijhira (pu.) (eka prakArano hetvAbhAsa) lAkaDAnI nAva poteya tare che ane bIjAne paNa icchita sthAne pahoMcADe che. jayAre lokhaMDanI nAva pote to DUbe che paraMtu, temAM beselAne paNa DUbADe che. guru paNa be prakAranA che. je svayaM AcAra-vicArathI zuddha hoI saMsAra samudrane tare che ane temanA Azritane paNa tAre che. je lokhaMDanI nAva jevA cAritramAM kriyAzUnya-zithila che te pote ja saMsAra sAgara taravA asamartha hoya che to pachI potAnA Azritane kevI rIte tArI zake? poteya DUbe ane Azritane paNa DUbADe. jigna - matya (1) (aprazasta, sAdhune na karavA yogya 2. karmarahita) zramaNajIvana atyAra sudhI saMcita karelA pApo kSaya karavA mATe che. mATe ja paramAtmAe sAdhune udezIne kaheluM che ke, have evuM ekapaNa akArya na AcarAya ke, jethI navA karmono baMdha thAya ane tamAruM bhavabhramaNa vadhI jAya. sAdhujIvana saMsAra samudra taravA mATe che paraMtu, taravAnuM sAdhana pAmIne paNa tenAthI ja DUbI javA jevuM thAya to tenA jevuM zaramanAka bIjuM zuM hoI zake? agleiDA - hrasthAna (na). (cAritranA mULaguNAdi bhAMge tevuM atyanuM sthAna) jagatamAM jeTalA paNa kArya thAya che tenI pAchaLa be kAraNo kAma kare che eka upAdAna ane bIjuM nimittakAraNa temAM nimittakAraNa eTale koi ghaTanA, prasaMga, vyakti, sthAna vagere. jIvane karmabaMdha thAya che temAM upAdAnakAraNa vyaktino potAno AtmA che ane nimittakAraNa ghaTanA, sthAnAdi che. paramAtmAe karmabaMdhanA kula aDhAra sthAna batAvyA che. jene pApasthAnaka ke akRtyasthAna paNa
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ kahevAya che. A aDhAre akRtyasthAnone jANIne buddhimAn puruSe teno dUrathI ja tyAga karavo joIe. jina - maya (tri.) (kharIdavAne ayogya). karma che to zarIra che ane zarIra che to temAM rogo paNa che. rogo traNa prakAre che. karmajanya, Rtujanya ane kharIdIne lIdhelA. AjanA moTAbhAganA rogo vyakti bahArathI kharIdIne lAve che. pachI te hoTala hoya, resToranTa hoya ke pANIpurInI lArI jevA koI paNa sthAno hoya. kharIdI karanArane eTalI to khabara hoya che ke, zuM kharIdavA yogya che ane zuM nahIM. khedajanaka che ke, roga kharIdIne lAvanArane tenI khabara ja nathI hotI. TTi - maTha (tri.). (nahIM kheDeluM, khodyA vagaranuM) jamInamAM bI vAvavuM hoya to pahelAM jamInane kheDavI paDe ane tyArabAda temAM bI vavAya che. bhUmi kheDyA vagara bI vAvavAmAM Ave to phaLanI prApti thatI nathI. tema jIvanamAM saddaguNo ane sadAcArone vAvavA hoya to atyAra sudhI manamAM bharelA kuvicAro ke viparIta mAnyatAone ukheDI nAkhavI Avazyaka che. jyAM sudhI tenuM umUlana thatuM nathI tyAM sudhI saguNono jIvanamAM praveza thavo azakya che. akiNaMta - akrINat (strI.) (vastrAdine nahIM kharIdanArA) tti - sIrti (strI.) (apayaza, apakIrti, niMdA 2. dAnapuNyaphaLano lokApavAda, dAnanI eka dizA ke sarva dizAmAM kIrtino abhAva) jinazAsanamAM karoDo rUpiyAnA kharce occhava-mahocchava thatA hoya che tenI pAchaLano hetu mAtra eTalo ja che ke, zAsananA kAryo joIne koI jIvanA manamAM thaI jAya ke aho! zuM jinazAsana che. to pachI zAsanane pAmelA ApaNuM eka nAnuM sarakhuM kArya paNa evuM na hovuM joIe ke, jethI koinA manamAM jinadharma pratye aruci thaI jAya. koi dharmathI vimukha thaI jAya. arthAt jinazAsanano apayaza phelAya tevuM koI kArya zAsanane pAmelAe karavuM na joIe. kAraNa ke zAsanahIlanA jevuM bIjuM koI moTuM pApa nathI. rica - 2 (kuM.) (kAyikI-AdhikaraNikI Adi kriyAno abhAva, kAyikI Adi kriyAnA rAga vagarano, prazasta manovinayano eka bheda 2. nAstika 3. sAMparAyika karmano abaMdhaka) AcArAMgasUtramAM kaheluM che ke, "ne mANavA te parisaMvA ne parivA te mAsavA' je pApanA sAdhana che te ja pApatyAganA sAdhana bane che ane je pApatyAganA sAdhana che te ja karmabaMdhanA sAdhana che. AthI jIvane karmanA kAraNe mana-vacana-kAyA maLyA hovA chatAM te azubha vyApAromAMthI nivRtti laIne pApakriyAdithI rahita bane che tyAre teno saMsAra sImita banI jAya che. nniyA - kriyA (zrI.) (mokSane nahIM sAdhI ApanAra anuSThAna, mithyAtvayukta kriyA 2. nAstikya, nAstikavAda 3. yoganirodha, 4. abhAva pa. sarvakriyAno abhAva) samyagdarzana thayA vinA samyajJAna ane cAritranirarthaka che. kemake samyagdarzana sahitanI ekapaNa nAnakaDI kriyA karmakSayanuM kAraNa bane che. jyAre mithyAtvabhAvayuktanI pratyeka kriyA mAtra kAyakleza ke sAmAnya phaLa ApanArI bane che. eTale ja to abhavyanI dareka kriyA zAstrAnusAra hovA chatAM tene devaloka sivAya vadhu kAMi ja phaLa ApatI nathI. kAraNa tenuM anuSThAna mithyAtvathI dUSita hoya che. akiriyAAya - akriyAtman (puM.) (AtmAne niSkriya mAnanAra, sAMkhyadarzana) vartamAna jIvanamAM paNa ApaNe joIe chIe ke, jene sukhI jIvana jIvavuM hoya tene satata sakriya rahevuM paDatuM hoya che. ane jeo satata prayatnazIla rahyA che temaNe ja saphaLatA hAMsala karI che. to pachI potAnA AtmAnuM hita icchato hoya teNe bhagIratha puruSArtha 78
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ karyA vinA cAle tema nathI. je kharekhara siddhi prApta karavAne icchato hoya te AtmA kadIya niSkriya rahI zakato ja nathI. je niSkriya rahyA che teo haju paNa saMsAranA vamaLamAM athaDAyA ja kare che. riyA (4) vArU (1) - ziyAvAvita (I.) (akriyAvAdI mata, jIvAdi padArthone nahIM mAnanAra, nAstika) paramAtmAe jIvAdinuM svarUpa ane paraloka saMbaMdhI je vAto karI che tene nahIM mAnanAra eka mata. jIva zubhAzubha kriyA kare che mATe paralokamAM sukha-duHkha meLave che, paraMtu temanuM kahevuM che ke, paraloka jevI vastu ja nathI mATe zarIrane kaSTa paDe tevI eka paNa kriyA karavAnI jarUra nathI. temanA mate to khAo pIo ane jalasA karo. paraloka koNe dITho che. evo maDha dRSTikoNa hoya che. kSatra - mIna (tri) (khIlA vinAnuM) jemaNe hajI dharmane jANyo ja nathI ane jemanA mana durAgrahathI baMdhAyA nathI temane satyadharma samajAvavo sahelo che. paraMtu jeo khIlAnI jema viparIta mAnyatAomAM baMdhAyelA che teone dharma to zuM satya samajAvavuM ja agharuM che. je divase temanuM mana viparIta mAnyatArUpa zalyarahita thaze te divase satya ApoApa samajAI jaze, satyanuM bhAna nahIM thavAmAM mananuM baMdhiyArapaNuM moTuM kAraNa bane che. abu (to) mA - masutomaya (tri.) (abhaya, jene koinAthI bhaya nathI te 2. saMyama) samyagadarzanathI jeNe potAnA cittane pavitra karyuM che, samyaphacAritrathI jIvanane suvAsita karyuM che ane akhaMDa jJAnasAmrAjyane bhogavanAra che te zramaNa bhagavaMtane A saMsAramAM koInAthI bhaya raheto nathI. kemake teo jagatamAtrane potAnuM mitra mAne che. 'mAvat sarvabhUteSu' arthAt, potAnA jevuM ja saMpUrNa jagatane jue che. AthI ja to zAstramAM temane akutabhayanI upamAthI saMbodhAyA che. akuMciyAga - akuJcikAka (tri.) (kuMcikArahita, cAvI vagaranuM) baMdha gharamAM cAvI na hoya to tALuM na khUle ane jyAM sudhI tALuM na khUle tyAM sudhI gharamAM praveza thavo azakya che. tema jinazAsanarUpI. mahelanI aMdara praveza meLavavo hoya to jinazAsananA rahasyo samajavA paDe. je atyaMta gUDha ane tattvasabhara che tene kholavA mATe guru e cAvI samAna che. jenI pAse gururUpI cAvI nathI ane saMsArarUpI bhUlabhulaiyA mahelamAM bhaTakI rahyA che teo bicArA kharekhara dayApAtra che. luMTArU - ju va (I.) (saMpUrNa hAtha-pagAdi) zAstramAM vidhAna che ke, je sAdhue bAra varSa sUtra, bAra varSa artha ane bAra varSa sudhI dezATana kareluM hoya tene ja AcArya padavI ApavI. tenuM kAraNa e che ke, akaMThita buddhinA svAmI sAdhu sUtra ane arthane jaladI dhAraNa kare che ane bAra varSa sudhI dezATanathI je sUtrArtha bhaNyA hoya tene vividha anubhavothI manamAM sthira kare che. tevA sAdhu AcArya banyA pachI jinazAsananI patAkA AkhA jagatamAM laherAve che. @@ya - mAzua (a.). (aMgavikArarahita, hAtha paga ke mukhanI virUpa ceSTAthI rahita) tapanA cha atyaMtara ane cha bAhya ema bAra bheda mAnavAmAM AvelA che. bAhya tapamAM eka prakAra che aMgasaMlInatA. cAturmAsa daramyAna ke pachI jayAM jIvonI virAdhanA thavAnI hoya tyAM hiMsAnA bhayathI sAdhu ke zrAvaka kAyaceSTA rahita banI jAya. arthAt teo bane eTaluM ochuM potAnA zarIranuM halana-calana kare ke jenAthI jIvonI hiMsA na thAya. Aje jyAM dayAnA pariNAma ja na bacyA hoya tyAM aMgasaMlInatAnuM mahattva ja kyAMthI samajAvAnuM? - 19
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ zukrUjha (tri.) duHkhanA udgAra vinAno, AjaMdanarahita). kuTuMba kabIlA, vyavahAra, saMbaMdho, paiso A badhI paLojaNamAM aTavAyelo jIva kyAreya paNa sukha prApta karI zakato nathI. te cAreya bAjunA moracA saMbhALavAnI hAyavoyamAMthI kyAreya bahAra AvI zakato nathI. paraMtu jeNe saMsAranA svarUpane oLakhyuM che ane samatArasanuM pAna karyuM che, te game tevI duHkhada paristhitimAM AjhaMdita thaI jato nathI ke hAyavoya karato nathI. kezava () (vikRta ceSTArahita, prazasta ceSTAyukta) uttarAdhyayanasUtramAM kaheluM che ke, kevalIbhASita tattvonA marmane jANanAro zramaNa saumya prakRti ane mukhAkRtivALo hoya che. tenA koipaNa vartanamAM bhavAI karanArA naTonI jema koi vikRti jovA na maLe. te ekadama dhIra, gaMbhIra, prasanna ane nirbhaya thaIne potAnA sAdhvAcAronuM pAlana karato saMyamamAM udyamazIla banelo hoya. maDita - maTana (tri.) (amAyAvI, avakra, Rju) pUrvabhave utkRSTa tapa karyA hovA chatAM eka mAtra mAyAnA kAraNe bhagavAna mallinAthane strIrUpe avatAra maLyo hato. AthI sujJa puruSo kuTilatAne dUrathI tyaje che. jema sarpa game teTalI vakragativALo hoya paraMtu, bilamAM praveza karavA teNe sIdhI ja gati karavI paDe che. tema jeNe adhyAtmamArgamAM praveza karavo che, mokSa prApta karavo che teNe RjutA apanAvyA vinA chUTako nathI. mokSa saraLagativALAno che. akutUhala - akutUhala (tri.) (kutUhalarahita, Azcaryarahita, indrajAla Adi jovA ke batAvavAnI icchA vinAno) jemaNe jinAgamone AtmapariNata karyA che samyagudarzana vaDe cittazuddhi karI che ane samyaphacAritra vaDe jIvanazuddhi karI che tevA zramaNo jagatanA satya svarUpane jANatA hovAthI temanI sAme game tevI durghaTa ghaTanA ke vikaTa paristhiti banI hoya to paNa cittanI samAdhi khoyA vinA akutUhala bhAve nihALatA hoya che. kutUhalatA e caMcala mananI nizAnI che jyAre sthiratA dharmanI. akumArabhUya - akumArabhUta (tri.) (gRhasthAzramI, pariNIta, bAlabrahmacArI nathI te) jeNe saMsArano tyAga karyo che ane strInA sahavAsano paNa tyAga karelo che tevA brahmacArI sAdhu ke gRhastha paNa paraNelA hovA joie. kAraNa ke jene potAnuM brahmacarya(AtmaramaNatArUpa) akhaMDita rAkhavuM hoya to paramAtmA joDe lagnagraMthithI vahelAmAM vahelI take joDAi javuM joie. eTale ja to AnaMdaghanajI mahArAje potAnA stavanamAM lakhyuM che ke, "RSabha jinezvara prItama mahAro ora na cAhuM re kaMta' majuya - 3ra (tri.) (nizcala, sthira) anAdikALathI AtmA para rAga-dveSanA paDalo jAmelA che. jenA kAraNe jIva samudromAM uThatA mojAonI jema AmathI tema athaDAtokUTAto rahyo che. paraMtu jinazAsanane prApta karyA pachI, mAsTara-kI jevA guru bhagavaMtanuM sAMnidhya meLavyA pachI ane jinAgama jevuM jahAja meLavyA pachI, zAstrAbhyAsa vaDe cittamAM uThatA malina taraMgone zAMta karIne cittane samAdhimAM sthira karI Atmahita sAdhI levuM joie. bhusane - avadhuta (I.) (azubha, kharAba, azobhana, abhadra, amaMgala 2. skUlamati, kartavya-akartavyanA viveka vagarano, ajJAnI) sArAsAra grahaNa karavAmAM haMsa ane bagalo uttama udAharaNa che. haMsa jalamizrita dUdhamAM sArabhUta dUdhane grahaNa kare che ane pANIne rahevA de che. jayAre bagalo A bheda samajI zakato nathI. eja rIte je vivekI puruSo kathanIya-akathanIyanA bhedane samaje che te
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ kuzaLa kahevAya che. ane je skUlamati puruSo A bhedane samajI zakatA nathI teo akuzaLa che. akusalakammodaya - akuzalakarmodaya (puM.) (azubha karmano udaya) pUrvenA loko game tevI vikaTa paristhitine paNa sahajatAthI pAra karI zakatA hatA tenuM kAraNa eka ja che ke, jayAre teone sukha prApta thAya tyAre mAthe hAtha mukatA ane duHkha Ave tyAre kapALa para hAtha mUkatA. arthAtu sukha maLe to teno yaza bhagavAnane ApatA ne kahetA, A to bhagavAnanI maherabAnI ane duHkha maLe to potAnA azubha karmono udaya samajatA. jyAre Ajano puruSa sukha maLe potAnI pITha thAbaDe che ane duHkha maLe to je-te vyakti ke bhagavAnane doSa Apato rahe che. akasalacittaNiroha - akuzalacittanirodha (pu.) (ArtadhyAnAdi akuzaLa cittano nirodha) traNa yogomAM manane ekadama pAvarala mAnavAmAM AvyuM che. mAtra eka mananA kAraNe jIva mokSamAM ane nigodamAM jai zake che. magaranI pAMpaNa para beThelo cokhAnA dANA jeTalI nAnakaDI kAyavALo taMduliyo matsya eTaluM ja vicAre che ke moDhuM khulluM rAkhIne beThelo A magara mUrkha che. keTalIya mAchalIyo tenA moDhAmAM AvIne pAchI jAya che. ALasuno pIra khAto nathI. AnA ThekANe huM houM to ekane paNa na javA dauM. basa, eka A duSTa vicAre te marIne sAtamI narakamAM jAya che. AthI citta kaluSita thAya tevuM vartana na karazo. akusalajogaNiroha - akuzalayoganirodha (puM.) (mana-vacana-kAyArUpa azubha yogano nirodha) yoganI vyAkhyA karatA muni pataMjalie yogadarzanamAM lakhyuM che ke 'ttivRttinirodho thoDA:' arthAtuM, potAnA mananI pravRttine rokavI te yoga che. jayAre upAdhyAya yazovijayajIe yoganI yathArtha vyAkhyA karatA lakhyuM che ke, 'zumattivRttinirotho yo:' arthAta mAtra cittavRtti nahIM paraMtu azubha mananI pravRttine rokavI te yoga che. kemake mananA zubhayogo to upAdeya che. eTale yoganA Icchake potAnA azubha mana-vacana-kAyAnA yogono-pravRttiono nirodha karIne manAdinA zubhayogomAM pravRtta thai javuM joie. akusalaNivittirUva - akuzalanivRttirUpa (tri.) (pApanA AraMbhathI nivRtta thavAno svabhAva che jeno te, pApa vyApAranI nivRttinA svabhAvano) pratikramaNano artha thAya che pAchA AvavuM. arthAtu saMpUrNa divasa daramyAna mana-vacana ane kAyAthI jANatA ke ajANatA je koi paNa pApa sevAI gayuM hoya tenI AlocanA karuM chuM ane have tenA pApAcAramAM pharI pravRtta nahIM thavA rUpe huM pratikramaNa karuM chuM parabhAvathI pAcho pharuM chuM. akusIla - akuzIla (puM.) (suzIla, sadAcArI) pUrvanA kALamAM mAtA-pitA mATe mahattva abhyAsanuM nahIM paraMtu, sadAcAranuM hatuM. saMtAna keTaluM bhaNyo che te jovA karatAM tenAmAM saMskAra keTalA AvyA che tenuM dhyAna vadhAre rAkhatA hatAM. patramAM kharAba saMskAra na paDe te mATe svayaM sadAcAronuM pAlana karatA hatA. hAya re ! AjanA jamAnAnI durdazA to juo, sadAcAronI vAta to dUra, khuda mAtA-pitAo ja kusaMskAronA ravADe caDhI gayA hoya tyAM saMtAno pAse zI AzA rAkhavI? kuvAmAM hoya to havADAmAM Ave ne ! avazudaya - vajuda (tri.). (iMdrajAlAdi kutUhalarahita) majU ( zaikU) 6 - sUra (tri.) (kliSTa adhyavasAya vagarano, krUratArahita, dayAvAna) - jeo svabhAvathI ja dUra pariNAmI che, jenAmAM dayAtattvano ja abhAva che, je matsarAdi durgaNovALo che te kyAreya paNa zuddhadharmane
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhI zakato nathI. kemake dharmano pAyo ja ahiMsA para rahelo che ane ahiMsA pAlana mATe joie akrUratA, jIvadayAnA zubha adhyavasAya, AthI je yogya ane akrUra pariNAmavALo che te ja dayAmUlaka dharmanI niSkalaMka ArAdhanA karI zake che. vatra - ava7 (tri.). (azuddha 2. jemAM kevaLa nathI te) dararoja savAre jaladvArA dehazuddhi karIne tame paramAtmAnI pUjA karavA jAo cho. tene tame bhagavAnanI upAsanA mAno cho. paraMtu, kharI upAsanA to prabhunA sAMnidhyathI tamArA AtmAmAM guNono keTalo AvirbhAva thayo te che. jo Atmikazuddhi nathI thai to pachI mAtra dehazuddhino zo matalaba? kemake mAchaluM AjIvana pANImAM ja rahevA chatAM durgaMdhavALuM ja rahe che. mananuM mAlinya eja kharI azuddhi che. mohaka - maudUdana (tri.) (nATakAdi kutUhalarahita) mAtra uMmaranA kAraNe bAlizatA hoya tevuM nathI paraMtu, bALakanI jema kutUhalatAbharI ceSTa karavI te paNa nAdAniyata che. koipaNa vastumAM ke prasaMgamAM kutUhalatA dAkhavavI te bAlizatAnI dyotaka che. pachI te vayathI bALaka na hovA chatAM paNa jJAnInI dRSTie te bALaka ja che. mATe ja zAstromAM zramaNone udezIne kaheluM che ke, he zramaNa ! tArAcittamAM rahelI kutUhalatAno tyAga karIne kutUhalatArahita bana, sthiracitta bana. gokha - akSaNa (tri.) (gusso karavAne ayogya, adUSaNIya) jyAre jIvanamAM koI duHkhI karanArI ghaTanA banI jAya che tyAre ApaNe je-te vastu ke vyaktine kAraNa mAnIne tenI upara krodha karIe chIe. paraMtu, paramAtmA kahe che ke, vAstavikatA kAMIka judI ja che. tane duHkha pahoMcADavAmAM vyakti ke vastu to nimitta kAraNa che. paraMtu mukhya kAraNa to tArA karmo che. mATe teo para gusso karavo ayogya che. jo tAre krodha karavo ja hoya to tArA karmo para kara ane teno nAza kevI rIte karavA tenA upAya zodha. sAcI rIte gusso karavA lAyaka potAnA duSTakarmo ja che anya koI nahIM. govida - moSita (tri.) (gussA vagaranuM, dUSaNarahita). bakarAnA ToLAmAM raheluM siMhabALa bhale vartamAnamAM tenuM svarUpa bhUlI gayuM hoya paraMtu je divase tene potAnI jAtanI samajaNa paDaze, bakarAono sAtha sahaja rIte chUTI jaze. tema rAgAdi durguNothI DhaMkAyelo AtmA bhale potAnuM svarUpa bhUlI gayo hoya. paraMtu je divase te AtmAnA zuddhasvarUpane jANIne sAcI dizAmAM potAnA vIryane phoravaze te divase potAnI dUSaNarahita sthitine prApta karI leze. mohita (I.) (zrata ane vayathI jeNe yogyatA prApta nathI karI te, satu zAstrAvabodharahita, samyajJAnamAM anipuNa, apaMDita, ajJAnI) jene jJAnAvaraNIyano tIvra kSayopazama hoya paraMtu, mohanIyakarmano kSayopazama na hoya to tene zAstrAbhyAsa pariNamato nathI. kAraNa ke jJAnAvaraNIyano kSayopazama jJAna to apAve paraMtu, aidaMparyanA jJAnavALuM pANDitya to mohanIya karmano kSayopazama ja apAve che. tenA vinAno jIva game teTaluM bhaNelo hoya paraMtu, nizcayathI to te ajJAnI ja che. mohanIyakarma paMDitone paNa bhrama pedA karAvI jANe aviyaL () - vivAna (I.) (samyajJAnarahita). lokamAM kahevAya che ke, garbhiNI strInuM duHkha eka garbhiNI strI ja jANI zake che vaMdhyA nahIM. tema jJAnIe ghaNA parizrama pachI banAvelA graMthanI kiMmata eka jJAnI ja samajI zake che ajJAnI nahIM, kemake putrane janma Apavo ane nUtana graMthanI racanA karavI atyaMta parizramapUrvaka sAdhya bane che.
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ modaUT - madhara (tri.) (krodha rahita, akrodhI) kUragaDa muni sudhAvedanIyakarmanA udaye saMvatsarI jevA divase paNa tapa karI zakatA na hatA, ane temanA ja gurubhAIo cAramAsI tapanA tapasvIo hatAM. chatAM paNa kuragaDa munine prathama kevalajJAna thayuM tenuM kAraNa gurubhAIo utkRSTa tapasvI hovA chatAM krodhI ane ahaMkArI hatA. jayAre kUragaDa muni vinayI ane kSamAvaMta hatA. mAtra kSamAguNanA pratApe teo kevalajJAnane varyA. mataM (ve) (pravRddha, vRddhimAna). koIka sthAne lakheluM che ke "dharma karatAM dhana vadhe, dhana vadhatAM mana vadha jAya, mana vadhatAM mahimA vadhe, vadhata vadhata vadha jAya' eTale jo tame dhana, samRddhi ane yaza-kIrtinI apekSA rAkho cho tenA mATe paNa dharmanuM zaraNuM svIkAryA vinA chUTako nathI. kemake dharma ja badhA sukhonI jananI che. daMta - mAtrAnta (ki.). (gherAyeluM, prasta 2. parAbhava pAmeluM, parAsta, pIDita 3. AkramaNa 4. acittavAyukAyano eka bheda) thoDuMka du:kha ke Apatti AvatAM loko bhuvA, jayotiSio ke anya mithyAtvI devo pAse doDI jAya che ane dorA-dhAgA vagere karAvA maMDI paDe che. paraMtu jeo khuda karmothI pIDita che teo bIjAnI zuM pIDA miTAvavAnA hatA? jo tamAre kharekhara ApattiothI mukti joitI hoya to jeo svayaM karmathI mukta che tevA vItarAgI devanA caraNe javuM joIe. madaatakuvarad - TuvAna (tri.) (duHkhathI pIDita, duHkhathI dabAyeluM) zArIrika ane mAnasika duHkhothI hatAza ane nirAza thai gayelo Ajano mAnavI te duHkhonA nirAkaraNarUpa davAo. yoga. meDITezana, havAphera vagere rastAo apanAve che. paraMtu A zArIrika ane mAnasika duHkho pAchaLa hetubhUta che azatAvedanIya karma. davA vagerethI tamArA duHkho TempararI zAMta thaze jyAre azAtAvedanIyanA nAzathI tamArA duHkhono jaDamULathI nAza thaze. tamAre zuM karavuM che du:khono TempararI nAza karavo che ke lAIphaloMga? maThaMdra mAna (pu.) (moTethI raDavuM te, vilApa karavo te 2. corAzI AzAtanAmAMnI ekatAlIsamI AzAtanA 3. zabda 4, AhvAna karavuM, bolAvavuM 5. mitra 6. bhAI 7. dAruNa yuddha 8. duHkhIne rovAnuM sthAna 9, nRpa bhedavizeSa) vairAgyazataka nAmanA prAcIna graMthamAM kaheluM che ke, jIva atyAra sudhI eTaluM badhuM raDyo che ke tenA AMsuo mATe nadIo, taLAvo ane sAgaro paNa ochA paDe. paraMtu ATalA badhA rudana pachI paNa tene mokSa to prApta nathI ja thayo. are ! raDavuM hoya to gautamasvAmInI jema raDo jenAthI jIvanamAM pharI kyAre raDavuM ja na paDe. 3avaLa - ma na (1.). (jora-jorathI raDavuM te, moTA avAje raDavuM te 2. AhvAna karavuM te, bolAvavuM). atyAra sudhI keTalIya vakhata jinAlayanA pagathiyA ghasI kADhyA, keTalIya mALAo toDI nAkhI, pratikramaNo karIne keTalAya kaTAsaNAo phADI nAMkhyA ane keTalIya vakhata vaMdittasUtra bolyA. paraMtu kyAreya AMkhamAM AMsu sAthe pApono pastAvo thayo che kharo ? olA bharUcanA zrAvaka hatA jeo vaMdittAsUtramAM saM taM dima' pada AvatA moTe moTethI DUsakAM bharIne raDatA ane AcarelA pAponI mAphI mAMgatA. je divase AvuM vartana ApaNuM thaze te divase ApaNo mokSa bahu dUra nahIM hoya. advaitUvA - 3 IMtu (sU) a (trI.) (eka jAtanI gucchavanaspati) aditI - stha7 (1.) (mathurAmAM AveluM eka sthAna)
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ atrima mApa (kuM.) (baLapUrvaka ullaMghana 2. Agraha 3. vyApta 4. parAbhava, uccheda 5. baLAtkArapUrvaka 6. paralokaprAptinuM sAdhana vidyAkarma vagere) jainadarzana pramANe vizva caudarAjaloka pramANavALuM mAnavAmAM AvyuM che. samasta jIvo cauda rAjalokamAM vyApIne rahelA che. arthAta caudarAjalokamAM eka paNa lokAkAza pradeza evo nathI ke, jemAM jIvo nahoya. zAstravacana che ke, evI koi jAti nathI, evI koI yoni nathI, evuM koI kuLa nathI ane evuM ekapaNa sthAna nathI ke jyAM jIve anaMtI vakhata janma na lIdho hoya. AUT - manapA (na.) (parAbhava, AkramaNa 2. pagathI krIDA karanAra) A avasarpiNInA prathama cakravartI, bharatakSetranA cha khaMDo para sAmrAjya bhogavanArA, devo jenI sevAmAM divasarAta AjJA pAlana mATe tahenAta hatA ane navanidhio jenI sevA karI rahI hatI chatAM paNa cakravartI bharata kyAreya ahaMkArI thayA na hatA. kemake temane khabara hatI ke, bhale meM yuddhamAM bIjAone parAjaya ApIne sAmrAjya prApta karyuM hoya paraMtu, kharo vijaya to tyAre ja gaNAze jyAre huM karmone parAjaya ApIza. hAla to huM karmothI parAjita chuM mATe ahaMkAra zuM karavo ? madamA - mAga (vya.) (AkramaNa karIne, caDAI karIne, parAsta karIne) jeNe vivekarUpI cakSane dhAraNa karyA che, saMyamita indriyarUpI azvo para savAra che, hAthamAM mArUpI talavAra che, arihaMtarUpI chatrane dhAraNa karyuM che ane jenI pAse guvajJArUpI sainya che tevo puruSa karmarUpI zatrune parAjita karIne mokSanA vizALa sAmrAjayane bhogave mataza/nA ( strI.) (baLAtkAra, jabaradastI 2, kaMIka unmatta strI) unmAda haMmezAM vinAzakArI ja hoya che. je unmAda doSane vahana kare che te svayaM ane bIjAnuM mAtrane mAtra ahita ja kare che. jema unmatta thayelo hAthI ane unmAdI strI, hAthI unmAde caDhyo hoya to AkhA jaMgalano ane prANIono nAza kare che jyAre vikAravaza unmatta thayelI strI potAnI kuLamaryAdAno nAza karI sarvanAza notare che ane potAnA zIla-sadAcArane paNa gumAve che. A (rezamI .). (bahena) aMbikAdevI suMdara kanyAnuM rUpa laIne vimalamaMtrInI sAmethI nIkaLyA. tyAre maMtrIzvaranA manamAM jarA paNa vikAra na jAgyo. devIe pratyakSa thaIne kAraNa pUchyuM tyAre teoe javAba Apyo, mArI patnI sivAyanI strIomAM mane mA ane bahenanA darzana thatA hoya tyAM vikAra kevI rIte pedA thAya. A hatuM ApaNA pUrvajonuM naitika brahmacaryabaLa, parastrIne mA-bahena ke zaktinA svarUpamAM jovAmAM Ave to manovikArano saMbhava raheto nathI. maNirevI - a#iNIva (trI.) (vyaMtaradevI vizeSa, akkAsI devI) phi- vismag (a.) (zarIranA klezathI rahita, bAdhArahita, svastha) vizvamAM bhale aneka dharmo hoya paraMtu te badhAno eka ja avAja che ke, je tamAre mukti joitI hoya to tamArA cittane klezarahita banAvo. tenA vinA mokSa thavo asaMbhava ja che. AthI ja to mahopAdhyAya yazovijayajIe vAsupUjayasvAmInA stavanamAM lakhyuM che ke, "klaze vAsita mana saMsAra, klezarahita mana te bhava pAra' meTTa (reza) (adhiSThita-sthita, yojita, adhyAsita-raheluM) vartamAnakALamAM bhAva tIrthaMkaranA abhAvanA kAraNe temanI pratimAne jinAlayamAM sthApita karIne upAsanA karIe chIe. AthI ja
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ ApaNe mUrtipUjaka kahevAie chIe. A vyAkhyA ApaNe caritArtha karI che. ApaNe mAtra mUrtine ja pUjIe chIe. mUrti jenI che temanA upadezane ke tenA bhAvane to sparzatA ja nathI. tethI ApaNI mUrti upAsanA niSphaLaprAyaH banI jAya che. yAda rAkhajo ! jayAM sudhI jinAlayamAM birAjita paramAtmAnA bhAvane aMtarAtmAmAM adhiSThita nathI karyA tyAM sudhI prabhupratimA paNa koI phaLa nahIM Ape. masa - ram (thA.) (gati karavI, gamana karavuM, javuM) zAstramAM kahevAyuM che ke, jIva jyAre mRtyunI najIka Ave che tyAre mRtyu bAda je gatimAM javAno hoya tadanusAra tenA Atmika bhAvo thatAM hoya che. arthAta aMta samaye jevI vezyA hoya tadanusAra jIva zubhAzubha gatine prApta kare che. lokoktimAM paNa kahevAyuM che ke, jevI mati tevI gati mATe haMmezAM evI mati rAkhajo jethI tamArI AvanArI gati-bhava na bagaDe. zani (2) - maya (tri.) (kharIdavA yogya nahIM te, kharIdavAne ayogya) dharmabiMdu graMthamAM bhagavAna haribhadrasUri mahArAje zrAvakane karavA yogya ane nahIM karavA yogya vyApAranI ghaNI badhI vAto karI che. temAM eka vAta e paNa Ave che ke, bijhanesa karanAra vyApArIne deza-kALa ane sAmagrInuM jJAna hovuM joie. arthAt kayA kALe kaI vastu kharIdavA yogya che ke kaI nahIM ane kayA dezamAMthI kaI vastu kharIdavI ane kaI na kharIdavI tenuM paNa jJAna Avazyaka che. anyathA naphAnI AzA to dUra, paNa pote rokelI mUDIno paNa nAza thaI zake che. jemAM hiMsA ghaNI hoya tevA naphAkAraka vyApArane paNa tajavA kahyuM che. madharo (reza) be vyakti vaccenA saMdezAne ekabIjA sudhI pahoMcADanAra puruSane dUta kahevAya che. prAcInakALamAM AvuM dUtanuM kArya karanAra puruSomAM amuka viziSTa guNo rahetA hatAM. jevA ke dhIra-gaMbhIra, zAMta, buddhimAnuM, vacanakuzaLa vagere. A guNonA kAraNe teo asAdhya kAryone paNa sAdhya banAvatA. jinazAsanamAM gurubhagavaMto paNa paramAtmavANIne loko sudhI pahoMcADanArA dUta samA che. teo zAstronA rahasyo loka sudhI pahoMcADIne devadUtanuM kArya kare che ane keTalAyane sAcA mArge vALIne satata lokopakAra karatA hoya che. modaUT - sona (na.) (saMgraha). tame bhale dharmamAM AsthA nA rAkhatA ho, chatAM paNa "saMgrahelo sApa paNa kAmamAM lAge' A ukti anusAra, koika nAnakaDA vrataniyamane jIvanamAM rAkho. zuM khabara kyAre kAmamAM lAgI jAya? olA vaMkacUla DAkune jyAre sAdhue cAra niyama ApyA tyAre tene paNa vicAra karyo ke, A niyamo to jIMdagImAM kyAreya upayogamAM AvavAnA nathI pachI levAmAM zuM vAMdho ? paraMtu juo karmanI karAmata e ja cAra niyamanA prabhAve vaMkacUla DAka unnati pAmyo ane marIne bAramA devalokano deva banyo. doho (reza) (bakaro) mora - moza (.) (jApada nadI vagere upadravayukta sthAna 2. varasAdayogya sthAnavizeSa) sAdhupaNAmAM jIvananirvAha mATe bhikSAcaryA mukhya aMga mAnavAmAM AvyuM che. AthI jyAM AgaLa najIkamAM jaMgala, parvata ke rAnI pazuono bhaya hoya tevA upadravayukta sthAnono zramaNoe tyAga karavo joIe. jethI gamanAgamana ke bhikSAcane koi bAdhA na pahoMce. sAdhune rahevAnA sthAnaviSayaka kalpasUtrAdi AgamomAM vistRta varNana karavAmAM AveluM che. - moNa (pu.) (asabhya bhASA, kaThora vacana kahevA te, durvacana 2. zApa 3. niMdA 4. viruddha ciMtana) koi niMdakanI vAto sAMbhaLIne ApaNe tenI TIkA karavA lAgI jaIe chIe. paraMtu, saMta kabIra kahe che ke, bhAIo! tame niMdakanI
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ nidAnahIM, paraMtu prazaMsA karo kAraNa ke, te niMdakato olA kacarA vALanAra jevo che. pelo jhADuthI gAmanI gaMdakI sApha kare che jayAre niMdaka potAnI jIbhathI sajjanomAM rahelI gaMdakIne sApha kare che, mosA - sAzA(tri.) durvacana bolanAra, kaTuvacanI) bhojana game teTaluM svAdiSTa sAmagrIthI baneluM hoya paraMtu, jo ekAda vastumAM kAMkaro Ave to AkhA bhojananI niMdA thAya che. tema vyaktimAM game teTalA sadguNo bharelA hoya paraMtu, jo jIbhamAM kaDavAza AvI to tenA kavacano sAMbhaLIne e saNI puruSanI. paNa kiMmata koDInI thai jAya che. spaSTa vaktA sukhI thAya che paraMtu, kaTuvacanI kyAreya nahIM. garerosA - mAzanA (strI.) (kaThora vacana bolavuM te, niSphara vacana kahevA te) jema baMdUkamAMthI ekavAra nIkaLelI goLI ane dhanuSamAMthI chUTeluM bANa pAchA pheravI zakAtA nathI tema ekapaNa vAra bolAyeluM kaThora vacana bolyA pachI kyAreya pAchuM pheravI zakAtuM nathI. pachI game teTalo pastAvo thAya paraMtu, tenuM phaLa bhogavavuM ja paDe che. eTale ja to kahevAyuM che ke nava pachatAye vayA hota, gavariyA purUM veta' eTale kAMI paNa bolatA pahelAM dasa vAra vicAra karajo . bopari () sada - Aaozapari (1) pada (pu.) (Akroza pariSaha, bAramo pariSaha, Akroza-tiraskArayukta vacana sahevA te) tattvArthasUtramAM kahevAmAM AvyuM che ke, nAcavananirAIriSoThavya pariSada:' arthAtu mokSanA sAdhaka AtmAe karmanI nirjarA ane jinamArgathI patita na thavA mATe paNa pariSado sahana karavA joie. pariSaha karanAra upara Akroza na karatAM tene potAno upakAra mAnavo joIe. sAmAjika jIvanamAM paNa jo sarvenI sAthe rahevuM hoya to sahiSNutA guNa hovI Avazyaka che. jenAmAM sahiSNutA nathI te kaThina paristhitimAM kAM to bhAMgI paDe che athavA maraNane zaraNa thaI jAya che. akkosapari (rI) sahavijaya - Akrozapari (rI) Sahavijaya (puM.) (Akroza pariSahane jItavo te, Akroza pariSaha para vijaya meLavavo te) bAlajIvo tathA ajJAnI jIvoe kahelA ane krodharUpI agninuM uddIpana karanArA durvacanone sAMbhaLIne teno pratikAra karavA mATe samartha hovA chatAM je mahApuruSo krodhAdi kaSAyono udaya pApakarmonA vipAkavALo che ema vicArI hRdayamAM saheja paNa kaSAyone sthAna na Ape te AkrozapariSahavijaya kahevAya che. sAdhu bhagavaMtoe sahanIya bAvIsa pariSahomAM AkrozapariSadanuM bAramuM sthAna madada- aao (tri.) (krodhodayarahita, gusso nahIM karato 2. atyaMta alpa krodhavALo). DAhyA mANaso koIpaNa kArya karatA pahelAM tenA dUragAmI sArA-narasA pariNAmono paNa vicAra karIne pachI ja tene kare che. zAstromAM krodhane agninI upamA ApelI che. bahArano agni to jayAM lagADIe tene bALe che jyAre krodharUpI agni to bannene bALe che. vyavahArika jagatamAM loko krodhI mANasathI bhAge che ane AgamazAstro paNa saMsAranI vRddhi aTakAvavA mATe akrodhI arthAta, kSamAvaMta banavAnuM jaNAve che. umaTya (reza) (te prakAre, te pramANe, kharekhara) sava - akSa (pu.) (jIva 2. candanaka, jeno upayoga jaina sAdhu sthApanAcAryamAM kare che, te rUpa zramaNanI upadhivizeSa 3. indriya 4, pAsA 5, koDI . janmathI aMdha 7. paththara ke agni 8. kALuM mIThuM-saMcaLa 9. karyuM pramANa 10. cAra hAtha athavA channu aMgulanuM eka mApa 11. rudrAkSa 12. gADAnI dharI 13. baheDAnuM vRkSa 14. rAvaNano eka putra 15. sarpa 16. garuDa 17. jugAra). akSanA aneka arthomAM candanaka paNa artha thAya che. A vastu samudramAM thatAM eka jIvanuM zarIra che. je nirjIva thayA bAda muni
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavaMto temAM viziSTa vidhipUrvaka gurutattvanI pratiSThA kare che ane tene sAkSAta guru bhagavaMta hAjara hoya tema dareka Avazyaka kriyAo vinayapUrvaka temanI nizrAmAM karatA hoya che. magba - makSatti (tri.) (akSaya, kSaya vinAnuM) duHkhanA hetubhUta mithyAtvarUpI bIja jyAM sudhI akhaMDa che tyAM sudhI te AtmAne kamanA baMdhanathI duHkha Ape che. AthI mokSanA akSayasukhane pAmavA mithyAtvane samyagu jJAnanA prakAzathI kSaya pamADI devuM joIe. akkhaodaya - akSayodaka (tri.) (akSayodaka, akhuTa pANI jevuM che , nitya pANIthI bhareluM) zAstromAM lavaNasamudra vagere samudro batAvelA che teno kyAreya nAza na thavAno hovAthI tene akSayodaya kahevAya che. maraH - akSarana (ja.) (pANI kADhavAno koza, masaka) avanavAvetaM (reza) (maithuna krIDA, saMbhoga 2. rAtrino prAraMbhika bhAga, saMdhyA) muvallA - maniSaH (trI) (baLadagADuM) atyAre yAtAyAtanA sAdhano tarIke sAyakala, skuTarathI laIne moMghIdATa gADIo dekhAya che tema AjathI so varSa pahelAnA kALamAM gamanAgamana mATe Thera-Thera baLadagADAo, UMTagADIo, UMTa ane ghoDAono upayoga thato hato. vAhanavyavahAranA hAlanA sAdhano tathA prAcIna sAdhanomAM sauthI moTo taphAvata e che ke, pahelAnA sAdhano polyuzana-mukta hatAM. jyAre AjanA sAdhanoe to payAvaraNano khAtmo bolAvI dIdho che. pachI vinAzaka kudaratI prakopo na thAya to zuM thAya? avanavapAya - akSaNA (uM.) (akSapAda nAmanA nyAyadarzananA praNetA muni, gautamaRSi 2. akSapAda RSie kahelo graMtha) gautamaRSie potAnA matanA virodhI vyAsamuninuM AMkhathI darzana na karavAnI pratijJA karI hatI tevuM jANyA bAda vyAsamunie temane prasanna karyA tyAre temaNe caraNamAM netra sthApIne teone joyA evI paurANika kathA che. gautama muni praNIta nyAyadarzanamAM jagatanA sarva bhAvono soLa padArthomAM samAveza karAyo che. vadhupa - akSaka (tri.) (asamartha 2. abhAva 3. kSamAno abhAva 4. ISya 4. yuktizUnya, ayogya 5. anucita) saMkhaliputra gozALAne pUrve potAnA bhakta ane pachIthI bhagavAna mahAvIranA parama zrAvaka evA mahAzatake vAraMvAra vinaMtI karavA chatAM gozALAe bhagavAna mahAvIra sAthe vAda na karyo kemake, te jANato hato ke, sarvajJa bhagavAna mahAvIranI sAme vAda karavAmAM pote asamartha che. tethI lokamAM hAMsIpAtra thavAnA bhayathI teNe vAda na karyo. gya - makSaka (na.) (indriyanA saMnikarSathI utpanna pratyakSa jJAna) jema rasanendriya vagere indriyonA mAdhyamathI thatuM jJAna indriyapratyakSa jJAna kahevAya che tema AtmAnA saMnikarSathI thanArA avadhimana:paryava ke kevaLajJAnane Atmapratyayika jJAna kahevAya che. *akSata (kuM.) (akhaMDa cokhA 2. koIpaNa dhAnya 3. ghAvarahita 3, akSaya, kSayAbhAva 4, java 5. utkarSayukta 6. paripUrNa 7. kSaNAbhAva) chotarAM vagaranA cokhAne akSata kahevAmAM Ave che kAraNa ke tenI jananazakti naSTa thaI gaI hoya che. cokhAne jamInamAM vAvIe
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ to paNa UgatA nathI. tema karmothI rahita banelo AtmA akSatanI jema akhaMDa svarUpI bane che. te pachI kyAreya paNa janma dhAraNa karato nathI. mATe ja ApaNe derAsaramAM cAragatino vAraka svastika akhaMDa cokhAthI karIe chIe. karakSaka (si.) (kSayarahita, akhUTa, zAzvata, akSaya 2. ananta 3. avinAzI) sUtrakRtAMgasUtranA prathama zrutaskaMdhamAM paramAtmAnI prajJAnI vyAkhyA karatA kahyuM che ke, teonI prajJA samudranA pANInI jema akhUTa, akSaya, ananta ane mahAsAgaranI jema akSINa hoya che. jJAna AtmAno avinAzI - avinAbhAvI guNa che.' akkhayaNihi - akSayanidhi (puM.) (akhUTa bhaMDAra, akSaya bhaMDAra, deva bhaMDAra) ApaNe dIpAvalinA copaDApUjanamAM lakhIe chIe ke zAlibhadrano akhUTa bhaMDAra hojo paNa zAMtacitte kyAreya evuM kadI vicAryuM che ke zAlibhadrano bhaMDAra kema akhUTa banyo hato? puNya vagara akSaya bhaMDAra bharavAnI bhAvanA kevI rIte phaLe? akkhayaNihitava- akSayanidhitapas (na.) (laukika phaLaprada tapavizeSa, akSayanidhi tapa) paMcAzakajImAM kahyuM che ke, akSayanidhi tapamAM paramAtmAnA jinAlayamAM eka kalaza sthApita karIne temAM pratidina eka muThThI akSata pUrAya che. te jeTalA divasomAM kaLaza bharAya teTalA divaso sudhI ekAsaNA tapa karavuM tene akSayanidhi tapa kahevAya che. akkhayaNIvi - akSayanIvi (strI.) (akSayapUMjI, akhUTa mUDI) itihAsa sAkSI che ke, jaino potAnA deva-guru ane dharmane keTalA samarpita che. jyAre paNa jinazAsana para Apatti AvI che tyAre mAtrane mAtra jinazAsananI rakSA kAje potAnI pUMjIone AMkho baMdha karIne pANInA pravAhanI jema vahAvI che. jainazAsanano nAnakaDo zrAvaka paNa lAbha laI zake te mATe jayAre paNa jinAlayamAM pratimA sthApana karavAnI hoya che tyAre temanA pabAsaNanI nIce amuka dhana mUkavAmAM Ave che jethI ApattinA samaye jIrNoddhArAdi kAryamAM teno upayoga thAya. akkhayataiyA - akSayatRtIyA (strI.) (akhAtrIja, vaizAkha suda trIja, akSayatRtIyA) akSayatRtIyA dina vaidika temaja jinazAsanamAM khUba ja prasiddha ane mahattvapUrNa mAnavAmAM Avyo che. A divase tera mAsathI nirjaLA upavAsI bhagavAna AdinAthane temanA ja pautra zreyAMsakumAre nirdoSa zeraDInA rasathI pAraNuM karAvyuM hatuM. A ghaTanAnI yAdagIrIrUpe Aje paNa jainadharmamAM ArAdhako varasItapanI tapazcaryA karatA hoya che ane vai.saM.3nA dine mAtra ikSarasathI ja pAraNuM karatA hoya che. mavalayapUyA - atipUnA (ru.) (akSatapUjA, aSTaprakArI pUjAmAMno eka prakAra, jinapratimAnI sanmukha akhaMDa akSatanuM samarpaNa karavuM te) ApaNe jinAlayamAM dararoja akSatapUjAmAM sAthiyo, traNa DhagalI ane siddhazilA AlekhIe chIe. paraMtu tenI pAchaLanuM rahasya jANavAno prayatna karyo che kharo? pratidina akSatapUjA karatA bhagavAna AgaLa bhAvanA bhAvavAnI che ke, he paramAtmA! huM cAra gatimAM anaMtakALathI bhamI rahyo chuM, have ApanuM zAsana pAmyo chuM to ApanI pUjAnA pratApe mane samyajJAna-darzana-cAritranI prApti thAo jenI ArAdhanA karIne huM cAragatirUpa saMsArathI chUTIne jaladIthI siddhazilAmAM pahoMcI jAuM. akkhayAyAra - akSatAcAra (puM.) (sthApitAdi doSono tyAga karanAra AcAravAna sAdhu, zuddha cAritrI) vividha prakAranA AhAra, zayyA tathA upadhi vagere je vastuo muni bhagavaMta mATe ja speziyala banAvelI hoya te vastu teone mATe AdhAkarmI kahevAya che. AvI AdhAkarmI vastuone je grahaNa na kare te nirdoSa AcaraNavALA kahevAya che.
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ akkhayAyArayA - akSatAcAratA (strI.) (paripUrNa AcaraNA, vizuddha AcaraNA, akhaMDa AcAra saMpannatA) akhaMDa AcAra saMpanna sAdhu ke zrAvaka potAnA lIdhelA vratomAM aticAra suddhA paNa lAgavA detA nathI. mATe temane akSatAcAra saMpanna kahevAya che. jinazAsananI pratyeka dharmakriyAomAM AcAro ane vicArone atI mahattva apAyuM che. akkhayAyArasaMpaNNa - akSatAcArasaMpanna (tri.) (akhaMDa AcArane prApta thayeluM, nirdoSa AcaraNayukta, zuddha cAritradhArI) saMsAranA vAstavika svarUpane jANIne vairAgya pAmI sAdhutAne prApta karelA mumukSu jIvo karmonA baMdhanane sArI rIte jANanArA hovAthI bhagavAna mahAvIre batAvelA cAritramArganuM suvizuddha pAlana kare che. teo sAdhupaNAne viSe sajAgatApUrvaka zuddha AcAranuM AcaraNa karI bhavano nikhAra kare che. vezvara - akSara (ja.). (je svasvabhAvathI kyAreya na phare te, 2. varNa, akSara 3. jJAna 4, kevaLajJAna 5. cetanA, AtmA 6. avinAzI, jeno nAza thavAno nathI te, kSaraNazUnya 7, ujvaLa 8, akSarazrutano eka bhedavizeSa) je kyAreya nAza na pAme te akSara kahevAya che. jJAna AtmAno guNa hovAthI kyAreya nAza pAmato nathI. saMsAramAM janma-maraNanI je ghaTamALa che te AtmAnI nathI paNa zarIranI che. jJAna AtmAnuM upAdAna kAraNa che mATe teno nAza kyAreya thavAno nathI. bhAratIya dharmazAstromAM ane darzanagraMthomAM jJAna viSayaka pracuramAtrAmAM vicAraNA karavAmAM AvelI che. akkharaguNa - akSaraguNa (puM.) (ananta gamA-paryAya sahita uccAra vagere akSaranA guNa) sUtrakatAMgasUtranA prathama zrutaskaMdhamAM jaNAvAyuM che ke, pratyeka akSara aneka arthone jaNAvanAro hoya che. anantAgamA. paryAya, uccAra vagere guNonA kAraNe ja arthanuM pratipAdana zakya bane che. akkharaguNamaisaMghaDaNA- akSaraguNamatisaMghaTanA (strI.) (akSaranA gaNavaDe matijJAnanI saMghaTanA, dravyazrata vaDe bhAvazratanA kathanamAM akSaragaNanI mati yojavI te) sUtrakRtAMgasUtramAM jJAnanI vibhAvanA karatA jaNAvAyuM che ke, bhAvaRRtane dravyaRRtathI pragaTa karavAmAM mati dvArA akSaraguNanA saMyojanane akSaraguNamatiighaTanA kahevAya che. arthAt akSaraguNa dvArA matijJAnanI saMghaTanA-buddhinI yojanA thAya che. varapukiyA - akSarapuSiA (strI.) (brAhmIlipino navamo lekhavidhAna, prAcIna lipino bheda) zabda be prakAranA hoya che. eka e ke je mukhethI bolAya che ane bIjA lekhana-vAMcanamAM AvatA akSarAkRtivALA. lekhana-vAMcananA zabdo kula aDhAra prakAranI lipimAM lakhAtA hatA. A avasarpiNIkALamAM sau prathama lipinuM jJAna ApanAra bhagavAna AdinAtha hatAM. temaNe putrI brAhmI lipivijJAna ApIne jagata mATe jJAnano ujjavala mArga kholI Apyo che. azvara naMma - makSaratnAma (pu.) (zabdanI jAti varNa vagerenuM jJAna). zabda ke padanA bodha mATe tenI jAti, kALa vagerenuM jJAna hovuM Avazyaka che. jenAthI pada ke vAkyano arthabodha sucArutayA thaI zake. vaktAne jyAM sudhI zabdanI jAti vagerenuM jJAna nathI tyAM sudhI te svayaM paNa teno artha nahIM karI zake ane anyane paNa teno yogyabodha nahIM karAvI zake. mATe kahyuM che ke, "paputra virapa cena savaha zarta thAta' arthAtu sakalano artha sarva thAya che ane zakalano artha TukaDo thAya che. jo lakhavAmAM bhUla thAya to arthano anartha thaI zake che. eTale jijJAsu mATe zabdazAstranuM jJAna paNa Avazyaka manAyuM che. akkharavisuddha - akSaravizuddha (tri.) . (pada ke akSarothI yukta).
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ zaNagAra sajelI strI vadhu suMdara lAge che, bhojanamAM mIThAI hoya to svAdiSTa lAge che. tema kathAkAranA zabdomAM vaividhya sAthe arthagAMbhIrya ane padomAM lAlitya hoya to evA padalAlitya alaMkata upadezavAkyothI lokone hRdayaMgama arthabodha thAya che. jinazAsanamAM AvA kathAkAra-upadezaka naMdISeNamuni thaI gayA che, jemaNe roja daza vyaktione pratibodha pamADIne jamavAno niyama lIdho hato. akkharasaMbaddha - akSarasaMbaddha (puM.) (zabdamAM akSara spaSTa hoya te) jinezvara mahAvIranA zAsanamAM gaNadhara bhagavaMtAdi racita dareka sUtro maMtrasamAna gaNavAmAM AvyA che. tenA paThanathI na dhAryA hoya tevA Azcaryo sarjAyA che ane sarjAya che. atyAre tevo anubhava nathI thato tenuM ekamAtra kAraNa che sUtrono aspaSTa uccAra ane hRdayamAM azraddhA. sUtrapaThana haMmezA guru ke vaDIlanI nizrAmAM rahIne ja karavuM joIe. jethI sUtroccAraNamAM koI azuddhi hoya to dhyAnamAM Ave. akkharasaNNivAya - akSarasannipAta (puM.) (akSarono saMyoga, akArAdi akSaronuM joDANa) akSaro ke padone AgaLa pAchaLa mUkavAthI tene sAMbhaLanAra ke vAMcanArane tenuM anusaMdhAna karatAM takalIpha paDatI hoya che. athavA to teno arthabodha ja durbodha thaI jAya. dA.ta. 1. sAMITha phUTanA rameze gharo banAvyA. ane 2. rameze sAMITha phUTanA gharo banAvyA. A banne vAkyamAM prathama vAkyathI zrotAne viparIta jJAna thaze ane bIjA vAkyanA zravaNathI yathArtha bodha thaze. mATe zabdo vagere jo kramasara goThavavAmAM Ave to ja te lokabhogya bane che, lokapriya pravacanakAronA vaktavyamAM akSara saMyogano sumeLa sahajapaNe jovA maLe che. vivarasama - akSarasama (1) (geyasvara vizeSa, hrasva dIrgha je akSara jevo hoya tevo bolavo te) prAcIna samayamAM rAjasabhAmAM lokamanoraMjana mATe gIta-gAnanA kAryakramo yojAyA hatAM. temAM saMgItanA suMdara jANakAra gavaiyA potAnI gAnakaLAthI rAjA ane prajAnA dila jItI letA hatA. gIta gAtI vakhate teo bolAtA padomAM akSaronI hrasvatA, dIrdhatAdinuM khAsa dhyAna rAkhatA hatA jethI gItano layabhaMga na thAya. akkharasamAsa - akSarasamAsa (puM.) (akArAdi akSaronuM joDANa-meLApa, akSarasamUha) akSaro ke padomAM parasparanuM yogya joDANa hovuM Avazyaka che. anyathA, arthano anartha thai javAno saMbhava che. jema samrATa azoke tenA putra kuNAla mATe mAre mathIyA' arthAta, have kumArane adhyayana karAvo, evo Adeza karelo. paraMtu kuTanItithI "a" nA sthAne 'e' karI devAthI 'mAre saMdhIvata' arthAta, kamArane aMdha banAvo. ema biMdI mAtrano pharaka thavAthI kamarane potAnI AMkho gumAvavI paDI hatI. mAtra (rezI-6). (akharoTanuM vRkSa 2. akharoTanuM phaLa) dukhaloko boranA jevA hoya che je bahArathI boranI jema naramAzavALA ane aMdarathI kaThaNa ThaLIyAnI jema krUratAvALA hoya che. jyAre sAdhu-sajjana puruSo bahArathI akharoTa jevA kaThora dekhAtA hoya che paNa aMdarathI sAva narama-snehArdra hoya che. avanimaM (ve) (pratibiMba paDeluM 2. pratidhvanita 3. AkuLa-vyAkuLa) zarIranA rogothI vyAkuLa banelo rogI DaoNkTara ke vaidya pAse jAya che ane teonI davAthI te jaladI sAje paNa thaI jAya che. tenAthI huM paNa A krodha-mAna-mAyA-lobhArUpI rogothI AkuLa-vyAkuLa thayelo ApanI pAse Avyo chuM. Apa mane tattvonI koika evI goLI pIvaDAvo jethI mArA duHsAdhya bhavarogano jaladIthI nikAla Ave. mane zraddhA che ke, A rogano nAza Apa ja karI zako cho.
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ plIjha! mArI ATalI rIkvesTa sAMbhaLI lo. atriya - marahUti (ni.) (apramatta, asmalita, 2, apatita, avita 3. sUtranA guNano eka bheda) jema dezanA potAnA kAyadA hoya che, DaoNkTaranA potAnA keTalAka kartavyo hoya che ane saMsAramAM jIvavA mATenA keTalAka niyamo hoya che. te kartavyonuM pAlana karavAmAM Ave to ja te vikAsanA mArge cAlI zake che, tema paramAtmAe paNa zrAvaka mATe vArSika 11 ane paryuSaNanA 5 kartavyo batAvyA che. te kartavyapAlanathI jIva cokkasa Atmasukhone prApta karI zake che. duHkhanI vAta e che ke, ApaNane dharmathI maLatA sukho joie che paraMtu, dharma Acaravo gamato nathI. akkhaliyacaritta - askhalitacAritra (puM.) (aticArarahita mUlaguNarUpa cAritra jene che te, vizuddha cAritradhArI 2. niraticAra saMyama) daDhavratI munibhagavaMto cAritrapAlanamAM nAno sarakho paNa aticAra-doSa na lAge tenuM khAsa dhyAna rAkhe che. evA mahAmunivarone akhalitacAritrI kahevAya che. A sAdhu bhagavaMto saMvigna, ALasa vagaranA, vratapAlanamAM daDha tathA rAga-dveSathI rahita thaI samatAbhAvane dhAraNa karanArA hoya che. akkhaliyAiguNajutta - askhalitAdiguNayuta (tri.) (asmalita punaruktirahita ityAdi guNothI yukta) mahApuruSoe racelA stotro asmalitAdi guNayukta hoya che. sAmAnya vyaktioe racelA geya kAvyo jevA sAmAnya arthAvabodhaka nahIM, paraMtu, spaSTa uccAravALA, arthagAMbhIryavALA, ene eka zabda vAraMvAra jemAM na hoya tevA aneka guNa yukta tathA paraspara vaiparItyarahita zabdonA saMyojanavALA hoya che. jhavavRvAra - akSapAda (I.) (vyavahAranA nirNAyaka dharmAcArya 2.cokhaMDuM Asana) dharmAcAryonuM kahevuM che ke, tame je paNa kArya karo te vyAvahArika daSTie yogya hovuM jarUrI che ja, paraMtu tethI paNa vadhAre Avazyaka che te kAryanA pariNAma svarUpa baMdhAtA bhAvikarmo che. laukika vyavahAramAM paNa kahevAya che ke, karelA pratyeka sArA-narasA kAryonI noMdha citraguptanA copaDe noMdhAya che. mATe koIpaNa kArya karatI vakhate te yogya che ke nahIM te jarUrathI vicArajo. amagvAyA (reza) (dizA) jema khoTAmArge ke khoTI dizAmAM caDhI gayelAne hokAyaMtra sAcI dizA batAvIne yogya mArge caDhAve che tema che paramAtmA! huM A saMsArarUpI ghora aTavImAM sAcIdizA bhUlI gayo chuM, Apa mArA jIvananA mahAniyamika banIne zuM mane sAcI dizA nahIM batAvo? avaqsumAtA - masUtramAnA (trI.) (rudrAkSanI mALA). jevI rIte sAtvika maMtrajApa karavAmAM sphaTikanI mALA zreSTha manAya che tevI rIte drAkSanI mALAthI jApa karavAmAM Ave to maMtrajApanuM phaLa anekagaNuM vadhI jAya che. koIpaNa maMtranA jApa jema mALAonA AlaMbanathI karAya che tema karAMguli vaDe paNa jApa karavAnI eka zAzvaprasiddhavidhi batAvelI che je maMtrajApa hetu siddhavidhi kahevAya che. avaroya - astrota (2) (gADAnA paiDAMnI dharInuM vAMkuM chidra) jema gADAnA paiDAMonA bhramaNano AdhAra tenI dharI para che ane te dharIno AdhAra temAM raheluM vAMke chidra che. jenA AdhAre dharI sthiratApUrvaka kAryarata thAya che. tema saMyamadharmanI paripAlanAmAM dharI samAna jo koI hoya to te jJAnagarbhita vairAgya che. varasoyaur - akSatrota:praHI (fa.) (gADAnA paiDAnI dharInA chidranA pramANavALuM, cakranAbhinA chidranA pramANavALuM) 91
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ akkhasoyappamANametta-akSatrotaHpramANamAtra (tri.) (paiDAMnI nAbhinA chidranA pramANanA jeTalI jagyAvALuM, ati alpapramANavALa) varaNA - AdhyA (sI.) (abhidhAna, nAma) jeo potAnA saccAritrathI ke svabhujabaLe yaza kIrti meLavIne saMsAramAM amara thaI gayA che teonuM jIvuM sArthaka che. prAta:kALe tevA puNyazALI puruSonA nAmasmaraNa karAya che. bAkI jeo janmathI maraNa paryata nathI to nAma kamAyA ke nathI Atmahita sAdhyuM. temanuM jIvana vyartha gayuM che, tema nItikAronuM dRDhapaNe mAnavuM che. mavarahA - mAdhyAtivA (2) (sAdhya kriyApada 2. kriyAvAcaka zabdo akkhAiyavANa - AkhyAyikAsthAna (na.) (kathA kahevAnuM sthAna) lokone manoraMjana ke jJAna ApavAnI dRSTithI koI mahApuruSa ke mahAsatInA caritra dvArA preraNAspada arthane samajAvanArI gadya-padya racanA AkhyAyikA ke laghukathAnA nAmathI oLakhAya che. AvI vArtAone jayAM besI kahevAya tene AkhyAyikA sthAna kahe che. dRSTAnta kathAne vadhu rocaka banAvavA mATe kathAkAro potAnI kalpanAnA raMgone paNa umeratA hoya che. akkhAiyaNissiya - AkhyAyikAnizrita (na.) (vArtA Azrita jUThANuM, mRSAvAda-jUThano navamo bheda) kalpita vArtA AdhArita je khoTuM bolavAmAM Ave tene AkhyAyikAnizrita kahevAya che. mRSAvAdanA bhedomAM AnuM navamuM sthAna che. yAda rAkhajo, juThuM bolanAranA vacano para koI vizvAsa karatuM nathI. jUThanA pagalA to aDhI ja hoya ne ! avaravADA - mAyA (strI.) (kalpita vAta, daMtakathA 2. vAta) kAlpanika vRttAMtavALI ke paurANika kathAone kalpita vArtAo kahevAmAM Ave che. AvI kathAonA praNayana pAchaLa ke AkhyAna karavA pAchaLa nItibodha ke AcAropadezAdi hetuo vaNAyelA hoya che. AvI kathAo bALajIvone upakAraka banatI hoya che. avArDa- mAhyA/ja (vya.) (kahevA mATe, bolavA mATe) gavarnavA - madhyAhna (pu.) (pleccha vizeSa) bhagavAna mahAvIrasvAmI dIkSA lIdhA pachI vizeSa karmanirjarAnA hetuthI sveccha-anAryadezamAM vicare che. tyAM temane sveccho dvArA ghora upasargo karAya che. prabhu samatArasamAM nimagna banIne badhuM sahana karI le che. mahAsattvazALI tIrthaMkaro sivAya evA ghoraupasargone sahana karavA koNa samartha banI zake? AvIDar - mAvAda% (6) (prekSakone besavAnuM Asana-sthAna, cAre taraphathI joI zakAya tevI jagyA) jema atyAre nATako bhajavavA mATe thiyeTaro ke hola jevA sthaLo hoya che tema pahelAnA samayamAM raMgazALA vagere jagyAo hatI. jemAM nATaka vagere bhajavavAmAM AvatAM hatAM ane cAreya bAju prekSako besIne joI zake te pramANenI vyavasthA karavAmAM AvatI hatI. akkhANa - AkhyAna (na.) (kathana, nivedana)
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ paramAtmA mahAvIradevanA svahaste dIkSita dharmadAsa gaNi mahArAje upadezamALA graMthamAM kahyuM che ke, sAdhue je divasathI pravrayA prahaNa karI hoya te divasathI ja tene mRSAvAdano sarvathA tyAga hoya che. mATe he zramaNa ! tuM koi paNa vAtanuM nivedana kare tyAre sau prathama te vAtanuM pUrvApara anusaMdhAna karyA bAda lAge ke, kathanamAM kyAMya asatya nathI pachI ja tenuM uccAraNa karaje. anyathA mauna rahevuM e ja zreyaskara che. akkhAya - AkhyAta (tri.) (pUrvamAM tIrthakara gaNadharAdi vaDe pratipAdita 2. kaheluM, prarUpeluM) jainadharmanI A eka vizeSatA che ke, vyaktie svayaM koi zAsana prabhAvanAdi utkRSTa kArya karyuM hoya to paNa teo tenuM abhimAna karatI nathI. tenuM pratyakSa udAharaNa che gaNadhara bhagavaMtaracita Agamo. ApaNA jeTalAM paNa Agamo che temAM jaMbusvAmIe jayAre paNa sudharmAsvAmIne koi paNa prazna karyo che tyAre tenA javAbamAM teoe kahyuM che ke suvaM je mAsa tevi bhAvathI vimavallavaM' arthAt he AyuSmAnu! meM bhagavAna pAsethI sAMbhaLyuM che, teoe A pramANe kaheluM che. ema nahIM ke huM kahuM chuM. akkhAyapavvajjA - AkhyAtapravrajyA (strI.) (pravrajayAno eka prakAra, upadezAdithI bodha pAmIne dIkSA levI te) jJAnanuM phaLa virati ane viratinuM phaLa mokSa che. paraMtu jJAnanuM prathama pagathiyuM che upadeza zravaNa. tatvArthasUtramAM samyagdarzana prAptinA be rastA batAvyA che 1. svabhAvathI ane 2. gurubhagavaMtanA upadeza ke saMsargathI. sAmAnya loko mATe jJAna prAptino saraLa mArga che haMmezAM gurunA upadezanuM zravaNa karavuM. kemake tenAthI jIva zIdhrabodha pAmaze, vrajayA grahaNa karaze, jJAna prApta karaze, viratinuM niraticAra pAlana karaze ane tenuM phaLa mokSane prApta karaze. viravuM - jakSa () (AMkha, netra, cakSu) zarIranuM utkRSTa aMga mukhane gaNavAmAM AveluM che paraMtu, mukhamAM paNa sarvotkRSTa suMdara aMga tarIke AMkha che. jainadharmamAM zarIra para mamatva na karavuM joievagere bAbato kahevAmAM AvI che paraMtu, e ja dharmae kahyuM che ke, tamArI AMkhonI prathama rakSA karajo kAraNa ke, jinadharmamAM ahiMsApAlana para bhAra mUkavAmAM Avyo che ane ahiMsA pALavA mATe netronI nirAbAdhatA hovI Avazyaka che. AthI ja to meghakamAre potAnI AMkha sivAyanA badhA ja aMga sAdhu veyAvacca mATe samarpita karI dIdhA hatAM. vizvetA - arcanA () (AMkhanuM chidra, AMkhanI aMdarano bhAga) paramAtmA mATe zAstramAM ghaNAbadhA guNonuM kathana Ave che temAMnuM eka che, mArthivyasanInA' arthAta paramAtmA sarvakALe dareka bhavomAM haMmezAM paropakAranA svabhAvavALA hoya che. temanuM dareka kArya parArtha mATe ja hoya che. are ! olA saMgamadeve prabhu vIra para ghora upasarga karyA ane hArIne pAcho pharyo tyAre mahAvIradevanI AMkhomAM AMsu AvyA te paNa olA saMgamadevanI upara dayA khAtara. vitta - makSika (ki.). (jeno AkSepa karAyo hoya te 2. AkarSita, AkRSTathayeluM, kheMcAyeluM 3. namAveluM 4. lalacAveluM 5. sthApita) sajajana ane durjanamAM mAtra eTalo ja taphAvata che ke jyAM zAstranI ukti hoya tyAM sajjananI mati hoya ane durjana haMmezA potAnI matine anusAra zAstranI ukti kheMcato hoya che. arthAta potAnI buddhine anusAra zAstronA artha karato hoya che. AthI ja haribhadrasUri mahArAje kahyuM che ke, kapila vagere para amane dveSa nathI ane mahAvIra vagere para amane rAga nathI, paraMtu jenuM yuktiyukta vacana che tene ja svIkArIe chIe. vAgha (vara) ra - kSetra (1) (kSetrano abhAva 2. maryAditakSetranI bahArano pradeza, kSetranI bahAranuM) oghaniryukti graMthamAM sAdhune kevA sthAnamAM utaravuM teno upadeza karavAmAM Avyo che. je sthAnamAM sAdhu potAnI AcAramayadAne
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ pALI zake ane lokahita karI zake tevA kSetranI maryAdA-pasaMdagI karavAnI vAta karelI che. pote nakkI karelA kSetra sivAyanA kSetrapradezamAM gamanAgamana niSedha hovAthI te akSetra tarIke teno nirdeza karelo che. akkhittaNiyaMsaNa - AkSiptanivasana (tri.) (baLajabarIthI lIdheluM vastra paheravuM te) koI vyakti pAsethI baLajabarIthI kArya karAvIe to temAM te vyakti veTha utAraze. kArya vyavasthita paNa nahIM kare. koI dukAnathI chInavIne lAvela vastro paheranArane ke lAvanArane jhAjho AnaMda ApI na zake. tema anyAya anItithI karelo dhanano saMcaya je kudaratanA niyama pramANe jabaradastIthI meLaveluM kahI zakAya te dhana-mAla jIvane jhAjhuM sukha na ApI zake. virA - kSiA (pu.) (AMkhomAM lagAvavAnuM aMjana) saMsAramAM jeTaluM patana dveSathI nathI thayuM tenAthI kaI gaNuM rAgathI thayuM che. dveSa tamAro khullo zatru che eTale tame tenAthI kadAca bacI zako cho. paraMtu rAga to tamAro mitra banIne tamAruM patana kare che. zAstrakAroe paNa mohane kamano rAjA kahyo che. temAMya jo tamane dRSTirAga thai jAya to to samajI lejo ke, mokSanI vAta to dUra, mokSanA mArgathI paNa tame jojano dUra cho, daSTirAga tamane kyAreya paNa satya svIkAravA deto nathI. temAM vyakti aMdha banI jAya che. mATe daSTirAgathI cetajo ! vivaUT - AkSepa (ja.) (vyAkuLatA, vyagratA, gabharAmaNa). mANasa vicArazIla prANI che. te haMmezAM vicAre che ke, jo huM kamAiza nahIM to parivAranuM zuM thaze? kAle kadAca inkamaTekSanI reDa paDaze to zuM thaze? dhaMdhAmAM nukazAna Avaze to zuM thaze? AvA ghaNA badhA vicAro AvatAM bhaviSyanA pariNAmothI gabharAi jAya che. paraMtu saMsAramAM rAga-dveSa karavAthI karmono baMdha thai jaze to mArA AvatA bhavonuM zuM? A vicAre gabharAmaNa thaI che kharI? ke pachI vicAra ja nathI Avato ? vivi- mA ( vya.) (svIkAravA mATe) jJAnI bhagavaMtoe saMsAranA dareka dravyane parivartananA svabhAvavALuM kahyuM che. jema vAyu kyAreya paNa sthira nathI rahI zakto tema vyakitanA manogata bhAvo paNa kyAreya sthira nathI rahI zaktA. mATe jyAre paNa manamAM zubhakArya karavAnI icchA thAya to bIjo koi vicAra karyA vinA teno amala tAtkAlika karI do, bhUtakALamAM je koipaNa bhUlo ke doSo sevAI gayA hoya tenI AlocanA karavAnI icchA jAge to vinA saMkoce dareka pApono svIkAra karIne AtmAne zuddha karI do. vivibhrAma - tulAma (tri.) (svIkAravAnI icchAvALo) sAdhunA be prakAra che. 1. saMvigna ane 2. saMvignapAkSika. temAM pahelA prakAranA sAdhu prAya: doSonuM kyAreya sevana nathI karatA ane jinakathita AcAronuM aNizuddha pAlana kare che. jyAre bIjA prakAranA sAdhuo potAnA AcAromAM zithila hoya che. teo sAdhusAmAcArImAM doSonuM sevana karatA hovA chatAMya teo zuddha sAmAcArInA ja AgrahI hoya che. je zuddhaAcAra pALatA hoya che tene ja sAcA ane potAne khoTA mAnatA hoya che AthI ja jinazAsanamAM sAdhu tarIke temano svIkAra thayelo che. viralaya - vehnA (.) (netrapIDA, AMkhano eka prakArano roga) pILIyo te eka prakArano AMkhano roga che. je vyaktine pILIyo eTale ke, kamaLo thayo hoya tene badhI ja vastu pILI dekhAtI hoya che. dareka vargane te pILA raMga tarIke ja joto hoya che. koi tene kahe ke, A pILuM nathI chatAM paNa te pILIyAne kAraNe yathArthavarNa tarIke joI zakato nathI. basa evI ja rIte bhavAbhinaMdI jIvane game teTaluM satya samajAvavAno prayAsa karavAmAM Avaze to paNa te saMsArane ja upAdeya ane satyane-Atmahitakarane heya mAnaze. 94
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ vana - akSA (tri.) (nahIM tUTeluM 2, kSaya na pAmeluM, akSaya) he nAtha! huM AkhI jIMdagI zAzvata sukha meLavavA mATe pugalo pAchaLa bhAgato rahyo. mane paisAmAM sukha dekhAyuM to tene meLavavA dina-rAta khAdhA-pIdhA vinA, tabiyatane joyA vinA tenI pAchaLa bhAgyo, patnI putra kuTuMbAdi pAchaLa pAgala banIne temAM sukha gotato rahyo, bAhya bhogasAmagrImAM sukhane phaMphosato rahyo. paNa sAlA badhA ja ThagArA nIkaLyA. ekeyamAM mane kAyamI sukha na maLyuM. Akhare hArI thAkIne mane satyanuM bhAna thayuM ke, jo mAre kadI na khUTe evuM akSaya sukha joituM haze to prabhu tAre zaraNe AvyA vinA chUTako ja nathI, vallariDakhopha (T)- akSIpamoni(I.) (amAsuka AhAra lenAra 2. jenI AhArazakti naSTa nathI thai te) sAdhue sarvathA ane zrAvakoe bane tyAM sudhI acitta AhAra-pANI grahaNa karavA joIe. kemake jyAM AhArazuddhi nathI tyAM dharma nathI, jema ApaNe jIvavAnI tIvracchA rAkhIe chIe tema saMjJI ke asaMkSI badhA ja jIva-jaMtuo jIvavAnI icchA dharAvatA hoya che, koipaNa jIvo maravAnuM pasaMda karatAM nathI. sAdhune to sacittavastuno sarvathA tyAga hoya che. chatAMya sacitta AhArAdine grahaNa kare che tene sacittabhogI kahevAya che. sacitta bhojana lenAra sAdhu potAnI sAdhutAne ja lAMchita kare che. akkhINamahANasiya - akSINamahAnasika (puM.) (je labdhinA prabhAvathI hajAro mANasone jamADe paNa pote na jame tyAM sudhI na khUTe tevI labdhivALo, akSINamahAnasika labdhivaMta) suvizuddha AcArapAlana ane ugra tapazcaryAnA prabhAve keTalAka sAdhu bhagavaMtomAM evI labdhi pragaTa thatI hoya che ke, temaNe lAveluM anna athavA koI sthAnavizeSamAM banatuM anna e banne prakAranA AhAra temanA labdhinA prabhAve lAkho, karoDo loko jame to paNa jayAM sudhI teo na icche tyAM sudhI jarApaNa na khUTe. jema gautamasvAmIe AvI labdhithI 1500 jeTalA tApasone bodha pamADIne khIrathI pAraNuM karAvyuM hatuM. .. akkhINamahANasI - akSINamahAnasI (strI.) (bhikSAmAM lAvelA annathI lAkho mANasa bhojana kare chatAM paNa jyAM sudhI pote na jame tyAM sudhI nakhUTe tevI labdhi, akSINamahAnasI labdhi ) akkhINamahAlaya - akSINamahAlaya (puM.) (labdhi vizeSa prApta, jenA prabhAve te puruSa jyAM rahyo hoya tyAM tIrthakaranI parSadAnI jema asaMkhya jIvo sukhethI besI zake che) A eka evA prakAranI labdhi che ke, jenI pAse A labdhi hoya te puruSa je paNa parimita sthAnamAM rahelo hoya tyAM bahArathI asaMkhya deva-manuSya ke tiryaMca AvIne bese to paNa jarAya saMkaDAzano anubhava na thAya, te badhA ja jIvo teTalA parimita sthAnamAM AsAnIthI samAi jAya. jema tIrthaMkara paramAtmAnI parSadAmAM mAtra eka yojananuM samavasaraNa hovA chatAMya asaMkhya deva-manuSya-tiryaMco vinA saMkoce samAI jatA hoya che. akkhIramadhu (hu) sappiya - akSIramadhusarpiSka (puM.) (dUdha, ghI, madhu AdinA varjanarUpa abhigrahavizeSa) zAstromAM vigaione ahitakArI kahelI che tenuM AsaktipUrvaka sevana karanArane te durgatimAM laI jAya che. AthI vigaI tyAga karavAno vizeSa Agraha karavAmAM Avelo che. zarIra TakAvavA mATe thoDIka mAtrAmAM vigaI vAparavAnI chUTa ApI che paraMtu, AsaktipUrvaka kyAreya nahIM. vigainA AvA svarUpane jANanAra sAdhuo dUdha, ghI vagere vigaIono yathAzakti abhigraha karatA hoya che. AvA abhigrahadhArI sAdhuone akSIramadhusarpiSka kahevAmAM Ave che. vaghuma - 5kSata (a.). (akSata, nahIM haNAyeluM, apratita) jenI khudanI pAse eka phUTI koDI paNa nathI evo bhikhArI kyAreya bIjA bhikhArIne amIra nathI banAvI zakato. paraMtu jenI pAse 9s
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ karoDonI saMpatti che, tevo dhanADhya puruSa bIjAne dhanADhya banAvI zake che. ApaNane akSata ane avyAbAdha sukha joie che paraMtu, tenA mATe svayaM karmothI lepAyelA ane harSa-zoka karanArA deva-devIo pAse javAthI te sukha nahIM maLe. tenA mATe je svayaM akSayasukhanA svAmI che ane je saMsAranA bhAvothI para che evA vItarAgI paramAtmA pAse ja javuM paDaze. akkhuAAracaritta - akSatAkAracaritra (puM.) (akhaMDa cAritravALo, aticArarahita cAritra pALanAra) gaIkAla sudhI je koIno dIkaro ke nokara ityAdi hato te mastaka muMDIne sAdhu banatAM mahArAjA banI jAya che. kema ke vrajayA grahaNa karIne te karmo sAme khullaMkhulluM yuddha jAhera kare che ane te karmarAjAne saMdezo pAThave che ke, mArI pAse paMca mahAvrata, dazavidha sAmAcArIrUpI sainya ane aDhArahajAra zIlAMgaratha che. AmanI sahAyathI niraticAra pAlana karIne huM tArI para jaya meLavIne ja rahIza. magchaUT - akSA (tri.). (avicchinna, atruTita) ApaNe paraMparAmAM khUba mAnIe chIe jema ke, kuTuMbamAM pALavAmAM AvatA rIti-rivAjo , pUrvajoe ghaDelA keTalAka niyamo, dhaMdhAmAM phAyado meLavavA mATe nakkI karelA keTalAka dhArA-dhoraNo A badhAmAM ApaNe koipaNa jAtano vicAra karyA vinA te raste cAlIe chIe. to pachI sarvajJakathita ane mahApuruSo dvArA Acarita mArga para cAlavAthI keTalAyanuM kalyANa thayuM che ane thAya che te jANavA chatAM paNa pUrvathI avicchinna cAlI AvatA A mArga para cAlavA mATe zuM kAma so vAra vicAra karavo paDe che? zuM kalyANanI icchA nathI? macchudra - akSaka (ni.) (udAramati 2. akSudra 3. akapaNa, lobhI nahIM te 4. adhUra) zabdanA ghaNA artho thAya che. jemake tuccha, daridra, halako, krUra, agaMbhIra ityAdi. je kSudra nathI te azudra kahevAya. zrAvakanA 21 guNo je batAvyA che temAM prathama guNa akSudratA che. arthAta zrAvaka udAra-gaMbhIramati hoya. kAraNa ke dharmopArjanamAM ke zAsanaprabhAvanAmAM audAryaguNanI prAthamikatA batAvI che. kupaNa potAnI matijaDatAnA kAraNe dharmanA ucitasthAne paNa dravyaya karI nathI zakato. mATe dharmasAdhanamAM tene ayogya batAvyo che. paMcAzaka graMthanI aMdara dharmane sUkSmabuddhisAdhya batAvyo che. mATe tene sAdhanAro paNa tathA prakAranI yogyatAvALo hovo joIe. akkhupuri - akSapuri (strI.) (akSapurI nAmaka nagarIvizeSa) jJAtAdharmakathAMgasUtra nAmanA AgamamAM AvatA varNana pramANe akSapurImAM sUraprabha nAmano grahapati hato. tenI bhAryAnuM nAma sUrazrI hatuM. tenI kukSithI suraprabhAdi je putrIo janmI hatI te sUryanI agamahiSIo banI hatI. adheva - mApa (6) (AkSepa 2, AzaMkA 3. pUrvapakSa 4. ogaNIsamuM gauNa cauryakarma pa. bharsanA 6. apavAda 7. AkarSaNa 8. dhanAdi nikSepaNa 9. arthAlaMkArano bheda 10. nivezanA 11. upasthApanA 12. anumAna 13. tiraskArayukta vacana) AvazyakasUtranI cUrNimAM jaNAveluM che ke, maryAdAnA arthamAM upadiSTa artha vize AzaMkA kare te ucita nathI, jemake sutra be prakAranA che eka saMkSepavALA ane bIjA vistAravALA. yathA sAmAyika ane caudapUryo. paraMtu namaskAra mahAmaMtra ke je saMkSepamAM paNa nathI kahelo ke vistRtapaNe paNa nathI kahelo. evI koI prarUpaNA kare to te ayogya che. kAraNa ke tevI koI trIjA prakAranI parikalpanA zAstromAM vidyamAna nathI. gavavI - AkSepavi (strI) (zrotAnuM tattva pratye AkarSaNa thAya tevI dharmakathA, dharmakathAno eka bheda) jenA zravaNathI sAMbhaLanAranuM mana tenA rahasya pratye AkarSita thAya tevI dharmakathAne ApaNI dharmakathA kahevAya che. te cAra prakAre che.
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1. AcArApaNI eTale ke loca nAnAdi AcAranA aneka bhedonuM jemAM kathana hoya tevI. 2. vyavahArApaNI eTale ke cAritrapAlanamAM jo koI doSa lAgyo hoya to tene dUra karavA mATenA prAyazcitta jemAM jaNAvyA hoya tevI 3. prajJasvApaNI eTale ke madhuravacano vaDe zrotAnA saMzayonuM nirAkaraNa karanArI 4, dRSTivAdApaNI arthAta, zrotAnI IcchA jIvAdibhAvonuM gaMbhIra varNana karavAmAM AvyuM hoya tevI kathA. avani () -- AkSepa (ni.) (vazIkaraNAdithI pArakuM dravya haranAra) je vyakti vazIkaraNAdi dvArA anyane vyAmoha pamADIne tenA dravyAdine corI jAya che tene ApI kahevAya che. zAstromAM jaina sAdhune aMjanAdi prayogo dvArA vazIkaraNa ke AhAra-pANI grahaNa ityAdi karavAnI manAI karelI che. vigho - 1 (I.) (talavArane myAnathI kheMcavI) kamakSoTa (3) (kuM.) (akharoTanuM vRkSa 2. akharoTanuM phaLa 3. pahADI pIlu vRkSa) akkhoDabhaMga - akSoTabhaGga (puM.) (paDilehaNAno eka bhAga joyA pachI tenA para rahelA jIva-jaMtune khaMkheravA te, khoDabhaMga) avama -- akSaka (tri.). (kSobharahita 2, aMdhakavRSNi ane pariNIdevIno putra 3. acala, sthira 4. aMtaHkUdazAMgasUtranA prathama varganuM eka adhyayana) yaduvaMzanA rAjA aMdhakavRSNi ane pariNidevInA eka putra jeoe bhagavAna neminAtha pAse dIkSA laIne zatruMjaya parvata para siddhagatine prApta karI. aMtaHkRdazAMgasUtranA prathama varganA saptama adhyayanamAM A akSobhamuninuM caritra jaNAveluM che. akkhovaMjaNa - akSopAJjana (na.) (gADAnI dharIne telAdi padArtha copaDavA te 2. ghA upara auSadha lepana) jema gADAne vagara avAje saraLa rIte jhaDapathI calAvavA mATe tenI dharImAM telAdi snigdha padArthone copaDavA Avazyaka bane che. temAM ApaNA vyavahArane saraLa ane sArI rIte calAvavA mATe gAMbhIrya, audArya, spaSTatA, saraLatA, pAradarzitA, sahanazIlatA, namratA Adi guNo jarUrI bane che. - magI (tri.) (saMpUrNa, paripUrNa, bhAga-vibhAga vagaranuM) jainadarzanamAM batAvelA dhamastikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya vagere padArtho saMpUrNa lokAkAzanA pramANavALA che, eka che ane akhaMDa che. A dharmAstikAyAdi padArtho gamana karavuM, sthiratA karavI Adi kriyAo mATe sahAyaka mAnyA che. akhaMDaNANarajja - akhaNDajJAnarAjya (tri.) (akhaMDajJAna rAjaya, pUrNajJAnavALuM) je ajJAnI che ke alpajJAnI che teo Dagalene pagale sAteya prakAranA bhayothI satata bhayabhIta rahe che. paraMtu je mahAtmAo akhaMDajJAna rAjyanA svAmI che ane cittamAM nirbhaya evuM cAritra pariNata thaI gayeluM che temane vaLI bhaya kyAMthI hoya? arthAta, jJAnagarbhita vairAgyanA dhAraka saMyamIone koIpaNa kAraNe saheja paNa bhaya hoto ja nathI. A jagatamAM teo jakharA nirbhaya che. maavaMta - mAunta (tri.) (paripUrNa daMtapaMkti che jenI te, paripUrNa dAMtayukta) svaccha ane akhaMDa dAMta mANasane rogathI bacAve che tema AhAranuM niyamana karavAmAM sauthI vadhu sahAyaka paribaLa bane che. tema akhaMDa dAta mukhanI zobhArUpa paNa bane che. e ja rIte akhaMDa cAritrazIla manuSya kuTuMba parivAra ane samAja mATe preraNAspada banI rahe che. tuTelA dAMtathI to calAvI zakAya che paNa cAritrahInatA to svajIvanamAM ke kuTuMba parivAramAM kyAMya na cAlI zake. 91
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ arvADiya - mags (vi) (saMpUrNa, paripUrNa) kUtaro jema hADakAMne cAvavAmAM potAnI ja dADhamAMthI vahetA lohImAM ema mAnIne AsvAda mANe che ke hADakAMmAMthI lohI nIkaLI rahyuM che. saMsAramAMthI sukhane prApta karavAnI ApaNI pravRttione paNa jJAnIo kUtarAnA hADakAM cAvavA samAna jaNAve che. mAnI lo ke, pANInA parapoTA jevuM kSaNika sukha maLI paNa gayuM, to te pachI paNa ApaNI atRpti to vadhatI ja gaI che. mATe koIka evA sukhanI zodha karo ke, je saMpUrNa hoya ane prApta thayA pachI naSTa na thavAnuM hoya. akhaMDiyasIla - akhaNDitazIla (tri.) (akhaMDa cAritrI, nirdoSa cAritra jenuM che te) 'sItravatrio napado tine rathane' arthAtu, akhaMDa cAritrathI alaMkRta thayelA bharata-bAhubalI, abhayakumAra, caMdanabALA, rAjImatI Adi mahAna AtmAono yaza Ajeya paNa traNe bhuvanamAM vyApelo che. paramAtmAnuM dharmazAsana pAmIne jemaNe potAnuM sarvasva samarpita karIne tattvatrayInI akhaMDa ArAdhanA karI siddhinA zikharo sara karyA. e mahApuruSo-mahAsatIone mArA koTi koTi vaMdana hojo. mallita - avina (a.). (samasta, saMpUrNa, akhila). samasta pAponuM mULa lobha che. sarva rogonuM mULa rasAsvAdanI lAlasA che ane sarva zokonuM mULa Icchita padArthonI apekSA che. mATe A traNeyano tyAga karI sarvasukhone prApta karo. prabhue samasta vizvamAM nirIha munine ja sukhI batAvyo che. akhilasaMpayA - akhilasaMpad (strI.) (samasta saMpatti, sarvasaMpatti) he sAdhu bhagavaMta! kSullaka paisAnI prApti mATe divasa-rAta eka karI mahenata karatAM ApanI pUvavasthA ane sAMsArika utkRsukhone bhogavanArA mahArAjAdhirAjo paNa jenA caraNomAM namana karI potAne dhanya mAne che evI ApanI AjanI avasthA huM jouM chuM. kAraNa ke he muni bhagavaMta! sAMsArika samasta sukho, saMpatti paNa jenI AgaLa vAmaNA lAge te sarvasaMpattirUpa cAritraratnane Ape prApta karyuM che tethI sAmAnya manuSyane jenI kalpanA paNa na Ave evA sukho bhogavanArA devo paNa Apane namaskAra kare che. mahendra - mahera (pu.) (vyAkuLatArahita, khedarahita) nisiDI bolavApUrvaka ApaNe sAMsArika sarvaprakAranI ciMtAno derAsaranI bahAra ja tyAga karIe chIe. AnuM kAraNa che, ke bhagavAnanI bhakti to atyaMta ullAsapUrvaka karavAnI hoya ane ciMtAmukta hoIe tyAre ullAsa pragaTato nathI mATe jinAlayamAM praveza karatI vakhate nisiDI bolI sarvaprakAranA khedarahita banavAnuM vidhAna che. ahema -(tri.). (upadravavALo mArga 2. krodhAdi upadrava sahita puruSa) pahelAnA samayamAM DAkuo pathikonA jAna-mAlane luMTI letA hatA. tema dharmamArge vicaraNa karatA he jIva! tArA para krodhAdi kaSAyo game tyAre humalo karIne samatA, saMtoSa, saraLatA namratA Adi sArabhUta guNaratnone luMTI na le tenuM zuM khAsa dhyAna rAkhaje. maa - kSemarUpa (I.) (upadravayukta dekhAva-AkAravALo mArga 2. draliMga varjita) sAdhu bhagavaMte paherelA yuniphorma-vastro paNa temanuM aneka Apatti-vipattiothI rakSaNa kare che. teo jo ApaNI jema sAmAnya kapaDAMmAM hoya to temane saMyamamArgathI patita karanArA aneka upadravo ane bhraSTa karanArA vividha nimittono sAmano karavAnuM banI zake. ahA! jinazAsane batAvelo veza paNa kevo rakSaka che, ke koIpaNa vyakti temanA vastra paridhAnane joIne ja temane natamastake vaMdana kare che. vAvatu duSTo paNa pratyakSa rIte kAMI ahita karI zakatA nathI.
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ layasta - (fe.) (akuzala, anipuNa 2. khedane nahIM jANanAra) mUrkha vyaktio upadravayukta dezanuM, naThArA dhaMdhAnuM, duSTa nArInuM, kutsita-kharAba sobatanuM ane dUSita bhojananuM sevana kare che. jenA lIdhe teo Dagale ne pagale duHkhI thayA kare che. jayAre DAhyA mANaso uparokta vastuono tyAga karIne haMmezAM sukhI rahe che. mar - 3 (kuM.) vRkSa 2. parvata 3. sUrya 4. gamana nahIM karanAra zUdrAdi). vRkSo potAnA sthAnathI kyAreya khasatA nathI. parvata game tevA pavananI sAme aDIkhama Ubho ja rahe che. sUrya paNa potAnI nirdhArita gatithI kyAreya vicalita nathI thato. ekamAtra manuSya ja evuM vicitra prANI che ke, jo kyAMya lAlaca dekhAI ke potAnA nyAya, nIti ane sadAcArane neve mUkIne tarata ja anAcAramAM pravRtta thaI gayo. hAya re lAlaca burI balA ! - asura (pu.) (asura, daitya) zAstromAM viparIta samajane mithyAtva kahyuM che. tenuM vAstavika svarUpa ajJAnatAmAM samAyeluM che. vyakti game teTalo hoziyAra hoya paNa jo tenAmAM jJAnanuM vaiparItya hoya to te vyakti mATe daityanuM kAma karI jaze. anaMtAnaMta jIvo AvA mithyAtvarUpa asuranA bharaDAmAM anaMtakALathI bhaTakI rahyAM che. mithyAjJAna e ja kharekharo asura che je jIvane bhavobhava halAla karato rahe che. aphasamAvaUNI - mAtisamApanna (I.) (nAraka, narakAdigatimAM gayela, durgati prApta). sthAnAMgasUtramAM AvatA varNana pramANe nArako be prakAranA che. eka gatisamApana ane bIjA agatisamApanna. gatidaMDakamAM prApta thayelA jIvo narakamAM jatAne athavA narakapaNe utpanna thayelAne gatisamApanna kahe che. jayAre agatisamApanna eTale dravyanArako arthAtuM, cala-sthiratvanI apekSAe agatisamApanna samajavA. (keLu-kadalIphala 2. TukaDArUpa samAreluM phaLa 3. adhvakalpa-kALakalpa) sAdhu bhagavaMtonA AhAra-pANInI khevane koi eka saMghanI nahIM paraMtu, samasta jainonI che. teo dharmopadeza dvArA prANImAtranA hitanuM sarvopari kArya karatA hoya che. eTale jaina hovAnA nAte dareka jainane temanA AhAra-pANI upadhi Adi bAbatono cokakasa khyAla hovo ja joIe. gocarI vahorAvatI vakhate e khyAla hovo ja joie ke, temane acitta AhAra-pANI kalpa, samArelA phaLo 48 miniTa pachI ja vahorAvavA kalpe vagere. jo ApaNe A bAbatonuM dhyAna nathI rAkhatA to samajavuM ke ApaNe mAtra janme jaina chIe, kartavyatAnI rUe nahIM. mAMoido (reza). (yauvanonmatta, yuvAnIthI unmatta thayeluM) AjanA yuvAno phezana-vyasana ane uddhata vartanamAM potAnI Ana-bAna ane zAna samaje che. yuvAnInA madamAM chAkaTA thayelA teo roja savAra paDe ne jANe pote hIro hoya tema kalAko sudhI darpaNa sAmethI khase nahIM. strIonI jema cenacALAo karyA kare ane jene gadheDAo paNa na suMdhe tevA tamAku, guTakAone moDhAmAM TesathI calAvatA phare che tyAre saMta kabIranA pado yAda AvI jAyaH 'mukhaDA kyA dekho darpana meM, dhana yauvana jyUM DhalatA pAnI, Dhala jAe ika pala meM, mukhaDA kyA dekho darpana meM' agaMDUyaga - akaNDUyaka (puM.) (nahIM khaMjavALavAno abhigrahavizeSa dhAraNa karanAra) bAra prakAranA tapamAM eka tapa Ave che icchAnirodha. jemAM icchAo para kAbU meLavavo e ja tapa bane che. Avo tapa karanArA ghaNAbadhA tapasvIo hoya che. temAM sarvotkRSTa IcchAnirodhano tapa jinakalpI sAdhuomAM hoya che. teo koipaNa jAtanI apekSAicchArahita hoya che. AhAra maLyo toya zuM ke na maLyo toya zuM. ThaMDI garamI ke koIpaNa RtumAM teo rakSaNa zodhato nathI. are
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ zarIra para khaMjavALa Ave to tene khaMjavALavAnI icchAno paNa nirodha kare che. ii - anya (I.) (bAhya abhyatara graMthithI rahita, nigraMtha, sAdhu). ApaNe jaina sAdhune zramaNa, mahArAja sAheba, muni vagere nAmothI oLakhIe chIe paraMtu, temanuM eka nigraMtha evuM nAma zAstromAM Ave che. tenuM kAraNa eka ja che ke teo atyaMtara rAga-dveSa ane bAhya vastrAdimAM paNa graMthi-gAMTha rAkhatA nathI. ema banne prakAranI gAMThathI rahita hoya che. ApaNe kadAca bAhya gAMTho na choDI zakIe paraMta, manamAM bIjA mATe vALelI rAga-dveSanI gAM, ja zakIe chIe ane je graMthino tyAga kare che te saMsAramAM hovA chatAM paNa nigraMtha ja che. mai - sabhya (tti.) (atyaMta durgadhI) Aje vyakti pAse makAna che paraMtu lAgaNIonI uSmAthI bhareluM ghara nathI. gharamAM mANaso rahe che paraMtu, temanAmAM mANasAI nathI. gharanA zo-kesamAM phUlo che paraMtu, temAM suvAsa nathI. AjanI vyakti pAse hRdaya che paraMtu dhabakatI bhAvanAo nathI. vAstavamAM Ajano mAnava narI vAsanA, lobha, IrSyA ane azvinA durgadhI gaTarano kIDo thaI gayo che. thar - anyana (pu.) (sarpajAti vizeSa) dazavaikAlikasUtramAM zramaNone agaMdhanajAtinA sarpa jevA kahelA che. sarpa be prakAnA che 1. gaMdhanakuLanA ane 2. agaMdhanakuLanA temAM maMtrathI kheMcAyelA agaMdhana jAtinA sarpa baLatI citAmAM marI javAnuM pasaMda kare che paraMtu, ekavAra daMseluM jhera pAchuM pIvA taiyAra thatA nathI. tema viSa samA saMsAranA bhogasukhone theMkI dIdhA pachI sAdhu maravAnuM pasaMda kare paraMtu ghUMkelA vidhyasukhone kyAreya na cATe. 3 chamAna - aTchat (vi.). (nahIM jato, nahIM cAlato) jene kyAreya variyALI jevuM vyasana paNa nahotuM te dArU pIto thai gayo. je kyAreya citro paNa nahoto joto te gaMdA calacitro joto thaI gayo. je kyAreya strI sAme joto nahoto te vezyAvADe jato thaI gayo. ane kyAreya hoTalamAM nahIM janAra jugAranA aDe jato thai gayo. he nAtha ! A badhuM mAtra kharAba sobatonuM ja pariNAma che. he jagatamitra! huM ApanI pAse bIjuM kAMi nathI mAMgato mAtra eTaluM ja mAMgu chuM ke, mane kyAreya AvA dumitronA panAre nA pADIza. ApavA hoya to kalyANamitra Apaje je mane sAcA mArge vALe. mADa - achUta (.) (nahIM kareluM) pahelI vakhata bhaNavA jatI vakhate, potAnA hAthe khAtI vakhate, nokarI karatI vakhate ane paraNavA jatI vakhate kyAreya vicAra karyo to ke, AvuM to meM pahelA kyAreya kareluM nathI to have kevI rIte karIza? tyAM to hoMze hoMze taiyAra thai jAva cho. to pachI tapazcaryAnA avasare, pUjA mATe dhotIyuM paheratI vakhate are! mahArAja sAhebane vaMdana karavA javA mATe evA vicAro zA mATe karo cho ke AvuM to meM kyAreya karyuM nathI eTale kevI rIte karI zakuM? mAtaH - savadatara (.) (kUvAno kAMTho) cauda guNasthAnakamAM sAdhune sAtamA apramatta guNasthAnakanA dhaNI gaNavAmAM AvelA che. teo potAnA kartavyo ane ekAMte karmanirjarAmAM sadA jAgrata hoya che. teo karmanirjarA mATeno eka paNa prasaMga javA detA nathI. jenuM pratyakSa udAharaNa che kAmavijetA sthUlibhadranA gusabhAi. jeoe cAra mahinA covihArA upavAsapUrvaka, satata kAusagnadhyAnamAM kUvAnA bhAravaTa para apramatta bhAve cAturmAsa vyatIta karyuM hatuM. 100.
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ sADA - eDara (pu.) (ta nAmano eka rAjaputra) agaDadatta nAmaka zaMkhapuranagaranA rAjA suMdara ane rANI sulatAno putra hato. puruSanI boMtera kaLAomAM te pAraMgata hato. tene potAnI patnInuM duzcaritra jANIne manamAM tIvra vairAgya utpanna thayo hato. uttarAdhyayanasUtranI TIkAmAM tenI vistRta kathA varNavAI kaDavadura - mavaTavuM (I.) (kUpamaMDUka, kUvAmAMno deDako) paramAtmAno upadeza che ke, tame AkhA jagatanA mitra bano. tenA mATe joIze bhAvanAjJAna ane ciMtAjJAnathI niSpanna aMtima aidaMparyajJAna. A jJAna jenI pAse che te ja kharA arthamAM vizvamaitrInI vyAkhyA samajI zake che. bAkI mAnyatAonA vADAmAM baMdhAI gayelA ane sarvadharma samabhAvanA byugalo pheMkanArAone to zAstra kuvAmAMnA deDakA gaNe che. kemake temanI pAse jagatabaMdhutAnI sAcI samajaNa ja nathI. mahamada-- mavadanada(pu.) (kUvAno utsava, kUvAno pratiSThA mahotsava) mahiya - gathita (tri.). (pratibaMdharahita 2. AhArAdimAM anAsakta) uttarAdhyayanasUtramAM AhAra, vastra, pAtrAdi bAhya bhogomAM lepAyA vinA anAsakta bhAve AcaraNa karanAra sAdhune pakSInI jema apratibaddha vihArI kahelA che. kAraNa ke bAhya sAmagrIno upabhoga eTalo bhayAnaka nathI jeTalI tenA paranI Asakti, zramaNa to khullA gaganamAM asmalita gatie viharanArA paMkhI jevA che. "parivaMuM 8 nA pratipAlaka che. mar - (pu.) (agni, vali, Aga) agni mATe badhuM bhakSya bane che. tema krodhAgninuM paNa samajavuM joIe. agni jema sarvapadArthone bALIne bhasmIbhUta karI de che tema varSonA varSo sudhI ArAdhanA karI pragaTAvelA tapa-japa-saMyamAdi guNone krodhAgni kSaNArdhamAM bALIne khAka karI nAkhe che. dazavaikAlikasUtramAM sAdhu bhagavaMto mATe agninuM sevana niSiddha karatAM jaNAvyuM che ke, " aMgArA, Aga, taNakhA, uMbADIyArUpe rahelA tejaskAyane muni prajavalita kare nahIM, khakhore nahIM ke olave nahIM agaNiAhiya - agnyAhita (pu.) (agni lavAyo che jeo vaDe te 2. sthApelo agni, lAvelo agni) kAryasiddhi mATe jema bhAgyane kAraNa tarIke gayuM che tema puruSArtha paNa eka Avazyaka kAraNa che. moTA bhAganA kAryo puruSArthathI ja siddha thatAM hoya che. puruSArtha karyA pachI siddhimAM je ochAvattApaNuM hoya tene bhAgya kahevuM ucita che. kemake cUlAmAM anna rAMdhavAnI siddhi joitI hoya to agni pragaTAvavAno puruSArtha karavo paDe che. bhaThThImAM sthApelo agni tamane kAMI pAka taiyAra karI Apato nathI, kaheluM paNa che ke, "puruSArthe sita thaff manorartha:' agaNikaMDayaTThANa - agnikaNDakasthAna (na.) (agninuM sthAna, agnithI prajavalita sthAna) jainadharmamAM sarva jIvonI gaNanA paDakAyarUpe thayelI che. temAM agnine paNa jIva mAnavAmAM Avyo che. zramaNone sarva prakAranA jIvonI sUkSma ane bAdara ema banne prakAre hiMsAno tyAga hoya che. AcArAMgasUtramAM paNa kahevAmAM AvyuM che ke, jyAM agni prajavalita thayelo hoya tevA nibhADAdika sthAnamAM sAdhue IMDila-mAtru varjavA joie. agaNikAya - agnikAya (puM.) - (agnikAya, terakAya) 101
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ varSamAM keTalAya parva mahotsavo Ave che ane gharamAM AnaMdano mAhola sarjAya che. divALInuM parva AvatAM gharamAM phaTAkaDA Ave che ane nAnAthI moTA badhA ja khuza thai jAya che. harSanI ciciyArIo sAthe ApaNe phaTAkaDA phoDIe chIe paraMtu, kyAreya vicAra, karyo che ke, phaTAkaDA saLagAvavAmAM agninA jIvo, jJAnAvaraNIya karmano baMdha ane keTalAya nirdoSa paMkherUo mATe bhaya utpanna karIe chIe? A badhA pApo tamArA bhavonI hoLI karI nAkhaze. agaNijIva - agnijIva (pu.) (agninA jIvo, tejaskAya) jema sUrya, havA, pANInA AdhAre jIvo jIve che tema keTalAka jIvo agninA AdhAre jIve che. teo agnimAM ja jIvI zake che, agni bujhAtAM teo mRtyu pAme che. A to thai agnimAM rahetA jIvonI vAto paraMtu, bhagavAne to kahyuM che ke, bhAI ! agni pote ja eka jIva che. dazavaikAlikasUtramAM paNa lakheluM che ke, "je marmphathI puDho sattA prathama rana' arthAt agninuM potAnuM zarIra ane AtmA che. teono samUha bhego thatAM ApaNane dazyamAna thAya che. agaNijIvasarIra - agnijIvazarIra (na.) (zarIramAM rahelA agnikAyanuM zarIra, tejaskAyajIvathI baMdhAyela zarIra) jIvaghAta mATe talavAra vagere acitta dravyo zastra bane che tema pakAyanA jIvo paNa paraspara eka bIjAnA tathA svakAyanA ghAta mATe zastra tarIke bane che. jema agni bujhavavA mATe nAkheluM ThaMDu pANI. temAM pANInA jIvo agninA jIvo mATe zastra banyA ane uSNa agninA jIvonuM zarIra pANInA jIvo mATe zastra banyuM. tathA kSAravALuM pANI mIThA jaLamAM nAkhavAmAM Ave to te jala pote ja potAnuM ghAtaka banyuM. Ama, jIvo eka bIjAnA mATe zastra bane che tethI zrAvake upayoga rAkhavo joIe. agaNijjhAmiya - agnidhmAta (tri.) (agnithI dAjheluM, agnithI baLeluM) zAstramAM sAdhujIvana gALavA upayogI vastuo sivAyano parigraha nahIM karavAnI AjJA pharamAvI che. zAstramAM to tyAM sudhI kaheluM che ke, je vasatimAM sAdhu utaryo hoya, ane pote AhAra vAparIne bahAra nIkaLatAM khabara paDe ke, makAna AgathI baLI rahyuM che, to tenI pAse eTalo ja sAmAna hoya ke, Aga tenI pAse pahoMce tyAM sudhImAM to badho ja sAmAna laIne AbAda rIte makAnanI bahAra nIkaLI gayo hoya. dhanya che paramAtmAe batAvelA niSparigrahatAnA AcArane. kaniSNAta (tri.). (agnithI kAMIka baLeluM, agni vaDe dagdha). agninA saMparkamAM Avelo padArtha potAnA rUparaMgane khoine ekamAtra zyAmavarNane pAme che. tema jIva krodha-mAna-mAyA-lobharUpI yAgninA saMparkamAM AvatA ja AtmAnA jJAna-darzanacAritrarUpI guNo hAsa pAmIne kaSAyanA kAluSyane prApta kare che. jo agni koipaNa padArthane naSTa karyA vinA nathI choDato to pachI kaSAyo paNa jIvonA guNone nAza karyA vinA nathI rahetA. samajadAra te ja che ke je agni ane kaSAyathI dUra rahe. mALiyA - ninoSita (tri.) (agnithI garama kareluM, agnithI tapAveluM) jema agnithI sevAyeluM suvarNa AganI uSNatA, hathoDInA mAra vagerene sahana karIne zuddha banIne ghareNArUpe lokonA zarIranI zobhA vadhAre che. tema sajjana puruSo jIvanamAM AvatI vipattio, duHkhothI gabharAyA vinA dhIratApUrvaka tene sahana karIne, temAMthI yogya preraNA laIne eka virATa svarUpe ubhare che ane loko mATe AdarzapAtra bane che. naphoSita (ni.) (agnithI rUpAMtarita thayeluM, agnithI baLeluM) agnimAM sIjeluM dhAna eka svAdiSTa bhojananA rUpane dhAraNa kare che. tema anAdikAlIna karmothI vikRta svarUpavALo je AtmA che te jinezvarakathita AcAronA pAlana ane cAritranI ugrasAdhanAthI moha-mAyAjanya vikRta svarUpane tyajIne aMte nirmaLa ane vizuddha 102
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ evA siddhatvane dhAraNa kare che. agaNiNikkhitta - agninikSipta (tri.) (agni upara nAkheluM, agnimAM nAMkheluM) AgamAM ekavAra nAkhI dIdhelI vastune koI pAchI meLavavAnI icchA kare to tene mUrkha kahevAya. kemake Agano svabhAva che tenAmAM AvelI koIpaNa cIjane ohiyAM karavAno, tema doSonA sevanathI vyaktimAM rahelA jJAna, darzanAdi mULabhUta guNonuM dahana thAya agaNipariNamiya - agnipariNamita (tri.) (agnirUpe pariNAma pAmeluM, pUrvasvarUpa tajAvIne agni svarUpe pamADeluM agnisvarUpI thayeluM) oksijana te vAyu che paraMtu, jo te agninA saMyogamAM Ave to potAnA svarUpano tyAga karIne te agnirUpa thai jAya che ane te dajhADavAnuM kArya kare che. zAstrakAroe krodhane agni jevo kahelo che. tenA saMparkamAM AvelI vyakti potAnA svabhAvano tyAga karIne krodha svarUpa banI jAya che. krodhasvarUpI banelo te svayaM to dAjhe che paraMtu, tenA vartuLamAM rahelA anyone paNa bALe che. mATe kadAca pratyakSa agnithI dAjhI javAya to cAlaze paNa krodhAgnithI to dUra ja rahejo. agaNimuha - agnimukha (pu.) (devatA, deva 2. agnihotrI brAhmaNa) AcArAMgasUtranI cUrNimAM A pramANe varNana che ke, vartamAna covIzInA prathama tIrthaMkara bhagavAna RSabhadeva nirvANa pAmyA pachI. temanA zarIranA agnisaMskAra karavA mATe devo zreSTha caMdananI citA race che ane agnikumAra devo temanA mukhathI citAne agni arpe che. tyArathI lokomAM prasiddha thayuM ke, devo agnimukhavALA hoya che. mAta (2) -- () (nIrogI, rogarahita 2. auSadha 3. nahIM kahenAra) rogane jaDamULathI naSTa karavA bAbate je sauthI vadhu himAyata kare che ane hajAro varSothI jenA upayogathI bhAratIya prajA nIrogI rahI che te AyurvedamAM auSadhonA traNa prakAra jaNAvelA che. jemAM 1. je auSadha levAthI roga hoya to teno nAza kare ane na hoya to navo Ubho kare. 2. je auSadhanA upayogathI jo roga hoya to naSTa thAya ane na hoya to auSadha koI guNa na dekhADe. 3. ane amuka auSadho evA hoya che ke, je levAthI rogI vyakti nIrogapaNAne prApta kare ane jo vyakti rogarahita hoya to tenA zarIranI puSTi thAya. tethI A trIjA prakArano auSadhopacAra zreyaskara gaNAya. asthi - rita (I.) (agatya nAmanA RSi 2. agathiyAnuM vRkSa 3. aThyAsI mahAgraho paikIno pistALIsamo mahAgraha4. agamya gotramAM utpanna thayeluM 5. AkAzamAM dakSiNa dizAmAM rahelo eka tAro) jayotiSa viSayamAM jene pramANabhUta mAnavAmAM Ave che te bRhatsaMhitA graMthAnusAra gaganamaMDaLamAM agatya nAmano tAro Avelo che je sauramaMDaLamAM dakSiNa dizAe udaya pAme che. agatya nAmanA eka prAcIna RSi paNa thaI gayA jemaNe potAnA tapobaLe samudrane pI jaIne sosavI nAkhyo hato. mA - sAma (kuM.) (sthAvara, je halanacalana na karI zake tevo jIva, pRthyAdi ekendriya jIva 2. vRkSa 3. AkAza) zAstramAM saMsArI jIvonA be bheda batAvyA che. 1. trasa, 2. sthAvara. jemAM anukULa sthaLe gamana ke pratikuLa sthaLano tyAga, Ama, kyAMya paNa IcchApUrvaka gamanAgamana ke halanacalana na karI zakatA pRthvI, pANI, agni, vAyu ane vanaspati A pAMceya ekendriya jIvo sthAvara kahevAya che. vAyu je pharato jaNAya che te tenA gatizIla svabhAvanA kAraNe che paraMtu, potAnI marajI mujaba anukULa jagyAe gamana karI zakato nathI. 103
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ mitha - mikSa (.). (jenA pATha, gAthA vagere eka samAna na hoya tevuM zrata, AcArAMgAdikAlika zrutajJAna) jenA sutra, pATha, gAthA, AlAvA Adi ekasamAna na hoya te agamika zrutajJAna kahevAya che. AcArAMgasutrAdi Agamasutro je agamika che tene kAlikasUtra kahevAmAM Ave che ane samasta AgamonuM jJAna zrutajJAna kahevAya che. - sAtha (ni.) (gamana-maithana mATe ayogya rI, ratikrIDA mATe ayogya bahena, mAtA, putravadhu, halakA varNanI strI vagere) vaMditAsUtramAM zrAvakanA bAreya vratomAM lAgatA aticAronuM varNana Ave che. temAM cothA vratanA saMdarbhe agamyAgamana nAmano aticAra batAvyo che. arthAt je lohInA saMbaMdhe mAtA, bahena ke putravadhUche te gamanArtha niSiddha che te ja rIte halakA varNanI strI, rajasvalA strI vagere paNa agamya batAvelI che. A niSiddha AcaraNa lokaviruddha ke vyavahAraviruddha paNa gaNAya che tethI ja svastrI sivAya anya strIone ratikrIDA mATe ayogya mAnIne teno tyAga karavo joIe. aTHI () - mAthamina(tri.). (mA, bahena Adi sAthe maithuna sevanAra) pazu ane manuSya baMne jAtiomAM amuka kriyAo prAyaH ekasarakhI ja che. jemake peTa bharavuM, prema karavo, jhagaDavuM, nidrA levI, maithuna sevavuM, saMtAnotpatti karavI Adi, chatAM bannemAM koI eka moTo taphAvata hoya to te che vivekano. pazu viveka vagarano hovAthI mA, bahena Adi sAthe paNa maithuna vyavahAra kare che. eka manuSya ja evuM prANI che ke jemAM kArya akAryano viveka che. chatAM koI manuSya pazu samAna banIne mA, bahena sAthe gamana kare che to tene pazuthI paNa badatara kahevo paDe.. sAmA - mAmaf (zrI.) (spaSTa uccAravALI vANI) amuka vaktA ke vyAkhyAnakAro temanA pravacanamAM ghaNI vakhata teo zuM bole che teno spaSTa khyAla zrotAone nathI Avato. amukaamuka zabdo ke vAkyo ekAdhika vakhata sAMbhaLIe to khyAla Ave, ke teonA kathanano zuM artha che ane aspaSTa uccAraNanA kAraNe kyAreka arthano anartha paNa thaI jato hoya che. jyAre tIrthakara bhagavaMtonI vANI pAMtrIzaguNayukta hoya che. deva-manuSyAdine temanI vANI spaSTa uccAravALI eTale ke, teonI vANImAM varNa, ghoSAdi uccAro supere saMbhaLAya che. dika - gati (a.). (jeNe pApanI gaha-niMdA nathI karI te) praznavyAkaraNasUtranA saMvaradvAramAM A pramANe jaNAveluM che ke, sAdhu bhagavaMto je AhAra vApare che te paNa betALIsa doSathI rahita eTale ke doSita na hovo joIe. agahita hovo joIe. A pramANe jIvananI nAnAmAM-nAnI kriyAmAM paNa zuddhi mATe satata : jAgRti rAkhanAra te mahAsaMyamI sAdhu puruSone zata-zata vaMdana hojo. mArca (tri.). (aniMdya, niMdAne yogya nahIM te) aA - mI (2) (agaru caMdana, sugaMdhita dravya vizeSa) agaru eka prakAranI vanaspativizeSa che. jemAMthI dhUpa bane che. vizvamAM je utkRSTa sugaMdhita dravyo che temAM agaruno paNa samAveza thAya che. paramAtmabhakti hetu 99 prakArI ke 108 prakArI Adi pUjAo bhaNAvavAmAM Ave che temAM agaruno dhUpa karavAnuM vidhAna che. dhUpapUjAno artha che aMtaramAM jJAnarUpa sugaMdha dvArA mithyAtvanI durgaMdhane dUra karavI. agarugaMdhiya - agurugandhita (tri.) (agarunI gaMdhavALo 2. agarucaMdanathI dhupelo) agadhUpano svabhAva che ke te svayaM baLe che ane potAnI suvAsathI tenI najIkamAM rahelAne praphullitatA arpe che. sajjano paNa 104
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvA agarunA dhupa jevA che. teo ApattiomAM paNa sthira rahIne AkhA jagatane saddaguNonI suvAsathI bharI de che. mApuDuM - gajapura (pu.) (agaru saMpuTa, agaruno puDo). agarulahuya - agurulaghuka (na.) ja nahIM bhAre, nahIM halaku te-AkAza, paramANuM vagere 2. paratattva 3. atyaMta sUkSma bhASA-mana-karma-vyAdi) AtmAne zAstromAM agurulaghu mAnelo che. saMsAramAM rahelA dareka jIvo kamathI lepAyelA che. AtmA para lAgelA karmanI gurutAnA kAraNe utpanna duHkha ane durgatiothI jIvo potAnA AtmAne bhAre kare che ane karmonA kSayopazama ke kSayathI utpanna sukha ane sadgatiothI potAnA AtmAne halako kare che. jayAre mokSamAM birAjelA siddhone karma ja na hovAthI teone saMpUrNa agurulaghu pariNAmI kahevAya che. karmanA abhAve temane ekAMte mAtra ne mAtra saccidAnaMdanI anubhUti ja rahe che. agarulahucaukta - agurulaghucatuSka (na.) (nAmakarmanI agurulaghu Adi cAra prakRti). nAmakarmanI 103 prakRtimAM 1. agurulaghu, 2, upaghAta, 3, parAghAta ane 4. zvAsozvAsa nAmanI A cAra karmaprakRtiono agurulaghucatuSkanA nAme prathama karmagraMthamAM ullekha karavAmAM Avelo che. agarulahuNAma - agurulaghunAman (na.) (nAmakarmano eka bheda, jenA udayathI jIvane agurulaghu zarIra prApta thAya che) dareka karmaprakRti potAnA nAma anusAra jIvane tevA-kevA prakAranA phaLano anubhava karAvanArI hoya che. nAmakarmanI 103 prakRtio paikInA agurulaghunAmakarmanuM pariNAma evuM che ke, tenA prabhAve jIvane potAnuM zarIra atibhAre ke atihalakuM nathI lAgatuM. paraMtu jIvane anukuLa lAge che ane tethI ja te saraLatAthI potAnA zarIranuM halana-calanAdi karI zake che. agarulahuyapariNAma - agurulaghukapariNAma (pu.) (agurulaghurUpe paryAya, pariNAma pariNAmInA abhedajanya agurulaghupariNAma vizeSa, ajIvapariNAmano eka bheda) sthAnAMgasUtramAM agurulaghupariNAmane ajIvanA pariNAmabhedarUpe grahaNa karelA che. jyAre sUtrakRtAMgasUtranA prathama zrutaskaMdhanA prathama adhyayananA prathama udezAmAM paramANuthI AraMbhIne yAvatu anantAntapradezI sUkSmaskaMdhonA arthamAM batAvyo che. temaja prajJApanA satranA teramA padamAM tene AkAzAdi amUrtadravyo hetu agurulaghupariNAma je kahyo che tenA upalakSaNathI tene laghugurupariNAma paNa jANavo ane te audArikAdi dravyathI laI taijasadravya paryata samajavo. mAruvara - maguruvara (kuM.) (kRSNAga caMdana, eka jAtanuM sugaMdhI lAkaDuM) agacaMdananI suvAsa vAtAvaraNamAM rahelI azuddhine dUra karI pavitratA bakSe che. bAhyavAtAvaraNane zuddha karavA sAthe ApaNA bhAvollAsanI vRddhimAM paNa e kAraNa bane che. tethI pUjA-pAThake pUjanAdi bhaNAvavAnA avasare teno upayoga vizeSa prakAre karavAmAM Ave che. paramAtmAnI aSTaprakArI pUjAnA kramamAM dhUpapUjA cothA krame karAya che. mahnita - sanAta (ji.) (annAvI, nahIM gaLatuM) abhiya - mAnita (tti.) (apatita, agalita) patitane pAvana karanAruM zrIjinazAsana jagamAM jayavaMtu varte che. A zAsananA AlaMbanathI bhavyajIvo potAnA jAti dharma AdithI apatitapaNe rahI bhavasAgarathI vahelA tarI jAya che. prabhu zAsanane pAmIne to keTalAya mahApAtakIo paNa tarI gayA che. vyaktie svadharmamAM sthira rahevA AdarzapuruSonA caritrone haMmezAM najara samakSa rAkhavA joIe. 105
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ viTTa- sASita (tri.) (gaveSaNAthI aparibhAvita AhArAdi, AhArAdinI gaveSaNA nahIM kareluM). sAdhu-sAdhvIonA AhAra-pANI AdinI bAbatoe vistRta chaNAvaTa karanArA piMDaniryukti graMthamAM jaNAvyuM che ke, je AhArAdinI sArI rIte gaveSaNA karelI nathI te AhArAdine grahaNa nahIM karavo. temaja tevA agaveSita AhArano paribhoga paNa karavAno nathI hoto. AhArazuddhithI saccAritra nirmANa ane nirvAha thAya che. A vAta anubhavathI samajAya tevI che. agahaNavaggaNA - agrahaNavargaNA (strI.) (vargaNA vizeSa, jIva vaDe grahaNa karavAmAM na Avato pudgalono samUha) zataka nAmanA pAMcamAM karmagraMthamAM AvatA vizleSaNa pramANe alpaparamANurUpe hovAnA kAraNe ane sthULa pariNAma hovAthI svAbhAvikapaNe jIvonA grahaNamAM nahIM ActI karmavargaNAne agrahaNavargaNA kahevAya che. evI ghaNI vargaNAo che je jIva dvArA grahaNa thatI nathI. mAhitya - mAhIti (tri.) (asvIkRta, grahaNa nahIM karAyeluM) karmanirjarA mATe tapa sarvottama sAdhana che. tema grahaNa nahIM karAyelI anaMtAnaMta karmavargaNAone AtmA sAthe mizra thatI rokavA mATe vrata-niyama-paccakhANa e uttama sAdhana bane che. mATe ja saMbhavita azubhakamane aTakAvavA abhigraho grahaNa karAya che. vratAdinA bhaMganA DarathI je vratAdi nathI letA tenA karatAM grahaNa karIne kadAca bhaMga thaI jAya to zuddhi zakya che. AthI DaranA mAryA kaMI na karavuM te karatAM kaMIka karavuM vadhAre sAruM. agahiyagahaNa - agRhItagrahaNa (na.) (sAdhuo dvArA nahIM svIkArAyelA bhojanAdi deya dravya, aMgRhIta AhArAdi vastu) zrAvakanA ghare sAdhu bhagavaMto gocarIe padhAre ane saMjogovazAta vahorAvavAno padArtha asUjhato hoya to te saMyamI muni tevA AhArano svIkAra karatA nathI. athavA potAne tapa-japa-svAdhyAya-saMyamamAM anupayogI lAge to sUjhato AhAra paNa svIkAratA nathI. hAya re ! kyAM ApaNI khAuM khAuM vRtti ane kyAM mahAtmAonI AhAra pratyenI alolupatA. agahillagarAya - agrahilakarAja (pu.) (agrahilakarAya nAmano rAjA). kALajanya koIka doSa paNa potAnA Atmahita mATe thAya che te darzAvavA tIrthakalpamAM agrahilakarAjAnuM dRSTAMta ApavAmAM Ave che. yathA 5thvIpuranagaramAM apratilaka rAjA hato. ane subuddhi nAme maMtrI hato. eka samaye tyAM naimittika Avyo ane teNe bhaviSyakALanI pRcchAnA saMdarbhe jaNAvyuM ke, AgAmI varasAdanA pANIthI loko gAMDA banaze ane te pachInA varSe AvanArA varasAdanA pANI pIne sAjA thaze, ema ja banyuM. varasAdanuM pANI pIne yAvatu buddhimAna loko paNa gAMDA jevA bane che ane rAjA tathA maMtrI vize potAnA ahitanI ciMtA karatAM thakAM temanI sattApalaTAnI vAto kare che. rAjA ane maMtrIe vimarza karIne nagaranA loko jevA ja gAMDAno DoLa karIne rahetAM teo khuza thayA tathA rAjA-maMtrIe potAnI sattA sAcavI lIdhI. te pachI bIjA varasAdanA pANI pIne loko pUrvavat samaju banyA. tema bhagavAna mahAvIre bhAkheluM che ke, potAnA nivaNa pachInA duHSamakALamAM sAdhuo potAno nirvAha karavA bahaRtakuliMgIonI sAthe temanA jevA thaI vartatA thakA potAnA sArA bhAvine jotA kALagamana karaze. mata- gaDha (tri.) (tattvaniSTha, jeNe zAstronuM avagAhana kareluM che te) marajIvAo samudranA taLa sudhI jaine motI laI Ave che ane e motI koikanI zobhAnuM kAraNa bane che. ApaNA gurubhagavaMto paNa marajIvAnI jema gUDha rahasyovALA zAstronuM avagAhana karIne upadeza dvArA AkhA jagatane zreSTha jJAnanuM dAna kare che. jenA dvArA keTalAya jIvo mokSanA mAlika bane che. 106
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ 345UCT - atiprajJa (tri.) (tattvajJa, tattvamAM niSThA pAmelI che prajJA jenI te). jeo svayaM agItArtha che temanA mATe gItArthanI nizrAmAM vicaravAno zAstrAdeza che. kAraNa ke, gItArthanI prajJA kevalI bhASita tattvomAM niSThA pAmelI hoya che. teo utsarga ane apavAdanA mArgone jANanAra hovAthI svayaM to tare che ane temanI zaraNe AvelA jIvonA paNa tAraNahAra bane che. ma (ma) [ - IIT () (dhara, makAna, gRha 2. sthAna 3. gRhastha) agAra eTale ghara, AcArAMgasUtramAM gRha be prakAre batAvavAmAM AvelA che. 1. dravyagRha- kAi, iMTa, cUnAdi dravyothI baneluM ghara te dravyagRha ane 2. bhAvagRha-anaMtAnuMbaMdhi-kaSAyothI AtmAmAM utpanna thayelA kaSAyamohanIyAdi karma te bhAvagRha che. jeNe hajI A kaSAyarUpI bhAvagRhano nAza nathI karyo te bhavagRhamAM rajhaLyA ja kare che. mArI - ANIRccha () (gharamAM rahenAra, gRhastha) Aje paisAnA jore vyakti makAna to banAvI le che paraMtu, tene ghara banAvI zakato nathI, kAraNa ke ghara banAvavA mATe joIe paraspara mATe lAgaNIonI uSmA, audArya, susaMskAra. jeno tenI pAse abhAva che. jyAM sudhI A guNono saMgama nathI thato tyAM sudhI makAna ghara nathI banI zakatuM ane temAM rahenAra vyakti paNa gRhastha banI zakato nathI. (ma) TIRdhamma - IIM (kuM.). (gRhastha dharma, dezavirati dharma) dezanA pradhAnamaMtrI banatA pahelAM tene dezanA nAgarika tarIkenI zapatha levaDAvavAmAM Ave che ane temAM nAgarika tarIkenA niyamonuM pAlana karavAnI kabUlAta karyA pachI ja te dezanA vaDApradhAna banI zake che. tema jinazAsanamAM janme zrAvaka to ghaNA banI jAya che. paraMtu jene zAstra mAnyatA Ape che tevA zrAvaka banavA mATe zrAvakadharmane ucita 5 aNuvrata 4 zikSAvrata ane 3 guNavrata rUpI 12 vrato grahaNa karavA paDe che. te svIkAryA pachI ja te sAcA svarUpamAM zrAvaka gaNAya che. agArabaMdhaNa - agArabandhana (na.) (putra-strI-dhana-dhAnyAdi gRhabaMdhana). saMsAranI asAratA samajyA pachI saMyama levA mATe udyata thayelA bhavyajIve pote vistArelA kaTuMba, parivAra, dhanAdi tathA gRhasthajIvananI pratyeka mohavRtti tenA mATe baMdhana rUpa bane che. strI, putrAdi viziSTa snehabaMdhanathI jakaDAyelI vyaktinI jema te satyamArga jANavA chatAM te tarapha prayANa karI zakato nathI. sava - marava (tri.). (Rddhi vagerenA abhimAnathI rahita) praznavyAkaraNanA pAMcamA saMvara dvAramAM jaNAvyuM che ke saMpatti, kuLa vagerenI zreSThatAnuM abhimAna karavAthI karmabaMdha thAya che. A karmo bhaviSyamAM punaH uttamakuLa vagerenI hAni karAve che. A saMdarbhe bhagavAna mahAvIrasvAmInA marIcinA bhavano prasaMga khUba jANIto che. bharata cakrIe prabhu RSabhadevane parSadAmAM pUchyuM ke he bhagavaMtA A parSadAmAM bhAvi tIrthakarano jIva che? tyAre bhagavAne jaNAvyuM ke he bharata! tAro putra marIci A covisImAM aMtima tIrthaMkara thaze. A sAMbhaLIne bharata cakrIe marIcitridaMDIne jaNAvyuM ke, he marIci! huM tamArA veSane vaMdana nathI karato, paraMtu tame A covizImAM prathama vAsudeva ane aMtima tIrthapati thavAnA cho. tethI tamArA bhAvi tIrthaMkarapaNAne vaMdana karuM chuM. Ama vaMdana karIne bharata cakrI gayA pachI marIci nAcavA lAgyA ane kahevA lAgyA ke mArA dAdA A covizInA prathama tIrthakara, mArA pitA prathama cakrI, huM A covizImAM prathama vAsudeva ane chelle aMtima tIrthaMkara thaIza. aho ! kevuM sAruM uttama phaLa che. A pramANe uccakuLano garva karatAM teoe je nIcagotrakarma bAMdhyuM tenA kAraNe teoe aneka vakhata bhikSukakuLamAM utpanna thavuM paDyuM. yAvatu tIrthakarono janma uccakuLamAM ja thAya che paraMtu chelle nIcagotrakarma bhogavavAnuM 107
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAkI rahetuM hatuM tethI temaNe chevaTe devAnaMdA brAhmaNInI kakSimAM paNa thoDA divasa rahevuM paDyuM. aho ! kevA che abhimAna karavAnA kaTuphaLa. aAvAsa - IRvA (.) (gRhavAsa, gRhasthAzramavAsa) kavi kAlidAse raghuvaMza kAvyamAM tenI prAraMbhika bhUmikAmAM raghuvaMzanI guNavattA ane khAnadAnIno paricaya ApatA lakhyuM che ke, raghukuLamAM utpanna thanArA rAjAo gRhasthAvAsamAM hoya tyAre bALapaNamAM teo vidyAnuM adhyayana karanArA, yuvAnImAM zIlanuM pAlana karanArA tathA gRhasthone ucita viSayonuM Asevana karanArA ane vRddhattvamAM muni jevI vRttivALA eTale ke, aMtakALe yogapUrvaka dehano tyAga karanArA hatA. A mAtra raghukuLanuM nahIM kiMtu bhAratIya saMskRtinuM ghotaka che. arrra (- arina(pu.) (gRhastha, gRhasthAzramavAsI). zramaNa dharmanuM pAlana karavAne asamartha gRhastha paNa jo dharmano svIkAra, yathAzakya pAlana Adi pUrvaka sva ane parane viSe samAna dRSTivALo thaIne samatAbhAva rAkhe to gRhastha hovA chatAM paNa te uccagati prApta karI zake che. mamviSpa - garimana (1) (gRhasthanuM kArya, gRhasthanI sAvaghAdi kriyA 2. jAti Adino mada karavo te) yogazAstramAM zrAvakanuM varNana karatAM jaNAvyuM che ke, je cAritra levAne asamartha hovA chatAM jenA hRdayamAM satata saMyama dharmanA tAra raNajhaNatA hoya te sAco zrAvaka che. Avo zrAvaka jIvanopayogI sivAyanA sAvadha vyApAranA tyAgavALo hoya che ane saMsAravAsamAM rahyo hovA chatAM eka yogInI samAna rahe che. parama tattvanI pahecAna thayA pachI saMsAranA bhAvo sahayogI banI jatA hoya che. sAmAnya loko je nimittothI karmabaMdha kare che e nimittothI te nirjarA karato hoya che. agAriyaMga - agAThaGga (na.) (gRhasthonuM aMga-kAraNa 2. jAtyAdika madasthAna). madanuM kArya dArU jevuM che. dArU pIdhelI vyakti jema sArAsArano viveka visarI jAya che tema abhimAnI vyakti paNa yogya-ayogyanuM bhAna bhUlI jAya che. yAda rAkhajo ! ucca jAtimAM janma vagere zreSTha vastunI prApti satkAryajanita puNyanA kAraNe che. mATe tenuM abhimAna karIne tamArA bhaviSyane aMdhakAramaya na banAvo. mAjI - 3 (strI) gRhiNI, gRhastha strI) koI ThekANe kaheluM che ke, ekamAtra puruSa ja jayAM raheto hoya ane tenI pAse sarvasukha-suvidhA saMpanna baMgalo hoya to paNa tene ghara . nathI kahevAtuM, paraMtu jayAre gRhiNI sAthe hoya tyAre ja te ghara bane che. A vAkya dvArA gRhasthapaNAmAM strInI keTalI AvazyakatA che te jaNAvyuM che. gRhasthAzramane viSe strIne atyaMta mahatva ApatAM te kevI hovI joIe? te viSayamAM kahevuM che ke bhojana karAvavAmAM mAtA samAna, saMsArika kaSTone sulajhAvavAmAM maMtrI ke mitra samAna, zayanane viSe raMbhA samAna ane dareka prakAre patinuM tathA kuTuMbanuM hita karanArI hovI joIe. mArI vaMdha - akhittijanya (kuM.) (gRhastha strIno pratibaMdha-aTakAva). cha chedasUtramAM jenuM mahattvapUrNa sthAna che te vyavahArasUtranA caturtha uddezAmAM sAdhuone uddezIne jaNAvyuM che ke, gRhastha strI sAthe AlApa, saMlApa ane nikaTano paricaya karavAthI sva-parane viSe aneka doSo utpanna thavAno bhaya rahe che. tethI gRhastrIo sAthe ghaniSTha paricaya na karavo joIe. mAda - mAdha (ki.). (gaMbhIra) 108
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ gItArtha bhagavaMtonA aneka guNomAM eka guNa gAMbhIryatAno paNa che. teo anyonA atyaMta guhya doSone, jaghanyapApone jANatA hovA chatAM paNa kyAreya sAmevALAne zaramAvatA nathI ke bIjA lokonI vacce tene ughADo pADatA nathI. paraMtu vAtsalyapUrvaka anukULa samaye te vyakti doSarahita thaI dharmamArgane viSe AgaLa vadhe tevo prayAsa kare che. TTa - prAi (tri.). (hastAdithI na laI zakAya tevuM, agrAhya 2. AliMganane ayogya 3. jene mApI na zakAya tevuM) jema vRkSa, vimAna, bilDIMga Adi atyaMta sthaLapadArtho che tema aneka evA padArtho paNa che je cakSuthI joI zakAtA nathI. bAyoskopa jevA yaMtronA sahAre AvA padArtho joI zakAya che. kamAlanI vAta e che ke duniyAnA zreSTha sAdhano dvArA varSo paryanta saMzodhano karIne AjanuM vijJAna je sUkSmapadArtho sAbita karI rahyuM che tevI bAbatone ane vijJAna jyAM haju pahoMcyuM paNa nathI tevA atyaMta sUkSmapadArthone hajAro varSa pUrve bhagavAne kevaLajJAnanA prabhAve jaNAvI dIdhA che. jemAM Atmasiddhi, paramANu, samaya vagere atyaMta sUkSma viSayono paNa samAveza thAya che. yitra - mAhItaga (tri.) (grahaNa karavA yogya na hoya te, choDavA yogya, heya 2. upekSA karavA yogya) zAstronA jANakAra-jJAnI bhagavaMte Apelo upadeza bhavyajIva mATe atyaMta upakAraka nivaDe che. tathA temanA sAMnidhyamAM rahevAnuM jo sadbhAgya maLe to te lApasImAM ghI nAMkhavAnI jema guNakArI thAya che. jayAre ajJAnI tathA mUrkhalokonI sAthenA vyavahArane rAkhamAM ghI nAkhavAnI jema vyartha jaNAvIne tene sajjano mATe tyAjya gaNAvyo che. kAraNa ke evA lokonI sAthenA game tevA sArA vyavahArathI paNa lAbha to dUra kiMtu hAni thavAnI saMbhAvanA ja rahe che. mIThuM - samRddha (tri.) (alolupa, mUchanahIM pAmeluM, anAsakta) A avasarpiNI kALanA Adya cakravartI mahArAjA bharata badhA ja prakAranI bhoga sAmagrI bhogavavA chatAM anAsakta hatA. AthI ja zAstramAM te anAsaktabhogI tarIkenI khyAti pAmyA. paramAtmAe paNa kaheluM che ke bhogo eTalA bhayaMkara nathI jeTalI temAM rAkhelI Asakti. vAstavamAM jotAM Asakti e ja saMsAra ane anAsakti e ja mukti jaNAya che. mitrA - mAtAni (stro.) (khedano abhAva, nirjarA mATeno utsAha, hoMza) gurunI, jJAnInI, vayovRddha, tapasvI, mahAnasaMyamI Adi guNagariSThonI tathA bALa ane glAnAdinI veyAvacca-sevA karavI joIe. te paNa pharaja bajAvatA nokaranI jema dInatApUrvaka nahIM paraMtu, zreSThaguNone dhAraNa karanArA A mahAna AtmAonI temaja glAna-rogInI sevA karavAthI karmonI atyaMta nirjarA dvArA mahAna lAbha thaze evI samajaNapUrvaka temanI sevA karavI joIe. A veyAvacca kevI hovI joIe? te samajAvatA jaNAve che ke, vastra-pAtrAdikanuM paDilehaNa karavuM, temanI sevA-bhakti karavI, gocarIpANI lAvI ApavA, temane koIpaNa prakAranI takalIpha na paDe tenuM dhyAna rAkhavuM vagere. maLanADuM - manana (strI) (khedano abhAva, utsAha, hoMza) AnaMdaghanajI mahArAje zrIsaMbhavanAthajInA stavanamAM gAyuM che ke, paramAtmAnuM darzana pAmIne mArA bhavobhavanA kheda nAza pAmI gayA che. manana karavA lAyaka A bInA ApaNane ghaNo badho bodha ApI de che. ApaNane paramAtmAnA darzana-pUjana vaMdanamAM ke gurudevonA pravacana zravaNamAM athavA sAmAyika, dAna, zIyaLa, tapa, bhAvanA pauSadhAdi dharmakriyA vageremAM keTalo AnaMda Ave che tenuM mApa kADhavA jevuM che. jo A badhI ArAdhanAomAM utsAha ke tAjagIno anubhava nathI thato to samajI lo ke ApaNA ja koIka bAdhakadoSothI e amRtakalpa jevI kriyAo phaLI nathI. triya - mannAna (kuM.) (glAnirahita, khedarahita) 109
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ prabhuzAsana pAmelAnI pharaja banI jAya che ke glAna-rogI sAdhu bhagavaMta ane mA-bApanI sArI rIte sevA karIne temane samAdhizAtA pradAna karavI. yAda rAkhajo keyAvaccane apratipAtI guNa kahyo che. bIjA guNothI kadAca lAbha thAya ke nahIM paNa sevA-bhakti kyAreya niSphaLa jatI nathI. cAritrAdi zreSThaguNonA dhAraka mahAtmAone zAtA upajAve che tenuM zarIra paNa nIrogI rahe che. aDhAra akSohiNI senAnI tAkAta karatAM vadhu zaktivALA bharata cakravartIne paNa bAhubalIe harAvyA hatA. kAraNa jANo cho ? pUrvabhavamAM temaNe pAMcaso mahAtmAonI harSollAsa pUrvaka sevA karI hatI. tenA phaLa svarUpe teo atulabaLanA svAmI banyA hatA. gIya - mIta (pa.). (agItAtha) bahakalpasUtra AgamamAM sAdhu bhagavaMto mATe 1, gItArtha ane 2, gItArtha nizrita ema be ja prakAranA vihAra darzAvyA che. tenA sivAyanA agItArthano ke agItArthanizritano vihAra niSiddha karelo che. kAraNa ke jJAnI sAdhu jayAM paNa jaze dezakALane anurUpa dIrdhadaSTa banI sva-paranuM hita sAdhaze paNa ahita to nahIM ja thavA de. 3yatna - motA (pu.) (agItArtha, jeNe chedatrArtha grahaNa nathI karyo athavA grahaNa karIne vismata karI dIdho che te) jeNe zAstronA paramArtha nathI jAya te agItArtha kahevAya che. arthAta gurugamathI AgamonA rahasyono jANakAra na hovAthI te agItArtha che. saMyamI hovA chatAM paNa AvA agItArthane dravya-kSetra-kALa-bhAvanuM ajJAna hovAthI te utsargane apavAda ane apavAdane utsarga banAvato lokomAM zAsanahIlanAnuM ghora pApa Acarato hoya che. zAstra kahe che ke, 'gRhI tu ti thAna, ritu sAnI' arthAta zrAvake cAritrI banavAnuM che ane sAdhu thayA pachI anubhavajJAnI banavAnuM che. 3UT - amuka (pu.) (guNarahita, doSa). "mArA halanacalanathI mAtAne pIDA na thAo' evA vicArathI prabhu vIre garbhamAM halana-calananI prakriyA baMdha karI dIdhI. paraMtu mAtAne sukha utpanna thavAne badale garbhaniSmANa thaI gayAnI bhrAntithI duHkha thayuM. eTale ja zAstrakAroe kahyuM che ke upadeza ke sahAyatA je yogya-pAtra hoya tene ja karavA. anyathA jema duSa dhAtuno guNa karavAthI doSa bane che tema koI apAtrane karelo guNa ahitakArI paNa bane che. saTI - Try (kuM.) (aguNanuM koikane guNapaNe vipariNamavuM-badalAvuM te, aguNamAM guNapaNuM thavuM te). bhagavAne kahyuM che ke duSama evA A paMcama ArAmAM badhA jIvo prAya: jaDa ane vakra thaze. arthAt teomAM buddhinI jaDatA ane vartananI vakratA pracura mAtrAmAM haze. paraMtu sabUra ! AvA paMcamakALamAM paNa paramAtmAnuM zAsana sADA aDhAra hajAra varSa sudhI akhaMDarUpe cAlavAnuM che. te mAtra ne mAtra A ja durjanakALamAM pAkelA Rju ane prAjJa jIvonA AdhAre. 3MIR - TWItva (.) (nirguNIpaNuM, nirguNItA, guNano abhAva) vIMchIno svabhAva che DaMkha mAravAno. tenA para game teTalo upakAra karavAmAM Ave to paNa te potAnA svabhAvane choDato nathI tema sajjano haMmezAM paropakAranA svabhAvavALA hoya che. koi temanuM game teTaluM kharAba kare to paNa teo kAyama bIjAnuM hita ja icchatAM hoya che. jo durjanomAM nirguNItAnI parAkASThA hoya che to sajjanomAM saddaguNitAnI parAkASThA hoya che. aguNapehi (Na)- aguNaprekSin (tri.) (aguNadarzI, durguNone jonAra) cauda guNasthAnakamAM mithyAtva guNasthAnaka ane samyakta guNasthAnaka ema be guNasthAnaka Ave che. temAM mithyAtva guNasthAnake rahelo jIva guNavAna puruSa ke guNakArI padArthamAM paNa mAtra doSadarzana karato hoya che. jayAre samyakta guNasthAnake rahelo jIva nirguNImAM paNa guNadarzI hoya che. jema ke kRSNa mahArAje AkhA zarIramAM kIDA paDI gayelA ane durgadha mArI rahelA kUtarAmAM paNa 110
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaLI jevA tenA dAMta joIne tenI prazaMsA karI hatI. 3LavaM - Ura (ni.) (anyamAM durguNo hoya chatAM tene grahaNa na karanAra, anyanA chatAM doSone nahIM jonAra) paramAtmA para cha cha mahinA sudhI ghora upasarga karanAra saMgama deva hArI-thAkIne jyAre pAcho jaI rahyo hato tyAre paramAtmAnI AMkhamAM AMsu ane mukhamAM zabdo hatAH- AkhA saMsArane tAravAnI icchAvALo huM AnA saMsAranuM kAraNa banyo. aho ! tIrthaMkaradevonI kevI mahAna dRSTi ke, A to mArA karmono kSaya karanAro hovAthI mAro upakArI che. mahApuruSonI A ja vizeSatA hoya che. teo durgaNIomAM doSo hovA chatAM doSone tyajIne temanAmAM rahelA guNone ja grahaNa kare che. sapura - "sa (tri.) (guptio rahita, mana-vacana-kAyAnA azubha vyApAravALo) AkhA gAmanI tarasa chIpAvanAra taLAva jo pALathI nathI rakSAyuM, to pUranA samaye AkhA gAmane bIjuM koi tabAhIthI bacAvI mi je AtmA mokSa jevA sukhane ApanAra mana-vacana-kAyAnI pravRttione saddharmarUpI pALathI nathI bAMdhato to tene A yogatripuTI durgatinA tAMDavathI bacAvI nahIM zake. arakSita mana-vacana-kAyAno vyApAra ahitakara che. matti - grAti (strI). (mana-vacana-kAyAnI zubha pravRttithI aTakavuM ane azubhamAM pravRtti karavI te, mana vacana kAyAnI guptino abhAva) rAdhAvedhanI parIkSAmAM utarelAne khabara che ke A eka ja vakhata maLelo cAnsa che. jo AmAM huM jarApaNa gAphela rahIza to kAryasiddhi paNa nahIM thAya ane lokomAM hAMsIne pAtra banIza. basa, A manuSyabhava paNa rAdhAvedhanI sAdhanA jevo che. anaMtakALe maLato A eka vakhatano cAnsa che. jeo dharmapravRttine choDIne mana-vacana-kAyAthI azubha pravRttimAM lAgI gayA che teo manuSya bhava to hArI jAya che sAthe-sAthe jJAnIonI najaromAM hAMsIne pAtra bane che. agurulahucaukka - aguruladhucatuSka (na.) (nAmakarmano eka bheda, agurulaghucatuSka). nAmakarmanI kula 103 prakRti che temAMnI 1. agurulaghu, 2. upaghAta, 3. parAghAta ane 4. ucchavAsa A cAra nAmakarmanA bheda kArmagraMthikamate agurulaghucatuSkanA nAme oLakhAya che. duniyAmAM je kAMI sAruM-narasuM dekhAya che te nAmakarmane AdhIna che. nAmakarmanI 103 paikInI 42 prakRtio jIvane puNyanA yoge prApta thAya che jyAre zeSa pApakarmane kAraNe sAMpaDe che. agurulahuNAma - agurulaghunAman (na.) (nAmakarmano eka bheda, agurulaghunAmakama) jainamate samasta karmone mukhyarUpe ATha vibhAgomAM vaheMcAyelA mAnavAmAM Ave che. temAM chaThThA krame nAmakarma Ave che. A karmanA asaMkhya uttarabhedo che. ApaNane ApaNA zarIranuM vajana nathI to atibhAre lAgatuM ke nathI atihalakuM lAgatuM ke A agurulaghunAmakarmanA kAraNane AbhArI che. hAthIne potAnuM zarIra kyAreya bhAre na lAge ke kIDIne halakuM na lAge. agurulahuya - agurulaghuka (na.) (jamAM laghu-halakApaNuM ke guru-bhArepaNuM nathI tevA bhASA mana kamiida dravyo) jagatamAM aneka dravyo che. je ApaNI gaNatarImAM na Ave teTalA che. sarvajJa prabhue e badhAno samAveza dhamastikAya vagere cha dravyomAM karyo che. temAM pudgalane choDIne bIjA badhA dravyo sUkSma ane sUkSmatama che ke je carmacakSuthI joI paNa na zakAya. tenuM pramANa kevaLIbhagavaMta ja joI-jANI zake. cauda rAjalokamAM pUrNatayA vyApIne rahelA evA bhASA, mana, guNa tathA dharmAstikAya adhamastikAyAdi dravyo nathI to atibhAre ke nathI atihalakA paraMtu, pariNAmopetamUrta hovAthI agurulaghuka che. agurulahuyapariNAma - aguruladhukapariNAma (puM.) (ajIvapariNAma bheda, agurulaghurUpe pariNati vizeSa, pariNAma pariNAmInA abhedajanya agurulaghuka pariNAma)
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ guruvara - guruvara (I.) (eka prakArano dhUpa, kRSNAgaru) hAthInA gaMDasthaLamAMthI jharatA madanI suvAsathI ane gulAbamAMthI prasarI rahelI mahekathI bhramaro jema AkarSita thAya che. maMdira, mahelomAMthI bahAra relAI rahelI kRSNAgaru dhUpanI suvAsathI loka te tarapha javA jema AkaSTa thAya che. tema mahApuruSonA saguNonI maheka paNa evI che ke, te yatra-tatra-sarvatra lokamAM prasaratI ja rahe che ane e ja kAraNe koipaNa jIva temanA saMparkamAM ke temanI najIka Ave che te teonI tarapha AkRSTa thayA vinA raheto nathI. maviya - maLapita (f) (pragaTa, pratyakSa, chUpuM nahIM te) vipAkasUtra AgamamAM gautama svAmIe bhagavAna mahAvIrane prazna karyo ke, he prabhu ! jeNe azubhakarmano baMdha karyo hoya tenA udayakALe kevuM pariNAma bhogave che? tyAre paramAtmAe kahyuM, he gautama! tenA mATe tuM A ja nagaranI mRgArANInA putra loDhiyAne jai Ava, te azubha karmanA udayanuM pratyakSa udAharaNa che. tene AMkha-nAka-kAnAdi koi aMgopAMga nathI te mAtra mAMsano loco ja che ane tenA zarIramAM 16 prakAranA mahArogo pragaTa thayelA che. AvA jIvoe duHkha bhogavavA narakamAM javuM paDatuM nathI. temanA mATe to A loka ja pratyakSa naraka samAna hoya che. 3orazviya - morasannata (I.) (jeNe gorasa saMbaMdhI padArthano tyAga karyo che te, dahIM, dUdha vagere gorasamAtranuM bhakSaNa nahIM karanAra) AvazyakasUtramAM kahevuM che ke je dadhivratI che te mAtra dahIMsaMbaMdhI padArtha khAya che paraMtu, dUdhane khAto nathI. ane je payovratI che te dahIM saMbaMdhI padArthane aDato nathI. paraMtu je agoravratI che te dUdha ke dahIM bannemAMthI banelA koIpaNa padArthane khAto nathI, aT - gav (ja.). (agrabhAga, uparano bhAga, aNI, Toca, 2. AlaMbana 3, pUrvabhAga 4. utkarSa 5. samUha 6, pradhAna 7. adhika 8, RSino bheda vizeSa 9. prathama 10 zeSa bhAga) ' savAra paDe che ne nityakrama pramANe vyakti nAhI-dhoine arisA sAme goThavAI jAya che ane pachI dehapUjA zaru thAya che. zarIrane sajAvavA jAtajAtanI TApaTIpa karaze. chelle jyAre ariso rajA Ape ke yu Ara o.ke. tyArapachI te bahAra nIkaLaze. vairAgyazataka graMthamAM kahyuM che are bhalA mANasa! A jIvana to ghAMsanA agrabhAge rahelA osanA biMdu jevuM che. jyAre kharI paDaze khabara paNa nahIM paDe. mATe maLelA samayano sadupayoga kara. *maNUtha (tri.) (agresara, pradhAna 2. atyaMta utkRSTa 3, moTobhAI) Ajano mAnava mAhitIpradhAna thai gayo che. tenI pAse dareka prakAranuM noleja haze. kyA dezano kayo vaDApradhAna che. koNe zuM kIdhuM, koNe zuM karyuM, kaI bilDIMga kayA dezamAM AvI che. kayA dezamAM kevuM rAjakAraNa cAle che. zerabajAramAM zuM thavAnuM che vagere vagere. paraMtu tene e ja khabara nathI ke ahIMthI mRtyu pAmyA pachI mArA AtmAnuM AgaLa zuM thaze ? gAMdhIjInA zabdo yAda Ave ke, vyaktine vizvanA nakazAnI khabara che paraMtu potAnA gharanA rastA ja khabara nathI. ajamo -- gapratim (mavya.) (AgaLathI, sAmethI, prathamathI) hanumAne saMdhyAnA raMga badalatA joyA ne temane vairAgya thayo. sItAjI sAthe vanavAsanI ghaTanA banI ne temane vairAgya thayo. olA anAthImuni rogamAM paTakAyA ne satyanuM bhAna thatAM temane saMvega utpanna thayo. chaTra dhikkAra che AjanA mAnavane! tenI sAme dararoja keTalAya prasaMgo bane che chatAM paNa teno AtmA jAgato nathI. narakanA du:kho bhale pratyakSa na hoya paraMtu A ja duniyAmAM banatI ghaTanAo to pratyakSa che ne, zuM te vyaktine dekhAtuM nathI ke pachI jovA ja mAgato nathI ? 112
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ ai - mai (.) (nigraMtha, muni, sAdhu) jJAnasAra graMthamAM mahopAdhyAya yazovijayajIe muninI vyAkhyA karatAM kahyuM che ke, "yo nagvaM ni:rivartitaH' arthAt A jagata rAga, dveSa, sukha, duHkha, utpatti ane vinAzAdi svabhAvavALuM hovAthI temAM rAga-dveSa karIne lepAvuM joie nahIM AvI mAnyatA jenI dRDha che tevA saMyamI AtmAne muni kahelA che. addesa - moza (kuM.) (AgaLanA vALa) AtaMkI dvArA thatA bomba visphoTamAM mANaso marI jAya ke ghAyala thai jAya to ApaNA moDhAmAMthI arerATI nIkaLI jAya che. temanA pratye sahAnubhUti pragaTa thAya che. ane AvuM kRtya karanAra pratye dhRNA karIe chIe ane e svAbhAvika paNa che. paraMtu duHkhanI vAta che ke vALanA agrabhAga jeTalA kSetrapradezamAM paNa jyAM anaMtA jIvo rahelA che tevA kAMdA, baTATA, mULA vagere anaMtakAyane dararoja peTamAM hoMze-hoMze padharAvIe chIe ane keTalAya jIvono kaccaraghANa vALI daie chIe tyAre temanA pratyenI dayA kyAM cAlI jAya avivaMtho (zI). (raNabhUmino agrabhAga, sainyano AgaLano bhAga) hemacaMdrAcArya mahArAje kumArapALa rAjAne pUchyuM ke, rAja! acAnaka duzmana caDhI Avyo to zuM karIza? rAjAe kahyuM, gurudeva yu sAva' A zarIramAM zaurya bhareluM che. raNabhUmimAM agresara thaIne zatrusainyano khAtmo bolAvI daIza. bIjo prazna thayo acAnaka mRtyu AvIne ubhu rahyuM to? javAba hato gurudeva! manefpa saMAvI' jinezvara jevA deva hoya, Apa jevA suguru hoya ane tAraka jainadharma hoya pachI mRtyuno bhaya kevo? tenA mATe paNa huM sajja chuM. khyAla Avyo? AnuM nAma jainatvane pAmyAnI khumArI. manAya - sanAta () (vanaspatinA AgaLanA bhAge-Toca para utpanna thayeluM 2. AgaLa thayeluM) rAmanA vanavAsa pachI jayAre guru vaziSTha bharatane rAjagAdI grahaNa karavAnI vAta karI tyAre bhArate kahyuM : mArI mAtA kaikeyIe agraja bhAI rAma sAthe anyAya karyo che. AvI anyAyI mAtAno putra huM rAjagAdI saMbhALavAne lAyaka nathI. jo. huM rAjA banIza to A pRthvI nAza pAmaze. "rasA rasAtala jahI Avo hato bhrAtRprema. hAyare ! AjanA naryA svArthathI bharelA jamAnAmAM AvI kauTumbika lAgaNIo kyAMthI jaDaze? animA - anihnA (strI) (jIhAgra, jIbhano AgaLano bhAga) hitopadezakoe sarpa ane zaTha puruSono vizvAsa karavAnI nA pADI che. kadAca karavo paDe to sarpano vizvAsa karavo paraMtu, zaThano to kyAreya na karavo. kAraNa ke sarpanI aMdara to jhera raheluM che e prasiddha vAta che AthI tenA para keTalo vizvAsa rAkhavo te vyakti jANI zake che. jyAre dhUrta puruSanI jillAge madha jharatuM hoya che paraMtu, tenA hRdayamAM to haLAhaLa jhera raheluM hoya che. te keTaluM nukazAna karaze te kahI zakAtuM nathI. AthI AvA dhUtajanono tyAga ja zreyaskara che. aggatAvasaga - agratApasaka (puM.) (RSino eka prakAra 2, dhaniSThA nakSatranuM gotra) aggadAraNijjAmaga- agradvAraniryAmaka (pu.) (AgaLanA daravAje Ubho rahenAra nirdhAmaka sAdhu, glAnanI sevA karanAra sAdhu) paramAtmAnA vacano che ke, 'no triA parise sa nAM diseva arthAta je glAnanI sevA kare che te mArI ja sevA kare che. ' aMtimakALanI ArAdhanA karAvanAra ke rogathI pIDAtA sAdhunI sevA karanAra sAdhune niyamika kahevAya che. jinazAsanamAM veyAvacce 13
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ karavAnA kula dasa sthAna batAvyA che. temAM eka prakAra che glAnanI veyAvacca, nirdhAmaNA karavAnAra sAdhu dhIra, gaMbhIra, audArya, sahiSNu tathA dRDha manobaLAdi viziSTa guNonA dhAraka hoya che. AvA nirdhAmakaguNadhArI sAdhune apratima ArAdhaka kahelA che. 31ddha - mawAI (ja.) (pUvadhi) vyavahAramAM kahevAya che ke jeno aMta sAro tenuM badhuM ja sAruM. paraMtu AdhyAtmika jagata kahe che ke, jeno vartamAna sAro tenuM bhaviSya paNa sAruM hoya che. kAraNa ke vyakti vartamAnamAM paNa je sukha ke duHkha prApta kare che temAM pUrve karelA karmo ja to kAraNabhUta hoya che. eTale vartamAnamAM tame koI kharAba kArya na karo jethI tamAruM bhaviSya bagaDe. 3thApatra - mAnava ($, 1.) (laTakatA luMbano agrabhAga, laTakatA phaLonA jhumakhAno agrabhAga) jenA agrabhAge AmraphaLo jhUlI rahelA che te AMbAnuM vRkSa jagata AkhAne saMdezo pAThavI rahyuM che ke, tame dhanavAna, jJAnavAna, rUpavAna ke kalAvAna bano tenI sAthe-sAthe vinayavAna paNa banajo. tamArI kalA vaizizyathI tADanA jhADanI jema ahaMkArI na banI jatAM ke koI tamArA sudhI pahoMcI na zake, paraMtu eTalA namra banajo ke sahu tamane potAnA gaNe. kema ke "name te sahune game'. 3rfpaMDa - maw () fpav3 (.) (bhikSAmAM ApavA ke kAgaDA kutarA vagerene nAkhavA mATe pahelethI kADhI rAkhelA bhojanano amuka bhAga) haju hamaNA sudhI ApaNA bhArata dezamAM vasatA lokonA hRdayamAM paraspara mATe vattAochA aMze lAgaNIo hatI. mAtra mAnava mATe ja nahIM pazu mATe paNa prema jovA maLato hato. hAthIothI laine nAnI kIDI mATe paNa loko phIkara karatAM. loTa daLyo hoya to thoDoka loTa kIDIonA nagarAmAM sIMcatA. roTalI bane to pahelA gAya-kUtarAnA bhAganI roTalI bane. atithi devo kahevAtAM. paraMtu AjanuM bhArata mAtra svArthathI ubharAI rahyuM che. potAnA svajano mATe paNa dilamAM lAgaNI nathI. to bIjAnI to zI vAta? pUthA - gappUnA (strI) (jinapratimA-ISTadevanI AgaLa karavAmAM AvatI "pAdi agrapUjA) jinAlayamAM tIrthakara bhagavaMtanI pratimAthI ucita aMtare sugaMdhI dravyothI banelA dhUpa, dIpaka, akSata, phaLa, naivedya, AratI, dIvo Adi je pujA-bhakti karavAmAM Ave che te agapujA kahevAya che. yAda rAkhajo ! traNa lokanA nAthane AvI koI pUjAnI apekSA ke AkAMkSA nathI kiMtu te-te pUjA ApaNA AtmAnI zuddhi tathA zreSThatA mATe karavAnI che. anupaTTAra () - aprahArina(pu.). (prathama prahAra karanAra, pahelo prahAra karanAra) yuddhamAM evuM vicAravAmAM nathI AvatuM ke pahelo prahAra sAmevALo kare pachI huM karuM, tyAM to "pahelo ghA rANAno uktine anusarIne prahAra karavAmAM Ave che. vAta paNa khoTI nathI kemake, je pahelo prahAra karanAra hoya te ja jItato hoya che. karmonuM paNa kAMIka evuM ja che. te jagatanA jIvo para prahAra karatA vicArato nathI. te jIvo pratye rahema najara paNa rAkhato nathI. jyAre ApaNe duHkhamAM karmo para prahAra karavAne badale bhAgyane kosatA rahIe chIe. aayvIra - sAvana (6) (agrabhAge bIja jene utpanna thAya che, jenI utpattimAM teno agrabhAga kAraNa hoya che, kAraMTAdi bIjaprakAranI vanaspati) vanaspatiomAM bIja judA-judA prakAranA hoya che. jema ke ajhabIja, parvabIja, mULabIja, skaMdhabIja vagere. keTalIka vanaspatinA bIja mULamAM hoya che. keTalIka vanaspatinA bIja tenI gAMThamAM rahelA hoya che jema ke zeraDI. to keTalIka vanaspationuM bIja tenA agrabhAge hoya che jema ke kerInI goTalo. jyAre keTalIka vanaspationuM phaLa e ja khuda bIja jevuM hoya che. tenuM koipaNa aMga vAvo to navI UgI nIkaLe che. jema ke baTATA, sUraNa vagere. gAmafhalI - maghamaghI (trI.) (mukhya rANI, paTarANI 2. IMdrANI) 114
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ pahelAnA samayamAM rAjAo aneka rANIo rAkhatA hatA. temAM rUpAdi guNo jemAM viziSTa hoya tene paTarANI tarIke sthApatA hatA. A pramANe devalokanA Idro paNa potAnI paTarANI sthApe che jene IMdrANI kahevAmAM Ave che. mAsa - apUvara (.) (pradhAnarasa 2. zRMgArarasa, zRMgArarasotpAdaka ratyAdi) vartamAna samayamAM baLAtkAra, cheDatI, apaharaNa vagerenuM pramANa vadhI gayuM che. tenuM kAraNa zRMgArarasane bhaDakAvanArA pizcara, TIvI uparanA progrAma, cenalo, pustaka vagerenuM pramANa bhayajanaka rIte vadhI rahyuM che. sAthe-sAthe mahattvanuM eka anya kAraNa che ubhaTavastrono paheraveza. cenalo AdithI vikRta thayelA janamAnasa mATe bahena-dIkarIonA udbhaTavastromAM dekhAtA aMgopAMga ane laTakA-maTakA peTrolavALI jagyAmAM dIvAsaLI cAMpavA jevuM kAma kare che. tethI ja paheraveza vize dharmabiMdu prakaraNamAM graMthakAre jaNAvyuM che. paheravezathI vyaktinuM kaLa, saMpatti, saMskAra AdinuM anumAna thAya che tethI zrAvakano paheraveza potAnA kuTuMba ane khAnadAnIne anurUpa hoya kiMtu, phezananA nAme anyane mATe viSayotpAdaka na hovo joIe. try () (rasomAM pradhAna 2. sukhamAM pradhAna) zAstromAM zRMgArarasanA utpAdaka sAdhano jaNAvatAM kahe che ke, puSponI mALA, alaMkArone dhAraNa karavA, priyajananI sAthe premAlApa, gIta gAvA, ratikrIDA karavI, vividha puSpothI bharapUra udyAnomAM pharavuM vagere zRMgAra rasotpAdaka sAdhano che. - mana (ja.). (kyAsImAM mahAgrahanuM nAma 2. bAraNAmAM ADuM mUkavAnuM lAkaDuM, AgaLiyo) sonA-cAMdI, rAcaracIluM Adi gharanA kiMmatI sarasAmAnanuM rakSaNa karavA tALuM lagAvelA bAraNAne argalAthI baMdha karIne jema vadhu sephTI karIe chIe. tema vinaya, viveka, cAritra vagere guNonA rakSaNa mATe manane bahAranA nimittothI vALavAnI sAthe paccakhkhANaniyama levo paNa eTalo ja agatyano che. koIka vakhata bhUlathI mana te vastu mATe lAlAyita thaI jAya tyAre lIdhelA paccakhANathI mana rokAI jAya che ane AtmAnI amUlya guNanidhinuM rakhopuM thAya che. aggalapAsaga - argalapAzaka (puM.) (jemAM bhogaLa nAMkhavAmAM Ave che te, bhogaLanA pAsA, jemAM AgaLiyo nAkhavAmAM Ave che te) aggalapAsAya - argalAprAsAda (puM.) (jyAM AgaLo devAmAM Ave che te ghara, jyAM bhogaLa lagAvavAmAM Ave che te mahela) nA - manA (stra.) (bhogaLa, nAno AgaLiyo, bAraNuM vAsavAno koIpaNa AgaLo) tIrthakara ane siddha bhagavaMtonI jema ApaNo AtmA paNa asIma zaktino svAmI hovA chatAM ya anaMtakALathI karmarUpI argalAthI jakaDAyelo che. tethI svazakitaone bhUlIne zaktihIna thayelo ApaNo AtmA sAmAnyakArya mATe paNa anyanA sahayoganI AzA rAkhe che. ave (reza) (nadInuM pUra) khetaramAM pazu dhUsI na jAya tenA mATe vADa banAvIne surakSita karavAmAM Ave che. nadInuM pUra gAmane tArAja na karI de tenA mATe pALa banAvIne surakSita karavAmAM Ave che. paraMtu azubha mana-vacana-kAyAnA yogo tamArA AvanArA bhavo bagADI deze teno vicAra karyo che? jo nA, to AjathI ja zubha mana-vacana-kAyAnA yogonI vADa UbhI karIne AvanArA bhavo surakSita karI do. mAsira - rUzira (2) (mastakano AgaLano bhAga) sAmudrikazAstramAM vyaktinA aMgopAMganA AdhAre tenA svabhAva tathA bhUta-bhAvinI ghaTanAno phaLAdeza karavAmAM Avelo che. tene 115
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMgalakSaNazAstra paNa kahe che. emAM puruSa-strInAM vividha aMgonA zubhAzubha kathano hoya che. temAM mastaka mATe kaheluM che ke je vyaktinA mastakano agrabhAga-lalATa aSTamInA caMdra jevo hoya te udAra svabhAvano tathA sukhI hoya che. aggasihara - agrazikhara (na.) (vanaspatino agrabhAga) kasAInA hAthamAM caDhI gayelA bakarAnA jIvanano koI bharoso nathI. kema ke kasAi tene game tyAre halAla karI zake che. vanaspatinA agrabhAge rahelA pANInA biMduno koI bharoso nathI. kema ke game tyAre havA Avaze ane te kharI paDaze. tema karmarAjAnI najare caDhIgayelA khoTA kAryo karanAra kyAM sudhI sukha bhogavI zakaze teno bharoso nathI. kema ke je divase karmanI vakradRSTi thaze te divase te jIva naraka-nigodamAM paTakAi jaze. jyAM koI tene bacAvanAruM nahIM hoya. aggasuyakkhaMdha - agrazrutaskandha (puM.) (AcArAMgano dvitIya zrutaskaMdha) sansalTara TIgnaphaluMTa8TanTa jesaMgrahasta chetesTa'-kula 2che. teneTajagamawAM che mArAMgabhutra. A graMthamAM bhagavAna mahAvIranA sAdhanAkALanA jIvanaprasaMgo ane sAdhu sAdhvIonA utkRSTa AcAronI vAto karavAmAM AvelI che. tenA kula 25 adhyayana che ane be zrutaskaMdhamAM vibhakta che. vAto - aA (strI) (hAthInI suMDhano agrabhAga, suMDhano AgaLano bhAga). prAcIna kALamAM je rAjyano rAjA putra vinA maraNa pAme tyAre navo rAjA nImavA mATe maMtrImaMDaLa rAjahastinA suMDhanA agrabhAge jalathI bharelo kaLaza sthApatA hatA. AkhA nagara ke rAjayanA paribhramaNa daramyAna rAjati je vyaktinA mastaka para te kaLaza DhoLe tene rAjA tarIke niyukta karavAmAM Avato hato. maga - gAda(.) (mamatA-abhiniveza 2. Aveza 3. mithyA Agraha 4. Asakti 5. anugraha 6. AkramaNa 7. grahaNa karavuM te). abhavya jIva cAritra grahaNa karIne ghoratapa, kaSTamaya abhigraho, vividha prakAranA upasargo ane pariSaho hasatA mukhe sahana kare che. chatAM paNa te mokSasukhane nathI pAmI zakato ane saMsAracakramAM bhamyA ja kare che. tenuM mukhya kAraNa che mithyAbhiniveza. abhavyajIva cAritranI aMdara ArAdhanA karato hovA chatAM paramAtmAe kahelI vAtone zraddhAthI kyAreya svIkArato nathI, tenAmAM mithyAtva ThAMsI ThAMsIne bhareluM hoya che. zAstramAM kaheluM che ke darzanabhraSTano mokSa kyAreya saMbhava nathI. aggahacheyakAri (Na) - AgrahachedakArin (tri.) (mUchano cheda karanAra 2. mithyAgrahano cheda karanAra) jIva apUrvakaraNanI prakriyA dvArA tIvrapuruSArtha vaDe anAdikAlIna mithyAtvanI graMthIne chedIne samyagdarzanaguNanI prApti kare che. tyArapachI te jIvano anaMta pudgalaparAvartanamaya saMsAra ghaTIne mAtra ardhapagalaparAvarta jeTalo ja bAkI rahe che ane pachI to te samyagdarzanI AtmAne duniyAnI koI tAkAta zraddhAthI halAvI zakatI nathI. a UT - 3 () (anAdara, asvIkAra). nigodasthAnamAM rahelA jIvane azubha mana-vacana ane kAyAno vyApAra na hovA chatAM paNa te pratikSaNa navA karmono baMdha karato ja rahe che. tene bhale mana-vacana-kAyAnI pravRtti na hoya paraMtu, ekamAtra ajJAnadoSa tenAmAM rahelo che ane ajJAna eTale mithyAtva. tevAne satya jANavAno ane svIkAravAno abhAva eTale anAdara hoya che. nigodanA jIva to karmavaza ajJAnI che paraMtu, manuSyagatimAM rahelA ApaNane to koI bAdhA nathI. to pachI satya jANavA ne svIkAravAmAM zA mATe AnAkAnI? aggahaNavaggaNA - agrahaNavargaNA (strI.) (vargaNAvizeSa, grahaNa na thaI zake tevo karmapudgalano samUha)
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIva utpattisthAnamAM AvatAnI sAthe taddabhavayogya audArikAdivargaNAnA pudgalo grahaNa karIne zarIrAdinI racanA kare che ane pratikSaNa navA-navA karmabaMdha karI janma-maraNanI paraMparA vadhArato hoya che. karmavargaNApracura A saMsAramAM eka samayakALa evo che ke, jemAM jIva koi karmabaMdha nathI karato ane te che eka bhavamAMthI bIjA bhavamAM javAmAM lAgato vacceno samaya. jene vigrahagati kahevAmAM Ave che. A samayamAM jIva koIpaNa jAtanA karmapudgalo grahaNa karato nathI. ahI - madata (pu.) (hAthano AgaLano bhAga, hastAgra) bhakta ane bhagavAna vacce tAdAtmaya saMbaMdha baMdhAI jato hoya che. jema cAmAM bhaLelI sAkara ane hAthanA agrabhAge rahelI aMgulio ne bhinna karI zakAtA nathI. teo ekabIjA sAthe abhinnapaNe rahelA hoya che. tema bhakta bhagavAna vinA ane bhagavAna bhakta vinA na rahI zake. olI sulasA ! satata mahAvIramaya hatI, to prabhuvIra paNa sulasA zrAvikAne yAda karyA vinA nahotA rahyA. temaNe sulasAne dharmalAbha kahevaDAvIne bhaktanI smRti vyakta karI hatI. mahi() - 3prati(tri.) (haThAgrahI, mithyA AgrahavALo) nirmaLajJAnathI jenI prajJA vizuddha thai che tevo jIva koIpaNa pakSa ke gacchanA vADAmAM baMdhAyA vinA jyAM satyayukti haze tyAM tenI mati gamana karatI haze. jyAre sudrasvabhAvavALA ane ajJAnI loko mithyAbhinivezathI koI mata, pakSamAM baMdhAIne jyAM potAnI mati jatI haze tyAM AgaLa zAstronI yuktine kheMcI letA hoya che. arthAt teo potAnI buddhine anusAra zAstronA artho karI letA hoya che. ma - mA (nI) (ja.) (sainyano agrabhAga) SaTrakhaMDanA adhipati cakravartIne bharatakSetranA prathama traNakhaMDo jItavA mATe kyAreya hathiyAra upADavuM paDatuM nathI. kema ke tenA sainyanI agrabhAge cAlatA azvaratnanA brahmacaryatajanA pratApe sarvarAjAo vinA virodhe cakravartInI AjJA svIkAratA hoya che. bezaka ! utkRSTa puNyazALI jIvone samasta pRthvI vazIbhUta banI jatI hoya che. IT () is - prAthaofsa () (sarva dravya guNa ane paryAyanA parimANanuM pratipAdana karanAra zrutajJAna, 14 pUrvamAMnuM bIju pUrva) caudapUrvamAMnA dvitIyapUrvanuM nAma agrAyaNIya che. agra eTale parimANa(mApa) tenuM ayana eTale jJAna. A pUrvamAM jagatamAM rahelA sarvadravyo, sarva paryAyo ane sarva jIvavizeSonuM varNana karavAmAM AvyuM che. agrAyaNIya pUrvamAM kula chaqlAkha pado hatA je vartamAnamAM lupta thayelA che. zrIsthUlibhadrasvAmI sudhInA ApaNA hRtadhara mahAmunio samasta dvAdazAMgInA jJAnavALA hatA. ja - ni(I.) (agni, Aga 2. te nAme lokAntika deva 3. kRttikAnakSatrano deva). zAstramAM agni be prakAre kahevAmAM Avyo che. 1. dravya agni ane 2. bhAva agni. dravya agni te che je prajvalita thatAM ghara, mahela, dukAnAdine bALI nAkhe che. ane bhAva agni te aMtaramAM utpanna thanAro pariNAmavizeSa che. je AtmAmAM A bhAvAgni utpanna thAya che tenA pUrvakRta badhA ja sukRtyone bALI nAkhavAnuM kArya kare che. sAdhu-sAdhvI mATe to kaheluM che ke, je kaSAyorUpa bhAvAgnimAM levAya che tenA cAritrano samULago nAza thAya che. yAda rAkhajo! bhava bagADe te bhAvAgni. ja () - gana (.) (jamadagni nAmaka tApasa, yama tApasano ziSya) jamadagni tApasa ghoratapasvI ane prasiddha brahmarSi parazurAmanA pitA hatA. A jamadagni RSie kAmAgnivazAtu potAnI patnInI. reNukA nAmaka bahena sAthe premasaMbaMdha bAMdhatA teNInA patinA hAthe prANa gumAvavA paDyA hatAM.
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ jo(reza) (idragopa, eka jAtano kSudra jIva-jaMtu 2. maMda) vartamAna jIvanazailImAMthI samaya bacaze to dharma karazuM nahIMtara phurasadanA samaye yathAzakti karIzuM. AvI vicArazailIvALAo kadAca jIvanamAM keriyaranI resamAM AgaLa nIkaLIne vikAsa to sAdhI le che. paraMtu teo AdhyAtmika vikAsanI resamAM to gokaLagatie cAlI rahyAM che. sabUra! bhautikavikAsamAM game teTalA AgaLa hazo paNa AtmahitamAM pAchaLa rahyA to e bhautikavikAsa kAMI kAma nahIM lAge. gajavIja - manavA (2) (homa, yAgAdi vidhi) Arya prabhavasvAmIe potAnA uttarAdhikArIpadane yogya zaThaMbhava brAhmaNane jANyo tethI temane pratibodha karavA mATe be ziSyone temanA dvArA jayAM yajJavidhi cAlI rahI hatI tyAM mokalyA ane kahevaDAvyuM ke, "he zreSTha chuM tattva na jJAya para' A vAkya parathI rahasyazodha karatAM je jagyAe homa cAlI rahyo hato tenI nIcethI ja zAMtinAtha prabhunI pratimA maLI. vairAgya pAmIne temaNe prabhavasvAmI pAse dIkSA grahaNa karI. jeoe AgaLa jatAM dazavaikAlikasUtra jevA mahAna graMthanI racanA karI hatI. aggikAriyA - agnikArikA (strI.) (agnikarma 2. homa) paMca mahAvratadhArI, utkRSTa ahiMsAnA pAlaka zramaNone dravyaagnino sparza ke uddIpana karavAno niSedha che kAraNa ke, temAM pracura mAtrAe jIvahiMsA thAya che. paraMtu te ja nigraMthone zAstro kahe che ke, saMyamanA utkRSTa pAlana ane zAstronA tAtvika abhyAsa dvArA AtmAmAM evI zubhabhAvAgni utpanna karI ke, jenI aMdara pUrvasaMcita saghaLAya karmo svAhA thai jAya. vAsumAra - navAra (kuM.) (agnikumAra deva, bhuvanapatinikAyanA devano eka prakAra) kutUhalapriya hovAthI kumArarUpe oLakhAtA bhuvanapatidevonA dazaprakAromAM agnikumArano paNa samAveza thayelo che. A agnikumAradevonA mULazarIranuM dehapramANa sAta hAtha hoya che ane teone kRSNa nIla kApota tathA tejasa A cAra vezyAo hoya che. tIrthaMkara paramAtmAnA nirvANa kalyANakanA avasare agnikumAradevo temanI citAne agni arpe che. aggikumArAhavaNa - agnikumArAhvAna (na.) (agnikumAradevonuM AhvAna) jinazAsanamAM jema bhakti pradhAna stutyAdinI racanA thai che tema, pUjA-pUjanonI paNa racanA karavAmAM AvelI che. jayAre paNa A pUjA-pUjano bhaNAvavAmAM Ave che tyAre pUjanAdi nirvine pAra paDe tadUhetu vividha prakAranA devonuM AhvAna karavAmAM Ave che. jyAre dhUpa ke dIpa pUjAno samaya Ave che tyAre agnikumAradevonuM Ahvana karavAmAM AvatuM hoya che. ane ciMtavane karavAmAM Ave che ke, ahIM je agni pragaTAvavAmAM Avelo che temAM rahelA jIvonuM paNa kalyANa thAo. mArca - mAneya (I.) (AgneyAbha vimAnavAsI lokAntika deva) Urdhvalokasthita pAMcamAM devalokanA riSTa nAmanA trIjA prataramAM ATha kRSNarAji AvelI che. temAMnI uttaradizAnI be kRSNarAjio maLe AgneyAbhavimAnamAM je devo vase che teonI oLakhANa navalokAntikadevomAM Agneyadevo tarIke thAya che. aggiccAbha - AgneyAbha (na.) (AgneyAbha vimAna, uttaradizA taraphanI be kRSNarAjInI vacce AgneyAbha nAmanuM pAMcamAM lokAntika devalokanuM eka vimAna) aggijasa - agniyazas (puM.) (dvIpa ke samudra vizeSano te nAmano adhipati deva, agniyaza deva) jema prAcInakALamAM nagara ke dezanA rAjAo potAnA rAjya ane prajAnuM rakSaNa karatA hatAM, tema ticchalokanA pratyeka dvIpo ane 118
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ samudronA paNa adhipatidevo hoya che. A adhipati devo potAnA dvIpa ke samudranuM Adhipatya dharAvatA hoya che ane je-te dvIpa ke samudranuM rakSaNa karatA hoya che. aggijjoya - agnidyota (pu.) (bhagavAna mahAvIranuM AThamA bhavamAM brAhmaNa janmanuM nAma, agnidyota brAhmaNa) zrutakevalI bhadrabAhasvAmI racita kalpasUtramAM AvatA ullekha anusAra, bhagavAna mahAvIranA samyaktaprApti pachInA mukhya satyAvIza bhavo paikI AThamA bhavamAM teo caitya saMnivezane vize sAITha lAkha pUrvanA AyuSyavALA agnidyota nAmanA brAhmaNa thayA hatA ane jIvananA aMtabhAge vairAgya pAmIne tridaMDI-saMnyAsI thayA hatA. patta - mari (kuM.) (airavatakSetranA eka tIrthakara, agnidatta nAmanA tIrthaMkara 2. bhadrabAhusvAmInA dvitIya ziSya) A bharatakSetramAM vartamAna covIzInA zrI pArzvanAtha prabhunA samakAlIna ane airAvata kSetramAM thayelA agnidatta nAmanA tIrthakara temaja bhadrabAhusvAmInA dvitIya ziSyanuM nAma paNa agnidatta hatuM ema kalpasUtramAM varNana maLe che. (agnidAha, agnisaMskAra, agnimAM zarIrane bALavArUpa zArIradeDa) zarIranA TIpaTApa pAchaLa ApaNe kalAkonA kalAko veDaphIe chIe. hoMze-hoMze khUba lAlanapAlana karIe chIe. A deha nazvara che ema jANavA chatAM jo thoDI paNa takalIpha thAya to doDAdoDI karI mUkIe chIe. are ! ene ja sarvasva mAnIe chIe. paraMtu A deha aMte to agnimAM bhasmIbhUta thaI mATImAM maLI javAno che. bhalA manuSya ! vicAraje ke, nAra evA A zarIrane pradhAnatA ApavI ke pachI Atmahitane? vi - rava (kuM.) (dvIpa ke samudra vizeSano te nAmano adhipatideva 2. agnideva) aggibhIru - agnibhIru (puM.) (caMDapradyotarAjAno ratha vizeSa) bhUtakALamAM ApaNA rAjA-mahArAjAo potAne savArI mATe, yuddha mATe ane dhArmika prasaMgo mATe Ama judA-judA prasaMgone anurUpa ratha rAkhatA hatA. bhagavAna mahAvIranA parama bhakta zreNikarAjA jyAre jayAre paramAtmAne vaMdana karavA jatA tyAre viziSTa prakAranA rathamAM besIne jatA hatAM. caMDapradyotarAjAno agnibhI ratha paNa evI ja viziSTa koTino hato. ' mAmUTuM - namUti (pu.) (maMdara parvatanA pradezamAM utpanna eka brAhmaNanuM nAma 2. bhagavAna mahAvIranuM dazamA bhavamAM brAhmaNa janmanuM nAma 3. agnibhUti nAmaka bhagavAna mahAvIranA bIjA gaNadhara). kalpasUtramAM AvatAM varNana anusAra, samyakta prApti pachInA mukhya satyAvIza bhavo paikI dazamA bhavamAM bhagavAna mahAvIrano jIva mandara saMnivezamAM chappana lAkha pUrvanA AyuSyavALo agnibhUti nAmano brAhmaNa thayo hato. je vairAgya pAmIne aMte tridaMDI thayo hato. temaja bhagavAna mahAvIranA bIjA gaNadharanuM nAma agnibhUti hatuM ane te indrabhUti gautamasvAmInA sagA bhAI hatA. temane karma viSayaka saMzaya hato je bhagavAne vedapadanI yuktithI pheDI Apyo hato. aggimANava - agnimAnava (puM.) (dakSiNAtya agnikumAradevonA iMdranuM nAma) vyaMtara nikAyathI laine bAra devaloka sudhImAM kula 64 iMdro che. navaraiveyakAdi kalpAtIta vimAnomAM badhA ja samAna hoI koI eka iMdranuM Adhipatya tyAM nathI. dazabhavanapati nikAyamAMnA agnikumAra nAmaka devonuM jyAM raheThANa che temAM dakSiNadizA tarapha vasanArA agnikumAra devo para agnimAnava nAmaka iMdra zAsana kare che. 119
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAmA - nimAnI (strI) (ratikara parvatanI uttaramAM rahelI A nAmanI IMdrANI) dvIpasAgaraprajJapti nAmanA AgamamAM AvatA ullekha pramANe prathamadevalokanA iMdra-zakrendranI kula ATha ajhamahiSIo che. temAMnI eka paTTarANIdevInuM nAma agnimAlI che. A devI ratikaranAmaka parvatanI uttaradizAmAM nivAsa karanArI che. mittA - pitrA(trI.) (ta nAmanI sadAlaputranI strI, agnimitro) upAsakadazAMgasUtramAM bhagavAna mahAvIranA daza zrAvakonA dhArmikajIvananuM varNana prApta thAya che. temAM polAsapura nagaramAM rahenArA sadAlapatra kuMbhArano adhikAra Ave che. teo pahelA gozAlakanA AjIvakamatanA upAsaka hatA ane pachIthI vIraprabhunA gRhasthaziSya banelA. temanI strInuM nAma agnimitrA hatuM. mTTa - maniSa () (agninI jema dAhakArI megha, agni jevI dAhaka varSa) paramAtmAe kahyuM che ke, jyAre chaThTho Aro AvatAM pApanI mAtrA vadhaze tyAre kudarata paNa potAnA svabhAvathI viparItatAne dhAraNa karaze. Rtuo potAnI niyamitatAno tyAga karI deze. sUrya aganagoLA varasAvavA mAMDaze, meghanuM pANI paNa agninI jema dAha pamADanAruM banI jaze ane jIvone bacavAno koI Aro paNa nahIM rahe. he prabhu! Apa chaThThA ArAmAM amAro janama nivArajo. jaya - 3na8pu.) (bhasmaka nAmaka vAyuprakopa, bhasmaka vyAdhi 2. indradatta rAjAe svamaMtrInI putrImAM pedA karAvelA surendradattanI dAsIno putra 3. vatsagotranuM avAMtara gotra) vaidyaka graMthomAM bhasmaka nAmaka roganuM varNana Ave che. A roga jene lAgu paDyo hoya te vyakti je kAMI khAya-pIve te badhuM ja bhasma thaI jAya. tenI bhukha kemeya karIne maTe nahIM. mohanIyakarma paNa A bhasmakaroga jevuM che. te saMsAramAM keTalAya jIvone potAnA mohapAzamAM jakaDIne ohiyA karI gayo che chatAM paNa tenI bhUkha saMtoSAtI nathI, mohanIya nAmanA bhAva rogathI bacavAno ekamAtra upAya che jinadharmanuM AlaMbana. je paNa jIva A dharmane zaraNa thaI gayo che tenuM moharAjA kAMI bagADI zakyo nathI. Atmiya - (pu.) (AgaLa thayelo, moTobhAI 2. zreSTha) nItizAstromAM lakhyuM che ke, jyAM AgaLa duSTajanonI pUjA thAya che ane guru ke vaDila jevA pUjayapuruSonI avahelanA-anAdara thAya che te sthAnomAM durmikSa, maraNa ane bhaya A traNa Aphato niraMtara thatI ja rahe che. tethI potAno abhyadaya icchanAre pUjyonI pUjAno haMmezAM Adara karatAM rahI sva-para kuzaLa-kSema karI levuM joIe. jAya - 1 (pu.). (88 grahamAMnA 15mA mahAgrahanuM nAma, agnigraha) sauramaMDaLamAM aneka tArAo dekhAya che temAM kula 88 graho khagoLavettAoe nirUpyA che. temAM mukhya ATha graho manAya che. sUryagraha e badhA grahono rAjA kahevAya che. AkAzamAM jyAre sAtagrahonI sthiti uccakakSAnI hoya tyAre tIrthaMkara bhagavaMtono janma thato hoya che. aggivesa - agniveza (puM.) (ta nAme prasiddha eka RSi, agniveza RSi) marina (kuM.) (pakSanA caudamA divasanuM nAma, caudaza 2. divasanA bAvIsamA muhUrtanuM nAma) pakSa eTale pakhavADiyuM. tenA caudamA divasane agnivezma kahevAya che. jainadharmamAM A divasa parvatithi tarIke paNa oLakhAya che. evI parvatithiomAM lIlotarIno tyAga karavAnuM kahevAmAM AveluM che. tenuM sAyanTiphIka kAraNa e che ke caMdranI dharatI para rahelA 120
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ pANI sAthe saMyoga thatAM temAM tophAna jAgrata thAya che ane bharatI Ave che. lIlotarImAM jala tattva vadhAre hovAthI e divase te vyaktinA zArIrikataMtramAM garabaDa utpanna karI zake che. AthI pavatithiomAM teno tyAga karavo ucita che. aggivesAyaNa - agnivezyAyana (pu.) (divasanuM 22muM muhUrta 2. agniveza RSino pautra 3. te nAmanA gotramAM utpanna thanArA sudharmAsvAmI Adi 4. gozALAnA pAMcamA dizAcara sAdhu) vartamAna samayamAM jemanuM dvAdazAMgamaya zrutajJAna caturvidha saMghamAM bhaNAvAi rahyuM che ke jeTalA paNa sAdhu-sAdhvI bhagavaMto vicare che te badhAnA vaDA-svAmI, bhagavAna mahAvIranA paMcama gaNadhara ane prathama paTTadhara bhagavAna sudharmAsvAmI agnivezyAyana nAmaka gotramAM utpanna thayA hatA. aggisakkAra - agnisaMskAra (puM.) (agnidAha Apavo te, agnisaMskAra karavo te). bhAratIya saMskRtimAM vyaktinA janmathI laine maraNa sudhImAM kula soLa saMskAra mAnavAmAM AvyA che. jayAre vyakti janme che tyArathI laIne janma saMskAra, bhojana saMskAra, nAma saMskAra, paThana saMskAra, lagna saMskAra karavAmAM Ave che tathA chelle mANasa mRtyu pAme tyAre paNa tenA zarIrano eka saMskAra karavAmAM Ave che te che agnisaMskAra. atyaMta mAnapUrvaka tenA zarIrane agnidAha ApIne A duniyAmAMthI vidAya ApavAmAM Ave che. phezana-vyasanamAM phATelI AjanI A yuvApeDhIne saMskAronA nAma to javA do tenI dizAnI paNa khabara nathI. hAya re jamAnAvAda! te to koIneya nathI choDyA. mAdhyama - nijhama (trI.) (bAramA tIrthaMkara zrIvAsupUjyabhagavAnanI dIkSA zibikAnuM nAma) tIrthakaronA dIkSAnA avasare rAjamahelathI laIne dIkSAsthaLa sudhI javA mATe devo eka zibikA athata, pAlakhInuM nirmANa karatA hoya che. te pAlakhImAM tIrthakaro besIne varasIdAna karatAM AkhA nagaramAM phare che. je paNa tIrthakaro zibikAmAM bese che te dareka zibikAnuM nAma hoya che. bAramA tIrthaMkara vAsupUjayasvAmI devanirmita je zibikAmAM beThA hatA tenuM nAma agnisaprabhA hatuM. pAsaE () - nazarma (pu.). (tIvrakrodhavALo te nAmano eka tApasa 2.svanAma khyAta eka brAhmaNa) agnino eka nAnakaDo taNakho AkhA gAmane bALI nAkhavAnI tAkAta dharAve che tema eka nAno-sarakho karelo krodha paNa tamane bhavonA bhavo sudhI rakhaDAvI zakavAnI kSamatA rAkhe che. jenuM udAharaNa che agnizama brAhmaNa ane rAjA guNasenI guNasenanI eka nAnakaDI bhUlanA kAraNe agnizarmA brAhmaNa sAdhu hovA chatAM krodhAgnimAM evo prajavalita thayo ke, bannenA vairanI paraMparA cheka navanava bhava sudhI cAlI. samarAdityamahAkathAmAM temanA naveya bhavonuM hRdayadrAvaka nirUpaNa kareluM che. sadiya - nidhavA (tri.) (jemAM agnino bhAga- hisso hoya tevuM) suvarNa atyaMta zuddha ane kAMtimaya dekhAya che temAM agnino bhAga che. arthAtu Aga potAnI uSNatAthI sonAne tapAvIne temAM rahelI azuddhi dUra karI tenI kAMtine ujAgara kare che. tema AtmAnI unnattimAM cAritrasAdhanA kAraNabhUta che. cAritranI tAtvika sAdhanA jIvane lAgelA karmamalane dUra karI AtmAmAM rahelA svAbhAvika guNone jAgrata kare che. aggisiha - agnizikha (pu.) (agninI jevI zIkhA jene che te 2. kesuDAnuM vRkSa 3. lAMgalI vRkSa 4. sAtamA vAsudevanA pitAnuM nAma . dakSiNa dizAnA agnikumAra devono indra 6. agninI javALA) bilADInI AMkhe caDhelo uMdara kyAM sudhI khera manAvI zake? AganI javALAomAM lapeTAyaluM ghara kyAM sudhI sAbUta rahI zake? ane krUra evA karmarAjAnI vakradRSTino bhoga banelo AtmA kyAM sudhI sukha bhogavI zakavAno che? AvA jIvone to ema ja kahevuM paDe ke, "apavA mApa tAra tamAro naMbara thoDIvAramAM ja Avaze. ili
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ sikkAvAra - zillAvA2A (kuM.). (vidyAcAraNano eka bheda, agnizikhAcAraNa muni) A vidyA jenI pAse hoya te sAdhupuruSa agnijavALAone pakaDIne agnikAyanA jIvonI virAdhanA karyA vinA ane pote jarApaNa, dAjhayA vinA agni para nirvighnapaNe saDasaDATa ArapAra jaI zake che. AvI vidyA cAritranI suvizuddha sAdhanAthI prApta thatI hoya jAhepa - mIna (.) (vartamAna covIzInA saMbhavanAtha prabhunA samakAlIna airAvata kSetranA te nAmanA tIrthaMkara 2. zrIneminAthanA samakAlIna airAvatakSetranA 21mA tIrthaMkara). tityogAlipayagrA ane pravacanasAroddhAramAM AvatA ullekha pramANe A avasarpiNI kALanA trIjA zrIsaMbhavanAtha ane bAvIsamAM zrIneminAtha bhagavAnanA samakALamAM airAvatakSetramAM agniNa nAmanA tIrthakara utpanna thayA hatA. mAdo - nihotra (2) (agnimAM homavA yogya abhimaMtrita dhI-java vagere dravya, anyAdhAna, homa) agnihotra dravya ane bhAva ema be prakAre che. brAhmaNa vagere maMtroccArapUrvaka agnimAM je ghI, javAdi dravya home che te dravya agnihotra che, ane je sAdhaka AtmA dharmadhyAnarUpa agnimAM zubhabhAva dvArA azubhakarmonuM dahana kare che te bhAva agnihotra che. je jIva nityabhAva agnihotra kare che te TuMka samayamAM mokSaphaLane prApta kare che. pATottava () - nahotravAvina (kuM.) (agnihotrathI-homathI svargagamanane mAnanAra, agnihotravAdI) gADhamithyAtvanA paDaLothI jenI jJAnadRSTi AvarAyelI che tevA jIvo hiMsAtmaka homa-havanathI svargAdi prAptinI kAmanA kare che. paraMtu bIjA jIvone thoDuMka paNa duHkha na ApavuM tene dharma kahevAmAM Avyo che. sarve jIvo sukha icche che paraMtu, jeo agnihoma karIne bIjA prANIone maraNa duHkha Ape che tevA agnihotravAdione svarganuM sukha kevI rIte prApta thAya? amuLA - mayadAna () (nagara bahAranuM mukhya udyAna) sAdhu mATe gRhasthono saMga viSavela samAna kahelo che. AthI ja prAcInakALamAM zramaNo nagaramAM nivAsa karavAne badale nagaranI bahAra nirdoSa, jIvAkula rahita udyAnamAM vAsa karatA hatA. mAtra deha TakAvI rAkhavA mATe bhikSA levA pUratuM nagaramAM jatA ane bAkIno samaya zAMta-prazAMta udyAnamAM teo jJAna-dhyAnAdi potAnI cAritranI sAdhanA karIne karmonI nirjarA karatA hatA. soga - mAneya (tri.) (agni saMbaMdhI dravya vizeSa, agnidevatAsaMbaddha havi vagere 2. agni jeno deva che te 3. te nAmanuM zAsa). navakuMDI havana vagere vividha prakAranA yAga-homa-havanamAM homAtA ghI, samidha, java, bali, bakuLAdi dravyane Agneya kahevAmAM Ave che. temaja yajJanuM pratipAdana karanArA zAstrane paNa Agneya kahevAya che. jainazAsanamAM yajJAdi hiMsAtmaka karmono niSedha che. {(vt) - mAnethI (strI) (dakSiNa ane pUrva dizAnI vaccenI vidizA, agnikoNa, agni che devatA jeno te AgneyI dizA) AjanA samayamAM vAstuzAstranuM khUba mahattva che. loko tadanusAra gharanI raheNI-karaNI goThavatA hoya che. vAstuzAstramAM kahevAmAM AveluM che ke gharanI aMdara je pAkazALA athavu, rasoDu che tene pUrva ane dakSiNanI vacce AvelI agnikoNa nAmanI vidizAmAM rAkhavuM joIe. jethI rasoI karanAra strIvargane ane rasoI jamanAra gharanA sabhyone hitakArI temaja svAthyaprada thAya. aneff - WAyaofka (.). (caudapUrvamAMnuM bIju pUrva, agrAyaNIya pUrva) 122
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ caudapUrvemAM bIjA pUrvanuM nAma agrAyaNI che. A pUrvamAM sarvadravyAdinA parimANanI paricchedakatA karelI che. arthAta sarvadravyonuM, sarvaparyAyonuM ane sarvajIvavizeSonuM parimANa varNaveluM che. naMdIsUtramAM tenuM pramANa varNana maLe che. mota (2)-pretana (tri.) (AgaLanuM, pahelAnuM, agravartI) jayAre ApaNe koI dharmIne duHkhI ane adharmIne sukhI joIe chIe tyAre prazna thAya che ke, dharmI duHkhI kema ane adharmI sukhI kevI rIte? jJAnI bhagavaMtoe samAdhAna ApatA kahyuM che ke he Atmanu! dharmI duHkhI che to te A bhavanA karmone laine nahIM, paraMtu pUrvanA koI bhavamAM AcarelA duSkRtyanA kAraNe che ane adharmIe pUrve karelA koi zubhakarmane kAraNe sukhI che. dharmI atyAre bhale duHkhI hoya paraMtu, teno dharma tene A bhavamAM nahIM to AgaLanA bhAvomAM to sukhI karaze ja. A dhruva satya samajI levuM. aggodaya - agrodaka (na.) (samudrIya velAnI vRddhinahAni, samudravelAnuM bharatI-oTarUpa uparanuM be gAu pramANavALuM pANI) magamasUtranI trIjI pratipattimAM AvatA varNana pramANe jaMbudvIpa pachI AvelA be lAkha yojanA parimANavALA lavaNasamudramAM soLa hajAra yojana UMcAivALI samudrIya zikhA che tenI upara be gAu(parimANa vizeSa) sudhI pAtAlakalazagata vAyunA kAraNe pANInI vRddhi-hAni thatI hoya che. A vRddhi-hAni pAmatA be gAunI UMcAIvALA pANIne agrodaka kahevAmAM Ave che.. a - (thA.) (zobhavuM, dIpa) zarIra para moMghAbhAvanA kapaDAM caDhAvavAthI, sonA ke hIrAnA dAgInA paheravAthI tathA nAkane tarabatara karI denArA paraphyumaattarathI mANasa vicAre che ke vAha! vaTa paDI gayo. paraMtu bhalA bhAI! teM je zarIra para ThATha karyo che te to nakarI durgadhathI bhareluM che. zarIramAM lohI-hAMDa-mAMsane viSThA sivAya kAMi nathI. tAre kharekhara zobhavuM ja hoya to AtmikagaNono vikAsa karI tenAthI tArI zobhA vadhaze. nahIM ke bAhya sAmagrIothI. maI (pu.). (2jatAdi dravyarUpa mUlya-kiMmata 2. matsya kaccha vagere jalacara jIva) hIrA, motI, sonA, cAMdI A badhAnA vadhatA bhAvo sAMbhaLIne ke joIne mANasanI AMkho AzcaryathI pahoLI thai jAya che ane moDhAmAMthI Ahane vAha kADhatA hoya che. jJAnI bhagavaMto e ja mANasane pUche che ke he Atman ! kevalajJAnIo paNa jenI kiMmata AMkI nathI zakatA tevA aNamola mAnavabhavane meLavIne tane kyAreya ahobhAva thayo che kharo? jo mAnavabhava ja na hota to nirjIva evA hIrA, motI vagerenI zuM kiMmata hota. to amulya koNa dAgInA ke mAnavabhava? artha (tri.) (pUjA yogya jaLAdi ATha prakAranI sAmagrI, pUjopacAra). jJAnasAra graMthamAM mahopAdhyAya yazovijayajI mahArAje pUjAnA dravya ane bhAva ema be prakAra kahelA che. temAM kesara, caMdana, akSata, dhUpa, dIpa vagere dravya pUjA kahelI che. tathA Atmazuddhi karanArI paramAtmAnI AjJAnuM pAlana te bhAva pUjA che. AthI ja sAdhusAdhvIjI bhagavaMto mATe bhAvapUjAnuM prAdhAnya che. ane je jIvo bhAvapUjA mATe samartha nathI teo dravyapUjA kare che. krama (.) (yogya banavuM, lAyaka banavuM) janmathI laine jema-jema divaso jAya tema-tema vyakti moTI thatI jAya che. ane eka divasa evo Ave che ke, loko kahe che A bhAI to uMmaralAyaka che. ApaNe samayanI sAthe uMmaralAyaka to thai jaie chIe, paraMtu sAcI rIte vicArajo ke ApaNe lAyaka keTalA thayA chIe. ApaNAmAM guNonI apekSAe lAyakAta keTalI che. aSADa - pUra (thA.) (pUruM karavuM 2. khuza karavuM) 123
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ ApaNI sarakAra lokonI mAMga pUrI karavA mATe ahIMthI tahIM doDe che. kaMpanImAM kAma karanAra vyakti varSanA TArgeTane pUro karavA mATe tanatoDa mahenata kare che ane gharano kamAu puruSa kaTuMbanuM pUruM karavA mATe divasa-rAta joyA vinA doDyA kare che. dareka jaNa pUruM karavA . mATe doDe che paraMtu zAstrakAro kahe che ke, bhautikasAmagrIothI pUrNatA nathI. mATe pUrNatA pAmavI ja hoya to AtmadaSTi vikasAva. athADa - mAdhAta (I.) (guccharUpe vanaspatikAyano eka bheda) athANa(sela) - (aghADo nAmaka vanaspati, apAmArga) thApA () (tRpti, saMtuSTi) jene ciMtAmaNIratna maLyuM hoya tene pachI bIjI koi vastunI apekSA rahetI nathI, jeNe amRtano svAda cAkhyo hoya tene bIjA koI - bhojya padArthathI saMtuSTi thatI nathI. tevI rIte jeNe tAtvikadaSTithI jinAgamonuM amRtapAna karyuM hoya tene saMsAranA bAhyapadArthothI tRpti nathI maLatI. arthAta tene paudgalika sukho lobhAvI zakatA nathI. AtmikaguNonI anubhUtinA AsvAda pachI tene saMsAranA dareka padArtho phikkA lAge che. maLyAya - mAprAya (avya.) (sughIne) mANasa jevI rIte cAra vagere amuka vastuo sUMghIne le che, tema paiso paNa suMghIne levo joie. kAraNa ke koi asadAcArI ke anItinuM AvI gayeluM dhana tamArA jIvanane barabAda karI zake che. jema kharAba zarUAtano aMta kharAba ja hoya che tema khoTI rIte Avelo paiso koInuMya sAruM karato nathI. te jenI pAse hoya tenuM khoTuM ja kare che. apAyamAna - maniSat (.) (sUMghatuM, seMdhavAnI kriyA karatuM) kamaLa kyAreya paNa potAnI tarapha kheMcavA koI jAherAta nathI karatuM, paraMtu tenI aMdara rahelo sugaMdha nAmano guNa ja evo che ke jene suMghIne bhramaro ApoApa tenI pAse kheMcAIne Ave che. tema sajjano svabhAvathI ja guNa-sugaMdhIvALA hoya che. temane lokone kheMcavA nathI paDatA, kiMtu loko svayaM ja temanA guNavizeSathI temanI tarapha AkarSita thAya che. ziya - ti(tri.) (kiMmatI, bahumUlya) jenI pAse dhana nathI tene dhana kiMmatI lAge che. jenI pAse khAvAnuM nathI tene bhojana kiMmatI lAge che. arthAtu jenI pAse je vastu nathI tene te padArtha vadhu kiMmatI lAge che. prabhu vIre potAnI dezanAmAM kahevuM che ke, he mAnavo! deva-devendro paNa pratidina jenI jhaMkhanA karatA hoya che tevo kiMmatI manuSya avatAra tamane maLyo che. teno tame du5yoga na karo, ArAdhanA-sAdhanA dvArA tene sArthaka karo. tha - maTha () (pApa, pApakAraka 2, vyasana 3. du:kha 4. patanA ane bakAsurano bhAI, eka asura) sonAno jhagamagATa joine loko vAha-vAha pokArI uThe che. A ja sonuM je dedIpyamAna banyuM che tenI pAchaLa teNe sahana karela agnino tApa ane hathoDInA mAra kAraNa che. duHkho ane saMkaTomAM hatAza thai gayelAne sonuM saMdeza Ape che ke, duHkhamAM bhAMgI na paDazo. je duHkha ane saMkaTone sahana karI zake che teo ja bhaviSyamAM lokonI prazaMsAne pAtra banI zake che. jema tApa suvarNanA malane dUra kare che tema duHkha tamArA pApamalane dUra karIne tamane zuddha kare che. duHkha mitra jevuM che zatru nahIM. 3matha - mana(tti.) (zithila, adRDha). je svayaM kiMmatI che teNe koi divasa potAnI kiMmata bolavI paDatI nathI ke teNe anyane nIcA dekhADavAnI jarUra paDatI nathI. tevI 124
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ rIte je svayaM AcAravAna ane daDhasaMyamI che teo kyAreya anyane asaMyamI ke zithila batAvavAno prayatna nathI karatA. paraMtu jeo svayaM aMdarathI pokaLa hoya che teo potAne mahAnuM ane anyane zithilAcArI vagere lebala ApatA pharatA hoya che. 3yArU - mathAtinI (strI). (AtmAnA jJAnAdi guNono ghAta na karanAra karmaprakRti, aghAtI karmaprakRti) karmagraMthamAM ghAtI ane aghAtI ema be prakAre karmaprakRti kahevAmAM AvelI che. je karmaprakRtio jJAna-darzanAdi mULaguNono nAza nathI karatI te prakRtio aghAtI kahevAya che. AvI aghAtI prakRtio cAra che. 1. vedanIyakarma, 2. AyuSyakarma, 3. nAmakarma, 4. gotrakarma. A karmaprakRtio jJAnAvaraNIyAdi ghAtI pravRtio sAthe rahelI hovAthI te ghAtinI jevI pratIta thAya che. aghAirasa - aghAtirasa (puM.) (jJAnAdi guNonA ghAtanuM sAmarthya nahIM dharAvanAra aghAtikarmanA rasaspardhakono samUha) je aghAtI karma pravRtiono ghAtIpaNAne AzrayIne koi viSaya na banato hoya arthAta, je karmaprakRtiono koIpaNa viSaya jJAnAdi mULaguNono nAzaka nathI hoto tevI karmaprakRtionA rasaspardhakono samUha. A aghAtI prakRtio paNa sarvaghAtI evI mohanIyAdi prakRtionA saMparkamAM AvIne ghAtIrasavALI bane che. jema lokamAM corano sAthIdAra paNa cora kahevAya che. mAta (2) - madhuta (tri.) (luNI-lAkaDuM khAnAra jaMtu vaDe nahIM khavAyela, akhaMDa) lAkaDAno moTAmAM moTA duzamana che ghuNo, udhaI vagere. te game tevI jagyAmAM rahelA lAkaDAmAM pesIne tene kotarI-khAIne poluM karI nAMkhe che ane moMghAdATa rAca-racIlAne naSTa karI nAkhe che. mithyAtva paNa ghuNo jevuM ja che. te jene paNa lAge che tenAmAM rahelA jJAnAdiguNo dUSita thai jAya che. ane te jIva sadgatithI bhraSTaprAyaH thai jAya che. paraMtu jemaNe samyaktathI potAnA AtmAne surakSita karyo che tenA AtmaguNone mithyAtvarUpa udhai bhedI zakatI nathI. (caM) niyamaTTa - marahUtimaThThA (strI) (dhanya zreSThInI bhaTTA strIthI utpanna putrI) dhanya nAmaka zreSThInI acaMkArIbhaTTA nAme putrI hatI. gharamAM ati lADakI hovAnA kAraNe tenI sAme koI cuMkAro paNa nahotuM karatuM. AthI tenuM acaMkArIbhaTTA nAma paDyuM hatuM. potAnI badhI AjJA mAne tevA rAjamaMtrI puruSa sAthe tenA lagna karavAmAM AvyA. te potAnA patine dAbamAM rAkhatI hatI. eka divasa rAjakArya vaza patie tenI AjJA mAnI na mAnI AthI risAIne te rAtre ghara choDIne cAlI nIkaLI. rastAmAM tene coroe lUMTI, raMgArAnA tyAM vecI devAmAM AvI. tyAM ghaNuM ja kaSTa veThavuM praDyuM. ghaNA prayatna pAchI lAvavAmAM AvI. jIvananI satyatA samajIne teNe krodha karavAnuM choDI dIdhuM. ane saraLatA svIkArI. munipati caritramAM tenuM viza varNana karavAmAM AveluM che. mayaMtra - sarajItra (tri.) (jeNe iMdriyone vaza karI che, acaMcaLa) jJAnasAra graMthanA iMdriyajaya nAmaka aSTakamAM kaheluM che ke he Atmanu jo tane A bhayAnaka saMsArathI Dara jAgyo hoya ane tenAthI chUTIne zAzvata sukhanA sthAnabhUta mokSane prApta karavAnI icchA dharAvato hoya to iMdriyo para vijaya meLavavA tAruM pauruSatva vistAra, kema ke jeNe iMdriyo para vijaya meLavyo che teNe ja lokamAM kharo vijaya meLavyo che. savaMdu - 3rapa6() (niSkAraNa prabaLa kopa rahita, tIvrakrodha vagarano, saumya, kSamAzIla) dhanavAna ke baLavAna kyAreya lokamAM rAjaya karI zakatA nathI. paraMtu jeo vAta-vAtamAM gusse nathI thatA, niSkAraNa koi para krodha nathI karatA ane saumya svabhAvavALI kSamAne dhAraNa karI rAkhe che teo ja lokahRdayamAM zAsana prApta karI zakyA che. kAraNa ke rAja karavA mATe joie lokono prema ane vizvAsanuM saMpAdana. te meLavavA mATe kSamA e ja uttama hathiyAra che.
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ a%i() - agni (pu.) (sAmAnya rAjA, je cakravartI na hoya tevo rAjA.) koi game teTalo RddhivAna ke baLavAna rAjA hoya paraMtu, cakravartI pAse to tenI eka sAmAnya rAjAnI oLakha hoya che. arthAta te cakravartInA baLa-vaibhava AgaLa eka sAmAnya vyakti che. tema AtmikaguNasamRddhimAM mahAlatA yogIonI sAme gametevA bhautikasukhasaMpanna zrImaMta-zAhukAro paNa eka sAmAnya darajjAnA jIvo jevA ja che. adhikSaya - ajita (vi.) (pariSahAdithI cakita na thAya tevo, acakita, gaMbhIra 2. atrasta) uttarAdhyayana sUtranA agyAramAM adhyayanamAM kaheluM che ke, samudranA agAdha peTALanI jema jeonA gaMbhIra Azayono pAra pAmavo durlabha che tevA sthitaprajJa mahAmunivarone koipaNa kAraNa calAyamAna karI zakatuM nathI. dhanya che evA sthitaprajJa mahApuruSone. varSa - Dra(thA) (jovuM, dekhavuM) keTalIka vakhata AMkhe joyeluM ane kAne sAMbhaLeluM sAcuM nathI hotuM. sAcuM mAnI laine vyakti khoTA nirNayo lai leto hoya che ane pachI svayaM duHkhI thAya che. jevI rIte zreNika mahArAje rAtre celaNAnA mukhanA zabdo sAMbhaLyA ke, temanuM zuM thatuM haze? basa zreNikane bhramaNA thai ke celaNA asatI che. tene celaNA pratye aprIti thai. jayAre prabhu vIre kahyuM ke he zreNika ! calaNA satI che. kaDakaDatI ThaMDImAM ughADA zarIre kAusaggadhyAne rahelA sAdhu mATe te vicAratI hatI. tArI mAnyatA khoTI che. tyAre zreNikane bhUlano pastAvo thayo. 3 vavavuM - avaq (a.) (cakSu sivAyanI zeSa cAra iMdriyo ane mana, cakSudarzana varjita). darzanAvaraNIyakarmanA kSayopazamathI thatAM darzana cAra prakAranA che. temAM cakSuthI thanArA darzanane cakSudarzana kahevAya che. cakSu sivAyanI zeSa cAra iMdriyo ane manathI thatAM darzanane acakSu kahe che. A be darzana iMdriyajanya che. tene apratyakSadarzana paNa kahevAmAM Ave che. jyAre bAkInA avadhidarzana ane kevaLadarzanane pratyakSadarzana kahelA che. acakhudaMsaNa - acakSudarzana (na.) (cakSu sivAyanI zeSaiMdriyo ane manathI thanAruM sAmAnya jJAnarUpa darzana, acakSudarzana). jJAna sAmAnya ane vizeSa ema be prakAre thAya che. temAM koipaNa vastuno prathama kSaNe je paricaya thAya che te sAmAnyathI thAya che ane tyArabAda teno vizeSa prakAre thAya che. je sAmAnyathI jJAna thAya tene darzana kahevAya che ane vizeSa prakAre thAya tene jJAna kahevAya che. AMkha sivAyanI iMdriyo ane manathI thanArA sAmAnya jJAnane acakudarzana kahevAya che. acakkhudaMsaNAvaraNa - acakSurdarzanAvaraNa (na.) (acakSudarzanAvaraNIya karma, darzanAvaraNIya karmano eka bheda). ATha karmomAM bIjA krame darzanAvaraNIya karma che. tenI uttarapravRtiomAM eka bheda acakudarzanAvaraNIya karmano che. A acakSudarzanAvaraNIyakarma jIvanI calu sivAyanI zeSaiMdriyo dvArA thatA sAmAnya darzanane Avare che. arthAt DhAMkI de che eTale tene acakudarzanAvaraNIya karma kahevAya che. acakkhuphAsa - acakSuHsparza (puM.) (aMdhakAra, aMdhAruM). gADha aMdhakAramAM koipaNa padArtha AMkho dvArA joi zakAto nathI. tevA sthAnamAM pravezelo puruSa potAne icchita padArtha meLavavA mATe hAtha-paga dvArA vividha padArthone sparza karIne vastunuM anumAna kare che. e samaye vividha padArthonA sparza dvArA tene je jJAna thAya che tene acasparza kahevAya che tema aMdhakArane paNa acakSusparza kahevAmAM Avyo che. 126
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ '1 +) acakkhuya - acakSuSka (tri.) (daSTivihIna, aMdha) AMkhothI dezyapadArthone joI nathI zakato tevo aMdhapuruSa dareka padArthanuM jJAna kAna, nAka, azadithI ja karavAno. te koipaNa cIjane sAMbhaLaze suMghaze ke spardhAdi karaze tene prathama buddhithI vicAraze ane pachI teno nirNaya karaze. dRSTivihIna vyakti A rIte anya iMdriyothI jJAna meLavI le che. acakkhuvisaya - acakSurviSaya (pu.) (je padArtha AMkhano viSaya na bane che. cakSathI agocara) sAdhu bhagavaMtonI paDilehaNAnA viSayane uddezIne dazavaikAlikasUtramAM kahevAmAM AveluM che ke, jyAM cakSuno viSaya nathI banato tevA sthAne jIvone bacAvavA atyaMta muzkela che. sUkSma hiMsAnA varjana mATe evI ghaNI bAbato che ke je ApaNA AMkhano viSaya nathI banatI. duniyAmAM evA jeTalA paNa padArtho che te badhA acakRviSaya kahevAya che. avaqsa -- vAkSara (tri.). (AMkha vaDe je na joI zakAya che, jenuM cAkSuSa pratyakSa na thAya tevuM) chadravyomAM pudgalano paNa dravya tarIke svIkAra karavAmAM Avelo che. jIvone lAgatA karmo paNa A ja pudgala samUhathI banelA hoya che, paraMtu A karmapudagalo narI AMkhe joi zakAya evA atyaMta sUkSma hoya che. tene mAtra kevalI bhagavaMto ja joI zake che. A karmayugalone acAkSuSa paNa kahI zakAya che. aravi+jyusa - akSaNa (tri.) (jene jovAnI IcchA na thAya te, jovAne mATe aniSTa) yogazAstramAM lakhyuM che ke, strInA AMkha, kAna, hAtha, mukha ke zarIranI zobhA joIne loko temAM mohI paDe che. paraMtu te ja rUpasuMdarInI bhItaramAM lohI, hADa, carma, mAMsa ane viSThA jevA durgacchanIya dravyo bharelA che. jo strInI bAhya rUpa aMdara ane aMdaranuM rUpa bahAra thai jAya to duniyAnA koipaNa vyaktine te ja strI jovI paNa na game. tenI tarapha najara nAkhavAnuM paNa mana thAya nahIM. jJAnIoe bAhya suMdaratAne nahIM paNa AMtarikasauMdaryane arthAt, guNavaibhavane kharI suMdaratA kahI che. mayaMta 3zavanuva (tri.) (asamartha thato, asakta thato, nirbaLa thato) krodhI kSamA ApavA mATe asamartha che, ahaMkArI bIjAne mAna ApavA mATe asamartha che, mAyAvI Rju thavA mATe asamartha che ane lobhI udAra banavAne asamartha che. kharuM sAmarthya to A cAra kaSAyone jItavAmAM che, nahIM ke koi spardhA ke laDAI jItavAmAM. je A cArakaSAyone jItI zakato nathI te hakIkatamAM nirbaLa che. macara - ghara (pu.). (pRthvI Adi sthAvarakAya 2. calanarahita, sthira, acara 3. jyotiSAkta vRSabhAdi sthira rAzio) devonA mukhya cAra bhedomAM eka bheda jyotiSka devono Ave che. sUrya, caMdra, graha, nakSatra ane tArA Ama pAMca bheda jyotiSI devonA che. temAM aDhIdvIpanI aMdaramAM rahelA sUryAdi devonA vimAno cara eTale ke pharatA hoya che, ane aDhIdvIpanI bahAranA vimAno sthira rahetA hovAthI acara kahevAya che. arthAtu aDhIdvIpanI bahAranA kSetramAM divasa ke rAtri jevuM hotuM nathI. 3ra - ra (.) (upabhoga rahita, acaraka). cArI saMjIvanI nAmaka vanaspatino guNa che ke, koI puruSa saMjogavazAtu pazu banI gayo hoya ane tenA khAvAmAM A vanaspati Ave to te pAcho mULasvarUpane prApta kare che. paraMtu jyAM sudhI saMjIvanI vanaspati khAvAmAM nathI AvatI tyAM sudhI te jIva teno acaraka kahevAya che. e ja rIte jyAM sudhI jIva samyaktanuM amRtapAna nathI karato tyAM sudhI te AtmaguNono anupabhogI che. 137
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3vara (ri) ma - mararama (vi.) (saMsAra madhyavartI 2. narakanA jIvothI laI deva sudhInA jIva). carama eTale aMtima. jeono aMtaH koTAkoTI sAgaropama jeTalo saMsAra bAkI rahelo che tevA jIvo ane te ja bhavamAM mokSe javAnA che tevA caramazarIrI jIvo carama kahevAya che te sivAyanA abhavya ane jeo caramAvarta kALamAM pravezyA nathI tevA cAreya gatinA jIvone acarama kahevAya che. acara (ri) maMtapaesa - acaramAntapradeza (pu.) (acaramAttapradeza, koInI paNa apekSAe anantavarti hovAthI antanA arthamAM vaparAto zabda) 3rara (ra) masamI - 3 varasamA (pu.). (caramasamayathI bhinna zailezI avasthAno acarama samaya) macara (ra) mAvaThTha - magharamAvarta (kuM.). (caramapudgalAvarta pahelAno samaya, acaramAvartakALa) caudarAjalokamAM rahelA sarvajIvo Aja paryata bhavabhramaNa karI rahyA che. ane anaMtakALaparyata haju karaze. temAM je jIva samakita pAmI jAya che te caramAvartakALamAM praveze che. arthAt acaramAvartakALarUpa anaMtakALanI apekSAe tenuM bhavabhramaNa nahIMvata bane che. ema sarvajJa prabhunuM vacana che. samajI lo! jyAM sudhI samyakta nathI pAmyA tyAM sudhI anaMtakALanI rakhaDapaTTI lamaNe jhIMkAyelI ja che ane tyAM sudhI ApaNe acaramAvartakALavartI ja rahevAnA. aa (1) 7 - sarA (tri.). (niSpakaMpa, acala, sthira, calAyamAna nathI te, nizcala) acala zabda aneka arthomAM vaparAyo che. jema ke daza dazAmAMnA chaThThA dazAhanA arthamAM, bhagavAna mallinAthanA mahAbala nAmaka pUrvabhavanA eka mitranuM nAma ke jeNe mahAbalanI sAthe dIkSA lIdhI hatI, koIpaNa parvatanA arthamAM, A avasarpiNIkALanA prathama vAsudevanuM nAma, aMtaHkRdazAMgasUtranA bIjA varganA pAMcamA adhyayananuM nAma, aMdhakavRSNI ane dhAriNI rANInA putranuM nAma ke je bhagavAna neminAthajI pAse dIkSA lai zatruMjaya tIrthe anazana karI mokSe gayA hatA. ema acala zabdanA aneka artho che. kalpasUtramAM munivaro mATe kahevAyuM che ke, game tevA upasarUpa pavanathI prerita thatA hoya to paNa munio merunI jema acala rahe che. aa (2) naTTA - sanasthAna (ja.) (acala-kaMpana rahita paramANu AdinuM sthAna) cauda rAjalokane vize paramANu Adi niSpakaMpa kahyA che. paramANu je sthAnamAM nikhUkaMpa rahyo hoya te sthAnane acalasthAna kahevAya che. vyavahArasUtramAM anaMtakALa parvatanA niHreja kALamAM paramANuonI sthiti acala kahI che. AcArAMgasUtranA prathama zrutaskaMdhanA dvitIya adhyayanamAM sAdisaparyavasitAdi bhedothI acalasthAnanA cAra prakAro jaNAvyA che. va (3) napura - vanapura (na.) (acalapura, brahmadviIpa pAsenuM nagaravizeSa) prAcIna samayamAM AbhIradezanI aMdara acalapura nAmanuM nagara hatuM. je brahmAdvIpanI najIkamAM AveluM hatuM. naMdIsUtramAM AvatA ullekha pramANe acalapuranA munivaro kAlikazrutanA anuyogadhArI hatA. ava (3) napAta - 3natA (pu.). (alabhrAtA gaNadhara, bhagavAna mahAvIranA navamAM gaNadhara) alabhrAtA nAmanA bhagavAna mahAvIranA navamA gaNadhara hatA. temane puNyane vize saMzaya hato. karmo hovA chatAM paNa zuM puNyanI prakarSatAthI ja sarvottama sukhanI prApti thAya che? temaja puNyanI ati nyUnatA ja duHkhanuM kAraNa che ke tene ja pApa kahevAya che? puNyapApa bannenuM aikya che ke pachI banne svatanca karma che? bhagavAna mahAvIranA zrImukhe puNya vizenA AvA saMzayonuM nirAkaraNa thatAM teo temanA ziSya thayA hatA. 128
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ ava (4) nA - annA (trI.) (zakra-devendranI eka IndrANI) prathama devalokanA adhipati zakra-devendranI je ATha agamahiSIo-IndrANIo che temAM acalA nAmanI A sAtamI paTTarANI che. mara (2) nita - aratita (ja.). (vastra athavA zarIra jyAM calita nathI karAyeluM te, pramAdarahita paDilehaNAno bheda) ahiMsAnI dRSTithI vastra-pAtra Adine yathAsamaya sAvadhAnIpUrvaka jovuM te paDilehaNA kahevAya che. zuddhipUrvaka je paDilehaNA kare te acalita kahevAya che. pravacana sAroddhAranA caturtha dvAramAM paDilehaNAnI caturbhagI A pramANe ApelI che. 1. vastrAdi paNa calita nathI ane pote paNa sthiracitta che. 2. vastrAdi calita che kiMtu, pote sthiracitta che. 3. vastrAdi calita che ane pote paNa asthira cittavALo che. 4, vastrAdi acalita che kiMtu, pote sthiracitta nathI. paDilehaNAnA A cAra bhAMgA-bhedamAMthI prathama bhAMgo ja zuddha vavavava - vavavava (tri.) (cavacava evA zabda-avAjathI rahita). jaina munivaro kevI rIte AhAra vApare che? tenA pratyuttaramAM bhagavatIsUtranA sAtamA zatakanA prathama udezamAM kahevAmAM AveluM che ke, saMyamIo AhAra vAparatA moMmAMthI cavacava avAja paNa na kare ane surasura avAja paNa na thAya e rIte gocarI kare che. mavitra - mavapatra (tri.) (sthira svabhAvavALo, acapala, caMcaLatArahita, mana, vacana ane kAyAthI zairya rAkhanAra) uttarAdhyayanasUtramAM ziSyanI yogyatA bAbate jaNAvyuM che ke, vinItaziSya- hInavRttirahita, arApala, amAyI ane akutUhalI hoya che. caMcaLatA, zaThatA, mAyAvIpaNuM vagere durguNo vyaktinI ayogyatAnA dyotaka che. paMcakalpabhASyamAM acapala ziSyanA 4 prakAra jaNAvyA che. 1. gati acapala eTale zIdhragAmI na hoya kiMtu, upayogapUrvaka gumanAdi kare. 2. sthiti acapala eTale eka sthAne rahelo hastAdi sthira rAkhe. 3. bhASA acapala eTale asatyAdi bhASAno prayoga na kare paraMtu, hitakArI ane prItikara satya bhASAno prayoga kare. 4. bhAva acapala eTale sUtra ke tenA arthAdi thayA pachI vacce-vacce virAma na rAkhI tarata ja navA sUtra arthAdi grahaNa kare. vAdya - azai (tri.) (azakta, asamartha). buddhizALI puruSo haMmezAM dareka rIte potAnI zaktino sAMgopAMga vicAra karIne ja kArya kare che, jyAre alpabuddhi jIvo svasAmarthyano vicAra karyA vagara kAryano prAraMbha to karI de che paraMtu, kAryabhAra vahana karavAnI potAnI asamarthatA jaNAtAM teo adhavacce ja kAryane choDI de che. "AraMbhe zUrA' jevI ukti A kAraNe ja pracalita thaI haze. mavAta - mazaguva (tri.). (asamartha thato, sahana karavAne azakta thato) jema khUjalIne khaMjavALavAthI AnaMda prApta thAya tema vAstavamAM jemAM sukha che ja nahIM tevA bhautika sukho pAchaLa pAgala banelo jIva akAryo karatAM paNa acakAto nathI. jIvane jyAre duSTakarmonA phaLa svarUpe duHkho bhogavavAnA Ave che tyAre tene sahana karavAmAM asamartha te ArtadhyAna karIne pAchA evA karmo bAMdhe che ke jenA pratiphaLarUpe tene bIjA navA du:khonI ja prApti thAya che. acA* - satyA' (pu.) (tyAgano abhAva, atyAga) zramaNa bhagavaMtoe sAMsArika sarvasukha sAmagrIno tyAga karyo che. zrAvako sAdhu mahAtmAnI jema sarvanA tyAgI na thaI zake paraMtu, jenAthI jIvanano nirvAha sukhapUrvaka thaI zake tadanusAra parimita sAmagrI sivAyanI vadhArAnI vastuono tyAga kare che. jayAre ajJa jIvo satata parigraha vadhAratA rahI ane temAM atyanta mamatvabhAva rAkhIne niraMtara duHkhanI ja vRddhi karatA rahe che. 129
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAya - cArUtA (strI) (suMdaratA rahita, asuMdaratA). rUpavAna vyakti hoya paraMtu, durgaNI hoya to te suMdara hovA chatAMya zobhAspada banato nathI ane guNavAna vyakti rUpa vagarano hoya to paNa guNonA kAraNe zobhAspada bane che. yAda rAkho! plAsTikanA phUla mANasane jovAmAM sArA lAge che paNa sugaMdha to gulAba Adi puSpomAMthI ja prApta thAya che. gavAnaLam - mAnanIya (tri.) (jene sthiratAthI calita na karI zakAya che, jene DagAvI na zakAya te) je vyakti bhogopabhoganI vastuomAM lolupatArahita bane che ane padArthonA svarUpane oLakhIne samabhAvane dhAraNa kare che. tevo sujJa vyakti tattvaciMtaka hoI AvI paDelI Apattio paNa svakarmaniyamananI aMtargata che ema jANI sthiracitta bane che. saMsAramAM AvA uttamapuruSane gametevA vidgo paNa vicalita karI zakatA nathI. trita - anya (tri.) (kalpanAtIta, vicAramAM na Ave tevuM, jeno tarka na thaI zake tevuM, varNavI na zakAya tevuM, anirvacanIya) dararojanA 80-100 rUpiyA kamAIne parivAranuM gujarAna calAvatAM mANasane eka karoDa rUpiyAnI loTarI lAgI jAya to te vyakti gAMDo-dhelo banI jAya che. kAraNa ke tene kyAreya kalpanA na thAya teTalA paisAnI prApti acAnaka thaI jAya che. ApaNe kyAreya harSabhera vicAryuM ke, anaMtabhavomAM bhaTakatA ApaNane karoDo rUpiyAnI loTarI lAgyA jevuM jinazAsana maLI gayuM che. aciMtaguNasamudaya - acintyaguNasamudaya (na.) (ciMtana na thaI zake tevA guNono samudAya, avarNanIya guNa samUha, paraMtattva) ApaNe dararoja savAre paramAtmAnI bhAvathI sevA, pUjA, vaMdanA karIe chIe te paramAtmA traNalokanA nAtha che, teo aciMtya guNonA svAmI che. tethI ja temanI pUjAdi dvArA ApaNe paNa temanA jevA guNovALA banAvavA prabhune prArthIe chIe. aciMtaciMtAmaNi - acintyacintAmaNi (puM.) (cittAmaNi ratna tulya tIrthaMkara) zAstrakAra maharSi paMcasUtranA trIjAsUtramAM pharamAve che ke, jemaNe satyamArgano rAha batAvIne mokSanI prApti karAvavA dvArA samasta Adhi-vyAdhi-upAdhi rUpa ciMtA choDAvI dIdhI che evA tIrthaMkara bhagavaMto ciMtAmaNi ratna samAna che. mata - (ja.) (ciMtanano abhAva, ciMtavana na karavuM te, aciMtana). uttarAdhyayanasUtranA batrIsamA adhyayanamAM paMcamahAvratadhArI munione uddezIne paramAtmAe pharamAvyuM che ke, koIka samaye rUpavaMtI strI najara sAme AvI jAya to paNa muni tenuM cittamAM smaraNa na kare athavA aho! A kevI rUpALI che tevI saMstavanA paNa na kare. tenuM paribhAvana arthAt, vAraMvAra manathI ciMtavana paNa na kare. aho! brahmacaryapAlana mATe kevI sUkSmAvagAhI prabhunI ANa che. vaMtatti - marinya (strI.) (anirvacanIya svavIllAsa, acijyazakti 2. te nAme cotho yama) jyAre ApaNe TI.vI. ke cenalo para boksaronA heratabharyA prayogo jotA hoIe chIe tyAre moMmAMthI zabdo nIkaLatA hoya che. vAha! A kevo baliSTha vyakti che. paraMtu kevaLIbhagavaMte kahyuM che ke, AtmAnA mULabhUta guNomAM anirvacanIya vIrSollAsa arthAta atula parAkramano guNa rahelo ja che. e guNa AvarAyelo che tethI ApaNo AtmA potAnI jAtane mAyakAMgalI-zaktihIna anubhave che. yAda rAkho ! jyAre varyAntarAyano kSayopazama thAya che tyAre jIvane atula baLa-parAkrama pragaTe che. viTTa - mag(tri.) (ceSTArahita, jene ceSTA nathI te) ceSTA, hAva-bhAva, halana-calana ityAdi jenAmAM hoya tevA jIvone jIvavicAramAM trasa kahyA che. ane je jIvomAM potAnI 130
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ icchAnusAra halana-calana nathI ke ceSTAo vyakta thatI nathI tevA jIvone sthAvara kahyA che. jainadharme A be prakAromAM saMsAranA sarvajIvone samAvI lIdhA che. viTTI - vera (1) (ceSTArahita, nizreSTa) sAmAiya vayajuno sUtramAM lakheluM che ke, "sapane phuvAvaDa ror3a nahIM' aDatAlIsa miniTanI sAmAyikamAM zrAvaka zramaNa jevo hoya che. A samaya daramiyAna zrAvaka samatArasamAM eTalo tallIna thaI gayelo hoya ke tene bAhya jagatanuM koI bhAna ja na hoya. tenA bAhya zarIranI koi ja ceSTA na hoya. zarIra jANe ke nizreSTa thaI gayuM hoya, ane mAtra dhyAnayogamAM ja teno AtmA ramaNa karato hoya. pitta - macatta (tri.). (acetana, jIvarahita, nirjIva, jenAmAM cetana-jIva nathI te) traNe jagatanA sarvapadArthonI gaNatarI be rIte thaI zake che. eka sacitta eTale cetanAvALA ane bIjA acetana eTale jIvarahita. athatu jene ApaNe jaDa tarIke oLakhIe chIe. bhagavAna mahAvIre kaheluM che ke, zrAvakanA jIvana vyavahAramAM kyAMya sacitta ke acittanI AzAtanA na hoya. eTale ke jIvitano to nahIM ja paraMtu jIvarahita jaDa pratye paNa dveSabhAva na hoya. aho ! kevuM nirmala che mArA jinezvaraprabhue batAveluM sadgatisAdhaka gRhastha jIvana. *vitra (tti.) (akabUra, kAbaracitaruM nahIM te, anekavarNa rahita) acittadaviyakappa - acittadravyakalpa (puM.) (acitta AhArAdidravyanA upayoganI vidhivizeSa,acittadravyakalpa) sAdhu bhagavaMtonI gocarI aMge paMcakalpabhASya ane cUrNimAM vistRta chaNAvaTa karavAmAM AvI che. temAM acittadravyakalpanI vAta Ave che. emAM AhAra upadhi uccAra-prastravaNa, pANI, daMDa, cilImilI, daMtazodhanAdi bAbatomAM temane rAkhavAnA upayoganI vidhi vizeSane acittadravyakalpa kahyo che. acittadavvakhaMdha - acittadravyaskandha (paM.) (ddhayaNakAdika pudgalaskaMdharUpa acitta dravya skaMdhano bheda) anayogadvArasatramAM AvatA varNana pramANe, jemAM citta eTale sacittatA vidyamAna nathI te acitta kahevAya. tevA acitta dravyanA skaMdhane acittadravyaskaMdha kahe che. arthAt dvidezikAdi pudgalonA samUharUpa acetana-jaDa dravyaskaMdhano eka bheda. citta vyavUnA - vattadravyavUnA (strI.) (mugaTanA maNino, bhAlAno, siMhakarNa prAsAda ane vRkSano agrabhAga, acitta dravya cUlA) nizIthasUtranAmanA chedasUtranI cUrNinA prathama udezAmAM AvatA varNana pramANe cUDAmaNi-mugaTanA agrabhAga, kunta-bhAlAnA agrabhAga, siMhaka prakAranA prAsAdanA agrabhAga ane vRkSonA agrabhAgane acittadravyacUlA kahe che. vattamaMta - vittavat (tri.) (kanaka-rajatanI jema nirjIva, upayogarahita, jJAnarahita) zrIdazavaikAlikasUtramAM zayaMbhavasvAmIe kahyuM che ke sarvathAprANAtipAtaviramaNavratanA dhAraka sAdhune jemAM jIva na hoya tevA ja padArtha kalpe arthAta je padArtha sarvathA nirjIva che ane saMyamanI poSaka che tevI vastuo potAnA upayogamAM lai zake che. sacittamAM ziSyane grahaNa karI zake che. te sivAyanA sacittapadArtho varjita gaNyA che. paraMtu suvarNa, cAMdI, paisA vagere nirjIva hovA chatAMya cAritranA upaghAtaka hovAthI sAdhu mATe teno niSedha pharamAvelo che. acittamahAkkhaMdha - acittamahAskandha (puM.) (utkRSTa avagAhanAvALo anaMtapradezI DhaMdhavizeSa, acittamahAtkaMdha) 131
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ ttiya () - vittastrotam (ka)() (nirjIva chidra, jIvarahita chidra) sAdhu bhagavaMtonA prAyazcittanA mUrdhanya graMtha gaNAtA nizIthasUtranI cUrNinA prathamodezamAM aMgAdAnanI vAta Ave che. temAM acittasrotanA zarIra-pratimAdi bhedonuM varNana kareluM che. temAM aMgAdAna nimitte apAtA prAyazcittanuM paNa nirUpaNa che. vipata (reza tri) (aprItikara) jyAre hIrasUri mahArAja dilhI choDIne jai rahyA hatA tyAre akabara rAjAe temane rokAvavA mATe Agraha karyo. te vakhate AcArya bhagavaMte je javAba Apyo tene RSabhadAsa zrAvake hIrasUri rAsamAM bahu ja sarasa rIte mUkyo che. sUrideve kahyuM he rAjan ! "nara sAsarai strI piyarai ane saMyamIyA sahivAsa tiNi hosI aLakhAmaNAM jo maMDai thirI vAsa" arthAtu, jo puruSa sAsarAmAM, strI piyaramAM ane sAdhuo sthiravAsa kare to traNeya aprItikara thai jAya che. aciyaMteuraparagharappavesa - aciyatAntaHpuraparagRhapraveza (puM.) (rAjAnA antaHpuramAM pravezavAnA niSedhanI jema anyamatamAM jene javAno niSedha che tevo zrAvaka) sUtrakatAnasUtramAM kahevAmAM AvyuM che ke, jema rAjAnA aMtaHpuramAM praveza niSedha hovA chatAM paNa koI vyakti praveza kare to te aniSTakArI thAya che tema anyadarzanomAM praveza karavo zrAvaka mATe niSedha che. kema ke tevI pravRtti zrAvakanA samyaktane dUSita karanArI thaI zake che. () 3'- mokSa (tri.) (gaMdu, azuddha) je anuSThAna ke pravRtti dvArA AtmAnI zuddhi thatI hoya tene snAna kahevAmAM AvyuM che. mAtra jalasnAna zuddhi nathI. zramaNo bhale jalasnAna na karavAthI bAhya rIte azuddha dekhAtA hoya, paraMtu teo AjIvana brahmacarya pAlana tathA sAtvika cAritra ArAdhanA rUpa snAna karatA hovAthI teo nitya snAna karavAvALA karatAM paNa vadhAre zuddha che. mAchalIo kAyama pANImAM rahetI hovA chatAM tenuM snAna tenA deha ke AtmAnI azuddhi dUra karanAra thatuM nathI. aceyakaDa - acetaskRta (tri.) (nirjIva vastuthI banela) AjanA vartamAna yuganI pragati jaDa padArthonI che. lokone nirjIva vastumAMthI banelA TIvI, phrija, vozIMga mazIna, komyuTara vagerenI kiMmata ane tenA para vizvAsa che paraMtu, A badhA karatAM paNa suparapAvaravALI buddhi jenI pAse che tevA jIvatA jAgatA mANasanI kiMmata ane vizvAsa ochA che. kathA - savetana (tri.) (cetanArahita, nirjIva 2. narAdhama) praznavyAkaraNasUtramAM kahevAmAM AveluM che ke, jene sArAsAra, heyopAdeyanuM jJAna hoya te ja kharekhara jIvato che. paraMtu jene sArAsArAdino viveka nathI tevA jIvone to jIvatA hovA chatAM paNa cetanArahita jANavA. vivekathI ja manuSyanI viziSTatA che. gayaUT - caitanya () (jIvarahita, jaDa, caitanyathI vikala) karmagraMthamAM karma ane AtmAnA saMyogathI thatI phalaniSpattine eka udAharaNathI samajAvavAmAM Ave che. jema atizaya dArU pIne mUcchita thayelo puruSa jIvato hovA chatAM paNa dArUnA prabhAve te keTaloka samaya caitanyarahita jevo jaNAya che. tema AtmA para jayAM sudhI karmonA daLiyAcoTelA che tyAM sudhI jJAnAdika svAbhAvika guNovALo AtmA paNa caitanyarahita puruSa jevI paristhitimAM rahelo che. jyAre te naSTa thaze tyAre te potAnA mULaguNo punaH prApta karaze. 132
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ tra - 3tta () (vastrano abhAva, alpamUlya vastra, vAsa gaMdha nAvinyAdinA abhAvavALuM vastra) zramaNa sAmAcArImAM rahelA sAdhuone karmakSaya mATe vividha kalpo svIkAravAnuM vihita karavAmAM Avela che. jemAM eka che jinakalpa AcAra. A kalpa svIkAranAra sAdhu jinezvara paramAtmAnI jema AhAra, upathi vagere para mamatA rAkhyA vinA saMpUrNa nirvastrapaNe athavA alpavastro ke odho muhapatti rAkhIne vividha prakAranA upasargo-pariSahone sahana karIne Atmazuddhi kare che. teo A kalpa daramiyAna lokasaMparkathI dUra rahetA hoya che, mAtra AhAra-pANI pUratuM ja gAma ke nagaramAM praveza karatA hoya che. matra () - (4) (.) (jene vastra nathI te, vasrarahita 2.alpa ane jIrNa vastra rAkhavAno jinakalpikAdi sAdhuono AcAra) kalpasUtra zAstramAM bhagavAna bhadrabAhusvAmIe sAdhunA dasa AcAra batAvyA che temAM prathama AcAra che acala AcAra. acelano artha karavAmAM Avyo che alpamUlyavALA ke jIrNavastra, vaccenA bAvIsa tIrthakaronA sAdhune choDIne prathama ane aMtima tIrthakaronA sAdhuone bahumUlya vastro kalpe nahIM. AvA alpamUlya vastro dhAraNa karanAra sAdhune acelaka kahevAmAM Ave che. tAtha - mana (I.) (jinakalpika vizeSanI apekSAe avidyamAna ane vikalpanI apekSAe jIrNa-malina-alpa-zveta vastra che jemAM te acelakadharma, prathama ane aMtima tIrthaMkaranA zAsanamAM saMmata sAdhuno AcAravizeSa) vizeSa sattvanA abhAve je sAdhuo jinakalpa vagere AcAro svIkArI zakatA nathI, tevA sthavirakalpamAM rahelA sAdhuo atyaMta taLA ke jIrNa vastradhAraNa karavArUpa zAstrokta AcAranuM pAlana karatA hoya che. A AcArane acelakadharma paNa kahevAya manapara (1) sada - tripari (0) pada (pu.) (adInapaNe vastrarahita rahevAno pariSaha, jIrNa ke alpamUlyavasrane aMdInatApUrvaka sahana karavuM te, acalapariSaha) sAdhubhagavaMtane adInapaNe vasrarahita ke jIvastra rahevuM te alapariSaha che. vastrarahita rahevAnI A vAta jinakalpI Adi viziSTa zramaNo mATe che. anya zramaNo to vastrayukta hovA chatAM paNa jIrNa, TuMkA, malina ke alpamUlyavALA vastrone zoka, lajjA, dInatAdinA tyAgapUrvaka samatAbhAve dhAraNa kare tene acelapariSaha kahevAya che. tnapara (ra) savinaya - annapara (1) pavijhA (pu.) (adInapaNe vastrarahita ke jIrNavastradhArI rahevArUpa pariSaha sahana karavo te, jIrNa yA halakA vastrone adInatApUrvaka dhAraNa karavA te, vasonI kamIne samabhAvathI sahana karavI te). prathama saMdhayaNathI prApta thatA dRDhazarIranA abhAvavALA A dukhamakALamAM saMyamano nirvAha karanArA munio ThaMDImAM rajAI vagerenuM grahaNa ke agninuM sevana karatA nathI. saMyamanI rakSA mATe teo alpamUlyavALA jIrNa ke malina vastrone dhAraNa kare che. te paNa zoka ke lajjAdi bhaya rAkhyA vagara samatAbhAvathI dhAraNa kare che. tethI teo acalapariSahavijayI kahevAya che. trima - atri (strI) (vastra vagaranI strI). lokomAM upahAsapAtra ane lokaniMdAnuM bhAna thavAnI saMbhAvanA hovAthI temaja sAnukULa pratikULa aneka pariSahAdi upasthita thavArUpa gaMbhIra kAraNosara sAdhvIjI bhagavaMtone nirvastra rahevAno niSedha karAyelo che. A bAbate bRhatkalpasUtranA pAMcamA udezAmAM savistara hetupurassara jaNAvAyuM che. sopha34 - rdyoti (tri.) (aprerita, jene preraNA karavAmAM na AvI hoya te) dhana-saMpatti vagerethI nahIM AkarSAyelo ane saraLa prakRtivALo ziSya guru dvArA dharma mArgamAM sAmAnyathI prerita ke preraNA na karavA chatAM paNa te zIdhra suzikSita thAya che. paraMtu lAlacu ane kaTilamativALo ayogya ziSya game teTalI gurunI preraNA thavA chatAM 133
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcaraNAmAM ughata thato nathI. mou - gopaDA (strI.) (nistupa, te nAmanuM cIkAza rahita eka peyadravya) bariya - gavarya (ja.) (corIno abhAva, acaurya) vyaktine jayAre bIjAnI pAse rahelA bhautika sukha-vaibhavanA sAdhano pratyenI tIvralAlasA jAgI jAya che tyAre rAjadaMDa, lokaniMdA Adi duHkhada pariNAma tarapha durlakSya karAvIne paNa A lAlasA vyaktine corI karavA mATe prere che. jayAre puruSArtha tathA nasIbanA AdhAre potAnI pAse rahelA thoDA-ghaNA sukha-sagavaDamAM paNa je khuza che te vyaktinA jIvanamAM corIno sarvathA abhAva hoya che. anna - ma(A.). (pUjA karavI, satkAra karavo, pUjavuM) jemaNe satyadharma batAvIne ApaNI upara asIma upakAra karyo che te tIrthaMkara paramAtmAnI pUjA karavAnA 3 prakAro che. 1. aMgapUjAparamAtmAnA aMgone sparzapUrvakanI pUjA te havaNa, caMdana, puSpa pUjA, 2. agrapUjA- paramAtmAnI najIka rahIne karAtI dhUpa, dIpAdi pUjA. 3. bhAvapUjA- bhagavAnanI sanmukha yogya aMtare rahI bhAvapUrvaka stavanAdi thAya te caityavaMdanAdi, sarva (tri.) (pUjA karanAra, pUjaka 2, lava nAmaka samayano bheda vizeSa) arsa dhAtu parathI arca' zabda bane che te pUjakanA arthamAM paNa vaparAyo che ane kALanA aneka bhedo paikInA eka bheda tarIke paNa vaparAyelo che. kalpasUtramAM varNana Ave che ke, lava nAmaka kALavizeSanA bhedamAM zramaNa bhagavAna mahAvIra nirvANa pAmyA hatA. * rtha (tri.) (pUjya, pUjanIya) deva ane gurune ApaNe pUjaya mAnavAnuM kAraNa zuM? to kahyuM che ke, tIrthakara bhagavaMtoe koIpaNa prakAranI apekSA vagara ApaNane satyamArga rUpa dharmanI prarUpaNA karI. temaja vaLatara cukavyA sivAya kyAMya paNa koI kArya thatuM nathI evA atyAranA samayamAM potAnI saMpUrNa saMpattino tyAga karIne, sukha-sagavaDo choDIne emaNe satya mArgane ApaNA sudhI pahoMcADyo tathA kuMbhakarNanI jema poDhelA ApaNA AtmAne jagADyo. e ananya upakAranA kAraNe deva ane guru ApaNA mATe atyanta pUjaya che. artha - pratyakSa (.), (bhogavilAsanA mukhya aMgarUpa madya-mAMsAdi) dArU, mAMsa, madha Adi mahAvigaInuM sevana pAMceya iMdriyone unmatta banAvI bhoga-vilAsanI atIva lAlasA vadhAranAruM che. jenA phaLa rUpe narakAdi gatiomAM utpanna thaIne atyaMta duHkha bhogavavuM paDe che. mATe zAstrakAroe cAra mahAvigaInA sevanano niSedha karI bhogone vize atyaMta vRddhino tyAga karavA mATe jaNAvyuM che. accaMtakAla - atyaMtakAla (tri.) (ghaNA lAMbA samayavALuM, atyadhika kALa) uttarAdhyayanasUtramAM jaNAvyuM che ke, jina dharmanA sevana thakI bhavyajIvo janma-maraNanA sarvaprakAranA anAdikAlIna duHkhone samULagA naSTa karI de che. jayAre viSaya-lAlasAothI bharelA jIvo asatu mArge gamana karavAnA kAraNe samudramAM chuTA paDelA pATIyAnI jema atyadhikakALa vItavA chatAM saMsArasamudramAM gothA khAtA ja rahe che. gavaMtathAvara - atyantasthAvara (pu, brI.) (anAdikALathI sthAvarajAtimAM rahelA) vartamAna covIsInA prathama tIrthAdhipati bhagavAna RSabhadevanI mAtA marudevA ke jemane zramaNa banelA putra RSabha upara atyaMta sneha hovAthI temanI kSemakuzaLatAnI ciMtAthI niraMtara rotA rahyA. jethI temanI AMkhonA popacAM baMdhavat thaI gayA hatAM. te marudevA 14
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAtAno jIva anAdikALathI sthAvaravanaspatikAyamAM hato ane tyAMthI manuSyabhava prApta karI siddhagatine varyA. azvetaparama - marcannapara (tri.). (atyaMta utkRSTa, ghaNuM utkRSTa). sAmAnya taLAva ke nadI taravI hoya to bAhubaLa kAma lAge che kiMtu dariyo taravA mATe bAhubaLa kAma lAgatuM nathI. tenA mATe to sArA vahANa-sTImaranI jarUra paDe che. tema tIrthaMkara prarUpita dharmarUpa pravahaNa vagara saMsAra samudra taravo azakya che. accaMtabhAvasAra - atyantabhAvasAra (tri.) (atyaMta prazasta adhyavasAyI, prabaLa zubhabhAvavALuM) jagatamAM koi vastu ke vyakti eka-bIjAne sukha ke duHkha ApavA mATe kAraNabhUta nathI, paraMtu jIve pote bAMdhelA karmo ja temAM kAraNarUpa che. jIvonA zubhAzubha, tIvra ke maMda adhyavasAya vizeSathI ja e kamoM baMdhAya che. jIva jyAre aprazasta adhyavasAyamAM hoya tyAre azubha ane prazasta adhyavasAyamAM hoya tyAre zubha karmo bAMdhe che. AthI ja to prasannacaMdra rAjarSie kSaNamAM sAtamI naraka jeTalA karmo bAMdhyA ane kSaNamAM atyaMta zubha-zuddha mananA pariNAmothI kevalyanI prApti karI hatI. accaMtavisuddha - atyantavizuddha (tri.) (atyaMta vizuddha, sarvathA nirdoSa, paraMparAgata zuddhavaMzamAM utpanna thayeluM) bhAratIya saMskRtimAM vaMzAvalInuM khUba mahattva hatuM. koipaNa saMbaMdha ke vyavahAra karatAM pahelA sAmevALAnA pUrvajono Akho itihAsa tapAsavAmAM Avato hato. jemanA vaDavAo paraMparAe atyaMta zuddha AcAra-vicAravALA hoya temanA vaMzamAM utpanna thayelI vyakti sAthe loko saharSa roTI-beTInA AdAna-pradAnano vyavahAra karatA hatAM. rAjA rAma paNa AvI ja vizuddha paraMparAmAM utpanna thayelA hatA. accaMtasaMkilesa - atyantasaMkleza (puM.) (atyaMta gADha rAga-dveSavALo pariNAma). cAra gatiomAM eka manuSyagati ja evI che ke jayAM AgaLa AtmA potAnA guNone atyaMta jhaDapI khIlavI zake che. potAnA AtmA para lAgelA samasta karmono kSaya karIne te mokSa paNa prApta karI zake che. paraMtu jeo A satyane svIkAryA vinA ahiMyA-A bhavamAM potAno samaya veDaphI rahyA che temane uddezIne jJAnI bhagavaMto kahe che ke, evA jIvo ahIMthI marIne naraka-tiryaMcAdinA bhavomAM mAtrane mAtra tIvra rAga-dveSa karIne atyaMta saMkleza pAmaze. tyAM temane dharma karavAnA saMyogo jaladI prApta thaze nahIM ane gADha rAga-dveSanA pariNAmavALA e jIvo potAnA daridrabhavonI paraMparA ja vadhAraze, bIjuM kAMI nahIM. anaMtasupafsaddha - atyantamurazaddha (tri.). (atyaMta zuddha, atIva nirmaLa, nirmaLatama) taLAvanuM pANI melayukta hoya to tenI aMdara rahelo koi padArtha spaSTa joI zakAto nathI. paraMtu jo e jaLa atyaMta nirmaLa hoya to dareka vastu sphaTikanI jema spaSTa joi zakAya che. tema AtmA para jyAM sudhI karmamala lepAyelo hoya tyAM sudhI AtmAnI aMdara rahelA tenA anaMtajJAnAdisvAbhAvika guNo joi zakAtA nathI, paraMtu e ja AtmA jayAre karmamaLarahita thAya che tyAre AtmAnA jJAnAdi zuddhaguNo ApoApa hastAmalakavatu dRzyamAna thAya che. savaMtadi () - satyantarina(a.) (atyaMta sukhI, niratizaya sukhasaMpanna) je niraMtara bhogasukhomAM rAcato hato. AkhI rAjagRhImAM je atyaMta sukhI hato ane jenA gharamAM pratidina 99 peTIo devalokamAMthI utaratI hatI tevA zAlibhadrane phakta eTalI vAtanI khabara paDI ke tenA mAthe paNa zreNika nAmano nAtha che. basa!patI gayuM. tene badhuM ja maMjUra hatuM paraMtu, bhagavAna mahAvIra sivAyano bIjo nAtha hoya te maMjUra nahotuM. teNe eka paLamAM badhA sukhone lAta mArIne saMsAra tyajI dIdho. paraMtu ApaNane to jANe bIjano mAlikIbhAva koThe paDI gayo che nahIM? 135
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ caMtAmAva - satyanAmAva (I.) (nitya abhAva, nAzaprAgabhAvathI bhinna saMsargabhAva) ratnAkarAvatArikA nAmaka TIkA graMthamAM lakheluM che ke, jagatamAM keTalAka padArtho evA che ke, jemAM atyaMtAbhAva svAbhAvikapaNe rahelo che. jemacetanadravya arthAtu AtmA. e kyAreya paNa acetana-nirjIva nathI banI zakavAno. kema ke temAM acetanatvano atyaMtAbhAva che. tevI ja rIte acetana dravya paNa kyAreya cetanarUpa nathI banI zakavAnuM. kAraNa ke tenAmAM cetanatvano atyaMtAbhAva che mATe jJAnI bhagavaMto kahe che ke, AtmAmAM je divase karmono atyaMtabhAva thaze te divase jIva zAzvata sukhI banaze. 3mannatiya - kAtyanti (tri.) (sarvakAlabhAvI, atizayapaNe utpanna) jagatamAM jeTalA paNa kAryo thAya che tenI pAchaLa koine koi kAraNa kAma karatuM hoya che. A eka sarvakAlIna satya che ke, jeTalA paNa kArya che te kAraNa vinA saMbhavatA nathI. jo kAraNa naSTa thAya to kArya paNa nAza pAme che. saMsAramAM jeTalA paNa jIvo duHkharUpa kArya anubhavI rahyA che tenI pAchaLa ekamAtra karmo ja kAraNabhUta che. AthI jenAmAM duHkha ApavAnI zakti che tevA karmonA nAzathI jIvanA duHkhano paNa AtyaMtikapaNe nAza thAya che arthAta, sakala du:khazaktinA nirmulanathI Atmattika du:kha nigama thAya che. gavaMtosApa - atyatAvAsanna (I.) (atyaMta kheda pAmelAmAM dIkSita karAveluM, saMvigno dvArA mAtra pravrujita ja karAyeluM paNa duHsthita) mahArAjA zreNikanA suputra meghakumAre bharayuvAnImAM saMsAranA sukhone tilAMjali ApIne sarvajJa bhagavAna mahAvIra pAse pravrajayA grahaNa karI. dIkSAnI prathama rAtrimAM suvAnuM sthAna daravAjA pAse AvyuM. AkhI rAta sAdhunA gamanAgamanathI uDelI dhULanA kAraNe ghaNuM kaSTa veThyuM ane pravrajayA choDavAno vicAra karI lIdho. mAnasikakhedathI cAritra pratye udAsIna thai gayA. paraMtu mahAvIradeve tene pratibodha pamADIne cAritramAM sthira karyA. AthI namuttharaM sUtramAM prabhune dharmasArathi paNa kahelA che. vyavasAra - sAkSara (tri.) (adhika akSaravALuM, ekAda akSarathI adhika). sAdhubhagavaMtonA pagAmasajhAya nAmaka sUtramAM gAthA gokhavAmAM lAgatA doSo batAvavAmAM AvelA che. jema ke vinayarahita, padarahita, padahIna vagere vagere tema gAthAmAM je akSara hoya tenAthI adhikaakSaranA uccAraNamAM paNa atyakSaranAmaka doSa lAge che. arthAta gAthAmAM eka vakhata "kha" nuM uccAraNa AvatuM hoya paraMtu, te "kha" ne be vakhata bolo to te atyakSara doSa bane che. mannA - sarvana (7). (puSpAdithI satkAra karavo te, sanmAna karavuM te). eka samaya evo hato jyAM dareka gharanA bAraNe lakhAtuM hatuM ke, "atithi devo bhava' A AMgaNe Avelo mahemAna amArA mATe deva " samAna che. ame teno satkAra karIe chIe. jayAre Aje bahAra borDa mAreluM che ke, "kUtarAthI sAvadhAna" gharamAM pesatAM pahelAM kUtarAthI saMbhALajo. e samaya hato ke gRhastha atithinI kAgaDoLe rAha joto hato ane Ajano phezanebala gRhastha koi atithi AvI na jAya tenA mATe kUtaro rAkhavA lAgyo. hAya re svArthaparAyaNatA! azva - sarvanA (strI) (pUjavuM, pUjA karavI te, jaLa-caMdana-dhUpa-dIpAdithI arcana karavuM te) zAstramAM kothaLIyA zeThanI kathA Ave che. tene pratidina pUjA karavAno niyama hato. karmasaMjoge tenA vyApAramAM nukazAna AvyuM ane je zeTha hato tene rAmAnugrAma pagapALe pherI karIne AjIvikA calAvavAno samaya Avyo. kiMtu te niyamAnusAra roja jinapUjA karato hato. eka vakhata tenI utkRSTa pUjA joine dharaNaMdra khuza thayA ane tene varadAna mAgavA kahyuM tyAre teNe kahyuM ke, A phUlapUjAthI je puNyopArjana thayuM che teTaluM phaLa Apa. deve azakti pradarzita karI, tyAre zeThe eka phUlanA puNya jeTaluM phaLa mAMgyuM. deve kahyuM zeTha phUla to zuM tenI eka pAMdaDIthI upArjita thayelA puNyanuM phaLa ApavA mATe paNa asamartha chuM. tyAre zeThe kahyuM jo evI vAta che to pachI tArI pAse zuM mAMgu. mane je Apaze te A nAtha Apaze jA! cAlyo jA, mane tArI koi jarUra nathI. kAMI samajyA ? 136
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ madhvani - arvanIya (ji.) (pUjana karavA yogya, arcana karavA yogya, caMdana AdithI arcana yogya). atyAre je AlAvAthI guru mahArAjane ApaNe vaMdana karIe chIe evo ja prAcIna kALamAM eka AlAvo hato. temAM arcanIya vaMdanIya, satkAraNIya evA maMgalikabhUta devasvarUpI gurubhagavaMtanI vaMdanAmAM paramazabdagAMbhIrya arthagAMbhIrya zabdonI guMthaNI thayelI che. apAyA - sarvani (TI.) (siddhAyatananI jinapratimAdinI arcanA) jinAlayamAM tIrthaMkara paramAtmAnI caMdanAdi padArtho vaDe pUjA karatA karatA ApaNe evI bhAvanA bhAvavAnI che ke, he bhagavaMta ! Apano AtmA jema nirmala che, kevaLajJAnane dharAvanAra che, anaMta guNono dhAraka che, tema mAro AtmA paNa nirmala ane karmamukta bano. vastha - atyartha (ja.). (atyaMta, ghaNuM, atizaya, atizayavALuM 2. artha-dravyano abhAva). atialpa ke vipula pramANamAM dhananI prApti mATe tame game tevA ayogya mArganuM AcaraNa karazo to tamArA dharmano nAza thaze ane anItipUrvakanuM e dhana tamane upabhoga karavA paNa nahIM deze. siMhe karelo hAthIno zikAra jema anya prANIo mATe ujANI rUpa thAya che tema atizaya ekaThuM kareluM dhana anyane AnaMda ApanAruM bane che. paraMtu tenA mATe karelA pAponA phaLa to vyaktie pote ja bhogavavA paDe che. avasthara - tyarthatva () (satyayukta vANInA 35 atizayamAMno AThamo atizaya 2. mahArtha-aparaparyAyAdiyukta sAtizaya vacana) mUrkha loko ke ochI samajaNavALA loko ghaNuM bole che. paraMtu te artha vagaranuM ane niHsAra hoya che. jayAre mahApuruSoe kaheluM eka vAkya paNa gaMbhIra ane rahasyayukta hoya che. mahApuruSonA vacano ThAlA nathI hotA. temAM hita-mita-satya ne pathya hoya che. - Jtya (kuM.). (atikrama, atikramapUrvaka gamana 2. abhAva 3. vinAza 4. doSa 5. kAryanA avazyabhAvano abhAva 6, pratyavAya 4, AtyaMtika vinAza) rojIMdA pApAcaraNarUpa anAtmabhAvothI AtmabhAvamAM pAchA pharavAnI prakriyA eTale pratikramaNa. zrAvakadharmanI pratipAlanAmAM pratikramaNa mukhya kartavya bane che. temAM zrAvakanA pratikramaNanA ekasocovIsa aticAro Ave che. temAM atikrama, vyatikrama, aticAra ke anAcAranuM sevana thayuM hoya to trividhe micchAmi dukkaDam pUrvaka prAyazcitta laI Atmazuddhi karavI Avazyaka bane che. maLI - atyAnnIna (tri.) (atyaMta pAse, khUba najadIka) he AtmanuM! tuM jenI atyaMta najIkamAM rahe che ane jenI sAja-sajjA pAchaLa tuM kalAkonA kalAko gALe che te A tAruM zarIra eka divasa rAkhamAM maLI javAnuM che. te haMsalA ! tuM jene AtmIya mAne che, jeonI sAmAnya takalIphamAM paNa tuM becena banI jAya che te najIkanA sagA-saMbaMdhIo paNa tane aMtima vidAya ApI pAchA potAnA saMsAramAM masta thaI javAnA che. to pachI bhAI! A jaganI mAyAmAM masta banIne ciMtAmaNi jevA manuSyabhavane veDaphavAne badale satyamArgane sAdhavAno prayatna kare ane jIvana paMthane ujALa. azvasaUT - satyasana (na.). (atyaMta bhojana karavuM 2. pakSano bAramo divasa, dvAdazI) bAlajIvo upavAsanI pUrve tathA upavAsanI pachI prAyaH ThAMsI-ThAMsIne bhojana karatAM hoya che. je dharmanA upavAsamAM paNa pharALI khAI zakAya che tyAM to dararojanA sAhajika bhojana karatAM paNa te divase vadhu bhojana karI upavAsa karyo tema kahevAya che. paraMtu upavAsa pAchaLano marma e che khA-khA karavAnI lAlasAne choDI AhAravRttino tyAga karavA mATe ane AtmAnI svAbhAvika 137
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ '* dazAmAM ramaNatA prApta karavA mATe arthAtu, aNAhArI pada meLavavA mATe upavAsa karavAno hoya che. vyA - 3 (trI.) (AhAra alaMkArAdi vaDe pUjA 2deha, zarIra 3. krodhanA adhyavasAyanI javALA) dharmasaMgrahamAM saddagRhasthanA kartavyomAM jaNAvyuM che ke, zrAvaka baporanuM bhojana kyAre kare? to ke satpAtramAM dAna karIne arthAta, sAdhusAdhvIjI bhagavaMtone vahorAvIne ane paramAtmAnI aSTaprakArI pUjA - sevAdi karIne pachI Azritone jamADe tyArapachI pote bhojana grahaNa kare. zrAvaka tarIke potAnI jAtane mAnanArA ApaNe A bAbate keTaluM dhyAna rAkhavuM joIe? ane ApaNe keTaluM rAkhIe chIe? gIphaUUT - mAchIf (a.) (khIcokhIca bhareluM, ThAMsI-ThAMsIne bhareluM 2. atyaMta vyApta) jema koI koThI tarabUca vagerethI saMpUrNa bharavAmAM Ave, tyArabAda koThImAM vacce-vacce jagyA hoya tyAM nAnA nAnA sapharajanathI bharavAmAM Ave temAM paNa jagyA hoya to AMbaLA vagere bhara yAvat chelle rAI Adi nAnI vastuothI bharI lIdhI hoya, te rIte cauda rAjaloka paNa jIvo, yugalo Adi cha dravyothI ThAMsI-ThAMsIne bharelo che. vyAkara - atyAdhura (tri.) (ati pIDA pAmeluM, atyaMta rogI). Aje asAdhya vyAdhithI atyaMta pIDA pAmelA ghaNA badhA loko duHkha-dardathI chUTakAro meLavavA mATe AtmahatyAnA mArge cAlyA jAya che. zAstra AvI pravRttino niSedha pharamAve che. kema ke tamane je roga thayo che te karmajanita che mATe sajA potAnA jIvanane nahIM paNa karmone karavAnI che. jo potAnA jIvanane ja tame pUruM karI nAkhazo to atyaMtAturAvasthAmAM mRtyu pAmIne navA karmono baMdha thaze je tamane bhavAMtaramAM paNa asahya pIDA Apaze. azvADhi - satyA IIDha (1) (atyaMta svecchAdino bhaya) bhagavAna mahAvIre dIkSA lIdhA pachI karmonA AtyaMtika kSaya mATe evI jagyAe gayA jyAMnA loko satya dharmane vize ajJAnI hatA. hiMsAdimAM pravRtta hatA. atyaMta krUrakarmI hatA. e anArya pradezamAM lokoe bhagavAnanI upara kUtarA choDavA Adi vividha upasargo karI herAna-parezAna karyA. A upasargo evA to bhayaMkara hatA ke, sAmAnya mANasa eka paNa upasargane sahana na karI zake. bhagavaMte tyAM vividha upasargone samabhAvathI sahana karI karmone khapAvyA. veDha - pratyAghedana (1) (atyaMta AvaraNa vaDe pIDita karavuM te, gADha viMTALavA vaDe paritApa upajAvavo te) siddha bhagavaMtonA AtmAnI jema dareka jIvano AtmA anaMta jJAnI, anaMta darzanI, anaMta zaktino svAmI che. eTale siddhAtmAnI jema anaMta guNono dhAraka che. yAva dareka bAbatomAM samAna ja che. paraMtu ApaNI upara karmonuM pragADha AvaraNa hovAthI jJAnAdi zaktio, guNo gADha rIte DhaMkAI gayA che. siMhabALa jema gheTAM-bakarAMnA ToLAmAM moTuM thaIne siMhanI garjanA sAMbhaLatAM bakarIonI sAthe te paNa bhAgavA lAge che, tema ApaNe svatva bhUlIne moharAjAnA dAsa banelA tenA IzAre saMsAramAM nAcatA rahIe chIe. * vAsanA - atyAranatA (strI.), (eka ThekANe lAMbA samaya sudhI besavuM te, Asana jamAvavuM te) yogasiddhi tathA maMtrasiddhi mATe anya vastuonI sAthe-sAthe Asanasiddhi paNa Avazyaka mAnavAmAM AvelI che. zAstranirdiSTa koI viziSTa sthitimAM vihita mArgadarzana pramANe tame koIpaNa takalIpha vagara rahI zako tene Asanasiddhi jaNAvelI che. *gatyanatA (strI) (atyaMta bhojana karavuM ke pramANAdhika khAvuM te) Akho divasa khA-khA karavuM, ke bhojananI atyaMta lAlasA rAkhavI te tiryaMca gatimAMthI AvelA athavA tiryaMca gatimAM laI janArA 1) 138
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMskAronuM dyotaka che. kAraNa ke tiryaMcagatimAM AhArasaMjJAnuM prAdhAnya che ema zAstrakAro jaNAve che. matrAsaUT - 3tyAnna (tri.) (atyaMta nikaTa, ekadama najIka) guruvaMdana bhASya graMthamAM guru pratye lAgatI kula 33 AzAtanA batAvavAmAM AvI che. temAM eka Ave che atyAsa. gurubhagavaMtanI atyaMta najIkamAM Asana rAkhavAthI doSa lAge che. kAraNa ke guru e deva tulya che ane ApaNA zvAsozvAsanI uSmA gurudevanA pavitra dehane sparze te ayogya che. AthI evA sthAne besavuM jethI gurubhagavaMtane ApaNA zvAsozvAsa na spaze. accAsAittae - atyAzAtayitum (avya.) (ghaNI AzAtanA karavAne, chAyA thakI bhraSTa karavA mATe, atyaMta herAna karavA mATe) rASTra sAthe dago karanAra dezadrohI kahevAya che tema dharmanuM viparIta AcaraNa karanAra dharmadrohI gaNAya che. dezadrohIne sarakAra sajA, Ape to te mAtra eka bhava pUratuM sahana karavuM paDe che. paraMtu zAsanahIlanA karIne dharmanI ghora AzAtanA karanAra dharmadrohIne karmarAjA, evI sajA phaTakAre che ke je teNe durgatimAM anaMtAbhavo sudhI bhogavavuM paDe che. accAsAiya - atyAzAtita (tri.) (upasarga kareluM, AzAtanA kareluM, apamAnita kareluM) tIrtha e evuM pavitra sthAna che ke jyAM AvIne jIva potAnA janma-janmAntaramAM bAMdhelA pApono nAza kare che. paraMtu sabUra! je jIva tIrthasthAnamAM AvIne tIrthanI ja AzAtanA kare che tenA mATe zAstra lakhe che ke, "tIrthasthAne vakRtaM pApaM vajhannepo viSyati' arthAt, tIrthasthAnamAM AcarelA pApakRtya-AzAtanA vajalepa jevI thAya che ane tenuM atyaMta karuNa pariNAma jIve bhogavavuM ja paDatuM hoya che. AthI tIrthanI AzAtanA ke tIrthamAM pApAcaraNa na thai jAya te jo jo. accAsAemANa - atyAzAtayat (tri.) (upasarga karato, AzAtanA karato) yogazAstra graMthamAM kaheluM che ke jyAre rAtrinA samaye acAnaka nidrA jatI rahe te vakhate jIvAtmA apUrvabhAvanA bhAve ane vicAre ke evo divasa kyAre Avaze jyAre huM koI nirjana vanamAM paramAtmadhyAnamAM atyaMta lIna houM ane koi pazu mane jhADanuM thaDa samajIne potAnA zigaDAne khaMjavALe. mane AvA upasarga karatA pazu para jarA paNa krodha na Ave UlaTAno tene mAro upakArI mAnIne prazamabhAva dhAraNa karuM. jhavvAlAyaUT - atyatana (.). (AtyaMtika AzAtanA, virAdhanA karavI 2. sAdhu AdinI jAtyAdi pragaTa karavArUpa hIlanA) jema nadInA mULa na pUchAya tema sAdhunA kuLa paNa na pUchAya. je divase saMsAranA vAghA utArIne zramaNa veSa dhAraNa karyo che te dinathI. sAdhu ekano maTIne AkhA jagatano thai gayo hoya che. jeo AvA sAdhunA sAMsArIka jAti, kaLAdine pradarzita karavA rUpa temanuM apamAna ane AzAtanA kare che teo anaMtA janmo sudhI jinazAsananuM nAma paNa pAmI zakatA nathI. hIra - atyAra (5) (atimAtrAmAM AhAra, atibhojana, prabhUta AhAra) jema pauSTika AhAra zarIra mATe sAro che tema yogya mAtrAmAM lIdhelo AhAra paNa svAthyavardhaka che. bhUkha karatAM adhikamAtrAmAM kareluM bhojana viSa samAna che. jenAthI apaco, ajIrNa jevA rogo thai zake che ane kadAca mRtyu paNa saMbhavI zake che. AthI ja to tapanA bAra bhedamAM eka bheda vRtti saMkSepa arthAta UNodarI tapa kahyo che. tamane jeTalI bhUkha hoya tenAthI be-traNa koLiyA ochA khAvuM te paNa eka prakAranuM tapa che. maai - marja (mI.) (kiraNa, kAnti 2. dIpazikhA 3, lokAntika vimAna vizeSa 4. vezyA 5 bAdara tejo kAya 6, zarIrastha kAMtinI prabhA) - logassa sUtranI aMdara tIrthaMkara paramAtmAne sUryanI upamAM ApI che. jevI rIte sUrya potAnA kiraNo vaDe vizvamAM prakAza relAve che, 139
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ tema tIrthakara bhagavaMto kevaLajJAnarUpa sUryanA kiraNo bhavyajIvonA hRdayamAM phelAvIne temanA ajJAnarUpI aMdhakArano nAza karIne samyajJAnanI prabhA vistAre che. vimAni () - tnina(vi.). (sarya (pu.) 2, kaNa-rAjInA madhyabhAge AveluM lokAntika devavimAna vizeSa 3. kiraNothI zobhita) jayotiSa devonA bhedamAM sUryane paNa deva tarIke svIkArelo che. sUryanuM vimAna ratnajaDita hoya che, sUryanuM vimAna A ja madhyalokamAM AveluM che. je bhUmino badho ja bhAga samAna che tevI samabhUlA pRthvIthI 800 yojana upara jatAM sUryanuM vimAna raheluM che ane te meruparvatanI Aju-bAju phare che. zvimaniH - fiftni (tri.) (sUryanI jema kiraNothI zobhAyamAna, sUryavat tejasvI) gaNadhara gautama jyAre paramAtmA mahAvIra joDe vAda karavA AvyA ane dUrathI temaNe vIra prabhune jotA manamAM je prazno thayA tene gaNadharavAdamAM graMthakAre varNavyA che. prabhune joIne gautamane thayuM zuM A brahmA che? nA brahmA to vRddha che. zuM A zaMkara che? ne te to jaTAdhArI che. zuM A viSNu che? nA temanA hAthamAM to zastra che? to zuM A sUrya che? nA te to AMkhone dajhADe che, jyAre A to AMkhone zAtA Ape che. to pachI zuM caMdra che? nA emAM to kalaMka che, jyAre A niSkalaka che. ane chelle vedone saMbhAratAM temane samajAyuM ke, A to jainonA chellA tIrthapati bhagavAna mahAvIra che. citri - nitina (strI) (sUrya-caMdranI agamahiSI, zakrendranI ajhamahiSInI rAjadhAnInuM nAma) sthAnAMgasUtranA caturtha sthAna ane prathama udezAmAM lakheluM che ke, dakSiNa-pUrvadizAnI vacce agnidizAmAM AvelA ratikara parvatanI pazcima dizAmAM indranI sevA nAmanI tRtIya paTTarANInI lAkha yojana pramANavALI rAjadhAnI je che tenuM nAma arcimAlinI che. vitha - cata (tri.) (caMdanAdithI pUjAyeluM 2.pramANita karAyeluM 3. mAnya) tattva tene kahe che je trikAla abAdhya hoya. arthAta tene koi paNa rIte paDakArI na zakAya ane tene svIkAravuM ja paDe. jinAgamomAM kathita pratyeka tattva-padArtha trikAla abAdhita che. Agamota koIpaNa padArthonuM khaMDana thaI zake tema nathI ja. kema ke te trikAlajJAnI sarvajJa bhagavaMto vaDe pramANita karAyelA che. virUdakSALim - sadAnanIya (tri.) (jenI AsapAsathI AzcaryakArI kiraNonI hAramALA nIkaLatI hoya tevI vastu) jema viziSTazaktivALA puruSa ke deva dvArA vikarvita koI mAyAjALa hoya tema, atyanta adUbhuta ane durlabha evA maNioratnonI tejavatI prabhA khuba ja AzcaryakArI rIte nIkaLatI hoya che. jonArAnI AMkho aMjAI jAya tevA prakAranuM tenuM teja hoya che. accisahassamAlA - arciHsahasramAlA (strI.) (sahasradItionI mALA, hajAro kiraNonI mALA-hAra) tIrthakara bhagavAnanA ATha mahAprAtihAryo Ave che. temAM eka bhAmaMDala paNa che. prabhunA zarIranuM hajAro kiraNonI hAramALA jevuM - 4 eTaluM badhuM jAjvalyamAna hoya che ke tene narI AMkhe jovuM carmacakSuvALAone atyaMta muzkela banI jAya evuM hoya che. parSadAmAM AvelA jIvo prabhunA tejane potAnI AMkhothI joI zake te mATe devo prabhunA zarIranA tejane bhAmaMDaLamAM parAvartita karI de che. accisahassamAliNIyA - arciHsahasramAlinikA (strI.) (jemAMthI hajAro kiraNo chUTe tevI mALA, hajAro dIpriothI parivarelI, hajAro kiraNAvalivALI) ekavAra bhagavAna mahAvIranI parSadAmAM hajAro kiraNothI jhagamagato eka deva AvIne divya saMgItanA suro sAthe vividha prakAranA nRtya karavA lAgyo. bhagavAnane zreNika rAjAe pUchyuM ke, A deva koNa che ane zA mATe nRtya karI rahyo che. tyAre bhagavAna mahAvIradeve prabhu darzananI bhAvanAvALA tenA deDakAnA anantara bhavanuM varNana karyuM hatuM. 140
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ avyakrama - sarvA (.) (parve nahIM karavA yogya anI arcanA karavI te, arcA karavI 2. rAjAdinI prazaMsA-khuzAmada karavI te) traNe bhuvanamAM pUjanIya evA paramAtmAnI pUjA arcanA manuSyane traNeya jagatamAM je paNa zreSThatama sukho che tenI prApti karAvI Ape che. pUjya upAdhyAya zrIyazovijayajIe kahyuM che ke, "mitivI paramAnandajaMpalA' arthAtu paramAtmAnI bhakti-sevApUjA e paramAnanda eTale mokSasukhanuM bIja che. jainazAsananA tattvajJAnanuM avagAhana karIne temaNe A ja rahasya ApaNane batAvyuM che. vuDa - mayura (2) (ati utkaTa, atyanta unnata, ammunnata 2. ati ugra) maharSioe kahyuM che ke, ati utkaTabhAve karelI mana-vacana-kAyAnI satu ke asat pravRttinuM phaLa jIvane tAtkAlika prApta thatuM hoya che. ghaNA loko ati umrabhAve hiMsAdi pravRtti karIne zIdhrapaNe potAnA vinAza ke du:khane notare che to bhavyajIvo ati unnata dharmArAdhanA dvArA zIdhra sukha-zAMtino anubhava kare che. accuggakamma - atyugrakarman (na.) (karkaza vedanIya karma, ati ugra vedanIyakarma). AThakarmo paikInA trIjA vedanIya karmanA be bhedo karmagraMthomAM varNavyA che. eka zAtA vedanIya ane bIjuM azAtA vedanIyakarma. zAtA vedanIyakarmanA phaLarUpe jIva sukhano anubhava kare che ane azAtA vedanIya eTale karkaza vedanIyakarma duHkhanuM kAraNa che, bIjAone sukha-zAMti ApavAthI jIva zAtA vedanIyakarmano baMdha kare che. accuggakammaDahaNa - atyugrakarmadahana (tri.) (atyujha karkaza vedanIya karmanuM dahana karanAra 2. ati ugrakarmane naSTa karanAra) dharmasaMgrahamAM saMsArathI nirapekSa thayelA sAdhunA yatidharmanI vyAkhyA karatAM jaNAvyuM che ke, ati udmacAritrapAlana dvArA muni potAnA karkaza karmono vigama kare. arthAta sAdhu jJAna-dhyAna-cAritrAdi dvArA potAnA kliSTa karmone jaDamULathI ukhADIne pheMkI de ke jenA prabhAve te muni avyAbAdha sukhano bhoktA bane che. evuvirya -- satyavrata (tri.). (lokomAM atyanta zlAghanIya, ati prazaMsanIya) dvAtrizat dvAtrizikA prakaraNamAM kahevAyuM che ke, mAtAnI aucityanI pravRtti sarvatra abAdhita varte che. yAvata te garbhavatI hoya to paNa tenAjuka samayamAM potAnA bALaka pratyenI mamatAthI pote jAte kaSTa sahana karI laI tenA hita mATe haMmezA jagarukatA rAkhe che. A jagatamAM mAtAnI mamatA ane niHsvArtha prema kharekhara ajoDa che. koIpaNa dharmanA upadezako ane kavioe AdarabhAve mAtRhRdayanI khUba-khUba prazaMsA karI che. tethI ja to lokagItomAM gavAyuM che "mIThAM madhune mIThA mehulA re lola, ethI mIThI che morI mAta re, jananInI joDa sakhI nahIM jaDe re lola' avvaya - asthita (tri.). (atyaMta anucita kArya karavA mATe ughukta thayeluM, aghaTitakArya karavA taiyAra thayeluM) potAnI preyasInuM mAthuM vadheravAnuM atyaMta aghaTita kArya karanArA cilAtIputrane jyAre vidyAcAraNa munivare upazama, saMvara, vivekanuM sutra ApyuM ane tenA para ciMtana karanArA pelA zrIhatyArA cilAtIputre pazcAttApa dvArA karma khapAvIne potAno bhava sudhArI lIdho. maLyuv - matyuJI (tri.) (atyaMta UnuM-garama 2. atizaya uSNa svabhAvavALuM) jema atigarama tela ke pANI vyaktine dajhADI de che tema ati uSNa svabhAvavALA loko game tyAM jAya, teo koInA paNa prItipAtra thatA nathI. vAte vAte atizaya garamIno pAro batAvanArA teo sarvatra aLakhAmaNA thaI jatA hoya che. mArgAnusArI gRhastha na ati ujha ke na ati namra paraMtu samatolavALo vyavahAra rAkhavo joIe ema zAstragraMthomAM kahevAyuM che. 141
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ abutha - ejyukla (1) (ativarSA 2. vipula jaLa, ghaNuM pANI) khUba varasAda paDato hoya, pRthvI jaLabaMbAkAra thaI gaI hoya ane cAre bAju bhayanuM vAtAvaraNa sarjAyuM hoya tyAre saMtrAsa pAmelA jIvo potAno jIva bacAvavA Ama tema phAMphAM mAratA pharatA hoya tyAre jo tenA hAthamAM moTuM lAkaDuM AvI jAya to khUba rAjI thaI hAzakAro anubhave che. jANe sAkSAta bhagavAna maLyAno ahesAsa kare che. basa! ema ja samajI lyo ke yatra-tatra-sarvatra moharAjAno kALo kera vartI rahyo che ane emAM ApaNane taraNatAraNa jahAja samAna prabhu mahAvIranuM zAsanarUpa zaraNa maLyuM che. to cAlo, ApaNe vagara vilaMbe tenuM AlaMbana laI mohane pachaDATa ApI daIe. vu - abhuta (kuM.) (bAramo devaloka 2. agyAramA ane bAramA devalokano indra). saudharmAdi bAreya devalokanA svAmI amRtendra che. jyAre paNa paramAtmAnA kalyANako ujavavAnA hoya tyAre saudharmendra vagere 63 indro bhale pahelA pahoMcI jAya paraMtu, jyAM sudhI acyatendranI AjJA na thAya tyAM sudhI koipaNa kalyANakanI ujavaNI zarU thatI nathI. vartamAna samayamAM sItA satI bAramAM devalokanA IndranI Rddhi bhogavI rahyA che. guNa - mayyatA (strI). (chaThThA padmaprabha ane sattaramAM kuMthunAtha tIrthakaranI zAsana adhiSThAyikA devI) pravacanasAroddhAra graMthamAM AvatA varNana pramANe padmaprabhusvAmInI zAsanadevInuM matAMtare zyAmA nAma che ane te zyAmavarNI, naravAhanI, caturbhayukta che. jayAre kuMthunAtha bhagavAnanI zAsanadevInuM matAMtare balA nAma che. te suvarNakAMtimaya, mayUravAhanA ane caturbhujAyukta che. zAsanasthApanA samaye zAsananI rakSA mATe A devIonI niyukti karavAmAM Ave che. accuvvAya - atyudvAta (tri.) (atyaMta thAkela, parizrAnta) eka zeThanI vidhavA putravadhU koIka puruSa pratye AkarSita thai. A vAtanI zeThane khabara paDatAM temaNe putravadhUne kAMi ja na kahyuM, paraMtu kAma kAmane mAre e nyAye bIjA divasathI gharanA tamAma kAmanI javAbadArI tenA mAthe nAkhI dIdhI. savAre uThe tyAMrathI rAte suve tyAM sudhI eTaluM badhu kAma karavuM paDatuM ke thAkIne lothapotha thai jatI, AthI bIjo kazo ja vicAra karavAno tene samaya ja nahoto maLato. navarAzanI paLo ja na rahetAM tene kAma jAgavAno koi vikalpa ja na rahyo. Ane kahevAya buddhimattA, kuvicArone aTakAvavA manane khUba parizrama Apo. atyaMta thAkeluM mana ADAavaLA vicAro nahI kare. maLyulina - atyuNT (tri.). (atyaMta uSNa, garama odana-bhAta vagere). garama pANIno zeka cAmaDIne dajhADanAro hovA chatAM paNa svAthya mATe guNakArI hovAthI ApaNe te karIe chIe. tenA pratye aruci ke upekSA dekhADatA nathI, tema vaDIlo ke gurujane kahelA zabdo bhale sAMbhaLavAmAM kaDavA hoya paraMtu te hitakArI hoya to auSadhanI jema teno saharSa svIkAra karI levo joie. accha - grAm (thA.) (besavuM, Asana lagAvavuM) subhASitamAM eka zloka Ave che, "mernava sini vALi ja manodaiH' arthAtu koipaNa kAryanI siddhi prayatnathI ja siddha thAya che nahIM ke ThAlI vAtothI. phalaprApti mATe puruSArthanI dhUNI dhakhAvavI ja paDe che. paramAtmA mahAvIre paNa karmasattAne parAsta karavA mATe alakhanI dhUNI dhakhAvI dIdhI hatI. sADA bAravarSa daramiyAna teo kyAreya paNa palAMThI mArIne beThA nathI. vividha Asano dvArA teo dhyAna dharatA hatAM ane aMte karmoe hathiyAra heThA mUkavA ja paDyA. kaccha (ma.) (daSTi samakSa raheluM, abhimukha, sanmukha 2. prAptibhAvane batAvanAra avyaya) 142
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ buddhizALI puruSa te che ke, je sanmukha rahelI ApattiothI vyAkuLa thayA vinA viveka ane vicArapUrvaka tene dUra karavA mATe pravRtta thAya che. bhAravi kavikRta kirAtArjanIyama kAvyamAM paNa lakheluM che ke, jeo avicArI pagaluM bhare che tene Apattio kyAreya paNa choDatI nathI. kaccha (tri.). (nirmaLa, svaccha 2. Adiza vizeSa 3. rIMcha 4. sphaTika ratna 5.bhakSaNa karavuM) anya ratnonI jema sphaTika ratna pRthvIkAyano eka bheda che. A ratna eTaluM svaccha hoya che ke tenI eka bAjue rahelI vastu bIjI bAjuthI koipaNa AvaraNa vinA ekadama spaSTa dekhAya che. zramaNo paNa zAstrAdhyayanathI parikarmita mativALA hovAthI padArthanA upabhoga ane tenA karuNa pariNAmane sphaTikaratnanI jema spaSTa joI zake che. kramaNa (zi.) (jalano vizeSa guNa rasa) pANIno eka svabhAva che ke tene jevA pAtramAM nAkho tenA jevo AkAra dhAraNa karI le che ane tene tame je dizAmAM vALo te dizAmAM te vaLI paNa jAya che. basa ! gharamAM avatareluM saMtAna paNa A jaLa jevuM ja che. tene tame jevA saMskAra ane vartana Apazo tevuM ja te zIkhaze. jo susaMskAra Apazo to te sadAcArInA sAMcAmAM DhaLaze. paraMtu tene kusaMskAra maLyA to jaLaprapAtanI jema tene adhogatimAM jato rokI paNa nahIM zakAya. $ (rezI) (atizIdhra 2. atyaMta) loko mATe gamanAgamananA vyavahAramAM vaparAtuM atyaMta jhaDapI sAdhana vimAne che. tethI paNa atyaMta vadhAre jhaDapI avakAzamAM upagraha choDavA mATe vaparAtAM rokeTa Adi che. tema AtmA eka zarIrano tyAga karI anya gatimAM jAya tyAre tenI gati ghaNI spIDavALI hoya che. samayanI sUkSma gatimATe vyavahAramAM nenosekanDa vagere jaNAvAya che tema zAstramAM kALanA atyaMta sUkSma mApane samaya tarIke oLakhAvela che. eka gatimAMthI bIjI gatimAM utpanna thatI vakhate AtmA karoDo, abajo kilomITara karatAM paNa ghaNuMghaNuM vadhAre aMtara atyaMta jUja samayamAM kApe che. machaMdra - 4 %(tri.). (je svAdhIna na hoya te, parAdhIna, parataMtra 2. abhiprAyarahita) je vyaktio AjIvikA calAvavA mATe nokarI vagere karatAM hoya, jeo avasthA Adine kAraNe parAdhIna thaIne anyanA sahAre jIvana vyatIta karatA hoya, temaNe dareka vastuomAM potAnI viziSTa IcchA-apekSAno tyAga karavo joIe. kema ke parAdhInatAnA kAraNe paNa teo sukhI to nathI hotA ane temAM pAchuM potAnI IcchAno anAdara vadhu duHkhakArI bane che. machaM - 7 (kuM.). (morAka gAmamAM vasato te nAmano pAkhaMDI) morAka gAmamAM acchedaka nAmano pAkhaMDI vasato hato. te maMtra-taMtrano jANakAra hovAthI lokomAM pUjAto hato. bhagavAna mahAvIrane najIka AvelA sAMbhaLI loko bhagavAnanA bhakta thaI jaze to mane pUjaze koNa? AvA bhayathI te bhagavAnanI sAme Avyo ane teNe "hAthamAM grahaNa karelA tRNane koI paNa chedI zakaze nahIM' A pramANe pratijJA karI, AthI zakrendra vajathI te tRNane chedatAM tRNanI sAthe-sAthe tenI dazeya AMgaLIo chedAvAthI lokomAM hAMsIpAtra banyo. A pramANe AcArAMgasUtranI cUlikAmAM jaNAveluM 47UT - mAna (). (Asana, beThaka 2 sevA, papAsanA 3. pratizravaNa) bhautika padArtho pratyenI vAsanA-Asakti jIvane upAsanA tarapha DagaluMya mAMDavA detI nathI. kema ke eka satya hakIkata che ke, jIvAtmA jo ekavAra paryapAsanA tarapha vaLI jAya pachI koIpaNa yugalanI tAkAta nathI ke jIvane phasAvI zake, anAdikALathI
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAsanA ane upAsanAnI laDAImAM aMte to vAsanA ja haMmezAM hAratI AvI che. samakSa (pu.) (ahiMsA) zAstromAM hiMsA be prakAranI kahelI che. 1. svarUpa hiMsA 2. hetu hiMsA. pahelA prakAranI hiMsAmAM jIva je pravRtti karato hoya che tenA dekhAvamAM lAge ke hiMsA che, paraMtu temAM jIvahiMsAnA bhAva na hovAthI tathA pariNAme puNyabaMdha karanArI hovAthI te zAstramAnya che. jema ke prabhunI dravyapUjA. jyAre hetu hiMsAmAM dekhItI rIte paNa hiMsA che ane hiMsA karanAra jIvano pariNAma paNa kUra che mATe e kharI hiMsA che. je pApAnubaMdha karanArI che. AthI tene tyAjya gaNavAmAM AvelI che. chaUpara - mAnada% () (beThakanuM sthAna, vizrAmasthAna) uttarAdhyayanasUtranI cUrNimAM ziSyane vaTavRkSa jevo kahelo che. jema vRkSa AvatAM jatAM keTalAya vaTemArguone mATe visAmAnuM sthAna banI rahe che tema gurune prItipAtra banela ziSya vRkSanI jema gurubhagavaMtanI badhI ciMtAo dUra karIne teo mATe vizrAmasthAna bane che. arthAta guru potAnI badhI ja ciMtAo e ziSyane kahI zake ane te ziSya paNa gurunI badhI ja ciMtAo dUra karavAmAM sahayogI bane. acchaNajoya - akSaNayoga (puM.) (ahiMsaka pravRtti) vinobA bhAvee yuddho ane krAMtithI dezamAM zAMti sthApanAnI vicAradhArAvALAone uddezIne kahyuM che ke, vizvamAM zAMti sthApanA yuddho ke krAMtikArI devothI nahIM paraMtu, ahiMsAthI ja thaze. ane teya pAchI bhagavAna mahAvIre batAvelI ahiMsAthI ja, jyAre paNa tamAma rASTro paraspara zAMtipUrNa vyavahAra rAkhatA haze tyAre samajI lejo ke, te ahiMsaka pravRttino ja prabhAva haze. koIpaNa samAja ke dezanuM sarvato grAhI hita ahiMsakavRttijanya pravRttithI ja zakya bane che. acchaNNattha- acchannastha (tri.) (pragaTa sthAnamAM raheluM) vAstuzAstramAM rahevA yogya sthAnanA je rIte niyamo batAvyA che tevI rIte zrAddhavidhi prakaraNa nAmaka zAstramAM zrAvake kevA gharamAM rahevuM tenuM sUcana kareluM che. temAM lakheluM che ke zrAvake atigupta ke atipragaTa sthAnamAM na rahetAM samasthAnamAM rahevuM joie. arthAt jayAM koinI avara-javara na hoya tevA ekAMta sthAnamAM vasavATa karavo na joIe. jyAM loko sahelAIthI Ava-jAva karI zakatA hoya, loko para ApaNI najara rahe ane lokonI paNa najara rahe tevuM sthAna pasaMda karavuM joie. mata () - mAchati (zi.) (DhAMkelu, AcchAdita). zrAvakAticAramAM eka pATha Ave che ke anerAno marma prakAzyo. koIe vizvAsa karIne potAnI gupta vAta karI hoya, tene cAra jaNa. vacce ughADI pADavI tene marma prakAzyo kahevAya. sajjana to te che ke, je anyanI koie kahelI na hoya ane pote jANato hoya tevI vAtane paNa te DhAMkI rAkhe, bIjA AgaLa khullI na pADe. e mATe ja gaMbhIratAne sarvaguNapradhAna kahI che. achaRya - 9(tri.) (chatra rahita) caityavaMdana bhASyamAM jinAlayamAM pravezatI vakhate jALavavAnA pAMca aucitya paikI eka aucitya Ave che ke darzana karavA AvanAra jo rAjA hoya ane teNe chatra dhAraNa kareluM hoya to paramAtmA samakSa jatA pUrve jinAlayanI bahAra ja teno tyAga karavo joIe. kema ke paramAtmA jevuM zirachatra meLavyA pachI sAMsArika chatranI zI jarUra che? achava - va (I.) (svaccha pANI, nirmaLa jaLa) 144
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ karmagraMthamAM guNasthAnaka kramArohamAM be zreNi Ave che 1, kSapakazreNi 2. upazamazreNi. kamano sarvathA kSaya karIne kevalajJAna prApta karavuM tenuM nAma che kSapakazreNi. jayAre kacarAvALA pANImAM phaTakaDI nAMkhatA badho ja mela nIce besI jAya che ane pANI ekadama svaccha lAge che paraMtu, jarAka pANI hAlamAM pAchuM meluM thaI jAya che tema upazamazreNimAM zubha pariNAmathI thoDoka samaya mATe karmono upazama thatA, AtmA zuddha thAya che. paraMtu nimitta maLatA jIva pAcho karmayukta malina thaI jAya che. kacchathI - macchathI (tri.). (zubhamati, nirmaLa buddhi). upamitibhavaprapaMca kathAmAM olA bhikhArIne locana guru pahelAM vimalAlokarUpa aMjanathI AMkho Aje che jethI tene spaSTa dekhAya. Ano sAra kahetA siddharSigaNi jaNAve che ke, jyAM sudhI jIva zubha-zuddha mativALo nathI thato tyAM sudhI tene satyabhUta tattvanuM jJAna thatuM nathI ane jyAM sudhI tattva na samajAya tyAM sudhI jinazAsanamAM sAco praveza thavo durlabha che. chama - 37maka (pu.) (rIMcha 2 hiMsaka prANIvizeSa) sAdhune vihArakramamAM koika samaye be vikalpa sAme AvIne UbhA rahe ke, jaMgalamAMthI pasAra thavuM ke pachI nadI pAra utarIne javuM. jo nadI pAra Utare che to jIvavirAdhanA thAya che ane jaMgalamAMthI pasAra thatAM rastAmAM hiMsaka prANIono bheTo thavAthI mRtyu vagere AtmavirAdhanA thAya che. AvA saMjogomAM zAstra kahe che ke, jIvavirAdhanA karatAM AtmavirAdhanA moTI che. kema ke jIvavirAdhanA thaze to tenuM prAyazcitta laI levAze paraMtu, mRtyu pAmyA bAda AvuM utkRSTa cAritra jIvana pharI maLavuM durlabha che. achamAna - mArI ra (tri.) (besato, Asana lagAvato) acchAgaNasaMghasaMviiNNa - apsarogaNasaMghasaMvikIrNa (tri.) (apsarAonA samudAyathI parivRtta, apsarAonA samUhathI zobhAyamAna) tIrthaMkara paramAtmA utkRSTa mAdhyastha bhAvane dhAraNa karanArA hoya che. sAdhanA avasthAmAM koie temanI para upasarga karyo hoya to paNa tenA pratye teo kyAreya paNa krodhita nathI thatA. tathA kaivalyalakSmI prApta karyA bAda samavasaraNamAM devalokanI apsarAo atibhaktibhAvathI paramAtmA samakSa nRtya karatI hoya che te vakhate apsarAonA samudAyathI vyApta mAru samavasaraNa che ema ativarSa paNa nathI karatA. anukULa ke pratikULa prasaMgomAM rAgI ke dveSI na thatAM mAtra samabhAvane dhAraNa kare che. achAsa - chAsa (ni.) (atinirmala, eTaluM svaccha ke pAsenI vastunuM pratibimba paDe) svacchatAM e eka guNa che. A guNa sajjana ane durjana bannene pasaMda paDe che. jala svaccha hoya, arIso svaccha hoya, ghara svaccha hoya ane potAnuM zarIra svaccha hoya evo Agraha dareka jaNa rAkhe che. prazna e thAya che ke, atisvacchatAnA AgrahI loko potAno AtmA paNa atyaMta nirmaLa ane gaMdakIrahita hoya tenI darakAra zA mATe nathI letA? jo pote ke potAnI AsapAsanI vastu svaccha joie to jene temAM rahevAnuM che te AtmA zA mATe nahIM ? kacchanA - (strI.) (koIpaNa devI 2. rUpa thakI devI tulya strI) praznavyAkaraNasUtranA AzradvAramAM varNana maLe che ke, meruparvatanA naMdanavananI kaMdarAomAM rahenArI rUpavatI apsarAo, uttarakuru mAnuSottara parvatanI Azcarya rIte jonArI apsarAo traNa palyopamanuM paramAyuSya bhogavIne devabhavane pUrNa kare che. accharasAtaMDula - accharasataNDula (na.) (zveta divya cokhA) rAjakaztIya, jIvAbhigama ane AvazyakasUtranI malayagirijInI TIkAmAM prabhunI AgaLa svastikAdi aSTamaMgalanI AlekhanA karavAnuM vidhAna kareluM che. te aSTamaMgala cokhAthI karavAnuM kahyuM che ane te cokhA kevA kevA? te mATe kahevuM che ke, pAse paDelI vastunuM 14
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ jemAM cokhkhuM pratibiMba cokhAmAM paDe tevA zveta akhaMDa ane divya jAtinA levA. macharA - maNa (strI). (zakra-devendranI chaThThI ajhamahiSA) bhagavatIsUtranA dazamA zatakanA pAMcamAM udezanI vaktavyatAmAM kahyuM che ke, zakra-devendranI padmA, zivA vagere ATha agramahiSIo che. temAM apsarA chaThThI che. e ATheya indrANIone pota-potAnI soLa-soLa hajAra sevA karanArI devIo che ane te sevaka devIonI paNa pratyekanI 16-16 hajAra sevikA devIono ullekha karelo che. acchANivAya - apsaronipAta (puM.) (capaTI 2. AMkhano palakAro mArIe ke capaTI vagADIe teTalo kALa, atyalpakALa) jema AMkhano palakAro mArIe ane temAM je samaya lAge che te atyalpa hoya che. tema sarvakarmono ghAta karIne siddhigatine pAmatA pahelA kevalajJAnI bhavyAtmA AyuSya karatAM vadhu pramANamAM rahelA vedanIya, nAma ane gotrakarmane khapAvavA kevalisamudyAtanI kriyA kare che. A kevalisamudyAta ATha samaya pramANavALo eTale ke capaTI vagADavAmAM lAgatA samaya karatAM paNa atyaMta alpakAlIna hoya che. sava - macchavi (kuM.) (yoganirodha vaDe zarIra rahita snAtakano eka bheda 2. caudamAM guNasthAnakavartI sAdhu) bhagavatIsatranA rUpamA zatakanA chaThThA udezAmAM acchavi prakAranA snAtakasAdhanA cAra bheda varNavyA che. te A pramANe 1. avyathaka 2. yoganirodhathI zarIra rahita acchavika 3, kRpA eTale saccheda-vyApAra tenA astitvavALo pI ane tenAthI rahita akSarI, ane 4. cAra ghAtakarmanA kSaya pachI tarata ja tenA kSayanA abhAvathI akSarI. Ama cAra arthe pratipAdita che. 3vara - pinnara (pu.) (prazasta vinayano eka prakAra 2. sva-parane vyathA-du:kha na pahoMce tevo manano vyApAra) bhagavatIsUtranA 25mA zatakamAM kahevAyuM che ke, je bhavyajIva potAne ke bIjAne du:kha upaje tevI pravRtti nathI karato te akSapikara che. jayAre sthAnAMgasUtranA AThamA sthAnamAM kahyuM che ke vyathA vizeSane nahIM karanAro manovinayano A eka bheda che. acchavimalasalilapuNNa - acchavimalasalilapUrNa (tri.) (zuddha ane nirmala jaLathI pUrNa, sphaTika jevA svaccha nirmaLa jaLathI paripUrNa) jema kelAsa mAnasarovara paMkarahita atIva nirmala pANIthI sadAya bhareluM rahe che. tenuM pANI sphaTikanI jema pAradarzI ane svaccha che. tema siddhazilAnA agrabhAge ativiziSTa ATha guNothI virAjamAna siddha bhagavaMto paNa zuddha sphaTikanI jema karmamaLa rahita zuddhAtmaguNovALA che. - aA (strI.) (varuNadezanI eka nagarI) pravacanasAroddhAra ane sUtrakRtAMgasUtramAM AvatA varNana pramANe sADA paccIsa AdizanI gaNatarImAM acchA dezano ullekha che. e dezanI aneka nagarIomAM varuNA nAmaka eka nagarI che. emAM anyamate varuNa dezanI acchApurIno ullekha paNa karelo che. jamaNA (a.) (jaLa ApanAra) jagatamAM eka ja rAjA che ane te samasta prANIone mATe prANAdhAra svarUpa pANInuM dAna kare che. te che megharAjA. bIjA badhA rAjA zAnA? arthAta, anya rAjAo to vAstavamAM rAMkaDA che. je pUrI duniyAne dAna karavAmAM samartha hoya te ja kharo rAjA kahevAya ne? ApaNA tIrthaMkara paramAtmA A megharAjAthI caDhiyAtA che. teo to traNelokanA samasta jIvone abhayadAna ApanArA che. chA vaUIT - A nA (strI). (AcchAdita karavuM te, DhAMkavuM te). 16
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAzamIra jevA atyaMta baraphIlA pradezomAM mArgo jayAre baraphathI AcchAdita thaI jAya che tyAre vAhana vyavahAra sthagita banI jAya che. tema atyaMta kliSTa pariNAmonA mArAthI sadgati ane mokSa prApta karAvI ApanArA dharmaArAdhanAnA sIdhA rastAo DhaMkAI jAya che ane AtmAnA jJAna-viveka Adi guNo mUrzitaprAyaH banI jatAM hoya che. achayaNa - kAjhe nA (ru.) (AcchAdita karavuM te, DhAMkavuM te). chi - fkSa (.). (AMkha,cakSu, netra) svAmI vivekAnaMdano eka prasaMga Ave che ke, kizorAvasthAmAM koika strIne temaNe vikArabharI najare joI ane tyArabAda temane pastAvo thayo. e bhUlanA kaDaka prAyazcitta mATe temaNe lAla maracAMnI bhUkI potAnI AMkhomAM nAkhI dIdhI. A hatuM saMskRti sabhara bhArata ! AMkhamAM mAtra vAsanAnA kIDA saLavaLatA hoya tevA AjanA yuvAnone bhAratanA ja sapUtonI khumArIbharI A garimA kyAMthI samajAvAnI? A () fjIvana - gajjaina (1) (ekavAranuM chedana athavA alpa chedana) rAjagRhanagaramAM kAlasaurika kasAino putra abhayakumAra maMtrIno mitra hato ane temanA saMge tenA hRdayamAM paNa dayAnuM jharaNuM vahevA mAMDyuM hatuM. pitAnA mRtyu bAda jyAre svajanoe tene pitAno dhaMdhAno saMbhALavA kahyuM tyAre teNe dharAra inkAra karyo. chatAMya svajanoe tene bhArapUrvaka Agraha karyo tyAre teNe potAnA paga upara kuhADo mAryo ane pagamAMthI daDadaDa lohI vahevA mAMDyuM. te joine svajano vyathita thai gayA. te vakhate kAlasaurikanA putrae kahyuM -mane thoDuM vAgavA mAtrathI tamane duHkha thAya che, to nirdoSa jIvonuM chedana-bhedana karIza to te jIvone keTalI pIDA thaze. mAre Avo pApa vyApAra na joIe. * (ma) fkarA (4) - machidya (avya.) (hAthamAMthI jhuMTavI laIne) ma (ma) fchavAi - machindrata (tri.) (ekavAra chedana karato, alpa chedana karato) galphanA dezomAM kAyado che ke koI hAthanuM chedana kare che to hAthane badale hAtha, AMkhane badale AMkha ane jAnane badale jAna. jo A lokamAM ja AvI sajAo thatI hoya to paramAtmAe kevalajJAnamAM joyelI naraka to AnAthI paNa badatara che. A bhavamAM tame ekavAra paNa koI jIvanuM chedana-bhedana karo cho to tyAM seMkaDo vakhata tamAre paramAdhAma devonA hAthe kapAI maravuM paDaze. tyAM tame iccho to paNa svataH marI zakatA nathI. chach (2 ) (aspaSTa, nahIM sparzeluM) i.sa.1857mAM samagra bhArata deza bhaDake baLavA mAMDyo hato. kAraNa mAtra eTaluM hatuM ke, aMgreja senAmAM kAma karatA bhAratIya javAnone laDavA mATe je kAratUsa ApavAmAM AvI hatI tenA upara lagAvavAmAM AvatuM kavara gomAMsamAMthI banAvavAmAM AvatuM hatuM. tene dAMtathI toDavuM paDatuM, jene bhAratIya prajA sparza paNa na kare. mATe maMgala dezapAMDe sarakAra viruddha paDyo, to sarakAre tene phAMsI ApI khalAsa karI nAkhyo. te pachI Akho deza jhanUne caDyo ane aMgrejonI niMda harAma karI dIdhI. aspRzya gaNAtA mAMsane resToranTomAM besIne hoMze hoMze khAnArI jinsI peDhIne zuM khabara ke aMgrejonA paizAcI atyAcArathI raMgAyelI ApaNA dezanI AjhAdIno itihAsa kevo AghAtajanaka che? vimaDha - viDhina () (AMkhane masaLavI te. netrane coLavA te). jIvanamAM ghaNA badhA kAryo evA hoya che ke je azakya lAgatA hoya, paraMtu jyAre te thaI jAya che tyAre potAnI AMkho para vizvAsa 147
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ nathI thato ane vyakti potAnI AMkho masaLIne nakkI kare che ke, A hakIkata che ke svapna. te kArya pAchaLa kAraNa hoya che vyaktinA puNya ane puruSArtha. AnA sivAyanA bIjA badhA nimitta kAraNo ja che. jinazAsana maLavuM temAM puNya kAraNa ane samyagdarzana maLavAmAM AtmapuruSArtha kAraNa che. cchikka - acchedya (ja.) (chedavAne azakya, acchedya) A jagatamAM keTalAka padArthonuM chedana-bhedana-grahaNa-vibhAjanAdi karavuM azakya che. bhagavatIsUtranA bIjA zatakanA chaThThA uddezAmAM jaNAvyuM che ke, samaya athatu kALano avibhAjya aMza, pradeza eTale dhamastikAyAdino avayavarahita aMza tathA paramANu eTale ke skaMdha rahita chUTTo pudgala. A badhA padArtho abhedya, acchedya, adAhya, agrAhya, amadhyA ane anaI che. cauda rAjaloka pramANa vizvamAM A padArtho ThAMsI ThAMsIne bharelA che. kAchedI () (gocarInA 4ra doSamAMno uddagamano 14mo doSa) bhikSA levA mATe nIkaLelA sAdhune AhAra grahaNa karatI vakhate doSo lAgavAnI saMbhAvanA che. AvA kula 42 doSo piMDaniryukti graMthamAM batAvelA che. A 42 doSomAM 16 udgama doSo che temAMno eka prakAra che Acchedya doSa. koI sAdhu gharamAM bhikSA levA viThyA hoya ane gRhasthane khabara paDe ke sAdhu AvyA che temane vahorAvavAnI bhAvanAthI bALaka pAse rahelI khAdya vastu chInavI laine sAdhune vahorAve to sAdhune Acchedya doSa lAge che. Avo AhAra sAdhune levo niSiddha che. machinnati - mAchidyamAnA (tra.). (tabalA vINAdi vAdananA prakArathI vAgatI) acchiNimIliya - akSinimIlita (na.) (AMkha mIMcavI te) AyuSya kSaNabhaMgura che. kayA samaye sadAyane mATe AMkha mIMcAI jaze tenI koIne khabara nathI. bALapaNa, yuvAnI ke pArivArika javAbadArIo bAbate kaMIka vicAravA mATe ke Ayojana mATe eka samaya paNa vadhArAno maLato nathI. mitro ! ApaNe AkhI jIMdagI je paNa milakata Ijjata vagere kamAyeluM che te ApaNA parivArane mRtyu pachI ApoApa maLI jAya che. paNa durvacano ke duSkRtyo dvArA ApaNe koInA hRdayane dubhavyuM haze to tenuM phaLa parivArane bhogavavAnuM nahIM Ave. eTalA mATe khUba zAMtithI vicArajo ane koIne tamArA vacana pravRttithI duHkha thAya tevuM karatA nahIM. acchiNimIliyametta - akSinimIlitamAtra (na.) (AMkha mIMcIne ughADavAmAM jeTalo samaya lAge te, AMkhanA palakArA jeTalo kALa) jIvAbhigamasUtranI trIjI pratipattimAM jaNAvyuM che ke, nArakIone pUrvabhavomAM bAMdhelA karmonA phaLa svarUpe narakamAM divasa-rAta covIseya kalAka atyaMta duHkha bhogavavuM paDe che. teone AMkha mIMcIne ughADavAmAM jeTalo samaya lAge teTalo samaya paNa sukha ke zAMti prApta thatI nathI. tyAM temane mAtra ne mAtra duHkha-darda sivAya bIjuM kAMI ja nathI maLatuM. maUiT - machinna (tri.) (alaga na kareluM hoya te 2. skUlanA nahIM pAmeluM, avicalita 3. satata). koIkane evo prazna thAya ke, sAdhu thaIne paNa dharma karavAno che ane gRhastha rahIne paNa dharma karavAno che, to pachI mahAtmA banavAnI AvazyakatA zuM? Ano javAba A pramANe che - gRhastha vyaktine saMsAranI aneka prakAranI satata paLojaNa rahelI hoya che. tene parivAranuM poSaNa, arthopArjana, vaDIlonI sAra-saMbhALa ItyAdi sAMsArika-vyAvahArika javAbadArIo vahana karavAnI hoya che. A badhuM sAcavatAM tene potAnA Atmahita mATe thoDoka paNa samaya kADhavo muzkela banI jAya che tathA ghaNI vakhata jANatA ajANatA nuM AcaraNa paNa thatuM ja rahetuM hoya che. A vAstavikatA che. mATe kharekhara jemaNe AtmakalyANa karavAnI aMtarathI utkaTa IcchA che teo sAMsArika sarva padArthono tyAga karI sarvavirati paMthe gamana kare e ja zreyaskara che. 148
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ samAcchinna (tri.) (baLAtkAre grahaNa kareluM 2. sArI rIte chedeluM, kApeluM 3. pratiniyata kALanI vivakSAthI rahita) atyAranA jamAnAmAM lokone sAcA ke khoTA rastethI basa rUpiyA ja khape che. sIdhI rIte maLe to ThIka nahitara paDAvIne paNa paisAdAra banavuM che. paraMtu bhaIlA! zAMtithI thoDuMka vicAra, zuM dhanavAna mAtra sukhI che? paisAnA kAraNe ApaNane je atyaMta sukhI dekhAya che, tene potAnA ke kauTuMbika jIvanano AnaMda kharekhara keTalo che? jarA najIkathI temanI jIMdagInI satyatAne tapAsazo to samajAze ke ADA-avaLA mArgethI kamAyelA paisA to che paraMtu, aNamola svAcya nathI. jIvanamAM ke parivAramAM zAMti nathI. samAjamAM kiMmata nathI ne lokono dhikkAra lamaNe jhIMkAyelo che. mATe mAtra paisAnA jore sukha maLI ja jaze, e mAnyatA sadaMtara bhUlabharelI che. jo tema ja hota to jenI pAse paisA vadhAre tema tenuM sukha vadhu hota. acchiNNacchedaNaya - acchinnacchedanaya (pu.) (paraspara avibhakta satrano cheda-vibhAga icchanAra eka naya, nathavizeSa) achinnacchedanaya' zabda paraspara avibhakta sUtrono vibhAga karanAra eka nayavizeSavAcI che. jema ke dazavaikAlikanI mAMgalika gAthA "dhammo maMgalamudri' arthanI dRSTie bIjI gAthA sAthe saMkalita che chatAM pAThanI apekSAe A naya tene alaga alaga gAthA mAne che. e rIte paraspara avibhaktasUtranA vibhAganI apekSAvALo nathavizeSano A prakAra kahevAyo che. acchiNNacchedaNaiya - acchinnacchedanayika (na.) (acchinnaccheda nayanI apekSAe racelA sUtra 2, AjIvaka matanA sUtranI paripATI) acchittiNaya - acchittinaya (pu.) (dravyane nitya mAnanAra pakSa, nityatAvAda) AdizamAM je dharma-darzano pracalita che tenA samUha rUpa paDradarzanamAM eka evuM paNa darzana che ke, je dravyAdikane mAtra nitya ja mAne che. jene loko nityatAvAda ke acchittinayavAdathI paNa oLakhe che. jaina darzana sivAyanA darzano ekAtte AgrahavAdI che. cha - chidra (tri.) (pramAdAdithI alanArahita, chidrarahita, nizcidra, nirdoSa 2. gozALAnA cha dizAcara sAdhuomAM cothA dizAcara sAdhu) sva-paranI unnati ane kalyANa mATe bhAvavAmAM AvatI zubhabhAvanAo paikInI A paNa eka bhAvanA che ke jagatanA sarva jIvo svanA vikAsamAM, potAnA kalyANamAM pramAdAdi chidro-doSone kAraNe takalIpha anubhavI rahyA che, teo doSarahita thAo ane kalyANane prApta karo. jJiAna - vheinAtra () (darahita 2. koIka vastu Adino samudAya) jema nadI ke samudrane pAra karavA, eka sthAnethI bIjA sthAne pahoMcavA mATenAvano sahAro levAya che paraMtu, te hoDImAM jo cheda-kANuM paDI jAya to? hoDImAM beThelAonI jaLasamAdhi nizcita thaI jAya che. tema bhavasAgara taravA mATe samyapha cAritra e nAva che. tenuM pAlana karanAra bhavasAgara khUba sahelAIthI tarI jAya che. paraMtu A cAritrarUpa nAvamAM pramAdAdi doSo rUpa jo kANAM paDe to AtmA bhavasAgaramAM DUbI jatA vAra na lAge. acchiddajAlapANi - acchidrajAlapANi (paM.) (chidrarahita AMgaLIovALo hAtha, AMgaLIomAM paraspara chidra na hoya tevo hAtha). sIdhI sapATa hatheLImAM AMgaLIo TaTTAra bhegI rAkhIne jotA temAM vacce jo cheda-jagyA dekhAya to te anukrame bALapaNa, yuvAnI ane ghaDapaNamAM du:khane sUcavanAruM lakSaNa che ema sAmudrika zAstramAM jaNAvyuM che. paraspara jagyA vagaranI, komaLa ane yogya mApavALI AMgaLIo zubha lakSaNavALI jaNAvAI che. pitta - chidrapatra (a.) (akhaMDapatravALuM, jenA pAMdaDA chidra vagaranA hoya te) 19
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ pavana lAgavAthI ke kITANuo lAgavAthI athavA kALadoSathI paNa je vRkSanA pAMdaDAo bacI gayelA hoya te akhaMDa rahe che. yAvatu temAM chidrAdina hovAthI paripUrNa svarUpe hoya che. tema kALadoSa ke kaSAyAdi durguNothI athavA kumitronI saMgatathI jenuM jIvana bacI gayeluM hoya te akhaMDa ane nirmaLa caritravALo AtmA apUrva ArAdhanAo karI thoDAeka bhavomAM muktigAmI bane che. acchiddapasiNavAgaraNa - acchidrapraznavyAkaraNa (puM.) (avirala praznottara jemAM che te, nirdaSTa praznottara) paMcamAMga bhagavatIsUtranI aMdara bhavyajIvanA upakAra hetu paramAtmA mahAvIra ane gaNadhara gautamasvAmI vacce thayelA 36000 praznottaranuM vivaraNa karavAmAM AveluM che. A praznottara yuktisaMgata ane nirdaSTa che. AvA praznottarane bhagavatIsUtrakAre acchidrapraznavyAkaraNa tarIke ullekhita karelA che. acchiddavimaladasaNa - acchidravimaladazan (puM., strI.) (chidra rahita nirmala daMtapaMktivALo 2. paraspara avakAzarahita dAMtavALI). jenA dAMta atyaMta majabUta, nirmala ane vikRtirahita che tenI pAchaLa kAraNabhUta nAmakarma che. A karmanA kAraNe detapaMkti motInA dANA jevI, vacce avakAza vagaranI ane lokone paNa game tevI hoya che. jIbhanI rakSA ane AhAra carvaNa ema dAMta be kArya kare che. jIbha jo vadhAre paDatI ADI avaLI cAlI to dAMta tenI tarata ja khabara laI le che. samajAyuM kAMI ? pitta - kSipatra (ja.) (AMkhanI pAMpaNa, palaka) lavaNa samudramAM vizALakAya magaramacchanI pAMpaNa para beThelo taMdulIyo matsya mAtra mana dvArA azubhavicAra karIne sAtamI narakamAM javA jeTaluM pApa bAMdhe che. AthI ja zAsakAroe kahyuM che ke, bane eTalo manano virodha karo. nirodha eTale manane mAravuM ema nathI. paraMtu azubha dizAmAM jatuM rokIne tene zubha dizAmAM vALavuM te che. kema ke mana to vAyu jevuM caMcala hovAthI tene mAravuM duHzakya che, paraMtu sAcI dizAmAM vALavuM to zakya ja che, acchivehaga - akSivedhaka (pu.) (eka prakArano caurendriya jIva,uttarAdhyayanasUtra ane jIvAbhigamasUtramAM Ano nAmollekha maLe che) mitra - mafkSamatA (kuM.) (AMkhano mela, netramaLa-pIyo) mela zabda sAMbhaLatA ja manamAM tenA pratye sUga caDhe che, pachI te dezano hoya, zaherano hoya, zerIno hoya, gharano hoya ke pachI potAnI AMkhano hoya. vyakti tene dUra karavAmAM ja sAruM mAne che. kema ke te jANe che A melathI mane cokhkhuM nahi dekhAya ane mAruM moTuM kharAba lAgaze. basa AtmA para jayAM sudhI karmano mela jAmelo che tyAM sudhI sAcuM nahIM dekhAya ane AtmA asuMdara lAgaze. ATaluM paNa samajAi jAya to pachI AtmAmAM karmamelane AvavAnA kAraNo maMda paDI jAya. acchioDaya - akSiroDaka (puM.) (eka prakArano cAra iMdriyavALo jIva, uttarAdhyayanasUtranA chatrIsamA adhyayanamAM Ano nAmollekha che) cha7 - kSatra (kuM.) (eka prakArano cAra iMdriyavALo jIva, teno nAmollekha pUrvokta sUtramAM che) chavaDa (ra) (AMkhonuM nimIlana, AMkha mIMcavI te) kevalI bhagavaMtoe kaheluM che ke, jyAM sudhI AMkho khullI che tyAM sudhI ja ApaNI vartamAna duniyA che. je divase AMkho mIMcAi jaze. te divase badhuM ja khatama thai jaze. AMkho baMdha thayA pachInI je sAva alaga ja duniyA che tenA mATe koi divasa vicAra karyo che kharo na thayuM che kyAreya ke, mArI AMkho kAyama mATe baMdha thaI gayA pachI mAru zuM? jo na vicAryuM hoya to vicAravAnuM cAlu karI do ane te dizAmAM prayatna paNa AraMbhI do. koika kavie paNa kahyuM che ke, "mUMTa vayAM rva varDa yuniyA'
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ chavi%i (reza) (parasparanuM AkarSaNa, ekabIjA taraphanuM khecANa) jema strI-puruSanI ekabIjA pratyenI rUci paraspara AkarSaNa janmAve che. tema paramAtmA pratyeno bhaktirAga bhagavAnane bhakta tarapha kapAdRSTi karavA AkarSita kare che, mahopAdhyAya yazovijayajIe stavanamAM kahyuM che ke, "bhakti bhalI AkarSI leze jima camaka lohapASANo re' he paramAtmA! jema lohacuMbaka loDhAne AkarSe che tema mArI bhakti paNa Apane mArI tarapha AkarSI leze. chayaUTI - vinA (chatrI.) (AMkhanI vedanA, netraroga vizeSa) jJAtAdharmakathAMgasUtra nAmanA AgamamAM soLa mahAroganI carcA karavAmAM AvelI che. temAM bAramA krame varNavelo AMkhano A eka mahAroga che. jenA lIdhe vyaktine AMkhamAM bhayaMkara vedanA anubhavAya che. chida (reza) (amItikara 2. veza, poSAka .) bhagavAna haribhadrasUrIzvarajI mahArAje SoDazaka graMthamAM traNa kakSAnA jIvonI carcA karI che 1. bAla 2, madhyama ane 3, paMDita, temAM bAlakakSAnA jIvo haMmezAM bAhya vezane jonArA hoya che. arthAta teo bAhyaliMgane joine "A sAdhu che ema mAnIne temane vaMdanAdi karanArA hoya che. teo temanA AcArapAlana, mananA bhAvo ke mAnyatA vagere vizeSa UMDANamAM UtaratA nathI hotA. zrI - mAchI (strI.) (accha nAmanA dezamAM utpanna thayelI strI, jeno ullekha prajJApanA sUtranA 11mA padamAM maLe che) mahuya - khuna (tri.). (pANImAM utpanna thayeluM athavA antarIkSamAM utpanna thayeluM, jaLamAM utpanna hoya te koIpaNa) jaLamAM utpanna thayelo eka taraMga bIjA taraMgane, bIjuM trIjA ane trIjuM cothAne ema kramazaH taraMgonI paraMparA sarje che. tema cittamAM utpanna thayelA azubhavicAro paNa jalataraMga jevA che. te manamAM vicAronI hAramALA pedA kare che. jenAthI mana caMcaLa bane che ane atyaMta caMcaLa banelA manamAM zubhavicAro pravezI zakatA nathI. mAtRta (ki.) (AcchAdita, DhAMkeluM) karmavipAka nAmaka prathama karmagraMthamAM AtmAne sUrya samAna kahelo che. jema sUrya atyaMta tejomaya hovA chatAM paNa jo te vAdaLothI AcchAdita thaI jAya to teno prakAza jhAMkho paDI jAya che. tema AtmA jJAnAdi anaMtaguNamaya hovA chatAM paNa karmarUpI vAdaLothI AcchAdita hovAthI te ajJAnAdi mohayukta jaNAya che. chupaI - mAtarA (ja.) (dhAsanI zayyA 2.carmamaya pAtharaNuM 3. sAdhunI aupagrahika upAdhimAM sAmela zAsana) cakravartInA caudaratnamAM eka ratna Ave che carmaratna. A eka prakAranA pAtharaNA jevuM hoya che ane cAmaDAnuM baneluM hoya che. cha khaMDa jItavA gayela cakravartInI senAnA bhojananI vyavasthA pUrI pADavA mATe chatraratnanI nIce cakravartInA sparzamAtrathI bArayojananI laMbAIvALuM A ratna thAya che ane emAM savAre vAveluM dhAnya sAMja sudhImAM vAparavA lAyaka banI jAya che. acchuriya - Acchurita (na.) (zabdasahita hAsya 2, nakhAghAta 3. nakhathI vagADAtuM vAjiMtra 4. vistIrNa, phelAyeluM) upAzrayano kAjo kADhatAM zubhabhAvamAM caDhelA munivarane karmanA kSayopazamathI avadhijJAna upanyuM. avadhijJAnamAM teoe prathama devalokamAM potAnI risAyelI indrANIne manAvavA kAlAvAlA karatA indrane joyo ane temane saMsAranI vicitratA joine hasavuM AvI gayuM. basa ! AveluM jJAna cAlyuM gayuM. jo sAmAnya hAsyathI viziSTa jJAna cAlyuM jAya che to dararoja moTe moTethI hAhA ne hIhI karIne hasavAthI keTalo badho karmabaMdha thato haze te vicAravA jevuM che. 151
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ phUDa - mojUra (re.) (sthAna bhraSTa kareluM, niSkAsita, bahAra kADheluM) rAjAnA mahelamAM niyukta thayelo puruSa jo rAjAnI AjJAnusAra pharajo nathI bajAvato to tene loko padabhraSTa karIne tenA sthAnethI utArI mUke che. sthAnabhraSTa thayelI e vyakti pAchaLathI pastAvo kare to paNa tenI koI kiMmata hotI nathI, tema puNyayoge jainakuLa jevA uttamakuLamAM AvyA pachI paNa jainattvanA AcAro je nathI pALato, to karmasattA tene pharI kyAreya paNa jaladI jinadharma prApta karAvatI nathI. macchanna - maccheda (2) (chedavAne azakya) bhagavadgItAmAM AtmAnI carcA karatA lakhyuM che ke, AtmA amara che tene koi zastro chedI nathI zakatA. agni tene bALI nathI zakato. "ni chitti zALA naM ti pAva:' Azcarya che ke, Avo paNa AtmA saMsAranA paudUgalika sukhomAM mohAMdha banIne potAnA svAbhAvika guNone bhUlI gayo che. macchara - che () (gauNa anujJA) jinazAsanamAM jJAna-darzana-cAritranI ArAdhanA mAtra nAmathI prasiddha nathI paraMtu, guNa prasiddha che. bhagavAna RSabhadevathI cAlI. AvatI A paraMparAne keTalAya mahApuruSoe AcarI che ane tenI ArAdhanAthI anaMtA jIvo siddhisukhane pAmyA che. AthI sukhane icchanArAe ziSTapuruSoe AcarelI A paMraparAnuM khaMDana na karatAM tenuM AcaraNa karavuM ja yogya che. machela () mAza () (Azcarya, kutUhala, vismayathI je jaNAya te, adbhuta) anaMta utsarpiNI ane anaMta avasarpiNI jAya che tyAre dasa prakAranA evA Azcarya sarjAya che je koIpaNa rIte mAnI na zakAya. AvuM kema banyuM tenuM koi ja kAraNa ApI na zakAya. A avasarpiNI daramyAna AvA daza Azcarya banyA che. tenA nAma che 1. tIrthakarane upasarga 2. tIrthaMkaranA garbhanuM haraNa 3. sIvede tIrthakara4, abhAvita parSadA 5. kRSNanuM aparakaMkA nagarImAM gamana 6. sUrya caMdranuM mULa vimAne pRthvI para AvavuM 7 yugaliko dvArA harivaMzakuLanI utpatti 8. camarano utpAta 9. eka samayamAM utkRSTa avagAhanAvALA ekaso ATha jIvonuM siddhigamana ane 10. asaMyata eTale gRhasthonI pUjA thavI. AmAMnA pAMca Azcarya to bhagavAna mahAvIsvAmInA zAsanakALa daramiyAna ja thayA che ane bAkInA pAMca judA-judA tIrthakaronA samayamAM thayelA che. A Azcaryone ApaNe accherA tarIke oLakhIe chIe. accherapecchaNijja - AzcaryaprekSaNIya (tri.) (Azcaryajanaka dRzya, kautuka upajAve tevI vastu) cAritranI bhAvanA hovA chatAM pitAnI AjJAthI ATha kanyAone paraNavA beThelA guNasAgara yuvarAjane lagnamaMDapamAM ja zubha bhAve caDhatAM kevalajJAna upanyuM hatuM ane temanI sAthe paraNavA beThelI ATheya kanyAone paNa tyAM ja kevalajJAna prApta thayuM hatuM. bolo! che ne Azcaryajanaka vAta. lagnamaMDapa je karmabaMdhanuM sthAna che te vararAjA ane navoDhAone mokSasukha apAvanAra banyuM. kautuka to AvI adbhuta vAtomAM thavuM joie ginIsabuka oNpha varlDa rekorDamAM nahIM. accheravaMta - Azcaryavat (tri.) (AzcaryakArI ghaTanA, camatkArI, jene kahetA Azcarya thAya tevI aSTApadanI yAtrA karIne utaratA hanUmAne AkAzamAM saptaraMgI meghadhanuSa joyuM ane AzcaryathI temanI AMkho praphullita thaI gaI. paraMtu eka pavananuM jhokuM AvyuM ane meghadhanuSa vikharAI gayuM. A joIne hanumAnane jIvananI asAratA khyAlamAM AvI ne temanuM mana vairAgya vAsita banyuM. teoe pravrajayA grahaNa karI. ApaNe paNa AvA ghaNA AzcaryanA banAvo roja jotA hoie chIe, paraMtu ApaNuM mana kyAreya vairAgya tarapha vaLyuM nathI. zA mATe? AnI Atmakhoja karavA jevI che. 152
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ acchoDaNa - AsphoTana (na.) (AMgaLIo phoDavI 2. dhobInI jema vastrane paththara para aphaLAvavuM te). eka kustIbAja bIjA mallane jamIna para pachADIne potAnI jIta para khuzI manAvato hoya che ane tenI jIta joIne loko paNa temAM zAmila thaI jAya che. paramAtmA kahe che ke, AmAM harakhAvavA jevuM nathI. jyAM sudhI karmamallane mAta nathI ApI tyAM sudhI game teTaluM zarIra sauSThava hoya badhuM ja nakAmuM che. game tevo baLavAna puruSa karmamalla AgaLa nirbaLa thai jAya che. kharekhara karmane pachaDATa ApavAmAM AtmAnI jIta che. choDavi (reza) (zikAra, mRgayA) zreNika rAjAne tIrthaMkara nAmakarma bAMdhatAM pUrve mithyAtva avasthAmAM zikAranuM vyasana hatuM. eka vakhata jaMgalamAM teoe eka garbhavatI haraNIno zikAra karyo. tIra vAgatAM haraNI to marI ja gai paraMtu, sAthe-sAthe tenA peTamAM raheluM bacyuM paNa taraphaDIne marI gayuM. zreNike zoka vyakta karavAnI jagyAe teNe mUcha para tAva detA harSa karyo ke, joyuM eka tIramAM be zikAra te AnuM nAma. AvA ghora aparAdha badala temane prathama narakamAM javuM paDyuM. karma AgaLa badhA ja sarakhA che. cAhe te tIrthaMkarano AtmA hoya ke cAhe te rAMka hoya. tyAM badhAno hisAba sarakho ja thAya che. choTA - cho (2) (svaccha jala) aSTaprakArI pUjAnA racanAkAre prathama jaLapUjAnA dUhAmAM lakhyuM che ke, he paramAtmA ! jJAnarUpI kaLaza ane samatA rasathI bharapUra mAro AtmA ApanI pAse laine Avyo chuM. ApanI jalapUjAnA pratApe mArA saghaLAyakarmo cakacUra thai jAo. ane jema A jaLa ekadama svaccha ane nirmaLa che tema mAro AtmA paNa karmarahita atyaMta nirmaLa bane. choTApaDilya - morapratidata (tri) (svaccha jalathI paripUrNa) jina pratimA e zAstravihita ane ziSTajana sammata che. rAyaparoNIya nAmaka AgamamAM subhadevanuM varNana Ave che, temAM lakheluM che ke, subhadeva pratidina svacchajalathI paripUrNa vAvaDImAM snAna karIne utkRSTa dravyothI jinezvara paramAtmAnI pUjA kare che. jo pratimA amAnya hota to gaNadharabhagavaMta racita AgamomAM jinapratimAnI pUjAno ullekha kevI rIte hoI zake? magaMja - mana (tri.) (gamanazakti vagaranuM, sthira, jaMghAbaLa rahita) zAstramAM be prakAranA vihAra Ave che 1. jaMgama vihAra ane 2. ajaMgama vihAra. arthAtu asthira kalpa ane sthira kalpa. je zramaNo cAritramAM udyata che ane jemanuM zarIrabaLa daDha che tevA sAdhuo mATe zAstramAM asthira kalpa kahelo che. tevA sAdhuo kyAreya paNa sthiravAsa nathI karatA. paraMtu jenuM zarIrabaLa kSINa thaI gayuM che ane je vihAra karavA sakSama nathI temanA mATe AgAmomAM sthiravAsa batAvyo che. teo eka sthAne rahine zakya eTalI ArAdhanA kare ema zAstrAdeza che. nagara - gavarnara (tri.) (jarA rahita, vRddhatvahIna, ghaDapaNa vagaranuM) jema bilDIMga cAra pAyA vagara UbhuM rahI zakatuM nathI. e jeTaluM satya che tema jIvana paNa bALapaNa-yauvana-ghaDapaNa ane mRtyu e cAra pAyA para raheluM che.bALapaNa nirdoSatAmAM vIte che. yuvAnI mastImAM vIte che. ghaDapaNa ane mRtyu e banne mitra jevA che. vRddhatva AvyuM eTale samajI levuM ke mRtyu najIkamAM ja che. A hakIkatanI koipaNa upekSA karI zake tema nathI. AthI ja bhagavAne pharamAvyuM che ke ekavAra janma lo to evo lo ke jyAM mRtyu sparzI paNa nA zake. tevuM sthAna eka mAtra mokSa che tyAM ghaDapaNa ja nathI to pachI mRtyu kyAMthI hoya.
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ ajaNiyakaNNiyA - ajanitakanyikA (strI.) (ajanitakacikA nAmaka pravrayAno eka bheda) paMcakalpa bhASya ane tenI cUrNimAM kula soLa prakAranA saMyamanuM varNana Ave che temAMno eka prakAra che ajanitaka ikA. koi strIne puruSanA saMsarga vagara ja garbha rahI jAya ane te putra moTo thaIne vrajayA grahaNa kare tene ajanitakacikA kahevAmAM Ave che. mAra - manane () (ajamera nagara) - priyagranthasUrie jayAM pratiSThA karI hatI ane subhaTapAla rAjAthI rakSita harSapuranagaranI najIkamAM ajameru nAmanuM nagara AveluM hatuM. jene Aje ajameranA nAmathI ApaNe oLakhIe chIe. kharataragacchIya prasiddha AcArya zrIjinadattasUrijIno kALadharma A ja nagaramAM thayo hato. naya - ati (pu.) (yatanA rahita, sarvasAvadya viratihIna 2. avirata samyagdaSTi 2. gRhastha kalpa sAdhu) dazavaikAlika sUtranA cothA adhyayanamAM jaNAvyuM che ke, sarvasAvadya karmonI pratijJAvALA sAdhue kyAreya paNa avirata puruSane gamanAgamanAdi kAryano nirdeza karavo nahIM kAraNa ke, jene sarva sAvadya vyApArano tyAga nathI tevo gRhastha jayaNAnuM pAlana nahIM karato asaMkhya jIvonI virAdhanA karaze, jeno doSa sarvasAvaghavirata zramaNa bhagavaMtane lAgyA vagara raheto nathI. mAyaDa- ativatura (kuM.) (avirata samyagdaSTithI upalakSita avirata samyagdaSTi-dezavirata-pramatta-apramatta A cAra trIjAdi guNasthAnakavata) magathAra () - 3thatinaRrina (re.) (jayaNArahita kArya karanAra 2. asaMyata sAdhu) nizIthasUtranI cUrNimAM A zabdanI vyAkhyA karatA kahyuM che ke, je sAdhu jayaNAnA pAlana vagara koIpaNa pravRtti kare tene ajayaNakArI kahevAya. e ja rIte je sAdhu kAraNa vagara zAstraniSiddha vastuono paribhoga kare te sAdhu paNa ajayaNakArI arthAta, asaMyata che ' ema jaNAvyuM che. nayaT - yatanA (strI.) (yatnA-jayaNAno abhAva, ajayaNA, IryAdinuM pAlana na karavuM te). zrAvaka pote sarvasAvadya vyApArathI nivRtta nathI tethI zUlapaNe jayaNAno pAlaka che. jayAre gacchAcAra patrAnA trIjA adhikAramAM jaNAveluM che ke, je sAdhu abhyAgata sAdhuo pratye vAtsalyabhAva rahita che teo atithi evA te sAdhuonI bhakti-veyAvacca jayaNAnA pAlana vagara karanArA hoya che. ajayadeva - ajayadeva (puM.) (ta nAme eka rAjA, ajayadeva rAjA) vividha tIrthakalpamAM AvatA ullekha pramANe daulatAbAda nAmanA mlecchanagarathI vihAra karI AvatA AcArya zrIjinaprabhasUrine ajayadeva nAmanA rAjAe 'bhaTTAraka rAja evuM mAnavaMtu biruda ApyuM hatuM. A rAjA vi. saM. 1389nA varSe thayelA tema jaNAvyuM nAva - atibhAva (tri.). (ayatanAno bhAva, jayaNArahita pariNAma, asaMyata adhyavasAya) piMDaniryukti graMthamAM "ayatabhAva' nI vyAkhyA karatA jaNAvyuM che ke, ayata eTale azuddha evA azanapAnAdi AhArano je parityAga na kare tevA sAdhuno jIvarakSAnA pariNAmazUnya AMtarIka bhAva te ayatabhAva che. tene asaMyata adhyavasAya paNa kahe che. ajayasevi (Na) - ayatasevin (tri.) (ayatnA-jayaNA vagara doSonuM sevana karanAra 2. saMyamano virAdhaka) 14
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavahArasUtramAM varNana Ave che ke, je sAdhu saMyamanA yogone sAcavato nathI ane yatnAnuM pAlana karato nathI tevo sAdhu dRSTivAdane bhaNI zakato nathI. tenA mATe saMpUrNa dvAdazAMgInuM jJAna azakya banI jAya che. aho zrutajJAnanI mahattA! nara - makara (.) (jarA vagarano, ghaDapaNa rahita 2. deva 3. kuvArapAThuM vanaspati 4. vRddhadAra vRkSa pa. garoLI) sadAya yuvAna hovAthI jene ghaDapaNa nathI sparzatuM tevA devone ajara kahevAya che, paNa siddha bhagavaMtone to zarIra ja nathI mATe teo anaMtakALa sudhI ajara che. aupapAtikasUtranI aMdara kahyuM che ke, siddha karmarUpI AvaraNathI mukta che mATe teo ajara amara ane asaMga che arthAtu, teone koI ja prakAranA vaLagaNo nathI. majhAmara - manarAma7 () (jarA-maraNa rahita sthAna, mokSa, mukti 2 siddha bhagavAna, amara 4. 5. mammaNa zeTha). vArdhakya ane mRtyuthI para hoya te ajarAmara kahevAya che ane te mAtra ne mAtra moze pahoMcelA siddha bhagavaMto ja hoI zake che. bAkI A saMsAramAM koI ekapaNa evo AtmA nathI ke je jarAthI pIDita na thato hoya ke je mRtyuthI para rahelo hoya. mATe ja chedasUtra gaNAtA mahAnizIthasUtranA sAtamA adhyayanamAM kahyuM che ke, 'tvi voDrana mimanamo' arthAt caturgatika A jagatamAM koI jIva ajarAmara nathI. manas - yazas (na.) (apayaza, akIrti, azlAghA, niMdA, sarvadiggAminI prasiddhino abhAva) koI ciMtake kahyuM che ke, jenI pAse kIrti paNa nathI ne saMpatti paNa nathI tenuM jIvyuM nahIM jIvyA barAbara che. saMsAramAM janma to asaMkhya jIvo le che paNa jIvana sArthaka tenuM ja gaNAya che ke, je yaza-kIrtinI vipula kamANI karI jANe. dazavaikAlikasUtranI prathama cUlikAmAM jaNAvyuM che ke, 'deva thamo mana makSatti' arthAt A jagatamAM ja dharma paNa che, apakIrti paNa che ane apayaza paNa che. vicArI lejo tamAre zuM kamAvuM che. anAja - praveza: % (tri.) (sarvadigAminI prasiddhino avarodhaka, apakIrti karanAra) vyaktine khUba kIrti kamAvAnI icchA hoya ane tene anurUpa kAryo karato hoya chatAM paNa tene yaza-kIrti nathI maLatI to tenuM kAraNa zuM hoI zake ? jJAnI bhagavaMtoe to pharamAveluM che ke, jIve koI bhavamAM apayaza nAmakarma bAMdhyuM hoya to te karmanA udayakALamAM tene apayazanI prApti thAya che. yAda rAkhajo! deva-gurUnI niMdA karanAra ane guNI sajjanono avarNavAda karanAra jIva apayaza nAmakarma bAMdhe che. jenA phaLarUpe te jagatamAM khUba badanAmI pAme che tathA sarvane niMdanIya bane che. ajasakittiNAma - ayazaHkItinAman (na.) (nAmakarmano eka bheda, jenA udayathI jIva apayaza pAme che) ATha karmomAM sauthI vadhu vicitratAvALuM karma che nAmakarma. jagatamAM je kAMI vividhatAo dazyamAna thAya che te A karmane AbhArI che. ahIM sudhI ke vyaktie vyaktie je aMgopAMgAdimAM paNa suMdaratA asuMdaratAdi vaividhya dekhAya che te nAmakarmanA kAraNe che. nAmakarmanA kula 103 prabhedo che. temAM 42 bhedo puNyakarmane AdhIna ane zeSa pApakarmane kAraNe jIvane prApta thAya che. ajasajaNaga - ayazojanaka (tri.) (apayaza karanAra 2. paraniMdAdi niMdanIya kArya karanAra) jayavIyarAya' sUtramAM eka zabda Ave che "logaviruddhaccAo" arthAtu, lokomAM niMdanIya je che teno tyAga. A sUtramAM ArAdhaka AtmA paramAtmA pAse mAgaNI kare che ke, "he bhagavAna! tArA prabhAvathI je je lokaviruddha kAryo che teno mArA jIvanamAMthI tyAga ho" A mAgaNI koI niyANuM nathI. paNa sadAcArI jIvana mATe prArthanI ane karaNIya mAgaNI che. yAda rAkho ke dharmanI bAbatamAM paNa lokavyavahAra AcaraNIya bane che mATe zrAvaka haMmezAM sadAcAramAM pravartana karanAro hoya che. 155
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ ajasabahula - ayazobahula (tri.) (bIjAnuM kharAba thAya tevuM kArya kare temAM hAtha-paga chedanAdi apajazane pAmanAro, pracura niMdAjanaka kArya karanAra) vizvamAM aneka dharmo pravarte che ane te dareka dharmanI pota-potAnI mAnyatAo paNa che. dareka dharmazAstro eka-bIjAthI bhinna vAta jaNAve che. AvA vividha mAnyatAvALA dharmamatomAM paNa eka mAnyatA samAnarUpe rahelI che ane te che, "anya jIvone duHkha ApavA jevuM koI pApa nathI kAraNa ke, bIjA jIvone du:kha pahoMcADIne koI jIva sukha pAmI zakato nathI. je jIvo anya jIvonA hAthapaga-nAka ke bIjA aMgonuM chedana-bhedana karavAnA hInakRtyo kare che te A bhavamAM bahulatAe apayaza prApta kare che. parabhavamAM paNa te duHkhanI gartAmAM dhakelA che. ajasasayavisappamANahiyaya - ayaza:zatavisarpaddhadaya (tri.) (seMkaDo apayaza-niMdAdika kAryomAM jenuM hRdaya satata gatizIla che te) taMdulavaicArika prakIrNaka AgamamAM mAyApradhAna strInuM varNana Ave che ke jenuM hRdaya aneka prakAre apayaza maLe tevA ane loka vyavahAramAM ghaNI niMdA thAya tevA seMkaDo vicArothI bhareluM hoya, manasvI vicArothI paripUrNa hoya, tevI strI mAyA-kapaTanA aneka caritro bhajavatI hoya che. mATe ja lokoktimAM kahe che ke, strIcaritrano pAra brahmA paNa na pAmI zake. mAsa - zastra (.) (niraMtara, haMmezAMnuM, trikALa avasthAyI vastumAtra) saMyamanA bhAvavALo mumukSu jyAre dIkSita bane che tyAre deva-guru bhagavaMtanI sAkSIe pratijJA kare che ke, ahiMsA, satya, acaurya, brahmacarya ane aparigraharUpa pAMca mahAvratonuM AmaraNAMta saMpUrNa pAlana karIza. game tevI paristhitimAM paNa grahaNa karelA mahAvratonuM imAnadArIpUrvaka pAlana karIza ane bhagavaMta Apa je sthAne virAjamAna cho te sthAne pratiSThita thavAnuM harahaMmeza lakSya rAkhIza. ajahaNNukkosa - ajaghanyotkRSTa (tri.) (madhyama, jaghanya ke utkRSTa nahIM te) sAmAnyathI pugala, jAti, AyuSya Adi jagatanA dareka padArtho be bhAvavALA hoya che. 1. jaghanya-alpa athavA 2. utkRSTavizALa, je pagalAdimAM atyaMta alpapaNuM ke utkRSTapaNuM na hoya te dareka madhyama eTale ke ajaghanyotkRSTa kahevAya che. ajahaNNukkosapaesiya - ajadhanyotkarSapradezika (puM.) (jenI jaghanya ke utkRSTa sthiti nathI tevA pradezavALo, madhyama sthitinA pradezothI niSpanna) je loko atidhanADhya che ane saMskArI nathI tevA loko dharmathI vimukha rahe che ane jeo atyaMta garIba che teo paNa prAyaH karIne dharmanI ArAdhanA karI zakatA nathI. paraMtu jeo madhyama saMyogovALA ane madhyama varganA che teomAM dharmanI bhAvanA ane dharmArAdhanA banne vipula pramANamAM dekhAya che. nadI - yathArtha (ja.). (ayathArtha nAma, guNahIna nAma) jema daSTihIna manuSyo hAthInA pUMcha, paga, kAna, sUMDha Adi mAtra ekeka aMgane pakaDIne tenA viSe anumAna kare to tenAthI hAthIno yathArtha bodha thato nathI. tema koIpaNa vastune mAtra eka ja dRSTikoNathI jovAthI teno saMpUrNa bodha thato nathI. 3 nA - kavitA (2) (yAcanA vagara lIdheluM, adattAdAna) koIpaNa vastune mAgyA vagara levuM te adattAdAna kahevAya che. sAdhu bhagavaMto adattAdAna viramaNa vratanuM saMpUrNa pAlana kare che tathA zrAvako A vratanuM sthULathI paripAlana kare che. jenA para potAnI mAlikI nathI tevI koIpaNa vastu vaNamAgI na levAya. 3/vita - gAna, nAnA (ni.) (kalyAkalpane nahIM jANato-agItArtha, na jANato) 156
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAstronA mAtra arthane nahIM kiMtu, rahasyane jANIne deza, kALa, vartamAna paristhitine dhyAnamAM rAkhIne je vicAra kare, nirNayo le, te gItArtha kahevAya che. paraMtu mAtra zabdone ja pakaDIne je artha kare, jeNe zAstrono gahana abhyAsa na karelo hoya, gurukapA Adi dvArA zAstronA rahasyone jeNe prApta na karyA hoya te agItArtha kahevAya che. manAya - gA (jhi). (alpajJAnI, jJAnarahita, mUrkha 2. vedAMtamata siddha ajJAnarUpa padArthavALuM) murkha vyaktine Apelo upadeza paNa sApane pIvaDAvelA dUdhanI jema viparItatAne pAme che. juo pelI sugarIne, tIvra ThaMDImAM tharathara dhrujatA vAnarane hitabuddhithI upadeza Ape che ke bhalA bhAI! dara vakhate ThaMDI Ave ja che, meM tane pahelA paNa kIdhuM hatuM. samaya rahetAM ghara banAvI de, tyAre tuM mAnyo hota to atyAre TADhamAM TharavuM na paData. A hitopadeza sAMbhaLIne gusse thayelA vAnare sugarIno mALo toDIne kahyuM. huM karuM chuM to tuM paNa Thara. joyuM, ayogya evA mUrkhane upadezanuM pariNAma? anAAiya - ajJAtvA (avya.) (nahIM jANIne). anALiyA - maNi (strI.) (samyajJAnarahita sabhA, ajJa parSadA) kukaDA, mora, haraNanA baccAMnI jema mugdha svabhAvavALI, DhAMkelA zreSTha ratnonI jema mAganusArItAnA tathA azakya, akuTilatA, avakratA Adi AMtarika guNonI samRddhivALI ane sahajatAthI satyamArga samajAvI zakAya tevI sabhAne ajJikA parmadA kahevAya unALu - aA (trI.) (samajyA vagara mAtra dekhAdekhIthI ke koInA kahevAthI karelI pApanI nivRtti) prAjJa jIvo dareka kAryanA aMtima pariNAmano vicAra karIne pachI kArya kare che ke tenAthI nivRtta thAya che. jyAre bAlajIvo bIjAone pApakarmathI pAchA pharatAM joIne ke koInA kahevAthI pApakarmathI dUra rahe che paraMtu, teonuM e kArya tenA pariNAmanI samajaNa vagaranuM hoya che. manAya - sanAta (tri.). (anutpanna, nahIM thayeluM 2. agItArtha, zrutasaMpadArahita hovAthI AtmalAbha vagarano sAdhu 3. ajAta kalpabheda) dharmasaMgraha ane paMcAzakajImAM gItArtha munino jAta kalpa ane agItArthano ajAta kalpa kahyo che. tethI jeNe zrutasaMpadAnA rahasyone AtmasAta nathI karyA tevA munine kAMI AtmalAbha thato nathI. mATe tenA vihArane ajAtakalpa tarIke varNavyo che. ajAyakappiya - ajAtakalpita (puM.) (agItArtha, ajAtakalpika jaina sAdhu) gacchAcAra pannAnA prathama adhikAramAM sAdhuonA vihAranuM nirUpaNa karatAM jaNAvyuM che ke, 1. gItArtha vihAra 2. gItArtha nizrita vihAra ema be prakAranA vihAro ja anumata che. te sivAya jemane zAstronuM vyavasthita jJAna nathI tevA agItArtha sAdhune ekalA ke samUhamAM vicaravAno niSedha karelo che. niyama - gata (tri.) (aparAjita, aparAbhUta 2. vartamAna covIzInA bIjA tIrthakara 3. bhAvi bIjA baladeva 4. suvidhinAtha tIrthaMkaranA adhiSThAyaka yakSa) ajitanAtha bhagavaMtanA mAtA-pitA pAsAnI ramata ramatA hatA jemAM pahelAM pitA ja jItatA hatA ane mAtA hAratAM hatAM kiMtu, bhagavAne garbhamAM AvyA bAda ramatamAM mAtA ja jItavA lAgyA. ramatamAM mAtA ajeya che te garbhanA prabhAvathI che A pramANe jANavAthI bhagavaMtanuM guNagarbhita nAma ajita rAkhavAmAM AvyuM. 151
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ ajiadeva - ajitadeva (puM.) (te nAmanA jaina AcArya) ajitadevasUri AcArya zrImunicaMdrasUrinA ziSya ane vijayasiMhasUrinA guru hatA. jaina paraMparAno itihAsa pustakamAM maLatA ullekha anusAra, A nAmanA saMvata 1273 nI AsapAsa eka anya paNa AcArya thayA hatA. jeo bhAnucaMdrasUrinA ziSya ane yogavidhi graMthanA karyA hatA. nijhakhama - nitAma(.). (svanAmakhyAta gaNi, te nAmaka eka jaina sAdhu) ajitaprabha nAmanA bahuzruta gaNi thayA. jemaNe saMvat 1282 mAM gujarAtanA vidyApura (hAlanuM nAma bIjApura,vIjApura) prAMtamAM vihAra karyo hato ane jemaNe dharmaratnazrAvakAcAra nAme zrAvakanA AcAra viSayaka graMthanI racanA karI hatI. ema jaina paraMparAnA itihAsamAM ullekha maLe che. nava7 - nitavatnA (trI.) (ajitanAtha bhagavAnanI adhiSThAyikA devI, ajitabalA yakSiNI) vartamAna covIzInA bIjA tIrthakara zrIajitanAtha bhagavAnanA zAsanadevI ajitabalA che. dhAtunA Asana para birAjelA teo gauravarNI dedIpyamAna kAMtiyukta che. caturbhujAmaya teoe jamaNA be hAthamAM anukrame, eka hAthathI AzIrvAda ApatA ane eka hAthamAM nAgapAzane dhAraNa karyA che ane be DAbA hAthamAM anukrame bIjoruM tathA aMkuzane dhAraNa karyA che te ajitabalA devI bhaktone dharAdhanAmAM sahAya kare che. namasada - nitafida (kuM.). (ta nAmanA aMcalagacchIya AcArya). jainaparaMparAnA itihAsamAM maLatA ullekha pramANe saMvat 1283 mAM aMcalagacchamAM ajitasiMha nAmanA AcArya thayA. jemanA pitAnuM nAma jinadeva ane mAtA jinadevI hatA. temaNe siMhaprabhasUri pAse bhAgavatI pravrayA aMgIkAra karI hatI ane temane devendrasiMha nAmanA ziSya thayA hatA. ajiaseNa - ajitasena (puM.) (gata utsaINImAM jaMbudvIpanA bharatakSetramAM thayelA cothA kulakara 2. kauzAMbI nagarInA rAjA ane dhAraNIdevInA pati 3. zrAvastI nagarImAM samavasarelA ane yazomatI nAmanI khyAtiprApta mahattarAne dIkSA ApanAra eka AcArya 4, rAjagacchIya te nAmanA eka AcArya 5, bhadilapura nivAsI nAga ane sulatAnA putra jeo bhagavAna ariSTanemi pAse dIkSita thaIne zatruMjaya parvata para siddha thayA hatA) vikramanI teramI zatAbdImAM rAjagacchamAM abhayadevasUrinA ziSya ajitasenasUri thayA. jemaNe vAdamahArNava nAmanA nyAya graMthanI racanA karI. jaina paraMparAnA itihAsamAM maLatAM ullekha anusAra, A samayamAM ja (vi.saM. 1213) acalagacchanI sthApanA thaI. mana - manitA (strI) (cothA tIrthakara zrIabhinaMdana svAmInA zAsanamAM dIkSita eka sAdhvI) niya - gindriya (tri.) (jeNe pAMca iMdriya para vijaya nathI meLavyo te, ajitendriya 2. asarvazapaNuM) iMdriyothI je sukhano anubhava thAya che te mAtra sukhAbhAsa ja che, paNa te kharuM sukha nathI. AvuM iMdriyajanya sukha mAtrane mAtra kamano baMdha karanAruM ane ekAMte duHkha ApanAruM che. jeoe iMdriyavijaya nathI karyo ane iMdriyone vaza paDyA che tevA jIvo talavAra para lAgelA madhane cATavAnI ceSTA karI rahyA che. 158
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ aniVI - manana (na.) (mRgAdinuM carma 2, carma dhAraNa karavuM te 3. asarvajJa, je vItarAga nathI te) bhojarAjAe dhanapAla kavinI parIkSA karavA mATe tenA hAthamAM pUjAno thALa pakaDAvIne kahyuM ke, tuM bhagavAnanI pUjA karIne Ava. dhanapAla nagaranA judA-judA maMdiramAM gayo ane aMte tene jinezvaranI pUjA karI. guptacara dvArA A khabara rAjAne maLI. rAjAe dhanapAlane kAraNa pUchyuM tyAre teNe kahyuM ke, he rAjA ! vItarAga to te che je astrAdi rahita, strInA saMsarga rahita ane krodha-mohamAyAdi rahita hoya. je mane mAtra jinezvaradevamAM dekhAyuM anya to asarvajJa hovAthI deva che paraMtu, bhagavAna nahIM. mani - manIf (1.) (apaco, ajIrNa 2. tri. je vRddha nathI te) manILuM monanA : arthAtu, jayAre khAdhela bhojana pacyuM na hoya tyAM sudhI punaH khAvuM na joIe. khAudharA thaIne jo khA-khA karIe to bIjA ghaNA rogo utpanna thAya che. dharmabiMdu ane dharmasaMgraha jevA Akara graMthomAM ajIrNanA cAra prakAra A pramANe varNavyA che. 1 Ama 2 vidagdha 3viSTabdha ane 4 rasazeSa, ajIrNa thAya tyAre khUba pANI pIvuM joIe kAraNa ke, ajIrNamAM pANI baLaprada thAya che. jema vyavahAranuM jJAna Avazyaka che tema AhAranuM jJAna paNa jarUrI che. Ajano mAnava vyavahAranuM jJAna to sAruM dharAve che paraMtu, AhArano viveka na hoI Dagale ne pagale bimAra paDe che. vaidyakazAstromAM kahevuM che ke, badhA rogo peTathI janme che. AthI supAcya ane jenAthI ajIrNa na thAya tevo yogya AhAra levo joie. ajimmakaMtaNayaNA - ajihmakAntanayanA (strI.) (nirvikArI ane sahaja caMcaLa AMkhovALI strI) sAhityagraMthomAM strIo mATe vividha upamAo mUkavAmAM AvelI che. temAMnI eka che mRganayanA. kAraNa ke jema haraNanI AMkho nirvikArI ane sahaja sauMdaryayukta ane caMcaLa hovAthI jonArane atipriya thaI paDe che tema je strIonI AMkho saMdara, nirvikAra ane caMcaLa hoya temane "ajimaNDakAntanayanA" upamAvALI kahI che. nA - 3nita (tri.) (aparAjita, ajita) jeNe potAnA zaurya ane parAkramathI vizva para vijayapatAkA laherAvI hatI tevA samrATa azoka ane sikaMdara jevA rAjAo koithI jItI zakAya tevA na hatA. AvA ajeya rAjAone paNa mRtyue parAjita karI dIdhA. temanuM sainya, saMpatti ke zaurya paNa temane mRtyuthI bacAvI zakyuM nahIM. teoe bhale bAhya jagata para vijaya meLavyo hoya paraMtu, mRtyu para vijaya nahoto meLavyo, AthI te ajeya kahI ja na zakAya. jeNe mRtyu para vijaya meLavyo che te ja sAco aparAjita che. ajiyadeva - ajitadeva (puM.) (municaMdrasUrinA ziSya, juo "ajiadeva') niyama - natA (.) (svanAma prasiddha eka gaNivarya, juo "ajiappabha') jayavatnA - natavatnA (strI) (bIjA tIrthakara ajinAtha bhagavAnanAM zAsanadevI, juo "ajiabalA') niyada - nitarSida (pu.) (ta nAmanA aMcalagacchIya eka AcArya, juo 'ajiasIha) aniyare - nitasena (pu.) (gai utsarpiNImAM jaMbadvIpanA bharatakSetramAM thayelA cothA kalakara, juo "ajiaNa') niyA - nitA (strI) (cothA tIrthakara zrIabhinaMdana svAmInA zAsanamAM dIkSita eka sAdhvI, juo "ajiA')
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ gIra - jana (ja.) (juo "ajirNa' zabda) vaidyakazAstramAM ajIrNa roga mATe lakhyuM che ke, jyAre apaco thAya tyAre khAvuM nahIM. jo khAdhuM to navA aneka rogo thaze. ajIrNanI paristhiti pratikULa AhAra ke atimAtrAmAM lIdhelA AhAranA kAraNe thAya che. A rogano ekamAtra ilAja che bhojanano tyAga. arthAta, jene paNa ajIrNa thAya te je keTalAka samaya mATe AhAra levAnuM choDI de, to ajIrNanI upazAnti thAya che. 3Mva - manava (pu.) (ajIva 2. jIva dravyathI viparIta lakSaNavALA dhamastikAyAdi dravya). navatattvamAMnuM eka tattva che ajIva tattva. tenuM lakSaNa karatAM lakhyuM che ke je cetanArahita hoya ane jenAmAM sukha-duHkha vagere lAgaNIono abhAva hoya te ajIva che. dhamastikAya, adhamastikAya, pudgalAstikAya, AkAzAstikAya ane kALa A pAMca dravyo ajIva mAnavAmAM AvyA che. tene zAstromAM nAma sthApanA dravya ane bhAva ema cAra prakAre, dravya kSetra kALa ane bhAva ema cAra prakAre temAM paNa rUpI ajIvone cAra bhede temaja arUpI ajIvadravyone daza bheda vistArathI varNavyA che. ajIvaANavaNiyA -- ajIvAjJApanikA (strI.) (ajIva paratve AjJA-Adeza karavAthI thato eka karmabaMdha 2 paccIsa kriyA paikInI eka kriyAno bheda, ANavaNiyAkriyA) navatattvamAM kriyAonA kula paccIsa prakAra batAvelA che. temAM eka prakAra ANavaNiyA kriyAno che. jemAM jIva nathI tevA padArthonA viSayamAM AjJA karavI ke tenA mATe AdezanI pravRtti karavI te AjJApanikI kriyA kahevAI che. AvI kriyAthI karmabaMdha thAya che. sthAnAMgasUtranI vRttimAM Ane ajIva AnayanI kriyA paNa kahI che. kamanIvAnA (strI) (ajIva viSayaka AnAthanI, ajIva padArthanA lAvavA ke laI javAnI kriyA te AnAyanI kriyA) navasArathi - manIvAmi (strI) (loTanI jIvAkRti vagere ajIvanA AraMbhanI kriyA 2. AraMbhikI kriyAno eka prakAra) ajIva padArtha, ajIvanA kalevara, ATA vagerethI banAvelI jIvAkRti athavA jIva-jaMtunA chApavALI vastuonuM upamardana karavAmAM Ave arthAtuM, tene masaLavAmAM Ave ke jIvabuddhithI naSTa karavAmAM Ave tene ajIva AraMbhikI kriyA kahevAmAM Ave che. eTalA mATe sujJa puruSo jenA para jIva-jaMtuonI AkRti karelI hoya tevA vastrAdino upabhoga karatA nathI. manavA - munIvara (.). (dhamastikAyAdi padArtha 2. acetana padArthonI rAzi) bhagavatIsUtranA sAtamA zatakanA prathama udezamAM jaNAvyuM che ke, jIvanA lakSaNothI bhinna lakSaNovALA padArtha ajIva che. AvA padArtho che dharmAstikAya, adhamastikAya, AkAzAstikAya ane pudgalAstikAya. A padArthonA samUhane ajIvakAya kahevAya che. A padArtho caudarAjalokamAM ThAMsI-ThAMsIne bharelA che. ajIvakAyaasaMjama - ajIvakAyAsaMyama (puM.) (ajIvapadArthane Azrita jIvano vighAta, vastra-pAtrAdika vAparatA jIvonI hiMsA thavI te) sthAnAMgasatranA sAtamA sthAnakamAM A zabdanuM vizleSaNa karatA jaNAvyuM che ke, pastaka-vasa-pAtrAdi je ajIva svarUpe vastuo che tene upayogazUnyapaNe letA, mUkatA ke upabhoga karatA. temAM rahelA kuMthuA kIDI vagere jIvonI je hiMsA thAya ke upamardana pAme tene ajIva kAyano asaMyama kahevAya che. ajIvakAyaasamAraMbha - ajIvakAyAsamArambha (pu.) (ajIvakAya vastra-pAtrAdi letA mUkatA koI jIvane trAsa thAya te, ajIvakAya Azrita jIvone paritApa karavo te) uparoktasUtranA varNana pramANe pustakAdine Azraya karIne rahelA jIvone paritApa na thAya te rIte pravRti karavI tene avakAya asamAraMbha kahevAya che. ukta bhedonuM varNana karI zAstrakAra gRhastho ane sAdhubhagavaMtone jayaNA viSayaka mArgadarzana kare che. 160
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ ajIvakAyaAraMbha - ajIvakAyArambha (paM.) (ajIvadAya vastra-pAtrAdi letA mUkatA koI jIvane duHkha upajAvavuM te 2. AraMbhikI kriyAno eka bheda) uparoktasUtranA varNana pramANe vastra-pAtra-pustakAdine Azraya karIne rahelA jIvone du:kha pahoMce ke tenA zarIrano vighAta thAya te rIte pravRti karavI tene ajIvakArya AraMbha kahevAya che. vicAro ke, jinazAsananI jayaNAnI hoDa koI anya darzana karI zake kharA ? ajIvakAyasaMjama - ajIvakAyasaMyama (puM.) (ajIvakAya vastra-pAtrAdi letA mUkatA jayaNA pALavI te 2. koI jIvane duHkha na ApavuM te). uparoktasUtranA varNana pramANe vastra-pAtra-pustakAdi koIpaNa prakAranI vastuone Azraya karIne rahelA jIvonI jayaNA pALavI paraMtu, te jIvone du:kha pahoce ke tenA zarIrano vighAta thAya te rIte pravRti na karavI tene ajIvakAya saMyama kahevAya che. manIvariyA - manIyA (trI.) (ajIvano vyApAra 2. ajIva-pugala samUhanuM IryApathika baMdha ke sAMparAyika baMdharUpe pariNamavuM te 3. IriyAvahiyA ane sAMparAyikI e be kriyAmAMthI game te eka). ajIvaNissiya -- ajIvani:zrita (tri.) (ajIvane AzrayIne raheluM, ajIva nizrita) jIvadayAnA paripAlanamAM jainadarzana jeTaluM UMDANa anya koI darzana pAse nathI. ekendriya jIvonI prarUpaNA anya darzano karatAM jainadarzananI khUba ja vistRta ane sUkSmAvagAhI che, tethI ya vizeSa dhyAnAkarSaka e bAbata che ke, sAdhujIvananA AhAra-vihAranI caryA bAbate ajIva padArthone AzrayIne rahelo nAnAmAM nAno jIva paNa virAdhanA pAmI na jAya te dRSTi khUba ja vilakSaNa che. * navaniHsRta (2i) (ajIva thakI nIkaLeluM, ajIvadravyathI nIsareluM) ajIvadavvavibhatti - ajIvadravyavibhakti (strI.) (ajIva dravyanA vibhAga-pRthakkaraNarUpa vivecana, ajIvadravyanuM pRthakkaraNa) sUtrakRtAMgasUtranA prathama zrutaskaMdhanA prathama adhyayanamAM A zabdanI vyAkhyA karatA jaNAvyuM che ke, dharmAstikAyAdi ajIvadravyonA be prakAra che. eka rUpI ane bIjo arUpI. temAM paNa rUpI dravyanA skaMdha, skaMdhadeza, skaMdhapradeza ane paramANu-pudgala ema cAra prakAra che. jayAre arUpIdravyanA dharmAstikAya, dharmAstikAyadeza, dhamastikAyapradeza e ja rIte adharmAstikAya ane AkAzAstikAya nA maLI 9 bheda ane dazamo addhAsamaya ema kula 10 bheda che. nIviiA - maLavaSTi (gA)(strI.) (ajIva-citrAmaNa Adi jovAthI lAgatI kriyA 2. ajIvadaSTikA-jA kriyAno eka bheda) managamatA philmo ke citragelerI vagere jovA mATe Ajano yuvAna khUba utsAhita hoya che. game tevA jarUrI kAryAni paDatA mUkIne paNa te philmAdi jovA mATe potAnA mitro sAthe progrAma karI ja le che ane game teTalA dUravartI thiyeTaromAM jaIne sinemAnI majA mANI le che. paraMtu samajI lejo! A pravRtine jJAnIo ajIva eTale jaDapadArthone jovAnI kriyArUpa ajIvadaSTikI pApakriyA mAne che. AmAM gamanAgamana karatA jIvahiMsAdi dvArA ane sArA-kharAba dazyo jovAthI rAga-dveSa dvArA karmabaMdha thAya che. ajIvadesa - ajIvadeza (pu.) (ajIvarUpa saMpUrNa vastuno eka kakaDo 2. dharmAstikAyAdi ajIva padArthono eka TukaDo) saudarAjalokavyApI cha dravyo paikI jIva sivAyanA badhA padArtho ajIva svarUpe che. temAM kALa ane pudgalAstikAyane choDIne zeSa dhamastikAya, adharmAstikAya ane AkAzAstikAya akhaMDa svarUpe rahelA che. A padArthonA eka deza-TukaDAnI kalpanA karIe tene ajIvadeza kahevAya. bIjI rIte ajIva evA koIpaNa padArthanA TukaDAne paNa ajIvadeza kahe che, 161
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ ajIvadhamma - ajIvadharma (pu.) (mUrta ajIva dravyonA varNa-gaMdha-rasa-sparzarUpa dharma 2. amUrta ajIva dravyono gatyAdimAM sahAyatAdi dharma-guNa) sUtrakRtAMga AgamamAM lakhyuM che ke, acetana svarUpI jaDa padArtho ke jene ApaNe pudgalAstikAya kahIe chIe, tenA varNa-gaMdha-rasa ane sparzarUpa guNadharmane ajIvadharma kahevAya. temaja dhamastikAyano gatisahAyatA, adhamastikAyanI sthiti sahAyatA ane AkAzAstikAyano avagAhana sahAyatAno je guNadharma che tene paNa ajIvadharma kahevAya che. ajIvapajjava - ajIvaparyAya ( puM.) (ajIva padArthanA paryAya, ajIva vastuno vizeSa dharma, ajIva guNa) ajIva padArthanA paryAya kaho ke dharma kaho ke guNa kaho A badhA zabdo ekArthaka che.prajJApanAsUtramAM jaNAvyuM che ke, ajIvaparyAya be prakAranA che. eka rUpI ajIva paryAya ane bIjA arUpI ajIva paryAya. emAM arUpI ajIvaparyAyanA daza bhedonuM ane rUpI ajIvaparyAyonA cAra bhedonuM varNana kareluM che. ajIvapaNNavaNA - ajIvaprajJApanA (strI.) (ajIvanA prakAra batAvavA te, ajIvanA svarUpanuM nirUpaNa karavuM te, prajJApanAno eka bheda) jemAM ajIvanA svarUpa saMbaMdhI vividha vAto jaNAvelI hoya tene ajIvaprajJApanA kahevAya che. ajIva padArthomAM dhamastikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, pudgalAstikAya ane kALa ema pAMca che. paNavaNAsUtra nAmanA AgamagraMthamAM AnuM vizad vivaraNa karavAmAM AveluM che. manIvarAma - anIvaUTE (.) (baMdhana, gati Adi pudagalono pariNAma) sthAnAMganA dazamA ThANAmAM pagalo daza prakAre pariName che te A pramANe 1, baMdhanapariNAma 2. gati pariNAma 3, sthAna pariNAma 4. bheda pariNAma 5, varNa pariNAma 6. rasa pariNAma 7. gaMdha pariNAma 8. sparza pariNAma 9. agurulaghu pariNAma ane 10. zabda pariNAma manIvarakSA - manIvaprApit (R.). (ajIva padArtha upara dveSa karavAnI kriyA 2, prASikI kriyAno eka bheda) ajIva padArtho para dveSa thAya tene ajIvaprApleSikI kriyA kahevAya che. cAlatA-cAlatA acAnaka ja paththaranI Thesa lAgavAthI lohI nIkaLe ke paDI javAya. A samaye je paththara vagere ajIva padArtho para dveSa thAya te ajIvaprASikI kriyA che. ajIvapADucciyA - ajIvaprAtItikI (strI.) (ajIva padArtho pratye rAga ke dveSa karavAthI thato karmabaMdha 2. ajIvaprAtItikI kriyAno bheda vizeSa) mAtra saMsAralakSI dRSTivALA jIvone jenAthI zarIrane rAhata ke sukhano anubhava thAya tevA ajIva padArtho pratye Asakti ane duHkhI karAvanAra nirjIva padArtho pratye dveSa thAya che. ajIva padArtho para rAga ke dveSa kaMIpaNa karavAthI je karmabaMdha thAya che te jIvane saMsAranA vamaLamAM ja DUbato rAkhe che. manIpurA - manavapuSTi (nA) (mRSTi) (trI.) (ajIvane rAga-dveSanA bhAvapUrvaka sparzavAnI kriyAthI thato karmabaMdha 2. smRSTikA praSTikA praSTijA kriyAno eka bheda) ApasvabhAvanI sajhAyamAM jIvavijayajI mahArAje kahyuM che ke, "rAgane rIsA doya khavIsA e tuma duHkha kA dimA" jIvane AzrayIne nAzrayIne thatA rAga ane dveSa azubhakarmono baMdha karAve che ane A duSTa karmo jIvane duHkhaparaMparAnI bheTa Ape che. mATe jo duHkhane na icchatA hova to rAga-ke dveSapUrvaka jIva ke ajIvane sparzavAnuM arthAtu, mANavAnuM choDI do. manavAsa - makavazatA (strI) (satyamRSAbhASAno eka bheda, ajIva AzrayIne kaheluM ardhasatya kathana). kaMIka aMze sAcuM ane kaMIka khoTuM evuM ajIvane AzrayIne je kathana kareluM hoya tene ajIvamizrita kahevAya che. jema ke ghaNA badhA
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvo marI gayelA hoya ane thoDA jIvo jIvatA hoya tyAM koI vyakti bole ke "aho A badhA marI gayA che' A vAkyamAM kaMIka sAcuM tathA kaMIka khoTuM che ane te paNa ajIvane AzrayIne che tethI tene ajIvamizrita kahevAya che. A satyamuSAbhASAno eka bheda che ema prajJApanA sUtranA agyAramA padamAM jaNAvAyuM che. ajIvarAsi - ajIvarAzi (puM.) (ajIvano samUha 2. rAzino eka bheda) rAzi eTale samUha, ajIvarAzi mukhya be prakAre che. 1. rUpI eTale jenA varNa, gaMdha, rasa, sparza hoya te 2. arUpI eTale varNAdi vagaranuM. temAM rUpI ajIvarAzinA aneka prakAra che ane arUpI jIvarAzinA dhamastikAyAdi 10 prakAra che. ema samavAyAMga AgamamAM kahevAyuM che. ajIvavijaya - ajIvavicaya (puM., na.) (anaMta payayAtmaka dhamastikAyAdi ajIva padArthonuM ciMtana karavuM te) sammatitarka mahAgraMthamAM ajIvavijayanuM varNana maLe che. pudgalAdi ajIva padArthonA bhUta, bhAvi, vartamAna anaMta paryAyonA ciMtanane ajIvavicaya kahevAya che. jema ke mATImAMthI ghaDo bane, ghaDo phUTIne pharI mATI thAya, temAMthI koDiyuM, nAno ghaDo Adi vAraMvAra vastunA anekavidha AkAro badalAtAM jAya paraMtu, te mATI svarUpe to tene te ja rahe che Adi, ajIvaveyAraNiyA - ajIvavaidAraNikA, ajIvavaikrayaNikA, ajIvavaicAraNikA, ajIvavaitAraNikA (strI.) (ajIvane vidAravAthI ke ajIvapadArtha nimitte koIne chetaravAthI thato karmabaMdha 2. vaidA/vaikrayavaiicA/vaitA raNikI kriyAno eka bheda) sthAnAMgasUtramAM lakhyuM che ke, koI vyakti ajIva padArthone cIre, phADe ke asamAna bhAge kakaDA kare athavA koIne ThagavA ajIvapadArthane uddezIne A to AnA jevuM ja che ityAdi viprasAraNa kriyA kare, tene karmabaMdha karAvanArI ajIvavaitAraNikI kriyA kahe che. ajIvasAmaMtovaNivAiyA - ajIvasAmantopanipAtikI (strI.) (svavastunA vakhANa thatAM sAMbhaLIne manamAM rAjI thavAthI thato karmabaMdha 2. sAmaMtopanipAtikI kriyAno bheda vizeSa) potAnI mAlikInA bhautika vastuonA vakhANa sAMbhaLIne rAjI thavAnI kriyAthI karmabaMdha thAya tene ajIvasAmaMtopanipAtikI kahevAya che. jema ke ApaNe sarasa majAnI gADI lIdhI hoya, moTo baMgalo banAvyo hoya ke moMghI ghaDiyALa paherI hoya ane tene jemajema loko jove ane tenA vakhANa kare te sAMbhaLIne manamAM rAjI thavAthI karmabaMdha thAya che. ajIvasAhasthiyA - ajIvasvAhastikA (strI.) (ajIva-khaDagAdi dvArA ajIvane haNavAnI kriyAthI thato karmabaMdha 2. ajIvasvAhastikI kriyAno eka bheda) khagAdi hathiyAra dvArA ajIvane tADavAnI-haNavAnI kriyAthI karmabaMdha thAya che tene ajIvasvAhastikI kriyA kahevAya che. jo ke ajIvamAM jIvana hovAthI khaDagAdithI haNavAthI tene kaMI du:kha thavAnuM nathI kiMtu tene haNavAnI kriyAmAM rahelo krodhano dvaSano bhAva karmabaMdha karAve che. ajIvApaccarakhANakiriyA - ajIvApratyAkhyAnakriyA (strI.) (ajIva-madhAdinA apratyAkhyAnathI thato karmabaMdha, apaccakhkhANa kriyAno bheda) sthAnAMgasUtranA dvitIya sthAnanA prathama udezAmAM jaNAvyuM che ke, bhale ApaNe dArU, mAMsa AdinuM sevana na karatAM hoIe paraMtu, jo ApaNe tenA tyAgarUpa paccakhANa na lIdhuM hoya to te karmabaMdhanuM kAraNa bane che. ahIMyA dhyAnArya bAbata e che ke, paccakuANa lIdhA vagara paNa ghaNI badhI kriyAo ApaNe karatAM nathI, kiMtu paccakakhANa e eka jAtano saMkalpa che ane tene grahaNa karavAthI pratyeka paLe AtmAmAM tenA tyAganI dRSTi rahe che je jayaNA pALavAmAM atimahatvanI che. ajIvAbhigama- ajIvAbhigama (puM.) (guNa pratyaya avadhi Adi pratyakSa jJAnathI pudagalAdi ajIvano bodha thavo te) ajIvano bodha thavo te ajIvAbhigama, ajIvano bodha cakSu AdithI paNa thAya che je atyaMta sAmAnya koTino hoya che paraMtu, 163
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahIMyA cAritrapAlana Adi viziSTa guNonA kAraNe avadhi Adi pratyakSa jJAnathI je dUra ke najIkanA, bhUtakAlIna ke bhAvi, sacarAcara ajIvono je bodha thAya che te ajIvAbhigama kahevAya che. jIvAbhigamasUtramAM AnuM varNana kareluM che. navumbava - sanavoddhava (tri.) (ajIvathI utpanna thayeluM, ajIvobhava padArtha) eka taraphI prema, sneha ke vyavahAra kyAreya paNa TakatA nathI A vAta ApaNe bahu sArI peThe jANIe chIe. samajIe paNa chIe. AthI je vyakti ApaNI jaDe anucita vyavahAra karatI hoya to tenI sAthenA saMbaMdha para ApaNe pUrNavirAma mUkI daie chIe. AzcaryanI vAta e che ke, ajIva evA pudgalo sAthe ApaNuM viparIta AcaraNa che. tamane navI vastu pratye rAga ke tenA tUTI-phUTI javAthI Sa utpanna thAya che. paraMtu tame kyAreya joyuM che ke te ajIvane tamArA vinA duHkha thatuM hoya ke tamane jotAM rAjI thaI gayuM hoya.? kyAreya nahIM! to pachI tenI sAtheno rAga-dveSano vyavahAra zA mATe cAlu che? mag - mayu (2) (anyathI amizrita 2. juduM nahIM thayeluM) anuvair (2) (AMbalInuM vRkSa, AMbalI) dezI nAmamAlAnA prathama vargamAM ajualavaSNA eTale AMbalInA vRkSano nAmollekha prApta thAya che. anumatkavo (reza) (sAtapuDAnuM vRkSa)-* dezI nAmamAlAnA prathama vargamAM ajualavaSNo eTale saptacchada-sAtapuDA nAmaka vRkSa vizeSano nAmollekha prApta thAya che. 3numo (reza) (sAtapuDAnuM vRkSa, juo uparokta zabda) ajugalia - ayugalita (tri.) (samazreNIe na raheluM, eka paMkti-hAramAM na raheluM) ajuNNadeva- ajIrNadeva (puM.) (allAudInanA AgamananA agAunA samayamAM thayelo eka jaina rAjA) : guI - mayu (tri.) (anucita, ayogya, Apattigrasta 2. yogyatAno abhAva 3. bahirmukha 4. yukTrihita 5. niyojita nahIM te). prAyaH jovAmAM Ave che ke game teTalo prayatna karavAmAM Ave to paNa vyaktino jAtisvabhAva sudharato nathI. jema madha vaDe roja siMcana karavAmAM Ave to paNa lImaDAnI kaDavAza jatI nathI tema durjana pAse sajjanatAnI apekSA rAkhavI ayogya che. kema ke e to teno jAtisvabhAva che. ajuttarUva - ayuktarUpa (tri.) (anucita vezadhArI, asaMgata rUpa) manuSya guNavAna, sadAcArI, samRddhivAna hoya ke na paNa hoya paraMtu te kevo haze tenI prAthamika dhAraNA to tenA veza uparathI ja thAya che. anucita vastro paheravAthI aneka prakAranI muzkelIo tathA galata dhAraNAonA paNa bhoga banavuM paDe che mATe ja vyaktie potAnA kuLa, jAti, samRddhi tathA avasarane yogya vastro dhAraNa karavA joIe. - gItA, ga2pAtA (strI) (zarIrane jIrNa banAvanAra zokAdi na karavA te) zAstromAM jaNAveluM che ke, vinA zaparaM ta athati cintA e eka evI citA che je vyaktine jIvatejIva bALI nAkhe che. game 164
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ tevA hRSTapuSTa vyaktinA zarIrane ogALI de che ane sAteya dhAtuone sUkavIne zarIrane nimalma karI de che. mATe sujJa puruSo phogaTanI cintA karatA nathI paNa cintAnA kAraNo zodhI tenA yogya mArge purato puruSArtha karI cintAmukta bane che. yAda rAkho ! mAtra cintA karavAthI kAMI saratuM nathI. - yoga (.) (zaileSIkaraNa, mana, vacana, kAyAnA sarva vyApAronI capaLatArahita yoga 2. asaMbhava 3. aprazastapaNuM 4. eka roga vizeSa 5 vidhura 6. kuTa 7. kaThinodaya 8, jyotiSIya eka yoga 9, avyApAra). batrIsabatrIsImAM jaNAvyuM che ke, ayoga-zaileSIkaraNa nAmaka pradhAnayogathI bhavopagrAhI kamano kSaya karIne jIva paramAnaMdasvarUpa mokSa sthAne pahoMce che. sakala karmonA saMnyAsarUpa ane mokSanuM saMyojana karAvanAra hoI ayoga eTale zaileSIkaraNayogane sarvayogono yoga eTale mukhyayoga kahevAya che. manokAyA - ayodhatA (TI.) (yoganirodhanI pachI ane zaileSIkaraNa pahelA vartatI AtmAnI avasthA, yoganirodha, yogano abhAva, ayogIpaNuM) sano rUva - sopa (tri.) (ayogya, aghaTita, anucita). koIpaNa kAma sAhasathI-avicArIpaNe-guNadoSano viveka karyA vinA na karavuM. kAraNa ke aviveka athavA avicArIpaNuM e ja ApattionuM sauthI moTuM sthAna che. je mANasa viveka-vicArapUrvaka kArya karanAro che tene saMpattio jAte ja pasaMda kare che. manoni () - yogina (.) (yogarahita, mana, vacana, kAyAnA yoga vinAno, niruddha yogI, caudamA guNasthAnavartI jIva tathA siddha bhagavaMta) jene mana-vacana-kAyAnA yogo nathI te ayogI che. athavA je yogI nathI te ayogI che tathA niruddha karelA che yogo jeNe te paNa ayogI che ema sthAnAMgasUtramAM ayogInI vyAkhyA karatAM jaNAvyuM che. je sayogI kevalIne AyuSya karatA vedanIyAdi karmo vadhAre hoya tene samAna karavA mATe kevalI samudraghAta kare che. tyAre zaileSI avasthAvALA te ayogI bane che. manovini () - manovihni (pu.) (zailezI avasthAgata AtmA, jeNe potAno zuddhasvabhAva prApta karyo che te caudamA guNasthAnakavartI kevaLI bhagavaMta) kevalI be prakAranA Ave che eka sayogIkevalI ane bIjA ayogIkevalI. mana-vacana ane kAyAnA traNa yogothI nivRtta karIne zukladhyAna dvArA jeNe potAnA zuddhasvabhAvane prApta karyo che tevA ayogikevalI mAtra eka samayamAM lokanA aMtabhAga-eNvI siddhazilAmAM pahoMce che. ajogikevaliguNaThANa - ayogikevaliguNasthAna (na.) (caudamuM guNasthAnaka, ayogikevalInuM guNasthAnaka) aMtarmuhUrta AyuSya bAkI rahe chate kevalI AtmA aghAtI evA vedanIya, nAma ane gotra e traNa karmane AyuSyanI sthitine samAna karavA mATe zailezIkaraNa kare che. caudamAM guNasthAnake rahelo kevalI AtmA aMtima be samaya sudhI bAdara sUkSma mana-vacana-kAyAno yathAkrame virodha karIne zailezIkaraNa dvArA karmono kSaya kare che ane jayAre eka samaya bAkI rahe che tyAre pAMca hUsvAkSaranA uccAraNa jeTalA samayamAM sarvakarma rahita thaIne mokSagatine prApta kare che. ajogibhavastha - ayogibhavastha (puM.) (caudamAM guNasthAnakavartI AtmA, zaileSI avasthA prApta, ayogikevalI) ajogibhavatthakevalaNANa - ayogibhavasthakevalajJAna (na.) (zailezIkaraNa avasthAgata kevalajJAna) ajogisaMtigA - ayogisattAkA (strI.) (caudamAM guNasthAnavartI jIvane prApta sattAvALI karmaprakRtio) 16s
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaMgraha graMthanA prathama vAramAM kaheluM che ke, caudamAM guNasthAne rahelA kevalI jIvane udayamAM nahIM AvelI karma prakRtione ayogisattAkA kahevAya che. AvI ayogisattAkA karmaprakRti kula 72 che. anor - 3yotha(ri.) (anucita, ayogya, yogya nahIM te) jema gharanA vaDIlo, mAtA-pitA ke gurujano AgaLa anucita vartana nathI karAtuM tema traNalokanA nAtha ane sahunA vaMdanIya evA paramAtmAnA maMdiramAM ke tIrthadhAmamAM jaIne tyAM abhakSya bhakSaNa, kAmottejaka abhadra vartana ke hAsyAdi ayogya kArya na karAya. ApaNuM prabhudarzana ke tIrthayAtrA jo ApaNA mATe guNapoSaka banatA hoya ane anya mATe preraka banatA hoya to ja saphaLa gaNAya magajamya - komUita (2) (vidhvasta yoni, naSTa yoni 2. utpattinA hetunI asamarthatA) dazavaikAlikasUtramAM A zabdanI vyAkhyA karatA jaNAve che ke, je bIjarUpa vastumAMthI UgavAnI zakti naSTa thaI gaI hoya athavA aMkura utpanna karavAnI zakti vinaSTa thaI gayelI hoya tevA dhAnyAdikane acitta kahevAya che. mATe ja zuddha karelA akSata vagerene acitta mAnyA che. manoratha - ayonija (kuM.) (siddha, muktAtmA) ATha prakAranA karmo jenA mULathI vinAza pAmyA che ane jeo kevaLajJAna-darzanAdi anaMtaguNonA svAmI banelA siddhazilA para virAjamAna che vaivA siddha bhagavaMtone ayonika kahevAya che. teo kyAreya paNa janma-maraNanA cakkaramAM nathI AvavAnA, maliya - TE(vi.) (nahIM seveluM 2. pALeluM na hoya te) jJAnI bhagavaMto jaNAve che ke, je pApa kyAreya seveluM nathI, jene ApaNe manathI vicAryuM paNa nathI, tevuM pApa paNa ApaNane satata lAgatuM ja rahe che. jo ApaNe tenAthI virata nathI banyA to. arthAta vidhivata niyama na lIdho hoya to AvA nahIM karelA pApono paNa karmabaMdha thato rahe che. maM - ga(thA.) (prApta karavuM, meLavavuM 2. saMskAravALuM karavuM) bhAratIya paraMparAmAM janmathI laIne maraNa sudhInA soLa saMskAra karavAmAM AvatA hatAM tenuM paNa kAraNa hatuM. saMskAra vidhi eTalA mATe karavAmAM AvatI hatI ke jethI vyaktimAM koI duSTa saMskArono praveza na thAya ane te susaMskAro dvArA sva ane paranuM hita karanAro bane. Aje soLa saMskAro mAtra zAstromAM rahyAM che vyaktimAMthI to kyAranAya cAlyA gayA che. gajJa (.) (ajJAnI, mUkha) jJAnasAra graMthamAM mahopAdhyAya yazovijayajI mahArAje lakhyuM che ke jJAnAmRtano rasa cAkhelA jJAnI puruSa rAjahaMsanI jema jJAnarUpI mAnasarovaramAM nitya snAna kare che. jyAre ajJAnI ane mUrkha vyakti zUkaranI jema ajJAnarUpI ukaraDAmAMthI kyAreya bahAra nathI Avato. tene to kIcaDa kAdava jevA asAra padArthovALA saMsAramAM ja majA Ave che. 4madA ( vya.). (Aja, vartamAna divasa, Aja roja 2. vaibhAragirinI taLeTImAM AveluM eka jaLAzaya) jJAnI bhagavaMtoe kaheluM che ke, bhUtakALa kyAreya paNa badhAno sAro hoto nathI ane bhaviSya koie kadI dITho nathI. mATe bhUta ane bhaviSyanI bhUtAvaLamAMthI nIkaLIne vartamAnamAM jIvatA zIkho. jeno vartamAnakALa sAro haze tenuM bhaviSya paNa sAruM ja haze. sukha prAptinI A ja eka gurucAvI che. jeNe teno upayoga karyo che te cokkasa sukhI ja thayo che. 166
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3nna (2.) (padma, kamaLa 2. zaMkha 3. dhavaMtarI 4. caMdra 5. jalotpanna vastu 6. abajanI saMkhyA 7, eka jAtanuM kapUra 8 nicula vRkSa 9. daza arbudanI saMkhyA). jema ghaNA badhA kAdavathI bharelA taLAvamAM khIleluM kamaLa potAnI maheka dvArA AkhA jagatane sugaMdhita kare che tema kusaMskAro ane vAsanAthI pracura kIcaDa jevA A saMsAramAM keTalAka mahApuruSo potAnA uttama caritrarUpI sugaMdha dvArA AkhA jagatane suvAsita kare. artha (ji.) (svAmI 2. vaizya) paramAtmabhaktinA vividha prakAro che. temAM eka prakAra che svAmI-sevakabhAvano. kalikAlasarvajJa hemacaMdrAcAryajI mahArAje vItarAga stotramAM stavanA karatAM lakhyuM che ke, he nAtha ! huM tamAro dAsa chuM, nokara chuM, prakhya chuM, sevaka chuM, kiMkara chuM. ane tame mArA svAmI cho. basa eka vAra mArI A vAta mATe tame hA kahI do, AnAthI vadhAre mAre kAMI ja na joIe. kArya (tri.) (zreSTha, uttama, 2. pavitra, ziSTAcAravALo 3. sAdhu 4, mAtAmaha 5, pitAmaha 6. gotrapravartaka RSi 7. zAMDilyanA ziSya AryagotrIya AcArya jItadharasUri 8. AmaMtraNavAcI zabdo AcAronuM pAlana sajjana ane durjana banne karatA hoya che. sajjanonA AcArane ziSTAcAra ane durjanonA AcArane aziSTAcAra kahevAya che. ziSTa puruSo uttama AcArone anusaratA hovAthI temanA AcAro grAhya bane che. sukhanA icchuke tenuM ja pAlana karavuM joie. jyAre aziSTonA AcAro geramArge doranArA ane paraMparAe duHkhadAyaka hovAthI teno tyAga karavo e ja zreyaskara che. ajjaisivAliya - AryarSipAlita (puM., strI.) (mAirasa gotrIya AryazAnnizreNinA cothA ziSya 2. AryaRSipAlitathI nIkaLelI eka zAkhA) sthavira Arya RSipAlitathI AryarSipAlita zAkhA nIkaLI, ema kalpasUtramAM ullekha prApta thAya che. saMvatta - mAryaputra (kuM.) (Aryaputra, saMskArI mAtA-pitAno putra, niSpApa mAtA-pitAno putra). sthAnAMgasUtranA AThamA sthAnamAM AryaputranI vyAkhyA karatA lakhyuM che ke, mApavavata matapatro pu' arthAta je mAtA-pitAnuM khudanuM caritra niSpApa ane niSkalaMka hoya, temanuM je saMtAna hoya tene Aryaputra kahevAya. AvA uttama caritravALA mAtA-pitAnuM saMtAna paNa uttama ja hoya. paraMtu AjanA kALamAM jyAM khuda mAtA-pitA ja asaMskArI hoya tyAM putramAM nirmaLa saMskAro kyAMthI Ave. kahevata che ne ke kuvAmAM hoya to havADAmAM Ave. 3mo (rezI). (vAMsano eka bheda, tRNabheda 2. boLanAme sugaMdhI dravya 3. taja) ajjakaNha - AryakRSNa (pu.) (digambaramata pravartaka zivabhUtinA guru, te nAmanA eka AcArya.) rAjAe vahorAvelI ratnakaMbara para ziSya zivabhUtino atirAga joine tenI durgati na thaI jAya tenA mATe tenI gerahAjarImAM AryakuSNae ratnakaMbalanA TukaDA karIne vosirAvI dIdhI. jyAre zivabhUtie kaMbala na jotAM gurudevane pRcchA karI tyAre gurudeve tene satya hakIkata jaNAvI ane kahyuM ke, sAdhune AvI moMghI vastuno parigraha na zobhe. basa krodhamAM teNe vastrono paNa tyAga karyo ane gurunI ghaNI badhI samajAvaTa chatAM mithyAtvathI vAsita thaine digambaramatanI sthApanA karI. ajanma - mAryarmana (ra.). (ziSTajanocita pravRtti, nRzaMsAdithI nivarseluM karma) koipaNa navA graMthanI racanA samaye paramAtmAnuM smaraNa karIne maMgala karavAmAM AvatuM hoya che. maMgala karavAnuM kAraNa ApatAM 167
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaNAvavAmAM Ave che ke, graMthanI prAraMbhamAM maMgala karavuM te ziSTapuSono AcAra che. arthAta ziSTa puruSo haMmezAM sadanuSThAnomAM pravRtta hoya che. teonI dareka pravRtti sva ane para bannenuM hita karanArI ja hoya che. ajjakAlaga - AryakAlaka (puM.) (te nAmanA eka AcArya, zyAmAryanAme prasiddha AcArya) AvazyakasUtranI malayagiriya TIkAmAM ane cUrNimAM jaNAvyuM che ke, Arya svAtinA ziSya tathA hArita gotramAM thayelA Arya kAlakanuM bIjuM nAma zyAmArya hatuM. aravala - mAryapura (kuM.) (ta nAmanA eka AcArya, khapUTAcArya, vidyAsiddha eka AcArya) pravacananA ATha prabhAvakanA prakAromAM eka vidyAsiddha prakAra Ave che temAM khapuTAcAryanuM dRSTAMta ApavAmAM AveluM che. mam - Arya (I.) (dAdA, pitAmaha, pitAnA pitA) pitAmahanA nAme oLakhAtA bhISmanuM jIvana ekadama zuddha ane niSkalaMka hatuM. temanA jIvanamAM kyAMya pApa nahotuM. tevA aNizuddha jIvana jIvanArA bhISma pitAmahane paNa kalaMka lAgyuM. bhale temaNe koI akRtya nahotuM AcaryuM paraMtu, draupadInA vastrAharaNa vakhate je kahI zake tema hatAM chatAM paNa mauna rahIne akRtya thavA dIdhuM. kahevAyuM che ne maunamAM saMmati. basa A maunasaMmatine kAraNe temane ghaNuM badhuM sahana karavuM paDyuM ane aMte arjunanA tIrathI vidhAine vIragati pAmyA. (pRthvI para UganAruM eka ghAsa) mawAM - Arya (6) (te nAmanA eka nitava AcArya, dvikriyA matanA pravartaka AcArya) eka vakhata AryagaMga nAmanA AcArya vihAramAM nadI oLaMgatA hatA. te samaye page pANInA sparzathI ThaMDakano ane mAthe sUryano tApa lAgavAthI uSNatAno anubhava thayo. teoe manamAM vicAryuM ke, zAstramAM to eka sAthe be kriyAno anubhava na hoI zake tema kahyuM che. jyAre ahIM pratyakSamAM virodha bhAse che. Ama vicAra karIne temaNe AgamasUtronI viruddha jaIne eka samaye be bhinnakriyAnA upayoganI prarUpaNA karIne krikriyA mata pravartAvyo. saMghe temane nihnava tarIke ghoSita karIne saMgha bahAra mUkyA. te pachI nAga nAmanA devanA bhayayukta vAkyothI pratibodha pAmIne prAyazcitta laI zuddha thayA. mAyosa - sArthayora (pu.) (bhagavAna pArzvanAthanA dvitIya gaNadhara) sanavaMtA - sArthavanA (trI.) (bhagavAna mahAvIranI prathama sAdhvI ziSyA, sAdhvI mRgAvatInA guNI). prabhu vire abhigraha karyo ke, je rAjaputrI hoya, karmasaMjoge dAsI banI hoya, mAthe muMDana hoya, pagamAM beDIo hoya, hAthamAM aDadanA bAkuLA hoya ane AMkhomAM AMsu hoya tevI strI gocarI vahorAve to ja pAraNu karavuM anyathA, nirjaLa upavAsa karIza. A abhigraha lIdhe temane pAMca divasa ochA evA chamAsa vyatIta thai gayA. samagra devalokanA devo ane manuSyo rAha jotA hatA ke paramAtmAnuM pAraNuM kyAre thaze. aMte bhikSA mATe nIkaLelA paramAtmAnuM pAraNuM satI caMdanA dvArA thayuM. kavie kalpanA karatA lakhyuM che ke, caMdanAe bAkuLAnuM dAna ApIne mokSanuM phaLa pahelethI meLavI lIdhuM. prabhu vIre jayAre zAsana sthApanA karI temAM sauprathama sAdhvI bananArAM satI AryA caMdanA ja hatAM. temanA caritranuM varNana AvazyakasUtranI kathAomAM ApeluM che. ajjajaMbU - AryajambU (puM.) (Arya jaMbusvAmI, sudharmAsvAmInA ziSya, A kALanA aMtima kevaLI) aMtagaDadazAMgasUtramAM jaMbUsvAmI viSayaka AvatA varNanamAM jaNAvyuM che ke, bhagavAna mahAvIranA gaNadhara zrIsudhamasviAmInA ziSya 168
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ Arya jebUsvAmI temanI samyaga upAsanA karanArA thayA. jaMbusvAmInA caritrane ujAgara karatAM jaMbucariyuM, jaMbuadhyayana Adi aneka prAcIna graMtho maLe che. bhagavAna mahAvIranI pATaparaMparAmAM teo chellA kevaLI thayelA kahevAya che. ajjajakkhiNI - AryayakSiNI (strI.) (yakSiNI Aya, bhagavAna neminAthanA prathama ziSyA) ajjajayaMta - Aryajayanta (puM.) (Arya jayaMta, vajasenasUrinA trIjA paTTadhara ziSya) kalpasUtranI paTTAvalImAM prApta thatA ullekha pramANe Arya vajasenasUrinA trIjA paTTadhara tarIke Arya jayaMtanuM nAma maLe che. majayaMtI - mArthAnta (stra.) (Arya rathathI nIkaLelI eka zAkhA, AryajayaMtI zAkhA) kalpasatramAM AvatA ullekha pramANe Arya rathathI eka zAkhA nIkaLI je AryajayaMtInA nAmathI oLakhAI ane bIjI rIte Arya jayaMta thakI eka zAkhA nIkaLI tenuM nAma paNa AryajayaMtI zAkhA hatuM. kalpasUtramAM je je sthavirothI te samayamAM je je zAkhAo nIkaLelI tenA ullekho karelA che. saLagIya ()- mAnItapara (kuM.) (kauzika gotranA Arya zAMDilyanA ziSya, jItadhara nAmanA eka sUri) sarva heyarUpa dharmothI para gayelA hoya te Arya kahevAya che. jIta eTale sUtra. arthAt sUtra maryAdAne sUcave che. jIta, sthiti, kalpa, maryAdA, vyavasthA A badhA zabdo ekAIka batAvyA che. Arya gotramAM thayelA zAMDilyasUrinA ziSya jItaparasUri thayA jemanI stuti naMdIsUtramAM karAyelI che. anay - mana (na.) (bheguM karavuM te, ekaThuM karavuM te 2. saMpAdana karavuM te) vAcaspatya kozamAM svAmitva saMpAdananA arthamAM ane vyApAranA eka prakAra tarIke paNa arjana zabdano artha karyo che. bhautika jagatamAM ekaThuM karavAnI bAbatamAM loko sauprathama saMpatti mATe tyArapachI sattA sanmAnAdine mATe vicAre che. jayAre dharma jaNAve che ke, tame sakatonI saMpatti ekaThI karo. jeTalA sukato vadhAre teTaluM puNya vadhAre ane te vadhu puNya ja tamane yAvata moze pahoMcatA sudhI sattA, saMpatti, sanmAna vagerenI prApti sulabha banAvI Apaze. 3 Mvatta - mAryanakSatra (pu.) (jainAcArya zrI AryabhadranA ziSya) ajjaNaMdila - Aryanandila (puM.) (Arya maMgunA ziSya) naMdIsUtramAM varNana che ke, Arya maMganA ziSya ane Arya nAgahastinA guru Arya naMdila jJAna-darzana ane cAritramAM ghaNA udyamavaMtA, hatA. temanA mATe jaina paraMparAnA itihAsamAM lakhyuM che ke, teoe dharaNendranI patnI nAgendrAnuM "namiuNa' zabdathI zaru thatA. camatkArika mahAstotranI racanA karI hatI. ajjaNAila - AryanAgila (puM.) (Arya vajasenanA prathama ziSya). ajjaNAilA - AryanAgilA (strI.) (AryanAgilathI nIkaLelI zAkhA) kalpasatramAM AryanAgilathI nIkaLelI AryanAgilA zAkhAno ullekha karAyelo che. 169
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAtriI - mAryananI (strI) (AryavajasenathI nIkaLelI zAkhA) kalpasatramAM AvatA varNana pramANe Arya vajasenathI je zAkhA nIkaLI tenuM nAma AryanAgilI zAkhA hatuM. mALA - maMyitvA (vya.) (meLavIne, upArjana karIne) A jagatamAM ghaNA jIvo evA hoya che ke jeo meLavIne paNa gumAvI bese che ane keTalAka gumAvIne paNa prApta karI le che. tenuM udAharaNa che puMDarika ane kaMDarika, kaMDarika vairAgyavAsita thaIne zramaNa banyo ane puMDarika rAjA banyo. kaMDarika sAdhu hovA chatAM tenA manamAM sAMsArika sukho ramatA hatA ane puMDarika rAjA hovA chatAM tenA manamAM zramaNatA pratyeno ahobhAva ramato hato. aMte banne bhAIoe potAnA veSanI adalAbadalI karI. karma saMjoge sAdhumAMthI rAjA banelA bhAinuM te ja rAte mRtyu thayuM ne durgatimAM gayA. jyAre puMDarika sAdhu sAdhvAcAranuM pAlana karIne aMte sadgatine pAmyA. sUtrakRtAMgasUtramAM jaNAvyuM che ke, jIva kama dvArA anaMtaduHkhamaya saMsAranuM upArjana karIne anaMtadu:khovALA te saMsAranuM vedana kare che. mawtAvaNa - mAryatApasa (I.) (AryavajasenanA cothA ziSya) manAtAvarI - mAryatApasI (trI.). (Arya tApasathI nIkaLelI zAkhA) Arya tApasa thakI zramaNonI AryatApasI zAkhA nIkaLI tema kalpasUtramAM jaNAveluM che. mAtA - madAtA (strI.) (vartamAna kAlInatA) jo tamArA bhUtakALanA vartananI asara tamArA vartamAna para paDatI hoya to vartamAnamAM karAtA vartananI asara cokkasa tamArA . bhaviSya para paDe che. arthAtu tamAruM bhaviSya kevuM che te tamArI vartamAnakAlIna pravRtti para nirbhara che. AthI ja to kahevAyuM che ke jenI Aja sArI tenI AvatI kAla paNa sArI. mAryA (mI.). (Aryatva, pApakarma bahirbhatapaNuM, sAdhutA) AryatA guNa e kSetranA kAraNe nathI paraMtu, vyaktimAM rahelA guNane AzrayIne kahelo che. kema ke evA ghaNA dRSTAMto jovA maLe che ke je AdizamAM utpanna thayelo hovA chatAM teno vyavahAra anArya jevo hoya che. jemake kAlasaurika kasAI. jayAre keTalAka saraLahRdayI jIvo karmasaMjoge anAryadizamAM utpanna thayelA hovA chatAM paNa guNavAna hovAthI Arya jevo vyavahAra hoya che. jema ke abhayakumAranA mitra AdrakumAra, pUnama - AryadhUna (.) (Arya saMbhUtivijayanA ziSya, Arya mahAgiri ane Arya suhastinA guru, zakapAla maMtrInA jyeSThaputra) jinazAsanamAM be AtmAo kAmavijetA hatA. prathama bAvIsamA tIrthapati bhagavAna neminAtha ane bIjA aMtima caudapUrvI sthUlibhadrasvAmI. koika kavie banne kAmavijetAonI stavanA karatAM lakhyuM che ke, he paramAtmA neminAtha ! Apa paNa kAmane jItyo ane sthUlibhadrajIe paNa kAmane jItyo hato. Apa bannemAM ame sthUlibhadrane vadhAre mahattva ApIe chIe. kema ke Ape giranAramAM jaIne kAmane jItyo che, jayAre sthUlibhadrajIe kAmanA gharamAM jaIne kAmadevane jItyo che. mamuir - mAvitta (kuM.) (bhagavAna pArzvanAthanA prathama gaNadhara 2. kAzyapagotrIya indradattanA ziSya) kalpasatramAM bhagavAna pArzvanAthajInA prathama gaNadhara tarIke Aryadattano ullekha che tathA samAna nAmavALA kAzyapagotrIya indradattamuninA ziSya Aryadattano ullekha paNa che. jemanA zrIzAnnizreNika ane zrIsiMhagiri nAmaka be ziSyo hatA. 110
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdaya - mArka (kuM.) (covIsamA tIrthapati zrImahAvIrasvAmInA ziSya, Arya Adrakamuni) amdhamma - mAryadharna (pu.) (AryabhaMganA eka ziSya ane Arya bhadraguptanA guru 2. AryasiMhanA ziSya ane Arya zAMDilyanA guru) naMdIsUtra ane kalpasUtranA ullekha pramANe jinazAsanamAM Aryadharma nAmanA be AcAryabhagavaMta thayelA che. temAMnA eka yugapradhAna AryamaMgunA ziSya ane AryabhadraguptanA guru hatA. jyAre bIjA AryasiMhanA ziSya ane AryazAMDilyanA guru hatA. ajjapauma - Aryapadma (pu.) (dazapUrvI AryavajasvAmInA dvitIya ziSya, Aryapadma) kApaDamAM - sarvapada (strI) (AryapaddhathI nIkaLelI eka zAkhAnuM nAma, AryapadmAzAkhA) Arya vajasvAmInA dvitIya ziSya sthavira Arya pA thakI AryapadhA zAkhA nIkaLI hatI ema kalpasatramAM varNana maLe che. annaputra - Aryaputra (kuM.) (bauddhadarzana paribhASita bAhya arthanA abhAvavALA kevaLa buddhigamya arthI ajjapUsagiri - AryapuSpagiri (puM.) (ArtharathanA ziSya, AryapuSpagiri) ajjapomila - Aryapomila (puM.) (AvajasenanA dvitIya ziSya, Aryapomila) sapanA - 3mArthaminnA (zI.) (AryapomilathI nIkaLela zAkhA, AryapomilI zAkhA) aMMEva - mAryamava (5) (aMtima kevalI jaMbUsvAmInA ziSya, Arya prabhava) AryaprabhavasvAmI janma rAjaputra ane karme cora hatA. eka vakhata rAtrinA potAnA pAMcaso sAthIdAra sahita rAjagRhImAM jaMbUkumArane tyAM corI karavA AvyA. paraMtu AkhI rAta jaMbusvAmI ane temanI AThapatnIono vArtAlApa sAMbhaLIne temanuM citta paNa vairAgyavALuM banyuM ane bIjA divase potAnA 499 sAthIo sahita jaMbUkumAranuM ziSyatva svIkArIne sudhamasviAmI gaNadhara pAse pravrajyA grahaNa karI. teo AgaLa jatAM jaMbusvAmInA paTTadhara banyA hatA. anaupa - adyakRti (vya.) (AjathI mAMDIne, AjathI prAraMbhIne) pAkisUtramAM pApanivRttinA traNa tabakkA batAvavAmAM AvyA che. 1. malika 2. paduvaMsaMva3i.3/caMparvavivAmi arthAtu, pUrve karelA pAponI niMdA karuM chuM, vartamAnakALamAM levAtA doSothI aTakuM chuM ane have AjathI mAMDIne bhaviSyamAM koI pApa nahIM karavA mATe AjathI ja pratijJA lau chuM. jeNe A traNa tabakkAno svIkAra karyo che tene doSo sparzI zakatA nathI. ajjapharagumitta - Aryaphalgumitra (puM.) (AryapuSyagirinA ziSya ane AryadhanagirinA guru, Aryaphalyumitra) ajhama () - Aryana (!). (sUrya 2. devavizeSa 3. uttarAphAlyunI nakSatrano svAmI deva 4. pitRrAjA) paramAtmAne utpanna thayelA kaivalyajJAnanuM teja eTaluM badhuM hoya che ke, tenI sAme karoDo sUryo paNa jhAMkhA thai paDe. te tenA kAraNe paramAtmAnuM mukha jovAmAM lokone takalIpha na paDe te mATe devo atizayarUpe bhagavAnanI pAchaLa bhAmaMDalanI racanA kare che. te 111
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAmaMDalanA kAraNe kevalajJAnanuM teja temAM saMkramita thAya che ane janasamUha paramAtmAnA mukhanuM darzana sahajatAthI karI zake che. manaHS-gAryamaku(pu.) (Arya samudranA ziSya) nizIthacUrNimAM pramAdanA varNanamAM Arya maMgunI kathA Ave che. teo te samayanA viziSTa zratadhara ane yugapradhAna hatA. chatAM paNa rasa-traddhi ane zAtA A traNa azubha gAravone AdhIna thaine cAritramAM zithila banyA. haMmezAM sAruM-sAruM khAvAnI icchA, bhaktothI gherAIne temanI sAthe samaya pasAra karavo ane sukhazayAmAM tallIna banIne cAritrAcAranuM pAlana choDI dIdhuM. jenA kAraNe cAritrapAlananA phaLarUpI ucca gati na maLatAM hInayonivALA khALanA yakSa banavuM paDyuM. jamA - prArthaour4(pu.). (manaka muni, zaThaMbhavasUrinA sAMsArika putra muni) sAMsArika avasthAno putra manaka pitA zaabhavasUrine vaMdana karavA mATe upAzraye Ave che. pitAe jJAnopayogathI tenuM alpAyu jANI A bhavyAtmA durlabha manuSyabhavanI prAptine satyadharmanI ArAdhanAthI saphaLa banAve to sAruM ema vicArI tene pratibodhita karI bhAgavatI dIkSA ApI ane zeSa alpAyuvALA manaka muni zAstronA rahasyane alpAvadhimAM prApta nahIM karI zake tema jANI temanA adhyayanAthe zAstronA sArarUpa dazavaikAlikasUtranI racanA karI. manaka munie A graMthanuM adhyayana karI mAtra cha mAsanA dIkSAparyAyamAM paNa suMdara dharmarAdhanA karI mAnavabhavane saphaLa banAvyo. ajjamahAgiri - AryamahAgiri (pu.) (Arya zUlibhadranA ziSya, elApatyagotrIya AryamahAgiri nAmanA AcArya) elApatyagotrIya AryamahAgiri kAmavijetA Arya zUlibhadranA ziSya hatA. jinakalpI mahAtmAonI jema teo ugravihAra karatA hatA. potAnA gurubaMdhu rAjapiMDabhojI AryasuhastithI gocarI-pANI alaga karIne temaNe alaga gaccha calAvyo. tyArathI gacchanI bhinnatA thaI. mawvazva -- maryakSa (I.) (AryanakSatranA ziSya, AryarakSa) kAzyapagotrIya AryanakSatranA kAzyapagotrIya AryarakSa ziSya hatA. A bhagavaMta ane AryarakSita AcArya e banne bhinna che ke abhinna ? te viSayamAM kalpasUtranA TIkAkAromAM bhinna-bhinna abhiprAya che. kalpasUtranI subodhikA TIkAkAra upAdhyAya zrIvinayavijayajI jaNAve che ke, kiraNAvalI TIkAnA racayitAe tosaliputra AcAryanA ziSya AryarakSita ane aneka labdhionA dhAraka vajasvAmInI ziSya-praziSya paraMparAmAM navamA sthAne rahelA AryarakSa, A baMnemAM spaSTa bheda visarAvAthI AryarakSanI jagyAe AryarakSita lakheluM che. ajjarakkhiya - AryarakSita (puM.) (AryarakSita, tosaliputra AcAryanA ziSya) dazapuranagara nivAsI somadeva brAhmaNa ane drusomAM strIno putra AryarakSita saMsAramAM zreSTha gaNAtI cauda vidyAmAM pAraMgata thaIne jyAre ghare Ave che tyAre rAjA sahitanA nagaranA moTA vyaktio tenuM sAmaiyuM karIne teno nagarapraveza karAve che. praveza pachI ghare AvI mAne udAsa joIne pUche che ke he mAtA ! bahu ochA vidvAno jenA jANakAra che evI zreSTha vidyAonuM adhyayana karIne huM Avyo chuM tenAthI tane khuzI thaI nathI ? tyAre mAtA jaNAve che ke putra, A vidyAo to saMsArano bhAra vadhAranArI che. tuM bhavabhramaNane choDAvanArI samyapha vidyA gaNAtA evA dRSTivAdanuM adhyayana karIza tyAre ja mane khuzI thaze. AthI mAtra mAtAnI khuzI mATe bIjA divase prAta:kALe ja daSTivAdanuM adhyayana karavA nIkaLyA. temaNe AcArya tosaliputra pAse bhAgavatI pravrayA grahaNa karI ane aneka labdhionA dhAraka zrIvAsvAmI pAse sAdhikanava pUrvaparyanta adhyayana karyuM. A mahAnubhAve dubalikApuSpamitra AcArya jevA mahApuruSothI rakSAyelA AgamAdinA pAThonI thaI rahelI vismRtine dhyAnamAM laI Agamone caraNa-karaNAdi cAra anuyogomAM vibhakta karyA. 172
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ ajjarakkhiyamIsa - AryarakSitamizra (puM.) (Arya rakSitamizra, Agama anuyoganA kartA Arya rakSitasUri) sajjarada - sarvara (pu.) (Arya vajasvAmInA trIjA ziSya) mAna - gadyatra (kuM.) (pleccha jAtino eka bhedavizeSa) abava - mAva (ra.). (saraLatA, kapaTano abhAva 2. saMvara 3. zramaNadharmano trIjo bheda 4. yogasaMgrahano dazamo prakAra). AvazyakasUtranI kathAo aMtargata saraLatA guNa viSayaka caMpAnagarInA mahAmati kauzikArya upAdhyAyanA be ziSyonuM daSTAMta ApeluM che. baMne ziSyomAM eka mUrkha ane eka saraLa hato. mUrkha jIva hatyA karIne gurubhAI para Aropa mUkyo chatAM te ziSya gurunI tADanA saraLatAthI sahana karI. atte baMne ziSyo tathA patnI sahita upAdhyAya A cAreyano AtmA Rju hovAnA kAraNe dIkSA lIdhI ane rAga-dveSarahita samatAbhAvamAM rahetA te cArene kevaLajJAnanI prApti thaI. aMte mokSamAM gayA. mana, vacana, kAyAnI vikriyA eTale kapaTanA abhAvane paNa Arjava kahevAya che. AgamomAM yatra-tatra-sarvatra jaNAvAyuM che ke, AtmAnA urdhvagamana mATe saraLatA guNa keLavavo atyaMta Avazyaka che. annavaphara - mAryavajha (vaira) (pu.) (Arya siMhagirinA ziSya, aMtima dazapUrva) dhanagiri ane sunaMdAnA putra ane AryasiMhagirinA ziSya hatA. mAtra traNa varSanI uMmaramAM padAnusArI labdhinA prabhAve pAraNAmAM sutA sutA sAdhvIjInA mukhethI zravaNa karIne agiyAra aMganA jJAtA banyA hatA. kALakrame dIkSA laIne gurue temanI yogyatA jANI teone potAnA paTTadhara banAvyA. svayaM dazapUrvanA jJAtA hovAthI te kALamAM pradhAna zratadhara hatA. teoe jAvaDazA pAse zatruMjayano jIrNoddhAra karAvaDAvyo hato. vidyA-siddhionA prabhAve teoe jinazAsananI apUrva prabhAvanA karI hatI. temanA nAmathI vajIzAkhA nIkaLI hatI. ajjavairaseNa - Aryavajrasena (puM.) (Aya.vajasvAmInA prathama ziSya) AryavrajasenasUri dazapUrva AryavajasvAmInA prathama ziSya hatA. teoe mAtra dazavarSanI UMmare vajasvAmI pAse pradhvajyA grahaNa karI hatI ane temano cAritra paryAya 120varSano hato. teoe bAravarSanA duSkALathI kaMTALIne sAmUhika AtmahatyA karavA jatA kuTuMbane bacAvyuM hatuM. ane te ja kuTuMbanA cAraputrone dIkSA ApI hatI. pAchaLa jatAM te cAreyanA nAmathI alaga-alaga kuLa nIkaLyA hatAM. jemAMnuM eka che cAMdrakuLa Aje paNa dIkSA ApatI vakhate teno ullekha karavAmAM Ave che. aLavI - mAryavajha (trI.) (AryavajasvAmIthI nIkaLelI Aryavaja zAkhA) ajjavaTThANa - ArjavasthAna (na.) (ArjavAdi saMvaranA pAMca sthAna 2.sAdhu 3. saMvaranuM sthAna) sthAnAMgasUtranA pAMcamA sthAnanA prathama uddezAmAM kahevuM che ke, Arjava eTale mAyAno nigraha ane tenA kula pAMca sthAno che. 1. sAdhuArjava 2. sAdhumArdava 3. sAdhulAghava 4. sAdhakSamA ane 5. sAdhumukti. AmAM ArjavatAthI laine mokSasudhIno krama batAvyo che. AgamazAstro lakhe che ke, mokSa sudhI pahoMcavuM hoya to prathama RjutA lAvo tenA vinA mokSa zakya nathI. navapadA - marnivaprathAna (tri.) (Arjava pradhAna, saraLatA mukhya che jemAM te, mAyAnA udayano nigraha karavAmAM pradhAna hoya te). aupapAtikasUtramAM kahevuM che ke, mAyA e jIva joDe vakratAbharyuM vartana karAve che. mATe mokSamArgamAM udyata ane Arjava pradhAna zramaNa 133
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvA svabhAvavALI mAyAno udaya thatAM tene naSTa karavAmAM haMmezA tatpara rahe ane Arjava guNathI teno nigraha kare. MvamAgha - mAvAva (pu.) (azaThatA, saraLatA, amAyAvI bhAva, kapaTano abhAva) trakaSabhadeva bhagavAnanA zAsananA jIvo Rju ane jaDa kahevAmAM AvelA che. teonuM bauddhikastara viziSTa kakSAnuM na hovAthI jaladI koI vAtanuM tAtparya samajI zakatA na hatA. paraMtu teomAM ArjavabhAva zreSTha kakSAno hovAthI pote kareluM zubhAzubha vartana koI pAse chupAvatA na hatA tathA Rju ane kAza kakSAno jIva temane bhUla samajAve to saraLatAthI teno svIkAra karIne prAyazcitta karI letA hatA. yAda rAkhajo! vakratA mokSamArga mATe bAdhaka ane cAritrajIvana mATe vidhAtaka kahelI che. vathA - gArnavatA (strI.) (RjutA, saraLatA, mAyA-kapaTa-daMbhano tyAga, zramaNadharmano eka bheda) uttarAdhyayanasUtranA 29mA adhyayanamAM lakheluM che ke, je jIva zarIranI viparIta ceSTA na karavA vaDe kAyAthI, upahAsa, kaTAkSanA tyAgarUpI bhASAthI ane sva ke paranA ahita ciMtananA tyAgarUpI manathI ArjavatAne Acare che te ja AtmA dharmanA ArAdhaka banI zake che. kAraNa ke vizuddha adhyavasAyanA baLe anya janmamAM paNa jIvane dharmanI prApti sulabha thAya che. mAnaviya - Arjava (ja.) (amAyAvIpaNuM, saraLatA, azaThatA) zAstramAM lakheluM che ke, "nAmAMvinAmAvanI mAyA' arthAt mAyA kyAreya paNa lobha vagara rahI zakatI nathI ane je lobhI puruSa che te kyAreya paNa saraLatA AcarI zakato nathI, paraMtu jeNe ArjavaguNathI mAyA para vijaya meLavyo che teNe lobha upara vijaya meLavyo che ema nizcayapUrvaka samajavuM joIe. sanmavera - Artharvava () (hAritasa gotrIya zrIguptathI nIkaLeluM cAraNagaNanuM chaThTha kuLa) kalpasatranI therAvalImAM jaNAvyuM che ke, hArItasa gotravALA AryazrIgupta thakI nIkaLelA cAraNamunionA chaThThA kuLanuM nAma AryavaTaka hatuM. annamaya -- mAryakSamatA (kuM.) (Arya siMhagirinA ziSya) Aryasamita AryavajasvAmInA saMsArI pakSe mAmA ane AryasiMhagirinA ziSya hatA. teoe potAnA yogamabhAvathI acalapuranI najIkamAM AvelA bahmadIpamAM paga upara lepa lagAvIne jala para cAlatA tApasane jItyo hato ane tenA ziSyo sahita tene dIkSA ApI hatI. temanAthI brahmadIpikA zAkhA nIkaLI hatI. ajjasamudda - Aryasamudra (puM.) (Arya zAMDilyanA ziSya, udadhi-samudra nAmA AcArya) Aryasamudra AryazAMDilyanA ziSya ane udadhi AcArya nAme prasiddha hatA. aMta samaye teonuM jaMghAbaLa kSINa thaI gayuM jenA kAraNe teonI asamAdhi vadhI gai ane teo asamAdhi avasthAmAM ja mRtyu pAmyA tevuM vRddhasaMpradAyanuM kathana che. A varNana AcArAMgasUtranA prathama zrutaskaMdhanA AThamA adhyAyanA prathama uddezamAM kareluM che. ajjasAma - AryazyAma (puM.) (zyAmAcArya, jemanuM bIjuM nAma kAlakAcArya hatuM). zyAmAcArya 45 AgamomAM AvatA prajJApanAsUtra nAmaka AgamanA karyA che ane teo kAlakAcAryanA nAmathI paNa oLakhAya che. teo vAcakavaMzamAM thayA hatA. temaNe potAnA ziSyone zrutasAgaranA rahasyo ApyA hatA. aLasuri () - mAsutina (.) (Arya sthalibhadrasvAmInA sthavira ziSya, Arya suhastisUri). 174
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ AryasuhastijI aMtima caudapUrvI ane kAmavijetA sthUlibhadrasvAmInA ziSya hatA. temaNe traNa divasathI bhUkhyA ane khAvA mATe dIkSA levAnI IcchAvALA bhikhArIne potAnA jJAnanA prabhAve tenuM ujjavaLa bhaviSya joIne pravrayA ApI hatI. atibhojananA kAraNe te mRtyu pAmyo ane bIjA bhavamAM te samrATa saMprati thayo. Aryasuhastie samrATa saMprati pAse abhUtapUrva zAsanaprabhAvanA karAvI hatI. jenA kAraNe Aje paNa saMprati rAjAe bharAvelI pratimAjIo maLI Ave che. annakuma () - mAIlun (.) (bhagavAna mahAvIranA ziSya, paMcama gaNadhara) Aryasudhama kollAsannivezamAM vasatA dhammila brAhmaNa ane bhakilAnA putra hatA. paramAtmA mahAvIre temanA mananI zaMkAnuM samAdhAna karatAM temanuM ziSyatva aMgIkAra karyuM hatuM. prabhu vIre temane yogya ane dIrdhAyuSI jANIne potAnA uttarAdhikArI banAvyA hatA. atyAre jeTaluM paNa zruta ane jaina zramaNa saMpradAya vicare che te sarve gaNadhara sudharmAsvAmInA ja che. temaNe 50varSe dIkSA lIdhI, 30 varSa prabhuvIranI sevA karI, 92mA varSe kevalajJAna ane 8 varSa kevalaparyAyamAM vicaya. Ama kula 100 varSanuM AyuSya bhogavI aMte jaMbUsvAmIne potAnI pATa soMpI mokSamAM sidhAvyA hatA. ajjaseNiya - Aryasainika (pu.) (Arya zAntisainikanA dvitIya ziSya, Aryasainika) mALiyA - sArvani (strI) (Arya sainikathI nIkaLelI zAkhA, AryasainikI zAkhA) 3LA - mA (TI.) (prathama thanAra 2. aMbikA 3. anya mate gAya) aMbikAdevInuM jema ugra svarUpa che tema eka saumya svarUpa paNa che. ajaina mAnyatAnusAra vAghanI savArIvALA, hAthomAM astrAdi yukta ane asurano vadha karatA aMbikAdevInuM svarUpa batAvavAmAM AveluM che. jayAre jaina mAnyatAnusAra aMbikA devI bhagavAna neminAthanI zAsanadevI che. jenuM vAhana paNa vAgha che. eka hAthamAM talavAra ane bIjA hAthamAM AmraphaLa che. temanA khoLAmAM eka bALaka che ane bIjuM temanI pAse ubheluM che. teo atyaMta prazAMtamukhAkRtivALAM che. mAryA (strI) (prazAMta svarUpI durgA 2. sAdhvI 3, Aya nAmaka mAtrA chaMda 4, 64 kaLAmAMnI 21mI kaLA 5, gaurI-pArvatI 6. 15mAM tIrthakaranA sAdhvI 7. mallinAtha prabhunA sAdhvI 8. pUjaya ke mAnya strI) kevalI bhagavaMtoe kaheluM che ke, jayAM sudhI kevalajJAna prApta nathI thayuM tyAM sudhI asatya bolavAnI saMbhAvanA che. AthI sAdhu ane sAdhvIe koipaNa vAkyakathanamAM jakAra ane kArano upayoga karavo nahIM. paraMtu zAstra kahe che ke, je sAdhu-sAdhvI A vacananuM ullaMghana karIne jakArAdino upayoga kare che, te svayaM potAnI jAtane saMsAragatamAM pheMke che. ajjAkappa - AryAkalpa (puM.) (sAdhvIe lAvelo AhAra, Ayakalpa) gacchAcArapayannAnA dvitIya adhikAramAM kaheluM che ke, sAdhune sAdhvIjIe lAvelo AhAra-pANI game tevI paristhitimAM kalpato nathI. kema ke sAdhue sarvatra saMyamanI rakSA karavI joie ane vicAryA vinA karAyelI pravRttithI virAdhanAthAya che. AthI saMjogovazAta AhAra-pANI levA ja paDe to kSINajaMghAbaLavALA arNikAputranI jema vicArIne pravRtti karavI joie. ajjANaMdila - Aryanandila (puM.) (AryamaMgunA ziSya ane Arya nAgahastinA guru) ajJAna ddha - mAnavya (tri.) (sAdhvIe prApta karelI vastu, sAdhvIe meLaveluM hoya te). che jemAM sAdhu-sAdhvInA AcAra varNavavAmAM AvyA che tevA gacchAcAra pannA zAstramAM kaheluM che ke, sAdhvIjIe vahoreluM vastra-pAtrAdi 175
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ paNa sAdhune kalpatA nathI to pachI teoe lAvelo AhAra to kevI rIte kalpI zake? ane je gacchamAM sAdhu kAraNa vinA sAdhvIe prApta karelo AhArAdi vApare che tene gaccha kevI rIte kahevo? ajjAveyavva - AjJApayitavya (tri.) (AjJA karavA yogya, hukama karavA yogya) zAstramAM sAdhu-sAdhvI-zrAvaka ane zrAvikAne pALavAnA AcAronuM varNana karavAmAM AveluM che ane je AcArapAlananA niyamo batAvavAmAM AvelA che te utsargamArgathI batAvavAmAM AvelA che. arthAtu zakya bane tyAM sudhI zAstramAM jaNAvelI vidhi pramANe ja AcaraNa karavuM. paraMtu chelle Agamoe ema paNa kahevuM che ke, " mAWITU Mo' arthAtu dharma to gurunI AjJAmAM rahelo che. gItArtha gurubhagavaMtanI AjJAnusAra navakArazI karanAra paNa mAsakSamaNa jeTaluM phaLa meLave che. guru AjJAthI AdhAkarmI AhAra vApare to paNa te dharmanuM ja pAlana kare che. aMiam - mAsaMf (kuM.) (sAdhvIno paricaya, AryAno saMsarga) gacchAcAra pannAmAM prabhu mahAvIre gautamasvAmIne uddezIne kaheluM che ke, he gautama! je uMmaramAM vRddha che, tapasvI che, Agama zAstro bhaNelo hovAthI bahaRta che ane sarvajana mAnya che evo sAdhu paNa sAdhvInA atisaMsargathI jo apakIrti pAme che to pachI je hajI yuvAna che, koi viziSTa tapAdi hajI jeNe karyA nathI, AgamanA rahasyone haju jeNe jANyA nathI tevo sAdhu jo sAdhvIno paricaya kare to zuM nidAne pAtra na bane? arthAtu, te vizeSa prakAre lokApavAdane pAtra bane che. ajjAsADha - AryASADha (puM.) (avyaktadaSTi-nilavamatavALA sAdhuonA guru) zrIvIra prabhunA nirvANa pachI 214 varSe utpanna avyaktatanA ziSyonA gurunuM nAma ASADha hatuM. teo ekavAra zvetAMbI nagarImAM padhAryA tyAre hRdayazULanA rogathI mRtyu pAmI saudharmavAsI deva banyA hatA. te pachI teo svazarIramAM pravezIne potAnA yogya ziSyane paTTe sthApIne punaH devalokamAM gayA. tyArapachI temanA ziSyo nihnavo dvArA calAvelA matanA anuyAyI thayA hatA ema AvazyakasUtranI kathAo ane uttarAdhyayanasUtranI kathAomAM varNaveluM che. ni3 - anaMta (ni.) (upArjita kareluM, utpanna kareluM 2. saMghareluM) ghaNI vakhata be viparIta paristhiti jovA maLatI hoya che. je adharmI che, pUrepUro nAstika che te sukhamAM mahAlato hoya che ane je parama Astika che, dharmanuM saMpUrNa zraddhAthI AcaraNa karato hoya che te duHkhI hoya che. jJAnI bhagavaMto kahe che ke, AvuM joIne dharma choDavAnI jarUra nathI, kema ke dhArmika jIva duHkhI thAya che te pUrvasaMcita pApa karmonA kAraNe ane nAstika jIva sukha bhogave che te paNa pUrvopArjita puNyanA kAraNe. jevuM puNya khatama thaze ke tarata ja te du:khanI AgamAM homAi jaze. ajjialAbha - AryikAlAbha (pu.) (sAdhvIothI lAbha, sAdhvIe lAvelA AhAra-vastra-pAtrAdi). AvazyakasUtranA tRtIya adhyayanamAM kaheluM che ke, jeo dharmamAM alparUcivALA che ane bhikSAdi levA javAmAM pramAdI che tevA sAdhuo sAdhvIjIonI pAsethI vastra-pAtrAdinI apekSA rAkhe che. jyAre temane evuM na karavA ane saMyamamAM udyamI banavAnuM guru. bhagavaMta samajAve che tyAre teo AcArya arNikAputranuM udAharaNa laIne svabacAva karatA hoya che. nabA - marthikA (strI) (nAnI, dAdI, sAdhvI). phorenathI gujarAtamAM AvIne vaselA ane gujarAtI thai gayelA phAdhara vAlesa kaoNlejamAM prophesara hatA. teonI eka vidyArthinIe potAnI dIkSA prasaMge teone AmaMtraNa ApyuM. phAdhara vAlesa kutuhalathI jaina dIkSA jovA AvyA. temaNe ziSyAne zaNagArathI sajelI joI ane vidhi bAda jyAre tene sAdhvInA vastra paherAvIne lAvavAmAM AvI tenA mATe phAdhara vAlese potAnA pustakamAM lakhyuM che ke 116
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ tyAre mane lAgyuM ke, sAkSAta mA sarasvatI mane darzana ApavA padhAryA che. je eka anAyadizamAM janmelAne sAdhvI pratye ATaluM bahumAna hoya, to ApaNane keTaluM hovuM joIe? mag - madya (vya.) (Ajaroja, Aja, AjanA divasamAM). saMta kabIre potAnA dUhAomAM lakhyuM che ke, "kare so mAga 2, mAga kare to nava, samaya vItyo nAta zaikIra nA arthAta tAre je kAMi paNa sAruM kArya karavuM hoya tenI rAha jovAnI jarUra nathI. Aje taka maLI che teno upayoga karI levo joIe. paraMtu AjanA pramAdIjanono to gurUmaMtra thai gayo che ke, "mana kare so na ra na kare so paro, phatanI bhI zyA banI hai amI 32 par3I hai baraso' manuNT - arjuna (kuM.) (pAMDuputra 2. zvetavarNa 3. eka bahubIjavALuM vRkSa, tenuM puSya 4. zveta suvarNa 5. tRNa vizeSa da. gozALAno chaThTho diccara gautamaputra 7. kaDAyAnuM jhADa 8. haihayavaMzIya kRtavIryano putra rAjA) vividha prakAranA raMgonI vyaktinA mAnasa para vividha prakAranI asara thatI hoya che. AthI ja laukika vyavahAra ane dharmamAM paNa nizcita varNavALA vastro paheravAnuM vidhAna che. zvetavarNane zAMti ane maitrInuM pratIka mAnavAmAM Avyo che. jinadharmamAM mAnavAmAM AvelI cha legyAmAM sauthI zubhalezyA zuklalezyA che ane teno varNa paNa sapheda ja che. mAtra eTaluM ja nahIM, jinadharmanuM pAlana karanAra sAdhuo vizvamAM zAMti ane maitrI phelAvanAra che tenI pratIti teonA zvetavastro ja karAve che. umagUY - manuna (kuM.) (arjunamALI, svanAma khyAta taskara-cora) arjunamALI rAjagRhI nagarIno mALI hato. tenA zarIramAM mudagarapANi nAmaka yakSe praveza karyo hovAthI te dararoja cha puruSa ane eka strInI hatyA karato hato. eka vakhata bhagavAna mahAvIranI dezanA sAMbhaLavA jai rahelA sudarzana zeThane rastAmAM arjuna mALI sAme maLyo. te sudarzanane haNavA mATe Avyo tyAre potAno aMtakALa samajIne temaNe anazana karyuM. dharmanA prabhAve yakSa kAMI na karI zakyo ane arjuna mALInuM zarIra choDIne bhAgI gayo. tyArabAda sudarzane arjuna mALIne pratibodha pamADI bhagavAna mahAvIra pAse dIkSA apAvaDAvI, dIkSAdinathI te mALIe chaThThanA pAraNe chaThThano abhigraha lIdho ane krame karIne saghaLA karmo khapAvIne mokSagatine prApta karI. anukUvaUT - nakudf (.) (sapheda sonuM, e. pleTInama) zvetasuvarNa e kiMmatI dhAtu vizeSa che. sonu lAla, pILA, sapheda Adi prakAranuM hoya che. pILA suvarNanuM pracalana vizeSa che. dareka prakAranA suvarNamAM sauthI kiMmatI sapheda sonuM che jene aMgrejImAM pleTinama tarIke oLakhavAmAM Ave che. sonuM auSadhIya guNo dharAvatuM hovAthI bhasmAdi karIne teno rasAyaNanA auSadhomAM paNa upayoga karavAmAM Ave che. manno - mayo (pu.) (yogarahita). je kharekhara sukha nathI kiMtu sukhanA AbhAsa mAtra che evA bhautika sukhomAM mana, vacana, kAyAthI niraMtara racyA-pacyA rahevuM e narI mUrkhatA che. zAstro kahe che ke, mana vagere yogonA avaMcakapaNAthI ja dharmanI vRddhi thAya che ane mana vacanAdi yogothI nivRtta thaI AtmaramaNatAne pAmIne jIva sAcuM sukha meLave che. manoLi() - yozin (kuM.) (ayoga kevalI) zaileSIkaraNa karyA pachI sayogI kevaLI bhagavaMta ayogI kevaLI bane che. tyAre sarva yogomAM utkRSTa evA ayoga nAmanA yogane prApta thAya che. tyArapachI teo siddha eTale mukta bane che. saMsAranA sarva saMgothI para bane che. namana ho ayogI bhagavaMtane. 177
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ ema (reza) (paDozI, pADozamAM rahenAra) zrAvakonA kartavyonuM jemAM pratipAdana karavAmAM AvyuM che te zrAddhavidhi prakaraNamAM zrAvakanA nivAsasthAna viSayamAM jaNAvyuM che ke, jyAM jJAtibaMdha rahetA hoya, dareka prakAre zAMti hoya, dharmArAdhanA sArI rIte thaI zakatI hoya tevA sthAnamAM vasavuM joIe. ekabIjAnA sukha-duHkhamAM paraspara sahayogI banIne paDozIo sAthe maitrIpUrNa saMbaMdho rAkhavA jaNAvyuM che. kahevata paNa che ne ke "pahelo sago te pADozI saMskRtamAM kAtivezika, prAtizya, prAtizyaka zabdo paNa paDozInA arthamAM Ave che. maksara - adhyAtma (2). (AtmAne anulakSIne je varte te, AtmA-paramAtmA saMbaMdhI 2. mana, citta 3. samyadharmadhyAnAdi bhAvanA) AcArAMgasUtranA prathama zrutaskaMdhanA prathama adhyayanamAM jaNAvyuM che ke, temAM mAInase kariyA nA, diyAnA majjataM gALa arthAtu, je adhyAtmane jANe che te bAhya pudgalonA svabhAvane jANe che ane je bAhya pudgalonA svabhAvane jANe che te ja adhyAtmane jANe che. bhAratIya darzano paNa AtmA-paramAtmA saMbaMdhI je hoya tene adhyAtma kahe che. adhyAtmastha (ja.). (iSTa aniSTa saMyogAdi hetuothI utpanna thayelA sukha-duHkha vagere, manamAM rahenAra) aucityAdi guNonA kAraNe ucita pravRtti eTale aNuvrata ke mahAvratonuM pAlana karanAra bhavyAtmAnA jinAgamonA tatvacintana svarUpa jIvAdi padArthonA sArI rIte paryAlocanane tathA maitrI karuNA Adi bhAvanAothI bhAvita thayelA antaHkaraNane adhyAtma kahevAya ema adhyAtmayoganA jANakAronuM kahevuM che ane evA adhyAtmanuM sevana karanArane iSTa ke aniSTa saMyogothI utpanna thayelA sukha-duHkhAdi vicalita karI zakatA nathI. teo haMmezAM adhyAtmayoge vicaratA rahe che. ajjhattaoga - adhyAtmayoga (puM.) (dharmadhyAna 2. yoga vizeSa 3. cittanI ekAgratA, susthita aMtaHkaraNatA 3.manane viSayomAMthI vALIne AtmAmAM joDavuM te) aSTaka prakaraNanA AThamA aSTakamAM kaheluM che ke, anAdikAlIna audayikabhAvone dharmathI aTakAvIne ane vartamAnamAM adharmathI nivartavA dharmavRttithI pravRtta thayelA jIvanuM nirAmaya niHsaMga evuM zuddha AtmabhAvanAthI bhAvita thayeluM citta eTale svabhAva, dharma, e ja yoganI bhASAmAM adhyAtmayoga bane che. makttoDAsAnu - adhyAtmayosAtha nAyu (.), (mananA dharmadhyAnAdi vyApArInA sAdhana svarUpa ekAgratAdithI yukta, cittanI ekAgratAvALo) uttarAdhyayanasUtranA 29mA adhyayanamAM jaNAvyuM che ke, nirvikArIpaNAvALo ane vacananI guptivALo bhavya jIva adhyAtmayoganA sAdhanayukta bane che. arthAt cittanI ekAgratAvALo bane che ane te AtmAne adhyAtmayogasAdhanayukta kahevAya che. ajjhattaogasuddhAdANa- adhyAtmayogazuddhAdAna (tri.) (zubha cittathI vizuddha cAritrapAlana, adhyAtmayogathI athavA dharmadhyAnathI zuddha caritra jenuM che te) adhyAtmanA yogathI ane vizuddha aMtaHkaraNanA kAraNe dharmadhyAnathI zuddha che cAritra jemanuM evA mahApuruSonA cAritrane adhyAtmayogazuddhAdAna kahevAya che. AvA yogI puruSonA avadAtothI bhAratanI bhUmi yugo yugothI pAvana thayelI che. annaviriyA - adhyAtmikriyA (strI). (kriyA sthAnano AThamo prakAra 2. koIpaNa vaDe kyAreya paNa nahIM tiraskArAyelI vyaktino udAsInatAvALo vicAra) bhUtakALamAM kyAreya koIe paNa je viSayamAM du:kha lAge tevuM vacana na kahyuM hoya te viSayamAM vicArIne udAsa thavAya tene adhyAtma kriyA kahevAya che. jema ke nUtana dIkSita koMkaNadezavAsI sAdhu vicAre che ke, khetaramAMthI pAka laNI lIdhA pachI rahelA choDavAone putro atyAre bALI nAkhe to sAruM. AvuM ciMtana adhyAtmakriyA kahevAya che. ajjhattajjhANajutta - adhyAtmadhyAnayukta (tri.) (prazasta dhyAnayukta, zubha aMtaHkaraNa vaDe dhyAna sahita hoya te) 178
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmanA rahasyane samajanAra adhyAtmane jeNe jIvanamAM utAryo che tevI vyaktinI sAMsArika kriyAo paNa tenA karmakSayane karanArI bane che. juo A covisInA prathama tIrthapati bhagavAna RSabhadevanA putra prathama cakra bharata mahArAjA. jemane arisAbhuvanamAM AMgaLImAMthI vIMTI utarI jatAM kevaLajJAna prApta thayuM. vaMdana ho ! AvA prazastadhyAnanA svAmIone. ajjhattadaMDa - adhyAtmadaNDa (pu.) (zokAdithI abhibhUta kriyAsthAnano AThamo prakAra 2. kaSAya ke ArtadhyAnAdithI lAgato karmabaMdha) jevI rIte devalokanI moTA bhAganI jagyA tiryaMco bhare che tevI rIte tiryaMca yoni paNa bahulatayA devalokanA devo ja bharatA hoya che. kemake devalokanuM saMpUrNa AyuSya bhoga sukhomAM ja pasAra karyuM hoya ane jayAre tene choDavAno samaya Ave tyAre teo atyaMta vyathita thai jAya che. satata ArtadhyAnanA kAraNe azubhakamano baMdha kare che ane ArtadhyAnathI baMdhAyelA karma teone tiryaMcayonimAM laI jAya che. ajjhattadosa - adhyAtmadoSa ( puM.) (kaSAya) kaSAyone adhyAtmamAM doSarUpa gaNAvyA che. jema roganA kAraNono nAza karavAthI rogano nAza thAya che tema saMsAra bhramaNanA kAraNarUpa krodhAdika cAra kaSAyo che. A kaSAyo para vijaya meLavanAra AtmA pote sAvadha karmo karato nathI ke anyanI pAse karAvato paNa nathI. tethI evo haLukarmI AtmAno cAragativALo saMsAra kramazaH naSTa thaI jAya che. ajjhattamayaparikkhA - adhyAtmamataparIkSA (strI.) (te nAmano graMtha vizeSa, adhyAtmamata parIkSA graMtha). mahopAdhyAya zrIyazovijayajI mahArAja zrInavijayajInA ziSya hatA. jeo Agama, vyAkaraNa, adhyAtma, nyAya Adi vividha viSayonuM talasparzI jJAna dharAvatA hatA. temaNe nyAya, adhyAtma Adi aneka viSayo para saMskRta prAkRta tathA dezI bhASAmAM 100thI vadhu graMthonI racanA karI che. jemAM adhyAtmamata parIkSA nAmano nyAyaviSayaka graMtha paNa che. A graMthamAM adhyAtmane laIne vividha dharmono vicAra ane kharekhara adhyAtma zuM che? tenI kaI rIte parIkSA karavI Adi nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. sattA - adhyAtmata (tri.) (prazasta dhyAnamAM Asakta, adhyAtmadhyAna rata) dazavaikAlikasUtramAM jaNAvyuM che ke, mahAmunivaro haMmezAM prazasta dhyAnamAM Asakta rahenArA hoya che. krodhAdi kaSAyajanita bhAvomAM ramaNa karavuM te aprazasta dhyAna che. je saMsAravRddhinA kAraNabhUta che. jayAre adhyAtmamAM rata rahevuM te prazasta dhyAna che je saMsAranirodhanA kAraNarUpa che. makravatti - 3adhyAtmapratyayA (.), AdhyAtmipratyacihna (2) (kriyAnA tera sthAnakamAMnuM AThamuM kriyAsthAna 2. svataH manamAM utpanna thanAra zokAdi, citta-hetuka). sUtrakRtAMgasUtramAM jaNAvyuM che ke, koI nimitta vagara ja jenuM mana saMkalpa-vikalponA jALA gUMthIne dUSita thayuM hoya te jIva hRdayamAM satata saMtapta rahe che. du:khI du:khI rahe che. niraMtara dubhAyA kare che ane vividha prakAranA zoka-ciMtArUpa sAgaramAM DUbelo ja rahe che. Avo jIva koI nimitta vagara ja sadaMtara manorogI raheto hoya che. tene koI ugArI zakatuM nathI. ajjhattavayaNa - adhyAtmavacana (na.) (adhyAtma vacana 2. soLa prakAranA vacanomAMno sAtamo prakAra 3. ekAeka nIkaLeluM vacana) fdha eTale raheluM ane mAtmani eTale AtmAmAM arthAta, AtmA saMbaMdhI athavA hRdayagata vacana. AcArAMgasUtranA bIjA zrutaskaMdhanA cothA adhyayananA pahelA udezAmAM vacananA soLa bhedo batAvavAmAM AvyA che. jeNe AtmAno sAkSAtkAra karelo che tevA puruSanA vacano haMmezAM AdhyAtmika hoya che. ajjhattabiMdu - adhyAtmabindu (puM.) (ta nAmano eka graMtha) 119
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ jeo dUrvAla sarasvatI ane jainazAsanamAM laghuharibhadrasUrinA nAme prasiddha che evA mahopAdhyAya zrIyazovijayajI mahArAje adhyAtmabiMdu nAmaka graMthanI racanA karelI che. A graMthamAM teoe adhyAtmanuM svarUpa, tenI prAptinA upAya ane kaI kakSAnA jIva A prApta karI zake che tenuM varNana kareluM che. ajjhattavisIyaNa - adhyAtmaviSIdana (na.) (saMyamanA kaSTothI viSAda pAmeluM, saMyamabhIru) jagatamAM be prakAranA loko hoya che eka kAyara ane bIjA zuravIra. yuddhanA prasaMge kAyara loko laDavAnI pahelA tyAMthI bhAgI kevI rIte zakAya tenA rastA zodhatA hoya che ane vIro zatruthI DaryA vinA pratikAra kare che. tema saMyama pALavAne asamartha jIva saMyama tyAga pachI kevI rIte AjIvikA calAvavI teno vicAra kare che. jayAre daDhasaMyamI jIvanamAM AvelA kaSTothI viSAda pAmyA vinA ratnatrayImAM AgaLa vadhatA rahI manuSyajanmane saphaLa banAve che. ajjhattavisuddha- adhyAtmavizuddha (tri.) (vizuddha aMta:karaNavALo) jinabhASita zAstronA abhyAsa, deva-guru ane dharma e traNa tattva paranI daDhazraddhA ane niSkalaMka cAritrapAlanathI jenuM aMtaHkaraNa sphaTikarananI jema suvizuddha thayuM che tevo AtmA samudra jevA potAnA saMsArane khAbociyA jevaDo karI nAkhe che. arthAta saMsAra sAgara vahelA tarI jAya che. ajjhattavisohijutta - adhyAtmavizodhiyukta (tri.) (AMtarika zuddhivALo, pavitra bhAvayukta) oghaniryukti zAstramAM kahevAmAM AveluM che ke, sUtravidhimArgamAM yatanApUrvaka pravartatA AtmAne alanA thatAM virAdhanA kahelI che paraMtu, jeno aMtarAtmA adhyAtmathI vizuddha thayelo che tevo AtmA sutravidhimArgamAM skUlanA pAmato hovA chatAM paNa tene karmanirjarA thAya che. arthAta karmanirjarA ekalI yatanApUrvakanA pravartanathI nahIM paraMtu, vizuddha AMtarika bhAvothI ja thAya che. mAru () - adhyAtmavi (tri.) (sukha-duHkhAdine tenA svarUpathI jANanAra) zAstrAmRtapAnathI adhyAtmanA marmane jANanAra tattvajJa puruSa paulika padArthonA sukha ane duHkha ApavAnA svabhAvane jANato hovAthI sukha AvyuM chakI nathI jato ane duHkha AvyuM DagI nathI jato. arthAt sukha-duHkhamAM lepAyA vinA mAdhyasthabhAvane dhAraNa karI parama audAsInyabhAve rahe che. sattasaMvuH- madhyAtmavRtta (tri.) (adhyAtmamAM mana lagADanAra, adhyAtmamAM cittavALo, AtmaramaNatAvALo) kahevAyuM che ke, jevI daSTi evI sRSTi. jema ghareNAthI suzobhita suMdara strIne joIne kAmInA manamAM kAmanA vicAra Ave che. coranA manamAM strInA dhareNA joine corInA vicAra Ave che. paraMtu adhyAtmavAsita cittavALA AtmAne te mAtra hADa-mAMsathI banelo piMDa ane pudgalamAtra bhAse che. suMdara strIne joine paNa adhyAtmapriya jIva vairAgyabhAvane puSTa kare che. ajjhattasama - adhyAtmasama (tri.) (adhyAtmane anurUpa pariNAmavALo) bAramA devalokanA Indra banelAM sItAne avadhijJAnathI khabara paDI ke, pUrvabhavanA priyatama muni rAma uttarottara vizuddha pariNAmathI kevalajJAna prApti tarapha AgaLa vadhI rahyA che. atirAganA kAraNe rAmamuninuM kevalajJAna aTakAvavA temanI upara pratikULa ane anukULa banne upasargo karyA. paraMtu adhyAtmathI vizuddha pariNAmavALA rAma para tenI koI ja asara nA thaI ane temane kevalalakSmI pragaTI. aMte sIteMdrae temane vaMdana karyA ane potAnI bhUlanI kSamA mAgI. mAsu - adhyAtmazuti (strI.) (cittajaya upAya pratipAdaka zAstra, manane jItavAnA upAyo batAvanAra zAstra) 180
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'mana parva manuSkALA vArA vaMdhakSayoH' eTale karmabaMdha ane mokSa prAptimAM manane ja mukhya kAraNa mAnavAmAM AveluM che. AthI sarvaprathama cittavijaya meLavavo Avazyaka che. zAstromAM kahevuM che ke, adhyAtmanA icchuka puruSe cittajayanA upAya batADanArA zAstrono vadhumAM vadhu abhyAsa karavo joie. jenAthI vairAgyabhAva deDha thAya ane karmo para vijaya meLavI zakAya. mAsuddhi - adhyAtmazuddhi (zrI.) (cittazuddhi, aMtaHkaraNanI zuddhi) AvazyakacUrNinA prathama adhyayanamAM kahevAmAM AveluM che ke, adhyAtmazuddhi ja phaLa ApanArI che bAhyazuddhi nahIM. jevI rIte bharata cakravartI pAse AcArapAlana mATenA bAhya upakaraNo na hovA chatAM mAtra cittazuddhinA pratApe temane kevalajJAnanI utpatti thai hatI. jayAre abhavya jIvo pAse jIvadayApAlananA rajoharaNAdi bAhya sAdhano hovA chatAM paNa AMtarika zuddhinA abhAve teo kyAreya mokSane prApta karI zakatA nathI. umaTThArAdi- 3adhyAtmazodha (tri.) (cittazuddhi, adhyAtmazodhi) tti - mAdhyatmiza (tri.) (AtmAmAM utpanna thayeluM 2. AtmA ke mana sAthe saMbaMdha rAkhanAra 3. AThamuM kriyAsthAna) cittamAM ke AtmAmAM je utpanna thAya te adhyAtma. AtmAmAM sukha ane duHkha banne bhAvo utpanna thatA hoya che. A sukha-duHkha atyaMtara ane bAhya ema be prakAranA che. vAta-pitta-kaphAdi bAhya duHkha che ane krodha-mAna-mAyA-lobhAdi atyaMtara duHkho che. tevI rIte zArIrika nirogItA bAhya sukha che ane AtmaraNatA, prazamAdibhAvo atyaMtara sukha che. ajjhattiyavIriya - AdhyAtmikavIrya (na.) (Atmika zakti, AtmavIrya, kSamA-kRti-udyama-saMyama-tapAdirUpa Atmika sattva) olA saMgamadevane potAnI daivika zakti para abhimAna hatuM ke, sAmAnya manuSya evA mahAvIrane huM paLavAramAM harAvI nAkhIza ane indranI vAha vAha meLavIza. paraMtu bhautika zaktivALA te ajJAnIne paramAtmAnI AdhyAtmika zaktinI kyAM khabara hatI. teNe paramAtmA para ghorAtighora upasargo karyA paraMtu, viraprabhunI AtmazaktinA sattvarUpI vIrya sAme te badhA ja vAmaNA puravAra thayA. aMte saMgamadevane hAra mAnIne pAchA pharavuM ja paDyuM. malthi - adhyAtma (1.). (AtmAmAM utpanna thayeluM, AtmaraNatA, samya dharmadhyAnAdi zubhabhAvanA) je bAhya pudgalothI ke koI ghaTanA vizeSathI prApta na hoya kiMtu sAhajika rIte AtmAmAM raheluM ke AtmAmAM utpanna thayeluM hoya tevA AtmAnaMdane maharSio adhyAtma kahe che. AnaMdaghanajI mahArAja AvA ja adhyAtmayogI puruSa hatA. teonA racelA dareka stavana-padyAdimAM temanI AtmaramaNatA, cidAnaMdatA anumAnathI jANI zakAya che. ajjhatthaoga - adhyAtmayoga (pu.) (adhyAtmayoga, rAga-dveSarahita aMtaHkaraNanI ekAgratA, dharmadhyAna) mananA je paNa zubha vicAro, vacananA je paNa prayogo ane kAyA dvArA AcaravAmAM AvatA je paNa anuSThAno jo AtmAne paramAtmA sAthe joDI de, potAnA sahaja svabhAvane prApta karAve to te pratyeka mana-vacana-kAyAnA yogo adhyAtmayoga bane che. ajjhatthaogasAhaNajutta - adhyAtmayogasAdhanayukta (puM.) (cittanA dharmadhyAnAdi vyApArone sAdhanAra ekAgratAdi yukta) ajjhatthaogasuddhAdANa - adhyAtmayogazuddhAdAna (tri.) (zubhacittathI vizuddha thayelA cAritravALo) jo tamAre gharane ke anya koIpaNa jagyAne sApha karavI hoya to jaLano prayoga karavo paDe che. kema ke, jaLano svabhAva azuddhine dUra na karIne jagyAne cokhkhI karavAno che. tema cAritrarUpI sthAnane cokhkhuM karavAnuM kArya kare che cittanA zubha vicAro, mananA zubha 18
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariNAmothI cAritra vizuddhakoTinuM bane che ane paraMparAe AtmAne paramAtmA banAvI de che. ajjhatthajoga - adhyAtmayoga (puM.) (yogano eka bheda, adhyAtmayoga) aSTakamakaraNa graMthamAM jaNAveluM che ke, muni parapadArthonI AsaktithI virakta bane che. sAthe sAthe audayikabhAvomAM paNa udAsIna banelA te muninuM nirAmaya niHsaMga evuM AtmabhAvanAothI bhAvita thayeluM aMtaHkaraNa e ja eno dharma che. yoganI vyAkhyAmAM tene adhyAtmayoga kahe che. ' ajjhatthajogasAhaNajutta - adhyAtmayogasAdhanayukta (puM.) (cittanA dharmadhyAnAdi vyApArone sAdhI ApanAra ekAgratAdi yukta) ajjhatthajogasuddhAdANa -- adhyAtmayogazuddhAdAna (tri.) (zubhacittathI vizuddha banelA cAritravALo) ajjhatthajjhANajutta- adhyAtmadhyAnayukta (tri.) (prazastadhyAnathI yukta) prasannacaMdrarAjarSi jyAre durmukha aMgarakSakanA kUTavacano sAMbhaLI prathama aprazasta dhyAnamAM caDhI gayA tyAre durgatirUpa narakanuM karma bAMdhyuM. paNa jyAre potAnA AtmA taraphanI dRSTi jAgrata thaI tyAre prazasta dhyAnamAM karmakhapAvI kevaLajJAna pAmyA. ajjhatthadaMDa - adhyAtmadaNDa (puM.) (AThamuM kriyAsthAna 2, kaSAya ke ArtadhyAnathI thato karmabaMdha) ajjhatthadosa - adhyAtmadoSa (puM.) (kaSAya, krodhAdi kaSAya doSa) sUtrakatAMgasUtramAM adhyAtmadoSanI vyAkhyA karatAM jaNAvyuM che ke, krodha mAna mAyA ane lobha A cAreya kaSAyo adhyAtmanI duniyAnA moTA khUnakhAraDAkuo jevA doSo che. jyAM sudhI A doSonuM nivartana thatuM nathI tyAM sudhI jIva AtmavikAsamAM AgaLa vadhI zakato nathI. mAliMdu - madhyAtmavi7(I.) (ta nAmano eka graMtha, adhyAtmabiMdu nAmaka graMtha) ajjhatthamayaparikkhA - adhyAtmamataparIkSA (strI.) (mahopAdhyAya yazovijayajI kRta eka graMtha) mahopAdhyAya zrIyazovijayajIe tattvajJAna, darzana, nyAya ane adhyAtma vagere para ghaNA suMdara graMtho racIne jainadarzananI patAkAne digaMtavyApI karI che. teozrIe nabanyAya para jainadaSTie vyAkhyA graMtho karIne eka uvaLa kIrtimAna sthApita karyo che. sthira - adhyAtmavata (ni.) (prazastadhyAnamAM magna, AtmadhyAnamAM tatpara). adhyAtmadhyAnamAM koi ja prakAranA bAhya bhAvo ke kRtrima AnaMda nathI hoto. je adhyAtmadhyAnamAM rata che tevA AtmAne zubha ke azubha koipaNa prakArano karmabaMdha nathI hoto. hoya che to mAtra cidAnaMdanI moja ane ekAMte karmanirjarA. ajjhatthavattiya - adhyAtmapratyayika (pu.) (ta nAmanuM AThamuM kriyAsthAna) ajjhatthavayaNa - adhyAtmavacana (na.) (soLa vacanomAMnuM sAtamuM vacana, adhyAtmavacana) jainazAsanamAM AcArya zrIharibhadrasUrijInA vacano jema TaMkazALI manAya che tema aDhAramI sadImAM thaI gayelA mahAtmA 182
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIAnaMdaghanajInA vacanone AdhyAtmikavacano tarIke manAya che. teoe racelI stavanacovIsImAM jainadarzananA cAreya anuyogone vaNI lIdhA che. ajjhatthavisIyaNa - adhyAtmaviSIdana (na.) (saMyamanA kaSTothI viSAda pAmeluM, saMyamabhIru) ajjhatthavisuddha - adhyAtmavizuddha (tri.) (suvizuddha aMtaHkaraNavALo, adhyAtmavizuddhiyukta) ajjhatthavisohijutta - adhyAtmavizodhiyukta (tri.) (vizuddha AMtarikabhAvavALo, pavitra vicAra che jenA te, AMtarika zuddhivALo) AjanuM vijJAna paNa mAne che ke, vicAronI pavitratA vyaktinA jIvanane samatola rAkhe che. ghaNA badhA rogonuM mULa vicAromAM paDeluM hoya che. jo satata malIna ke duSTa vicAro karavAmAM Ave to yAvatuM kensara jevA aneka rogo uddabhave che. asthive () - adhyAtmavevina (2) (sukha-duHkhanA svarUpane jANanAra, adhyAtmavettA) ajjhatthasaMvuDa - adhyAtmasaMvRta (tri.) (sutrArthanA upayogathI azubhamanoyogane rokanAra 2. strIbhoganA grahaNarahita manavALo) mana aticaMcaLa che. tenI gati abAdhya che. tethI sAdhake khUba ja upayogapUrvaka mananuM saMgopana karavuM paDe. AcArAMgasUtramAM manane azubha vicArothI aTakAvavA mATe sUtrArthapUrvakanuM svAdhyAyarUpa rasAyaNa sevavA batAveluM che. jjaWHE - ththAtmasama (tri.) (adhyAtmane anurUpa pariNAmavALo) asthisu - adhyAtmazratti (strI) (cittajayanuM pratipAdaka zAstra, adhyAtmazuti zAstra) adhyAtmanA mArgamAM praveza karavA mATe AgamagraMthomAM sUcaka mArgadarzana karAyeluM che. cittanA saMkalpa-vikalpo zAMta karyA vagara adhyAtmamAM saMcaraNa karavuM saMbhavatuM nathI. mATe jeNe adhyAtmane anurUpa pariNati ghaDavI hoya teNe yogazataka, prazamarati vagere yoganA graMthothI cittajano upAya karI levo ghaTe. thayuddha - madhyAtmazuddhi (strI.) '(cittanI zuddhi, AdhyAtmika vizuddhi) ajjhatthasohi - adhyAtmazodhin (strI.) (cittanI zuddhi, antaHkaraNanI vizuddhi) prAyaH 1444 graMthonA praNetA AcArya zrIharibhadrasUrijIe yogadaSTisamuccaya graMthamAM cittanI vizuddhi mATe AThadaSTionA vizleSaNanA mAdhyamathI addabhuta mArgadarzana kareluM che. adhyAtmayoganA abhyAsuoe te graMtha avazya vAMcavA jevo che. - AdhyAtmi (tri.). (AtmAsaMbaMdhI, cittamAM utpanna thayeluM 2. atyaMtara upAya sAdhya sukha-duHkhAdi) sukha-duHkhAdinA prasaMgoe ArAdhaka AtmA potAnI adhyetara pariNatirUpa upAyathI potAnA AtmabhAvane sthira rAkhI kamane khapAve che. jayAre anya jIvo sukha-duHkhAdinA prasaMgoe aneka prakAre karmabaMdha karI bhavabhramaNa vadhArI letA hoya che. ajjhatthiyavIriya - AdhyAtmikavIrya (na.) (Atmikazakti, AtmavIrya 2. udyama kSamA tapa dhRti Adi). gInIsabuka opha varlDa rekorDa ke sarakasamAM jAta jAtanA karatabo joine ApaNe daMga rahI jaIe chIe, ke ahoho AvuM te kevI rIte 183
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ hotuM haze. zuM vyaktinI ATalI tAkAta hotI haze? paraMtu tame je jovo cho te to sAva sAmAnya ane kSullaka vastuo che. paramAtmAe Atmikazaktine amApa kahelI che. je vicArI paNa na zakIe tevA advitIya kAryo karavAnI kSamatA AtmAmAM rahelI che. ajjhatthovAhisaMbaMdha - adhyastopAdhisambandha (puM.) (AtmAmAM pudgalanA saMsargathI prApta thayelo karmopAdhino saMbaMdha) aSTaka prakaraNanA cothA aSTakamAM lakheluM che ke, AtmAnuM svarUpa nirmala sphaTika ratna jevuM che ane anAdikAlIna pudagalo pratyenA rAga-dveSanA kAraNe AtmA parakanA paDaLa caDhelA che. arthAt pudgalonA saMparkathI utpanna thayelA kamanuM pratibimba AtmA para paDe che. AthI AtmA vividha svabhAvavALo bhAse che. je jJAnI puruSa che te AtmA ane karmanA bhedane jANe che. paraMtu ajJAnI puruSa temAM liMpAi jAya che ane AtmAnuM karmayukta svarUpa mAne che. kRSNa - adhyAtma (na.) (antaHkaraNa, citta, mana saMbaMdhI 2. sukha-duHkhAdi AMtarika bhAva 3. AtmAmAM utpanna thayeluM, AtmA saMbaMdhI) ajjhappaoga- adhyAtmayoga (puM.) (aMtaHkaraNanI zuddhirUpa dharmadhyAna, rAga-dveSa rahita aMtaHkaraNanI ekAgratA) ajjhappaogasAhaNajutta - adhyAtmayogasAdhanayukta (puM.) (cittanA dharmadhyAnAdi vyApArone sAdhI ApanAra ekAgratAdi yukta, zubhacittathI vizuddha cAritravALo) ajjhappaogasuddhAdANa - adhyAtmayogazuddhAdAna (tri.) (zubhacittathI vizuddha thayelA cAritravALo) ajjhappakiriyA - adhyAtmakriyA (strI.) (karmabaMdha karAvanAra AThamuM kriyAsthAna 2. koIpaNa vaDe kyAreya paNa nahIM tiraskArAyelI vyaktino udAsInatAvALo vicAra) makhano - adhyAtma (kuM.) (aMtaHkaraNanI zuddhirUpa dharmadhyAna, rAga-dveSa rahita aMtaHkaraNanI ekAgratA) ajjhappajogasAhaNajutta - adhyAtmayogasAdhanayukta (puM.) (cittanA dharmadhyAnAdi vyApArone sAdhI ApanAra ekAgratAdithI yukta, zubhacittathI vizaddha cAritravALo) ajjhappajogasuddhAdANa - adhyAtmayogazuddhAdAna (tri.) (zubhacittathI vizuddha thayelA cAritravALo) ajjhappajhANajutta - adhyAtmadhyAnayukta (tri.) (prazastadhyAnathI yukta) saTTA - adhyAtma (I.) (zokAdithI abhibhUta karanAra AThamuM kriyAsthAna) ajjhappadosa - adhyAtmadoSa (puM.) (krodha-mAna-mAyA-lobharUpa doSa, kaSAya). adhvahiMdu- adhyAtmavaDu(kuM.) (te nAmano eka graMtha, adhyAtmabiMdu prakaraNa) ajjhappamayaparikkhA - adhyAtmamataparIkSA (strI.) (mahopAdhyAya yazovijayajI kRta eka graMthanuM nAma, adhyAtmamata parIkSA graMtha) 13
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ ajjhapparaya - adhyAtmarata (tri.) (prazastadhyAnamAM magna, adhyAtmadhyAnamAM tatpara) ajjhappavattiya - adhyAtmapratyayika (pu.) (zokAdithI abhibhUta karanAra AThamuM kriyAsthAna) ajjhappavayaNa - adhyAtmavacana (na.) (soLa vacanomAMnuM sAtamuM vacana, adhyAtmavacana) ajjhappavisIyaNa - adhyAtmaviSIdana (na.) (saMyamanA kaSTothI viSAda pAmeluM, saMyamabhIru) ajjhappavisuddha - adhyAtmavizuddha (tri.) (suvizuddha aMtaHkaraNa, pavitra cittavALuM) ajjhappavisohijutta - adhyAtmavizodhiyukta (tri.) (AMtarika zuddhiyukta, pavitra bhAvayukta) gApUve(- adhyAtmavavana(tra.) (sukha-duHkhanA svarUpane jANanAra, adhyAtmavettA) 3 usaMvaDa - 3adhyAtmisaMta (ni.) (sUtrArthanA upayogathI azubha manoyogane rokanAra) mAsama - adhyAtmasama (fz.) (adhyAtmane anurUpa pariNAmonusAra) marUkhasu - adhyAtmazuti (tri.) (cittajayanA pratipAdaka zAstra, adhyAtmazruti zAstra) ajjhappasuddhi - adhyAtmazuddhi (strI.) (cittazuddhi) upAdhyAya zrIyazovijayajI gaNie mananA mAlinyane haTAvanAra ane adhyAtmazuddhine utpanna karanAra amRtavelanI sajhAya racI che. ghaNA ArAdhaka jIvo teno pratidina svAdhyAya karI potAnA AtmAnI parizuddhi karatA hoya che. ajjhappasohi - adhyAtmazodhi (tri.) (bhAvazuddhi, cittazuddhi). zubha bhAvathI karela thoDuM paNa satkarma anekaghaNuM pratiphaLa ApI jAya che. zAlibhadranA dattathI te ApaNane samajAI jAya che. mATe sujJapuruSo bhale thoDI-ghaNI dharmakriyA karatA hoya paNa te bhAvollAsathI karatA hoya che. sapriya - mAdhyAtmivA (ji.) (AtmA saMbaMdhI, cittamAM utpanna thayeluM 2. atyaMtara upAya sAdhya sukha-duHkha) ajjhappiyaviriya - AdhyAtmikavIrya (na.) (udyama-dhRti Adi) sUtrakRtAMgasUtranA prathama zrutaskaMdhanA AThamAM adhyayanamAM A zabdano prayoga thayelo che. je saMyamamAM udyamavaMta che tathA je sAdhune kSamA titikSA-sahiSNutA kRti Adi guNo varelA che te sAdhu AdhyAtmika vIryasaMpanna kahevAyo che. (adhyayana, zAstranuM prakaraNa, sUtrano peTAvibhAga 2. bhaNavuM te 3. nAma, arthavAcaka zabda) 185
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavAna mahAvIranI vANI jemAM saMgharAyelI che te dvAdazAMgInA nAmathI oLakhAya che. te vartamAnamAM 45 AgamarUpe ApaNI pAse upalabdha che. adhyayanano artha karatA jIvAbhigamasUtramAM jaNAvyuM che ke, ziSyaparaMparA krame karI gurunI pAsethI zAstronuM adhyayana kare te adhyayana kahevAya che. viziSTa evA arthanI dhvaninA saMdarbhamAM A eka zratano prakAra paNa kahevAya che. adhyayananA sUtra artha ane tadubhaya ema traNa prakAro che. ajjhayaNakappa - adhyayanakalpa (puM.) (adhyayanakalpa, yogyatAnusAra vAcanAdAnanI sAmAcArI) guNasaMpanna ziSyane je vidhithI yogyatAnusAra sUtra, artha ane tadubhaya-sUtrArtharUpe vAcanA ApavA svarUpa sAmAcArInuM paripAlana karAya tene adhyayanakalpa kahe che. paMcakalpabhASyamAM adhyayanakalpa mATe yogyAyogyanI vistRta chaNAvaTa bhASyakAre svayaM karelI che. ajjhayaNaguNaNiyutta - adhyayanaguNaniyukta (tri.) (AraMbhelA zAstranI zabdavRttithI kahelA guNayukta, zaru karelA adhyayananI abhidhAthI kahelA guNathI prerita) dazavaikAlikasUtranA navamA adhyayanamAM A zabdanI vyAkhyA karatAM TIkAkAre jaNAvyuM che ke, AraMbha karAyelI athavA prakaraNathI prApta thayelI zAstranI gati arthAtu, zarU karelA adhyayananI abhidhA nAmaka zabdavRttithI kahelA guNothI samanvita hoya tene adhyayanaguNaniyukta kahevAya che. kyaUITM () - adhyayanapuri (tri.) (AraMbha karAyelA adhyayananamAM kahelA guNathI yukta) ayache - adhyayanaSa(.) (AvazyakasUtra, cha adhyayananA samUharUpa zrutajJAna) vizeSAvazyakabhASya nAmanA Akara graMthamAM adhyayanaSakanI vyAkhyA karatAM kahyuM che ke, Avazyaka sUtramAM sAmAyikAdi cha adhyayano hovAthI te adhyayanaSaTraka kahevAya che. pistAlIsa AgamomAM AvazyakasUtrano samAveza mULasUtromAM karAyelo che. ajjhayaNachakkavagga - adhyayanaSadkavarga (pu.) (cha adhyayana jemAM che te AvazyakasUtra) vizeSAvazyakabhASyamAM ane anuyogadvArasUtramAM AvazyakasUtrane temAM sAmAyikAdi cha adhyayano hovAthI adhyayanaSaddhavarga kaheluM che. AvazyakasUtranI sAmAyika adhyayananI niyukti para jinabhadragaNikSamAzramaNe mahAbhASya raceluM che jemAM jinokta padArthonI khUba ja sacoTa vyAkhyAo karelI che. mahAvIra prabhunA agiyAra gaNadharonI zaMkAonA samAdhAnarUpe prasiddha gaNadharavAda paNa vistArapUrvaka A graMthamAM prApta thAya che. ajjhavasANa - adhyavasAna (na.) (ativarSa ke viSAdavALI aMtaHkaraNanI vRtti, rAga-sneha bhayAtmaka mananA saMkalpa 2. vezyA pariNAmanI kaIMka spaSTa pravRtti). vizeSAvazyakabhASyakAre rAga, sneha ane bhayAtmaka mananA vicArone adhyavasAnarUpe kahelA che. jyAre sthAnAMgasUtramAM adhyavasAnanA rAga, sneha ane bhaya ema traNa bhedo varNavyA che. mananA saMkalpa-vikalpane paNa adhyavasAna kahevAya che. ajjhavasANajogaNivvattiya - adhyavasAnayoganirvartita (tri.) (adhyavasAna-jIvapariNAma ane yoga-manAdi vyApArothI utpanna hoya te) bhagavatIjIsUtranA paccIsamA zatakamAM "adhyavasAnayoganivartita' zabdanI vyAkhyA karatAM jaNAvyuM che ke, jIvanA pariNAma ane aMtaHkaraNanI vRtti eTale manAdinA vyApAro, A bannethI niSpanna pariNAma vizeSane adhyavasAnayoganivartita kahevAya che. ajjhavasANaNivvattiya - adhyavasAnanirvartita (tri.) (mananA vyApArathI niSpanna hoya te, mananI pariNati-paripAkathI utpanna, adhyavasAyathI utpanna thayeluM) mananA pariNAma-saMkalpa vaDe eTale ke mananA daDha prayatna karI utpanna thayelA vicAra tene adhyavasAnanirvartita kahevAya. saMkSepamAM kahIe to koI jIvane mAre saMsAra sAgarathI pAra UtaravuM che' evo adhyavasAya utpanna thavo ene adhyavasAnanirvartita kahe che. 186
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ ajjhavasANAvaraNijja - adhyavasAnAvaraNIya (na.) (bhAvacAritrane aTakAvanAra eka karmaprakRti, cAritramohanIyanI prakRti vizeSa, mananA pariNAmane DhAMkanAruM kama) ATha karmomAM sauthI vadhu bhayAnaka ane jIvane anaMtakALa sudhI saMsAramAM paribhramaNa karAvanAra mohanIya karma che. tenA bIjA bheda tarIke cAritramohanIyakarma che. jIva caDhatA pariNAme vartato hoya ane cAritra aMgIkAra karavAnI tAlAvelI jAgI hoya tyAM A kamI jIvAtmAnA bhAvacAritrarUpa mananA pariNAmone patita karI de che. mATe Ane adhyavasAnAvaraNIya kahevAya che. ajjhavasAya - adhyavasAya (puM.) (mananA sUkSmapariNAma, mAnasika saMkalpa 2, baMdhahetubhUta AtmAnI pariNati vizeSa, AtmAnA sUkSmapariNAma) adhyavasAya zabda jaina darzanamAM suprasiddha che. jene naiyAyiko Atmadharma kahe che to vedAntIo buddhidharma kahe che. jyAre sAMkhyo tene upAstaviSayaka iMdriyonI vRttimAM buddhijanya rajoguNa ane tamoguNathI je sattvano udraka thAya te adhyavasAya athavA jJAna che tema kahe ajjhavasAyaTThANa - adhyavasAyasthAna (na.) (pariNAma sthAna, adhyavasAya sthAna) aSTakaprakaraNanA pAMcamA aSTakamAM adhyavasAyasthAnanI vyAkhyA karI che. mananA sUkSma pariNAmo eTale vicAro athavA baMdhanA hetubhUta AtmAnI pariNati vizeSa-bhAva e ja adhyavasAya che. traNe karaNanA maLIne A adhyavasAya sthAno asaMkhya prakAranA kahelA che. makvANamaM (ve) (nivApita-pitRvagerene uddezIne apAyeluM dAna 2. mukhya) ajjhavasiya - adhyavasita (na.) (adhyavasAya, AtmapariNAma, manobhAvavizeSa) AtmAmAM athavA manamAM A ema ja che evA prakArano nizcaya thavo te adhyavasAya che. nyAyadarzanamAM adhyavasAyane AtmAno dharmI mAnyo che. jyAre vedAMtadarzanamAM adhyavasAyane buddhino dharma mAnyo che. anuyogadvArasUtramAM adhyavasita e ja adhyavasAya che ema kahyuM che. mArsa (reza). (abhizApa, Akroza) ajjhahiya - Atmahita (na.) (Atmahita, svahita) adhyAtmakalpadrumagraMthamAM jaNAvyuM che ke, he mUDha jIva ! te A mAruM A mAruM karIne tArA AtmAnI rakhaDapaTTI vadhArI che. saMsAranI moha-mAyAmAM rAcI mAcIne tuM karmonA baMdhanomAM aTavAyo che. mATe have jarA vicAra, ane AtmahitamAM udyamazIla bana. mA (reza). (prazasta-zubha strI 3. navoDhA 4, taruNa strI, yuvatI 5. A 6. asatI, kulaTA sTI) vajannAlagna graMthamAM ajajhAno artha kulaTA strI paNa karelo che. jyAre sAmAnyathI prazasta strInA arthamAM paNa A zabdano prayoga thayelo che. jayAre koI strI potAnI badaAdatanA kAraNe vAte vAte jUThANuM bole to tene paNa A zabdathI saMbodhita karAya che. mAya - adhyAya (pu.). (maryAdApUrvaka pravacanokta prakAre bhaNavuM te, svAdhyAya karavo, adhyayana karavuM te 2. graMthanuM eka prakaraNa, adhyAya) vAcaspatyakozamAM vedAdizAstronA eka samAna arthanA viSayonI parisamAptinA dyotakavizrAmasthAnarUpa aMza vizeSane paNa adhyAya kahevAmAM Avyo che. jayAre jaina darzanamAM svAdhyAyane jIvananuM eka mukhya aMga gayuM che tathA zrAvaka karatAMya sAdhudharmamAM zAstrAdhyayayanane prANasamAna mahattva apAyuM che. 187
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAru - adhyArU (pu.) (vRkSa vizeSa 2. vRkSa para caDhIne vadhanArI eka valI ke zAkhA) sUtrakRtAMgasUtra, prajJApanA sUtra ane AcArAMgasUtranI aMdara adhyAha zabda vanaspatinA eka bheda tarIke ullekhAyelo che. vRkSanI upara upara phelAIne rahe tevI vallIne adhyAruha kahevAya che. kAmalatA nAmaka vanaspati vRkSanI zAkhAo para UgIne rahe che. ajjhArova - adhyAropa (puM.) (Aropa, atyanta Aropa 2. bhramathI eka vastunA guNa bIjI vastumAM joDavArUpa mithyAjJAna 3. UThavuM 4. unnata hovuM 5. upacAra) SoDazaka graMthamAM zrIharibhadrasUrijIe kahyuM che ke, jema aMdhArAmAM doraDuM paDyuM hovA chatAM vyaktine temAM sApano bhrama thAya che tema anAdikALathI ghara karI gayelA mithyAtvanA kAraNe vyakti du:khamaya saMsArane sukharUpe ane atyaMta sukhamaya zAzvata evA mokSasthAnane duHkhamaya tarIke juve che. anubhave che. bezaka ! mithyAtvavAsita buddhi karatAM bhoLuM hRdaya lAkha darajajo sAruM. kApovana - aththApaUT (.) (adhyAropaNa, atizaya AropaNa 2. prazna karavo 3. dhAnya vagerenuM vAvavuM te) vizeSarUpe saghaLI taraphathI tathya jANavA mATe prazna pUchavAnA arthamAM adhyAropaNa zabdano prayoga thAya che ema vizeSAvazyabhASyamAM jaNAveluM che. tajavIja karavI ke sAmevALAnA dUSaNa jANavAnI icchAthI prazna karAya te arthamAM paNa A zabdano prayoga karAya che. saTTApovanaMta - adhyApana (na.) (brAntithI maMDalAkAra thayeluM 2. mithyAtvathI cArebAjuthI gherAyeluM). SoDazaka graMthamAM Agamane dIpakanI upamA ApI che. jema dIvAnA prakAzamAM aMdhakArane avakAza nathI, tema AgamajJAnanA ajavALAmAM mithyAtvarUpa aMdhakAra naSTa-bhraSTa thaI jAya che. tattvadaSTie joIe to mithyAtva e ja ajJAna che ane ajJAna pote svaye asatuM svarUpI che. A jagatamAM mithyAtva jevI koI cIja che ja nahIM, sivAya ajJAnatA. ajjhAroha - adhyAroha (puM.) (bIjA jhADa para UgatI kAmavallI nAmaka vanaspati 2. vRkSa para vadhanArI velaDI ke vRkSavizeSa) jema amaravela nAmano pILo velo anya vRkSa ke vADa para ja avalaMbIne rahe che. tenA potAnA mULiyA nathI hotA tema je manuSya svayaM pAMca iMdriyothI paripUrNa hovA chatAM bIjAonA mAthe boja banIne rahe che te manuSya amaravelanI jema paropajIvI gaNAya. mAvA - adhyApana (pu.). (upAdhyAya, bhaNAvanAra, zikSaka, guru) uttarAdhyayanasUtramAM ziSyane bhaNAvanAra upAdhyAya ke gurune vize kevo bhAva rAkhavo athavA pote kevuM vartana kare te khUba bhArapUrvaka varNavyuM che. Agamastha zrutajJAnanA rahasyonA jANanAra gurunI pAsethI jJAna prApta karavA temanI khUba vinaya pratipatti karavI joIe temaja teo dvArA adhyayana bAbate kaThora preraNA thaI hoya to paNa tene Atmahitakara jANIne prasannatApUrvaka svIkArIne temane prasanna rAkhavA joIe. gurune pratikuLa thaI rahenAra ziSya kyAreya jJAnArjana karI zakato nathI. anya darzanomAM to gurune bhagavAnathIya UMceruM sthAna apAyeluM che. ajjhAvasata - adhyAvasat (tri.) (madhyamAM rahetuM, vacce rahetuM) jema gharamAM vasanArane gRhastha kahevAya che, vanamAM vasanArane vanavAsI kahevAya che. tema bAhya audayikabhAvone tyajIne AtmabhAvomAM vasanAra puruSane AdhyAtmika kahevAya che. Avo AdhyAtmika cittavALo puruSa svayaM tare che ane tenA saMsargamAM AvelA anyane paNa tAre che. aAvasittA - mathuSya (vya.) (madhyamAM rahIne, vacce rahIne)
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ zilpazAstramAM jinAlayane prAsAdapuruSanI upamA ApavAmAM AvelI che. ane garbhagRha te prAsAdapuruSanuM hRdayasthAna che. dareka jaine pratidina garbhagRhamAM rahelA paramAtmAnI pUjA karatAM bhAvanA bhAvavI joie ke, he paramAtmA! jema jinAlayanA garbhagRhamAM rahIne samasta saMghanA amaMgala dUra karo cho. tema mArA hRdayagRhamAM vAsa karIne mArA AtmAmAM rahelA azubha karmone dUra karo ane mArA cittane pavitra banAvo. 3mAsa - madhyAsanA (TI.) (sahana karavuM te). strIne sahanazaktinI pratimA mAnavAmAM AvelI che. sahanazaktino matalaba atyAcAra sahana karavA te nahIM, paraMtu game tevI paristhitimAM bhAMgI na paDavuM te. du:khada saMjogomAM paNa potAnI sahiSNutA na gumAvavI. Aje kheda sAthe kahevuM paDe che ke strIe potAnI sahiSNutA gumAvI dIdhI che jenuM pratyakSa udAharaNa AjanA kALamAM pracuramAtrAmAM thatAM chUTAcheDAo che. TTA hIra - eNdhyAhAra (pu.). (AkAMkSita padanuM anusaMdhAna karavuM te, mULamAM na dekhAtA padane anyasUtramAMthI levuM 2. tarka, UhA 3. apUrva ubhekSA) ghaNI vakhata graMthakAra maharSio potAnA vAkyanI aMdara amaka padono ullekha nathI karatA hatA, tyAre tyAM teoe kahelA vAkyano bodha karavA mATe amuka pado anya sUtrAdimAMthI laIne anusaMdhAna karavAmAM Ave che tene adhyAhAra kahevAya che. mIna - akSar (1) (akSaya, akhUTa, akSINa 2. sAmAyikAdi adhyayana, prakaraNa, adhyAya) kevalI bhagavaMte kaheluM che ke, A saMsAra anAdikALathI che ane anAdikALa sudhI rahevAno che. jema saMsAra anAdi che tema temAM vasanArA jIvo paNa anAdikALathI che. A jIvo akSayanidhi jevA che arthAtu, akhUTa che. saMsAramAM jIvono abhAva kyAreya thavAno nathI. jIvo vagarano saMsAra jevuM kyAreya nahIM bane. ajjhINajhaMjhaya - akSINajhaJjhAka (tri.) (akSaNa kalaha, kaleza-kaMkAzathI nivRtta nahIM thayeluM) kalahane vinAzanuM ghara mAnavAmAM AvyuM che. AthI ja loko kalahathI vadhAre dUra rahevAnuM pasaMda kare che. subhASitomAM paNa kahevAmAM AvyuM che ke je gharamAM kalaha anavarata cAlyA kare che te ghara khUba jaladI smazAnagRhamAM pheravAI jAya che. arthAta nitya kalahavALA gharamAM koi saMbaMdho TakI zakatA nathI. majhuvevAII - ayyapanna (tri.) (viSayAsakta, viSayabhogamAM tallIna) koika mUrkha lakhI dIdhuM ke, "gharaDe goviMda gAzuM ane jeo viSayAbhilASI che teoe A paMktine pakaDI lIdhI. temane jayAre paNa dhamarAdhanAnI vAta karavAmAM Ave tyAre basa A ja paMktinuM bahAnuM kADhIne dharmathI dUra bhAge. paraMtu satya hakIkta e ja che ke jo viSaya bhogavavAnI uMmara yuvAnI che to dharma karavAno samaya paNa yuvAnIno ja che. jayAM sudhI zArIrika baLa ane mAnasika baLa haze tyAM sudhI ja dharmArAdhanA thai zake che. bAkI vRddhAvasthAmAM zarIrabaLa cAlyA jatAM dharma paNa AcarI zakAto nathI. je yuvAnImAM dharma kare che te ja ghaDapaNamAM goviMda bhajI zake che. bAkI vANIvilAsathI saryuM. sira - avira (.) (chidrarahita 2. tRNa vagerethI nahIM DhaMkAyeluM 3, eka prakAranI zapyA 4. rAphaDA vagaranuM). nadI pAra utaravAmAM kAraNabhUta evI nAvamAM je chidra hoya to kAryasiddhi thatI nathI. mATe nAva ekapaNa chidra vagaranI hovI Avazyaka che. jo sAmAnya siddhi mATe paNa chidrabhAva hovo jarUrI che to sarvotkRSTa mokSa prAptimAM kAraNabhUta mAnavabhavamAM doSorUpI chidronI pracuratA kevI rIte cAlI zake? arthAtu, na ja cAlI zake. AthI maLelA mAnavabhavane saphaLa karavA mATe jema bane tema AtmAmAMthI doSono hrAsa ane guNono vAsa thAya tevo prayatna karavo joIe. 189
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ ajjhusirattaNa - azuSiratRNa (na.) (darbha-DAbha, chidrarahita ghAsa, tRNa) je sthAna jalabahula hoya tevA sthAne DAbhanI utpatti jovA maLe che. darbhanAmaka ghAsa atipavitra hovAthI pUjA-arcanA ke yajJAdimAM teno upayoga karavAmAM Ave che. eTaluM ja nahi prAcInakALamAM jainazramaNo vanavAsamAM ja vadhu rahetA hovAthI savA mATenI zavyA tarIke nirdoSa rIte prApta thayela darbhano upayoga karatA hatA. ajjhesaNA - adhyeSaNA (strI.) (satkArapUrvakanI AjJA 2.adhika prArthanA, vizeSa yAcanA) kalpasUtramAM bhadrabAhusvAmI lakhe che ke, mAtA trizalAne jyAre cauda svapra AvyA tenuM phaLa jANavAnI IcchAthI mahArAja siddhArtha nimittazAstranA jANakAra jyotiSIne bolAvavA mATe kauTumbikapuruSone mokale che tyAre teo sevakone paNa tucchakArathI na bolAvatAM satkArapUrvaka AjJA kare che ane te sevako paNa glAni vagara atiprasannatApUrvaka te AjJAno svIkAra kare che. A hato ahIMno svAmI-sevaka bhAva AjanA kALamAM cAlato noLiyAne sarpa jevo nahIM. ajjhoyaraya - adhyavapUraka (puM.) (soLa uddagamanA doSo paikIno soLamo doSa, sAdhu nimitte umero karI banAvelI gocarI vahorAvavAthI lAgato doSa). adhi eTale vadhAre. avapUraNa eTale bharavuM, umeravuM. potAnA mATe rasoI banAvatA hoya tyAre upAzraya vageremAM sAdhune AvelA jANIne temanA nimitte rasoImAM umero karI bhojana banAvavuM te adhyavapUraka kahevAya che ane te adhyavapUrakathI yukta bhojana paNa adhyavapUraka kahevAya che. zAstramAM lakheluM che ke, bhikSA lenAra ane denAra banne jANatA hoya ke gocarI doSita che to banne pApanA bhAgIdAra che. paraMtu lenAra zuddhacAritrI hoya to te DUbe ke nA DUbe paraMtu, denAra to cokkasa saMsArasamudramAM DUbe ja che. arthAtu doSano bhAgI bane che. moki(reza) (vakSasthaLanuM AbhUSaNa 2. vakSasthaLanA AbhUSaNomAM karavAmAM AvatI motInI racanA) 3 vavanA - mathupapAnA (strI.) (viSayomAM Asakti, viSayamagnatA) iMdriyonA viSayomAM Asakti pedA thAya tene adhyApAranA kahevAmAM Ave che. te traNa prakAre che. 1, jJAtA 2, ajJAnI 3. vicikitsA. jJAtA eTale jJAnapUrvaka viSayajanya padArthone viSe atyaMta Asakti. ajJAnI eTale ajANatA viSayajanya padArthone viSe atyaMta Asakti ane vicikitsA eTale viSayajanya padArthone viSe saMzayapUrvakanI atyaMta Asakti. ajjhovavaNNa - adhyupapanna (tri.) (viSayomAM vRddha, Asakta, mUrNita) jema koTAmAM lagAvelA bhojana pratyenI Asakti mAchalIne mRtyu tarapha dorI jAya che tema pAMceya IMdriyonA viSayo pratyenI Asakti jIvane durgati tarapha dorI jAya che. A viSayonA upabhogathI sukhanI prApti thatI nathI kiMtu sukhano mAtra AbhAsa ja thAya che. vAstavamAM sukha kone kahevAya te sAmAnya jIvane khabara ja nathI hotI. ajjhovavAya - adhyupapAta (puM.) (kaMIpaNa grahaNa karavAmAM cittanI ekAgratA) anyanI vastune prApta karavAnI satata tIvracchAne abhupapAta kahevAmAM Ave che. parAI vastune prApta karavAnI satata IcchA karavAthI lobha tathA mUcha utpanna thAya che. jenAthI jIva sArAsArano vicAra tyAgIne avivekI bane che. 4 - zreSa(Dr.) (AkarSita karavuM, kheMcavuM 2. lakhavuM, citra banAvavuM, rekhAMkita karavuM). jANe sAkSAta vastu pote ja na hoya tevI kalAkRtio banAvIne AkarSita karanArA kalAvid kazaLa kArIgaro paNa A duniyAmAM che. 190
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ AbehUba suMdara citro banAvanArA citArA paNa che paraMtu, carAcara sRSTimAM prANa utpanna karavAmAM catura to ekamAtra prakRti ja che. jeno koI vikalpa nathI ja. maga - gati (tri) (pUjeluM 2. saMkocAyeluM) jema lajAmaNIno choDa anyano sparza thatAM saMkocAI jAya che tema pApabhIru vyakti duSkRtyonA AcaraNamAM saMkoca pAme che. - mag (a). DAhyA manuSyo maitrI ke duzmanI sarakhe-sarakhA sAthe kare che. je buddhi, kuLa, aizvarya AdimAM potAnAthI atyaMta hIna ke potAnA karatAM moTA mANasane mitra banAve che tene zAstramAM kubuddhivALo mUrkha batAvyo che. AvI vyaktio lokomAM hAsyAspada bane che. prAjJa puruSo mUrkhane kyAreya mitra ke duzamana nathI banAvatA. #kaca (tri.) (juduM, vilakSaNa 2. saMdaza, sAdhAraNa) eka ja padArtha hovA chatAM tene jonAranI dRSTinA bhedathI te judA-judA prakArano bhAse che. jema ke strInuM zarIra yogIone mATe darekanA jevuM ja sAmAnya zarIra che. kAmIjanone mATe te eka suMdarI che. jyAre vAgha-varu vagere hiMsaka prANIone mATe te eka bhojya padArtha rUpe che. jevI daSTi tevI sRSTi. madghati - ati (pu.) (aMjali 2. khobo) A avasarpiNIno trIjo Aro pUrNa thaI cothA ArAno prAraMbha thayo te vakhate yugaliko vacce thatI takarAranA samAdhAna mATe teo kulakara nAbhi rAjA pAse jAya che tyAre nAbhi rAjA kahe che ke, havethI tamAro rAjA RSabha che mATe tenI pAse tamAre dareka vastuonA zaMkA-samAdhAna karavA. tethI yugaliko temane rAjA tarIke svIkArI temano rAjyAbhiSeka karavA mATe taiyArI karavA jAya che. A tarapha IMdranuM sihAsana calAyamAna thatA avadhijJAnano upayoga mUkatA prabhunA rAjayAbhiSekanI khabara paDe che ane mahotsavapUrvaka temano rAjayAbhiSeka kare che. A bAju yugaliyAo jaLa laIne rAjayAbhiSeka karavA Ave che tyAre prabhune ThAThamAThavALA joIne aMjalimAM bharelA pANIthI jamaNA paganA aMguThe abhiSeka kare che. aTTa - (thA). (bramaNa karavuM, paryaTana karavuM) je jIva saMsAranA viSayopabhogano tIvrAbhilASI thaIne mokSanA hetarUpa dharmanuM sevana karato nathI te jIvadurgatimaya bhavaaTavImAM AmathI tema paryaTana karyA kare che arthAt, tiryaMca narakAdi gatiomAM vAraMvAra AthaDyA kare che. ga - 3 ( .). (ukALavuM, kvAtha karavo). vividha auSadhonA satvane prApta karavA mATe tene ukALavAmAM Ave che. sonAnI zuddhi mATe jema tene tapAvavAmAM Ave che pachI ja temAM caLakATa Ave che tema bhavya jIva vividha prakAranA kaSTono samatApUrvaka sAmano karIne satvazALI bane che. gaTTa- saTTa(pu.) (mahelanI uparanuM ghara 2. aTArI 3. AkAza 4. killAmAM raheluM sainyagRha) kamArta (tri.) (pIDita thayeluM, zArIrika mAnasika pIDAthI pIDita, duHkhI, mohathI duHkhI) AcArAMgasUtranA prathama zrutaskaMdhanA dvitIya adhyayananA pAMcamAM udezAmAM jaNAvyuM che ke, zarIra ke mana saMbaMdhI pIDAthI je duHkhI thAya tene Arta kahyo che. jyAre A ja sUtramAM prathama zrutaskaMdhanA chaThThA adhyayananA prathama udezAmAM bIjI vyAkhyA karatAM jaNAvyuM che ke, 191
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ mohanA udayathI jeNe kArya ke akAryano viveka dhAraNa nathI karyo tene Arta kahelo che. ArtanA cAra prakAra kahelA che. 1. nAmArta2. sthApanArta 3. dravyApta 4, bhAvArta. temAM bhAvArta sauthI vadhu duHkhadAyI che. saTTa(reza) (kRza, durbaLa 2. bhAre 3. moTu 4.popaTa 5. sukha 6, ALasa 7. dhvani 8. asatya 9. zIta) nItizAstromAM lakhyuM che ke, unnatinA icchuka strI-puruSe adhika nidrA, taMdrA, bhaya, krodha, Alasya ane kAryanI vilaMbakAritA A cha vastuno tyAga karavo joie. jema koI daivIzaktithI thaMbhI gayelI vyakti AgaLa jai zakatI nathI. tema A cha bAbatonA kAraNe pote AgaLa vadhavA mAgato manuSya eka DagaluM paNa AgaLa mAMDI zakato nathI. gaTTara (sela). (kvAtha, UkALo) ajaina mahAbhAratanA racayitA maharSi vyAsa mahAbhAratamAM kahe che ke, "avAligreva nava R rije' are bhAI ! huM hAtha UMcA karIne pokAra pADIne kahuM chuM ke, dharmathI ja artha (dhana) ane kAmanI prApti thAya che. chatAM paNa mArI vAta koI sAMbhaLatuM nathI ane sukhanA mULa dharmane choDIne adharmarUpI kvAthanuM pAna kare che. 3 - makkSa (pu.). (pAtranA chidrane pUranAra lepadravya vizeSa) mALa - ArtadhyAna () (ArtadhyAna, iSTanA viyoga ke aniSTanA saMyogathI du:kha pAmavuM te, roganivRtti ke bhaviSyanI ciMtA karavI te) samavAyAMgasUtramAM ArtadhyAnanuM lakSaNa jaNAvatAM kahyuM che ke, "manosAmanozavastuviyogAsaMyoninjanavivipnavata mere' arthAta, ISTa ke aniSTa vastunA viyoga ke saMyogamAM cittamAM utpanna thanAra saMtApanA lakSaNavALuM je hoya te ArtadhyAna. jema du:kha Ave manamAM zokanI lAgaNI thavI te ArtadhyAna che tema sukha sAmagrInI prApti na maLatAM je nirAzAnI lAgaNI thAya che te paNa ArtadhyAna che. adRjjhANaviyappa - AtadhyAnavikalpa (paM.) (azubhadhyAyanano eka prakAra, ArtadhyAnano bheda) jema zubha bhAvamAM rahelo AtmA guNasthAnamAM AgaLa vadhato thako azubhakarmono khAtmo bolAve che tema azubhabhAva eTale ArtadhyAna-raudradhyAna karanAro AtmA azubhakarmono Dhagalo potAnA mAthe khaDakI le che. eTalA mATe sAdhake potAnA AtmA para lAgelA karmamaLane dUra karavA azubhadhyAyananA bhedo samyapha prakAre jANIne teno tyAga karavA satata prayatnazIla banavuM joIe. aTTajjhANaveragga - ArtadhyAnavairAgya (na.) (vairAgyano eka prakAra, ArtadhyAnarUpa vairAgya) iSTa eTale priya vastuno viyoga eTale abhAva hoya tathA aniSTa eTale apriya saMjogo prApta thAya tyAre koI jIvane tenA kAraNe vairAgya janme che. AvA vairAgyane du:khapratibaddha vairAgya kahevAya che. Ane zAstrakAro sAco vairAgya nahIM paNa eka prakArano ArtadhyAnagarbhita laukika vairAgya kahe che. tAtvika rIte to jJAnagarbhita vairAgya e ja sAco vairAgya che. mohake duHkha garbhita nahI. aTTajjhANovagaya - ArtadhyAnopagata (tri.) (ArtadhyAna karanAra, zoka nimagna) sUtrakatAMga AgamamAM kahevuM che ke, je vyakti zokamAM nimagna hoya che te potAno sadviveka khoI nAkhe che ane vivekarahita jIva sArAsArano bheda pArakhI zakato nathI. Avo vivekahIne puruSa aMtatogatvA potAnuM ja nukazAna kare che. dahAsa - hAsa (pu.). (khaDakhaDATa hasavuM, moTethI hasavuM) jema manuSyomAM uccavarganA ane nIcavarganA ema be prakAra hoya che tema devalokamAM paNa uccakakSAnA deva ane nimnakakSAnA deva 192
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ ema be prakAra hoya che. devalokamAM kilbiSika devone nimnakakSAnA mAnavAmAM AvelA che. AthI teonA vimAno paNa mULa vimAnothI alaga hoya che. zAstramAM lakheluM che ke, jeo kahalapriya, aticaMcaLa, moTe moTethI hAsya karanArA jIvo hoya che teo marIne kilbiSika devanI yonimAM utpanna thAya che. maTTa (reza) (gayeluM, cAlI gayeluM) jeo cAlI gayelI vastu mATe zoka kare che tene zAstramAM mUrkha kahelA che. kema ke Aja paryata evI koI vastu nathI je ekavAra jatI rahI hoya te pAchI AvI hoya. AvA padArtho mATe jeo jhaMkhanA kare che teo raNapradezamAM jaLanI AzA karanAra samAna che. A vAta samajI rAkho, ekavakhata gayelI vastu ke kSaNa gameteTalI aNamola hoya te pAchI AvatI nathI. maTTaT - aDDana () (cakrAkAranuM eka astra 2. anAdara 3. te nAmano eka malla) ujainInA rAjAno aTTaNamalla nAmano malla hato. te kAyama sopArakanagaramAM jaine tyAMnA mallone harAvIne rAjA pAsethI inAma meLavato hato. eka vakhata tyAMnA rAjAe taiyAra karelA massImalla dvArA te parAjaya pAmyo ane potAnA nagaramAM pAcho Avyo. pote vRddha thayo hovAthI tyAMnA rAjA ane svajanoe paNa teno tiraskAra karyo. AthI aTTaNamalla saMsAranI svArthaparAyaNatA joine vairAgI thayo ane teNe pravrajyA grahaNa karI. aTaka (na.) (gamana karavuM te, javuM te 2. vyAyAma karavo te, kasarata karavI te) maMtrI pethaDazA jyAre rAjamArgethI pasAra thaine rAjamahele jatA hatA te samaye rastAmAM maLatA loko temanI kuzalatAnI pRcchA karatA. hatA. tyAre pethaDazA maMtrInA mukhamAM zabdo hatA ke, bhAI! tame zarIranI kuzalatAnI vAta karo cho te barobara che paraMtu mAruM AyuSya to pratidina cAlI jaI rahyuM che, kSINa thai rahyuM che. AvI paristhitimAM kuzalatA kyAMthI hoya? kaTTavsAnI - adRnazAnA (strI) (vyAyAmazALA, kasarata karavAno akhADo). aTTaNiyaTTiyacitta - Atanivartitacitta (tri.) (kliSTa adhyavasAyI, ArtadhyAnamAM rata che citta jenuM te) bhagavatIsUtranA dvitIya zataka ane prathama uddezAmAM lakheluM che ke, "mAyaTTiyarittA navA phuTTAramuni arthAta, jeo satata kliSTa adhyavasAyavALA jIvo che teo haMmezAM duHkhasamudramAM DUbelA rahe che. temAMthI kyAreya paNa bahAra AvI zakatA nathI. mArtanirvivatta (tri.) (kliSTa pariNAmI, ArtadhyAnarata che citta jenuM te) je pariNAma azubha karmano baMdha karAve tevA vicArone kliSTa pariNAma kahevAmAM Ave che. ane AvA vicAro rAgadazA tathA draSadazAmAM paNa thai zake che. je jIva vadhu paDatI icchA-mahecchAo, AkAMkSApracura che te kAyama ArtadhyAnane paravaza hoya che. atara - mArtatA (2) (ghaNuM ArtadhyAna, atizaya ArtadhyAna karavuM te) ArtadhyAna azubha karmano baMdha karAvanAra che e vAta to nizcita che. kiMtu tamAro jeTalI vadhu mAtrAmAM kliSTa pariNAma haze karmamAM tadanusAra tIvra ke maMda rasano bhAga paDaze. jema sApa jeTalo vadhAre jherI tenI asara paNa teTalI ja vadhu mAtrAmAM hoya che tema jeTalA kliSTa pariNAmathI karmabaMdha karazo tenA udayakALe teTaluM vadhAre ja bhogavavAnuM thaze. mATe ArtadhyAna karatA pahelA ekavAra vicAra karajo ! gayuddha- kartadurghaTa (ki.) (ArtadhyAnanuM duHkhe karI nirvartana thavuM te)
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArtadhyAna te paNa kaSAyano eka prakAra bane che. yogasAra graMthamAM lakheluM che ke, jyAM sudhI kaSAyo baLavAna thaine prANIomAM vRddhi pAme che, tyAM sudhI malina thayelo AtmA paramAtmapaNAne pAmI zakato nathI. arthAta ArtadhyAnamAM rahelA jIvanI zuddhi thatI nathI. mArta vArta (tri) (ArtadhyAnathI pIDita, manathI, indriyaparavazatAthI ane dehathI duHkhI) ArtadhyAnathI pIDita jIvono prAyaH karIne potAnA mana-vacana ane kAyA para koi jAtano kAbU hoto nathI. AvA puruSane be prakAranuM nukazAna thAya che. eka ArtadhyAnathI tene vipula mAtrAmAM azubha karmano baMdha thAya che ane bIjA naMbaramAM tenA kAyamI rodaNAthI lokomAM te hAMsIpAtra thAya che. aTTaduhaTTavasaTTa - AtadurghaTavazAta (tri.) (ArtadhyAnanI paravazatAthI pIDita, asamAdhiprApta, manathI indriyaparavazatAthI ane dehathI duHkhI) bhautika padArtho jIvane vadhu moha utpanna karAve che. temAM mohita thayelo puruSa tene meLavavA mATe udyamo kare che. te padArtha prApta na thatAM ArtadhyAna kare che jenAthI asamAdhi utpanna thAya che. asamAdhi azubhakarmano baMdha karAve che ane te azubha karmo jIvane anicchAe paNa durgatimAM lai jAya che. mATe ja paramAtmAe kaheluM che ke dveSa karatAM moha atibhayAnaka che. *mArtadvazArta (tri.). (kliSTa adhyavasAya ane viSayapAtatyathI duHkhI, manathI indriyaparavazatAthI ane dehathI duHkhI) ajaina purANamAM rAjA yayAtino prasaMga Ave che. viSayonI tIvra jhaMkhanAnA kAraNe traNa vakhata tenA putroe potAnuM AyuSya ApIne tenuM AyuSya vadhaLuM. aMte jayAre mRtyu AvyuM ane tene pUchavAmAM AvyuM ke jatAM-jatAM tAro saMdezo zuM che tyAre yayAtie kahyuM ke viSayonI paratannatA atibhayAnaka che. tene parataMtra banIne je bhUla meM karI che tevI bhUla koI na kare. aTTaduhaTTiyacitta - AtaMduHkhAditacitta (tri.) (mananA kliSTa pariNAmathI du:khI manavALuM, kliSTa adhyavasAya-ArtadhyAnathI duHkhI cittavALuM) koI jIva potAne je sukha nathI ane bIjAne che tevA pArakAnA sukhanI IrSyA karIne aMdarathI satata baLato rahe che sAthe sAthe potAnA puNyakarmane paNa bALIne khAkha karI de che. jJAnI bhagavaMto kahe che ke, jo sukha iccho cho to tamArA mananA vicArone pahelA zubha karo. zubha ke zuddha vicAronA prabhAve tame svayaM sarvazreSTha sukhonA svAmI banazo temAM koI saMzaya nathI. aTTaduhaTTovagaya - ArtadurghaTopagata (tri.) (duvarya evA ArtadhyAnane pAmeluM, duHsthaganIya ArtadhyAnavALuM) vipAkasUtranA prathama zrutaskaMdhanA bIjA adhyayanamAM batAvyuM che ke, je jIve atiraudra ane Arta pariNAmothI kliSTa kama upArjita karyA hoya te jIvo A bhava ane parabhavamAM nArakIya duHkhono anubhava karatA hoya che. jema mRgAputra loDhiyAnA jIve anubhava karyo. aphagha - mArtativA (pu.). (ArtadhyAnavALo, ArtadhyAnamAM mati jenI che te) ISTanA viyogane kAraNe ke pachI aniSTanA saMyogane laIne jenI buddhi satata ArtadhyAnavALI thaI gaI hoya, satata jene duHkhamaya vicAro ja AvatA rahetA hoya tevo jIva Artamatika kahevAya che. makRvasa - gartavaza (pu.) (ArtadhyAnane vaza thayeluM, ArtadhyAnavazavartI) aTTavasaTTaduhaTTa - ArtavazAtaduHkhAta (tri.) (ArtadhyAnanI vivazatAthI duHkhI hoya te, ArtadhyAnathI duHkhI) potAne prApta thayelA bhautika sukhonA sAdhano pUrve karelA karmonA phaLasvarUpa che ema nahIM samajIne jene satata potAnI IcchAonI atRptinA kAraNe asaMtoSa rahyA kare che tevA jIvo IcchApUrti na thavAthI hijarAyA kare che ane A asaMtoSanI AgamAM baLatA 14
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ rahIne vartamAnamAM to jhare ja che kiMtu ArtadhyAnane vaza thaI vartamAnamAM bAMdhelA duSTa karmonA phaLarUpe bhAvi paNa duHkhamaya banAve che. aTTavasaTTovagaya - aartvshaalopgt (tri.) (ArtadhyAnanA prabhAve duHkhI thayeluM) gaTTara - gartisvara (tri.) (du:khano avAja, Artasvara, ArtanAda) Ajano mAnavI potAnI IcchAonI pUrti karavA mATe game tevA duSTa kAryo karatAM paNa acakAto nathI paraMtu, tenA phaLasvarUpa karmo bhogavatI vakhate hAyavoya kare che ArtanAda kare che. paraMtu A pUrve karelA karmonuM phaLa che ema vicArato nathI. aTTahAsa - aTTahAsa (pu.) (khaDakhaDATa hasavuM, moTethI hasavuM). hAsyane duHkha-darda ane viSAdanuM auSadha mAnavAmAM AvyuM che. Adhunika vijJAna paNa zArIrika-mAnasika svAthya mATe hAsyane uttama Tonika tarIke jaNAve che. Aje to hasavA mATenI klabo paNa khUlI che. prAta:kALe bagIcA Adi sthAne jorajorathI samUhamAM hAsyanI kasarata karatAM AbAla-vRddha jovA maLe che. paraMtu yAda rAkhajo ! adhyAtmamAM hAsya eka doSa manAyo che. sabhAmAM, vaDIlonI upasthiti, maMdira Adi sthAne khaDakhaDATa hAsyane aziSTa vartana gaNavAmAM AveluM che. aTTa | - gaTTAna (, ). (jharUkho, aTArI, mahelano uparano bhAga 2. gaDha ke killA uparanuM Azraya-sthAna 3. killA ke gaDha upara zastrAdi sAdhana rAkhavAnuM sthAna vizeSa) TTi - mati (tra.). (zArIrika ke mAnasika pIDA, duHkha, yAtanA) jema zarIranuM cholAvavuM, ghAva lAgavo, chedana-bhedana thavuM vagere zArIrika pIDAo che tevI rIte atRpta icchAonA kAraNe satata ArtadhyAnamAM rahevuM, manamAMne manamAM hijarAyA karavuM, satata zokanI lAgaNI anubhavavI te badhI mAnasika pIDAo che. jJAnI maharSio kahe che ke, zArIrika pIDAo keTaloka samaya athavA eka bhava pUratI pIDA Ape che jyAre mAnasika pIDA jIvane bhavobhava bAdhA pahoMcADe che. aTTiyacitta - Atitacitta (tri.) (ArtadhyAna vizeSathI AkuLa-vyAkuLa cittavALo, duHkhI, zokAdithI pIDita) maTTa - kartha (.) (prayojana, hetu 2. dhana 3, bhAva, artha4. tAtparya, paramArtha pa. mokSa 6. mokSanuM kAraNabhUta saMyama 7. vastu, padArtha 8. abhilASa, IcchA 9, phaLa, lAbha 10. zabdano abhidheya, vAcya) sikaMdara jevo samrA ke jeNe aneka yuddho karIne vipula dhana-sAmagrI ekaThI karI hatI. potAnA vijayano vAvaTo samagra vizva para phelAvyo hato. evA vizvavijetA sikaMdarane ekaThI karelI dhana-saMpatti ke AkhA vizva para vijaya apAvanAra addabhuta sainyabaLa paNa mRtyunA mukhamAMthI bacAvI na zakyA. aNana (tri.). (ATha, saMkhyA vizeSa). gaTTA - chaThThatri.) (ATha aMga che jenA te, yamaniyamAdi yoganA ATha bheda, aSTAMgayoga). dareka dharmamAM mana-vacana-kAyAnI vikRtine mokSamArgamAM bAdhaka gaNavAmAM AvelI che. temaja manAdi traNa yogone kAbUmAM laI samAdhi sudhI pahoMcavA mATe yogI puruSoe yoganA ATha prakAra batAvyA che. je kramazaH yama, niyama, Asana, prANAyAma, pratyAhAra, . dhAraNA, dhyAna ane samAdhi ema ATha prakAre che. 195
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ aTuMgaNimitta -- aSTAGganimitta (na.) (navamA pUrvanA trIjA AcAravastuthI nIkaLelA sukha-duHkhanA nimitta sUcaka ATha aMgavALuM nimittazAstra, aNaMganimitta zAstra) nimitta zAstranA bhauma, utpAta, svapra, AMtarikSa, AMga, svara, lakSaNa ane vyaMjana ema ATha aMga mAnavAmAM AvelA che. nimittazAstranA AdhAre koI vyaktivizeSa ke kSetra saMbaMdhI bhUta-bhAvi ke vartamAnamAM thanAra zubhAzubha prasaMgo, bhUkaMpo, sunAmI ke anya koI Apatti jANI zakAtI hatI ane tenA upAyo paNa aSTAMga nimittane AdhAre karavAmAM AvatA hatAM. aTuMgatilaya - aSTAGgatilaka (puM.) (ATha aMge karavAmAM AvatuM caMdana vagerenuM tilaka) aTuMgamahANimitta - aSTAGgamahAnimitta (na.) (ATha aMgavALuM mahAnimitta zAstra, aSTAMga mahAnimittazAstra) navamA pUrvanI trIjI AcAravastumAM nimittazAstranI carcA karavAmAM AvelI che. nimittazAstranA kula ATha aMga mAnavAmAM AvelA che. prAcInakALamAM tenA AdhAre strI-puruSa, gRha, kSetra, kALa vagerenA bhUta-bhAvi ane vartamAnamAM thanArA zubhAzubhanuM kathana karavAmAM AvatuM hatuM. aTuMgamahANimittasuttatthadhAraya - aSTAGgamahAnimittasUtrArthadhAraka (tri.) (aSTAMga mahAnimittazAstranA sUtra ane arthane dhAraNa karanAra, aSTAMganimittanA jANakAra) gaNadhara gautamasvAmIe bhagavAna mahAvIrane pUchyuM, he bhagavan! gozAlaka potAne sarvajJa kahe che te zuM sAcuM che? tyAre bhagavAne kahyuM, he gautama huM jyAre chaghI avasthAmAM hato tyAre te mArA ziSya tarIke mArI sAthe rahyo hato ane mArI joDethI tejovezyA zIkhyo hato. tyArabAda mane choDIne pArzvanAtha tIrthakaranA sAdhuo joDe rahIne te aSTAMganimitta bhaNyo hato. Ama te mAtra tejalezyA ane aSTAMganimittano ja jANakAra che koi sarvajJa nathI. majiyA - grii (strI) (aSTAMgathI banelI, ATha aMgavALI) prAcInakALamAM rAjA-mahArAjAonI sabhAmAM aSTAMganimittanA jANakAra puruSo rahetA hatA. rAjA vagere dvArA gharamAM ke rAjayamAM koIpaNa prasaMga karavA mATe, yuddha karavA mATe ke anya koIpaNa saMjogomAM AgaLanI pravRtti karavA mATe nimittazAstranA jANakAra purohitanI salAha levAmAM AvatI hatI ane temaNe sUcavelA samaya, muhUrta ane upAya anusAra pravRtti karavAmAM AvatI hatI. aTThakapiNaya - aSTakarNika (tri.) (ATha khUNAvALuM). aTTakammagaMThIvimoyaga - aSTakarmagranthivimocaka (tri.) . (ATha karmarUpI graMthine mUkanAra, jJAnAvaraNIyAdi ATha karmone choDanAra-siddhabhagavaMta). siddhazilAmAM vasanArA siddhabhagavaMto haMmezAM AtmaramaNa karanArA hoya che. kAraNa ke teoe zuddha AtmasvarUpanA bAdhaka evA ATha karmorUpI graMthino nAza karyo hoya che. jayAM sudhI saMpUrNa graMthi nathI dAtI tyAM sudhI pUrNatayA AtmaramaNatA prApta nathI thatI. aTThakammataMtughaNabaMdhaNa - aSTakarmatantughanabandhana (na.) (ATha karmarUpI taMtuonuM gADhabaMdhana) jevI rIte kozeTAno kIDo surakSA mATe bAMdhelI potAnI ja jALamAM phasAI jAya che ane aMte mRtyu pAme che. tema A saMsAracakramAM rahelA jIvo potAnA mana-vacana-kAyAnA vyApArothI aSTakarmarUpI taMtuonA gADhabaMdhanamAM phasAI jAya che ane duHkhanI paraMparAne prApta kare che. aTThakammasUDaNatava - aSTakarmasUdanatapas (na.) (aSTakarmasUdana nAmaka tapa vizeSa) je tapamAM jJAnAvaraNIya vagere AThe karmonuM sUdana eTale ke nAza karavAmAM Ave tene aSTakamasUdana tapa kahevAya che. A tapa pUro 196
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ thAya tyAre jinezvaronuM snAtra, vilepana, pUjA, ujamaNuM vagere karavAnuM hoya che tathA pUjArUpe sonAnuM karmavRkSa ane kuhADI mUkavAmAM Ave che. akkara - arthaR (5). (hitane karanAra 2. matrI 3. naimittika) sthAnAMgasUtranA cothA sthAnanA trIjA udezAmAM kahevuM che ke, rAjA vagerenA yuddha, yAtrAdi prasthAnamAM zubhAzubhane jaNAvanArA naimittika tathA rAjakAryamAM mitra sAthe saMbaMdha ane duzamanothI rakSaNa karanAra maMtrIne arthakara kahevAya che. arthAta teo hitanI prApti ane ahitano parihAratyAga karAvanAra hovAthI arthakara che. 1 - aTTa (1.) (AThanI saMkhyAmAM parimANavALuM 2. Rgvadano aMza 3. pANinIkRta aSTAdhyAyI 4. AThapadyavALuM koIpaNa prakaraNa 5. haribhadrasUrikRta aSTakaprakaraNa) bhavaviracihnAMkita ane jinazAsanamAM yAkinImahattarAsUnunA nAme prasiddha, parama parahitaciMtaka haribhadrasUri mahArAje batrIsa aSTakabaddha aSTaka prakaraNanI racanA karelI che. teoe graMthanI samApti avasare lakhyuM che ke, A graMtha racanA dvArA je puNya upArjita thayuM hoya tenA pratApe jagatanA tamAma jIvono pApathI viraha thAo ane sarve zAzvata sukha prApta karo. aTThaguNovaveya - aSTaguNopapeta (na.) (ATha guNayukta, pUNadiguNASTakayukta geya-gIta) jIvAbhigamasUtranA tRtIya pratipattimAM gItanA ATha guNo batAvavAmAM AvelA che. je 1. pUrNa 2. sukhada 3, alaMkArayukta 4. spaSTa 5. avipuSTa 6. madhura 7. sama ane 8, lAlityasabhara. A rIte AThaguNothI yukta gIta lokonA mananuM raMjana karanAra thAya aTThacakkavAlapaiTThANa - aSTacakravAlapratiSThAna (tri.) (ATha cakra-paiDAnA AdhAre raheluM) cakravartIne utkRSTa puNyanA udayathI nava mahAnidhi prApta thAya che. A naveya nidhiomAM saMsAranA gRha, nagara, zastrAdi vividha zAzvata AcAronA pustako hoya che. pratyeka nidhi peTI AkAranI ane ATha cakro eTale paiDAMvALI hoya che. kunAtha - gaSTanAta (ja.). (arthano-dhanano bhedavizeSa 2. dhanArthI, dhananI jarUriyAtavALo 3. saMyamathI calita) rUpakozAnA rUpamAM mohAMdha thayelA siMhaguphAvAsI muni pAse rUpakozAe zarata mUkI ke, jo tamAre mArI sAthe bhoga bhogavavA hoya to lAkha rUpiyAnA mUlyanI ratnakaMbala lAvo. tyAre munie kahyuM ke, huM to sAdhu chuM huM kyAMthI lAvuM? tyAre rUpakozAe kahyuM ke nepALano rAjA dhananA icchukane lAkha sonAmahora Ape che. tyAre lIdhelA saMyamanuM mahattva bhUlIne muni virAdhanA karatA nepALa gayA, ane tyAMnA rAjA pAsethI lAkha sonAmahora laine te sonAmahorathI ratnakaMbala kharIdI. pAchA AvIne teNe ratnakaMbala rUpakozAne ApI. gaNikAe sAdhunI sAna ThekANe lAvavA te ratnakaMbalathI potAnA paga lUchIne gaTaramAM pheMkI dIdhI. tyAre munie kahyuM ke A tuM zuM kare che? ATalI moMghI ratnakaMbalane gaTaramAM pheMkI dIdhI ? tyAre rUpakozAe kahyuM ke, meM to mAtra lAkha rUpiyAnI kaMbala ja pheMkI che jayAre tame to devone paNa durlabha evuM saMyamajIvana mArA deharUpI gaTaramAM pheMkI rahyA cho. A sAMbhaLIne saMyamathI calita siMhaguphAvAsI muni punaH saMyamamAM sthira thayA. makRgu - arthayu (tri.) (hayopAdeyarUpa arthayukta, heyopAdeyanuM kathana karanAra Agamavacano) paramarSi bhagavAna haribhadrasUrizvarajI mahArAje lalitavistarA graMthamAM lakhyuM che ke, he paramAtmA ! jo ApanA Agamavacano amane prApta thayA na hota to amAruM zuM thAta? amane hepopAdeyanuM jJAna koNa karAvata? ane paramArtha evA mokSa pratye abhiruci paNa koNa utpanna karAvata? 191
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavi - aSTAIma (strI) (bhikSanI pratimA, jemAM ATha divasano eka evA ATha dinASTa hoya che.) jema aNuvratadhArI zrAvakanI 11 pratimA hoya che tema paMcamahAvratadhArI bhikSunI kula 12 pratimA hoya che. viziSTa sattvazALI sAdhu bhagavaMto bhikSanI bAra pratimA vahana karatA hoya che. te bAra pratimAmAM eka pratimA Ave che aSTAmikA. je 64 divasanI hoya che, temAM pahelA ATha divasa eka-eka datti annapANI levAya che, pachI bIjA ATha divasa pratidina be-be datti levAya che. ema pratyeka akamAM eka-eka datti vadhAratAM AThamA aSTakamAM ATha datti anna ane pANI levAya che. makA - mAnadda (2) (ThANAMgasUtranuM AThamuM sthAna 2. pAThAntare prajJApanAnuM AThamuM sthAna) maTTama - maTanAman () (ATha prakAranA padArthanA nAmo) ThANAMgasUtramAM saMkhyAtmaka padArthonI jANakArI ApavAmAM AvelI che. jema ke, eka saMkhyAvALA keTalA padArtho che. be saMkhyAvALA keTalA che, ema kramazaH traNa-cAra-pAMca-cha-sAta-AThayAvata saMkhyAta, asaMkhyAta ane anaMta sudhInA padArtho batAvavAmAM AvyA maksa - artha zina(vi.) (zAstranA arthane jANanAra, yathAvasthita padArthanA arthane jANanAra) jenA AtmAmAM samyagdarzanano dIvo pragaTyo che tevo samyagdaSTi jIva saMsAranA tamAma padArtho pratye AMtarika arucivALo hoya che. kAraNa ke te sudeva ane suguru pAsethI meLavelA jJAnanA pratApe yathAvasthita padArthane jonAro hoya che. AvA arthadarza jIvanA dareka vyavahAro mAtra bAhya hoya che. pachI te cAhe lagnano mAMDavo hoya ke pachI yuddhanuM medAna hoya. tenA aMtaramAM eka nAda cAlato hoya che ke A bAhya dekhAya che te badhuM ja khoTuM che. vItarAga bhagavaMta kathita dharma e ja satya che. aTTa - arthaghu (tri.) (durgama, pariNAme gahana, viSama, duboMdhya) jinazAsananA padArthonuM jJAna jyAM tyAMthI ke jenI tenI pAsethI na letAM, paramArthavettA saddaguru pAsethI levuM joIe. kAraNa ke zAstranA padArtho atigahana ane durbodhyA che. alpabuddhi ke kubuddhivazAtu arthano anartha thavAnI saMbhAvanA che. AthI ja to ApaNA badhAnA hitaciMtaka evA zramaNa bhagavaMtoe sAmAnyajanane paNa samajAya tenA mATe saraLa bhASAmAM aneka graMthonI racanA karI che. jenAthI atigahana padArtho paNa ApaNe AsAnIthI samajI ane jANI zakIe chIe. aTThapaesiya - aSTapradezika (tri.) (ATha pradezathI baneluM, ATha pradeza jemAM hoya te). cAreya gatinA jIvono AtmA ATheya karmonA baMdhanothI lepAyelo che. samasta AtmapradezomAM mAtra ATha pradezothI banelo rucakapradeza ja evo che je karmarahita ane zuddha che. AtmAnA A cakapradezamAM koipaNa karmanA daLiyA lAgatA nathI. makupa (2) ciMtana - arthapattina (ja.) (vicAraNIya vAkya ke padanA arthanuM ciMtana karavuM te) AgamasUtranA vicArAtAM pada ke vAkyanI arthathI laIne paramArtha sudhInI vicAraNA arthapadaciMtana bane che. arthAta potAnA jJAnamAM AvelA padanuM bhAvanAjJAnapUrvaka je ciMtana cAlatuM hoya, tene ciMtAjJAna dvArA cittamAM avadhAre. tyArabAda bahuzruta pAse pote vicArelA padonA arthanI cakAsaNI karAvIne hRdayamAM tenuM sthApana kare. aTThapada (ya) parUvaNayA - arthapadagrarUpaNatA (strI.) (sUkSma buddhipUrvaka vicAravA yogya pada-vAkyanI prarUpaNA karavI te 2. artha-caNaka aMdhAdi padArthanI AnupUrva-paripATinuM prarUpaNa karavuM te athavA te rIte saMjJA-saMjJI saMbaMdhanI kathanatA) 198
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ dareka zAstro sUtra ane arthathI baMdhAyelA hoya che. sUtranA dareka pado arthane anusare che ane sarve arthamULasUtranA padone anusaratA hoya che. vaktA jayAre paNa padonuM prarUpaNa kare tyAre tenA pUrvApara arthonuM ciMtana karIne pachI ja uccAraNa kare anyathA, usUtraprarUpaNA thavAno saMbhava che. jema mULasUtrathI bhinna arthonuM kathana usUtraprarUpaNA che tema yathAvasthita arthothI viparIta padonuM kathana paNa usUtraprarUpaNA ja che. ane usUtraprarUpaNA jevuM koi pApa nathI. aTThapadovasuddha -- arthapadopazuddha (tri.) (nirdoSa vAcya-vAcakatAvALuM 2. sahetuka 3. sadbhaktika) sUtrakRtAMgasUtranA prathama zrutaskaMdhanA chaThThA adhyayanamAM lakheluM che ke, arihaMta bhagavaMto dvArA bhAsita, arthapadothI je zuddha hoya tene ja dharma jANavo. kAraNa ke je arthapadothI zuddha hoya tevo ja dharma siddhigati apAvanAro hoya che ane tenA vaktA kevalI bhagavaMto hovAthI nice jagahitakArI bane che. mALiyA - magfparNanikitA (zrI.) (zAstraprasiddha ATha prakAranA loTathI banAvelI vastuvizeSa, ATha vAra pIsavAthI niSpanna madirA vizeSa) saTTapu - aSTapuSpI (strI.) . (pUjA arthe ATha puSpo hoya tevI, ATha puSpothI karavAmAM AvatI pUjAno prakAra) tattvavettA maharSioe aSTapuSmI pUjA be prakAre kahelI che. 1. azuddha ane 2. zuddha. temAM prathama pUjA mAtra svarganI prApti karAvanArI kahelI che. ane bIjI pUjA aSTakarmanA nAzanA hetupUrvaka zuddhabhAvathI thatI hovAthI mokSaprasAdhinI kahI che. aTThabuddhiguNa - aSTabuddhiguNa (puM.) (zuzruSAdi buddhinA ATha guNa) buddhi be prakAranI hoya che sadgaddhi ane durbuddhi. zAstromAM buddhinA zuzraSA, zravaNa, grahaNa, dhAraNa, uhA, apoha, arthavijJAna ane tattvavijJAna ema ATha guNo batAvavAmAM AvelA che. je jIva A ATha guNone seve che tenI buddhi buddhimAM pariName che. je sva ane paranuM hita karanArI hoya che. tenAthI viparIta durbuddhi je bIjAnuM to ahita kare ja che paraMtu, te potAnuM paNa ahita kare che. aTTamAphayA - mamaLA (strI.). (mANInA AThamA bhAga jeTaluM rasa mApavAnuM mApa, tarala vastu mApavA mATe batrIsa pala pramANanuM parimANa) artha - amarizna(tri.). (ATha madasthAnomAM matta thayeluM) unmAda eka bhayaMkara durguNa che. tame jANo cho ! A unmAda zAstramAM kahelA ATha madasthAnomAMthI utpanna thAya che. unmatta thayelA vyakti vivekaguNathI cUke che ane je vivekathI cuke te siddhigati ane sadgati bannethI vaMcita rahe che. AthI ja sarvajJa bhagavaMtoe madasthAnone tyAjaya kahelA che. mamaMtni - maThThamatra (.) (aSTamaMgala) maMgala dravya ane bhAva ema be prakAranA hoya che. koipaNa mAMgalika prasaMgomAM zukanarUpe gaNAtI vastuo te dravya maMgala che ane vyaktino zubhabhAva ane dharma, te bhAva maMgala che. lokottara evA jainadharmamAM svastika, zrIvatsa, naMdAvarta, vardhamAna, bhadrAsana, kaLaza, matsyayugala ane darpaNa e AThane maMgala kahelA che. jayAre laukika dharmamAM siMha, baLada, hAthI, kaLaza, paMkho, vaijayantI, bherI ane dIpaka e AThane maMgala kahelA che. anya rIte brAhmaNa, gAya, agni, suvarNa, ghI, sUrya, jala ane rAjA tene paNa maMgala mAnavAmAM AvelA che. gadhrumamA - prAImama () (aTTama, traNa upavAsa) . jainadharmamAM aThThama tapano khUba prabhAva che. A tapanA prabhAve azakya ane asaMbhava gaNAtA kAryo paNa zakya ane saMbhava thayA che. 199
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ ghoDiyAmAM hIMcatA nAgaketue karelA aThThamatapanA prabhAve svayaM Indra mahArAjAne dharatI para AvavuM paDyuM hatuM, aThThama tapa karIne zaMkhezvara pArzvanAthanA navaNajalanA prabhAve kRSNa mahArAjAnI mUchita senA sabhAna thaI gaI hatI. are ! anya koi ArAdhanA nahIM karanArA cakravartI ane vAsudevo paNa cha khaMDone sAdhavA mATe aTThama tapanI ArAdhanA karatA hoya che. aTThamabhattiya - aSTamabhaktika (tri.) (akrama karanAra, traNa upavAsa karelA che jeNe te) Aje cAreya bAju hoTala, resToranTa, lArI gallA jayAM juo tyAM loko khAvA mATe gIdhanI jema tUTI paDatA jovA maLe che. jayAM juo tyAM khAvAnI ja vAto khAMu khAMune khAMu jANe koI divasa khAvAnuM joyuM ja na hoya. AvA bhojanapracura samayamAM tamane AhArasaMzA para vijaya meLavelA koi aTTama, aThThAI ke mAsakSamaNanA tapasvI jovA maLe to vicAryA vinA be hAtha joDIne temanI anumodanA karavAnuM na cUkatA. tapanuM nahIM to tapasvInI anumodanAnuM puNya kamase kama parabhavamAM to kAma lAgaze. madumAmA - macchamathana (tri.) (AThamadano nAza karanAra) rUpakozAne tyAM cAturmAsa karIne kaMdarpa para vijaya meLavanArA kAmavijetA skUlibhadra darpa(ahaMkAra) sAme hArI gayA. temanA jJAna paranA abhimAne teone caudapUrvamAMnA aMtima cArapUrvathI vaMcita rAkhyA. jo mAtra eka jJAnano mada ATaluM moTuM nukazAna karAvI zakato hoya to ATheya madamAM cUra jIvanI zuM dazA thaI zake che te vicAravA jevuM che. madramAdera - mahAprAtihArya (1). (ATha mahAprAtihArya, tIrthaMkara prabhuno devo dvArA batAvAto ATha prakAre prabhAva) kaivalyajJAnanI prApti thayA bAda tIrthakara bhagavaMtonA guNaprakarSane darzAvanAra ATha prAtihAryonI racanA devo dvArA karavAmAM Ave che. te kramazaH 1. azokavRkSa 2. surapuSpavRSTi 3. divyadhvani 4. cAmara 5. Asana 6. bhAmaMDala 7. devaduMdubhi ane 8. chatra che. je jIvo aSTa prAtihAryayukta paramAtmAnuM nitya dhyAna dhare che tene duniyAnI badhI ja samRddhi prApta thAya che. aTTamiposahiya - aSTamIpauSadhika (tri.) (AThamatithie pauSadha karanAra 2. aSTamInA pauSadhavratamAM karAto utsava). aSTamI parvatithinA divase upavAsa tApUrvaka karavAmAM AvatA pauSadhane aSTamIpauSadhika kahevAya che. magvI - maTana (trI.) (parvatithi vizeSa 2. caMdranI soLa kaLAmAMnI AThamI kaLA 3. vRddha vaiyAkaraNikonA mate AmaMtraNArthaka aSTamI vibhakti) parvatithiomAM gaNavAmAM AvatI aSTamInuM khUba mahattva che. A divasamAM keTalAya jinezvaronA cyavana, janma, dIkSA Adi kalyANako thayelA che. tathA AThama vagere 5rvatithio mokSane sAdhI ApanAra hovAthI mumukSu jIve tenuM vizeSa prakAre ArAdhana karavuM joie. bahumutta - aSTamUrti (). (bhUmi Adi ATha svarUpa che jenA te ziva, zaMkara) sthAnAMga sUtranA AThamA sthAnamAM kahevuM che ke, mahezvaranA ATha svarUpa che. pRthvI, jaLa, vAyu, agni, yajamAna, AkAza, caMdra ane sUrya. A ATheya mUrtionA prakAra zaMkara-mahezvara saMbaMdhI jANavA. aTTharasasaMpautta - aSTarasasaMprayukta (tri.) (zRMgAra Adi ATha rasonA prakarSayukta) zAstramAM kahelA vaktAnA guNomAMno eka guNa che ke, vAcanA karanAra puruSa zRMgAra vagere ATha rasono jANakAra hovo joie. te ATheya rasothI yukta vaktA zrotAne vividha rasonuM pAna karAvato karAvato tenA AtmAmAM vairAgya rasane utpanna kare. jethI jIva saMsAra pratye anAsakta ane mokSa pratye Asakta bane. 200
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ mavira - aSTavii (tri.). (ATha prakAra che jenA te, aSTaprakArI) makAna jayAM sudhI AvaraNothI DhaMkAyeluM che tyAM sudhI gharamAM sUryaprakAza pravezI zakato nathI. tema jayAM sudhI AtmA para ATha prakAre karmarUpI AvaraNa caDheluM che tyAM sudhI samyajJAnano prakAza pravezI zakato nathI. ane jyAM samyagujJAna na hoya tyAM kevalajJAna kevI rIte pragaTe? sapharyA - arthAti (strI.) (jenI aMdara so artha rahelA hoya che, jenA so artha nIkaLatA hoya tevI vANI Adi) prAcInakALamAM evA mUrdhanyakoTInA vidvAno hatA ke jemanA eka zabdanA uccAraNamAM seMkaDo artha nIkaLatA hatA. teo tevA prakAranA apUrva kAvyAdinI paNa racanA karatA hatA. jema ke samayasuMdarajIe rAjAno ' zabdanA ATha lAkha artha karyA hatA. tevI ja rIte najIkanA kALamAM hIrasUri ma.sAnA ziSya senasUri mahArAje yogazAstramAM AvatI prathama gAthA 'namo durvApara'nA pAMcaso artha karyA hatA. kharekhara, AjanA kALamAM tevA vidvAnono dukALa che. mAMdhADa - maNasara (pu.) (ATha prakAranA prAyazcittano samUha). artha - azAta (ja.) (ekaso ATha) navakAramaMtramAM ApaNe paMca parameSThInuM smaraNa karIe chIe te pAMceya parameSThInA guNono saravALo ekaso ATha thAya che. arihaMtanA bAra, siddhanA ATha, AcAryanA chatrIsa, upAdhyAyanA paccIsa ane sAdhunA satyAvIsa. mAnavamAMthI mahAmAnava banavA mATenI prosesa eTale ekaso ATha guNovALA paMcaparameSThInuM smaraNa. navakAra gaNanArA ApaNane temanA guNonuM jJAna hovuM ja joIe. aTThasayasiddha - aSTazatasiddha (puM.) (ekaso ATha siddha) anaMta utsarpiNI ane avasarpiNImAM je na banyuM hoya ane je mAnavAmAM na Ave tevI ghaTanAne zAstrakAroe accherA tarIke gaNAvI che. zAstramAM vidhAna che ke, utkRSTa avagAhanAvALA 108 jIvo eka sAthe siddha na thAya. paraMtu paramAtmA AdinAtha potAnA 99 putro ane ATha pautro sAthe aSTApada parvata para anazanapUrvaka siddha thayA. utkRSTa avagAhanAvALA 108 jIvono mokSa A avasarpiNImAM thayelA daza AzcaryomAMnuM eka Azcarya che. magNasa - mahatra () (eka hajAra ATha, ekahajAra AThanI saMkhyA) aTThasAmaiya - aSTasAmayika (tri.) (jemAM ATha samaya thatA hoya te, ATha samayanA pramANavALuM, ATha samayamAM utpanna thanAruM) daMDaka prakaraNamAM sAta prakAranA samudyAta batAvavAmAM AvelA che. temAMno eka samudyAta che kevalImuddAta. kevalIsamughAta kula ATha samayano hoya che. A ATha samayamAM kevalI bhagavaMto potAnA zeSa rahelA karmono kSaya karavAnuM kArya kare che ane ATha samayanI pUrNAhuti thatAM teo mokSagatimAM sidhAvatA hoya che. arekha - lera (.) (vatsagotramAM utpanna thayelo puruSa, vatsagotrIya saMtAna) samarthana (.) (ta nAmano puruSa vizeSa) aTThasovaNiya - aSTasauvarNika (tri.) (ATha sonAmahora pramANavALuM, jenuM vajana ATha sonAmahora jeTaluM hoya te) 101
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ dareka utsarpiNI ane avasarpiNImAM bAra-bAra cakravartI thatA hoya che ane te dareka cakravartI pAse cauda ratno hoya che. te caudaratnomAM kAkiNI nAmanuM ratna te te kALamAM pracalita ATha sonAmahoranA vajana jeTalA pramANavALuM hoya che. emAM sthAnAMgasUtranA AThamA sthAnamAM jaNAvyuM che. mahattari - () sata (tri.). (aThyotera, saMkhyavizeSa) gaTTa - mA (strI) (nUtanadIkSitano loca karavA mATe kezane muThThImAM grahaNa karavA te 2. muDhI) pravrajayA grahaNavidhimAM mumukSu AtmAnA keTalAka vALa choDIne saMpUrNa mastakanuM muMDana karavAmAM Ave che ane je thoDAka vALa bAkI, rAkhyA hoya tene gurUbhagavaMta locanA pratIkarUpe cAra ke pAMca vAra kezane muThThImAM grahaNa kare che, ane kezonuM lucana karIne nUtana sAdhu tarIke ghoSita kare che. *AsthA (zno.) (AlaMbana 2.apekSA 3. zraddhA 4. Adara 4, pratiSThA 5. prayatna 6. sabhA 7. sthiti 8. dekharekha 9 vizrAmasthAna) tattvArthasUtramAM samyaktanI vyAkhyA karatAM lakhyuM che ke, 'tatvArthazraddhAnaM sabhyanaM' arthAtu, zrIjinezvara paramAtmAe pharamAvelA zraddhA karavI tenuM nAma samyagdarzana che. ApaNane viziSTa koTInA zAstronuM jJAna nahIM hoya paraMtu, tattvo paranI zraddhA haze to saMsAra samudra tarI javAze. sabUra ! tattvo samajavA mATe temAM prazno thAya tyAM sudhI vAMdho nahIM paraMtu, jo zaMkA thai to samajI lejo ke tamAruM sa ttvagayuM. kaheluM che ke, "zaMkAe samakita jAya" mA - mAra () (anucita sthAna, ayogya sthAna) kheDatane phaLanI prApti karavI hoya to teNe ucita sthAnamAM bIjanI vAvaNI karavI paDe. jo te phaLadrupa jamInano tyAga karIne ujjaDa jagyAmAM bIja vAve to te phaLa to prApta nathI karato ulaTAno bIjane paNa khove che. tevI rIte jene sadgati ke siddhigatirUpa phaLa meLavavuM che teNe pApabaMdhanA kAraNabhUta anucita sthAnono tyAga ane ucita sthAnonI sevanA karavI ghaTe, anyathA sadgati to dUranI vAta che meLavelo durlabha mAnavabhava paNa khovAno vAro Ave. prajJA kuvA - prasthAnA sthApanA (chatrI.) (pramAda paDilehaNAno eka bhedavizeSa) ThANAMgasUtramAM pramAdapaDilehaNAnA bhedo batAvavAmAM AvelA che. temAMno eka bheda che asthAna sthApanA. je sthAnamAM gurUbhagavaMta birAjatA hoya ke temanA upayoganI jagyA hoya te sthAna anya sAdhu mATe anucita sthAna gaNavAmAM AveluM che. paraMtu koi sAdhu : pramAdavaza sthAnA sthAna bhUlIne pote paDilaheNa karelI upadhi te sthAnamAM mUke to te asthAnasthApanA nAmakadoSano bhAgI bane che. aTThANamaMDava - AsthAnamaNDapa (puM.) (beThakagRha, beThakanuM sthAna) prAcIna kALamAM lokone besavAnA vividha sthAno rahetA hatAM. jevA ke rAjAne maMtraNA karavAnuM sthAna, rAjamahelamAM rAjasabhA sivAyanAM samayamAM besavAnuM sthAna jemAM rAjA potAnA najIkanI vyaktio sAthe vividha prakAranI carcA ke goSThI karI zake. udyAnomAM pharavA AvelAne besavA mATe keLanA gRha vagerethI banAvavAmAM AvelA sthAno. AvA sthAnone sabhAgRha ke beThakagRha paNa kahevAmAM AvatA hatAM. gAya - 3jasthAna (ni) + (.) (sthAna-AdhArarahita, anAdhAra 2. apAtra) zAstramAM jJAnane jaLanI upamA ApavAmAM Avela che. jevI rIte jaLa je bhAjanamAM jAya che tevA AkArane svayaM dhAraNa karI le che. tevI rIte jJAna paNa jevI vyaktimAM jAya che tenI mati anusAra pariNAmane dhAraNa kare che. jo samakitInI pAse jaze to mithyAjJAna 202
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ paNa samyagujJAnamAM pariNamaze ane apAtranI pAse gayuM haze to samyajJAna paNa mithyAtvamAM pariNAma pAmaze. vaMdu - arthaghaTTa (kuM.) (prathama kriyA sthAnaka 2. sva-paranA sukha mATe jIvanI hiMsA karavI te) AcArAMgasUtramAM kaheluM che, jagatamAM loko potAnI prazaMsA, mAnapAnArthe, sukha prApti mATe hiMsAne AcaratA hoya che. jayAre prabhu vIre batAvelA zAzvata sukhanA icchuka AtmAo samajapUrvaka A badhAthI vimukha banIne hiMsAno tyAga kare che. saddAvattiya - arthaUpratyaya (5, na.) (tara kriyAsthAnamAMnuM prathama kriyAsthAna, potAnA mATe ke svajanAdika mATe hiMsA karavI te). jainetara zAstramAM eka zloka Ave che, "anArdhanapravaka, vahu thorikha parovara: pukhathAya, pApaDanama' arthAt, samasta zAstrono sAra mAtra aDadhA zlokamAM che. paropakAra puNya mATe thAya che jyAre anya jIvonI hiMsA karavI, duHkhI karavA te pApa mATe thAya che. mAtra potAnI sukhasAhyabI mATe nirdoSa jIvonI hatyA karanArA jIvo atyAre bhale AnaMda-pramoda karatA hoya, paNa temane khabara nathI ke parabhavamAM temanA kevA bhUMDA hAla thavAnA che. teone sadgati to sutarAM durlabha banI jaze. saTTAyamaUT - tir (ni.) (sthira nahIM raheto) sthiratA e phalaprAptimAM mukhya kAraNa che. maharSi pataMjalie cittanI vRttionA nirodhane yoga kahyo che, paraMtu vRttiono nirodha tyAre ja saMbhava che jyAre sthiratA Ave. asthira citta kyAreya yoga sAdhI zakatuM nathI. vartamAna jagatamAM paNa joi lo ! jeNe jeNe potAnA kSetramAM siddhi hAMsala karI che te mAtrane mAtra potAnA kAryamAM sthiratA prApta karIne ja. aTTAra - azi (tri.) (aDhAra). A jagatamAM sarva jIvone du:kha, daridratA, kurUpatA, roga-zokAdi je kAMI aNagamatuM maLe che tenI pAchaLanuM kAraNa jANo cho ? te che aDhAra pApasthAnakonuM sevana. eTalA mATe ja pratikramaNamAM ApaNe e aDhAre pApasthAnakone yAda karIne micchAmi dukkaDam ApIe chIe. aTTAra - gaSTa vaza (tri) (aDhAra, saMkhyA vizeSa) aTThArasakammakAraNa - aSTAdazakarmakAraNa (na.) (aDhAra prakAranA cauryakarmanI utpattinuM kAraNa) praznavyAkaraNa nAmaka AgamanA tRtIya AzradvAramAM durgatinA sAdhaka evA aDhAra prakAranA cauryakarma batAvelA che ane te cauryakarmane utpanna karanAra kAraNonuM vistArathI varNana karavAmAM AveluM che. corI karanAra bhavAMtaramAM bhayaMkara daridratA pAme che. aTThArasaTThANa - aSTAdazasthAna (na.) (vairAgya bhAvanAnA aDhAra vicArasthAna, saMyamavimukha thayelA sAdhue sthiratA mATe vicAravAnA 18 sthAna) jema uzruMkhala azvane kAbumAM lAvavA mATe cAbuka che, asthira hAthIne sthira karavA mATe aMkuza che. tema saMyamamAM upasarga ane pariSadothI hatAza ane nirAza thaI gayelA sAdhune punaH saMyamamArgamAM sthira thavA mATe dazavaikAlikasUtramAM aDhAra sthAno kahelA che. saMyamamAM daDhatA mATe sAdhue te aDhAra sthAno pratidina ciMtavavA joie. karasapAvaDDA - mAlapApasthAna (2) (na.) (aDhAra pApasthAnaka, pApanA hetubhUta aDhAra sthAna) jo zarIramAM thatI carabIthI chuTakAro meLavavo hoya to carabI utpanna karanArI sAmagrIono tyAga karavo Avazyaka che. tema pApathI chUTakAro meLavavo hoya to pApa bAMdhavAmAM kAraNabhUta aDhArasthAnono tyAga karavo ati Avazyaka che. roja pratikramaNamAM ApaNe e aDhAra pApasthAnonA nAma bolavA khAtara bolI jatA hoie chIe, paraMtu aMtarAtmAthI prAmANikapaNe vicAra karI jo jo ke te 203
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ pApasthAnakone tyAga karavAnI tIvra icchA keTalI? aTThArasavaMjaNAula - aSTAdazavyaJjanAkula (tri.) (aDhAra prakAranA zAkathI vyApta che te, supAdi aDhAra jAtanA vyaMjanothI bharapUra) aDhAra prakAranI vastuonA bhedonuM varNana caMdraprajJaptisUtramAM A pramANe che 1. dALa 2. bhAta 3. vyaMjana 4-6 traNa prakAranA mAMsa 7. maddo-chAza 8, kaDhI 9. mIThAI 10. goLapApaDI 11. sUraNa-zAka vizeSa 12. haritaka-zAka vizeSa 13. bhAjI 14, pAka vizeSa 15. peya dravya vizeSa 16. pANI 17, rAba vagere 18. vaDA ke tarakArI vizeSa. advArasavihippayAradesIbhASAvisAraya- aSTAdazavidhiprakAradezIbhASAvizArada (pa., strI.) (aDhAra jAtinI vidhinA prakAronA pracAravALI dezabhedathI varNabhedavALI dezIbhASAmAM vizArada-paMDita, aDhAra prakAranI bhinnatAvALI dezI bhASAno jANakAra) aDhAra prakAranA bhedovALI dezIbhASAmAM pravINa ane gIta, rati, gaMdharva naTa-nATaka tathA ghoDA para besI yuddha karavAmAM kazaLa paMDita puruSanuM varNana jJAtAdharmakathAMgasUtranA prathama zrutaskaMdhanA prathama adhyayanamAM karavAmAM AveluM che. aTThArasasIlaMgasahassa - aSTAdazazIlAGgasahastra (na.) (aDhAra hajAra zIlanA bheda-prakAra) | jinazAsanamAM zramaNadharmanA pratipAlana rUpe zIla arthAta, cAritrapAlananA aDhAra hajAra aMzo batAvyA che. temAM bAhyavattithI ke kalpapratisevanathI nyUnapaNuM hoI zake paraMtu, bhAvathI ke pariNAmathI dhruve karI paripUrNatA joIe tema AgrahapUrvaka jaNAvAyuM che. manasA - aSTAvazoLa (trI.) kuMbhArAdi aDhAra varNa, aDhAra prakAranA varga, nava nA ane navakAra maLI aDhAra varNa) jabUdIpaprajJaptisUtramAM nava prakAranA nAnA nAmo A rIte maLe che. 1. kuMbhakAra 2. paDahavAdaka 3. suvarNakAra 4. sUcakAra che. gaMdhakAra 6, kAsavagA 7. mANAkAra 8, karmakara ane 9, taMboLI. jayAre nava jAtanA kAsanA nAmo A pramANe maLe che 1. carmakAra 2. yaMtrapalaka 3. gaMchiA 4. chipaka pa. kaMsArA 6 sIvaga 7. guAra 8. bhIla-dhIvara ane 9, varNakAra. AmAM citrakArAdino samAveza thaI jAya che. aTTAsiya - aSTAvazava (tri.). (aDhAra varSanA pramANavALuM, aDhAravarSa) AjanA jamAnAmAM aDhAravarSe vyakti purNatA pAme che paNa vItelA jamAnAmAM to paMdara-soLa varSe mANasa purNatA prApta karI leto hato. eTaluM ja nahIM paNa abhayakumAranI jema rAjyano kArobAra vahana karavAmAM paNa kuzaLatA hastagata karI leto hato. aTThAlobhi (Na)- arthAlobhin (tri.) (arthalolupa, dravyano lobhI, lAlaca) AcArAMgasUtranA prathama zrutaskaMdhamAM jaNAvAyuM che ke, arthalolupa vyakti samaya-samaya joyA vagara rAta-divasa arthanI pAchaLa lAgelo rahe che. dhananI lAyamAM te satata saMtapta rahe che ane chevaTe Arta-raudra dhyAnamAM mRtyu pAmI potAnI durgati vahorI le che. aThThAvAi -- 3 (4) pajhAzat (trI.) (aThThAvana, 58nI saMkhyA) samavAyAMgasUtramAM narakAvAsonI saMkhyAno vyapadeza karAyelo che jemAM prathama, dvitIya ane pAMcamI nArakanA AvAsonI saMkhyA kramazaH trIsa, paccIsa ane traNa hajAra ema kula maLIne aThThAvana hajAra narakAvAsonI che jyAM nArakInA jIvo satata duHkha bhogave avaya - arthapada () (dhana-dhAnyAdikanA upArjananuM pratipAdaka zAstra, cANakyAdika arthazAstra) cANakyAdi arthazAstra vagere A jagatamAM ghaNA badhA zAstro che je Adhibhautika viSayonuM pratipAdana kare che. mAtra jaina AgamazAstro 204
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ ja evA che jemAM jagatanA samasta bhAvonuM pratipAdana karIne AtmazuddhikAraka viSayonuM advitIya vizleSaNa kare che. aSTApa (5, 2) (ghutakrIDA, jugAra 2. copaTa, zataraMjanI ramata, tenuM phalaka 3. botera kalAmAMnI 13mI kaLA 4, jenA para RSabhadevasvAmI nirvANa pAmyA te parvata pa. aSTApada nAmano dvIpa 6. aSTApada pakSI 7, aSTadhAtumAM gaNatarI pAmeluM 8, karoLiyo 9, aNimAdi aSTasiddhithI yukta 10. kailAsa 11. kRmi 12. khIlo) sUtrakRtAMgasUtra, kalpasUtra Adi AgamagraMthomAM aSTApada zabdano anekavAra prayoga thayo che. enA aneka artho thAya che. jema ke. uparokta artha sivAya vAcaspatyamu Adi kozomAM suvarNa vagere paNa artha karAyelA che. magvavA () - mApavAvana(I.) (eka brAhmaNanuM nAma-je bhagavAna mahAvIradevanI pAse prathamavAra AvelA indrabhUti gautamanI sAthe Avyo hato) yajJa karatA indrabhUti gautama jyAre bhagavAna mahAvIranI pAse vAda karavA jaI rahyA hatA tyAre temanI sAthe aneka brAhmaNa ziSyo gayA hatA tenI sAthe A aSTApadavAdI brAhmaNa paNa gayo hato ema kalpasUtranI aMdara ullekha karAyelo che. aThThAvIsa - aSTavaMzati (strI) (aThyAvIsanI saMkhyA, vIsa ane ATha) 36 - aSTAda (2) (ATha divasano samUha) pahelAnA jamAnAmAM dhArmika ke sAmAjika zubhakAryo nimitte utsava mahotsava ATha-ATha divaso sudhI satata cAlatA hatA. Aje to temAM paNa oTa AvI gaI che. cAhe jinabhaktino utsava hoya ke lagnAdi prasaMgo hoya prAraMbha ane pUrNAhuti basa ekAda divasamAM badhuM samApta karI levAya che. paMcamakALamAM manuSyonA zubhakAryo paNa satata hrAsa pAmatA jAya che. mAdiyA - machAdi (trI.) (niraMtara ATha divasanuM, ATha divasano mahotsava) tIrthaMkara paramAtmAnuM alaukika mAhAbhya to juo! teonA pAMceya kalyANakonI ujavaNI devo acUkapaNe karatA hoya che. temAM vizeSa bhakti nimitte naMdIzvaradvIpanA zAzvata jinAlayomAM aNahikA mahotsava karI potAnA karmo haLavA karatA hoya che. TTa- asthi (1) (hADakuM 2. kApAlika (pu.) 3. kulaka) hADa-mAMsane ogALI nAkhe tevI kaDakaDatI ThaMDImAM paNa ApaNA aNagAro-munivaro rajAI ityAdino upayoga nathI icchatA. teo zIta pariSahane hasatA moMe sahana karIne pariSahajaya dvArA anaMtagaNI karmanirjarA karI letA hoya che. dhanya che municaryAne. (T) - marthana (tri.) (prayojanavALo, matalabI 2, prArthI, abhilASI) dhanano matalabI jema satata dhanane ja Icchato hoya che ane teno puruSArtha paNa te dizAno ja raheto hoya che tema samyaktanA sparzavALo bhavyAtmA niraMtara mokSano ja abhilASI hoya che. saMsAranI koIpaNa vastu tene dhyeyathI vicalita karI zakatI nathI. aTThiagAma - asthikagrAma (puM.) (ta nAme prAcIna eka gAma, asthikagAma) kalpasUtra ane AvazyakasUtranI TIkAmAM asthikagrAmano ullekha karAyelo che jeno saMbaMdha bhagavAna mahAvIradeva sAthe hato. prAcInakALamAM vardhamAnapura nagara hatuM. tyAM koIkavAra vaNajArAe potAno klAnta baLada mahAjanane soMpyo je sevAnA abhAvamAM mRtyu pAmI zUlapANi nAme yakSa thayo. teNe vairabhAve vardhamAnapuranA loko para mahAmArI roga mUkyo. tenA kAraNe maraNane zaraNa thayA ke hADakAMonA DhagaleDhagalA thaI gayA. tethI te gAmanuM nAma asthikagrAma paDyuM. chevaTe gAma bahAra tenuM deharuM banAvatA zAMti thaI hatI. bhagavAna mahAvIradevane paNa asthikagAmamAM A ja yakSe upasarga karyo hato. 20s
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ chi - (.) (ghaNAM hADakAvALo kAcabo) kAcabAonI aneka jAti-prajAti ane tenA avAttara bhedonuM varNana saMgrahaNI vagere prakaraNagraMthomAM karAyeluM che. prajJApanA sUtramAM paNa asthibahula kAcabAnuM varNana maLe che. Dhi - cikana (tri.) (kaThaNa hADavALo, hADakAothI majabUta) atyAranA kALamAM koIpaNa prANInA hADakAM eTalA majabUta nathI hotA jeTalA ke, prAcInakALamAM vajaRSabhanArA saMghayaNavALA jIvonA hatA. hanumAnajI jayAre AkAzamAMthI paDyA hatA tyAre nIce rahelI paththarazilA tUTI gayelI paNa temanuM ekeya hADakuM bhAMgyuM nahotuM, te AvA prakAranA viziSTa asthi saMracanAnA kAraNe. karinAsthi (2.) (jenA hADakAM majabUta che te) Ajano mANasa bicAro pote icche to paNa majabUta hADavALo thaI zake tema nathI, kAraNa ke, Aje to khANI-pINInI dareka vastumAM bheLaseLa ane adhUrAmAM pUruM pAchuM rAsAyaNika mizraNoe to dATa vALI dIdho che. enA pratApe ja to mANasane thoDuMka vAge ke tarata ja hADakuM bhAMgI jAya che. TTi - asthi (2.) . (hADakuM 2. kApAlikA 3. jemAM bIja utpanna na thayuM hoya tevuM phaLa) jaina zAsananI AcAra saMhitA khUba ja UMDANavALI che. ekendriya jIvothI laIne nAnA-nAnA sUkSmajIvonI rakSA mATe khUba kALajI levAI che. nirdoSa carcA mATe bhakSyAbharyAno vicAra raju karatA ghaNA badhA prakaraNo racAyA che. temAM jaNAvAyuM che ke, je phaLamAM bIja na thayuM hoya tevA kAcAM phaLo khAvA mATe niSiddha kahyA che. jainonA AhAra-pANI mATenA AcArono jagatamAM joTo jaDe tema nathI. kama (ma) ftha (na.) (mokSa sAdhaka, mokSanA prayojanavALo 2. arthanA prayojanavALo 3. abhilASI) mokSa e ja manuSyajIvananuM dhyeya hovuM joIe ema jaina dharmanA pravartaka tIrthaMkara paramAtmAe kaheluM che. mATe ja maharSio kahe che ke, choDavA lAyaka saMsAra che, levA jevuM saMyama che ane meLavavA jevo mokSa che. A jainadharmano hArda che ema jANajo. gaThThiA (2) phira - ziznAsthita (tri.) ' (majabUta hADakAMnuM baneluM zarIra) navajAta zizune laIne vimAnamAM beselA aMjanAdevInA khoLAmAMthI jhummarane pakaDavA mATe uchaLato hanumaMta akasmAte khoLAmAMthI : paDe che ane nIce zilA upara paDatAM te zilAnA cUrecUrA thaI jAya che. te ja bhavamAM je AtmA siddhagatine prApta karavAno hoya temanuM zarIra AvA atyaMta majabUta hADakAonuM baneluM hoya che arthAtu, prathama saMghayaNavALuM hoya che. advicammasirattA - asthicarmazirAvattA (strI.) (zarIrane viSe hADakAM, cAmaDI ane snAyunuM rahevuM te; lohI, mAMsa vagaranuM mAtra hADa, carma ane snAyumaya zarIra) patnIdhelA saMta tulasIdAsa kAmAMdha banIne jyAre patnIne tophAnI varasAdamAM tenA gharethI levA gayA tyAre dharmajJa patnIe tulasIdAsane kahI dIdhuM: "asthivarSamaya 5 pheDha hai, tA naisI jIta rUtanI prati no dara se kIta, to rahe va ii mIta are ! mAruM zarIra to mAtra lohI, hADa, carmane mAMsathI baneluM che temAM zuM prIti karavI hatI. jo tamAre prema ja karavo hoya to harithI karo. jethI saMsArano bhaya ja na rahe. AjanA kALamAM AvI patnI kyAM maLaze? avicammAvaNaddha - asthicarmAvanaddha (tri.) (atyaMta durbaLa-kuza, zarIramAMthI mAMsa sukAi javAthI cAmaDI mAtra hADakAne vaLagIne rahI hoya te) prabhu vIranA parama bhakta mahArAjA zreNike bharI parSadAmAM UbhA thaIne prazna karyo. te paramAtmA ! ApanA cauda hajAra ziSyo che 206
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ paraMtu te badhAmAM sarvotkRSTa koNa? tyAre mahAvIra prabhue kahyuM, he zrekTrika ! mArA cauda hajIra ziSyomAM jo koI utkRSTa hoya to te che dhannA kAkaMdI aNagAra ! teo dIkSA dinathI ja caDhatA pariNAme chaThThanA pAraNe chaThTha kare che ane pAraNAmAM jenA para mAkhI paNa besavA taiyAra na thAya tevo nirasa AhAra grahaNa kare che. AvA tapanA kAraNe temanA zarIramAMthI mAMsa sAva sukAI gayuM che ane cAmaDI mAtra zarIrane vaLagIne rahI che. sUkAi gayelA vRkSanA TUMThA jevuM temanuM zarIra che. zuddha - svayuddha (). (hADakAMthI ke hADakAMnA banelA hathiyArathI eka bIjA para prahAra karavo te). prAcIna samayamAM yuddha karavA mATe banAvavAmAM AvatA zastromAM hADakAMmAMthI paNa zastro banAvavAmAM AvatA hatA. AthI paramAtmAe zrAvake nahIM karavA yogya paMdara kadAnamAM pazu saMbaMdhI hADakAnA vyApArano paNa niSedha karelo che. pazu vagerenA hADakAMmAMthI banelA hathiyAro yuddhamAM eka bIjAne mAravA mATe karavAmAM Avato hoya che. mATe hADakAMno vyApAra niSiddha che. TTiA - esthippAma (ja.). (anivaDe baneluM hADakuM, baLeluM hADakuM) mApasara - malziyAta (ja.) (hADakAMnI seMkaDo mALA) sabhyalokomAM jema sonAnA hAra vagere ghareNAM zarIranI zobhA mATe oLakhAya che tevI rIte asabhya ane AdivAsI lokomAM hADakAMnI mALA zarIranI zobhA mATe vaparAya che. teo hADakAMnA ghareNAM banAvIne paheravAmAM potAnI zAna samaje che. buddhanA samayamAM paNa aMgulImAlanuM dRSTAMta prasiddha che. te lokonI hatyA karIne temanI AMgaLInI mALA banAvIne gaLAmAM paherato hato AthI tenuM nAma aMgulImAla paDI gayuM hatuM. pAchaLathI buddhe tene pratibodha karyo ane te gautamabuddhano anuyAyI banyo hato. advidhamaNisaMtANasaMtaya - asthidhamanisantAnasantata (tri.) (hADakAM ane nasothI vyApta, nasonA jALathI vyApta 2. atyaMta durbaLa zarIra jenuM hoya te) tAmalI tApase sAMITha hajAra varSa sudhI tapa karIne potAnA zarIrane atyaMta kRza ane nirasa karI nAkhyuM hatuM. tenA zarIramAM naso ane hADakAM spaSTa dekhAtA hatAM. Avo ghora tapa karyo hovA chatAM paNa te mAtra bIjA devalokano Indraja banyo. tenuM kAraNa eka ja che ke teNe karelo tapa jinAjJAnusArano na hato. anyathA jo tene tapa jinAjJAnusAra karyo hota to nize teno te bhavamAM ja mokSa thAta. miMgaLa - mana (1) (karoDarajju, zarIradaMDa) mANasanA zarIramAM rahelI karoDarajjune zarIrano AdhArastaMbha gaNavAmAM AvI che. jo te tUTI jAya to zarIra koi ja kAmanuM rahetuM nathI. tema ahiMsA e dharmanI karoDarajju samAna che. jo ahiMsAnuM pAlana karavAmAM na Ave to dharmanI imArata kaDaDabhUsa thaIne tUTI, paDe che. AzcaryanI vAta to e che ke, Aje keTalAka ajJAnIo gADariyA pravAhamAM taNAine hiMsAmAM dharma mAne che. je kyAreya sadgati ke mokSaphaLa ApI zakato nathI. mATe prabhue ahiMsAne parama dharma kahyo che. TTinA - kigrA (strI). (hADakAno mAvo, jemAMthI reta-vIrya utpanna thAya che te 2. hADakAMnI carabI). khetaramAM ugelo kapAsa phekTarImAM jaIne mazIna para caDhIne kramazaH vastra svarUpe bane che tema zarIra paNa eka mazIna jevuM ja che temAM gayelo AhAra lohI, mAMsa, hADa vagere sAta dhAtu rUpe pariName che. ane temAMthI ja samasta zarIranA sArarUpa vIrya bane che. je retasuM arthAtu, vIrya tarIke oLakhAya che. mumukSu ane mahAtmAo te vIryane adhyAtmamArge laI jAya che. teo vIryane mAnasika zaktimAM pariNAve che jenA kAraNe teo apUrva ane azakya kAryo paNa karI zakatA hoya che. addhimijANusAri (Na) - asthimiJjAnusArin (tri.) (asthi majjA dhAtumAM vyApta) 207
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ advimijApemANurAgaratta - asthimiJjApremAnurAgarakta (tri.) (jenuM aMtaHkaraNa daDha zraddhAthI bhAvita thayeluM hoya che, jenA hADehADamAM jinadharma vaselo hoya te). kahevAya che ke, jayAre zreNika mahArAjAnA dehano agnisaMskAra cAlI rahyo hato ane hADakAo agnimAM phUTI rahyAM hatAM, tyAre temanI citAmAMthI "vIra vIra' zabdanA dhvani nIkaLatA hatA. dhanya che te paramabhakta zreNikane jenA roma romamAM paramAtmAnuM zAsana vaseluM hatuM. teono AtmA ane jIvana paramAtmA pratyenI daDhazraddhAthI bharyuM bharyuM hatuM. TTara - gacita (tri.) (icchita, abhilaSita) sAme ApavAvALo rAjA beTho hoya ane mAgavAvALo mAtra be-pAMca sonAmahora mAge to ApaNe tene keTalo buddhizALI gaNIe? jarA paNa nahIM ne ! ApaNe vicArIe ke, tenA ThekANe huM houM to be cAra gAmanI mAlikI mAgI lauM. basa tevI ja rIte mokSa jevuM sukha ApavAmAM samartha svayaM paramAtmA sAme hoya ane ApaNe mAtra saMsAranA tuccha sukhonI vAMchA karIe to temAM ApaNI hoziyArI keTalI? zita (tri.) (asthira, avyavasthita). taLAvanA pANImAM utpanna thayelA taraMgo pANInI svacchatAne DahoLI nAkhe che. nizAna tAkanAra tIraMdAjanI asthiratA lakSya sAdhI, zakatI nathI, tema mokSamArganA sAdhaka zramaNanA cittamAM utpanna thayelI saMyama pratyenI asthiratA tene saMyama mArgathI bhraSTa kare che ane zAzvata mokSasukhathI tene vaMcita rAkhe che. aTThiyakappa - asthitakalpa (puM.) (te nAmano AcAra, vaccenA bAvIsa tIrthakaronA sAdhuo mATeno AcAra-kalpa) prathama ane aMtima tIrthakaronA sAdhuo mATenI AcAramayadA prathamathI ja nizcita karelI hovAthI teoe te pramANe ja pAlana karavuM paDe che. AthI teono sthitakalpa hoya che. jyAre vaccenA bAvIsa tIrthaMkaro mATe maryAdA bAMdhelI na hovAthI teo atikalpI kahevAya che. jema ke, teo eka ja sthAne mahinAothI vadhAre rahevuM hoya to rahI zake che, temane rAjapiMDa khape che, aticAra na lAgyA hoya to pratikramaNa na kare to cAle, vastro koipaNa kalaranA paherI zake che vagere. diyaq () - sthitAtman (tri.) (asthira svabhAvavALo, jenuM citta asthira che evo) kAusagga dhyAne rahelA prasannacaMdra rAjarSi jayAre dukha dUtanA mukhethI potAnA putra ane rAjaya para Apatti jANIne krodhita thaI teo svayaM sAdhu che te paNa bhUlI gayA ane temano AtmA saMyamamArgathI vicalita thaI gayo. asthira AtmAvALA rAjarSie sAtamI naraka jeTalA karma bAMdhI dIdhA. jyAre temane potAnuM sAdhupaNuM sAMbharyuM tyAre apUrvapazcAttApa dvArA sarve karmo bALI nAkhIne niSkalaMka, sarvadarzI evuM kevalajJAna pAmyA. cittamAM utpanna thayelI eka asthiratA AtmAne adhaHpatananI UMDI khAi tarapha keTaluM dhakelI de che te jANavA jevuM che. aTThisarakkha - asthisarajaska (pu.) (kApAlika, aghorI, yogIvizeSa) dihIM - sthiA () (zarIrane sukhakArI caMpI, zarIranA avayava dabAvavA te) zramaNadharma e kaSTasAdhya dharma che AthI ja to tene loDhAnA caNA cAvavA jevo kahelo che. zramaNapaNuM svIkArelA AtmAe tamAma prakAranI sakhasAmagrIno tyAga ane kaSTono svIkAra karavAno hoya che. yAvatu upasarga ane pariSahone sahana karatAM zarIra duHkhe to tene bIjA pAse dabAvavAno paNa niSedha che. zarIrane sukha utpanna karanAra zarIranI caMpI saMyamadharma mATe vinnurUpa kahelI che. 208
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ attara - saNottara (ji.). (AThathI adhika, saMkhyAvizeSa) AjanA samayamAM ghare, zerIe ke zaheramAM kyAMya paNa akasmAta ke tAtkAlika imarajansImAM 108 naMbaranI gADIne bolAvavAmAM Ave che. kAraNa ke darekane khabara che ke 108 AvI eTale dardIne turaMta rAhata thai jaze ane te akasmAta ke bimArImAMthI ugarI jaze. lAcArInI vAta to e che ke, bhavarogathI pIDAtA ane karmonA rojIMdA akasmAtothI gaMbhIra ijA pAmatA evA ApaNane ugAranArA 108 guNanA svAmI paMcaparameSThI hovA chatAM ApaNe temane yAda paNa nathI karatA. adbhuttarasayakUDa - aSTottarazatakUTa (puM.) (zatruMjaya parvata, siddhagiri) - kuTa eTale nAnakaDI TekarI jevA pahADo para AvelI tIrthakaronI derIo. prAyaH zAzvata evA siddhAcala parvata para AvA kula ekasone ATha phUTa hatA. jeno kALanA pravAha sAthe nAza thatAM vartamAnakALamAM eka paNa dekhAtA nathI, paraMtu tIrthakalpa nAmaka zAstramAM Ano spaSTa ullekha maLe che. Mtti - arthotpatti (TI.) (dhananI utpatti jemAMthI thAya te-vyavahAra, dhananI prApti) manuSyanuM jIvana dharma, artha, kAma ane mokSa ema cAra pAyA para raheluM che. zAzvata sukha pAmavA mATe jema dharma ane mokSa Avazyaka che tema saMsAranA vyavahAramAM rahevA mATe kAma ane artha paNa Avazyaka che. temAMya jIvananirvAha mATe to artha atiAvazyaka aMga gaNavAmAM AvelA che. tene agiyAramAM prANa paNa kahevAmAM Avelo che. vyavahAraprajJapti zAstranA bIjA uddezAmAM lakheluM che ke, artha arthAta dhana vyavahAramAMthI utpanna thAya che. AthI puruSe tevo vyavahAra karavo joie ke, jemAMthI dhananI prApti thAya. aksIsa - golphAsa (pu.) (ATha zvAsozvAsa, paMcanamaskAra) jainadharma eka prakAre vijJAnadharma paNa che. pratikramaNamAM kAusagnamudrAmAM je navakAra maMtra ke logasasUtranI gaNanA mUkI che te paNa zvAsozvAsanA AdhAre. kAraNa ke ghaNI vakhata vyaktine potAnA zvAsanI saMkhyA ke tenA samayanuM jJAna nathI hotuM. paraMtu svastha vyakita jeTalA samayamAM ATha zvAsozvAsa le teTalA pramANano ekanavakAra hoya che. AthI vyaktinuM potAnA zvAsanuM ane samayanuM jJAna thAya che ane paMcaparameSThInuM dhyAna paNa thAya che. makUda - 3Notsava (tri.) (jenI UMcAi ATha yojanAnI hoya te) chakhaMDanuM adhipatipaNe prApta karyA bAda cakravartIne sarvaviSayo tathA padArthone AvarI lenArI navanidhionI prApti thAya che. zAstramAM tenA mATe lakheluM che ke, nave nidhio ATha paiDA para rahelI, ATha yojana UMcI, nava yojana pahoLI, bAra yojana lAMbI, peTanA AkAranI temaja gaMgAnA mukha AgaLa rahelI hoya che. ma-3(thA.) (gati karavI, gamana karavuM) muni lAvaNyasamayajI mahArAja potAnI sajhAyamAM lakhe che ke, lagna bAda vyakti potAnI, potAnA kuTuMbanI jarUriyAto, apekSAo, zokha pUrA karavA ane paisA kamAvavA mATe gadheDAnI jema divasa ke rAta, taDako ke chAMyaDo vagere joyA vinA AmathI tema bhaTakyA ja kare che. paraMtu ekavAra paNa jinAlaya ke upAzrayamAM javAnuM Ave to koIne koI bahAnuM kADhIne chaTakI jato hoya che. tyAM tenA paga duHkhavA lAge che. UMgha Ave che. kaMTALo Ave che. AvA jIvo kharekhara dayApAtra che. *mada () (romarAjIvALA pakSI vagere 2. kabutaranI pAMkha samAna pAMkhavALuM goraiyA nAmanuM pakSIvizeSa) 209
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ jamavaTa (kuM.) (khADo, 2. kUvo) jema jAdugara potAnA jAdu dvArA lokone saMmohita karI le che ane pachI te je dekhADe tene ja loko sAcuM mAne che tevI rIte ATheya karmono rAjA moha paNa jAdugara samrATa che. te potAnI saMmohana jALamAM saMsAranA jIvone evA phasAvI le che ke pachI tenI IcchA pramANe ja jagatanA jIvo vartatA hoya che. moha jIvane saMsAra pratye rAga ane mokSa pratye dveSa karAve che. ApaNe pratyakSa joIe paNa chIe ke bhautika sukho pAchaLa loko keTalA ghelA thaI doDe che ane dharma pratye keTalI titikSA rAkhe che? (puruSAtana 2. viparIta maithuna) maksa - 3ra (tri.) (jene agnithI bALI na zakAya te) ajaina bhagavad gItAmAM AtmAnuM svarUpa jaNAvyuM che ke, "naina chindranti zALa, nainaM TUMti parva:' arthAtu, saMsAramAM zarIra jaDa hovAthI tenuM chedana-bhedana Adi zakya che paraMtu, AtmA to amara che tene zastro haNI nathI zakatA ane agnithI te bALI zakAya tema nathI. ApaNA jainazAstramAM paNa A ja vAta kahelI che ke, zarIra utpatti ane vinAzazIla che paraMtu, AtmA to zAzvata che. te kyAreya paNa marato nathI. agni Adi zastrothI chedana-bhedana pAmato nathI. tenuM astitva anAdi anaMta che. maH - aTaTa (na.). (corAzI lAkha aDAMga pramANa kALavizeSa) madAM - maTA (ja.) (corAzI lAkha truTita pramANa kALavizeSa) maUT - madana (1) (aTana karavuM, pharavuM, rakhaDavuM) koI mANasa prayojana vagara Ama-tema rakhaDe tene loko rakhaDu kahe che. paraMtu kharekhara to je loko kaSAyathI abhibhUta thaIne rAtadivasa bhaTakI rahyA che, AtmAnA guNono satyAnAza vALI rahyA che tene ja jJAnIoe saMsAramAM rakhaDanArA kahyA che. vi ( zI-strI.) (mArga, rasto) koI vyakti jaMgalamAMthI pasAra thato hoya ane tyAre acAnaka vAdaLo gherAI Ave, cAreya dizAomAM ghora aMdhakAra chavAI jAya, joradAra pavana phUMkAvA lAge ane koI ja sahAro na dekhAya tyAre te vyaktinI je dazA thAya tenAthIya bIhAmaNI dazA jIvAtmAnI che jo tamArA jIvana-vanamAM sadguruno saMyoga nathI, kAraNa ke guru vinA mokSa mArga koI batAvI zake tema nathI. jhaDapAI (rezI-na.) (vAhana vizeSa) jIvAbhigamasutranI trIjI pratipattimAM A zabdano prayoga Avelo che. je khAsa karIne lATa dezamAM koI yAna vizeSanA arthamAM pracalita hato. anyatra A zabda hAthInI aMbADI ke ghoDAnA palANa athavA UMTanA palANa e arthamAM vaparAyo che. 3mA - maTan (vi.) (gamana karatuM, bhaTakatuM) dhyeya vagara bhaTakanArI vyakti koI divasa potAnI maMjila sudhI pahoMcI zakatI nathI. paramAtmA mahAvIradeve kahyuM che ke, he bhavya ! tuM Atmazuddhi heta jJAnamArge-adhyAtmamArge satata gamanazIla bane. kAraNa ke tArI anaMta AtmasamRddhi tenAthI ja zakya banaze. dayA (dezI .) kulaTA, vyabhicAriNI strI)
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ kulaTA strInA ravADe caDhelo jIva potAnuM sarvasva phanA karI de che tema prabhunA upadeza pratye zaMkA-kuzaMkArUpI vyabhicArINI strInA sakaMjAmAM phasAyelo jIva rAta-divasa manathI saMkalpo-kavikalpo karI karIne chevaTe potAno aNamola manuSyabhava hArI jAya che. gayaT (za-strI.) (kulaTA, vyabhicAriNI strI) paMDayAna - mag (cha) rAzit (tri.) (aDatALIza, cALIza ane ATha, 48nI saMkhyA) AjanA jamAnAmAM labdhio viSe bahu ochA loko jANatA haze paraMtu, zAstragraMthomAM aDatALIza labdhionI vAta khUba pracalita che. jJAna-dhyAna-tapa-japamAM layalIna rahenArA maharSionA jhADA-pezAba paNa divya auSadhinuM kArya karatA hatA te emanAmAM pragaTelI labdhionA ja prabhAve. zreyAna (deza-pu.) (vakhANa, kIrti, prazaMsA) koIe paropakAranuM kAma karyuM hoya to tenI ApaNe avazya prazaMsA karavI joIe. pote koIka sukRta karyuM hoya ane bIjAo pAse - jaI potAnA vakhANa karavAnuM mana thAya to te ahitakArI thAya che kAraNa ke, temAM abhimAna bhaLI jAya che. mATe yAda rAkho ke, prazaMsA-vakhANa haMmezAM anyonA karavAnA hoya, potAnA kyAreya nahIM. mAnavAmAna - gag (cha) tvajUitavanamAna (ki.) (aDatAlIza prakAranA bhedothI yukta hAravALI vanamALA jemAM che te). jIvAbhigamasUtranI trIjI pratipattimAM jaNAvyuM che ke, mALAnA aDatALIza prakAranA bhedonA vaividhyavALI ane dareka RtunA phUlo jemAM hoya tathA vacce kadaMbanA phUla rahelA hoya temaja DhIMcaNa sudhI laTakatI hoya tevI mALAne vanamALA kahevAmAM Ave che. mahAnatavana (le-tra.) (prazasta rIte karAyela che vanamALA jemAM te) devo je phUlonI mALAo pahere che te kyAreya karamAtI nathI, haMmezAM tAjI ja rahetI hoya che. e mALAonI racanA paNa aneka jAtanA vaizizyavALI hoya che. temAMno eka prakAra prazasta rIte karAyelI A vanamALAno paNa che ema AgamomAM jaNAveluM che. aDayAlakoTagaraiya - aSTacatvAriMzatkoSThakaracita (tri.) (48 prakAranA vibhAgothI suzobhita zayanakhaMDo ke vAsagRho svaya racanA pAmelA che jemAM te) bhAratadezamAM prAcIna kALe rAjA-mahArAjAo dvArA baMdhAvelA aneka nAnA-moTA adbhUta killAo hatA. temAM seMkaDo mANasone rahevAnA AvAso, mahelo, guptavAsagRho ane daravAjAo vagere rahetA hatA. temAMno eka killo devagirino atyAre paNa khaMDiyera hAlatamAM bhUtakALanI bhavya jAhojalAlInI cADI khAI rahyo che. maDha - vi (vI) (strI) (aTavI, araNya, jaMgala) zikAranI vRttivALA jIvo Ama-tema jemAM bhaTake tene aTavI kahevAya che tema kamIMdhIna jIvo jemAM cAragatinA cakkara kApatA rahe te saMsArane paNa aTavI kahevAmAM Ave che. jema aTavImAMthI pAra utaravA mATe bhomiyAnI jarUrata paDe che tema saMsAra rUpI aTavAthI pAra UtaravA mATe zrIjinezvaranA upadezarUpa bhomiyAnuM AlaMbana levuM paDe. aDavIjammaNa - aTavIjanman (na.) (jaMgalamAM janma thAya te, jaMgalaprasUtinuM duHkha) puNyazALI jIvo jaMgalamAM paNa maMgala karI detA hoya che. janmajanmAntaramAM jemaNe puNyAnubaMdhI puNyanuM upArjana kareluM hoya tevA bhavyAtmAone koipaNa prakAre duHkha kanaDI zakatuM nathI. temanuM prabaLa puNya haMmezAM soLe kaLAe khIleluM ja rahe che. nii
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ aDavIdesaduggavAsi (Na)- aTavidezadurgavAsin (puM.) (jaMgalI pradezamAM jaLa ane sthaLa rUpa killAmAM vasanAra corAdi) vikaTa ane ghanaghora jaMgalamAM vasanArI jaMgalI prajAne kudarata pote rakhopuM pUruM pADatI hoya che. game tevA sAdhanasaMpanna mAholamAM rahenArA ApaNA karatA durgama jaLa ane pahADonI vacce rahenArI prajA ApaNA karatAM vadhu surakSita ane sazakta dekhAya che. mati (vI) vAsa - aravi (va) vAsa (.) (jaMgalamAM vasavuM te, araNyavAsa) ekavIsamI sadIno mAnavI TI.vI.nA paDade ghanaghora jaMgalo ke UMcA UMcA parvato joI harakhAya kharo paNa tene kudarate bakSelA. vanarAjInA rUpa-sauMdaryanI vacce vasavAnuM ke e vanazrInI aNamola saMpattine anubhavavAnuM saubhAgya to bhAgye ja maLI zake. mahasa- gaNa (4) paSTi (strI.). (aDasaThanI saMkhyA, sAITha ane ATha) pravacana sAroddhAramAM jaNAvyAnusAra, vimalanAtha bhagavAnanA sAdhuonI saMkhyA aDasaTha hajAra hatI. jyAre gaNadhara bhagavaMto sattAvana, zrAvako be lAkha ATha hajAra, sAdhvIo ekalAkha Asso ane zrAvikAo cAra lAkha covIza hajAra hatI. mahAvo (reza) (hA, te pramANe) gavAra - dina (kuM.) (cAmaDAnI pAMkhavALuM eka pakSI, cAmAcIDiyuM) prajJApanAmutra ane jIvAbhigamasatramAM aneka pakSIonA nAmono ullekha thayelo che. vAgoLanI jAtanA eka nAnA kadanA pakSIne paNa aDilsa kahevAya che. aDhIdvIpanI bahAranA dvIpomAM phelAyelI pAMkhovALA ane baMdha pAMkhovALA ema be jAtanA pakSIo vase saDo (reza) (kUvo, pANI mATe jamInamAM khodelo khADo) lokoktimAM kahevAya che ke, "kuvAmAM hoya to havADAmAM Ave ne' arthAtuM, je vastu jenAmAM hoya ja nahIM te vastu tenI pAsethI maLe kyAMthI? eTalA mATe ApaNe viveka rAkhavo jarUrI che. jenAmAM mokSa apAvavAnI kSamatA hoya tevA vItarAga pAse ja enI apekSA rakhAya. aDolikA - aTolikA (strI.) (ta nAme eka rAjaputrI 2. uMdaraDI) bRhatkalpasUtramAM AvatA ullekha pramANe aTolikA nAmanI eka rAjaputrI hatI. je yuvarAjanI putrI ane gardabharAjanI bahena hatI. praphulla - fm (thA.) (preraNA karavI 2. pheMkavuM) preraNA karavA chatAM je svacchaMdAcArIpaNe vartato hoya teno uddhAra samartha guru paNa karI zakatA nathI. zAstromAM to evA ziSyane kuziSya kahyo che ane tene asAdhya rogI jevo jANIne gurue tyajI devo joIe kAraNa ke, vinayI ziSya ja dharmane pAtra kahelo che. gyA - gaDDiA (strI) (mallonI kriyAvizeSa) aDikA eka prakAranI mallayuddha karanArAonI kriyAvizeSa che. A kriyA zAstrathI nirapekSa ane mAtra upadeza svarUpe kahevAya che ema AvazyakasUtranI AcArya zrImalayagirijInI TIkAmAM ullekhita che. 21,
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhaTTa - kartha (2) (ardha, aDadho bhAga, khaMDa, aMza) ardha zabda saMskRtanA Rdhu dhAtune vRddhi ane bhAvAdi arthamAM ghaNu pratyaya lAgI banelo zabda che. jeno artha ardho bhAga athavA ardha evo thAya che. nItivAkyomAM kahyuM che ke, jayAre sarvanAzanI sthiti pedA thAya tyAre paMDita puruSa aDadhuM tyajIne paNa potAnuM ISTa sAdhI letA hoya che. samAja (tri.) (dhana-dhAnyAdithI paripUrNa, samRddha, saMpanna, dhanI 2, yukta 3. pUrNa 4. mahAna) AnaMda kAmadeva Adi bhagavAna mahAvIranA daza zrAvako dhana-dhAnyathI, kuTuMba parivArathI, nokara-cAkara Adi sarva prakAre paripUrNa hatA. teonuM jIvana paNa prabhunA zrAvaka dharmathI maghamaghAyamAna hatuM. tethI ja teonA caritro zAstragraMthomAM varNavAyA che. kumati (jozI.) (kammara para hAtha rAkhI UbhA rahevuM te, keDa para hAtha rAkhavo te) bRhatsaMgrahaNI jevA jaina bhUgoLa-khagoLanA graMthomAM samasta brahmAMDanuM svarUpa khUba sarasa rIte varNavAyeluM che. temAM jIvaloka arthAta, cauda rAjalokanuM svarUpa keDa para hAtha rAkhIne banne page TaTTAra UbhelA puruSAkRti jevuM batAvavAmAM AveluM che. mahUvara - kSetra (ja.) (eka ahorAtra parimita kSetraparyata caMdranI sAthe rahenAra nakSatro, uttarAphAlyunI, uttarASADhA, uttarAbhAdrapada, rohiNI, punarvasu ane vizAkhA e cha nakSatro). caMdraprajJapti nAmanA AgamanA dazamAM prAbhUtamAM ardhakSetranA vivecanamAM caMdranI sAthe eka ahorAtrano samaya bhogavanArA uparokta cha nakSatrono ullekha karavAmAM Avelo che. jainazAstromAM sattAvIza nakSatronI gaNanA devonI eka peTA jAtimAM karAyelI che. aThThA - Aca (tri.) (Aca, yukta 2. paripUrNa) AvazyakasUtranI AcArya zrImalayagirijInI TIkAmAM suvinita ziSyanI yogyatA bAbate jaNAveluM che ke, je saMyama ane tapathI paripUrNa che tevA ziSyane guru dvArA preraNA-upadeza apAtAM haMmezA tenA vikalparahita tathAkAra-tahatti karIne svIkAra karAya che. achUtta - mardhAtra (pu.) (ardharAtri, madhyarAtri). rAte vahelA je sUe vahelA UThe vIra, baLa buddhi ne dhana vadhe, sukhamAM rahe zarIra svAthya mATenI A praNAlIno Aje lopa thaI gayo che. have to madhyarAtrie sUvuM ane savAre nava pahelA na UThavuM e sAmAnya banI gayuM che. pachI Arthika pAyamAlI ane zArIrika rogo na thAya to zuM thAya? maThThADuM - gaItRtIya (tri.) (aDhI, be ane adhu) jayAM ApaNA jevA manuSyo, tiryaMco, pazu paMkhIo janma laI vase che te duniyA jaina bhUgoLa pramANe aDhIdviIpa pramANa eTale 45 lAkha yojanAnA vistAramAM ja che. te sivAyanA asaMkhya dvIpa samudromAM utpanna thanArA jIvo manuSya sivAya mAtra vanaspati ane tiryaMco vigere ja che. aDDAijjadIva - ardhatRtIyadvIpa (puM.) (aDhIdvIpa) jaMbadvIpa, dhAtakIkhaMDa ane ardhapuSkaradvIpa ema aDhIdvIpa pramANa kSetrane manuSyakSetra kahevAmAM Ave che kAraNa ke, te sivAyanA asaMkhya dvIpomAM manuSyonI utpatti che ja nahIM. mATe tyAM asi-masi ane kRSino vyApAra paNa nathI ane mokSamArga paNa nathI.
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ aDDAijjadIvasamuddatadekkadesabhAga - ardhatRtIyadvIpasamudratadekadezabhAga (puM.) (aDhI dvIpa samudrano vivakSita bhAga) jabUdvIpa, dhAtakIkhaMDa temaja puSkaravaradvIpano ardho bhAga eTale puSkarArdhadvIpa tathA lavaNa samudra ane kAlodadhi samudrano vivakSita bhAga. A aDhIdvIpasamudranA pradeza paikInA kahevAyelA koIpaNa bhAgane adhatatIyadvIpasamudra takadezabhAga kahevAmAM Ave che. mApadati - pati ( .) (Rtu pramANe jaghanya, madhyama ane utkRSTa tapanA parimANamAM vadha-ghaTa karavI te) vizeSAvazyakabhASyamAM tapanA prakAro varNavyA che te paikInA tapano A eka prakAra che. udAharaNa tarIke unALAmAM jaghanya-madhyama ane utkRSTa traNa upavAsa karavA. tyArabAda ziyALAmAM jaghanya-madhyama-utkRSTarUpe cAra upavAsa karavA. e ja rIte varSamAM karavA ityAdi svarUpa samajavuM. mai - gAyatva (1) (dhanIpaNuM, zrImaMtAI) huM dhanavAna chuM, huM aizvaryavALo chuM, mArI khUba moTI zrImaMtAI che, huM sauthI vadhu samRddhivALo chuM ema dhananA mamatvabhAvathI potAnI zrImaMtAInuM abhimAna kare tene jJAnIoe mUrkha kahyo che. kAraNa ke A badhuM to nazvara che ane puNya karmane AdhIna che. AjejjA (strI.) (dhanI puruSe karelo satkAra, zrImate karelo satkAra) khAvA mATe dIkSA lIdhelA bhikhArIno jIva jyAre maraNAsanna thayo tyAre zrImaMto dvArA potAnI sevA-suzruSA thatI joI ane potAnA AtmAmAM jainadharma pratye ahobhAva jAgyo. marIne tarata ja samrA saMprati nAme jaina dharmI rAjA banyo, jeNe roje eka jaina maMdirano pAyo nAkhI navakArazI karavAno niyama lIdho hato. maoNma - (.) (jaina sAdhvIne paheravAnuM eka vastravizeSa) sAdhvIjI bhagavaMtone keDa ane sAthaLanA bhAge paheravAnuM eka vasa jene zAstrIya bhASAmAM ardhA kahe che. A vastra mallane paheravAnI caDI jevuM hoya che. A vastra avagrahAntaka paTTanI upara keDane vIMTI laI sAthaLa upara kazathI bAMdhavAnuM hoya che. aT - (avya.). (niSedha-pratiSedha vAcI avyaya) "aNa" ke "a" niSedhavAcI avyaya che. je prakaraNAnusAra, vividha arthomAM vaparAyo che. naMdIsUtra, jJAtAdharmakathAMgasUtra, samavAyAMgasUtra, vizeSAvazyakabhASya, paumacariya Adi graMthomAM te virodha-UlaTApaNuM, ayogyatA-anucitapaNuM, alpatA-thoDApaNuM, abhAva : avidyamAnatA, bheda-bhinnatA, sAdazya-tulyatA, aprazastapaNuM-burAI ane ladhutA-tucchatA vagere arthomAM vaparAyo che. mA - 3pa (). (pApa 2. karma 3. gati 4. zabda 5. krodhAdi kaSAya). jIvo jenA pratApe eka yonimAMthI bIjI yonimAM janma ane pAchA maraNa pAmI trIjI cothI ema anyAnya yoniomAM janmamaraNanI paraMparA pAmyA kare tene pApa kahe che. A "aNa' zabda pApanA arthamAM jJAtAdharmakathAMgasUtramAM vaparAyelo che. mana () (kaSAya, anaMtAnubaMdhI krodhAdi cAra kaSAya) samudAyavAcI zabdanA eka deza arthAtu, aMzane grahaNa karavAthI pUrA samudAyanuM grahaNa karAya che e nyAye 'mana' zabda thakI anaMtAnubaMdhI cAreya kaSAya grahaNa karAya che. samajI rAkho ke, krodha-mAna-mAyA ane lobha A cAreya kaSAyonA kAraNe jIva anaMtakALathI saMsAramAM paribhramaNa karyA kare che. kaSAya para vijaya e ja kharekharI mukti che. 114
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ manasa (7) (gADuM, zakaTa 2. zarIra). jema rathano sArathi ratha ke gADAne hAMke che tema zAstrakAroe A zarIrane paNa zakaTanI upamA ApelI che. temAM sArathirUpe aMtarAtmAne kahelo che. kAraNa ke te AtyaMtara pravartana kare che. jeno sArathi anaMta jJAnano dhaNI hoya te gADuM pAra utare emAM zI navAI? Rr () (karaja, RNa 2. ATha prakAranA karma) jema karajadAra ke RNI vyaktine potAnuM karaja cUkavyA vinA cena nathI paDatuM. tema samyagdaSTijIvane paNa paramAtmAnA batAvelA mArge cAlyA vinA sukhacena nathI hotuM, ATheya prakAranA karmone tyajIne jIva jyAre siddhagati pAme che tyAre te RNamukta bane che. mAphu - manati ( vya.) (atikramaNano abhAva) ati paricaye avajJA A nItivAkya che. jyAre vyakti bIjA koInI paNa vadhu najIka jAya che tyAre te sAmenA mahAna vyaktitvamAM paNa khAmIo joto thaI jAya che. pachI to e mahApuruSanI AjJAno anAdara karato thaI jAya che. mATe vadhu nikaTatA tyAjya che. AgamomAM dharmagurunI paNa na ati najIka kena ati dUra rahevA mATe ziSyane upadeza karAyelo che. maphaLa - timaya (tri.). (vyabhicAra arthe azakya 2. jemAM vyabhicAra ativyApti vagere doSo na Ave tevo javAba) je upadeza ke kathanamAM vyabhicAra eTale hetudoSa ke ativyApti arthAtu, koI niyama ke siddhAMtano anucita vistAra vagere doSa vidyamAna hoya to te vacanane Apavacana na kahevAya. kAraNa ke je sarvajJa che tevA jJAnI bhagavaMtanuM vacana vANInA sarvadoSothI mukta ane sarvaprakAranA guNothI yukta hoya che. phaMI - manasiprada (tri.) (prachatra, DhAMkeluM, aprakAzita) jinezvara prabhu kyAreya jagatanA sarva padArthone upadezanA mAdhyamathI kahetA nathI. je padArtho anabhilApya che athavA kevaLInA jJAnamAM mAtra bhAsanArA che ane lokopayogI nathI tevA padArthone choDI je padArtho jIvone upakAraka che ke joya che tene ja kahe che. aNaivattiya - anatipatya (avya.) (nahIM oLaMgIne, ullaMghana karyA vagara 2. hiMsA na karIne) AcArAMgasUtramAM sAdhvAcAranI utkRSTa paribhASA varNavI che. temAM prathama zrutaskaMdhanA chaThThA adhyayananA pAMcamA uddezAmAM sAdhudharmane udezIne jaNAvyuM che ke, saMyamIe koIpaNa prANadhArIno atipAta na karavo joIe arthAtu, koIpaNa jIvanI hiMsA sAdhue na karavI. saphivara - sativara (). (pradhAna, sarvottama, zreSThamAM zreSTha) jema tArAmAM caMdra, parvatomAM meru, phUlomAM kamaLa, jaLamAM samudra, devomAM indra pradhAna che. sarvottama che. tema sarva devI-devatAomAM vItarAga evA jinezvara deva zreSThamAM zreSTha che, sarvottama che, muktidAtA che, saMsAra samudrathI pAra UtAranArA che, zaraNya che. aNaivarasomacArurUva - anativarasomacArurUpa (tri.) (atizaya saumya-STine sukha upajAvanAruM suMdara rUpa jenuM che te) aupapAkisUtra ane taMdulavaicArika nAmanA AgamagraMthomAM apsarAonA rUpa lAvaNyanA varNano prApta thAya che. jema ke svarganI apsarAo rU5 lAvaNyamAM bIjI koIpaNa strIothI atizaya caDhiyAtI hoya che. tenI hoDa karanArI koI strI hotI ja nathI. 115
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ aNaivAemANa -- anatipAtayat (tri.) (nahIM mArato, duHkha nahIM Apato, prANAtipAta nahIM karato) paramAtmAnA vacano jene spazya che. sarvajJanA zAsanane vize jenuM hRdayakamaLa coLa majIThanI jema raMgAyeluM che ane samyagujJAnanI pariNati jvalaMta che tevA sAdhubhagavaMto kyAreya koIpaNa jIvane mAratA nathI, dukhI karatA nathI temaja prANAtipAta karatA nathI ema AcArAMgasUtramAM jaNAvyuM che. je prANAtipAta kare che te saMsAramAM janma-maraNanI paraMparA pAme che ane bodhidurlabha bane che. aNaivilaMbiyatta - anativilambitatva (na.) (satyavacananA 35 atizayo paikIno 28mo atizaya) paramAtmA jinezvara prabhunI vANIno anavaratapaNe vartato 28mo atizaya kone vismita nathI karato? teo jayAre samavasaraNamAM besI catarvidha saMgha samakSa dezanA Ape tyAre temano zItaLa upadeza akhaMDita dhArAe vaheto rahI samasta jIvonA trividha tApane upazamAve che. aNaisaMdhANa - anatisandhAna (na.) (avaMcana, na ThagavuM te, na chetaravuM te) je bhavyajIvo jinazAsanane pAmyA che. jemaNe tattvAmRtanuM pAna kareluM hoya evA jinezvaranA anuyAyIjanonA jIvanamAM kyAMya paNa vaMcanA na hoya. koIne paNa chetaravAnI ke ThagavAnI vRtti na hoya. vaMcanA te ja karI zake je samyajJAnane pAmyo nathI. mar (1) (RNa, devuM) /' zna javA kR ti A ukti vaidyakazAstranI che. jyAre nItizAstra kahe che ke, jo tamAre sukha-cenathI jIvavuM hoya to devAdAra na banazo. kAraNa ke RNI vyaktine prAya: karIne ArtadhyAna thaI ja jAya che. je svAcya, vyavahAra ane svahitane haNI nAkhe che. maur -- ganauM (.) (AkAza 2. citta 3. maithunanI apekSAe yoni ane liMgathI bhinna stanAdi aMgo 4. bAra aMgathI bhinna 5. eka rAjaputra 6. maithunanA tIvraadhyavasAya rUpa kAma 7. jene aMga-AkAra na hoya te, kAmadeva 8. puruSane puruSa-strI ke napuMsakane sevavAnI icchA thAya athavA hastakanI icchA thAya che, e pramANe strI ane napuMsaka mATe paNa samajavuM.) jeno AkAra na hoya tene anaMga kahevAya che. kAmadevane paNa aMga nathI kAraNa ke, te manathI utpanna thAya che mATe tene paNa anaMga kahevAmAM Ave che. tAtvika rIte mohanA udayathI jIvone tIvra maithunecchA thatI hoya che. kahevata che ke jyAM kAma hoya tyAM rAma na hoya ane jyAM rAma hoya tyAM kAma na hoya" arthAta, mokSasiddhi kAmanA abhAvathI ja zakya bane che. maviroz ( DA) - anIDA (strI.) (kucamardanAdi kuceSTA karavI te 2. hastakarma 3. zrAvakanA cothAvatano trIjo aticAra 4. kAmapradhAna krIDA) upAsakadazAMgasUtramAM zrAvakanA vratonI vistArathI carcA karavAmAM AvI che. temAM cothavratanA aticAronA varNana prasaMge kahyuM che ke, je svadArAmAM saMtuSTa che tevA zrAvakane mATe tIvra kAmabhAve anaMgakrIDA karavI te trIjo ke cotho aticAra bane che mATe ja paradArAdinuM kAmavikArathI darzana sparza ke vArtAlApAdi tyAjaya che. aNaMgapaDiseviNI - anaGgapratisevinI (strI.) (liMga ane yoni sivAyanA mukhAdi aMge AhAryaliMgAdithI viSaya sevana karanArI, parapuruSo sAthe vyabhicAra karanArI) anya puruSo sAthe je strI vyabhicAramAM Asakta rahe che tene mohanIyano atyaMta udaya hoya che. tevI strI garbhane dhAraNa karatI nathI ema sthAnAMgasUtranA pAMcamAM sthAnakanA bIjA udezAmAM kahevAyuM che. vyabhicAramAM Asakta banelI strI sva-paranuM pArAvAra nukazAna karanArI kahI che. * 216
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ aiAkhavaTTa - manava () (bhadrabAhusvAmI vagere sthaviro dvArA racita AvazyakanityAdi RtavizeSa) tIrthakaro dvArA prarUpita ane gaNadhara bhagavaMto dvArA sUtrabaddha thayelA zrutajJAnane aMgapraviSTa kahevAmAM Ave che. te sivAya anyAnya sthavira bhagavaMto dvArA racAyelA cUrNi, bhAgAdi zratano samAveza anaMgapraviSTa zAstra tarIke karavAmAM Avelo che. anaMnara - mana majUro (trI.) (pathvIcUDa rAjA ane rekhA rANIthI janmelI anaMgamaMjarI nAme rAjakanyA) viaa - 3nA (I.) (anaMgasena apara nAma kumAranaMdI 2. suvarNakArano eka bheda) mANA - mananA (strI) (kaNavAsudevanA samayamAM te nAme dvArikAnI prasiddha gaNikA). bhagavAna neminAtha prabhunA pitarAI bhAI zrIkRSaNavAsudevanA samayamAM dvArikAnagarInI jAhojalAlI zAstronA pAne pAne varNavAyelI che. te samayamAM dvArikanagarInI pradhAna gaNikAnuM nAma anaMgasenA hatuM tema AvazyakasUtranI cUrNi vageremAM noMdhAyeluM che. vita - mananta (si.) (anaMta, aparimita, niravadhika, akSaya, aparyavasAnika 2. kevaLajJAna 3. AkAza 4, bharatakSetranA A covIzInA caudamA tIrthakara 5. sAdhAraNa kAyano jIva) jeno aMta na hoya tene anaMta kahevAya che arthAta niranvayanAzathI paNa je nAza na pAme te anaMta che. anaMtArtha viSayonA jJAnanA svarUpavALuM kevaLajJAna evuM ja anaMta che. jeno koI paryanta nathI. sUtrakRtAMgasUtramAM AkAzane paNa anaMta kaheluM che. maidTTa - manantanAt (.) (A avasarpiNI kALanA bharatakSetranA caudamA tIrthaMkara paramAtmAnuM aparanAma) anaMtanAtha prabhunI mAtAe prabhunA garbhadhAraNa samaye svapramAM ratnothI jaDelI khUba ja moTA pramANavALI mALA joI hatI tethI prabhunuM nAma anaMtanAtha rAkhavAmAM AvyuM hatuM. AvazyakasUtranI zrI malayagirijInI TIkAmAM Ano vistRta vRttAMta maLe che. mavie - sanattAMza (pu.) (anaMtamo bhAga) jyAre paNa koI jIva kevalI bhagavaMtane pUchaze ke, "bhagavaMta Aja dina sudhI saMsAramAMthI keTalA jIvo mokSe gayA'? tyAre kevaLajJAnI kaheze ke, "Aja divasa sudhImAM eka sUkSmanigodIyAnA goLakano anaMtamo bhAga mokSe gayelA che vicArI juo ke cauda rAjalokavartI jIvonI saMkhyA keTalI bahoLI haze? mAMtara - gAjara () (saMsArano aMta karavAne azakta, saMsArano aMta na karanAra) sUtrakRtAMgasUtranA bIjA zrutaskaMdhanA sAtamA adhyayanamAM kahevAyuM che ke, jeo anya jIvonuM upamardana kare che arthAt teonI hiMsA kare che, asahAya ane nirdoSa evA prANIone mAre che ke satAve che tevA ajJAnI jIvono kyAreya saMsAra khatama thavAno nathI. aNaMtakAiya - anantakAyika (paM.) kaMdamalAdi anantakAya, anantakAyika vanaspatino bheda) kaMdamUlAdi vanaspatio ke je abhakSya gaNAya che. tene sAdhAraNa vanaspatikAya paNa kahe che. tenA paNa sUkSma ane bAdara ema be bheda che. anantakAya vanaspatinA soya jevaDA eka TukaDAnA asaMkhyAtamA bhAgamAM paNa ananta jIvo rahelA hoya che. yAda rAkhajo!traNe jagatanA samasta jIvo karatA sauthI moTo jaththo A vanaspatinA jIvono che. ai7
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ aNaMtakAya - anantakAya (puM.) (kaMdamULAdi ananta jIvavALI vanaspati, anantakAya) pAMca aNuvrata, cAra guNavrata ane traNa zikSAvratane dhAraNakaranAra zrAvakanuM jIvana gRhasthI mATe eka Adarza jIvana gaNavAmAM AveluM che. bhagavAna mahAvIre sAdhu ane zrAvaka ema be dharmanuM pratipAdana kareluM che. banne dharmomAM anantakAyanA jIvonI jayaNA pALavI atiAvazyaka kahelI che. aNaMtakAla - anantakAla (puM.) (anaMtakALa, cheDA vagarano kALa) kALanI paribhASA jainadharmamAM jeTalI sUkSma rIte varNavAyelI che tevI koI darzanamAM nathI. temAM eka samayathI laIne bhAvapudgalaparAvarta sudhInA kALanuM vibhAjana kareluM che. jaina darzane kALane svataMtra dravya tarIke svIkArI teno cha dravyamAM samAveza karelo che. aNaMtakitti - anantakIti (pu.) (anaMtakIrti nAme eka jaina muni, ke jemanuM apara nAma dharmadAsa gaNi hatuM). jaina paraMparAno itihAsa pustakamAM darzAvyuM che ke, jeoe sAdhuone mATe amRtatulya upadezamALA nAme suMdara prakaraNa graMthanI racanA karelI che te muninuM nAma anaMtakIrti hatuM. zvetAMbara jaina paraMparAmAM temanI dharmadAsagaNi tarIkenI prasiddhi thayelI che. aNaMtakhutto - anantakRtvas (avya.) (anaMta vAra) . bhagavatIsUtramAM zrIgautamasvAmIjI mahArAjA bhagavAna mahAvIrane pUche che ke, he bhagavaMta! atItamAM A jIva nArakImAM keTalI vAra utpanna thayo che? bhagavaMte kahyuM ke, he gautama! pUrvamAM A jIva anekavAra athavA anaMtIvAra nArakImAM utpanna thayo che. vid () - anAza (ja.) (gaNanA ke saMkhyAno eka bheda, anaMta) sthAnAMgasUtramAM gaNatarIrUpa saMkhyAvAcI anantaka' zabdanI vistArathI vyAkhyA karavAmAM AvelI che. tenA jutta anaMta, paritta anaMta ane anaMtAnaMta ema traNa bheda athavA pratyekanA jaghanya madhyama ane utkRSTa ema traNa traNa bheda hovAthI kula nava bheda gaNAvelA che. temAMnA game te eka bhedane paNa anantaka kahevAmAM Avelo che. mavi (tri.) (avinAzI, zAzvata) anityAdi bAra bhAvanAmAMno eka prakAra Ave che lokasvarUpa bhAvanA. A bhAvanAmAM samasta cauda rAjalokanA svarUpanuM ciMtana karavAnuM hoya che. sAta naraka, tiSNuloka, bAra devaloka, nava raiveyaka, pAMca anuttara tathA vinAzI paulika pariNAmo ciMtavavAnA hoya che. aMte eka ja vicAra karavAno hoya che ke, A saMsAranA dareka padArtho ane sukho vinAzI ane azAzvata che. jayAre siddhagatimAM raheluM Atmika sukha nirAbAdha, avinAzI ane zAzvata che. aNaMtaguNiya - anantaguNita (tri.) (anaMtagaNuM, anaMte guNola) zAstramAM kahevuM che ke, mAtAnA garbhamAM rahelA jIvane utpatti samaye jeTaluM duHkha hoya che te sAmAnya dukho karatAM AThagaNuM vadhAre hoya che ane nigodamAM rahelA jIvone to tenAthI anaMtagaNuM vadhAre du:kha hoya che. inyArU ()- anantayAti (kuM.) (AtmAnA mULa guNono ghAta karanAra karmaprakRti, ghAtikarmanI prakRti) karma be prakAranA che ghAti ane aghAti. je karmo AtmAnA jJAnAdi guNono ghAta nathI karatA te aghAti karma ane je karmo jJAna, darzanAdi AtmAnA guNono ghAta kare che te ghAtikarma. A ghAtikarmano eka prakAra che anannaghAti. A karma AtmAnA anaMta jJAnadarzana ane cAritrarUpa mULaguNono nAza karanAra hovAthI tene anantadhAtinuM kahelA che.
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ aNaMtacakkhu - anantacakSuS (puM.) (kevaLajJAnI, aMtarahita jJAnanA dhAraka). tIrthakara bhagavaMtanA upanAmomAM eka nAma Ave che anaMtacakhu arthAtu, teo anaMtA bhUtakALa, anaMtA bhaviSya kALa ane vartamAna ema traNeyakALanA sarva bhAva ane sarva padArthonA jJAtA hoya che. temanA jJAnanI koi sImA hotI nathI. vaLI teo anaMtajJAnI, anaMtadarzI ane kevalajJAnI hoya che. aNaMtajiNa - anantajina (pu.) (vartamAna avasarpiNInA bharatakSetranA caudamA tIrthaMkara, anaMtanAtha) aNaMtajIva - anantajIva (puM.) (anaMta jIvavALI vanaspati, kaMdamULa vagere sAdhAraNa vanaspati) zAstromAM anaMtakAyanA batrIsa bheda batAvavAmAM AvelA che. anaMtakAyanA bhakSaNamAM anaMtA jIvono ghAta hovAthI jinadharma ane jinAjJAnuM pAlana karanArA ApaNA saunA hita mATe paramAtmAe A batrIse anaMtakAya tyAjaya kahelA che. aNaMtajIvia - anantajIvika (puM.) (anaMtakAyika vanaspati vizeSa, anaMta jIvo jemAM che te). eka zarIramAM eka jIva hoya tene pratyeka kahevAya che ane eka ja zarIramAM anaMtA jIvo ekasAthe vAsa karatA hoya tene anantajIvika arthAtu, anaMtakAya kahevAya che. manuSyapaNuM ane jainapaNuM maLavA chatAM je loko eka gharamAM eka sAthe nathI rahI zakatA temane karmasattA anaMtakAyika vanaspatinA bhayAnaka sthAnamAM pheMkI de che ke temanI icchA hoya ke na hoya, ajJAnavaze ane anaMtA duHkha sAthe anaMtA jIvonI sAthe pharajIyAtapaNe rahevuM paDe che. mavin Tof - mananAra (ja.) (kevaLajJAna) jJAna be prakAranA Ave che. 1. pratipAti ane 2. apratipAti. je jJAna mahemAnanI jema AvIne pAchuM jatuM rahI zake te pratipAtijJAna che ane je jJAna ekavAra AvyA pachI punaH kyAreya pAchu na jAya, kAyama sAthe rahe te apratipAtijJAna che. sva-para paryAyanI anaMta vastu jenAthI jaNAya che te kevaLajJAna A prakAranuM apratipAtijJAna kahevAya che. vita //pANi (ba) - mananazAna zina(pu.) (kevaLajJAna ane kevaLadarzanavALA, kevaLI, sarvajJa) sarve ghAtikarmono kSayathI jeone anaMtajJAna ane anaMtadarzana prApta thayuM che tevA kevalI bhagavaMtone anaMtajJAnadarzI kahevAya che. teone samasta karmonA AvaraNo haTI gayelA hovAthI jagatanA tamAma padArtha arisAmAM paDatA pratibiMbanI jema sarva paryAyasahita mULabhUta svarUpe dekhAya che. vidrifja () - anAjJAnina (kuM.) (anaMtajJAnI, kevaLajJAnI, sarvajJa, tIrthakara) matijJAna e jJAnanuM prathama pagathiyuM che, to kevalajJAna e aMtima siddhi che. kevalajJAna prApta karyA bAda koi ja jJAna prApta karavAnuM rahetuM nathI. kema ke kevalajJAna prApta karanAra sarvajJa kahevAya che. sarvajJanI vyAkhyA karatAM kahyuM che ke, "sarvazAre cena sati sarva:' arthAta, je lokanA sarva padArtho, sarva dravyonA bhAvo ane pariNAmone jANe che, jemanAthI have kAMi ja ajJAta nathI te sarvajJa che. AvA sarvajJa bhagavaMtanuM zAsana ApaNane maLyuM e ApaNuM parama ahobhAgya che. matasi(ja) - ananta (I.) (kevaLadarzanI, sarvajJa) aNaMtapaesiya - anantapradezika (pu.) (anaMta pradezAtmaka aMdha, anaMta paramANuo bhegA thavAthI banelo eka padArtha 219
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIsatranA 8mA zatakanA bIjA udezAmAM skaMdhanI vyAkhyA karelI che. lokAkAzamAM rahelA anaMta paramANuothI eka deza bane che. AvA anaMta deza bhegA maLe tyAre eka pradeza bane che ane AvA anaMta pradezonA jaththA vaDe eka skaMdha bane che. 3utapara - nApAra (strI). (pAra vagaranuM, apAra, vistArayukta sImA vinAnuM) bhUtakALamAM anaMtakALa pasAra thai gayA ane bhaviSyamAM anaMtakALa pasAra thavAno hovAthI A saMsAra aTavI apAra che. A saMsAranA kALacakramAM jIve anaMtakALa sudhI keTalAya janma-maraNa karyA ane na jANe bhaviSyamAM haju keTalA kALa sudhI janma-maraNa karaze. mATe jo apAra evA saMsArathI pAra pAmavuM haze to eka jina dharma e ja zaraNya che. tenI zaraNe Avelo kyAreya saMsAranA vamaLamAM raheto ja nathI. avitaife () - anAzana(pu.) (airAvatakSetranA AgAmI covIsInA vIsamA tIrthaMkara) aNaMtamissiyA - anantamizritA (strI.) (satyamRSA bhASAno eka bheda, anaMtamizrita) prajJApanA sUtra nAmaka AgamamAM bhASAnA je bheda batAvavamAM AvyA che temAMno eka bheda che satyamRSA bhASA. A satyamRSA bhASAno eka peTAbheda che anaMtamizrita bhASA. koI vyakti pratyeka vanaspatikAyanI sAthe rahelA kaMdamUlAdikane joIne A badhuM anaMtakAya che ema kahe, to tenuM e kathana anaMtamizritA satyamRSA bhASA bane che. kema ke anaMtakAya rahelA hovAthI satya paNa che ane te anaMtakAyane vyapadeza sarva vastu mATe karato hovAthI mRSA paNa che. aNaMtamIsaya - anantamizraka (na.) (satyamRSA bhASAno eka bheda, anaMtamizraka) mavida3nattamoda(tti.) (anaMta moha-darzanamohanIyakarma jene che te, mithyAtvI, ajJAnI) tIvra darzanamohanIyakarmanA udaye AtmA para mohanuM evuM gADha AvaraNa caDhI gayeluM hoya che ke tene satya vastu sAme dekhAvA chatAM tene svIkAravA taiyAra thato nathI. mithyAtvathI raMgAyelo te asatya ane pracura karmabaMdhanA sthAnomAM ja rAcyo-mAcyo rahe che. pAMtara - mananAra (ra.) (vyavadhAnarahita, aMtararahita 2.5.vartamAna samaya 3. kri.vi. pachI, bAda) A bhavamAM moja-zokha, phezana-vyasana ane jAta jAtanA nakharAo pAchaLa ja samaya vitAvanArA tame kyAreya vicAra karyo che kharo ke, AyuSya pUruM thatAM ja mAre bIjA bhavamAM javAnuM che. navo janma levAno che. kAle mAruM zuM thaze? jo ahIMyA vartamAna samayamAM tame puNyanuM thoDuMka paNa bhAthuM nathI bAMdhyuM to samajI lejo ke, pachI kyAMka kUtarA, bilADAnA bhavamAM pheMkAI jazo ane jema ahIM khAvA-pIvAnI pAchaLa bhAgo cho tema tyAM roTalAnA TUkaDA pAchaLa doDatA rahezo. mATe hajI paNa samaya che. jAgI jAva ! aNaMtarakhettogADha -- anantarakSetrAvagADha (tri.) (AtmA ane zarIranA avagADhakSetranI apekSAe atyaMta pAsenA kSetra-AkAzapradezane avagAhIne raheluM) kevalI bhagavaMta potAnA AyuSyano kSaya Avye chate bAkI rahelA sarve aghAti karmono kSaya karIne jyAre mokSamAM jAya che tyAre svasthAnathI siddhagati sudhInI vacce rahelA eka-bIjAne paraspara avagAhIne (sparzIne) rahelA pratyeka AkAzapradezane sparza karatAM karatAM jAya che. aNaMtarakhedovavaNNaga - anantarakhedopapannaka (tri.) (samayAdinA aMtararahita khedapUrvaka utpatti che jenI te, khedasahita utpattinA prathama samayavALo nairayikajIva) bhagavatIsUtranA caudamA zatakanA prathama udezAmAM kahevuM che ke, narakagatimAM utpanna thayelA jIvone prathama samayathI laine saMpUrNa AyuSyano kSaya thAya tyAM sudhInA samayamAMno eka paNa samaya evo nathI ke jemAM tene eka kSaNanuM paNa sukha maLe. temanA sthAnanI 120
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ utpatti paNa duHkhapUrvakanI hoya che. tyAMnuM jIvana duHkha pracura hoya che ane mRtyu paNa vedanApUrNa hoya che. narakanA jIvone pratyeka kSaNamAM ghorAtighora vedanAno anubhava karavo paDato hoya che. aNaMtaragaMThiya - anantaragranthita (tri.) (aMtararahita ekanI pAse bIjI trIjI ema pAse pAse lAgelI gAMThonI sAthe guMtheluM) gUMthaNakalA e bhAratanI prAcIna hastakalA che. temAM hathoTI meLavelA kArIgaro evI benamUna racanAo banAvatA hoya che ke, tene jonArA moDhAmAM AMgaLI nAkhI de. keTalAka kArIgaro mAtra gAMThonI karAmatathI sAmAnya dorIne paNa kalAkRtino opa Ape che. pAse pAse rahelI gAMTho evI rIte gUMthelI hoya ke, jonArane ema thai jAya ke oha zuM AvuM paNa hoI zake? paramAtmA kahe che ke, AvuM thavuM e to sAmAnya che. paraMtu karmasattA jIvonA manamAM rahelA rAga-dveSanI granthinA kAraNe evI evI gatiomAM pheMkI de che ke, jIvano pharIvAra satyadharmanI prApti dvArA uddhAra thavo azakya lAge. aNaMtaraccheya - anantaraccheda (puM.) (potAnA nakha ke dAMtathI chedana karavuM te, nakha ke dAMtathI be TukaDA karavA) nizIthacUrNinA prathama udezAmAM kahevuM che ke, jema lokamAM bIjA para prahAra karavA mATe mukkA, lAta Adino prayoga thAya che tema jIva potAnA ja zarIra upara potAnA ja dAMta ke nakhAdithI prahAra kare to tene anaMtara cheda kahevAya. AvuM banavAnA udAharaNo paNa lokamAM prasiddha che. aNaMtaraNiggaya - anantaranirgata (tri.) (AMtarArahita eka ja samaye nIkaLeluM). aNaMtaraditaya - anantaradRSTAntaka (paM.) (parokSa hovAthI dAjhattika arthane sAdhI ApanAra na hoya tevo dRSTAntano bhedavizeSa) koi carcA, vAda, ke zAstramAM potAnA mata ke kathanane siddha karavA mATe tenI puSTi karanArA udAharaNono prayoga karavAmAM Avato hoya che. paraMtu dazavaikAlikasUtramAM anantaradRSTAnta nAmaka dRSTAntano eka bheda batAvavAmAM Avelo che. tenA mATe kaheluM che ke, vAtanI puSTi mATe AvA daSTAntano prayoga karavA chatAM paNa te daSTAnta parokSa ane Agamagamya hovAthI te dAntika arthane sAdhavAmAM samartha thatuM nathI. aNaMtarapacchAkaDa - anantarapazcAtkRta (tri.) (vartamAnathI pahelAno samaya, vartamAnanI joDeno Agalo samaya) bANamAMthI nIkaLeluM tIra, baMdUkamAMthI nIkaLelI goLI, mukhamAMthI nIkaLeluM vacana ane ekavAra gayelo samaya pAchA AvatA nathI. vartamAnanI pratyeka kSaNa bIjI ja kSaNe bhUtakALa banI jAya che ane te AgalI kSaNamAM thai gayelI bhUla bIjI kSaNathI laIne AkhI jIMdagI sudhI cAle che. ema thAya che ke are, A eka kSaNa pahelA meM Ama na karyuM hota to? mATe ja zAstramAM kaheluM che ke bAda paMDI' je kSaNane jANe che te paMDita che. aNaMtarapajjatta - anantaraparyApta (puM.) (paryApta thavAno prathama samaya, prathama samayamAM paryApta nArakAdi) jIvonA be prakAra che. paryApta ane aparyApta. je jIvo jIvana jIvavA yogya payaMti pUrNa karyA vagara mRtyu pAme athavA jayAM sudhI pati pUrNa na karI hoya tyAM sudhI aparyApta kahevAya che. paraMtu je jIvane viSe have "A nice paryApta che' ema nakkI thAya tenA prathama samayane anantaraparyApta kahevAya che. aNaMtaraparaMparaaNiggaya - anantaraparamparAnirgata (puM.) (prathama samayamAMthI nIkaLeluM) bhagavatIsUtranA 14mA zatakanA prathama uddezAmAM kahevuM che ke, je jIvo narakanuM AyuSya pUrNa karIne prathama samaye tyAMthI bIjI gatimAM javA mATe nIkaLI gayA che, paraMtu hajI bIjAbhavamAM utpatti thaI nathI tevA vigrahagatimAM rahelA jIvane anaMtaraparaMparAnirgata
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ kahevAya che. aNaMtaraparaMparaaNuvavaNNaga- anantaraparamparAnupapatraka (puM.) (anaMtara-aMtararahita ane paraMparAe bIjA, trIjA samayamAM utpatti nathI jenI te; vigrahagatika jIva) aNaMtaraparaMparakhedANuvavaNNaga - anantaraparamparakhedAnupapannaka (pu.) (suratamAM ke paraMparAe khedapUrvaka nathI utpatti jenI evo jIva, vigrahagativALo jIva) jema maraNa samaye jIvane tIvra vedanA hoya che tevI ja vedanA janma samaye paNa thatI hoya che. paraMtu mRtyu pAmyA pachI je vigrahagatimAM rahelA jIvo che teone bIjA ke trIjA samaya sudhI utpattino abhAva hovAthI teone zAstrIya bhASAmAM anaMtaraparaMparakhedAnupapatraka kahelI che. aNaMtarapurakkhaDa - anantarapuraskRta (tri.) (vartamAnanI joDeno pAchalo samaya, anantara bIjo) AvanArI pratyeka kSaNa potAnI bhItaramAM zuM samAvIne beThI hoya che tenI ApaNane khabara nathI hotI. AthI paramAtmAe kahyuM che ke, tArA mana-vacana-kAyAnI dareka pravRtti sanmArge janArI hovI joIe. jinezvara bhagavaMtoe kahelA tamAma anuSThAno AtmAnI bhUtakALamAM thayelI bhUlone sudhAravA mATe ane vartamAna pachI AvanArA samayane suMdara banAvavA mATe hoya che. jenuM pAlana zAzvata sukhanA icchuka pratyeka AtmAe karavuM joie. aNaMtarasamudANakiriyA - anantarasamudAnakriyA (strI.) (vyavadhAnarahitasamudAna kriyA, prathama samayavartI samudAna kriyA) zAstramAM kaheluM che ke, jIva pratikSaNa navA navA karmono baMdha karato ja rahe che. paraMtu keTalIka vakhata baMdhAtA te karmono rasabaMdha ane pradezabaMdha prakRti ane sthiti karatA bhinna thatA hoya che AthI te gRhIta kane prakRti ane sthityAdine anurUpa vyavasthita karavAmAM Ave che. A prakriyAne samudAnakriyA kahevAmAM Ave che. A prakriyAnA prathama samayane anaMtarasamudAnakriyA kahevAmAM Ave che. aNaMtarasiddha - anantarasiddha (puM.) (prakRta samayamAM siddha thayelA hoya te, siddhatvanA prathama samayamAM vartatA siddha) ghAtI ane aghAtI ema banne prakAranA karmono sarvathA kSaya karIne, cAreya prakAranI gationo nAza karIne paMcamagatine varelA arthAta, siddhagatimAM pahoMcelA siddhabhagavaMto jyAre siddhatvanA prathama samayamAM rahelA hoya tyAre teo anaMtarasiddha kahevAya che. aNaMtarahiya - anantarahita (tri.) (vyavadhAnarahita 2. sacitta, sajIva). paMcamahAvratanA dhAraka sAdhubhagavaMto mATe hiMsAno sarvathA tyAga kahelo che. teo sacitta AhAra-pANI, sacitta bhUmi ke pachI jemAM paNa sacitta jIvono vAsa hoya tenI hiMsA to nathI ja karatAM paraMtu, teno sparza zuddhAya na kare. A mahAmunio sacitta bhUmi para paga paNa mUke nahIM. batAvo! AjanA kALamAM kyAM maLaze AvA utkRSTa ahiMsAnA pratipAlaka? aNaMtarAgama - anantarAgama (puM.) (Agamano bheda vizeSa) Agama be prakAranA kahelA che. anaMtarAgama ane paraMparAgama. vartamAna samayamAM ApaNI pAse je Agamo AvelA che te paraMparAgama che. tIrthakara bhagavaMte gaNadhara bhagavaMtone jJAna ApyuM, gaNadharoe potAnA ziSyone ane temanA ziSyoe potAnA ziSyone ema zreNIthI AvelA Agama paraMparAgama bane che. paraMtu tIrthakara bhagavaMto arthamAM ja dezanA ApatA hovAthI arthanI apekSAe tIrthaMkara bhagavaMte gaNadharone saMbhaLAvelA Agamate anantarAgama che jyAre gaNadhara bhagavaMto sUtranI racanA karatA hovAthI sutranI apekSAe gaNadhara bhagavaMtoe ziSyone saMbhaLAvelA Agama anaMtarAgama bane che. ain INA -- 3ttarAdA (pu.), (jIvanA pradezanI atyaMta pAse arthAta, AMtarArahita rahelA pagalono AhAra karanAra nArakI vagere jIva) 222
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ je AhAranA koLiyA karIne mukha vATe khAI zakAya tene kavalAhAra kahevAya ane jene mukhathI nahIM paraMtu, zarIra dvArA ArogI zakAya tene lomAhAra kahevAya che. manuSya ane tiryaMca gatimAM rahelA jIvone A banne prakAranA AhAra saMbhave che. jyAre deva ane nArakanA jIvone kavalAhAra na hovAthI teo lomAhAra kare che. teo svayaM je AkAza pradezane avagAhIne rahelA hoya che te pradezanI najImAM ja rahelA AkAza pradezamAMthI AhAranA pagalone zarIranA mAdhyamathI grahaNa karatAM hoya che. aNaMtariya -- anantarita (tri.) (avyavahita, vyavadhAnarahita) paramAtmA sAtheno ApaNo tAdAbhya saMbaMdha hovo joIe. jemAM paramAtmA ane ApaNe A bannenI vacce bIjuM koi pravezI ja nA zake, bannenA AtmAnI vacce koI ja vyavadhAna ke aMtara na hoya. prabhu sivAyano parivAra ke anya svajanono prema sparzI ja na zake tenuM nAma tAdAmya saMbaMdha. avadhUta yogI AnaMdaghanajI mahArAjano paramAtmA sAthe Avo ja tAdAbhya saMbaMdha hato. AthI ja to temaNe potAnA stavanamAM kahevuM che ke, "RSabha jinezvara prItama mAharo ora na cAhuM re kaMta' aNaMtarogADhaga - anantarAvagADhaka (puM.) (prakata samayamAM AkAza pradezane avagADI rahelo jIva) * sthAnAMgasutranA dvitIya sthAnanA prathama udezAmAM kahevuM che ke, nArakI vagerenA jIvo prakata samaye arthAt, prathama samayamAM vivakSita dravya ke kSetrane viSe vyavadhAnarahita avagAhIne rahelA hoya tyAre teo anaMtarAvagADhaka kahevAya che. aNatarovaNihA - anantaropanidhA (strI.) (anaMtara-pAsenA yogasthAna sAthe tenA pachInA yogasthAnanI mAgaNI karavI te) 3nA zabda sopasarga 35, ji ane thA dhAtu ema traNa zabda parathI banelA che. 35 eTale najIkamAM ane nithA eTale raheluM. saMskRtamAM dhAtunA aneka artho thatA hovAthI 3paniyA eTale mArgaNAno artha karelo che. arthAt pUrvanA yogasthAnane AzrayIne uttaravartI rahelA yogasthAnanI mAgaNAne anantaropanidhA kahevAya che ema karmaprakRti graMthamAM jaNAveluM che. aNaMtarovavaNNaga - anantaropapannaka (pu.) (prathama samayamAM utpanna thayela jIva, jene upajaye eka samaya thayo che te nairayikathI laI vaimAnika sadhInA jIva) manuSya ke tiryaMca gatimAM utpanna thayelA jIvone janma bAda zarIra ane mana-buddhi AdinI vRddhi thatAM keTalAka divaso ke mahinAo lAgatA hoya che. paraMtu naraka ane devalokamAM utpanna thanArA jIvomAM utpanna thatAM ja teo ekadama yuvAvasthA jevA zarIravALA hoya che. aNaMtavaggabhaiya - anantavargabhakta (tri.) (anaMtane anaMta guNA karI tene vibhakta kareluM, anaMtane varge karI bhAga pADeluM-vahecaNI kareluM) aNaMtavattiyANuppehA - anantavRttitAnuprekSA (strI.) (zukladhyAnanI prathama anuprekSA, anaMtakALathI bhava bhramaNa thAya che tenAthI nivartavAnuM ciMtavana karavuM te) A jIva anAdikALathI deva-manuSya-tiryaMca ane nAraka yonimAM bhamato ja rahyo che ane na jANe hajI keTaluM bhamaze te paNa khabara nathI. A prakAranA ciMtanane anaMtavRttitAnuprekSA kahevAya che. zukladhyAnanA cAra pAyAmAMnI A prathama anuprekSA che. *manAvartatAnukSA (strI.) (zukladhyAnanI bhAvanAno eka bheda) aNaMtavijaya - anantavijaya (puM.) (bharatakSetramAM AvatI covIsImAM thanArA covIsamA tIrthakara 2. yudhiSThirano zaMkha). mahAbhAratamAM jema kRSNa vAsudeva pAse paMcajanya zaMkha hato arjuna pAse gAMDIva nAmaka dhanuSya hatuM. tema pAMceya pAMDavomAM sauthI jayeSTha bhrAtA yudhiSThira pAse yuddhamAM vijayanAda karanAra eka zaMkha hato jenuM nAma anaMtavijaya hatuM. triSazilAkApuruSa caritramAM Ano ullekha Ave che. 2013
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ aicagor - anantavAna (kuM.) (kevaLajJAna) anaMta bhUtakALa ane anaMta bhaviSyakALanA sarve dravya-guNa ane paryAyanuM sarvagrAhI jJAna dharAvanAra kevaLajJAna e pAMca jJAnomAM sarvotkRSTa che. je jIve kaivalya jJAnanI prApti karI che tene pachI koI ja jJAnanI AvazyakatA rahetI nathI ane te bhavyAtmA punaH kyAreya saMsAramAM janma leto nathI. 3matathi - manantavIrya (I.) (bharatakSetramAM AvatI covIsImAM thanArA tevIsamA tIrthaMkara 2. eka RSi, kArtavIryanA pitA) jemaNe potAnA parazu nAmaka zastra vaDe ekavIsa vakhata AkhI pRthvI kSatriya rahita karI hatI tevA parazurAmanA pitA jamadagninI patnI reNukAnI bahenanA patinuM nAma kArtavIrya ane temanA pitAnuM nAma anaMtavIrya hatuM ema AvazyakacUrNimAM jaNAveluM che. aNaMtasaMsAriya - anantasaMsArika (puM.) (anaMtakALa paryanta saMsAramAM bhavabhramaNa karanAra, aparimita saMsArI) abhavya jIva paramAtmAnA samavasaraNamAM devonI Rddhi joine pravajayA levA taiyAra thAya che ane te AkhuM zramaNajIvana eka paNa doSa lagADyA vinA niSkalaMkapaNe pALIne navaraiveyakanA sukhonI samRddhi prApta kare che. paNa sabUra ! tenuM jIvadaLa ja abhavyanuM hovAthI te kyAreya paNa zAzvata sukhanA aMzane mANI zakavAno nathI. te aparimita saMsArI hovAthI saMsAracakramAMthI kyAreya paNa bahAra nIkaLI zakato nathI. teno saMsAra kyAreya parimita thato nathI. aNaMtasamayasiddha - anantasamayasiddha (pu.) (jane siddha thaye anaMta samaya thayA hoya te, anaMta samaya pachI eka eka siddha thAya te) navakAramaMtramAM je paMca parameSThIne namaskAra karavAmAM AvyA che temAM eka padane namaskAra karavAthI bhUtakALamAM thayelA bhaviSyamAM thanArA ane vartamAnamAM rahelA sarve parameSThIne namaskAra thaI jAya che. jema ke "namo siddhA' padathI pUrvanA anaMtAkAle siddha thayelA siddho. bhaviSyamAM thanArA ane vartamAnamAM thatA sarve siddha bhagavaMtone namaskAra thAya che ema pAMceya padomAM jANavuM. aNaMtaseNa - anantasena (puM.) (avasarpiNInA trIjA ArAmAM thayela cothA kulakara 2. nAga gRhapati ane sulasA strIno putra) mavitarI - 3 nagnazam ( vya.) (anaMta vAra 2. niravadhika kALa) kavi ziromaNI siddhasena divAkara mahArAje kahyuM che ke, he paramAtma! A jIve pUrvanA anaMtA bhavomAM anaMtIvAra jinazAsana prApta karyuM, anaMtIvAra cAritra lIdhuM. chatAM paNa teno A saMsArathI chUTakAro na thayo. tenI pAchaLa ekamAtra kAraNa che bhAvano abhAva. jeTalI paNa vakhata cAritranuM pAlana karyuM te badhI mAtra bAhya kriyAo ja hatI. hRdayanA bhAvo to hatA ja nahi. samajI rAkhajo ke, jo haju paNa ema ja thayA karaze to anaMtA bhavomAM pAcho eka bhavano vadhAro thaze. aNaMtahiyakAmuya - anantahitakAmuka (tri.) (mokSAbhilASI, mumukSu, mokSanI icchAvALo). mumukSu e saMskRta zabda che teno artha thAya che ke, je jIva saMsAranA tuccha sukho, padArtho pratyenA rAga-dveSa, svajanonA bhAvuka baMdhano ane yAvatu potAnA zarIra paranI mamatAne tyAganAro ane mokSa pratye unmukha thayelo hoya te mumukSu che. Avo jIva to mokSanA zAzvata ane akSaya sukha pratye kAmuka icchAvALo) hoya che. mavitApadaMta - anantAnta (tri.) (anaMtane anaMtaguNA karavAthI je saMkhyA Ave te). jeno koI cheDo ke aMta na hoya tene anaMta kahevAya ane te anaMtane anaMta sAthe guNavAthI je saMkhyA Ave te anaMtAnaMta kahevAya che. AvA anaMtAnaMta kALathI ApaNe badhA cAra gatinA viSacakramAM phasAyelA chIe. tethI ja ApaNo nistAra haju nathI thayo. - 124
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ aNaMtANubaMdhi (Na) - anantAnubandhin (puM.) (anaMtakALa sudhI AtmAne saMsAra sAthe anubaMdha-saMsarga karAvanAra kaSAyonI cAra cokaDI paikInI prathama cokaDI, anaMtAnubaMdhI krodha, mAna, mAyA ane lobha). je kaSAyo jIvane tIvra karmono baMdha karAvIne anaMtA bhavonuM bhramaNa karAve te kaSAyo anaMtAnubaMdhi kaSAyo kahevAya che. anaMtAnubaMdhinA krodha, mAna, mAyA ane lobha A cAra kaSAyo jIvane anaMtabhavo sudhI bhaTakAvanArA karmono baMdha karAvanAra hovAthI anaMtAnubaMdhI kahelA che. aNaMtANabaMdhivisaMjoyaNA - anantAnabandhivisaMyojanA (strI.) (anaMtAnubaMdhI kaSAyonI visaMyojanA-vicchedana) kSapakazreNi mAMDanAro jIva sau prathama anaMtAnubaMdhI kaSAyonI visaMyojanA kare che. temAM anivRttikaraNa karelo AtmA anaMtAnubaMdhInI sthitine uddhavanAsaMkramaNa vaDe AvalikA mAtra sthitine choDIne bAkInI bacelI badhIye anaMtAnubaMdhI sthitino nAza kare che ane zeSa bacelI AvalikA mAtra sthitine tibukasaMkrama vaDe bhogavAtI prakRtimAM saMkramAve che. A prakriyAne anaMtAnubaMdhI kaSAyonI visaMyojanA kahevAmAM Ave che. matiya - atikra (sa.) (dUra, najIka na hoya te) paramAtmA sImaMdharasvAmInA eka stavanamAM lakhyuM che ke, "muja tuja vacce aMtara ghaNuM re, huM kima AvuM tuma pAsa' he sImaMdharasvAmI prabhu mane ApanI pAse AvavAnI hoMza to ghaNI che, paraMtu Apa to mArAthI yojanonA yojano dUra mahAvidehakSetramAM vaso cho ane huM ahIM bharatakSetramAM rahelo chuM. chatAM paNa eka AzvAsana che ke Apa svadehe bhale ahIM na hoya, paraMtu ApanA pratyenI zraddhA ane bhakti to niraMtara mArA hRdayamAM rahelI ja che. madanApA - kanaka (vi.), (sukha nahIM bhogavato) eka subhASitamAM dhana mATe kahevAmAM AveluM che ke, dhananI traNa gati che. dAna, bhoga ane nAza. je jIvo dhanane paropakAramAM nathI vAparatA athavA mammaNazeThanI jema potAnA upabhogamAM nathI letA tevA jIvo AkhA jIvana daramyAna svayaM to sukha nathI bhogavatA, are bIjAne bhogavavA paNa nathI detA. ane aMtamAM e dhana trIjIgati arthAtu, sarva saMpatti vinAza pAme che. aviva - anati (tri.) (adholokavAsI AThamI dikumArI devI) aviNa - 3ananya (pu.) (aMdhapura nagarano rAjA) avina - anAna (tri.) (sva svAdathI acalita khAdyapadArtha, khaTAzarahita acitta payAdi). jaina AhAravijJAna mATe paramAtmAe pharamAveluM che ke, je AhArano rasa potAnA svAdathI calita na thayo hoya tevo AhAra ja bhakSya che. ane je AhAre potAnA rasane, gaMdhane khoI dIdho hoya, jenA svAdamAM khaTAza AvI gaI hoya tevA sacitta ane hiMsApracura calitarasavALo AhAra abhakSya bane che ema nizIthasUtranI cUrNi ane AcArAMgasUtramAM varNaveluM che. mausuvADuM () - manazupAti (I.) (mArgano parizrama-thAka lAgyo hoya to paNa azrupAta na karanAra ghoDo vagere). jema manuSyomAM uttama, madhyama ane adhama lakSaNa hoya che tema tiryaMcayonimAM paNa uttama, madhyama ane adhama jAtinA pazuo hoya che. AvA ja uttama jAtinA pazuomAMnuM eka prANI che azva, ghoDAomAM paNa keTalAka uttama jAtinA hoya che ke jeone mAIlonA mAilo sudhI calAvIe ane mArgamAM game teTalo thAka lAgyo hoya to paNa teonI AMkhamAMthI AMsunuM eka buMda paNa nIkaLatuM nathI. 22s
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ mA -- ga rvana (.) (baLadagADuM banAvavuM, vecavuM Adi pravRtti) copagA prANIo jene vahana kare tevA vAhano athavA tenA aMgo paiDAM vagereno vyApAra karavo tene zakaTakarma kahe che. je paramAtmAe kahelA tyAjya paMdara karmAdAnamAMnuM eka karma che. gADAM vagere svayaM banAvavA, anya pAse banAvaDAvavA ke banAvanArane preraNA ApavI te paNa kamadAna aMtargata Ave che. zakaTakarma nimitte abola pazuone tADana, mAraNa chedana-bhedana vagere thatuM hovAthI zrAvakakuLamAM utpanna thayelA mATe tyAjaya che. khedanI vAta che ke, je paramAtmAe nAnAmAM nAnA jIvanI hiMsA mATe niSedha karyo che e ja jainakuLamAM janmelA keTalAka napAvaTo jainakuLane lAMchana lAge tevo dhaMdho calAvI rahyA che.. apAra - pannara (pu.). (pApa karanAra 2. sthUla prANAtipAtano covIsamo bheda). jinazAsanamAM be naya prasiddha che 1, vyavahAranaya ane 2. nizcayanaya. vyavahAranaya te mAtA samAna che. aparAdha karanAra para te thoDIka rahema najara rAkhe che ane tene thoDIka mAphI paNa Ape che. jayAre nizcayanaya pitA samAna che. te haMmezAM badhAne eka ja najare jue che. ane darekane samAnapaNe nyAya Ape che. eka pApa karanAra hoya, bIjo pApa karAvanAra hoya ane trIjo tenuM anumodana karanAra hoya to vyavahAranayanA mate traNeyane alaga-alaga sajA hoya jyAre nizcayanaya traNeyane pApanA sarakhA ja bhAgI gaNe che ane jeTalI sajA pApa karanArane hoya teTalI ja sajA anumodana karanArane paNa hoya tema mAne che, maca() - jhanakSa (pu.) (pleccha vizeSa) / anAryabhUmimAM vasanArA ane anAryo jevuM vartana karanArA tamAmane myuccha mAnavAmAM AvelA che. pachI bhale te jainakuLamAM ja utpanna kema nA thayelo hoya. athavA jo te kasAInA tyAM paNa jabhyo hoya paraMtu, tenuM vartana eka jainane zobhe tevuM hoya to te sveccha nathI paraMtu, zrAvaka ja che. jema abhayakumArano mitra ane kAlasaurikano putra. e jIva bhale kasAine tyAM jabhyo paraMtu te ahiMsAno parama pAlaka hato. have ApaNe vicAravuM joie ke, zuM mAruM vartana mleccha jevuM che ke jaina jevuM? aNakabhiNNa-anAsAbhinna (tri.) (jenuM nAka vIMdheluM na hoya tevA baLadAdi, nAgheluM na hoya tevuM pazu) zAstramAM kaheluM che ke, je AtmAe paramAtmAnI AjJAne svIkArI nathI te nAcyA vinAnA pazunI jema unmatta thaIne yatra-tatra pharato pracura jIvahiMsA kare che ane anaMtakALa sudhI durgatimAM rakhaDAvanArA ghora kamanI upArjanA kare che. aNakkharasuya - anakSarazruta (na.) (anakSara nAmano zrutajJAnano eka bheda, anakSaradyuta) zrutajJAnanA kula cauda bheda che temAMno eka bheda Ave che anakSarazrata. akSara eTale spaSTa zabdanA uccAraNane sAMbhaLavAthI thatuM jJAna. paraMtu jemAM mAtra zarIranA hAva-bhAva ane ceSTA rahelI hoya te ceSTAothI thanArA jJAnane anarazrata kahevAya che. kema ke temAM koI ja prakAranA zabdo hotA nathI mAtra zarIranA iMgitAkArIthI vaktA zuM kahevA mAge che tenuM jJAna thAya che. mATe te akSara vinAnuM anakSara zrata che ema prathama karmagraMthamAM jaNAvAyuM che. pAdiya - mardita (tri.) (sAmAyika vrata) gahita eTale nidita, tiraskRta, tyAjya. je vastu ke vartana lokamAM niMdA pAtra ke pApAcAra tarIke prasiddha hoya te dareka gahita che. ane je ziSTapuruSomAM mAnya ane teo dvArA Acarita hoya te agahita che. jema ke sAmAyikAdi vrato. je A lokamAM sukhazAMtine arpanAra che ane paralokamAM sadgati ane paraMparAe mokSane ApanAra hovAthI upAdeya che. paIR - manara (kuM.) (graha Adino tyAga karanAra mahAtmA, aNagAra, sAdhu, muni, bhikSuka, vararahita) 126
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ jemaNe gharano tyAga karyo che te aNagAra che A thayo sAmAnya artha. paraMtu vizeSArtha e che ke, jemaNe aMtaramAM rahelA rAga-dveSa, moha-mamatA, mAmakA-parAyAnI vRtti vagere agAra (kaSAya mohanIyano) ane bAhya pudagala saMpattivALA agArano tyAga karyo hoya te ja kharA arthamAM aNagAra arthAt zramaNa che. RpAvara pu.). (ATha prakAranuM karma 2. duSTa ziSya) zAstromAM kahevuM che ke, zrAvake athavA jIvanamAM sukhanA icchuka vyaktie kyAreya paNa devuM karavuM nahi. kAraNa ke jema nAnakaDo ghA kyAre jIvaleNa thai jAya te kahI zakAtuM nathI tema eka nAnakaDuM RNa kyAre cakravRddhi vyAja banI jAya te koi kahI zakatuM nathI. tema zAstraviruddha AcaraNa karIne ATha karmonuM upArjana karanAra bhaviSyamAM karajadAranI jema duHkhI duHkhI thaI jAya temAM navAI nathI. HTTITUT - anaWITT (I.) (sAdhu bhagavaMtanA satyAvIsa guNa) jevI rIte gurusthApanA sUtramAM kahelA chatrIsa guNanA dhAraka AcArya hoya te gurU thavAne lAyaka che, tema je zramaNamAM zAstrokta sAdhunA 27 guNa rahelA hoya teno ja paMcaparameSThImAM samAveza che. te ja vaMdanIya ane pUjanIya che. mokSa prApta karavA mATe mAtra veza hovo jarUrI nathI tenA mATe joIe vezane ucita sAdhunA guNonuM sahRdayI pAlana. pravacana sAroddhAra graMthamAM sAdhunA satyAvIza guNo A pramANe kahelA che. cha vrata, chakAya rakSA, pAMca indriya ane lobhano nigraha, kSamA, bhAvavizuddhi, paDilehaNAdi anuSThAna zuddhi, akuzala mana-vacana-kAyAno rodha, saMyamayogothI yukta ane upasarga, pariSahone sahana karanArA hoya te ja sAcA arthamAM zramaNa aNagAracarittadhamma - anagAracaritradharma (puM.) (sAdhuono cAritra dharma, mahAvratAdi pAlanarUpa yatidharma) jemaNe bAhya ane atyaMtara ema banne prakAranA gRhano tyAga karyo che te aNagAra ane temano je dharma te aNagAracaritradharma. A aNagAracaritra dharma be prakArano kahyo che. 1. jemAM rAga-dveSano saMpUrNa abhAva nathI tevo sarAga saMyama ane 2. je yathAkhyAtacAritranA pAlanarUpa che te vItarAga saMyama. mAdhama - manara (.) (sarvavirati cAritrarUpa yatidharma, munidharma) aupapAtikasUtramAM kaheluM che ke, je sAdhu ke sAdhvI dravya ke bhAvathI krodhAdi AtmapariNAmono tyAga karIne aNagAradharmamAM paramAtmAnI AjJAnusAra vicaraNa kare che te ArAdhaka thAya che ane je jinokta AjJAnuM pAlana nathI karato te sAdhudharmathI bhraSTa thayelo virAdhaka bane che. aNagAramaggagai - anagAramArgagati (strI.) (siddhagati 2. samyagdaSTinA avarodhakanA parityAgathI mUkAyelA jIvanA samyagdarzana, jJAna, cAritra) uttarAdhyayanasUtranA pAMtrIsamA adhyayanamAM kaheluM che ke, he AyuSyamAnu. je bhikSu aNagAramArganuM sevana kare che te zArIrika ane mAnasika duHkhono nAza karanAra thAya che. te siddha, buddha ane muktagatine prApta kare che. kAraNa ke sAdhudharmanuM pAlana ja siddhagatinI prAptino mArga che. aNagAramahesi - anagAramaharSi (puM.) (sAdhunA guNothI yukta viziSTa maharSi) SoDazaka prakaraNamAM kaheluM che ke, sAdhuno veza paherI levA mAtrathI sAdhutA nathI AvatI. paraMtu sAdhupadane ucita guNone khIlavavAthI ja sAdhutA dIpe che. sAdhutAnA guNothI ujajavaLa vezane dhAraNa karanAra maharSi ekAMte sva ane paranuM hita karanArA hoya che. aNagAravAi (Na)- anagAravAdin (puM.) (sAdhunA guNothI rahita hovA chatAM potAne sAdhu tarIke oLakhAvanAra, mAtra veSane dhAraNa karanAra zAkyAdi sAdhu)
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ je hakIkatamAM sAdhutAnA guNone dhAraNa kare che temane kyAreya paNa pote saMyamI sAdhu che tenI jAherAta karavI paDatI nathI. temanA guNo ja temanA zramaNadharmane oLakhAvanArA hoya che. paraMtu jeo mAtra vezathI ja sAdhu banelA che ane mokSa mArga to dUra paNa sAdhumArgane ya jANatA nathI teo potAne sAdhu tarIke oLakhAvavA mATe jora-zorathI pracAra karatA jovA maLe che. aNagArasAmAiya - anagArasAmAyika (tri.) (sarvavirati cAritrarUpa sAmAyika, sAdhuno dharma, munino AcAra) mAtuSa muni pAse pUrvonuM ke AgamonuM jJAna na hatuM. teo koI vidvAna nahotA. paraMtu temanI pAse zramaNajIvananI zobhArUpa aSTapravacanamAtAnuM spaSTa jJAna hatuM. aSTapravacanamAtAnuM pAlana e sarvavirati dharmanA prANa samAna che. aNagArasIha - anagArasiMha (puM.) (muniomAM siMha samAna sAdhu) bhavya jIva je divase vrajyA grahaNa kare che te ja divasathI te karmarAjA sAthe yuddhanuM elAna kare che ke, he karmarAjA ! AjathI huM pudgala, saMpatti, svajana ane svadeha paranA mamatvano tyAga karuM chuM. ane jeTalA paNa upasargo ane pariSaho Avaze te badhAne hasatA mukhe sahana karIza. kema ke mArI pAse che paramAtmAnI AjJArUpI zastra. tenI sahAyathI huM tamArI para vijaya meLavIne mokSa sAmrAjaya para rAja karIza. koTI koTI vaMdana hojo! muniomAM siMha samAna AvA zramaNottamane. mArasuya - manarazrata () sUtrakRtAMgasUtranA dvitIya zrutaskaMdhanuM pAMcamuM adhyayana) aNagAri (Na)- anagArin (puM.) (sayata, gRha Adino tyAga karanAra, sAdhu). jinezvara paramAtmAno zAsanadhvaja vaizvika phalaka para sadAya laherAyamAna che. te koi eka jAti ke samAja pUrato nathI. teno purAvo. che jinAjJApAlaka zramaNa. dIkSA pahelA teo eka gharamAM rahetA hatA. teo koinA putra, bhAI ke svajana hatA. paraMtu je divasathI teo dIkSA laine gRhano tyAga kare che te divasathI teo amuka svajananA maTIne AkhA jagatanA mitra banI jAya che. AkhuM jagata temanuM ghara bane che. - manamarivaha (tri.). (sAdhu saMbaMdhI sarvavirati sAmAyikAdi anuSThAna) SoDazaka prakaraNamAM bhagavAna haribhadrasUri mahArAje traNa prakAranA jIvo batAvyA che. bAla, madhyama ane paMDita. temAM je madhyama prakAranA jIvo hoya che teo mAtra veza joine sAdhune vaMdana karanAra hotA nathI. paraMtu zAstramAM kahelA sAdhu saMbaMdhI jeTalA anuSThAno che tenuM teo pAlana kare che ke nahIM ? tene joyA pachI nakkI kare che ke A sAdhu vaMdanIya che ke avaMdanIya. aNagAriyA - anagAritA (strI.) (sAdhupaNuM, sAdhuvRtti, sAdhuno bhAva) sAdhu eTale saMyata ane vRtti eTale AcAra. saMyata jevI vRtti jenI hoya te ja kharA arthamAM sAdhu che. kema ke sAdhutA vezamAM nahIM paraMtu, vezane dhAraNa karanArA AtmAnA bhAvomAM vaselI hoya che. jenuM AcaraNa saMyamI jevuM hoya teNe bhale zramaNaveza dhAraNa karyo na hoya to paNa te sAdhu ja che. ane jenAmAM jarApaNa sAdhutA na hoya te game teTalA ujaLA vastra paherI le tenA vastrono koi ja matalaba sarato nathI. aNagAla - anagAla (puM.) (duSkALa, dubhikSa) dukALa be prakAranA che sUko dukALa ane lIlo dukALa. je samayamAM varasAda paDe nahIM ane loko pANInI eka buMda mATe paNa tarase te che sUko dukALa ane je samayamAM mAtrAthI adhika pramANamAM vRSTi thAya, gAmamAM pUra Ave, khetaromAM pANI ghUsI jAya ane cAreya bAju pANI ja pANI thAya tene kahevAya lIlo dukALa, baso varSa pahelAM evo kALa hato ke, koI sAdhu ja thavA taiyAra nahotA. paraMtu 228
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ je paNa sAdhu banatA teo nakkara sonA jevA hatA. Aje sAdhunI saMkhyA vadhI che paraMtu, sAdhutAno dukALa jovA maLI rahyo che. a|i - nara (.) (vastra ApanAra kalpavRkSa 2. tri. nagna na hoya te, vastrathI AcchAdita) aDhIdvIpamAM AvelI pratyeka akarmabhUmi tathA karmabhUmimAM paNa utsarpiNInA chellA traNa ArA ane avasarpiNInA prathama traNa ArA sudhI yugalika jIvo vidyamAna hovAthI temanI jarUriyAto pUrI karavA mATe devAdhiSThita kalpavRkSo hoya che. te kalpavRkSomAMnuM aNagiNa nAmaka eka kalpavRkSa evuM hoya che ke, te yugalika jIvone paheravA mATe devonA vastro jevA manohara vastro Ape che. . (bahumUlya, kiMmatI, sarvottama hovAthI jenuM mUlya na thaI zake te) jenuM mUlya AMkI na zakAya te kahevA amUlya zabda vaparAya che. kohInUra hIrAnuM mUlya pUchIe to javAba maLe te to amUlya che. vyakti hIrA, motI, jhara-jhaverAtanI bahumUlyatAne jANIne tenI sArasaMbhALa karI jANe che. potAnI jAta pAchaLa na kare teTalI mahenata jaDa evA jhaverAtone sAcavavA pAchaLa karato hoya che. sonAnI bahumUlyatAne jANanAra vyakti potAne maLelA mAnavabhavanI amUlyatAne bhUlI beTho che. tene anaMtAbhAve maLelA manuSyabhavanI sAcI kiMmata ja samajAI nathI. jethI tapa-japa-saMyama dvArA tenI saphaLatA karavAnA badale AyuSyano moTA bhAgano samaya moja-zokha, dhana-dolata vagere nAzavaMta padArtho pAchaLa veDakyA kare che. aNaggharayaNacUla - anargharatracUDa (puM.) (bharUcanA munisuvratasvAmI) prAcInanagarI evA bharUca nagaramAM bhagavAna munisuvratasvAmI padhAryA hatA teno ullekha zAstragraMthomAM aneka jagyAe thayelo che. vividhatIrthakalpa nAmaka graMthamAM 44mA kalpamAM anardharatnacUDa vizeSaNavALA zrImunisuvratasvAmI prabhuno ullekha karAyo che. gAya - mana (tri.) (pAparahita 2. nirmala, svaccha 3, lAvaNyamaya, manohara) bhagavAna haribhadrasUrijI mahArAja jyAre jainadharma nahotA pAmyA tyAre paramAtmA vIranI pratimA joine mithyAmatithI zloka banAvIne kahyuM hatuM ke, he vIra! tArI pratimA ja kahI Ape che ke, tuM koI bhagavAna nathI paraMtu, miThAio ane lADavAo AroganAra pahelavAna che. ane e ja haribhadrasUri jainadharma pAmIne te ja pratimA joi tyAre mukhamAMthI zabdo sarI paDyAH he prabhu vIra ! tArI lAvaNyamayI manohara pratimA ja ApanI vItarAgatAne jaNAve che. ApanAmAM rAga-dveSano sarvathA abhAva che. huM dhanya chuM ke, mane ApanA darzana prApta thayA. adhamatha - manavamata (a.) (nirmala buddhivALA) upamiti bhavaprapaMcA kathAmAM siddharSi gaNi bhagavaMte pharamAvyuM che ke, anaMtakALathI saMsAracakramAM bhamatA jIvane puNyodaye jinazAsanarUpI mahelamAM praveza maLyA bAda jyAre tene sadUgarUno samAgama prApta thAya che tyAre saddagurU te jIvanI AMkhomAM zAstrArUpI aMjana pUre che ane atyAra sudhI je mithyAtvathI vAsita buddhi hatI te samyaktathI nirmalabuddhivALo bane che. tyArabAda nirmalabuddhivALo jIvAtmA potAnA hita ane ahitano viveka karI jANe che. aNacauka- anantAnubandhicatuSka (na.) (anaMtAnubaMdhI kaSAya catuSka) anaMtA bhavonI hAramALA sarjanAra kaSAyane zAstrakAroe anaMtAnubaMdhI kaSAya tarIke varNavyo che. anaMtAnubaMdhInI koTimAM AvatA kaSAyanI tIvratA utkRSTa kakSAnI hoya che. A kaSAyamAM rahelo AtmA sva-para, hita-ahita, dharma-adharma badhA bhedonuM bhAna bhUlI bese che. yAvatu potAnA AtmaguNone paNa visArI de che. cAra kaSAyanA vamaLamAM aTavAyelo jIva anaMtA bhavo sudhI durgati ane durdazAne prApta kare che. 229
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ aNaccaMtiya - anAtyantika (puM.) (madada mAMganArane vacce mUkI bhAgI na javuM parantu, chevaTa sudhI madada karavI te) saMsAra eTale mAtra svArthathI bharelo ane dharma eTale jemAM mAtra paropakArano ja bhAva hoya te. namutyurNa sUtramAM paramAtmAne dharmasArathi kahelA che. kAraNa ke jinezvaradeva temanI zaraNe AvelAne kyAreya paNa nirAza nathI karatA eTaluM ja nahIM, paraMtu te jIvanI yAvatu siddhi sudhI madada karanArA hoya che. adhavacce mUkIne bhAgI janArA kAyara nathI hotA. lalitavistarA graMthamAM paNa haribhadrasUri mahArAje paramAtmAnuM eka upanAma ApeluM che, 'sAkSAttApArthavyasaninAm' arthAtu, nigodathI laine mokSa sudhInI sapharamAM mAtra anya jIvo pratye paropakAra karavAnuM ja vyasana tIrthakaranA jIvane hoya che. atrezvara -- sanatyakSara (ja.) (ekapaNa akSarathI vadhAre na hoya te) AcArya zrIdevendrasUrIzvarajI mahArAje devavaMdana, guruvaMdana ane pratyAkhyAna ema traNa bhASyanI racanA karelI che. temAM devavaMdana bhASyamAM teoe pratikramaNa ke devavaMdanAdimAM bolavAmAM AvatA sUtro saMbaMdhI carcA karI che. devavaMdanabhASyamAM kaheluM che ke bolAtA sUtrano uccAra spaSTa hovo joie, bolAtA dareka pada, joDAkSara, mAtrAdimAM koipaNa jAtanI kSati na hovI joie. arthAta bolAtA padamAM eka paNa akSara hIna ke ekapaNa akSara vadhAre na hovo joie. je rIte sUtramAM akSaro kahelA che teTalI mAtrAmAM ja hovA joIe. anyathA viparIta sUtroccArathI doSa lAge che maUvyavaya - sanata () (potAne ke vastrane halAvavA nahIM te, apramAda paDilehaNAno eka bheda) jaino pAse jevI jIvadayA che tevI vizvanA koI dharma pAse nathI. jIvadayAnA utkRSTa himAyatI tIrthakara bhagavaMtoe mAtra moTA moTA jIvonI ja nahIM paraMtu, sUkSmamAM sUkSma jIvonI paNa dayA kevI rIte pALavI tenI paddhati batAvI che. vAyukAyanA jIvonI virAdhanA na thAya mATe mukha AgaLa vastra rAkhavuM. kapaDAM havAmAM uDe to pavananA jIvone trAsa thAya mATe kapaDAM paNa jayaNA pUrvaka halAvavA. agnithI jIvonI virAdhanA thatI hovAthI tathA vanaspatine sparza karavAthI tene kilAmaNA thAya mATe teno paNa sparzatrudhdhAM karavAnI nA pADI che. bolo, AvI jIvadayA bIje kyAMya tamane maLaze kharI? aNaccAsAyaNAsIla - anatyAzAtanAzIla (puM.) (guru AdinI niMdAdi atyaMta AzAtanA na karanAra) uttarAdhyayanasUtramAM AzAtanAnI vyAkhyA karatAM kahyuM che ke, "cAritrA zatati vinAzathati tyAtanA' arthAtu, samyakvAdi guNono je nAza kare te AzAtanA. evo svabhAva jeno che te AzAtanAzIla. paraMtu je khAnadAna ane kulIna che te garu bhagavaMta. zAsana AdinI niMdA. kathalI, hIlanA vagere samyakvAdino nAza karanArA doSothI dUra rahe che. kAraNa ke je bhavasAgarane tAranAra che tevA gurudeva ane jinazAsananI karelI AzAtanA anaMtA bhavone vadhAranArI thAya che. A vAta teo sArI rIte jANe che. jenuM pratyakSa udAharaNa che, gurudrohI gozALo. aNaccAsAyaNAviNaya - anatyAzAtanAvinaya (puM.) (guru Adino vinaya karavo te, darzanavinayano bheda vizeSa) guruvaMdanabhAganI prathama gAthAmAM lakheluM che ke, 'vikipU ghaNo' arthAtu, dharma te vinayamUlaka che. je pUjya che evA deva-guru, mAtA-pitA. gurujana ane potAnAthI vaDIla kahevAtA lokono vinaya karavo e vyaktinA vikAsanuM prathama pagathiyuM che. jeo svayaM pUjyono vinaya nathI karI zakatA tevA lokoe potAnAthI nAnAo pAse vinayanI apekSA rAkhavI nirarthaka che. Us - 5 (thA). (AkarSavuM, kheMcANa thavuM 2. vilekhana karavuM, rekhA karavI) bhagavAna vAsupUjayasvAmInA stavanamAM mahopAdhyAya yazovijayajI mahArAja kahe che ke, he paramAtmA! tame bhale amArI sAmuM na juo chatAM paNa ame tamArI bhakti kyAreya choDavAnA nathI, kema ke jema lokhaMDane lohacuMbaka potAnA tarapha AkarSI le che tevI ja 130
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ rIte amane paNa vizvAsa che ke amArI karelI bhakti eka divasa tamane amArI tarapha AkarSI leze ane tamAre amArI tarapha mahera najara karavI ja paDaze. lachimAra (reza) (nahIM chedeluM, acchinna). tarata janmelA bALakane jIvato rAkhavo hoya to mAtA sAthe joDAyelI nALane chedavI paDe che. jo tene chedavAmAM na Ave to bALaka mRtyu pAme che. tenuM AyuSya khoI nAkhe che. tevI rIte samyaktaane mokSanA sukhane mANavA mATe mithyAtvanI graMthino bheda karavo jarUrI che. jayAM sudhI rAga-dveSanI graMthi chedAI nathI tyAM sudhI jIvAtmA samyaktanA paramAnaMdathI vaMcita rahe che. sapTeya - zreSTha (pu.) (leNadAra pAsethI lIdhelA dravyane pAchuM ApavuM te) dIkaro koleja javA mATe InsarTa karIne mAthuM oLAvIne taiyAra thai rahyo hato. pAchaLathI pitAe AvIne putranuM insarTa kADhI nAkhatAM kahyuM beTA ! ApaNe devAdAra chIe. jyAM sudhI bIjAnA lIdhelA paisAne dUdhe dhoIne pAchA na ApIe tyAM sudhI ApaNAthI AvI rIte na pharAya. ApaNA kuLanI lAja jAya. AjanA samayamAM paNa AvA kulIno vase che. jyAre bIjI tarapha, bIjAnA paisA laine dabAvI rAkhI naphaphaTa thaine khulleAma jalasA karanArA loko paNa che. evA loko yAda rAkhajo ! tame bIjAne ullu banAvI dezo paraMtu, karmasattAne kyAreya ullu nahIM banAvI zako. teno hisAba cokho che. mam - manAI (pu.) (anArya, mleccha, pApI, kura) jyAre bhAratavarSa para anArya evI mogala saltanatanuM rAja hatuM tyAre teo lokone dhAka-dhamakIthI musalamAna banAvatA hatA. e samayamAM paNa satvazALI jaina potAnA dharmane koIpaNa bhoge choDavA taiyAra nahoto thato. AthI ja to kahevata paDI hatI ke, "sonu saDe nahIM ane vANiyo vaTale nahi' Aje nathI musalamAnonuM rAja ke nathI aMgrejonuM rAja chatAM paNa jainanI navI peDhI potAnA saMskArothI vaTalAI rahI che. potAnA kuLanI maryAdA ane vArasAmAM maLelA saMskAronI hoLI karavA beThI che. hAya re! jyAM Abha phAryuM che to have thIgaDuM kyAM devuM. khuda mA-bApomAM ja saMskAra nathI to navI peDhI pAsethI zuM apekSA rAkhI zakAya! cAvya (tri.) (anyAyayukta) dharmabiMdu graMthamAM haribhadrasUrIzvarajI mahArAjAe jainazrAvake jIvananirvAha karavA mATe kevA prakArano dhaMdho karavo joie ane kevA prakArano na karavo joie tenuM vizad varNana kareluM che. temAM teoe jaNAvyuM che ke, vyApAra haMmezAM nyAya ane nItithI karavo joie. dhaMdhAmAM saphaLatA icchanAra zrAvake anyAya ane anItino tyAga karavo joie. kAraNa ke je svayaM bIjA joDe anyAya kare che tene tenA karmonuM phaLa maLe ja chUTako thAya che. mATe anyAyukta vyApArano tyAga karIne nItimattAthI vyApAra karavo e ja zreyaskara che. saMMAthaM - anAryadhaf (.) (anArya svabhAvavALo, kUrakama) saMskArothI bharyA bharyA Arya dezamAM janma levA chatAMya potAnA svArtha ane moja-zokha mATe anArya jevuM vartana karanArA kUrasvabhAvI anAryo paNa A dezamAM che. vastutaH e bhAre karmI jIvono janma to anAyadezamAM ja thavo joIto hato paraMtu, ADA hAthe koI puNya thaI gayuM haze jenA prabhAve temane AvedazanA darzana thayA. AryadezamAM janma lenArA ApaNe paNa vicAravA jevuM che ke ApaNA vartana ane vicAro Arya jevA che ke anArya jevA? aNajjabhAva - anAryabhAva (pu.) (krodhAdi durguNavALo manuSya) zAstromAM krodhane sarpanI upamA ApavAmAM AvelI che. jemAM sarpa para vizvAsa mUkI na zakAya tema krodhI vyakti upara paNa vizvAsa karI 331
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ na zakAya. kAraNa ke, je vakhate vyaktine krodha Ave che tyAre tenAmAM vivekano abhAva thaI jAya che ane mAtra sAmevALAnuM ahitA karavAno ja vicAra hoya che. aNajjhavasAya - anadhyavasAya (puM.) (AlocanAmAtra adhyavasAyano abhAva, avyakta jJAna, nirvikalpa jJAna, bheda-prabheda rahita sAmAnya jJAna). mAM mANasa jato hoya tene koika vastuno sparza thAya. padArtha zuM che teno tene khyAla nathI paraMtu, mAtra kaMIka sparze eTaluM jJAna thAya tene karmagraMthamAM avyaktajJAna ke IhA jJAna kaheluM che. pAMca jJAnamAMnA prathama matijJAnamAM thanArA prathama caraNanA jJAnane ihA jJAna kahe che. A jJAnamAM vyakti nizcita nathI hoto ke tene zeno bodha thayo che paraMtu, kaMIka padArtha che mAtra eTaluM ja jJAna thAya che. A jJAna pratyakSa nahIM paraMtu, parokSa hoya che. aNajjhovaNNa - anadhyupapanna (tri.) (mUccha-AsaktithI rahita, anAsakta) jaina kathA sAhityamAM Ave che ke, rAjAnI rANIe dIkSA lIdhelA potAnA diyarane gocarI vahorAvavA mATe sAme gAma javAnuM hoya che. paraMtu varSARtunA kAraNe nadImAM pUra hovAthI sAme kAMThe javAno mArga nahoto. tenI mUMjhavaNa joine rAjAe kahyuM tuM jyAre nadI AgaLa jAya tyAre mAtra eTaluM kaheje ke, jo mArA pati bhogothI nirlepa hoya to nadI mArga Apajo. rANIe te pramANe karyuM ane nadIe mArga karI Apyo. paraMtu pAchA vaLatA e ja takalIpha hatI ke, ghare javuM kevI rIte? tyAre diyara sAdhue kahyuM, nadI AgaLa kahejo ke, mArA diyara khAvA chatAM upavAsI hoya to mArga karI Apa. ane kharekhara banyuM paNa tevuM ja. rANIne vadhu Azcarya thayuM. teNe rAjAne Ama banavA pAchaLanuM kAraNa pUchayuM tyAre rAjAe kahyuM, rANI ! huM bhale bhogo bhogavato houM ke mArA bhAI gocarI vAparatA hoya ame banne temAM anAsakta chIe. saMsAranA bhoga-sukhomAM ame mUccha nathI pAmatA. Aje kyAM maLaze AvA anAsakta bhogIo? - naI (I.) (prayojana vagara, niSkAraNa, artharahita, nirarthaka 2. nukazAna, hAni) nyAya zAstramAM Ave che ke, duniyAnI dareka pravRtti sakAraNa hoya che. dareka kArya pAchaLa koine koi kAraNa to hoya ja che. paraMta jaina zAstra kahe che ke, je pravRttithI tamArA guNonI hAni thatI hoya te pravRtti artharahita ane niSpayojanavALI ja samajavI. AthI ja to zramaNo niSkAraNa pralApa ke niprayojana pravRtti karatA nathI. MgRT - 3nardhA2% (tti.) (anarthakArI, puruSArthano ghAta karanAra 2. pu. ArtadhyAnarahita, anArta) jIvanamAM be mArga prakAranA hoya che 1. kalyANakArI ane 2. anarthakArI. je vivekI puruSa che ane potAnuM hita icche che teo potAne hitakArI ane paraMparAe sukha ApanAra mArganuM AcaraNa kare che. paraMtu jeo bhavAbhinaMdI che ane jeone zubha karmano udaya nathI thayo tevA jIvo anarthakArI mArga icchAe ke anicchAe dorAya che ane naraka, tiryaMca jevI durgatiomAM rajhaLyA karatA hoya che. mag - manartha (.) (aThyAvIsamo gauNa parigraha) aNaTThapagaDa - anyArthaprakRta (tri.) (sAdhu nimitte banAvelo AhAra Adi) mAtra sAdhu mATe ja banAvavAmAM Avela AhArane zAstramAM AdhAkarmI nAma ApavAmAM Avelo che. kAraNa ke sAdhuo sthaLa ane sUma banne prakAranI hiMsAno tyAga karanAra hoya che. temanA mATe banAvelA AhAranuM grahaNa temanA cAritrane bALanAra bane che. piMDaniryuktimAM to tyAM sudhI kaheluM che ke, sAdhunimitte Avo AhAra banAvanAra zrAvaka ane tene grahaNa karanAra sAdhu banne durgatinA adhikArI bane che.
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ laThThatti - anArtazarti (tri.). (niSkalaMka kIrti che jenI te, abAdhita kIrtiyukta) covIsa tIrthakaromAM trevIsamA tIrthAdhipati bhagavAna pArzvanAthanuM eka bIjuM nAma che puruSAdAnIya, athag, jagatanA tamAma jIvo mATe je upAsanIya ane pUjanIya che evA puruSAdAnIya pArzvanAtha. teonI niSkalaMka kIrti Urdhvaloka, adholoka ane manuSyaloka ema traNeya lokamAM phelAyelI che. anya puruSonI kIrti koikane koIka avaguNanA kAraNe kalaMkita thaI zake che. paraMtu, bhagavAna pArzvanAthanI kIrtimAM koi ja kalaMka lAgeluM nathI. je jIvo temanA zaraNe jAya che teo paNa niSkalaMkakIrtinA svAmI bane che. gaNadaMDa- anartha iTa (kuM.) nimprayojana prANIonuM upamardana karavuM te, niSkAraNa pApa karavA te, svArtha vagara AtmAne daMDavo te, bIjuM kriyAsthAnaka) je sthAne je pravRttinI jarUra na hoya chatAM paNa kare to ApaNe tene ajJAnI athavA mUrkha kahIzuM. kevalI bhagavaMtoe paNa kaheluM che ke, jIva nirarthaka mana-vacana ane kAyAnI pravRtti dvArA vipula karmono baMdha kare che. potAnA kuTuMba, parivAranA nirvAhAdi mATe nirdoSa jIvonA vadha jevI pApa kriyAo karato rahe che. ane parabhavamAM pIDA ApanArI AvI pApapravRttiothI upArjita karmonA kAraNe saMsAramAM anaMtakALa sudhI paribhramaNa karato rahe che. aNaTThAdaMDaveramaNa - anarthadaNDaviramaNa (na.) (anarthadaMDathI nivartavuM te, zrAvakanuM AThamuM vrata, zrAvakanuM trIjuM guNavrata) je nirarthaka pravRttithI AtmA daMDAya te anarthadaMDa kahevAya che. manuSyanA jIvanamAM moTA bhAganI Aphato anarthaka pravRttiothI ja UbhI thAya che. AthI ja zrAvakanA bAvratomAM AThamuM vrata anarthadaMDaviramaNa batAvavAmAM AveluM che. A vratanA pAMca aticAro varNavyA che. jeo paNa nirarthaka ke anarthadaMDanI pravRttiothI dUra rahe che teno A bhava ane parabhava banne sudhare che. mAdhi - manaIvanzina (I.) (vinA prayojana pakhavADIyAmAM be, traNa ke vadhu vakhata pAtra Adine baMdhana ApanAra sAdhu-sAdhvI) kalpasUtramAM sAmAcArInA kathana vakhate kahevuM che ke, je sAdhu ke sAdhvI pakhavADiyAmAM be, traNa ke tethI vadhu vakhata svAdhyAya AdinI hAni karIne niSkAraNa pAtrAdine bAMdhe che te anarthabaMdhI che. pAtrAdimAM jIvajaMtu jatu na rahe te mATe ekavAranuM baMdhana Avazyaka che. paraMtu nirarthaka be, traNa vakhata vIMTALI-vIMTALIne pAtra bAMdhatAM jJAna-darzana-cAritranI hAni thatI hovAthI tyAjya che. aNas - maTana (.) (bramaNa na karavuM te, nahIM rakhaDavuM te) AjanA samayamAM gurubhagavaMtanA pravacanomAM javuM lokone kaMTALAjanaka lAge che. vyAkhyAnamAM javAnI vAta Ave eTale tarata bolI UThe cAlone yAra kyAMka bIje pharavA jaie. vyAkhyAnamAM to UMgha Ave che. ane pachI, basa AkhA gAmamAM prANInI jema bhaTakyA kare. are bhAi! anaMtAbhavothI to eka gatimAMthI bIjI gatimAM bhaTakyA ja karyuM che. A mAnavabhava to janmojanamanA cAlatA saMsAraparibhramaNane aTakAvavA mATe che. tethI nakkI karI levuM joie ke basa! have mAre vadhu bhavomAM rakhaDavuM nathI. aho (reza) (jAra, upapati). je strI potAnA pati sivAyanA parapuruSa sAthe saMbaMdha rAkhe che tene samAja kubhAya ke kulaTA strInA nAme oLakhe che. samaya Avye tevI strIonI paristhiti na gharanI ke na ghATanI thatI hoya che. yAda rAkhajo! jainakuLamAM janma maLyA pachI vItarAgI deva ane paMcamahAvratadhArI gurudeva maLyA pachI anyadharmamAM ane anyAnya guruomAM mAthuM mAryA karavuM te jArapuruSane sevanArI strInI jema kaphoDI sthitine prApta kare che. kita pativratA strInI jema jeo potAnA deva-guru ane dharmane vaphAdAra rahe che teo A bhava ane AvanArA keTalAya bhavo sudhI sukhI thaI paraMparAe mokSanA sukha cAkhe che. arNA - nartha ( vya.) (zatrune nahIM ApIne) 133
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ kudarate dhana, saMpatti, buddhi, vivekAdi guNo anya prANIone nahIM ApIne mANasane ApyA che tenuM kAraNa eka ja che ke, kudarata jANe che, meM je vivekAdi guNo ane saMpatti vagere ApyA che teno manuSya sadupayoga ja karaze. te badhAne vaheMcIne pachI chelle potAnA mATe vicAra karaze. paraMtu, duHkhanI vAta che ke, Ajano mANasa eTalo badho svArthI ane lAlacu thaI gayo che ke, te mAtra potAno ja vicAra kare che. bIjAno vicAra to tene dUra dUra sudhI paNa Avato nathI. sApu - nAtha (kuM.) (sAta prakAranA anuyogathI viparIta yoga) sUtrano vistArathI arthanI sAthe anukULa saMbaMdha yojavo te anuyoga ane tenAthI viparIta hoya te ananuyoga kahevAya che. vizeSAvazyaka bhASyamAM anuyoganA jema sAta prakAra varNavyA che tema A ananuyoganA paNa sAta prakAra kahelA che. 1. nAma 2. sthApanA 3. dravya 4. kSetra 5, kALa 6, vacana ane 7, bhAva. A sAteya prakAranI vizeSAvazyaka bhASyamAM vistRta carcA karavAmAM AvelI che. aNaNucIiya - ananucita (tri.) (zAstramAM jenI paravAnagI ApI hoya te, zAse jenI anujJA karelI hoya te) nizIthacUrNiInA prathama dizAmAM kahevuM che ke, je zramaNa nirapekSapaNe potAnA ahita ane sAmenAne thanArA guNano vicAra karyA vinA sahaja bhAve glAna vagerenI sevA kare che te zAstrasammata che. arthAta je AtmA koipaNa svArtha bhAva rAkhyA vinA mAtra paropakAranI bhAvanAthI bALa, vRddha, glAna vagere zuzraSAyogya jIvonI sevA kare che tene zAsakAroe mokSamArga sAdhaka tarIke batAvyo che. aNaNupAlaNa - ananupAlana (na.) (pAlana na karavuM te 2. pauSadhopavAsano aticAra) rogathI pIDAto puruSa vaidhe ApelI davAnuM sevana kare to ja te rogamukta thai zake che. tema jo bhavarogathI mukta thavuM hoya to paramAtmAe ApelI AcArorUpI davAonuM sevana karavuM ja paDe. jeo paramAtmAe batAvelA AcAronuM pAlana nathI karatA teo kyAreya saMsAraviSacakramAMthI chUTI zakatA nathI. aNaNuvAi (Na)- ananupAtin (tri.) (siddhAMtathI viruddha, siddhAMtane nahIM anusaranAra) vaktAe haMmezAM siddhAMtone anusaranArA tattvono upadeza Apavo joie. je upadeza siddhAMtane anusarato nathI, jeno siddhAMta sAthe bAdha Ave tevA prakAranuM kathana utsutra prarUpaNA bane che ane utsutra prarUpaNA jevo moTo bIjo koI doSa nathI. kAraNa ke tenAthI sva-para bannenA ahitanI paraMparA sarjAya che. sAthe-sAthe zAsananI hIlanA thAya che ane zAsananI garimAne hAni pahoMce che. mATe sva ane paranA hitane icchanArA vaktAe sarvadA jinabhASita siddhAMtone anusarato upadeza Apavo joie. aNaNuvAya - ananupAta (puM.) (na AvavuM te) tArA du:khamAM koI bhAga paDAvavA AvanAra nathI. tArA karelA karmo tAre ja bhogavavAnA che. nArada RSinA A eka ja vAkyathI vAliyo lUMTAro vAlmikI RSi banI gayo, paramAtmA mahAvIre paNa AcArAMgasUtramAM A ja vAta kahelI che. je mAthA' arthAta, A saMsAramAM tuM ekalo ja Avyo che ane ekalo ja javAno che. tArI sAthe koI AvyuM paNa nathI ane AvavAnuM paNa nathI. mATe samayasara jAgI jA ane atyArathI ja AtmakalyANanA kAryomAM lAgI jA. kAraNa ke anAtmika koIpaNa saMbaMdho tArA potAnA nathI. gaorylAsaUTI - mananuzAsana (strI.) (zikSAno abhAva, anuzAsanano abhAva) kiDIne paNa khabara che ke, jo mAre goLa ke sAkarane meLavavI haze to mArI AgaLanI kIDIo je mArge jAya che te ja mArge javuM paDaze ane to ja huM mIThAzane meLavI zakIza. eka asaMjJI kahevAtI kIDIne paNa anuzAsananI mahattAnI khabara che. jyAre ApaNe buddhinA betAja bAdazAha kahevAtA hovA chatAM paNa ApaNAmAM anuzAsanano abhAva rahelo che. kema ke dharmathI prApta thatAM sukhonI 134
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ icchA ApaNe rAkhatA hoie chIe paraMtu, e ja dharmanuM pAlana karavAmAM sakhata ALasa chIe. A hakIkata ja jaNAve che ke, ApaNAmAM anuzAsanano keTalo badho abhAva che. maUUU - ananya (tti.) (abhinna, amRthapha 2. mokSamArgathI bhinna nahIM te, jJAnAdi 3. asAdhAraNa, advitIya) je mokSamArgamAM vartato nathI te mArgathI cukelo che, mArgabhinna che. paraMtu je jinezvara bhagavaMte kahelA AcAro ane maryAdAonuM pAlana kare che te mokSamArgathI abhinna che. AcArAMgasUtranA prathama zrutaskaMdhanA tRtIya adhyayana ane bIjA uddezAmAM kaheluM che ke Avo saMyamI AtmA mokSamArgathI bhraSTa karanAra hiMsAnuM svayaM sevana karato nathI, anya pAse hiMsA karAvato nathI ane jeo hiMsA Acare che temane sArA mAnato paNa nathI. tenuM samyakta arthAt, AtmajJAna aDIkhama che. te bIjAomAM potAnuM darzana kare che. mavivors - ananyane (2) (anyathI na doravAya tevo, svayaMbuddha) sUtrakRtAMga AgamanA prathama zrutaskaMdha ane bAramA adhyayanamAM kaheluM che ke, svayaMbuddha AtmAo ananyaneya hoya che. kAraNa ke teone bIjA koInI pAsethI hitanI prApti ane ahitanA tyAgarUpa upadezanI jarUra paDatI nathI. teo svayaM ja eTalA prabuddha hoya - che ke, potAnA mATe zuM heya che ane zuM upAdeya che tenuM spaSTa jJAna teone hoya che. saTourNa () - manacarzana(I.) (padArthane yathAvasthita jonAra, padArtha je rIte che te pramANe jonAra) jagatanA dareka padArthane jovA jovAmAM daSTi bheda hoya che. je jIva tattvajJAnane nathI samajelo, samyaktane nathI sparzelo te jIva padArthanA mAtra vartamAna svarUpane jonAro hoya che. dA.ta. te vartamAna samayamAM iMTa, cUno, sImenTa ane retIthI banelA makAnane ghara svarUpe juve che. jyAre samyagdaSTi AtmA makAnamAM banAvavA mATe vaparAyelA padArthonA bhUtakALanA svarUpa ane bhaviSyamAM thanArA pariNAmanA svarUpane jonArA hoya che. arthAt bhUtakALamAM te pRthvIkAyarUpe hatA, zastrAdinA ghAtathI te iMTa, cUnAdinuM svarUpa ApIne ghara tarIke banAvavAmAM AvyA ane samaya jatA makAna jIrNa thaze ane punaH potAnA mULa svarUpamAM AvI jaze. utpatti, vinAza ane sthiratA e dareka padArthano svabhAva hoya che. Ama dareka padArthane yathAvasthita jonArA hoya che. Touparama - manacama (6) (saMyama, cAritra, indriyanigraha) AcArAMgasUtranA prathama zrutaskaMdhanA dvitIya adhyayana ane prathama uddezAmAM kahevuM che ke, je jJAnI AtmA karmonA pariNAmane jANe che. pratipaLa saMyamanA yogomAM rata che. tene pramAda doSa kyAreya paNa pIDI zakato nathI. ane pramAdamukta zramaNa zubhayogo dvArA azubha karmono nAza karato apratipAti jJAnane prApta kare che. maUTUAmA - manacamana (tri.) (ekAgra cittavALo, tallIna,). AnaMdaghanajI mahArAje paramAtmAnuM dhyAna kevI rIte dharavuM tenuM udAharaNapUrvaka khUba suMdara nirUpaNa kareluM che. teoe lakhyuM che ke, jevI rIte doraDA para cAlatA naTane jovA mATe lAkho AvatA ane jatA hoya che chatAM paNa naTanuM dhyAna loka tarapha na jatAM potAnI cAla para hoya che. gAya Akho divasa bhale game tyAM phare chatAM tenuM citta potAnA vAcharaDAmAM hoya che. sonI, jugArI vagerenuM citta sonA ane jugAramAM ja lAgeluM hoya che. tenI jema jyAre paramAtmA sAthe citta tallIna thaI jAya tyAre ja jIvAtmA svayaM paramAtmasvarUpa banI jAya che. aNaNNahAvAi (Na) - ananyathAvAdin (puM.) (satya kahenAra) AvazyakasUtranA caturtha adhyayanamAM kaheluM che ke, jeo saMpUrNapaNe niHsvArtha che ane paropakAranI ja vRttivALA che. vaLI jemaNe rAga-dveSa ane mohane jItI lIdhA che evA jinezvara paramAtmAne asatya bolavAnuM koI kAraNa ja nathI hotuM. teo ananyathAvAdI 235
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ hoya che arthAtu, teo mAtrane mAtra satyavaktA hoya che. . aNaNNArAma - ananyArAma (tri.) (mokSamArgathI anya mArgane viSe ramaNa nahIM karanArA, muktimArge ramaNa karanAra) samakitInA pAMca lakSaNomAMnuM eka lakSaNa che nirveda ata, saMsArathI kaMTALo. jeNe samyagdarzanane prApta karyuM che tevA AtmAne saMsAranA darekedareka prasaMgomAM ke kAryomAM koI ja dilacaspI ke AnaMda hoto nathI. mAtra eka pharajarUpe ja tenuM pAlana karato hoya che. tenuM citta to mokSamArganA sAdhanomAM ja ramatuM hoya che. tene deva-guru ane dharma sivAya kyAMya AnaMda nathI Avato. maUIThThaya - manAva (pu.) (Azravanirodha, navA karmone AvatAM aTakAvavAM te) praznavyAkaraNasUtranA pahelA Azrava tArAmAM lakheluM che ke, navA karmono AtmAmAM praveza thavo te Azrava che. ane tenA nirodhanA kAraNabhUta jinAjJAnA pAlanathI navA karmono rodha-niSedha karavo tenuM nAma che anAzrava. arthAta AtmAmAM pravezatA navA kamone aTakAvavA tenuM nAma che anAzrava. anAzravI AtmA tapa-japa-jJAna-dhyAna vaDe karmo khapAvI siddha-buddha ne mukta thAya che. mayara - anAzravara (5.) (Azravanirodha karanAra, navA karmone AvatAM aTakAvanAra) bhagavatIsUtranA paccIsamA zatakanA sAtamA uddezAmAM prazasta mananA vinayabhedanI vyAkhyA karatA lakhyuM che ke, je pApabhIrU che ane navA karmonA baMdhanane icchato nathI te bhavyAtmA navA karmonA AzravabhUta prANAtipAta Adi pApakriyAono tyAga kare che. je jIvahiMsAdi karato nathI tenuM citta kAyama prasanna rahe che. aUTyera - manaMda (ja.) (pAparahitapaNuM, karma rahitatA, Azravano abhAva) uttarAdhyayanasutranA prathama adhyayanamAM lakhyuM che ke, "saMgana mAya gayag' arthAtu, he zramaNa ! ghAti ane adhAti banne prakAranA karmonA Azravano abhAva kara. arthAt karmanAzamAM mukhya kAraNabhUta evA cAritradharmanuM zubhabhAvapUrvaka pAlana kara. saMyamanA niraticAra pAlana thakI tArA AtmAne niSka banAva. timifrm - satizaya (ni.) (atikramaNa karavA yogya nahi, ullaMghana karavA yogya nahi) sva-paranA hita mATe ziSTapuruSo ke vaDIloe je maryAdA bAMdhI hoya tenuM ullaMghana kyAreya paNa na karavuM joie. jo tenuM ullaMghana karavAmAM Ave to ghaNI badhI ApattionA bhoga banavuM paDe che. sItAe lakSmaNarekhAnuM ullaMghana karyuM to tene rAvaNa harI gayo. parastrIne mA-bahenanI najare jonAro rAvaNa parastrImAM Asakta thayo to teNe potAnA prANa khovA paDyA. aNatikkamaNijjavayaNa - anatikramaNIyavacana (tri.) (janA vacana ullaMghana karavA yogya nathI te, jema ke mAtA, pitA, guru Adi) mAta-pitabhakta zravaNano A deza che. jeNe kAvaDamAM mAtA-pitAne besADIne aDasaTha tIrathanI yAtrA karAvI hatI. A deza pitRbhakta rAmano che jeNe pitAnA vacanane satya TheravavA mATe cauda varSano vanavAsa hasatA moDhe svIkArI lIdho. A e deza che jayAM mAtApitAnA vacanonuM kyAreya paNa ullaMghana karavAmAM nahotuM AvatuM. paraMtu Aje te itihAsa banI gayo che. Aje to mAtA-pitAnI viruddhamAM javuM e phezana banI gai che. yAda rAkhajo! mAtA-pitAnI vAtanuM ullaMghana karIne tame tamAruM dhAryuM to karI lezo paraMtu, temanI AMtaraDI bALIne je pApa bAMdhazo te tamane janmajanmAMtara sudhI raDAvaze. atiyAra - anaticAra (ni.) (aticArarahita) trigupta munine pUchavAmAM AvyuM ke, he munivara ! ApanA cAritrajIvanamAM keTalA doSa che? tyAre temaNe kahyuM ke, eka vAra manamAM mane mArI pUrvAvasthAnI strI yAda AvI gaI hatI te manathI pApa thayuM hatuM. eka zrAvakanA tyAMthI gocarI vahorIne bIjA zrAvakanA 236
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ tyAM gocarI levA gayo tyAre tenA pUchavAthI meM kahyuM ke, pelAe mane amuka gocarI vahorAvI te vacanathI aticAra lAgyo hato ane ekavAra jaMgalamAM vRkSa nIce suto hato tyAre tyAM acAnaka rAtre AvelA sArthanI rasoI banAvavAnA culAnI garamIthI bacavA mATe paMjayA vagaranI jamIna para mAthuM rAkhyuM hatuM, AnA sivAya koI pApanuM sevana nathI karyuM. dhanya hojo e munivaryane jeNe potAnA cAritrajIvanane niraticAra banAvyuM hatuM. ativApha () - atipati (pu.) (ahiMsaka) sUtrakRtAMgagata dvitIya zrutaskaMdhanA prathama adhyayanamAM kaheluM che ke, jIvonI hiMsA karavI, teone pIDA upajAvavI, mardana karavuM ityAdi duSkarmo jIvane durgatimAM laI janAra hovAthI atipAti che. jeNe evA pApano pratiSedha arthAta, tyAga karyo che te ahiMsaka puruSa anatipAti che. jaina zrAvaka niraparAdhI ane niSkAraNa jIvonI hiMsA nathI karato. mATe te ahiMsaka che. paraMtu te Darapoka che ema rakhene mAnatA. kAraNa ke itihAsamAM kumArapALa, vastupALa, tejapALa, udayana maMtrI vagere tenA jIvaMta udAharaNo che. aNativilaMbiyatta - anativilambitatva (na.) (ativilaMba rahita bolavuM te, vacananA 35 atizayomAMno eka) tIrthakara bhagavaMtanA cotrIsa atizayamAMno eka atizaya che vacanAtizaya. paramAtmA jyAre dezanA ApatA hoya che tyAre temanI vANIno pravAha akhaMtilapaNe vaheto hoya che. teo kalAkonA kalAko sudhI dezanA Ape to paNa temanA vacana pravAhamAM kyAMya maMdatA AvatI nathI. jema paramAtmAno A atizaya hoya che tevI rIte zAsananI dhurAne saMbhALanArA AcAryono paNa A vacanAtizaya hoya che. teo jyAre pravacana ApatA hoya tyAre nadInA pravAhanI jema temano vApravAha akhkhalitapaNe cAlato hoya che ane bhavyazrotAo temanI pravacanarUpI zrutagaMgAmAM badhuM ja bhAna bhUlIne vahevA lAge che. - pArle (puM, strI.) (2RNathI pIDita, RNI, rAjAdino karajadAra) sthAnAMgasUtranA trIjA sthAnanA cothA uddezAmAM kahevuM che ke, jeNe rAjA vagere pAsethI suvarNa, dhAnyAdinuM RNa lIdhuM hoya, jenA mAthe devu hoya, tevA puruSa ke strIne dIkSA ApavI nahi. kAraNa ke tevo RNI AtmA potAnA RNathI bacavA mATe sAdhu bane ane je jainadharmane pAmelA nathI tevA leNadAro AvIne sAdhu, samudAya ane zAsanane badanAma karavAnA prayatno kare. arthAtu ekanuM kareluM karma AkhA zAsanane bhogavavAnuM Ave. mATe zAsananI hIlanA thatI bacAvavA mATe devAthI pIDitane dIkSA ApavAno niSedha che. *manAra (ki.) (agRhIta, asvIkRta) zAstroe saMsArane pApabahula kahelo che. je AtmA bhAvathI cAritranuM pAlana kare che. je manuSya koipaNa prakAranA doSonuM sevana nathI karato ane saMpUrNapaNe zramaNa jevuM jIvana jIve che. gRhAvasthAmAM yAvat kevalajJAna prApta kareluM hoya paNa agRhIta sAdhuvezavALA hoya tyAM sudhI devo paNa temane vaMdana karatA nathI. jayAre teo sarvaprathama mahAvratonA svIkAra svarUpa sAdhuvezane dhAraNa kare che tyAre ja teo vaMdanIya bane che. vicAra karo ke, sAdhuvezane keTalo badho ucca kakSAno darajjo lokottara zAsanamAM prApta thayelo che. 3patti (leza-na.). (nirmAlya, devane caDAveluM dravya, devocchiSTa dravya) paramAtmAnA jinAlayamAM devane caDhAvavAmAM AvatA sonA-cAMdI-rUpiyA Adi dravyane bhakto potAnA upayogamAM lai zakatA nathI. kAraNa ke, tene nirmAlya tarIke gaNavAmAM AveluM che. arthAta je vastu paramAtmAne caDhAvelI hoya te devadravya nAmaka kSetramAM jAya che ane teno upayoga mAtrane mAtra jinezvara saMbaMdhI kSetramAM ja thai zake che te sivAyanA kSetramAM upayoga karavAthI ghora pApanA bhAgIdAra banavuM paDe che ane anaMtA bhavo sudhI tenuM pariNAma bhogavavuM paDe che. mATe sukhanA icchuka dareka puruSe AvA devadravyano upayoga TALavo joie. 237
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ aNattaTThiya - anAtmArthika (tri.) (paramArthI, svArthI nahIM te 2. asvIkRta, potAnuM nahIM kareluM te) koika ThekANe subhASitamAM kahevAmAM AvyuM che ke A dharatI para vRkSo haMmezAM bIjA mATe phaLe che. nadIonAM mIThAM nIra kAyama bIjA mATe ja vahetA hoya che ane je paropakArarasika che tevA mahApuruSonI saMpatti bIjAnA upayoga mATe ja hoya che. temanI dravya saMpatti ke guNa saMpatti sarvadA bIjAnA bhalA mATe ja thatI hoya che. mattapav - anAtmaprajJa (tri.). (jenI buddhi Atmahita karavAmAM nathI te, vyartha buddhivALo) AcArAMgasutranA prathama zrataskaMdhamAM kaheluM che ke, he jIvAtmA ! tane maLelI buddhino upayoga potAnA Atmahita mATe kara. tenAthI ja tAruM kalyANa thavAnuM che. jenI pAse ghaNI buddhi che paraMtu, svArthavaza mAtra bhoga-sukho meLavavA mATe ja teno upayoga karanAra puruSa anAtmaprajJa che arthAta, jJAnI puruSo tene vyarthabuddhivALo kahe che. kAraNa ke tevI buddhi ekAMte tenuM ahita karanArI ja hoya che. U/gva - manAtmavat (tri.) (saMkaSAyI, kaSAyathI yukta). AtmAno mULabhUta svabhAva kaSAya rahitapaNAno che. je AtmA kaSAyathI mukta hoya te Atmagata che, paraMtu je jIva karmonA AvaraNanA kAraNe potAnA akaSAthI guNathI cUta thai gayo che te sakaSAyI AtmA dharmano adhikArI banato nathI. kAraNa ke nizcayanayanI apekSAe dharmanI sAcI upAsanA AtmAnA akaSAyIbhAvathI ja thAya che. mArA//ma -manArA/mana () (aparigRhIta strInA agamanarUpa svadArAsaMtoSa vratano aticAra) jema cAritra grahaNa karanArA sAdhu mATe paMcamahAvrata Avazyaka che. tema jinazAsanane pAmelA zrAvaka mATe bAvratono svIkAra paNa jarUrI che. jema bAravrato che tema temAM lAgatA kalaMkarUpa aticAro paNa che. cothA sthalamaithunaviramaNavratamAM lAgatA aticAromAMno eka aticAra che apariguhItAgamana, potAnI patnI sivAyanI vezyA, pativirahiNI, patie kADhI mUkelI hoya, anAtha vagere strIo sAthe saMbaMdha rAkhavo te aparigrahItAgamana nAmano aticAra che. agatya - anartha (kuM.) (anartha hetu, ekavIsamo gauNa parigraha) praznavyAkaraNasUtranA pAMcamA AzradvAramAM parigrahane anarthanA hetu-kAraNa tarIke batAvelo che. kema ke sau prathama vyaktine dhana meLavavAmAM ghaNA badhA anIti Adi saMgharSono sAmano karavo paDe che. te kya bAda jyAre dhananI prApti thAya tyArapachI te maLelA dhanane koI laI na jAya te mATe tenuM rakSaNa karavAnI ciMtA satAve che. Ama parigraha anarthonI paMraparAne sarjanAra hovAthI jJAnI bhagavaMtoe anarthanA hetubhUta parigrahano sarvathA tyAga athavA parigraha parimANa karavAno upadeza Apelo che. asthi - 3anartha (pu.) (paramArtha dRSTie nirarthaka aThyAvIsamo gauNa parigraha, nimprayojana) saMsAramAM rahelA gRhastha mATe parigrahano sarvathA tyAga karavo zakya nathI. potAnA ke kuTuMbano nirvAha karavA mATe dhananI jarUra paDe ja che. paraMtu keTalo parigraha karavo temAM viveka hovo Avazyaka che. nimprayojana ane artharahita padArthono saMgraha karavo e duHkha ane durgatinI nizAnI che. potAnuM jIvana sukhamaya ane zAMtimaya pasAra thAya teTalA puratA ja sAdhano rAkhavA. bAkInA mATe paccakhkhaNa laI saMtoSa rAkhavo joIe. aNatyakAraga - anarthakAraka (tri.) (puruSArthano ghAta karanAra) dharma, artha, kAma ane mokSa e cAra puruSArtha manuSyajIvananA ArAdhya pAsAo che. mAnavabhava maLyA pachI e cAreya puruSArtha AdaravA joga bane che. A cAreya puruSArtho paraspara ghAtaka na banatAM ekabIjAnA puraka kema bane e rIte saddagurunA mArgadarzana 238
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ heThaLa potAno jIvana vyavahAra banAvavo joIe. atyaMtara - manana (na.) (ekAWka, eka ja arthavALo zabda) ghaNA jainone potAnA darzana viSe vaparAtA pAribhASika zabdo ke zAstrIya zabdo aMge khyAla nathI hoto. teo jainadharma sivAyanA syAdvAdasiddhAMta, anekAntadarzana ke AhaMta darzana vagere jainadharmanA saMdarbhamAM vaparAtA paryAyavAcI zabdothI aparicita hoya che. apathi - anarthastha (pu.) (bhAvadhanayukta). gharanI tijorIomAM ane beMkanA lokaromAM bhale karoDo rUpiyAnI saMpatti paDI hoya paraMtu, jo hRdayamAM atithi pratye satkAra, vaDIlo pratyeno AdarabhAva nathI to tenA jevo garIba bIjo koi nathI. kAgaLanA rUpiyA ane sonA-cAMdI kyAreya sAthe nathI AvatA. sAthe Ave che to hRdayamAM utpanna karela sadUbhAvanuM dhana. gharamAM ke khissAmAM bhale paisA na hoya paraMtu, citta jo maitrI-dayA Adi bhAvadhinayukta hoya to tene A duniyAno sauthI amIra vyakti mAnajo. asthivRtna - manarthavUDa (pu.). (nijaguNathI upArjita nAmavALo ratnapatIno putra) aNatthadaMDajjhANa - anarthadaNDadhyAna (na.) (nimprayojana ja hiMsAdi karavAnuM dhyAna karavuM te) A saMsAramAM evA loko paNa hoya che ke jeo koi kAraNa vinA paNa bIjAne herAna na kare to cena na paDe. AvA lokone vyavahAramAM nAradavRttivALA kahevAmAM Ave che. teonuM dhyAna haMmezAM niprayojana ja bIjAne kevI rIte herAna karavA temAM ja parovAyeluM hoya che. zAstramAM kaheluM che ke, AvI pravRtti ane cittavRttivALAo mRtyu pAmIne hInakakSAnA kahevAtA paramAdhAmI ke philbiSika devayonimAM paNa utpanna thAya che. aNatthaphalada - anarthaphalada (tri.) (sva-parane anarthakArI phaLa ApanAra) zrAvake mAtra potAnA mATe ja je AhAra banAvyo hoya, tevA zuddha ane nirdoSa AhAravALI bhikSA utkRSTa bhAva sAthe sAdhune vahorAve. ane sAme pakSe sarva prakAre doSarahita hoya tevI bhikSA grahaNa kare to sAdhu ane zrAvaka banne mATe te bhikSA karmanirjarA ane puNyano baMdha karAvanArI bane che. paraMtu zrAvaka sadoSa bhikSA sAdhune vahorAve ane sAdhu doSita bhikSA jANavA chatAM paNa grahaNa kare to te bhikSA bannene anarthakArI phaLa ApanArI bane che. aNathamiyasaMkappa - anastamitasaMkalpa (puM.) (jane divasamAM ja khAvAno saMkalpa che te) caudavarSanA vanavAsa daramiyAna lakSmaNa jyAre potAnA puNya pratApe rAjakanyAne paraNIne AgaLa jatAM hatA tyAre kanyAe haTha pakaDI ke, huM tamArI sAthe AvIza. te samaye lakSmaNe kahyuM ke vanavAsa ati kaThina che tArA jevI sukomala kanyAthI te sahana nahIM thAya paraMtu, jyAre vanavAsa pUro thaze tyAre cokkasa tane levA AvIza. kanyAe zaMkA sAthe kahyuM ke, tenI khAtrI zuM? tyAre lakSmaNa bolyA, je huM tane dago ApuM to mane rAtribhojana karanArane je pApa lAge teTaluM ja pApa mAre mAthe. vicArI juo! rAtribhojanamAM keTaluM mahApApa haze. Aje paNa evA keTalAya che jeone rAtribhojanano tyAga che. dhanya che te rAtribhojana tyAgI mahAtmAone. aNatyavAya - anarthavAda (puM.) ( nidhyayojana bolavuM te). pravrayA grahaNa karyA bAda cArajJAnanA svAmI tIrthakara bhagavaMto jyAM sudhI kevalajJAna prApta nathI thatuM tyAM sudhI maunane dhAraNa karanArA hoya che. kema ke teo jANe che ke chavsthAvasthAmAM asatya bolAI javAnI saMbhAvanA che. utkRSTa ekAgracittavALA paramAtmAo paNa jo bolavAnuM TALatA hoya to niprayojana keTaluMya bolanArA ApaNAthI zuM asatya nahIM bolAi javAya? jeo 139
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAraNa vagara ja khUba bola bola karyA kare che, duniyAmAM tevAono vizvAsa koi ja karatuM nathI. 3mAlyAvaMDa - 3anarthava (pu.) (prayojana vagara hiMsA karavI te) jeNe cAritra grahaNa nathI karyuM tevA zrAvakane saMsAramAM jIvavA mATe hiMsA karavI paDatI hoya che. tyAM AgaLa paNa zAstroe temane hiMsAnI anumati nathI ApI paraMtu, tenI jayaNA pALavAnI kahelI che arthAta, jeTalI zakya bane eTalI ochI hiMsAthI kArya karavuM. ane sarvaviratidharane to sarvathA hiMsAno niSedha ja karelo che. jo Avazyaka kAryomAM paNa hiMsAnI anumati zAstro nathI ApatA to pachI vinA kAraNe potAnA zokha mATe ke pachI basa mana thayuM eTalA mAtrathI hiMsA karavAnI rajA kevI rIte maLI zake? aNatthAdaMDaveramaNa - anarthadaNDaviramaNa (na.) (tRtIya guNavrata, zrAvakanuM AThamuM vrata) zrAvakanA bAra vratomAMnuM tRtIya guNavrata che anarthadaMDano tyAga karavo. jeno koi ja artha na sarato hoya tene kahevAya anartha ane anarthapaNe anya jIvonI hiMsA karavI te che anarthadaMDa. zrAvakavratone dharanAra jIvAtmA AvA anarthadaMDano tyAga karanAra hoya che. maMddha - anaI (f). (jeno koI vibhAga na thAya te, nirvibhAga). je avibhAjaya che. jeno koI ja prakAre vibhAga karI na zakAya te anartha che. sthAnAMgasUtranA tRtIya ThANAnA bIjA udezAmAM kaheluM che ke, A cauda rAjalokamAM kALa, pradeza ane paramANu ATalA nirvibhAga che. teno koi ja bheda karI zakatuM nathI. kevalajJAnInI dRSTie paNa temAM koi vibhAga thaI zakato nathI. mathAra - BUTdhAra (kuM.) (karajadAra, RNadhAraka) dharmasaMgrahanA dvitIya adhikAramAM kaheluM che ke, kyAreya paNa koinuM RNa levuM joIe nahi. paNa koI kAraNavazAt devuM karyuM hoya ane RNadhArakaparuSa pAse jo tene paisA pAchA ApavAnI kSamatA na hoya to tenA ghare nokarI karIne paNa tenuM RNa adA karI devuM joie. anyathA bhavAMtaramAM tenA ghare UMTa, baLada, pADA ke gadheDAno avatAra laine paNa tenuM RNa cUkavavuM paDe che. aNadhikAri (Na)- anadhikArin (pu.) (adhikArI nahIM te) koipaNa zAstranI racanA pahelA dareka graMthakAra pAMca vAnA karatA hoya che. te pAMca prakAramAM eka prakAra Ave che adhikArI, adhikArInI carcAnA samaye teo kahe che ke, je jIvo jinazAsana pratye saMpUrNa zraddhAvALA che ane mokSane meLavavAnI icchAvALA che. tevA ja jIvo A zAstrane bhaNavAnA adhikArI che. te sivAyanA mAtra svArthapUrti mATe ke zaMkAsahita mAtra kutUhalathI zAstrane bhaNanArA loko tenA adhikArI nathI. mApa (ba) % - manAtmajJa (vi.) (anyathI gRhita AtmA 2. vikSipta cittavALo, pAgala) jevI rIte pAgala vyakti game te sthAne hase che, raDe che, vicitra harakato karavA chatAM tene khyAla nathI Avato ke A badhI pravRttio yogya sthAnomAM na karAya, tema karavAthI to lokamAM hAsyAspada banAya che. tema karmothI gRhIta AtmA rAga-dveSanI pravRtti kare che. chatAM tene khabara nathI paDatI ke, AvuM vartana mArA AtmAne adhogati tarapha laI janAra che. majApatriya - pratikSa (pu.) (vyaMtara devonI eka jAti) devonA cAra prakAramAM eka prakAra Ave che vyaMtara devono. A vyaMtara devonA ATha prakAramAMno eka prakAra che aNapatri devano. pravacanasAroddhAranA ekasone corANumAM dvAramAM kaheluM che ke, ratnaprabhA narakanA uparanA bhAgamAM AvelA hajAra yojanavALA ratnakAMDanA upara nIce choDelA so yojanamAM paNa upara nIce daza-daza yojana choDIne vaccenA eMsI yojanamAM A devonA AvAso 240
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvelA che. mAkhatha - manarthastha (tri.) (AdhyAtmika graMthanI mAphaka jene tene ApavA yogya nahIM te jJAna, bIjAne arpaNa nahIM karavA yogya jJAnAdi) AcArAMgasUtramAM kaheluM che ke, je AzravanA sthAno che te ja karmanirjarAnA sthAna bane che ane je karmanirjarAnA sthAno che e ja AzravanA sthAno bane che. arthAt jo jIvamAM yogyatA na hoya to je karmatyAganA sAdhano hoya che te paNa tenA mATe karmabaMdhanuM kAraNa bane che. AthI ja to jinazAsanamAM je jIvamAM jJAnAdine pacAvavAnI yogyatA na hoya tevA ayogya jIvone jJAnadAna karavAno niSedha karelo che. nanyaprantha (ni.) (bahusUtrI, bahu Agama) caudapUrvI bhagavAna bhadrabAhusvAmIe oghaniryuktimAM kaheluM che ke, Agama graMthomAM keTalAka zAstro evA che ke, jemAM sUtronuM pracura mAtrAmAM kathana karavAmAM AveluM che. AvA graMthone bahusUtrI graMtho kahevAya che. ghaNI vakhata sUtro ghaNA badhA hoya paraMtu, teno artha alpa hoya che. to vaLI evuM paNa hoya ke sUtronI pracuratAnI sAthe tenA artho paNa vistRta hoya che. +nA+prakhya (tri.) (aparigrahI, parigraharahita) sAhitya zAstramAM graMthano eka artha karyo che suvarNAdi dhana, eka AtmA je divasathI pravrayA grahaNa kare che te divasathI te anAtmagraMthi ke nigraMtha banI jAya che. Atmika sAdhanA sivAya koI paNa sAMsArika parigrahane karato nathI. vAvajIvana nirvAha mATe upayogI evA rUpiyA, paisAne mUkavA mATenuM khisuM paNa teo rAkhatA nathI. teo sarvathA akiMcana banI jAya che. saT|Mvo - mana:o (kuM.) (gADuM hAMkanAra 2. viSNu) jene baLadonA svabhAva ane tene calAvavAnI AvaData hoya te ja gADuM hAMkI zake che. kema ke gADuM hAMkanArane khabara che ke, kevA prakAre gADuM calAvIza to baLado sIdhA cAlaze ane gattavya sthAne pahoMcADaze. tevI rIte jinazAsananI dhurAne saMbhALanArA AcArya bhagavaMtone ziSyone kevI rIte taiyAra karavA tenI AvaData hoya che. teo sAraNA, vAraNA, coyaNA ane paDicoyaNA vaDe ziSyone dharmamArgamAM rAkhIne mokSamArga tarapha AgaLa dhapAve che. 3fpraya - garpata (2) (avizeSita, vizeSaNathI viziSTa na kareluM, sAmAnya, aviziSTa) jagatamAM jIva mukta ane saMsArI ema be prakAranA che, saMsArImAM paNa be prakAra che trasa ane sthAvara, trasamAM paNa je paMcendriya svarUpa che, paMcendriyamAM manuSyarUpa che A rIte koipaNa padArthano vizeSa bodha karAvavo te arpita che. ane jeno sAmAnyathI ja bodha karAvavAmAM Avyo hoya tene anarpita kahevAya che. aNappiyaNaya - anarpitanaya (puM.) (sarva vastu sAmAnya ja che ema mAnanAra eka naya, vizeSa nirapekSa sAmAnya grAhI naya vizeSa) vizeSAvazka bhASya ane AcArAMga cUrNimAM anarpitanayanuM kathana karavAmAM AveluM che. A naya evuM mAne che ke, A jagatamAM vizeSaNothI viziSTa koi padArtha ja nathI. arthAta te dareka padArthane sAmAnyapaNe mAne che. jema jIvanA saMsArI-mukta, tra-sthAvara vagere bhedo karyo te na mAnatA badhA ja bhedo jIvamAM samAi jatA hovAthI ekalA jIva dravyane ja mAnavuM joie. 3mavana - pa|vatana (.) (ghaNo leNadAra) zAstramAM kaheluM che ke, je leNadAra hoya teNe kyAreya paNa devAdAra para jora karavuM joIe nahi. arthAta devAdAra paisA pAchA ApavAnI paristhitimAM na hoya to tenA para rUpiyA pAchA ApavA mATenuM dabANa kadApi karavuM joIe nahi. ulaTAnuM ema kahevuM joIe ke
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAI ! tArI pAse jyAre sagavaDa thAya tyAre paisA ApI jaje. anyathA kyAMka vairAnubaMdha paDI jAya to bhava-bhavAMtara sudhI tenuM pariNAma bhogavavAno vAro Ave che. aNabalabhaNiya - RNabalabhaNita (puM.) (amAruM dravya Apa ema leNadAra vaDe kahevAyelo karajadAra). dharmasaMgraha graMthamAM kahevAyuM che ke, dhamaraMbhamAM, kanyAdAnamAM, RNa cUkavavAmAM, zatrunA ghAtamAM ane jalodara jevA rogamAM kyAreya paNa kALakSepa karavo joie nahi. arthAta jeTalo jaladI bane teTalA jaladI upAya karavo joie. RNa cUkavavAnI vAtamAM kaheluM che ke leNadAra evuM kahe ke mAruM dhana pAchuM Apa tyAM sudhI rAha na jotA turaMta dhana ApI devuM hitAvaha che. satrama -- Tw (tri.) (vAdaLa vinAnuM) varasAda varasI gayA bAda vAdaLorahita thayeluM svaccha AkAza darekanA manane harI le che. te dazya nayanaramya bane che. cittamAM AhvAda utpanna karanAra hoya che. zAstrakAra bhagavaMto kahe che ke, jyAre AtmA parathI mithyAtvarUpI vAdaLo haTI jAya che ane samyagdarzanathI AtmA svaccha bane che tyAra bAda je jagatanuM darzana thAya che te samyagdaSTi AtmAne AnaMda upajAvanAruM hoya che. arthAtu vastunA sAcA svarUpanuM jJAna samyagdaSTi AtmAne AdhyAtmika jagatamAM AgaLa laI janAruM bane che. samaya - anaprazna (tri.) (abarakharahita) amuvAra - manaDupata (tri.) (zruta saMpadAne na pAmeluM, AtmAne na jANanAra) AcArAMgasUtramAM kahevuM che ke, "jenA sabaMgApaTTa' arthAta jeNe potAnA AtmAne jANyo che teNe ja AkhuM jagata jANyuM che ane jeNe potAnA AtmAne nathI jANyo te kazuM ja jANato nathI. TbaMnaY - Rmirza (.) (lIdhelA dravyane nahIM ApanAra karajadAra). lAMca rUzvata dvArA ke bIjA pAsethI uchInA laine pAchA nahIM ApavA dvArA loko paisA khAI jatA hoya che e jeTaluM satya che. tema khoTA mArgethI khAdhelo paiso kyAreya pacato nathI e paNa teTaluM ja satya che. samajI rAkhajo! mafpA - amathoDA (6) (caDhAI karavA yogya nahIM te, Agraharahita) jinazAsanamAM Agrahane sthAna ApavAmAM AveluM che. koipaNa bAbata mATeno Agraha hoya tyAM sudhI barobara che. paraMtu te Agraha haThAgrahamAM pheravAI jAya to paramAtmAnuM zAsana tene kyAreya svIkAratuM nathI. pachI te saMsAranI bAbatono haThAgraha hoya ke pachI dharma saMbaMdhI hoya. kema ke haThAgraha kyAreya paNa mokSa apAvato nathI AthI dareke haThAgraharahita banavAno prayatna karavo joie. aifmakSita - manamAnta () (sajIva 2. ullaMghI gayeluM nahi) odha niryukti vagere zAstromAM eka sthAne baMdhAyA vinA grAmAnugrAma vihAra karanArA zramaNo mATe kevA sthAnomAM vasavATa karavo ane kevA sthAnomAM na karavo te saMbaMdhI AcAra batAvavAmAM AvelA che. temAM kahevuM che ke je sthAnomAM lokonI avara-javara nathI ane je jagyA abhikrAnta arthAtu, anyo dvArA bhogavAi nathI tevI vasatimAM sAdhue utaravuM joie nahi. kAraNa ke tevA sthAnomAM jIvotpatti hovAnI saMbhavAnA che. aNabhikvaMtakiriyA - anabhikrAntakriyA (strI.) (carakAdi RSioe jenuM sevana nathI karyuM te sthAna) AjanA Adhunika jamAnAnA DaoNkTarane daradIo jyAre AhAra saMbaMdhI pUche che tyAre badhAno eka ja sUra nIkaLe che ke badhuM ja 242
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ khAvAnI chUTa che. tamAre je khAvuM hoya te khAjo, kAraNa ke jo khAvAnI carI pALIne dardIo sAjA thai jaze to pachI temano dhaMdho cAlaze kevI rIte. pUrvenA Ayurveda graMthanA racayitA carakAdi RSioe rogonA prakAra, tenuM nidAna ane rogane aTakAvavA mATe pALavAnI carI paNa batAvI che. eTaluM ja nahIM, teoe je sthAnono niSedha karyo che tenuM sevana svayaM paNa karyuM nathI. aNabhikkaMtasaMjoga - anabhikrAntasaMyoga (paM.) (parigrahI, asaMyamI) uttarAdhyayanasUtramAM saMyoga be prakAranA kahelA che. 1. bAhya ane 2. abhyatara. ghara, dhana, dhAnya, mAtA-pitA,patnI-putrAdi badhA bAhya saMyoga che ane manamAM rAga-dveSa, moha-mamatA vagere atyaMtara saMyoga che. jeNe A banne prakAranA saMyogono tyAga karyo che te saMyamI che ane jeo hajI banne prakAranA baMdhanamAM baMdhAyelA che te badhA asaMyamI jIvo che. aNabhigama - anabhigama (pu.) (vistArapUrvaka bodhano abhAva, sArI rIte grahaNa na kareluM hoya te). zAstromAM kahevuM che ke, saMyama levAne icchuka AtmAe guru evA karavA ke je gItArtha hoya. utsarga-apavAdamArganA samyajJAtA hoya, jene AgamonuM aidaMpartha sudhInuM jJAna hoya evA ja zramaNa guru thavAne yogya che. je svayaM zAstronA aMtaraMga bhAvone nathI jANatA, jenAmAM vistRta jJAnano abhAva che tevA abodha guru bIjA jIvane kevI rIte tArI zakaze? maifmAdiya - manamamhi (.) (kumatanI pakaDa na karavI te, mithyAtvano eka bheda) mithyAtvanA be prakAra Ave che 1. Abhigrahika ane 2. anabhigrahika. koi eka kudeva-kuguru ane kudharmanI pakaDa rAkhavI te Abhigrahika mithyAtva che. paraMtu sarvadevo vaMdanIya che, badhA ja dharmo sarakhA che koinI niMdA na karavI vagere sarvadharmasamabhAvanI mativALA jIvone anabhigrahika mithyAtva hoya che. dharmasaMgrahamAM kaheluM che ke, anabhigrahika mithyAtva saparyavasita ane aparyavasita ema be prakAre che. temAM bhavya jIvone saparyavasita ane Itara jIvone aparyavasita anabhigrahika hoya che. #manapihita (pu.). (abhigrahika mithyAtvathI rahita). bRhatkalpasUtranA bhASyanA prathama udezAmAM kahevuM che ke, je jIva kudeva-kuguru ane kudharmanA kadAgrahathI rahita che ane sudeva-sugurusudharmanuM zaraNuM svIkAryuM che teNe nikSe potAnA sAgara jevA saMsArane khAbociyA jeTalo nAno karI nAkhyo che ema samajavuM. aNabhiggahiyakudiTTi - anabhigRhItakudRSTi (pu.) (mithyAtvavAdI matano aMgIkAra na kareluM) jene zAstronuM UMDANapUrvakanuM jJAna nathI, jenI buddhi heya ane upAdeyanA bheda mATe paripakva banI nathI tevA bALa jIvo mAtra bAhya bhapakA ane sukhasAdhya dharmamAM vadhu AkarSita thAya che. paraMtu jenI mati zAstrAdhyayanathI parikarmita banI che ane dharmanA marmane jANe che tevo AtmA kudarzanomAM potAnA manane sthApato nathI. UlaTAnuM tevA kudarzanothI dUra rahIne potAnA samyagdarzananI rakSA karato hoya che. aNabhiggahiyasijjAsaNiya - anabhigRhItazayyAsanika (puM.) (zapyA ke Asanane viSe abhigrahathI rahita). rAmAyaNa ane mahAbhAratano itihAsa bhAratavarSamAM atipracalita che. A banne kathAo saMsArI jIvone nIti ane sadAcAranA mArge doravA mATe ati upayogI che. A banneno itihAsa ghaNI badhI bAbatomAM viruddhatA darzAve che. rAmAyaNamAM jozo to tyAM basa eka ja tyAganI vAta che. rAme pitAnA vacana mATe rAjasiMhAsana tyajI dIdhuM, sAme pakSe bharata gAdI svIkAravA taiyAra nathI vagere. jyAre mahAbhAratamAM eka rAjasiMhAsana meLavavA mATe aDhAra divasanuM yuddha khelAyuM hatuM. Asana ke sthAnano moha haMmezAM kleza karAvanAra che. AthI ja paramAtmAe zramaNone kahyuM ke, kyAreya paNa A bannenA abhigrahathI baMdhAtA nahi. 243
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ aNabhiggahiyapuNNapAva - anabhigRhItapuNyapApa (tri.) (puNya, pApa ane tenA kAraNothI ajJAta) puNya e upAdeya che ane pApa e heya che. A vAta svIkAravA mATe sau prathama puNya-pApa ane tenA kAraNonuM jJAna Avazyaka che. jyAM sudhI jIva puNyanA lAbho ane pApanA geralAbhothI ajJAta che tyAM sudhI tenA puNyakAryamAM pravRtti ane pApakAryathI nivRtti kevI rIte thaze? aNabhiggahiyA- anabhigRhItA (strI.) (jeno artha na jaNAya tevI bhASA) vaktAnA guNomAM eka prakAra Ave che. abhigRhIta bhASAvAnuM. arthAt vaktA jyAre pravacana Apato hoya tyAre tenI bhASA lokabhogya ane badhAne samajAya tevI hovI joIe. jo te upadezano artha ja na samajAya tevI bhASAno prayoga kare to tenuM kathana niSphaLa jAya che ane te lokamAM apriya thai paDe che. vaktA haMmezAM hitakArI ane priyavacanI hovo joIe. aNabhiNivesa - anabhiniveza (puM.) (kadAgraha rahita, mithyAtvarahita, anAbhoga). eka jhena kathA Ave che ke koI vyakti jhena guru pAse ziSya thaIne bhaNavA gayo. gurue potAnI pAse besADyo ane cAnI kITalImAMthI cAne kapamAM bharavA lAgyA. kapa saMpUrNa bharAI gayo chatAM paNa gurue bharavAnuM baMdha na karyuM. pelAthI rahevAyuM nahIM ane kahyuM ke basa gurudeva kapa bharAI gayo vadhAre bharazo to bahAra DhoLAze. tyAre gurue kahyuM ke, jema kapamAM jagyA na hovAthI bIjI cA bharI zakAtI nathI tema tArA manamAM jyAM sudhI kadAgraha ane khoTI pakkaDa paDelI che tyAM sudhI mAru ApeluM jJAna tane caDhaze nahi. pahelA tene khAlI kara pachI mArI pAse Avaje. satya samajavA anabhigrahI banavuM jarUrI che. aNabhippeya - anabhipreta (puM.) (anicchita viSayano saMyoga) uttarAdhyayanasUtranA prathama adhyayanamAM lakhyuM che ke, jyAre puNya khalAsa thai gayuM hoya ane pApakarmano udaya cAlato hoya tyAre ApaNe je vastune icchatA na hoie tevA anicchita viSayono saMyoga sAmethI Ave che. je mAtrane mAtra duHkhano ja anubhava karAve che. mATe anicchita viSayanA saMyogane na icchatA ho to tevA prakAranA karmo bAMdhatA pahelA samajaNa lai levI sArI. aorfmapUra - mUta (.) (anukULa ke pratikULa upasargothI athavA paradharmIothI parAbhava na pAmeluM) jinazAsananI dhurA jemanA hAthamAM che evA chatrIsaguNothI alaMkRta AcArya bhagavaMta mATe kahevuM che ke, anukULa ke pratikULa upasargomAM paNa temanI mukhAkRtimAM koI ja pharaka jovA na maLe ane paradharmIonA AkramaNathI kyAreya paNa teo parAbhava pAmatA nathI. mafmaya - sanamata (pu.) (asAvadya yogavALo, pApathI Darato) saMsAranA vAghA utArIne paramAtmAnuM zaraNuM svIkAranAra saMyamIne jagatamAM koinAthI paNa Dara hoto nathI teo nirbhIka hoya che. AvA nirbhIka sAdhune paNa eka vastuthI Dara hoya che ane te che pApavyApAra. kAraNa ke te jANatA hoya che ke pApAcaraNathI parabhavamAM kevI kevI yoniomAM bhramaNa karavuM paDe che ane tenA kevA mAThA phaLa bhogavavA paDatA hoya che. AthI teonI pravRtti haMmezAM asAvadya hoya che. mAdhanapa - amANa (a.) (vacanathI jaNAvI zakAya nahi, anirvacanIya, bolavAne ayogya) cauda rAjaloka pramANa vizvamAM be prakAranA padArtho rahelA che. 1. abhilAkha 2. anabhilASya. je padArthone vacana vaDe bIjAne jaNAvI zakAya, samajAvI zakAya tevA padArthone abhilApya kahevAya che. ane je nirvacanIya che athati, jene vacana dvArA keme karIne 244
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ samajAvI na zakAya tevA padArtho anabhilAkha che. lokaprakAza graMthamAM kaheluM che, caudarAjalokamAM abhilAkha padArtho karatAM anabhilAkha padArtho anaMtagaNA vadhAre che. kevalI bhagavaMto tene dekhI ane anubhavI zake che kharA paraMtu, tene vacanamAM lAvI zakatA nathI. aNabhissaMga - anabhiSvaGga (puM.) (pratibaMdharahita 2. saMga-parigraharahita sAdhu) mAtA-pitA, ghara-dukAna, sthAna ke padArthono saMga, arthAta paricaya ke Asakti te sAdhanA AdhyAtmika vikAsamArgamAM bAdhaka bane che. teono pratibaMdha saMyamIne asaMyama tarapha dore che eTale ja paramAtmAe sAdhune abhinkaMga athati, pratibaMdha rahita thavAnuM kahyuM che. jo te pratibaMdharahita thaze to ja adhyAtmamArgamAM AgaLa vadhI zakaze. aNabhissaMgao - anabhiSvaGgatas ( avya.) (pratibaMdha rahitapaNe) pratibaMdhano artha ja thAya che ke, baMdhana. jayAM pratibaMdhatA AvI tyAM baMdhana AvyuM. jema doraDA vaDe baMdhAyelo vyakti koI ja jAtanuM halana-calana ke anya pravRtti karI zakato nathI. tema svajanAdinA pratibaMdhathI Abaddha sAdhu koi ja prakAranI AtmahitakArI pravRtti karI zakato nathI. jo te pratibaMdharahita thaI vicare to tenA jIvanamAM koipaNa prakAranI Apattio AvI zakatI nathI. mafmahira - anamati (na.) (potAnI IcchAthI ja akathita lakSaNa 2. svasiddhAntane nahIM kahevA rUpa sUtradoSano bhedavizeSa) RTgha - marIjha (2) (rAjA vagarano deza 2. niraMkuza) bRhatkalpabhASyamAM lakheluM che ke, pUrvano rAjA mRtyu pAmyA bAda rAjasiMhAsanane yogya navA rAjA ke yuvarAja A bannenuM cayana ke abhiSeka thayo na hoya tyAM sudhI te rAjya ke deza arAjakaathavuM, rAjA vinAnuM gaNAya che. jema rAjA vinAnA rAjayamAM arAjakatA phelAya che tema gaccha ke samudAya paNa AcArya vinAno na hovo joIe anyathA, svacchaMdatAdi ghaNA badhA doSonI Apatti saMbhave che. sArita (tera.). (dahIM, dUdha Adi) dUdha, dahIM vagerene Arogyavardhaka hovAthI vaidyakazAstrae saMsArI mATe bhojya kahI che. te jadUdha vagerene mahAvigaI ane vikAravardhaka hovAthI zramaNa mATe tyAjaya kahelA che. Arogya mATe bhale te sArAmAM sArI hoI zake che paraMtu sAdhaka AtmA mATe te cAritravidhAtaka hovAthI teno tyAga e ja zreSTha che. mati - manana (kuM.) (agni 2. kRttikA nakSatra 3. cItarAnuM vRkSa 4. bhIlAmAnuM vRkSa 5. ayogya, nAlAyaka 6. asamartha) vyAkaraNa zAstramAM 'nana'artha karyo che. 'nAstitvaH pariNA anannaH' arthAtu, je haMmezAM mATe atRpta che. jenI udarapUrti kyAreya nathI thatI te che anala. jJAnI bhagavaMtoe icchAo ane apekSAone paNa agni sAthe ja sarakhAvelI che. tame tene jema jema pUravAnI koziza karo tema tema te vadhatI ja jAya che. jo tamAre icchAone mAravI ja hoya to tyAgano mArga ja yogya che. icchApUrtino mArga tamane adhogati tarapha ja laI janAra che. sakriya - anaMta (2.). (mukuTa Adi alaMkAro ke vastronI vibhUSArahita). arisAbhavanamAM snAna karavA gayelA cakravartI bharata mahArAjAe jyAre potAnA hAthamAMthI eka vIMTI sarakI gai ane alaMkArarahita AMgaLIne joine temane thayuM ke eka vIMTI mAtrathI jo AMgaLInuM AvuM rUpa che to samasta alaMkArothI rahita zarIra kevuM lAgaze! ema vicArIne temaNe badhA ja AbhUSaNo zarIra parathI utArI nAkhyA ane jayAre temaNe potAne alaMkArarahita joyA tyAre temane satyanuM jJAna thayuM ane anityAdi bhAvanA bhAvatA tyAM ja kaivalyajJAnanI prApti karI. 245
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ aNalaMkiyavibhUsiya - analaGkatavibhUSita (tri.) (mukuTa Adi alaMkAro ke vastronI vibhUSArahita 2. mukuTa Adi alaMkAro ke suMdara vastrothI nahIM zobhato) aMlakAro ke vastro zarIranI zobhA vadhArI zake che paraMtu, AtmAnI nahi. AtmAnI zobhA udAratA, kSamA vagere guNo ja vadhArI zake che. vyakti potAnI suMdaratA ke vastronI sajAvaTathI nathI oLakhAto, paraMtu tenAmAM rahelI khAsiyato ane satkAryothI oLakhAya che. Ajano samaya suMdaratAno nahIM kiMtu, aMdaramAM rahelI TelenTano che. anirt - manantari (kuM.) (caMDapradyota rAjAnuM hastiratna) mAnasa - manisa (tri.). (utsAhI, ALasarahita, parizramI) gharano mobhI vyakti, jaMgalano rAjA siMha, dezano mAlika rAjA. A badhA nirutsAhI ane ALasI thai jAya to zuM thAya khabara che ? tenA Azrita lokone bhUkhamaro ane ghaNA badhA duHkhono sAmano karavo paDe. arthAtu koInA karmanI sajA bIjA koIne maLe. basa AvuM ja kaMIka mana ane AtmA vaccenuM che. saMyamInuM mana nirutsAhI ane udyamarahita bane ane zarIra ke mana doSonuM sevana kare to parabhavamAM tenuM pariNAma AtmAe bhogavavuM ja paDe. paNa jeo potAnA Atmika yogo tarapha jAgrata ane sadaiva udyamavaMta che teone kyAreya paNa karmonA duSpariNAmanA bhoga banavuM paDatuM nathI. aNalANilataNavaNassaigaNaNissiya - analAnilatRNavanaspatigaNani:zrita (tri.) (agni, vAyu, vanaspatinA upajIvaka trasajIva) jaDa ane jIvonA saMbaMdhono meLo tenuM nAma saMsAra, A jagatamAM dareka jIvane eka bIjAnI AvazyakatA paDatI ja hoya che. vanaspati jaLa vinA vadhI zakatI nathI. jaLa havA vinA svaccha rahI zakatuM nathI ane agni vAyu vinA jIvita rahI zakato nathI. jayAre jenI pAse viveka ane jJAna che evA trasa jIvone paNa agni- vAyu- jaLa ane vanaspatine Azrita rahevuM paDe che. tenA vinA te jIMdagI jIvI zakatA nathI. AjanA yugamAM paNa havA-pANI ne khorAka e manuSyanI Avazyaka sAmagrI che. kSatriya - manatnI (ja.). (satya). AjanA samayamAM loko kahe che ke, satyane puravAra karavA mATe Agraha ane AMdolano karo. paraMtu A yogya mArga nathI, je vAta satya hoya tenA mATe koi divasa Agraha hoi zake ja nahi. ane jeno Agraha thAya te satya rahetuM ja nathI. kema ke satya ja tenuM nAma che jemAM tame mAno ke na mAno tenAmAM koi pharaka paDavAno ja nathI. satya to satya ja rahe che. teno Agraha karavo e ja asatya che. na (rezI-tri.). (Azraya karavA ayogya). taMduvaitAlika zAstramAM kaheluM che ke, prAya: strIo kapaTa svabhAvI ane samaya Avye turaMta prANone haranArI hovAthI viSalatA jevI che. AthI temano saMga ke vizvAsa karavo joie nahi. te sarvathA Azraya karavAne ayogya che. apAva - trAva (pu.) (divasanuM chavIsamuM lokottara muhUrta aNavakaMkhamANa - anavakAkSat (tri.) (na Icchato thako, bhoganI IcchA nahIM rAkhato) dasa prakAranA zramaNa dharmathI potAnA doSone jeNe jItyA che tevo zramaNa padArtho para mamatvarahita, bhogonI icchA nahIM rAkhato apratibaddhapaNe pRthvI para vicaraNa dvArA keTalAya jIvonuM kalyANa karato svAtmakalyANane sAdhe che. aNavakaMkhavattiyA - anavakAkSapratyayA (strI.) (potAnI ke anyanI jIMdagInI apekSA rAkhyA vagara sAhasathI thatI pApakriyA, sva-paranA Aloka ke paralokanA hitanI ciMtA 246 ma
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ vagara sAhasathI thatI pApakriyA) anavakAMkSapratyaya kriyA be prakAre che svazarIra saMbaMdhI ane parazarIra saMbaMdhI athavA bIjI rIte Aloka saMbaMdhI ane paraloka saMbaMdhI, temAM potAnA zarIrane kSati pahoMcADavI te svazarIra saMbaMdhI che ane bIjAnA zarIrane kSati pahoMcADavI te bIjA prakAramAM che. jayAre bIjI rIte A bhavamAM lokaviruddha corI vagere kAryo karavA, rUpa kriyA ane ArtadhyAna, iMdriyothI parAbhUta hiMsAdi kAryomAM tatpara te paraloka saMbaMdhI anavakAMkSapratyaya che. eUovara - navakSA ( .) (IcchAno abhAva, svazarIrAdine viSe apekSArahita) anavakAMkSA zabda adhyAtmajagatamAM UMDo artha dharAve che. pratyeka saMsArI jIvomAM AkAMkSA rahelI ja hoya che. zrImaMta hoya ke garIba. badhAne koIne koI vastu agara padArthanI AkAMkSA satata rahetI hoya che. jyAre saMsArathI para thayelA mahAtmAo dunyavI AkAMkSAothI upara UThI gayelA hoya che. arthAt teo sadA-sarvathA koIpaNa jAtanI apekSAthI rahita jIvana jIve che. maUAvAya - manavAta (tri.) (nahIM jaNAyeluM, aparijJAta) - atyAre vidyamAna jagatamAM je rIte vaijJAnikoe zodho dvArA pahelAnA vakhatamAM aparijJAta hatA tevA aneka Azcaryajanaka rahasyo uddaghATita karyA che tenA karatAM paNa anekagaNA rahasya haju paNa A brahmAMDamAM hayAta che. jenA mULa AgamomAM rahelA che. mAvI - manavA (I.) (atyanta vRddha, jarA pIDita) rAjarSi bhartuharie racelA vairAgyazatakamAM jIvane upadeza Apato zloka che ke, he jIva! tuM je kaMI sAruM karavA mAge che, potAnuM hita sAdhavA mAge che to hamaNA ja karI le. kAraNa ke jayAre vArdhakya tArA A dehano bharaDo leze tyAre tuM kAMI ja nahIM karI zake. avAya - navayuta (tri.) (juduM nahIM thayeluM, abhinna raheluM, ekasamAna raheluM) sukhanI cAhanA badhA jIvone hovI e svAbhAvika che paNa sukha zenAthI prApta thAya che te prakriyA jayAM sudhI ajJAnI jIva jANato nathI tyAM sudhI te ADA-avaLA phAMphAM mArato phare che. jJAnIoe kahyuM che ke, jyAM sudhI pApa karma AtmA sAthe coMTeluM ja rahyuM che tyAM sudhI sukha maLavuM asaMbhava che. eTale azubhakarma AtmAthI juduM na thayuM hoya, abhinna raheluM hoya tyAM sudhI sukhanI prApti thatI nathI. maUvajha - navaI, varSa (na.) (sAmAyika, sAvaghayoganuM paccakakhANa karavuM te 2. nirdoSa, pAparahita) zAstrakAro kahe che ke, jemAM pApa vidyamAna hoya te "avadya' kahevAya che. jemAM mana-vacana ke kAyAthI pApano sarvathA abhAva che tevuM sAmAyikavrata anavadya kahevAya che, eTalA mATe ja kadAca puNiyA zrAvakanuM sAmAyikavrata potAnI sarvasaMpatti vaDe paNa zreNika rAjA mola laI na zakyA. dhanya che puNiyA zrAvakane ! jenA zuddha sAmAyikanI bhArobhAra prazaMsA bhagavAna mahAvIre karI hatI. aNavajjaMgI - anavadyAGgI (strI.) (ta nAme bhagavAna mahAvIranI putrI; jenuM bIjuM nAma sudarzanA hatuM, jamAlinI strI) aNavajjajoga - anavadyayoga (puM.) (nirdoSa anuSThAna, kuzaLa anuSThAna) pAkisUtranI TIkAmAM jaNAveluM che ke, anavaghayoga eTale eka ja kuzaLAnuSThAna anya sakaLa anavadyayogonI sAthe avyabhicArIpaNe vartatuM hovAthI sarvayogomAM kuzaLAnuSThAna svarUpa bane che. je AtmAnuM ekAnta hita sAdhe te sarva anavadyayogarUpa bane che. aLavajaya - mAvatarA (strI) (saMvara) AvazyakasUtranI zrI malayagirijInI TIkAmAM ullekha che ke, aNasya eTale pApanuM varjana, teno bhAva eTale aNavardhatA kahevAya 247
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ che. mana-vacana-kAyAnA azubhayogonA tyAgathI pApakarmanA aTakAva rUpa saMvara thAya che. arthAta, navA karmo AvatA aTakI jAya mAvaThuM- navaccha (I.) (avyavasthita, aniyamita, cAritrabraSTatA) cAritrajIvananI jAgRti mATe AgamagraMthomAM cAritradharmapAlanA aMge khUba sUkSma rIte mArgadarzana karAyeluM che. pramodAdi AcaraNavaDe cAritrI AtmA smRta na thaI jAya te mATe saMyama jIvananI vyavasthitatA aMge vyavahArasUtrAdimAM vistRta mArgadarzana kareluM che. aNavaThThappa - anavasthApya (na.) (doSa mATe sAdhune apAtA prAyazcittano eka prakAra, jemAM amuka vakhata sudhI sAdhune mahAvratathI bahAra rAkhI punaH pAchA levAmAM Ave tevuM eka prAyazcitta) jainAgama graMthomAM sAdhu mATe sAdhvAcAranI pratipAlanAmAM lAgatA doSonI nivRtti mATe prAyazcittanI vyavasthA sAmAnyathI laIne khUba kaDaka rIte jaNAvAyelI che. pAMca mahAvrata ane chaThThA rAtribhojanaviramaNavratamAM jo koI doSa lAge to jevo gaMbhIra-agaMbhIra doSa te pramANe tenA prAyazcittanA tapavizeSa batAvelA che. jema ke koI sAdhu potAnA sAdharmika evA anya sAdhuonI upadhi ke ziSyAdinI corI kare, zAkyAdi anyadharmI sAdhu ke zrAvakonI corI kare athavA tADanA kare A traNa prakAranA sAdhuone tAtkAlika temanA vratothI chUTA karI devA ema bRhakalpa ane jIlpamAM kaheluM che. bIjI rIte paNa AzAtanA anavasthApya ane pratisevanA anavasthApya ema be bhede doSIne prAyazcittanI vistRta chaNAvaTayukta vAta bRhatkalpAdi chedasUtromAM karelI che. aNavaTuppayA - anavasthApyatA (strI.) (sevita doSavALA sAdhune yogyatAnA abhAve keTalAka samaya sudhI punaH vratamAM na sthapAya tevuM prAyazcittapaNuM, navamuM prAyazcitta). potAnA mahAvratomAM jeNe ghaNo moTo doSa sevyo hoya vaLI, guru bhagavaMte ApeluM prAyazcittarUpa tapa paNa pUrNa karyuM na hoya tyAre tevA sAdhunI dIkSAno cheda karAto hoya che. guru dvArA apAyelA tapathI pote yogya na bane tyAM sudhI tene punaH dIkSita na karavo tevA prakAranA prAyazcittanA vidhAnane anavasthApyatA kahe che. aNavaTuppAriha - anavasthApyAI (na.) (savita doSavALA sAdhune yogyatAnA abhAve keTalAka samaya sudhI punaH vratamAM na sthapAya tevuM prAyazcitta, navamuM prAyazcitta). sthAnAMgasUtranA dazamA sthAnamAM jaNAvyuM che ke, je koI ziSya anavasthApya nAmanA navamA prAyazcittamAM gaNAtA gurudoSanuM sevana karyuM hoya to tenA daMDa rUpe vihita tapa karAvavAmAM Ave che. sAdhu paNa potAnI Atmazuddhi arthe e tapa pUrNa karI le che tyAre guru tene yogya jANI punaH mahAvratomAM sthApita kare che. aNavaThThappAvatti - anavasthApyAvati (strI.) (upacArathI anavasthApya nAmanA prAyazcittanI prApti karAvanAra pratisevA-AcaraNa). bRhatkalpAdi chedagraMthomAM sAdhvAcAranI khUba vistRta vizleSaNA karIne jaNAvyuM che ke, deva-guru-dharmanI moTI AzAtanA karavAthI anavasthApya nAmanA navamA prAyazcittanA bhAgI thavAya che. mATe AtmArthI sAdhue sAdhvAcAranA samucita pAlanamAM anavarata jAgRti rAkhavI joIe. 3mAvaThThA - navasthAna (1) (sAmAyikanI samayAvadhimAM nahIM karavA yogya pravRtti karavI te, sAmAyika vratano pAMcamo aticAra) Atmazuddhi arthe sAmAyika eka amogha sAdhana che. SaDAvazyakamAM e prathama krame gaNAyuM che. sAmAyika dvArA jema AtmazuddhirUpa karma nirjarA thAya che. tema ja temAM nahIM karavA yogya AcaraNa thAya to aticAra lAge, doSamAM paDAya che. karmavigamanA badale AtmA karmamalathI lepAya che. mATe sAmAyikanA guNa-doSonuM prathama jJAna meLavI tadanurUpa sAmAyika karIne AgaLa vadhavuM hitAvaha gaNAya. aNavaTThiya - anavasthita (tri.) (aniyata pramANavALo, jenuM pramANa eka sarakhuM nathI te 2. asthira 3, palyopamano eka prakAra, eka viziSTa mApa) 248
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ caMdraprajJaptisUtramAM ullekha maLe che ke, ticchalokanA aDhIdvIpa bahAranA kSetromAM rAtri-divasanI apekSAe kALa aniyata pramANavALo hoya che. jyAre manuSyalokamAM rAta-divasa-varSAdinI gaNatarI sUrya-caMdrAdinI gatinA kAraNe nirdhArita che. to bIjI bAju naraka ane devalokamAM sUrya-caMdrAdinuM paribhramaNa na hoI rAtri-divasa jevuM kAMI hotuM ja nathI. mATe tyAM sadAya ekasarakho samaya hoya che. aNavaTThiyacitta - anavasthitacitta (tri.) (asthira citta, caMcaLa citta che jenuM) ApaNe dararoja paramAtmAnI sevA-pUjA, sAmAyika, navakAravALI gaNavI vagere ArAdhanA karIe chIe chatAM paNa paramAtmAnI kRpA zA mATe prApta nathI thatI? eno vicAra karyo che kharo? hA Aje sIriyasa thaIne Ano vicAra karavA jevo che. tenuM eka mAtra kAraNa che ke, bhale ApaNe savArathI laine sAMja sudhI ghaNo badho dharma karatA hoie paraMtu, te badhuM ja asthira citte karatA hoie chIe. paramAtmAmAM ke anuSThAnamAM sthiracitta thaine kyAreya karatAM nathI. jo ApaNe paramAtmA tarapha dhyAna na ApatA hoIe to pachI paramAtmA ApaNA tarapha dhyAna kevI rIte Ape? mAvaThTha (7) saMtApaI - 3navasthita saMsthAna (ja.) (eka ThekANe sthiti na karavI te, niraMtara gati karavI te) zAstromAM lakheluM che ke je samayane jANe te ja paMDita che. A ukti jarA paNa khoTI nathI, kAraNa ke, kALano pravAha satata vaheto rahe che te kyAreya paNa eka ThekANe aTakto nathI. tenI gati niraMtara cAlyA kare che. AthI samayane oLakhIne tene anurUpa kArya sAdhavAmAM Ave to avazya phalanI siddhi prApta thAya che. AthI ja to kabIrajIe potAnA duhAmAM lakhyuM che ke, 'zana kare to 2 mAga kare so ava', sAvAyatta - manapatatva () (satya vacanano pacIsamo atizaya) aupapAtikAdi graMthomAM satyavacananA aThyAvIsa bheda varNavavAmAM AvelA che. temAMno paccIsamo atizaya che apanI tattva. A atizayavALA vaktAnA kathanamAM kAraka, kALa, liMga, vacana Adino doSa saMbhavato nathI. arthAtu kyAMya paNa liMga,vacanAdimAM vyatyayatA-viparItatA saMbhavatI nathI. aNavatappayA - anavatrApyatA (strI.) (hIra aMgatA, oLaMgavAnI yogyatAno abhAva) vItarAga stotranA prAraMbhamAM kalikAla sarvajJa bhagavAna hemacaMdrasUri mahArAje potAnI laghutA darzAvatAM kahyuM che ke, he paramAtmA! pazuomAM paNa hIna pazu jevo huM kyAM ane vItarAgI deva ApanI stavanA kyAM? jaMgalane oLaMgavAnI ayogyatAvALo pAMgaLo paNa jema jaMgalane pAra karavAnI icchA rAkhe che tema skUlanA pAmato hovA chatAM paNa huM ApanA guNonA gAna svarUpa vItarAga stotranI racanA karavAnI tIvra mahecchAvALo chuM. avatAra - avatAra () (samIpamAM na sthApavuM te 2. smaraNa na karavuM te) saMta kabIrano eka duho Ave che ke, "duHg meM sumirana sadu re, sud meM re koya surad jaino sumarA re, to tu hAM se horuM arthAtu, jagatanI aMdara vyakti para jayAre duHkha Ave che tyAre ja te dharmanuM ane bhagavAnanuM smaraNa kare che. sukhamAM koI bhagavAnanuM smaraNa karato nathI. paraMtu je sukhanA samayamAM paNa paramAtmAnA smaraNane bhUlato nathI tene koi divasa du:khanA dahADA AvatA ja nathI. aAvAthI - manavasthA (strI) (tarkano doSa vizeSa 2. avasthAno abhAva 3. avizvAsa, bharosAno abhAva 4. anyanA kAryane joIne thatuM akAya) Ajano kALa gADariyA pravAhano thai gayelo che. ekanuM joine bIjAne paNa te pramANe ja karavAnI Teva paDI gayelI che. pachI te sAcuM hoya ke khoTuM te jANavAnI tasdI jarApaNa levAmAM AvatI nathI. vyaktie sAcuM jJAna levAne badale AgaLavALAe ke amuke karyuM te 249
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramANe ja karIne ajJAnamAM vadhAro karavAnI Adata paDI gaI che. pratikramaNamAM paNa AnA jIvaMta udAharaNo ghaNI vakhata jovA maLatA hoya che. AgaLavALo jevI kriyA kare te pramANe ja pAchaLavALo karaze. AgaLavALo sAcuM kare che ke khoTuM te jANavAnI tene jarApaNa darakAra hotI nathI. sava - manavatA (tri.). (anaMta, cheDA vagaranuM) . eka nAnakaDuM paNa asatya jeno dUra dUra sudhI cheDo paNa na dekhAya tevA anaMtA bhavo vadhArI mUke che. zAstromAM lakSmaNA sAdhvInuM dRSTAMta Ave che ke, eka cakalA-cakalInuM maithuna joine temane manamAM vikAra thayo paraMtu, jayAre kevalajJAnI paramAtmA AgaLa prAyazcita lIdhuM tyAre temaNe chUpAvyuM ke mane manamAM vikAra thayo hato. temaNe evuM kahyuM ke, koIne AvuM joine vikAra thAya to zuM prAyazcitta Ave? kevaLI bhagavaMta jANatA hovA chatAM kAMI na bolyA. paraMtu eka nAnakaDA jUThanA kAraNe lakSmaNA sAdhvInA anaMtA bhavo vadhI gayA. *anarvaja (tri.) (anaMta, pramANarahita, aparimita) anaMtA bhUta-bhaviSya ane vartamAnakALane jANanArA kevaLI bhagavaMtanI dRSTie paNa jeno dUra dUra sudhI aMta na jaNAya tene anaMta kahevAya che. atyAra sudhI ApaNo mokSa nathI thayo e ja jaNAve che ke, ApaNI niSkriyatA ane bhAvazUnyatAnA kAraNe anaMtakALathI A saMsAracakramAM bhamI rahyA chIe. apAvana - manasya ( vya.) (na joIne, joyA vinA) A saMsAra che jyAM saMyoga ne viyoga kAyama joDAyelA che. Aje premano sAgara ghUghavato hoya kAle tyAM napharata ane tiraskAranI khArAza bhaLelI jovA maLe che. Aje sukhanA vAyarA che to kAle duHkhanA vaMToLa dekhAya che. jene eka divasa paNa joyA vinA nahotuM cAlatuM, bhUkha paNa nahotI lAgatI tyAM ja tenA maraNa pachI bAramAnA lADavA khavAya che. gaUvathai (reza) (anaMta) zAstromAM kahevuM che ke, 'rUchagl/sakSama matiyA' arthAtu icchAo AkAza samAna anaMta che. teno aMta ke cheDo kyAre paNa nathI Avato. icchAonI jema jema pUrti karo tema tema teno vistAra vadhAre ne vadhAre moTo thato jAya che. mATe icchAorUpI DAkaNathI bacavA mATe mahopakArI jJAnI bhagavaMtoe saMtoSa guNano Azraya karavA kaheluM che. aNavayamANa - anapavadat (tri.) (satyabhASA kaheto 2. mRSAvAda nahIM karato) ghaNA lokone evI Adata hoya che ke, anya rIte banelA prasaMga ke ghaTanAmAM vadhAre paDato marI-masAlo umerIne judI rIte ja lokone kahevuM. Ane pApasthAnakomAM mRSAvAda tarIke jaNAvelo che. paraMtu je saraLa hRdayI ane haLukarmI AtmA hoya che te kyAreya paNa, asatyanuM uccAraNa karatA nathI. game tevI paristhitimAM satya ja bole che. aNavaraya - anavarata (tri.) (niraMtara, virAmarahita, satata). vyakti sukhasAhyabI bhogavavAnI icchAthI dhana meLavavA mATe divasa-rAta joyA vinA satata mahenata karyA ja kare che. jJAnI bhagavaMta kahe che ke, sAMsArika sukha meLavavAnI icchAthI karavAmAM Avelo prayatna mAtrane mAtra saMsAra vadhAre che. eTalo ja prayatna satata AtmakalyANa karavAnI bhAvanAthI karAya to eTalA saMsArano hrAsa thAya che. sAvavAphara - apavAvitva (1) (anyanI niMdA na karavI te, satya bolavuM te).
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAcakamukhya bhagavAna umAsvAti mahArAje prazamarati prakaraNamAM kaheluM che ke, bIjAno parabhAva ane potAnA vakhANa karavArUpa niMdAthI saMkaDo bhavomAM bhramaNa karAvanAra ane duHkhethI chUTanAra evA nIcagotra karmanuM baMdhana thAya che. mATe nIcagotranA du:khane na IcchanAra puruSe paraniMdA ke AtmazlAghA karavI joIe nahi. apavAtha - manapAthe (a.) (nirdoSa, kSatirahita) SoDazaka prakaraNamAM kahevAmAM AveluM che ke, Agamavacana anusAranI pariNati e bhavarogane nAza karanAra nirdoSa ane zreSTha auSadha che. arthAta jema ADa asararahita davAthI rogono nAza thAya che tema zubhapariNatithI bhavarogano nAza thAya che. aNavikkhiyA - anapekSatA (strI.) (zikSaNarahita) zikSaNa te che ke, je bALakamAM viveka, saMskAra ane sabhyatAno vadhAro kare. mAtra mAhitI vadhAranAra ane lokone kahevA mATe prApta karavAmAM AveluM zikSaNa te vastutaH zikSaNa nahIM paraMtu, kusaMskArono bhAra vadhAranAra zikSaNa che. AvA bhaNelA paNa gaNelA nahIM hakIkatamAM to zikSaNarahita ja che. aNavekkhamANa - anapekSamANa (tri.) (zarIranI apekSA na karato) jeNe saMsAranA yathAvasthita svarUpane jANyuM che evA muni bhagavaMto nAzavaMta evA pudgalonI kyAreya paNa apekSA rAkhatA nathI. thAvatu potAnA zarIra pratye paNa teo nirapekSa bhAvane dhAraNa kare che. arthAta teo potAnA deha pratyenA mamatvano paNa tyAga kare ave (a) vallA -- apekSA (strI) (svanuM ke anyanuM vizeSa na karanAra) padArtho be prakAranA che sApekSa ane nirapekSa, je vastu potAnI viziSTatA darzAvavA mATe anya bIjI sahAyaka vastunI apekSA rAkhe tene sApekSa kahevAya che. vyavahArasutranA trIjA udezAmAM kahevuM che ke, je padArtha svanI ke paranI apekSA vagara sAmAnyapaNe bodha karAve tene nirapekSa kahevAya che. AUTHLa - anazana (.) (saMpUrNa AhAranuM paccakhANa, AhAranA tyAgarUpa bAhyatA vizeSa, upavAsa) anazana eTale upavAsa, pravacana sAroddhArAdi graMthomAM AhAranA tyAgarUpa anazana be prakAre kahelA che. 1. ivarakathika ane 2. yAvatruthika. jemAM thoDAka samaya pUrato AhArano tyAga karavAmAM Ave te ivarakathika anazana che. je eka upavAsathI laine thAvatu cha mAsa sudhInuM hoi zake che. tathA jyAM sudhI zarIramAMthI prANa na nIkaLe tyAM sudhI karavAmAM AvatA AhAra tyAgane yAvaskathika anazana kahe che. vartamAnakALamAM yAvatruthika anazanano niSedha che. mAtra itvarakathika ja pravartamAna che. aorfmaya - manazita (tri.) (upavAsI, upoSita) AhArano tyAga jIvane svanI khojamAM preraka bane che. upavAsa dvArA ApaNI jo svAtma tarapha gati thAya to ja ApaNuM upavAsIpaNuM sArthaka bane che. gatAnugatika ke lokamAM dekhADo karavAnI bhAvanAthI karAyelo bhojanano bAhya tyAga kadApi nahi. maUTlUjha (ve) (najIkanA samayamAM ja jene prasava thanAra che te) dareka mAtAne potAnA putra upara apAra prema hoya che. paraMtu je strI navaprasUtA hoya tene potAnA saMtAna uparanuM vAtsalya apratima hoya che. te premamAM bhIMjAvAnI ane tene anubhavavAnI kSamatA te bALakamAM nathI hotI kAraNa ke, tyAM tenuM ajJAna hoya che. basa anaMta karUNAnA svAmI jinezvara paramAtmAnuM vAtsalya ApaNA para evuM ja che paraMtu, ApaNe ajJAnavaza ane svArthodhatAnA kAraNe 251
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ teno anubhava karI zakatA nathI. ahaM - mana (tri.) (pApa rahita, nirdoSa, kSati vagaranuM, pavitra 2. niravadya anuSThAna karanAra) bhagavatIsUtra, AcArAMga, Avazyaka sUtra Adi AgamomAM dhamanuSThAna kevuM hovuM joIe te jaNAvatAM pUrvAcArya maharSioe pharamAvyuM che ke, anuSThAna akhaMDa ane bhautika padArthonI lAlasA vagere koIpaNa prakAranA doSothI rahita hovuM joIe. kAraNa ke, kSatirahita zuddha anuSThAna je siddhisvarUpa IcchitaphaLanI prApti karAvanAra bane che. 36MUve () (nAzarahita, nitya). jJAnI maharSioe zarIra, dhana, vaibhava, svajana, saMbaMdho vagerene anitya ane niyamo nAzavaMta kahelA che. AtmA, paramAtmA ane mokSa e badhA zAzvata che. nitya che. mATe samajaNa sAthe viveka karIne jIvanamAM zAzvatane pAmavA pravRtti karavI joie. nitya sukha mATe jJAnIoe nAzavaMta padArtho pratye nahIM paNa sadAkALa sukha ApanAra siddhatvane meLavavA mATe bhArapUrvaka jaNAvyuM che. sarviIya - manavIna (kuM.) (vinaSTa na thayeluM bIja) je vRkSanuM mULa naSTa nathI thayuM tene uparathI game teTaluM kApavAmAM ke chedavAmAM Ave chatAM paNa te punaH navapallavita thai ja jAya che. tene naSTa karavuM hoya to mULamAMthI ja ukhADavuM paDe. tema saMsAranuM bIja che kaSAya. te jyAM sudhI samULagA naSTa nathI thayA tyAM sudhI saMsAra paribhramaNa cAlyA ja karavAnuM che. AthI jJAnI bhagavaMtoe kahyuM che ke, saMsAranA bIja svarUpa kaSAyono nAza karavo joie. aNahasamagga - anaghasamagra (tri.) (corAdi dvArA jenuM dhana lUMTAyu nathI te, surakSita dravya tathA parivAravALo 2. dUSaNarahita 3. anyUna parivAravALuM) cora luTArAothI dhana parivAranI surakSA mATe ApaNe cokIdAra rAkhIe chIe. lUMTanA bhayathI rAtre sukhethI UMghI paNa nathI zakatA. jo nAzavaMta dhanAdinI mATe AvI paristhiti hoya to paramAtmA kahe che ke, viSaya-kaSAya-moha-mAyA A badhA lUMTArAo AtmAnA samyajJAnAdi dhanane satata lUMTI rahyA che tenA mATe kharekhara AtmajAgRtinuM satata rakhopuM karavAnI jarUrata che. gaUTdAro(zatS.) (khaLuM, ghauM vagere pAkane je jamIna para sApha karI grahaNa karavAmAM Ave che te sthAna) khetaramAMthI pAkelA dhAnyane bheguM karIne jyAM tenA dhAcakaNo ane photarAdine chUTA karavAmAM Ave te jagyAne khaLuM kahevAya che. jema photarAM, DuMDA Adi nakAmI vastuone alaga karI sArabhUta pAcakaNone kheDUta grahaNa karI le che tema DAhyA mANase potAnA jIvanavyavahAramAMthI viSAda, krodha, aNagamo Adi durguNone kADhI. kSamA, titikSAdi sArarUpa guNone grahaNa karI prasanna jIvana jIvavAnI kaLA hastagata karI levI joIe. aNahikkhaTTha- anadhikhAdanArtha (puM.) (sAro dekhAva 2. sAro uddeza) sArA hovuM tathA sArA dekhAvuM te bannemAM ghaNo taphAvata che. atyAre lokomAM sArA hovA karatAM vadhAre sArA dekhAvAno krejha che. sAro dekhAva pahelI najare vyaktine AkarSita kare che. paraMtu bIjAne sArA hovAno anubhava to sArA hovAthI ja thavAno che. aNahigaya - anadhigata (tri.) (agItArtha, zAstronuM jJAna na hoya te 2. nahIM jANeluM, vizeSe na jANeluM) agItArtha eTale jene zAstronuM jJAna na hoya te, Agamone upara-upara bhaNavAthI ke popaTanI jema raTaNa karavA mAtrathI jJAnI banAtuM nathI. kiMtu tenA sAMgopAMga adhyayanapUrvaka rahasyone prApta karyA hoya tene gItArtha kahe che. AvA prakAranuM jJAna na dharAvanAra sAdhune agItArtha kahevAya che. je agItArtha che te jagatanA sarvapadArthone vizeSapaNe jANato nathI. 252
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ aNahigayapuNNapAva - anadhigatapuNyapApa (tri.) (sUtra ane artha kahyA chatAM puNya pApane na jANanAra sAdhu) - sAdhujIvanamAM sUtrArthano bodha thayA pachI satyamArga tarapha gati thavI jarUrI bane che. ane je gati thAya to ja sUtrArthano thayelo bodha saphaLa thAya che. bhArekarmI jIvone sUtra ane arthano bodha thavA chatAMya teone satya mArga taraphanI cAhanA ke gati thatI nathI. aNahijjamANa - anadhIyamAna (tri.) (nahIM bhaNato) zAstronA adhyayana dvArA pahelA kyAreya nahIM jaNAyelA ke na anubhavelA evA aneka padArthonI jANakArI prApta thAya che tathA heyazeya-upAdeyano bodha, yogya-ayogyano viveka paNa tenAthI Ave che. tethI ja je bhaNato nathI tene mUrkha kahevAmAM Ave che. aNahiNiviTTha- anabhiniviSTa (tri.) (kumatanA AgrahathI rahita, mithyAtvanA AgrahathI rahita) abhiniveza eTale kadAgraha. kadAgrahI jIva kyAreya pote sAcI mAnelI vAtone choDI zakato nathI. tethI ja tene tattvano bodha thato nathI ane samyaktanI prApti paNa karI zakato nathI. je jIvo kumatanA AgrahathI rahita che teo satya mArgane zIdhra pAmI jAya che. sahiyAsa - madhada (). (asahiSNu, sahanazIla nahIM te) strI ane puruSa e gRhasthAzrama rUpI rathanA be paiDAM samAna che. bannemAM jo samarasatA hoya to jIvanamArga sukhamaya vIte che kiMtu, jo pati-patnImAM paraspara sahanazIlatAno guNa na hoya to aneka prakAranA lezonA kAraNe bhArarUpa banelo gRhasthAzrama rUpI ratha bhAMgI jatAM vAra lAgatI nathI. aNahilapA (vA) DagaNayara - anahilapATakanagara (na.) (pATaNa, aNahilapurapATaNa) sarasvatI nadInA kinAre pATaNa nAmanuM nagara suprasiddha che. je prAcIna samayamAM gujarAtanI rAjadhAnI hatI. A zaheranI sthApanA navamI zatAbdImAM vanarAja cAvaDA dvArA karavAmAM AvI. abhayadevasUri, kalikAla sarvajJa hemacaMdrAcArya Adi mahApuruSoe A zaheramAM aneka graMthonI racanA karI. adbhuta vastrakalA mATe prAcInakALathI pATaNanA paToLA jagaprasiddha che. traNa - manathI (.) (pAlitANA nagaranA kapardI nAmanA mukhInI strI) aLada - 3nathati (tti.) (abhyAsa na kareluM, abhaNa) popaTa rAmarAma bolI jANe paNa teno artha nathI jANato tema abhyAsa karavo eTale gokhavuM ke mAtra vAMcI javuM e artha paryApta nathI paraMtu, abhyAsa eTale koIpaNa padArthane ciMtana-mananapUrvaka AtmasAt karavo te. arthAta, anubhavamAM utAravo te ja abhyAsa sArthaka che. aNahIyaparamattha - anadhItaparamArtha (paM.) (agItArtha, zAstrone nahIM jANanAra) gurunizrAmAM vAcanA pracchanA parAvartanA Adi dvArA jemaNe Agamono abhyAsa nathI karyo, rahasyone nathI jANyA ke paramArthano bodha thayo nathI tene agItArtha kahevAya che. A saMdarbhe bhagavatIsUtramAM kahyuM che ke, te maurNIyAramaNe joyaHT !jnA mave mAruM - anAdi (tri.) (anAdi, jenI zarUAta nathI te, prAraMbharahita, 2. saMsAra) jeno kyAreya prAraMbha thayo na hoya tene anAdi kahevAya che tema jeno kyAreya anna na thanAro hoya te ananta kahevAya che. je Adi 25
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ ane aMtathI rahita che tevo A saMsAra anAdiananta che. traNe jagatamAM avasthita AkAza, dhamastikAya, adhamastikAya jIva, pudagala ane kALa e cha dravyono Adi-anta na hovAthI zAstromAM anAdi-ananta mAnavAmAM AvelA che. mAphars () - gAyanAn (.) (anAdeya nAmakarma, nAmakarmano eka bheda) koI vyaktinuM vacana hitakArI ane yogya hovA chatAMya anyane rucikara na bane ke mAnavA lAyaka na lAge to samajI lo ke teNe bAMdhelA anAdeya nAmakarmanoM ja temAM prabhAva che.A karmanA udayathI jIvanuM hitakArI vacana paNa AdarapAtra na banatAM mAtra anAdara pAtra bane che. yAda rAkho, paramAtmAnI vANIno, guru-vaDIla-mAtA-pitAnA vacanono anAdara karavAthI A karma baMdhAya che. jANatAM-ajANatAM pUjaya vyaktino ke AdarapAtrano Adara-satkAra na karavAthI ke tiraskAra karavAthI paNa evuM karma baMdhAya che. aNAi (e) jjavayaNapaccAyAya - anAdeyavacanapratyAjAta (tri.) (anupAdeya vacanane utpanna karanAra) maUITMENT - anAdinidhana (tri.) (Aghantarahita, nitya, anutpanna zAzvata) jenI kyAreya utpatti na thaI hoya ane aMta paNa na hoya tene zAzvata kahevAya che. zAstrIya paribhASAmAM tene anAdi aparyavasita eTale ke utpatti ane aMtarahita kahevAya che. eTalA mATe AtmAne ane tenA jJAna-darzana-cAritra-vIyadi guNone anAdinidhana mAnyA che. maM/30 - marIkha (tri.) (sAdhune AcaravA yogya nahIM te, akalpanIya) mahApuruSonA jIvana anusAra AcaraNA karavAnI jagyAe temaNe kahelA upadeza anusAra jIvanayApana karavuM joIe. paramAtmA mahAvIrasvAmI mATe devo chatratraya, samavasaraNa AdinI racanA kare che, te to tIrthakara nAmakarmanA prakRSTa puNyodayanA kAraNe karavAmAM AvatuM hatuM, paraMtu temanA jevuM AcaraNa temanA ziSyo ke anugAmI sAdhu bhagavaMto mATe akalpanIya bane che. maLaphuvaMja - nAvinya (kuM.) (anAdibaMdha, karmabaMdhano bheda vizeSa) je anAdikALathI saMtatibhAvathI cAlatuM Ave, kyAreyavinaSTa na thAya te anAdibaMdha che. saMsArI jIvono karmabaMdha paNa anAdikALathI vaMza paraMparAnI jema satata cAlato rahyo che. evuM karma ke jemAM vacce kyAreya vyavadhAna na AvatuM hoya tene anAdibaMdhakarma kahevAya aNAibhava - anAdibhava (puM.) (anAdikAlIna saMsAra) karmAdhIna jIvanA bhavonI paraMparA anAdikALathI cAlI Ave che. sUma nigodamAMthI bhavitavyatAnA baLe bahAra nIkaLyA pachI prAraMbha thayelI pratyakSa saMsArayAtrAmAM jIva eka bhavamAMthI bIjAmAM ane bIjAmAMthI trIjAmAM ema satata bhavabhramaNa karato rahyo che. aNAibhavadavvaliMga -- anAdibhavadravyaliGga (na.) (anAdikAlIna bhAva vagaranuM dravya cAritra) zAstrakAro jaNAve che ke, jIve bhUtakALamAM asaMkhyavAra cAritranuM pAlana karyuM che paNa tenA saMsAraparibhramaNano aMta nathI Avyo, tema thavAmAM kAraNa bhAvarahita dravyacAritra che. mAtra muMDana karAvI veza paheravAthI sAcA cAritrI nathI banatuM paNa mananA muMDanathI bhAvacAritranI paripAlanA Ave che. tenAthI pratyeka kSaNe anaMtA karmo khape che ane bahu ja thoDA bhavomAM muktinI prApti thAya che. maUTIkRya -- ajJAtiw (tri.) (svajana rahita, kaTuMba vagarano, ekalo) 254
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ jagatamAM mAtA, pitA, putra, putrI, bhAI, bahena, parivAra, svajana, mitra Adi aneka saMbaMdho dekhAya che paraMtu, A badhA saMbaMdho to mAtra Ihalaukika vyavahAra pUratAM ja che. jJAnI bhagavaMto kahe che ke, AtmAnuM koI svajana nathI ke duzmana paNa nathI. koI vRkSa para sAMja paDatAM Theka-ThekANethI AvIne aneka paMkhIo bhegA thAya che ane prabhAta thatAM pota-potAnI maMjhila tarapha uDI jAya tema karmAdhIna jIvo karmasaMyoge kaTuMba parivArarUpe maLe che ane karmasaMyoge vikhuTA paDe che. pratyeka AtmA to ekalo Avyo hato ane sArAM-narasAM karmo laIne ekalo ja javAno che e dhruva satya che. maUtita (tri.). (pApI, pApane prApta thayeluM) jenAthI potAnuM ke bIjAnuM koIpaNa prakAre ahita thAya tevuM vicAravuM ke pravRtti karavI te pApa che. hiMsA karavI, anya mATe kharAba vicAra karavA, asatya vacana, parigraha mUccha, abrahmanuM sevana karavuM vagere pApakarmanA anekavidha prakAro che. AvA kAryo karavAthI ' jIva pApI banIne potAnA mATe kliSTa karmono saMcaya kare che. janavi (tri.) (anAdi, prAraMbharahita, caudarAjaloka, dharmAstikAyAdi dravya) jeno kyAreya AraMbha nathI evo A saMsAra pravAhanI daSTie anAdi-anaMta che. hA, pratyeka jIvanI daSTie anAdi-sAMta thaI zake che. je bhavyajIvo dharmanuM Asevana karI potAnA karmo khapAve che teo AsannakALe prAraMbharahita evA saMsArane haMmezAM mATe alavidA karI zAzvata sukhanA svAmI banI jAya che. patita (f) (karajavALo, devAdAra 2. saMsAra, duniyA) bhagavatIsUtranA prathama zatakanA prathama udezAmAM saMsArane RNathI utpanna thanAra kharAba paristhitinA nimittarUpa jaNAveluM che. karmonuM baMdhana e paNa eka prakAranuM RNa che. jyAM sudhI saMsAramAM chIe tyAM sudhI karmonuM baMdhana ane tenA kAraNe kharAba paristhitio utpanna thayA ja karaze. mATe tIrthakarIe manuSyajanmano sAra karmarahita thaI mokSa meLavavAmAM kahelo che. patni - anAvina (tri.) (nirmala, svaccha) sUtrakRtAMgasutranA prathama zrutaskaMdhanA chaThThA udezAmAM kahevuM che ke, je rIte sAgaranuM jala nirmala ane svaccha hoya che tema paramAtmAmAM karUpI malano abhAva hovAthI temanuM jJAna akaluSitajJAna hoya che. arthAt, nirmala-svaccha hoI temanA jJAnamAM jagatanA traNekALanA tamAma bhAvo paryAyasahita spaSTapaNe dekhAya che. aNAisaMjuyatta - anAdisaMyuktaka (pu.) (anAdikALathI joDAyeluM, anAdino saMyoga) uttarAdhyayanasUtranA prathama adhyayanamAM saMyoganI carcAnA prasaMge kaheluM che ke, karmo ane AtmAno anAdikALathI saMyoga thayelo che. anAdikALathI karmo AtmA sAthe joDAyelA che. te karmonA saMbaMdhane lIdhe ja jIva vividha yoniomAM ane gatiomAM bhramaNa karato rahIne jAta-jAtanA duHkhone bhogavato rahe che. mATe je karmonA anAdikAlIna saMyogathI virAma joIto hoya to paMcaparameSThInuM zaraNuM e zreSTha upAya che. aNAisaMtANa - anAdisantAna (puM.) (anAdikALano pravAha, anAdikAlIna paraMparA) karmagraMthamAM Ave che ke, jIvane AyuSya sivAyanA bAkInA sAtakarmo pratyeka kSaNe baMdhAtA hoya che. pachI te saMjJI hoya ke asaMjJI, trasa hoya ke sthAvara hoya, ekendriya hoya ke paMcendriya hoya. badhA ja prakAranA jIvone sAteya prakAranA karmono baMdha satata thato hoya che ane A karmabaMdhano pravAha anAdikAlIna che. 25s
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ aNAisiddhaMta - anAdisiddhAMta (pu.) (anAdikALathI rUDha thayelo siddhAMta, anAdikALathI sthApita) A jagatamAM amuka siddhAMto ane kAryo anAdikALathI cAlatA AvyA che ane cAlatAM raheze. kema ke, saMsAramAM te anAdikAlathI prasthApita che. jemake sUrya-caMdranuM ugavuM ane AthamavuM te anAdikAlIna siddha che. karmabaddhajIvanA janma ane maraNa te anAdikAlIna siddha che tathA eka vakhata sarvakarmono kSaya thayA pachI koIdivasa punaH janma na levo te paNa anAdikAlIna siddha che. magl3- nAyum (.) (jina 2, siddha 3. jIvabheda) sutrakatAMgasUtranA prathama zrutaskaMdhanA chaThThA adhyayanamAM kaheluM che ke, cAreya gatimAM utpatti ne maraNa karAvanAra cAreya prakAranA AyuSyano kSaya karelo che tevA tIrthakaro ane siddha bhagavaMto anAyuSa che. arthAt ajanmA che. kAraNa ke teoe janma-maraNa karAvanArA karmonA bIjane bALI nAkhyuM che. karmanA bIjo dagdha thaye chate punaH saMsAramAM janma-maraNa karavA paDatA nathI. - anAjuTTI (.) (ahiMsA, jIvonuM chedana-bhedana na karavuM te) AkuTTI eTale hiMsA ane anAkuTTI eTale ahiMsA. jaMgalamAM rahetA valkalacIrIe vanamAMthI pasAra thatA sAdhune pUchyuM ke, Aje to anAkuTTIno divasa che to zuM tamAre paNa anAkuTTI che? tyAre sAdhuoe kahyuM are, Aje zuM kAma amAre to AjIvana anAkuTTI hoya che. ame potAnA mATe koi divasa koIpaNa prakAranA jIvonI hiMsA nathI karatAM. temanA A javAbathI valkalacarI jaina sAdhu pratye AkarSita thaDyo ane AgaLa jatAM tene kevalajJAnanI prApti karI. temane sahajatayA sAdhuno yoga prApta thayelo che paraMtu koI divasa temanA anAphaTTImaya jIvana pratye ahobhAva ke jANavAnI jijJAsA thaI che kharI ? 4urTTIyA - nAchuTTI (strI) (irAdArahita karelI hiMsA) Aje keTalAka ajJAnI ane jaina dharmanA dveSI loko evI vAta karatA jovA maLe che ke. Ama to tamAro dharma ahiMsAnI vAto kare che ane bhagavAnanA caraNe phUlo caDhAvI phUlonA jIvonI hiMsA karavAmAM Ave che. pachI tamAro dharma ahiMsaka kevI rIte kahevAya. te jJAnIoe jANI levuM joie ke, hiMsA be prakAranI che. 1. IrAdApUrvakanI hiMsA ane 2. irAdArahita hiMsA. puSpo vaDe pUjA karanArano IrAdo puSponA jIvone mAravAno nathI hoto paNa teno bhAva Atmazuddhi karavAno hovAthI dekhItI rIte dekhAtI puSponI hiMsA vastuta: ahiMsA ja che. bIjuMke, paramAtmAnA caraNe te ja puSpa caDhe che je bhavya AtmA hoya. ma/Dad - nAyu (tri.) (asAvadhAna, upayogarahita) eksapresa hAI-ve para sarakAra sUcanAonA vividha borDa mUkatI hoya che. temAMnuM eka vAkya che ke vanara haTI, durghaTanA ghaTI' arthAta jo DrAiviMga karatA tame asAvadhAna rahyA to cokkasa durghaTanA thavAnI che mATe sAvadhAnIpUrvaka vAhana calAvo. jIvananuM paNa kaMIka AvuM che. AtmakalyANanA mArgamAM cAlatA jo jarA paNa ALasa, pramAdane sevyo che to cokkasa durgatinI durghaTanA thavAnI che. AthI pratyeka paLe jAgrata rahIne AtmahitamAM lAgI javuM joie. nahiMtara durghaTanA ghaTatAM vAra nahIM lAge. aNAuttaAiNayA - anAyuktAdAnatA (strI.) (anAbhogapratyayakriyAno eka bheda) zramaNa bhagavaMto dvArA karavAmAM AvatA jogamAM niyama hoya che ke, joganI kriyA daramiyAna sUtroccAraNamAM eka ja zabda pharIvAra bolAya to te samayanI karelI kriyA niSphaLa jAya. mATe upayogapUrvaka ekAgracitte kriyA karavI Avazyaka che, tema mAtra joganI kriyAmAM ja nahIM paraMtu, sAdhujIvanamAM karavAmAM AvatI dareka pravRttimAM upayoga Avazyaka che. jema maMtrane grahaNa karavAmAM jo upayoga na rakhAya ane anupayogapUrvaka grahaNa karAya to te maMtra icchitaphaLa ke kAryasiddhi ApanAro thato nathI. 256
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ aNAuttapamajjaNayA - anAyuktapramArjanatA (strI.) (upayogarahita pramArjanA, anAbhogapratyayakriyAno eka bheda) navatattva prakaraNamAM jIvanA lakSaNo jaNAvyA che temAMnuM eka lakSaNa che upayoga. tyAM lakheluM che ke, "pAtro navaH' arthAtuM, je upayogayukta hoya te jIva che. zramaNanuM saMpUrNa jIvana upayogaguNathI vaNAyeluM hoya che. te pachI anuSThAna hoya, ahiMsAnu pAlana hoya ke pachI vastra-pAtrAdinuM pratilekhana hoya. pratyeka kriyAmAM upayoga pahelo joie. upayogarahita thatI sAdhukriyA e caMdramA paranA kalaMka samAna che. sudurlabha evuM cAritrajIvana maLyA pachI jo temAM upayoga na rahe to te niSphaLa bane che. 3mAna - manAluna (tri.) (anAkula, akSobhya 2. krodhAdirahita 3. utsukatArahita). jema samudramAM keTalAya moTA moTA magaramaccho, zArka mAchalIo, vividha prakAranA jaLacaro rahelA hoya che chatAM paNa samudra kyAreya kSobha pAmato nathI. tevI rIte zramaNanA jIvanamAM game teTalA upasargo ane pariSado Ave to paNa tenAthI kSobha ke bhaya pAmyA vinA mAdhyasthabhAve te sahana kare che. potAnA samAdi guNone dhAraNa karI pariSahone jItIne karmakSaya kare che. aMIkatrayA - nAbunatA (stra.) (anAkulatA, akSobhyapaNu, sUkyarahitapaNuM) zrAvakanA aticAramAM eka sutra Ave che ke, "sukha Abe jIvitavya vAMDyuM, duHkha Avye maraNa vAMchaDyu" arthAtu, jIvanamAM sukha maLI jatAM tene bhogavavAnI lAlasAmAM vadhAre jIvavAnI icchA karavI ane azubha karmanA udaye du:kha AvatA jIva AkuLavyAkuLa thai jAya ane tenAthI kSobha pAmIne icchA kare ke AnA karatAM to mota AvI jAya to vadhAre sAruM. yAda rAkho ke para padArthonA svarUpane jANanArA munimAM kyAreya AkaLatA jovA maLe nahIM. teo game tevI paristhitimAM meruvatu sthira rahe che. maUTCH - anAza (pu.) (Adeza nahIM te, anAdeza, sAmAnya) jJAnI maharSioe pharamAvyuM che ke, A saMsAramAM jayAM sudhI AtmA sAthe karma joDAyeluM che tyAM sudhI janma-maraNa ane sukha-duHkha hovuM sAmAnya che. jo tamAre ajanmA banavuM che ane zAzvata sukha meLavavuM che to prathama akarmA banavA mATeno prayatna Adaro. maUTIFIk - anAti (trI.) (na AvavuM te 2. lokAgrabhAganA AkAzapradeze rahelI siddhazilA) padravyamAMnuM eka dravya che dharmAstikAya. A dravyano svabhAva che ke jIvane cauda rAjalokamAM eka bhavamAMthI bIjA bhavamAM, eka sthAnethI bIjA sthAne javA AvavA mATe gatisahAyaka banavuM. jeNe aSTakarmono nAza karyo che tevA siddha bhagavaMto ekavAra mokSane prApta karyA bAda punaH caudarAjaloka svarUpa saMsAramAM pAchA AvatA nathI. kamanA abhAve teonuM saMsAramAM pAchA AvavAnuM saMbhavatuM nathI. teo sadAkALa mATe saMsAramAM anAgatika bane che. maU//wtA - manAya (vya.) (nahIM AvIne) rogathI vyApta puruSa ijekzana ke davAnA DarathI DaoNkTara pAse nahIM jaine moTI bhUla kare che kAraNa ke, davA vinA teno roga maTI zakavAno nathI. tema bhavaroga maTADavAnI icchA hovA chatAM tapa ke kaSTasAdhya dharmanA DarathI gurudeva pAse nahIM AvIne loko moTI . kema ke tenA vinA roga maTavAnI koI zakyatA ja nathI. roga maTADavo hoya to DaoNkTara pAse ApaNe javuM paDe che tema bhavaroga maTADavo hoya to bhavodadhitAraka gurubhagavaMta pAse ApaNe javuM ja paDe. teo ApaNI pAse na Ave. gaMIta () - sanAta (ki.). (bhaviSyakALa, Avato kALa 2. nahIM Avelo) sUtrakatAMga AgamanA prathama zrutaskaMdhanA trIjA adhyayananA cothA udezAmAM kahevuM che ke, anAgatakALane nahIM jANanAro ane bhogasukhothI anivRtta eTale bhoga-sukhomAM Asakta thayelo AtmA narakAdi yAtanA sthAnomAM mahAduHkho bhogave che. mATe nahIM dekhelo 257
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhaviSyakALa bagaDe nahIM te mATe zubhakarmano Adara atyArathI ja cAlu karI devo joie. 3UTIFti (2) vani - manAtajAta (I.) (bhaviSyakALa, vartamAnakALanI apekSAe bhaviSyano samaya) maUTIVti () #mar - 3nA tAna prApa (1) (bhaviSyakALanuM grahaNa karavuM, bhaviSyakAla grAhya vastunuM anumAna) anuyogadvAragraMthamAM kaheluM che ke, kALI bhammara garjanA karato megha hoya, avyabhicArIpaNe dizAomAM prazasta vAyu hoya tathA vRSTikAraka ArkAdi nakSatrono suyoga hoya temaja mAhendrAdi nakSatromAM ulkApAta, digdAha vagere anya zubha nimittone joIne, nizcaya karIne anumAna karAya che ke, AgAmI samayamAM ahIM sAro varasAda paDaze. tevI rIte vartamAna samayamAM svayaMnI mana-vacana ane kAyAnI zubhapravRttithI ApaNe anumAna karI zakIe chIe ke, ApaNo bhaviSyakALa kevo haze. jo suMdara vartana haze to sadgati ke paraMparAe mokSamAM jaIzuM anyathA, naraka ane tiryaMcagati to che ja. zubhAzubha AcaraNathI nakkI ApaNe ja karavAnuM che ke have ApaNuM bhaviSya zuM haze. maU/- manAtAtA (strI) (bhaviSyamAM utpanna thanAra pudgalaparAvarta, bhaviSyakALa) bhUtakALa cAlyo gayo che, bhaviSyanuM tALuM haju sudhI khulyuM nathIparaMtu nahIM AvelA kALane sudhAravAnI gurUcAvI vartamAna ApaNI pAse che. ApaNI pAse avadhijJAna ke kevalajJAna jevuM viziSTa jJAna hota to bhaviSyanI ciMtA karavAnI jarUrata ja nathI rahetI. paraMtu e satya che ke ApaNI pAse jJAna nathI. mATe nahIM dekhelo bhaviSyakALa bagaDe nahIM te mATe zubhakarmano baMdha atyArathI ja cAlu karI devo joie. gAma - anAyAma (I.) (AgamanA lakSaNothI rahita Agama, apauruSeya Agama) koI viziSTa mahApuruSa vaDe sakAraNa racAyelA zAstro pauruSeya Agama kahevAya che. jyAre je Agamone racavAmAM koIpaNa hetu na hoya ane koi puruSano tene racavAmAM prayatna paNa na hoya chatAM je Agama vidyamAna hoya tene apauruSeya Agama kahevAya che. jema ke navakAramaMtra apauruSeya manAya che. tene koIe racyo nathI, anAdikALathI te vidyamAna che ane raheze. aNAgamaNadhamma - anAgamanadharmana (tri.) (lIdhelI pratijJAne vahana karanAra, saMyama laIne punaH ghare pAchA na pharanAra) AcArAMgasUtramAM kahevuM che ke, jeo ziyALIyA jevA svabhAvavALA hoya che teo saMyamanA kaSTothI DarIne sAdhuvezano tyAga karI punaH saMsAramAM ALoTavA jatA rahe che. paraMtu jeo siMhanA jevI vRttivALA hoya che teo ekavAra lIdhelA saMyamavratono game tevI paristhitimAM paNa bhaMga karatA nathI ane punaH gRhavAsanI icchA paNa karatA nathI. aNAgayapaccakkhANa - anAgatapratyAkhyAna (na.) (anAgatakALa saMbaMdhI paccakhANano eka bheda) paccakakhANanA vividha bhedomAM anAgata pratyAkhyAnano paNa eka bheda che. jinazAsanamAM ArAdhaka mATe vArSika kartavyomAM Ave che ke paryuSaNamAM eka aThThama avazya karavo. paraMtu AcAryanI sevA, bALa, vRddha, glAna ke tapasvInI Akasmika sevA vagere viziSTa kAraNosara paryuSaNa parvamAM karavAnA tapane pahelAthI karI le, tene anAgata pratyAkhyAna kahevAya che. marriniya - atrita (tri.) (nahIM aTakAveluM, jene rokavAmAM na AveluM hoya te) nagaranI cAre bAja killo karavAmAM na Ave tathA sainiko dvArA surakSAno prabaMdha karavAmAM na Ave to duzmano nagaramAM pravezIne jAnamAlanuM nukazAna karIne nagarane chinna-bhinna karI nAkhe che. tema manane zubhabhAva ane kriyArUpa killAthI gherIne jinAjJAnA pAlana vaDe durvicArone rokavAmAM na Ave to karmazatru AtmA para caDhAI karIne sadguNono vinAza karI nAkhe che. 258
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAtita (tri.) (amApa, aparimita) jeo svArthathI pIDAtA hoya ane vaLI, tuccha hRdayanA hoya temanA mATe to svajano paNa duzmana jevA ja lAge che. paraMtu jeo vizALa hRdayanA ane karuNAno dhodha vahAvanArA hoya vaLI amApa maitrI jemanA hRdayamAM chalakatI hoya che temanA mATe to vadhe suva' eTale AkhuM jagata potAnuM ja kuTuMba hoya che. koI pArakuM ke parAyuM nathI hotuM. aNAgaliyacaMDativvarosa - anargalitacaNDatIvraroSa (tri.) (nahIM rokeluM pracaMDa tIvraroSavALuM). udayaratna mahArAje potAnI sakjhAyamAM lakheluM che ke, "Aga uThe je ghara thakI te paheluM ghara bALe, jaLano joga jo nahi maLe to pAsenuM parajALe" arthAtu, bekAbu banelo tIvrakrodha e agni jevo che. tenAthI sAme vALAne nukazAna thAya ke na thAya paraMtu jenAmAM te utpanna thayo che tene to paheluM nukazAna kare che ane jo tene zAMta karanArA kSamAdi rUpa jaLano saMjoga na maLe to pachI sAmevALAne paNa nukazAna kare che. yAda rAkho ke tIvakrodhanA anubaMdhathI guNasena-agnizarmAnI jema bhayaMkara bhavonI paraMparA ApaNA mATe paNa sarjAI zake che. *manAvanitara tIvraNa (tri.) (niHsIma pracaMDa ane tIvraroSa jene che te) krodha keTalo khataranAka che tenA mATe caMDakauzika sarpanA pUrvabhavano itihAsa jANavA jevo che. sAdhunA bhavamAM ekamAtra nAnA sAdhu para gusso hato ane te paNa upAzraya purato ja. tyAMthI mRtyu pAmIne kauzika nAmanA tApasa thayA ane krodhanI sImA vadhI gai. tyAM potAnI vADImAM je paNa Ave tenA para krodha kare, tene mAravA doDe. tyAMthI mRtyu pAmIne jaMgalamAM deSTiviSa sarpa thayA. pracaMDa krodhanI sImA aparimita thaI gaI. je krodha upAzraya pUrato hato teno vistAra AkhA jaMgala sudhI vadhI gayo. mATe krodha karatA pahelA A ItihAsane najara samakSa cokkasa lAvajo. pachI krodha karavo ke nahIM te tamArI marajI! a ra - TDha (tri.) (anabhigRhIta darzana 2. AgADhathI bhinna kAraNa, sAdhAraNa kAraNa) sAdhu bhagavaMtanA joga be prakAre che. 1. AgADha ane 2. anAgADha. je jogamAM ekavAra praveza karyA bAda koI paNa apavAdanA sevana karyA vinA game tevI paristhitimAM paNa tene pUrNa karavA ja paDe te AgADha joga che. ane je jogamAM koi Apatti ke viziSTa kAraNa AvyuM chate vaccethI jogamAMthI bahAra nIkaLI zakAya ane punaH praveza karI zakAya tevA jogane anAgaDha kahevAya che. mair II - navAra (1) (AgArarahita paccakhANa, mahattarAkAra vagere chUTanA kAraNo jemAM nathI tevuM paccakhANa) kyAreka sAdhusamudAya jaMgalamAMthI pasAra thato hoya tyAM bhikSA na maLe tenI jema adAtAothI bharelo vistAra hoya, dveSIovALuM gAma hoya, durmikSa hoya AvA samaye anAbhoga ane sahasAtkAra sivAyanA koipaNa AgArarahita bhojananA tyAgarUpa paccakhANane anAgAra paccakhANa kahevAya che. munio A pratyAkhyAnathI anazana karIne mRtyu svIkAre che. aNAjIva - anAjIvika (puM.) (AjIvikArahita 2. AjIvikAnI icchAthI rahita 3. nispRhI, tapanA phaLanI spRhA vagarano) zAstromAM tapadharmanuM ghaNuM mAhAsya batAvyuM che. temAM tapanA be prakAra varNavyA che. eka bAhyatA ane bIjo atyaMtaratA. tenA paNa be be prakAro che. eka azuddha tapa ane bIjo zuddha tapa tapa karanAro jo anAtmika phaLanI icchAvALo hoya to te tapa azuddha banI jAya che. paraMtu jJAnayoge koIpaNa prakAranI spRhAthI rahita banIne mAtra Atmazuddhi arthe karAyeluM tapa utkRSTa phaLa Ape che. aNAjIvi (Na) - anAjIvin (tri.) (anAzaMsAvALo, tapanA phaLanI icchAthI rahita, nispRhI) upAdhyAya zrI yazovijayajIe tapanA aihika phaLanI AzaMsArahita zuddhatAnI vyAkhyA karatAM kahyuM che ke, je tapAcaraNamAM brahmacaryanuM - 159
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAlana hoya, prabhupUjA vaNAyelI hoya, sAthe jinezvarInI AjJAnuM pAlana hoya ane kaSAyono jemAM brAsa thato hoya te tapa ja zuddha tapa kahevAya che. uparokta bAbatono je tapamAM samAveza na hoya te badhA azuddha tapa kahelA che. pAko (zo) (jAra, upapati) jema upapatnI eTale rakhAtano saMga saMgrahastha puruSa mATe tyAjaya che tema Arya sannArI mATe upapati eTale jAra puruSano saMga tyAjaya gaNyo che. mATe ja sadagRhasthadharmanuM pAlana eka prakAranI tapasyA ja gaNAI che. vartamAnamAM paNa bhArata deza evA sagRhastha ane sannArIothI zobhAyamAna deza gaNI zakAya che. aNADhAyamANa - anAdriyamANa (tri.) (anAdara karato, tiraskAra karato) kahevata che ke, jo nasIba vAMkuM thAya, bhAgya pharI jAya ke duHkhanA dahADA AvavAnA hoya to gharanA bAraNe kutaruM paNa nathI caDhatuM. yAda rAkhajo ke, ghare koI atithi Ave ke koI dIna-du:khIjana Ave to ulaTabhAve temano yogya satkAra karajo paraMtu bhUle-ke paNa teono anAdara ke tiraskAra karatA nahIM. kAraNa ke Agantuka potAnuM bhAgya sAthe laIne Avato hoya che. mAhitya - manAvRta (1) (anAdara, vaMdanano eka doSa, tiraskAra 2. kAkaMdI nagarIno rahevAsI eka gRhapati 3. te nAme bUdvIpano adhiSThAtA deva) bRhatkalpasUtramAM vaMdanAnuM vizleSaNa karatAM jaNAvyuM che ke, jemAM saMbhrama eTale Adara na hoya tene anAdara kahevAya che. pUjya puruSone vaMdanA karatAM jo ApaNAmAM AdarabhAva na hoya manamAM tiraskAranI bhAvanA vidyamAna hoya to vaMdanano artha raheto nathI. UlaTAnuM anAdarabhAve vaMdana karIne doSa lagADavAnuM thAya. #matha (I.) (jabUdvIpano adhiSThAtA deva) jaina bhUgoLa pramANe jemAM ApaNe sau manuSyo ane tiryaMco vagere rahelA chIe te tiSNuloka asaMkhya dvIpa, samudronA pramANavALo che. pratyeka dvIpa ane samudranA adhiSThAtA athatu adhipati deva hoya che. e pramANe jaMbUdvIpanA adhiSThAyaka devanuM nAma anarSikaanAdata che. aDhiyA - manAtA (strI.) (jabUdvIpanA adhiSThAyaka anAdata devanI rAjadhAnInuM nAma 2. tiraskAra pAmelI) saMyamI munio deva-manuSya-tiryaMcajanya anAdara-tiraskAra nAmanA upasargane samatApUrvaka jItatA hoya che. ekavAra naMdiSeNa muni vezyAne tyAM gocarIe jaI caDhe che. vezyA dvArA anAdara pAmelA naMdiSeNamuni saMyamane bhUlI gayA ane potAnI Rddhi dekhADI beThA. basa vezyAne to e ja joItuM hatuM. te pachIno vRttAMta sarvavidita che. aUTUIT - anAjJA (strI) (AjJAno abhAva, jemAM vItarAganI AjJA nathI te) tIrthakaroe je AcaraNano upadeza nathI karyo athavA je pravRtti pUrvarSio dvArA samarthita nathI tevI tamAma prakAranI AcaraNAne anAjJA kahevAya che. arthAtu paramAtmAe je kahyuM nathI tema chatAM potAnI buddhithI tene dharmAcaraNa mAnI temAM pravRtti kare ke karAve tene anAjJA kahevAya che. AcArAMgasUtramAM anAjJAnuM sopasthAna ane nirupasthAna ema be bhede vistRta varNana kareluM che. TITY - nAnAd (1) (bhadarahita, bhedano abhAva) saMsAravartI pratyeka padArthanAnAtvane bhaje che. eTale ke darekamAM bhinnatA jovAya che. cetana ke jaDa koIpaNa padArthamAM karmayoge nAnAtva vidyamAna hoya che. mAtra karmarahita banelA siddhabhagavaMtonI duniyAmAM koI ja prakAranA bheda nathI, tyAM ekasamAnatA che. 260
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ maUTTya - anAz2a (tri.) (tIrthakaranA upadezathI rahita svecchAcArI) jainazAsanamAM koIpaNa dhamarAdhanA tIrthakaronI AjJAnusArI kahI che. AgamazAstrothI samarthita kahI che. je dharmakriyA zAstranirapekSa hoya, svaicchAcArI hoya tenuM koI ja mUlyajinazAsanamAM nathI. mATe ja kahevAyuM che ke, "dha arthAta, tIrthakaranI AjJA e ja dharma che. aNANugAmiya - anAnugAmika (tri.) (pAchaLa na janAra 2. avadhijJAnano eka bheda 3. azubha anubaMdha) jema dIpakane koI sAMkaLathI bAMdhI de to pachI te anya jagyAe laI jaI zakAto nathI. tema ananugAmika avadhijJAna paNa je jagyAe utpanna thayuM hoya te jagyAmAM ja rahe che. jenAmAM utpanna thayuM hoya te AtmA jyAM jAya tyAM A jJAna jatuM nathI ema naMdasUtramAM jaNAvAyeluM che. AvA prakAranuM avadhijJAna je te kSetrathI baMdhAyeluM rahe che. aNANugiddha - anAnugaddha (tri.) (anAsakta, amUchita, bhojananI lAlasA vagarano) bhojana karavuM te kharAba nathI paNa tenI lAlasA rAkhavI, tenI mUccha karavI te kharAba che. sUtrakatAMgasUtramAM kahyuM che ke, bhojana karanAra vyakti paNa jo anAsaktabhAve jame che to te bhojana nahIM karanAra jevo che arthAta, tapasvI-anAsaktayogI kahevAyo che. mamytAva () - nAnurA (kuM.) (jIvone upadrava karyA pachI paNa pazcAttApa na karanAra, nirdayapaNe rahenAra). pahelA to pApa ja na karavuM joIe, apavAdarUpe pApa thaI jAya to tenuM bhArobhAra du:kha thavuM joIe. jene pApa karyA pachI paNa pazcAttApa thato nathI te jIva bhAre karmI hoya che. ghora pApa karyA pachI paNa jene aMtaramAM khoTuM karyAno tIvra ahesAsa thato nathI, kUNI lAgaNI thatI nathI tene durbhavI, abhavI ke bhavAbhinaMdI jIva samajavo. sApuputrI - anAnupUrvI (zrI.) (anukramano abhAva, vyutkama) anuyogadvArasUtramAM AnupUrvInA traNa prakAra jaNAvelA che. jemAM pUrvathI kramabaddha krama cAle te pUrvAnupUrvI, jemAM viruddha eTale ulaTo krama cAle te pazcAnupUrvI ane je A be sivAyanI trIjI AnupUrvIne anAnupUrvI kahevAya che. jemAM koI paNa prakArano krama nathI hoto. anAnupUrvI pramANe namaskAra mahAmatra gaNavAthI gADha duSkarmono paNa hRAsa thaI puNyAnubaMdhI puNya baMdhAya che. maryvaMda () - nAnuvanjina (1) (apramAda paDilehaNano eka prakAra) sAdhu bhagavaMto dareka kriyAone pramAdarahita sAvadhAna thaIne kare che. paDilehaNanI kriyAmAM upayogamAM levAtAM dareka vastronuM sAvadhAnIpUrvaka nirIkSaNa kare che. paDilehaNa karatA vastrano koIpaNa bhAga najara bahAra na rahe tenuM pUratuM dhyAna rAkhatA hoya che. vastrAdimAM kIDI, kaMthuA Adi nAnA-moTA jIvo to nathI ne? e rIte upayogapUrvakanI pratilekhanA te apramAdapaDilehaNA che. puvatti () - mananuvattina (tri.) (svabhAvathI ja kura, prakRtithI ja kaThora vacana bolanAra) ghaNA manuSyo svAbhAvikapaNe ja hiMsaka pazunI jema svabhAve krUra hoya che. anyane herAna parezAna karavAno temano jANe svabhAva banI gayo hoya che. paraMtu kura vyaktie e yAda rAkhavuM joIe ke, te jevo vyavahAra bIjAo pratye kare che tevo ja vyavahAra aneka gaNo vRddhi pAmIne bhaviSyamAM tenI sAthe paNa thavAno che. mATe ja to kahevata banI che ke vAve tevuM laNe. maU/IyvArU () - mananuvAvina (kuM.) (vAdie kahelA hetuno anuvAda karavAnI paNa vyAkuLatAne lIdhe jenAmAM zakti nathI te)
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAstraparikarmita buddhivALA mAdhyasthabhAvane dhAraNa karanArA prAjJapuruSo vAdie kahelA hetuno yuktiyukta rIte pratyuttara ApavAnuM buddhikauzalya dharAvatA hoya che. temAM mAtra svamatakathita vastuone ja satya mAnavAno Agraha na rAkhatAM koIpaNa darzanamAM rahelA , satyabhUta padArthano svIkAra karatA hoya che. maU/puvADrA - mananavidhinya (avya.) (pAchaLathI vicAryA vagara, avicArIpaNe) buddhizALI mANaso koIpaNa kArya karatAM pahelA te kAryanI AvazyakatA, tenA phAyadA, temAM AvanArI pratikULa paristhitio ane tenA nivAraNa mATenA upAyo vagereno vyavasthita vicAra karIne pachI ja kAryane kare che. jyAre utAvaLiyA svabhAvavALI vyaktio koIpaNa jAtano vicAra karyA vagara ja kArya prAraMbha karI de che ane pachI duHkhI thaIne kArya choDI de che. aNAtAvaya - anAtApaka (tri.) (saMthAro pAtrAdi bhInAzavALA upakaraNane taDakAmAM na rAkhanAra sAdhu) sAdhu bhagavaMto dareka kriyA upayogaparvaka kare che ane temanI paDilehaNAdi kriyAthI anya jIvane koI rIte paNa da:kha na upaje tenuM khAsa dhyAna rAkhe che. bhInA vastra, pAtrAdi upakaraNomAM aSkAyanA jIvo temaja sUkSma jIva-jaMtuo rahevAnI zakyatA vadhI javAthI tene taDakAmAM rAkhe che. jo koI sAdhu koIpaNa kAraNathI emane ema rahevA de to temane jIvopaghAtano doSa lAge che. sAtiya - anAtita (pu.) (saMsAra samudrane pAra karanAra) anAdianaMta evA A saMsAramAM cAreya bAjuthI khUMpelA jIvane zAstrakAro AtItajIva kahe che. je jIva pUrNa rIte gurune samarpita thaIne bhagavAne batAvelA mArga anusAra ja pote cAle che, te anAtIta jIva saMsAramAMthI jaladI nitAra pAme che. saMsArasAgarane pAra karIne muktinA sukha prApta kare che. ari - manAva(ni.). (pravAhanI apekSAe Adirahita, zarUAta vagaranuM, jeno prAraMbha nathI te) mariya - 3anAvRta (pu.) (jabUdvIpano adhipati yaMtara deva) dareka gAma, nagara, deza AdinA adhipati deva hoya che. ema eka lAkha yojananA pramANavALA jaMbudvIpanA paNa adhipati deva che teo jaMbudvIpanI moTI RddhinA svAmI che ane temanuM nAma anAdata che. A deva vyaMtaranikAyanA che ema uttarAdhyayanasUtramAM jaNAveluM che. RpAtIta (tri.) (karajathI mukta, devAthI para gayeluM) dharmabiMdugraMthamAM jaNAvyuM che ke, mANase potAnI Avakano vicAra karIne tadanusAra vyaya karavo joIe. jIvananirvAha karavA mATe dravyanI AvazyakatA prAthamika banatI hoya che. mATe ja mojazokhanA mohamAM taNAIne je vyakti Avaka karatAM vadhu kharca kare che te kleza, apamAna, garIbI Adi aneka kaSTone bhogave che. zrAvizna (tri.) (AdimAM jene pApakarma che te, pApAnuSThAna) jenAthI anya jIvanI hiMsA thAya che, tenuM koI paNa prakAre ahita thAya tevI kriyA karavI ke tenA vicAro karavA te pApa che. pApa kriyA karavAthI AtmapradezamAM pApakarmanuM baMdhana avazya thAya che jenA phaLarUpe te vividha du:khone bhogave che mATe sukhanA vAMchuke pApAnuSThAna tajavuM joIe. anAThThi (s.). (zarUAta vagaranuM, pravAhanI apekSAe AraMbharahita 2. doSavizeSa 3, dhamadhamastikAyAdi dravya) 26
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ caudarAjaloka pramANa A saMsAramAM dharmAstikAyAdi chae cha dravyo chalochala bharelA che. chatAMya te ekabIjAne kyAreya naDatararUpa banatA nathI, hA ! ekabIjAne sahAyaka jarUrI bane che. A cha dravyono koI prAraMbha ke atta nathI. te zAzvata padArtho che. pudgalAstikAya nAmanuM dravya bhale paryAyanI apekSAe badalAtuM rahe paNa mULabhUta rIte e kAyama rahe che. aNApucchiyacAri (Na)- anApRcchyacArin (puM.) (gaNane pUchyA vagara kSetramaMtaramAM vicaranAra sAdhu, pAMcamA nigrahasthAnane prApta thayeluM) zAstramayadA mujaba sAdhubhagavaMte gaNanI ke gurunI AjJAnusAra rahevuM te muni bhagavaMtonI sAmAcArI che. gaNanI anujJA meLavyA vagara sAdhu bhagavaMta kSetramaMtaramAM vicArI zakatA nathI. AjJA prApta karyA vagara kSetrAMtaramAM vicaranAra zramaNa pAMcamA nigraha sthAnane prApta thAya che. jainazAsanamAM jema guru AjJA levI joIe tema gaNanI AjJAne paNa mahatva apAyeluM che. aNAbAha - anAbAdha (puM.) (bAdhArahita, pIDArahita ra. mokSa sukha 3. svAdhyAyAdikane viSe attarAyabhUta kAraNarahita 4. avakAza) duniyAmAM ApaNane je-je vastumAM sukha dekhAya che te vaibhAvika sukha che. duHkhanA anubhava vagara te kahevAtA sukhanI prApti thatI nathI. bhojananA sukha mATe bhUkhanuM duHkha joIze, tRpta vyaktine game tevuM sAruM bhojana paNa rucikara nahIM lAge. UMghanA sukha mATe ujAgarAnuM duHkha joIze. ema garamInA duHkha vagara zItaLatAnA sukhano anubhava nahIM thAya. paraMtu mokSa sukha te svAbhAvika sukha che kema ke, tenI anubhUti mATe koI duHkhano anubhava karavo paDato nathI. te janma-maraNAdika bAdhAonA apagamathI janme che. aNAbAhasuhAbhikaMkhi (N) - anAbAdhasukhAbhikAGkSin (puM.) (mokSa sukhanA abhilASI, paramAnaMdanA AkAMkSI) mokSamAM paNa sukha che ane saMsAramAM paNa sukha dekhAya che. to pachI ghaNA bAlajIvone prazna thAya ke, nahIM maLelA sukhanI prApti mATe maLelA sukhone zA mATe choDI devA joIe? AnA uttaramAM jJAnI maharSio pharamAve che ke, saMsAramAM janma, jarA, maraNa, bhUkha, pyAsa Adi aneka duHkho to rahelA ja che. ane je sukhano AbhAsa thAya che te sukho paNa vaibhAvika sukho che teno anubhava paNa duHkhanA ahesAsa vagara to nahIM ja thAya. mATe ja to sAcI samajaNa AvyA vagara mokSasukhanI AkAMkSA jAgatI nathI. amida - maNida(ja.) (mithyAtvano eka bheda) satyadarzanane samajIne pachI mAtra temAM ja zraddhA rAkhavI te samyakta che. satyadarzana kone kahevAya? te kayo dharma che? vagere sAcI samajaNa meLavavAne badale sarvadarzana, dareka dharmo sAcA che tema mAnavuM te anabhigraha nAmanuM mithyAtva arthAt ajJAna vizeSa che. ajamo - nAmo (kuM.) (na bhogavavuM te 2. avyakta bodha 3. anupayoga, asAvadhAnI 4. atyanta vismRti 5. ajJAna 6. mithyAtva vizeSa) anAbhoganA aneka artho thAya che. te paikI ajJAnamUlaka mithyAtva evo eka artha paNa thAya che. avyaktabodharUpe vicArathI zUnya evA ekendriyAdine athavA vizeSajJAnathI rahitane sAmAnyathI avyakta bodha svarUpa anAbhoga kahevAya che. (atyanta vismaraNa thavArUpa dhyAna thavuM te) prasannacaMdra rAjarSi jema dukhanA vacane AtmadhyAna cUkI ArtadhyAnamagna banI gayA ane svavRttimAMthI khasIne paravRttimAM jaI caDyA. tema atyanta vismRtinA kAraNe paNa jIvAtmA AtmaramaNatAmAMthI cuta thaI jAya che. Ama atyaMta vismRti thavAnA kAraNe anAbhogadhyAna thAya che. aNAbhogakaya - anAbhogakRta (na.) (ajANapaNe thayeluM, ajJAnatA janita). sAmAyikavratamAM anya koI vicAromAM khovAIne ApaNA dvArA amuka evuM AcaraNa thaI jAya che ke, jenI ApaNane khabara paNa hotI nathI. jenA kAraNe ApaNI amRtamaya kriyAo viSamaya banI jatI hoya che. AvI kriyAone anAbhogakata kahevAya che. 263
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ anAmoriyA - 3 nAmodayA (jI.) (anAbhogapratyayikI kriyA) zrI haribhadrasUrIzvarajI mahArAjAe kahyuM che ke, je anuSThAna upayoga ane karmakSayanA saMkalpapUrvaka karavAmAM Ave te ja dharmAnuSThAna karmanirjarA karanAra bane che. anAbhogakriyA jevuM upayogarahita karavAmAM AveluM dharmAnuSThAna mAtra kAyakleza ja bane che. aNAbhogaNivattiya - anAbhoganivartita (puM.) (ajJAnathI niSpanna, ajANatA utpanna thayeluM) traNe kALanA sarve dravyo ane bhAvone jANanArA tIrthakara bhagavaMto zuM aNubombanA AviSkArane nahotA jANatA? cokkasa jANatA ja hatA. paraMtu teo e paNa jANatA hatA ke, tenA zuM pariNAmo Avaze. mATe ja tenI prarUpaNA nahotI karI. aNubombane tAranI A khoja ajJAnatAthI niSpanna hatI. AthI ja to jayAre tene khabara paDI ke, teNe banAvelA aNubombathI keTalAya lokonA jIva gayA che. tyAre teNe khedapUrvaka kahyuM ke, jo mane AvI khabara hota to huM kyAreya paNa aNubomba banAvata ja nahi. vaMdana ho jinezvara devonA janahitakAraka jJAnane! aNAbhogapaDisevaNA - anAbhogapratisevanA (strI.) (ajJAnavaza doSanuM sevana, ajANatA sevAyelA doSa). sthAnAMgasUtranA dasamA sthAnamAM lakheluM che ke, pratisevanA arthAtu, doSonuM sevana be prakAre hoya che. 1. jANI joIne irAdApUrvaka pApanuM sevana karavAmAM Ave te AbhogapratisevanA ane 2. ajJAnatAthI ajANapaNe je doSanuM sevana thAya te anAbhoga pratisevanA che. jayAM sudhI cha"sthAvasthA che tyAM sudhI jIvo dvArA ajJAnavaza doSo thavAnI saMbhAvanA puSkaLa che. aNAbhogabhava - anAbhogabhava (pu.) (ajJAnatAthI thayeluM, vismaraNano sadUbhAva) gRhastha hoya ke dIkSita sAdhu, jyAM chadmasthAvasthA che tyAM ajJAna raheluM che ane jyAM ajJAna che tyAM bhUlo thavAnI paNa teTalI ja zakyatA rahelI che. pachI ApaNe ema kahIe ke sAdhu thaine ke amuka pada para rahelA AvI bhUlo kema kare che vagere vagere niMdA karIe chIe te taddana ayogya che. paMcAzaka graMthamAM kahevuM che ke, saMyamamAM rahelA zramaNathI paNa vismRtinA kAraNe skUlanA saMbhavI zake che. paraMtu tenuM prAyazcitta karIne zuddha thavAnI vyavasthA paNa jinazAsanamAM che. aNAbhogayA- anAbhogatA (strI.) (ajJAnatA, anAbhogapaNuM) nigodamAM rahelA jIvo halana-calana nathI karI zakatA. teomAM vyaktasaMjJA paNa nathI hotI, chatAM paNa anaMtakALa sudhI nigodamAM rahe che tenuM kAraNa zuM che te tame jANo cho? ekamAtra ajJAnatA. hA, ajJAnadoSanA kAraNe teo anaMtA kALa sudhI nigodamAM janmamaraNa karyA kare che. jema doSonuM sevana pApa che tema doSone na jANavA e paNa eka prakAranuM pApa ja che. je loko ema kahe che ke, jANIe to takalIphane, enA karatA na jANavuM sAruM, bolo AvA ajJAnI lokonuM zuM thaze? aNAbhogava - anAbhogavat (tri.) (ajJAnI, zrutArthane nahIM jANanAra) sUkSmabuddhigamya zrutanA arthane nahIM jANanAra evo ajJAnI zrAvaka paNa jo pApabhIru hoya ane enA manamAM doSa sevanano bhArobhAra pazcAttApa rahelo hoya to tene karmabaMdhano anubaMdha paDato nathI. arthAt jenI paraMparA cAle tevo gADha karmabaMdha thato nathI. aNAbhogavattiyA - anAbhogapratyayA (strI.) (ajJAnatAthI upayogazUnyapaNe karma baMdhAya te, anAbhogapratyayikI kriyA) anAbhogapratyayikI kriyA be prakAre che. 1. anupayukta AdAnatA 2. anupayukta pramArjanA. upayogarahitapaNe ajJAnatAthI jayaNArahita vastune levA mUkavAnI je kriyA thAya te anupayukta AdAnatA tathA upayogarahitapaNe vastra-pAtrAdinI pramArjanA karavI te anupayukta pramArjanA che. uparokta banne kriyA upayogazUnya kriyA hovAthI sAdhune karmabaMdha kahelo che. 164
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAnaMtiya - anAmatya (avya.) (pUDyA vinA, AmaMtrayA vinA). jinazAsanamAM dharma guvajJAmAM rahelo che. mumukSu je divasathI pravrajayA grahaNa kare che te divasathI teno AtmikavikAsa karavAnI javAbadArI gurunI banI jatI hoya che. ane pravRjita sAdhunI javAbadArI e bane che ke, potAnA tana-mana ane AtmA para guvajJAnI mahora kotarIne sarva ArAdhanAo, kriyAo gurune pUchIne ja kare. AthI ja to jIvavA mATe levAmAM Avato zvAsozvAsa paNa gurune pUchyA vinA zramaNa leto nathI. tenA mATe dararoja savAre pratikramaNa pachI guruvaMdana vakhate divasa daramyAna zvAsa levAnI anujJA guru pAse levAmAM Ave che. aNAmiyAvAhI - anAmikavyAdhi (puM.) (asAdhya roga, nAmarahita vyAdhi) anAthImunine pUrva saMsArI avasthAmAM asAdhya roga lAgu paDyo hato. keTalAya vaidya, hakImone bolAvyA paraMtu, te roga kemeya karIne maTato na hato. koI temano roga dUra karI zake tema nahotuM. chevaTe temaNe saMkalpa karyo ke, jo AjanI rAte roga jaze to savAre dIkSA laIza. camatkAra thayo. savAra sudhImAM to roga gAyaba. saMkalpa mujaba teo dIkSita thayA. A satya dRSTAMta kahe che ke, jo tamArA * jIvanamAM koipaNa jAtanI asAdhya takalIpha hoya to badhuM ja choDIne paramAtmAnA zaraNe cAlyA Avo. asAdhya saMkaTo paNa AsAna banI jaze. aNAyaMvila - anAcAmAmla (tri.) (AyaMbila taparahita) jevI rIte tahevAronA divaso loko mATe AnaMdakArI hoya che. navA navA kapaDAM pahere che, navI navI vAnagIo ghare banAve che. ekabIjAnA ghare Avana-jAvana thAya che. caherA para eka anerI camaka hoya che. je vyakti tahevAranA divaso gumAve tene ApaNe durbhAgI kahIe chIe. tevI rIte ArAdhaka AtmA mATe ArAdhanAnA divaso AnaMdakArI hoya che. tapanA divasomAM te AyaMbila, upavAsAdi tapa karIne parvonI ujavaNI kare che ane je AtmA AMbila vagere tArahita parva kADhe che tenA jevo durbhAgI kharekhara bIjo koi nathI. aUTyA - manAya (kuM.) (netArahita, nAyukarahita 2. svataMtra 3. cakravartI Adi). jeo gheTA jevA vartanavALA che tevA jIvone AgaLa javA mATe tene doranAra netAnI jarUra paDe che. paraMtu jeo siMha jevI vRttivALA che tevA cakravartI vagere jIvo potAnA parAkramanA baLe kAryasiddhi karanArA hoya che. temane anya koI nAyakanI jarUra paDatI nathI. teo svayaM potAnA nAyaka hoya che. trajJAta (tti.). (svajanarahita, ekalo 2. nirbodha, ajJAnI) gItAMjali kAvyanA racayitA ravindranAtha TAgoranA kAvyanI eka paMkti che. 'ekalo jAne re' he bhAijo tAre tAruM AtmakalyANa ja sAdhavuM che, potAnA hitanI ja kAmanA che to pachI bIjAnI rAha jovAnI jarUra nathI. ekalo cAlyo jA. AcArAMga sUtramAM paNa bhagavAne kaheluM che ke, A saMsAramAM AtmA ekalo ja Avyo che ane ekalo ja javAno che. tenI sAthe anya koi jatuM nathI. pachI kuTuMba kabIlAnI ATalI badhI ciMtA zA mATe? 3/yayana -- anAyattana (1) (rahevAne ayogya sthAna, nATakazALA, vezyAgRhAdi, pAsasthAone rahevAnuM sthAna) yogazAstra graMthanA dvitIya prakAzamAM zrAvake kevA gharamAM rahevuM joie teno ullekha karavAmAM Avyo che. zAstramAM kahelA gRhamAM vAsa te ghara uttarottara samRddhisAdhaka bane che. anyathA ayogya sthAnamAM vasavATa karavAthI zrAvake nahIM vicArelA saMkaTono sAmano karavo paDe che. tevI ja rIte sAdhu mATe paNa utaravA yogya ane nahIM utaravA yogya evA banne prakAranA sthAnonuM 365
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ nirUpaNa zAstromAM karavAmAM AveluM che. aNAyayaNaparihAra - anAyatanaparihAra (pu.) (rahevA mATe ayogya sthAnano tyAga) darzanazuddhi graMthamAM kaheluM che ke, jyAM najIkamAM vezyAno AvAsa hoya, nATyazALA hoya, napuMsaka ane pazuono AvAsa hoya, jayAM jIvonI hiMsA thatI hoya, je sthAnamAM pArzvastha vagere kacAritrIyA vasatA hoya tevA sthAnamAM saMyamanA khapI sAdhue vasavATa karavo joIe nahi. arthAt tevA sthAnano tyAga karavo joie. aNAyayaNasevaNa - anAyatanasevana (na.) (ayogya sthAnanuM sevana karavuM te). zramaNapaNAne varelA sAdhuo saMyamane bAdhaka bane tevA sthAnano upayoga kyAreya paNa karatA nathI. jo tevA sthAnono upayoga karavAmAM Ave to pArthasthAdi kazIla sAdhuonA saMsargathI kAM to saMyamajIvana doSita bane kAM pachI sarvathA saMyamano nAza thAya che. apAra - anAvara (.) (tiraskAra 2. anutsAhAtmaka sAmAyikavratanA aticArano eka bheda) lIdhelA sAmAyikavrata pUrNa thavAne vAra hoya chatAM paNa vahelA pALe athavA samaya thaI javA chatAM paNa pALe nahIM to te vratano anAdara kahevAya che. dharmasaMgraha graMthamAM tene aticAra tarIke jaNAveluM che. yAda rAkhajo, koIpaNa dharmakriyA karo temAM utsAha ane teno Adara jALavIne karajo . aNAyaraMta - anAcarat (tri.) (tyAga karato, nahIM Acarato) paMcAzaka graMthamAM bhagavAna haribhadrasUri mahArAje lakhyuM che ke, je AtmA jAgI gayo che. jJAnayoge pariNati ghaDAI gaI che. potAnA mATe kayo mArga zreyaskara che ane kayo vinAzakArI che tenuM jJAna jene thai gayuM che te AtmA zIvratayA puNyamArga dvArA pApamArgano nAza karIne karmonA baMdhanone tyAgato paraMparAe apunarAgamana sthAnane prApta kare che. aNAyaraNajogga - anAcaraNayogya (tri.) (nahIM AcaravA yogya). sadAcaraNa dvArA jeoe potAnuM hita sAdhyuM che. jeo ziSTajanomAM mAnya banelA che tevA kalyANakArI mahApuruSonA mArganuM sevana karanAro bhavya jIva paNa AtmakalyANane prApta kare che. te jJAnI puruSoe je mArgane ayogya mAnyo che tenuM kalyANakAmI puruSe AcaraNa na karavuM joie. aNAyaraNayA - anAcaraNatA (strI.) (gauNa mohanIyakarma) mAyA kaSAyanA paryAyavAcI nAma tarIke anAcaraNatA zabdano prayoga zAstromAM thayelo che. kaSa eTale saMsAra ane Aya eTale teno lAbha. je saMsArano vistAra karI Ape tene kaSAya kahevAya che. mAyA kyAreya paNa AtmA mATe hitakArI hotI ja nathI. AthI sujJa puruSoe mAyAnuM AcaraNa karavuM joie nahi. jeTalo zakya bane teTalo tyAga karavo joie. apAyariya - anArtha (pu.) (kUrakarmI, anArya, zaka-yavanAdi dezomAM utpanna thanAruM) zaka-yavanAdi pazcimanA ghaNA dezone zAstramAM anArya deza tarIke ane temAM rahenArAone anArya tarIke saMbodhelA che. dharmanA sAcA svarUpane nahIM samajelA teo hiMsA ane krUratAne ja potAno dharma samajatA hoya che. upadezamALA vagere graMthomAM dharmIjanone mATe anArya dezamAM vasavATa ane anArya lokonA saMsargano niSedha karavAmAM Avelo che. mAyita - sanAtha (tri.) (lokhaMDarahita, jemAM lokhaMDa na hoya te). 266
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAta dhAtumAM lokhaMDane nimna kakSAnuM gaNavAmAM AveluM che. AthI ja to mAMgalika prasaMgamAM, jinamaMdiramAM ke anya vidhi vidhAnomAM tenA upayogano niSedha karavAmAM Avelo che. nizIthacarNimAM sAdhuone lokhaMDanI vastuno upayoga karavAnI manAI karavAmAM AvelI che. kathA - sanAtmana (kuM.) (jaDa padArtha, ajIva ra potAnA sivAya anya, bIjo) eka Atmadravyane choDIne bAkInA dhamastikAya vagere pAMceya dravyo jaDa che. te badhAmAM eka ajIva tattva samAnapaNe raheluM che. sajIva dravyamAM to rAga-dveSa, harSa-zoka, prema-glAni vagere bhAvanAo dekhAtI hovAthI tenA pratye rAga-dveSa thAya te to samajI zakAya che. paraMtu jenAmAM koi ja prakAranI pratikriyA ApavAnI kSamatA nathI tevA nirjIva padArthamAM paNa lokone moha-mamatva thAya che te eka AzcaryakArI ghaTanA ja samajavI paDe. kapAyA - manAvAna (1) (akAraNa, kAraNano abhAva) sarvathA mRSAvAda:viramaNavratanA dhAraka zramaNa bhagavaMto kyAreya paNa asatya vacananuM uccAraNa karatA nathI. pachI te sakAraNa hoya ke akAraNa. kyAreka jIvadayAdino prasaMge upasthita thAya ane asatya bolavAnuM Ave to te mauna UbhA rahe che paraMtu, asatya bolatA nathI, jo sakAraNa paNa mRSAvAda nathI karatA to pachI niSkAraNa karavAno to koi savAla ja nathI uThato. mAyA - manAvAra (pu.) (anAcAra, sAdhu ke zrAvakanA vratano bhaMga karavo te, AdhAkamadi grahaNa karavuM te) kaivalyajJAnanI prApti thayA bAda paramAtmAe sAdhu dharma ane zrAvaka dharmanI sthApanA karI. tIrthakara bhagavaMte sAdhu saMbaMdhita AcAro ane zrAvaka saMbaMdhita AcAronI prarUpaNA karI che. temaNe AcAronA pAlanathI prApta thatA lAbha ane anAcAra dvArA thayelA vratabhaMgathI anaMtAbhavo sudhI bhogavavA paDatA virU pariNAmonuM paNa darzana karAvyuM che. jeo bhayabhIru che ane zAzvata sukhanA vAMchu che teo prANanA bhoge paNa anAcAranuM sevana karatA nathI. aNAyArajjhANa - anAcAradhyAna (na.) (duSTa AcAronuM ciMtana, kRdhyAna, durgAna, anAcAra sevanano vicAra). mana-vacana ane kAyA e traNeya yogothI jIvane karmano baMdha thato hoya che. kAyAthI je anAcAra sevAya che teno karmabaMdha kaMIka alA hoya che. tenAthI vadhAre karmano baMdha vacana dvArA thAya che ane A be yogo karatAM paNa kaMI gaNo vadhAre karmano baMdha manathI thAya che. anAcAranuM sevana to pachIthI thAya che paraMtu, teno bhaMga to duSTavicArovALA manathI thaI cUkyo hoya che. AthI ja to kumArapALa rAjAe manathI pApa thAya to upavAsano daMDa rAkhyo hato. mATe duvicArothI tame cetajo ! aNAyAvAi (Na) - anAtmavAdin (puM.) (Atmatattvane nahIM mAnanAra, nAstika, AtmAne kSaNika ke sarvavyApI mAnanAra) jinezvara bhagavaMtoe batAvelA AtmAnA yathAvasthita svarUpane je mAne teo AtmavAdI che. ane jeo AtmA nAmanA dravyane mAnatA ja nathI teo tathA jeo AtmAne to mAne che paraMtu, te vikRtasvarUpe mAne che te loko anAtmavAdI che. cAvaka mata Atmadravyane ja nathI mAnato. jyAre te sivAyanA keTalAka darzano AtmAne mAne to che paraMtu, koi nitya mAne che, koi kSaNika mAne che to koi AtmAne sarvavyApI mAne che. jyAM sudhI AtmAnA sAcA svarUpane oLakhuM nathI tyAM sudhI kevaLajJAna to jojano dUra che. HTTyAva (m) - manAtApina (kuM.) (pariSahone sahana na karanAra, pariSaha asahiSNu) jema sonuM AganI garamIne sahana karI potAnA zuddha svarUpane prApta kare che. tema zramaNajIvanane nirmala ane karmarahita banAvavA mATe zIta, uSNa, AtApanA vagera pariSahone sahana karavA ati Avazyaka che. jeo sukhazIlIyA che kaSTothI gabharAya che teo to pariSado-upasargonA nAmamAtrathI DaranArA hoya che. e jIvo potAne maLelA zreSThakoTInA zramaNa jIvanathI patita thaI corAzI 361
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ lAkha yoniomAM khovAI jatA hoya che. mAma - nAma (I.). (jIvano anupaghAta, jIvane upadrava na karavo te 2. sAvaghayoga rahita) sthAnAMgasUtranA sAtamAM sthAnamAM 1. pRthvIkAya 2. akhAya 3. vAukAya, 4. teukAya che. vanaspatikAya 6. trasakAya ane 7. avakAya ema sAta prakAranA anAraMbha kahelA che. jIvone sIdhe sIdhI rIte ke ajIva padArthanA mAdhyamathI trAsa pahoMcADavo te AraMbha kahevAya che. jyAre jIvonI dayA pALavI te anAraMbha kahevAya che. aNAraMbhajIvi (Na)- anArambhajIvin (puM.) (sAvadya kriyAne nahIM sevanAra 2. sarvasAvadyathI rahita sAdhu). jema kamaLa kAdavamAM utpanna thavA chatAM paNa tenAthI nirlepa rahe che. tevI rIte hiMsA pracura saMsAramAM jinazAsanane prApta karelA zramaNa bhagavaMto sAvadya kriyAno sarvathA tyAga karIne potAnA AtmAne saMsArathI nirlepa rAkhe che. AvA anAraMbha jIvanane jIvanArA sAdhu vipulakamanI nirjarA karatA rahI mukti maMjIlamAM pahoMcI jatA hoya che. a maddA - anArasmasthAna (ja.). (AraMbha rahita sthAna, sAvadya anuSThAnanI sarvathA nivRtti 2. asAvadha AraMbha sthAna) sUtrakRtAMgasUtra dvitIya zrutaskaMdhanA bIjA adhyayanamAM kaheluM che ke, jenAthI ekAMte mithyAtva ane asAdhutAnI prApti thatI hoya tevA sthAnono saMyamI AtmA sarvathA tyAga kare che. sAvadya anuSThAnavALA sthAnonA tyAga ane sadanuSThAnanA AcaraNa dvArA te saMyamaprANanI rakSA kare che. paddha - anAzva (tri.) (mahApuruSoe nahIM AcareluM te) dararoja snAtramAM bRhatkrAMti vakhate ApaNe bolatA hoie chIe ke, "madAnano vena ti: sa sthA' arthAta je sujJajano che teo tIrthaMkarabhagavaMto ane pUrvanA mahApuruSoe je mArganuM AcaraNa karyuM hoya te mArge ja cAlanArA hoya che. je mArganuM AcaraNa teoe nathI karyuM teno tyAga karanArA hoya che. ApaNI gaNatarI zAmAM che? aNArAhaya - anArAdhaka (tri.) (virAdhaka, dharmavirodhI). caudapUrvadhara bhagavaMta zrIbhadrabAhasvAmIe bArasAstramAM covIsa tIrthakaronA caritra, virAvalI ane sAmAcArInuM varNana karyA bAda AkhA kalpasUtra ane jinazAsanano sAra jaNAvatA kahe che ke, jIve pratyeka AtmAne khamavo joie ane khamAvavo joie. je jIva kSamA mAge che ane Ape che te ArAdhaka bane che ane je jIva khamato ya nathI ne khamAvato ya nathI te ArAdhaka nahIM paNa virAdhaka bane che. mariya - anArtha (pu.) (Arya nahIM te, anArya dezavAsI, mleccha, pApI, akAryakArI 2. ajJAnI 3. dharmasaMjJA rahita) bhArata e saMskRti pradhAna deza hoI Arya deza che. saMskRti dharmanA AdhAre banI hoya che. vartamAnakALamAM sarvadharma samabhAvanAno pracAra karanArA loko ghaNA badhA chabaraDA vALe che. je dharmamAM saMskRti vasI hoya tyAM samabhAva hoya. are je saMskRtimAM mAtApitAno Adara, sahakuTuMbanI bhAvanA ane lAgaNInA saMbaMdho na hoya te saMskRti ApaNA mATe hitakAraka kevI rIte banI zake ? AvI sarvadharma samabhAvanA mATe to eka ja ukti lAgu paDe che. 'havelI levA jatAM gujarAta khoyuM" aNAriyaTThANa - anAryasthAna (na.) (sAvadya sthAna) sUtrakRtAMgasUtranA dvitIya zrutaskaMdhanA bIjA adhyayanamAM anAryasthAnano artha sAvadya AraMbhanuM sthAna evo karelo che. arthAta mAtra anArya deza e ja anAryasthAna nathI. paraMtu jeTalA paNa AraMbhasthAno ke pApasthAno che te badhAye anAryasthAna jasamajavA joIe. 268
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3mArohA - manAvo(tri.) (yoddhAorahita, sainikorahita) jema rAjA vagara sainya zobhatuM nathI tema sainya vagarano ekalo rAjA paNa zobhato nathI, tattvArthasUtranA pAMcamA adhyayanamAM vAcakamukhya umAsvAtijI mahArAje kaheluM che ke, "parasparopagraho nIvAnA' arthAta jagatanA dareka padArtha eka bIjAne AzrayIne rahelA che. darekane eka bIjAnI jarUra paDe ja che. je nigodamAM anaMtA sAthe rahevAnuM che ane mokSamAM paNa anaMtA jIvo sAthe rahevAnuM che. to pachI ahIM eka bIjAnA duzmana zA mATe banIe ? VInaMar - 3 nAnapara (1) (TekArahita, AlaMbanarahita). zubhadhyAna be prakAranA batAvavAmAM AvelA che. 1. sAlaMbana dhyAna ane 2. nirAlaMbana dhyAna, je dhyAnamAM jina pratimA ke anya koi AlaMbana levAmAM Ave te sAlaMbana dhyAna bane che ane jemAM koIpaNa iSTanA AdhAra vagara sAhajika rIte dhyAna karavAmAM Ave te nirAlaMbana dhyAna kahevAya che. tIrthakara bhagavaMto nirAlaMbana dhyAna karatA hoya che. aNAlaMbaNajoga - anAlambanayoga (puM.) (paratattvaviSayaka dhyAna vizeSa) SoDazaka prakaraNamAM kaheluM che ke, tathA prakAranA sattvanA udrekathI vizeSa prakAre zAstromAM batAvelA upAyothI para UThelAne sAmarthyayoga hoya che. tevA AtmAne koIpaNa padArthanA abhinkaMga eTale AlaMbanarahita je dikSA arthAtu paramAtmAne jovAnI icchA te anAlaMbana yoga kahevAya che. A anAlaMbana yoga jyAM sudhI paratattvanuM darzana nathI thayuM tyAM sudhI ja hoya che. darzana pachI te kevaLajJAnanA saMyoge AlaMbana yoga kahevAyo che. aNAlaMbaNapaiTThANa - anAlambanapratiSThAna (tri.) (AlaMbana-rakSakarahita, AlaMbanarUpa pAyA vinAnuM). je jIvonI haju sudhI adhyAtmayogamAM viziSTa gati nathI thai. jeo haju bALa svabhAvanA che, tevA bhavyajIvone nirAlaMbana yoga ghaTato nathI. temanA mATe sAlaMbanayoga e ja utkRSTamArga che. kema ke teo AlaMbanarahita dharma ArAdhI zakavAnI kSamatA vagaranA hoya che. agAna - sanAtapita (zi.) (na bolAveluM, AlApa-saMtApa na karela hoya te). jenI joDe ApaNI koi oLakhANa na hoya, koI jAtanI vAtacIta karelI na hoya ke bolAvelI na hoya tevI vyakti koI divasa ApaNA ghare Ave kharI? nahIM ne. basa! tema je pApakarmone ApaNe A ja nathI, jene ApaNe mana-vacana-kAyAthI AmaMcyA janathI tevA pApakarmo kyAreya paNa udayamAM AvatAM ja nathI ane je udayamAM Ave to samajI levAnuM ke A karmo meM janotarelA che. mArI karaNInuM ja A phaLa che. koi bIjAnuM nahi. mAta -- nAnAtha (ka.), (ALasya rahita, ALasano abhAva, udyamI) eka subhASitamAM kavie kaheluM che ke, je svayaM ALasu che ane vaLI, mAtra sukhanI icchAvALo che tene kyAreya paNa vidyA prApta thatI nathI. paraMtu je vidyA prApta karavAnI icchAvALo che ane udyamI che tene vidyAprApti sivAya bIje kyAMya sukha lAgatuM ja nathI. aNAlassaNilaya - anAlasyanilaya (puM.) (utsAhanuM sthAna 2. strI) je sainyano netA svaye udyama ane parAkramarahita hoya tenuM sainya paNa ALasu ane nirutsAhI banI jAya che. paraMtu jeno netA parAkramI ane utsAhathI bharapUra hoya tenuM sainya paNa game tevA moTA sainya sAme bAtha bhIDI levAnI hiMmata karI le che. arthAtu bahu utsAhI netA sainya mATe utsAha jagADavAnA sthAnabhUta banato hoya che.
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ aTIbhAva - manAtApa (I.) kutsita bhASaNa, kharAba bolavuM te, vacanano vikalpa-bheda) zabdonI asara vyaktinA bhAvo para paDatI hoya che. A vAtane vyavahAra ane dharma banne mAnyatA Ape che. koinA mATe bolelA be sArA zabdo vyaktinA mukha para hAsya lAvI de che ane bolelo eka apazabda vyaktinI AMkhonA bhavAM taMga karI de che. mATe evuM bolavuM joie ke, je hita-mita-pathya ne satya hoya. ziSTabhASA vyaktinI sabhyatA jaNAve che ane kutsitabhASA bolanAra tenI asabhyatAno paricaya Ape che. mAniddha - sanAnniSTa (tri.) (AliMgana na ApeluM) yogazAstramAM kalikAla sarvajJa bhagavaMte kahevuM che ke je bhUmi para sUryanuM milana thayuM na hoya. arthAt sUrya prakAzathI je bhUmi prakAzita na hoya athavA sUryanA kiraNo je bhUmine sparyA na hoya tevI aMdhArI bhUmi para jIvahiMsAno bhaya hovAthI jIvadayAnA paripAlane tyAM cAlavuM joIe nahi. aNAloiya - anAlocita (tri.) (AlocanA na kareluM, jeNe guru pAse potAnA doSanI AlocanA lIdhI nathI te) bahAra javAnuM hoya ane svaccha kapaDAM paheryA hoya, khUba sAcavIne cAlatA ho chatAM paNa te melA to thavAnA ja. tene tame kemeya karIne rokI zakavAnA nathI. hA ! melA kapaDAne pANImAM sAbu ke pADavaDarathI ghasIne pharIthI ujaLA karIne enI e ja camaka pAchI lAvIne paherI zako cho, basa ! A ja rIte AtmA jyAM sudhI saMsAramAM rahelo che tyAM sudhI karmono mela to lAgavAno ja che. jo karmo lAgyA che to tene dhovA mATe pazcAttAparUpI pANI ane prAyazcittarUpI sAbu, pAvaDara paramAtmAe batAvelA ja che. punaH AtmAne ujaLo banAvI zako cho. paraMtu AtmAnI gumAvelI camaka te ja lAvI zake che je gurabhagavaMta pAse AlocanA le. aNAloiyaapaDikaMta - anAlocitA'pratikrAnta (tri.) (je guru pAse AlocanA laine doSothI nivRtta thayo nathI te) samajavA jevuM che ke, jema zarIramAM roga udbhavelo hoya tene dUra karavA mATe vaidya paNa hoya ane davA paNa hoya paraMtu, je vyaktine vaidya pAse javuM nathI ane davA levI nathI teno roga maTI zake kharo? na ja maTI zake tema AtmAmAM doSorUpI rogo paDyA hoya tene dUra karavA mATe guru bhagavaMtarUpI vaidya ane prAyazcittarUpI auSadha hovA chatAM je AlocanA laine doSothI nivRtta nathI thato tenA doSo kyAreya paNa naSTa thaze kharA? aNAloiyabhAsi (Na) - anAlocitabhASin (puM.) (samyajJAnathI paryAlocana karyA vagara bolanAra, vicAryA vagara bolanAra) pravacana sAroddhAranA 72mA dvAramAM kahevAmAM AvelI paccIsa azubha bhAvanAone anulakSIne kaheluM che ke, je vyakti samyajJAna pAmyo nathI, jenAmAM sArAsAra grahaNa karavAnI buddhi nathI tevA alpabuddhi loko tIrthakara, jJAna-jJAnI, sAdhu vagere paramatattvonA avarNavAda karanArA hoya che. temanuM kathana samyajJAnanA paryAlocana vagaranuM avicArI hoya che. kAno - sanAto (.) (ajJa, ajJAnarUpI aMdhakAravALo). vizvanA saghaLA dharmomAM gurune UMcuM sthAna ApavAmAM AveluM che. kAraNa ke paramAtmAnI sauthI vadhu najIka ane dharmanuM sAcuM svarUpa guruja jANatA hoya che. ajJAnarUpI aMdhakArathI aMdha thayelA lokone jJAnarUpI aMjana dvArA cakSuno udhADa karAvanAra guru anaMtapuNyanA udaye maLe che. ApaNane paMcamahAvratadhArI paramopakArI guru maLyA che te ApaNA anaMtAnaMta puNyano udaya ja che ke bIjuM kAMI ? maUvAda - 3nApAta (2) (je janamArga na hoya te, strI Adirahita nirjana sthaMDila bhUmi) oghaniryukti graMthamAM bhagavAna zrIbhadrabAhusvAmIe lakhyuM che ke, sva-para hitAyanI bhAvanAthI prAmAnugrAma vicaraNa karanAra 370
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhue eka sthAnathI bIje sthAna javA mATe kyAreya paNa nirjana rasto pasaMda karavo nahi. kema ke tyAMthI javAmAM jaMgalI hiMsaka prANIonA upadravano bhaya rahelo che. tethI AtmaghAtanI saMbhAvanA che. yAda rAkho ke lokahita karavA mATe paNa Atmahita prathama jarUrI che. pavitra - nAvina (tri.) (akaluSita, rAga-dveSarUpI maLarahita) jenA kaSAyo zAMta thai gayA che. jenA cittasarovaramAM prazamatArUpI haMsalIo mahAlI rahI che. tevo AtmA ja dharmanI sAcI ArAdhanA karI zake che. hajI sudhI jenuM citta vividha klezothI khadabadI rahyuM hoya tevo jIva mAtra dharmano dekhADo karI zake che paraMtu, sAco ArAdhaka banI zakato nathI. Rvitra (tri.). (RNathI kaluSita). jema anyAya ane anItithI meLaveluM dhana anIti karanArane ane bIjAnI pAse jAya to tene paNa barabAda karI nAkhe che tema ja bIjAnA paisA dabAvIne besI gayo che, pArakA paise tAgaDadhinnA kare che tevA lokonuM RNathI kaluSita dhana temane to barabAda kare ja che paraMtu, jenI tijorImAM e dhana jAya tenuM paNa devALuM kADhe che. kema ke temAM nirdoSa lokonI hAya bhaLelI hoya che. AvA kaluSita dhanathI cetajo! aNAvilajjhANa - anAviladhyAna (na.) (karajadAranuM ciMtavana) je devAmAM DUbelo hoya tene karajadAranI ciMtA, gharano movaDI hoya tene kuTuMba calAvavAnI ciMtA, rAjAne koI duzmana caDAI karIne rAjya laI nA le tenI ciMtA. Ama juo to darekane koIne koI ciMtA satAvatI ja hoya che. AthI ja to ciMtAne citA samAna kahevAmAM AvelI che. kema ke citA mRtyu pAmelAne bALe che. jyAre ciMtA jIvatA jIvane bALIne bhasma karI nAkhe che. maurrvi7L () - nAvinAbha (pu.) (kaSAyarahita AtmA) jenA AtmAmAM rAga-dveSarUpI kaSAyo vidyamAna che tyAM sudhI tene haMmezAM koine koi vAtano bhaya satAvato hoya che. paraMtu dharmArAdhanAthI jeNe potAnA kaSAyone maMda pADI dIdhA che tevA kaSAyarahita AtmAne jagatano koipaNa bhaya DarAvI zakato nathI. mATe ja sUtrakatAMgamAM kahyuM che ke, kaSAyarahita sAdhu mahAtmA abhayane karanArA hoya che. lagAvo- anAvRSTi (trI.). (varasAdanI RtumAM varSo na thAya te, anAvRSTi) bAra mahinAmAM cAra mahinA varSA RtunA hoya che. te daramiyAna jo varasAda varase to anAja vagere pAke ane lokamAM sukALanI sthiti jaLavAI rahe che. paraMtu jo varSA RtumAM pANI varase naI to duSkALanI sthiti UbhI thAya ane lokamAM bhUkhamaro Ave. tema sAmAnyathI varSanA bAreya mahinAone zAstrakAroe dharmarAdhanAnA mahinAo batAvyA che. dharmIjane sadA agrata rahI upAsanA dvArA Atmahita sAdhI levuM e ja hitAvaha kaheluM che. kAraNa ke mRtyarUpI kALa kyAre pahoMcI jAya te kahevAya nahIM. MAsaMsi () - anAzasina (kuM.) (AzaMsArahita, saMsAranA phaLanI icchA vagarano, zrotAo taraphathI vastrAdinI apekSA vagara pravacanasAra kahenAra) dharmasaMgraha graMthamAM jaNAvyuM che ke, prAyazcitta lenAra vyakti AzaMsA rahita hovo joIe. jo te apekSAvALo hoya to saMpUrNa aticAranI AlocanA levAmAM UNo UtarI zake che. tema dharmIjane phaLanI AzaMsAthI rahita hovuM ghaTe che. kAraNa ke ArAdhaka mATe apekSA e paNa aticAra arthAtu doSa bane che je enI ArAdhanAne kalaMka lagADe che. 3U// - anAzvavara (tri.) (azvarahita, ghoDA vinAnuM) 271
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ azva eTale ghoDo. ghoDo zakti-sAmarthyanuM pratIka che. jema rAjA, varaghoDo, rathayAtrA ke sainya azva vagara zobhAspada nathI banatA. tema azvatA-zaktirahita puruSa zobhAnA gAMThiyo banI jAya che. sattva hoya to sAmarthya sahajatAe pragaTa thatuM hoya che. aNAsacchinna - acchinnanAsa (tri.) (januM nAka chedAyeluM nathI te) mukhanI zobhAmAM nAka mahattvano bhAga bhajave che tema bIjA badhA aMgo suMdara ane paripUrNa hoya paNa jo nAka chedAyeluM ke kapAyeluM hoya to mukhanI zobhA khaMDita gaNAya che. jonArAne aruci thAya che. tema mANasanI AbaruM paNa nAkathI iMgita thAya che. jenI pAse lajja-zarama nathI tene loko bezarama ke nakaTo kahe che. aNAsaNNa - anAsanna (tri.) (cheka pAse nahIM, bahu najIka nahIM te). uttarAdhyayanasUtramAM ziSyane bhavodadhitAraka gurunA vinaya bAbate khUba UMDANathI upadeza Apyo che. mokSamArganI ArAdhanA karanAra ziSya mATe gurunI bhUmikA ghaNI agatyanI jaNAvelI che. ziSya gurunI nizrAmAM kevI rIte rahevuM joIe? to zAstra kahe che ke ekadama najIka paNa nahIM ane sAva dUra paNa nahIM. ema bahudUra ke atinikaTatA varjIne madhyamasthitimAM rahevuM joIe. makSatti - anAsatti (fa.). (Asaktino abhAva, apratibaddhatA) munie jema saMsAranA dareka bhAvono tyAga karelo hoya che tema putra-svajana-baMdhu-kuTuMba pratyenA rAgabhAvano paNa tyAga karela hoya che. temanA para rAkhelA snehabhAvane paNa asaMyama kahelo che. mATe munijIvanamAM sarvatra apratibaddhatA e sarvopari hoya che. agAsa - anAtha (.) (jene pUjAno bhAva nathI te, pUjAnI icchAthIrahita). sUtrakatAMgasUtranA prathama zrutaskaMdhanA paMdaramAM adhyayanamAM kahevAyuM che ke je jIva koI kAraNavaza paramAtmAnI dezanAnA avasare samavasaraNamAM dravyathI beTho hoya paNa aMtarAtmAmAM bhagavAna pratye pUjAno bhAva na jAge athatuM prabhune joI manamAM temanA pratye AdarabhAva na thAya to tene paramAtmA pratyenI arucinA kAraNe anAzayI kahyo che. mAlava - anAzrava (pu.) (34 prakAranA pApakarmabaMdha rahita hiMsAdi AzradvArathI virata, pApAzravathI aTakeluM 2. ahiMsA, dayA) jene hiMsAdi Azravo nathI, 34 prakAranA pApakarmabaMdhathI rahita che athavA hiMsAdi AzradvArathI virata che te anAzravavALo kahevAya che ema karmaprakRti graMthamAM kahyuM che. vaLI aupapAtika AgamamAM prANAtipAtAdithI virata hoya, amama ane akiMcana hoya arthAt jenA pApakarmabaMdha vidyamAna nathI te anAzravI kahyo che. to bRhatkalpasUtramAM anAzrava eTale sArA ke narasA je karmo AtmAmAM zrave che eTale ke baMdhAya che te Azrava che. jo karmapudgala grahaNa na kare to anAzrava che. eTale rAgadveSa rahita mAdhyasthapaNe rahevuM e ja anAzrava che ema kaheluM che. aNAsAijjamANa - anAsvAdyamAna (tri.) (rasanendriya dvArA na cakhAtuM, kevaLa rasanendriyano viSaya banatuM) pAMceya indriyomAM rasanendriya sahuthI vadhu khataranAka che. ApaNe parvanA divasomAM upavAsa to sahelAIthI karI laIe chIe paNa pAraNAmAM Asaktine DAmI zakatA nathI. manabhAvatI daza-vIza jAtanI khAdya vastuo hoya to khAvA para kaMTrola keTalo rAkhIe chIe? jo nahIM to samajI lo ke ApaNane tapamAM rasa nathI paNa khAvAmAM vRddhi vadhAre che je naphA karatA nukazAna vadhu karAve che. aNAsAemANa - anAzayamAna (tri.) (na cAkhato 2. na vAMchato) uttarAdhyayanasUtranA 29mA adhyayanamAM muninA mokSasAdhaka aneka utkRSTa guNomAM eka guNa anAzaya paNa kahelo che. eno artha e che ke je muni saMyamamAM ekatAna che. jene koIpaNa prakAranI esaNA nathI ane lobha-lAlacathI para thayelo tathA laukika AzAothI 211
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ upara UThelo evo te sAco cAritrI che. nAsvAyat (2i.) (nahIM khAto, AsvAdana na karato) aNAsAyaNA - anAzAtanA (strI.) (hIlanAno sarvathA abhAva, tIrthaMkarAdikanI AzAtanA na karavI te, darzana vinayano eka bheda, mana-vacana-kAyAthI virodhano abhAva) jIvanamAM dharmArAdhanA ochA-vattA aMze thaze to cAlaze paraMtu, dharma ane dharmIjananI AzAtanA arthAta temano virodha karIne bhAre karmI banavAnI bhUla kyAreya na karatA. tIrthaMkara prabhunI moTI daza AzAtanAo che. jinabhavananI nAnI-moTI 84 AzAtanAo che ane gurunI 33 AzAtanAo che tenuM sarvathA varjana karIne temanI vinaya-bhakti karazo to bhavathI vahelA tarazo aNAsAyaNAviNaya - anAzAtanAvinaya (pu.) (anucita kriyA nivRttirUpa darzanavinayano eka bheda, dharmanI bhakti-bahumAna karavuM te). anucita kriyAnI nivRttirUpa darzanavinayanA paMdara bheda sthAnAMgasUtramAM varNavyA che. temAM jaNAvyuM che ke tIrthakara, dharmAcArya, vAcaka, - sthavira, gaNa, kuLa, zrIsaMgha Adi tIrthaMkara praNIta dharmanI AzAtanAno tyAga karI bhakti-bahumAna karavuM e darzanavinaya che. temanI jeTalI bane teTalI prazaMsA-varNavAda karavAthI jJAnAvaraNIyAdi karmano kSaya thAya che ane bodhisulabha thavAya che. apasithe - anAzita (tri.) (bubhuti, bhUkhyuM). kahevAya che ke, bhUkha jevuM koI pApa nathI. bhUkhyo mANasa zuM na kare arthAtu koIpaNa rIte te peTanI sudhA zAMta karavA majabUra banI jAya che. peTa AgaLa te paravaza thaI hiMsAdi paNa Acare che. dhanya che te mahAmunivarone ke jeo tapa dvArA zarIrane sukavI de che paNa kSudhA pariSahane jItI le che. aNAsevaNA - anAsevanA (strI.) (doSanI sevanAno abhAva, aticArAdi na sevavA te). AcArAMgasUtramAM jaNAveluM che ke, jJAnathI parikarmita buddhivaMta mahAmunivaro game tevA kaSTo Ave ke mahAbhayaMkara paristhitinuM nirmANa thAya paNa pote lIdhela pratijJAmAM eTale mahAvratonA pAlanamAM bhUlathI paNa aticAra lAgavA detA nathI. nitya savAre UThatAnI sAthe niraticAra cAritranA pAlaNahAra mahAmunionA caraNomAM koTi-koTi vaMdanA karI bhavasAyarathI vahelA tariye. vi - 3nAi (ki.) (azaraNya, yoga-kSemarahita, anAtha, nadhaNiyAtuM 2. AtmAnI anAthatAnI paribhAvanA karanAra munino eka bheda) zAstragraMthomAM anAthatAnA viSayamAM zreNikarAjA ane anAthI muninuM daSTAnta khUba prasiddha che. kahevAya che ke anAthI muninA satyaparikarmita javAbothI saMtuSTa thayelA zreNika rAjA samakitane pAmyA hatA. dhanya che anAthImuninA sAcA aNagArabhAvane. azipabranA - manAthautrA (strI.) (uttarAdhyayanasUtranuM vIsamuM adhyayana, mahAnirgathIya adhyayana) jaina saMghanA aMgarUpa sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikA A cAreya jene atyaMta bahumAnathI pUje che ane jenA paThananI yogyatA keLavavA mATe paNa tapavidhithI joga kare che te AgamonA mUlasUtramAM uttarAdhyayanasUtrano samAveza thayelo che. jemAM sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMtonA vinayAdi AcAra vicAro saMbaMdhI upadeza ApavAmAM Avelo che. A sUtranuM vasamuM adhyayana mahAnirgathIya nAmathI paNa prasiddha che. madaUT - anAdhara (na.) (dharI rAkhavAne azakta) vyakti pAse game teTalI tAkAta hoya ke duniyAbharanI Rddhi hoya paNa te samayane dhArI rAkhavAmAM samartha nathI. moTA-moTA rAjA, 213
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahArAjA ke cakravartI sudhdhAM paNa samayane bAMdhI zakatA nathI. e to ThIka paNa aneka zaktionA svAmI devendro paNa potAnA AyuSyane cirasthAyI banAvavA samartha nathI. samaya haMmezAM apratibaddha che tene koIno pratibaMdha nathI. haMmezAM gamanazIla rahe che. aNAhasAlA - anAthazAlA (strI.) (davAkhAnuM, ArogyAlaya, rugNAlaya, hospiTala) gujarAtImAM jene ApaNe davAkhAnuM kahIe chIe tene prAkRtamAM aNAhazAlA ane saMskRtamAM anAthazAlA kahe che. jeno nAtha eTale ke rakSaNahAra nathI te lokamAM anAtha tarIke oLakhAya che. game tevo zaktisaMpanna ke vagadAra vyakti paNa jo rogISTa thAya to anAtha banI jAya che. tene tenI koI sattA ke zakti bacAvI zakatA nathI. teNe paNa vaidyo ke DaoNkTara pAse davAkhAne doDI javuM paDe che. duniyAnA betAja bAdazAho! tame paNa roga sAme anAtha cho, vRddhatva sAme anAtha cho ane mRtyu sAme paNa anAtha cho. mahAra - 3nAdAra (I.) (AhArano abhAva, avidyamAna AhAra) AcArAMgasUtranA 1 zrutaskaMdhanA 8mA adhyayanamAM AhAranI vyAkhyA karatAM jaNAvyuM che ke, je sudhAne zAMta kare ane jeno AsvAda jIbhane AlhAdaka lAge te AhAra kahevAya che. kSudhAtRpti mATe je aniSTa che ane jeno svAda jIbhane arucikara lAge tene anAhAra kahelA che. lImaDAnI chAlAdi paMcAMga, haraDe, kariyAtuM Adi aneka dravyo anAhAra tarIke batAvyA che. * pathAra (I.) (devAdAra, karajavALo). 'Ri RtvIkRtaM pi' e ukti svAthyanI apekSAe sAcI haze paNa nItikAroe roga, paradezagamana ane traNa A badhAne moTA duHkha jaNAvelA che. temAM paNa karajadAra hovuM tenA jevuM bIjuM koI moTuM duHkha nathI tema jaNAvyuM che. RNI vyakti karaja pheDavAnI ciMtAvALo banI satata ArtadhyAna karato rahe che ane potAnA vyavahAradharmamAM Dagale ne pagale alanA pAmato rahe che. aNAhAraga - anAhAraka (puM.) (aNAhArI jIva, vigrahagatiprApta jIva, samughAta karanAra kevaLI, ayogI kevaLI-siddha) zarIradhArI dareka jIva sAmAnyathI pratyeka paLe AhAra kare che jene zAstramAM lomAhAra kahe che. sAmAnyathI kavalAhAra na karanArane aNAhArI kahevAya che ane AyuSya pUrNa karIne bhavAnsaragamana karatA vigrahagati prApta jIvane, samudraghAta karanArane, ayogI kevaLIne arthAtu siddha bhagavaMtone paNa aNAhArI kahevAya che. akSarama - manoharama (ja.) (bhojana mATe ayogya, khAvA mATe yogya nathI te, abhakSya) zAstromAM anaMtakAya, bahubIja, kaMdamULa tathA zarIrane nukazAna pahoMcADanArI viSaya vastuone bhojana mATe ayogya kahelI che.' DuMgaLI, lasaNa Adi vastuo vyaktinA tAmasI svabhAvamAM vadhAro karanAra hovAthI te khAvAno niSedha karavAmAM Avelo che. maharida - sanAdata (si.) (bhUtakAlIna khAvAnI kriyAthI pariNAma nahIM pAmeluM te). Akho divasa sArA-sArA pauSTika padArthonA bhojana karavA mAtrathI dUbaLo-pAtaLo vyakti pahelavAna banI jato nathI. paraMtu lIdhelA bhojanane pacAvavA arthAta khAdhelA AhAranA yogya pariNamana mATe jaTharAgni paNa pradIpta hovo jarUrI bane che. mAdiku - anAdhRSTa (kuM.) (vasudeva ane dhAriNIno putra) saMsAranA zreSTha puruSomAM jenI gaNanA karavAmAM Ave che te traNakhaMDanA adhipati vAsudeva kRSNanA pitA vasudeva ane dhAriNI devInA putranuM nAma anAdhRSTa che. jenuM caritra antaHkUdazAMgasUtranA trIjA varganA teramAM adhyayanamAM ApavAmAM AveluM che. aNiiya - anitika (pu.) (jenuM niyata svarUpa nathI te, aniyata 2. saMsAra) 374
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ samayanA vaheNamAM vaheto A saMsAra tenA nita navA svarUpo dekhADe che. gaIkAlano rAjA Aje raMka thaI jAya che to Ajano reka AvatI kAle rAjA banI jAya che. eTaluM ja nahIM devendro jevA samartha devendrone paNa ghaDIkamAM harSa karAve che to ghaDIkamAM zoka karAve che. ema aneka prakAranA AzcayathI bharelo A saMsAra aniyata svarUpavALo che. pitta - anItipanna (tri) (jenA pAMdaDA kIDAothI khavAyelA nathI te). mAruM (3) tA - atimut () (atizaya baMdhanathI mukta thayeluM 2. tinduka ke tAla vRkSa vizeSa) je baMdhanothI atyaMta rIte mukta thayelo hoya tene saMskRtamAM atimuktaka kahevAya che. zAstrIya rIte vicAratAM je jIva saMsAranA janmamaraNa rUpI baMdhanathI atyaMta rIte mukta thayelo hoya tene atimuktaka kahevAya che. te ja bhavamAM mukti prApta karanArA caramazarIrI jIvo paNa atimuktaka kahI zakAya che. mar3T - napu (tri.) (nipuNa nathI te, akuzaLa) saMsAramAM koIpaNa prakAranI muzkelI vagara AkhuM ya jIvana vIte te zakya nathI. A jagatamAM vino to darekane Ave che paraMtu, kuzaLa manuSyo buddhibaLe te vipnomAMthI paNa koIkane koIka sAro mArga kADhI le che. puNyapuruSone vinomAMthI paNa sahajatayA rasto maLI jAya che. niSkAra () - niyatavArina(uM.) (apratibaddha vihArI, pratibaMdha vagara vicaranAra) pratibaddha eTale Asakta ane apratibaddha eTale anAsakta. mATe ja sAdhu bhagavaMtone apratibaddha vihArI kahelA che. kAraNa ke teo mana vacana ane kAyAthI ghara-bAra strI putrAdi parivAra, hIrA mANekAdi dhana-dolata vagere saMsAranI koIpaNa vastu pratye Asakti paNa nathI rAkhatA ane parigraha paNa nathI karatA. pavananI jema teo haMmezAM apratibaddha vihArI kahevAya che. aNieavAsa - aniyatavAsa (puM.) (aniyatavAsa, ghara sivAya mAsakalpAdi pUrvaka udyAnAdimAM vasavuM te) sAdhu bhagavaMtonA viziSTa AcAromAM eka che aniyatavAsa. aniyatavAsa eTale koI nizcita sthAna rahita, mAsakalpAdinI samAcArIne AcaratA sAdhu bhagavaMto koI eka sthAne rahevAnI jagyAe udyAna, ghara, khaMDera Adi koI eka nizcita sthAne sthAyI na rahetA aniyatavAsI banI vihAra karatA hatA. sona - nayana (pu.), (praraNA na karavI te 2. nahIM yojeluM 3. adhikAra na Apavo te 4. AjJA na kareluM che. niyogathI bhinna) sAdhunI vANI komala, maMjula, karNapriya ane vidheyAtmaka hoya. temanuM vacana kyAreya kaThora ke AjJAkArI na hoya. zAstromAM zramaNane AjJAkArI vacanano sAmAnyathI niSedha karelo che. kema ke temAM mAlikIbhAva ane kaThoratA hovAthI kyAreka koinuM dila dubhAvavAno prasaMga thaI zake che mATe ja muni niyogapravRtti karatA nathI. 3 /na - nara (tri.) (aMgAra doSarahita) sAdhunI gocarInA 42 doSomAMno eka doSa che aMgAra. AhAra-pANI ke auSadhAdi para rAga dharIne je bhikSA grahaNa karavAmAM Ave te aMgAra doSavALI bhikSA jANavI, rAgane agni samAna kahelo che ane agni jema zarIrane bALe che tema rAgathI grahaNa karelI gocarI cAritrarUpI zarIrane bALe che. mATe saMyamI sAdhue aMgAradoSarahita bhikSA grahaNa karavI joie, gaH - mana(tri.). (jemAM indra nathI te, indra vinAnuM) 27s
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvavicAra prakaraNamAM cAra prakAranA devo batAvyA che. bhavanapati, vyaMtara, jyotiSka, vaimAnika. temAM bhavanapati devalokathI laine bAra devaloka sudhI manuSyonI jema vyavahAra hovAthI tyAM 64 indronI vyavasthA che. jayAre raiveyaka ane pAMca anuttaramAM svAmI-sevakano bhAva hoto ja nathI. mATe tyAM svAmIrUpa indra vinA badhA ja devo svayaM ahamindra hoya che. nitya (ni.) (jugupsArahita 2. sAmAyika). jugupsA eTale cItarI caDhavI athavA bIjAnuM niMdanIya vartana ke vicitra padArtha joIne moTuM bagADavuM te. jo jugupsA tamArA suMdara caherAne bagADI zake che to vicArI juo jugupsAthI bAMdhelA karma tamArA keTalA suMdarabhavone bagADI zake che? mATe jugupsArahitapaNe mAdhyastha bhAve jagatanA padArthone nihALo ane cittanI suMdaratAne jALavo. from - nAnI (tri.) (niMdA nahIM karavA yogya, gItArtho dvArA adUSya). kalpasUtrAdi AgamomAM sAdhu samAcArI jaNAvavAmAM AvelI che. te pramANenuM AcaraNa karavuM te saMvignatA che. paNa keTalIka sAmAcArI zAstrakathita na hoya chatAM AcaraNamAM dekhAtI hoya to samajavuM ke te jItAcAra che. arthAta te-te kALanA gItArtha gurubhagavaMtoe sAthe maLIne saMgha calAvavA mATe je nirNaya lIdho hoya ane saMghe tene mAnyatA ApI hoya te AcAra paNa zAstrIya bane che. mATe tenI niMdA karavI yogya nathI. chatAM tema kare te mahApApano bhAgI bane che. ajiniya - niti (2) (anindita, agarNita 2. sAtamo kinnara deva) prAyaH karIne pUjA, mahApUjA vagere dharmakriyAmAM vyaktine ekendriya jIvonI hiMsA dekhAya che. khoTA ADaMbara jevuM paNa lAge che ane vaLI tenA UMDA rahasyonI jANakArInA abhAve te umadA pravRttinI niMdA kare che. paraMtu paramAtmapUjA zubhAnubaMdhI eTale AtmahitakArI paraMparAnuM sarjana karanAra hovAthI zAstromAM tene aniMdita batAvI che. eTaluM ja nahIM paNa upAdeya kahelI che. mATe tattvajJa jIvo kyAreya paNa zubhakarmono anubaMdha karAvanAra prazasta ane anidita AcAronI niMdA karatA nathI. nithi (.) (siddha bhagavaMta 2. aparyApta jIva). jIvane pAMceya IndriyonI paripUrNatA pUrvopArjita prabaLa puNyanA udaye maLe che. jagatano bAhya vyavahAra calAvavA mATe jema pAMce IndriyonI pUrNatA apekSita hoya che tema dharmArAdhanA mATe paNa anyUnendriyapaNuM jarUrI che. je jIvo svayogya indriyo pAmatA pahelA ja marI jAya che te anindriya kahevAya che. tema janma pAmelo jIva svayogya pati pUrNa karyA vagara ja mRtyu pAmI jAya te paNa anindriya che. jyAre siddha bhagavaMta sarvakamAMthI mukta hovAthI teo paNa anindriya kahevAya che. iiaa - vinditA (.) (ta nAmanI dikumArI) tIrthaMkara prabhunA janmakalyANakanA avasare potAnA AcAra pramANe paramAtmAnuM zucikarma karavA mATe AvanArI pa6 jAtinI digDamArIomAM chaThThA devalokathI AvanArI digyumArikAnuM nAma aniMditA che ema sthAnAMgasUtranA 8mA sthAnamAM kaheluM che. maLavatta - nakSata () (vizrAma vagaranuM, niraMtara, sadA) vyApAra dhaMdhAmAM niyama che ke tamAre niraMtara racyA-pacyA rahevuM ja paDe. adhika lAbha kamAvA vizrAma lIdhA vagara khaDe page rahevuM paNa paDe. tema saMsArano niyama che ke jyAM sudhI tamAre temAM rahevuM ja che to pachI tyAM sudhI janma sAthe maraNa, sukha sAthe duHkha vagere dvato. cokkasa lAgelA ja rahevAnA che. A saMsAra sAthe saMbaMdha rAkhanAre tenI A vAstavikatAne dhyAnamAM rAkhavI ja paDe. hA jene tenAthI cheDo phADavo hoya tene A niyama lAgu paDato nathI.
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ maLajaMpa - nimpa (tri.) (caMcala, nizcala nahIM te, calAyamAna) ghAsanA agrabhAga para raheluM biMdu, hAthInA kAna, AganI AsapAsa cakkara mAratA pataMgiyAnuM jIvana keTalo samaya sthira rahI zakaze e koi kahI zake che kharA? nahI ne. tema pariSaho ne upasargothI DarI ane hArI gayelA muni kyAM sudhI saMyamamAM sthira rahI zake te kahI zakAya tema nathI. paraMtu jeNe upasargo ane pariSahonA bhaya para jIta meLavI lIdhelI che te mahAtmAne karma mahAsattA paNa calAyamAna karI zakatI nathI. zivama - niE (1) (parimita, sImita) saMskRtamAM eka subhASita Ave che, 'tti sarvatra vana' arthAtu dareka sthAne atipaNuM thatuM hoya to teno tyAga karavo joie. kema ke dareka vastu parimita mAtrAmAM hoya te ja sArI lAge che. ati thatAM te ahitakArI sAbita thAya che. jema ke bhojanamAM vadhAre paDI gayeluM mIThuM svAda bagADe che, vadhAre paDatI mIThAi moDhuM bagADI nAkhe che ane vadhAre paDato krodha mIThA-madhurA saMbaMdhomAM tirADa pADe che. mATe sujJajano atizayatAno sarvadA tyAga karatA hoya che. vaya - nizA (pu.) (laghumRSAvAda, alpa jUTha) - nita (pu.) (gRharahita, sAdhu) jenA Dresa aneka ane eDresa eka tenuM nAma saMsArI tathA jeno Dresa eka ane eDresa aneka tenuM nAma sAdhu. saMsArIo dararoja navA kapaDAM badale paraMtu, temanuM rahevAnuM sthAna to eka ja hoya che kema ke teo moha-mamatAthI baMdhAyelA hoya che. jyAre zramaNanA vastro eka eTale eka ja sapheda saMsArIo karatAM viparIta teo moha-mamatAnA bhAvathI rahita hovAthI eka sthAne baMdhAIne rahetA nathI. vahetA pANInI jema sadA pharatA rahI lokopakAra karatA hoya che. mAtraTTa - nikRSTa (tri.), (dravyathI pUla zarIrI 2. bhAvathI kaSAyavazavartI). nAstika rahevAmAM ja jemanI mati che tevA jIvo dharmanA nAmathI dUra bhAgatA hoya che. teo vivekarahita pazunI jema khAvA-pIvAM ane moja-zokha karavAmAM ja jIvananI sArthakatA mAnatA hoya che. AvA jIvo dekhAve AnaMda pramoda karanArA bhale lAge paNa, bhAvathI to kaSAyone vaza thaine satata duHkhAnubhava karatA rahe che. maLaAvA () - banevAvana(I.) (akriyAvAdI, anekavAdI, bhAvonuM kaIMka ekatva hovA chatAM temAM sarvathA ane- bolanAra vAdI) jagatanA tamAma padArtho aneka dharmAtmaka che. padArthamAM anekatva che tema apekSAe ekatva paNa che. paraMtu keTalAka akriyAvAdIo padArthamAM sApekSe rahelA ekatvane paNa na svIkAratA sarvathA anekatvane ja aprasArita kare che. arthAta dareka padArthomAM ekAMte anekapaNuM mAnanArA anekavAdIonA abhiprAye dIkSAdi vatAnuSThAno nirarthaka sAbita thAya che. pakSivRtta - makSiNa (.). (nahIM tyAgeluM 2. paccakakhANa nahIM kareluM 3. vizrAma vagaranuM, niraMtara). A jagatamAM sauthI moTo bhUkhyo hoya to te kALa che. A kALarAjAnA udaramAM moTA moTA cakravartI, vAsudevo, rAjA-mahArAjAo ohiyAM thai gayA che. chatAM paNa tenuM peTa kyAreya bharAyuM nathI. teno A ghaTanAkrama anaMtakALathI vinA vizrAme niraMtara cAlyA ja kare che. na jANe kyAre kono vAro Avaze kahI zakAya tema nathI. mATe paramAtmAe kahyuM che ke kALano mRtyughaMTa vAge te pahelA parabhavanuM bhAthu atyArathI ja bAMdhavAnuM zarU karI do.
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ for ITI - nara (pu.) (kalpavRkSa vizeSa) akarmabhUmimAM haMmezAM tathA karmabhUminA prathama traNa ArAmAM yugalika kALa hovAthI teomAM koipaNa prakArano vyavahAra pravartamAna hoto nathI. AthI teonI jarUriyAta pUrI karavA mATe te samaye devAdhiSThita 10 prakAranA kalpavRkSo rahetA hoya che. temAM aNigaNa nAmanuM lpavRkSa te yugalikone paheravA mATe vastra pUrA pADatuM hoya che. arthAta te vRkSa joDe varasanI mAgaNI karatAM suMdara divya vastro ApatuM hoya che. aNigAmasokkha - anikAmasaukhya (tri.) (tuccha sukha, alpasukha) jayAre sarvotkRSTa sukha ApavAnI kSamatAvALo svayaM samrATa hovA chatAM tene choDIne tenA caraNonI sevA karanArA sevakonI pAchaLa pharanArane zuM ApaNe mUrkha nahIM kahIe ? tema lokottara jinazAsanamAM zAzvata sukha ApanAra trilokI paramAtmA ane temaNe batAvelI ArAdhanA sAdhanA hovA chatAM tene choDIne anitya sukha ApanArA devonI pAchaLa AMdhaLA thaIne bhaTakyA karIe te keTaluM vyAjabI gaNAya? _haLa - nigUdana (1) (nahIM chUpAvavuM te) zAstromAM kahevuM che ke, tame eka akSara paNa jenI pAsethI zIkhyA hova te tamArA guru che ane tene guru tarIke svIkAravA joie. koI pUche ke A kalA tame konI pAsethI zIkhyA? tyAre bhale te jAti, uMmara vagerethI nAno hoya to paNa jAheramAM tene guru tarIke svIkAravA joie. temanuM gurupaNuM chUpAvavuM joie nahi. je gurunI oLakhANa chupAve che tene zAsanamAM nilava tarIke prasthApita karelo che. aNimUhiyabalavIriya - anigRhitabalavIrya (puM.) (jeNe zArIrika baLa ane cittano utsAhanathI chupAvyo te) sAdhu ane zrAvakanA vratanA aticAromAM aNiguhiyabalavariya nAmano aticAra Ave che. teno artha che - tapAdi anuSThAno karavA mATenI zakti hovA chatAM paNa tapa ke kriyAnA bhayathI ke pramAdathI potAnA baLane chupAvavuM, paraMtu je ekamAtra karmakSayanA lakSyavALA che tevA bhavyAtmAo dharmAnuSThAnanA prasaMge potAnA zArIrika baLa ane cittanA utsAhane kyAreya chupAvatA nathI. teo kriyAnA avasare apUrva vIrya phoravIne karmono niraMtara khAtmo bolAvI detA hoya che. frda - nira(kuM.) (jene indriyo vaza nathI te 2. svairI, uzruMkhala 3. agyAramuM gauNa abrahma) jema baMdhanarahita ane uddhata banelo Akhalo jAna-mAlanI hAni karI de che tema guvAnA baMdhana vagarano svachaMdapaNe vicaranAro, indriyo ane kaSAyono nigrahI na hovAthI tene vaza thayelo sAdhu lokamAM svayaM hAyapAtra to thAya ja che sAthe sAthe jinazAsananI apabhrAjanA karanAro paNa bane che. teno saMsAra paNa dIrdha thAya che, - nitya (tri.) (anitya, asthira, azAzvata, kSaNabhaMgura, nAzavaMta) jenA mATe atyAra sudhI ema kahevAtuM hatuM ke amuka bhAI che, bolAve che, beThA che vagere ane eka divasa evo Ave che ke temanA mATe ApaNe bolatA thai jaie chIe ke bahu ja sArA vyakti hatA. paragaju hatA. guNavAna hatA. aho! saMsAranuM A kevuM Azcarya che ke jenA mATe che' bolAtuM hatuM tenA mATe ja 'hatA' ema bolavuM paDe che. saMsAranI anityatAnuM A ja sauthI moTuM udAharaNa che. mATe ja kahevAyuM che ke, "nityAna zALa, vimavo naive zAzvata:....." aNiccajAgariyA - anityajAgarikA (strI.) (saMsAranuM anitya svarUpa ciMtavavuM te) 278
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ vIra hanumAne parvata UtaratA meghadhanuSyanA raMgone banatA ane vikharatA joyA ane vairAgya thayo. sItAjIne agniparIkSA ApyA pachI vairAgya thayo to lava-kuzane lakSmaNajInuM mRtyu joIne vairAgye thayo. A badhA mahApuruSo ane mahAsatIoe saMsAranA vAstavika svarUpane nihALIne paramapatha tarapha prayANa karyuM hatuM. arthAt teo saMsAranI anityatA jANIne nitya sukhanA prApaka zramaNadharma pratye AkarSita thayA hatA. aNiccabhAvaNA - anityabhAvanA (strI.) (anitya bhAvanA, bAra bhAvanAmAMnI prathama bhAvanA) je savAre hatuM te madhyAhna nathI ane je madhyADhe che te sAMje nathI. saMsAramAM je dekhAI rahyA che te dareka padArtho anitya che. koi zAzvata nathI. A zarIra paNa nahIM. A prakAranuM ciMtana karavuM te anitya bhAvanA che. zAstramAM kahevAyuM che ke bhUtakALamAM AvI anitya bhAvanAnuM AlaMbana karIne anaMtA jIvo kevalajJAna pAmyA che ane bhaviSyamAM anaMtA jIvo prApta karaze. fthI - nityatA (strI) (anityatA, nazvarapaNuM) jeonA AyuSya palyopama ane sAgaropama pramANa che tevA devone paNa asaMkhyAta varSo sudhI jyAM rahyAM te devaloka, jenI sAthe bhogo bhogavyA te devIo ane jenI sAthe mitratA ke mAlikIbhAva hato te badhAne mUkIne icchAe ke anicchAe paNa bIje javuM paDe che. to pachI mAtra thoDAka varSonA kSaNabhaMgura AyuSyavALA ApaNe kuTuMba kabIlAmAM moha karIe te keTalo ucita che? tame cAho ke na cAho badhuM ja mUkIne javuM ja paDaze. to pachI zA mATe anityatAne svIkArIne nirmohI na banIe? aNiccANuppehA - anityAnuprekSA (strI.) (dhana-zarIra vagere sarva padArthonI aniyatAnuM cintana, dharmarUpa dharmadhyAnanI anuprekSAno bheda) dhana, dolata, putra, strI, parivAra, ghara, mahela Adi sAMsArika je koI bhautika sAmagrIo che te badhI nazvara che. anitya che. je vastuo Aje ApaNI pAse che te kadAca kAle na paNa hoya. ema padArthonI anityatAnuM cittavana karavuM te anityAnuprekSA che. forchI - anicchA (stra.) (IcchAnA abhAvavALI AtmapariNati 2. anicchA) kaDavI davA bALakane arucikara hovA chatAM ya pIvaDAvavAthI rogane naSTa karanAra hoI te upakAraka che, tema anicchAe paNa guvajJAnuM pAlana karAya ke anicchAe paNa kareluM dharmanuM sevana AtmAne hitakArI thAya che. puNyAnubaMdhI puNyanuM poSaka bane che. maffachattA - mafNatatA (trI.) (pAmavAnI anicchA, prAptinI anicchA) moTA khedanI vAta che ke atyaMta RddhinA svAmI, ati sAmarthyavaMta devo paNa jenI prApti mATe jhUre che te manuSyabhavarUpI mahAratnane prApta karyA pachI teno yogya upayoga karavA rUpa dharmasevana karavAne badale bhautika sAmagrIonI mRgatRSNA pAchaLa ja manuSyabhavarUpI ratnane ApaNe veDaphI daIe chIe. mAhitra - chua (tri.) (manathI jarApaNa nahIM icchavA yogya) koIpaNa kAryano prAraMbha mAnasika vicArathI thAya che. ane e vicAra ja tIvra banatAM kArya rUpe pariName che. mATe Atmahitakara dhamarAdhanA atyaMta ullAsapUrvaka, zaktine gopavyA vagara ane nabaLA vicArone manamAM pravezavA dIdhA vagara karavI joIe. viUTI - ninI (tri) (jIvapradezathI chUTA na paDelA karma pudgala, nirjarA na thayelI hoya tevA karmapudgala). jyAre AtmAmAM karmono baMdha thAya che tyAre teno udayamAM AvavAno samaya paNa nakkI thaI jato hoya che. baMdhAyelA karma udayamAM Ave tyAM sudhI te jIvapradeza sAthe coMTelA rahe che. A karmapradezo teno udaya thaye bhogavavA dvArA ke pachI udayamAM AvatA pahelA tapa dhyAna saMyamAdi viziSTa ArAdhanAo dvArA nirjarA karavAthI chUTA paDI jAya che. 279
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaLa (f) jamIna - manvIyamAna (tri.) (anusaratuM, anusaraNa karavAmAM AvatuM) jema vyaktino paDachAyo tene anusare che tema jIvanA zubhAzubha karmo paNa tene anusarIne bhavAntaramAM paNa AtmAnI sAthe-sAthe ja jAya che. mATe koIpaNa kArya karatAM pahelA tenA phaLanuM cintana karIne pachI ja te kAryane karavuM hitakArI bane che. maLi (for)HHIVATI - anya nAnAma(tri.) (anusarAto mArga) mAtra sArI-sArI upadezanI vAto karavAthI itizrI thaI jatuM nathI paraMtu kathanAnusArI AcaraNa karavAthI ja te upadezanI vAto sArthaka bane che. yAda rAkho ke vyakti, kuTuMba, samAja vagere janasamudAya mAtra tamArA kathanane nahIM kiMtu AcaraNane anusare che. maNinUdittA - modA (ma.) (nahIM ApIne). eka atyaMta kaMjUsa zeTha pAse bhikhArIe bhojana, jIrNa vastro Adi je paNa mAgyuM zeThe te-te vastuo potAne upayogI hovAnuM jaNAvIne kaMIpaNa ApavAnI cokhkhI nA pADI dIdhI. chelle pelA bhikhArIe zeThane kahyuM ke zeTha! kaMIpaNa vastu nahIM Apo to cAlaze paNa AMgaNAmAM paDelI capaTI dhULa to Apazo ne ? zeThe capaTI dhULanI zI jarUra che ? tema pUchatAM te bhikhArIe jaNAvyuM ke bhUtakALamAM ame koIne kaMI nathI ApyuM tethI Aje amArI A hAlata che. tame atyAre capaTI dhULa Apazo to kAle tamane anya koI vastu ApavAnI IcchA paNa thaze. maLajJA - manirdhA (mavya.) (cakSunA vyApAra vinA, AMkhathI joyA vinA) dhArmika ke sAmAjika anuSThAno mana, vacana, kAyAnI ekAgratApUrvaka karavAthI ja phaLadAyI bane che. dhamanuSThAnomAM bhAga lIdhA pachI koI khAsa kAraNa vagara cakSane anAvazyaka Amatema pheravavI te paNa eka prakArano prasAda hovAthI teno niSedha karelo che. aNijjAyaNattiyA - aniryApaNAtmikA (strI.) (vAcanA saMpadAno eka bheda) "pUDha - niyUDha (tri.) (moTA graMthamAMthI saMkSeparUpe uddhareluM nahIM te) zuM tame A jANo cho? ApaNe jene paryuSaNa parvanA pavitra divasomAM gurumukhe ekAgratApUrvaka ullAsabhera zravaNa karIe chIe te kalpasUtrane Arya zrI bhadrabAhusvAmIe bRhakalpa nAmanA moTA graMthamAMthI saMkSeparUpe saMklana karIne bhavyajIvonA hita mATe uddhareluM che. paraMtu evA pUrvakALe ghaNA durgama viSayovALA bRhatkAya graMtho hatA jeno saMkSeparUpe uddhAra thayelo nathI. du- manag(a.) (aniSTa, apriya, aNagamatuM 2. pApa 3. viSAdi 4. apakAra che. jenuM pUjana Adi nathI karyuM te deva 6. duHkha 7, nAgabalA) nAnA-moTA dareka jIvo potAne aNagamatI ke du:kha upajAvanArI vastuothI dUra bhAge che, paNa te aNagamatI vastuone utpanna karanAra khoTA karmo to e jIvo karatA ja rahe che. kama kharAba karavA ane sArA phaLanI IcchA rAkhavI, A te kevI visaMgati? gaLatara - manaBtara (tri.). (atyaMta aniSTa, ati aNagamatuM, atizaya apriya) tIvra ThaMDI ke garamI ApaNane atizaya apriya lAge che. ApaNA karatAM kaMIka gaNI vadhAre ThaMDI-garamIno anubhava pUrvabhavomAM bAMdhelA cIkaNA karmonA kAraNe nArakIo kare che. sAthe-sAthe paramAdhAmI devo dvArA teone ghANImAM pIlavA, bhaThThImAM nAkhavA, kaTakA karavA Adi dvArA atyaMta vedanA ApavAmAM Ave che. jene teoe khUba ja duHkhapUrvaka anicchAe bhogavavI paDe che.' maLadrupa - nidRpata (2) (januM phaLa aniSTa che te, anarthaphaLa 2. azubha karma) 280
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ koinA paNa mATe bUruM AcaraNa karatA, vicAratA ke bolatA pahelA eka vakhata zAMtithI vicAra karI lejo ke tame je karI rahyA cho. te tamane ja vyAja sAthe bhaviSyamAM maLavAnuM che. bIjAo mATe AcareluM bhUMDuM karma bhaviSyamAM tamAre paNa bhogavye ja chUTako che. maLikUvayaUT - niSThavana (1) (Akrozayukta vacana, aniSTa vacana) kaTuvacano koIne paNa sArA nathI lAgatA. pAvatu pazu-paMkhIone paNa nathI gamatA. AkrozavacanothI vanaspatine paNa mAThI asara pahoMce che. mATe sujJa manuSya koIne duHkha lAge tevA vacano na bolavA joIe. mIThA vacanothI sarvajana vaza thAya che. yAda rAkhajo ! hitakArI evuM vacana paNa jo AkrozapUrvaka kahevAmAM AveluM hoya to te koIne rucatuM nathI. mya - nichAvara (tri.) (pUrNa na kareluM, apUrNa, asamApta) koI vyakti ahIM karmo to bUrA kare che paNa jIvanamAM khUba sukha-sAhyabI ezo-ArAma pharamAve che. tethI mugdhaloko evuM mAnI bese che ke, dharma-karma kaMI che ja nahIM. jo hoya to A vyakti to naraka bhogavato hovo joIe. paraMtu samajI lejo ke karmanA siddhAnta pramANe -- A janmamAM karelA ghora apakRtyanuM kaDavuM phaLa A janamamAM prAyaH maLI ja jAya che ane kadAca AyuSya khUTI jatAM bhogavavAnuM pUrNa na thayeluM hoya, bAkI raheluM hoya to te paralokamAM paNa prApta thAya ja che. dakSara - niSNavara (.) (apriya svara, aNagamato avAja) gadheDo, kAgaDo, ghuvaDa vagere yonimAM utpanna thayelA jIvono avAja apriya lAge che. koIne gamato nathI. Ama thavAnA kAraNa mATe zAMtithI vicAratA jaNAze ke temaNe pUrvabhavamAM sajjano, gurujano, dharma ke bhagavAnanI tIvra niMdA karI haze. jethI A bhavamAM janmathI ja temanI vANI darekane apriya lAge che. machida - hitotsAha(.) (utsAhI, jeno utsAha haNAyo nathI te) siMhanI jema saMpUrNa zakti dvArA kArya karanAro, laganIpUrvaka kAryamAM lAgI janAro tathA aneka vino vacce paNa nidharilA kAryane pUrNa karavAmAM utsAhI vyakti game tevA moTA kAryane paNa karI jANe che. utsAhathI ja kAryo thAya che ema nItikAro paNa mAne che. na - nig (ki.) (kaThoratArahita) gurujano ke vaDIlo pratye zipyo ane saMtAnonI eka sarakhI ja zikAyata hoya che ke, amArA guru bhagavaMta ke amArA vaDIlo amArA pratye kaThora vyavahAra rAkhe che. paraMtu teone potAnI saMtatinA bhaviSyanI ciMtA hovAthI ja teo aMdarathI mAkhaNa jevI atyaMta komaLa lAgaNI dharAvatA hovA chatAM ya bahArathI kaThoratA dAkhave che. tenI pAchaLano abhiprAya temanA vyaktitvane khIlavavAno hoya che. nida - vizva () (mukhamAMthI gaLaphA vagere na pheMkanAra) sAdhu bhagavaMto jenuM sUkamatApUrvaka pAlana kare che te pAMca samitiomAM pAriSThApanikA samiti Ave che. jemAM kapha-gaLaphA Adine yatanA vagara je te sthAne na pheMkatA upayogapUrvaka paraThavavAnuM hoya che. kAraNa ke thUkelA kapha-gaLaphAmAM be ghaDI pachI asaMkhya saMmUcchima paMcendriya jIvo utpanna thAya che. mATe jIvahiMsAno mahAdoSa na lAge te hetuthI sAdhu ane zrAvako jayaNApUrvaka teno nikAla kare che. vRitta - maHi (pu.) (AmaSaSadhi Adi labdhino abhAva) AmaSaSadhi pramukha 48 labdhio munijIvanamAM prApta thatI hoya che. A labdhio niraticAra saMyamapAlana thakI ja pragaTa thAya che. 281
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ jo saMyamamAM pramAda ke aticAronuM sevana thAya to AmarSoSadhyAdi labdhiono paNa munijIvanamAMthI abhAva thai jAya. yAda rAkhaje. ! A labdhio viziSTa cAritrapAlananA prabhAve ja prApta thatI hoya che ane tenI vidyamAnatA thakI ja TakatI hoya che. maLagiyaMta - addhimattetri.) (labdhivaMta nahi, Rddhine prApta na thayeluM). himavaMta, hiraNyavaMta Adi 30 akarmabhUmiomAM ane pa6 aMtaradvIpomAM utpanna thayelA manuSyone asi, masI ke kRSi viSayaka koIpaNa prakArano vyavahAra na hovAthI teo dhanAdi Rddhi vagaranA hoya che. A bharatakSetratathA airAvatakSetramAM paNa yugalikakALamAM loko dhanAdi Rddhirahita hoya che. temane je-je vastuonI jarUriyAta hoya te-te vastuo kalpavRkSo pAsethI prApta kare che. maurkriya - mAnaghi (pu.) (daridrI evo dIkSita) gItArtha mahApuruSo daridrI ke bhikSaka jIvanI jo yogyatA jaNAya to tene paNa dIkSA Ape che. aneka divasono bhUkhyo bhikhArI je mAtra bhojana mATe ja dIkSA laI rahyo che tene paNa jJAnI AryasuhastisUrie dIkSA ApI. e bhikhArInA jIve pachInA bhAvamAM samrA saMprati banIne jainazAsananI kIrtipatAkAne dazeya dizAomAM laherAvI hatI. gAva - nihna (pu.) (siddhAntanA satya arthane nahIM chupAvanAra, siddhAntane yathAtathya kahenAra, nidvavatva rahita) zAstramAM kahyuM che ke siddhAntanA apalopa jevuM koI pApa nathI. vItarAganA zAsanamAM game tevo camarabaMdhI kema na hoya paNa jo te siddhAMta viruddha jaI prarUpaNA kare ke saMghamAnya niyamanI avagaNanA kare te nidbhava che. tevI koIpaNa vyakti hoya, cAhe dhuraMdhara AcArya ke muni hoya to paNa tene saMghabAhya karyAnA ghaNA dAkhalAo jainazAsananA itihAsamAM noMdhAyelA che. diva -- nivana (ja.) (jenI pAse abhyAsa karyo hoya tenuM nAma na chupAvavuM te, hoya tevuM kahevuM te, jJAnano pAMcamo AcAra) AgamajJAnano bodha athavA jenI pAsethI jJAnarasanuM pAna karyuM hoya te jJAnadAtA gurunuM nAma jaNAvavAthI lokomAM potAnuM kharAba dekhAze ke nIcAjoNuM thaze evI koI AzaMkAthI jJAnadAtA gurunuM nAma chupAve, khoTuM jaNAve tene zAstramAM nitavana kahevAya che. je na chupAve te anidbhava che. bhaNelA jJAnane ke jenI pAse bhaNyA hoya te gurune na gopavavA te jJAnano pAMcamo AcAra che. pAvabhAjI nihuvAna (ja.). (satya vAtane nahIM chupAvato, kharI vAtane nahIM gopavato) je vyakti DaoNkTara pAse potAne thayelA roganA lakSaNo chupAve che teno ilAja thavo agharo che. prAya: du:zakya che ane je chupAvato nathI teno IlAja turaMta thaI zake che, tema je guru bhagavaMta pAse potAne AvatA zubhAzubha vicAro jaNAve che tene ja gurudeva kalyANakArI mArga batAvI zake che. je gopave che teno koI rasto nIkaLI zakato nathI. tiya - nitya (vi.) (anitya, asthira, nAzavaMta, kSaNabhaMgura) AThakarmanI 158 uttara prakRtimAM eka prakAra Ave che asthira nAmakarma. A karmano guNadharma che koIpaNa vastune asthira rAkhavI. ApaNe bolavA mATe jIbha halAvIe chIe, AMkho pheravI zakIe chIe. hAtha-paganuM halana-calana karIe chIe te badhuM A asthira nAmakarmane AbhArI che. kharekhara AThakarmanA prAthamika siddhAMtone jANanAro khUba jJAnAnaMdane anubhave che. malliMga - anitthastha (tri.) (koI laukika prakAre na rahenAruM, parimaMDalAdi saMsthAna vagaranuM, alaukika prakAranI sthitivALuM saMsthAna 2. aniyatAkAra) aniyatAkAravALA pattharane zilpI hAthamAM laine tene ghaDe che. ane tene eka suMdara rUpa ApIne pradarzanamAM mUke tyAre tene joine lokanA mukhamAMthI Aha!ne vAha! nIkaLatI hoya che. temAM mahAnatA pattharanI nahIM paNa tene ghaDanArA zilpInI che. tema koipaNa AkAra vagaranA aNaghaDa patthara jevA ziSyanA jIvanane gururUpI zilpI jJAna-darzana ane cAritranA opa vaDe ghaDe che tyAre te 282
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhavyAtmA jagatamAM jinazAsananI prabhAvanA kare che. temAM mahAnatA ziSyanI nahIM tene ghaDanAra gurunI che. aNitthaMthasaMThANasaMThiya - anitthaMsthasaMsthAnasaMsthita (tri.) (aniyata saMsthAnavALuM, vilakSaNa-alaukika saMsthAnavALuM, siddha bhagavaMtonA saMsthAne rahenAra-siddha). jyAM sudhI mokSa nathI thayo tyAM sudhI jAtajAtanA ane bhAtabhAtanA zarIranA prazasta aprazasta AkAro ane saMsthAno kahelA che. paraMtu sarvakarmothI mukta banIne siddhazilAmAM gayA pachI koI ja AkRti nathI rahetI. siddhabhagavaMtone aniyata saMsthAna yAne alaukika saMsthAnavALA kahyA che. eTale ke teo nirAkAra che. aNitthaMthasaMThANA- anitthaMsthasaMsthAnA (strI.) (aniyatAkAravALI arUpINI sattA) jihA (thA) - ni (strI.) (ajJAnatAthI karelI hiMsA, anAbhogavALI hiMsA 2, cittanI vikalatA 3. anirdhAraNa, acokkasa, bekhabarapaNuM) piMDaniryukti graMthamAM kaheluM che ke, narakAdi ghoraduHkhanuM mukhyakAraNa jIvahiMsA che. je jJAnathI rahita che tevA anabhijJa jIve ajANapaNe karelI hiMsAne anidA kahevAya che. ajJAnatAthI karelI hiMsA paNa bhayaMkara karmabaMdha to karAve ja che. pharaka mAtra eTalo ja che ke jANavA chatAM paNa irAdApUrvaka karavAmAM AvelI hiMsA ajJAnapUrvakanI hiMsAthI kaMI gaNo vadhAre karmabaMdha karAve che. fparA (vA) [ - nivAsa (tri.) (niyANArahita, prArthanArahita, bhAvaphalanI AzaMsArahita, sAvaghAnuSThAnarahita anAzrava) jinazAsanamAM niyANAne prazasta sthAna ApavAmAM AveluM nathI. kAraNa ke niyANuM karavAthI tamArI tapa Adi ArAdhanAo je karmakSaya dvArA zAzvata sukha ApanArI che te dUSita thAya che. je ArAdhanAomAM mokSa jevuM sarvottama phaLa ApavAnI kSamatA hovA chatAM niyANAthI eTale aihikaphaLanI AzaMsAthI te azAzvata ane tuccha phaLa jeTalI ja sImita thaI jAya che. mALA (vA) mUtha - niyAnamUta (tri.) (sAvadyAnuSThAna anAzravabhUta ane kamapAdAnathI rahita anidAnarUpa jJAnAdi 2. jemAM niyANuM-AzaMsA nathI te) SoDazaka graMthamAM be prakAranA anuSThAna batAvavAmAM AvelA che. 1. zuddha anuSThAna 2, azuddha anuSThAna, je anuSThAna koIpaNa prakAranA bhautikaphaLanI AkAMkSA-icchAthI karavAmAM Ave te anuSThAna azuddha kahevAya che. ane je anuSThAna dunyavI prakAranI koipaNa apekSA vagara ekamAtra karmakSayanI bhAvanAthI karavAmAM Ave te zuddha anuSThAna kahevAya che. ane AvuM anuSThAna ja sAdhakane ISTasiddhi-mokSa ApanAruM bane che. mAvA (ca) pAyA - AinatA (zno.) (niyANuM na karanArano bhAva, phalecchA rahitapaNuM, narendra ke devendrAdinI padavInI icchA na karavI te) paSmI, comAsI ane saMvatsarImAM bolAtA aticAramAM eka vAkya Ave che ke deva devendra cakravartI taNI Rddhi vAMchI" arthAta vepArInI jema ArAdhanAnA badalAmAM sAMsArika bhoga sukhonI icchA karavI te aticAra bane che. jene kharekhara hRdayathI paramAtmA pratye ahobhAva ane samarpaNa bhAva che te AtmAnI dareka kriyA niyANArahita hoya che. fTTa - hiMg(tri.) (pUrve nahIM batADeluM 2. nahIM upadezeluM 4. AjJA na kareluM) dravya-kSetra-kALa ane bhAvane jANanArA temaja utsarga-apavAdanA jJAtA ane vaLI zAstronuM aidaMparya sudhInuM jJAna dharAvanArA gItArtha sAdhu usUtra prarUpaNAnA pariNAmone jANatA hovAthI kyAreya paNa zAstromAM nahIM upadezelA ke nahIM batADelA padArthonuM kathana nathI karatA. uddeTsa - nirveza (kuM.) (apramANa, asvIkAra, amAnya karavuM te). svataMtra bhAratanA sarvaprathama vaDApradhAna paMDita javAharalAla naherU jyAre Abu delavADAnA maMdira jovA AvyA tyAre maMdira joyA 283
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ pachI jinAlaya aMgenuM maMtavya jANavA mATe temanI AgaLa rajisTara dharavAmAM AvyuM. maMdironI zobhA joine tenA mATe zuM lakhavuM te viSayaka zabdo paNa temane jaDatA nahotA mATe ja temaNe lakhI devuM paDyuM hatuM speechless AnA mATe koi zabdo ja na hoI zake. arthAtu zabdothI lakhIne vyakta karI na zakAya tevuM addabhUta kalAmaya che. nirvera (tri.). (zabdothI kahI na zakAya tevuM, anabhilAkha, anirvacanIya hoya te) jIva apUrva varSollAsathI pUrve kyAreya na bhedelI rAga-dveSanI graMthine jyAre sau prathamavAra bhede che. tyAre tenA cittamAM samyakta prAptino je AnaMda hoya che te anirvacanIya hoya che. koi zabdomAM tene DhALI na zakAya tevA harSano anubhava thAya che. aNiddesakara - anirdezakara (pu.) (mAnya na karanAra, kabUla na karanAra) vyAvahArika jagatamAM jUThanA baLe ke paisAnA jore tamArA AcarelA gunAne tame kadAca chupAvI zakazo. adAlato ane kAnUnane ullu banAvI zakazo. paraMtu yAda rAkhajo! A badhAnI sarvopari karmasattA kyAreya koinuM calAvI letI nathI. teno hisAba ekadama cokhkho hoya che. te koipaNa prakAranI lAMca ke rizvatane mAnya nathI karatI. jeno je aparAdha che tene te pramANenI sajA cokkasa maLe ja che. gappaUT - niSpanna (tri.). (atItakAlIna niSpattithI rahita 2. nahIM nipajeluM, taiyAra nahIM thayeluM) jema anAja cUlA para caDhIne, agnimAM tapIne, sIjhIne jyAM sudhI taiyAra thatuM nathI tyAM sudhI te abhIya gaNAya che. tema bAhya jagatanA paricayono tyAga karIne, upasagadine sahana karavAnI mAnasika taiyArI mATe jayAM sudhI citta taiyAra thatuM nathI tyAM sudhI paramAtmA sAthe tAdAbhya saMbaMdha sadhAto nathI. maramALa - niyata (tri.) (AmaMtraNa nahIM Apato, nimaMtraNa nahIM karato) saMta tulasIdAse potAnA eka doharAmAM lakhyuM che ke "bhAva nahIM mAra nahIM, nahIM nayana meM neda sunI vadhu ranA, vAde vana varase mada arthAta jenA cittamAM AvakArano bhAva nathI, satkAra nathI ane AMkhomAM sneha nathI tevA gharamAM cAhe sonuM varasatuM hoya to paNa te gharamAM javuM joie nahi. AdarapUrvaka AmaMtraNa to dUra rahyuM paraMtu sAmAne mIThI najare paNa nathI joto tenA ghare kUtaruMya pharakatuM nathI. gAma - jamana (pu.). (aSTasiddhiomAMnI eka siddhi) pravacana sAroddhArAdi prAcIna graMthomAM ATha siddhionuM varNana karavAmAM AvyuM che. te AThasiddhiomAM aNimA nAmanI eka siddhi Ave che. e aNimA nAmanI siddhi jenI pAse hoya te puruSa samaya Avye potAnA vizALakAya zarIrane aNu jeTaluM nAnuM banAvI zake che ane game te sthaLe marajI mujaba praveza karI zake che. misa - (.) (mAchalI 2. nizcala AMkho 3. deva) matsya ane devonI AMkho kyAreya paNa palakArA mAratI nathI mATe teo animeSa kahevAya che. jayAre manuSyomAM evI khAsiyata hotI nathI. manuSyAdinI AMkho samayAMtare jhapakatI ja rahe che. AvA nimeSa dRSTivALA manuSyonI AMkho paNa ghaNI vakhata anupama, cittahArI dazya joine animeSa thai jatI hoya che tema bhaktanI AMkho paNa paramAtmAne nihALatA sthira thai jAya che. aNimisaNayaNa - animiSanayana (puM.) (deva, devatA, nirnimeSa nayanavALo) vyavahArasUtranA prathama uddezAmAM lakheluM che ke, devalokanA devo jamInathI cAra AMgaLa upara cAle che, temanA gaLAmAM rahelI phUlonI 284
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ mALA kyAreya karamAtI nathI, temanuM zarIra azuci rahita hoya che ane teonI AMkho kyAreya paNa palakArA mAratI nathI. gAya - 3nI (1) (sainya, lazkara) sthAnAMgasUtranA sAtamA sthAnamAM sainyanA sAta prakAra batAvavAmAM AvelA che. jevA ke gajadaLa, azvadaLa, rathadaLa, gaMdharvadaLa, nartakadaLa, mahiSadaLa ane pAyadaLa. temAM camarendrathI laIne izAnendra sudhInA indrone uparokta sAteya prakAranA sainya sahitanA senAdhipatio kahelA che. tevI ja rIte paramAtmAe kaSAyo sAme vijaya meLavavA mATe zramaNane dazavidha yatidharmarUpa sainyanI bheTa ApIne kahyuM che ke A sainyanA baLe dudanta kaSAyo para vijaya meLavo. *mata () (asatya, jUTha) paramAtmA mahAvIradeve maricInA bhAvamAM svayaM paramAtmA RSabhadevanA karakamaLa dIkSA laine zramaNadharmanI ArAdhanA karI hatI. zramaNa jIvanamAM kaSTo sahana na karI zakavAnA kAraNe temanuM patana thayuM hatuM. teo jinadharmane khUba UMDANathI pAmyA hatA. chatA paNa ziSyamohanA kAraNe eka nAnakaDuM asatya bolyA hatA, kapila ! dharma to tyAM paNa che ane ahIM paNa che. basa A eka jUThanA kAraNe temano eka koTAkoTI sAgaropama jeTalo saMsAra vadhI gayo hato. jo mAtra eka nAnakaDA asatyanI ATalI moTI sajA hoya to Dagale ne pagale jUThuM bolanAra ApaNane karmasattA choDaze kharI? kadApi nahIM. A vAtamAM koI bhrama na rAkhazo. LiyaTTa - niva7 (kuM.) (mokSa, mukti ) bAhya ane atyaMtara ema sarvaprakAranA baMdhanothI mukta thavuM tenuM nAma che mokSa. paramAtmAe kahelI A vAta paNiyA zrAvake sArI rIte samajelI hatI. AthI ja pote atizrImaMta hovA chatAM mAtra potAno eka divasano nirvAha thai zake teTaluM dhana rAkhIne bAkInI tamAma saMpattino temaNe tyAga karyo hato. AthI ja temanA cittanI je prasannatA hatI tevI prasannatA kadAca samrATa zreNika pAse paNa nahotI. aNiyaTTagAmiNa - anivartagAmin (puM.) (mokSamAM javAno svabhAva che jeno te, mokSagAmI) jalapravAhamAM svairapaNe viharanArI mAchalI mAtra eka nAnakaDA mAMsanA TukaDAnA pralobhanamAM phasAIne potAnI svataMtratA ane prANane gumAve che tevI rIte AtmAno svabhAva haMmezAM urdhvagAmI arthAt mokSa tarapha javAno ja che, paraMtu saMsAranA kRtrima ane lobhAmaNA padArthomAM phasAIne AtmA potAnI svAdhInatA ane zAzvata sukhone gumAvI mAchalInI jema parAdhInatA pAme che. mA() - nirtana (1) (pAchuM nahIM pharanAra, zukladhyAnano eka bheda 2. 79mo graha 3. AvatI covIsImAM thanAra 20mA tIrthaMkara) zukladhyAna eTale zubhadhyAnanI parAkASThA. A zukladhyAnanA kula cAra pAyA mAnavAmAM AvelA che. temAMnA trIjA pAyAnuM nAma anivartinuM che. A anivartinuM dhyAna AtmAne kaivalya jJAnanI prApti karAvyA vinA pAchuM pharatuM nathI. arthAt zukladhyAnanA A trIjA pAyAmAM je AtmA caDhe che te niyama kevalajJAnanI prApti kare che. namana ho. anivArtA zudhyAnane ! niya#iRUT - nivRtti (2) (samyakta pAmatI vakhate rAga-dveSanI graMthine bhedanAra AtmAno pariNAma vizeSa, graMthibheda karyA vagara nivartanahIMte karaNavizeSa) paMcAzaka granthamAM kaheluM che ke "nanivartite nApati mokSatirUvanavaM saNavatvamanA satyavaMzInanivarti' arthAta je adhyavasAya vizeSa mokSatattvanA bIja samAna samyaktane prApta karAvyA vinA pAchuM na phare tene anivRttikaraNa jANavuM. aNiyaTTibAyara - anivRttibAdara (puM.) (navamA guNasthAnakavartI jIva, navamuM guNasthAnaka). navamAM guNasthAnake rahelA jIve aSTakarmane kSaya karavAno prAraMbha karelo hovAthI napuMsaka vedano upazama thaye chate nivRtti bAdara 285
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ pachInA anantara samayathI laine lobha kaSAyono aMza zeSa rahe chate vacceno je samaya che temAM rahelo jIva anivRttinAdara kahevAya che. A anivRttibAdarapaNAne pAmela mahAsattvazALI jIva aNimAdibhAvone prApta kare che. aNiyaTTibAyarasaMparAyaguNaTThANa - anivRttibAdarasaMparAyaguNasthAna (na.) (te nAmanuM navamuM guNasthAnaka) navamuM guNasthAnaka ghaNA jIvone ekIsAthe ghaTI zake che. te jIvone paraspara adhyavasAyonI nivRtti na hovAthI anivRtti kahevAya che. bAdarasaparAya guNasthAna eTale ke dhULa-moTA kaSAyodayanA kAraNe saMsAramAM paribhramaNa thAya che. dezamAM guNasthAnakanA kiTTIkRta kaSAyanI apekSAe thoDA sthala kaSAya hovAthI tene bAdarabhaMparAya kahevAya che. A guNasthAnake eka ja samaye pravezelA jIvonA adhyavasAyo paraspara pRthaku na hovAthI navamAM guNasthAnakanuM anivRtti bAdarasiMharAya nAma ApavAmAM AveluM che. thar - manana (kuM.) (anagna nAmanuM kalpavRkSa vizeSa). itihAsamAM saMbhaLAya che ke yugalika kALamAM kalpavRkSo manuSyonI dareka prakAranI jarUriyAto pUrI karatAM hatAM. te yugalikonuM puNya hatuM. ane kalpavRkSo devAdhiSThita rahetAM hatAM. AjanA kALamAM evA ghaNA loko che jemanI najara bhogavilAsa tarapha na jatAM potAne maLelI saMpattino upayoga dIna-duHkhIonI kapaDA-latAthI laine rahevA sudhInI jarUriyAto pUrI karI ApavAnI hoya che. AvA uttama puruSo kalikALamAM paNa kalpavRkSa jevA ja che. foryata () - niyata (tri.) (aniyamita, acokkasa, anizcita 2. apratibaddha 3. aneka svarUpavALuM) jainadarzanamAM koipaNa vastunI vibhAvanA dravya-guNa ane paryAya ema traNa prakAre karavAmAM Ave che. duniyAno koipaNa padArtha dravyarUpe zAzvata che, dravya che eTale tenAmAM guNa paNa rahevAno ja che. kema ke guNI guNa vinA saMbhavato nathI. tathA pudgalano pUraNa ane galana svabhAva hovAthI paryAya tarIke te anekarUpAtmaka ane aniyamita svarUpavALo banato rahe che. niyata () vaLa - niyatavAri (kuM.) (apratibaddha vihArI) rAjA zailaka potAnI samRddhi choDIne 500 puruSa sAthe dIkSita thayA ane AgaLa jatA zailakAcArya banyA. zarIramAM roga thatA teo putranA rAjayamAM davA mATe rokAyA. vaidyo roganA nidAna mATe davA tarIke alpamAtrAmAM madirA ApatA hatA. paraMtu karma saMjoge zailakAcArya potAnuM sAdhupaNuM bhUlIne dUrAcArI banI gayA. teo madyapAna karavA lAgyA. je apratibaddha vihArI hatA teo dArUnA vyasanamAM baMdhAi gayA. aMtamAM temanA ja paMthaka nAmanA ziSyanA prayatnathI pratibodha pAmyA ane prAMte siddhagirimAM anazana karIne mokSagatine varyA. jayati () M () - niyatAna(pu.) (asaMyamI, anizcitta svarUpI). amRtano svabhAva che jIvADavAno ane jherano svabhAva che mAravAno. tame cAho ke na cAho A banne dravyo potAnA svabhAvAnusAra sAmevALA para tenI asara kare ja che. tema saMyamano svabhAva che vipula karmanI nirjarA ane puNyano baMdha karavAno ane asaMyamano svabhAva che durguNono saMcaya ane durgatinuM milana karAvavuM. saMyamI AtmA saMyamanA prabhAve devapaNuM ke devAdhidevapaNuM prApta kare che. jyAre asaMyamI durgationI hAramALAne vare che. myata (2) vaTTa - niyatavRtti (pu.) (aniyata vihAra) zramaNo mAtra vihAra pUratA aniyatavihArI nathI paraMtu koipaNa padArtha pratye aniyata hoya che. karoDopati zeThiyAo temanA bhakta hovA chatAM temanA pratye mamatvathI baMdhAi na jAya te mATe bhikSA paNa ghareghara pharIne letA hoya che. dhanya hojo paramAtmAnI zramaNo pratyenI hitakArItAne jemaNe sAdhunA zarIranI nahIM AtmAnI ciMtA karI che. 186
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAtha () vAsa - niyatavA (pu.). (mAsakalpAdithI ghara sivAyano asthira vAsa, udyAnAdimAM vAsa) bhagavAna mahAvIradevanA zAsananA sAdhuo mATe mAsakalpano AcAra mUkavAmAM Avelo che. arthAt koipaNa zramaNa eka sthAne eka mahinAthI vadhu rokAi ja nA zake. jo jaMghAbaLa kSINa thai gayuM hoya ke pachI koI kAraNavaza vihAra karI zakatA na hoya to eka ja upAzrayAdi vasatimAM paNa mahine mahine khUNA badalatA rahe, paraMtu eka ja sthAne vadhAre rahe nahi, mAyata () fatti - niyatavRtti (I.) (anizcita caryAvALo, aniyata vihArI) dazAzrutaskaMdha AgamanA cothA adhyayanamAM kaheluM che ke gAma, nagara, zahera AdimAM vihAra karanArA sAdhue eka sthAne sakAraNa mahinAthI vadhAre rahevuM nahi. tathA vihAracaryAmAM gAma Ave to tyAM vadhumAM vadhu eka rAtri ane nagarAdi zaheromAM pAMca rAtrithI vadhu rokAvuM nahi, ema sAdhubhagavaMtone aniyatavihArI batAvelA che. gAyatta - nivRtta (ra.) (nivRtta nahIM thayeluM, nivRtti nahIM pAmeluM) subhASitamAM lakheluM che ke sajajana puruSomAM prathama vRddhatva cittamAM Ave che ane pachI zarIramAM Ave che. jayAre jeo durjano che teone vRddhatva zarIramAM ja Ave che paraMtu cittamAM kyAreya nathI AvatuM. temanuM citta kyAreya paNa viSayomAMthI nivRtti nathI pAmatuM. tIvraviSayAsaktinA kAraNe teo kyAreya paNa potAne vRddha mAnatA ja nathI. aNiyattakAma - anivRttakAma (tri.) (jenI icchA nivRtta nathI thai te, anivRtta icchAvALo) Adya zaMkarAcAryae svaracita goviMdASTakamAM kaheluM che ke, jenuM aMga gaLI gayuM che, mAthe sapheda vALa AvI gayA che, mukha detapaMktirahita thaI gayuM che, zarIranI badhI cAmaDI labaDI gaI che ane lAkaDInA sahArAthI ja cAlavuM paDe che. tevo vRddha vyakti paNa viSayecchAone choDato nathI. arthAtu jeo mohamAyAmAM nimagna che temanuM mana satata viSayAsakta baneluM rahe che. aNiyAhivai - anIkAdhipati (puM.) (sainyano adhipati, senAdhipati). yuddhamAM sainyano adhipati jo svayaM dezane nItine ane potAnI jAtane vaphAdAra hoya to tenuM sainya paNa tene eTaluM ja vaphAdAra rahe che ane game tevA duzmananA sainyane harAvI zake che. paraMtu je senAdhipati ja vizvAsaghAtI hoya to te dezane barabAda thatAM koi rokI zakatuM nathI. tema je mAtA pitAo potAnI kula paraMparAthI AvatA saMskArone vaphAdAra rahe che tenA saMtAno paNa saMskArI ja hoya che. paNa jo svayaM mAtA-pitAo jadurAcArI hoya to tenA saMtAnone zetAna banatA koI rokI zakatuM nathI. vimag - nirIkSya (vya.) (cakSuthI nahIM joine). yogazAstra graMthamAM kalikAlasarvajJa hemacaMdrAcArya mahArAje lakhyuM che ke, 'STipUtaM care pAvuM' arthAta je sthAna para dRSTi paDI hoya tevA sthAnamAM ja paga mUkavo. kema ke sAdhune sarvathA prANAtipAtaviramaNa vrata hoya che. AthI temane sUkSma hiMsAno paNa niSedha che. je sthAnamAM dRSTipaDilehaNA na pahoMcatI hoya te sthAnano tyAga karavo ghaTe che. paraMtu joyA vinA teno upayoga karavo te vratabhaMgano aparAdha bane che. mAruddha - aniruddha tri.). (asmalita, pradyumnano te nAmano putra). antaHkadazAMgasUtranA cothA vargamAM Ave che ke, trikhaMDAdhipati vAsudevakRSNanA putra pradyumnanI patnIne aniruddha nAmano putra hato. teNe paramAtmA neminAthanI dezanA sAMbhaLIne vairAgyavAsita hRdaye teonI pAse dIkSA grahaNa karI hatI. ane potAnA karmo khapAvavA mATe zatruMjayatIrtha para jaIne anazana karIne siddhagatine prApta karI hatI. 21
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ aniruddhapaUTI - niruddha jJa (tri.) (asmalita che prajJA jenI, 2. tIrthakara 3, kevalI) jemanA karmo kSaya nathI thayA tevA chadmastha jIvonI prajJA game tevI tIvra hoi zake che. paraMtu te avanAvALI ja hoya che. jayAre tIrthakara bhagavaMto ane kevalI bhagavaMtoe potAnA pracaMDa Atmika puruSArthathI karmono kSaya karIne nirmala kevalajJAnanI prApti karelI. hoya che. AthI temanI prajJA traNeya kALane viSe aalita gativALI hoya che. - nitna (pu.) (vAyu, pavana 2. gaI covIsInA 21mA tIrthaMkara, bAvIsamA tIrthaMkaranA prathama sAdhvI) maMda maMda vAI rahelo vAyu saune priya thaI paDe che ane te saMtapta AtmAne zAtA Ape che. paraMtu te vAyu moTuM svarUpa laine vAvAjhoDuM bane che tyAre sahukoI tenAthI gabharAya che ane te ghaNo badho vinAza vere che. tema kuTuMba pratyenI javAbadArI nibhAvavAmAM Ave tyAM sudhI karmonI alpasthiti baMdhAya che. paraMtu te javAbadArImAM mamatvanuM vAvAjhoDuM UbhuM thAya che tyAre te AtmAnA guNono hrAsa kare che ane jIvane durgati tarapha dhakele che. maLataimarU () - nittAmayina(tri.) (vAtarogI) (reza). (prabhAta, savAra, prAtaHkAla) vijJAna prAya: karIne dhArmika bAbatomAM virodhI sUra pUrAvatuM rahyuM che. dharma je vAta kare tenuM vijJAna haMmezAM pratyakSa pramANa mAMge. jo pramANa na maLe to te hitakArI vAtane paNa bhAMDavA mAMDe. teno virodha kare. paraMtu virodhI evuM vijJAna paNa eka vAta para sammata che. dA.ta. yogAbhyAsa, jApa, dhyAna, svAdhyAya, pUjA vagere dharmarAdhanA mATe zreSTha samaya prabhAta kALane gaNyo che. to zArIrika svasthatA ane mAnasika tANane ochI karavA yogo mATe vijJAne paNa savAranA samayane uttama gaNelo che. gAchiya - nitnacchita (tri.) (khasI na kareluM, khasI na karelo akhaMDita-baLada Adi) paMdara karmAdAnomAMnuM eka karmAdAna che nilaMchana karma. gAya bheMsanA vAcharaDA vagere pazuone khetI Adi karAvavAnA lobhathI tenI khasI karavAmAM AvatI hoya che. je jinAjJApAlaka zrAvaka che tenA mATe pazu saMbaMdhI khasI Adi karAvavAno niSedha karelo che. kAraNa ke AnAthI paNa karmano baMdha thAya che jethI bhavAntaramAM jIvane tevA prakAranA kaTu phaLa bhogavavA paDe che. maLavArica - nivArita (tri.) (nahIM aTakAveluM, rokeluM nahi) jo DemamAM nAnuM kANuM paDI gayuM hoya ane temAMthI AvatuM pANI aTakAvavAmAM na Ave to samaya jatAM te moTuM svarUpa dhAraNa karIne AkhA zaherane DubADI de che. tema je zramaNo ane zrAvako potAnA jIvanamAM lAgatA rahetA nAnA nAnA doSone aTakAvatA nathI. to samajo e nAnA doSo samayAntare moTA aparAdhanuM svarUpa dhAraNa karIne AtmAne durgatigAmI banAve che. aNivAriyA - anivArikA (strI.) (jene sAruM khoTuM karatA aTakAvanAra koi nathI tevI strI) AjanA samayamAM strI svataMtratAno jabaradasta vAyaro cAlI rahyo che. tenA pariNAme strIonuM keTalI hada sudhI adha:patana thaI cUkyuM che te vAta koInAthI chUpI nathI. kahevAtI svataMtra strIo svataMtratAnA nAme keTalAya khoTA kAryo karI letI hoya che. temane aTakAvanAra Aje koi ja nathI. prAcIna samayamAM strIne kyAreya gulAma gaNavAmAM AvI ja nathI. ulaTAnuM jeTaluM sanmAna strIne ApavAmAM AvatuM hatuM tenuM pA bhAga jeTaluM ya Aje rahyuM nathI, AjanI svataMtra strIo sArI ke prAcIna kALanI sanmAnanIya strIo sArI hatI ? vicArajo ! 288
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ apAvara - nivRtta (tri.) (je kyAMya zAMti pAmeluM nathI te 2. apariNata, pariNAma nahIM pAmeluM) Akho saMsAra naryA moha, mamatA, svArtha, chala, prapaMca ane kapaTathI bhaDake baLI rahyo che. temAM kyAMya potApaNuM nathI. jemAMthI sAra cAlyo gayo che tenuM ja nAma che saMsAra. AvA saMsAramAM kyAMya zAMti nahIM prApta karelA AtmAne paramazAMtino ahesAsa mAtrane mAtra deva, guru ane dharmanA zaraNamAM ja maLI zake che. kema ke tyAM dUra-dUra sudhI svArtha ke kapaTanuM nAmonizAna nathI. eka vakhata tame kharA hRdayathI anubhava karI jo jo. aNivvANamAdi - anirvANAdi (tri.) (anivRtti-arthahAni-arthanI asiddhi vagere doSavALuM) vyavahArika jagatamAM nukazAna ane phAyadAne jANanAra vyaktio kyAreya paNa potAne arthanI hAni ke arthanI aprApti vagere nukazAna thAya tevo vyavahAra ke vyApAra karatA hotA nathI. e ja vyaktio adharmathI puNyanI hAni ane pApanI prApti thAya e vAta jANavA chatAM tevo vyavahAra kema karatA haze te ja samajAtuM nathI. aNivvANi - anirvANi (pu.) (asukha, du:kha) A duniyAmAM loko potAne maLanArA sukha ke duHkhamAM koI vyakti ke vastune kAraNa mAnIne tenA para rAga ke roSa karatA hoya che. paramAtmA mahAvIradeva jaNAve che ke, A badhA to mAtra nimitta kAraNo ja che. tamArA AtmAne koi sukhI ke duHkhI karI zakatuM nathI sivAya ke tamArA potAnA sArA-narasA karma. A karmonA pratApe ja AtmAne sukha ke duHkhanI anubhUti thAya che. gAvu - nivRtti (strI) (duHkha, pIDA) jIvadayA e koi vyakti, dharma ke sthAnane baMdhAi rahenAra tattva nathI. e to AtmAmAM utpanna thato eka zubha pariNAma che, pachI te caudarAjalokamAM vartatA koipaNa jIvamAM saMbhavI zake che. cekhova nAmanA raziyAnA eka tattvaciMtaka thai gayA. teo jaina na hatA paraMtu temanA cittamAM bIjA jIvo pratye apAra karUNA hatI. AthI ja koi ghoDesavAra ghoDAne cAbuka mArato tyAre cekhova moTe moTethI cIso pADatA hatA. khyAla Avyo? ghoDAnI mAranI pIDAno anubhava dayALu evA cekhovane thato hato. mAtruDa - nivRtta (tri.) (apariNata, pariNAma nahIM pAmeluM, aparipakva) AtmAno svabhAva jaLa jevo che. jaLa jevA pAtra, sthAna ke raMgamAM bhaLe che tadanusAra te AkRti ane raMgane dhAraNa karI le che. tevI ja rIte AtmA paNa nimittavAsI che. te jevA saMgamAM ane vAtAvaraNamAM rahe che tadanurUpa tenA bhAvo pariNAma pAmatA hoya che. A vAta e ja samajI zake che ke jeno AtmA jinakathita tattvothI bhIMjAyo hoya. jeno hajI kALa pAkyo nathI tevo apariNata AtmA kyAreya A vAtane samajI zakato nathI. saLavyeya - nirve (6) (asaMtoSa, vairAgyano abhAva, prayatnathI nahIM aTakeluM) zAstromAM duHkhagarbhita, mohagarbhita ane jJAnagarbhita 3 vairAgya jaNAvyA che. temAM jJAnagarbhita vairAgyavALA AtmAne ja dIkSA ApavAno Adeza che. paraMtu je bIjA koi hetusara mAtra sukhanI lAlasAthI ke koInA AkSepo ke ghAtathI bacavA mATe dIkSA levA taiyAra thAya tevA vairAgyarahita AtmAne dIkSA ApavAno zAstra niSedha pharamAve che. kema ke tevA AtmAne paramAtmAnA veSanuM ke temanA zAsananuM keTaluM ne zuM mUlya che tenI khabara ja nathI hotI. gaofTTa - nikRSTa (tri.) (sAdhune AhAra ApavAmAM lAgato eka doSa, bhikSAnA 16 udgamanA doSo paikIno 15mo doSa) nirdoSa vyavahAra ane AhArathI jIvana vyatIta karanArA sAdhue gocarI letI vakhate uddagamanA 16 doSomAMthI koIpaNa doSa na 289
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ lAge tenuM pUratuM dhyAna rAkhavAnuM hoya che. sApu jayAre koi gharamAM AhAra le, te vakhate je vastu para sahiyArI mAlikI hoya jemAM ekathI vadhu bhAgIdAra hoya tevI vastu ke AhAra sAmUhika anumati vinA le nahi. jo le, to temane anisukha nAmano bhikSAno doSa lAge che. siddhi - niSiddha (tri.) (saMmati ApeluM, anumodita, niSedha na kareluM 2. sAvagha anuSThAnathI nivRtti na pAmeluM) zrAvaka gameteTalI ati utkRSTa jIvadayAnuM pAlana kare to paNa te mAtra savA vIsA dayAno ja pAlaka bane che. kema ke gRhastha jIvanamAM sarvathA sAvadya vyApArothI nivRtti saMbhavatI nathI. jyAre cAritradharmane viSe dattacitta banelA zramaNa bhagavaMto vIsa vIsA dayAnA pAlaka kahelA che. teo yathAkhyAta dayAnuM pAlana karavAmAM samartha che. mATe gRhasthadharmathI zramaNadharma caDhiyAto che. vANI - nizItha (2) (zAstra vizeSa, je prakAzamAM bhaNAya ke bhaNAvAya tevA zratano eka bheda) - nizrAvata (na.) (sarva sAdhAraNa caitya, jenA para koI khAsa vyaktino adhikAra na hoya te 2. mAtra pitrAdine ApavA nimitte banAveluM bhojana) jenA para koI vyakti, gaccha ke samAjano adhikAra hoya te nizrAkRta kahevAya che ane jenA para koI khAsa vyakti Adino adhikAra na hoya te anizrAkRta kahevAya che. dayA, maitrI, karuNA vagere tattvo ane zAzvata caitya vagerene anizrAkRta kahelA che. aNissiovassiya- anizritopAzrita (paM.) (rAga-dveSa rahita 2. AhAra ane ziSyAdinI apekSA vagarano mAdhyasthabhAvavALo-sAdhu) anizritopAzritanA be artha thAya che. saMsAranA kAraNarUpa rAga ane dveSarahita mAdhyasthabhAve rahelA sAdhune anizritopAzrita kahevAya che. jayAre AhAra, upakaraNAdi ane ziSya, kulAdi prApta karavAnI lAlasArahita sAdhune paNa anizritopAzrita kahe che. aNissiovahANa -- anizritopadhAna (na.) (anyanI sahAya vagara karavAmAM AvatuM tapa, niSkAma tapa, batrIsa yogasaMgrahamAMno caturtha yogasaMgraha) samavAyAMgasUtramAM jaNAvyuM che ke, je tapa karavAmAM anyanI sahAyanI apekSA rahetI nathI evA tapane anizrito padhAna kahevAmAM Ave che. athavA to aihika bhoga-sukhonI lAlasA vagara nirIhapaNe karAto tapa. jene yogasaMgrahamAM cotho yogasaMgraha kahyo che. thi - nizrita (tri.) (anizrita, koInI sahAyanI apekSA na rAkhanAra 2. anAsakta, Asaktirahita 3. pratibaMdharahita, rUkAvaTarahita, mamatArahita 4. jJAna vizeSa, pustakAdinI apekSA vinA thatuM jJAna pa, apravRtta, asaMbaddha 6. kIrti AdinI apekSA vagara sevA vagere karavI te 7. hetu ke liMganI nizrA vinA thatuM jJAna). bIjA viSayone gauNa karI citta eka ja viSayamAM tallIna thAya tene Asakti kahe che. bhojana, kIrti, dhana, patnI Adi Ihalaukika ane svargAdi paralaukika aneka vastuo upara Asakti thaI zake che. saMsArane vadhAranArA aneka kAraNomAM Asakti paNa eka mukhya kAraNa che. jayAre anAsaktabhAva eTale mAdhyasthabhAvanuM sevana karavAthI jIvAtmAnuM saMsAraparibhramaNa aTake che. aNissiyakara - anizritakara (tri.) (rAga-dveSanA tyAgapUrvaka yathAvasthita vyavahAra karanAra) jeNe satya dharmane jANyo che, samajayo che ane sArI rIte pacAvyo che evo zrAvaka potAnI pharajamAM AvatA sAMsArika, vyavahArika kAryone potAnI pharaja samajIne temAM jarAya rAga-dveSanI pariNati lAvyA vagara paramAtmAnI AjJAnuM suMdara pAlana kare che. gaLisiyag () - nizitA (pu.) (nidAnarahita, heturahita) satya jJAnanA AlaMbanathI jeno AtmA jAgI cUkyo che evo jIva koIpaNa zubhapravRttine viSe nidAna karato nathI arthAtu rAgaSanA bhAvo karIne aihika sukha-bhoganI kAmanA karato nathI. te AtmA sarvatra apratibaddhavRttithI pote jaLakamaLavatu varte che. 190
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ aNissiyavayaNa - anizritavacana (tri.) (rAgAdi doSarahita vacana jenA che te, zuddha prarUpaka) tIrthakara bhagavaMtonA vacano upara ja zraddhA karavI joIe. kAraNa ke vItarAganA vacano satyamArganI prarUpaNamAM bAdhaka evA ajJAna, rAga ane dveSa A traNeya kAraNothI para che. traNeya lokarUpa jagatanA dareka padArthonA bhUta, bhAvi ane vartamAnanA saMpUrNa jANakAra teone koI jIva ke padArtha pratye nathI rAga ke nathI. teo to mAtra jIvo paranA karuNAbhAvathI satyadharmane jaNAve che. aNissiyavayaNayA - anizritavacanatA (strI.) (rAga-dveSAdi rahita vacanapaNuM, mAdhyastha vacana) krodha, mAna, mAyA ke lobharUpa cAra prakAranA kaSAyathI rahita vacanane athavA tene utpanna karavAmAM nimittabhUta rAga ke dveSa rahita evA mAdhyastha vacananA bhAvane anizritavacanatA kahevAya che. paramAtmAnA vacano jemAM saMgRhIta che te Agamavacano anizritavacana aNissiyavavahAri (Na) - anizritavyavahArin (pu.) (rAga-dveSa rahita vyavahAra karanAra, anizrita vyavahArI) zramaNopAsaka dharmanI vyAkhyA karatAM jaNAvyuM che ke zrAvako mAtra zramaNonI upAsanA ke temaNe AdarelA mahAvratonI mAtra prazaMsA karanAra na hoya kiMtu tene potAne paNa zramaNa thavAnI atyaMta tAlAvelI hoya, Avo zrAvaka gRhasvadharmanuM arthAta rAga-dveSa rahita vyavahAranuM pAlana karato mAdhyasthabhAve potAnI pharajo bajAve che. di - nida(kuM.). (krodhAdithI apIDita 2. dharyavAna, upasagathI aparAjita, sahiSNu 2. prapaMcarahita, saraLa, mAyArahita 3. niHspRha) jo tame dharmano saMkSipta sAra jANavA mAgatA ho to sAgara jevaDA arthagaMbhIra AgamagraMthonA dohanarUpe eka ja sAra nIkaLe che. ane te che krodha, mAnAdi kaSAyajanya rAga-dveSAdi doSo para vijaya prApta karIne parama tatvane prApta karavuM. A ja audaMparyArtha che. *natA (.) (kaSAyAdibhAvazatruothI nahIM haNAyeluM, krodhAdithI apIDita). sAcI samajaNa jene prApta thayelI nathI evuM AkhuM ya jagata potAne takalIpha UbhI thatA bahAranI vyaktione zatru samajI teno ghAta karavA prayatna kare che jayAre satyajJAnane prApta karela jIva pote Apattigrasta thAya temAM mukhya kAraNa evA kaSAyAdi bhAvazatruone ja sAcA zatru jANIne tenA para vijaya meLavavA mATe prayatnazIla bane che. diUT - nidhana (tri.) (attarahita, anansa) jeno aMta na hoya te anaMta kahevAya che. pravAhanI dRSTithI A saMsAra, jIvo, siddho, lokAloka, sUkSma nigodIyAnA goLA, karma, jIvonA atIta bhavo Adi vastuo ananta che. e ja rIte AtmAnA jJAna-darzana-cAritra-vIrya pramukha guNo paNa anaMta che. Liya - nidata (tri.) (ghAta nahIM pAmeluM, nirupakrama AyuSyavALuM) zastra-astrAdi padArthonA ghAtathI je jIvanuM AyuSya upakrama na pAme athati ghAta na pAme paNa saMpUrNa AyuSyane bhogave, tene nirupakramAM AyuSyavALA kahevAya che. devo, nArako, tIrthaMkarAdi zalAkApuruSo, yugaliko vagerenuM AyuSya nirupakramI hoya che. pAdara3- 3nadaripu (kuM.) (bhadilapura nivAsI nAga gAthApati ane sulasA strIno putra) bhadilapura nagarInA nAga zreSTha ane sulasA devInA eka putra jeo batrIsa strIonA svAmI hatA. saMsAranI asAratA samajAtA batrIsa strIo tathA vipula Rddhino tyAga karIne pravrajayA grahaNa karI ane cauda pUrvanA jJAtA banyA. niraticAra saMyamanuM pAlana karatAM teoe zatruMjaya parvata para siddhagatine prApta karI. kharekhara teo kRSNa vAsudevanA pitA vasudeva ane devakInA putra hatA. 291
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ duta () - nivRtta () (upazAMta na thayeluM, zAMtirahita 2. tridaMDI, saMnyAsI) krodhane e vetAla samAna che. bhUta-vetAlano zarIramAM praveza thatAMnI sAthe ja jema jIva avaza banI jAya che tema krodha AvatAM ja jIvane potAnA para kAbU raheto nathI. ane pachI to mAtA-pitA, guru, vaDIlo Adine paNa kaThora temaja vakra vacano kahe che. bita (2) parima - nikRtaparigAma (tri) (upazama nahIM pAmelA kaSAyanA pariNAmavALo) krodha, lobha, mAna, mAyA A cAra kaSAyonuM AlaMbana lenAra jIvane teo sudIrgha saMsAranA paribhramaNano lAbha karAve che. arthAta ThA saMsAranI vRddhi thAya che. kaSAyonA tAtkAlika phaLarUpe tamArA anya sAthenA saMbaMdho vaNasaze ane anubaMdhanA phaLasvarUpe tamAro saMsAra anaMtakALa paryata vadhI jaze. vicArI lo kaSAyo karavA ke tyAgavA, e tamArA hAthamAM che. aNihurtidiya - anibhRtendriya (tri.) (jenI indriyo zAMta nathI te) iMdriyonI icchApUrti karavAthI zAMti maLe che tevuM mAnatA hova to te tamArI bhramaNA che. jema AgamAM ghI nAkhIne Agane bujhAvavAno prayatna karavo te jeTaluM mUrkhAmI bharyuM che te rIte iMdriyonA sukho bhogavavAthI iMdriyo kyAreya tRpta thatI nathI. are! jenI iMdriyo ja viSayothI zAMta nathI thai tenA AtmAne zAMti kevI rIte maLe? aNIipatta - anItipatra (tri.) (jenA pAMdaDA kIDAothI khavAyelA nathI te). koIpaNa vRkSanI zobhA tyAM sudhI ja kAyama rahe che jyAM sudhI tenI zAkhAo ke pAMdaDA vagere udhaI ke kIDAothI khavAyelA nathI. tema zramaNanI sAdhutA tyAM sudhI ja Take che jyAM sudhI tenuM jIvana guvajJAnusAra saMyamamArge cAlatuM hoya. je divase tenAmAM pramAda vagere dUSaNo rUpa kIDAono praveza thAya che te divasathI tenI sAdhutA khavAIne naSTa thai jAya che. maya - 3nI (1) (hasti azvAdirUpa sainya) aupapAtikasUtramAM sainya sAta prakAranuM varNaveluM che. zrIsiddharSi gaNi bhagavaMte upamiti bhavaprapaMcA kathAmAM mohanIya karma potAnA kaSAyo, nokaSAyo vagere sainyathI AtmA para kevI rIte humalo kare che, tene kevo herAna parezAna kare che, tenuM khUba ja suMdara nirUpaNa, karela che. je jIva upamiti kathAnuM vAMcana kare tene nice vairAgya thayA vinA rahe nahIM. aNIyasa - aNIyasa (puM.) (bhakilapuravAsI nAgazreSThI ane sulasA nAmaka strIno putra) sIsa - manasuE (2) (ekahAtha pramANa avagraha thakI khulluM na hoya te) arasAvavuM - nizrAta (2) (sarvagacchamAnya caitya, upAzraya). prAcIna kALamAM temaja vartamAna samayamAM paNa keTalAka jinAlayo ke upAzrayo amuka samudAya, gaccha ane AcAryanI nizrAvALA hoya che. paraMtu evA keTalAka saMgho paNa hatA ane che ke jenA hastakanA jinAlaya ke upAzrayamAM dareka gacchanA sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMto sthiratA ke Avana-jAvana karI zake che. AvA caityAdine zAstroe anizrAkRta kahelA che. maiADa - nirdUta (tri.) (bahAra nahIM kADheluM, bahAra na nIkaLeluM 2. potAnuM nahIM kareluM) jyAM sudhI bhasatA katarA zerI ke mahollAmAM pharI rahyA hoya tyAM sudhI ApaNane nirava zAMtinI prApta thaI zakatI nathI. tema potAnA cittamAMthI krodha, mAna, mAyA, lobha, svArtha vagere kUtarAone bahAra nathI kADhyA tyAM sudhI cittanI prasannatA ke mAnasika zAMti prApta 192
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ thatI nathI. jo tamAre Atmika zAMti joItI hoya to pahelA aMdara paDelA durguNone bahAra kADhI mUko. parima - nirima (.) (parvatanI guphAdimAM karavAmAM AvatuM pAdapopagamana nAmanuM anazana, anazanano eka prakAra). prAcIna kALamAM nigraMtha paraMparAmAM sAdhuono agnisaMskAra karavAmAM Avato na hato. tevA samaye zramaNo aMtima samaye karmanirjarA hetu evA nirjana sthaLe ke UMcA parvato, guphAomAM sarva dravyo ane bhAvono tyAga karIne pAdapopagamana nAmanuM anazana karatA hatA. may - (tri.) (pramANamAM ati nAnuM, sUkSma, bArIka, zudra, paramANu) vizeSAvazyakabhASyamAM lakheluM che ke, je niraMza hoya, niravayavI hoya, niSpadezI hoya tenuM nAma paramANu che. traNeya kALa saMbaMdhI jemanuM jJAna abAdhita che evA kevalI bhagavaMtonI jJAna daSTie paNa paramANunA be bhAga saMbhavI zakatA nathI. (madhya). (pAchaLa 2. anurUpa 3, avadhAraNa 4. samIpa) jeo ziSTa ane sajajana puruSoe ciMdhelA ke AcarelA mArge cAlyA che teono ja itihAsa ke vaMza paraMparA maLe che. jeo temanAthI viruddha gayA che temanuM Aje nAmonizAna paNa maLatuM nathI. haribhadrasUri, bappabhaTTasUri, siddhasena divAkarasUri e badhA mahApuruSo svayaM itihAsa banI gayA ane Aje paNa loka temane jANe che. jyAre paramAtmAno virodha karanAra gozALA ke jamAlinA nAmanA itihAsa ke temanA anuyAyIone paNa koI nathI oLakhatuM. maguma - ma (tri, zrI.) (sUkSma, jhINuM 2. ratha-gADAMnI dhuMsarIne dhAraNa karanAra) jainazAsanamAM zArIrika zakti ke sainya vagerenI tAkAta karatAM AtmAnI sUkSma tAkAtane vadhAre mahattva ApavAmAM AvyuM che. kemake sUkSma tAkAta je kArya karI zake che tenAthI hajAramAM bhAganuM paNa kArya sthULa zakti karI zakatI nathI. nitya savAzera cakalAnI jIbhane khAnAra, durAcArI ane janma-jAte musalamAna akabara rAjAne ahiMsaka banAvavo te hIrasUri mahArAjanI AdhyAtmika sUkSma tAkAtanI ja karAmata che. bAkI dhUla tAkAta tyAM vAmaNI sAbita thAya. aNuattaMta - anuvartamAna (tri.) (anusaratuM, pAchaLa AvatuM) jema vAcharaDuM hajAro gAyonI vacce rahelI potAnI mAtAne anusare che. tene gotI ja le che. tema koipaNa kALe, koipaNa sthaLe ke koipaNa bhavamAM jIve karelA karmo tenA sarjanahAra AtmAne gotI ja le che. ane udayamAM AvIne te jIvane potAno prabhAva batADe ja che. mATe ja kahyuM che ke "jaisI karaNI vaisI bharaNI' magjharlDa (rezana.) (kSaNarahita, avasararahita) je phaLa meLavavAnA samaye jamIna kheDe tene ApaNe mUrkha kahIe chIe. kAraNa ke tenI A pravRtti avasara vagaranI hoya che. je samaye je kArya karavAnuM hoya te samaye te na karatAM anya samaye karanAra kyAreya phaLanI prApti karato nathI. tema uttama evo mAnavabhava, jainakaLa, sudeva, guru ane sudharmanA suyogavALo avasara prApta thavAM chatAM je paraloka saMbaMdhI kAryane sAdhato nathI te kyAreya tenA zubhaphaLane prApta karato nathI. anumA (reza-strI.) (lAkaDI). mAnavasarjita komyuTara ke gaNitanA AMkaDAomAM bhUla thaI zake che. paraMtu je karmasattA che tenA komyuTaramAM ke tenA hisAbamAM kyAreya garabaDa thatI nathI. te dareka jIvono barAbara hisAba kare che. teno potAno hisAba cokhkho rAkhe che. laukika jano tene 293
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ kudaratanA nAme oLakhe che ane kahe paNa che ke, kadaratanI lAThImAM avAja nathI hoto. paraMtu teno mAra darekane bhAnamAM lAvI de che. purUo (reza-.) (dhA vizeSa, caNA) agi - manu (tri.) (zarIranA saMsargamAM AveluM) je AtmahatyAnA prayAsamAM niSphaLa gayelo hoya, hospiTalamAM sAravAra prApta karIne motanA mukhamAMthI pAcho Avelo hoya, tene jaIne pUchI jojo ke, AtmahatyAno anubhava kevo rahyo. zuM pharIvAra karavo che? tyAre tenA mukhamAMthI arerATI nIkaLI jaze ane nA pADaze ke bhAisAba have pharI nahi. to pachI pUrve anaMtIvAra duSkarmonA kAraNe durgationA duHkha bhogavI cUkelA jIvo pharIthI e ja mArge kevI rIte cAlI zake che? aho Azcaryama! mAtara - gavRti (kuM.) (kasamaya, aniyamita samaya, anizcita kALa) abhigraha ane zramaNa e banne eka bIjAnA paryAya che. kema ke sAdhu kyAreya paNa abhigraha vagaranA nA hoi zake. zAstromAM kaheluM che ke, zramaNajIvanane TakAvI rAkhavA mATe paNa sAdhue abhigrahane dhAraNa karavA joie. evA ghaNA badhA dhanya puruSa mahAtmAo hoya che je kaThinamAM kaThina abhigrahone dhAraNa karatA hoya che. jema ke baporano jamavAno samaya patI gayo hoya tevA samaye bhikSA levI, amuka prakAranuM dazya hoya to ja AhAra-pANI levA vagere. aNuoiya - anuyojita (tri.) (pravartAveluM, goThaveluM) parama parahitaciMtaka jinezvara paramAtmAe pravatavela jinazAsanano mArga sarvadA hitakArI che. je jIvo sarvajJanA batAvelA mArge cAle che niyamA temanuM zubha ja thAya che. je alpamatio potAnA svArthane laIne bhoLA jIvone utsutra prarUpaNA karavA dvArA mArgathI bhraSTa kare che teo ghorAtighora pApakarmono baMdha kare che. mamoja - mag (1) yoga (kuM.) (sUtrano arthanI sAthe saMbaMdha yojavo te, vyAkhyA, vivaraNa, TIkA 2. cAra anuyogomAMno koipaNa eka 3. zrutajJAnano eka prakAra) nAnA sutronuM moTA arthanI sAthe saMyojana karavuM te anuyoga che. arthAta nAnA sUtramAM rahelA gaMbhIra ane vizALa arthonuM pratipAdana karavuM te anuyoga kahevAya che. zrIvajasvAmInI pATaparaMparAe AvelA ane sADA navapUrvanA svAmI zrI AryarakSita mahArAje bhaviSyamAM jIvonI alpamati ane zAstronI rakSAnA hetue zrutajJAnanA kramazaH dravyAnuyoga, gaNitAnuyoga, dharmakathAnuyoga ane caraNakaraNAnuyoga ema cAra vibhAga karyA hatA. ApaNI pAse ATaluM zrutajJAna rahyuM che te AryarakSita mahArAjanI hitabuddhine AbhArI che. aNuogagaa - anuyogagata (puM.) (daSTivAda aMtargata eka adhikAra, dRSTivAdasUtra, bAramuM aMgasUtra 2. prathamAnuyoga ane gaMDikAnuyoga ema be prakAranA vyAkhyAnavALo-graMtha) sthAnAMgasUtramAM kaheluM che ke, tIrthakara bhagavaMtonA pUrvabhava vagere prasaMgonA pratipAdanarUpa mUlaprathamAnuyoga tathA bharata cakravartInA vaMzajonA mokSagamana ane devalokagamana Adi viSayonA kathanarUpa caMDikAnuyoga ema banne prakAranA anuyogamAM rahelA padArthone anuyogagata kahevAya che. aNuogagaNANuNNA - anuyogagaNAnujJA (strI.) (vyAkhyAna ane gaccha ema banne prakAranI anumati) zAstrAbhyAsathI parikamita thai che buddhi jenI tathA utsarga ane apavAdanA jANakAra evA mahAzramaNane temanA guru bhagavaMta 294
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAstramAM kahela vidhi pramANe vyAkhyAna karavAnI, gacchane saMbhALavAnI, navA ziSyo karavAnI tathA svataMtra vihAra karavAnI ityAdi anujJA ApatA hoya che. kema ke tevA gItArtha sAdhutva ane paranuM hita karavAmAM samartha hoya che. aNuogatattilla - anuyogatRpta (tri.) (anuyoga grahaNa karavAmAM ekacitta) jinAgamomAM rahelA sUtronA artho ati gahana ane atyaMta gaMbhIra che. jo te sutronA paThana-pAThanamAM ekAgracitta rAkhavAmAM na Ave to sUtrano arthana samajAya athavA teno viparIta bodha thAya to usUtraprarUpaNAno doSa lAge che. AthI jeo sUtra ane arthanA anuyogone grahaNa karavAmAM ekacitta hoya che teo ja zAsananA hArdane pAmI zake che. aNuogattha - anuyogArtha (pu.) (vyAkhyAnarUpa artha) zramaNa bhagavaMto zAstrIya anuyogone bhaNavA mATe yogoddhahananI prakriyA karatA hoya che. je sAdhu yogoddhahana kare te ja zAstronA arthane meLavI zake che. jyAre jeNe dIkSA nathI lIdhI tevA zrAvaka-zrAvikAo AgamonA sUtro tathA artho prApta karI nathI zakatA. teo mAtra AcArya bhagavaMta Adi sAdhuo vyAkhyAnarUpa artha kare che tyAre te anuyoganA arthone prApta karatA hoya che. kANugoLavAthaya - anuyAvAcavA (5, zrI.). (sUtra ane artharUpa anuyogane ApanAra sudharmAsvAmI vagere) bhavyajIvone parama pAvana dIkSA ApIne bhavasamudrathI tAranAra gurudeva mahAna upakArI che. tevI rIte teo samyajJAnAMjanathI mithyAtvanA aMdhakArane dUra karanArA hoi paramopakArI paNa che. bhagavAna mahAvIrasvAmInI pATaparaMparAmAM AvelA sudhamasviAmI gaNadharathI laine vartamAna samayamAM vicaratA sarve sUtra ane arthanuM dAna karanArA zramaNo ane zramaNIo anuyogadAyaka che. jJAnadIpakathI jinazAsanane prajvalita rAkhanArA teone koTIza vaMdanA hojo ! mora -- gudAra (2) (vyAkhyA karavAnA upakrama, nikSepa, anugama ane naya e cAra dvAra, anuyoganA cAra dvAra, vyAkhyAnI rIti) tro sAthe arthonuM anusaMdhAna karavuM tenuM nAma anuyoga. A anuyoga karavA mATe zAstramAM coradvAra batAvavAmAM AvelA che. jevI rIte koIpaNa nagara praveza karavA mATe mukhya cAra dvAra hoya che tema jinAgamarUpI nagaramAM pravezavA mATe kramazaH 1. upakrama 2. nikSepa 3, anugama ane 4. naya ema cAra dvArA batAvavAmAM AvelA che. aNuogadArasamAsa - anuyogadvArasamAsa (puM.) (zrutajJAnano eka prakAra, anuyogadvAranA samudAyanuM jJAna) gharanA dareka tALA judI judI cAvIothI khUlatA hoya che. paraMtu eka cAvI evI hoya che ke je dareka tALAne kholI zake che. tene ApaNe mAsTara-kI kahetA hoie chIe. tevI rIte gaNadhara bhagavaMtoe racelA atigahana ane atyaMtagUDha dvAdazAMgIrUpI tALAne kholavAmAM anuyogadvAranA upakrama, nikSepa, anugama ane nayanA sAmudAyika jJAna mAsTara-kInuM kAma kare che. jene A cAreya dvAranuM sAmuhikajJAna che te jinAgamonA marmane AsAnIthI pAmI zake che. aNuogadhara - anuyogadhara (.) (sUtra ane arthane dhAraNa karanAra, anuyogI). nizIthacarNi AgamamAM sutra ane arthane dhAraNa karanAra anuyogI zramaNanA guNo jaNAvatA kahyuM che ke anuyogane dhAraNa karanAro yogI potAnA kaSAyo, gAravo vagere durguNono hrAsa karato hoya che. te zramaNa kyAreya paNa utsutra prarUpaNA karato nathI ane pratipaLa potAnA karmonI nirjarAne karanAra hoya che. aNuogapara - anuyogapara (tri.) (anuyoga siddhAMtanI vyAkhyA karavAmAM tatpara) jevI rIte vepArI potAnA dukAnano mAla grAhakane ApavA mATe sadA tatpara raheto hoya che. tema anuyogane dharanAra zramaNa sva
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ paranA hita kAje jinezvara paramAtmA dvArA kathita ane gaNadharo dvArA racita sutro tathA artharUpa anuyoganI lokasamakSa vyAkhyA karavA mATe sadaiva tatpara hoya che. arthAta jinazAsananA samyajJAnanuM dAna karavA mATe teo haMmezAM utsAhI hoya che. aNuogANuNNA - anuyogAnujJA (strI.) (AcAryapade sthApanA, AcAryapadanI anujJA) sau prathama dIkSita sAdhune guru AgamazAstronA sUtra ane arthanuM jJAnadAna kare che. zAstrono saMpUrNa abhyAsa karAvyA bAda guru bhagavaMtane lAge ke A ziSya pUrNa rIte anuyogano jJAtA che ane anyane paNa anuyoga ApavA mATe lAyaka che. tyAre teo zubha tithi, nakSatra, divasa ane muhUrtamAM ziSyane AcAryapada ApIne zAsanadhurA calAvavA, navA ziSyo banAvavA tathA vyAkhyAna ApavAnI anujJA Ape che. A lokottara AcAryapadane anuyogAnujJA paNa kahevAya che. moni (T) - manuyoni (.) (AcArya 2. sUtranuM avataraNa karavA mATe prazna karavAmAM Ave te, vyAkhyAna-prarUpaNA jyAM hoya te) anuyogAcArya bhagavaMta bhavyajIvonA saMzayane bhedavA mATe sadaiva tatpara rahetA hoya che. teo vyAkhyAna dvArA lokonI tattvajijJAsAne zAMta karatA hoya che. pravacana ApatI vakhate teo koIe prazna na karyo hoya to paNa kyAreka svayaM praznane Ubho kare che ane pachI pote ja teno javAba paNa ApatA hoya che. jemake cAra prakAranA dharmanuM kathana karavA mATe pahelA pote ja prazna kare ke dharma keTalA prakAre che? ane pachI pote ja teno javAba Ape ke dharma cAra prakAre che, ema kahI pachI tenuM vyAkhyAna kare che. aNuogiya - anuyogika (tri.) (pravrajita, dIkSita 2. vyAkhyAna ApanAra) utsutra prarUpaNAne bhayaMkara moTo doSa gaNavAmAM Avelo che. AthI ja kahevAmAM AveluM che ke vyAkhyAna ApanAra vaktA sutra ane arthane samyaka prakAre jANanAra, utsarga ane apavAda mArgano jJAtA ane anyonA saMzayane chedavAmAM samartha hovo joie.AvA anuyogI vaktAmAM kyAreya paNa utsutra prarUpaNAno doSa saMbhavato nathI. satharA - mapurA (ru.) (dvArikA nagarImAM rahenAra aInmitranI patnI) anupa - anuL (2) (anurUpa kriyA-pravRtti karanAra) bhagavAna haribhadrasUrIzvarajI mahArAje svaracita yoganA graMthomAM yoganI pUrvasevAnA bhedonuM varNana kareluM che. te pUrvasevAnA bhedomAMno eka bheda che anurUpa pravRtti. je jIvane yogamArgamAM AgaLa vadhavuM hoya ke je vadhI rahyo hoya te jIva deza, kALa ane saMskArane anurUpa ucita pravRtti karanAro hoya. tenuM vartana kyAreya paNa niMdanIya ke lokaviruddha na hoya. manuSya (a.) (anukaMpAne yogya, dayAne yogya) jinazAsanamAM anukaMpAne samakitanuM lakSaNa kahyuM che tema te anukaMpAne yogya jIvo kevA hoya tenuM svarUpa paNa jaNAvyuM che. dArUDiyo hoya tenI pAse paisA na hoya ane bhIkha mAgato hoya to tene paisA ApIne madada karavI te anukaMpA nathI. paraMtu jeo bALa,vRddha, asahAya ane koipaNa rIte jIvanayApana mATe asamartha che tevA jIvone madada karavI tenuM nAma anukaMpA che. aNukaMpaNa - anukampana (na.) (anukaMpAne yogya duHkhI anAtha jIvonI anukaMpA karavI te) samyagdaSTi AtmAnA pAMca lakSaNomAMnuM eka lakSaNa che ke, je jIva samyagdarzanane varelo hoya tenAmAM anukaMpA nAmano guNa avazya hoya ja. je ni:sahAya, abola ane duHkhI evA anukaMpAne yogya jIvo hoya tenI madada karavA mATe samakitI AtmA sadaiva tatpara raheto hoya che. 196
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ aNukaMpadhammasavaNAdiyA - anukampAdharmazravaNAdikA (strI.) (jIvadayAnA dharmazAstronuM zravaNa karavA rUpa pravRtti) jIvadayA e eka prakArano Atmika pariNAma che ane dharmano prANa che. A jagatamAM potAnA prANInI rakSA karavA mATe loko vividha prakAre pravRtti karatA hoya che. kema ke temane khabara che ke jo prANa raheze to badhuM ja che. basa evI rIte jo jIvadayArUpI prANa haze tyAM sudhI ja dharma che. AthI dharmanA pratipAlaka AtmAe jIvadayAnA pariNAmone jIvaMta rAkhavA mATe jIvadayA prarUpaNA pradhAna dharmazAstronuM zravaNa karavuM joie. aNukaMpaya - anukampaka (tri.) (anukaMpA karanAra, jinabhakta 2. AtmahitanI pravRtti). sevA, bhakti, bahumAna, zraddhA e samAnavAcI zabdo che. jeNe roga maTADavo hoya teNe DaoNkTara upara ane temaNe ApelI davA para zraddhA rAkhavI paDe che. ane tenA para rAkhelo vizvAsa ja tamane jaladI sAjA kare che. tema je jIvane jinadharma para. AcAryAdi zramaNagaNa para, saMgha para zraddhA bhakti che te ja jIva karmarUpI rogono nAza karI zake che. ane mokSarUpI sukhane pAmI zake che. anupa - anuvA (strI.) (anukaMpA, dayA, kRpA 2, bhakti, sevA). pravacana sAroddhAragraMthamAM anukaMpAnI vyAkhyA karatA lakhyuM che ke, "TuddhipakSapAna suhAchA manuSpA' arthAt du:khI jIvo pratye pakSapAta vinA tenA du:khane dUra karavAnI icchA te anukaMpA che. potAnA kuTuMbanA putrAdinA duHkha dUra karavA te anukaMpA nathI banatI kema ke tyAM pakSapAta Ave che. paraMtu koipaNa jAtanA mamatva bhAva vinA sarva jIvonA samAnapaNe duHkha dUra karavAnA prayatnane anukaMpA kahevAya che. anupAvApI - anuSpAvAna (1.) (anukaMpAthI duHkhI ke raMkane dAna ApavuM te, karuNAthI garIbane annAdi dAna devuM te) anukaMpAyogya raMka asahAyane dAna ApavAthI te dAna saphaLa thAya che. anyathA doSa lAge che. arthAta sAdhu-sAdhvIne apAtuM dAna te anukaMpA dAna na hoya tyAM supAtradAna saMbhave che. ane je dIna, anAtha vagere che temane ja anukaMpA dAna hoI zake che. have koi jIva zramaNAdi supAtra para dayA ANIne anukaMpA dAna kare ane anukaMpAne yogya dIna vagerene supAtra samajIne bhaktibhAve dAna kare to dAtAne aticAra lAge che. AthI dAtAe vivekabuddhithI dAna karavuM ghaTe. aNukaMpAsaya - anukampAzaya (puM.) (anukaMpAvALuM citta, dayALu hRdaya) kSINavaibhavavALA, jarUriyAtamaMda, anAtha ane pazu-pakSI Adi jIvone jovAmAtrathI jenuM citta anukaMpAvALuM thaI jAya, dayAnA lIdhe madada karavA prerAya tene anukaMpAzaya kahevAya che. eTale ja anukaMpAvALuM citta haMmezAM hRdayamAM dayAtA pragaTAve che. anuSaMpa () - anuvapad (strI.) (dayALu, kRpALa) bhAratanI A saMskRti rahI che ke paisAdAra hoya ke garIba, koIpaNa vyakti potAnA kuTuMba parivAranI jema ja anyano paNa vicAra karatI hoya che. savAramAM nAsto karyA pahelA pazu-paMkhIne caNa, bhojana samaye bhikSuka Adi, gAya, katarA Adi jIvonuM paNa dhyAna rAkhe che. are ! kIDI Adi atyaMta nAnA jIvone paNa loTa vagere nAkhIne anukaMpA dAna karatA rahe che. kamanasIbe hAlamAM A saMskAro lopAi rahyA che. puvaThTha- anuSTi (strI.) (anukaraNa, anuvartana karavuM te) viveka daSTi jenI jAgrata thayelI che evA mAdhyasthabhAvane dhAraNa karanArA AtmAo koIpaNa dharmamAM lokonA pravAhane joIne anukaraNa ke niMdA karavAnI jagyAe potAnI buddhithI satyAsatyano vicAra karIne AgaLa vadhe che. gatAnugatika cAlatA nathI. 297
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ aNukar3emANa - anukarSat (tri.) (pAchaLathI potAnI tarapha kheMcato, potA tarapha AkarSita karato) vyaktine je vastu tarapha AkarSaNa haze temAM ghaNI AgaLa vadhelI vyakti teno rola moDela haze. jo sArA taraphanuM kheMcANa to sArA mArgamAM AgaLa vadhelIne ane kharAba mArganuM kheMcANa to te mArgamAM AgaLa vadhelI vyaktine tame mahAna mAnazo. tame kevA banavA Iccho cho? tamArA saMtAno zuM bane tema iccho cho? zAMtithI vicAra karIne yogya mArganuM AlaMbana le tevuM icchajo . aNuvala_ - anupa (kuM.) (mahApuruSonA jJAna ane tapa mArganuM anukaraNa 2. mahAna puruSonuM anukaraNa karanAra) mahApuruSonA mArganuM anusaraNa karavuM e DhIlA-pocAnuM kAma nathI paNa khAMDAnI dhAra para cAlavA jevuM duSkara kArya che. e mArgane anusaranArA paNa mahAna banI jAya tevuM kArya che. eTale ja to gaIkAla sudhI jenI koI pRcchA na thatI hoya tevo garIba vyakti paNa paMca mahAvratane dhAraNa karI muni thatAM moTA-moTA zreSThIo ane rAjA-mahArAjAo paNa temane namaskAra kare che. mathuvara - manuzaR () (anukaraNa, nakala) sAcI zraddhA ane bodha vagara anukaraNa karavA mAtrathI dharmakriyAnuM phaLa prApta thatuM nathI. jema kRSNa mahArAjA ane temanA sevake bhagavaMta neminAthanA soLahajAra sAdhu bhagavaMtone vaMdana karyA, jemAM kRSNa mahArAjAnA vaMdana haiyAnA uchaLatAM bhAvo tathA samajaNapUrvakanA hovAthI temanA 4 nArakInA karmo tUTyAM, jyAre vIraka sALavInA vaMdana kRSNa mahArAjAne khuza karavA pUratAM ja hovAthI tene kAyakleza rUpa ja thayA. aNukaraNakArAvaNaNisagga - anukaraNakArApaNanisarga (pu.) (prArthanA karyA vagara ja anyanuM kArya karavA ane karAvavAnA svabhAvavALo 2, bhAvasaMgrahavizeSa) vyavahArasUtranA trIjA uddezAmAM anukaraNakArApaNanisarganI vyAkhyA karatAM jaNAvyuM che ke, anya sAdhune sIvaNa, lepanAdi karatAM joIne icchAkArapUrvaka je sAdhu kare ane anyanI pAse paNa icchAkArapUrvaka karAve evo jeno svabhAva hoya tene zAstrIya bhASAmAM anukaraNa kArApaNanisarga kahevAya che. - anuvana (na.) (anuvAda 2. AcAryanI prarUpaNA pachInuM kathana) anukathananA be artho thAya che. AcArya bhagavaMte kahelI vastune doharAvavI tene anukathana kahevAya che ane AcArya bhagavaMte prarUpaNA ke mAMgalika vacano saMbhaLAvyA pachI teonI anujJApUrvaka karavAmAM AvatAM pravacana ke kathanane paNa anukathana kahevAya che. ema sUtrakRtAMgasUtranA prathama zrutaskaMdhanA 13mAM adhyayanamAM jaNAveluM che. aNukAri (Na)- anukArin (tri.) (anukaraNa karanAra, nakala karanAra 2, vivakSita vastunI samAna) saMprati mahArAjAe sAdhu bhagavaMtono anya dezomAM paNa vihAra sugama thAya te mATe nakala karanArAone sAdhu bhagavaMtono veza. paherAvaDAvI e dezomAM vicaraNa karAvyuM jethI anArya lokone zramaNonA AcAranI khabara paDe. eka nakala karanAre AvIne veza utAravAnI nA pADI dIdhI. kahyuM ke je vezamAtrane dhAraNa karavAthI AkhI duniyA name che. e vezanuM mUlya keTaluM ? bhAvapUrvakanA dIkSApAlana dvArA haLukarmI evA teNe potAno saMsAra sudhArI lIdho. vaya - majurata (a.). (pAchaLa pheMkeluM 2. UMcuM kareluM) aNuhu - ajuhuuca ( a.) (bhIMtanI pAse, dIvAlanI pAseno pradeza) zAstromAM jApa, dhyAna, kAusagga, vyAkhyAna zravaNa, pratikramaNa Adi dareka dhArmika anuSThAno apramattayogathI sAdhavA mATe kahyA 198
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ che. viziSTa kAraNa vagara bhIMta ke dIvAlano Teko levo te pramAda che. Aje to saMvatsarInA pratikramaNamAM paNa bhIMtanuM avalaMbana letA thaI gayA che. anukUna - manuvakrUra (tri.). (krama pramANenuM, anukULa, anurUpa, apratikULa) sarjAyelI paristhiti be prakAranI hoya che. 1. anukULa ane 2. pratikULa. anukULa paristhiti vyaktine sukha, samAdhi ane svasthatA ApanAra hoya che. jyAre pratikULa paristhiti traNeyano hrAsa karanAra hoya che. je jIva pratikULa paristhitimAM paNa cittanI samAdhine TakAvI rAkhe che. tene pratikULatAo du:khI karI zakatI nathI. aNukUlavayaNa - anukUlavacana (na.) (apratikULa vacana, anukULa vacana) dharmane pAmelA jIvonuM vacana haMmezAM paraprItikara hovuM joIe. kAraNa ke sarva jIvo sukhane icche che mATe jinAjJApAlakanuM prathama kartavya sarva jIvone zAtA ApavAnuM che. AthI teo anukULa vacano dvArA sAMbhaLanAranA cittamAM AnaMda upajAvanArA hoya che. aNukUlavAya - anukUlavAta (puM.) (anukuLa pavana, joie tevo vAyu, hitakArI vAyaro) sUrya, caMdra, graha, nakSatra, tArA, pavana, divasa-rAta A badhAya haMmezAM pota-potAnA svabhAva anusAra cAlatA hoya che. teo kyAreya potAnI cAlane choDatA hotA nathI. paraMtu A jagatamAM keTalAka mahApuruSonuM karma evuM baLavAna hoya che ke jenA mATe prakRtie paNa potAno niyama badalavo paDato hoya che. AthI ja madhyarAtrie jyAre tIrthakarono janma thato hoya che tyAre dazeya dizAomAM ajavALAM patharAya che. vAtAvaraNa khuzanumA sarjAya che. pavana anukULa vahevA lAge che. nArakInA jIvo kSaNa mATe sukhAnubhava karatA hoya che ane badhA graho, nakSatro paNa zubha sthAne uccasthitimAM rahelA hoya che. adbhata - manumatta (tri) (anuSThAna kareluM, vihita, AcareluM, sevana kareluM) maraNAsanna vyaktine kyAreya pazcAttApa ke hAyavoya karavAno vAro na Ave jo teNe jIvanamAM jinezvara praNIta tapAdi anuSThAna kareluM hoya, zAstravihita sAmAyikAdi dharmanuM Asevana karyuM hoya, jIvadayA anukaMpAdi zubha pravRttinuM suMdara AcaraNa kareluM hoya. makhvAjhAnta (ki.). (AcareluM, seveluM, anuSThita) jema kRSikAre sArI rIte khetara kheDIne paddhatisara dhAnyanI vAvaNI karelI hoya to tene e karaNInuM phaLa vipula dhAnyarUpe maLI ja rahe che. tema jIvanamAM ullAsa ane sAcI samajaNapUrvaka dhamanuSThAna seveluM hoya to citta prasannatA, sukha, zAMti maLI ja rahetI hoya che. makkama - (.). (anukrama, paripATI, anupUrvI, kramasara) buddhizALI manuSyo potAne anukULa hoya chatAM te mArga anAcIrNa hoya to tene anusaravAne badale paripATIthI cAlatA AvatA vihitamArganuM AcaraNa kare che. teo vartamAna deza-kALane hisAbe parivartanIya AcAranA hitAhita pAsAonuM sArI rIte avalokana karIne vaDIlonI sammatipUrvaka yogya pheraphAra paNa kare che kAraNa ke temAM potAnI saMtatinuM kalyANa samAyeluM hoya che. viAsArU () - manuzAyina (pu.) (satkArAdinI utkaMThAnA abhAvavALo 2. pAtaLA kaSAyavALo) jene saMsAra atyaMta gamato hoya ane tenA vAstavika svarUpanI jANakArI na meLavI hoya tene bahAranI jhAkajhamALa ane khoTA dekhADA vadhu paDatA gamaze. paraMtu jeno mAMhyalo jAgI uThyo che te potAnA AtmakalyANane prAthamikatA Apaze, nahIM ke lokonA satkAra-sanmAnane.
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ kramAASAyina (ki.) (krodhAdi kaSAyone pAtaLA karanAra, maMdakaSAyI, alpakaSAyI) haMmezAM jenuM citta zAMta rahetuM hoya, saMtoSanI vRtti ane saraLatAbharyo vyavahAra hoya, sAmAnya saMyogomAM kyAreya tenA manamAM paNa krodha na thato hoya ane kyAreka koI viziSTa saMyogomAM tene krodhAdi kaSAya AvI jAya to paNa khUba ja ochA samayamAM je pUrvavatu zAMta banI krodhAdi kaSAyone maMda pADI denAro hoya athavA teno tyAga karI de, tene maMdakaSAyI ke alpakaSAyI bhavyAtmA kahevAya che. AnuSAyina (tri.). (janA kaSAya prabaLa nathI te, prabaLa kaSAyarahita, satkArAdithI harSarahita). jJAnanI pariNati jema jema AtmAmAM ghaDAtI jAya tema tema te AtmA mAdhyasthabhAve sthira thato jAya che. satya jJAnane pAmavAnA kAraNe tenA krodhAdi kaSAyo maMda-maMdatara thavA mAMDe che. saMsAranI pravRttiomAMthI rasa ocho thaI jAya che ane te jAgRtipUrvaka satata AgaLa vadhato rahIne AtmasvabhAvanI ramaNatA sAdhI le che. tevA maMdakaSAyI jIvo jaladIthI bhavaparaMparAno nAza kare che. aNukkassa - anutkarSavat (puM.) (AThamadamAMnA koIpaNa madane nahIM karato) jAti, kuLa, rUpa, baLa, zrata, tapa, lAbha ane aizvarya A ATha madothI unmatta thai chakI gayelo A saMsArI jIva bhavabhramaNamAM potAne na game tevA halakI jAti, nIcakuLa, karUpa, nirbaLatA, ajJAnatA, daridratA vagere maLe tevA ghaNA azubhakarma bAMdhe che. majuvo - anukra (pu.). (potAnI baDAi, potAnA guNonuM abhimAna 2. gauNamohanIya kama) vinaya, dayA, paThana Adi aneka guNonuM hovuM e sArI vastu che paraMtu, te hovAnuM abhimAna guNono ghAta karanAruM thAya che. zAstramAM kahyuM che ke, je jIva vinayAdi guNono dhAraka hovAnuM abhimAna kare che. bhaviSyamAM tene te guNonI prApti thatI nathI. anutro (.) (karuNA, dayA) zAstromAM dayA vagarano jIva asura prakRtino kaThora hRdayI kahyo che ane kaNAvALo-dayALu jIva komaLa prakRtino dharmAjIva kahyo che. jema yogyatA vagaranI bhUmimAM game tevuM sAruM biyAraNa nAkho to paNa te phaLatuM nathI tema anya jIvonuM duHkha joIne tene dUra karavAno komaLa bhAva paNa jenA hRdayamAM jAgato nathI tevo AtmA yA to abhavI che ke durbhavI che. maNvira - anulakSata (vi.) (pAchaLa phekeluM) taLe - anurAntavya (tri.) (anusaravuM, anusaravA yogya). haMmezAM anusaravuM hoya to sarjana ane buddhizALI vyaktione ja anusaravuM joIe. kAraNa ke teo hitAhitano sArI rIte vicAra karIne ja pagaluM bharanArA hoya che. jyAre mUrkha ane durjanonuM anusaraNa karavAthI Dagale ne pagale duHkha tathA klezanI ja abhivRddhi thatI hoya che. mATe ja kahyuM che ke, "mahAnano jenI ta: sthA' eTale mahAjanonA pathanuM anusaraNa zreyaskara che. aNu chaUT - manuvAmana (ja.) (sanmukha javuM te, satkAra karavA sAme javuM te). nItizAstramAM jaNAvyuM che ke, jayAre ApaNe tyAM guru bhagavaMta, mAtA-pitAdi vaDIlo, jJAna, vidyAdi guNomAM jayeSTha vyaktio padhAre tyAre teono satkAra karavA ApaNe temanI sanmukha javuM joIe. jene AgamomAM eka prakArano vinaya jaNAvelo che. aNugacchamANa - anugacchat (tri.) (anusaraNa karatuM, anugamana karatuM). 300
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ Trenano cAlaka jo nirdhArita karelA mArga ane jenA para cAlavAnuM che te pATAne pakaDI rAkhe to ja te gantavya sthAne sahIsalAmata pahoMcI zake che. vimAnacAlaka tenA nizcita karelA mArgane ane heDakvaoNTaramAM rahelA rADArane vaLagIne rahe to ja te vinAzathI bacI zake che. tema je ziSya tIrthakara bhagavaMta prarUpita ane guru bhagavaMta nirdezita mArgane anusare che te ja avicchinnaparaMparAvALA AnaMdane prApta karI zake che. mathurAma - manu (T) ama (pu.) (jANavuM, samajavuM 2. sUtrane anukuLa arthanuM kathana, sUtrArthanuM spaSTIkaraNa 3. uddeza, nirdeza, nirgamAdi dvAra samUha 4. saMhitAdi vyAkhyAna prakAra 5. anuyogadvAra) jenA vaDe sUtranuM vyAkhyAna karAya tene anugama kahevAya che. A anugama be prakAre kahelo che. 1. sUtrAnugama ane 2. niryukti anugama. sUtronuM kathana karavuM te sUtrAnugama ane nAma, sthApanAdi prakAro vaDe sUtronI sAthe saMbaddha niyuktinA arthonuM spaSTIkaraNa karavuM te niyukti anugama che. anugAma - manurANa (ma.) (jANIne) ubaDa-khAbaDa raste jatA AvatA ekavAra Thokara vAge ane khyAla Ave ke ahIMthI pasAra thavAmAM hAtha-paga bhAMgavAnuM thai zake che. AvuM jANyA pachI paNa te ja raste javA mATe prayatna kare tene ApaNe mUrkha kahIe chIe. to jyAre ApaNane khabara che ke pApapravRtti duHkha ApanAra ja che chatAM paNa pApAcArathI sukhanI vAMchA karIe chIe to ApaNe keTalA samajadAra kahevAie? majura - anurAta (tri.) (anusareluM 2. prApta 3, vyApta 4 Azrita 5. pUrve jANeluM 6 pUrvathI barAbara AveluM) prabhu mahAvIrasvAmI dvArA prarUpita jinazAsanane anusaranArA evA keTalAya mahApuruSo thai gayA. jeo svayaM jinamArganA samartha prabhAvaka ane satyAsatyanA sadvivekane dhAraNa karanArA hatA. teo asadAgrahamAM kyAreya baMdhAyelA nahotA. jyAre vartamAna samayamAM keTalAka mithyAtvathI vyApta mativALA jIvo sUryasamA jinazAsana para dhULa uDADavA jevI pravRttio karIne bAliza ceSTAnuM udAharaNa pUruM pADe che. AvA jIvo dhRNAne nahIM apitu potAnuM ja ahita karanArA hoI dayAne pAtra jANavA. aNugavesemANa - anugaveSayat (tri.) (sAmAyikanI samApti pachI vicAraNA karavI te, pAchaLathI tapAsa karavI te, zodha karavI te) sAmAyikamAM beThA ane dhyAna vicalita karanArA paribaLo udbhave to paNa citta temAM jAya nahIM paNa AtmikaMbhAva akhaMDa rahe to te sAmAyika yathArtha gaNAya che. tema paramAtmA kahe che ke, pratyeka AtmAe potAnI aMdara udbhavatA zubhAzubhavicAronI AtmasAkSIe samAlocanA karavI joie ane pharI te azubha vicAro tamane herAna kare tenA pahelA ja upAyo karI levA joie. maUJII ( T) ma - anugrAma (pu.) (eka gAmathI bIje gAma jatAM rastAmAM AvatuM nAnuM gAma, gAma pachInuM gAma, nAnuM gAma) prAcIna samayamAM rAjA, maMtrIo, zreSThIo eka gAmathI bIjA gAme javA AvavAnA rastAmAM AvatA nAnA gAmomAM dharmazALA, dAnazALA vagere banAvatA hatA. jethI te raste jatAM-AvatAM musApharo, sAdhu-saMnyAsIo tyAM utAro karI zake ane AhAra-pANI meLavI zake. vartamAna samayamAM jaina saMghamAM ghaNA udAramanA zreSThio je vihAranA gAmomAM derAsara-upAzraya nathI tyAM vihAradhAmo UbhAM karIne zramaNa-zramaNIo mATe upAzraya sthAna UbhuM karIne viziSTa sukRtAnubaMdha karatA hoya che. 3urrif () - anurAmi tri.) (anugamana karanAra, nakala karanAra 2. sAdhyasAdhaka hetu, doSa vagarano hetu 3, avadhijJAnano eka prakAra 4. sevaka). nyAyanA graMthomAM hetunI vyAkhyA karatAM lakhyuM che ke, je hetu sAdhyane sAdhI ApanAra hoya te sAdhyAnugAmI hetu jANavo. arthAt tene ja sAco hetu jANavo te sivAyano hoya to tene hetvAbhAsa jANavo. jema ke dhUmADo joine agninuM ja anumAna thAya che ane kharekhara jyAM dhUmADo hoya tyAM agni hoya ja che. mATe dhUmADo te agnirUpI sAdhyane sAdhanAra hovAthI sAdhyAnugAmI hetu che. tema 31
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ je mokSamArgane sAdhI ApanAra hoya te ja samyapha kriyA jANavI te sivAyanI AbhAsamAtra ja che. aNugAmiya - anugAmika (tri.) (pAchaLa janAra, anusaranAra 2. nokara 3. akartavyarUpa cauda asadanuSThAna 3. avadhijJAna vizeSa) kalikAla sarvajJa bhagavaMta hemacaMdrAcAryajI mahArAje vItarAga stotramAM paramAtmAne AjIjI karatAM lakhyuM che ke, he nAtha! huM tAro preSya chuM, tAro dAsa chuM, tAro sevaka chuM, tAro anucara chuM, tAro kiMkara chuM basa eka vAra mane dAsa tarIke svIkArI lo, mAre AnAthI vadhAre bIjuM kAMI nathI joituM. paramAtmA pratye kevI utkRSTa bhakti. bhagavAna pAse javAya to dAsa banIne, zeTha banIne nahi. je dAsa banIne prabhu pAse jAya che te ja trilokapUjaya bane che. aNugAmiyatta - anugAmikatva (na.) (bhavaparaMparAmAM sAthe janAruM sAnubaMdha sukha) sukha be prakAranA che niranubaMdha ane sAnubaMdha. jIva jayAre zubha bhAvamAM vartato hoya che tyAre keTalAka evA puNyakarmano baMdha kare che. je puNya tene eka bhava pUratI sukhanI sAmagrI pUrI pADe che ane navA bhava mATe tene punaH navA karmo bAMdhavA paDe che. jyAre keTalAka jIvo tIvra zubha pariNAmothI evA puNyano anubaMdha kare che ke te puNya e jIvane bhavonA bhavo sudhI sukhonI hAramALA prApta karAve che. tevA sukhane sAnubaMdha sukha kahevAya che. aNugiddha - anugRddha (tri.) (atyaMta Asakta, lolupa) eka subhASitamAM kahevAmAM AvyuM che ke, ghuvaDa divase nathI joi zakatuM. kAgaDo rAtre joI nathI zakato. paraMtu je kAmI che, je viSayamAM atyaMta Asakta che, tevo kAmalolupa vyakti divasa ke rAta kAMI nathI joto. kema ke maithunanI atyaMta Asakti tenI vivekabuddhine buThThI banAvI de che. AthI tene kAma-bhoga sivAya bIjuM kAMI ja dekhAtuM nathI. AvA kAmIjana vyavahAramAM ane dharmamAM ema banne sthAne niMdanIya gaNavAmAM AvyA che. apuddhi-anuddhi(strI) (atyAsakti, abhikAMkSA-lAlasA) tattvAthabhigama sUtranA pAMcamA adhyAyamAM vAcakamukhya zrIumAsvAtijI mahArAje parigrahanI vyAkhyA karatA kahyuM che ke "pUchI pariprada:' arthAtu koIpaNa vastuno saMgraha ke tene pAse rAkhavuM te parigraha nathI. paraMtu te padArtha pratyenI Asakti-mUccha rAkhavI te parigraha bane che. A sAMbhaLIne keTalAka matalabI loko evuM bole che ke, juo zAstramAM paNa vastuono saMgraha karavAnI chUTa che. are bhAI! tattvArthasUtranI vAta sAcI che paraMtu, joDe hakIkata e paNa che ke jeTalI vadhAre vastuno parigraha karazo teTalI Asakti vadhaze, A to sApanA mukhamAM AMgaLI rAkhIne sarpa karaDaze nahIM tevI bhramaNAmAM rahevA jevo ghATa che. mAtrarUttA - gurya (vya.) (khAIne, gaLIne) prAcIna samayamAM jyAM jyAM paNa jainasaMgha hato tyAM paryuSaNanA ATha divaso daramiyAna AkhA gAmanuM jamaNa jainasaMghamAM rahetuM hatuM. kAraNa ke jaino haMmezAM jIvadayApremI rahyA che ane e AThe pavitra divaso daramyAna gAmano koIpaNa vyakti hiMsA na kare tenA mATe jainasaMgha sarvajJAti ane samAjanA lokone prItibhoja karAvato hato. gAma paNa mahAjanonI A lAgaNIne mAna ApIne hiMsaka dhiMdhAno tyAga karI letuM hatuM. A hatI ApaNA pUrvajonI jIvadayA paLAvavAnI kuzaLa dRSTi. magya - anurIta (tri.). (tIrthaMkara-AcAyAdi pAsethI sAMbhaLIne ziSyoe pAchaLathI saMpAdita karelo graMtha 2.pAchaLathI gAvAmAM AveluM) bhagavAna mahAvIre kahelo upadeza AgamonA mAdhyame ApaNI pAse Avyo te anuloma vyavasthAne AbhArI che. arthAtu paramAtmAe tattvanI vAtone temanI pachInA gaNadhara bhagavaMto. AcAryo, zramaNo ane zrIsaMghe lokopakAra mATe vividha graMthonI racanA karIne bhaviSyanI saMtatirUpe ApaNA sudhI pahoMcADI. te dareka zAstro paraMparAe rakSavAmAM AvyA tenA pratApe ja 302,
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ Aje paramAtmAe svamukhe kaheluM samyagu jJAna ApaNI pAse hayAta che. pazu - manupura (tri.) (guruparaMparA anusAra je viSayano vyavahAra thAya te, guruparaMparAe Acarita vyavahArAdi) rue vyavahArane Acarelo hoya te vyavahArane tenA ziSyoe paNa Acaryo hoya ane temanI pachInI ziSya paraMparAe paNa te ja vyavahArane Acaryo hoya tene anuguru vyavahAra kahevAmAM Ave che. vartamAnamAM je paMcamahAvrata ane zrAvakanA bAra vratonuM AcaraNa che te pUrvaparaMparAe ApaNI pAse AveluM che ane te sadanuSThAna hovAthI bhavyajIvo mATe AcaraNIya che. madhumeha - anuda(kuM.) (jJAnAdi upakAra, maherabAnI, kRpA, dayA, AzIvada) anugraha eTale upakAra. sthAnAMgasUtra nAmaka AgamamAM anugraha traNa prakAre kahelo che. 1. AtmAnugraha 2. parAnugraha ane 3. ubhayAnugraha. zAstronuM adhyayana karavuM, guvajJAnuM pAlana karavuM vagere AtmAnugraha che. sarvajJokta padArthonuM lokahita buddhithI vyAkhyAna karavuM te parAnugraha che. tathA zAstranA padArthonI vAcanA karavI, navA jIvone pravrayA ApI mokSamArgamAM joDavA vagere ubhayAnugraha che. maUhiTTa - manuwhAI (pu.) (upakArarUpa prayojana) kevalIbhASita padArthonuM kathana sva ane paranA upakAra mATe hetubhUta bane che. kAraNa ke te padArthonA upadezamAM svane nirmalabodha thato hovAthI ane paropakAra dvArA vedamohanIyAdi karmono kSaya thato hovAthI svopakAra thAya che tema anya jIvone nirmalabodha karAvIne dvArA ane tadanusAra tenuM AcaraNa karAvavA dvArA paraMparAe mokSane prApta karAvanAra hovAthI paropakAra thAya che. apAtA - 3yhatA (strI.). (anugrahano bhAva, anugraha karavo te) upamitibhava prapaMcA kathAkAre prathama prastAvamAM lakhyuM che ke, jIva potAnA karmAnusAra sukha ke duHkhane prApta kare che temAM koi bIjuM kAraNabhUta nathI. chatAM paNa paramAtmAnI bhakti karIne temano anugraha prApta karIne jIva vipula puNyakarmano baMdha kare che. ane tenA dvArA parabhavamAM jina dharma ane paraMparAe mokSane prApta kare che. AthI ja moTA moTA rAjA mahArAjAo, vidvarya sUrivaryo paNa paramAtmAno anugraha meLavavA mATe satata vAMchanA karatA hoya che. aNuggahatAparihAra - anugrahatAparihAra (pu.) (upakAra buddhie doSa vagereno uddhAra karavo 2. khoTAdibhaMgarUpa parihAra-prAyazcittano eka bheda) sAbuno e guNa che ke kapaDAmAMthI melane dUra karIne temAM svacchatA lAve. tema AkhA jagatamAM sarvotkRSTa upakArabuddhinA dhaNI ekamAtra tIrthaMkara paramAtmA che. je jIvo temanA zaraNe Ave che temanA doSone dUra karIne teomAM guNonuM AdhAna kare che. aNugyAima - anudAtima (na.) (guru prAyazcittano eka bheda 2. moTA prAyazcittane bhAgI sAdhu-sAdhvI) zAstromAM prAyazcitta aneka prakAre ApelA che. nAnuM prAyazcitta ke jemAM amuka nAnA prakArano tapa karIne te doSonuM nivAraNa karI zakAya che. jyAre keTalAka evA doSo che ke jenuM nivAraNa nAnA prAyazcittathI thai zakatuM nathI. tenA mATe guruprAyazcitta ja joie. arthAta moTA tapAdi karIne zuddhi karAya. A guruprAyazcittane zAstrIya bhASAmAM anuddhAtima prAyazcitta kahevAya che. aNugghAiya - anuddhAtika (pu.) (guru-moTA prAyazcittane yogya jIva, jeNe evo doSa sevyo hoya ke ApavAmAM AvatA prAyazcittamAM ghaTADo na thaI zake te). je doSano uddhAra nAnA prAyazcittathI na thai zake tene anughAtika-guruprAyazcitta kahevAmAM Ave che. je zramaNa ke zramaNIthI jIvahiMsA, utsutraprarUpaNAdi moTA doSo sevAi jAya, tenA mATe zAstramAM guruprAyazcittanuM vidhAna karavAmAM AveluM che ane te prAyazcittanuM AcaraNa karyA vinA doSonI zuddhi thai zakatI nathI. 303
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ thAya - anukrata (pu.) (laghu prAyazcittano jemAM abhAva che te, guru prAyazcitta, AcAra prakalpano bheda) siddhasenadivAkarasUri mahArAje navakAranuM saMkSepIkaraNa karIne namohaMtu sUtranI racanA karI ane potAnI navI racanA jyAre guru bhagavaMtane batAvI tyAre vAdIdevasUrijIe kahyuM, siddhasena tuM bhale game teTalo vidvAna hoya paraMtu tArA ne mArA karatAM kaMI gaNA vadhAre jJAnI gaNadhara bhagavaMto hatAM. zuM temane tArA jevI racanA karatAM nahotI AvaDatI? chatAM paNa teoe AvI bhUla karI nathI ane te' A rItanuM apakRtya karIne ghora aparAdha karyo che. itihAsa kahe che ke, teo apUrvakoTInA vidvAna hovA chatAM gurue temanA doSane dUra karavA temane pArAMcita nAmaka guruprAyazcitta ApyuM. teo bAra varSa sudhI guptaveSe rahyA ane vikrama rAjAne pratibodhita karyo tyArabAda zuddhi karIne punaH prakaTapaNe sAdhuveSe vicarI zakyA. koTi koTi vaMdana zrIjinadharmane! aNuyAyaNa - manohnAtina (1) (kane dUra karavA te, karmono nAza karavo te) kharo paMDita te che ke je cAragativALA saMsAramAM rakhaDAvavAmAM mukhya kAraNabhUta evA karmone kuzala anuSThAna dvArA dUra kare che. arthAta je jIva duSTa pariNAmone ApanAra karmone sarvajJakathita jJAna-darzana ane cAritranA mAdhyame nAza kare che te ja sAco buddhizALI che. bAkI badhA buddhizALInA nAme ajJAnIo ja che. 3ydhAsaMta - anuprAsan (ki.) (jamADato, khavaDAvato) uttarAdhyayanasUtranA chatrIsa adhyayanamAM eka nAmanuM adhyayana Ave che. te adhyayananA aMte paramAtmA kahe che ke, he jIva! jema kasAI bakarAne sAruM sAruM khavaDAvato-pIvaDAvato tenI mAvajata kare che. te badhuM tene halAla karavA pUrvenI prakriyA che. tenI sAra saMbhALa joIne olI gAye jema duHkhI thavuM joIe nahi. tema koI adharmInI sukha sAmagrI joine dharmI jIve duHkhI thavuM na joIe. kema ke tenA pUrvabhavanI koI puNyAie bhale te sukha bhogavI rahyo hoya, ApaNane e karama kahAnI khyAlamAM na Ave paraMtu, tenA duSTa pariNAmonA kAraNe bAMdhelA karmo tene narakanI ghora vedanA ja ApavAnA che. e nizcita vAta jANavI. 3ra () 4 - suvara (tri.) (anusaraNa karanAra, pazcAdgAmI 2. sevA karanAra 3. sahacara) anusaraNa be rIte thAya che. eka gADarIyA pravAhanI jema, bIjuM vAcharaDAnI jema. gADarIyuM eTale gheTuM. gheTuM svabhAve buddhirahita hoya che. te potAnI AgaLanA gheTAne vagara buddhie anusare che. temAM potAnI buddhi calAvatuM nathI. pachI bhalene te khADAmAM paDe. jayAre vAcharaDuM mAtra potAnI mAtAne anusare che. kema ke tene khabara che ke mArI mAtA kyAreya mAruM ahita nahIM kare ane potAnA gaMtavya sthAne ja pahoMcADaze. gurune mAtAnI upamA ApI che, have vicAra tamAre karavAno che ke konI jema anusaraNa karavuM che? mayvaritta - anuvarNa (ni.) (AcarIne, sevIne) jheranuM sevana karIne koi amara nathI banyuM ane amRtanuM pAna karIne koI mRtyu nathI pAmyuM e jeTaluM sAruM che. gokhI rAkho eTaluM ja sAcuM e che ke pApane AcarIne Aja sudhI koi sukhI nathI thayuM ane dharmanuM AcarIne Aja sudhI koI duHkhI nathI thayuM. aNuciMtaNa - anucintana (na.) (soca, vicAra, paryAlocana karavuM te) mAtra aitihAsika prasaMgo ane preraka kathAo ja ApaNane bodha Ape che evuM nathI. paraMtu ApaNI sAthe banatA banAvo ane ghaTanAo paNa ApaNane arthasabhara bodha ApI jAya che. mukhya vAta eTalI ja che ke, ApaNe te prasaMgonuM paryAlocana kevI rIte karIe chIe. jo sAcI dizAmAM paryAlocana karazuM to satyArtha jANavA maLaze ja, anyathA bIjI Apattio to UbhI ja che. aNuciMtA - anucintA (strI.) vicAra, avismaraNa hetu sUtronuM paryAlocana, cittano 304
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtra ane arthanuM paThana karanAra zramaNa ane zrAvake te abhyasta sUtrArthanuM vismaraNa na thaI jAya te mATe pratidina tenuM ciMtana manana ane paryAlocana karavuM joie. je strArthanuM dararoja ciMtana thAya che te asthimajjAvata cittamAM sthiratAne pAme che. anyathA te vidyA naSTa thAya che. lokokti paNa kahe che ke, "garatha gAMThe ne vidyA pAThe eTale dhana gajavAmAM ne vidyA mukhakaMThe hoya to ja kAmanI. mauja3UT - anuyutvA ( vya.) (maraNa pAmIne, avIne, eka janmathI bIjA janmamAM jaIne) purAve - anugrIvat (tri) (jeNe anuSThAna karyuM che te) ziSTapuruSo dvArA vihita ane svayaM Acarita anuSThAno ja sadanuSThAna bane che. je svAtmahitecchuo che teNe tevA sadanuSThAnonuM ja AcaraNa karavuM joIe. kema ke zAstro paNa sAkSI pUre che ke, jemaNe sadanuSThAnonuM AcaraNa karyuM che teo ja sukhanA bhoktA banyA che. mariya - anucita (tri.) (anucita, ayogya, aghaTita). 1444 graMthanA racayitA yAkinI mahattA dharmasUnu AcArya zrIharibhadrasUrIzvarajIe SoDazaka graMthamAM aucityapAlananI vyAkhyA karatAM lakhyuM che ke, sarvasthAnevuM vartapravRttiH' arthAt je sthAne je ucita hoya tadanusAra pravRtti karavI tene aucityapAlana kahe che. paraMtu anucita sthAne pravRtti karavAthI aucityanuM pAlana nathI banatuM. jema gharamAM rasoi banAvavAno samaya hoya ane rasoI banAvavAnA samaye zrImatijIo TIvI jovA besI jAya to Ane anucitapravRtti kahevAya. madhuvIrU - anurinya (mAvya.) (ciMtavIne, vicArIne) dazavaikAlikasUtranA sAtamA adhyayanamAM kaheluM che ke je puruSa heyopAdeya, hitAhitano viveka karIne sthAnAdino vicAra karIne bole che. te paMDitajanomAM prazaMsAne pAme che. anyathA viparIta AcaraNa karanAra hAsyane pAtra bane che. aNucIibhAsi (Na)- anuvicintyabhASin (tri.) (vicArIne bolanAra, paryAlocana karIne bolavAnA svabhAvavALo) draupadIe vicAryA vinA duryodhanane kahyuM ke, "AMdhaLAnA dIkarA AMdhaLA ja hoya' ane itihAsa prasiddha aDhAra divasanuM mahAbhAratanuM khUMkhAra yuddha khelAyuM. zUparNakhAe vicAryA vinA parastrItyAgI rAvaNa AgaLa sItAnA rUpanuM varNana karyuM ane rAvaNe sItAmAM Asakti karI potAnA prANa khoyA. mATe ja paramopakArI jJAnIo kahe che ke, haMmezAM vicAra karIne ja bolavuM joIe. je vicArIne bole che te apamAnita thato nathI ane AtmaghAtAdi vighnothI yojano dUra rahe che. aNuccariya - anuccarita (tri.) (zabda-avAja nahIM kareluM, anukta, jenuM uccAraNa thayuM na hoya te) suvinIta ziSyonA anekavidha guNo paikI eka guNa che iMgitajJa. teno artha thAya che je izArA ke vartana mAtrathI ja sAmevALAnA bhAvone jANanAra. arthAtu guru dareka vakhate bolIne zabda dvArA ziSyane jaNAve e jarUrI nathI. ghaNI vakhata gurubhagavaMte jenuM uccAraNa na karyuM hoya tevA Adezone temanA hAvabhAva ane vartanathI ziSya samajavAnA hoya che. je ziSya Avo iMgitajJa hoya che te gurunA hRdayamAM vAsa kare che. *manuSyartha (vya.) (niMdya hoi nahIM bolavA yogya, nahIM bolIne) sajjana puruSoe je bhASA lokavyavahAramAM ane ziSTapuruSomAM niMdAne pAtra hoya, jene bolavAthI hIlanA, tiraskAra ane ghaNApAtra thavAya tevA kuvacano nahIM bolavA joIe kema ke te niMdha hovAthI lokamAM tevuM bolavuM azobhanIya bane che. AthI na bolavA yogya-anuccAraNIya bhASAno sarvathA tyAga karavo joie. 305
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ evad - anuSyazabda (kuM.) (moTethI nahIM bolAyelo zabda, UMcA zabda-svara vinAno asaMyuktAkSaravALo zabda) caityavaMdana bhASyamAM jinAlaya saMbaMdhI pALavAnA niyamonuM kathana karavAmAM AvyuM che. temAM dravyapUjA pUrNa thayA bAda bhAvapUjAnA samaye caityavaMdana kevI rIte karavuM joie tenA prakAromAM eka prakAra batAvyo che ke paramAtmAnI stavanA ati uMcA svare ke atyaMta dhImA svare karavI joIe nahi. paraMtu mAtra pote ane vadhumAM bAjuvALo smalanA na pAme te pramANe spaSTa uccAraNavALI stuti ke stavana bolavA joie. aNuccAkuiya - anuccAkucika (puM.) (gurunI apekSAe potAnuM Asana ke zavyA UMcI ane calAyamAna nathI te, nIcI ane sthira zayyAvALo) gurubhagavaMta karatAM ziSyanuM Asana ane zavyA UMcA ane calAyamAna hovA joIe nahi. kAraNa ke guru karatAM UMcuM Asana hoya. to gurunI AzAtanAno doSa lAge che ane calAyamAna hoya to jIvahiMsA thavAno saMbhava che AthI Asana ke zavyA pramANasara ane sthira hovA joie ema kalpasUtranI sAmAcArI adhyayanamAM jaNAvAyeluM che. junADu () - anuyAyana (pu.) (anuyAyI, sevaka, nokara) sarve jainetara dharma-darzanomAM ekasamAna vastu e che ke, pUjaka ghaNA badhA hoI zake, paraMtu pUjya to mAtra eka ja hoI zake. temanA mate pUjaka kyAreya paNa svayaM pUjaya eTale bhagavAna banI zakato nathI. ekamAtra jainadharma ja evo che ke temAM sevaka pote AgaLa jatAM mAlika bane che. arthAt je paNa sAdhaka sevaka banIne vItarAga prabhunI upAsanA kare che te svayaM vItarAga-prabhu bane che. anugA - anuvAna (.) (rathayAtrA 2. pAchaLa pAchaLa javuM te) samyatvanA kula ATha prakAra batAvavAmAM AvelA che, temAMno eka prakAra che zAsana prabhAvanA. svayaMnA samyatvanI rakSA mATe ane anya jIvo paNa jinazAsananI arthAta samyaktanI prApti kare te mATe zAsana prabhAvanA karavAnuM zAstrIya vidhAna che. tenA mATe saMghamAM mahotsavo, rathayAtrAo AdinuM Ayojana karavuM joie. jethI potAnuM samparva nirmaLa thAya che ane rathayAtrAdi mahotsava joine anyadharmI lokonA manamAM zAsana pratye ahobhAva jAgI jAya to samyattvanuM bIjAdhAna thAya. aNujANaNa - anujJApana (na.) (anumodana, anumati, sammati) jinazAsanamAM Atmahita ane parahita ema banne prakAranA hitamAM vadhu mahattva Atmahitane ApeluM che. je pravRtti dvArA lokonuM kalyANa thatuM hoya. paraMtu Atmahita jokhamAtuM hoya to tevI pravRttinI anumati bhagavaMte ApelI nathI. kema ke Atmahita vinAnI parahita pravRtti chevaTe niSphaLa che. aNujANAvaNA - anujJApanA (strI.) (hudI levI, rajA apAvavI) aNujANAhigAra - anuyAnAdhikAra (pu.) (2thanI pAchaLa javA vaDe banato pratiSThAdhikAra) jinazAsananI prabhAvanA hetu yojavAmAM AvatI rathayAtrAnA kramamAM sahuthI AgaLa jalanI dhAra karanAra dhArAvADI cAle. tyArabAda jinezvara paramAtmAno ratha cAle ane tenI pAchaLa samasta caturvidha saMgha cAlato hoya che. aMtamAM sauthI pAchaLa anukaMpA dAna karanArA muktamane dAnapravAha calAvatA hoya evuM jinAjJAmaya zAstrIya vidhAna che. gunAjitta - manujJAsuma (ma.) (anujJA ApavA mATe, anumati ApavA mATe). AcArya padavInA samaye ziSya gurune vaMdana karIne temanI pAse ziSyo banAvavAnI, saMgha-samudAya calAvavAnI anumati mAge che 306
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ tyAre guru temane dravya, guNa ane payaya karIne anumati ApavA mATe svayaM Asana parathI UbhA thaine teone anujJA ApavArUpa kahe che ke, je rIte tamane zAsanuM adhyana karAvyuM ane zikhavADyuM te pramANe tame paNa karazo. ema kahIne temanA mastake surimaMtrathI abhimaMtrita vAsakSepa kare che. manAta (3) - anuyAta (fa.) (anugata, sadeza, 2. saMpatti ane guNathI pitA samAna thAya te putra 3. pAchaLathI janmeluM) jinazAsananI dhurAne vahana karanArA AcArya bhagavaMtone zAstrakAroe catura vyApArI samAna kahelA che. jevI rIte vepArI naphAnukazAnane vicArIne potAnA dhaMdhAne vadhAre che tema gItArtha AcAryo paNa utsarga apavAda mArgone vicArIne zAsananA hitAhitane dhyAnamAM rAkhIne apUrvakoTInI zAsana prabhAvanA dvArA jinadharmano jagatamAM phelAvo karatA hoya che. aNunutti - manujI (strI.) (anukULa yukti-tarka, yuktipUrvaka hetugarbhita denta, tarkasaMgata dRSTAnta) AcArAMgasUtramAM kaheluM che ke, koI jIva evo che ke jene hAtha-paga, AMkho, jIbha nathI. tevA jIvane koI bhAlAnI aNI mAre to tene vedanA thavA chatAM indriyonI vikalatAnA kAraNe koIne kahI zakato nathI. tevI rIte trAsa pAmatA vanaspati Adi sthAvara jIvone vedanA thavA chatAM paNa indriya vikalatAnA kAraNe bolI zakatA nathI. AvA yuktisaMgata tarkavALA daSTAMtothI paramAtmAe hitopadeza Apyo che. je koithI paNa chedI zakAya tema nathI. A tarkasaMgata vAtano koI virodha karI zake nahIM. gagTTa - manujoka (tri.). (sauthI moTA pachI trIjA naMbare je hoya te, moTAthI UtaratA krame hoya te) 3LayA - jhanUtA (strI) (udezyatArUpe viSayatA vizeSa, lakSyatA) jene potAno uddezya spaSTa che. potAne zuM meLavavuM che tenI khabara che tevA prAjJa puruSane potAnuM lakSya jaladI maLI jAya che. paraMtu jene lakSyanI khabara ja nathI. pote je kArya karI rahyo che teno koi udezya nathI tevA jIvo abhavya jIvanI jema A saMsAramAM AmathI tema kUTAyA ja kare che. pachI te vyavahArika jagata hoya ke AdhyAtmika duniyA hoya. aNujjiyatta - anUrjitatva (na.) (nirbaLatA, baLarahitapaNuM) yAda rAkhajo ! paisA-TakAthI, sattAnI rUe ke pachI zArIrika rIte baLIyA cho tethI durbaLa-anAtha jIvo para sepha jamAvavAmAM koi zaravIratA nathI. kharI zuravIratA to tamArA AtmAne anaMtakALathI kanaDI rahelA kamane harAvavAmAM che. jeNe mahAbalI kamane parAsta karyA che te ja vIra kahevAya che. bAkInA to mAtra nAmanA ja zUravIra che. aNunuya - manunu (ki.) (asarala, vakra, kapaTI) ApaNe varSothI vyAkhyAnomAM sAMbhaLIe chIe ke, bhagavAna mahAvIra svAmInA zAsananA jIvo jaDa ane vakra hoya che. eTale ApaNe potAne jaDa ane vakratAnA adhikArI mAnI beThA chIe. manamAM vakratAnuM sarTIphikeTa dharIne bolIe chIe ke, are bhAi! zAstroe ja kahyuM che ke A kALanA jIvo AvA ja hoya. AvA kutarko karAnArAo samajI rAkhajo ke bhale zAsananA jIvo jaDane vakra hoya, paraMtu zAsananuM saMcAlana ane mokSanI prApti to vakratA vagaranA eTale Rju ane prAjJa jIvo ja karI zake che. caNA - anudhyAna (ja.) (ciMtana, vicAra) jainetara darzanamAM thayelA RSi vakalacIrine kevalajJAnanI prApti zubha dhyAne caDhavAthI thai. prasannacaMdra rAjarSine narakanA duHkhothI ugArIne mokSanA zikhara para birAjamAna karanAra paNa temanA Atmika zuddha vicAro ja hatA, teo ja mAtra nahIM paraMtu atyAra sudhI jeTalA paNa AtmAo mokSamAM gayA che te, mAtrane mAtra zubha bhAvone kAraNe. AnAthI spaSTa thAya che ke mokSanI sIDInuM prathama 307
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ pagathiyuM zubha vicArothI zarU thAya che. magphAvi -- manudhyAya (vya.) (ciMtavIne, vicArIne) gharamAM Aga lAgI hoya, tene bUjhAvavAno koI rasto ja na hoya, te samaye jeTaluM bacAvAya teTaluM bacAvIne bahAra nIkaLe te sAco buddhizALI che. paraMtu ema vicArIne beTho rahe ke, have Aga lAgI ja che to baLe che eTaluM baLavA do. evAne loko mUrkha ja kaheze. tema jJAnI bhagavaMto kahe che, pApapracura saMsAramAM bane to saMpUrNa dharmanuM pAlana karavuM joie, jo zakya na hoya to jeTalo banI zake teTalo dharma to Acaravo ja joIe. temAM koi zaramanI vAta nathI, jJAnIoe to tene ja paMDita kahyo che. makAi - anuSThAna (1.) (AcAra, kriyAkalApa, caityavaMdanAdi anuSThAna 2. kALa saMbaddha adhyayanAdi) anuSThAna mATe aSTaka prakaraNAdi zAstromAM kahevuM che ke, je tattvasaMvedanAthI utpanna thayeluM Antarvivekayukta hoya, zAnta ane dAnta guNovALu hovAthI caMcaLatAdi viplavothI rahita hoya, uttarottara paraMparAe sAnubaMdha zubhapariNAmavALuM ane caityavaMdana Adi bAhya ceSTAvALuM anuSThAna hoya te ja jinAjJAnusArI anuSThAna samajavuM. sakriya - anukita (tri.). (Acarita, sevita, vidhithI saMpAdita) lokone dekhADavA mATe ke anya mAna-pAnAdika meLavavA mATe karAyelI dharmakriyA eTale samajI lo ke gardabha dvArA vahana karAtA caMdananA bhAranI jema zArIrika zramarUpa ja thAya che. jyAre hRdayanA uchaLatAM bhAvothI sArI rIte AcareluM nAnuM sarakhuM dharmAnuSThAna paNa jIvane tAranAruM bane che. mATe dharmanI badhI ja kriyAo AtmasAkSIe zuddhabhAve karavAnI kahelI che. *mati (tri.) (dravyathI beThelo, UThelo nahi, taiyAra nahIM 2.bhAvathI jJAna, darzana ane cAritranA udyogathI rahita) anarthadaMDavALI pravRttione ja kendravartI banAvIne temAM ja jIva racyopacyo rahyo che. anAdikALathI cAlatI A pravRttio pachI paNa jIvano vistAra thayo nathI. kAraNa ke yathArtha jJAna, darzana ane cAritrathI yukta sArabhUta satkarmo vize tenI dRSTi gayelI nathI. avita - manunavat (a.) (potAnA abhiprAyathI dhIre dhIre jaNAvato-samajAvato) mUrkha mANaso jyAre ne tyAre koI na pUche to paNa vagara vicArye potAnI mAnyatA jaNAvatA rahe che ane sujJa puruSo koI pUche tyAre ja AgaLa pAchaLanI dareka bAbatono vicAra karIne potAno abhiprAya zanaiH zanaiH jaNAvatA hoya che. magUI3 ( ) - anunAvina (2) (paDagho UThe evI rIte bolanAra, pratidhvani UThe evuM bolanAra) je zabda bolyA pachI tenA pratighoSa paDe tene kahevAya che anunAdi tIrthakara bhagavAnanI vANI 35 atizayayukta hoya che. A pAMtrIsa atizayomAM anunAdi paNa eka atizaya che. jenA kAraNe samavasaraNamAM paramAtmAnA vacano guMjatA rahe che. mA - anunAvita (.) (paDagho UThe tevo avAja, satyavacananA 35 atizayomAMno eka) saguNAya - anunA (I.) (pratidhvani, pratizabda) manuSyamAtrane anya vyaktio taraphathI sahayoganI apekSA hoya che. te haMmezAM vicAre che ke, koI taraphathI koIpaNa prakAranI takalIpho na paDe. jyAre vizeSa karIne bane che ulaTuM. tenuM kAraNa che ke, te pote bIjAno sahayoga maLe tadanusAra AcaraNa karato nathI. khuda-pote to sukha Icche che, paraMtu anyone duHkha ja Ape che. samajavA jevI vAta che ke jevuM vAvazuM tevuM ja phaLa prApta thaze. 308
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ aNu// - anunA (pu.) (pAchaLa maravuM 2. adUradezAdi) purAtana bhAratIya saMskRtinI e paraMparA rahI che ke, strIo zIlanuM atyaMta prayatnapUrvaka jatana karatI hatI. uccavarNanI jJAtimAM pati nAnI vayamAM ja maraNa pAmyo hoya to tenI strI mAtA-pitA ke sAsarImAM ja zeSa jIvana dharmanI ArAdhanAo tathA putrAdinA lAlana-pAlanamAM ane vaDIlonI sevAmAM zIladharmanuM rakSaNa karatI vItAvatI hatI. zIladharmanuM rakSaNa karavA mATe keTalIka satIo to patinI citAnI sAthe ja anusaraNa karatI hatI. jene prAcIna samayamAM satIprathA kahetA hatA. *mAnunAtha (2.) (tenI najIka rahelA dezAdi. 2. nAkathI bolAyelo anunAsika svara3. nAkamAMthI nIkaLelo svarAnugata gAyananA cha doSomAMno eka doSa 4. vinAzanI pAchaLa thanAra). prAcInakALathI cAlI AvatI kalAomAM gIta-gAna paNa eka che. kalApratipAdaka zAstromAM tenA lakSaNAdi saMbaMdhI ane teno abhyAsa kevA guNovALo tathA kevA doSothI varjita hovo joIe Adi tenA dareka pAsAonuM vistRta varNana karavAmAM AvatuM hoya che. gAyakanA lakSaNo batAvatAM kahyuM che ke, gAyakano svara spaSTa uccAravALo, sAMbhaLanArane AnaMda thAya tevo madhura hovo joIe, gItanA zabdo jo nAkamAMthI nIkaLatA hoya to te gAyanane doSayukta gaNAveluM che. aNuNijjamANa - anunIyamAna (tri.) (prArthanA karAto) aneka janmonI kaThina tapazcaryA pachI maLelA A manuSyabhavane jIva bALapaNa, javAnI ane ghaDapaNarUpa traNa avasthAo vaDe te-te samayanI kriyAonA AcaraNamAM masta banIne kharacI nAkhe che ane aMta samaya najIka Ave che tyAre parabhavanA bhAtA svarUpa dharmanuM Asevana nahIM karyAnuM dhyAnamAM AvatAM kALadevatAne AjIjI kare che. have zuM kare "jaba ciDIyA cuga gaI kheta' may Uta (2) - anutrata (tri.) (nirabhimAnI, namra, garva vinAno, madarahita 2. unnata nahIM te) unnata' zabda garviSTa thavuM, ahaMkAra karavo, madathI unmatta thavuM evA arthomAM atre prayojAyelo che. unnatanA be prakAra kahelA che. eka dravyonnata ane bIjo. bhAvota. je chAtI kADhIne cAle ane jANe AkAzane jato hoya tema garviSTa vyavahAra kare te dravyonnata kahevAya che. jyAre ucca jJAtimAM janma pAmelo hovAnuM ke viziSTa tapAdinuM abhimAna kare tene bhAvonnata kahelo che. aNuNNavaNA - anujJApanA (strI.) (anumodana, saMmati 2. AjJA, rajA) gurunI AjJA ke anumati prApta karIne ja koIpaNa kArya karavuM evo sAdhu bhagavaMtono AcAra che. tene anujJApanA kahevAya che. nAma, sthApanA, dravya, kSetra, kALa ane bhAva ema tenA kula cha bheda che ema pravacanasAroddhAra graMthamAM vistArathI nirUpita che. yuvrat - manunAvanI (strI.) (upAzraya-vasati ke makAnanI rajA mAgavAnI bhASA) koI vastune grahaNa karavI hoya ke koIpaNa sthAne thoDA samaya mATe nivAsa karavAno hoya to tenA mAlikanI anujJA meLavyA pachI upayoga karavAno zramaNa bhagavaMtono AcAra che. jenuM teo apramattapaNe pAlana kare che. jo pAlana karavAmAM cukI javAya to temane adattAdAnano doSa lAge che. aNuNNavittA - anujJApya (avya.) (anumati ApIne, saMmati ApIne) aNuNNaviyapANabhoyaNabhoi (Na) - anujJApyapAnabhojanabhojin (puM.) (AcArya AdinI anujJA laIne AhAra-pANI grahaNa karanAra) samajI rAkho ke- jema sAdhu mATe AhAra-pANI grahaNa karavAnI vidhimAM potAnA guru vaDila ke AcArya bhagavaMtanI anumati levI - 109
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ jarUrI bane che tema gRhasthane paNa gharamAM jo mA-bApa ke vaDilo upasthita hoya to temane prathama jamADIne pachI anujJA laIne pote AhArAdi grahaNa kare evo gRhasthAzramano niyama zAstrakAroe vihita karelo che. chupAvetApA - anuzApatha (tri) (anujJA Apato, saMmati Apato) sthAnAMgasUtranA chaThThA sthAnamAM sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMtonI kALadharma vidhi aMge jaNAvyuM che ke, kALanI gatine pAmelA svajanAdikane arthAtu kALadharma pAmelA ziSya, guru ke gurubhAI AdinA zarIrane paraThavavAnI anujJA Apato sAdhu doSano bhAgI banato nathI. aUUUT - gujJA (strI) (adhikAra Apavo 2. anumodana devuM, saMmati ApavI, AjJA) saMmati ApavI, anumodana karavuM, rajA ApavI vagere arthomAM anujJA zabdano prayoga thAya che. paMcakalpa bhASyamAM anujJAkalpanuM vistRta vivecana karatAM tenA 1. nAma 2. sthApanA 3. dravya 4. kSetra 5. kALa ane 6. bhAva ema cha bheda kahelA che. jayAre sthAnAMgasUtranA trIjA sthAnamAM guvadinI anujJA prApta karavA saMbaMdhI artha karatAM 1. AcAryanI 2. upAdhyAyanI ane 3. gaNinI ema traNa prakAranI anujJA jaNAvI che. WHIka - anuzAMta (ri). (jinezvaro dvArA anumati apAyeluM, rajA ApeluM, AjJA ApeluM, anumodana, anumati) jinadarzananI ArAdhanAmAM utsarga ane apavAda ema be mArga pravarte che. utsargamArge niyama che ke, je svayaM gItArtha nathI te zramaNe gItArthanI nizrAmAM ja vihAra karavo joie. agItArthane svataMtravihArano niSedha che. paraMtu koi kAryavizeSe ke pachI sAdhunA uttama jIvadaLane dhyAnamAM rAkhIne gItArtha gurubhagavaMte anumati ApelI hoya te zramaNa ekalA vicaravAne adhikArI che. te sivAyanAne sarvathA nA kahelI che. magupaIM - enunninya (I.) (zramaNane vastra-pAtrAdi grahaNa karavA mATenuM zAstrIya vidhAna). paMcakalpa bhASyAdi graMthomAM nigraMtha zramaNone paheravAnA vastro ane AhAra grahaNa karavAne pAtrAdi aMge mArgadarzana karavAmAM AveluM che. sAdhue kyA samaye, kevI rIte, keTalA vastronuM kevI rIte grahaNa karavuM. teno utsargamArga ane apavAdamArganuM kathana kareluM che. acelaka kalpanA pAlaka zramaNe nirdoSa, koi jIvanI lAgaNIone Thesa na pahoMce ane je atyaMta alpamUlyavAna hoya tevA ja vaso grahaNa karavA joIe. tevuM pratipAdana kareluM che. aNuNhasaMvaTTiyakakkasaMga - anuSNasaMvartitakarkazAGga (tri.) (bhikSAparibhramaNanA abhAve garamI lAgavAnA abhAvanA kAraNe akarkaza zItaLa che aMgo jenA te) aNutaDabheya - anutaTabheda (puM.) (vAMsane cIravAthI jema phADa paDe tema koi dravyane cIravAthI phADa paDe te, padArthonuM eka prakAranuM pRthakkaraNa) aNutaDiyAbheya - anutaTikAbheda (puM.) (zeraDIne cIravAthI jema chotarAM Utare tema koi vastune cIravAthI tenI chAla Utare te jAtano dravya bheda) jIMdakAcArya para khoTo AkSepa Avyo ane kAcA kAnanA rAjAe jIvate jIva temanI cAmaDI UtarAvI. AmAM dekhItI rIte doSa bhale maMtrIno ke rAjAno hoya. paraMtu kharo doSa to teoe pUrvabhavamAM bAMdhelA karmano hato. pUrvabhavamAM teoe eka koLAnI chAlane vaccethI toDyA vinA eka ja vAramAM utArI hatI ane mUcha para tAva detA teoe potAnA karelA duSkRtyanI prazaMsA karI hatI. AthI te cIkaNA karmabaMdhanA pratApe bIjA bhavamAM temane cAmaDI UtarAvavAno karmasaMyoga upasthita thayo hato. mataui () - anuttApa (tri.) (akalpanIyanA pratisevana pachI pastAvo karanAra, thayelI bhUla mATe kheda karanAra) mahAvIrasvAmInA zAsanamAM thayelA vidyAdhara satyanI je AvatI covIsImAM tIrthakara banavAnA che teo atyaMta kAmuka puruSa hatA. 310
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ te adezyarUpINI vidyAnA prabhAve keTalIya strIonA zIlanuM khaMDana karatA hatA. paraMtu paramAtmAnuM zAsana pAmyA pachI temane potAnA apakRtyo mATe bhArobhAra kheda hato. teo potAnuM mAthuM pachADI pachADIne moTethI poka mUkIne pastAvo karatA prabhune vinaMtI karatA hatA ke, he paramAtmAnu! mane A durguNathI bacAva. bolo che ApaNo Avo aparAdha svIkRtino bhAva? aNutAva - anutApa (pu.) (pazcAttApa, pastAvo, kheda). koika kavie sAcuM ja lakhyuM che ke, hA pastAvo vipula jharaNuM svargathI utaryuM che, pApI temAM DubakI daIne puNyazALI bane che. A pastAvArUpI amRtanuM jharaNuM bhalabhalA pApIneya mahAna banAvI de che. vAliyAmAMthI vAlmIkI, kAmI tulasIdAsamAMthI saMta tulasIdAsa ane cAra mahahatyA karanArA daDhaprahArImAMthI kevalI daDhaprahArI banAvI de che. jarUra che mAtra hRdayapUrvaka bhUlo pratye tiraskAranA bhAvanI. majutAvi () - nutApina (pu.) (doSita AhArAdi grahaNa karyA pachI pazcAttApa karanAra) dararoja ghaDo bharIne bhAta khAvA joitA hovAthI jemanuM nAma karegaDu muni paDyuM hatuM. te mahAtmA koIpaNa jAtano tapa karI zakatA nahotA. saMvatsarI parvanA divase teo bhikSAmAM bhAta vahorIne jyAre vAparavA beThA tyAre cittamAM tapa nahIM karI zakatA hovAno tIvra pazcAttApa hato. AMkhamAMthI AMsu vahe jatA hatA ane AhArane ArogatA hatA. pote koI viziSTa tapa ke jJAnAdinA dhaNI na hovA chatAM mAtra pazcAttApanA pratApe ja temane gocarI vAparatA vAparatA kaivalyajJAna pragaTa thayuM. matAviyA - matApiwA (strI.) (bIjAne saMtApa upajAvanArI bhASA, kaTuvacana) munivaranA aneka guNImAM eka guNa che mRdubhASI. mUdu eTale komaLa. sAdhunI vANI haMmezAM komala hoya. temanI bhASA sarvane vI hoya. temanuM vacana kyAreya paNa bIjAnA dilane Theza pahoMcADanAruM ke cittamAM saMtApa utpanna karanAruM na hoya. muninI bhASA kyAreya paNa kaThora ke karkaza na hoya ane jenI bhASA kaThora ane karkaza hoya te sAco zramaNa na hoya. aNutappayA - anutrapyatA (strI.) (paripUrNa aMgopAMgatA, jenAthI lajjA na pamAya tevI sarvAgapUrNa zarIra saMpatti) ATha karmaprakRtiomAM nAmakarma prakRtino svabhAva che ke jIvane tenA kamane anusAra zarIra saMpatti Ape che. je jIve azubha nAmakarma saMcita karyA hoya tene agnizama jevA vikata ane jotA ja bhaya upajAve tevuM zarIra maLe che ane je jIve sudeva-suguru ane sudharmanI samyagu ArAdhanA dvArA satkarmo bAMdhyA hoya tene sanatu cakravartI ane zAlibhadra jevuM ni5ma manohara ane sarvAge paripUrNa evI zArIrika saMpatti prApta thAya che. gapura - anua (tri.) (akathita, nahIM kaheluM) premanI bhASA sarvatra eka samAna hoya che, pachI te vyavahArika jagata hoya ke AdhyAtmika jagata. jema be premIo vacceno saMbaMdha anirvacanIya hoya che, temAM bhASAnI jarUra paDatI nathI, tema bhakta ane bhagavAna tathA guru ane ziSya vacceno saMbaMdha paNa evo ja hoya che. ziSya ane bhakta temanA ArAdhya deva ane gurunI vAta vagara kahyuM samajI jatA hoya che. temaNe kaheluM na hoya to paNa temanI AjJAnusAriNI pravRtti ja karatA hoya che. attara - anuttara (tri.) (sarvottama, sarvotkRSTa, ananya sadaza 2. jenA pachI bIjuM koI uttara-pradhAna nathI te 3. vijayAdi anuttara vimAna) ThANAMgasUtranA pAMcamA sthAnamAM anuttara eTale sarvotkRSTatAnA viSayamAM kevalI bhagavaMtone dasa vastu anuttara hoya che tema kaheluM che. te kramazaH 1. anuttara jJAna 2. anuttara darzana 3. anuttara cAritra 4. anuttara tapa 5anuttara vIrya 6, anuttara kSamA 7. anuttara mukti 8. anuttara RjutA 9, anuttara mArdavatA ane 10. anuttara lAghavatA. sir
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ aNuttaragai - anuttaragati (tri.) (siddhagati, siddhagatine prApta thayeluM) saMsAramAM cAra gatio che. deva, manuSya, tiryaMca ane nAraka, karmathI lepAyelo AtmA anaMtakALathI eka gatimAMthI bIjI gatimAM, bIjI gatimAMthI trIjI gatimAM ema cAre gatimAM AthaDyA ja kare che. A gationo kyAreya aMta Avato nathI. kema ke A saMsAranI gati ja evI che. ekamAtra siddhigati ja evI che ke je pAmyA pachI jIvane pachI bIjI koi gatimAM javAnuM rahetuM ja nathI. siddhigatine anuttaragati paNa kahevAmAM Ave che. pujA - jhanunAthA (strI.) (mokSa, siddhazilA, iSatsAbhAra pRthvI) siddhazilAnuM eka zAstrIya nAma ISatsAbhAra pRthvI paNa che. siddhazilAnI pachI AgaLa kaMI che ja nahIM, tyAM lokAkAzano cheDo Ave che ane alokAkAza zaru thAya che. karmamukta AtmAnI gati UrdhvagAmI hovA chatAM paNa siddhazilA pachI AgaLa jai zakAtuM na hovAthI aMte sarvakarmothI mukta thayelA siddhAtmA paNa siddhazilAmAM sthiratA pAme che. TV - manuttara (.) (je hote chate pAra na pamAya te, pAragamananuM pratibaMdhaka-pratirodhaka) saMsAranA sarvakAryothI nivRtta thaIne pAra pAmavuM tenuM nAma mokSa. mokSa tyAM sudhI nathI thavAno jyAM sudhI saMsAra che. saMsArathI pAra tyAM sudhI nathI pamAtuM jyAM sudhI karyo che ane karmo tyAM sudhI khatama nathI thavAnA jyAM sudhI jIvAtmA mana-vacana-kAyAnA zuddhayogomAM pravRtta nathI thavAno. yAda rAkhajo! sIDInuM aMtima pagathiyuM caDhavA mATe zarUAta pahelA pagathiyAthI ja karavI paDe. . mathurAvAsa - manuttarapravAsa (pAza) (pu.). (saMsArAvAsa 2. pAravazya) saMsAra eTale parataMtratA. temAM svAdhInatAnuM kyAMya nAmonizAna nathI hotuM. bALaka mAtA-pitAne AdhIna che, patnI patine AdhIna che, nokarIyAta zeThane AdhIna che. jyAM paNa sAMsArika pravRtti AvI tyAM mAtrane mAtra parAdhInatA ja AvavAnI. eka mAtra dhamarAdhanAmAM ja svAdhInatA che. kema ke te mAtrane mAtra potAnA AtmA mATe ja karavAno che ane te paNa jAte ja. jo dharmamAM svAdhInatA hoya to tenuM phaLa paNa tevuM ja maLe che ne ! . aNuttaraNANadaMsaNadhara - anuttarajJAnadarzanadhara (tri.) (sarvottama jJAna ane darzanane dhAraNa karanAra tIrthaMkarAdi) cauda rAjalokamAM rahelA samasta jIvomAM jJAna ane darzana batre hoya che. paraMtu te jJAna ane darzana potAnA karmAnusAra bhinna-bhinna prakAre hoya che. arthAta jeno jevA karmano kSayopazama hoya tadanusAra vadhu ke alpa mAtrAmAM jJAna-darzanano ughADa hoya che. jayAre tIrthakara, kevalI ane siddha bhagavaMtone ghAtI karmono saMpUrNa kSaya thayo hovAthI madhyAhnanA sUryanA prakAzanI jema jAjvalyamAna jJAna ane darzana hoya che. mayttarAja () - anuttarajJAnis (tri.) (utkRSTa jJAnane dhAraNa karanArA kevalI) sabhASitamAM kaheluM che ke, " vRnya jJAtinA sarvatra pujya athata rAjA to mAtra potAnA dezamAM ja pajAya che jayAre jJAnI puruSa sarvatra pUjAya che. jo sAmAnya jJAnane dhAraNa karanArA paMDito ane vidvAnone samasta jagata pUje che to pachI ghAtakarmanA kSayathI utpanna nirmala ane anuttara kevaLajJAnanA svAmI bhagavaMtone traNe jagata pUje temAM koI zaMkA nathI. aNuttaradhamma - anuttaradharma (pu.) (utkRSTa dharma, zruta ane cAritrarUpa dharma) kalikAla sarvajJa hemacaMdrAcAryajI mahArAje yogazAstra graMthamAM lakhyuM che ke, he paramAtma! parabhavamAM huM raMka ke bhikhArI banavAnuM pasaMda karIza je mane ApanuM lokottara zAsana maLatuM haze to. paraMtu ApanA zrata ane cAritrarUpa dharma vinAnI cakravartInI ke
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ samrATanI padavI maLatI haze to paNa te mane svIkArya nathI. dhanya che kalikALa sarvajJa prabhunI lokottara bhAvanAne ! aNuttaraparakkama - anuttaraparAkrama (puM.) (sarvotkRSTa parAkramavALA tIrthakara, jinezvara) zatruo be prakAre che. bAhya ane atyaMtara, bAhya zatruone harAvavA, mAravA te to sAmAnya parAkrama che. kema ke te potAnAthI para che. jayAre potAnI aMdaramAM ja rahelA ane potAnA ja mAnI lIdhelA rAga-dveSa, moha, kaSAyAdi zatruone harAvavA mATe anuttara parAkramanI jarUra paDe che. tIrthakara bhagavaMto AvA anuttara parAkramavALA che. jeo A abhyatara zatruone apUrva parAkramathI parAsta kare che teo ja mokSanagara para rAja karI zake che, aNuttarapuNNasaMbhAra - anuttarapuNyasaMbhAra (puM.) (sarvottama hetubhUta tIrthaMkara nAmakarma lakSaNa puNyano samUha jene che te, tIrthakara). paMcasUtramAM tIrthakara bhagavaMtonA vizeSaNomAM eka vizeSaNa Ave che majuttaravu00AsaMmAra' arthAtu anaMta puNyasamUhanA svAmI. hA, A jagatamAM sarvotkRSTa puNyanA mAlika hoya to te che tIrthakara bhagavaMta. e anuttara puNyanA pratApe ja to tIrthakara jevI sarvottama padavI prApta kare che ane temanI sevAmAM kamase kama eka karoDa devatAo tahenAta hoya che. aNuttaravimANa - anuttaravimAna (na.) (jenA pachI koI ja devavimAna nathI te, vijayAdi nAmaka pAMca anuttaravimAna) caudarAjalokamAM sahuthI upara ane siddhazilAnI nIce anuttara nAmaka devalokanA pAMca vimAno AvelA che. jenA vijaya, vaijayaMta, jayaMta, aparAjita ane sarvArthasiddha nAmo che. A vimAnamAM vasanArA devone tIrthakaMronA kalyANako ujavavAno koi prakArano vyavahAra hoto nathI. kema ke teo vyavahArathI para hoya che ane pachInA bhavamAM siddha thatA hoI ekAvanArI hoya che. aNuttarovavAiya - anuttaroyapAtika (puM.) (anuttaravimAnamAM utpanna, anuttaravimAnavAsI deva, sarvArthasiddhAdi pAMcavimAnamAM upapAtavALo) je jIvanuM saMpUrNa jIvana jinAjJAnusArInuM hoya, jeNe utkRSTa kakSAnI cAritranI ArAdhanA karI hoya ane jeno mAtra eka bhava bAkI hoya tevA ekAvatArI mahAnacAritrI AtmA ja anuttaravimAnanA adhikArI banatA hoya che. A devalokamAM utpanna thanArA AtmAo eka ke be bhavamAM ja potAnA saghaLAya karmono kSaya karIne mokSamAM sidhAve che. AthI teo anuttaropapAtika kahevAya che. arthAt AnAthI vadhAre utpatti nathI jenI te anuttaropapAtika che. aNuttarovavAiyadasA - anuttaropapAtikadazA (strI.) te nAmaka navamo AgamagraMtha). pistAlIsa AgamomAMnA navamAM AgamagrInuM nAma che anuttaropapAtikadazAsUtra. A AgamamAM kula traNa varga pADavAmAM AvelA che. ane tenI aMdara je je zramaNo cAritrajIvananI utkRSTa ArAdhanA karIne anuttara vimAnamAM utpanna thayA che temanA cAritrajIvananuM vistRta varNana karavAmAM AvyuM che. majurata - anuvAra (I.) (svara bheda, nIcA sUrathI bolavAmAM Avato svara). zabdazAstramAM svaroccAraNanA traNa bheda mAnavAmAM AvyA che. udAtta, anudAtta ane svarita. temAM je svara tAlu Adi bhAgonA sparzapUrvaka atyaMta nIcA avAje bolavAmAM Ave tene anudAtta svara kahevAmAM Ave che. vedapAThIo vedanI RcAono pATha udAtta, anudAtta ane svaritanA yathAyogya mAdhyamathI karatA hoya che. vaya - anuvaya (pu.) (udayano abhAva 2. karmaphaLanA udayano abhAva, karmanA vipAkodayano abhAva) aMdhakAranuM sAmrAjaya tyAM sudhI ja rahe che jyAM sudhI sUryanA udayano abhAva che. jevo sUrya nIkaLyo ke aMdhakAra gAyaba thaI jAya che. tevI rIte mithyAtvAMdhakAra tyAM sudhI ja rahI zake che jyAM sudhI samyaktarUpI sUryano udaya nathI thayo. jevA samyasUryanA kiraNo 313
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ prasaryA ke mithyAtvanuM arthAt ajJAnatArUpI aMdhakAra bhedAyuM ja samaja. aNudayabaMdhukkiTThA - anudayabandhotkRSTA (strI.) (vipAkodayanA abhAvamAM baMdhathI utkRSTa sthitivALA satkarmanI prApti thAya tevI karmaprakRti vizeSa) karmagraMthakAra lakhe che ke, zubha dhyAnamAM vartato jIva pratipaLa zubha karmono anubaMdha karato hoya che. AvA zubhadhyAnamagna jIve bAMdhelA te karmano hajI udaya nathI Avyo tevA anudaya kALe te sadvicArAdithI tene utkRSTa sthitivALA zubhakarmanI prApti thAya che. A karmaprakRtione anudayabaMdhoskRSTA kahevAya che. athavaruM - anuvAvata (strI.) (udayamAM nahIM AvelI te nAmaka karmaprakRti vizeSa) je karmaprakRtinA dalikone carama samaye anya prakRtimAM stibuka saMkramavaDe saMkramAvIne udayamAM lAvyA vinA te ja anyaprakRtinA vyapadezathI bhogavavAmAM Ave tevI udayamAM nahIM AvelI prakRtione paMcasaMgraha graMthanA trIjA dvAramAM anudayavatI kahI che. aNudayasaMkamukTThiA - anudayasaMkramotkRSTA (strI.) (janA anudayanA saMkramathI utkRSTa sthitino lAbha thAya te karmaprakRti vizeSa) aNudaraMbhari - anudaraMbhari (puM.) (svArtharahita, ekalapeTuM nahIM te) svArtha ane saMsAra e banne eka bIjAnA paryAya che. saMsAranI pratyeka pravRtti svArthathI khadabadatI hoya che. tyAM niHsvArthanI apekSA ThagArI che. eka mAtra zramaNo ja niHsvArthabhAve mAtrane mAtra lokahita kAje A pRthvI para vicaratA hoya che. AthI ja kahevAyuM che. "rUDI nahIM chAyA re A saMsAranI, sAcI eka mAyA re zrIjinaaNagAranI". majuti (f) (kSaNarahita, asamaya) dareka vyakti bhaviSyanA sonerI soNalAonI kalpanA karato hoya che. gADI, baMgalo, paiso, ghareNAM, kapaDAM adhadhadha eka mukhe kahI na zakAya tevA sapanAonI parikalpanAo karato hoya che. te vicArato hoya che koka di' evo Avaze jyAre huM paNa A badhI bhoga Rddhio bhogavato hoiza. paraMtu, zAMtinI paLomAM evI kalpanA to karo ke, acAnaka bhUkaMpa AvI gayo ane mRtyu AMkamAM mAro paNa naMbara AvI gayo to mArI pAse evuM koI bhAthuM che kharuM ke jethI parabhavanI suMdara savAra joi zakuM? jo na hoya to AjathI ja e dizAno prayatna zarU karI do. majumA - anuvahata(tri.) (svAbhAvika rIte pachIthI bALatuM, pAchaLathI baLatuM) dveSa karatAM paNa rAgane atighAtaka gaNavAmAM Avyo che. pachI te prazasta hoya ke aprazasta. dveSanI pakkaDa jeTalI majabUta nathI hothI tenAthI anekaghaNI majabuta pakkaDa rAganI hoya che, rAgano svabhAva che ke te jayAM vAsa kare che te aMtaHkaraNane duHkhanA dAvAnaLathI bALato adhogati tarapha lai jAya che. jayAM sudhI aprazasta rAganuM nivAraNa nathI thayuM tyAM sudhI prazasta rAga svIkArya che. paraMtu mokSa mATe to te paNa vajarya gaNAya che. AvIur - anurIf (tri.) (najIkanA bhaviSyakALamAM jenI udIraNA nathI thavAnI athavA lAMbA kALa udIraNA thaze tevI karmaprakRti) jIve bAMdhelA karma udayamAM AvelA ane udayamAM nahIM AvelA ema be prakAre hoya che. tevI rIte udIraNA paNa be prakAre hoya che, anudArita. je karmo udIraNAmAM che ke pachI najIkanA bhaviSyamAM ja jenI udIraNA thAya tevA karmo udarita kahevAya che ane je kama najIkanA samayamAM udayamAM AvavAnA ja nathI tevI karmaprakRtio anudArita kahevAI che. mIsA - anurajU(strI) (cAra vidizAmAMthI koI eka vidizA) 314
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ jyotiSAdi zAstromAM kula daza dizA mAnavAmAM AvI che. uttara, dakSiNa, pUrva, pazcima, agni, naiRtya, vAyavya, izAna, urdhva ane adho. temAM prathama cAra ane aMtima be dizAnA nAmathI oLakhAya che jyAre agni vagere vidizAnA nAmathI oLakhAya che. vAstuzAstranA graMthomAM jeTaluM mahattva dizAonuM che eTaluM ja mahattva vidizAonuM paNa batAvavAmAM AvyuM che. diTTa - manudiSTa (tri.) (uddezakRta AhAranA doSathI rahita 2. jeno uddeza na karelo hoya te 3. yAvantikAdi bhedarahita) udeza eTale nimitta. sAdhanA udezathI je AhAra banAvavAmAM Avelo hoya tevo AhAra sAdhane kahyuM nahi. kAraNa grahaNa kare chate temAM sAdhunA udezathI agnikAyAdi jIvonI hiMsA ane gRhasthanA rAganI abhivRddhi thatI hovAthI sAdhu mATe doSita bane che. AthI bhikSA grahaNa karanAra sAdhue udezAdi doSarahita hoya tevo ja AhAra grahaNa karavo joIe. aNuddharikuMthu - anuddharikunthu (puM., strI.) (ta nAmanA kaMthavA jIva vizeSa) aNuddharI nAmanA sUkSma jaMtu te kaMthavAnI eka prajAti che. kalpasUtramAM A jIvonuM spaSTa varNana maLe che. temAM kaheluM che ke, jayAre caramatIrthapati bhagavAna mahAvIra sarve adhAtIkarmono kSaya karIne mokSagatine pAmyA te sAthe ja zAsana para bhasmagrahanI mAThI asara zarU thaI ane tenA purAvA rUpe te ja samaye acAnaka cAreya bAju narI AMkhe joI na zakAya tevA aNuddharI nAmanA jIvo utpanna thavA lAgyA, je eka apazukananI nizAnI hatI. adbhaya - manubUta (tri.) (anurUpa vAdana mATe atyakta-mRdaMgAdi, vAdako dvArA nahIM tyajelA tabalAdi) lokamAM kahevAya che ke, dharamIne tyAM dhADa paDI. khUba ja dharmiSTha vyaktinA jIvanamAM koI dUSaNa nahIM chatAM tenA paraduHkhanA DuMgaro tUTI paDe tyAre manamAM AvI zaMkA-kuzaMkAo thayA kare ke AvuM kema banyuM. are bhAi! temAM Azcarya pAmavA jevuM kAMI ja nathI. je duHkha dharmIne maLe che te ja duHkha jo adharmIne maLe to te gabharAine kiMkartavyamUDha thaine potAnA prANono tyAga karI de che. jayAre dharmInA hRdayamAM dharmanI sthApanA hovAthI sarve duHkhone samajaNa sAthe sahana kare che ane dharmano tyAga paNa karato nathI. magdhaH -- mar (.) (dezavirati dharma, gRhasthadhAma) A saMsAramAM sarve jIvonuM AtmikabaLa samAna hotuM nathI. koi siMhanA jevI vRttivALA jIvo AMtarazatruone harAvavA mATe amogha zastra samAna zramaNaveSano svIkAra kare che. jayAre keTalAka jIvonA cittamAM viratidharma vasyo hovA chatAM viziSTa AtmikabaLa na hovAthI sAdhudharmanuM pAlana karI zakatA nathI. temanA mATe paramAtmAe sAdhunA moTavratonI apekSAe nAnA evA zrAvakanA bAvratarUpa aNudharmanuM pAlana batAvyuM che. je gRhastha jIvana mATe atyaMta hitakArI che. *manuSaf (s.) (mokSa prati anukULa dharma, hitakArI dharma) paramAtmA mahAvIradevano upadeza "pareze pautya' vALo nahoto. teoe svayaM gRhasthAvAsamAM zrAvakadharmanuM ane pravrayA grahaNa karyA bAda sAdhudharmanuM ema banne prakAranA dharmanuM pAlana karyuM hatuM. tyArabAda teoe lokamAM sarvane hitakArI dharmano upadeza Apyo hato. je dharmanA AcaraNathI pote svayaM kalyANa sAdhyuM hoya te ja dharmanuM pAlana anya jIvo kare to temanuM paNa kalyANa thAya temAM zaMkAne koI sthAna nathI. aNudhammacAri (Na) - anudharmacArin (puM.) (tIrthaMkara praNIta dharmane AcaranAra) zAMtasudhArasa kAvyamAM mahopAdhyAya vinayavijayajI mahArAje pramoda bhAvanAmAM lakhyuM che ke, he jIvAtmA! je zramaNa, zramaNI, zrAvaka ane zrAvikA tIrthakara dvArA Acarita ane praNIta dharmanuM pAlana kare che, temanI pratidina anumodanA karo. kema ke AvA duSamakALamAM paNa loDhAnA caNA cAvavA jevuM kArya teo karI rahyA che. athatu lokottara dharmanuM suMdara pAlana kare che. 315
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ kapaMtha - anupatha (I.) (mArganI najIka, mArgane anusarato patha) je jIvono haju sudhI viziSTa puNyano udaya thayelo na hovAne kAraNe jinadharmanI prApti nathI thai. paraMtu svAbhAvika rIte jenAmAM zAstramAM kahelA mAnavatAne ucita mAganusArI guNo rahelA che, tevA AtmAo mATe zAstramAM mAgabhimukha jIvo evo zabdaprayoga karavAmAM Avyo che, bhale te jinamArgamAM nathI paraMtu teo mArganI samIpamAM to rahelA ja che. gaNupatta - manuprNa (tri.) (pachIthI prApta thayeluM, prApta, maLeluM) bauddhadharmanA itihAsamAM prasiddha biMbisAra rAjA ane jainadharmI zreNika rAjA e banne eka ja hatA. jyAM sudhI paramAtmA mahAvIrano thayo tyAM sudhI rAjA zreNika bauddhadharmAnuyAyI hatA. paraMtu anAthI muninA darzana ane bhagavAna mahAvIranI dezanA sAMbhaLyA bAda teo kTara jainadharmI thayA hatA. teonA jIvanamAM jainadharmanI prApti ghaNI pAchaLathI thai hatI. aNupayAhiNIkaremANa - anupradakSiNIkurvANa (tri.) (anukULatA pramANe pradakSiNA karato) aNupariyaTTaNa - anuparivartana (na.) (punaH punaH bhramaNa karavuM, vAraMvAra bhamavuM) jevI rIte divasa sAthe rAta, caMdra sAthe kalaMka ane sUrya sAthe grahaNa joDAyelA che tevI rIte jyAM sudhI saMsAra che tyAM sudhI sukha sAthe duHkha kAyamI joDAyeluM ja che. saMsAramAM sukha ane duHkhanuM paribhramaNa satata cAlyA ja karavAnuM. jevI rIte ghaDiyALano kAMTo sthira nathI raheto tema zArIrika ane mAnasika duHkhonI paraMparA paNa sthira nathI rahetI. *nupaTana (ja.) (punaH punaH bhamIne tyAM ja AvavuM te, saMsAramAM paribhramaNa karavuM te) "tutivAsaMtararUpa saMsAra' arthAt je satata cAra gatimAM paribhramaNa karAvyA ja kare tenuM nAma saMsAra. vicArI juo jenA khudanA nAmamAM ja asthiratA rahelI che te bIjA jIvone zAzvata sukho kevI rIte ApI zake. A saMsAra koipaNa jIvane eka sthAne sthira rahevA deto ja nathI. jo koI zAzvata sthiratA ane sukha ApI zake ema hoya to te sarvakarma rahitapaNuM ja che. aNapariyamANa - anuparivarttamAna (tri.) (ekendriyAdimAM bhamato, ghaNA janma jarA maraNAdi anubhavato). AcArya dharmaghoSasUrijInA mAnasaziSya ane dhoLakA nagarInA lokapriya mahAmaMtrI vastupALa svaracita zlokamAM lakhyuM che ke je jIvo tIrthakara bhagavaMtonI kalyANakabhUmio, tIrthasthAnomAM bhramaNa kare che tene vedanA, kaSAyAdithI pracura saMsAramAM bahu kALa bhavabhramaNa karavuM paDatuM nathI. aNupariyaTTittA - anuparivartya (avya.) (bhamIne, sarvatobhramaNa karIne, pradakSiNArUpe pharIne) AcArAMgasUtranA prathama zrutaskaMdhanA dvitIya adhyayananA trIjA uddezAmAM kahevuM che ke, jevI rIte kheDuta kUvAnA kAMThe lAgelA reMTamAM baLada joDIne pradakSiNAkAre pheravI kUvAmAMthI pANI bahAra kaDhAve che. teno A krama satata cAlyA kare che. Ane saMskRtamAM araghaTTa ghaTI nyAya kahe che. tenI jema jIva cAragatirUpa A saMsAramAM satata bhramaNa karIne sukha-duHkhanA jalathI bharAya che ane khAlI thayA kare che. prabhu vIra kahe che ke, jayAM sudhI jIva saMpUrNa karmothI nathI chUTato tyAM sudhI A krama cAlyA ja kare che. may (7) paDhiAra () - A (ju) nuparihAra(pu.) (parihAra tapa karanAra sAdhune madada karanAra sAdhu, parihArI sAdhuno anucara-sAdhu) vizeSAvazyakabhAkhyAdi graMthomAM pAMca prakAranA sarvavirati cAritra kahevAmAM AvelA che. temAM potAnA AtmAnI vizeSa zuddhinA arthe ane utkRSTa cAritranA pAlana mATe parihAravizuddhi nAmaka kalpa svIkAravAmAM Ave che. A kalpane dhAraNa karanAra sAdhunI 316
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 sevA karanAra zramaNo anuparihArI kahevAya che. bIjI rIte uttarasAdhaka paNa kahevAmAM Ave che. teo A tapa karanAra sAdhunI paricaryA karIne temanA tapamAM vizeSa prakAre sahAya karatA hoya che. aNupavisaMta - anupravizat (tri.) (pAchaLathI praveza karato 2. carakAdi saMnyAsIonA bhikSATana pachI bhikSArthe praveza karato) saMyamArAdhanAmAM udyata saMvegI sAdhuo vividha prakAranA abhigrahone dhAraNa karIne zarIrane kaSTa ApavA dvArA AtmA para lAgelA kamane haTAvatA hoya che. AyaMbilAdi viziSTatA hovA chatAM paNa keTalAka sAdhuo bhikSAno samaya vItI gayo hoya ane badhe cUlA baMdha thai gayA hoya, tyArabAda bhikSA levA javAnA abhigrahavALA hoya che. dhanya che AvA ghora abhigrahone dhAraNa karanAra zramaNa bhagavaMtone. AvA Azcaryo jinazAsanamAM ja jovA maLe anyatra nahi. maujpavisittA -- () praviNa (madhya) (anukULa rIte praveza karIne, thoDuMka pravezIne) anupasa - gA () praveza (kuM.) (anukULa athavA alpa praveza, aMdara javuM te, praveza) anupasi () - manuzina (kuM.) (paryAlocaka, zubhAzubha karma ane tenA pariNAmane jovAvALo, vivecaka, dIrghadraSTA) jJAnasAragraMthamAM kaheluM che ke, je jIvo mUDhadaSTivALA hoya che teo karmapariNAmanA bhogavaTA samaye AkuLa-vyAkuLa thai jatA hoya che. paraMtu jeo zubhAzubha karmane ane tenA pariNAmone jonArA che jANanArA che tevA samyagdaSTi AtmAo karma bhogavavAnA samaye potAnA AtmAne daSTAbhAve rAkhIne upazamarasamAM nhAtA hoya che. aNupassiya - anudRzya (avya.) (paryAlocanA karIne, vicArIne) ekavAra Agano sparza karIne teno anubhava meLavyA pachI punaH agnine sparzavAno samaya Ave tyAre anubhavI vyakti pUrvanA prasaMganI paryAlocanA karIne te ja kAryamAM pharI pravRtta thavuM ke nahIM te nakkI kare che. tema sthitaprajJa puruSa pApodaye bhogavelA azubha pariNAmonI vivecanA karIne punaH pApapravRttimAM pravartavuM ke nahIM teno nirNaya karatA hoya che. arthAtu pravartana karatA nathI. anupA - anuTM (2.) (sUkSmajaMtuothI yukta). varSAkALamAM sAdhuone vihArano niSedha karavAmAM Avyo che. tenuM kAraNa e che ke, sarvathA prANAtipAta viramaNavratanA dhAraka zramaNone hiMsA karavI kalpatI nathI. jyAre varasAdanA samayamAM cAreya bAju sUkSma ane bAdara jIvonI utpatti vadhI jatI hoya che. tamAma rastAo sUkSmajaMtuothI yukta hoya che. AthI jIvadayApAlaka munine vihAra mATe mArga durgama banI jAya che. sApa (vA) vizvariyA - anupAtakriyA (stra.). (pramattasaMyamI jIvonI vinAzAtmaka kriyAno eka bheda) saMsAranA vAghA utArIne sarvaviratidhara banyA bAda chaThThA guNasthAnake birAjamAna munivaranI eka navI jIvanayAtrA zarU thAya che. temAM kSaNe kSaNe karmono sAmano karavo paDato hoya che. dezanI sarahada para jevI rIte sainika satata satarka rahe che tema teone karmanA mArAthI bacavA mATe AtmAne satata jAgrata rAkhavo paDe che. je sAdhu pramAdI banIne kamaparavazapaNe saMyamajIvanane ghAta karanArI kriyA Acare che te bIjAno droha to pachI kare che sarvaprathama te Atmadroha kare che. azupA (vA) yam - anupAtana (ja.) (utAravuM te 2. graMthanI prastAvanA 3. bhASAMtara) eka bAda potAnA bALakane laIne gAMdhIjI pAse AvI ane kahevA lAgI, bApu! A chokaro goLa bahu khAya che tene goLa na khAvAno niyama ApI do. bApue kahyuM bahena traNa divasa pachI Avajo. traNa divasa bAda jyAre bAI potAnA bALakane lai pAchI 317
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvI tyAre gAMdhIjIe te bALakane goLano niyama Apyo. temanI sevA karanAra bhAie pUchyuM bApu AvuM kema karyuM tyAre temaNe kahyuM je niyama huM mArAmAM utArI nA zakuM te bIjAne ApavAno mane hakka nathI. jyAre huM ja goLa khAto hou to pachI bALakane niyama kevI rIte ApI zake. samajI lo mAtra upadezathI vAta nathI banatI. aNupAlaMta - anupAlayat (tri.) (niraMtara anubhava karatuM 2. anupAlana karatuM 3, niraMtara pratIkSA karatuM) vaidyakanA graMthomAM auSadha mATe kahevAyuM che ke, " ' arthAta auSadhane jeTaluM vadhAre ghaMTo teTalo vadhAre guNa kare che. tevI ja rIte je zramaNa ke zrAvaka jeTaluM vadhAre niraMtara AcAronuM pAlana kare che, temanA karmono hrAsa eTalo vadhu thAya che ane devaloka ke mokSarUpa Urdhvagati tarapha teTaluM vadhu prayANa thAya che. mApA (vA) nA - anupAtrana (ja.) (ziSya ane gaNanuM rakSaNa karavuM te 2. saMkaTanI paristhitimAM paNa lIdhelA vratano atyAga) pelo caMDakauzika, je eka tiryaMca hovA chatAM paNa potAnA manobaLane TakAvI rAkhyuM. paramAtmA mahAvIrathI bodha pAmIne teNe anazana svIkAryuM. AhAra-pANIno tyAga karIne potAnA zarIrane ekadama sthira karI dIdhuM. loko tene nAgadevatA samajIne ghI caDhAvavA lAgyA. ghInI sugaMdhathI kIDIo ane dhImela tyAM AvI ane tenA zarIrane caTakA bharI bharIne cAraNInI jema cALI nAkhyuM chatAM paNa te mahAtmAe potAnA anazanavratano tyAga nA karyo. dhanya caMDakauzikanA ArAdhakabhAvane! aNupA (vA) laNAkappa - anupAlanAkalpa (pu.) (AcAryanA abhAvamAM gaNarakSaNa mATe karavAmAM AvatI vidhi vizeSa) jo ziSyo ane samudAyanA adhipati evA AcArya bhagavaMta acAnaka kALadharma pAmyA hoya, mohavaza zithilAcArI thayA hoya ke pachI rogavazAtu praticitta arthAta bhramitacittavALA thayA hoya, to temanA abhAvamAM zAsananI hIlanA ane jinadharmaDhaSIothI zAsananI rakSA kAje AcAryanA sthAne guNI, jJAnI ane uttama cAritrI AtmAne sthApana karavAnuM zAstrIya vidhAna che. tene anupAlanAkalpa kahevAmAM Ave che. paMcakalyabhASyamAM AnI vistRta carcA karavAmAM AvelI che. aNupA (vA) laNAsuddha - anupAlanAzuddha (na.) (paccakhkhANano eka bheda) saMjogavazAta jemAM bhikSA ja durlabha hoya tevI paristhitimAM sAdhu aTavAyA hoya, jema ke koi jaMgalamAM, anAvRSTinA kAraNe durmikSa-dukALa hoya, samasta dezamAM mahAmArI ke marakI phelAyelI hoya to AvA samaye paNa je daDhavratadhArI che, jeo potAnA niyamane vaLagI rahe che tevA mahAmunivaronuM vrata-paccakakhANa anupAlanA zuddha kahevAya che. madhupatti - anupAvya ( vya.). (yathA pUrvamAM pALyuM tema pachI paNa pAlana karIne, niraMtara pAlana karIne). cAritradharma aMgIkAra karIne zramaNajIvananuM pAlana karavuM te vihitamArga che. zAstromAM kaheluM che ke, uttamakoTInA A cAritradharmanuM niraMtara pAlana karIne pUrve anaMtA AtmAo mokSe gayA che. vartamAnamAM mahAvidehakSetra thakI jAya che ane bhaviSyamAM paNa sAdhudharmanuM pAlana karIne anaMtA AtmAo mokSe jaze. temAM koi saMdeha nathI. aNupAliya - anupAlita (tri.) (AtmasaMyamanI anukULatAthI pALeluM 2. pratipAlita, rakSita) AcArAMgasutrAdi AgamomAM kahyuM che ke, cAritrajIvananA pAlana mATe je vrato ane mahAvrato che tenuM niraticAra pAlana karavuM. anyathA, saMyamavirAdhanAno doSa lAge che. paraMtu koi vakhate evI paristhiti AvI jAya ke utsargamArge cAlavA jatAM cAritrano ja ghAta thato hoya to tenuM rakSaNa karavA mATe apavAdamArganuM sevana karIne cAritranuM pAlana karavuM te ja vadhu hitAvaha che. aNupAsamANa - anupazyat (tri.) (punaH paryAlocana karato, vAraMvAra joto) 318
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazavaikAlikanI cUrNimAM kaheluM che ke saMyamI AtmA saMyamanuM pAlana karatA karatA pratyeka kSaNe vicAre ke, mArAthI je doSo thAya che tene zuM koi jue che ke nahi, bIjuM koI nA jotuM hoya to mAro AtmA to jue ja che ne. A pramANe je vAraMvAra potAnA AtmAne doSa sevana karatA pUrve Toke che. aTakAve che. te saMyamI bhavyAtmA bhaviSyakALamAM AvanArA doSothI bacI jAya che. mapiTTa- anupRSTha (.) (anukrama, paripATI, AnupUrvI) triSaSTizalAkApuruSa caritramAM hemacaMdrAcAryajI mahArAje lakhyuM che ke, vyavahAramArga ane dharmamArgapravartAvanAra yugAdideva AdinAthanA ikvAku kuLanI paripATI anusAra temanI pachI AvelA asaMkhya rAjAomAMthI cakravartI bharatanI jema keTalAka mokSe gayA ane keTalAka rAjAo devalokamAM gayA. jenA AdhasthApaka sarvotkRSTa hoya temanI kuLaparaMparA paNa uttamakoTinI ja hoya ne ? maLupurva - anupUrva (7) (krama, paripATI, anukrama) ApaNI pAse sinejagatanA hIro-hIroinonA nAmo, temanI peDhI-darapeDhInA nAmoya che. aMgrejonA baso varSono itihAsa paNa | moDhe che. kayA samayamAM kyA vAisaroya AvyA ane temaNe kayA kAmo karyA te paNa khabara che. paraMtu jemanA zAsanamAM jIvI rahyA che te bhagavAna mahAvIra svAmInI pATe kayA kayA krame kyA kayA mahApuruSo AvyA, ane temaNe lokahita mATe kevA kevA bhagIratha kAryo karyA che tenuM jJAna nathI. gAMdhIjInA zabdo yAda Ave che ke, jene potAnI galInA rastAnI khabara nathI ane dezanA nakazAonI carcA kare che. mAnapUrca (ja.). (mULakrama, AdyaparipATI) sthAnAMgasUtramAM lakheluM che ke, jenuM kuLa parApUrvathI ujjavaLa che. jenA pUrvajonuM jIvana ane zIla banne pavitra che tevA uttamakuLamAM svajAti ane samayanI anukULa sthitimAM utpanna thayela saMtAnamAM rUpa, guNa ane baLa Adi uttama hoya che. aNupuvvaso - anupUrvazas ( avya.) (anukrame, anukrama pramANe) guDya - mantpatita (tri.) (UDI gayeluM, UDeluM, Urdhvagati kareluM) je pakSI pAMjarAmAM ja purAIne maLatA parAdhIna sukho para jIvatuM hoya tene gaganamAM viharanArA pakSInI svataMtratAnuM mUlya khabara na paDe. tevI rIte karmonAM baMdhanamAM rahIne saMsAranA tuccha sukhonI Adata paDI gayelA karmAdhIna jIvane karmonI jALamAMthI chUTIne siddhazilAmAM AtmasvataMtratAnuM zAzvata sukha bhogavanArA siddhonA sukhanuM mUlya kevI rIte samajAya ? magujtha - kanu () prAtha (kuM.) (nigraMtha, sAdhu, muni) koi du:khada paristhiti ke anya koi kAraNosara nahi, apitu svecchAe ane samajaNapUrvaka viratidharmane varyA che tevA zramaNonA bAhyavasomAM ke manamAM koi paNa prakAranI skUla ke sUkSma gAMTha hotI nathI. kema ke teo sarva prakAranA parigrahanA tyAgI hoya che. graMthi tene rAkhavI paDe che jene parigraha rAkhavAno hoya, jyAre A to nigraMtha che. aNuppaNNa - anutpanna (tri.) (vartamAna samayamAM avidyamAna, aprApta, utpanna na thayeluM). mahopAdhyAya yazovijayajI mahArAje jJAnasAra graMthamAM kahyuM che ke, cittamAM utpanna thanArA kapAyono hrAsa varasAdanA abhAvamAM thayelA maMDUkacUrNa jevo na karatA agnimAM bALI nAkhelA cUrNa jevo karajo. anyathA jema varasAdanA abhAvamAM bhale deDakA dekhAtA na hoya paraMtu jevo pANIno saMyoga maLaze ke tarata ja teo utpanna thaze. tevI rIte vartamAna samayamAM bhale kaSAyonuM astitva avidyamAna hoya. paraMtu jevA upasarnAdino saMyoga thaze ke tarata ja te bahAra AvI jaze. AthI ApattinI pUrve cete te ja paMDita che. 319
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ guppavarSa- gulAtuna (zavya.) (vAraMvAra ApavA mATe, dAna karavA mATe) AjanA kALamAM dAnanI vyAkhyA ja pharI gai che. pUrvanA kALamAM dAna sahyoga ane lAgaNIpUrvakanuM karavAmAM AvatuM hatuM. jyAre Aje dAna potAnI nAmanA, kIrti ane vAha vAha mATe ja thAya che. jyAM potAnuM nAma AvatuM hoya tyAM dAna karavA mATe loko tatpara rahetA hoya che, paraMtu jyAM potAnuM nAma nathI AvavAnuM tyAM "amAruM kAma nahIM ema vicArIne khasI jatA hoya che. manuSyanA () - anuvAna (ja.) (punaH punaH dAna karavuM te, dAna ApavuM te) zAstramAM kahevAyuM che ke dAna e uttama dharma che. paraMtu karavAmAM AvatA dAnamAM dAtAe pAtra ane apAtrano viveka karavo jarUrI che, anyathA te dAna apayaza karanAruM bane che. jema bharata cakravartIe AdyatIrthapati RSabhadevane sAdhunA vicaraNa mATe cha khaMDonuM dAna karIne utkRSTa puNyano baMdha karyo hato ane navamA cakravartI mahApo sAdhuSI namuci maMtrIne potAnA padanuM dAna karIne moTI bhUla karI hatI. mATe dAna ApavAmAM paNa viveka rAkhavo jarUrI che. gukham - anupramu(kuM.) (yuvarAja 2. senApati Adi) rAjAzAhInA samayamAM AkhA rAjyano svAmI eka ja rAjA raheto hato, ane te rAjA tenA pachI uttarAdhikArI tarIke yuvarAja pade potAnA koipaNa eka guNavAna putrane sthApita karato hato. tema AkhA gacchanA adhipati eka ja AcArya rahetA ane temanA pachI garacchane ane saMghane calAvavA mATe gacchamAMthI koipaNa guNavAnuM, gItArtha, ane cAritrazIla sAdhune yuvarAjapadanI jema AcAryapade agAuthI sthApita karatA hatA. arthAtu AkhA gacchamAM kula be ja AcArya vidyamAna rahetA hatA. aNuppavAettA - anupravAcayitR (tri.) (pAThaka, vAcaka, upAdhyAya) paMcaparameSThi padomAM upAdhyAya tRtIya sthAnanA adhipati che. upAdhyAya bhagavaMta samudAyanA eka viziSTa aMga hoya che. jevI rIte senApati duzmana sainyathI bacavA mATe ane AtmA rakSaNa mATe rAjyamAM navA sainiko taiyAra kare che. tema zAstronA jJAtA upAdhyAyavarya zAsanane vidveSIothI bacAvavA ane karmothI bhavyAtmAonI rakSA karavA mATe samudAyamAM nUtana zramaNone zAstrIyajJAnanI tAlima ApatA hoya che. aNuppavAemANa - anupravAcayat (tri.) (varNAnupUrvIkrame bhaNato). zAstronuM adhyayana 1. varNAnupUrva krame ane 2. vaNanAnupUrvI krame ema be rIte karavAmAM Ave che. nUtana dIkSita ke navA zAstrono abhyAsa karanArA zramaNo varNAnupUrvI krame pratyeka paMktiono abhyAsa karatA zAstronA jJAtA bane che. jyAre zAstronuM adhyayana karI cUkelA jJAnI puruSo graMthonA parAvartanAdi arthe anAnupUrvI kramathI zAstronA viSayonuM vacce vaccethI adhyayana karatA hoya che. aNuppavAya - anupravAda (puM.) (bAramA aMgaAgama paikInuM navamuM pUrva, apara nAma vidyAnupravAda pUrva) caudapUrvamAMnuM eka pUrva anupravAda nAme che. jenuM apara nAma vidyAnupravAda paNa che. A pUrvamAM aneka vidyAo, vidyAnA atizayo, sAdhanAnukULatA ane siddhinI zreSThatA varNavavAmAM AvelI che. A pUrvanA kula agiyAra karoDa paMdara hajAra pado che. ThANAMga, AcArAMgAdi AgamomAM navamA pUrva tarIke ane pravacana sAroddhAra graMthamAM tene dasamAM pUrva tarIke ullekhAyela che. aNuppavesaNa - anupravezana (na.) / (manamAM prApta pratiSThA sthAna 2. pAchaLathI pravezavuM te 3, yogya praveza). bhikSAgrahaNa karavA mATe nIkaLelA sAdhue lajjAno tyAga karavo joIe. kema ke lajjA.zIla sAdhu zaramanA kAraNe jinAjJAnusAra gharomAM praveza na karatA AgaLa-pAchaLathI praveza kare che tathA bhikSA prApta na thavAnA kAraNe svayaM sadAya che ane samudAyane paNa sIde 320
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ che. mATe sAdhu lajjAno tyAga karIne bhikSA mATe gharomAM yogya rIte praveza ane nirgamana kare che. aNupyavesettA - anupravezya (avya.) (aMdara dAkhala thaine, pAchaLathI pravezIne) piMDavizuddhi graMthamAM kaheluM che ke, bhikSA mATe gayelA sAdhue mukhya mArgethI praveza karavo joie. na ke coronI jema dharanA pAchaLanA daravAjethI. e rIte praveza karatA lokonA manamAM coranI ke anya koI apakRtya karanAranI zaMkA utpanna thAya che tathA zAsananI apabhrAjanAno saMbhava rahe che. AthI gocarI arthe nIkaLelA zramaNe gharanA mukhyadvArathI praveza karavo ucita che. guNasUya - enubhUta (tri.) (janmeluM, utpanna thayeluM) nava mAsa sudhI mAtAnA garbhamAM rahIne tAjuM janmeluM bALaka je rIte tAtkAlika bahAranA prakAzane sahana karI zakatuM nathI paraMtu, dhIre dhIre te prakAzanI tene Adata paDatI jAya che. tevI rIte atyAra sudhI mithyAtvanA gADha aMdhakAramAM rahelA jIvane jayAre sarva prathama samyajJAnanI prApti thAya che tyAre tene svIkAravAmAM tene thoDIka takalIpha thAya che. paraMtu jema jema mithyAtvAMdhakAra dUra thato jAya che tema tema tene jJAna-darzana ane cAritra gamavA mAMDe che. - manuSpArU () - manupAtina(pu.) (yukta, saMbaddha, saMbaMdhI) jJAna e sAbu che ane bhakti e pANI che. zarIranI zuddhi mATe ekalo sAbu ke ekaluM pANI pUratuM nathI. paraMtu jyAre banne paraspara maLe che, joDAya che. tyAre ja tenAthI dehazuddhi zakya bane che. tevI ja rIte jJAna ane darzana e banne joDAya che tyAre ja AtmAne lAgelI karmarUpI maLanI azuddhi dUra thAya che. maUpriya - anupriya (tri.) (anukULa, priya) pratikULa viSayothI dUra bhAgavuM ane anukULa viSayo tarapha gamana karavuM e dareka nAnA-moTA jIvono svabhAva che. manuSya ane gAya, bheMsa, zvAna, hAthI Adi paMcendriya tiryaMcone to mana hovAthI te vastu samajAya che. paraMtu kIDI vagere nAnAmAM nAnA jIvo ke jene vicAravA mATe mana, jovA mATe AMkha ke sAMbhaLavA mATe kAna nathI evA jIvonuM paNa goLa jevA anukULa padArtho pratye AkarSaNa pedA thavA pAchaLa temAM kAraNabhUta che anAdikALathI daDha thayelA AhAra saMjJAnA saMskAra. maypedA - akSA (strI.) (ciMtana, bhAvanA, vicAraNA, svAdhyAya vizeSa) zAstromAM svAdhyAyane Abhyantara tapa vizeSa gaNAvatAM karmanirjarA mATe amogha sAdhanabhUta kahelo che. svAdhyAyanA pAMca prakAramAM anuprekSA e cothA prakArano svAdhyAya che. anuprekSA eTale ciMtana-manana karavuM. guru bhagavaMta pAse zIkhelA padArthonI sAMgopAMga vicAraNA karavArUpa anuprekSA prAptajJAnane AtmasAta karavAmAM sahAyaka thAya che. aNuppehiyavva - anuprekSitavya (tri.) (ciMtana karavA yogya, ciMtanIya) ciMtA ane ciMtana banne ya samAna kuLanA zabdo hovA chatAM ya bannenA arthamAM AsamAna-jamInano pharaka che. ciMtA tenA dhArakanA zarIrane bALe che. game-tevo puSTikAraka khorAka levA chatAM ya tenuM zarIra vaLatuM nathI ane takalIpha nivAraNanA upAyo najara sAme hovA chatAM tenA dhyAnamAM AvatA nathI. jayAre paristhiti, ghaTanA, padArtha ke koIpaNa viSayanuM ciMtana vyaktine satyamArga tarapha laI javAmAM sahAyaka bane che tathA cintAone ochI karI zarIra sAthe AtmAnI paNa puSTi kare che. guhAsa - manupajI (kuM.) (anubhAva, prabhAva, mahimA). cokkasa prakAranA hitakAraka AcAra-vicAranI vAraMvAra AvRtti karavAthI manuSyanuM vyaktitva ghaDAya che. dareka jIva jema svataMtra
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ che, tema tenuM vyaktitva bIjAo sAthe ghaNI samAnatAo hovA chatAMya svataMtra che ane teno prabhAva paNa svataMtra hoya che. atyaMta zaddha AtmAonA smaraNamAtrathI, puNyazALI jIvonI hAjarImAtrathI anya jIvonA avarodho haTI jatA hoya che ane te satya che. upvaMda - anuvanda (kuM.) (satata, niraMtara, avicchinnapaNuM 2. saMbaMdha 3. karmono saMbaMdha, karmono vipAka, pariNAma) sArA ke kharAba kAryo pratyeno tIvra lagAva jIvane kamanubaMdha karAve che. jenA kAraNe bhaviSyamAM tene satata evA ja saMyogonI prApti thAya che. sArA karmo pratyenuM tIvra kheMcANa tene anukULa saMyogonI paraMparA tarapha laI jaze ane kharAba kAryo pratyenuM kheMcANa bhaviSyamAM niraMtara tevA ja kharAba saMyogo utpanna karaze. mATe koIpaNa vastu taraphanA tIvra AkarSaNa vakhate tenA phaLa-pariNAmane paNa vicArI jojo. madhuvaMdhavaDe -- anuvazvavatu (na.) (zAstra racanAnI prAraMbhamAM kahevAtA prayojanAdi catuSka) koIpaNa zAstra racanAnI prAraMbhamAM kartA iSTadevane namanapUrvaka viSaya prayojana, saMbaMdha ane adhikArI jaNAve che. graMthamAM kahevAmAM AvatA viSayanuM kathana te viSaya kahevAya che. graMtha racanA karavAnA kAraNane prayojana kahe che. saMbaMdha eTale A graMthamAM jaNAvelA viSayone kyAMthI prApta karIne kahyA che te ane adhikArI eTale racela graMthane bhaNavAne koNa yogya che tenuM kathana. uparokta prayojanAdi vastuo sAmAnya rIte dareka zAstragraMthanI prAraMbhamAM lakhavAmAM Ave che. aNubaMdhaccheyaNAi - anubandhacchedanAdi (puM.) (saMsArasaMbaMdhanuM cheSma prathama che te, niranubaMdhatA saMpAdaka kamane khapAvavAno upAya) baMdhano artha ja thAya che ke bAMdhavuM. vyavahAramAM paNa rAkhelA saMbaMdho ApaNane eka bIjA sAthe bAMdhI rAkhe che. to pachI saMsAra sAtheno rAkhelo saMbaMdha ApaNane mokSa kevI rIte ApI zake? mATe jo muktisukha joItuM hoya to saMsAra sAtheno saMbaMdha vadhAranArA sthAnono viccheda karavAno upAya vicAravo joIe. aNubaMdhabhAva - anubandhabhAva (puM.) (anubhAva-rasarUpe karmanI sattA) jayAre paNa karmano baMdha thAya che tyAre te cAra prakAre thAya che. prakRtibaMdha, sthitibaMdha, rasabaMdha ane pradezabaMdha. je karmo udayAvasthAmAM Ave che tenA prakRti Adi cAreya karmabaMdhane bhogavavA paDatA hoya che. je karmo udayamAM AvyA nathI, paraMtu bhaviSyamAM AvavAnA che te karma sattArUpe AtmAmAM rahe che ane tyAM sudhI te karmanI prakRti, sthiti, rasa ane pradeza paNa sattArUpe hayAta rahe che. aNubaMdhabhAvavihi - anubandhabhAvavidhi (puM.) (paccakhANanA pariNAmane niraMtara TakAvI rAkhavAnI vidhi) jema AtmAnI hAjarIthI zarIra cetanavaMtu ane zobhAyamAna rahe che. tema koIpaNa vastu ke padArthanA tyAganA satata saceta pariNAmathI paccakhANa cetanavaMtu bane che. jayAre pramAda karavAmAM Ave to paccakhANano bhaMga thatA vAra lAgatI nathI. aNubaMdhavavaccheda - anubandhavyavaccheda (pu.) (bhavAntaranA AraMbhaka ane anya karmabaMdhano viccheda karanAra) jevI rIte mana-vacana ane kAyAno azubha vyApAra bhavAntarIya duSTa karmano saMcaya kare che, arthAtuM baMdha kare che, tevI rIte te ja manavacana-kAyAno zubha-zuddha vyApAra anyabhavonI paraMparA vadhAranArA karmabaMdhano viccheda paNa kare che. AthI karmonI jALamAMthI chUTavAne icchatA jIve je paNa rIte saMsArAraMbhaka karmono viccheda thai zake te rItano prayatna karavo joie. aNubaMdhasuddhibhAva - anubandhazuddhibhAva (pu.) (karmonA satata kSayopazamathI AtmAnI nirmaLatA thAya te) kIDI jevo atyaMta nAno jIva paNa lakSya tarapha niraMtara gamana karavA dvArA dhIre-dhIre paNa aMtarane makkamapaNe satata ghaTADato jAya che tema dharmanI koI viziSTa samajaNa vagarano bAlajIva paNa jIvadayAdi guNonA satata paripAlana vaDe karmonA maLathI mukta thato thato 322
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ Atmavizuddhi karavAnI prakriyAmAM AgaLa vadhato jAya che. aNubaMdhAvaNayaNa - anubandhApanayana (na.) (azubhabhAvathI utpanna thayelA karmonA anubaMdhano viccheda karavo te) koInI upara tIvra krodha karavAthI ke satata vaimanasya rAkhavAthI baMdhAtA kama prAyaH anubaMdhavALA banI jAya che, jenAthI bhaviSyamAM paNa tenI vAraMvAra punarAvRtti thatI rahe che. guNasena-agnizamanuM caritra jeNe sAMbhaLyuM haze tene sArI rIte khyAla haze ke guNasena pratye eka vakhata karelA tIvra kaSAyonuM vamaLa agnizamane bhaviSyamAM vadhArene vadhAre aMdara utAratuM gayuM. A anubaMdhane kApavAno saraLa rasto che vItarAgapraNIta dharmanuM satata AlaMbana rAkhavuM. avaMdha(reza) (hicakI, heDakI) anurvAdha () - manuvaMzvina (2) (hetu, sAdhaka 2. ananubaMdhIdoSarahita paDilehaNa) paDilehaNA sAdhunI jIvanacayanuM eka aMga mAnavAmAM AveluM che. zAstramAM jIvadayAnA pAlana mATe zramaNane divasamAM be vakhata paDilehaNA karavAno AcAra batAvavAmAM Avyo che. paDilehaNAnI vidhi paNa batAvelI che. pratilekhita ane apratilekhita e be vibhAgane bhegA karavA te ananubaMdhI doSa che. saMyamanA khapI munie AvA ananubaMdhI doSa rahita pratilekhanA karavI joIe. aNubaddha - anubaddha (tri.) (satata anusaranAra 2. grahaNa kareluM, niraMtara ekaThuM kareluM 3. satata, avyavacchinna, niraMtara 4. pratibaddha, bAMdheluM che. vyApta 6 pUrva saMcitaSabaMdhanathI baMdhAyeluM) jema sUrya ane prakAza banne niraMtara sAthe ja hoya che. prakAza sUryane satata avichinnapaNe anusare che. tema sArA-narasAM kAryo dvArA jIve bAMdhelA karmo satata tene anusarIne jIvAtmAne zubhAzubha phaLaprApti karAve che. e zuddha9 - anuvAddhakSa6(strI.) (atyanta bhUkha, tIvra sudhA) yonimAM jIva jevo utpanna thAya che te ja samayathI te AhAra grahaNa karavAnuM prAraMbha karI de che. AhAra karavo e zarIranA svAthya ane poSaNa mATe paNa atyaMta Avazyaka che. atyaMta bhUkha lAgavI te sudhAvedanIya karmanA prAbalyanA kAraNe thato roga vizeSa che. jenA kAraNe jIva thoDo samaya paNa bhUkhyo rahI zakato nathI. jema tIvra icchA hovA chatAM kUragaDu muni bhUkhyA rahI zakatA na hatA mATe saMvatsarI mahAparvanA divase paNa teone AhAra levo paDato hato. aNubaddhaNiraMtara - anubaddhanirantara (tri.) (niraMtara, haMmezAM, jene atyanta niraMtara vedanA hoya te) ekendriyathI laI paMcendriya sudhI koIpaNa sthitimAM rahelo sUkSma ke sthULakAya dareka jIva khAtA, pitA, uThatAM, besatAM, sUtA dareka samaye navA-navA karmone bAMdhe che ane pUrve bAMdhelA karmonA phaLane bhogave che. karmonA baMdhananI ane tene bhogavavAnI A prakriyA satata cAlatI ja rahe che. jo jIvanA zubha adhyavasAya hoya to zubha karma ane azubha adhyavasAya hoya to azubha karmo baMdhAya che. mATe tamAre kevuM phaLa prApta karavuM te tamArA hAthamAM che. aNubaddhativvavera - anubaddhatIvravaira (tri.) (niraMtarapaNe tIvra vaira rAkhanAra) jJAnI puruSo kahe che ke koIpaNa jIva taraphathI takalIpha thaI hoya ke parezAna thavAthI duSpana thayuM hoya to paNa tenA pratye verabhAvane rAkhavo nahi. kadAcit jo verabhAva utpanna thaI jAya to jema bane tema tvarAthI tenuM nivAraNa karavuM. kSamApanA karavI. kema ke, vera rAkhavAthI vera zamatuM nathI. yAda karo agnizarmAne jeNe guNasena pratye satata tIvra vera rAkhIne kvI bhayAnaka bhavaparaMparA vadhArI. 323,
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ aNubaddhadhammajjhANa - anubaddhadharmadhyAna (tri.) (dharmadhyAna ciMtananI aMdaramAM satata pravRtti rAkhanAra, dharmadhyAnamAM satata pravRtta) dharmane jeNe jIvanamAM sArI rIte utAryo che evA zramaNa bhagavaMto paThana, pAThana, kAyotsarga, dhamapardeza, ciMtanAdi dharmadhyAnanI pravRttiomAM sadaiva rata rahe che paraMtu zrAvaka-zrAvikAo sAMsArika pravRttione viSe paNa dharmanuM satata ciMtana ane pAlana kare che. zrAvikAo rasoI Adi gRhakArya karatI vakhate jIvadayAnA pAlana pUrvaka ane zrAvako dhaMdhA Adi kAryone viSe nItimattAnuM pAlana ke jarUriyAtamaMdanI sahAya karatAM rahIne dharmanuM pAlana kare che. aNubaddharosappasara - anubaddharosaprasara (tri.) (niraMtara krodhI, sadA krodha kaSAyavALo) krodha Atmahita mATe apathya vastu che. krodha karavAthI potAnuM magaja to bagaDe ja che paraMtu AjubAjunA vyaktio para paNa tenI 2thAya che. DAhyA mANasone jo koI prasaMga vizeSane kAraNe gusso AvI jAya to punaH manane zAMta karI mULa svabhAvamAM AvI jAya che. niraMtara krodhI vyaktione bhaviSyamAM sApa Adi gussAvALI hiMsaka yoniomAM bhaTakavuM paDe che. aNubaddhaviggaha - anubaddhavigraha (tri.) (sadAya kalahazIla, haMmezAM kalaha karavAnA svabhAvavALo) nitya je vigrahazIla che. kalaha karavAno ja jeno svabhAva che ane te karyA pachI paNa atRpta rahIne koIpaNa prakAre navA navA kalaha karato ja rahe che evo jIva tIvra kaSAyanA udayanA kAraNe paristhiti na hoya to tene UbhI karIne paNa satata jhagaDato rahe che. jo koI vyakti bhUlano svIkAra karI mArA aparAdhane kSamA karo tema kahe to paNa tene rucatuM nathI. AvI vyaktine anubaddhavigraha kahevAya che. anusUMghara - anuvera (pu.) (moTA sarponA anuyAyI nAga, svanAmakhyAta nAgarAja) upavana, bagIco. jaMgala, bagIcA ke upavanane vize jeno nivAsa hoya tene velaMdhara kahevAya che. velaMdhara arthAt nAga. zAstramAM nAgarAjanA cAra prakAra jaNAvyA che. 1. karkoTaka 2. kaImaka 3. kailAsa 4. aruNaprabha. A nAgarAjonA anukrame karkoTaka, vidhutrabha, kailAsa ane aruNaprabha nAmanA parvatone viSe nivAsasthAna che. madhume- anudvaTa(tri.) (anuddhata, abhimAnarahita). ahaMkArathI uddhata ane abhimAnI puruSo haMmezAM jIvanamAM viddha ane vinAzane noMtare che. jeo abhimAnathI rahita che, namra svabhAvanA che, teo sadA-sarvadA sukhanI prApti kare che, teo sahunA priya bane che. jema tADanuM vRkSa haMmezAM TaTTAra rahe che ne, te kyAreya paNa namatuM nathI jyAre netaranuM vRkSa svabhAve namanazIla hoya che. jayAre pUra Ave che tyAre tADanuM vRkSa pUra sAthe taNAI jAya che jyAre netara pUranA pravAhane anurUpa vaLI jaIne potAnI jAtanI rakSA karI le che. aNubbhaDapasatthakukkhi - anudbhaTaprazastakukSi (tri.) (apragaTa prazasta lakSaNavALI kukSi che jenI te) aNubbhar3avesa - anudbhaTaveSa (.) (udbhaTajana ucita vastronA tyAgarUpa zrAvakano trIjo guNa, niMdanIya vastrono tyAgI) addharmanA upAsaka zrAvaka mATe udbhaTaveSa tyAjaya gaNavAmAM Avelo che. zrAvakanA vividha guNomAMno eka viziSTa guNa che halakA lokone zobhe tevA uddabhaveSano tyAga. tenA mATe kahevAmAM AvyuM che ke, "fdhananoSitanepaththata ti' arthAtu je dhikkArane pAtra ane nirlajja puruSo pahere tevA vastrono zrAvaka tyAgI hoya. aneka dezomAM aneka zrAvako vasatA hovAthI ema paNa kahevAmAM AvyuM che ke, je dezamAM je veSa viruddha kahevAto hoya tene paheravo na joIe. 324
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ aNubbhAmaga - anubhrAmaka (puM.) (maulagrAmamAM bhikSAnA parimANanA svabhAvavALo) sAmave -- gamava (pu.) (smRtibhinna jJAna 2. svasaMvedanAtmaka jJAna, anubhava 3. karmaphaLane bhogavavuM te) jJAnasAra graMthamAM kahevuM che ke, jevI rIte saMdhyA divasa ane rAtri e bannethI bhinna che tevI rIte anubhava jJAna e kevalajJAna ane zrutajJAnathI bhinna che. A anubhava kevalajJAnarUpI sUryodaya pUrveno aruNodaya che. arthAt jevI rIte sUryanA udaya pahelAM dharatI para tenI prabhAnuM ajavALuM phelAya che tema AtmA para kevalajJAnanI pUrve anubhavajJAnano prakAza patharAya che. anubhava" - namavana (ja.) (karmanA vipAkane bhogavavuM te 2. anubhavavuM te) vastunA svarUpano yathArthapaNe bodha ane parabhAvomAM aramaNatA svarUpa je AtmaramaNatA che tenuM ekAgrapaNe AsvAdana karavuM tenuM nAma anubhava che. arthAtu para padArthomAMthI virati laIne jagatanA pratyeka padArthanA yathAvasthita svarUpanuM jJAna te anubhava che. je AtmA A jJAnane prApta kare che tene karmanA vipAka bhogavavAnA samaye jarApaNa asamAdhi thatI nathI. aNubhaviuM - anubhavitum (avya.) (bhogavavA mATe 2. anubhavavA mATe) anaMta jJAna-darzana-cAritramaya, nirmala, niSkalaMka, zuddhasvarUpa evo AtmA e paramabrahma che. te paramabrahma indriyothI agrAhya che. jJAnasAra aSTakamAM kahevuM che ke AvA atIndriya brahmane anubhavavA mATe kanvarahita evuM anubhava jJAna ja samartha che. bAkI zAstronI seMkaDo yuktio ane prayuktio A brahmajJAna sAme pAMgaLI che. gumavattA - manubhUya ( vya.). (anubhavIne, bhogavIne) muni zAstradRSTi vaDe zAbdika brahmanuM jJAna meLavIne anubhava jJAna dvArA svasaMvedanAtmaka paramabrahmanA jJAnane prApta kare che. arthAt yogI prathama zAstrAbhyAsa karIne paramabrahma evA AtmAnuM jJAna meLave che. ane pachI anubhava dvArA AtmasaMvedanarUpa paramabrahmane anubhavIne tenA amRtanuM rasAsvAda prApta karatA hoya che. majumA () - anumAna (a)(kuM.) (karmano vipAka, karmano tIvramaMdAdi rasa 2, varNagaMdhAdi guNa 3. mahAbhya 4. vaikriyAdikaraNanI acijya zakti, sAmarthya) karmagraMthamAM karmonA rasane anubaMdha kahevAmAM Avelo che. jevI rIte khAvA mATe banAvavAmAM AvatI rasoine svAdiSTa banAvavA temAM khATo, mITho, tIkho vagere rasono saMcAra karavAmAM Ave che ane tene khAnArane teno anubhava thAya che. tevI rIte zubhAzubha pariNAmamAM vartato jIva jyAre karmono baMdha kare che tyAre karmanI sthitinI sAthe teno rasabaMdha paNa thAya che. te rasabaMdhAnusAra karmanA udaye jIva tIvra tIvratara ke maMda maMdatara phaLAnubhavarUpa vipAkane bhogavato hoya che. aNubhAgaappAbahuya - anubhAgAlpabahutva (na.) (anubhAga-rasa AzrayI karmanA alpa-bahutvanI paraspara tulanA karavI te, anubhAganuM alpabadutva) sthAnAMgasUtranA cothA ThANAnA bIjA udezAmAM ATha karmanA pradezAdinuM alpabadutva batAvavAmAM AveluM che. temAM kahevuM che ke AyuSyakarmano pradezabaMdha sauthI alpa hoya che. nAmakarma ane gotrakarmano tenAthI vizeSAdhika hoya che tevI rIte jJAna-darzana ane aMtarAyakarmano nAma-gotra karatAM vizeSAdhika, mohanIyakarmano jJAnAvaraNIyAdi karatAM vizeSAdhika ane vedanIyakarmano mohanIya karatAM vizeSAdhika pradezabaMdha hoya che. aNubhAgaudIraNovakkama - anubhAgodIraNopakrama (puM.) (udayaprApta rasanI sAthe sattAmAM rahelA rasane khecI bhogavavAno AraMbha karavo te) jIve bAMdhelA karmanA rasano udayakALa cAlu hoya te samaye potAnA vIrya-parAkramathI je karmono rasa sattAmAM paDelo che tene paNa 325
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ udIraNA dvArA baLAtkAre udayAvasthAmAM lAvIne bhogavAtA rasanI sAthe te karmane bhogavavAno AraMbha kare tene anubhAgodIraNA upakrama kahevAya che. ThANAMgasUtrAdigraMthomAM anubhAgodaraNA upakramanI prakriyAnuM vistRta varNana kareluM che. aNubhAgakamma - anubhAgakarman (na.) (karmano rasa, karmano tIvra-maMdAdi rasAtmaka eka bheda). aNubhAgaNAmanihattAuya - anubhAganAmanidhattAyuSa (na.) (AyuSyakarmanA baMdhano eka bheda) jIva jayAre nAmakarmanI gati Adi uttara prakRtinA anubhAgabaMdhanI sAthe AyuSyakarmano ghaniSTha saMbaMdha kare che tene anubhAganAmanidhattAyuSya kahevAmAM Ave che. arthAt nAmakarmanI gatiAdi baMdhAtI pravRtionI sAthe AyuSyakarmano paNa sAthe baMdha karavo te anubhAganAmanidhattAyu che. rAjumA (4) vaMtha - anumAna (2) vanya (I.) (baMdhAtA karmamAM paDato tIvra-maMdAdi rasono baMdha, karmabaMdhano eka bheda) gRhiNI jyAre rasoI banAvatI hoya che tyAre banI rahelI rasoimAM je mAtrAmAM marI-masAlo umere che te pramANenI rasoi banatI hoya che. te ja pramANe jIva jayAre navA karmano baMdha karato hoya che tyAre karmabaMdha samaye svapariNAmonusAra temAM tIvra ke maMdAdi rasono paNa baMdha thato hoya che ane anubhAgabaMdha kahe che. aNubhAgabaMdhajjhavasAyaTThANa - anubhAgabandhAdhyavasAyasthAna (na.) (kRSNAdi vezyAno pariNAmavizeSa) kammapayaDI graMthamAM kaheluM che ke kRSNa, nIla, kApota vagere vezyAo jIvanA pariNAma hovAthI ane tenA dvArA ja tIvra ke maMda karmono baMdha thato hovAthI vezyA pariNAma vagere rasabaMdhanA sthAna che. AthI tevI vezyAo cittamAM na praveze te prakArano prayatna karavo joIe. magrH (4) ghaTTa - manumA (4) vanyasthAna (1) (anubhAgabaMdhanA sthAna, rasabaMdhanA sthAna) pravacanasAroddhAra graMthanA 162mAM dvAramAM kaheluM che ke, je je adhyavasAye eka samayanA kaSAya saMbaMdhI adhyavasAyathI grahaNa karelA karmapudgalanA rasasamudAyanuM pariNAma thAya te kaSAyodayarUpa adhyavasAya che tene anubhAgabaMdhasthAna kahevAya che. amA1 (8) saMkrama - anumA (8) saMkrama (S.) (karmanA rasamAM saMkramaNa thavuM te, saMkramano eka bheda) kammapayaDI graMthamAM kahevuM che ke, je karmanA rasane jIva bAMdhe che te bAMdhelA anubhAganuM potAnA parAkramavizeSa vaDe utkarSaNa karavuM apakarSaNa karavuM ke anyaprakRtimAM pariNamAvavuM tene anubhAga saMkrama kahevAmAM Ave che. aNubhAgasaMtakamma - anubhAgasatkarman (na.) (anubhAga-rasasaMbaMdhI karmanI sattA, sattAmAM raheluM rasasaMbaMdhI kamI je karmano rasa udayamAM AvI gayelo hoya ane teno bhogavaTo cAlu hoya tene uditAnubhAga kahevAya che. paraMtu je karasano baMdha thayo che kharo paraMtu, hajI sudhI te bAMdhelA rasasaMbaMdhI karmo udayamAM AvyA nathI. te karmo hajI sattAmAM paDelA che tevA karmo anubhAga satkarmavALA hoya che. aNubhAgudIraNA - anubhAgodIraNA (strI.) (udayaprApta rasonI sAthe udIraNA dvArA udayamAM nahIM AvelA rasone vedavuM te) aNubhAgodaya - anubhAgodaya (puM.) (rasarUpe thato karmano udaya) 326
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ magumAva - anumAva (uM.). (karmaprakRtino tIvra maMda rasarUpe anubhava karavo te 2. zakti, sAmarthya, prabhAva 3. sukha) AcArAMgasutramAM lakheluM che ke, jIva potAnA mana-vacana-kAyAne vyApAra vaDe pUrvabaddha prakRti-sthiti ane pradezarUpa zubhAzubha karmone temAM paDelA rasAnusAra tIvratAe ke maMdatAe anubhava kare che ane A prabhAva ekamAtra karmasattAno ja che. aNubhAvakamma - anubhAgakarman (na.) (vipAka-rasarUpe bhogavAtuM kama) majumAva - manubhAva (tri.) (bodhaka, sUcaka) dIkSA levAne udyamavaMta banelA jaMbUkumAra jayAre snAnAgAramAMthI nAhIne bahAra AvyA tyAre temanA mAthAnA vALamAMthI pANI nIkaLatuM hatuM. te prasaMganuM varNana karatAM atyaMta bodhasUcaka ubhekSA karatA graMthakAre lakhyuM che ke, "zuM amAre paNa jaMbUkumArathI alaga thavuM paDaze? jaMbukamAre badhAne sAthe lIdhA to pachI amane kema nahIM?' tenA virahamAM mAthAnA vALa jANe ke raDI rahyAM hatAM. aNubhAsaNa - anubhASaNa (na.) (anuvAda karavo, kahelI vAtane kahevI, gurunA hrasva-dIrgha bolyA anusAra bolavuM te). vyAkhyAnAdimAM guru bhagavaMtanA kathana thaI rahyA pachI ziSya temaNe kahelI vAtonI puSTi karanArA tevA ja zabdomAM ke anya koi zabdomAM anuvAdarUpe loka AgaLa kahevI joie, paraMtu tema karatI vakhate guruno avarNavAda na thAya tenuM dhyAna rAkhavuM kema ke guruno avarNavAda karanArA ziSyane gurudroha karyAno doSa lAge che. amAsaUT (IT) suddha - anumASaT (UT) zuddha (ja.) (gurue uccArelA zabdone dhIrethI zuddhoccAraNarUpa bhAvavizuddhino eka bheda) AcArAMgasUtranI cUrNinA chaThThA adhyayanamAM kahevuM che ke, gurunuM vacana bolAI gayA pachI gurunI sanmukha rahIne be hAthanI aMjali purvaka akSara-pada ane vyaMjanathI zuddha te ja vacanane bolavA te anubhASaNazuddha kathana jANavuM. - anubhUti (strI) (anubhava, saMvedana, anubhUti) yogasAra graMthamAM kaheluM che ke, he Atmanu! tuM svayaMnA AtmAne tArA AtmA vaDe jANa arthAta AtmAnubhUti kara vaLI potAnA AtmAnI A anubhUti svayaMnA AtmA sivAya thaI zake tema nathI. kAraNa ke potAnA AtmAnuM saMvedana te ja AtmA vinA anya bIjo koI AtmA karI zake tema nathI, AthI pratidina thoDoka samaya AtmadhyAna mATe dareka kADhavo joIe. magurR - anumati (strI) (AjJA, anumati, saMmati, anumodana) jenAthI anya bIjAnuM nukazAna thatuM hoya tevI koIpaNa sAvadya pravRttinI anumati jainadharma Apato nathI. paramAtmAe jIvana jIvavA mATe atyaMta nirdoSa ane paraspara hitakAraka pravRttio batAvI che. zramaNa mATe paMcamahAvratAdi ane zramaNopAsaka gRhastha mATe bAvratonuM pAlana kaheluM che, jenA dvArA sAdhu ane gRhastha vinA kaSTa saMtoSapUrNa jIvana vyatIta karI zake che. aNumaiyA - anumatikA (strI.) (ujjayinInA rAjA devalasutanI patnI anuraktalocanAnI te nAmanI dAsI) aNumaNaNa - anumanana (na.) (anumodana) jinazAsanamAM karaNa, karAvaNa ane anumodana e traNeyane samAna mAnavAmAM AvyA che. kArya karavAmAM ane karAvavAmAM jeTaluM phaLa prApta thAya che teTaluM ja te kAryanI anumodanAmAM paNa prApta thAya che. pachI te sukata hoya ke duSkRta. 321
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ aNumata (ya) - gamata (ra.). (nAnAne paNa anumati apAI che jemAM te, avaguNa joyA pachI paNa jenA parathI prIti ochI na thAya tevuM icchita) jainadharma e AtmadarzI dharma che. temAM koI paisAdAra, garIba, UMcA khAnadAnI, kSullaka gotrI, jJAnI sAdhu ke ajJAnI sAdhu evA bhedabhAva joyA vinA AtmAnI anaMta jJAnamaya-darzanamaya ane cAritramaya guNadRSTie sarvane samAna gaNe che. moTuM joine tilaka karavAvALo A dharma nathI. ahIM to prathama koi sAmAnya vyakti sAdhu banyA hoya tenA pachI koi rAjA mahArAjAe dIkSA lIdhI hoya to temane paNa pUrvadIkSita kSullakasAdhune vaMdana karavuM paDe. kema ke, sAdhu tarIke temane prathama anumati apAI che mATe, *numati (ri.) (icchita 2. dAna mATe anujJA apAyeluM 3. anukULatA mujaba saMmata, vaiguNyadarzana pachI paNa ISTa hoya te 4. bahumata 5. cAhela, priya 6. pathya) potAne gamatA padArthanI prApti mATe dareka jIva prayatnazIla rahe che. tenA mATe vividha prakAranA duHkho ke kaSTo sahana karavA paDe to paNa sahana karIne ISTa vastune meLavIne ja rahe che. ApaNane ghaNI vakhata prazna thato hoya che ke, ghaNA dhanADhaca, sukhI-saMpanna ane saMsArane jovAnI jenI uMmara che evA navayuvAno paNa saMsArano tyAga karIne kaSTamaya saMyama jIvanano svIkAra zA mATe kare che? teno javAba e che ke temane sAMsArika sukhomAM sukhAbhAsanI pratItipUrvakanI samajaNa prApta thaI che ane sukhAnaMdanuM sarvocca zikhara evuM mokSasukha prApta karavAnI jhaMkhanA daDha banI gayI che mATe. aNumahattara - anumahattara (puM.) (mukhya-vaDIlanI anupasthitimAM temanuM kArya karanAra) pahelAnA jamAnAmAM jayAre rAjAzAhI hatI tyAre koIpaNa kArya mATe ThAkora, rAjA ke mahArAjAnI rajA prApta karyA pachI ja te kArya karavAmAM AvatuM hatuM. ema jainadharmasaMghamAM paNa te pramANe gacchAdhipati, AcArya, mahattara, gaNi AdinI vyavasthA hoya che. dareka kArya samudAya ke saMghADAnA je vaDIla hoya temanI anujJA meLavIne ja thAya che. temanI anupasthitimAM je pRcchanIya hoya, ziSyomAM dhurya hoya temane pUchIne kArya karavAmAM Ave te anumahattara kahevAya che. mAmA - juna (.) (alpa mAna, thoDo paNa ahaMkAra). ahaMkAra eTale garva karavo, tene zAstromAM patananI nizAnI kahI che. moTA zeTha-zAhukAra, rAjA, mahArAjA yAvatuM cakravartI dvArA sevA-satkAra thAya to paNa aNa jevaDo alpa ahaMkAra karavAno paNa niSedha che. to pachI meM ugra tapa karyuM che, saMyamanI zreSTha ArAdhanA karI che, AcAronuM uttama pAlana karyuM che, huM Avo moTo tapasvI chuM vagere moTA ahaMkAranI to vAta ja kyAM rahI ? *manuSAra (2) hita-liMgathI thatuM sAdhyanuM jJAna, anumAna jJAna, liMga dvArA ajJAta vastuno nirNaya, aTakaLa jJAna) liMgadarzana tathA pUrve joyelA, jANelA ke sAMbhaLelA padArthanA punaH smaraNa dvArA ajJAta vastuno je nirNaya thAya tene anumAna kahevAya che. athavA jemAM liMgI vagara liMga rahI ja na zake tevA nizcayAtmaka jJAnane anumAna kahe che. jema agninI sAthe ja dhUma hoya tema pUrve joyuM che, koI dvArA sAMbhaLyuM ke jANyuM che. tyAra pachI koIka vakhata dUrathI agnine joyA vagara mAtra dhUma joIne tyAM agni hovAnuM jJAna thAya tene anumAna jJAna kahevAya che. magumAstA - anumA (ma.) (anumAna karIne, aTakaLapUrvaka) aNumANaNirAkiya - anumAnanirAkRta (tri.) (anumAnabAhya, anumAnathI nirAkaraNa kareluM 2, vastudoSa viSaya vizeSa) je vastu pratyakSa dekhAtI na hoya, saMbhaLAtI na hoya ke anubhavAtI na hoya tenuM anumAna dvArA jJAna thAya che. paraMtu je vastu zAzvata hoya athavA pratyakSa sAme dekhAtI hoya, saMbhaLAtI hoya ke anubhavAtI hoya tenuM anumAna karI zakAtuM nathI. tene anumAnabAhya 328
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ kahevAya che. jema ke sUrya prakAza Ape che. atrasUrya pratyakSa hoi prakAza dvArA sUryanuM jJAna thatuM na hovAthI tene anumAnabAhya kahevAya aNumANAbhAsa - anumAnAbhAsa (puM.) (ayathArtha anumAna, vyartha anumAna) jenAthI satya jJAnanI prApti na thAya athavA je sAcuM anumAna nathI kiMtu anumAnanA bhAsarUpa che tene ayathArtha anumAna kahe che. jema dhummasamAM dhUmADAno vicAra karIne tyAM agni hovAnuM khoTuM anumAna karavuM tene anumAnAbhAsa athavA ayathArtha anumAna kahevAya che. aNumAya - aNumAtra (tri.) (thoDuM, alpa) alpabuddhi manuSyo paNa sArI rIte samajI zake, subodhaprada thAya e rIte pUrvanA mahApuruSoe manuSyajIvananA aneka gaMbhIra rahasyone subhASitamAM vaNI upadezyA che, racyA che. teo kahe che ke roga, zatru, pApa, chidra-doSa Adi nAnA hoya tyAre ja teno yogya upAya karIne tene nirmaLa karI devA joIe. kema ke te moTA thayA pachI durdAnta banI jAya che. pachI to aneka duHkhada paristhitione utpanna karI jIvanane asta-vyasta banAvI de che. gumaDu - manuSati (strI). (anumAna pramANathI thayeluM jJAna, ApelA kAraNothI koI nirNaya karavo te 2. anumodana) anumAna dvArA je jJAna thAya tene anumiti kahevAya che. dhyAnamAM levA yogya che ke, anumAna ane tenA dvArA thatuM jJAna e banne sAcA vA jarUrI che, to ja tene anumiti kahevAya che. jema dUra dekhAtA dhUmathI agninuM anumAna thayuM te anumiti. paNa dUrathI dekhAtA dhummasane dhUmADo mAnIne agninuM anumAna karIe te khoTuM anumAna hovAthI tene anumiti na kahevAya. || (y) - anukua (tri.). (mukta nahIM te, nahIM choDAyeluM) anaMta zaktino dhAraka, nirAbAdha ane anaMta sukhano svAmI, bhUta, bhAvi ane vartamAna ema traNeya kALanA saMpUrNa bhAvone jANI zake tevA utkRSTa jJAnano svAmI ApaNo AtmA hovA chatAMya ApaNe sAmAnya zakti ke sukha mATe talasIe chIe. kAraNa ke moharAjA jeno nAyaka che evA jJAnAvaraNIyAdi karmonA AvaraNe ApaNA uparokta sAcA svarUpane DhAMkI dIdhuM che. aNumoiya - anumodita (tri.) (anumati ApI utsAhI banAveluM, prazaMsita, prazaMsA kareluM, anumata, saMmata) pahelAnA samayamAM cAraNo, kavio, bhATo, vidvAn brAhmaNo vigere sArasvataputro rAjA, mahArAjA, maMtrI, moTA zeTha vagerenA kAryonI, baLanI, rUpanI ke sattAnI stuti karatAM prazaMsApUrvaka jaNAvatA hatA ke, tame A yuddha jItyuM, tame moTA maMdira baMdhAvyAM, saMgha kADhyAM, garIbonI sevA karI ityAdi prazaMsA karIne temanI pAsethI kRpA-maherabAnI ke anudAna prApta karatA hatA. ubhumIyA - anumo (tri.) (anumodana karanAra, prazaMsA karanAra) zAstro jaNAve che ke, tamAre sajjana banavuM hoya to saguNonI anumodanA karo. jenI pAse paNa sadguNa dekhAya tenI khUba prazaMsA karo. durguNo pratye ruci vadhe to vyakti durjana bane che ane saNo pratye ruci vadhe to sajjana thAya che kAraNa ke, vyaktine jenI ruci vadhatI jAya te prakAranuM tenuM vyaktitva bane che. guNIjanonA guNonI prazaMsA karavAthI tenA guNo ApaNAmAM Ave che. ajunIyA () - 3numona (nA)(, strI.) (anumati, saMmati, anumodana, apratiSedha, prazaMsA, sahAya karavI te) jo koI jIva khoTuM kArya kare to teNe karelA khoTA kAryanI niMdA karavAnA badale sAcA mArgathI bhaTakI gayelo hovAthI tenA para dayAbhAva ciMtavavo joIe. kiMtu jo koI sAruM kArya kare to tenI avazya prazaMsA karavI joIe. kema ke sArA kAryanI prazaMsA karavAthI 329
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ satkAryo karavA mATe te vyaktino utsAha vadhaze ane ApaNane jinAjJAnA pAlanarUpa anumodananuM phaLa maLaze. aNumoyaNakammabhoyagappasaMsA - anumodanakarmabhojakaprazaMsA (strI.) (doSita gocarI vAparanAranI prazaMsA, AdhAkarmI AhAra vAparanAranI anumodanA) rAga-dveSAdi kaSAyo pratye zramaNa bhagavaMto sadaiva jAgarUka rahe che. bhojana samaye lokonA gharethI gocarInA doSo TALI nirdoSa AhAra grahaNa karIne saMyamarakSArthe zarIrapAlana kare che. glAnAdinA viziSTa kAraNa vagara sAdhu mahArAja potAnA mATe koI khAsa vastu banAvavAnuM zrAvakane jaNAve che, koI zrAvaka sAdhu bhagavaMtane vahorAvavA mATe ja koI vastu banAve to tene AdhAkarmI kahevAya che. AvI gocarI vAparavI te doSanuM kAraNa bane che ane tenI prazaMsA karanAra vyakti paNa doSano bhAgI thAya che. magvattaUTI - manuvartana (strI). duHkhI, glAnanI sevA karavI te, anukULapaNe vartavuM te) AjanA jamAnAnA puruSo ane strIo potAne Adhunika gaNAvatAM vadhune vadhu chAkaTA banavA lAgyA che. Adhunika zikSaNane pratApe potAne hoMziyAra samajatI AjanI Adhunika peDhI mA bApa ane vaDIlo pratye anukuLapaNe vartavAne badale temanI avagaNanA karatA rahyA che. pachI pote mA ke bApa bane tyAre saMtAno pAse namratAnI, AdaranI apekSA rAkhe che. paraMtu jaisI karanI vaisI bharanI A kudaratanA niyamane teo bhUlI jAya che. aNuyattaNAijutta - anuvartanAdiyukta (tri.) (glAnanI sevA karanAro, anukuLapaNe vartanAra). dareka nItivAkya je kAryo karavAnI preraNA kare che tevA kAryomAM eka che sevA. mAMdA, vRddha, asaktanI sevA karavI. sevAne dareka dharmamAM pAyAnuM sthAna ApavAmAM AveluM che. maharSio to kahe che ke tIrthayAtrA karavA janAra vyakti ane dardathI kaNasatAM duHkhI jIvanI sevA karanAra vyakti A bannemAM sevA karanAra vyakti vadhAre puNyano hakkadAra thAya che. aNuyattamANa - anuvartamAna (tri.) (anusarato, svIkArato, mAnato, kabUla karato) AcArAMgasUtranI malayagirIya TIkAnA prathama khaMDamAM anuvartamAnanI vyAkhyA karatAM jaNAvyuM che ke, je gurujananA kathanane svIkArapUrvaka samarthana kare che, teone abhipreta kAryane kare che ane karAve che tathA temanA abhiprAyane anusare che tevA ziSyane ArAdhaka kahyo che. guru bhagavaMtanI AjJAnI virAdhanA karIne saMyamanuM pAlana karanArane ArAdhaka nahIM paNa virAdhaka kahyAM che. aNuyariya - anucarita (na.) (Acarita, anuSThita) parahitaciMtaka evA ziSTapuruSo dvArA Acarita mArga kyAreya paNa ahitakArI hoi zakato ja nathI, kema ke te mArge cAlIne medhakumAra, naMdiSeNa, zAlibhadra, dhannA aNagAra Adi keTalAyajIvoe AtmakalyANa sAdhyuM che. jo bhUtakALamAM te mArganA AcaraNathI kalyANa thayuM hoya to bhaviSyamAM paNa te mArgAcaraNathI kalyANa ja thavAnuM che te vAta sutarAM samajAya tevI che. aAyA - manujJA (strI.) (anumodana, anumati, saMmati) vyavahAramAM kuzaLatA prApta vyaktio loko pAse be rIte kArya karAvatI hoya che. 1. teone saMmata karIne 2. temanI IcchA vagara pharaja pADIne. A baMne prakArathI kArya to thAya che. paNa jyAM icchA viruddha pharaja pADavAthI loko kArya karatAM hoya che tyAM kArya ke zeTha pratye prema ke mAna vagara mAtra majabUrInA kAraNe loko niHsAso nAkhatA kArya kare che jyAre jyAM premapUrvaka saMmata karIne kArya karAvavAmAM Ave che tyAM dilathI, hoMze hoMze loko kArya kare che ane te kArya paNa dIpI uThe che. prayAsa - kuza (5.). (vizeSa vikAsa 2. vikAsa-prakAzano vistAra) eka nAno sarakho dIvaDo atyaMta gADha aMdhakArane bhedIne AsapAsanA vistArane prakAzita karI de che. tema jIvanamAM paNa jo eka 330
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivekaguNanuM prAgaTya thaI gayuM to game tevI viparIta paristhitiomAM paNa mANasa caMcaLa banIne potAnuM ahita to nahIM kare temaja atyaMta sukha sAhyabImAM paNa gADha Asakta banIne aMdara khUpI to na ja jAya. aparaMpA - anurA (strI) (gADI) eka gAmathI bIje gAma javuM hoya to jyAM sudhI gADImAM beThA nathI tyAM sudhI ApaNane ciMtA rahe che. gADImAM beThA pachI gaMtavya sthAne pahoMcavAnuM nakkI ja hovAthI vyakti nizcita thaI jAya che. tema sarvadu:kho ane karmonA nistArarUpa mokSanagara pahoMcavA mATe mAtra dharmarUpa gADImAM besavAnI jarUra che. eka vAra dharmamAM AvI gayA pachI to jIva nizcita thaI jAya che kema ke dharmarUpa gADI ja tene mokSanagaranI maMjhila prApta karAvI ja deze. araniya - anurAgrata (tri.) (saMpradAyanI paraMparAthI raMgAyeluM, saMpradAyAnurAgI) sarvajJapraNIta jinadharma saMsAranA rAga-dveSa laDAI-jhagaDAthI upara UThI jIvane ziva banAvavAnI prakriyA batAve che, jemAM mamatvano saMpUrNa tyAga karI sarva jIvone mitra mAnI tadanurUpa vartavAnI vAta kare che. vairAgyabhAva AvatAM yogya mArge tene AtmakalyANa sAdhavA mATe prerita kare che. pachI mAro saMpradAya sAco ne mAro dharma sAco vALI huMsAtuMsImAM jIva punaH tyAM saMsAranuM nirmANa kare temAM dharmano zuM doSa che. ratta - anura (tri.) (anurAgI, premI, snehI) ApaNe rojIMdA vyavahAramAM jenI sAthe navI-savI thayelI sAmAnya oLakhANane paNa mahatvanI gaNIne tene sAcavavAmAM ghaNI kALajI rAkhIe chIe. paraMtu jemano ApaNA upara parama upakAra che evA siddha bhagavaMto, tIrthaMkara paramAtmA, satyamArgane batAvanArA zramaNo ane jenuM sevana sarvaicchitanI prApti karAvanAruM che tevA dharmane ApaNe dilathI mAnIe chIe kharA? aNurattaloyaNA - anuraktalocanA (strI.) (ujjayinInagarInA devalAputra rAjAnI paTTarANInuM nAma) aNurasiya - anurasita (na.) (bolAveluM, pokAreluM, moTethI avAja karAyeluM). kRpAvaMta maharSio sarvajIvo upara karuNA ciMtavIne kahe che ke jo tamArI pAse zakti, sAmarthya, saMpatti, baLa, vidyAdhana hoya to A badhAno upayoga bIjA jIvonI sahAyatA mATe karo. paraMtu jo zakti, saMpatti, baLa vagerethI ghamaMDamAM AvIne anya jIvone parezAna-du:khI karazo to tenA phaLarUpe tame paNa atyaMta duHkhane eTale trAsane bhogavazo ane tyAre game teTalo pokAra karazo to paNa tamane koI madada nahIM kare. majurI - manuna (kuM.) (anurAga, atyanta sneha, prIti, prema) ekabIjA pratyenA atyaMta premane anurAga kahevAya che. AvazyakasUtranA sAmAyikaadhyayananI niyukti upara jinabhadragaNi kSamAzramaNe racelA vizeSAvazyaka bhASyamAM anurAganA traNa prakAra jaNAvyA che. 1. deTyanurAga 2. viSayAnurAga 3. snehAnurAga. mArAmA - mavAta (tri.) (anukULapaNe Agamana 2. pAchaLa AvavuM te 3. svAgata) kevaLajJAnanI prApti pachI tIrthakara bhagavaMto zAsananI sthApanA kare che ane jIvonA kalyANa mATe dezanA Ape che. teo jayAM vicare che tyAM tIrthakaranAmakarmanA prabhAve cAreya dizAmAM paccIsa-paccIza yojana sudhI mArI thatI nathI, svacakra ke paracakra taraphathI bhaya thato nathI, ativRSTi, anAvRSTi ke dukALa jevI kudaratI Aphato thatI nathI ane pUrvotpanna rogo paNa zamI jAya che. 331
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahi - anurAdhA (strI.) (anurAdhA nAmanuM nakSatra, nakSatravizeSa) aNurujjhaMta - anurudhyamAna (tri.) (apekSA karato, AzA rAkhato, darakAra rAkhato, rAha joto) AjanA mAnavIne dareka vastu tatkALa joIe che. koIpaNa vastunI e rAha joI zakato nathI. rAtorAta karoDapati banavAnA zekhacallI khvAba joto zera, saTTAnA ravADe caDIne potAnI pAse rahelI mUDIne paNa gumAvI de che. pariNAme satata azAMta manavALo evo te pArivArika, sAmAjika AnaMdane paNa mANI zakato nathI. aNuruMdhijjaMta - anurudhyamAna (tri.) (apekSA karato, AzA rAkhato, darakAra rAkhato, rAha joto) je vyaktio haMmezAM anyane madadarUpa thavAnA svabhAvavALI che, koInuM paNa kharAba karavAno vicAra karatI nathI tevI bhalI vyaktionA prasaMgo haMmezAM sArI rIte pUrNa thatA hoya che. kadAca kyAreka koI takalIphadAyaka paristhiti Ave to te anya vadhu sArI paristhitinA nirmANa mATenI zarUAtarUpa hoya che. mATe sArA phaLanI apekSA karatA ho to bIjAnuM sAruM icchavuM joIe. aNuva - anurUpa (tri.) (samAna, svasvabhAva sadeza 2. anukULa 3. yogya, ucita, lAyaka) eka subhASitamane paramAtmAnA guNone upamA upameya bhAvathI ghaTAvatA kavie lakhyuM che ke, he paramAtmAnu! Apane konI upamA ApavI te ja samajAtuM nathI. kema ke caMdranI apAya tema nathI tenAmAM kalaMka che, sUrya kahevAya tema nathI te to AMkhone bALe che, gulAba kahIza to temAM to kAMTA lAgelA che jyAre Apa to niSphaTaka cho. duniyAnI koI upamA Apane lAgu paDatI nathI. kema ke tamArA jevuM koI jagatamAM che ja nahi. Apa anupama cho. AthI chevaTe teNe lakhI dIdhuM ke, "mavAnImavatsarAdi arthAtu ApanI samAna Apa svayaM ja cho. kanunA (pu.) (vAraMvAra bolavuM te, punaH punaH bolavuM te) zAstradaSTivALA AcArya bhagavaMto bhaviSyamAM AvanAra vinone pahelethI ja jANI lenArA hoya che. temanI dRSTi dUraMdezI hoya che. AthI ja zrAvakanA jIvanamAM ke zAsana para saMkaTo AvatA pahelAM ja vAraMvAra lokamAM tenI jAherAta kare che. jevI rIte zerabajAramAM uchALo Ave tyAre badhA tenI pAchaLa gAMDA thaine doDatA thaI jAya che, tyAre jamAnAnA anubhavI puruSo vAraMvAra kahetA hoya che ke, A Aga nathI paraMtu bhaDako che temAM aMjAI nA jazo. tenAthI dUra rahejo. paraMtu kamaakkalanA loko samaje nahIM ane jayAre samaje tyAre tenuM duSpariNAma AvI cUkyuM hoya che. aNuliMpaNa - anulepana (na.) (ekavAra liMpelI bhUmine pharIthI liMpavI te, pharI vilepana karavuM, punaH lepa karavo te) atyAre jevI rIte gharomAM loko mArbala, sirAmIka, iTAlIyana vagere TAilso nakhAve che. tema prAcInakALamAM gharanI jamIno gobarathI lipavAmAM AvatI hatI. gobarano guNadharma e hato ke, te ziyALAmAM garamAvo tathA unALAmAM ThaMDaka ane gharamAM nAnAmoTA aneka rogo thavA detuM na hatuM. daravarSe loko gharamAM lipelI jamIna upara ja gobarathI punaH liMpIne navIna karatA hatAM. mani - manunita (tri.) (caMdanAdinuM vilepana kareluM, lipta, lipeluM) mAnavInuM zarIra audArika pudgalomAMthI nirmita thayeluM che. AthI tenA zarIranI mAvajata mATe kudaratI rIte banelA ariThA, haLadara, malAi, caMdana vilepana, mATI vagere vAparatA hatA. jethI zarIra taMdurasta ane suMdaratApUrNa rahetuM hatuM. AjanA pramANamAM zarIranA rogo nahotA thatA. paraMtu Ajano mAnavI banAvaTI thaI gayo che. AthI zarIra mATe paNa te bAramAM harbalanA nAme maLatI banAvaTI vastuone vAparato thai gayo che. pariNAme tenuM zarIra ane sauMdarya paNa banAvaTI thaI gayuM che. 332
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ aNulittagatta - anuliptagAtra (tri.) (caMdanAdithI liMpAyeluM che gAtra jenuM te). Ajano mAnavI paMkhA ane erakanDIznarano AdI thai gayo che. thoDIka garamI lAgI ke tarata ja paMkhAnI ke e.sInI svIca cAlu karIne besI jAya che. paraMtu have to vijJAna paNa kahe che ke vadhAre paDatA e.sI.mAM ke paMkhAmAM rahevuM te tabiyata mATe hAnikAraka che. tenAthI zarIra akaDAI javuM vagere bimArIo thai zake che. jyAre prAcInakALamAM garamIthI bacavA AkhA zarIrane caMdananuM vilepana karavAmAM AvatuM hatuM. je zarIrane zItalatA, sugaMdhitatA ane kAMti pradAna karatuM hatuM. majunihaMta - manuti (fa.) (cuMbana karatuM 2. cATatuM 3. sparza karatuM). Aje pelA dhanAzA poravALa, jAvaDazA, vastupALa-tejapALa yAda Ave che. jeoe potAnI saMpattino sanmArge vyaya karyo hato. temaNe potAne maLelI saMpattine AkhuM jagata joi zake paNa lUMTI na zake tevA UMcA AkAzane sparza karatAM gaganacuMbI jinAlayo banAvyA hatA. olA bhAmAzAe dezanI rakSA kAje potAnI saMpatti mahArANA pratApane samarpita karI dIdhI hatI. A bhavya itihAsa dhanalolupa ane moja-zokha pAchaLa ja paiso vAparanAranA bhejAmAM kevI rIte utarI zake? aNulevaNa - anulepana (na.) (caMdanAdinuM vilepana karavuM te, vilepana, pharIthI vilepana karavuM te) aNulevaNatala - anulepanatala (na.) (pharIvAra liMpavAmAM AvelI bhUmi). maroma - manusnoma (vi.), (aviparIta, sIdhuM, anukULa 2. kramasara, yathAkrama 3. manohara). prabhu mahAvIrathI laine atyAra sudhInA paccIsasothI vadhu varSanA itihAsamAM keTalAya rAjA-mahArAjAo, mogalo, aMgrejo, netAo AvI gayA. te darekanA zAsanakALa daramyAna nIti-niyamo, vyavahAro yAvatuM mudrAomAM paNa vaividhyatA ane badalAva jovA maLyo che. ekamAtra paramAtmAe sthApelA jinazAsanamAM sAdhu mATenA pAMca mahAvrata ane zrAvaka mATenA bAravrato je rItanA batAvyA hatAM Aje paNa tema ja che ane tenuM pAlana paNa te rItanuM ja thAya che. A vrato-mahAvrato bhagavAna mahAvIrathI laI atyAra sadhI aviparitapaNe yathAvasthita rIte cAlyA Ave che. temAM koI ja pheraphAra thayo nathI. A ja vastu paramAtmAnI sarvajJatAne siddha karavA mATe paryApta che. anusnophA - anulloga (vya.) (yathAkrama karIne, anukULa karIne). apApApurI nagarImAM devoe jyAM samavasaraNanI racanA karI hatI ane tyAM prabhu vIra dezanA ApI rahyA hatA tyAre gaNadharapadane yogya agyAra brAhmaNo paramAtmA sAthe vAda karavA taiyAra thayA. te vakhate teoe manamAM vicAryuM ke, jo vedomAMnI amArI zaMkAo dUra karI Ape to Amane sarvajJa mAnavA. te samaye prabhue temanA vedone khoTA na TheravatA vedapAThonA anukULa artho karIne temane samajAvyA hatA ane temanI zaMkAnuM nivAraNa karyuM hatuM. aNulomavAuvega -- anulomavAyuvega (tri.) (jenA zarIranI aMdaranA vAyuno vega anukULa che te 2. yugalika manuSya) zarIranI aMdara vAta, pita ane kaphanI asamAnatAnA kAraNe rogotpatti mAnavAmAM AvelI che. zarIranI aMdara vaheto vAyu duSita svarUpa dhAraNa kare che tene vAta roga ane atyAranA samaya pramANe gesa Trabala kahevAmAM Ave che. pittano prakopa thatAM UlaTI ke chAtImAM baLatarA vagere thAya che ane kaphano bagADa thatAM sardI, khAMsI ke lohI vikAra thato hoya che. jayAre A traNeya prakRtio anukULapaNe rahe che tyAre ja vyakti svastha rahI zake che. arthAta zarIramAM vAta-pitta-kaphanI samAnatA eTale svAcyatA jANavI. 333
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ aNulomaviloma - anulomaviloma (puM.) (Ava-jA karavI te, javuM ane AvavuM te) sukha ane duHkha Agantuka mahemAna jevA che. jema mahemAna thoDAka samaya mATe Ave che, temAM keTalAka mahemAna ApaNane priya hoya che ane keTalAka vyavahAra khAtara sAcavavA paDe tevA hoya che. jema mahemAna thoDA samaya pachI svasthAne jatA rahe che. tema sukha ane du:kha paNa nizcita samaya pUratA ja rahe che. pratyeka prANInA jIvanamAM Ava-jA karyA ja kare che. sukha ApaNane priya che ane duHkha apriya che chatAM paNa jIvanamAM A bannene sAcavavA ja paDe che. temAM harSa ke zoka karavA jevo nathI. magunA - manviva (kuM.) (kaMda vizeSa 2. beiMdriyajIva vizeSa) maur - anuttva (tri.) (agarvita, anuddhata, abhimAnarahita, namra) sAmAnya rIte vRkSo sIdhA ane UrdhvamukhI hoya che. paNa jyAre tenA para mora-kula base che, phaLo tenI DALIo para jhUle che tyAre te namra banIne adhomukhI thaI jAya che. jJAnI maharSio kahe che ke, jevI rIte phaLa AvatAM vRkSa namra banI jAya che, tema vyaktimAM jJAna, Rddhi, tapa, prabhAvakatAdi guNo Ave tema tema te abhimAnarahita namra banato jAya che. guNI pAse jatAM koine Dara na lAge te ja tenA guNonI sArthakatA che. majurva -- guljhA (.). (kutsita rIte varNana karavuM te, kharAba kathana, duSTa ukti) prAcInakALamAM rAjA-mahArAjA vagere potAno saMdezo anya rAjyAdimAM pahoMcADavA mATe saMdezo pahoMcADavAmAM pravINa evA rAjadUtone rAkhatA hatA. te rAjadUto mAtra rAjAnA zabdone ja nahIM paraMtu temanA bhAvone paNa jANIne vAkyaturAI dvArA sAmevALA duzamana ke mitrane khuza ke nAkhuza karI detA hatA. jo sAmevALo mitra hoya to priya uktithI temanA cittamAM prema vadhAratA ane duzmana hoya to tene duSTa uktio vaDe svAmI rAjAnA prabhAva heThaLa lAvI detA hatAM. magoga -- manu () (beiMdriya jIvavizeSa) mahuvaThTha- anupagi (tri.) (AcArya paraMparAthI jeno upadeza nathI thayelo che, je pUrva paraMparAthI na AveluM hoya te) yogazAstranI racanAnI zarUAtamAM ja kalikAlasarvajJa hemacaMdrAcAryajI mahArAje lakhyuM che ke, A yogazAstranuM kathana huM traNa rIte karIza 1. meM je zAstronuM adhyayana karyuM che temAMthI 2. mArA pUrvaja gurudevonI paMraparAthI je prApta thayuM che te ane 3. AcAyAdinI paraMparAthI jeno upadeza nathI thayo paraMtu mArA ciMtana-manana ane saMvedanathI je prApta thayuM che tenA AdhAre. Ama yogazAstra graMthamAM triveNI saMgama jovA maLe che. aNuvautta - anupayukta (tri.) (upayogazUnya, asAvadhAna, heyopAdeyanA vivekarahita) manuSyane saMsAramAM rahevA mATe ke saMyamamAM rahevA mATe heya ane upAdeyanuM jJAna hovuM Avazyaka che. jene heyopAdeyanuM jJAna hoya che tene ja loko samajadAra ane buddhizALI gaNe che. paraMtu je heyane upAdeya ane upAdeyane heya mAnI pravarte che tevA vivekazUnya puruSa pade pade Apattione AmaMtraNa Ape che. pravAsa - anupadeza (.). (asadupadeza 2. svabhAva, nisarga) bhagavAna haribhadrasUri mahArAjAe paMcAzaka graMthanA bAramAM vivaraNamAM anupadezanI vyAkhyA karatAM lakhyuM che ke anupadeza eTale upadezano abhAva eTalo mAtra artha nathI thato. paraMtu AgamabAdhita arthonI prarUpaNA karavI te paNa anupadeza bane che. arthAta je 334
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAto AgamathI viruddha hoya te padArthonI prarUpaNA karavI te paNa anupadeza gaNAya che. muvakona -- anupaja (kuM.) (anartha 2. upayogazUnyatA 3, niSkAraNa, niSThayojana 4. jIvano bodharUpa vyApAra jemAM na hoya te) anuyogadvAra sUtramAM kaheluM che ke upayoga eTale jIvanA jJAnano vyavahAra. te jIvanI jJAna cittanI hAjarImAM ja saMbhave che. je vicAra ke vyavahAramAM cittanI zunyatA hoya che tyAM jIvane bodha saMbhavI zakato nathI ane upayogazUnya vyavahAra mUDhatAnI nizAnI avakSaya - anupata (tri.) (jeNe koipaNa jAtano upakAra nathI karyo te 2. je anyanA upakAra nIce Avelo nathI te). jIvadayAnA pAlana dvArA anya jIvonA prANonI rakSA karavI te paNa eka prakArano upakAra ja che. zAstromAM kahevuM che ke je jIva anya jIvo para upakAra kare che te aMtatogatvA potAnA AtmA para ja upakAra kare che ane je jIva bIjA jIvono dhvaMsa kare che te potAnA AtmAno ja dhvaMsa kare che. aNuvakayaparahiya - anupakRtaparahita (tri.) (niSkAraNavatsala). jevI rIte havA, pANI, prakAza dareka 5ra samAna rIte upakAra kare che tema tIrthaMkara paramAtmAnI asIma kRpA AkhA jagata para eka samAna rIte vahe che. temane koI prema kare ke koI temane gALo Ape paraMtu, te dveSI para gusse ke premI para khuza nathI thatAM. temanuM vAtsalya banne para eka sarakhuM hoya che ane te vAtsalya karavA pAchaLa koi kAraNa nathI hotuM. tIrthakara bhagavaMtano A sahaja svabhAva ja hoya che. AthI ja to temane niSkAraNavatsala upanAma ApavAmAM AveluM che. aNuvakaMta - anupakrAnta (tri.) (jenuM nirAkaraNa thayeluM na hoya te) Aga lAgI hoya to tenuM nirAkaraNa pANI che. zarIra para ghAva thayo hoya to tenuM nirAkaraNa malama che ane bhUkha lAgI hoya to tenuM nirAkaraNa bhojana che. dareka musIbatonuM nirAkaraNa hoya ja che. manamAM krodha, mAna, mAyA, lobha vagere duzmano beThA hoya to tenuM nirAkaraNa kSamA, namratA, saralatA ane udAratA ja che. majuvAra - anupArA (tri.). (nAmarahita, anirvacanIya). cAra gatimAM rahelA jIvo judA judA nAmothI oLakhAya che. darekanA alaga-alaga nAmo hoya che. te nAma temanI pahecAna bane che ane jyAM nAma aneka tyAM karmonI mAtrA paNa aneka hoya che. siddhazilAmAM vasatA AtmAo nAma rahita hoya che. AthI temane karmonuM koi baMdhana paNa nathI hotuM. tyAM vasatA anaMtA AtmAomAM anaMta jJAna-darzana-cAritra samAnapaNe che ane te ja temanI oLakhANa che. anuvaDa - anupata (tri.) (saMskArarahita, pratiyatnarUpa saMskAra karelo na hoya te) koIka ciMtake lakhyuM che ke, ekAMtamAM rahelI vyakti jevuM vartana kare che, jevo vicAra kare che, kharA arthamAM te ja tenA saMskAra che. arthAt koI jotuM na hoya tevA samaye ekalI paDelI vyakti jo sArA vicAra-vartana karato hoya to te tenA saMskAra darzAve che ane jo te jAheramAM kaMI ane khAnagImAM anya vyaktitva dharAvato hoya to te tenuM saMskArarahitapaNuM jaNAve che, puvAra - anupa () (upadhino abhAva) zramaNajIvana pALavAmAM upakAraka bane evI sAmagrIne upakaraNa ke upadhi kahevAmAM Ave che eTale je upakaraNonI sahAyathI sAdhu potAnA mahAvratonuM pAlana sahajatAthI karI zake tevA saMyama yApananA upakaraNono saMgraha, sAdhune potAnA cAritra jIvanamAM 335
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ sahAyaka bane tevI upAdhi rAkhavAnI zAstrIya AjJA che. zAstravihita upadhino abhAva hovo ke pachI te sivAyanI itara-vadhArAnI vastuono saMgraha hovo te zramaNajIvanane khaMDita karanAra kahela che. aNuvacaya - anupacaya (puM.) (hAni 2. grahaNa na karavuM te). cauda rAjalokamAM rahelA pratyeka padArtha, jene pudgala kahI zakAya tevI dareka vastu pachI te rUpI hoya ke arUpI te badhAmAM samAnapaNe cayApacayanI prakriyA thatI hoya che. arthAt dareka pugalamAM kyAreya nahIM aTakavavAvALI jUnA paramANuonI hAni ane navA paramANuonI vRddhi cAlu ja rahe che. AthI tevA paugalika padArthonI prApti ke aprAptimAM harSa ke zoka karavo nakAmo che. magvavaMta - manunat (.) (pAchaLa jatuM, anusaraNa karatuM) madhuvanavi () - anupanavina (tri.) (anAzrita 2. AjIvikArahita) jemaNe atyaMtara zatruo para vijaya meLavI lIdho che ane jeo mokSasiMhAsana para birAje che tevA paramAtmAnuM zaraNuM jeoe svIkAryuM nathI temane ajJAnI evA lokonI sevA-cAkarI karavI paDe che. teone parAdhIna rahevuM paDe che. paraMtu jeonA mATe ekamAtra paramAtmA ja Adeya che teo anAzritapaNe svayaM mAlikabhAvane bhaje che. aram - sAm (bhA.) (javuM, gamana karavuM) magva (rezI vi.). (jenI sevA zuzruSA karelI hoya te) pravacanasAroddhAramAM kaheluM che ke, je anazana karavA samartha na hoya tevA glAna sAdhunI AcArya bhagavaMta prathama cha mAsa sudhI zuzruSA karAve. chatAM paNa svastha na thAya to tene sAdhusamudAyamAM sope. samudAyamAM paNa traNa varSa sudhI te bimAra sAdhunI cikitsA karAve. tema chatAM svastha na thAya to teo e sAdhune gaNamAM soMpe. te gaNa paNa sAdhunI eka varSa sudhI zuzruSA kare. tema chatAM sAjA na thAya to gaNa te sAdhu saMghane sope ane saMgha te sAdhunI mAvajIva nirdoSa ke doSita dravyothI paNa temanI zuzruSA kare. mayvatta - manuvRtta (tri.) (jItavyavahArAdimAM bIjIvAra pravRtta thayeluM) UMce caDhavAnI icchAvALo karoLiyo jayAre caDhavAno prayatna kare che tyAre te vAraMvAra nIce paDe che chatAM paNa te potAno prayatna . choDato nathI. te punaH punaH caDhIne Akhare potAnA Icchita sthAnane prApta kare che. tevI rIte sAdhanAno mArga kaSTadAyaka jarUra che paraMtu, asAdhya nathI. ekavAra patana thavA chatAM bIjI-strIjIvAra AgaLa vadhavA pravRtta thayelo AtmA Akhare potAnA gaMtavya sthAnane prApta karI le che. je prathamavAramAM ja DarI jAya che te kyAreya paNa AgaLa vadhI zakto nathI. aNuvattaya - anuvartaka (tri.) (anukuLa pravRtti karanAra 2. ziSyo pAse anukuLa pravRtti karAvanAra guru 3, anuloma-aviparIta) dareka AtmAonA judA-judA adhyavasAyo hoya che. dareka jIvonA bhAvo bhinna bhinna hoya che. zubha bhAve dIkSita thayelA zramaNo paNa A jagatanA eka aMga hovAthI temanA bhAvomAM paNa vaividhyatA hoya che. paraMtu temane dIkSA ApanAra gurubhagavaMta utsargopavAdanA jANakAra hovAthI ane te jIvamAM guNono vikAsa karavAnI hitabuddhithI temanI pAse koipaNa upAye saccAritrane anukULa pravRtti karAvanArA hoya che. magvattA - manuvartana (strI.) (anusaraNa, anukULa pravRtti) 336
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ aNuvatti - anuvRtti (strI.) (gurunA iMgitAkArathI temane anukULa pravRtti karavI te 2. anusaraNa 3. anugama) jeNe potAnuM tana ane mana gurunA caraNe samarpita karI dIdhuM che tevo AjJAkArI ziSya haMmezAM gurune anukULapaNe pravRtti karanAro hoya che. te gurunA zabdo dvArA nahIM bolAyelA Adezane paNa temanA iMgita AkAro parathI jANI leto hoya che ane tadanusAra vartana kare che. maUvana - manupamoja (tri.) (munine bhogavavA mATe ayogya) piMDaniryuktimAM sAdhuno bhikSA saMbaMdhI AcAra ane temAM lAgatA doSonuM vistRta varNana karavAmAM AveluM che. temAM kahevuM che ke je AhAra gocarI saMbaMdhI 47doSomAMthI koipaNa doSathI dUSita hoya ke jene grahaNa karavAthI saMyamajIvana kalaMkita thAya tevo AhAra sAdhune bhogavavA mATe ayogya che. arthAt tevo AhAra sAdhune levo kalpato nathI. amuvama - jhanupama (tri.). (anupama, upamArahita, bejoDa) - prazamarati prakaraNamAM lakhyuM che ke, cAritra grahaNa karyA bAda saMyama jIvananuM pAlana karanAra sAdhu cAritra pAlanamAM eTalA tallIna banI jAya ke temane tenA sivAya bIjuM kAMI sujhe paNa nahI. saMyama jIvanano AnaMda dinapratidina vadhato ja rahe. eka varSanA saMyama jIvananA paryAya sudhI pahoMcatA pahoMcatA to temano Atmika AnaMda anuttaravAsI devonA sukhane paNa vaTAvI gayo hoya ane pachI to temanI AnaMdAnubhatinI koI upamA ja ApI zakAya tema nathI hotI. aNuvamasiriya - anupamazrIka (tri.) (upamArahita dehanI kAMti che jenI te) hemacaMdrAcAryajI mahArAje sakalAut stotramAM paramAtmAnA dehanI kAMtinI stavanA karatAM lakhyuM che ke, te vibhu! ApanA zarIranA apUrva sauMdarya ane kAMtinI to vAta ja zI karavI. kema ke te upamAothI para che. tene koInI upamA ApI zakAya tema nathI. are devalokanA devo paNa ApanI kAMti AgaLa jhAMkhA paDe che. jyAre Apa samavasaraNamAM birAjo cho te vakhate ApanA caraNanA nakhanI kAMtithI devonA mugaTo jhaLakI uThe che. vama -- anupamA (strI.) (eka khAdya padArtha) mayvAmAna - guvat (2) (pAchaLathI bolato, pAchaLa pAchaLa bolato, anuvAda karato, kahelA arthane pharIthI kaheto) AcArAMgAdi sutromAM lakhyuM che ke, jeo svayaM AcAramAM zithila che, durguNothI vyApta che ane sadUgaNInA guNone sahana karI zakatA nathI tevA pArthasthAdi sAdhuo kyAreya paNa saMyamI ane gItArtha sAdhuono sAmano karI zakatA nathI. teo kyAreya paNa temanI sAme vAta karI zakatA nathI. AthI teo temanI pAchaLa loko sAme niMdA karatA hoya che. temano avarNavAda phelAvatA hoya che. paraMtu tenAthI saMvegI zramaNane koi pharaka paDato nathI. UlaTAnuM temanA karmonI nirjarA ja thAya che. aNuvaraya - anuparata (tri.) (niraMtara, pApa vyApArothI nivRtta nahIM thayeluM, nahIM aTakeluM) bAhya ke atyaMtara banne prakAranA vyApArothI sarvathA nivRtti thavI tenuM nAma che mokSa. siddhajIvone kyAreya paNa koIpaNa jAtano vyavahAra karavAno hoto nathI. paraMtu A avasthA prApta karatA pUrve teoe saMsAramAM rahIne sarva zubha - azubha kriyAmAMthI nivRtta thavAno abhyAsa karyo hato. paraMtu jeo haju sudhI pApakriyAthI aTakyA nathI, te jIvono saMsAra paNa aTakavAno nathI ane jyAM sudhI saMsAra nathI aTakyo tyAM sudhI paramapadanI prApti kevI rIte thaze ? 331
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ aNuvarayakAyakiriyA - anuparatakAyakriyA (strI.) (kAyikIkriyAno eka bheda) navatattva prakaraNamAM jaNAvyuM che ke, mana vacana kAyAnI azubha pravRtti karavAthI je karmabaMdha thAya che tene kriyA kahe che. AvI kula paccIsa sAvadya kriyA batAvavAmAM AvelI che. te paccIsakriyAmAMno eka bheda che anuparatakAmakriyA. zarIra jeTaluM vadhAre halanacalana kare tema jIvonI hiMsA vadhu thAya che ane zarIrane aviratapaNe pravRtta karavAthI karmabaMdha paNa vadhu thAya che. AthI zramaNo ane zramaNIo zakya eTalI ochI pravRtti kare che. te kAraNe ja teo kAyAne paNa saMgopIne rAkhe che. aNuvarayadaMDa - anuparatadaNDa (puN.)| (traNayoganA daMDathI nivRtta na thayeluM) jIva jyAre zubha mana-vacana-kAyAmAM pravarte che tyAre te traNeya yoga bane che ane jIvane unnati tarapha laI jAya che. paraMtu jyAre te azubha mana-vacana-kAyAmAM pravarte che tyAre te traNeya daMDa bane che ane jIva adhogati tarapha dhakelAya che. je jIva haju sudhI traNa daMDathI nivRtta nathI thayo te kyAreya paNa vikAsa tarapha vadhI zakavAno nathI, kema ke vAraMvAra kAdavamAM paDavAthI kyAreya cokhkhA thavAtuM nathI. aNuvaroha - anuparodha (puM.) (avyApAdana, apratiSedha, nahi aTakAveluM 2. nahIM DhAMkeluM) pUrvanA kALe dareka loko vaDIlonI chatrachAyAmAM rahetA hatA. kema ke temane khabara hatI ke, ame koi khoTuM kAma karatA hoizuM to vaDIlo ja sAcA raste lAvaze, khoTA mArge jatAM aTakAvaze. AjanA lokone gharamAM vaDIlo khaMTAtA nathI. tenuM pratyakSa pariNAma che gharaDAMghara. vartamAna samayamAM je ghareluM samasyAo vadhI che tenI pAchaLa kAraNa che ke, nAnAone sAcA raste lAvanAra eka paNa vaDIla gharamAM nathI ane che to temanuM kAMI cAlatuM nathI. aNuvaladdhi - anupalabdhi (strI.) (prAptino abhAva, lAbhano abhAva 2. apratyakSa) vizeSAvazyaka bhASya tathA AvazyakacUrNi Adi graMthomAM anupalabdhi be prakAranI kahelI che. 1, asatu anupalabdhi ane 2. satu. anupalabdhi. prathama prakAramAM je vastu jagatamAM che ja nahIM tenI prApti thavAnI paNa nathI jema ke gadheDAne mAthe ziMgaDA. A vastu asatuM che mATe te koi divasa upalabdha paNa nathI thavAnI. jyAre bIjA prakAramAM vastu hovA chatAM te dUra athavA atyaMta sUkSma hovAthI pratyakSa na hoya te. jema ke svarga, paramANu vagere che kharA paraMtu te pratyakSa nathI. vizeSAvazyakabhASyamAM AvI ra1 prakAranI asat anupalabdhi batAvavAmAM AvelI che. aNuvalabbhamANa - anupalabhyamAna (tri.) (upalabdha na thatuM, apratyakSa thatuM, je jANavAmAM nahIM AvatuM, adRzyamAna) zarIramAM tAva Ave to tene mApavA mATe DaoNkTaronuM tharmomITara hoya che. tenAthI tame mApI zako cho ke tAva keTalA DigrI che. vartamAna kALamAM kevalI bhagavaMtano abhAva hovAthI ApaNo AtmA bhavya che ke abhavya te pratyakSa jANI zakAtuM nathI. paraMtu zAstromAM kahelI keTalIka vAtothI ApaNe bhavya chIe ke abhavya te jANI zakAya che. temAMnI eka vAta che ke je siddhAcalanI sparzanA kare te jIva bhavya jANavo kema ke abhavya ke bhArekarmI jIva mATe e sadbhAgya upalabdha nathI thatuM. aNuvavAyakAraga - anupapAtakAraka (tri.) (guvadinI samIpe na besanAro, gurunA AdezanA bhayathI dUra rahenAra) uttarAdhyayanasUtranA prathama adhyayanamAM kaheluM che ke, keTalAka jIvo sadanuSThAnane AcaravA mATe kAyara hoya che. tethI jo guru bhagavaMtanI pAse rahe to gurunA AdezathI kAryamAM pravRtti karavI paDe. mATe gurunA AdezanA bhayathI temanAthI dUra dUra besatA hoya che. teo gurunI samIpamAM AvavAthI DaratA hoya che. evA jIvone anupapAtakAraka evA nAmathI zAstrakAro jANe che. aNuvasaMta - anupazAnta (tri.) (sakaSAyI, jeno kaSAya haju zAnta nathI thayo te, kraddha, azAMta) 338
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ haribhadrasUri mahArAjane jayAre khabara paDI ke bauddhoe temanA be priya ziSyane haNI nAkhyA che tyAre temano AtmA azAMta thaI gayo. kaSAyavaza temaNe bauddhone telanI kaDhAImAM taLavAnI pratijJA lIdhI ane tadanusAra teo kula 1444 bauddhAnuyAyIne mArI nAMkhavA kaTibaddha thayA. A vAtanI temanA gurune khabara paDI. temaNe ziSyane ThekANe lAvavA mATe kaSAyanA kAraNe guNasena-agnizarmAnA navabhavanI paraMparA lakhIne mokalI. te vAMcatA ja temano kaSAya zAMta paDyo. aNuvasamaMta - anupazamayat (tri.) (upazamana nahIM karato, zAnta nahIM thato) rAkhanA DhagalAmAM daTAyelA AganA kaNiyAnI zaktino khyAla nathI AvI zakato. paraMtu jyAre e taNakhAne khakhorIne bahAra kADhavAmAM Ave tyAre te kaNiyAnA dajhADanArA tApano khyAla Ave che. temAM mAtra hasatuM moTuM rAkhavAthI ke zAMta besI rahevAthI AtmA akaSAyI che tema mAnI levAnI jarUra nathI. kiMtu jyAre kasoTIno samaya Ave ane te samaye aMdara paDelo krodha jAgI UThe tyAre khyAla Ave ke, A jIva to atikaSAthI ja che. je upazAnti dekhAtI hatI te to mAtra bhArelA agni jevI ja hatI. guvaNuM - anuvasu (chuM.) (rAgavALI, sarAgI 2. sthavira 3. zrAvaka) he prabhu!A saMsAramAM vasanArA ame to sarAgI hovAthI bolA-abolA karIe e to haju samajAya, paNa virAgI evA Apa paNa jo amArI joDe abolA laine besazo ane amane Ama ja rajhaLatA mUkI dezo to amArI zI gati thaze? mATe prabhu ! Apa amAro sAtha kyAreya na choDatA. aNuvassiyavavahArakAri (Na) - anupazritavyavahArakArin (tri.) (anizrita vyavahAra karanAra 2. rAgapUrvaka vyavahAra karanAra) AcArya bhagavaMtane zAsananA dhorI kahevAmAM AvyA che. AkhA zAsanane calAvavAno bhAra temanA zire hoya che. teo saMyamamAM deDha ane zithila banne prakAranA sAdhu pAse anugrahakapAthI ke nigrahakRpAthI saMyamanuM pAlana karAvatA hoya che. te je sAdhunI sAthe premathI ke kaThoratAthI varte che teno matalaba evo nathI hoto ke jene premathI rAkhe che tenI para rAga che ane jene kaThoratAthI rAkhe che tenI para dveSa che. kema ke sUribhagavaMto rAgarahitapaNe mAtra anugrahabuddhie vyavahAra karanArA hoya che.. mahuva6 - anupa ( vya.) (mArganI samIpa, rastAnI najIka) keDamAM chokaruM ne gAmamAM DhaMDhero' arthAtu vastu potAnI pAse rahelI hovA chatAM tene gAmamAM zodhavA nIkaLe to te keTaluM mukhamIbharyuM lAge? tenI jema jinazAsanarUpI mArganI najIkamAM rahelA hovA chatAM ApaNe bIje bIje ThekANe phAMphAM mAratA karIe chIe. mArga ApaNI najIka che. jarUra che mAtra viveka sAthe tenA para DagaluM bharavAnI. anupa (ki.) (bhAvathI upadhArahita 2. chalarahita, kapaTarahita 3. upAyarahita). zAstramAM puMDarika ane kaMDarikanI kathA Ave che. saMsArIpakSe banne bhAIo hatA. kaMDarike vairAgI thaIne dIkSA lIdhI ane puMDarika rAjA thayA, kaMDarika muni samaya jatAM saMyamathI thAkI gayA. teo saMsAra pratye Asakta thayA ane teo vyavahArathI bhale upadhirahita hatAM paraMtu bhAvathI teo parigrahI banyA. A bAju rAjA puMDarika rAjayaRddhithI joDAyelA hovA chatAM teo pratidina saMyamanI cAhanA karatA hatA AthI teo bhAvathI aparigrahI hatA, chalarahita hatA, kapaTa-mAyArahita hatA. mayvAya - manuddata (tri.) (agni AdithI nAza na pAmela, avinaSTa) kahevAya che ke, jyAre mogaloe hindustAna para AkramaNa karyuM tyAre bhAratanI ghaNI badhI sAMskRtika ane duniyAmAM ajoDa dharoharane hAni pahoMcADI hatI. teoe zakyatama A dezanI sthApatyakalAnA sauMdaryane naSTa karavAnA prayatno karyA hatAM. are ! temaNe ' jJAnavArasA suddhAne paNa choDyo nahoto. itihAsa kahe che ke, teoe lagAtAra cha mAsa sudhI potAnI rasoI jJAnabhaMDAronA 339.
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ pustakone bALIne banAvI hatI. paraMtu ApaNA pUrvajonI agamacetIthI ane ApaNA sadbhAgye agni vagerethI nAza na pAmelA keTalAMya hastaprata-graMtho ApaNI pAse che. A hakIkata che ke AryaprajAne potAnI saMskRti ane zrutajJAna prANathI paNa priya che. aNuvahayavihi - anupahatavidhi (puM.) (gurune pUchIne anyane ApavuM te, anyamate gurune pUchyA vinA anyane ApavuM te) pravrajyA grahaNa karyA bAda ziSyanA tana-mana ane jIvana para guruno adhikAra hoya che. ziSyanI koipaNa pravRtti ke vicAra gurunI jANa bahAra hoto nathI. yAvatuM zvAsozvAsa paNa gurunI anumati laine levAno hoya che. AthI gurue ziSyane je koipaNa vastu ApI hoya tene jo anyane ApavAno prasaMga Ave to te gurune pUchIne ja ApavAnuM zAstrIya vidhAna che. A AcArane anupahitavidhi kahe che. anyamate gurune jaNAvyA vinA anyane Ape to anupahatavidhi che. aNuvahAsa - anupahAsa (tri.) (upahAsarahita, koinI mazkarI na karanAra) je paramAtmAnA sAdhuvezane pAmelA che tevA zramaNo dhIra, gaMbhIra ane prasannacittavALA hoya che. teo kyAreya paNa kumArAvasthAne ucita ane hAsyamohanIya karmano baMdha karAvanAra ThaThThA-mazkarI karanArA hotA nathI. teo anyane koI divasa majAkanuM pAtra banAvatA nathI, pachI te sacitta hoya ke acitta padArtha hoya. hAsyane jainadarzanamAM mohanIyakarmano eka bheda mAnelo che. magvadurgA (-strI.) (navavadhU, navoDhA). lagnanI prathama rAtrie ja jaMbUkumAra ane temanI ATheya navoDhA kanyA vacce rAga ane vairAganuM yuddha cAlyuM. ATheya navapariNItAo jaMbUkumArane eka-eka kathA kahIne saMsAramAM rahevA mATe manAvI rahI hatI ane jaMbUkumAra tenI sAme javAbarUpe bIjI kathA kahIne saMyama levA jevo che te samajAvatA hatA. aMte vijaya vairAgyano thayo ane ATheya navavadhUo maheMdInA raMgamAM raMgAya te pahelA ja jabUsvAmIe temane saMyamanA raMgamAM raMgI dIdhA. koTI koTI vaMdana hojo carama kevalI jaMbusvAmIne ! majuvArU () - anupati (tri.) (anusaraNa karanAra 2. yogya 3. anuvAda karanAra) jyAre bhagavAna neminAtha manamAM hajAro koDa sajAvIne beThelI rAjakanyA rAjimatIne choDIne cAlyA gayA. te samaye temanI sakhIo temane AzvAsana ApatAM kahevA lAgI, "rAjimatI tame ciMtA na karo. ame tamArA mATe AnAthI paNa vadhAre sArA vara gotI lAvazuM." tyAre rAjule kAna para hAtha mUkIne kahyuM ke, "tamArA pApI vacano baMdha karo." ekavAra manathI nemikumArane mArA pati mAnI lIdhA che. have A bhavamAM to bIjA lagna saMbhava nathI ja ane bhAratIya nArI pati je mArge jAya te ja mArge temanuM anusaraNa kare che. mATe huM paNa nemikumAra je mArge gayA che te mArgane ja anusarIza. majuvALa - anupara (tri.) (haya, anupAdeya, grahaNa nahIM karavA yogya) samasta lokano vistAra kula navatattvamAM samAveza pAme che. A navatattvamAM keTalAka bhAvo heya arthAt tyajavA yogya che. kAraNa ke tenA kAraNe jIva duHkhonI paraMparAthI baMdhAya che. jo te heyapadArthono tyAga karavAmAM Ave to jIva zAzvata sukha pAmI zake che. te heya tattvo che pApa, Azrava, baMdha ane apekSAe sAMsArika puNya paNa. aNuvANahaya - anupAnatka (tri.) (pagarakhAMne dhAraNa nahIM karanAra, jUtAM vagaranuM) magvAya - manutApa (pu.) (saMyoga 2. Agamana) jenA dvArA be dravyo vacce joDANa sadhAya tene saMyoga kahevAmAM Ave che. A saMyoga be prakAranA mAnelA che. 1. bAhya ane 2. atyaMtara. dhana, vaibhava, patnI, putra vagere sAthe mamatvabhAvathI joDANa te bAhya saMyoga che ane rAga-dveSa, moha dvArA kama sAthenuM 340
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ joDANa te atyaMtara saMyoga che. paramAtmAnA zAsanane pAmelA zramaNa A banne prakAranA saMyogathI vipramukta hoya che. manupAta (pu.) (anusaraNa 2. saMbaMdha) *nuvAta (kuM.) (anukULa pavana 2. anukULa pavanavALo deza, je dezamAMthI anukULa pavana Ave che te) sAmAnya rIte graha, nakSatra, tArA AdinA AdhAre vyakti cAlatI hoya che. tenA AdhAre potAnA bhAvinuM anumAna karatI hoya che. paraMtu je samaye mahAna AtmAnuM pRthvI para avataraNa thavAnuM hoya tyAre te jIvanA puNya prabhAve graha, nakSatra vagerene potAnI cAla badalIne tene anukULa thavuM paDe che. AgAmomAM kahyuM che ke, je samaye paramAtmAno janma thavAno hoya te samaye graho uccakoTInA thaI jAya che, vAtAvaraNa paNa sugaMdhita thaI jAya che, pratikULa vaheto pavana paNa anukULa rIte vaheto thAya che. *manuvara (kuM.) (vidhiprAptanuM vAkyAntare kathana karavuM te, vidhivAkyane bIjI rIte kahevuM te, ukta vAtane pharIthI kahevI te) zAstronA padArthonuM kathana karanAra vaktA anuvAdazIla hovo joie. arthAt siddhAMtamAM kahelI vAtone eka yA bIjI rIte zrotAne kahI zake tevI kSamatAvALo hovo joie. jema ke vidhivAkya che ke agni uSNa che. paraMtu Ama sIdhesIdhuM kahevAne badale agni e ThaMDIno rAmabANa ilAja che evA lokaprasiddha udAharaNa dvArA zAstrIya padArthonuM nirUpaNa kare. aNuvAyavAya - anupAyavAda (puM.) (chaThTho mithyAtvavAda) nayopadeza graMthamAM mithyAtvanA judA-judA bheda batAvavAmAM AvelA che. temAMnA chaThThA mithyAtvavAdanuM nAma che anupAyavAda. aNuvAlaya - anupAlaka (puM.) (gozALAnA AjIvakamatanA mukhya upAsakanuM nAma) mahuvAsa - manuvAsa (pu.) (eka sthAne keTaloka kALa rahIne punaH tyAM ja vasavuM te) paMcakalpa bhASyamAM sAdhune anuvAkalpano AcAra batAvavAmAM Avelo che. temAM kahevuM che ke varSAkALanA cAramAsa, zeSakALamAM mAsakalpa, mArI-marakI vagere upadravonA kAraNe tathA vRddhAvasthAdi vaza eka sthAne keTaloka kALa rahIne punaH te ja sthAne rahe to koI doSa nathI, kema ke sakAraNa ekasthAne vAsa zAstra saMmata che. te sivAya zramaNa niSkAraNa mohavaza ekanA eka sthAne rahe to tene aticAra lAge che. yAvatu saMyamano ghAta paNa thaI zake che mATe bhArapUrvaka teno niSedha batAvelo che. aNuvAsaga - anupAsaka (puM.) (zrAvaka nahIM te, mithyASTi, jainetara gRhasthI 2. sevA nahIM karanAra) tIrthakara bhagavaMtonI AjJAne saMpUrNa satya mAnanAra ane bhagavaMte prarUpelA dharmanI upAsanA karanArane zrAvaka kahevAya che. vItarAga dharmane na svIkAranAra mithyAdaSTi jIvane anupAsaka kahevAya che. nizIthasUtranI cUrNimAM anupAsakanA be bheda kahelA che. 1. jene ApaNe oLakhIe chIe te jJAtaka ane 2. jene ApaNe oLakhatA nathI te ajJAtaka. mahuvAsa - manuvAsanA (strI). (cAmaDAnI naLIthI gudAmArge peTamAM telavizeSa nAkhavuM te, vyavasthApanA) gula (vai) | - manudAna (tri.). (prazAMta, udvegarahita, vyagratArahita) TIvI seTa, sophA seTa, DAyamanDa seTa ane DAInIMga seTa vacce bhaNelo-gaNelo Ajano mAnavI apaseTa che. kema ke Ajano mAnavI potAnI zakti ke AvaData karatAM anekagaNI vadhu tRSNAne pALI-poSIne beTho che pachI te prazAMta ke vyagratArahita kevI rIte rahI zake? arthAta na rahI zake e hakIkata che. mAM
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ aNuvirai - anuvirati (strI.) (dezavirati, zrAvaka jenuM pAlana kare che te-zrAvakapaNuM) virati eTale pApathI sarvathA nivRtti. jainazAsananA zramaNa bhagavaMto hiMsA, jUTha, adatta, maithuna, parigraharUpa pApothI sarvaprakAre viramavApUrvaka sarvaviratidharmanuM pAlana kare che. jayAre zrAvaka saMsAramAM rahelo hovAthI vratonA saMpUrNa pAlananI jagyAe thoDuMka ja pAlana karI zake che, jene aNuvirati ke dezavirati kahevAya che. mayvI - manuvarI (.) (vicArIne, AlocIne, ciMtavIne, kevaLajJAnathI jANIne) jema savArano bhulyo sAMje pAcho Ave to tene bhUlo paDelo nathI kahevAto tema jIva chadmastha hovAthI kyAreka pramAdavaza ke karmavaza. pApa thaI jAya paraMtu, tyArabAda "have tene kyAreya nahIM ja karuM' ema ciMtavIne guru bhagavaMta pAse tenI AlocanA kare ane guru bhagavaMta pradatta prAyazcitta kare to te jIva punaH pavitra thaI jAya che. anuvAca (vya.) (anukULa kahevaDAvIne, anukULapaNe vaMcAvIne). koI jIvane mAtra zArIrika nukazAna pahoMcADavuM te ja hiMsA nathI, paraMtu koIpaNa jIvane tiraskRta karanArA kaTuvacana kahevA te paNa eka prakAranI hiMsA ja che. zasa karatAM paNa kaTuzabdane vadhu bhayaMkara kahelA che. kema ke zastranI asara thoDA samaye jhAi paNa jAya che jayAre dilane coTa karelA zabdonI asara samaya jatAM paNa evIne evI ja rahe che. mATe ja zAstromAM kahyuM che ke, jo koI evo samaya Ave to mauna rahevuM. arthAt sAmenAne aprItikara evA kaTuvacana kahevA karatA sAnukULa kathana karIne samajAvavuM sAruM. . magvImati () - manuvancimAdhina(pu.). (palocana karIne bolanAra, pote Alocine kahevArUpa vacananA vinayano eka bheda) ghaNuM badhuM bola-bola karavuM ke vicAryA vagara ja bolavuM tene "baDabaDa karavuM' ema kahevAya che. bALako, mUrkha ane aNasamajuM vyaktio Avo vyavahAra kare che jyAre vivekI manuSyo AgaLa-pAchaLanA saMdarbhano, vartamAna paristhiti ane bolAtA vAkyonI asara zuM paDaze teno sArI rIte vicAra karIne, paryAlocanapUrvaka bole che. aNuvIisamiijoga - anuvicintyasamitiyoga (puM.) / (vicArIne bolavA35 bhASAsamitino vyApAra, bhASAsamitiyoga) je bhASAnA prayogathI anyane duHkha lAge ke hiMsAnI anumati athavA prazaMsA thAya tene bhASA samitino durupayoga kahe che. mATe sAdhu sarvasAvadya ane zrAvaka moTakA sAvadya vacananA sadA tyAgI hoya che. dhUrta, kAmI, cora Adi dvArA bolAtI bhASAne sadaMtarapaNe tyAgIne sarvane hitakArI, yogya ane kAryane sAdhanArI spaSTa vANI bolavI te bhASAsamitiyoga kahevAya che. maputUha - manubhUdana (ja.). (prazaMsA karavI te, vakhANa karavA te) loko pAsethI kAma kaDhAvavA mATe ke ApaNI anukuLatAne sAcavavA mATe ke sAmenI vyaktine sAruM lAge te mATe ApaNe ghaNI vakhata sAcI khoTI prazaMsA karatA rahIe chIe. jayAre dharma jaNAve che ke, tamane koIpaNa vyakti satkArya karatI dekhAya, guNavAna dekhAya to tenA satkAryanI ke guNonI bhArobhAra prazaMsA avazya karo. kema ke guNonI prazaMsA karavAthI te guNo tamArAmAM paNa Avaze ane temane bIjIvAra satkArya karavA utsAhI banAvaze. aNuvedayaMta - anuvedayat (tri.) (anubhava karato, bhogavatuM, vedanA pAmatuM) pramAdI jIvano svabhAva che bhUlI javAno. dararoja banatI ghaTanAomAM kyAMka tenI lAgaNI dubhAI hoya ke AnaMdanI anubhUti thaI hoya te thoDAka samaya pachI bhUlI jAya che. A ja rIte pUrvabhavomAM narakAdi gatimAM bhogavelA raurava, ati bhayaMkara du:khone paNa bhUlI jAya che. are! A ja bhavamAM garbhAvasthAmAM UMdhA mAthe vItAvelo samaya paNa jo tene yAda rahe to paNa te pApa karavAnuM sarvathA 42
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUlI jAya. aNuvehamANa - anuprekSamANa (tri.) (vicArato, anuprekSA karato, bhAvanA bhAvato) agvo (reza) (tema, te prakAre, te pramANe, hA, kharuM, kharekhara) aNuvvajaMta - anuvrajat (tri.) (anUkuLapaNe sanmukha jato 2. pAchaLa jato). jeo mAtra vyavahArika saMbaMdhothI ja baMdhAyelA che te saMbaMdhio ane mahemAnonI AgatA-svAgatAmAM ApaNe pUrepUrA oLaghoLa thaI jaIe chIe. basasTenDa ke sosAyaTInA nAkA sudhI temane levA ane vaLAvavA jaIe chIe paraMtu jeo satyamArgano upadeza ApIne ApaNA upara satata upakAra karatA rahe che te zramaNa bhagavaMto ApaNA saMghamAM padhAre che tyAre temane satkAravA ane vaLAvavAM zuM ApaNe jaIe chIe kharAM? jo nA, to samajI lo ke ApaNA jevo kRtajJa bIjo koI nathI. mahuvA (5) - gaNuvrata (1). (mahAvratanI apekSAe nAnA vrato, zrAvakanA prathama pAMca vrata, aNuvrata, zrAvakadharma) tIrthakara bhagavaMto kevaLajJAnanI prApti pachI caturvidha saMghanI sthApanA kare che. jemAM puruSa ke strInA bheda vagara Atmatattvane zuddha banAvavA mAgatA dareka jIvo mATe teo zuddhamArganI prarUpaNA kare che. jeono AtmA pUrNarUpe jAgI cukyo hoya ane saMsArano tyAga karavA kaTibaddha hoya evA AtmAo mATe mahAvratadharma ane jemane satyanI samajaNa prApta thaI gaI hoya paraMtu hajI saMsArano rAga pUrepUro chUTyo na hoya tevA zrAvako mATe aNuvratadharma batAvyo, jemAM prathama pAMcavrato aNuvrata svarUpa che. *nuvrata (1.) (mahAvratanI pachI jenI sthApanA karavAmAM AvelI che te, mahAvratanI apekSAe nAnA vrato, zrAvakanA prathama pAMca vrata, aNuvrata, zrAvakadharma) sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMto jenuM saMpUrNa pAlana kare che te mahAvratonI pachI jainAgamagraMthomAM mahAvratonI apekSAe nAnA vratonI sthApanA karelI hovAthI tene anuvrata kahevAya che. teno krama che 1. zUlaprANAtipAtaviramaNa vrata 2. sthUla mRSAvAdaviramaNa vrata 3. sthUla adattAdAnaviramaNa vrata 4. skUlamaithunaviramaNa vrata ane 5. sthUla parigraha parimANaviramaNa vrata. zrAvaka-zrAvikAone pALavAnA bAvratomAM prathama pAMvrato upara kahyA mujabanA che. aNuvvayapaNaga - anuvratapaJcaka (na.) (jamAM pAMca aNuvratono samUha che te, zULaprANAtipAta viramaNAdi aNuvratapaMcaka) aNuvvayamuha - aNuvratamukha (tri.) (aNuvrato prathama-pradhAna che jene te- sAdhu zrAvakanuM vizeSa dharmAcaraNa) putrI - anuvratA (strI) (pativratA strI, pativratya dharmane pALanArI strI) dharmazAstromAM kyAMya paNa strIne tucchakAravAnI ke halakI gaNavAnI vAta karelI nathI, paraMtu gAIthyadharma viSe kahelI vAta vicArazuM to spaSTa che ke puruSa jeTaluM ja mahatva strIne ApavAmAM AveluM che. strIne parivAra tathA kuLanuM mUlyavAna ghareNuM gaNIne tenuM jatana karavAnuM jaNAveluM che. sAthe-sAthe strIone paNa patinA kuLane anurUpa AcAranuM pAlana karavAno nirdeza karelo che. putra - manuvaza (tri.) (vaza thayeluM, parasparAdhIna thayeluM) madyapAna karelI vyakti potAnuM khAnadAna, Ijjata ane sUdhabUdha khoIne lavArA karatI vivekahIna bane che tema mohane vaza thayela AtmA potAnI anaMta jJAnAdi zakti sAmarthyane bhUlIne mohAMdhatAmAM aTavAIne bicAro sAva rAMkaDo-garIbaDo thaI jAya che. 343
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ aNuvivAga - anuvipAka (pu.) (karmavipAkanA anurUpa, karma pramANe tenuM phaLa) be prakAranA loko A duniyAmAM dekhAI rahyA che. 1. Arthika rIte sukhI, saMpanna tathA saMskArI parivAramAM janma pAmelI vyaktio jemane dareka anukULatA sahaja rIte ja prApta thAya che tevI ane 2. sakhata mahenata karyA pachI paNa mAMDa-mAMDa parivAranI AvazyakatA pUrti thAya che evI. jemane ghaNI vakhata traNa sAMdhatA tera tUTe evI paristhiti hoya che. A banne vaccenA taphAvatanuM kAraNa che temaNe pUrve bAMdhelA karmo. jIva jevA karma kare che, jevA vicAra kare che bhaviSyamAM tadanusAra ja tene phaLa prApta thAya che. aNusaMgaI - aNusaGgati (strI.) (AkAzAdi dravyano paramANu sAtheno saMyoga) aNusaMcaraMta - anusaJcarat (tri.) (pAchaLa cAlato 2. bhaTakato, paribhramaNa karato) AcArAMgasUtramAM jaNAvyuM che ke je jIvo pAMca indriyanA viSayomAM vRddha thaI tene bhogavavAmAM ja sArapaNuM mAnI AsaktipUrvaka temAM nimagna rahe che tevA AtmAo cAragatimaya saMsArane viSe anekavidha bhavomAM du:kho bhogavatA thakA AthaDyA ja kare che. aNusaMdhANa - anusandhAna (na.) (buddhithI grahaNa karavuM te 2. pUrvAparane meLavavuM te 3. zodha, gaveSaNA 4. vicAra, cintana) ApaNe guru bhagavaMto pAse vinayapUrvaka vyAkhyAna zravaNa karIe chIe tene tathA maharSioe ApaNA jevA bALajIvo upara karuNA karIne racelA zAstronuM adhyayana karIe chIe tene bhagavAnanI vANI kahIe chIe. te kaI rIte ? zuM hAla vicaratAM zramaNa bhagavaMtoe tIrthaMkaradeva pAsethI sAMbhaLyuM ke, zAstronA racanAra maharSioe bhagavAna pAse sAMbhaLyuM che? uttara 'nA' Avaze. kiMtu A vANI ke A jJAna tIrthakara bhagavaMtoe gaNadharAdi mahApuruSone ApyuM, teoe temanA ziSyone ApyuM ema paraMparAthI tIrthaMkarabhagavaMte upadezelI vANI ApaNA sudhI pahoMcI ane ApaNe Aje tenuM zravaNa adhyayana karIe chIe. anusaMdharva () (satata hicakI, avirAma heDakI AvavI te) majuveyana - manuna (.) (pachIthI vedavuM te 2. anubhAvavuM te) ApaNe kyAreka koIka kAryamAM mazagUla thaI gayA hoIe tyAre kaMI saMvedana thAya ke kaMI vAge to ghaNI vakhata tenI khabara paDatI nathI. pachI jyAre vedana-upayoga-anubhava thatA ApaNane khyAla Ave ke, A vAgyuM che. zAstromAM tene anusaMvedana kahela che. anusaMsara - manubaMsara (.) (gamana karavuM te, bhramaNa karavuM te 2. smaraNa karavuM te) jyAM sudhI jIvane sAcI samajaNa prApta thatI nathI, satya zuM che? tenI khabara paDatI nathI, tyAM sudhI ajJAnanA aMdhArAmAM dizAhIna banIne Ama-tema basa bhaTakyA ja kare che. jayAre tene sAcI samajaNa prApta thAya che, satya tattvano bodha thAya che te pachI jIva temAM pravRttizIla thAya che. jJAnIo kahe che ke tyArapachIthI saMpUrNa AnaMdanuM sthAna-mokSa prApta karavA mATenI yAtrAno prAraMbha thAya che. gulana - anusajanA (strI.) (anusaraNa, anuvartana) satyanI tAlAvelI jAge pachI vyaktine zAstronuM kramaza: adhyayana karavA tathA zAstrokta sArabhUta padArtho viSe ciMtana, manana karI AtmAne bhAvita karavAnI pravRtti thAya che. paraMtu je bhaNI zakyo nathI ke bhaNI zake tevI zakti ke anukULatA nathI tevo ajJAnI jIva paNa jo guru bhagavaMta upara saMpUrNa zraddhA rAkhIne temanI AjJAne anusare to te jIvano beDo pAra thaI jAya e niHzaMka che. aNusajjijjatthA - anuSaktavat (tri.) (kALa paraMparAthI cAlyuM AveluM, pUrvakALathI kALAntaramAM anuvartana pAmI AveluM) 344
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ amuka - anuzida(stra.) (anuzAsana 2. stuti, prazaMsA, zlAghA 3. zIkha, upadeza, doSa dekhADI zikSaNa ApavuM te 4. AjJA, anujJA, saMmati) jo tamAre koIpaNa dizAmAM pragati karavI che to tenI prApti mATeno satata prayatna jarUrI bane che. vyakti ghaNI vakhata pramAdavaza ke vacce AvatA avarodhothI hArI jaIne ke pachI mukela gaNIne kAryane adhavacce ja choDI de che. jyAre satata dhagazapUrvaka prayatna karatI vyaktinI mahenata eka nizcita pariNAmane prApta karAve che. mulAyama gaNAtuM doraDuM paNa satata prayatna dvArA kUvAnA kALamIMDha paththara para paNa kApA pADI de che. masamaya - malaya (vya.) (pratikSaNa, pratisamaya, samaya samaya). loko jyAre pethaDa maMtrIne sukha pRcchA karatA hatAM tyAre kathAkAre maMtrInA mukhamAM zabdo mUkatAM lakhyuM che ke, are! loko mane pUche che ke he maMtrIzvara! tamArA zarIramAM kuzalatA varte che? paraMtu temane kevI rIte samajAvuM ke bhAI! jayAM pratyeka kSaNe AyuSya kSINa thatuM hoya, jIvananI dorI TUMkI thatI jatI hoya tyAM kuzalatA kevI rIte hoI zake, arthAt kSaNabhaMgura A zarIre kuzaLatA vaLI kevI? aNusamavayaNovavattia - anusamavadanopapAtika (tri.) (anurUpa ke aviSama che mukhanI saMgati-dvAraghaTanA jene te) karmasiddhAMtAnusAra pratyeka prANInA zarIranA aMgo ane upAMgonI racanA nAmakarmane AdhAre thatI hoya che. jo zarIranA pratyeka aMgo suvyavasthita hoya. AMkha, nAka, kAna, hAtha, paga, aviSama mukhAkRti vagere yathAsthAne hoya to te jIve bAMdhelA zubha nAmakarmano prabhAva jANavo ane jo te avyavasthita tathA viSama hoya to azubha nAmakarmano udaya jANavo. aNusaya - manuzaya (kuM.) (garva, ahaMkAra, ghamaMDa 2. pazcAttApa) ahaMkAra haMmezAM jIvane adhogati tarapha lai jAya che. te kyAreya paNa jIvane potAnAmAM paDelA doSane svIkAravA deto ja nathI. parastrIne mAtA-bahena samAna mAnato rAvaNa paNa ekamAtra ahaMkArane kAraNe apamRtyu pAmyo. are, jemanuM nAma corAzI covIsI. sudhI amara rahevAnuM che tevA kAmavijetA Arya sthUlibhadra kAmane jItI zakyA paraMtu, potAnA jJAnanA ahaMkAra AgaLa hArI gayA. ahaMkAranA kAraNe temane bAkInA cAraparvo arthathI gumAvavA paDyA. mATe ja to maharSioe ahaMkArane tyajavA kaheluM che. madhusara - manuSaT (1.). (anuciMtana, smaraNa karavuM, vicAravuM) svAmI vivekAnaMde lakhyuM che ke, pratyeka vyaktie dararoja eka vakhata AtmaciMtana karavuM joie. arthAta vyakti jema bIjA mATe vicAra kare che, AlApa saMlApa kare che, tema pratidina thoDoka samaya potAnA AtmA sAthe vArtAlApa karavo joIe. je vyakti thoDIka kSaNo jo potAnA AtmA mATe nathI kADhI zakatI to tenA jevuM durbhAgI bIjuM koI nathI. aNusariyavva - anusatavya (tri.) (anusaravA yogya, anusaraNa karavA lAyaka) paramAtmAnI vANI haMmezAM vidheyAtmaka hoya che. temanuM vacana kyAreya paNa AjJAtmaka hotuM nathI. AthI ja to temaNe mokSanA daravAjA kholI ApanAra sanmArga temaja naraka ane durgatimAM laI janAra unmArga banuM nirUpaNa karIne aMte kayA mArgane anusaravuM ane kayA mArge na javuM, te nirNaya pratyeka jIva para choDI dIdho che. manusmartavya (tri.) (pAchaLathI yAda karavA yogya, ciMtavavA yogya) aNusarisa - anusadRza (tri.) (anurUpa, yogya 2. samAna, tulya) zAstromAM paramAtmAnuM dhyAna ilikAbhramaranyAye ciMtavavAnuM kaheluM che. jevI rIte bhamarInI kedamAM rahelI IyaLa satata bhamarInuM 345
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ ciMtavana kare che ane tenuM ciMtana karatAM karatAM eka divasa svayaM IyaLa bhamarInuM rUpa dhAraNa kare che tevI rIte je bhakta satata paramAtmAnuM ciMtana kare che te eka divasa svayaM bhagavAnanI samAna banI jAya che. atha svayaM pUjaya banI jAya che. anusAra - anusAra (kuM.) (anugamana, anuvartana, pAchaLa javuM te 2. samAna banAvavuM te, sarakhuM karavuM te 3. parataMtratA, te mujaba) juvAra (.) (akSara upara raheluM biMdu, anunAsika varNa, anAra kRta) jemAM varNAmnAya pramANe anusvArasahita uccAraNa karavAmAM Ave tevA jJAnane anakSaragruta kahevAmAM Ave che. svaranA AzrayathI uccAraNa karAtA ane biMdurekhAthI vyakta karAtA varNAkSarane vyAkaraNanI bhASAmAM anusvAra kahevAya che. anusAsaMta - manuzAsan (tri.) (zikSA Apato, daMDa deto 2. anuzAsana karato 3, upadeza Apato) sAma, dAma, daMDa ane bheda nItithI zAsana karato rAjA jema vadhu sArI rIte rAjya karI zake che ane potAnuM varcasva jALavI zake che tema je AcArya zAstramAM kahela sAraNA, vAraNA, coraNA ane paDicoyaNAnI vidhithI ziSyone upadeza ane daMDa vigere Ape che te ja AcArya bhadrajIvone unmArgathI sanmArge lAvavA samartha bane che. aNusAsaNa - anuzAsana (na.) (AgamAnusaraNa thAya tema upadeza Apavo te 2. zikSA, daMDa 3. zikhAmaNa, upadeza 4. AjJA, hukama 5. anukaMpA, dayA) bhavAbhinaMdI jIvonI mati haMmezAM bIjAne dabAvIne temanI para zAsana karavAnI hoya che. arthAta teonI pravRtti kAyama bIjAne nIcA dekhADavAnI ane bIjA para rAja karavAnI hoya che. jyAre adhyAtmanI duniyAmAM bIjA jIvo para anuzAsana karavAno niSedha che. tyAM to pahelo niyama che ke, jo tamAre anuzAsana karavuM hoya to potAnA AtmA para karo. je AtmA para anuzAsana karI zake che te ja jagatanA jIvo para rAja karI zake che. aNusAsaNavihi - anuzAsanavidhi (puM.) (anuzAsananuM vidhAna 2. upadezanI vidhi) kharA arthamAM joIe to "anuzAsana' e unmArge jatA jIvane sanmArge lAvavAnI prakriyA che. A anuzAsanane vyavahAramAM ane dharmamAM bannemAM anumati apAI che. kALa anusAra jIvone maryAdAmAM rAkhavA mATe ja te samayanA rAjAo ke AcArya bhagavaMto aneka rIte anuzAsananI vidhio apanAvatA hatA ane tenA dvArA jIvane kalyANakArI mArge caDhAvatA hatA. anusAsijjaMta - anuzAsyamAna (tri.) (anuzAsana karato, zikSA pAmato 2. guru dvArA sanmArge preraNA karAto) aNusAsiya - anuzAsita (tri.) (anuzAsana karAyelo, daMDAyelo, zikSita) cAritrajIvananuM pAlana karatAM kvacit pramAdavaza skUlanA thaI hoya to guru vaDe kaThora vacanothI Thapako ApavAmAM Ave che. te avasare paNa vinIta ziSya kyAreya guru pratye roSa karato nathI. kema ke gurunI kaThoroktimAM paNa ziSya pratyeno prema rahelo hoya che. temano aMtarAtmA kAyama tenA hitanI ciMtA na karato hoya che. AthI guru vaDe daMDAyelA jIve guru pratye vinayabhAvane dhAraNa karIne temano upakAra mAnavo joie. prasid- azig(tri.) (zikSita, jene zikhAmaNa ApelI hoya te) azvapAla vaDe zikSita azva pote zIkhelI kalAo dvArA lokonuM manoraMjana karI zake che ane badhAnI prazaMsAne pAtra bane che. paraMtu je azva kyAreya zikSA pAmyo nathI te mAtra bhAravahana karavAnA kAryamAM ja upayogI thAya che. tema guru bhagavaMtanI kupAdaSTie zikSita ziSya karmanI nirjarA karanAra ane lokamAM prazaMsanIya bane che. jayAre guru bhagavaMtanI zikSAne ayogya ane naThora jIva mAtra 346
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMsAranA bhArane UcakanAro banI rahe che. kasi - gaNi (strI) (zikSaNa, bodha, hitakAraka upadeza 2. AjJA 3. stuti) manusu (seza-tri.) (anukULa) varSonA varSo sudhI vaTavRkSa aDIkhama-TaTTAra UbhuM rahI zake che tenI pAchaLanuM kAraNa jANo cho? te potAnI jAtane dareka Rtune anukuLa thaI rahevAnuM zIkhI le che. AthI ja to game tevI ThaMDI, garamI ke varSA RtumAM paNa potAnI sattA gumAvatuM nathI. tevI rIte je jIva pratyeka sukhada ke duHkhada ghaTanAone vaza thayA vinA te paristhitione anukULa potAne ghaDe che te ja sArI sthiti mATe AgaLa AvI zake che. aNusUyaga - anusUcaka (puM.) (jAsUsanI eka zreNi 2. kaheluM sAMbhaLeluM ke joyeluM 3. svayaM upalabdha thayeluM pratisUcakane kahenAra) jAsUso mAtra Aje ja che evuM nathI. prAcIna kALamAM paNa rAjA-mahArAjAo potAnA duzamana rAjAonI ke pachI potAnA ja nagaramAM cAlatI ghaTanAonI bAtamI jANavA mATe jAsUsone rAkhatA hatA. te jAsUso carapuruSanA nAme oLakhAtA hatA. teo vividha vezabhUSA ke sAhasa dvArA game tevI gupta khabaro meLavIne potAnA mAlika rAjAne te samAcAro pahoMcADatA hatA. maykU (mu) 2TI - enughUtAva (ja.). (bIjAnA zarIrane AzrayIne rahevApaNuM, parAdhInatA) A jagatamAM evA keTalAka jIvo che ke, jeonuM svataMtra astitva hotuM nathI. teo bIjAnA zarIrane AzrayIne ja rahetA hoya che. jema ke jU, kRmio, UdhaInA peTamAM rahelA jaMtu vagere. AvA jIvo karmasaMyoge AjIvana parAdhInapaNe rahenArA hoya che. aNusoya - anuzrotas (na.) (nadI vagereno pravAha, vega) paMcasUtramAM saMsArane anAdikALanA pravAhavALo kahelo che. jevI rIte nadIno pravAha kyAreya paNa aTakyA vinA satata cAlyA ja kare che. tema A saMsAranA janma-maraNAdi du:khano pravAha paNa asmalitapaNe cAlyA kare che. A saMsArano pravAha bhUtakALamAM kyAreya aTakyo nathI ane bhaviSyamAM kyAreya aTakavAno paNa nathI. maNiyAra (M) - anuzrotarina(a.). (nadInA pravAhanA anusAra cAlanArA matyAdi 2. abhigraha vizeSe karI upAzrayanI samIpathI kramazaH bhikSA lenAra) sthAnAMgasUtranA cothA sthAnanA cothA uddezAmAM kaheluM che ke, je zramaNa abhigraha vizeSa karIne upAzrayanI samIpamAM rahelA kalomAM krama vaDe AhAra-pANI mATe gaveSaNA kare che te anuzrotaRArI sAdhu che. aNusoyapaTThiya - anuzrotaHprasthita (tri.) (viSayonI dravyakriyAmAM anukULa pravRtti karanAra) nadInA pUramAM paDeluM kASTha-lAkaDuM svAbhAvikapaNe pravAha vahe che tenI sAthe tadanusAra gati kare che. tevI rIte ajJAnatAnA hetue karI mugdhajIva viSayomAM Asakta banIne drakriyAomAM anukULa pravRtti karanArA hoya che. arthAt bAlasvabhAvanA jIvo dravya anuSThAnomAM gatAnugatika pravRtti kare che jayAre sAdhu puruSo kAma pratye pratikULa pravRtti karI Asaktine toDe che. aNusoyasuha - anuzrotaHsukha (tri.) (pANIne thapATa mAravAthI te bhedAya ane pAchuM ekameva thaI jAya che tenI jema anukaLa pravRttithI maLatuM viSayAdi sukha che jene te) dazavaikAlikasUtranI dvitIya cUlikAmAM kahevuM che ke, "magoyo no' arthAtu sAmAnyathI AkhuM jagata anukuLa viSayonA sukhamAM pravRtti karanAra hoya che. pratyeka saMsArI jIva sahajatAthI je sukha prApta thAya tenI ja cAhanA karatA hoya che. kaSTasAdhya evA zAzvata sukhomAM temanI nivRtti ja hoya che. 347
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusa - manu (chuM.) (atyAga, na tyajavuM te) darzanAcAranA eka AcAramAM Ave che ke, jainadharmI AtmA mithyAdarzanonI bAhya jAhojalAlI ane jhAkajhamALa joine pote ItaradharmanI vAMchA karato nathI. eTaluM ja nahIM game tevA saMjogomAM paNa pote svIkArelA satyamArgano tyAga karato nathI. maylarittA - anukRtya (vya.) (anusarIne, anuvartana karIne) sUtrakRtAMgasUtranA prathama zrutaskaMdhamAM kaheluM che ke, maMdajIvo eTale ajJAnIjano kevA hoya che? ke jeo vagara vicAryuM hiMsAcAramAM pravartatA hoya che. aMdha vyaktinI jema potAnA pUrogAmIne anusarIne nirdoSa evA prANIone haNatA rahe che. pusava - anuzrava (kuM.) (gurunA mukhathI saMbhaLAya te 2. veda) jaina itihAsa kahe che ke vedonI racanA Adya cakravartI mahArAjA bharate karelI hatI. tenA purAvA rUpe vedomAM AdinAtha, neminAtha vagere tIrthakaronA nAma Ave che. tresaThazalAkA puruSomAMthI ghaNAnA ullekho karAyelA che. vartamAnamAM vedomAM pATha bheda ane svarUpa bheda jaNAya che tenI pAchaLa keTalAka svArthI ane satkAra-sanmAnanA lAlacI loko javAbadAra che. anusuya - manuzruta (ni.). (guru dvArA kahevAyelAnuM avadhAraNa, avadhArita 2, purANa zruta 3. utsukatArahita). bhAratavarSamAM vidyArthIone abhyAsa karAvavAnI prAcInakALanI paddhati e hatI ke, AcArya ziSyone vedo ke Agamono pATha mukhapATha karAvatA hatA. guru zAstrono pATha moTethI bolatA ane ziSya te bolAyelA zabdonuM matimAM avadhAraNa karIne tene kaMThastha karatA hatA. AthI te zrata khUba ja lAMbA samaya sudhI jIvaMta rahetuM hatuM AjanI jema nahIM ke gaI kAle zuM bhaNyA hatA tenI paNa khabara nathI. anusuyatta - anusuvarva (na.) (deva-manuSyanA kAmabhogomAM utsukatArahita, kAmabhogomAM nispRha) utsukatA e caMcaLatAnuM pratIka che tethI caMcaLa jIvo kyAreya paNa AdhyAtmika sukha prApta karI zakatA nathI. paraMtu jeoe sAcI samajaNa ane vivekane keLavyA che teo viSayomAM utsukatArahita thaIne sthira ane saMpUrNa sukhane bhogavI zake che. aNuvrasiddha - anubhavasiddha (tri.) (anubhavasiddha, abhyAsathI siddha thayeluM, svasaMvedanathI pratIta) niSkAraNa vatsala ane ekamAtra parahita ciMtaka paramAtmA kyAreya paNa potAnI vAto bIjA para jabaradastIthI thopatA nathI. temanI vAto kyAreya paNa havAmAMnA mahela jevI hotI nathI paNa dareka vAto anubhavasiddha hoya che. AjanuM vijJAna paNa paramAtmAnI vAtone khoTI sAbita karavA mATe samartha nathI, anaMtakALa pachI paNa sanAtana satya svarUpe ja rahevAnI che. gvavuM - anumUya (vya.) (anubhavIne, anubhava karIne). jIva jyAre narakamAM karelA karmo bhogavato hoya che te vakhate e asahya duHkho anubhavIne manamAM nakkI kare che ke, ekavAra ahIMthI nIkaLyA pachI koI divasa evA pApa nahIM karuM ke jethI punaH narakamAM AvavuM paDe. paraMtu anAdikALanA AtmA para paDelA saMskAra ja evA che ke jIva jevo narakano bhava pUro karIne bIjA bhavamAM jAya che tyAM tenI badhI ja jUnI smRtio bhUMsAi jAya che, ane pAcho te viSaya-kaSAyomAM Asakta banIne pApano saMcaya karavA lAge che. aNuhiyAsaNa - anvadhyAsana (na.) (nizcala rahIne sahana karavuM te) sADAbAra varSanA sAdhanAkALa daramiyAna paramAtmAe ghorAtighora upasargo sahana karyA te dIna-hIna bhAve nahIM paNa nIDara rahIne 348
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ nizcalapaNe sahana karyA hatA. mATe ja upasargo-pariSaho vacce paNa teo prasannacitta rahyA hatA. potAnA zarIrane kaSTo sahana karavA paDe che tenuM temane jarAye duHkha nahotuM. paraMtu jyAre saMgamadeva upasarga karIne pAcho jaI rahyo hato tyAre prabhu vIranI AMkhomAM saMgamadevanI karuNA ciMtavIne AMsu AvI gayA. temane duHkha hatuM ke, A devanI saMsAravRddhimAM pote nimitta banyA. AvA ghora upasarga karanAra pratye paNa AvuM anupama ciMtana karanAra mahAmAnava te kharekhara mahAvIra ja hoi zake. anukUma - manubhUta (ra.) (anubhavela, anubhavano viSaya baneluM) madhU (reza) (cokhAnI eka jAti). maNUva - anUpa (tri.) (jalabahula pradeza, je pradezamAM pANInI mAtrA vadhu hoya te) aNUvadesa - anUpadeza (puM.) (jalapradeza, jalanI pracuratAvALuM sthAna) bhaugolikazAstra anusAra ApaNI pRthvInA traNa bhAgamAM pANI che ane eka bhAgamAM ja jamIna che. A vAta ApaNuM jainazAstra paNa mAne che. jainadraSTie je vizva mAnavAmAM AvyuM che temAM pratyeka dvIpanI pachI tenAthI bamaNA parimANavALo jalapracura samudra Avelo che. jema ke eka lAkha yojananA parimANavALA jaMbUdvIpa pachI tene pharato be lAkha yojananA parimANavALo lavaNasamudra Avelo che. temAM aMtaradvIpo AvelA che jenI pharate mAtra jaLanI ja pracuratA che. maH(T) - gA (tri.) (ekathI vadhu, aneka) unnati ane adhogati tarapha javA mATenA aneka rastAo che. jema pApasthAnako ghaNA badhA che tema puNyasthAnako paNa aneka prakAranA che. temAM mahattvanI bAbata e che ke tame kayo rasto pasaMda karo cho. tame pasaMda karelA mArga para AdhAra rAkhe che ke tame kyAM jazo, tamAruM bhaviSya kevuM haze, kAle tame kevI paristhitimAM hazo. aNekkANaMtarasiddhakevalanANa - anekAntarasiddhakevalajJAna (na.) (anekAMtarasiddhakevaLajJAna, Abhinibodhika jJAnano eka bheda) jaina darzane jJAnane pAMca vibhAgomAM vaheMcIne tenA avAntara aneka prakAronuM suMdara vivecana kareluM che. sthAnAMgasUtramAM jJAnanA prakAromAM AbhinibodhikajJAnano ullekha karelo che. samasta jJAnomAM phakta kevaLajJAna sarvato grAhI che bAkInA badhA dezagrAhI che. kavi - phi(pu.) (aneka paTataMtuothI baneluM, kapaDAnA TukaDAomAMthI banelo saMthAro) mota - nevAnta (vi.). (anizcaya, ekAnta nahIM te, niyamano abhAva 2. ekAgratA) koI vastu ke padArtha vizeSa mATe AgrahapUrvaka A Ama ja che' ema ekAtte nahIM mAnatAM 'A Ama paNa hoI zake che' ema mAnavAmAM Ave tene athavA viSaya, vastu ke padArtha vize saMpUrNa nizcaya na hoya tene anekAnta kahevAya che. aNegaMtajayapaDAgA - anekAntajayapatAkA (strI.) (anekAntajayapatAkA, svanAmakhyAta jaina graMtha vizeSa) jemaNe prAyazcittarUpe 1444 saMskRta-prAkRta graMthonI racanA karI che evA yAkinImahArAsUnu pUjyapAda AcArya pravara haribhadrasUri mahArAjAe anekAntajayapatAkA graMthanI racanA karI che. jemAM anya darzano tathA dharmamatonuM vistRta nirUpaNa karIne jainadarzananA anekAntavAdamAM teno kaI rIte samAveza thaI jAya che te ane e dharmamatonI apUrNatA zuM che te siddha karI che. pU. AcArya municaMdrasUrijIe bAlajIvone sukhe avabodha thAya te mATe ukta graMthanI vistArapUrvaka vRttinI racanA karI che. 349
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ aNegaMtappaga - anekAntAtmaka (na.) (anekAntAtmaka svabhAvI vastu ke padArtha, sat asat Adi aneka dharmAtmaka) satavAra - naivattavAda (I.) (sAdvAda, anekAntavAda, jainono mukhya siddhAMta) jemAM, paraspara virodha hoya tevA aneka guNadharmono eka ja vastumAM sApekSa dRSTie svIkAra karavAmAM Ave te anekAntavAda. anekAntavAda kyAreya paNa koI eka guNane laIne vastunA ekAntasvarUpane mAnato nathI, paraMtu tene anaMta guNAtmaka mAnIne tenA aneka svarUpane svIkAre che. pitA, putra, bhAI, dAdA, nAnA, pautra, kAkA, mAmA, bhANeja, bhatrIjo Adi aneka guNone eka ja puruSamAM te sApekSapaNe svIkAre che. koIpaNa vastunA mAtra eka guNane grahaNa nahIM karatAM tenA satu, asatu Adi guNadharmone mAne che. traNe jagatamAM anekAntavAda trikALajayI varte che. aNegakoDi - anekakoTi (tri.) (aneka karoDa dhana athavA kuTuMbIjanonI saMkhyA jenI pAse che te) mAtra atyAre ja tAtA, biralA, aMbANI jevA arabopatio che evuM nathI. pUrvanA kALamAM paNa evA koTaTyAdhipati zreSThIo hatA. pharaka mAtra eTalo che ke, atyAranA dhanADhyono paiso prAya: moja-zokha pAchaLa ja jAya che. jayAre pUrvenA dhanapationo paiso aneka karoDonI saMkhyAmAM jinAlayo, maMdiro ke dezarakSA vagere satkAryomAM vaparAto hato. rANakapura, Abu-delavADAnA deharAo, jagaDUzA, bhAmAzAno lokaprasiddha itihAsa tenA jIvaMta udAharaNo gaNI zakAya che. majAvaeraya - gavAkSari (.) (aneka akSarothI baneluM, anekAkSarovALuM) zAstronI racanA be rIte thatI hoya che 1. alpAkSarI (satrAtmaka) ane 2. anekAkSarI (bhAga-vivecanAtmaka) keTalAka graMthakAro graMthanI viSaya vastune tattvArthasUtranI jema bahu thoDA zabdomAM kahetA hatA, paraMtu tenA artho vistRta thatA hatAM. jyAre keTalAka graMtho dRSTivAdanI jema akSaravinyAsanI dRSTie paNa mahAkAya rahetA hatAM. tevA graMtho anekAkSarI arthAta vizALakAya kahevAtA hatA. moravuMdI - nelI (trI.) (jemAMthI bahAra nIkaLavAnI aneka chIMDI-bArIo hoya tevI nagarI, gupta dvArovALI nagarI) bhAratavarSamAM rAjAzAhI kALamAM bIjAnuM rAjaya paDAvI levAnI lAlasAthI aneka yuddho thatAM hatAM. AthI eka rAjAne bIjA duzmana rAjAthI satata bhaya raheto hato. kema ke kyAre duzmana rAjA caDhAI karI bese te kahI na zakAya. mATe rAjAo ApattikALe potAnI prajA, kaTuMba ane jAtane bacAvavA mATe nagaranI bahAra nIkaLavA mATe aneka gupta dhAro, bhoMyarAo, bArIo mUkAvatA hatA. jethI teo koinI najaramAM AvyA vinA cUpacApa tyAMthI palAyana thai zake. aNegakhaMbhasayasaNNiviTTa - anekastambhazatasanniviSTa (tri.) (aneka staMbhothI banela, seMkaDo staMbho che jemAM te). zeTha dharaNAzAe rANakapuramAM nayanaramya manohara nalinI gulma vimAna tulya jinAlayanuM nirmANa kareluM che. A jinAlayamAM kalAkRti sabhara seMkaDo staMbho mUkavAmAM AvyA che ane A jinAlayanI khAsiyata e che ke, tame koIpaNa thAMbhalA pAse UbhA rahI cAre dizAmAM jozo to paNa tamane vItarAga paramAtmAnA darzana thaze thaze ane thaze ja. aho! kevI adUbhUta saMracanA. aNegaguNajANaya- anekaguNajJAyaka (tri.) (aneka guNa-doSanA jJAtA) oghaniyukti zAstramAM gacchane samudranI upamA ApavAmAM AvelI che. jema dariyAmAM saumya ane bhayAnaka banne prakAranA prANIo vase che tema samudAyamAM guNavAnuM ane doSavALA ema banne prakAranA jIvo hoya che. zAstrAdhyayanathI paMDita kakSAe pahoMcelA gItArtha zramaNo samudAyagata AtmAomAM rahelA aneka guNa-doSone jANatA hovA chatAM temanA pratye rAga ke roSa karyA vinA temane sAraNA vAraNA coyaNA dvArA guNAnurAgI ke guNavAna banAve che. 350
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ aNegacitta - anekacitta (tri.) (aneka vicAravamaLomAM phasAyeluM citta, caMcaLacitta che jenuM te) pUrvenuM bhArata mAtra paisAthI ja sukhI nahotuM kiMtu e samayanA lokonA jIvanamAM cittaprasannatA paNa hatI. tenuM eka kAraNa e paNa hatuM ke, lokomAM jAtigata dhaMdhA-vyApAranI paddhati ja cAlatI hatI. jema ke rAjapUtonI karaNI rAjya kArabhAra, vaNikonI AjIvikA vyApAra tema dareka jAti-komanA judA-judA AjIvikAnA dhaMdhA baMdhAyelA hatA. AthI koIne lAlasA hatI ja nahi, jayAre Aje eka vyakti aneka prakAranA vyApAra kare che. AthI tenuM citta aneka ThekANe baMdhAi gayuM che. AvA anekacittavALAne zAMti kyAMthI maLe? sonaE - vAmana () (aneka bhava, anaMta bhava) jevI rIte sUrya ane caMdra kyArathI Uge che, divasa-rAtanI sau prathama zarUAta kyArathI thaI vagere kahI zakAtuM nathI, tema A saMsAramAM ApaNo janma sau prathama kyAre thayo te kahI zakAya nahIM. anAdikALathI ApaNA janma-maraNa cAlyA ja Ave che. atyAre paNa saMsAramAM ApaNI hayAtI che te ja puravAra kare che ke anaMtA bhavothI A saMsAramAM ApaNe rajhaLI rahyA chIe. cAlo have to A cakrane aTakAvavAno prayatna zarU thai javo ja joie. moganI - mane vanava (tri.) (aneka jIvo che jemAM te pRthvI). pratyeka sthAvara ekeMdriya jIvo svataMtra hovA chatAM teo samUhamAM eka sAthe vasatA hoya che. AthI ja to dazavaikAlikasUtramAM kaheluM che ke, pRthvIkAyAdi jIvo svataMtra sattAvALA hovA chatAM paNa eka ja zarIramAM te aneka jIvo sAthe rahetA hoya che. aNegajogadhara- anekayogadhara (puM.) (labdhidhara, labdhine dhAraNa karanAruM) pravacana sAroddhArAdi graMthomAM aneka prakAranI labdhionI vAta Ave che. A labdhio saMyamajIvananI nirmala ArAdhanA ane keTalIka kaSTasAdhya sAdhanAothI prApta thatI hatI. yAda rAkhavA jevI vAta che ke, labdhione dhAraNa karanArA e mahApuruSo teno upayoga haMmezAM zAsananI rakSA ane paropakAra mATe ja karatA hatA. teo potAnA mATe kyAreya teno durupayoga karatA nahotA. mAkSara - mazarUSa (tri.). (aneka prakAranA matsya che jemAM te). cenala para samudramAM vasatA vividha jaLacara jIvonI duniyA batAvavAmAM Ave che. samudramAM rahelI aneka prakAranI jAta-jAtanI mAchalIo ane jIvo joine ApaNe TIvI cenalane prazaMsIe chIe. paraMtu kAna kholIne sAMbhaLI lo! cenalovALA je batAvI rahyA che te vAto to paramAtmAe AjathI paccIsaso varSa pUrve kahelI che. ApaNA zAstromAM paNa vAta Ave che ke, baMgaDI ane naLIyAnA AkArane choDIne dareka AkAranA matsyajIvo jaLa-samudramAM rahelA che. aNegaNarapavarabhuya'gejjha - anekanarapravarabhujAgrAhya (tri.) (aneka manuSyonI vizALa bhujAothI paNa je pakaDI na zakAya te, mApI na zakAya tevuM vizALakAya vRkSa) eka nAnakaDA tala jevaDuM dekhAtuM bIja bhaviSyamAM eTaluM vizALa vaTavRkSa banI jAya che ke tenuM thaDa aneka manuSyonI bhujAone bhegI karIe to paNa bAthamAM na AvI zake. arthAta eka nAnakaDA bIjamAM ATalI vizALatAnI tAkAta chUpAyelI che. tevI ja rIte zrIjinezvaradeva kathita eka nAnakaDI ArAdhanAmAM eTalI badhI tAkAta che ke pahADa jevaDA moTA karmonA paNa bhAMgIne bhukkA karI nAkhe. samajI rAkho ke, aNu jevA jIvAtmAmAM paNa virATa svarUpa chUpAyeluM hoya che. aNegaNAma - anekanAman (na.) (aneka paryAya, aneka nAma) jaino anekAMtadarzanamAM mAne che. te dareka padArthane traNa rIte jue che. dravya, guNa ane paryAya. jagatamAM rahelo dareka padArtha dravya che. 351
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ ane je dravya che te nitya che. vastunA dravyamAM koI ja pheraphAra thato nathI. dareka dravyamAM koine koi guNa avazya rahelo che. kema ke guNI hoya tyAM guNa cokkasa hovAno ja. mATe dareka dravyamAM guNa che. padArtha dravya tarIke bhale zAzvata hoya paraMtu paryAyarUpe te aneka hoi zake che. eTale ke eka dravya aneka paryAyAtmaka hoya che ane paryAyo haMmezAM badalAtA rahe che. A ja satya che. aNegaNiggamaduvAra - anekanirgamadvAra (tri.) (janA nIkaLavAnA aneka vAra che te, aneka dvAravALuM) ApaNe jenI khUba mAvajata karIe chIe ane jenA mATe aneka prakAranA pApo AcarIe chIe te ApaNuM zarIra aMdaramAM azucithI bhareluM che. A zarIra tenI prakRti anusAra potAnI aMdara rahelI azucine aneka kArothI bahAra dhakele che. jene ApaNe nAkano mela, kAnano mela, parasevo, maLa, mUtrAdi kahIe chIe. jJAnI bhagavaMtoe kahyuM che ke aMte to e paNa sAtha choDI de che ane enI khAtara karelA pApa jIve bhogavavA paDe che mATe azucithI bharelA zarIra para Asakti karavA jevI nathI aNegatAlAyarANucariya - anekatAlAcarAnucarita (tri.) (tAboTA pADI nAcanArA aneka naTothI Asevita, nagarAdi) aNegadaMta - anekadanta (tri.) (aneka dAMta che jenA, batrIsa dAMtayukta). sAmudrikazAstramAM aMgalakSaNano viSaya Ave che. A zAstramAM strI-puruSanA zubha tathA azubha banne prakAranA aMgonuM varNana karavAmAM AveluM che. vyaktinA aMgo parathI tenA bhAgyanuM kathana karavAmAM AvatuM hoya che. jema ke raktavarNIya netra, batrIsa detapaMkti yukta, zarIra sauSThavatA vagere vyaktinA sArA bhaviSyanA sUcaka che. jayAre vakra daMtapaMkti, AMgaLIonuM vakrapaNuM, AMkhomAM nistejatA vagere tenA azubha bhAgyanA sUcaka kahelA che. aNegadavvakkhaMdha - anekadravyaskandha (puM.) (aneka sacitta ane acitta dravyothI niSpanna skaMdha) vizeSAvazyaka bhASya graMthamAM anekadravyaskaMdhanI carcA karavAmAM AvelI che. temAM lakheluM che ke, jIvanA eka pariNAma arthAta vyApAravizeSathI pariNAma pAmeluM sacitta ane acitta dravyavizeSa baneluM hoya tene anekadravyaskaMdha kahevAmAM Ave che. aNegapaesatA - anekapradezatA (strI.) (aneka pradezatA, bhinna pradezatA). aNegapAsaMDapariggahiya - anekapAkhaNDaparigRhIta (tri.) (aneka pAkhaMDIothI aMgIkAra karAyeluM, aneka darzanIothI grahaNa karAyeluM) anAdikAlIna saMskAravaza AtmA aneka pAkhaMDothI gherAyelo ja rahyo che. tenA mATe aneka darzanomAMthI sAcA darzanane grahaNa karavuM eTale ghAsanA DhagalAmAMthI soyane zodhavA jeTaluM kaparuM che. A kArya adharuM jarUra che paNa azakya to nathI ja. jema aneka tArAo vacce paNa sUrya ane caMdra eka ja hoya che tema aneka pAkhaMDothI yukta A saMsAramAM samyagdharma to eka ja che ane te che jinadharma, aNegabahuvivihavIsasApariNaya - anekabahuvividhavizrasApariNata (tri.) (bahu-ghaNuM-vividha prakAranA vignasA-svabhAvathI pariNAma pAmeluM) cAra gatimaya saMsAramAM paribhramaNa karatA jIvane potAnA karelA karmone pharajIyAta bhogavavA ja paDe che. A karmo paNa jIve svayaM bAMdhelA che. karmonI utpatti jIvanA rAga-dveSa-moha Adi vividha prakAranA svabhAvavaza thayelI che. kema ke adhyavasAya bahuvidha nAnAprakAranA hoya che. te koi izvarajanita nathI. mATe potAne maLelI duHkhada paristhitio mATe AtmA svayaM javAbadAra che. tenA mATe izvarane doSa Apavo yogya nathI. aNegabhAgattha - anekabhAgastha (tri.) (aneka bhAgamAM raheluM, aneka bhAgamAM vaheMcI zakAya tevuM) zAstromAM aNunI vyAkhyA karatAM lakhyuM che ke, je narI AMkhe carmacakSuthI joi na zakAya te aNu kahevAya. bIjI rIte kahIe to 152
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ kevalInI daSTie kalpanAthI paNa jenA be bhAga na thaI zake te zuddha paramANuM che. AjanuM vijJAna jene aNu mAne che te to aneka aNuonA samUhathI banela eka skaMdha pradeza che ane te skaMdha aneka bhAgomAM vaheMcI zakAya tevo hoya che. aNegabhAva - anekabhAva (tri.) (aneka paryAyayukta, bahu bhAgavALuM) cha dravyomAM pudgalAstikAya, jIvAstikAya ane kALane niyamA paryAyayukta mAnavAmAM AvelA che. te dravyarUpe bhale eka ja hoya paraMtu pUraNa-galana, janma-maraNa ane bhUta-bhaviSya-vartamAnakALanI apekSAe aneka payayayukta hoya che. jyAre dhamastikAya vagere traNa dravyo aparyAyI che. eTale ke tenA koI paryAya hotA nathI. sadA eka sarakhA rahe che. aNegabhUya - anekabhUta (tri.) (anekarUpa, aneka prakAre) aNegabheda -- anekabheda (puM.) (aneka payaya). sArU4 - nepa (tri.) (vividha prakAranuM, aneka prakAravALuM) aNegarUvadhuNA - anekarUpadhunA (strI.) (traNathI vadhAre vakhata vastrane dhuNAvavAthI lAgato eka doSa, paDilehaNano eka doSa) 26mI jAnyuArI varSa 2001nA gujarAtamAM AvelA bhUkaMpe AkhI duniyAne halAvI dIdhI hatI. jeNe jIMdagImAM bhUkaMpanuM mAtra nAma sAMbhaLyuM hatuM teNe jayAre bhUkaMpane sAkSAtanihALyo tyAre tene khabara paDI ke bhUkaMpa keTalo bhayAnaka hoya che. tyArapachI to loko potAnA gharamAM jatAM paNa DaratA hatAM. bhUkaMpa patI gayA pachI pAchaLathI AvanArA AphTara zokanA kAraNe loko DaratA hatA ke, kadAca dharatImAM rahelA kaMpano ApaNo jIva nA laI le. anaMtajJAnI paramAtmAe kahyuM che ke AvanArA samayano koI bharoso nathI. mATe je satkArya karavAnI bhAvanA jAge tene turaMta amalamAM mUkavI joIe. kSaNabhaMgura jIvanamAM kAlanI rAha na jovAya. mane rUpapUranA (strI.) (vastra paDilaheNamAM lAgato eka doSa) munine divasamAM be vakhata vastronI prArthanA karavAno AcAra che. vastra pratilekhananI vidhimAM sAdhue traNa vakhata vastronuM prasphoTana ve che. arthAt jIvane kilAmaNA na thAya te rIte jhATakavAnA hoya che. paraMtu je sAdhu pramAdavaza traNa karatA vadhu vakhata prasphoTana kare, eTale ke paDilehe tene paDilehaNAno aticAra lAge che, jenuM guru AgaLa prAyazcitta levuM paDe che. ne paDyUnA (strI.) (vastra paDilehaNAmAM pramodathI lAgato eka doSa) je rIte vastronuM traNathI vadhu vakhata prasphoTana karavAmAM doSa kahelo che te ja rIte pramAdane paravaza je sAdhu badhA kapaDAnuM eka sAthe paDilaheNa kare che te paNa zramaNatAne kalaMkita karanAra hovAthI doSa bane che. mATe karmanirjarAlakSI sAdhue pratyeka anuSThAna ekAgracitte ane pramAdarahitapaNe karavuM joie. aNegavayaNappahANa - anekavacanapradhAna (paM.) (vividha vANIno jANakAra, aneka bhASAmAM vyavahAra karanAra) jinazAsananI prabhAvanA karanAra prabhAvaka zramaNa aneka prakAranI bhASAonA jANakAra hoya che. teo deza-kALa-sthitine anusAra vANI kauzalyano upayoga karanAra hoya che. subhASitamAM paNa kahevuM che ke, svakAryanI siddhine icchanAra vicakSaNa puruSa bhojananI jema prathama madhura, madhyamAM lukhkhA ane pachI jarUra paDye kaTu vacano bolanAra hoya che. aNegavAyAmajogga - anekavyAyAmayogya (puM.) (parizrama vizeSa, aneka prakAranI kasaratane yogya). 353
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAyAma e svastha jIvana jIvavA mATenuM eka Avazyaka aMga che. pAtaMjala yogasUtramAM tenuM yoganA nAmathI nirUpaNa karavAmAM AveluM che. mananI icchAo, lAgaNIo para kAbu meLavavA mATe yogAsanarUpI vyAyAma yogI mATe paNa yogya ja che. tathA prAcIna kALanA rAjAo paNa vividha prakAranI kasarato vaDe parizrama karatA hatA ane potAnA zarIrane koIpaNa paristhitimAM laDavA mATe sakSama karatA hatA. aNegavAlasayasaMkaNijja- anekavyAlazatazaDUnIya (tri.) (aneka jaMgalI pazuothI bhayajanaka) je mArgamAM aneka jaMgalI pazuono bhaya rahelo hoya te mArge javAnuM koI buddhizALI pasaMda karato nathI. kema ke tene khabara che ke jo A mArgethI jaizuM to cokkasa prANaghAta thavAno che mATe aneka rAnIpazuothI bharelA bhayajanaka mArge javAnuM TALe che. jo mAtra prANaghAtanA kAraNe bhayajanaka mArgane mANasa TALe che. to pachI jemAM AtmaghAta rahelo che tevA pApamArgone zA mATe choDato nathI aNegavisaya - anekaviSaya (tri.) (ghaNA badhA viSayo che jemAM te, aneka viSayatA nirUpita prakAratAvALuM) caudapUrva e jJAnano apUrva khajAno che. gaNadhara bhagavaMtoe temAM Akhe AkhA zrutajJAnano sAgara ThalavI dIdho che. pUrvomAM pratyeka dravya-kSetra-kALa ane bhAvanuM vistRta varNana karavAmAM AvyuM che. caudapUrvemAM vijJAna, vidyAo, bhUgoLa, khagoLa, adhyAtma, vyApAra vagere jagatanA tamAma viSayone AvarI levAyA che. jagatano evo eka paNa padArtha nathI ke je pUrvomAM varNavyo na hoya. vizvari () - vini (tri.) (vikalpI). jinakalpa svIkAranAra sAdhue sauprathama sthavirakalpanuM pAlana karavuM paDe che. virakalpanA badhA AcAronA pAlanapUrvaka jeNe potAnA tana ane manane eTalA dRDha karI dIdhA hoya ke tene koipaNa bhaya ke pariSaha satAvI na zake. je sAdhu koipaNa paristhitimAM potAnA dharmane gumAvato nathI te sAdhu AtmAnI viziSTa zuddhi mATe jinakalpa svIkAravAne yogya gaNAya che. aNegasAhupUiya - anekasAdhupUjita (tri.) (aneka sAdhuo dvArA Acarita) pAMca mahAvratomAM brahmacarya vrata atikaThina ane sarvazreSTha mAnavAmAM AveluM che. brahmacaryanA pAlakane mAtra devo ane manuSyo nahIM apitu, sarvajagatagaMdha zramaNo paNa vaMdana kare che. A vratanuM pAlana keTalAya sAdhuo, gRhastho ane gRhiNIoe bhAvathI pALyuM che. AtmAthI sparyuM che. jema ke vijaya zeTha-vijayA zeThANI, pethaDazA, dhUlibhadra vagere tenA javalaMta udAharaNo che. ane siddhi - siddha (pu.). (eka samayamAM thayelA aneka siddha) bhagavatIsUtra, ThANAMgasUtra, pravacanasAroddhAra vagere graMthomAM siddha bhagavaMtonuM varNana karavAmAM AveluM che. temAM kaheluM che ke A saMsAramAMthI pratyeka samaye jaghanyathI eka ke be ane utkRSTathI ekasone ATha AtmAo siddha thatA hoya che. mAdAma - nevarAmanIya (4) (aneka divaso vaDe pAra jaI zakAya tevo mArga eka samaya hato ke mANasane eka zaherathI bIjA zahera, eka rAjayamAMthI bIjA rAjayamAM javA mATe divasonA divaso lAgI jatAM hatAM. potAnA icchita sthAne pahoMcavA mATe aneka divasonuM kheDANa karavuM paDatuM hatuM. kiMtu Aje evA divaso rahyA nathI. Ajano mANasa eka dezamAMthI bIjA dezamAM gaNatarInA samayamAM pahoMcI jAya che. Ajano kALa suparaphAsTa thaI gayo che. paraMtu kahevuM paDaze ke, AjanA phAsTa jamAnAmAM mANasano prema, lAgaNI ane saMbaMdho khUba ja dhImA thaI gayA che. anna - anera (tri.) (nizcala, niSkapa) 351
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ mocIDava - naivAthi (vi.) (asata nyAyavRttivALo, anyAyI) vyApAramAM ane vyavahAramAM nyAya ane nIti e zrAvakano mukhya dharma che. zrAvakanA pratyeka vyavahAramAM nItimattA vaselI hoya. sAmevALI vyakti tenA para AMkho baMdha karIne vizvAsa mUke te kakSAno teno AcAra hovo joIe. paraMtu je hAthInA dAMtanI jema vyavahAra karato hoya te kadAca thoDAM lokone ThagI zakaze paraMtu kudaratane kyAreya nahi. eka vAta yAda rAkhajo ke, jenI nIti kharAba tenI niyati (bhAgya) paNa kharAba ja hoya che. tti - manI (tri.) (enA jevuM bIjuM koI na hoya te, ananyasaMdeza, advitIya, anupama) sUyagaDAMgasUtranA prathama zrutaskaMdhanA agiyAramAM adhyayanamAM kaheluM che ke, je vaktA zuddhadharmanuM AkhyAna kare che te kharekhara advitIya che. tenA jevo A jagatamAM bIjo koi nathI. kAraNa ke sAmAnyapaNe moTAbhAganA vaktAo lokone priya thAya tevuM ja bolatA hoya che, pachI bhalene ahitakArI hoya. eTale ja zAstromAM zuddhadharmanuM kathana karanArA viralA ja che ema kahevuM paDyuM. aNevaMbhUya - anevaMbhUta (tri.) (e pramANe nahi, jevI rIte karma bAMdhyA hoya evI rIte nahIM paraMtu tethI judI rIte) jainadarzananA mate vyaktine maLatA karmaphaLamAM bhAgya ane puruSArtha bannene kAraNa tarIke mAnyA che. vyakti je paNa sukha duHkhanI sthitine prApta kare che temAM tenuM bhAgya ane puruSArtha banne bhAga bhajave che. keTalAka karmo evAM hoya che ke te vyaktinA bhAgyamAM dRDhapaNe lakhAI gayAM hoya che je tene bhogavavA ja paDatA hoya che. kiMtu bhAgya karatAM paNa puruSArtha baLavAna che. zubha puruSArthanA baLe puruSa nasIbamAM lakheluM hovA chatAM paNa viparItapaNe karmane bhogavato hoya che. arthAta nasIbamAM zULInI sajA lakhI hoya paraMtu te soyanI nAnakaDI ijAthI bhogavAi jatI hoya che. saTI - gaNa (strI). (pramAdasahita gaveSaNA karavI te 2. gaveSaNAno abhAva, asAvadhAnI) bhikSAcaryA mATe bhramaNa karanAra zramaNe nirdoSa AhArane grahaNa karavAno hoya che. nirdoSa AhArane grahaNa karavA te gaveSaNA kare che ane zuddha AhAra prApta kare che. paraMtu je sAdhu nirdoSa gocarInI apekSA rAkhyA vinA ke pachI AdhAkarmAdi doSamizrita AhArane jANato hovA chatAM grahaNa kare che te aneSaNA doSano bhAgI bane che. mobina - Savya (tri.) (sAdhune na kahyuM tevuM, doSathI duSTa, sAdhu mATe agrAhya, asujhatuM) sUyagaDAMgasUtranA prathama zrutaskaMdhanA AThamAM adhyayanamAM kaheluM che ke, je sacitta ke acitta AhAra-upakaraNAdi vastu AraMbhasamAraMbhapUrvaka sAdhunA nimitte gRhastha banAvelI ke lAvelI hoya tene saMyamI mahAtmA doSathI dUSita jANIne grahaNa karatA nathI. mane - anek (pu.) (kALa dravya) lokathA - 3 nRtu (trI.) (arajasvalA strI, mAsikadharma rahita strI) moti - manupatta (tri.) (jenuM nirAkaNa karavAmAM nathI AvyuM te, anirAkRta) Ayurveda zAstra rogonuM jaDamULathI nirAkaraNa karavAmAM mAne che. arthAt zarIramAM utpanna thayelo vyAdhi sarvathA nAza pAme te rIte teno upacAra karavAnA AzayavALuM che. kema ke je rogane jaDamULathI nirAkaraNa nathI thatuM te game tyAre punaH uthalo mArI zake che ane te prANadhAta paNa karI zake che. tevI rIte jainadharma sarva duHkhonuM mULa icchAne mAne che. AthI vyakti jyAM sudhI mULathI icchArahita nathI thato tyAM sudhI duHkhonI paraMparA cAlu ja raheze. duHkhonuM nirAkaraNa lAvavA jarUrI che icchArahitapaNuM. 355
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ aNogghasiya - anavadharSita (na.) (nahIM ghaseluM, rAkhyA vagerethI nahIM mAMjeluM) A vAta AkhI duniyA jANe che ke, vAsaNane UjaLuM ane camakIluM banAvavA mATe tene rAkha, mATI, sAbu, ke pAvaDarathI ghasavuM paDe che. je vAsaNane rAkha vagerethI ghasavAmAM na Ave te vAsaNa potAnI camaka gumAve che. tema AtmArUpI bhAjanane ujajavala ane zuddha banAvavA mATe kaSTamaya tapa vagere sAdhana jarUrI che. tenAthI saMmAjita thayelo AtmA potAnA sahaja guNonI camaka prApta kare che. paraMtu jeo A sAdhanAthI dUra bhAge che teo kyAreya saMsAranA cakravyuhamAMthI bahAra nathI nIkaLI zakatA. mom - manavA (tri.) (nirdoSa) maunit - manavaghA (strI) (bhagavAna mahAvIranI putrI ane jamAlInI patnI, priyadarzanA) sonA -- sanavidyA (strI.) (bhagavAna mahAvIranI putrI ane jamAlInI patnI, priyadarzanA) aNottappa - anavatrApya (tri.) (sarvAgapUrNapaNAe karIne alajajAkara, pUrNAga zarIravALo). zArIrika hInatA e lokamAM niMdya ane lajjAne upajAvanAra che. lokottara jinazAsanamAM cAritranI yogyatAmAM je guNo mUkyA che temAM paNa amuka aMzanI ja hInatAne gauNa karIne cAritra ApavAnuM vidhAna che. tenA sivAyanI vizeSa vikalAMgatA saMyamagrahaNamAM bAdhaka gaNelI che. jethI evo sAdhu lokamAM lajjAne pAtra na bane, dharmanI hIlanAno nimitta na bane. aNottappayA - anavatrapyatA (strI.) (lajajA-hInAMga rahita zarIra, alajjanIyatA) aNoddhaMsijjamANa - anupadhvasyamAna (tri.) (mAhAsyathI bhraSTa na thato) mahArAja yudhiSThirane dharmaputra gaNavAmAM AvatA hatA. kema ke teo sAkSAtu dharmamUrti samAna hatA. yudhiSThiranI satyavacanIyatAnuM manuSyalokamAM to zuM devalokamAM paNa mAhAbhya gavAtuM hatuM. kadAca sUraja pUrvanA badale pazcimamAM Uge paraMtu, yudhiSThira potAnI satyavacanatAnA mAhAtmathI kyAreya bhraSTa nahotA thatA. tenA pratApe temano ratha paNa jamInathI cAra AMgaLa UMco cAlato hato. yudhiSThira ardhasatya ane ardha asatya bolyA te divasathI AkAzamAM cAlanAro temano ratha jamIna para AvI gayo. moma - navama (tri.) . (mithyAtva, avirati Adi karmabaMdhanA hetu jeNe dUra karyA che te, avirati mithyAtvAdi karmabaMdha haturahita) prabhu mahAvIra ke jeo rAjaputra hatA ane devalokanA devo paNa temanI sevAmAM hatA eTalA mAtrathI temane prAjJa puruSo pUje che evuM nathI. kiMtu A badhAthI para rahIne svAtmabaLe karmo para vijaya meLavIne kaivalyanI prApti karI mATe te aMgabhUjaya banyA che. bIjA karmagraMthamAM deveMdrasUri mahArAje lakhyuM che ke mithyAtva, avirati, kaSAya ane yogarUpa karmabaMdhanA hetuono jeNe nAza karyo che tevA vIrane mArA namaskAra thAo. aNomANatara - anavamAnatara (tri.) (ekadama chUTA chUTA, atisaMkIrNa nahIM te) tIrthaMkara bhagavaMtanA cotrIsa atizayomAMno eka atizaya e che ke, teo dezanA ApatA hoya tyAre eka yojana parimANavALA samavasaraNamAM beThelA lAkho karoDo zrotAo zAMtithI klezarahitapaNe besI zake che. game teTalA jIvo Ave chatAM paNa tIrthakaranI dezanAbhUmi eTale samavasaraNa kyAreya atisaMkIrNa thatuM nathI. 356
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ aNorapAra - anarvAkpAra (tri.) (cheDA-sImArahita, vistIrNa, ArapAra vagaranuM) praznavyAkaraNasutranA trIjA AzradvAramAM kaheluM che ke, AkAza dravya AlaMbanarahita hovAthI nirAlaMba ane atyaMta vistRta hovAthI apAra che. jema AkAzano cheDo meLavavo azakya che tema kALano aMta paNa meLavavo azakya che. kema ke kALa anAdikALathI pravAhanI jema vahe jAya che. pUrve anAdi samaya gayo bhaviSya paNa ananta samayagALo kahelo che. nirbhara kare che ke A anAdianaMtakALamAM TicAtA, athaDAtA, phaMgoLAtA ApaNe keTalo samaya rahevuM che? vicArI lejo. maLotrA ( -). (avasararahita, kSaNarahita) yogya samaye vAvelA bIja suyogya phaLa Ape che. yogya samaye kharIdIne yogya samaye vecelo mAla phAyado karAve che. avasara cAlyA gayA pachI karela mahenata koi ja pariNAma ApatI nathI. mATe ja paramAtmAe kahyuM che ke manuSyabhava e dharmaArAdhanA mATeno ekadama uttama ane yogya avasara che. kema ke ekavAra manuSyabhava gumAvyA pachI punaH meLavavo te aMdhArAmAM soya gotavA barobara che. aNovaNihiyA - anaupanidhikI (strI.) (dravyAnupUrvIno eka bheda) lokaprakAza, oghaniryukti, vizeSAvazyaka bhASya vagere graMthomAM kahevAyuM che ke koIpaNa padArthano ke viSayano ghaTanAkrama jaNAvavA mATe eka ja vastumAM ke tenA kalpita aMzomAM pUvapara bhAvonuM ke anukramanuM nirUpaNa karavAmAM AvatuM hoya che. arthAt kalpanA dvArA koipaNa padArtha ke temAM rahelA aMzo kevI rIte kramasara rahelA che tenuM eka koika vagerenuM nirUpaNa karavAmAM Ave che. tene anaupanidhinI kahevAya che. evama - anupama (tri.) (upamArahita, atulya) aNovamadaMsi (Na) - anavamadarzin (puM.) (samyagU jJAna-darzana-cAritravALo) vaidikadharmanI mAnyatA anusAra jayAM traNa nadIonuM milana thatuM hoya te sthAna tIrtha kahevAya che. kema ke jyAM triveNI saMgama thAya che tyAM IzvaranuM prAgaTya thatuM hoya che. tevI ja rIte jyAre AtmAmAM samyagu jJAna-darzana ane cAritrarUpa triveNI saMgama thAya che tyAre ja kevaLajJAnarUpI IzvaranuM prAgaTya thAya che. ekalA jJAnathI, ekalA darzanathI ke ekalA cAritrathI kyAreya mokSa thato nathI. je jIva samyajJAna, darzana ane cAritrayukta che te ja mokSano adhikArI bane che. aNovamasarIa - anupamazrIka (tri.) (anupama zobhAvALo, nirupama che zobhA jenI te) jenuM sauMdarya mAtra kRtrima prasAdhanothI ja che tevA naTa-naTI ke strI-puruSonuM dhyAna-AkarSaNa mAtrane mAtra karmabaMdha karAvanAra bane che. paraMtu karmono kSayathI ane AtmavIryathI utpanna nirupama zobhA che jenI, te tIrthakara bhagavaMtonuM dhyAna AkarSaNa ekAMte karmakSaya karAvanAra che ane dhyAtAne temanA tulya samRddhi apAve che. aNovamasuha - anupamasukha (na.) (upamArahita sukha, atula sukha, mokSasukha). pANI vinA taraphaDI rahela mAchalIne punaH pANImAM nAkhavAthI, keTalAya divaso sudhInA bhUkhyAne bhojana maLavAthI ane jeNe sapanAmAM paNa jeno vicAra na karyo hoya tevI alabhya vastunI prApti thavAthI je sukhAnubhUti thAya tene kadAca haju paNa jANI zakAya che. paraMtu jemaNe badhA ja karmano kSaya karyo che tevA siddha bhagavaMtonA AtmikasukhanI to kalpanA karavI ja azakya che. temanA sukha - mATe ApavAmAM AvatI badhI upamAo pAMgaLI paDe. arthAta upamAthI rahita che. 357
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ aNovayamANa - anavapatat (tri.) nahIM avatarato, nahIM janamato). aNovalevaya - anupalepaka (tri.) (karmabaMdhanathI rahita, karmapi vinAnuM) jIva jyAM sudhI satyane asatya ane asatyane satya mAnavA rUpa mithyAtvane seve che tyAM sudhI satata te saMsAranA baMdhanomAM jakaDAto ja jAya che. jayAre satyane satyarUpe tathA asatyane asatyapaNe mAnavAnI sAcI samajaNa keLavIne dharmamAM AgaLa vadhavAnuM cAlu kare che tyArathI saMsAranA baMdhano DhIlA paDavA mAMDe che. chevaTe te karmabaMdhanathI rahita thaI nirAbAdha pada pAme che. aNovasaMkhA - anupasaGkhyA (strI.) (ajJAna, avidyA, satyajJAnano abhAva) je bhautika sukha sAmagrIo pAchaLa ApaNe sArapaNuM mAnIne racyA-pacyA rahIe chIe te ApaNuM ajJAna che. temAM kharekhara sukha nathI kiMtu te du:kha notaravAno upAyamAtra che. kema ke eka sarakhI bhautika vastumAM koIne AnaMda Ave che to koIne nathI Avato tathA kyAreka AnaMda Ave che to kyAreka te ja vastu duHkharUpa bane che. jyAre sAcuM sukha ane anahada AnaMda to ApaNA AtmAmAM ja che. jarUra che tene UjALavAnI. aNovahiya - anupadhika (tri.) (dravya ane bhAvathI upadhirahita, parigraharahita 2. saraLa, niSkapaTI) upadhieTale ke sAmagrI, mamatA ke mUchanA kAraNe AvazyakatAthI vadhu rAkhavAmAM AvelI upAdhi e upAdhirUpa bane che. AcArAMgasUtranA prathama zrutaskaMdhanA caturtha adhyayanamAM dravyathI suvarNAdika vastuo tathA bhAvathI mAyAdi doSone upadhi svarUpa jaNAvyAM che, je teno jANabhedu che te kuzaLa puruSa mAyAnI jaMjALamAMthI avazya chUTI jAya che. aNosahipatta- anauSadhiprApta (tri.) (auSadhanA baLane nahIM prApta kareluM, auSadhibaLarahita) hAlamAM elopathI, Ayurveda, homIyopathI, necaropathI, ekyupaMcara Adi vividha paddhatiothI sAravAra karavAmAM Ave che. auSadhinuM sevana zarIramAM rahelI vikRtio dUra karI vyaktine svastha kare che. tema saddharmarUpI auSadha krodhAdi doSonA kAraNe AtmAmAM uddabhavelI vikRtione dUra karI AtmAne nirmala banAvI svabhAvamAM punaH sthApita kare che. sosiya - ajita (tri.) (nivAsa nahIM kareluM 2, avyavasthita) mohatara - manobatara (.) (saMsArane pAra karavAmAM asamartha, be prakAranA oghane nahIM taranAra) saMsArano pAra pAmavAmAM asamartha hoya tene anoghantara kahevAya che. AcArAMgasUtramAM anodattara dravya ane bhAva ema be prakAranA jaNAvyA che. nadI AdinA pUrane pAra karavAmAM asamartha hoya te dravyathI anoghattara ane ATha karmonA samUhane athavA saMsArane pAra karavAmAM asamartha hoya tene bhAvathI anoghattara jaNAvelA che. saMyamI muni banne prakAranA anoghantarane pAra kare che. aNohaTTaya - anapaghaTTaka (tri.) (niraMkuza, svacchaMdAcArI, game tevuM vartana kare chatAM jene koI rokanAra na hoya te) pUrvakALamAM dareka vyakti guru, mAtA-pitA ke vaDIlonI AjJAmAM rahIne paraspara bhAIcArA, sneha, sanmAna, sahakAra ApatAM AnaMdapUrvaka jIvanane mANatA hatA. jyAre Aje vAte vAte pazcimanuM anukaraNa karI potAne buddhijIvI gaNAvatA loko dareka rIte svaccheditAnA himAyatI banyA che. teo bicArA kharekhara AjJAmAM rahevAnI Arya paraMparAno marma samajyA ja nathI. aNohAremANa - anavadhArayat (tri.) (nahIM jANato, bodha nahIM pAmato) 358
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ samudramAM lAkaDAnuM pATiyuM mUkyuM hoya to te laheronI sAthe AmathI tema phaMgoLAtuM rahe che paNa kyAreya maMjhilane prApta karatuM nathI. paraMtu tene jo kinArAne jANatA nAvikano sathavAro maLI jAya to te maMjhilane prApta kare che tema bodha nahIM pAmela ajJAnI jIva anAdi kALathI saMsAranI cAreya gatiomAM bhaTakato rahyo che. tene sAcA deva, sadaguru ane saddharmanI prApti thatAM te saMsAra samudrane pAra karI jAya che. maLadiyA - manodhi (trI.) (jenI aMdara pANInuM eka paNa sthAna nathI evI aTavI, pANInA sthaLa vagaranuM jaMgalo *ga (trI.) (atyaMta gahana hovAthI parakharahita, tarkarahita) pRthvI, pANI, vAyu AdimAM paNa jIva che. rAtribhojana na karavuM joIe, ItyAdi aneka vastuonI taththAtmaka parakha dharmagraMthomAM ApelI che. karoDo abajo DolaronA kharce prakhara buddhizALI vaijJAniko rAta-divasanI varSo sudhInI athAga mahenata karyA pachI je vastuone have mAnyatA ApI rahyA che ane jene potAnI AgavI zodha tarIke dekhADe che, te vastuonA rahasyo to tIrthakaroe hajAro varSo pahelA batAvI dIdhA hatAM. eTale dharmagraMthomAM kahela dareka vastune tarkathI siddha karIne ja svIkAravAnA badale tene zraddhApUrvaka svIkAravI hitAvaha che. siddha vastune punaH siddha karavAmAM zakti ane samaya bano durupayoga thAya che. saU () - anna (na.). (anAja, cokhA Adi 2. modaka vagere bhakSya padArtha 3. bhojana) cokhA vagere dhAnyane jo koIpaNa prakAranI prakriyA karyA vagara emane ema kAcA ja khAvAmAM Ave to peTa duHkhavuM, ajIrNa thavuM ItyAdi zarIramAM doSa utpanna kare che. paraMtu jo photarAM vagere asAra vastune kADhIne vyavasthita rAMdhIne ArogavAmAM Ave to sudhAne zamAvI zarIranI sAte dhAtuone puSTa kare che. tema dareka vastu yogya prakriyApUrvaka tathA ucita samaye grahaNa karavAmAM Ave to te upayogI nivaDe che. *anya (tri.). (bIjuM, svathI bhinna, anya, pRthapha, judu) vividha prakAranI bhautika saMpatti ane sukha-sagavaDonA svAmI evA keTalAya jIvoe jagatanuM satya svarUpa samajIne saMsArano tyAga karI zAzvata saMpattinI ane akhUTa AtmAnaMdanI prApti karI che. jyAre mohamAM vikala banelA ApaNe satya svarUpane bhUlIne para evA saMsArika saMbaMdho ane bhautika sukha-saMpattinA sAdhanone potAnA mAnI beThA rahyA chIe. samaf - jhaksa (na, jhi). (akArAdi varNa 2. gamanazIla, gamana karavAnA svabhAvavALuM 3. jaLa, pANI) saMsAramAM prAyaH dareka vastuomAM pheraphAra thato ja rahe che. thoDA samaya pUrvenuM nAnuM bALaka Aje yuvAna thaI gayelo dekhAya che ane thoDA samaya pachI te vRddha thaI gayelo paNa dekhAze. eTale ke saMsAranA satata gamanazIla svabhAvamAM A badhuM thavuM sahaja che tema samajato hovA chatAMya nAsamaja mANasa apAra sukhasAhyabI bhogavatA vacce thoDuMka duHkha AvatAM hAyavoya karavA lAgI jAya che. (.) (jano uccAra karAya te 2. mana vagere yogonI karavA lAyaka pravRtti, avadhAna yogya) kahevata che ke, "mana caMgA to katharoTa meM gaMgA' jenuM mana prasanna hoya te vyakti pote to khuza hoya ja che sAthe-sAthe tenI AsapAsanuM vAtAvaraNa paNa tenI sAthe prasanna banI jatuM hoya che. ema jenuM manadu:khI hoya te vyakti duHkhI rahe che ane AsapAsanI vyaktione paNa duHkhI kare che. A manane prasanna rAkhavuM ke du:khI rAkhavuM tenI keLavaNI manuSyanA potAnA hAthamAM che. mATe vyaktie pote nakkI karavAnuM che ke teNe du:khI rahevuM che ke sukhI. aovipha (se-tri.) (tRpta, sarva viSayomAM tRpta, sarva prakAre tRpta thayeluM) 359
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyakti jayAre atyaMta bhUkhI hoya tyAre tene bhojana sivAyanuM kAMIpaNa saMcaze nahi. dharma ke paisA paNa nahIM. mATe zrAvakonuM kartavya che ke potAnI AsapAsanA jarUriyAtamaMda zrAvakonuM khAsa dhyAna rAkhavuM. kema ke teonI AvazyakatA pUrti thayelI haze to temane dharma karavAnI IcchA thaze ane dharmamAM gati karavAnI rucivALo haze to tenI dharmamAM zraddhA cokkasapaNe vadhaze ja. 3 (tra) rU(pa) nAtha - kannanAtha (pu.) (anna vinA je glAni pAme te, abhigraha vizeSathI ke bhUkha sahana na thavAthI savAramAM ja AhAra karanAra muni) ghaNAbadhA evA jIvo jovA maLatA hoya che ke, tapa karavAnI icchA hovA chatAM bhUkhyA na rahI zakavAnA kAraNe tapa karI zakatA nathI. AvA jIvo tIvra pratyAkhyAnIya karmanA udaye kadAca viziSTa tapa karI na zakatA hoya tema bane. paraMtu tevA jIvo bhAvonI zuddhi to jALavI ja zake che. teone karmodaye AhAra karavo paDato hoya to paNa temAM Asakti to na ja hoya. sapaURDara - mom (a.) (avivekIe kahela) jJAnI bhagavaMta kahe che ke, koi avivekI AvIne tamane apazabdo bolI jAya, tamAruM apamAna karI jAya to tenA vyavahAranI upekSA karavI joIe. jema koi pAgala mANasa ke nAnuM bALaka evuM vartana kare che to ApaNe tene mApha karI daie chIe kema ke, ApaNe jANIe chIe ke pAgala rogathI pIDAya che ne bALaka nAdAna che. tevI ja rIte avivekI vyakti ajJAnathI pIDita che ema jANavuM. jo tema na hota to tenuM AvuM vartana saMbhavatuM ja nathI. aNNautthiya - anyayUthika (pu.) (paradarzanI, mithyAdarzanI, kutIrthio) jJAtAdharmakathAdi zAstromAM kahevuM che ke jeo mithyAdarzanane dhAraNa kare che. jeo jinadharmanA dveSI che tevA jIvo sAthe AhAra, vihAra, vyavahAra ane vivAda karavo joIe nahi. kema ke tevuM karavAthI samyatvano bhaMga ke pachI prANaghAtano bhaya rahelo che. aNNautthiyadevaya - anyayUthikadaivata (na.) (paratIrthika devo, anyadarzanIoe mAnelA hariharAdika devo) paramAtmAnA guNo ane siddhAMtothI AkarSita thayelA jIvAtmAne kyAreya paNa anyadarzananA devo tarapha AkarSaNa thatuM ja nathI. game tevA pralobhano maLe chatAM paNa tenuM citta to jinezvaradevamAM ja coTeluM hoya. ekavAra jeNe mIThAino svAda meLavI lIdho hoya zuM tene pachI kukasAno svAda priya lAge kharo ? aNNautthiyapariggahiya - anyayUthikaparigRhIta (tri.) (anyadarzanIoe paDAvI lIdhelA jinAlaya Adi) samyagdaSTi AtmAnI pravRtti paNa samyagu ja hoya. te evI koi pravRtti na kare jethI mithyAtvano pracAra thAya. mATe ja upAsakadazAMga Adi graMthomAM kahyuM che ke, je caityo AtmatimAvALA hoya chatAM paNa mithyAtvIoe paDAvI lIdhelA hoya tevA maMdiromAM zrAvaka kyAreya paNa jAya nahIM ke tene vaMdana paNa na kare. kema ke tevI pravRttithI mithyAtvano pracAra thAya che. je bhavaparaMparA vadhAranAra che. jema jinAlaya mATe che tema zAstro vagere bAbate paNa samajavuM. maUST (to)(ro) - acaMtana (ma.) (anya sthaLethI, bIjethI) prabhuvIranuM vacana che ke, je sthAne rahevAthI bIjAne aprIti thatI hoya tevA sthAnano tyAga karavo. AthI uccakuLa ane nISphaLano bheda karyA vinA bhikSA mATe bramaNa karanAra zramaNane koI sthAne bhikSA levA jatAM evuM sAMbhaLavA maLe ke, ame tamane bhikSA nahIM ApIe tame koi bIje sthAnethI lai lo, to samajI javuM ke dAtAne aprIti thAya che. AvuM jANatA ja sAdhu te sthAnano turaMta ja tyAga kare. ma00Ana - mana (kuM.) (bhikSAkALa, gocarIno kALa) 360
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAstramAM sAdhunA pratyeka AcArano kALa-samaya niyata karelo che. arthAta kayA kALe sAdhue paDilaheNa karavuM, kayA samaye pratikramaNa karavuM, kayA samaye gocarI levA javuM vagere. zAstramAM nirdiSTa kALa anusAra je muni AcAronuM pAlana kare che te niyama karmanI nirjarA kare che ane je teno vyatikrama kare che te virAdhaka bane che. jema ke savArano samaya svAdhyAyano hoya te samaye bhikSA levA nIkaLe ane je samaye bhikSAkALa hoya te samaye svAdhyAya karavA bese te vyatikrama che. apAvavA - pravIrasthAna (ja.) (pachIthI ullekha karavo te, pAchaLathI kahevuM te 2. tAtparyano nizcaya karIne vyAkhyAna karavuM te) jayAM sudhI cAra ghAtakarmano kSaya thayo nathI tyAM sudhInA tamAma kALane chabasthAvasthA kahevAmAM AvelI che. jIva jyAM sudhI chabasthAvasthAmAM che tyAM sudhI asatya ke asaMbaddha bolAvAnI zakyatAo vadhu che. mATe ja paramAtmAe sAdhune udezIne kahyuM che ke, he zramaNa ! tAruM vacana pUrvAparanA vicArapUrvakanuM ane koipaNa padArthanA tAtparyano nizcaya karyA pachInuM hovuM joie. vpu - (tri.) (jaDa, acetana, ajIva) jenAmAM sukha-du:kha, harSa-zoka vagere lAgaNIono abhAva hoya te jaDa dravya che. saMsaraNazIla A saMsAra jaDa dravya ane cetana dravya para nirbhara che. eTale cetana tathA acetana dravyanA saMyogathI ja A saMsAra anAdikALathI cAlyo Ave che ane anaMtakALa sudhI cAlaze. jema AtmA ekalo rahI zakato nathI. tene Azraya tarIke jaDa evA zarIrano AdhAra to levo ja paDe che. tema jIva dravya jaDane sakriya rAkhe che. je divase A banneno viyoga thAya che te divase saMsArano abhAva thai jAya che. maUST (7) jatti - macotrIya (DuM, .) (anya gotrIya, eka gotrathI bhinna gotra) dharmasaMgrahamAM gotranI vyAkhyA karatAM lakhyuM che ke, eka pradhAnapuruSathI utpanna thayela vaMza te gotra kahevA ane temAM utpanna thayelA vaMzajo sagotrIya kahevAya. AvA eka gotrathI bhinna gotramAM janmelA anyagotrIya kahevAmAM Ave che. yogazAstramAM kaheluM che ke zrAvake potAnA putra ke putrInA lagna svagotramAM na karAvatAM jenA kuLa ane AcAra samAna hoya paraMtu gotra bhinna hoya temAM ja karAvavA joie. 3UT (7) NMT - a r (ja.). (gavaiyo 2. gAna samaye thato eka prakArano mukhavikAra) tAnasena bAdazAha akabaranA darabArano eka sAro gavaiyo hato. eka vakhata akabare pUchayuM 'tAnasena! tane ATaluM sarasa gAtA kone zikhavADyuM ? tArA guru koNa?' tyAre tAnasene kahyuM jahAMpanAha "kavi gaMga mArA ustAda che. temaNe mane tAlIma ApIne zikhavADyuM che. tyAre akabare kahyuM tArA guru mArA mATe gAze kharA ? tAnasene kahyuM 'bAdazAha mArA guru gaMga mAtra ne mAtra paramAtmA mATe ja gAya che. teo koI bAdazAhanI khuzAmata karatA nathI. te eka bhaktAtmA che.' tamane kadAca khyAla haze e gaMga kavie ati Agraha chatAM motane svIkAryuM paraMtu zahenazAhanI stuti na karI te na ja karI. manoja - cor (.) (anya kAryane utpanna karanAra saMbaMdha) aNNajogavavaccheda - anyayogavyavaccheda (pu.) (anya kAryane utpanna karanAra saMbaMdhano abhAva) aNNajogavavaccheyavattIsiyA - anyayogavyavacchedadvAtriMzikA (strI.) (anyayogavyavaraccheda dvAaizikA, te nAmano eka graMtha) kalikAla sarvajJa bhagavaMta hemacaMdrAcAryajI mahArAje siddhasenadivAkarasUri viracita dvatrizikAne anusarIne ayogavyavacheda kAtrizikA ane anyayogavyavaccheda dvAtrizikA ema be batrIsIonI jAjaramAna racanA karI che. tenA para zrImaliSeNasUrie syAdvAdamaMjarI nAmaka vistRta TIkAnI racanA karelI che. A graMthamAM paramAtmA ane temanA upadiSTa tattvono virodha karanAra anyadarzanIonuM 361
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ khaMDana ane svamatanuM sthApana kareluM che. jenuM vAMcana-manana vidvajanonA cittane AnaMda pamADanAruM che. aNNajosiya - anyayoSit (strI.) (parastrI, bIjAnI strI, pariNIta ke saMgrahelI strI sivAyanI bIjI strI) zAstromAM saddagRhastha mATe svadArAsaMtoSa nAmanuM vrata pALavAnuM hoya che. je jIva sajjananI koTImAM Ave che tevA jIvo potAnI patnI sivAyanI pArakI strIomAM potAnA cittane bagADatA nathI. teo kyAreya paNa kudaSTithI parastrIone jotA nathI. jeo svapatnImAM ja saMtoSane mAne che tene kyAreya paNa kleza ke kaMkAsano sAmano karavo paDato nathI. Aje je paNa chUTAcheDA ke bAhya saMbaMdhonuM pramANa vadhyuM che tenI pAchaLa kAraNa che svadArAsaMtoSano abhAva. aU () () - sacoca (tri.) (paraspara, ekabIjAne) eka kahevata che ke, "saMpa tyAM jaMpa" A saMpanuM jharaNuM tyAM vahe che jyAM ekabIjA mATe snehabhAva hoya, jyAM parasparanI lAgaNIono vicAra hoya ane jyAM svArthabhAvano abhAva hoya. ApaNe pratyakSa anubhavIe chIe ke baLa haMmezAM ekatAmAM raheluM che. jayAM bhinnatA che tyAM koI kAryanuM pariNAma AvatuM nathI. Aje evo jamAno che ke be sagA bhAio athavA sago dIkaro potAnA mA-bApa sAthe rahI zakato nathI. AvI paristhitimAM jIvane zAMti kyAthI maLI zake? aUST (7) R (3) 1 - avatAra (). (ghaNAbadhAnI vacce koi eka, bemAMthI koI eka, game te eka). subhASita saMgrahamAM ekasUkti Ave che ke AkAzamAM tAralAo to ghaNAbadhAM hoya che paraMtu te ghaNAbadhAmAM caMdra to eka ja hoya che. tema A jagatamAM aneka guNavAna AtmAo rahelA che paraMtu te badhAmAM zUravIra ane dAnavIra to ko'ka ja hoya che. apaUtA - catara (pu.) : (bemAMthI eka ke ghaNAbadhAmAMthI eka) vyavahArasUtranA prathama udezAmAM kahevuM che ke, jayAre tapa ane veyAvacca ema banne sAthe karavAno samaya Ave tyAre te bannene ekasAthe karavA mATe je asamartha hoya tyAre te sAdhu bemAMthI koipaNa eka ja kArya karavA samartha bane che. yA to tapa karI zake ke pachI veyAvacce karI zake. paraMtu banne sAthe na karI zake to tevo jIva prAyazcittane yogya jANavo. kema ke zramaNanuM samasta jIvana sva ane para ema bannenA kalyANa mATe hoya che. tyAM svArthano to abhAva ja hoya che. aNNatisthiya - anyatIrthika (puM.) (paradharmI, zAkyAdi anyadarzanI, paramatI, jainetaradarzana) aNNatitthiyapavattANuoga - anyatIrthikapravRttAnuyoga (puM.) (kapilAdi anyatIrthikoe pravartAveluM zAstra, pApagruta vizeSa) gaMgA nadI judA-judA sthAnonA kAraNe bhale aneka nAmothI oLakhAtI hoya paraMtu tenuM utpattisthAna to ekamAtra himAlaya ja che. tema jagatamAM kapila, cArvAka vageree bhale aneka mithyAzAstronI racanA karI hoya paraMtu te badhA tattvonuM mULa to arihaMtanI vANI ja che. sapanayagarbhita syAdvAdamaya paramAtmAnA vacanone ekAMte pakaDIne kapila vagere RSioe svamatanI sthApanA mATe potAnA navA zAstronuM ane navA matonuM pravartana kareluM che tema vRddhavAda che. aNNattabhAvaNA - anyatvabhAvanA (strI.) (bAra bhAvanAmAMnI eka bhAvanA, deha-AtmAnI bhinnatAnuM ciMtana) pravacanasAroddhAramAM anyatvabhAvanA vize kaheluM che ke, je jIva jaDa ane cetananI bhinnatAne jANe che tene AvIne koi pUje ke koi teno tiraskAra kare, koI tene dhanano lAbha karAve ke pachI koi tenuM dhana corI le to paNa te bhavyAtmA anyatva bhAvanA dvArA te banne pratye samatAne dhArI rAkhe che. AvA jIvanuM sarvasva nAza thAya chatA paNa tene aMzamAtra paNa zoka-saMtApa thato nathI. 36a.
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ mauW - macatra (vya.) (bIje kyAMka, choDIne, varjIne, tenA sivAya) tapanuM pratyAkhyAna karanAra tapasvIne lIdhelA niyamanuM pharajIyAtapaNe pAlana karavAnuM hoya che. jo tapamAM jaNAvelA niyamathI viparIta AcaraNa kare to tapano bhaMga thayo gaNAya che. vaLI tenAthI pApakarmano baMdha thAya e to vadhArAmAM. chatAM paNa anaMtajJAnI bhagavaMtoe tapamAM saMbhavatA doSone dhyAnamAM rAkhIne je-te tapamAM anAbhoga, sahasAtkAra vagere AgAronI chUTa rAkhelI che. te AgAro sivAyanuM viparIta AcaraNa thAya to doSa lAge che ane tenuM prAyazcitta levuM paDe che. mArtha (!). (anya rIte kahevA yogya zabda, bhinna prayojanavALo padArtha) varSa (pu.) vyutpattine anusAra thato artha vinAno zabda, arthanirapekSa zabda) vizeSAvazyakabhASyamAM anvarthanI vyAkhyA karatA kahyuM che ke, je zabda vyutpattinA arthane anusarato na hoya athatu je vyutpanyArthathI nirapekSa hoya tene anvartha kahevAya che. jema ke indrano artha thAya che parama aizvaryayukta devonA adhipatinI padavIne bhogavanAra. paraMtu lokamAM koI potAnA putranuM nAma indra pADe to tyAM indra nAma vyutpattinA arthane anusarato nathI. AthI bALakanuM pADeluM indra nAma te arthanirapekSa zabda che. aNNasthagaya - anyatragata (tri.) (bIjA sthAne gayeluM, anyatra gayela) jainadarzananI mAnyatAnusAra jaDa evA zarIranuM saMcAlana karanAra Atmadravya che. jyAM sudhI zarIramAM AtmArAma che tyAM sudhI ja zarIranI vividha prakriyA cAlu rahe che. je divase zarIramAMthI AtmA bIje sthAne cAlyo jAya che te divasathI zarIramAM thanArI pratyeka pratikriyAono aMta AvI jAya che. jema bIje sthAne gayelI vyakti tenA abhAvavALA sthAnamAM koI pUche teno javAba maLato nathI tema mRtazarIramAM AtmAno abhAva hovAthI tene game teTaluM bolAvo te javAba ApatuM nathI. aNNatthajoga - anvarthayoga (puM.) (vyutpattine anusAra zabda ane tenA arthano saMbaMdha) je zabdano tenI vyutpattine anusAra artha thato hoya tevA zabdane anvaryayoga kahevAya che. jema ke, ' panA rUpa' ahIM paMkaja zabda ane teno artha kamala te tenI utpattine AzrayIne karavAmAM AvanArI vyutpattine anusare che. AvAM zabda ane tenA arthano saMbaMdha e anvarjayoga bane che. sArathI - anvatha (strI.) (arthane anusAra je saMjJA-nAma te) je zabda potAnA arthane anusarato hoya tevA zabdane anvaryA kahevAya che. jema ke, "A titi mAra:' ahIM prakAzane AzrayIne bhAskara arthAta sUrya zabda lokamAM pravartato dekhAya che. AvA jeTalA paNa arthane anusaranAra zabdo hoya te badhA anvaryAnI kakSAmAM Ave che. 3vorfsa () - mazina (tri.) (ayathAsthita padArthane jonAra, mithyAdarzI, paradarzanI, kutIrthika) aNNadattahara - anyadattahara (puM.) (anya ApelI vastunI vaccethI corI karanAra) caMdragupta mauryanA samayamAM bAramAsIya dukALa paDyo te samaye zramaNane bhikSA paNa durlabha banI gai. yAvatu AcArya bhagavaMta mATe paNa gocarI maLavI duSkara thavA lAgI. te samaye zAsanadhuri sUrijIne bacAvavA mATe eka bhikSuka sAdhue aMjana prayoga dvArA adazya - banIne rAjA caMdraguptane ApavAmAM AvatuM bhojana vaccethI ja grahaNa karIne te AcArya bhagavaMtane vaparAvavA lAgyA. A vAtanI 363
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ cANakyane khabara paDatAM teoe buddhithI te vaccethI ja AhAra grahaNa karanAra sAdhune paDyA. jyAre sAdhue hyuM ke jaina hovAnA nAte tamArI pharaja AcAryanI rakSA karavAnI che je tame bhUlI gayA. tyAre rAjA ane maMtrI bannenA mastaka zaramathI jhUkI gayAM.. 3vlA - macAra (2) (bhojanAdinuM anyane ApavAmAM AvatuM dAna) aNNadhammiya - anyadhArmika (paM.) (anyadharmI, mithyASTi, paradharmI) mokSa jevA lokottara ane zAzvata sukhane ApavAnI kSamatAvALA sadanuSThAno karIne mAtra devalokanA ke rAjAnA sukhonI vAMchA karavI te narI mukhamI ja kahevAya. kema ke tame je devalokanI icchA rAkho cho tyAM paNa ahIMnI jema rAga-dveSa, irSyA, sAcuM khoTuM, hiMsA,mArAmArI vagere hoya ja che. tyAM paNa ahIMnA jevo bIjo saMsAra ja che. AthI saMsArane tAranAra ArAdhanAonA mAdhyamathI saMsAranI mAgaNI karavAnuM choDIne mokSa jevA sthAnanI icchA rAkhavI joie. maU/patta - Saura (tri.) (AhAramAM Asakta) jevI rIte ATha karmomAM mohanIya karma atibhayAnaka che tevI rIte pAMceya iMdriyomAM rasanendriya atibhayAnaka che. rasanendriya jIvone AhAralolupa banAve che ane AhAramAM Asakta jIvo vipulakarmano baMdha kare che. mATe ja jinazAsanamAM AhAravijetA banavA mATe bAhya ane abhyatara ema be prakAranA tapa kahelAM che. * rutta (tri.) (anya svajanAdimAM Asakta) potAnA putra, patnI, mAtA, pitAdinA bharaNa-poSaNa mATe lUMTaphATa, corI vagere karanAra vAliyA lUMTArAnuM jIvana nArada RSinA eka ja vAkya pheravI nAkhyuM. nAradamunie vAliyAne kahyuM bhAi! tuM tArA svajanomAM Asakta thaIne temanA mATe je mAradhADa ke vArano bhAga keTalo? tuM ekavAra tArA kuTuMbIone pUchI jo . jayAre tene tenI dhAraNAthI viparIta javAba maLyo te divasathI vAliyo cora maTIne vAlmIki RSi banI gayo. aUTUra - cAra (tri) (eka rUpamAMthI anyarUpe thanAruM. jema ekANumAMthI kayANuka yANaka tathA dvayANakamAMthI ekANuka thAya tema). AcArAMgasUtra dvitIya zrutaskaMdhanA bAramAM adhyayanamAM kaheluM che ke, dravya aneka payayAtmaka hovAthI teno bodha vividharUpe thAya che. jema aNu eka hovAthI ekANurUpe oLakhAto hoya che. te ja aNu jyAre bIjA aNuo sAthe joDAya che tyAre te ekANuka tarIke na oLakhAtA dravyaNuka ke caNukarUpe oLakhAya che. teno anya sAthe saMyoga thatAM potAnA pUrvanA rUpano tyAga karIne te anyarUpane dhAraNa kare che. aNNaparibhoga - anyaparibhoga (pu.) (khAdyAdi padArthonuM sevana karavuM te, annaprAzana) jyAM sudhI ApaNane zarIra vaLageluM che tyAM sudhI ApaNo saMsAra che ane jayAM sudhI saMsAra che tyAM sudhI ApaNe jIvana jIvavA mATe khAdyAdi padArthono upabhoga karavo paDe che. khAdyapadArthonuM sevana eTaluM bhayAnaka nathI jeTalo bhayAnaka temAM utpanna thato roga che, 3vpuog - mannaputha (ja.) (annadAnAdithI prApta thatuM puNya, puNyano bheda) dAnadharma sarvazreSTha hovAthI cAra prakAranA dharmamAM dAnadharmanuM prathama sthAna che. sthAnAMgasUtranA navamA sthAnamAM kaheluM che ke supAtra AtmAne vize kareluM anna vagerenuM dAna tIrthaMkaranAmakarma vagere puNyaprakRtiono baMdha kare che. zAlibhadrajIe paNa pUrvabhavamAM karelA annadAnanA pratApe bIjA bhavamAM devaloka samAna Rddhione bhogavI hatI. 364
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ aNNavelacaraka -- anyavelAcaraka (pu.) (kAlAbhigrahI bhikSu) sthAnAMgasUtranA pAMcamA sthAnanA prathama udezAmAM kahevuM che ke, zramaNajIvana abhigraha vinAnuM na hovuM joie. sAdhunA jIvanamAM koine koi abhigraha hovo jarUrI che. AthI ghaNA badhA muni bhagavaMto jAta-jAtanA abhigrahone dhAraNa karatA hoya che. temanA vividha abhigrahomAM eka abhigraha che anyaveLAcara abhigraha. arthAtu bhikSAno je samaya hoya tenI pahelA athavA tenA pachInA samaye AhAra levA nIkaLavuM. A abhigradhArI sAdhune anyavelAcaraka kahevAya che. maUTmoja - moja (pu.). (khAdyAdi bhogavavA yogya padArtha) upabhoga yogya vastu prApta na hoya ane teno tyAga karavo e ane jyAre vastu hovA chatAM teno tyAga karavo e bannemAM AsamAna jamInanuM aMtara che. padArtha na hoya ne tyAga kare temAM vyaktinI koI mahAnatA ke teno puruSArtha nathI. paraMtu sAme khAghAdi vagere bhogavavA yogya lAkha padArtho hovA chatAM paNa tenA pratye vairAgI rahevuM atikaThina che. AthI ja to bharata mahArAjA mATe kahevAyuM che ke "mana meM hI vairAgI bharatajI, mana meM hI vairAgI' maUOAmaUST -- anyoca () (paraspara, ekabIjAnuM) aNNamaNNakiriyA - anyonyakriyA (strI.) (paraspara eka bIjAnA paga coLavA-pramArjavA-mardana karavuM vagere kriyA) zAstronA pAra pAmelA zramaNa bhagavaMto potAnA deha pratye paNa sarvathA nirmama hoya che. temane potAnA zarIra pratye eka ratibhAra paNa snehAsakti nathI hotI. teo AhAra vagere paNa le che to te kaThina sAdhanA karavA mATe ja. nahIM ke zarIranI sevA zuzruSA arthe. oipaNa zramaNa ke zramaNIe viziSTa kAraNa sivAya paraspara paganuM pramArjana karavuM, zarIranuM mardana karAvavuM te doSarUpa gaNeluM che ane je zramaNa ke zramaNI niSkAraNa AvI sevA zuzruSA karAve che temane prAyazcitta levAnuM vidhAna che. aNNamaNNagaMThiya - anyonyagrathita (tri.) (paraspara gAMThathI guMtheluM, paraspara gAMThavALuM). pazuone khuMTe bAMdhavAnI sAMkaLanI kaDIo jema ekabIjAnI sAthe paraspara gAMThathI guMthAyelI hoya che tema rAga-dveSa, janma-maraNa, sukha-duHkhAdi saMsAranA dareka bhAvo ekabIjAnI sAthe paraspara zuMkhalAnI jema saMbaddha che. ko'ka viralA e sAkaLane toDavAmAM saphaLatA meLave che. bAkInA to e jaMjIramAM jakaDAyelA AjIvana kedI banIne sukhe duHkhe nimagna rahe che. aNNamaNNagaruyattA - anyonyagurukatA (strI.) (paraspara guMthavAthI thayelI vistIrNatA) aNNamaNNAgaruyasaMbhAriyattA - anyonyagurukasaMbhArikatA (strI.) (paraspara-eka bIjAnA saMbaMdhathI vistRta saMbhAra-samUhavALuM) aNNamaNNaghaDatA - anyonyaghaTatA (strI.) (jyAM paraspara samudAya racanA hoya te, parasparano saMbaMdha) krodha, mAna, mAyA ane lobha A cAranA samudAyane kapAya kahevAya che. eka rIte vicArIe to A cAreyane paraspara saMbaMdha che. jyAM krodha vase tyAM mAna-mAyA vagere traNeyanI hAjarI ochA-vattA pramANamAM rahevAnI ja. mATe te paraspara eka bIjAthI saMkaLAyelA che. aNNamaNNapuTTha - anyonyaspRSTa (tri.) (eka bIjAne sparzeluM, paraspara aDeluM) sAdhu bhagavaMtonA AhAra-pANIne ApaNe gocarI-pANI tarIke jANIe chIe, temAM 42 prakAranA doSomAMthI koIpaNa doSa lAgI na jAya teno muni khUba upayoga rAkhatA hoya che. AhAra rAkhela vAsaNa bIjA kAcA pANInA vAsaNane aDIne raheluM hoya to sacitta 365
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ acittano paraspara saMghaTTo thayelo kahevAya che. jene uparokta doSo paikIno eka doSa mAnavAmAM Ave che. mAma viddha- mocaddha (tri.) (anyonya gADhatara baMdhAyeluM, jIva sAthe karma-pudgala ane karmanI sAthe jIvapradezanI jema gADhatara baMdhAyeluM) bhagavatIjImUtranA prathama zatakanA chaThThA uddezAmAM bhagavaMte gautamasvAmIjI dvArA jIva ane karmanA saMbaMdha pUchAyelA praznanA javAbamAM jaNAveluM che ke he gautama ! A saMsAramAM anAdikALathI jIvano ane karmano saMbaMdha paraspara gADha rIte baMdhAyelo ja che. aNNamaNNabbAsa - anyonyAbhyAsa (puM.) (anyonya abhyAsa 2. paraspara guNAkAra karavo te). dhyAna karavAmAM vyaktie ekalA ja rahevuM joIe arthAta dhyAna prakriyA svagata che. emAM bIjAnA sahayoganI jarUrata nathI rahetI. paraMtu svAdhyAya ke abhyAsa karavAno hoya tyAM kama se kama be ke vadhu abhyAsuo hoya to adhyayana. sucArurUpe thAya che. aNNamaNNabhAriyattA - anyonyabhArikatA (strI.) (eka-bIjAnA bojavALuM, paraspara bhAravALuM) aNNamaNNamaNugaya - anyonyAnugata (tri.) (eka-bIjAne anusareluM, paraspara anusareluM-sahacara) 3UUUU|saMpatta - macocAsaMpraH (2) (paraspara asaMprApta, eka bIjAne prApta na thayeluM, paraspara eka bIjAne na sparzeluM) aNNamaNNaveha - anyonyavedha (pu.) (anyonyano paraspara vedha-saMbaMdha). aNNamaNNasaMvAsa - anyonyasaMvAsa (puM.) (paraspara ekatra saMvAsa, eka ThekANe sahavAsa) jema caMdana vane vane nathI hotuM tema saMsAramAM dareka vyaktimAM badhA ja guNo ekatra saMvAsa karatA nathI. jo badhA ja guNo ekatra saMvAsa karatA hoya to ekamAtra siddha bhagavaMtomAM, tyAM koI avaguNone sthAna che ja nahIM. eTalA mATe teo parama sukhI che. aNNamaNNasiNehapaDibaddha - anyonyasnehapratibaddha (tri.) (paraspara snehathI baMdhAyeluM, anyonya snehayukta) jIvAbhigamasUtramAM bhAraDa pakSInI vAta karelI che. bhAraMDapakSInI anya pakSIo karatAM vAta ja judI che. tenuM zarIra eka ane temAM vasanArA AtmA be hoya che. tethI eka jIva cAlavAnI IcchA kare to bIjAne paNa te ja icchA karavI paDe. jo eka bIjAnI icchAo bhinna thaI jAya to bannenuM apamRtyu thaI jAya che. Aja kAlanA pati ane patnI banne bhAreDa pakSI jevA che teo snehathI eka bIjA sAthe baMdhAyelA to che pharaka mAtra eTalo che ke bannenI parasparanI IcchAo kyAreya ekabIjAne maLatI nathI. maUTyaM(reza-tri.) (punarukta, pharIthI kaheluM) AgamagraMthomAM sAdhujIvanane lagatA prasaMgonA varNanamAM eka ja sarakhA alAvAo vAraMvAra kahelA che. teno artha e ja che ke adhyetA sAdhune te te padArthabodhaka zabda vAraMvAra vAMcavAthI, manana karavAthI te daDhIbhUta thAya ane tattvabodha AtmasAtu thaI jAya mavortrikA - mallika(ja.) (anyatIrthikonuM veza dhAraNa karavAnuM sthAna, jainetara saMnyAsIonI vezabhUSA). jema nATayabhUmi para nATakiyo paDadA pAchaLa jaIne prasaMgane anurUpa avanavI vezabhUSA dhAraNa karIne manoraMjana karAve che tema kama paNa paDadA pAchaLa eTale ke adazyapaNe rahIne vyaktine sukha-du:khAdinA khaTamIThA anubhavarUpa cittaraMjana karAve che. 366
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ aNNaliMgasiddha - anyaliGgasiddha (puM.) (anya liMge siddha thayela, saMnyAsInA veze siddha thayelo AtmA) jainAgamagraMthomAM siddhagatine pAmanArA jIvonA paMdara bheda batAvelA che. temAM anyaliMgasiddhano eka bheda Ave che. je AtmA jaina sAdhuveza sivAyanA anya liMge eTale ke dravyathI valkala athavA bhagavA vastro dhAraNa karelA saMnyAsIo vagere je bhAvathI to satyamArge ja hoya che, teo sarvakarma khapAvI muktine pAme che tyAre tenA dravyaliMganI apekSAe te anyaliMgasiddha kahevAya che. maroid - prava (I.) (samudra, jaLayukta, jaLadAtA 2. saMsAra) vAcaspatya zabdakozamAM arNavanA ghaNAbadhA arthe karelA che. temAM mukhya artha samudranI sAthe jaLadAtA, sUrya indra vagere arthe karelA che. jyAre uttarAdhyayanasUtranA pAMcamAM adhyayanamAM arNavano eka artha che dravyathI samudra ane bIjo che bhAvathI saMsArarUpa samudra. maUUrd - RUva (tri.) (satyAvIsamuM lokottara muhUrta) apAvavA - acaleza (kuM.) (bIjAnuM bahAnuM karavuM te, anyanuM batAvavuM te) pravacanasAroddhAramAM eka prasaMge batAveluM che ke, jyAre vastu hovA chatAM na ApavI hoya tyAre vyakti "A to bIjAnuM che ema bahAnuM kADhI leto hoya che. jema ke suMdara majAnI mIThAI taiyAra hoya ane sAdhu bhagavaMta padhAryA hoya tyAre te gRhastha na vahorAvavAnI buddhithI 'A to maganabhAInI che" ema saMbhaLAvIne teNe mAlikanI rajA vagara na levAno sAdhuno niyama paNa na bhaMgAvyo ane mIThAI paNa AbAda rAkhI. A pramANe na devAnI buddhithI je pravRtti karAya tene zrAvakano trIjo aticAra kahelo che. aNNavAlaya - arNapAlaka (puM.) (e nAme eka anyatIrthika, kALodAyI vageremAMthI koI eka) maUviMda - annavidhi (I.) (pAka kaLA, rasoInI kaLA) rasoI banAvavI e paNa eka kaLA che. tethI strIonI cosaTha kaLAomAM pAkakaLAno paNa samAveza thayelo che. temAM nipuNatA meLavavA mATe maharSioe vividha pAka banAvavAnI vidhio vagerethI bharapUra pAkazAstra graMthonI racanAo karIne tenI pUrti karelI che. paraMtu khedanI vAta che ke, AjanA phAsTaphUDa-jaMkaphUDanA jamAnAmAM e svAthyavardhaka pAkakaLAnI koI gaNanA karatuM nathI. aUAda- gavaMda (ma.) (pratidivasa haMmezAM, nityaprati) ApaNe badhA jema khAvAnuM pIvAnuM ke jIvananI dainaMdinI kriyAo nityaprati karatA ja hoIe chIe te mATe koIe koIne salAha sUcananI ke upadezanI jarUrata rahetI nathI tema paramAtmA mahAvIra kahe che ke, jene potAnI Atmazuddhi karavI che tenA mATe zAstragraMthomAM je prakriyAo kahelI che tene samajIne niraMtara karavAnI ja hoya. temAM koIne parANe pravRtti karAvavAnI na hoya. ApaNA ()() hAM - anyathA ( vya.) (anyathA, anya prakAre, bIjI rIte, nahIM to, nahIMtara) aNNahAkAma - anyathAkAma (puM.) (padArA sevana, parastrI sAthe maithuna sevavuM te) aNNahANuvavatti - anyathAnupapatti (strI.) (anyathA-anyabhAvathI asaMbhava, athapatti pramANa, sAdhya na hote chate hetuno abhAva) ratnAkarAvatArikA jainanyAyanA graMthamAM athapattinA varNanamAM jaNAvyuM che ke koI hRSTa puSTa devadattane IMgita karIne kahe ke A divase 363
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ khAto nathI. to tyAM arthopatti Ave ke divase na khAnAra devadattanuM hRSTa-puSTapaNuM rAtribhojana vagara asaMbhava che. ityAdi . aNNahAbhAva - anyathAbhAva (puM.) (anyathAbhAva, viparIta bhAva, satyane asatyarUpe mAnavuM te) jene anAdikALanuM ajJAnatArUpa aMdhapaNuM vartatuM hoya te jyAM sudhI dUra na thAya tyAM sudhI te AtmA kyAreya paNa satyane satya rUpe jANI zakato nathI. tevA jIvane tame game teTalI saghuktiothI dharma samajAvo chatAM paNa te satyadharmane viparatabhAve ja pAmaze. aNNahAvAi (Na) - anyathAvAdin (tri.) / (anyathAbhASI, viparIta kahenAra, satyane asatya kahenAra, jUThuM bolanAra) AvazyakasUtranA cothA adhyayanamAM sarvajJa kathana mATe kahevAyuM che ke, je jIve temanA para koI ja prakArano upakAra karyo nathI tevA jIvo upara paNa upakAra karanArA ane vaLI, jemaNe rAga-dveSa rUpI moTA doSone jItI lIdhA che tevA jinezvara bhagavaMtone juduM bolanArA arthAt satyane chupAvI jagatane asatya batAvanArA kevI rIte kahI zakAya? arthAt teo vize evI kalpanA paNa na ja karI zakAya, 3vorfha - anyathA ( vya.) (anyatra, bhinna sthAne) badhA jIvone sukha ja joIe che. tethI rAta divasa sukha mATe ja pravRttizIla rahe che. khAvA pIvAmAM, haravA pharavAmAM badhe sukha sagavaDa ja khape che. to vaLI koIne putra-putrImAM samAja ke sattAmAM Ama aneka rIte abhilaSita joIe che. paraMtu teo bhUlI jAya che ke A badhAmAM sukha kyAMthI hoya? jJAnI bhagavaMto kahe che ke sukhanuM saranAmuM anyatra che jayAre zodha bhinna sthAne thAya che. worfmAva - thAnAva (.) (vipariNamana, viparIta bhAva, asatyane satya mAnavuM te) jIva jayAre samyaktane pAme che tyAre tenuM ajJAna naSTa thaI jAya che. AtmAnI nirmalatAno ughADa thAya che. svano anubhava thAya che. paraMtu jyAre te samyaktathI patita thAya che eTale satyabhAvathI viparItabhAvamAM jAya che tyAre te samyaktane pamI kADhe che. viTTa - vAvaNa (tri.) (abhivyApta 2. parAdhIna, paravaza thayeluM) jema koI vyakti bhUta-pretathI abhivyAta thaI hoya to tenuM vartana bilakula viparIta banI jAya che te na bolavAnuM bole che. na AcaravAnuM Acare che. lokone acaraja lAge tevuM bibhatsa ane vicitra vartana karatI hoya che. tenuM kAraNa che bIjAnI parAdhInatA. tema jIva jayAre karmane ja paravaza che tyAre tenI vicitra pravRtti ajJAnIne kaSAya pedA karAve che jyAre samanvIne mAtra karuNA. 3UT (7) 'rUsa - kacAza (tri.) (prakArAntarane pAmeluM, bIjAnA jevuM) maUTUti () - jJAlaiiSina(I.) (potAnI jAti, vidvattAdithI ajJAta thaIne bhikSATana karanAra 2. jAti-kuLa vagerethI aparilakSita evA gRhasthane tyAM gocarInI gaveSaNA karavAnA svabhAvavALo muni) mahAmanivaro kyAreya potAnI vidvattA ke uccakhAnadAnIno upayoga tuccha padArthanI pAchaLa pharatA nathI. are, pote mahAna vidvAna che ke naMdISeNa muninI jema labdhivaMta che tevI rakhene A duniyAne khabara paDI jAya tenI pUrepUrI takedArI rAkhIne evA gharomAM gocarI Adi levA jAya ke te gharanA lokone A mahAtmA AvA mahAtapasvI che ke mahAvidyAdhara che tevI gaMdha paNa na Ave, dhanya che ! mahAmunionI akAmakAmanAvRttine. 3uLA - ajJAna (ja.) (ajJAna, samyajJAnathI viparIta jJAna, mithyAjJAna) je padArtha jevA svarUpe che tene tevA svarUpe jANe. veda ke prarUpe te samyajJAna che. tenAthI viparItapaNe jANe ke samaje athavA prarUpe te 368
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ ajJAna che. A jagatamAM jJAnavaMta ochA che ane ajJAnI ghaNI moTI saMkhyAmAM che athavA to jJAnI jIvo karatA ajJAnI jIvo anaMtagaNA che. prabhu mahAvIre je heya, zeya ane upAdeya svarUpe padArtho batAvyA te ApaNane samyaga bodha thAya te mATe ja. maharSioe niyukti, bhASya, cUrNi vagere racIne prabhuvANIno je vistAra karyo te ApaNA ajJAnane dUra karavA mATe ja. ema rUDI rIte jANIne jJAnano Adara karanAro ajJAnabahula saMsArane tarI jAya che. sapaUTTgamo - jJAnata (mavya.) (jJAnAvaraNIya karmanA utkaTapaNAthI) amuka jIvomAM kalpanAthI bahAranI ajJAnatA che athavA khUba bhaNavAno puruSArtha kare chatAM jJAna arjita thAya nahIM tenuM kAraNa che jJAnAvaraNIya karmanI utkaTatA. je jIve bhayaMkara rIte jJAnAvaraNIya karma bAMdhyuM hoya te bhavAntaramAM jJAnano lavaleza paNa na pAme. mAjiriyA - 3 jJATiyA (strI). (ajJAnapaNe karavAmAM AvatI pravRttithI lAgatI kriyA-karmabaMdha, ajJAnakriyAno eka bheda) sthAnAMgasUtramAM ajJAnakriyAnuM vizleSaNa karavAmAM AvyuM che. temAM ajJAnatAnA lIdhe jIva je paNa pravRtti kare athavA ceSTAvALo bane temAM karmano baMdha thAya che. ene ja ajJAnakriyA kahelI che, tenA paNa traNa bheda che. teno sArI rIte bodha laI tyAga karavo joIe. mavorfutta - mAnanivRtti (strI.) (ajJAnanI nivRtti, mati ajJAnAdi traNa ajJAnanI niSpatti-mukti) mAtA - jJAtri (ja.). (mati ajJAnAdi traNa mithyAjJAna, ajJAnatrika) jJAna to hoya paNa te viparItapaNe hoya arthAta jevuM te satyabhUta hoya tenAthI tene viparIta rIte grahaNa kareluM hoya te mithyAjJAna che. A mithyAjJAnanA mati ajJAna, zruta ajJAna ane vibhaMga jJAna ema traNa bhedo che. tene samajIne tyAgavA e samakita che. aNNANadosa - ajJAnadoSa (pu.) (ajJAnatAthI hiMsAdimAM dharmabuddhie thato pravRttirUpa doSa 2. pramAda doSa 3. raudradhyAnanuM trIjuM lakSaNa) dharmabuddhithI paNa karAyelI hiMsA e asadAcaraNa banI jAya che. vyakti anAdikALanA saMskAravaza ke kuzAstranA vacanonA zravaNathI hiMsAdi kAryomAM pravRtta thAya che. te ema mAnIne ke A uttama kArya mane abhyadaya karAvaze paNa e vyaktinI ajJAnatA che, kharekhara joIe to dharmabuddhithI karAyelI hiMsAdi kriyA paNa narakAdinuM ja kAraNa bane che. aNNANaparIsaha - ajJAnapariSaha (puM.) (ajJAna pariSaha, jJAna na AvaDavAthI utpanna duHkha sahavuM te, bAvIsa pariSaho paikIno eka pariSaha) sAdhu banyA pachI bAvIsa pariSahone samatA bhAve sahana karavA anivArya bane che. temAM ajJAna pariSaha paNa che. "mane to ghaNo abhyAsa karavA chatAM jJAna caDhatuM ja nathI. mane vyAkhyAna ApatA AvaDatuM ja nathI.' ema manomana dubhAyA karavuM te ajJAna pariSaha che. munio A pariSahane samatAthI sahana karIne, pariSahajaya dvArA jJAnAvaraNIya karmano vipula kSayopazama kare che. aNNANaparIsahavijaya -- ajJAnapariSahavijaya (paM.) (ajJAnapariSaha para vijaya meLavavo te) A muni to ajJa che athavA pazu sarIkhA che.' evA evA kaThora vacano sahana karavA chatAM vaLI, ghora tapasyA karavA chatAM ane 'nitya apramattabhAve saMyamanuM suMdara pAlana karuM chuM tema chatAM haju sudhI mane jJAnAtizaya Avyo nathI.' ema je citavavuM tene ajJAnapariSaha kahe che. tenA para vijaya pAmavo eTale sahana karIne AtmapariNati ghaDavI te ajJAnapariSahavijaya che. aNNANaphala - ajJAnaphala (tri.) (jJAnAvaraNIya karmarUpe ajJAnatAnuM phaLa, dharmAcArya-guru-zrutajJAna niMdA svarUpa jJAnAvarakakama) uttarAdhyayanasUtranA bIjA adhyayanamAM prabhu mahAvIre mumukSuone udezIne jaNAvyuM che ke, he bhavyo! jo tamane samyajJAna pAmavAnI icchA hoya to tame potAnA dharmAcArya-dharmaguru, jJAna ane jJAnInI niMdA karavAnuM sarvathA choDIne temanI bhArobhAra prazaMsA karo, 369
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ aTIOAthI - ajJAnatA (strI) (ajJAnatA, ajANapaNuM) bhagavatIjIsUtra jainAgamomAM sauthI vadhu kadAvara graMtha che. eTaluM ja nahIM dravyAnuyogano atyanta vizALa khajAno che. bhagavAna mahAvIre gautamasvAmIne uddezIne je tattvajJAna pIrasyuM che te traNe jagatamAM adUbhUta che. tenI aMdara ajJAnatAnI vyAkhyA karatA jaNAvyuM che ke, je svarUpathI upalabdha nathI thatuM te ajJAna che. arthAtu je padArtha-vastu yathAsvarUpe hoya te svarUpe AtmAmAM na jaNAya athavA viparIta paNe jaNAya te ajJAnatA che. keTalI sacoTa vyAkhyA che mArA prabhu zrIvIranI. aNNANaladdhi - ajJAnalabdhi (strI.) (ajJAnanI labdhi-prApti, jJAnAvaraNIya karmanA udayathI AtmAmAM thatuM ajJAna) bhagavatIjIsUtramAM guru gautamasvAmI prabhu vIrane pUche che ke, he prabhu! lokamAM ajJAnalabdhi keTalA prakAranI che? tyAre prabhue kahyuM ke, he gautama! A lokamAM ajJAnalabdhi traNa prakAranI che. yathA -mati ajJAnalabdhi, zrata ajJAnalabdhi ane vibhaga ajJAnalabdhi. mavbaTIMvADuM () - ajJAnavArira(tri.) (ajJAnane zreyaskara mAnanAra vAdI, ajJAnavAdI) sUtrakRtAMgasUtramAM vividha dharmadarzananA vAdIonI carcA prApta thAya che. temAM ajJAnavAdIno eka prakAra paNa varNavyo che. jema ke A jagatamAM heyopAdeya rUpe padArthonuM vizleSaNa karanArA matijJAnAdi pAMca prakAranA jJAna vidyamAna hovA chatA enI bhArobhAra niMdA karIne athavA to temAM doSa dekhADIne ekamAtra ajJAnatA e ja Atmahita mATe zreyaskara che. evuM mAne te ajJAnavAdI che. mauTretya - ajJAnazAstra (1) (bhArata kAvya nATyazAstrAdi laukika RtazAstra) mAdirLa () - mazAnana(tri.) (ajJAna jene hoya te, ajJAnavAdI, mithyAzAnI, jJAna nivavAdI) jainAgamasUtromAM uttarAdhyayanasUtrane khUba ja mahatva apAyuM che. tenuM cAra mULasUtromAM sthAna che. kahevAya che ke emAM prabhu zrImahAvIrano aMtima upadeza asala svarUpe pIrasAyelo che. temAM ja ajJAnI vize kahevAyuM che ke ajJAnI jIva asaMkhya koDAkoDI sAgaropama kALamAM je karma khapAve che te karma traNa guptie samita jJAnI AtmA zvAsozvAsamAM arthAta kSaNabharamAM khapAvI le che. mar () fjaya - jJAna(.). (je jJAna nathI te ajJAna jene che te-ajJAnI, ajJAnavAdI, mithyAjJAnamAM mAnanAro) samAjJani (pu.) (ajJAnatAmAM rAcanAro. ajJAna ja jenuM prayojana hoya te, samyajJAnarahita) ajJAnavAdIo potAnI jAtane hoziyAra mAnatAM kahe che ke, ame ja sarvazreSTha chIe. kAraNa ke jJAnIo je kahe che te to asatyabhUta che. teo pote paNa paraspara asaMbaddha ane viruddha bolanArA tathA ayathArthavAdI che. jema ke teo ekamate thaI kazuM kahI nathI zakatA. dA. ta. AtmA eka che ke aneka, te sarvagata che ke asarvagata, mUrta che ke amUrta ityAdi tattvanI bAbatomAM teo ekavAkyatAvALA nathI. badhA pota potAnI rIte juduM juduM bole che. mATe ame je ajJAnavAdane mAnIe chIe te barAbara che. mAthava (C) - ajJAnivAra(pu.) (ajJAnavAdI, jJAnamAM doSa dekhADI ajJAnane ja zreSTha mAnanAra vAdI) sthAnAMgasUtrAdimAM kahyuM che ke, jeo mithyA jJAnamAM rAcanArA che, jene samyajJAna nathI thayuM tevA ajJAnI bALajIvo A jagatamAM pracura mAtrAmAM vidyamAna che jeo pokArI pokArIne kahe che ke, A duniyAmAM ajJAna ja zreyaskArI che ema tame paNa mAno. pati (5) - (2) (samyagu avadhAreluM nahIM te, anumAnathI viSayabhUta kareluM na hoya te, avidita). paMcAzaka graMthamAM muninI nirdoSa gocarInA adhikAramAM kahyuM che ke, pote pUvavasthAmAM rAjA hoya athavA bahumoTA zrImaMta parivAramAMthI 370
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ dikSita thayA hoya paraMtu teo jyAre bhikSA mATe gRhasthone ghare jAya tyAM pote rAjAdi hatA tevA lokone pUrvaparicaya na Ape. maumta (2) 3ccha - gAtolDa () (vizuddha upakaraNa grahaNa karavA te 2. bhikSArthe paricaya na karavo te) vyavahArasUtramAM ajJAtocchanI vyAkhyA karatA kahyuM che ke ajJAtocha be prakAre che. eka dravyathI ane bIjo bhAvathI. dravya ajJAtocchanA aneka prakAra che. jema ke tApasI vagere bhikSArthe gRhasthane ghare gayA hoya tyAM potAnA niyama pramANe eka camacAmAM jeTalo bhAta samAya teTaluM ja grahaNa kare ityAdi tathA bhAvathI ajJAtoSNa eTale pratimApArI sAdhu bhagavaMta gocarIe jAya tyAre gRhasthane e jANa nathI hotI ke Aje bhagavaMta keTalI dattI grahaNa karaze. arthAtu dhAraNAnI jANa karyA vagara levuM te. maUIZ (3) raratha - ajJAtavara (.) (saujanyAdi bhAva jaNAvyA vinA saMcare te 2. ajJAta rahIne gaveSaNA karanAra 3. ajJAta gharamAM gocarIe jaIza evI pratijJAvALosAdhu) aNNAtapiMDa - ajJAtapiNDa (puM.) (ajANyA gharanI gocarI, anna-prAntarUpa bhikSA) sUtrakRtAMgasUtramAM jaNAvyA pramANe pratimAone vahana karanArA mahAmunivaronI gocarI paNa eTalI ja vizuddha hoya che. teo doSarahita bhikSA letA hoya che. pote pratimAdhArI che ke viziSTa labdhivaMta che ke rAjA hatA evo koI pUrvaparicaya ApyA vinA gRhasthane tyAMthI svAbhAvikapaNe rahelo anta-prAnta AhAra grahaNa karI lAvatA hoya che. aNNAdattahara - anyAdattahara (tri.) (anyo dvArA nahIM ApelAne haraNa karanAra 2. grAmAdimAM corya kama) maU ) (ra) - kacAza (ki.) (bIjAnI samAna, anya sadaza) jagatamAM je vastunI upamA ApI zakAya te vastu anya sadeza hoI zake che. paNa jenI koI upamA ApI ja na zakAya tevI vastu anupameya arthAta jagatamAM enA jevI koI bIjI vastu na hoI te anyAdaza nathI hotI. jema ke mokSa. upauTya - 3macA (tri.) (anyAyI, nyAyarahita, nyAya viruddha). aNNAyabhAsi (Na)- anyAyyabhASin (tri.) (anyAyayukta bolanAra, jema tema bolanAra, nyAya viruddha bolanAra) jeo asatya bolavAnA ja svabhAvavALA che teo koI divasa vizvasanIya banI na zake. sUtrakRtAMgasUtramAM kahyuM che ke jeo jhaghaDALuM svabhAvanA ane vakratAyukta che vaLI nyAyaviruddha bolanArA che teo kadI paNa jhaghaDA TeTAne zAMta pADI zAMti suleha karI zakatA nathI. apAya - 3ajJAtAtA (strI.) (ajJAtapaNuM, yaza-kIrtinI kAmanAthI tapa vagerenuM na prakAzavuM te) AvazyakasUtranA cothA adhyayanamAM hyuM che ke jeNe pUrvamAM pariSahone jItyA che evA ArAdhake upadhAna tapa karavo te paNa anya loko jANe te rIte nahIM paraMtu pracchanna-guptapaNe rAkhavo. kAraNa ke lokone jo khabara paDe to potAne mAnAdino saMbhava rahe che. aNNAyavaivivega - ajJAtavAgviveka (puM.) (vANInA vivekane na jANanAro, sadasatu vANInA vivekathI rahita) dvatrizadra dvAtrizikAmAM vANInA vivekane na jANanArAnI vyAkhyA prApta thAya che. temAM lakheluM che ke potAne paMDita mAnanAro tathA sAcI khoTI vANInA vivekathI zUnya vyaktinA vacanamAM tattvavistAra to khUba hoya che. paNa hRdayamAM AzIviSa jhera ja hoya che. 31
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34UTyatna - masatizana (tri.) (paMDita paNa jeno svabhAva jANI na zake te, abrahmacArI strI) ajJAtazIla e brahmacaryano virodhI zabda che. je strIoe brahmasvarUpa zIlane aMgIkAra karyuM nathI athavA paMDito paNa je nArInA zIla svabhAvane jANI na zake tevI strIne ajJAtazIlA kahI che. athavA to kutsita zIlavALI strIne paNa ajJAtazIla kahe che. aNNAraMbhaNivitti - anyArambhanivRtti (strI.) (kuSyAdi AraMbhano tyAga, khetI vagere AraMbhano tyAga) jeno AtmA saMsAranA yathArtha svarUpane jANI beTho che tevo AtmA saMsArane vadhAranArA koIpaNa kAryane vicArIne tyAgI deto hoya che. bhagavAnanA daza zrAvako saMsAranA bhAvone prabhu mukhe zravaNa karI yathAtathya jANI sarva AraMbha samAraMbhono bhalIbhAMti tyAga karIne saMvarabhAvamAM AvI gayA hatA. zAstrakAroe paNa upAsakadazAMgamAM temanA AcAra vicAronI prazaMsA karI che. apaUviNa - macAveza (pu.). (A annAdi bIjAnuM che tema vyapadeza-kathana karavuM te, bhikSAdi sAmagrI na ApavAnI buddhie A bIjAnuM che tema bahAnuM karavuM te). potAne tyAM sAdhu mahAtmA vahoravA padhAryA hoya ane rasoIgharamAM bhojana sAmagrI paNa taiyAra hoya chatAM hRdayamAM vahorAvavAnA bhAva na hoya tyAre vyakti sAdhune na ApavAnI buddhithI prerita thaI teo sAMbhaLe te rIte A to bIjAnuM che ema kahI sAdhune vacana vizvAsa pedA karAvavAnI mUrkhAmI karato hoya che. zAstro kahe che ke e jIva evuM katya karIne bhayaMkara antarAya karma bAMdhe che. gAya - vata (tri.) (yukta, sahita) mAyAvara - triputra (pu.). (agnikAputra nAme eka khyAtanAma jaina muni) dakSiNamathurAnA nivAsI jayasiMha nAmanA vaNikanI agnikA nAmaka putrI ane devadattathI thayelA putranuM nAma agnikAputra hatuM. teo nAnI vaye dIkSita banI gacchAcArya thayA hatA. temane puSpacUlA nAmaka sAdhvI AhAra pANI lAvI ApatAM hatAM. te sAdhvI kevalI banyA pachI paNa teyAvacca karatA rahyA. AcAryazrIne khabara paDatA temane pazcAttApa thayo ane alpa samayamAM gaMgA nadI UtaratA antaHkRtu kevaLI banyA hatA. temano vistRta vRttAnta vividha tIrthakalpa ane saMthAraga pannAmAM prApta thAya che. 3pa(reza-sTI.) (derANI 2. patinI bahena-naNaMda 3. pitAnI bahena-phoI) aNu - ajJa (ni.) (svabhAva vibhAvano ajANa, nibaMdha, mUrkha) jema zUkara - bhUMDa viSTAmAM ja AnaMde che tema ajJAnI jIva ajJAnatAmAM ja rAcato hoya che. paraMtu je Atmatattvano jANakAra che, svabhAva vibhAvanI vivecanA karavAmAM nipuNa che tevo jJAnI AtmA mAnasarovaramAM mahAlatA haMsanI jema jJAnamAM ramaNatA kare mav () viT (gna) - coca (a.) (anyonya, paraspara, eka bIjAnuM) mosaUTI - anveSa (.) (mArgaNA-khoja 2. prArthanA 3. upayogapUrvaka bhikSAdi levA te) ApaNane bhUkha lAge to zuM karIe chIe? phaTa daIne khAvAnuM laI besI jaIe chIe, kharuM ne! paNa ApaNA pUjya sAdhu sAdhvIjI bhagavaMtone svAdhyAya karatA karatA bhUkha lAge tyAre teo zuM kare che te khabara che? teo potAnI pAse to khAvA pIvAnuM kazuM ja rAkhatA nathI hotA. tethI gocarInuM anveSaNa thAya. te mATe paNa temane kaDaka niyamo hoya che. te paNa 42 prakAranA niyamo. te badhAnuM kaDaka pAlana karIne gocarI pANI lAve ane pachI paNa ApaNI jema jhApaTavA na besatA mAMDalInA pAMca niyamonuM pAlana karatA rAga 372
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ dveSa rahitapaNe jame arthAt vApare. bolo che ne agharuM AcaraNa! mATe ja ApaNane temano upadeza hRdayaMgama thAya che. avor () - azvina (tri.) (khoja karavAnA svabhAvavALuM, gaveSaNA karanAra, mAgaNI karanAra) mavividti - acAntarittAkUtti (2) (ekabIjAne AMtare rahelI che AMgaLI je bannenI te, avyavahita-vacce aMtararahita AMgaLIyovALA) ApaNe prabhudarzana vakhate ke caityavaMdana karatI vakhate be hAtha joDIe chIe. te mATe paNa caityavaMdana bhASyamAM vidhAna-mArgadarzana kareluM che ke banne hAthanI AMgaLiyone evI rIte joDavI ke te paraspara sarakhI joDAI jAya. vacce aMtara na rahe tema joDavI joIe. aNNoNNakAra - anyonyakAra (puM.) (paraspara veyAvacca karavuM te). jema saMyukta kuTuMbamAM rahetI gRhiNIo rasoI banAvavAmAM paraspara ekabIjAne sahayoga kare che tema upAzrayamAM rahela sAdhu pAse anya sAdhu bhagavaMta Ave tyAre tyAM rahelA sAdhu temanI sAthe jaI gocarI pANI lAvIne paraspara ekabIjAnI bhakti kare che. aNNoNNagamaNa - anyonyagamana (tri.) (anyonya gamana karavA yogya). aNNoNNajaNiya - anyonyajanita (tri.) (paraspara kareluM, sAma sAme kareluM) praznavyAkaraNasUtranA bIjA saMvara dvAramAM kahevAmAM AvyuM che ke, hAsya e paraspara janita che. sAme koI nimitta hoya to ja hAsya saMbhave, tema paraspara koI hoya to ja karma saMbhave che. arthAt karma paNa parasparathI janita che. mATe sAdhakane upayogapUrvaka rahevA jaNAveluM che. aNNoNNapakkhapaDipakkhabhAva - anyonyapakSapratipakSabhAva (puM.) (anyonya-parasparano pakSa pratipakSa bhAva, paraspara pakSavirodha) jema mImAMsako zabdane nitya mAnIne potAno pakSa vAdI AgaLa raju kare che tema bauddho paNa e ja zabdane laIne tene anitya kahI potAno pratipakSa raju kare che. Ama mImAMsakono zabda mATe nityatAno pakSa, e ja bauddhono anityatAno pakSa thayo tema jANavuM. aNNoNNapaggahiyatta - anyonyapragRhitatva (na.) (pada sAthe padanI ane vAkya sAthe vAkyanI paraspara sApekSatA, paraspara sApekSa vAkya bolAya te 2, vacanAtizayano 17mo bheda) paramAtmAnI vANInA pAMtrIsa guNo varNavyA che. temAM anyonyapragahitatva nAmano guNa paNa samAyelo che. arthAta paramAtmA jayAre dezanA Ape tyAre temanI vANInuM eka eka pada ke eka eka vAkya paraspara sApekSa hoya. temAM ekabIjAnI bAdhakatA na hoya. deva, manuSya ane tiryaMcone samajavAmAM kyAya arthavisaMgati na thAya. paramAtmAnI vANInI A adUbhUtatA bIje kyAMya na hoya. aNNoNNamUDhaduvAtikaraNa - anyonyamUDhaduSTAtikaraNa (na.) (mUDha ane duSTanI paraspara kriyAmAM pravRtti thavI te, mUDha ane duSTanI tathAvidha kriyAmAM pharI pharI pravRtti thAya te) paMcAlakajI graMthamAM anyonyamUDhaduSTAtikaraNanI vyAkhyA karavAmAM AvI che. temAM mUDha ane duSTa puruSonI tathAvidha pravRttimAM vAraMvAra pravRtti karAya te anyo mUDhadaSTAtikaraNa che. jene pAMcamI thiNaddhi nidrAvaza jIvanuM vartana gamyuM che. temAM duSTAtikaraNa kaSAyathI ane viSayathI ema be prakAre batAvelA che. aNNoNNasamaNubaddha - anyonyasamanubaddha (tri.) (paraspara joDAyeluM, ekabIjAne anusareluM) kahevAya che ke, dhyAna karavAmAM svayaM ekalo vyakti joIe jyAre gIta gAvAmAM ochAmAM ochA be jaNa joIe. eTale ke gAnamAM ochAmAM ochA be jaNa jo hoya to teo paraspara ekabIjAne sUra pUrAvatA rahI gIta-gAna sArI rIte karI zake che. 373
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ aNNoNNasamaNuratta -- anyonyasamanurakta (tri.) (anyonya anurAgI, paraspara mitra) bhagavAna RSabhadevanA pautra zreyAMsakumArane pitAmaha zrIkRSabhadeva para sahajapaNe prIti anubhavAtI hoI temane jijJAsA thaI ane bhagavAnane pUchayuM, tyAre prabhue temano banneno bhavobhavano paraspara anurAgavALo mitra, patnI, sArathI vagereno saMbaMdha varNavyo hato. aNNoNNasamAdhi - anyonyasamAdhi (puM.) (paraspara samAdhi). potAnA vizALa samudAyamAM rahenArA sAdhune jema samAdhi sulabha hoya che tema paraspara anukULa thaIne rahenArA saMyukta kuTuMbIne cittazAMti, sukha, samAdhi sulabha hoya che. kuTuMbanA dareka sabhyono ApasamAM sahayogI vyavahAra hoya to ghara svargIya sukha ApI zake che. aNNovaesa - anyopadeza (pu.) (nAstikavAdI, lokAyata). nAstikavAdI AtmAnA astitvane svIkArato nathI. pratyakSa nathI tevI koIpaNa bAbatane nakArI kADhe che. te bhale na svIkArato hoya. svarga narakAdine paNa nakArI kADhato hoya. paraMtu te paNa AstikanI jema eka AtmA to che ja, mATe evA nAstiko pratye suga na dharAvatA tenI bhAvadayA citavavI e ja ArAdhaka AtmAnuM kartavya che. mAnasikarUpe paNa dhikkArabhAva to na ja rakhAya. aooma (rezI-tri.) (ullaMdhita, atikrAnta) aMdu - muna (I.) (pAlana karavuM 2. grahaNa karavuM 3. khAvuM, bhojana karavuM) prAkRtabhASAmAM bhuja dhAtuno ahI Adeza thAya che. A dhAtunA aneka artho paikI eka artha 'bhogavavuM' evo paNa che. nItikAre lakhyuM che ke, yuvAvasthAmAM sukha-sAhyabI bhogavavI to badhAne sArI lAge paraMtu, vRddhAvasthAmAM pahoMcelA jIvane kamanasIbe seMkaDo duHkho bhogavavAnA Ave tyAre jarAya sArA nathI lAgatA chatAM bhogavavA to paDe che. aho! karmavaicitrya. agyaMtI - munnAnA (strI) (bhojana karatI) aThThaya - Azrava (I.) (jenA vaDe karma grahaNa karAya te-Azrava, pApanuM dvAra, karmabaMdhanA kAraNo, karma AvavAno mArga). praznavyAkaraNasUtra AgamamAM Azrava dvAramAM AzravanI suMdara vyAkhyA karavAmAM AvI che. temAM lakhyuM che ke je je kAraNothI karma AtmAmAM zrave eTale coTe, tethI karmano AtmA sAthe thato meLApa e ja Azrava che. tethI hiMsA, jUTha, corI, abrahma ane parigrahAdi AzravanA upAdAnabhUta kAraNo che. mATe ja prabhue karmanA upAdAnabhUta hiMsAdino pratibaMdha pharamAvyo che. pradyaat - AzAvara (pu.). (karmanuM upAdAna-grahaNa karanAra, karmabaMdha karanAra) Azravakara kone kahevAya te mATe sthAnAMgasUtranA sAtamAM kANamAM lakhyuM che ke aprazasta evA mana-vacana-kAyAnA yogothI prANAtipAta eTale hiMsAdi kArya karavAnI pravRtti thAya che. jethI azubha karmabaMdha rUpa Azravakara thAya che. ene aprazastamanovinayano eka bheda paNa kahyo che. aNhayabhAvaNA - AzravabhAvanA (strI.) (anityAdi 12 bhAvanAo paikInI sAtamI bhAvanA, AzravabhAvanA) jo tamAre duHkhamaye paristhitimAM sukha zAMti ane AtmasamRddhino svAda cAkhavo hoya to anityAdi bAra bhAvanAono AsvAda 374
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ roje roja letA rahevuM joIe. A bAreya bhAvanAothI bhAvita AtmAM game tevI kaThina paristhitimAM paNa samatAbhAva rAkhI zake che. anitya azaraNAdi bArabhAvanAonI sAthe maitryAdi cAra bhAvanAone bhAvIne ArAdhaka AtmA sadaiva sukhAnubhavamAM lIna raheto hoya che. upAdhyAya zrIvinayavijayajIe ukta soLa bhAvanAone khuba ja suMdara kAvyamAM racI che. avrlr - mannAna () (snAna na karavuM te, asnAna) jaina munivaro jyArathI dIkSita thAya che tyArathI mAvajIvana bAhya zauca-snAnAdikano parityAga kare che. teo kyAreya paNa zarIra satkAra hetu snAnAdika karatA nathI. chatAM paNa saMsArIyo karatAM vadhu svastha rahI zake che te emanA brahmacaryanA prabhAve ja. mata - at (kuM.) (akSapAda saMmata ziva, sRSTisaMhAraka hoI jagatane je khAya che te). anaMta - atindra (tri.). (kAraNane AdhIna nathI te, vivakSAdhIna na hoya te 2. anubhavasiddha kriyA 3. khUba, atyanta) zabdazAstramAM "ata' zabdanI vyAkhyA karatA kahyuM che ke, je vicAraNIya niyamanI koTithI bahAranI vastu hoya, je anivAryapaNe baMdhananI koTimAM na AvatI hoya te vastu athavA sUtranI apekSArahita ke anubhavasiddha kriyAne anna kahevAya che. matAija - atirzinIya (tri.). (anabhilaSaNIya, na IcchavA yogya, na cAhavA lAyaka) saMsAramAM rahenArane vyavahAra kuzaLatA cAhavA yogya che, karavA yogya che. gRhasthane dharma, artha ane kAma abhilASaNIya che. mumukSue satyanI khoja cAhavA yogya che. tema sAdhu bhagavaMte saMyamano sAra-Atmazuddhi icchavA yogya ja nahIM paNa avazya karavA lAyaka che. atakkiovaTThiya - atarkitopasthita (na.) (phaLAdinA vagara udeze thayelI arthaprAptino saMyoga) atakkiovahi- atarkitopadhi (pu.) (aNaciMtavI upadhi, atarkaNIya upadhi) vyavahArasUtranA AThamA uddezAmAM lakhyuM che ke, sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMtoe rAkhavAnI vasa-pAtrAdi upadhi ke jenI koI saMbhAvanA na karatuM hoya ke jenI vizeSa prakAre koI vyakti paribhAvanA na karatuM hoya tevI upadhine rAkhe tene atarkitopadhi kahe che. matanAtha - mIMjAta (f) (atulya jAtIya, asamAna jAtinuM) pratijJAthI - mAtajAtA (strI.) (asamAna jAtanI-prakAranI karAtI pAriSThApanikA) jainAgamagraMthomAM pUjya sAdhu sAdhvIjI bhagavaMtonI AhAra vihAra caryAnI khUba UMDANa pUrvakanI vivecanAo karavAmAM AvI che. teone jema AhAra, vastra, pAtrAdi saMyamopakaraNane vidhivatu grahaNa karavAnI vAta che tema vidhivat utsarjana-tyAga karavAnI vAto paNa jIvahiMsAdi doSo na saMbhave tema khUba sUkSma vicAraNA sAthe karavAmAM AvelI che. sataDa- matara (kuM.) (nAno kinAro, TuMko taTa-kinAro) bRhatkalpasUtramAM sAdhu sAdhvIjInA saMyama jIvanane lagatI AhAra vihArAdinI cacaone prasaMge vihAranA mArgonI paNa carcA karelI che. temAM dAMDI, zerI Adi aneka prakAranA vihAramArgonI vivecanA karelI che. temAM jenA banne kinArAo nAnA hoya tene | mArga kahyo che. 315
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ mata - matanu(tri.) (zarIrarahita, siddha) pravacanasAroddhAra graMthamAM siddhonA paMdara bhedo batAvyA che. temAM siddhonA vizeSaNavAcI nAmamAM eka nAma che atanu tanu eTale zarIra. jenA vigraha, deha, vahu, kAyA vagere ghaNA nAmo maLe che. nathI jene zarIra te atanu che. eTale siddhone pAMceya prakAranA zarIromAMthI ekeya zarIra nathI hotuM mATe teo azarIrI kahevAya che. zarIra e sarva prakAranI upAdhinuM mukhya sthAna kahevAyuM che. atattaveitta - atattvaveditva (na.) (sAkSAta vastatattvane nahIM jANavAnA svabhAvavALo puruSa vizeSa) atattaveivAya - atattvavedivAda (pu.) (sAkSAt vastutattvane nahIM jANavAnA svabhAvavALA atattvavedIno batAvelo mAga) dharmasaMgrahanA prathamAdhikAramAM kahyuM che ke, je sAkSAta vastutattvane joto nathI ke jANato nathI tevA puruSavizeSanA pramANAna karAvanAre kahela vastu tattvanA vistArane atattvavedivAda eTale avagdarzIvAda kahevAya che jene teo dvArA samyagvAda paNa kahevAmAM Avyo mattika - satAvaja (tri.) (avAstavika, tAttvikAbhAva) khakusuma eTale AkAzapuSpanI koI sthApanA kare to te avAstavika che kAraNa ke, tevI koI cIja jagatamAM che ja nahIM. paraMtu koI kahe ke svarga, naraka ke mokSa nAmanI koI cIja A duniyAmAM dekhAtI nathI mATe che ja nahIM, Ama bolanAra paNa avAstavika kahe che. kAraNa ke je svargAdi dekhAtA nathI paNa Agama anumAnAdi pramANothI siddha thatI vastu-tattva hoI te vastu mAnavI ja paDe. tAda (kuM.). ( tukka mallAha nAme eka pleccha bAdazAha) tIrthakalpa nAmaka graMthamAM lakhyuM che ke, jeNe aNahillapura pATaNano killo bhAMgyo, jeNe harivaMkhI gAmanuM jinAlaya toDyuM te tukkamallAha nAmano bAdazAha caulukyavaMzIya bhImadeva rAjAno samakAlIna hato. Ama vidharmI rAjAoe ghaNA jinacaityono nAza karyo che tema itihAsamAMthI jaNAya che. mAtara - satara (.) (je tarI na zakAya te, atara- samudra 2. asamartha 3. sAgaropama kALa) jema samudrane taravo agharo che, jema meruparvatane oLaMgavo kaThina che tema saMsAra samudrane taravo paNa agharo che. mahAsAgaranI jema atigahana ane vividha yonionA vistAravALo A saMsArarUpa samudra jeNe bhujabaLe tarI lIdho che te ja kharo taravaiyo che. matAMta - matara (tri.) (rogI, glAna 2. asahiSNu) jainazAsanamAM bALa, glAna rogI evA sAdharmikonI sevA zuzruSA karavA para khUba bhAra ApavAmAM Avyo che. zAstragraMthomAM Thera Thera veyAvaccano mahimA batAvavAmAM Avyo che. sevA veyAvacca eka evo apratipAtI guNa che je yAvata mokSa siddhi apAve che. matava - tapanna (ki.) (tapa vagaranuM, tArahita, tapasyAno abhAva) bRhatkalpasUtramAM lakhyuM che ke, "atavo narati mo' arthAtu tapa vagara sukha nathI. anya graMthomAM "tapaNA nirnA , tAsA f sidhdhati arthAta tapathI kaThina kama paNa nijere che, naSTa thAya che athavA tapathI zuM zuM siddha nathI thatuM. eTale tapathI je paNa siddhi cAho te zakya thAya che. mATe tapano mahimA nirALo samajavo. je tapa vagarano che te khAlI ghaDA jevo ThAlo samajavo. 316
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ matalI - mato ( .). (vanaspativizeSa, alasI ke atasIno choDa) anuyogadvArasUtra ane nizIthasUtrAdimAM lakhyuM che ke, atasI eka prakAranI vanaspati che. je mAlavadezamAM thAya che. tenI chAla valkala jevI hoya che. tenuM apara nAma tIsI paNa lokamAM prasiddha che. mata6 - atitha (1, tri.) (atathya, mithyA, asadUbhUta, juThuM, asatya) AcArAMgasUtramAM saccAritradhArI sAdhu bhagavaMtonA AcAra vicAronA varNana prasaMge lakhyuM che ke, pAMcasamitie ane traNa guNie saMvata sAdhu bhagavaMtanuM vacana atatha na hoya temaja vacananA koIpaNa doSathI rahita eTale nirdoSa hoya che. dhanya che sAdhu carita ne atathya () (vitatha, asabhUta, khoTuM) atizaWri - matathANA (ra.) (ayathArtha jANanAra 2. mithyASTinuM jIvadravya 3. alAtadravya) sthAnAMgasUtranA dazamAM ThANamAM kahyuM che ke, mithyAdaSTi jIvane atathA jJAnavALo kahI zakAya che. kAraNa ke tene je bodha che te vitatha bodha-jJAna che. vitatha eTale je vastu athavA je padArtha A jagatamAM jevo che tevo te na jANe paraMtu jevo nathI tevo ayathArthapaNe ja jANe che mATe. jema ke pugala-padArtha nityaniya che paraMtu tene te ekAnta nitya athavA ekAnta anitya ja mAnato hoya che. atara - satAra (ni.) (taravAne azakya, na tarI zakAya tevuM apAra) jema svayaMbhUramaNa samudrane koI tarI zake tema nathI. tema A saMsArarUpa svayaMbhUramaNa samudra paNa nisattva jIvone taravo azakya che. mATe ja kahyuM che ke, "saMjamano mAraga che zUrAno nahIM kAyaranuM kAma jone... ene to bhaDavIra sattvazALI jIvo ja AdarI zake che. teno pAra pAmI zake che. atAAi - tArikha (tri.) (muzkelIthI tarI zakAya tevuM, dustaraNIya, taravAne duHzakya) sUyagaDAMgasUtramAM Ave che ke, "pa saM gulAIfpatAnA vakratArika arthAt manuSyonA svajana saMbaMdho pAtALa jevA ataraNIya che. sAMsArika saMbaMdhonA tANA vANA eTalA to gahana che ke, tene pAtALanI upamA ApI che. temAMthI to koka viralA ja bahAra nIkaLIne potAnuM kalyANa karI zake che. bAkI sarvaloka temAM ja racyo pacyo rahI duHkhone anubhavato sabaDyA ja kare che. tAra (ti) - tADU (tri.) (tenA jevuM nahIM te, tevA prakAranuM na hoya te). sAmAnyajana pravAhathI munibhagavaMto vilakSaNa hoya che. saMsAra je pravAha vahe che tethI bilakula UlaTA pravAhe muni cAle che. AcArAMgasUtramAM eka prasaMge jaNAvyuM che ke, "matarile muLa godaMtare ' arthAt saMsArI jIvothI bhinnavRttivALA muni saMsAra sAgarane vahelA pAra karI jAya che. taDaTTa - gativRtta (tri.) (atikrAnta 2. vyApta 3, potAnA kRtyane na jANanAra) jema bALa agnine jANato nathI mATe kahalathI ene pakaDe che ane pachI dAjhI javAthI moTethI raDe che. basa ema ajJAnI jIvane paNa bALa kahyo che. te kukRtya karyuM jAya che, paNa te prajJAzUnya potAnA apakRtyane jANato nathI pachI tenA kavipAkothI dAjhayA kare che. pachI loko AgaLa potAnA duHkhaDAM raDyA kare che. paNa teno koI artha kharo ? mATe ajANatA paNa apakRtya karatA vicArajo. 371
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ dviti - tittina (zi). (alAbha thayo hovA chatAM paNa thoDuM paNa jema tema na bolanAra sAdhu 2. kaTuvacana sAMbhaLIne paNa zAMta rahenAra) dazavaikAlikasUtramAM eka ThekANe kaheluM che ke, jinavacanano anurAgI vyakti kevI hoya to tenA javAbamAM zAstrakAra kahe che ke, te atitiNa hoya arthAta te potAne koI jema tema bolI jAya to paNa zAMta rahenAro hoya. potAne koI lAbha na thavAnA kAraNo jANato hoya to paNa manathI kacavATa rAkhyA vagara, hAyavoya karyA vagara prazAntatAne AbAda rAkhI vicaranAro hoya che. tiva@giDa - (.) (jenI cAMca tINa ke kaThaNa nathI tevuM pakSI) hiyarI tIkSya (naikSa)( ) caitat (sTa.). (paramAdhArmika devo dvArA vikarvaNA karAyelI narakanI eka nadI) narakanI mAnyatA nAstikavAdI sivAyanA pratyeka bhAratIya darzanoe samAna rIte svIkArelI che. temAM jaina darzane tenA sAta prakAro batAvyA che. ratnaprabhAdi tenA nAmo che. A narakabhUmiomAM nArakInA jIvone duHkho devA paramAdhArmika jAtinA raudrapariNAmI devo lohI-parUthI ukaLatI nadInI vikarvaNA kare che. temAM jIvone cakIne pheMkatA hoya che ane vaLI pAchA DubADatA hoya che. atiTThapurava - adRSTapUrva (tri.) (pUrvamAM-pahelA kyAreya na joyelI hoya te) ApaNA jIvanamAM ko'ka evI ghaTanA banI jAya che, je pUrve kyAreya ApaNe joIna hoya ke jANI paNa na hoya tyAre ApaNane Azcarya paNa eTaluM ja thAya ane anubhava paNa evo ja thAya. tema jyAre jIva saMsAramAM kyAreya na pAmyo hoya tevuM samyakta pAme tyAre tene pahelA kyAreya na thayo hoya tevo AtmAnubhava thAya che. te anubhavane pAcho koInI sAme saMpUrNa rIte varNavI paNa na zake. tti - gaNa (tri.) (atRpta, asaMtuSTa). praznavyAkaraNasUtramAM lakhyuM che ke, jeno saMsAra haju ghaNo badho bAkI che. eTale ke jeonI caturgatimAM janma-maraNanI rakhaDapaTTI khUba lAMbIlacaka che tevA bhavAbhinaMdIjIvone kAmabhogo pratye haMmezAM atRpti ja rahe che. teo kyAreya paNa saMtuSTine pAmatA nathI. tittaU - gAtpana(2i.). (abhilASAvALo, atRptivALo jIva). paramAtmA mahAvIra kahe che ke, jo tamAre mokSa joIto hoya to abhilASAone choDI do. koIpaNa padArthanI AkAMkSA ke abhilASA ke tRSA jo saMgharI rAkhI haze to tamane tenI hayAtImAM zAzvata sukhanA ThAma nahIM jaDe. muktinA dvAra jojano dUra raheze. mATe samajo. ane dunyavI abhilASAo choDIne AtmazuddhinI abhilASA sevatA thAo. kharekhara e ja sAcI abhilASA che. atittalAbha - atRptalAbha (puM.) (saMtoSanI aprApti, asaMtoSa, atRpti) uttarAdhyayanasUtramAM bhagavAne AtmAnI jAgRti mATe kahyuM che ke, he jIva! tane bhavobhava kAmabhoga viSayasukha maLatuM ja rahyuM che, koI yoni evI nathI jemAM A badhu na hoya, paraMtu jIvane temAM kyAreya tRpti thaI nathI. mATe kAmabhogone bhogavavAmAM ja manuSyabhavanI nirarthaka itizrI na karatA bale tenA sArarUpa saMyamamAM udyamazIla banI Atmahitane sAdhI lo. ttitti - pravrutti (trI.) (atRmi, asaMtuSTi) uttarAdhyayanasUtramAM kahyuM che ke, jinazAsanane pAmelo mumukSu AtmA jJAnAcAra ane cAritrAcAramAM kyAreya tRpti nathI pAmato. evo bhavyAtmA kyAreya ema na vicAre ke, meM to ghaNuM badhuM bhaNI lIdhuM che. khUba tapa-tyAgAdi karI lIdhA che mATe have basa thayuM. atittilAbha - atRptilAbha (puM.) tRtino alAbha, saMtoSanI aprApti)
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ajano mAnavI khUba kamAIne dhananA DhagalA para beTho hoya chatAM tame tene pUcho ke bhAI! tane to have ghaNo saMtoSa haze. kAraNa ke tArI pAse aDhaLaka dhana saMpatti che. gADI, vADI, lADIne baMgalA che. anApasanApa dhaMdho cAle che mATe parama zAMti haze kAM' sAmethI javAba maLaze saMtoSanI kyAM vAta karo cho, haju to ghaNo badho kArabhAra vistAravo che. juone chokarAone ThekANe pADavAnA che. sarakArI bAbuo mAnatA nathI. pelA aMbANI baMdhuo karatAM huM haju ghaNo pAchaLa chuM vagere vagere. samajI gayA. dhAryA karatA ghaNuM badhuM maLI gayuM chatAM tRptino sadaMtara abhAva. mATe ja bhagavAne kahyuM che ke, yathAstro tathA noho...vyaktine jema jema lAbha thAya tema tema teno lobha vRddhi pAme che. jo AkAzano aMta hoya to lobhano aMta hoya. tithi - matIrtha (vya.) (tIrthakara dvArA tIrtha sthApita karyA pahelAno samaya athavA tIrtha vyavaccheda thayA pachIno samaya, caturvidha saMghano abhAva) A avasarpiNI kALamAM bhagavAna RSabhadeva prathama tIrthakara thayA. temaNe sau prathama tIrthanI sthApanA karelI. enA pahelA A bharatakSetramAM atIrthanI sthiti hatI arthAt caturvidha saMghanI vyavasthA na hoI jainadharmano sadaMtara abhAva hato. navamA ane dasamA tIrthakara bhagavaMtanA aMtarAla kALamAM asaMkhyakALa sudhI tIrthano abhAva rahyo hato ema kalpasUtramAM ullekhAyeluM che. risthApita - tIrthakSarasiddha (pu.) (tIrthaMkarapada pAmyA vagara siddha thayela, gautamasvAmInI jema sAmAnya kevaLI thaI siddha thayela). pratyeka avasarpiNI ane utsarpiNI kALamAM tIrthakaro to covIza ja thAya che. paraMtu temanuM zAsana pAmIne ATheya karmono kSaya karI kevaLajJAna pAmI muktie janArA asaMkhya bhavyAtmAo hoya che. te badhAne atIrthaMkarasiddha kahevAmAM Ave che. atitthasiddha - atIrthasiddha (puM.) (tIrthanI sthApanA thayA pahelAM mokSe janAra, caturvidha saMgharUpa tIrthanA abhAvamAM siddha thAya te, marudevImAtAdi atIrthasiddha) A avasarpiNI kALamAM sau prathama mokSa meLavanArA ratnakukSi marudevI mAtA thayA. teonI bhavitavyatA keTalI suMdara hatI kenigodamAMthI nIkaLIne sIdhA ja vanaspatino eka bhava karI bIjA bhave manuSya thayA ane e ja bhavamAM kevaLI banIne mokSe padhAryA. dhanya che marudevI mAtAnA advitIya saubhAgyane ! tisthAvaUT - tisthApanA (strI.) (ullaMghanA, oLaMgI javuM te) atiduvama - tiruva (ja.) (atidusaha, ghaNuM duHkha, ghaNI azAtA) maNipuqdhamma - vitha (tri.) (atyanta du:kha ApavAno jeno svabhAva che te narakAdi sthAna) sUtrakRtAMgAdi Agama zAstromAM narakabhUmionuM varNana maLe che. te sAMbhaLavA mAtrathI paNa haLukarmI jIvane kaMpArI chUTI jAya tevuM che. jyAM eka palakAro mArIe teTalA alpasamayanI paNa sukhazAtA nathI. pApI jIvane avirata du:khaduHkhane mAtraduHkhano ja anubhava karAvavAno jeno svabhAva che tevI A bhUmione atiduHkhadharmA kahI che. matiyu - tidhUta (tri.) (ghaNA karmovALo, bhArekarmI, bahukarmI-jIva) jene mokSe javAmAM ghaNIvAra che athavA je kadApi mokSe javAno nathI. tevA abhavya jIvo ke bhavAbhinaMdI jIvone vaLagelA karmono jaththo ghaNo moTo, bahubhArI, vipula pramANavALo hoya che. vaLI te anubaMdhavALo hoya che. tethI kyAreya paNa te sIjhato nathI. magazelIyA paththaranA svabhAva jevuM tenuM jIvadaLa samajavuM. katipUrta (tti.) (bhArekarmI, bahulakarmI) jenA karmo atikaThaNa hoya tevA jIvonuM AcaraNa paNa atikaThora ja hoya che. kadAca sadguru tenI upara kRpA kare ane tene tAravAnA 379
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ udezathI dhamapadeza Ape che tevo puruSArtha karAve to paNa te jIva karmonI bahulatAnA prabhAve bodha pAmI zakato nathI. ttivAsa - tivarSa (6) (A avasarpiNIkALamAM A ja covIzInA samayamAM airAvata kSetramAM thayelA sattaramA tIrthaMkaranuM nAma, atipArtha prabhu) tiHpAyA - ghanatA (strI) (pasIno vaLe, lALa paDe, AMsu Tapake tevA kAraNonuM varjana karavuM te) duSkRtya karanAro kharAba kAma karatI vakhate vicAre che ke tene koI rakhene joI le, nahIM to samAjamAM AbarUnA kAMkarA thaze ane lokomAM hAMsI thaze, ema vicArIne Darano mAryo te pasInAthI rebajheba thaI jAya che. hRdayanA dhabakArA vadhI jAya che. paramAtmA kahe che ke he jIva Akhare to tArA karelA karmo tAre pote ja bhogavavAnA che. mATe vicAra karI ane vivekI banI jA. tiSThiya - atimUcchita (tri.) (sAMsArika kAryomAM vRddhatA rAkhanAro, atimUcchita, viSayAdimAM atiAsakta) A jIva bhavya che ke abhavya che athavA A bhavAbhinaMdI che ke durbhavI che enI oLakhANa zI rIte thAya ? to eno javAba AgamomAM apAyelo che ke jIvanI jevI vRtti hoya tevI pravRtti hoya che. eTale ke saMsArika kAryomAM atyanta racyo pacyo raheto hoya, viSaya-kaSAyamAM atIva Asakti rAkhato hoya ane jene dharma pratye hRdayathI aruci hoya tevo jIva prAyaH karIne abhavya ke bhavAbhinandI koTino hoya, gatikriya - gartata (ja.). (sarvathA telAMza rahita, aMzamAtra tela vinAnuM) ativaccaMta - ativrajat (tri.) (atizaya gati karatuM, atyanta gamana karatuM) atigamana eTale atizaya doDavuM, niraMtara doDatA rahevuM e Ama juo to udyamI manuSya potAnA kAryo pAra pADavA mATe satata prayatnazIla rahe te ghaNI sArI vAta che. paNa samajyA vagara doDAdoDa karavuM te mUkhamIbharyuM gaNAyuM che. evuM atigamana kyAreka ghANInA baLada jevuM banI jAya che. nItikAro kahe che ke "ati sarvatra varjayeta' eTale atipaNuM sarvatra varjavA yogya che. sivina - sivida (pu.) (nirveda pAmelo tattvajJa, Agamatattva vettA, jJAnI) AcArAMgasUtramAM jaNAvyuM che ke, je munie Agamono samyagu abhyAsa karI lIdho che. AgamazAstronA AlaMbane jagatanA dareka bhAvone sArI rIte samajI lIdhA che. tevo tattvajJAnI sAdhu pratyeka pravRtti karatA pahelA tenA pariNAmane lakSamAM laIne varte che. ' kavi (I.) (viziSTa prajJa, atizaya prajJAvAna) tIrAma - kAtarama (tri.) (kAMThe pahoMcavAne asamartha, saMsAranA kinAre nahIM pahoMcanAra). AcArAMgasutranA prathama zrataskaMdhamAM kahyuM che ke, jeo jainadarzanane pAmelA nathI evA mithyAdarzanamAM vartatA jIvo pote saMsArano pAra pAmavAne udyata hovA chatAM pAra pAmI zakatA nathI. kAraNa e ja che ke temane sarvajJano batAvelo sanmArga maLyo nathI. mATe samyagu bodhanA abhAvamAM pAra kevI rIte pAmavo te na jANatA hovAthI temane atIraMgama kahevAmAM AvyA che. atucchabhAva - atucchabhAva (tri.) (udAra, kRpaNatArahita, atucchatA, zreSThabhAva) jIvanamAM dharma pragaTyo hoya tenI pratIti kevI rIte thaI zake? athavA dharmanI zarUAta kyAMthI thAya che? te mATe jaina darzana zuM mAne che? ityAdi jijJAsA thAya tyAre maharSioe zAstronA mAdhyame jaNAvyuM che ke jo tamArA hRdayamAM udAratA pragaTI hoya to samajI levuM ke tamArAmAM dharmanI zarUAta thaI cukI che. 380
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAriya - prati (fz.) (utAvaLarahita, dhImuM, atvarita) prabhu mahAvIra jayAre mAtA trizalAdevInI kukSimAM padhAre che te prasaMganuM kalpasUtramAM khUba suMdara varNana karAyeluM che. prabhunA garbhamAM avataraNa thavAthI mAtAne 14 mahAsvapro Ave che. te pachI prAtaH kALe mAtA trizalA mahArAjA siddhArthane te jaNAvavA potAnA AvAsathI nIkaLIne jAya che. te kevI gatie jAya che tenuM varNana karatA kahe che ke mAtA capalatArahita, tvarA rahita, saMbhrama rahita, vilaMba rahita jema rAjahaMsI gamana kare tevI gatie mahArAjAnI pAse upasthita thAya che. caturiyA - atiti (ki.) (atvarita gativALuM, utAvaLarahita gamana karanAra, mAyAthI lokone prasanna karavA mATe maMdagatie janAra) vimasi () - tvaritApina(tti.). (zAMtipUrvaka bolanAra, utAvaLe na bolanAra, dhImuM bolanAra) sAdhu bhagavaMtonI vANI kevI hoya? te mATe AcArAMgajImAM kahevAyuM che ke, muninI vANI tvarArahita hoya, teo sAmAnyapaNe. bolatA hoya ke pravacana ApatA hoya paNa teonI vANI na to UMcA avAje hoya ke na utAvaLI hoya, zAMta pravA hoya. loko sArI rIte grahaNa karI zake tevA prakAre bolAtI hoya tathA zabdazAstranA niyamAnusAra bolAtI hoya che. sAtuna - atuta (si.) (jenI tulanA na karI zakAya tevuM, atulanIya, asAdhAraNa) vItarAga stotramAM hemacaMdrAcAryajI mahArAja pharamAve che ke, vItarAga prabhunA saubhAgyanI tulanA anya devo sAthe karI zakAya tema nathI, kAraNa ke jaghanyathI eka koTi devonI sevanA, cotrIsa atizayo ane vANInA pAMtrIza gaNo vagere utkRSTa Rddhi anya devadevIonI pAse kyAM? nathI ja mATe. matta - mAtta (tri.) (grahaNa karAyeluM 2.gItArtha) bhImo bhImasena' e nyAyoktithI jema bhIma evuM uccAraNa karavAthI bhImasenanuM grahaNa thaI jAya che. tema atta zabdathI Atta eTale ke grahaNa karAyA che jemanA vaDe AgamasUtra ane sUtrono bodha te AptapuruSo arthAta gItArtha bhagavaMto evo artha samajavo. mAm (kuM.) (jIva, AtmA 2. svabhAva 3. pote, jAte) mAtra (tri.) (du:khane haNanAra- sukhane ApanAra) bhagavatIjIsUtramAM bhagavAna mahAvIrane prabhu gautamasvAmIe prazna karelo ke, "he bhagavAna nArakInA jIvonA zarIro Atra hoya ke anAtra? arthAt teonA pudgalo du:khano pratikAra karanArA ane sukhano anubhava karAvanArA hoya che ke nahIM ema pRcchA karI bhagavAna pAsethI samAdhAna meLavyuM hatuM. AH (tri.) (yathArtha jonAra, rAga-dveSAdi doSothI rahita, sarvajJa, vItarAga) syAdvAdamaMjarImAM AptanI vyAkhyA karAI che. temAM kahyuM che ke je ANi eTale rAga-dveSa mahAdi doSono Atmattika kSaya tevo kSaya jene thayelo hoya te Apta che. jayAre dazAzrutaskaMdhamAM kaheluM che ke je yathArtha darzanAdiguNayukta che te Apta che. te ja vItarAga che. mArta (vi.) (duHkhArta, glAna). sUtrakRtAMgasUtramAM duHkhArtanI vyAkhyA karelI che. temAM lakhyuM che ke je pUrvamAM pote AcarelA kaThina karmonA udayathI have vartamAnamAM tenA mAThA phaLono anubhava kare che tevA jIvone Arta kahevAya che. du:khamAtra ke sukhamAtra pote AcarelA kamane AdhIna che. 38.
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ maraDavAisa - kAtyopacAra (kuM.) (udAharaNa 2. doSa 3. upanyAsano eka bheda, jemAM AtmAno upanyAsa thAya-nivedana thAya te) zvAsozvAsanI prakriyA vagaranA ekendriyAdi jIvonA astitvanA viSayamAM dRSTAMtanA mAdhyamathI sthApanA karAya te AtmApanyAsa kahevAya che. A vAtane dazavaikAlikasUtramAM taLAva vizeSa ane piMgala sthapatinuM udAharaNa ApIne siddha karavAmAM AvI che. marA- mAtmajta (tri.) (potAnuM karI svIkAreluM, potAnuM che tema rAkheluM) bRhatkalpasUtramAM sAdhvAcAranI karelI vistRta vivecanAmAM gocarInI paNa bAbatonI khAsI carcA karAyela che. temAM sAdhu dvArA lAvelI gocarI para AcArya bhagavaMtano adhikAra hoya che. temanI anujJA thayA pachI anya sAdhubhagavaMtonI bhakti karIne muni pote AhAra kare che. lAvelI gocarImAM A sArI vastu che mATe huM rAkhI mUkuM pachI khAIza ema ciMtavI muni potAnuM karI mUkI. rAkhatA nathI. attama - mArka (ja.) (potAnuM duSkRtya, potAnuM duzcaritra, jenAthI potAno AtmA pApakarme lepAya tevuM kama) piMDaniryukti ane dazavaikAlikasutramAM AtmakarmanI vistRta carcA karIne tenI caturbhagI darzAvI che. duzcaritrAtmAnuM varNana karatA zAstrakAre kahyuM che ke, jema cora potAnA cIryakarmanA kAraNe satata udvigna raheto hoya che. tene cAre bAjuthI bhaya satAvato rahe che. tema AdhAkarmI azanAdi bhogavanAra sAdhu satata ATheya prakAranA karmothI kheMcAyelo karaNa-karAvaNa-anumodana dvArA karmamaLathI lapAto rahe che. mATe jenAthI ATheya prakAranA karmonuM AvaraNa thAya tevA atmakarmano sarvathA tyAga karavo joIe. sattA - mAtmA (ji.) (AMtarika, Atmika) AcArAMgasUtramAM eka pATha Ave che ke, "je maLyuM nA re saLaM nA?' ane 'ne saa nA semai nA gi' arthAta je potAnA AtmAne jANe che te AkhA jagatane jANe che ane je AkhA jagatane jANe che te potAnA AtmAne jANe che. vyakti AkhI duniyAne oLakhavAmAM potAnA AMtarika AtmAne oLakhavAnuM bhUlI jAya che. eTaluM ja nahIM, duniyAne oLakhavAnI lhAyamAM potAnI jIMdagI pUrI thaI jAya che te paNa khabara nathI paDatI. eTalo samaya potAnA Atmika guNone oLakhavAmAM kADhayo hota to duniyAne oLakhavAnI zI jarUrata hatI? te to ApoApa oLakhAI ja jAta. sattAvesaUT - mArtanaveSa() (aupacArika vinayano eka bheda, Arta-du:khIjananI gaveSaNA-khoja) vyavahArasUtranA prathama uddezAmAM AtaMgaveSaNane aupacArikavinayano eka bheda gaNavAmAM Avelo che. koi dhananA abhAvamAM ApattimAM paDelI hoya tevA jIvane jotA ja tenA duHkhamAM sahabhAgI thavAnA bhAvathI dravyAdinI prApti karAvI ApavI te ArtagaveSaNa che. attagavesaNayA - ArtagaveSaNatA (strI.) (duHkhI ane garIba mANasonI zodha karavI te) gAMdhIjInuM eka priya bhajana che, vaiSNavajana to tene re kahIe je pIDa parAI jANe re' sAco viSNubhakta to te che je bIjAnA duHkhone jANe ane tene dUra karavAnA prayatno kare. bAkI to mAtra janme ja vaiSNava che. jo laukikadharmamAM dayAnuM ATaluM mahattva che to vicArI juo ke, lokottara jinadharmamAM paropakAra mATe keTaluM mahattva haze. zAstramAM to yAvat tyAM sudhI kaheluM che ke zrAvake du:khI jIvonI gaveSaNA karavI ane koi pIDita dekhAI Ave to tenA du:khane dUra karavAnA badhA ja upAyo kare. samA (8) naveSatA (strI) (lokopacAra vinayano eka bheda) 382
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAsA - mAmamSa% () (AtmaciMtaka 2. cAritrarUpI AtmAno gaveSaka). uttarAdhyayanasUtramAM kaheluM che ke je zramaNa saMyamarUpI AtmAno gaveSaka che te kyAreya paNa cikitsAkarmanI IcchA karato nathI, game tevA kaSTo ke vino Ave to paNa tene samatApUrvaka sahana kare che tathA hiMsApracura evA yajJa-yAgAdine svayaM karato nathI ke anya pAse karAvato paNa nathI. sattAdhi() - mAsa () mana (I.) (mumukSu, mokSamArgamAM cAlanAra muni) sUtrakRtAMgasUtranA prathama zrutaskaMdhanA dasamA adhyayanamAM kaheluM che ke, "puna lUthA mana mattAnI' arthAt sarvajJopadiSTa mArgamAM cAlanAra munie asatya bolavuM na joIe. kema ke nAnakaDo paNa mRSAvAda sAdhune mokSamArgathI bhraSTa kare che. sattapura - mAtmakuLa (I.) (buddhi sukha-duHkhAdi jIvanA guNavizeSa) cetanadravyane tenA AtmaguNo jaDadravyathI judA pADe che. kema ke rAga-dveSa-ISNa-sukha-duHkha-dharma-adharmAdi saMskAro mAtrane mAtra jIvamAM ja hoya che. sukha-duHkha vagerenI lAgaNIo kyAreya paNa cetanArahita jaDapadArthamAM saMbhavatI nathI. mohAdinA kAraNe jIva naraka vagere durgatiomAM jato sAMbhaLyo haze. paraMtu jaDadravyane durgatimAM jato kyAreya paNa joyo ke sAMbhaLyo che kharo? mA~dhata - Atmanti (!). (AtmaciMtaka 2. svArthI) je mAtra potAnA AtmAnuM ja vicAre te AtmaciMtaka kahevAya che. vyavahArasUtramAM be prakAranA AtmaciMtaka kahelA che. 1. potAnA AtmAnI viziSTa zuddhine arthe jinakalpa ke yathAlaMdakAdi kalpa svIkAravA mATe udyata thayelA muni tathA 2. gaccha ke samudAyamAM rahevA chatAM paNa sarvano vicAra karavAnA badale mAtra potAnA svArthano ja vicAra karIne te pramANenuM vartana karanArA muni. A banne prakAranA sAdhune ayogya eTale ke AtmaciMtaka kahelA che. matta - mAtmaka (I.) (sUtrakRtAMgasUtranA prathama udezAmAM kahelA AtmaSaSThavAdI mata) jevI rIte eka vRkSanI aneka DALIo hoya che tema paramAtmAnI syAdvAdavANIrUpI vRkSanI aneka darzanorUpI DALIo thayelI che. potAno paMtha calAvavA mATe ghaNA badhA lokoe navA navA siddhAMto sthApIne potAno dharma Ubho karyo che. AvA aneka vAdIomAM eka mata AtmaSaSThavAdIno che. AtmAne ekAMte nitya mAnanArA teo paMcamahAbhUtanI sAthe chaThThA tattva tarIke AtmAne paNa mAne - aAtmastha (tri.) (AtmAmAM rahenAra, AtmAmAM raheluM) vyaktie bahAra najara doDAvavAnI jagyAe potAnA AtmAnI aMdara daSTi nAMkhIne Atmakhoja AdaravAnI jarUra che. jo ekavAra AtmAmAM rahelA AnaMdano khajAno hAtha lAgI jAya, tyArapachI to tene mUDa phreza karavA mATe bahAranA prasAdhanonI jarUra kyAreya paDavAnI nathI. *AtmArtha (ji.) (AtmAno artha jemAM rahelo che te, mokSa, svarga 2. svArtha) mANasa bhagavAna pAse haMmezAM potAnA mATe ja mAgato hoya che. te kyAreya paNa bIjA mATe vicArato ja nathI. mAtrane mAtra potAnA ja vicAro. are bhAi ! koika divasa bIjA koi mATe paNa mAgI to juo, dekho pachI kevo AnaMda Ave che. jIMdagImAM tamAre potAnA mATe kyAreya mAgavu ja nahIM paDe. 383
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ attaTThakaraNajutta - AtmArthakaraNayukta (tri.) (AtmAnuM hita karanAra kAraNothI yukta) je yoddhAnA hAthamAM hathiyAra hoya te nirbhIka banIne yuddha laDI zake che. kema ke tene khabara che ke jayAM sudhI mArA hAthamAM hathiyAra che tyAM sudhI huM game tevA zatrune pahoMcI vaLI zakuM tema chuM. tema je jIva pAse AtmAnuM hita karanAra deva-guru ane dharmarUpI kAraNo hoya tene karmono Dara kyAMthI lAge? attaTThaguru - AtmArthaguru (tri.) (potAnA prayojanavALo, potAnA svArthamAM guru-avvala che te, svArthaniSTha) attaTuciMtaga - AtmArthacintaka (puN.)| (mAtra potAnuM ja vicAranAra, potAnA arthanuM ciMtana karanAra 2. parihAratA pratipannanuM mAtra AtmArthe cintana) maThThiya - mAtmAtha4 (tri.) (mAtra potAnA mATe kareluM hoya te, potAnuM karela annAdi) attatA - mAtmatA (strI) (AtmAnuM astitva, AtmAnI hayAtI 2. pote karelA karmanuM pariNAma) pitA prajApAle jyAre mayaNAne pUchyuM ke, bola tuM ApakarmI ke bApakarmI tyAre teNe jarApaNa gabharAyA vinA bedhaDakapaNe kahI dIdhuM ke huM ApakarmI chuM, huM Aje je paNa huM te mArA potAnA upArjita karmonA pariNAme chuM. tame mArA pUjaya ane upakArI kharA. kiMtu meM je paNa kaLA vagere prApta karI temAM moTo bhAga mArA karmoe ja bhajavyo che Ape nahi. AtA - mAbhitrA (ja.) (AtmarakSA, AtmAnuM rakSaNa) AtmarakSAno matalaba bIjAne bhUlIne mAtra potAnuM rakSaNa karavuM evo nathI thato. AtmarakSAno artha che duSTa adhyavasAyo, duSTa karmo ane duSTa saMgationA vAtAvaraNathI potAnA AtmAne dUra rAkhIne sanmArgamAM joDavo. AtmarakSA karanAra bIjAnI rakSA paNa karI jANe che. attatAsaMvuDa - AtmAtmasaMvRta (tri.) (AtmA vaDe AtmAmAM lIna thayeluM) attadukkaDakAri (Na)- AtmaduSkRtakArin (tri.) (svaduSkRta karanAra) sUyagaDAMgasUtranA prathama zrutaskaMdhanA AThamAM udezAmAM kahevuM che ke je jIvadurumatipUrvaka pApAcAromAM pravarte che. tevo svaduSkatakArI jIva kaSAyanimitte lAgatA ATha karmono baMdha kare che. sAthe sAthe te jIva mAtra bIjAnuM ja nahIM kiMtu potAnuM khudanuM paNa ahita kare che. attadosa - AtmadoSa (puM.) (potAno aparAdha, svadoSa, potAnI khAmI) gautamabuddhe potAnA upadezamAM kahevuM che ke, "aravi mava' arthAta he Atmana ! tuM khuda tArA AtmAno dIpaka bana. tuM bIjAnI apekSA na rAkhIza. kAraNe ke koi bIjo AvIne tArA guNa-doSa kahe tenA karatAM tuM svayaM ja vadhAre sArI rIte potAnA AtmAnA guNo ane khAmIone jANI zake che. jarUra che mAtra AtmaciMtana karavAnI. attadosovasaMhAra - AtmadoSopasaMhAra (puM.) (potAnA doSone dUra karavA-aTakAvavA te 2. 3 yogasaMgrahamAMno ra1mo svakIya doSa nirodha lakSaNa yoga). karmAdhIna jIvanI anAdikAlInavRtti doSo tarapha ja gati karavAnI che. paraMtu svapuruSArthabaLe jIva potAnA doSone aTakAvIne sanmArga tarapha pravRtti karI zake che. zAstramAM dvArikA nagarInA jinadevanuM dRSTAMta Ave che. tenA zarIramAM asAdhya roga utpanna thayo. vaidyoe kahyuM ke A roga maTADavAno eka ja ilAja che mAMsabhakSaNa. jinadharmane pAmelA te zrAvake koipaNa saMjogomAM te doSane 384
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravezavA na dIdho ane zubha adhyavasAyane kAraNe tene kevalajJAnanI prApti thai. garapaudda (m) - mIra () pradina(pu.) (sva ke paranI hitakArI sanmatine haNanAra pApazramaNa) uttarAdhyayanasUtranA sattaramA adhyayanamAM sazAstronA zravaNathI Aloka ane paraloka saMbaMdhI hitabuddhi jemane prApta thai che tevA jIvonI matine haNanAra ke pachI svArthavaza mithyAmatane grahaNa karI kumArge pravartanAra sAdhune pApazramaNa kahelA che. attapaNNesi (Na) - AtmaprajJAnveSin (puM.) (AtmahitanI gaveSaNA karanAra, AtmajJAnano zodhaka) kahevAya che ne ke, sUMDhane vAste to duniyA nA mitra jarUrI tattva che navuM zodhavAnI khevanA ane mahenata. vAsko da gAmA ane kolaMbasamAM AvI adamya icchA hatI jethI temane amerikA ane bhArata jevA dezo hAtha lAgyA. tema jo potAnA AtmAnA hitanI ciMtA hoya to je-je rastAthI AtmAnuM hita thatuM hoya tenI gaveSaNA karavI joIe. yAda rAkhajo! bAhya kRtrimatAne choDIne je abhyatara satyatAne svIkAre che tene rastAo jarUrathI maLI Ave che. kamAnaprAnTena (.) (sarva kahelA tattvanI gaveSaNA karanAra, Ata-sarvajJanI uktinuM anveSaNa karanAra) 3mattapada () - Atmapraznana (I.) (AtmAsaMbaMdhI praznane haNanAra, pApazramaNanuM eka lakSaNa). uttarAdhyayanasUtranA sattaramA adhyayanamAM AtmapragnanInuM kathana karavAmAM AveluM che. temAM kahevuM che ke koi dharmI jIva vaktAne evo prazna kare ke zuM AtmA bhavAMtaramAM javAnA svabhAvavALo che ke nahIM? tyAre mithyAtvathI, bhraSTamatithI ke ajJAnatAthI ke pachI ativAcAlapaNe zrotAnA e praznano cheda karatA kahe ke are bhAI! AtmA jevI koI vastu ja nathI. kema ke pratyakSamAM te dekhAto ja nathI mATe tamAro prazna ayogya che. ema kahI anya jIvane matibhrama pedA karavo te pApa che. attapasaNNalessa - Atmaprasannalezya (tri.) (jIvane kaluSita na karanAra pIta-paprAdi vezyA jemAM che te) lezyA be prakAranI che zubha ane azubha. A banne prakAranI legyAno upayoga mana kare che ane AzcaryanI vAta e che ke tenuM pariNAma bhogavavAnuM AtmAne Ave che. jo zubhalezyAyukta hoya to sukhanI prApti AtmAne thAya che tema azubha legdhAyukata hoya to tenA akalpanIya azubha pariNAma eTale phaLa AtmAe ja bhogavavA paDatA hoya che. A to evuM thayuM ke kare koi ane bhare koi. samAprasannane (tri.) (prANIne Ihaloka paralokamAM hitakArI tejo-padma-zukla legyAthI yukta) amAd - bhAva (.) (svAbhiprAya). A jagatamAM sAcA-khoTA kAryanI salAha ApanArA ghaNA badhA loko che. ApaNe paNa kAryaprasaMge tevAonI salAha letA hoIe chIe. dareka kAryamAM bhale tame bahAranA anubhavIonI salAha lo. paraMtu sauthI sAcI salAhane mArgadarzana to tamAro potAno AtmA ja karI zake che. je kArya karatAM tamAruM mana AnAkAnI karatuM hoya to samajI levuM ke kArya khoTuM che ane jemAM tamArA cittanI prasannatA rahe to samajI levuM ke tame sAcA mArge jaI rahyA cho. sattArUM - mArtapati (tri.) (ArtabhAvamAM mati che jenI, ArtadhyAnamAM raheluM) attama - vartamAna (tri.) (paribhramaNa karato 2. abhyAsa karato) 385
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ attamukkha - Aptamukhya (puM.) (AkhapuruSomAM mukhya, kevalajJAnI) kevalajJAnanI prApti rAga-dveSanA kSaya vinA saMbhavatI nathI ane jemane kevalajJAna prApta thayuM che tevA kevalajJAnIomAM rAga-dveSa aMzamAtra paNa saMbhavato nathI. AthI kevalI bhagavaMto kyAreya paNa koinuM ahita thAya tevA vacanano ke vyavahArano uccAra karatA nathI. temanI vANI kAyama bIjAnA hitane arthe ja vahetI hoya che. aAya - Atmana (6, strI.) (putra 2. putrI) saMskRtamAM AtmajanI vyAkhyA karatAM lakhyuM che ke, je mAtA-pitAnA zarIramAMthI utpanna thayela hoya te Atmaja. eTale eka vAta to spaSTa thAya che ke putra-putrInuM zarIra, lohI yAvatuM zvAsa sudhdhA mAtA-pitAnI dena che. chatA paNa Aje jovA maLe che ke, mAtA-pitAe je putrane amUlya jIvana ane varSo sudhI sukha ApyuM, te ja putra mAtA-pitAne eka paLanuM sukha ApatA paNa khacakAya che. attaladdhiya - Atmalabdhika (puM.) (AtmalabdhivALo, svalabdhivALo). gautamasvAmIe prabhu vIrane prazna karyo, vibhu! huM mokSamAM jaiza ke nahIM? tyAre bhagavAne kahyuM, he gautama! je AtmA potAnI labdhinA baLe aSTApadanI yAtrA kare che te jIva niyamA te ja bhavamAM muktigAmI jANavo. A sAMbhaLatA ja gautamasvAmI aSTApadatIrthe gayA ane svalabdhibaLe sUryanA kiraNo pakaDIne abhyapadano pahADa caDIne tIrthayAtrA karI. AvI to aneka labdhio gautamasvAmImAM samAyelI hatI. ethI ja temane anaMtalablinidhAna kahevAya che. java - Artava(tri.) (2RtumAM utpanna thayelA phaLAdi, Rtudharma saMbaMdhI) paramAI rAjA kumArapAle haTha pakaDI ke, jayAM sudhI huM chae RtumAM utpanna thayelA puSpothI paramAtmAnI pUjA na karuM tyAM sudhI mAre anna ane jaLano tyAga. teoe nirjaLA upavAsa karIne devane prasanna karyA. jyAre deve temane chae RtunA puSpo lAvIne ApyA ane temaNe tenAthI paramAtmAnI pUjA karI, tyAre ja temane zAMti thai. dhanya ho AvA jinopAsaka paramAtu mahArAjAne! attavayaNaNiddesa - Aptavacananirdeza (puM.) (sarvajJokta vacanano nirdeza, sarvajJokta Agama) zAstramAM AHvacananI vyAkhyA karatAM lakhyuM che ke jemanuM vacana chetaranAruM na hoya tevuM vacana Aptavacana bane che. Aje evA ghaNA badhA mIThA bolAo che ke jeo lokopadeza ke sArA-sArA saMbaMdho mAtra potAnA svArtha khAtara karatA hoya che. tevAonuM vacana AHvacana nathI banatuM. kiMtu je AkhapuruSo che teo haMmezAM hitakArI vacana bolatA hoya che. teoe kahelA vacanarUpa Agama sarva prANIo mATe zraddheya bane che. atta (M) saMnosA - mAyA (pu.) (AtmAno saMyoga, aupazamikAdi bhAvo vaDe jIvanA saMbaMdharUpa saMyogano eka bheda) AtmA svayaM eka dravya hovA chatAM ekalo rahI zakato nathI. te kAyama anya koI vastutattvanA saMyogamAM ja rahe che. pachI te aupazamikAdi zubha bhAvo sAtheno saMyoga hoya ke pachI kRSNa-nIla-kApotAdi azubha lezyA sAtheno saMyoga hoya, yAvata mokSamAM ekalo jato hovA chatA paNa tyAM tene bIjA anaMtA siddhonI sAthe ja rahevuM paDe che. A AtmasaMyoga anAdikALathI rahelo che. attasaMparigahiya- AtmasaMparigRhIta (tri.) (AtmazlAghA karanAra, svaprazaMsaka). potAnA guNonuM svayaM kIrtana karavuM ane lokamAM jAte ja potAnA vakhANa karavA te AtmazlAghA che. hitakArI maharSioe AtmazlAghAne doSa gaNelo che. svaprazaMsA e AtmonnatimAM bAdhaka tattva che. AtmazlAghA karanAra puruSa pote karelA satkarmone dhoi nAkhe che. tethI teNe karela sadanuSThAnanuM koI ja phaLa prApta thatuM nathI. 386
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________ attasakkhiya - AtmasAkSika (tri.) (svasAkSika, AtmA che sAkSI jeno te) dharmanI pravRtti svayaMnA AtmA mATe karavAnI hoya che. te koInA upakAra mATe ke koIne dekhADavA mATe karavAnI nathI hotI. AthI jato dharmane AtmasAkSika kahyo che. potAnA AtmAnI sAkSIe dharmanuM pAlana karavAnuM che. adharmanuM AcaraNa karatAM kadAca koi bIja dekhe ke na dekhe paraMtu teno sAkSI potAno AtmA to bane ja che. tene tame kevI rIte ThagI zakazo? paravaMcanA karavI jeTalI sahelI che eTalI ja ke tethIya vadhu kaThina che AtmavaMcanA karavI te. sattAna - bhAga (tri.) (Atmatulya, potAnI samAna) hemacaMdrAcAryajI mahArAje yogazAstramAM jIvadayAnuM varNana karatAM lakhyuM che ke, "AtanavAryapUje : priyA' arthAta sAcI jIvadayAnuM pAlana tyAre ja zakya bane che ke je vyakti anyajIvone potAnI samAna jue che. je AtmasamadarzI che te haMmezAM vicAre che ke, jevo potAno AtmA che tevo ja anyano paNa AtmA che. AthI je vastu mane nathI gamatI te anyane paNa na ja game te svAbhAvika che. AthI mAre anyane duHkha pahoMce tevI pravRtti karavI na joie. attasamAhi- AtmasamAdhi (puM.) (svapakSanI siddhimAM paNa mAdhyasthapaNe rahIne anyane du:kha na pahoMcADavuM te) anyadharmIo potAnA pakSane satya sAbita karavA mATe je rIte vAda-vivAda kare che. bIjAne jukA pADavA tanatoDa mahenata kare che ane sAmevALAnI lAgaNIno jarApaNa vicAra karatA nathI. te pramANe prabhu vIranuM vacana ke vyavahAra tamane kyAreya jovA ke sAMbhaLavA nahIM maLe. tame AgamanA pAne pAne joi lo ! teoe potAnI vAtanI rajUAta niSpakSa rahIne karI che. eTaluM ja nahIM sAthe sAthe teoe kyAreya paNa bIjAne duHkha pahoMce tevo niSphara vyavahAra paNa karyo nathI. sattAhira - mAtmasamAdhi (I.) (cittanI samAdhiyukta, mAdhyasthabhAvayukta, svapakSanI siddhi mATe paNa madhyastha rahIne parane duHkha na pahoMcADavuM te) mAtmAdita (2) (jJAna-darzana-cAritramAM sadA upayukta, zubha vyApAravALo) jAta jAtanA Asano ke haThayoga karavA mAtrathI samAdhinI prApti nathI thatI. evA karatabo to sarkasamAM prANIo paNa karatA hoya che, chatAM paNa teo asaMtuSTa hoya che. je puruSanI upayogapUrvaka mana-vacana-kAyAnI sampravRttio hoya che tene vagara Asanoe ke yogoe samAdhi prApta thatI hoya che. kema ke samAdhino matalaba ja che cittanI prasannatA ane jemanI pravRtti upayogapUrvakanI hoya che temanuM citta haMmezAM prasanna ja hoya che. marApura - mAnazca () (AptavAkyathI zUnya, tIrthakaranA siddhAMtarahita) zAstramAM AtanI vyAkhyA karatA lakhyuM che ke, 'ra avaMjhA mAtAH' arthAta jeo bIjAne koipaNa rIte ThagatA nathI tevA puruSo AptapuruSa kahevAya che. temAM tIrthaMkara paramAtmA sarvotkRSTa AptapuruSa che. kAraNa ke teonuM vacana sarvathA avaMcaka hoya che. jeonuM jIvana AvA AptapuruSanA vacana vinAnuM hoya te jIva jyAM-tyAM ThagAto ja hoya che. pachI te vyavahArika jagata hoya ke AdhyAtmika jagata, atta (gAya) dyi - mAtmahita (ja.). (Atmahita, AtmakalyANa). sUyagaDAMgasUtranA prathama zrutaskaMdhanA bIjA adhyayananA bIjA udezAmAM kahevuM che ke, jeNe koipaNa prakAranuM dharmAnuSThAna nathI karyuM tevo jIva samudra jevA agAdha saMsArasAgaramAM bhamatA bhamatA ghaNA duHkhe karIne Atmahita to pAme che paNa kleza ghaNo pAme che. 381
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________ sattA (reza-zrI.) (mAtA 2. sAsu 3. phoI 4. sakhI) koIka ciMtake sAcuM ja lakhyuM che ke, A jagatamAM jevuM parama sukha ane zAMti mAtAnA khoLAmAM maLe che te bIje kyAMya na maLe. tenuM kAraNa eka ja che ke mAtA sivAyanA loko taraphathI maLatuM sukha svArtha ane matalabathI bhareluM hoya che. jayAre mAtAne potAno bALaka game tevuM hoya to paNa tenA pratye eka samAna prema vaheto hoya che. temAM koI svArtha nathI hoto. tIrthaMkara paramAtmA AvI ja karuNAmayI mAtA che. temanI amApa amIdaSTi jagatanA sarva jIvo para eka sarakhI varasatI hoya che. sattAna - mAtmA (pu.). (apauruSeya Agama, AmAgama) Agama traNa prakAranA kahelA che. 1. AtmAgama ke AtAgama ra. anaMtarAgama ane 3. paraMparAgama. temAM je anAdizuddha hoya, AtmAmAM svataH utpanna thayeluM hoya ane je apauruSeya eTale ke anirmita hoya tevuM zAstra AtmAgama kahevAya che. aA - satrA (tri.). (rakSaNarahita, anarthanA pratighAtakathI varjita, jenuM koi ja rakSaka nathI te 2. khabhA para lAkaDI rAkhIne janAra musApharI je saMsAramAM khUMpelo che ane bhayabhIta che tevA jIvone AtmarakSaNa mATe boDIgArDanI jarUra paDe che. jyAre paramAtmAnuM zaraNuM svIkArIne bhayamukta banI gayelA nirbhaya muni dunyavI rakSaNathI rahita hoya che. tene bIjA koi rakSakonI jarUra paDatI nathI. attAhiTTia- AtmArthika (tri.) (AtmasvarUpanI prAptivALo 2. svalabdhivALo). jemaNe mAtra mana-vacana ane kAyA para kAbU meLavyo che tevA yogIone prApta thayelI AtmAnubhUti jo temane alabhya siddhio apAve che to pachI jemaNe skUla ane sUkSma ema banne prakAre traNeya yogono kSaya karyo che tevA kevalI ane siddha bhagavaMtonA Atmikasukha ane mokSasukhanI to vAta ja zI karavI? tti - gari (jI.) (prApti, upalabdhi, rAga-dveSa mohAdino Atmattika ke ekAntika kSaya hoya te) ttijja (ya) - rAtreya (I.) (ta nAmanA RSi, atrinA vaMzamAM utpanna thayela RSi) 3dar - mAtmIThThA (ja.) (potAnuM karI levuM te, AtmasAt karavuM te 2. svavaza karavuM te, potAnA kabajAmAM levuM te) nizIthacUrNi Adi graMthomAM zramaNane zAsana prabhAvanA, rakSA jevA viziSTa kAryo sivAya cUrNa prayoga, yaMtra prayoga ke pachI vazIkaraNAdi taMtra prayoga karavAno niSedha karavAmAM Avyo che. jo sAmAnya saMjogomAM paNa maMtrAdinA upayoganI manAI pharamAvavAmAM AvI che to pachI svArthathI rAjA vagerene potAnA vazamAM karavAnA prayatnano to sutarAM niSedha thaI ja jAya che. chatAM evuM karanArA sAdhu mATe prAyazcittanuM vidhAna kareluM che. attukkarisa - AtmotkarSa (puM.) (pAMcamuM gauNamohanIyakarma 2. "huM ja siddhAntavettA chuM bIjo koI nathI evuM AtmazlAghAvALuM abhimAna) attukkosiya - AtmotkarSika (pu.) (garviSTha, abhimAnI, svaprazaMsA karanAra) sUktAvalimAM eka pada Ave che garava kIyo so nara hAryo je paNa vyakti potAne maLelA guNanuM abhimAna kare che. tenA para garva kare che te turata e guNathI bhraSTa thAya che. rAvaNane rAme to pachI mAryo hato paraMtu tenA abhimAne sahuthI pahelA tenA guNone ane tenAmAM vaselI mAnavatAne mArI nAkhyAM hatAM. 3ge
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________ avaLI - mAtmApanIra (7.) (potAnA vaDe niyojAyela, potAnA khudanA AtmA vaDe lavAyela). zramaNe ke gRhastha evuM vartana kyAreya paNa na karavuM joie ke jethI svayaM potAnuM nukazAna thAya, zAstramAM piMgalanuM dRSTAMta Ave che. rAjAe piMgalane pUchyuM ke gAmamAM je taLAva che tene kevI rIte jalapracura rAkhI zakAya. piMgale javAba Apyo. mahArAja ! koi pILA varNavALA puruSano bali apAya to taLAva jalapracura rahe. AkhA dezamAM piMgala sivAya pItavarNaya koi nahotuM AthI rAjAe teno ja bali Apyo. mATe potAnA khudanA vaDe ja potAnuM ahita thAya tevuM vartana karavuM joIe nahi. - martha (5) (dhana, saMpatti 2. abhiprAya, matalaba, sArAMza 3. yAcavuM ke mAgavuM te) dazavaikAlikasUtranI TIkAmAM dhana mATe kahevuM che ke, 'fdhadravya suvarNa' ekamAtra duHkhanI vRddhi karanArA dhanane dhikkAra thAo. kema ke dhana meLavavAmAM duHkha, meLavelA dhananA rakSaNamAM duHkha, dhananA AyamAM duHkha ane tenA vyayamAM paNa duHkhe ja raheluM che. AthI anItivardhaka dhana pAsethI sukhanI apekSA rAkhavI nirarthaka che. artha zabdanA 4, 6 ke 64 arthabhedo TIkAkAre karelA che. *(.) (meruparvata 2. AthameluM, avidyamAna) mastra (ja.) (pheMkavA yogya bANa vagere hathiyAra, prahAra karanAra Ayudha mAtra) hathiyAranA be prakAra pADavAmAM AvelA che 1. astra ane 2. zastra. duzmanane mAravA mATe je hathiyArano upayoga pheMkIne karavAmAM Ave tene astra kahevAya che. dhanuSya, bhAlo vagere ane je hathiyArano upayoga pheMkIne na karatA hAthohAtha prayoga karavAmAM Ave tene zastra kahevAya che. jema ke talavAra, gadA vagere. asthamavA5 - navama (pu.) (dhananuM jJAna, dhanaprAptinuM jJAna) utthAze - anaMta (fa.). (asta pAmeluM, AthamI gayeluM) sukha-duHkha, harSa-zoka, udaya-asta, janma-maraNa A badhA satata pharatA cakro che. sukhanI sAthe duHkha, udayanI sAthe asta ane janma sAthe maraNa raheluM ja che. savAre udaya pAmelo sUrya sAMje asta thai javAno che ane sAMje asta pAmela sUrya pharI pAcho bIjA divase udita thavAno che. mATe je vyakti jIvananI A prakriyAone spaSTapaNe samajI le tene potAnA vartamAna jIvanathI koI phariyAda rahetI nathI. atyaMtara - arthAtara (na.) (bIjo artha 2. bIjuM kAraNa 3. asaMbaddha vAkya 4. asatyano eka bheda) niyAyiko evuM mAne che ke pote je siddhAMtanI sthApanA karI hoya tenI siddhi karI zake tevA ja daSTAMto ke vAkyano prayoga thavo joIe. jo pote sthApana karelA udezyanI siddhi mATe prayoga karelA vAkyathI asaMbaddha vAkyanI rajUAta thAya to te arthAntara thaI jAya che. tethI evA vAkya svadezyanI sthApanA mATe ayogya gaNAya che. atyaMtarubbhAvaNA - arthAntarodbhAvanA (strI.) (asatyavacanano eka bheda, jema ke Izvara krodhAdi kaSAyavALA ane pracchannapApavALA A jagatano kartA che.) agiya - arthazAMkSita (tri.) (dhanamAM AsaktivALo) jo mAtra dhana-saMpattithI ja jagatanuM kalyANa thavAnuM hota to prabhu vIre devone Adeza karI dIdho hota ke darekanA gharamAM karoDo rUpiyA varSAvo, paraMtu sarvajJa vIrane khabara hatI ke dhanathI kyAreya koinuM hita nathI thavAnuM. paisAthI to mAtra Asakti ja vadhavAnI che. 389
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhanAsakta vyakti kyAreya Atmonnati tarapha javAno nathI. jagatanuM hita che to mAtra upadezathI ja. AthI ja to paramAtmAe sADA ogaNatrIsa varasa sudhI dharmadazanAno dhodha varasAvyo. atthakappiya - arthakalpita (puM.) (AvazyakAdi sUtrone bhaNelo) bRhatkalpabhASyanA prathama udezAmAM kahevuM che ke je zramaNa chedasUtrone choDIne AvazyakAdi sUtro bhaNelo hoya te, sutrArthano jJAtA thAya che ane te anyane bhaNAvavAno adhikArI bane che. jayAre chedasUtro bhaNela hovA chatAM jo tenI pariNatimAM na AvyuM hoya to te anyane bhaNAvI zakato nathI. paraMtu jayAre sUtro pariNata thAya tyAre ja te anyane bhaNAvavAno adhikArI bane che. asthaya - martha chUn (strI). (dhanakAraka 2. hetukAraka) asthira - 3arthavara (kuM.) (dhanArjana karanAra, dhanopArjanazIla) AvazyakasUtra para malayagiri mahArAje racelI TIkAnA dvitIya khaMDamAM kaheluM che ke, vicitra svabhAvavALA prazasta karmonA kSayopazamanA kAraNe utpanna thayela vidyA-buddhithI je vyakti dhanane prApta karavAnA svabhAvavALo hoya te arthakara kahevAya che. tyAM - arthazA (strI.) (arthakathA, dhanasaMbaMdhI vAta, lakSmIprAptinA upAyonuM pratipAdana karanArA vAkya prabaMdhavALI kathAno prakAra) ekamAtra dhanaprAptinA upAyarUpa dhAtuvAdanI siddhi, vighAsiddhi vagerenI carcA ke vArtAlApane arthakathA kahevAya che. kema ke te kathA mAtra dhanapradhAna hoya che. jainakuLamAM janmelA zrAvakane derAsara, upAzrayAdi dharma sthAnomAM ane niSparigrahI sAdhune sarvathA AvI arthakathA karavAno niSedha karavAmAM Avyo che. 3thAmaya - artho (tti.) (dhananI icchAvALo, dhananI vAMchA karanAra) saMsAramAM rahelA dezaviratidhara zrAvaka mATe sarvathA dhanano tyAga karavo azakya che. mATe zAstrakAroe tenI AjIvikAnI ciMtA karIne kayA mArgethI dhana kamAvavuM teno paNa nirdeza karelo che. sAthe sAthe e vAta paNa jaNAvI dIdhI che ke zrAvake eTalA ja dhananI vAMchA karavI jenAthI teno nirvAha thai zake, jethI tenA cittanI prasannatA jaLavAi rahe. kiMtu tenAthI adhika dhananI vAMchA karanAra kyAreya dharmArAdhanA ke Atmika sukha prApta karI zakato nathI. mAriyA - azviyA (.) (sukha ane duHkhano upabhoga 2. padArthathI thavAvALI kriyA) buddhizALI puruSoe evA kAryamAM pravRtta thavuM joie ke je potAnA prayojanane siddha karI Ape. niSphaLa kriyAmAM pravRtta jIva kyAreya potAnA icchitane prApta karato nathI. yogazatakAdi graMthomAM paNa kahevuM che ke yogIpuruSe kuzala anubaMdha karAvanAra anuSThAna AcaravuM joIe. asthakiriyAkAri (Na) - arthakriyAkArin (tri.) (sukha ane duHkhano upabhoga karanAra 2. prayojanane siddha karanArI kriyA karanAra) phusana - arthAzana (pu.) (dhanopArjanamAM pravINa 2. pravacanakuzala) gRhastha mAtra dhanopArjanamAM ja kuzala na hovo joIe te zAstronA arthano jANakAra paNa hovo joIe. je siddhAMto ane tenA arthane sArI rIte jANe che tene paNa arthakazala kahelo che. jema dhanopArjanane jANanAra tenA mAdhyamathI bhautika sukhanI prApti kare che tevI rIte zAstronA rahasyone jANanAra pravacanakuzala zrAvaka Atmika Rddhine bhogave che. 390
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasthi% - mAiku (7). (acAnaka, prasaMga vagara, kasamaya, avasara sivAya) gujarAtImAM eka kahevata che ke "lagananA gANA lagana vakhate ja zobhe' arthAtu lagnanA gIto lagnanA prasaMge ja gavAya. te sivAya koi gAya to tene ApaNe mUrkha gaNIe chIe. akALe paDelA varasAdane paNa loka megharAja kahevAnI jagyAe mAvaThuM kahIne tiraskAre che. A vAta sAbita kare che ke, koI paNa vyavahAra ke vartana tenA prasaMge ja zobhA Ape che. jema ke dharma mATeno suavasara manuSyabhava che. atthakkajAyA- akANDayAcA (strI.) (akALa prArthanA, prasaMga vagaranI mAgaNI) aDadhI rAtre paDozI tamArI pAse AvIne eka vATakI khAMDanI mAgaNI kare to sAcuM bolajo tamane tenA pratye cIDa caDaze ke nahIM? manamAM thaze ke A te kaMI TAima che vastu mAgavAno ? ATalI vyavahArikatA samajanArA ApaNe jayAre ne tyAre paramAtmA pAse kaMIne kaMI mAgatA ja pharIe chIe. koi divasa ema nathI thatuM ke zuM paramAtmAnA darzana mAtra potAnI mAgaNIo mATe ja che? kyAreya zuddhabhAve mAgaNI rahitapaNe prabhunA darzana karyA che? na karyA hoya to karo. abhutapUrva AnaMda anubhavAze. atthagavesi (Na)- arthagaveSin (tri.) (dhananuM anveSaNa karanAra, dhanane zodhanAra) sthA - arthahaUT (1) (padArthanuM jJAna, padArthano nizcaya karavo te) bRhatkalpabhASyamAM kaheluM che ke je rIte baLada jyAre cAro care che tyAre te sarasa-nIrasano bheda vinA badhuM carI le che. tyArabAda eka sthAne besIne cArAne sArI rIte pacAvavA vAgoLato jAya che. tevI rIte zramaNa prathama guru pAsethI sarve prakAranA sUtrone grahaNa kare che ane tyAra pachI te bhaNelA sUtronA sArabhUta padArthone ciMtana manana pUrvaka AtmasAt kare che. atthanA - marthanAta (ra.) (jamIna-pazu-paMkhI-ghAsa vagere padArthono samUha, vastuono saMgraha) samayanA takAjAne jANanArakabADI dareka prakAranI vastuono saMgraha kare che. kema ke tene khabara che ke kaI vastunuM keTaluM mahattva che ane kayA samaye teno upayoga thaI zake che. tevI rIte A jagatamAM jAta jAtanA ane bhAta bhAtanA jIvo che. te darekamAM guNa-doSanI mAtrA rahelI ja hoya che. tethI jinazAsana pAmelAne evI sUjha hoya che ke bhale atyAre tenAmAM doSa hoya, paNa kAle kone khabara ke emAMno koIka jIva tIrthaMkarAdi nahIM hoya? arthAt hoI zake che. AthI te badhA jIvo sAthe premapUrvaka varte che. thavutti - marthayuni (strI) (upAdeyarUpa artha-dravyanuM saMyojana) athanA - arthani (strI) (dhana prAptinA sthAna, paisA meLavavAnA sAmAdi upAya). sthAnAMgasUtranA trIjA ThANanA trIjA uddezAmAM kahevuM che ke, arthayoni traNa prakAre che 1. sAma 2. daMDa ane 3. bheda athata dhana prApti mATenA sAmAdi traNa rastA che. e traNa mArgathI jIva dhana prApta karI zake che. je vivekI puruSa che te A traNamAMthI nirdoSa ane yogya mArgane ja pasaMda kare che. sthaLa - marthana (1.) (jJAnAdi guNonuM arjana karavu te 2. yAcanA, prArthanA) uttarAdhyayanasUtramAM kaheluM che ke anya AcArya pAsethI jJAnAdi guNonuM arjana karavuM te arthana kahevAya che. potAnA samudAyamAM koi viziSTa jJAnI ke cAritrInA abhAvamAM jJAna-cAritrAdinI prApti mATe bIjA gacchanA AcAryAdi pAse jaine te guNone meLavavA joie. A eka prakArano upasaMpadA vyavahAra che. 395
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthaunya - marthana (I.) (mAtra arthanuM prAdhAnya batAvanAra naya, arthapradhAna naya) sapta nayagata jasutranaya sudhInA cAra naya arthabodhane prAdhAnya Ape che. A naya zabda ane arthamAM zabdane choDIne tenA arthane pradhAna gaNe che. te evuM mAne che ke kahevAtA zabdonuM sarjana paNa arthane AzrayIne ja thAya che. kema ke vaktAnA manamAM prathama artho Ave che ane tyAra bAda zabdorUpe tenuM kathana thAya che. mATe zabdo te gauNa che ane kharuM prAdhAnya tenA arthonuM ja che. A rIte naigama, saMgraha, vyavahAra ane RjusUtra e cAra naya arthaprAdhAnyavALA che. asthaNANa- arthajJAna (puM.) (abhidheya padArthanuM jJAna, kathya vastuno avabodha) atyAra - Ini (2) pUra (na.) (arthanikarAMgane 84 lAkhe guNatA je saMkhyA Ave te pramANa kALavizeSa) asthaNiUraMga - arthanipUrAGga (nikurAGga) (na.) (nalinane 84 lAkhe guNatA je saMkhyA Ave te pramANa kALavizeSa) atthaNijjAvaNA - arthaniryApaNA (strI.) (arthaniyapaNA nAmaka vAcanA saMpadAno eka bheda, jemAM naya pramANanuM anusaraNa karI sUtrArthanuM kathana karAya che.) pUrvApara saMgativALuM jJAna svayaM je bhaNyA hoya te ja jJAna bIjA sudhI pahoMcADavuM tene niyaMpanA kahevAya che. jema dhana saMpattinA prakAramAM Ave che tema jJAna paNa eka prakAranI saMpatti ja che. jevI rIte dhananA dAnathI loka kalyANa karI zakAya che tevI rIte jJAnadAnathI AtmakalyANa karAvI zakAya che. eTalA mATe ja vAcanA dvArA karAtA jJAnadAnane vAcanAsaMpa kahevAya che. vaktA svayaM je sUtro ane tenA arthane jANe che te jJAnapipAsu jIvomAM upadeza dvArA teomAM niyapanA kare che. atthaNiyata - arthaniyata (tri.) (padArthano hetu, kAraNa 2. padArthano mUlAdhAra) makAnanuM AyuSya tenA pAyAnI majabUtAI para AdhAra rAkhe che. pAyo jeTalo vadhu majabUta makAnanuM AyuSya teTaluM vadhAre jANavuM. tevI rIte satro ane tenA arthonI grAhyatA tenA vaktA para AdhAra rAkhe che. vaktAnuM jIvana jeTaluM zuddha tenuM vacana teTaluM ja lokagrAhya bane che. lokoktimAM paNa kahevAyuM che ke puruSa vizvAse vacana vizvAsa' sAme kahenAra vaktA koNa che ane kevo che tenA parathI zrotAone vaktAnA vacana para vizvAsa bese che. malvina - mathafdhana (tri.) (dhananI icchAvALo, dhana mAMganAra 2. matalabI, svArtha mATe prayatna karanAra) kudaratano eka niyama che ke je vyakti bIjA koinuM na vicAratA mAtra potAnA svArthano ja vicAra kare che tenA mATe kudarata paNa vicAra karatI nathI. paraMtu jeo mAtra parArtha mATe jIvatA hoya che tene kudarata khobe ne khobe Ape che. tenuM pratyakSa udAharaNa dharatI para lokahita mATe viharanArA zramaNo che. temanA mATe AkhuM jagata potAnuM banI jAya che. teo jamyA bhale eka ghare hoya kiMtu temanuM maraNa AkhA vizvane raDAve che. avaMH - 3arthaDu(pu.) (zarIrAdinA nirvAha arthe thato karmabaMdha, svArtha hetu daMDAvuM te) Wya () - maryAyina(tri.) (sUtranA abhidheyArthIne ApanAra) eka nAnakaDI kaLA zIkhaDAvanAra vyaktine paNa zAstra gurupade sthApe che. to pachI saMsAranA kAraNabhUta karmono hrAsa karanAra evA sUtra ane tenA arthane ApanAra vAcanAcArya to paramaguru kahevAya. mATe sUtrArthano upadeza ApIne lokahita karanAra zramaNa bhagavaMtane haMmezAM mana-vacana-kAyAthI vaMdana karajo . 392
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________ atthadhammabbhAsANavayetta - arthadharmAbhyAsAnapetatva (na.) (arthadharmathI baMdhAyelo eka prakArano satyavacanAtizaya) sthaghara - 3arthaghara (6). (sUtranA arthane dhAraNa karanAra) jinazAsanamAM pUrvanA samaye sUtro lipibaddha karavAmAM AvatA nahotA. jo koi sUtra lakhe to tenuM prAyazcitta levuM paDatuM hatuM. eTale ziSyo guru dvArA prApta sUtrone kaMThastha karatA hatA ane pachI tenA arthonuM jJAna prApta karI sutrArthanA jJAtA banatA hatA. e arthamAM AgamomAM kahevAyuM che ke, sAdhuoe prathama sUtrArjana karavuM pachI atharjana karIne tadubhayAnvita thavuM. atthapajjaya - arthaparyAya (puM.) (padArthanA ekadezanA pratipAdaka paryAya, artharUpa paryAya 2. je arthanA viSayane jANe te) atthapaDivatti -- arthapratipatti (strI.) (arthanuM jJAna, padArthano bodha) sUtronuM vistRtIkaraNa eTale arthanuM kathana. paramAtmAe dezanAmAM kahelA vizALa ane gahana athanA bodha mATe gaNadhara bhagavaMto te arthonA saMkSepIkaraNabhUta sUtronI racanA kare che, pachI ziSya paraMparA tenuM adhyayana kare che. abhyAsa bhale sUtrono karavAno hoya, paraMtu ciMtana to padArthonuM ja karavAnuM hoya che. A ciMtana tyAre ja zakya bane che jyAre padArthono bodha thayelo hoya. Wpa - arthAt () (utpAda-vyaya-dhrauvyayukta satu ityAdinI jema arthapradhAna pada) vizeSAvazyaka bhASyamAM jinabhadragaNi kSamAzramaNa bhagavaMte kahevuM che ke je padArthamAM utpatti, vinAza ane dhruvatA A traNa guNadharmo rahelA hoya te ja satu che. AvA arthanuM pratipAdana karanArA pradhAna pada hoya tene arthapada kahevAya che. athapivAsiya - arthapipAsita (tri.) (dhananI AkAMkSAvALo, aprApta dravyanI prAptinI tRSNAvALo) bhagavatIsUtranA paMdaramAM zatakanA prathama uddezAmAM athapipAsita zabdanI vyAkhyA karatAM lakhyuM che ke "maprasAIviSA-sAtine' arthAta je padArtha prApta nathI thayo athavA prApta thavAno ja nathI tevA padArthonI tIvra vAMchA te arthapipAsA che. AvI arthapipAsA kyAreya zAMta thaI nathI ane thavAnI paNa nathI mATe tenI apekSA rAkhanAra haMmezAM du:khI ja thAya che. asthaparika - arthapuruSa (pu.). (dhanArjana mATe tatpara thayelA puruSano eka bheda) gautamakulakamAM kaheluM che ke, 'suddhA nAmanthA hari' je lobhI puruSa hoya che te niyamA dhanArjanamAM ja racyA-pacyA rahetA hoya che. divasa-rAta, bhUkha-tarasa, dharma-parivAra teo mATe gauNa hoya che. mukhya hoya che ekamAtra paiso. mammaNa zeThanI jema teo potAnA zarIra pratye paNa nimahI hoya che. zAstramAM AvA puruSone arthapuruSa kahelA che. mAthapura - pRtharva (ja.) (kiMcit bhinnArthavALuM sUtra, sutrArtha lakSaNa ubhayarUpa zrutajJAnamAM arthanuM bhinnatva hoya te) atthapuhutta - arthapRthutva (na.) (jIvAdi padArthonA vistAravALuM zrutajJAna, sAmAnya zrutajJAna) Agamo upara pUrvAcAryoe vividha prakAranI TIkAo racI che. viziSTa pratibhAonA svAmI evA zramaNoe Agama padArthone kholavA mATe brahatu TIkAonuM nirmANa paNa kareluM che. AgamonI TIkAomAM AcArya malayagirIjI mahArAjanI TIkAne ativistRta gaNavAmAM Ave che. teoe potAnI TIkAomAM AgamArthane samajAvavA ghaNA badhA zabdono ane daSTAMtono pracuramAtrAmAM upayoga karelo che. temanI TIkAomAMthI jIvAdi padArthono vistArathI avabodha prApta thAya che. 393
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________ gathisI - artha cheSa (strI) (arthaporasI) jevI rIte AhAra saMbaMdhI navakArazI, porasI, sADhaporasI vagere samaya gaNavAmAM Avyo che tevI rIte ja rIte zramaNa mATe abhyAsa saMbaMdhI1. sUtrapArasI ane 2. arthaporasI ema be prakAranI porasanuM vidhAna che. sUtraporasInA samaye mAtra sUtrano ja pATha karavo ane arthaporasImAM te bhaNelA sUtranA arthonuM adhyayana karavuM joie. A bannemAM jo vyakrama karavAmAM Ave to nizIthasUtramAM temanA mATe mAsaladhunuM prAyazcitta kaheluM che. mApavara - 35rthapvara (tri.) (je vastumAM artha pradhAna hoya te) sUtra ane artha banne paraspara ekabIjAnA pUraka che. paraMtu keTalAka sthAne artha sUtrapradhAna hoya che, vastuno artha tenA sUtranA AdhAre karavAmAM Ave che. jayAre amuka sthAne sUtra gauNarUpe thai jAya che ane artha pradhAna banI jAya che. sUtranA zabdano artha kaMIka judo nIkaLato hoya paraMtu vaktAne sUtrathI tyAM koi viziSTa artha grahaNa karavo hoya tyAre tyAM sutra gauNa ane artha pradhAna banI jAya che. atthabahula - arthabahula (tri.) (ghaNAM badhA artho che jemAM te, arthabAhulyavALo). vidhinA vidhAnanI samIkSA karIne kyAMka pravRtti, kyAMka apravRtti, kyAMka vibhASA to kyAMka kaMIka bIjuM ja kathana karavuM ema cAra prakAre bahulatA kahelI che. je Agamo, prakIrNako, TIkAo vageremAM A cAramAMthI kahelo koi paNa prakAra Ave to te graMtho arthabahula jANavA joIe. mathika - arthanera (pu.). (AgamanA padArthanI viparIta kalpanA karavI) vyavahArasUtranA prathama udezAmAM arthabhedane sadRSTAMta samajAvatA kaheluM che ke, kUvA para paDeluM doraDuM pavananA jore aMdara paDatAM ja moTethI avAja thayo. najIkamAM rahelA badhA ekadama doDyA. koIne khabara nahotI ke aMdara zuM paDyuM che AthI badhA judI judI kalpanA karavA mAMDyA. tenI jema sUtramAM kahelA arthathI matidoSAdinA kAraNe viparIta arthanI kalpanA kare to te arthabheda thAya che ane tenuM gurubhagavaMta pAse prAyazcitta levuM paDe che te dhyAnamAM levA jevuM che. atthabhogaparivajjiya- arthabhogaparivarjita (tri.) (dhana vagarano hoI bhoga-aizvaryarahita) sukha sAdhanonA upabhoga mATe dhananI AvazyakatA che. dhana hoya to vyakti saMsAranA bhautika sukhone mANI zake che. je dhanarahita che. te saMsAranA bhogothI paNa vaMcita rahe che. jayAre dharma mATe dhananI nahIM lAgaNIo ane bhAvanAnI jarUra hoya che. jo tamArA cittamAM dharmanI lAgaNI vaselI haze, to tamAre sapravRtti karavA mATe prayatna nahIM karavo paDe. te ApoApa thai jaze. paNa jo lAgaNIothI nidhana cho to dharmamArgamAM praveza meLavI zakAze nahIM. asthamaMDI - arthamAnI (trI.). (arthamaMDalI, bIjI porasI, jemAM AcArya sUtrArtha prakAze ane ziSyo sAMbhaLe che te) sutraporasI pUrNa thaye jyAre arthaporasIno prAraMbha thAya tyAre AcArya bhagavaMta sutranA arthanI prarUpaNA kare che ane temanI ziSya parSadA te arthone grahaNa kare che. A prakriyAne arthamaMDalI athavA bIjI porasI paNa kahevAya che. asthamaya - astamaya (ja.) (sUrya vagerenuM hote chate adRzya-asta thavuM te). asthamahatthakhANi - arthamahArthakhAni (pu.) (artho ane mahArthonI khANa). abhidheya eTale kahevA lAyaka sutrArtho-padArtho hoya te bhASA kahevAya che ane kathanIya mahAryovALA te vArtika vagere vibhASA 394
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________ kahevAya che. AvI bhASA ane vibhASAonI pracuratA jemAM hoya tevA mahAbhASyAdi graMtho artha-mahAryonI khANa kahevAya che. atyamag? - marthanathura (tri.). (bIjA lokone rUci upajAvanAra artho che jenA te) koinA paNa hRdayamAM sthAna prApta karavA mATe vANInI madhuratA Avazyaka aMga che. je vyaktinI vANImAM mIThAza hoya te vyakti ane teno vyavahAra sahune game che. sAdhunuM vacana paNa AvuM ja madhura hovuM joie. dezanA ApanAra zramaNanA vacano eTalA madhura hoya ke paramAtmAnA padArtho sAMbhaLanArane jainadarzana ane temanA zramaNadharma pratye prIti thaI jAya. asthamA - mANIta (tri.). (besato, smazAnAdimAM raheto). itaradharmI tAMtrika vagere smazAnAdimAM potAnA hetuonI siddhi mATe vasavATa karatA hoya che. jayAre jinAjJA pAlaka zramaNane potAnA bhayane dUra karavA mATe, upasargo ane pariSaho para vijaya meLavavA mATe tathA kamanI nirjarArthe gajasakamAla muninI jema smazAnAdimAM kAusagga dhyAne rahevAnuM vidhAna zAstromAM kareluM che. atyaki - amita (a.) (atyaMta asta pAmela, AthamI gayela sUryAda) prAta:kALe sUryano udaya ane saMdhyAkALe asta te teno nityakrama che. udaya pAmelA sUryane saMdhyA samaye asta thavAnuM eTaluM duHkha nathI hotuM jeTaluM vadhAre duHkha tene grahaNa vakhate thAya che. kema ke grahaNakALe tenI hayAtI hovA chatAM tene avidyamAna thavuM paDe che tene te potAnI atyaMta astatAne samaje che. tevI ja rIte bhAratIya saMskRtinI dazA thayelI che. potAnA saMskAro ane dharmo hovA chatAM bAhya saMskRtinI othe tenuM grahaNa thayeluM che. je saMskRti premIone atyaMta pIDA upajAvanAra che. asthamiodiya - astamitodita (tri.) (pUrvamAM hIna ane uttarAvasthAmAM Rddhine pAmelI manuSyajAta, jenI pUrvAvasthA kulAdithI hIna hoya ane pachIthI mahatpadane pAmyA hoya te, AthamIne pAchA UgyA hoya te) pUrvanA bAMdhelA azubhakarmonA udaye nIcakula AdimAM janma thayo hoya chatAM paNa koI puNyakarma vazAtu jinazAsananI prApti, pravrajyAnI upalabdhi thavI vagere utkRSTa avasthAne prApta karavI te amitodita kahevAya che. jema metAryamuni azubhakarmodaye cAMDAlakuLamAM utpanna thayA kiMtu pAchaLathI jinadharma, pravrajayA ane kevalajJAnarUpa utkRSTa Rddhione prApta karanArA banyA. asthamiyatthamiya - astamitAstamita (puM.) (janI pUrva ane pazcAtu banne avasthA azubha che te, kAlasaurika kasAInI jema pUvavasthA ane uttarAvasthA banne kharAba che te) sthAnAMgasUtranA cothA ThANAnA prathama udezAmAM kahevuM che ke, eka to azubha karmodaye nIcakuLamAM utpatti thai hovAthI jenI pUvavasthA duSTa che. temAMya pApakArI pravRttiothI kIrti, samRddhi, tejasvItA vagerethI rahita hovAthI paralokamAM paNa durgati prApta kare che. AthI tenI pazcimAvasthA paNa asta pAmelA sUrya jevI hoya che, jema kAlasaurika kasAi. mAriyA (zI-trI.) (saMkhyA 2. sakhI, bahenapaNI). upamitibhavaprapaMco kathAmAM sanmati ane durmatine jIvanI sakhI tarIke ullekhita karI che. kema ke A bannemAMthI koI eka to jIvAtmAnI pAse hoya ja che. sanmatinuM kArya che jIvane satyanuM darzana karAvavAnuM ane durmatinuM kArya che jIvane haMmezAM khoTA mArge lai javAnuM, aMtamAM siddharSi gaNi mahArAja kahe che ke vivekI puruSe sanmati jevI sakhIno svIkAra ane durmati sakhIno tyAga karavo joie. maratha - mAstara (ja.) (AcchAdana, DhAMkanAra 2. ochADa) saMsAra pratye nirapekSa evA munione paNa lokalajjA kahelI che. mokSamArgamAM ughata zramaNane bhale loka zuM bole che, zuM kahe che e 395
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________ badhAnI nA pADI hoya. kiMtu jenA dvArA zAsanahIlanA ane dharmaniMdA thatI hoya tevuM kArya to kyAreya na kare. AthI svadeha pratye nirAgI munine zarIralAne DhAMkavA vastradhAraNano zAstrAdeza che. stanam (tri.) (zuddha, nirmala) anuddha - marthanuNya (ni.) (lobhI, lAlacI) mANasa vicAre che ke, bhogavilAsa karavA haze to paisAnI jarUra paDaze. AthI AkhI jIMdagI paiso meLavavA mATe bhUkhyo ne tarasyo rajhaLyA kare che. yAvatu te potAnI tabiyata sAme paNa joto nathI. dukhanI sAthe kahevuM paDe che ke vyakti jayAre bhoga bhogavavA mATe zarIra sakSama hatuM tyAre tene choDIne paisA pAchaLa bhAgyo ane jayAre paiso bhego thayo tyAre tene bhogavavAnI zArIrika kSamatA cAlI jAya che. tenA karatAM lAlacano tyAga karIne saMtoSa sAthe sukhI jIvana jIvavuM zuM khoTuM? mathavuM - arthava (a.) (paccIsamuM muhUrta) sthiti -- arthapatti (kuM.) (dhanavAna, dhanADhya) dhanADhya ane guNAtya hovAmAM AsamAna jamInanuM aMtara che. zubhakAryavaza puNyano baMdha thavAthI dhananI prApti dvArA vyakti dhanADhya thaI zake che, kiMtu guNAkya thavA mATe to mAtra satkarmonuM upArjana ane azubha karmono kSayopazama ja kAma Avaze. mAvAva - arthavA (I.) (guNavarNanavAda 2. doSavarNanavAda) vizeSAvazyakabhASyamAM arthavAda be prakAre kahelA che. 1. stuti arthavAda 2. niMdA arthavAda. koI vyakti ke vastunA guNone pradhAna karIne tenI prazaMsA karavI te guNakIrtanarUpa stuti arthavAda che. jyAre tevI ja koi vastu AdinA doSone AgaLa karIne tenA doSavarNanarUpa niMdA karavI te niMdA arthavAda che. atthavigappaNA - arthavikalpanA (strI.) (arthanA bhedone jovA te arthanA bhedonI vikalpanA karavI) abhyAsu mumukSu guru bhagavaMta pAsethI sUtro ane arthonuM prathama adhyayana kare ane tyArabAda bhaNelA sUtronA jeTalA paNa artho thatA hoya te badhA arthonuM ciMtavana kare,manana kare. temAMthI aMte je yuktisaMgata artha hoya tene svaprajJAmAM dhAraNa karI rAkhe. asthaviNaya - arthavinaya (puM.) (vinayano eka bheda) vijaya - 3thavinizcaya (pu.) (arthano nirNaya karavo te, padArthano yathArya nirNaya-nizcaya). zAstramAM svAdhyAyanA pAMca prakAramAM eka prakAra Ave che anuprekSA. pote je sUtrArtha bhaNyA hoya tenA arthonuM svamati anusAra kalpanA kare te ciMtana anuprekSA bane che. paraMtu svayaM je arthonuM ciMtana karyuM che te yogya che ke ayogya tenA nirNaya mATe pote kareluM ciMtana gurudeva AgaLa raju kare ane gurubhagavaMtanI sammati meLavIne kSatione dUra karIne taTastha rIte arthane dhArI rAkhe te arthavinizcaya kahevAya che. viUTI - 3arthavijJAna (ja.) (buddhinA ATha guNomAMno eka guNa) dharmasaMgraha graMthanA prathama adhikAramAM pharamAvyuM che ke, mUDhatA, zaMkA-kuzaMkA ane mativibhramanA tyAgapUrvaka, uhApohanA yogathI utpanna thanAra jJAnane arthavijJAna kahevAya che. A arthavijJAna buddhinA ATha guNomAMno eka guNa che. 396
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________ asthavihUNa - arthavihIna (tri.) (agItArtha, ajJAnI) atthasaMpayANa - arthasaMpradAna (na.) (dhananuM dAna 2. padArthonuM dAna karavuM te) dhanadAna ane jJAnadAnamAM jJAnadAna e sarvazreSTha che. dhananuM dAna bhautika sukha ApIne eka divasa eka varSa ke eka jIMdagI ja sudhAre che. jyAre samyajJAnanA pratipAdaka arthonuM dAna AtmAnI zuddhi karIne tenA bhavobhava sudhAre che. mATe jyAM jJAnadAna thatuM hoya tyAM te levAmAM vilaMba na karazo. pahelAM tyAM doDI jajo, atthasattha - arthazAstra (na.) (arthazAstra, dhanaprAptinuM pratipAdaka zAstra) jema itara dharmamAM dhana prAptinA pratipAdaka arthakauTilyAdi zAstronI racanA jovA maLe che. tema jinazAsanamAM AcArya haribhadrasUrijI mahArAje dharmabiMdu graMthamAM paNa arthaprAptinA upAyo batAvelA che. teoe kahyuM che ke jenA dvArA anya koi jIvane duHkha na pahoMce ane je nItithI zuddha hoya tevo vyApAra karavo joie. kAraNa ke nItithI AveluM dhana sukha Ape che. atthasatthakusala - arthazAstrakuzala (tri.) (nItizAstromAM kuzaLa) dhanaprApti mATe kayo mArga yogya che, kayo ayogya che, phAyadAkAraka zuM che, nukazAnakAraka zuM che, kayA kALe kevA mAlano saMgraha karavo, kevA mAlano saMgraha na karavo, AvelI takane kevI rIte sAdhavI vagere bAbatonu jene supere jJAna che tene ja arthazAstrakuzaLa kahelo che. Aje to arthazAstramAM kuzaLa kahevaDAvIne vyakti sAmenAnuM karI nAkhavAmAM kuzaLatA dharAve che. WHIR - marthasAra (kuM.) (rokaDa dravya, sArabhUta dravya 2. tattvano sAra) A jagatamAM rahelA tamAma dravyomAM be pAsA rahelA che 1. sArA ane 2. asAra. pratyeka padArthamAM sArapa ane asAratA samAyelI che. jenAthI jIvanI unnati thAya, AtmAne paramAnaMdanI prApti thAya te sAra che ane jenAthI bhavonI paraMparAnA hetubhUta tRSNAnI abhivRddhi thAya te asAratA che. sthisiddha - arthasiddha (kuM.) (dhana jenA mATe asAdhAraNapaNe che te 2. atyaMta dhanavAna 3. jaMbudvIpanA airAvatakSetramAM thanAra pAMcamA tIrthaMkara 4. pakSanA dazamAM divasanuM nAma) mAsu - arthazUnya () (arthazUnya, arthavagaranuM, nirarthaka) vividha kAvyo, caritro ke AgamAdika zAstromAM evA ghaNA badhA zabdo jovA maLe che ke je zabdano koi artha ja hoto nathI. chatAM paNa graMthakAro teno prayoga vAkyAlaMkAra tarIke ke pachI prAsAnusaMdhAna mATe karatA hoya che. AvA zabdone arthazUnya kahevAya che. - mA (strI.) (svadarzana pratye bahumAna, zraddhA, AsthA) jIvAbhigamasUtranA prathama adhikAramAM AsthAnI vyAkhyA karatAM lakhyuM che ke, "apakSA mirdo tIrthe vahumAnatve' arthAta ahaMta tIrthakara bhagavaMtoe sthApelA jinadarzana pratye hRdayamAM bahumAna hovuM te AsthA che. jJAnanA abhAvamAM mokSa aTakato nathI paraMtu, zraddhAnA abhAvamAM to sagati paNa aTakI paDe che. mAthA - sthAna (ja.) (je koI vAkya ke prasaMgano viSaya na bane te, cAlu carcAdimAM je ayogya hoya te) 393
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________ kathA (thA) - 3thAna (7) (dravya upArjana karavAmAM kAraNabhUta aSTAMganimitta zAstra) mathAma - sthAna (tri.) (baLarahita, zArIrikazaktithI vikala). duniyAmAM je zarIranA aMgopAMge vikala dekhAya che. karmagraMthamAM tenuM kAraNa jaNAvatA kahe che ke jeoe potAne maLela zaktino durupayoga karyo hoya, dharmAnuSThAnomAM ke mANasAInA guNo kahevAya tevA mArgamAM vAparI na hoya to karmasattA tenI pAsethI bIjA bhavamAM te zaktione chInavI le che. karmasattAno hisAba cokhkho hoya che. isa hAtha de usa hAtha le. atyAriya - astArika (pu.) (mUlya ApIne khetaramAM kAma karavA mATe rAkhelo nokara) asthAne (zI-6) (sahayoga, sahAya) yogI banavA mATenuM prathama pagathiyuM che bIjAne upayogI banavuM. koipaNa jAtanI apekSA vagara niHsvArtha bhAve anyonA kAryomAM sahayogI banavuM te ja sAcA arthamAM upayogIpaNuM che. Aje moTA bhAganA loko bIjAne sahayoga paNa potAnA svArthane dhyAnamAM rAkhIne karatA hoya che. AvA svArthI sahayogIone kyAreya temanI madadanuM phaLa maLatuM nathI. aAnaMva - nambara (na., paM.) (arthAlaMbananuM caityavaMdanAdimAM vibhAjana karavuM te, artha-bhAvArthane viSe upayoga rAkhavo te 2, artha ane AlaMbana) bolAtA vAkya ke sUtranA arthamAM upayogapUrvaka vartavuM tenuM nAma athalaMbana che. caityavaMdana bhASyamAM kaheluM che ke, jinAlayAdimAM caityavaMdana karatI vakhate ke pratikramaNa karatI vakhate sUtra bolAtuM hoya tyAre zramaNe ke zrAvake tenA bhAvArthonuM ciMtana karavuM joie. tema karavAthI sUtra pratye ane ahaMdubhagavaMta pratye bahumAnabhAva upaje che. asthAniya - 4thatrI (.). (dhana mATe asatya bolavuM te). jenAmAM dharapata arthAt sthiratA na hoya tene dhana kahevAya. je kyAreya eka sthAne sthira rahyuM nathI, rahetuM nathI ane rahevAnuM paNa nathI. evA dhana mATe vyakti jAta jAtanA kALA-dhoLA karato rahe che. paisA mATe vyakti potAnA AtmAnA avAjane paNa dabAvIne ghaNI ja siphatathI asatyanuM zaraNuM leto hoya che. asthira dhana pAchaLa bhaTakato vyakti svaye kyAreya sthira thaI zakato nathI. te dhana tene kyAreya sthiratA apAvatuM nathI. asthAloyaNa - arthAlocana (na.) (padArthanuM sAmAnyajJAna) atthAvaggaha - arthAvagraha (puM.) (pAMca indriyo ane mana dvArA thatuM jJAna, matijJAnano bheda) karmagraMthamAM matijJAna thavAmAM pAMca pagathiyA mUkelA che. 1.vyaMjanAvagraha 2.arthAvagraha 3 ihA 4.apAya 5.dhAraNA. temAM arthAvagrahanI vyAkhyA karatAM kahyuM che ke anirdiSTa padArthanuM sAmAnya jJAna eTale arthAvagraha. temAM padArthanuM nAma, rUpa, raMga vagere viSayo aspaSTa hoya che. sthAtti - atta (strI.) (eka prakAranuM anumAna jJAna, nahIM kahelA padArthanuM aTakaLathI samajavuM te, anuktArthanI siddhi) pratyakSAdi pramANathI jaNAyelo artha jenA vinA yuktisaMgata na thAya tevA adaSTa arthanI kalpanA karavI te arthapatti che. jema northa revatto vivAra ma' arthAt sthUla evo devadatta divase khAto nathI. e vAkyamAM devadattanuM zUlapaNuM rAtribhojana vinA yuktisaMgata thatuM nathI. AthI divase jamato nathI ema kahevAtA temAM na kahevAyelA rAtribhojananI kalpanA karavI te arthopatti 398
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________ kahevAya che. atthAvattidosa - arthApattidoSa (paM.) (eka prakArano sUtradoSa, jemAM athapattithI aniSTa AvI paDe tyAM lAgato sUtradoSa) je sthAne sutrano nirdeza karatAM aniSTapaNAnI prApti thAya te athapattidoSa che. jema ke brAhmaNone haNavA nahIM ema kahetA brAhmaNa sivAyanA kSatriyo vagerene mAravA evI athapatti nIkaLe che je aniSTa che. AthI sUtrakAre sutraracanAmAM AvA arthopattidoSane TALavo joIe. mada - satAdha (tha) (tri.) (agAdha, ghaNuM UMDuM 2. bharatakSetranI atItacovIsImAM thayelA eka tIrthakara) agAdha zabdane vyavahArika ane saiddhAMtika ema be vyAkhyA karavAmAM Ave che. je sthAnamAM saMpUrNa nAka DubI jAya teTaluM pANI hoya te agAdha che. kema ke tyAM tenuM taLiyuM paNa maLatuM nathI. jema ke samudra, jhIla, moTA taLAvo vagere. jyAre saiddhAMtika vyAkhyA karatAM kahyuM che ke, jema samudranuM taLa agAdha hoya che tema jinazAsananA aidaMparyArthanA jANakAra AcArya bhagavaMtanA cittanA Azayo paNa tevA ja gaMbhIra hoya. temanA para sukha ke duHkhanI koI lAgaNIo asara karatI nathI hotI. atyAdikAma - dhAma (kuM.) (kahevAtA padArthanuM jJAna, kathya padArthanuM jJAna) asthAhigAra - arthAdhikAra (pu.) (prakaraNAdino abhidheya viSaya, upakramano eka bheda) anuyogadvArasUtramAM arthAdhikAranI vyAkhyA karatAM kahyuM che ke, prastuta prakaraNAdi graMthamAM kahevA yogya viSayanuM nirUpaNa ke ullekha karavo te arthAdhikAra che. upakramanA pAMca prakAramAM eka prakAra arthAdhikArano kahelo che. tyi - gati (vya.) (vastunI vidyamAnatAno sUcaka eka avyaya) sthi () - ina (tri.) (dhanika, zrImaMta 2. yAcaka, mAganAra 3. sUtra ane arthane jANanAra guru 4. cAhako eka subhASitamAM kahevuM che ke, A jagatamAM vajanamAM sahuthI halakuM rUche. paraMtu AvA halakA rU karatA paNa vadhAre halakuM jo koI hoya to te yAcaka che. kema ke rU to potAnA vajananA kAraNe halake che jayAre mAganAra potAnA AtmasanmAna ane lokalajjAnI apekSAe AtmagauravathI rahitapaNe halako che. malthi - ziva (I.) (bahubIjavALuM vRkSavizeSa ke tenuM phaLa) 4ina (tri.) (dhanavAna 2. yAcaka, mAgaNa) #tikra (kuM.) (jIva-ajIvAdi tattvone mAnanAra, cArvAkAdithI bhinnadarzana svIkAranAra, Astika) dharmasaMgrahamAM kahyuM che ke, 'tInarazravaNenina tattvaviSaye nirAzriAvakSapratipattimatiH' arthAtu anya dharmazAstronI yuktiprayuktio sAMbhaLavA chatAM paNa jinezvara paramAtmAe kahelA tattvonA viSayamAM niHsaMdehapaNe svIkRtivALI jenI mati hoya te Astika che. Astika jIvanA manamAM daDhapaNe e vAta ghara karI gayelI hoya ke sarvajJa bhagavaMte je kahyuM che te ja sAcuM che. jo mane nathI samajAtuM to te mArI buddhinI alpatAno doSa che paNa jinezvaradevanA tattvamAM koi kSati hoi ja nA zake. asthikAya - astikAya (puM.) (avayavI dravyo-dhamastikAyAdi pAMca dravyo, kALa sivAyanA pAMca dravyo) 399
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________ je skaMdha, deza, pradezAdiyukta hoya tevA dravyonA samUhane astikAya kahevAya che. caudarajju pramANa traNeya lokamAM cha dravyamAMthI kALane choDIne jene astikAya kahI zakAya tevA bAkInA 1. dharmAstikAya 2. adhamastikAya 3. AkAzAstikAya 4, jIva ane 5. pudgalAstikAya ema pAMca astidravyo che. asthikAyadhamma - astikAyadharma (puM.) (gatimAM sahAyaka dhamastikAya dravya, dharmAstikAyanA pradezonA samUhono gatiparyAyAdirUpa dharma-svabhAva) jainadharma matAnusAre AkhA vizvanuM saMcAlana karanArA dharmAstikAya vagere cha dravyo che. A dareka dravyano potAno eka viziSTa svabhAva che. cha dravyonA te te viziSTa svabhAvane astikAyadharma kahevAya che. jema ke dharmAstikAyano dharma gatimAM sahAya karavAno, adhamastikAyano svabhAva sthiratAmAM sahAya karavAno che vagere. sthi# - matithi () (Astikya) samyakatvanA pAMca lakSaNomAM eka lakSaNa Ave che Astikya. jinamatamAM kahelA asti, nAsti vagere cha bhAMgAmAM jene niHzaMka zraddhA hoya te Astika che ane teno bhAvate Astikya che. Astika ane Astikya banne avayavI avayava jevA che. AstiSpaguNa jinamatamAM zaMkA thavA detuM nathI ane jinamatamAM niHzaMktA AstiSpaguNano abhAva thavA detI nathI. asthiNa (na) sthippavAya -- astinAstipravAda (na.) (caudapUrvomAMnuM astinAstikavAda nAmanuM cothuM pUrva, syAdvAda siddhAMta mujaba vastunA je te svabhAvanuM kathana karavuM te). lokamAM dhamastikAya vagere je padArtho vidyamAna che te asti ane gadheDAnA zIMgaDA vagere vidyamAna nathI te nAsti. syAdvAda abhiprAya pratyeka vastu svasvarUpe astirUpe che ane parasvarUpe nAstirUpe che. e pramANe jemAM asti-nAsti AdinI prarUpaNA karAyelI che tevuM astinAstikavAda nAmaka cothuM pUrva kALe hatuM. temAM kula 60 lAkha padonuM parimANa hatuM. sthitta - mastitva (ja.) (vidyamAnapaNuM, hayAtI, hovApaNuM) asthibhAva - astibhAva (puM.) (astitva, vidyamAnapaNuM, hayAtI). Oi (f) 4- sthira (tri.) (cala, adaDha 2. aparicita 3. dhRti-saMhanananI hInatAthI baLarahita 4. jIrNa) anaMta jJAna-darzanacAritra, upayogAdi jIvanA svAbhAvika guNo che. te jIvamAMthI kyAreya naSTa thatA nathI. hA karmanI hayAtInA karANe te dabAi jAya che kharA ! kiMtu naSTa thatAM nathI. e guNo cala evA karmono sarvathA kSaya thavA chatAM te potAnA svAbhAvika svarUpe AtmAmAM pragaTa thAya che ane anAdikALa sudhI yathAvat rahe che. Oi (f) chaR - sthAparva () (asthirAdi cha azubha karmaprakRtirUpa nAmakarmano eka bheda) aSTakarma aMtargata AvatA nAmakarmamAM 1. asthira 2. azubha 3. durbhaga 4. duHsvara 5. anAdeya 6, apayaza. A cha azubha karmaprakRtio asthiraparka nAme oLakhAya che. jayAre paNa A karmono kSayanI prakriyA thAya che tyAre A chae cha prakRtiono eka sAthe kSaya thato hoya che. asthi (f) jaOTE () - DranAmanuM(2) (je karmanA udayathI jIvane AMkhanI pAMpaNa, kAna, jIbha vagere aMgonI capaLatA prApta thAya che te, nAmakarmano eka bheda). je karmanA udaye jIvane AMkha, bhramara, jIbhAdi avayavonI capaLatA prApta thAya te asthira nAmakarma kahevAya che. ApaNe je jIbhanuM halanacalana karI zakIe chIe, zarIramAM lohInuM paribhramaNa thAya che te badhuM A asthira nAmakarmane ja AbhArI che. 400
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthi (f) fii - atri (.) (nAmakarmanI asthira, azubha ane apayaza nAmaka traNa karmaprakRtiono samUha) sthi (ftha ) ra3 - sthirakki (.) (nAmakarmanI asthira ane azubha nAmaka be karmaprakRtiono samUha). masji (f) vraya - asthivrata (tri.) (asthira vrata che jenuM te, sthivrata vinAno, je kyAreka vrata grahe ane kyAreka mUkI de te) upamiti bhavaprapaMcakAra zrIsiddharSigaNi mahArAjanuM pUrva jIvana ghaNuM DAmADoLa hatuM. teo abhyAsArthe bauddho pAse jatAM temanA zAstrAbhyAsa pachI teone bauddhadharma satya ane jinadharma asatya lAgato. guru pAse vrata mUkavA AvatA tyAre gurubhagavaMta temane sAcuM samajAvIne sthira karatA. punaH tyAM bhaNavA jatAM pAchuM e ja cakra cAlatuM Ama teoe kula 21 vakhata vrata lIdhuM ane mUkyuM aMte lalitavistarA graMthanA pratApe temanuM cAritrajIvana sthira thayuM. tyi (f) vAva - tivAda (pu.) (AtmA mokSa vagere satpadArthonuM sattvapaNuM ane kharaviSANa khapuSpa vagere asatpadArthonuM asattvapaNuM svIkAravuM te) AtmA che, karma che, mokSa che, mokSano upAya che vagere satpadArthonI sthApanA karIne tenuM sattvapaNuM svIkAravuM te ane sasalAnA mAthe sama vageraasatpadArthonI sthApanA karIne tenuM asattvapaNuM svIkAravuM te astivAda che. mAtra vidyamAna padArthono svIkAra astivAda nathI banato kiMtu satpadArthanA svIkAra sAthe asatpadArthono asvIkAra saMpUrNa astivAda bane che. asthaRT - karthIvarA (ra.) (prArthanA, yAcanA) nizIthacUrNinA cothA uddezAmAM kahyuM che ke je zramaNa potAnA svArthathI rAjA, zreSThI vagere pAse yAcanA kare che athavA potAnI pAse rahela aSTAMganimitta, dhAtuvAdanuM jJAna vagere arthasiddhi karAvI ApanArA paribaLothI rAjA vagerene yAcanA karavA majabUra kare che temane mAsalaghu ke caturlaghu prAyazcitta Ave che. 3mag (cova) jAda - athavaprada (pu.) (pAMca indriya ane manathI thanAruM jJAna, nirvikalpa-arthAvagrahanAmano matijJAnano eka bheda) pAMca indriya ane manathI sakala rUpAdi vizeSatAthI nirapekSa padArthanuM nirvikalpapaNe sAmAnyathI thatuM rUpAdi vastunuM jJAna te arthAvagraha kahevAya che. A arthAvagrahavALuM matijJAna antarmuhUrta samayamAtra hoya che. tyArapachI te nizcayamAM pariName che. ( ) {VT - athavaIT (1) (phaLano nizcaya) mathuluM (sejha-) (laghu, nAnuM) jinazAsanamAM sAdhu sAmAcArI jevI uttama che tevI zreSTha sAmAcArI tamane bIje kyAMya jovA nahIM maLe. tenuM ekamAtra udAharaNa che jema nAnA sAdhue vaDIla sAdhuno vinaya, veyAvasyAdi sAcavavAnuM che tema vaDIla zramaNe paNa nAnA sAdhano tiraskAra ke Adeza na karatAM icchAkAra ityAdika sAmAcArInuM pAlana karavAnuM rahe che. A paddhatithI laghu sAdhune vaDIla pratye bahumAna jaLavAI rahe che ane vRddhasAdhune manamAM ahaMkAra paNa utpanna thato nathI. madhuppatti - 35rthotpatti (strI.). (dhananI utpattivALo vyavahAra) je vepArInA vyavahAramAM mIThI vANI, mRdu bhASA, namra vartana ane moDhA para hAsya hoya te ja saraLatAthI dhananI prApti karI zake che. vyavahArasutramAM paNa kahevuM che ke je vyavahAra dhanane saMpAdana karI Ape tene arthotpatti kahevAya che. 401
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________ mathera - sthaLe (2) (asthirapaNuM, cAMcalyapaNuM) khAyA - atyAra (1) (dravyorjana, dhana saMpAdana karavuM te) atthobhaya - astobhaka (na.) (uta, vai Adi stobhaka-doSarahita guNavALuM sUtra). koipaNa zAstranI racanAmAM guNa ane doSa banne rahelA che. AthI ja zAstrakAroe racanA kevA guNavALI ane kevA doSarahita hovI joie te mATenA zAstronI racanA karelI che. vividha prakAranA doSomAM eka doSa Ave che stobhaka doSa. saMta, hai, divagere nirarthaka zabdono prayoga te stobhaka doSa bane che. racanAmAM AvA nirarthaka zabdono prayoga vinAnA sUtra hovA joIe. 3thazva - atharva (pu.). (vaidikonA cAra vedomAMno eka veda, caturtha veda) ma- ma(e.) (Azcarya 2. virAma) avyayano prayoga koI AzcaryavAcaka zabdamAM ke virAmavAcaka zabdamAM karavAmAM Ave che. A avyayano prayoga mAtra saMskRtamAM ja karavAmAM Ave che. prAkRta bhASAmAM teno prayoga karavAmAM Avato nathI, gAyatrI maMtramAM A zabdaprayoga thayo che. vaMdu- marajI (pu.). (hiMsAdi daMDano abhAva, ahiMsA 2. mana-vacana-kAyAno prazasta yoga) jainadharmanA pAribhASika artha anusAra daMDano artha lAkaDI na karatAM jenA vaDe jIva durgatimAM daMDAya te daMDa karyo che. aprazasta manavacana-kAyAnA yogathI jIva akAryamAM pravRtti kare che ane tenAthI azubha karmono baMdha kare che. je jIvane bhavobhava sudhI durgatimAM bhamAve che. A ja triyoganuM prazastabhAvomAM vartavuM te adaDa kahevAya che. daMDa() saMmi - apaDazufuse (tri.) (daDa ane kudaMDa A banneno jyAM abhAva hoya te-nagarAdi) rAjataMtramAM be mArga pravartatA jovA maLe che. 1. daMDa ane 2. kadaMDa. je aparAdhI pAsethI tenA aparAdha anusAra daMDa vasulavAmAM Ave te daMDa kahevAya che. paraMtu jyAM aparAdhanI mAtrA karatAM vadhu ke tenAthI ocho daMDa levAmAM Ave to te kudaMDa kahevAya che. A banneno jyAM abhAva hoya tene 'maUhima' nagara ke zahera kahevAmAM Ave che. mahaMtava - santavana (tri.) (jemAM dAtaNa karavAno niSedha che te) sthavira kalpamAM vartatA sAdhune niSkAraNa dAtaNa karavAno niSedha karavAmAM Avyo che. mAtra jayAre kAraNa upasthita thAya tyAre dAMta sApha karavAnI chUTa ApavAmAM AvelI che. kiMtu jinakalpa, parihAravizuddhikAdinA AcAromAM to sakarANa ke niSkAraNa banne rIte dAtaNa karavAno sarvathA niSedha pharamAvelo che. te mayaMka - ma (tri.) (daMbharahita, kapaTarahita). anyonI lAgaNIo sAthe chetarapiMDI karavI, tenAthI chupAvavuM vagere daMbha che. daMbhanuM bIjuM nAma mAyA che. AgamomAM kahevuM che ke mAyA tiryaMcamAM ane strIomAM vadhu hoya che ane je paNa jIva kapaTa ke mAyA kare che te tiryaMcayonimAM ke pachI strIvedane prApta kare che. jayAre daMbharahita jIva devayoni ke manuSyabhava prApta kare che. marja () sa - mavarNana () (cAkSaSajJAnano abhAva 2. aMdha 3. thINaddhi nidrAnA udayavALo 4. samyakvarahita) 402
Page #444
--------------------------------------------------------------------------
________________ je jIva mithyAtvamAM vartI rahyo hoya tene pravajyA ApavAno niSedha pharamAvavAmAM Avelo che. kema ke mithyAtvathI Avarjita jIva azraddhAthI yatra tatra jIvahiMsA karato raheze, zAsananI hIlanA thAya tevI pravRtti karyA karaze ane Ama karatAM te mAtra ekAMte bhavopagAhI karmono baMdha karato rahe che. AthI sarvaprathama tene samyaktanI prApti karAvavI ucita che. tyArabAda ja tene dIkSita karavo vadhu yogya che. maravavu - mag (tri.) (avagdarzanavALo, TUMkI dRSTivALo) je zAstronA rahasyone jANe che, jene dareka padArthonA bhAvo ane aidaMpardhArthanuM jJAna che ane je paMDitanI kakSAmAM Ave che tevA jIvane kyAreya paNa mAruM-tAruM, huM sAco, tuM khoTo vagere vivAdo hotA ja nathI. teo to mAtra satyanuM pratipAdana ja karatAM hoya che. kyAreya paNa koinuM khaMDana karatAM nathI. paraMtu je uktalakSaNothI rahita che. jenI daSTi TuMkI che tevA jIvo ja sAcA-khoTA mATe kAyama laDyA karatAM hoya che. temanuM AkhuM jIvana sAcA-khoTA karavAmAM ja pasAra thaI jAya che. *makSa (ki.) (nipuNatArahita, cAturya vagarano, mUrkha) nasIba jora karatuM hoya, lakSmIdevI svayaM cAMllo karavA AvyA hoya ane te samaye moDhuM dhovA jAya tene ApaNe mUrkha kahIe chIe. to pachI puNyano udaya hoya, jinazAsananI prApti thaI hoya, sudeva ane suguruno saMjoga sAMpaDyo hoya te samaye ApaNe temane choDIne mAtra bhogasukha bhogavavAmAM samaya bagADIe to temAM ApaNI keTalI buddhimattA che? *3para1 (.) (aMdha, dRSTirahita) sAmAnyathI jene AMkho na hoya, je bAhyadazyo joI nA zake tene aMdha kahevAya che. paraMtu tAttvikadaSTie jeo dhananI pAchaLa Asakta che, jeo kAmamAM Asakta che, jeo bhogasukhamAM Asakta che tevA dhanAdha. kAmAMdha ane bhogAMdho paNa aMdha Ave che. teo pAse AMkho hovA chatAM paNa temane bIjuM kAMI ja dekhAtuM nathI, mATe teo kharA arthamAM aMdha ja che. adakkhudaMsaNa - adakSadarzana (tri.) (anyadarzanI, asarvajJokta dharmano anuyAyI) je vastunA dravya, guNa ane paryAyone jANatA hoya, jene bhUta, bhaviSya ane vartamAna e traNeya kALanuM jJAna eka sAthe thatuM hoya, jemanAthI koi ja vastu ajANa na hoya tevA puruSe kahelo dharma sarvajJokta dharma che. paraMtu jeonI prajJA alpa che, jemanA svaracita zAstromAM potAnI ja vAtono virodha Ave che tevA dharmasthApakono dharma sarvajJokta dharma kevI rIte banI zake? ane te dharmanA anuyAyI paNa svayaM sarvajJa kevI rIte banI zake ? e eka vicAraNIya savAla che. samarana (ki.). (anyadarzanI, asarvajJoktadharmanA anuyAyI) *mapathadarzana (tri.) (asarvajJanuM svIkAreluM che darzana jeNe te, mithyAdarzanI) adakkhuva - apazyavat (tri.) (aMdhanI tulya, aMdha jevo kAryakAryano anabhijJa). asarvajJanA dharmane svIkArelA jIvane aMdhatulya kahelo che. jema AMkhethI aMdha vyakti yogyAyogya sthAnano nirNaya karI zakato nathI, tevI rIte kadAgrahamAM baMdhAyelo mithyAtvI sadaasad, heya-upAdeya, hitAhita vagere bAbatono bheda pADI zakato nathI. te ekAMte khoTA mArge pravRtti karato hoya che. maDha - maTha (tri.) (durbaLa) 403
Page #445
--------------------------------------------------------------------------
________________ - matati (tri.) (zrutirahita, asamartha) yuddhamAM, kustImAM ke sAmAnya laDAimAM zArIrika baLe zatrune parAjaya karanArA vIro to A jagatamAM ghaNA badhAM che. paraMtu mahAvIra to koIka viralA ja hoya che. kema ke mahAvIra banavA mATe kSamatAnI nahIM samatAnI jarUra paDe che. je kSamA mAgavAmAM ane ApavAmAM asamartha che teo kyAreya mahAvIra banI zakatA nathI. maUT - mana (1) (AhAra, bhojana) AhAra zabda ma+hazabda parathI banela che. je tamArI bhUkhanA duHkhanuM upazamana kare te AhAra kahevAya che. jo tame mAtra bhUkhanI zAMti mATe AhAra lo cho to te cokkasa tamArI sudhAnA duHkhane haraze. paraMtu tame AhAranI AsaktimAM paDyA to tamArI bhUkha haraNa karavAnI sAthe tamane bhavAMtaramAM maLanArA bhogasukhonuM paNa haraNa karI leze. mATe A vAta yAda rAkhajo . aUT - 3 (tri.) (AkuLa thayeluM, viSAda kareluM) zarIramAM sAmAnya zaradI ke tAva bharAtA vyakti bebAkaLI banI jAya che. AkuLa-vyAkuLa thAya che ne tarata ja bimArIne dUra karavAnA upAyomAM pravRtta thai jAya che. kiMtu potAnA AtmAmAM rAga, dveSa, moha, kaSAya vagere bhayaMkara rogo rahelA hovA chatAM kyAreya tenAthI AkaLatA thai che kharI? tene dUra karavAnA upacAro karyA che kharA? mahatta (for)- atta (2i.) (nahIM ApeluM, adattanA grahaNarUpa Azravano trIjo bheda) je vastu apAi nathI ke ApavA mATe mAlikanI marajI nathI tevI vastu sAdhue ke gRhastha pUchaLyA vinA levI joIe nahi. kema ke tema karavAmAM tenA mAlikane aprIti ane nArAjagI thavAno saMbhava che. ane vaLI adattane grahaNa karatAM je karmono baMdha thAya che temAM daMDanIya te sAdhu ke gRhasthano AtmA ja bane che. mahatta (liuT) hara (m) - attara(tri.) (cora, paradravyanuM haraNa karanAra) paramAtmAnA kalyANaka nimitte devo temanA gRhamAM je dhananI vRddhi kare che, te dhana evuM lAge che ke jenuM koi mAlika na hoya, jenI AgaLa-pAchaLa koi na hoya ane mRtyu pAmeluM hoya. kema ke devo paNa mAne che ke je dravya anyanI mAlikInuM che tenuM haraNa karavuM te pApa che. AvuM paradravyanuM haraNa karanArane lokamAM niMdApAtra gaNelo che. dratA (liiUTI) UT - 3mavattAvAna (ja.) (nahIM ApelI vastunuM grahaNa karavuM te, tIrthaMkara-jIva-guru-svAmIe na ApelI sacitta ke acitta vastu levI te, adattAdAna) sthAnAMgasUtranA prathama sthAnanA pahelA udezAmAM kahevuM che ke sacitta ane acitta vastune AzrayIne adattAdAna cAra prakAre che. 1. jIva adatta 3. tIrthaMkara adatta ane 4. guru adatta. pApabhIru AtmAe A cAreya prakAranA adattAdAnano tyAga karavo joie. je adattAdAnano tyAga kare che tene bhavAntaramAM amApa samRddhionuM saubhAgya maLe che. vattA (liiUIT) sAiirayA - 3 vattAnaziyA (trI.) (potAnA mATe adatta vastunuM grahaNa karavuM, svAmI jIva guru ane tIrthakara A cAre dvArA na apAyelI vastune grahaNa karavI te) adattA (diNNA) dANavattiya - adattAdAnapratyayika (puM.) (sAtamuM kriyAsthAna, adatta vastune grahaNa karavAthI AtmAM daMDAya te). sUtrakatAMga AgamanA dvitIya zrutaskaMdhamAM jaNAvyuM che ke, je jIva svanimitte, parivAranimitte ke anya koinA paNa nimitte anyanA dhanane grahaNa kare che, bIjA pAse karAve che ke te pramANe grahaNa karatAne anumode che tene adattAdAnapratyayika saMbaMdhI karmano baMdha thAya che. jenA kAraNe jIva parabhavamAM dAridrayatAdi du:khothI daMDAya che. 404
Page #446
--------------------------------------------------------------------------
________________ adattA (diNNA) dANavirai - adattAdAnavirati (strI.) (paradravyane haraNa karavAthI virata thavuM te, svAmI Adi dvArA adatta vastu grahaNa karavAno tyAga) adattA (diNNA) dANaveramaNa - adattAdAnaviramaNa (na.) (adattAdAnathI aTakavuM te, paMcamahAvratomAMnuM trIjuM vrata) adattAdAna viramaNa nAmaka vrata sAdhu ane zrAvaka bannene hoya che. temAM sAdhune sarvathA adattAdAnathI nivRtti hoya che. AthI teo game tevI vastu koine pUchyA vinA laI zakatA nathI. jayAre zrAvaka mATe sarvathA tyAga karavo asaMbhava hovAthI keTalIka sAmAnya vastuone choDIne je lokamAM niMdya gaNAtI hoya tevI vastune AzrayIne cUlathI adattAdAna viramaNa vrata hoya che. sattA (fvUIT) no - (vi.) (jeNe guru pAse AlocanA nathI karI te) zAstramAM kaheluM che ke, je rIte bALaka potAnI mAtA AgaLa jevuM banyuM hoya tevuM nirdoSa bhAve saghaLuMya kahe che. tevI rIte ziSya paNa guru AgaLa pote sevelA doSonuM kaMIpaNa chupAvyA vinA yathAvasthita varNana kare ane AtmAne zuddha karIne doSothI mukti meLave. paraMtu je ziSya potAnA doSo gurune kaheto nathI ke pachI chupAvIne amuka ja vastu jaNAve, amukana jaNAve to tenI AlocanA zuddha thatI nathI. AvI akRta AlocanAvALA jIvane pApothI mukti maLatI nathI. adattAhAra - adattAhAra (pu.) (cora, stana, aNadIdhuM haraNa karanAra) jinazAsanamAM je rItanI zramaNanI jIvanapaddhatti darzAvI che tevI apUrvakakSAnI paddhati kadAca anya bIje kyAMya nahIM hoya. jema ke sthAnakamAM UtaravA mATe anyanI paravAnagI levAnI vidhi che tema bhikSA vahoravA gayelA sAdhu paNa gharamAM sIdho praveza na karatAM bahAra UbhA rahIne moTethI dharmalAbha bole che ane mAlikanI rajAmaMdI pachI ja aMdara praveze che. Ama karavAthI be phAyadA che. 1. mAlikane sAdhunA vartanathI prIti Upaje ane 2. koine sAdhu pratye coranI zaMkA na thAya. malma - aSa (tri.) (pracura, ghaNuM badhuM) adabbhavAha - adabhravAha (tri.) (ghaNuM badhuM vahana karanAra azvAdi) azva, baLada, UMTa, khaccara, gadheDo vagerene bhAravAhaka prANIo kahevAmAM Ave che. teono janma ja bIjAono bhAra vahana karavA mATe thayo hoya che. teo icche ke nA Icche temane bhAra vahana karavo ja paDe che. karmagraMthanA mate AnI pAchaLanuM kAraNa eka ja che ke jeoe pUrva bhavamAM zubhakarmano baMdha karAvanArA kAryo vahana karavAmAM ALasa karI hoya, corI karI hoya athavA bIjA prANIo para nirdayapaNe bhAra lAdyo hoya to bIjA bhavamAM AvA jIvo bhAravAhaka prANI tarIke janma le che. maya - (.). (nirdaya, kUra) zramaNa ane zrAvakane jyAM dayAno vAsa nathI tevA krUra dezomAM ke tevA vyaktio sAthe vasavATa ke saMga karavAnI zAstra manAI pharamAve che. kema ke tevA sthAnomAM ke vyaktio sAthe rahevAthI AtmAmAM rahelI dayArUpI velaDIono kaccaraghANa vaLI jAya che. AtmA niSpharapariNAmavALo banI jAya che, je eka dayALu puruSa mATe azobhanIya che. atyaMta - at (tri.) (nahIM Apato, nahIM ApatI, nahIM ApatuM) a - pravaza (tri.) (dazArahita, dazA vagaranuM) 405
Page #447
--------------------------------------------------------------------------
________________ adAruya - adAruka (tri.) (kASThAdirahita, lAkaDA vagaranuM) eka jamAnAmAM zatruMjayanuM mukhya jinAlaya kASThanuM hatuM. AkhuM derAsara kASThanirmita hatuM. eka vakhata maMtrI pethaDazA caityavaMdana karatA. hatA ane eka uMdara ghInI lAlacathI dIvAnI vATane kheMcIne lai javA lAgyo. A dazya pethaDamaMtrIe joyuM ane temanA dilamAM prAsko paDyo. temaNe vicAryuM ke A to mArI najara paDIne aghaTita aTakI gayuM paraMtu, kAla UThIne AvuM banI gayuM to ! ane teoe dUdha jevA sapheda saMgemaramara ArasapahANanuM nUtana jinAlaya banAvavAno saMkalpa karyo. ni - 9 (tri) (nahIM devA yogya, jayAM leNa-deNanI prathA na hoya tevuM nagarAdi) Aje to ghI, dUdha, mAkhaNa vagereno moTA pramANamAM vepAra thAya che. paraMtu jema gAya pUjaya gaNAya che tema vitelA jamAnAmAM tenAthI prApta thatI vastune paNa eTalI ja pavitra mAnavAmAM AvatI hatI. AthI ja to teno vepAra paNa thato nahoto. tene dhanathI adeya mAnavAmAM AvatuM hatuM. loko dUdha, ghI vagere AsAnIthI meLavI zakatA hatA. chAza to maphata ja maLatI hatI. e ja bhAratamAM Aje gAyanI hatyAo thAya che ane tenA mAMsanI banAvaTono moTA pramANamAM dhIkato dhaMdho karavAmAM Ave che. TTi - gaI (tri.). (nahIM joyeluM, nahIM jANeluM 2. pUrvabhavamAM kareluM karma 3, naiyAyikamata sammata eka guNa) jainadarzana anusAra vyakti jIvanamAM je sukha ke duHkha prApta kare che, te tenA pUrvabhavamAM karelA karmone AdhIna che ema mAne che. jayAre naiyAyiko tene adRSTa nAma Ape che. A adaSTane eka prakArano AtmA saMbaMdhI guNa batAve che. je AtmA ane mananA saMyogathI utpanna thAya che. A bAbatamAM jainadarzana vadhu UMDANathI kahe che. jema ke dareka yonimAM sukha-duHkha to rahelA ja che. kti AtmA sAthe manano saMyoga hoya paNa kharo ane na paNa hoya. AthI kartAnA phaLanuM dAyaka karmane to svIkAravuM ja paDe. TTisa - veza (pu.) (pUrve nahIM joyelo anya deza, aSTapUrva dezAntara) Ajano mANasa bhale nolejamAM, sukho bhogavavAmAM AgaLa vadhI gayo hoya paraMtu tenI mananI zAMti, kuTuMbano prema, svajano * sAthenI lAgaNIo vagere badhuM chInavAI gayuM hoya ema lAge che. tenuM kAraNa eka ja che ke pUrve duniyA khUba moTI hatI. teonA jIvanamAM saMtoSa pradhAna hato eTale temanI jarUriyAto paNa alpa hatI. teo jeTaluM maLe teTalAmAM calAvI jANatA hatAM. jayAre Ajano mAnava pUrvena joyelA dezone, temanA sukhone TI.vI. para jue che ane potAne maLelA sukhone bhUlIne bIjAne maLelA sukho pAchaLa haiyuM bALe che. AvA haiyAdhALuone mananI zAMti ke svajanaprema kevI rIte nasIba thAya? mahigyama () - aSTadharma (a.) (jene zratadharma ke cAritradharma sArI rIte upalabdha thayA nathI te, jeNe zratAdidharma oLakhyA nathI te). adhUro ghaDo chalakAya ghaNonI jema Aje dharmanI vAto moTAbhAge evA loko karatAM jovA maLe che ke jeo dharmano kakko paNa jANatA na hoya. covIsa tIrthakaronA nAma paNa na AvaDatAM hoya ane carcA karaze adhyAtmanI, sAdhuonA AcAronI. are! jeNe gurugamathI zratadharma ane cAritradharmane jaNyA nathI teo zuM jANe jinazAsananI garimAne! jo tamAre sAce ja dharmacarcA karavI hoya to prathama tamArA ahaMkArane mUkIne gurucaraNomAM besI tattvone samajo, pacAvo,pachI carcA karavI yogya gaNAze. adivabhAva - adRSTabhAva (puM.) (Agama zratamAM kahelA bhAvone nahIM jANanAra, AvazyakAdi zrutane je na jANato hoya te) adiThThalAbhiya - adRSTalAbhika (pu.) (abhigrahadhArI sAdhu, pUrve na joyelA hoya tevA dAtAnuM anna levuM evo abhigrahavizeSadhAraka bhikSAcara) koi sAdhu evI pratijJA kare ke, Aje mAre to ja bhikSA grahaNa karavI che ke jayAre mane evo puruSa AhAra vahorAve, jene meM pUrve kyAreya joyo na hoya ke teNe paNa mane kyAreya joyo na hoya. AvA abhigadhArI sAdhune adekhalAbhika kahevAya che. 406
Page #448
--------------------------------------------------------------------------
________________ adiTusAra - adRSTasAra (tri.) (agItArtha sAdhu) jeo zAstronA bhAvone jANatA nathI, kyAM utsargamArga vAparavo ane kyAM apavAdamArga sevavo tenA vibhAganuM jene jJAna nathI tevA sAdhune agItArtha kahelA che. AvA agItArtha sAdhu zrutanA sArane jANatA na hovAthI samyajJAna dAna karI zakatA nathI. 3- kahata (tri.) (joyA vinA grahaNa kareluM). sAdhu mATe tevI ja vastu grAhya bane che ke je dRSTi ane matithI parakhAi gai hoya. koIpaNa vastu grahaNa karatAM pUrve temAM koi doSa to nathI ne ? ema AMkhothI jue ane dRSTie na dekhAtA mati dvArA prasaMgane anurUpa kalpanA kare ke grahaNa karAto padAthe zuddha ' azuddha, jo zuddha jaNAya to ja tene grahaNa kare anyathA tene choDI de, kema ke joyA vinA grahaNa karelA padArthamAM jIvahiMsAdi doSo rahelA che. adiTThANubhAva - adRSTAnubhAva (pu.) (kAryanA phaLano vipAka nathI joyo jeNe te) kaivalyajJAnanA abhAve chaghAvasthAmAM rahelo jIva pote karelA kAryanA bhAvi pariNAmone joI zakato nathI. kiMtu jemaNe kevalajJAna prApta kareluM che tevA prabhu vIre vipAkasUtra aMtargata AvatA sukhavipAka ane du:khavipAkanuM svarUpa jaNAvyuM che. temAM jIva kevA kAryothI kevA karmono baMdha kare che, tenA kevA pariNAmone prApta kare che vagere vistRta varNana kareluM che. temAM ApaNe pUrve nahIM joyelA ke nahIM sAMbhaLelA prasaMgonuM varNana kareluM che. uir - atta (tri.) (pArakuM dhana vagere, svAmI Adi dvArA nahIM apAyelI vastu) # ca (1) (dInatAno abhAva) AcArAMga, uttarAdhyayanAdi AgamomAM sAdhu mATe eka vizeSaNa mUkyuM che, "marInamana' arthAt sAdhunA manamAM dInatA garIbaDApaNAno abhAva hoya. sAdhujIvanamAM AvanArA kaSTo, upasargo ane pariSahothI DarI jaine lAcArIpaNuM AvI jAya te dInatA che. paraMtu siMha samAna vRttivALA sAdhuo game tevA kaSTo sAme lAcAra thayA vinA hasate mukhe sahana karatA hoya che. adiNNaviyAra - adattavicAra (tri.) (jemAM pravezano niSedha hoya tevA koThAra-gRha Adi) ratta - maH (tri.) (abhimAnarahita, zAnta) jemane mahAna kahI zakAya tevA bAhubalI, laMkAdhipati rAvaNa, sanata cakravartI vagere mahApuruSo ekamAtra ahaMkAranA kAraNe potAnI unnatine aTakAvIne beThA hatA. A abhimAnanA kAraNe to prativAsudeva rAvaNe potAnA prANone gumAvavA paDyA hatA. A duniyAno ekapaNa evo dAkhalo lAvo ke jemAM abhimAnathI koinuM sAruM thayuM hoya. tamane gotyo paNa nahIM jaDe. je abhimAnane tyaje che te ja manane jIte che. kahevAya che ne ke "je name te sahune game" visa - 3ya (tri.) (adezya, AMkhano viSaya na bane te, jene carmacakSuthI joi na zakAya te) paramAtmAnA cotrIsa atizayamAM eka atizaya evo che ke, tIrthakara bhagavaMta jyAre AhAra-nihAra karatA hoya tyAre temane carmacakSavALA saMsArI jIvo joi zakatA nathI. kema ke paramAtmAnA AhAra ane nihAra bannene carmacakSuthI agocara kahelA che. zrIpadavijayajI mahArAje paNa stavanamAM lakheluM che ke, "dekhe na AhAra nihAra caramacakSu dhaNI' 407
Page #449
--------------------------------------------------------------------------
________________ visamAna - kamAna (2) (nahIM dekhAto, carmacakSuthI nahIM dekhAtuM, upalabdha na thatuM) 1 -- vana (ji.) (zokanA abhAve dInatAbhAvarahita, prasannacitta svabhAvI) ApaNA jaina samAjamAM pUjA pUjano to ghaNA badhA thAya che. loko hoMze hoMze pUjana karAvatA hoya che. paraMtu moTA bhAge gatAnugatika rIte thAya che. pUjana karAvanArane pUjananuM zuM phaLe che tenIya khabara hotI nathI. AnaMdaghanajI mahArAje AdinAtha prabhunA stavanamAM pUjAnA phaLano ullekha karatAM kahyuM che ke "cittaprasanna re pUjana phaLa kahyuM pUjana karAvatA jo tamArA cittamAM prasannatA vyApe to samajavuM ke tame karAveluM pUjana saphaLa che. adINacitta - adInacitta (tri.) (jenA cittamAM dInatA nathI te, zokarahita citta che jenuM te) kaMDarikamuni uttamakakSAnuM cAritrajIvana prApta karavA chatAM paNa hArI gayA. kema ke cAritrajIvananA kaSTo, pariSahonA kAraNe temanA cittamAM dInatA AvI gaI hatI ane teone saMyamajIvana bhArarUpa lAgavA mAMDyuM hatuM. jyAre bIjI tarapha mAthA para dhagadhagatA aMgArA baLatA hovA chatAM paNa gajasukumAlamunie mokSane prApta karI lIdho. kema ke teo sArI rIte samajI gayA hatA ke mokSa prApta. karavo haze to kaSTone to sahana karavA ja paDaze temanA mATe kaSTasAdhya zramaNajIvana mokSanI sIDI hatI. adINamaNasa - adInamanas (tri.) (jenA cittamAM dInatA nathI te, udAra cittavALo, moTA manavALo, prasannacittavALo) adINayA - adInatA (strI.) (dInatAno abhAva, vikalatArahita, adIna evuM bhikSuliMga) adINavitti - adInavRtti (tri.) (jamanI pravRttimAM dInatAno abhAva che te, AhArAdinA alAbhamAM paNa zuddhavRttivALo). DhaMDhaNatraRSie je divasathI pravrajayA lIdhI te divasathI temanuM aMtarAya karma udayamAM AvyuM. teo jyAM paNa bhikSA levA jAya tyAM temane nirdoSa bhikSA prApta ja nahotI thatI. prabhu neminAthe DhaDhaNamunine kahyuM, RSivara, tamAruM aMtarAyakarma udayamAM hovAthI bhikSA nathI maLatI. AthI teoe niyama lIdho ke je divase svalabdhithI bhikSA maLaze tyAre ja AhAra vAparIza. teo nitya bhikSA levA jatA paNa svalabdhithI bhikSA prApta thatI na hatI. chatAM paNa temanA cittanI prasannatA divase ne divase vadhatI jatI hatI. bhikSAnI aprAptie temanA manamAM jarApaNa dInatA AvavA dIdhI nahotI. aMte azuddha bhikSA paraThavatA kevaLajJAna pAmyA. adINasattu - adInazatru (puM.) (hastinApurano te nAmano rAjA) kaDu - atha ( vya.) (AthI 2. pazcAtu, pachI, anantara) mahuvaravAyA - mahuvanatA (strI) (duHkhI na thavuM te, duHkha na vedavuM te, duHkhotpAdaka mAnasika azAtAnI udIraNA na hovI te) dharmasaMgrahamAM avanati nI vyAkhyA karatAM lakhyuM che ke, "Tu tyAre mAnasiDAtAnuvIra' arthAt duHkhane utpanna karanAra sAmagrI prApta thaye chate je mAnasika azAtAnI udIraNA thavA na de te aduHkhanatA che. rUchiya - marfsaMta (tri.). (aniMdya, agahita, sAmAyika) sAdhu-sAdhvIo ApaNA samAjanI amUlya saMpatti che. jeTalI gaMbhIratAthI ApaNe ApaNI saMpattine jALavIe chIe teTalI gaMbhIratAthI sAdhu-sAdhvInI rakSA nathI karatA. temanA AcAro sahaja rIte paLAya te rItanuM vAtAvaraNa UbhuM karavuM te ApaNI 408
Page #450
--------------------------------------------------------------------------
________________ javAbadArI che. paraMtu aphasosa! tevo prayatna karavAno to dUra rahyo, UlaTAnuM ApaNe temanI niMdA-kuthalI karavAno eka paNa prasaMga javA detA nathI. sAdhu sAdhvInA uttama ane aniMdya AcAronI niMdA karavI te eka prakAranuM khophanAka pApa che. sad - saluNa (tri.) (doSarahita) zAstramAM nirmala evA jJAna-darzana ane cAritra guNonA dhAraka AtmAne malina karanAra ane A saMsAramAM jakaDI rAkhanArA aDhAra prakAranA doSo batAvavAmAM AvelA che. jeoe svaparAkramathI A aDhAre doSono nAza karyo che tevA doSarahita jIvo atinirmala evA kevalajJAnamaya mokSane prApta kare che. #Ni (.) (dviSarahita) vimalanAtha bhagavAnanA stavanamAM kAMtivijayajI mahArAje potAnAmAM rahelA durguNonuM varNana karyuM che ane sAthe sAthe paramAtmAne vinaMtInA sUramAM kahyuM che ke, he prabhu! huM to avaguNothI bharelo ja chuM e vAta Apa sArI peThe jANo cho. mATe ja kahuM chuM ke, Apa mArA avaguNone na jozo 'muja avaguNa mata dekho ho prabhujI muja avaguNa mata dekho' Apa to dveSarahita cho, ApanAmAM samatA pracuramAtrAmAM rahelI che. basa eka ja vinaMtI che ke mane tAro tAro ne tAro. makuveta () -- mahuSTaveta (tri.) (klezarahita che citta jenuM te, aducittavALo, akaluSa antakaraNavALo) attara - thApara (maMtra.) (have, have pachI). A zabdano prayoga koipaNa graMthanI racanA ke caritrakathananI zarUAtamAM thato jovAmAM Ave che. mayura - madruta (2) (dhIre dhIre, utAvaLarahita, zIvratArahita) sAdhunI vANI ke gati adruta ane avilaMbita hovI joIe. muni jyAre paNa kathA karatA hoya tyAre temanI vANIno pravAha eTalo dhImo na hovo joie ke, jenAthI zrotA kaMTALI jAya. temaja vANI ati utAvaLI paNa na hovI joie ke jethI sAmevALo artha grahaNa ja na karI zake. te ja rIte temanA gamanAgamana bAbatamAM paNa samajavuM. temanI vANI ane gati banne madhyarma hovA joie. madurAtta - maktatva (ja.). (satyAvIsamo satyavacanAtizaya, advatatva vacanAtizaya) a vaMghaUT - tavazvana (ja.) (dIrghakAlika baMdhana, lAMbA vakhatanuM baMdhana) kud - athavA (3vya.) (athavA, ke) jyAre koi vastuno ke prasaMgano nirNaya thaI zakato na hoya tyAre bolAtA vAkyamAM anizcitatA jaNAvavA mATe A avyayano upayoga thAya che. jema ke bhIme azvatthAmAne mAryo athavA te nAmanA hAthIne. dUra - matUra (tri.) (najIkamAM, samIpamAM, pAse) AjanA kALanuM Azcarya kahevuM hoya to e kahI zakAya ke, vilAsI jIvo pApakarmano baMdha karAvanAra sinemA thiyeTaro, hoTalo, klabo vagere game teTalA dUra hoya tyAM badhI ja takalIpho veThIne paNa pahoMcI jAya che. jayAre bhavAdapitAraka jinezvara paramAtmAnuM jinAlaya gharanI samIpamAM hovA chatAM sama khAvA pUratuM eka divasa jatAM jora AvatuM hoya che. kharekhara A huMDA avasarpiNI che evuM pratIta thAya che. 409
Page #451
--------------------------------------------------------------------------
________________ matUra () - matrA (ni.) (pagAdimAM alpamAtrAmAM lAgelA kAMTAdi 2. atyaMta dUra ke najIka nahIM te) menarsa meniyAka lokone koi lagna prasaMgamAM, pArTImAM, hoTelamAM ke jAhera sthaLomAM gayA hoya to tyAM kevA menarsa hovA joie tenI badhI ja khabara hoya che. koI temAM bhUla kare to teo tene menarsalesa gaNe che. AvA lokone gurUvaMdana karavA jAya to atidUra nahIM tema atinajIka nahIM tema sADAtraNa hAtha dUra UbhA rahIne vaMdana karavAno niyama che te khyAla ja hoto nathI. UlaTAnuM jinAlayamAM ke upAzrayamAM badhA ja menarsa bhUlI jaine jANe zAkamArkeTamAM UbhA hoya tema vartatA hoya che. atUro- matroda(.) (atidUra ke atinajIkamAM na raheluM hoya tevuM ghara, ucita attaravALuM paDozInuM ghara) atUrasAmaMta - matsAnA (kuM.) (atidUra ke atinajIka na hoya tevo pradeza, ucita pradeza) je ziSya gurunA AsanathI atidUra bese ke pachI atyaMta najIka bese to tene gurunI AzAtanAno doSa lAge che. kema ke gurubhagavaMtane kAMI kahevuM hoya to dUra beTho hoya eTale moTethI bolavuM paDe tathA atyaMta najIka beTho hoya to gurune potAnA zvAsozvAsa lAge. mATe gurunI AzatanAthI bacavA mATe ziSyae atyaMta dUra ke atyaMta najIka nahIM paNa ucita aMtare besavuM joie. adUrAgaya - adUrAgata (tri.) (pAse AveluM, najIka AveluM) tIrthaMkarabhagavaMtano mahimA che ke temanI pAse Avelo jIva kyAreya khAlI hAthe pAcho jato nathI. prabhu vIra gRhasthAvAsamAM hatA to teoe bAra mahinA sudhI varSAdAna karIne lokonuM dAridradUra karyuM hatuM. dIkSA bAda pAchaLathI Avela abhAgI brAhmaNane vastranuM dAna karIne tenI AkhI jIMdagInuM daLadara pheDI nAkhyuM hatuM. are! bhAre karmI olA gozALAne paNa samyaktanuM dAna karyuM hatuM. jarUra che ekavAra paramAtmAnI pAse javAnI. galUsiya - praSita (tri.) (dUSaNa vagaranuM, abhivRMga-rAgarahita) abhijvaka eTale coMTavuM. rAga ane dveSa e karmabaMdhanA kAraNa hovAthI tene abhithvI kahelA che. jyAM sudhI rAga-dveSanA abhiSyarUpI dUSaNo AtmAmAM rahelA che tyAM sudhI jIva karmothI mukta thavAno nathI ane karmo hote chate jIvanI majAla che ke te saMsAra choDIne jaI zake? je divase A dUSaNono aMta thAya che te divase jIva ekakSaNa mATe paNa A saMsAramAM raheto nathI. adesakAlappalAvi (Na) - adezakAlapralApin (puM.) (deza ane kALane joyA vinA pralApa karanAra, bhASAcApalyano bheda) bhojaprabaMdhamAM mUrkha vyaktinA cha lakSaNo batAvavAmAM AvelA che. temAMnuM eka lakSaNa che adezakAlapralApI. je vyakti yogyayogya sthAna ke kALane joyA vinA asaMbaddha bolyA kare te mUrkhanI kakSAmAM Ave che. AvA jIvo para jaladI koi vizvAsa karatuM nathI. paraMtu je deza ane kALane ucita vAkyano prayoga kare che te lokamAM priya thAya che. adesAkAlAyaraNa - adezAkAlAcaraNa (na.) (anucita deza ane kALamAM AcaraNa na karavuM te, pratiSiddha dezakALamAM na vicaravuM tevo zrAvakadharmano eka bhedo vyakti je dezamAM raheto hoya te dezane anusAra ane tyAMnA kALane anurUpa varte to te pragati sAdhI zake che. kiMtu jo tenI viparIta AcaraNA kare to pragatinI vAta to dUra raho te adhogatinI gartAmAM dhakelAto jAya che. Aje bhArata dezamAM je saMyukta kuTuMbamAM vikhavAda, vaDIlo pratyenI javAbadArIno abhAva, pati-patnI vacce chUTAcheDA vagere je prazno thayA che tenuM mukhya kAraNa che deza ane kALane anucita AcaraNa. mota - gava (pu.) (tattvaviSayamAM dveSano abhAva, tattva vize aprItirahita). 410
Page #452
--------------------------------------------------------------------------
________________ paramAtmAe upadezelA eka eka tattvano bodha cittane AnaMda upajAvanAra tathA anekabhavasaMcita pApono nAza karanAra che. AthI ziSTa puruSo sarvadA jinopadiSTa tattvane vize karmavaza utpanna thatI arucino prayatnapUrvaka parihAra karatA hoya che. madda - 38 (pu.) (vAdaLa, megha). meghanA garavathI moranA cittamAM AnaMdanI laherI prasarI jAya che ane te TahuMkAo karIne AkhA vAtAvaraNane gajavI mUke che. tema samyaktI jIva jyAM paNa paramAtmAnI vAto cAlatI hoya ke upadeza cAlato hoya te sAMbhaLIne tenuM citta pramodathI bharAI jAya che ane te vAto potAnA pUratI sImita na rAkhatAM je paNa maLe tenI sAthe AdAna-pradAna kare che. karTa (.) (AkAza) mA (tri.) (bhInuM, lIluM, sajaLa 2. AdrA nakSatra 3. te nAmano eka rAjA 4. nagaravizeSa) je bhUmimAM snigdhatA hoya, je sajaLa hoya temAM ja vAveluM biyAraNa vipula phaLa Ape che. uttara ane phaLadrupatArahita bhUmimAM kyAreya dhAnyAMkura phUTI zakatA nathI. tema jenuM hRdaya ahiMsArUpI jaLathI bhInuM nathI vaLI jenA manamAM deva-guruno vAsa nathI tevA AtmAmAM dharmanA aMkuro UgI zakatA nathI. pham - mArkaphrIya (ja.) (AdrakamAra viSayaka sUtrakRtAMgasUtranA dvitIya zrutaskaMdhanuM chaThThuM adhyayana, jemAM AdrakumArano gozALA vigere sAthe vAda thayo hato tenuM varNana kareluM che.) mA - mAdra () (mULa pradhAna vanaspati vizeSa, zRMgabera 2. Adu, suMTha 3. AdrabhUmimAM utpanna hoya te) elopathI ane Ayurvedika vacce sasalA ane kAcabA jevI spardhA che. elopathI davA rogInI pIDAne zIgha zAMta karI de che. eka miniTamAM roganuM darda gAyaba thaI jAya che.jyAre Ayurvedika davA vyaktine dhIre dhIre ArAma kare che. paraMtu je kAma elopathI nathI karI zakatI te kAma Ayurvedika davAo karI batAve che, te rogane mAtra zAMta nahIM paraMtu jaDamULathI kADhI nAkhe che. tenI davAo Adu, lImaDo jevI kudaratI vanaspatiomAMthI bane che. AthI ja have loko harbala davAo pAchaLa pAgala thavA lAgyA che. ahaga (ya) kumAra - ArdrakakumAra (AdrakumAra muni) AdrakumArano janma anAryabhUmimAM thayo hato. paraMtu temanI dostI buddhinidhAna abhayakumAra sAthe thaI hatI. temanI saMgatane kAraNe dariyApAra hovA chatAM teo jinadharmanA anurAgI banyA. AgaLa jatAM teo zrAvaka ane uttama koTinA zramaNa banyA. sUtrakRtAMgasUtramAM AdrakumAranuM AkhuM jIvanacaritra vistRtapaNe varNavavAmAM AvyuM che. 36 (2) pura - mAdrapura (ja.) (nagaravizeSa, jayAM AdrakumArano janma thayo hato te nagara) uddaghaMvaUI - mArdavana () (lIluM caMdana, sukhaDa) garamIthI bacavA mATe Aje paMkhA, kUlara ane e.sI.no upayoga thAya che. paraMtu A Adhunika sAdhano jema garamI dUra kare che tema tenI ADaasaro paNa ApatA hoya che. e.sI. vagere nIce besanArA vyaktinuM zarIra akaDAI jatuM hoya che ane zarIranI rogapratikAraka zakti dhIre dhIre ghaTatI jAya che. jayAre prAcInakALamAM garamIthI bacavA lIlA caMdanano lepa karavAmAM Avato hato. tenAthI AMtarika ane bAhya sukha-zAtAno anubhava thato hato. temaja zarIranI kAMti vadhavI vagere lAbha paNa thatAM hatAM. All
Page #453
--------------------------------------------------------------------------
________________ - mana (I.) (gati 2. pIDA vadhu 3. yAcanA 4. te nAmano eka rAjA) ApanAro samrA ke cakravartI hoya to pachI yAcanA kevI hoya ? ApaNe kSullaka vastuonI mAgaNIo karaze ke pachI ApaNI peDhIonI peDhIo tarI jAya te rIte yAcanA karazuM? sAme ApanAra svayaM cakravartI che, mATe ApaNe je paNa mAMgazuM te samajI vicArIne ja mAgaze. to pachI svayaM traNalokanA nAtha sAme beThA hoya ane temanI pAse tuccha vastuonI yAcanAo karyA karIe te keTaluM vyAjabI che? at (ot)(t-fa.) (AkuLa, vyAkuLa) jhava - makava (zi.) (gALeluM) madhyakAlIna AkhA bhAratamAM gujarAta jIvadayAnA pAlanamAM ziramora gaNAtuM hatuM. eTale ahIM pANI paNa gALIne vAparavAmAM AvatuM hatuM. pANImAM rahelA jIvone kilAmaNA na thAya tenI paNa kALajI rAkhavAmAM AvatI hatI. kiMtu Aje loko zuddha pANInA nAme boTalabaMdha pANIno Agraha rAkhatA thayAM pariNAme ghara, hoTalamAM vAsI pANI AvI gayA eTale garaNA gAyaba thaI gayA. zAstromAM kahevuM che ke, aNagaLa pANI vAparavAmAM sAta gAma bALavA jeTaluM pApa lAge che. aa - dravya (ja.) (rUpe Adi ucita dravyano abhAva, tuccha vastu, kharAba padArtha, nakAmo padArtha) maga - jhAlA (ja.) (ukALavuM te, pANI-telAdinuM ukALavuM te) jyAM sudhI zAkabhAjI ke kaThoLane agnino tApa nathI maLato tyAM sudhI te bhojana mATe yogya nathI banatA. jyAre te barAbara sIjhIne taiyAra thAya che tyArapachI te bhojya gaNAya che. eTalI sAmAnya bAbata jANanArA loko pANIne ukALIne pIvAnuM kema nathI samajatA, are bhAI! Aje to DaoNkTaro paNa kahe che ke bimArImAMthI tarata UbhA thavuM hoya to ukALeluM pANI pIvo. jo ukALelA pANIthI tabiyata sArI thatI hoya to dararoja pIvAthI keTalo phAyado thaI zake che!! - (trI.) (ArkA nakSatra) jhaphara - mArjita () (saMpUrNatAe darzana-dharmathI pavitra thayeluM, zAstrabuddhithI pavitra thayeluM) jenA jIvanamAM koI Adarza nathI ke jeno koi dhyeya nathI, te vyakti kyAreya paNa AgaLa vadhI zakato nathI. kema ke jIvanamAM AgaLa javA mATe koine koi dhyeya hovo jarUrI che ane te dhyeya jeNe prApta karyo che tevA zAstrabuddhithI pavitra thayelA puruSonA mArge cAlavAno daDha nirdhArapUrvakano joie. je vyakti mahApuruSonA AdarzothI pavitra thayeluM che te cokkasa unnatine sAdhe che. aA (reza) (darpaNa, arIso) kAna - mAva (pu.) (darpaNa, arIso) gaNadhara gautamasvAmIe prabhu vIrane prazna karyo ke, he prabhu! darpaNa sAme UbhI rahelI vyakti temAM potAnA zarIrane jue che ke zarIranA pratibiMbane? tyAre bhagavaMte javAba Apyo he gautama! puruSa arIsAmAM potAnA pratibiMbane jue che. kema ke zarIra to bahAra raheluM che AthI arIsAmAM svazarIra to na ja hoya. kiMtu darpaNamAM je dekhAya che te potAnA zarIranI chAyArUpa pratibiMbane jue che. A pratibiMba chAyAnI jema vyaktivizeSe tadanurUpa AkRtine dhAraNa kare che.
Page #454
--------------------------------------------------------------------------
________________ uddIpasiT (1) -- mAraprazna (pu.) (praznavidyA vizeSa, te nAmanuM praznavyAkaraNanuM AThamuM adhyayana ke je vartamAnamAM lupta thayeluM che.) Adarzaprazna vidyAmAM darpaNanI aMdara devatAnuM AhvAna karavAmAM AvatuM hoya che. darpaNamAM devano vAsa karAvIne praznonuM samAdhAna mAgavAmAM AvatuM hoya che. te darpaNamAM avatarita deva paNa zaMkAnuM samAdhAna karatA hoya che. praznavyAkaraNAdi AgamomAM AvI ghaNI badhI vidyAo rahelI hatI. kiMtu kALaprabhAve temAMnI ekapaNa vidyA Aje jovA maLatI nathI. addAgavijjA - AdarzavidyA (strI.) (cikitsAno eka prakAra che, jemAM rogIne darpaNa AgaLa besADIne teno roga nivAravAmAM Ave che, cikitsA vidyAvizeSa) addAgasamANa - AdarzasamAna (puM.) (darpaNanI samAna zrAvakano eka bheda) ThANAMgasUtranA cothA sthAnanA tRtIya uddezAmAM kaheluM che ke, zramaNopAsaka zrAvaka sAdhu mATe arIsA jevo hoya che. jevI rIte arIso vyaktine tenuM yathAsthitarUpa dekhADe che tema sAdhunA hitAhitanI ciMtA karanAra zrAvaka sAdhune temanA hitAhitane dekhADI temanA saMyamajIvanamAM sahAyaka bananAro hoya che. mitrA - madramatna () (pIlavRkSa saMbaMdhI madhura je che te - Avo artha saMpradAyathI prApta che. 2. zaNanA vRkSa saMbaMdhI mukula-kaLI) gaDha- mAdraSTi() (komalakAka vanaspati vizeSa, jene hindImAM komalakauA kahe che) ya - ti (tri.) (pIDita) akasmAtu. dvArA zarIra para ghA lAgavA, zarIramAM tAva, zaradI, kensara vagere bimArIo thavI tene loko pIDA kahe che. jayAre lokottara jinazAsanamAM puruSottama paramAtmA saMsAravAsane ja pIDA tarIke jaNAve che ane jeo A saMsAramAM rahelA che teo A bhavarogathI pIDita che ema nizcaya pUrvaka kahe che. 3rodi() - madrani (tri.) (droharahita, avaMcaka) je padArthanI prarUpaNA tIrthakara bhagavaMte karI hoya ane gItArtha zramaNoe AcarI hoya teno matibhramathI ke dveSapUrvaka virodha karavo te vidroha che, jema ke jamAli, triguptamuni vagere. kiMtu je AtmA dveSarahita thaine Atmazuddhi mATe gItArtha gurunI anujJA laIne paraMparA calAve, te vidroha gaNAto nathI. jema paMnyAsa satyavijayajI mahArAje saMvegI paraMparA calAvI hatI. saddha -- saddhi (2) (aDadhuM, be sarakhA bhAga, dvitIyAMza). A saMsAra pApapracura ane duHkhabahula che tenuM pratyakSa udAharaNa che naraka caudarAjaloka pramANa vizvamAMthI aDadhoaDadha loka to narake rokI lIdho che. cauda rAjalokamAMthI sAta rAjalokamAM nAraka jIvo rahelA che. A vAta pragaTa kare che ke saMsAravAsamAM pApa ja che ane teno bhogavaTo karavA naraka rahelI che. temAMthI bacavAno ekamAtra upAya hoya to jinezvaronuM zaraNa ja che. maheMto (reNI-.) (aMta, cheDo) addha (ddhA) | - adhvar (kuM.) (rasto, mArga bRhatkalpa bhAgamAM rastAnA be prakAra kahevAmAM AvyA che. 1. paMtha ane 2. mArga. temAM je rastAmAM gAma, nagara, pallI vagere eka paNa AvAsa sthAna nathI tene paMtha kahevAya che. temaja je rastAmAM gAma, nagara vagere rahelA hoya tene mArga kahevAmAM Ave che. 413
Page #455
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAtmamArga paNa nirjana che tethI ajitanAthajInA stavanamAM AnaMdaghanajIe gAyuM ke, "paMthaDo nihALuM re bIjA jina taNo' madda (tA) [ - advaipa (.) (mArgamAM grahaNa karAto kathya AhAra) addhakarisa - arddhakarSa (puM.) (eka palano AThamo bhAga, magadhadeza prasiddha eka mApa vizeSa) addhakaviTTha - arddhakapittha (puM.) (koThAnA phaLano aDadho bhAga, koThAnuM aDadhiyA jevA AkAranuM hoya te) baddhavAna (4) - masuta (4) a (kuM.) (magadha deza prasiddha dhAnyanuM mApa vizeSa, magadha dezamAM pracalita dhAnya mApavAnuM mAriyuM) addhakosa - arddhakroza (puM.) (aDadho koza, ekahajAra dhanuSya pramANa aDadho gAu, eka mAIla) be hAtha barAbara eka dhanuSya thAya che. AvA eka hajAra dhanuSya barAbara aDadho koza ke aDadho gAu ane be hajAra dhanuSya barAbara eka koza ke eka gAunuM mApa thAya che. Aje kilomITara pramANe mApa gaNAya che. kiMtu pUrvenA kALamAM tathA gAmaDAomAM loko Aje paNa aDadho gAu, eka gAu vagere bole che te prasiddha vAta che. saddhaGU (rezana) (pratIkSA karavI te, rAha jovI te) kahevAya che ke samaya badhA dardInI davA che. darekanA jIvanamAM koIkavAra kaThina ghaDI evI Ave che ke mANasa temAM trAhimAm pokArI jato hoya che. paNa je vivekI ane samajadAra vyakti che te koIpaNa avaLo mArga apanAvavAnI jagyAe kharAba samaya vItI jAya tenI pratIkSA karato hoya che. kevalajJAna meLavavA mATe paramAtmA mahAvIre paNa sADA bAravarSa sudhI pratIkSA karI hatI to pachI ApaNe to sAmAnya mAnavI chIe. mavimag (le-) (izAro karavo te, saMjJA karavI te) prANIomAM jema gadheDAne game teTalA DaphaNA mAro chatAM paNa tenAmAM koI jAtanI akkala AvatI ja nathI. temAM keTalAka mANaso evA hoya che ke teo jIvanamAM keTalAya kaDavA anubhavo thAya chatAM, ghaNuM samajAvavA chatAM paNa temanAmAM samajadArI AvatI ja nathI. jyAre keTalAka evA loko paNa hoya che jemane samajAvavAnI jarUra paDatI ja nathI. teo ekAda anubhavathI turata ja samajadArI keLavI letA hoya che. mATe kahevAyuM che ne ke, "samaphAra che rUzArA hI #aa hai' maga (8i) varag - zraddhakSaTAkSa (ja.), (aDadhI AMkha mIcakArIne kaTAkSa karavo te, aDadhI AMkha mAravI te). vilaya - dhvakSi(tti.) (aDadhI vikRta AMkhavALo, aDadhI AMkha vikRta hoya te). strInA AkhA zarIramAM suMdara aMga hoya to te che AMkho. strInA AMkhanI suMdaratA koipaNa puruSane tenA pratye AkarSita kare che. paNa jo te ja AMkho vikRta hoya ke pachI AMkha kANI hoya to te dayApAtra ke aNagamAne pAtra bane che. tevI ja rIte manuSya bhavamAM jo koI suMdara paLo hoya to te dharmArAdhanAnI che. je vyakti dharmArAdhanA karato ja nathI ke pachI vikRta rIte kare che. te jIva karmarAjA mATe dayApAtra ke tiraskArane yogya gaNAya che. dvava - varNavrandA (nna.) (eka prakAranA jUtAM, pagarakhAM vizeSa)
Page #456
--------------------------------------------------------------------------
________________ zraddhavaMdra - pravartuvandra(kuM.) (ardhacaMdra 2. ardhacaMdrAkAra pagathiyuM 3. graha vizeSa) rAyapaTeNIya AgamamAM kaheluM che ke saudharma nAmaka prathama devaloka ardhacaMdrAkAranA saMsthAna-sthitimAM rahelo che. jo ke pistAlIsa lAkha yojana pramANa siddhazilA vastutaH goLa che kiMtu teno nIceno bhAga ardha caMdrAkAre dekhAto hovAthI akSatapUjAmAM siddhazilAnA pratIkarUpe ardhacaMdrano AkAra akhaMDa cokhAthI karavAmAM Ave che. addhacakkavAla - arddhacakravAla (na.) (gati vizeSa) jevI rIte haMsagati, gajagati, azvagati Ave che tema eka ardhacakravAla nAmaka gati paNa che. A gatimAM cAlavAthI ardhacakranI AkRti upasI Ave che. A gatino upayoga prAya: yuddhamAM karavAmAM Ave che. maviEvAnA - ravInA (strI) (ardhagoLAkAra zreNi, ardhavalayAkAra paMkti) ma - marhiSa (tri.) (sADA pAMca, sADA pAMcanI saMkhyA) gaddhagaMdhA (deza-zrI.) (eka prakAranA jUtAM, pagarakhAM) caityavaMdana bhASyamAM jinAlayamAM praveza kevI rIte karavo tenI vidhi darzAvavAmAM AvelI che. temAM rAjA vagerene jinAlayamAM praveza karavA pUrve pAMca vastuno tyAga karavAnuM vidhAna che. te pAMca prakAramAM eka che pagamAM paherelI mojaDI vagere pagarakhAM jinAlayanI bahAra utAravA tyAra bAda jinamaMdiramAM praveza karavo joie. tema karavAthI jinezvara devanuM bahumAna jaLavAya che. addhajiNNa - arddhajIrNa (tri.) (jINajIrNa, aDadhuM jIrNa thayeluM hoya te) manoya - garlagana (1) (be gAu, aDadho yojana) mami -- sadgaSTima (tri.) (sADA sAta, AThamuM aDadhuM che jemAM te). addhaNArAya - arddhanArAca (na.) (cothuM saMghayaNa, ardhanArA saMghayaNa). saMghayaNa eTale zarIramAM rahelA hADakAnI majabUtIno bAMdho. A saMghayaNa kula cha prakAre mAnavAmAM AvelA che. temAMnA cothA saMghayaNanuM nAma che ardhanArAca, A saMghayaNamAM eka bAju markaTabaMdha ane bIjI bAju kilIkA arthAtu khIlI mArelI hoya tevA prakAranA hADakAnuM baMdhana hoya che. baddhatunA - mAtaMtunA (strI.) (prAcIna kALe magadha deza prasiddha mApa vizeSa, pacAsa palanI adhatulA) addhiddha - 3ddha (1.) (cotho bhAga) eka munivara rAjasthAnamAM ajaina ghare bhikSA levA gayA. tyAM eka mAjIe sAdhune vahorAvavA mATe roTalo lIdho. roTalAnI sAijha moTI hatI eTale mahArAje kahyuM, mAjIyA isakA AdhA kIjiye aura usakA bhI AdhA karake phIra vahorAiye. tyAre abhaNa evA mAjIe AjanA bhaNelA loko mATe zIkhavA jevo javAba Apyo. bAvanI sA AdhA AdhA koya karerIyA aNameM to thAko mAko 415
Page #457
--------------------------------------------------------------------------
________________ hIyArA hai. arthAt are mahArAja A roTalAmAM tArA mArA jevuM kaMI hoya ja nahIM AmAM to badhAno sahiyAro bhAga che. jayAre Ajano morDanamena gharo bhAMgavAmAM paDyo che temane huM ne mAruM sivAya kaMI sUjhatuM ja nathI. mAM - ddhArA (strI.) (divasa ke rAtrino eka bhAga) rAtrino eka bhAga ane sUryodaya thavAne cha ghaDI thavAnI vAra hoya tyAre ArAdhaka AtmAe UThIne dharmarAdhanA karavI joIe. kema ke te samaya ekadama zuddha ane sAdhanA mATe ati uttama gaNavAmAM AveluM che. narasiMha mahetAe paNa potAnA dohAmAM lakheluM che ke, rAta rahe pAchalI jyAre padyaDI jogI puruSe sUIna rahevuM addhaddhAmIsaya - addhAddhAmizraka (na.) (satyapRSA bhASAno eka bheda, divasa rAtrine AzrayIne mizra bhASA bolavI te) divasa ane rAtri AzrayIne mizra bhASA bolavI tene addhAdvAmizraka kahevAya che. jema ke divasa praharamAtra caDyo hoya tyAre koI kahe ke bapora thaI gaI che. AmAM satya ane asatya banne mizra hovAthI satyamRSA bhASA kahevAmAM Ave che. adbhapaMcamamuhutta - ardhapaJcamamuhUrta (puN.)| (divasano cotho bhAga, navaghaDI pramANa muhUrta) aSADha suda pUnamanA divase aDhAra muharta pramANano divasa hoya che. te kALe sADAcAra muhUrta arthAtu nava ghaDI pramANano eka prahara gaNavAmAM Ave che. A samayane ardhapaMcamamuhUrta paNa kahevAmAM Ave che. saddhipatra - arthapatta (.) (be karma pramANa, mApa vizeSa) saddhapatnizaM - apartha (ca) 1 (zrI.) (ardhapadmAsana, aDadhI palAMThI vALavI te). DAbo paga jamaNI sAthaLa para ane jamaNo paga DAbI sAthaLa para mUkavo te pUrNa padmAsana kahevAya che. kiMtu bemAMthI eka paga chUTo rAkhavo te ardhapadmAsana kahevAya che. samavasaraNamAM birAjamAna tIrthaMkara bhagavaMta haMmezAM ardhapadmAsana mudrAmAM ja dezanA ApatA hoya che. 3 - maraddhapeTA (strI) (bhikSAno eka prakAra) pravacanasAroddhAra graMthamAM sAdhune bhikSA vahoravAnA prakAra darzAvavAmAM AvelA che temAMno eka prakAra che ardhapeTA. A prakAramAM ' sAdhu gRhasthanA gharonI cAre dizAmAM cAra paMkti kahyuM. temAM babbe paMktinA cheDethI AhAra grahaNa kare ane vacceno bhAga khAlI rAkhe arthAta tyAMthI bhikSA grahaNa na kare. A prakArane ardhapeTA kahevAmAM Ave che. mahUmada - ddhimarata (pu.) (bharata khaMDano aDadho bhAga, bharatakSetranA traNa khaMDa) jaMbudvIpa saMgrahaNImAM bharatakSetra 526 yojana ane 6 kaLA pramANa kaheluM che. A bharatakSetranA kula cha khaMDa gaNavAmAM AvelA che. je jIva cakravartI hoya che te cha khaMDo para Adhipatya bhogave che ane je vAsudeva hoya che te ardhabharatakSetra para potAnuM svAmitva calAve addhabharahappamANameta - arddhabharatapramANamAtra (tri.) (januM pramANa aDadhA bharatakSetra jeTaluM hoya te) sthAnAMgasutranA caturtha sthAnanA cothA udezAmAM lakheluM che ke, A vizvamAM vichI, daSTiviSa, AsIviSa sarpa vagere jherI prANIo rahelA che. temAM vIMchI ane AsIvila sarpanuM jhera adhabharatakSetra pramANe kaheluM che. arthAt A jIvomAM raheluM jhera aDadhA bharatakSetra pramANanI kAyAvALo jIva hoya to paNa tenAmAM phelAIne mArI zake che. 416.
Page #458
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvipada - sarvanAtha () (ardhamAgadha dezamAM pracalita bhASA, aDhAra prakAranI dezI bhASAmAM baMdhAyeluM) saddhimAdI - ardhanAtha (trI.). (jainasAhityanI prAcIna bhASA, ardhamAgadhI bhASA vizeSa) prabhu mahAvIre sakala jIvonA upakAra hetu tathA darekane samajAya te mATe te kALe jyAM vicaratA hatA tyAMnI lokaprasiddha evI ardhamAgadhI bhASAmAM dezanA ApI hatI. jainadharmanA tattvo vidvadUbhogya che chatAM paNa te sAmAnya jIvo paNa jANI zake te mATe jainadharmanA Agamo evaM prAcIna graMtho bahulatayA ardhamAgadhI bhASAmAM lakhAyelA che. addhamAsa - arddhamAsa (pu.) (paMdara divasa pramANa kALa, pakhavADiyuM) addhamAsiya - arddhamAsika (tri.) (pakhavADiyA saMbaMdhI, ardhamAsa saMbaMdhI) jinezvara paramAtmAe pAparUpI maLane dhovA mATe pratikramaNarUpI gaMgA batAvelI che. A gaMgA eTalI pavitra che ke temAM je jIva DUbakI lagAve che tenA soe so TakA pApa sApha thai jAya che. dainika pApa mATe devasi, pakhavADIyA saMbaMdhI pApa mATe pAkSika, cAramAsIya pApa mATe caumAsI ane varasanA pApone dhovA mATe saMvarcyurI pratikramaNa batAvavAmAM AveluM che. addharattakAlasamaya - arddharAtrakAlasamaya (puM.) (madhyarAtrino samaya, aDadhI rAtano kALa) dareka tIrthaMkara bhagavaMtono janma madhyarAtrinA samaye ja thato hoya che. tenuM kAraNa e che ke te samaye dareka jIvo niMdaramAM poDhelA hoya che. pavana maMda maMda vAto hoya che. koI jIva hiMsAmAM rata nathI hotA, vAtAvaraNa paNa atipavitra hoya che. AvA samaye yogIo potAnA yoganI sAdhanA karatA hoya che. Ama madhyarAtri sarvathA rIte atiuttama ane vizuddhatama hoya che. AvA samaye jagatahitakArI paramAtmAno janma sakala vizvane sukha upajAvanAra bane che. zraddhava - marthanava (kuM.) (lavano samAna aMza, mApavizeSa) saddhivimAra (rezI-ra) (maMDana 2. vibhUSA karavI 3, anyamatanA khaMDanapUrvaka svamatanuM sthApana karavuM te 4, maMDaLa) khaMDana maMDananI praNAli ghaNI prAcIna che. pUrvanA kALathI dareka darzano potAnA dharmane zreSTha sAbita karavA mATe anyadharmonuM khaMDana ane potAnA siddhAMtonA guNo varNavavA dvArA tenuM maMDana karatA hatA, rAjasabhAomAM paNa khaMDana-maMDanapUrvakanA vAdavivAdo thatA hatAM. jinezvara paramAtmAe kyAreya paNa koi matanuM khaMDana nathI karyuM,mAtrane mAtra potAnA siddhAMtonA pratipAdana pUrvaka tenuM khaMDana ja kareluM addhaveyAlI - ardhavaitAlI (strI.) (vidyAvizeSa, vaitAlIvidyAnI mArakavidyA). addhasaMkAsiyA - ardhasAGkAzyikA (strI.) (eka rAjakanyA, devalasuta rAjAnI putrI; je potAnI dhvajita mAtAthI utpanna thaI hatI) - 1Isama (na.) (chaMdavizeSa; jemAM be pAda sarakhA hoya ane be visama hoya) kAvyanI manoramyatA tenA chaMdonI zailI ane alaMkAronI sajAvaTanA kAraNe hoya che. kAvyAdinI racanA vividha chaMdomAM karavAmAM AvatI hoya che. te dareka chaMdanA alaga-alaga niyamo hoya che. temAM koika chaMda evo hoya che ke jemAM te chaMdanA prathama ane tRtIya temaja dvitIya ane caturtha pAda samAna hoya. tenA akSaro, joDaNIo badhuM eka sarakhuM hoya. 417
Page #459
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMdira -- arpahAra (). (navasero hAra 2. te nAmano dvIpa 3. te nAmano eka samudra) jIvAbhigama AgamamAM kaheluM che ke, ardhapAradvIpanA adhipati devanA nAma aIhArabhadra ane arthahAramahAbhadra che. tathA ardhahAra samudranA adhipati arthahAravara ane ardhahAramahAvara nAmaka devo che. addhahArabhadda - ardhahArabhadra (puM.) (ardhahArabhadradIpano adhipati deva) addhahAramahAbhadda - ardhahAramahAbhadra (puM.) (juo uparokta artha) addhahAramahAvara - ardhahAramahAvara (puM.) (ardhahAra samudranA adhipati deva 2. ardhahAravara samudranA adhipati deva) addhahAravara - ardhahAravara (puM.) (ta nAmano dvIpa 2. te nAmano samudra vizeSa 3. te nAmaka dvIpa ane samudrano adhiSThAyaka deva) bahAravImad - arpAvarama (I.) (ardhahAravaridvIpano adhipati deva) advahAravaramahAvara - ardhahAravaramahAvara (pu.) (ardhahAra samudranA adhipati deva) addhahAravaravara - ardhahAravaravara (pu.) (ardhahAravara samudranA adhipati deva) - addhahArobhAsa - ardhahArAvabhAsa (puM.) (ta nAmano eka dvIpa 2. te nAmano eka samudra) addhahArobhAsabha6 -- ardhahArAvabhAsabhadra (puM.) (ardhahArAvabhAsadIpano adhipati deva) addhahArobhAsamahAbhadda - ardhahArAvabhAsamahAbhadra (pu.) (juo uparokta artha) addhahArobhAsamahAvara - ardhahArAvabhAsamahAvara (puM.) (adhahArAvabhAsa samudranA adhipati deva) adbhahArobhAsavara - ardhahArAvabhAsavara (pu.) (juo uparokta artha) addhA - mAtA (strI) (kALa, samaya 2. saMtavAcaka 3. labdhivizeSa) addhA e jaina pAribhASita zabda che. teno artha thAya che kALa, samaya. lokaprakAza, pravacanasAroddhArAdi graMthomAM addhA traNa prakAranA kahevAmAM AvelA che. 1. atItAddhA 2.vartamAnaddhA ane 3. anAgatAddhA. avadhijJAnAvaraNIyanA kSayopazamathI utpanna eka labdhinA arthamAM paNa addhA zabdaprayoga vizeSAvazyakabhASyamAM karAyo che. pratIya - pratiyuSa (.), (kALa pradhAna AyuSya, kAyasthitirUpa AyuSyano bheda) kALakSaya ke bhavakSaya thavA chatAM paNa je AyuSya jIvanI sAthe Ave tene addhAyuSya kahevAya che. ThANAMgasUtramAM aAyuSya be prakAre 418
Page #460
--------------------------------------------------------------------------
________________ kahelA che 1. manuSyAddhAyuSya 2. tiryaMcAddhAyuSya. koi jIva manuSyayoni ke tiryaMcayonimAM hovA chatAM punaH manuSya ke tiryaMcanuM AyuSya bAMdhe to te gati saMbaMdhI AyuSya te jIvanI sAthe jAya che mATe te be ja gatinA jIvo addhAyuSyavALA hoya che. jayAre deva ane nArakamAM punaH tyAM utpatti na hovAthI teone addhAyuSya saMbhavatuM nathI. maddhAkSAta - zraddhAkSAta (I.) (aDhIdvIpamAM vartato kALa) meruparvatane pradakSiNA ApatA sUrya-caMdra temaja grahonI gatine AdhAre je kALanI gaNatarI karavAmAM Ave che tene addhAkALa kahevAmAM Ave che. mAtra aDhIdvIpamAM ja jyotiSka vimAna cara hovAthI A kALa aDhIdvIpamAM ja varte che. te sivAyanA anya dvIpa-samudronA sUrya-caMdrAdi acara hovAthI tyAM koi ja kALanI gaNatarI hotI nathI. saddharivaUT - dhvaritra (tri.) (mArgamAM thAkeluM, rastAmAM ghaNuM cAlavAthI thAkeluM) eddhA che - eplIcche (.) (be AvalikA pramANa kALa, samayanuM nAnuM parimANa) eplAya - 3ddhadakSa(kuM.) (magadhadeza saMbaMdhI eka mApavizeSa) mALa - madhya(pu.) (mArga, rasto, patha) * dhvAna (.). (prayANa karavuM te, yAtrA karavI te) vikrama saMvatsara pravartAvanAra mahArAjA vikramAditye ujjainathI siddhAcalatIrthano kADhelo saMgha itihAsa prasiddha che. temanA pachI Aja dina sudhI koIe tevo saMgha kADhyo nathI. te saMghamAM 500to AcArya hatA, pAMca lAkha sAdharmika kuTuMbo hatA. taduparAMta saMghe prayANa karyuM tyArathI laine yAtrA karI tyAM sudhI rastAmAM je paNa gAma, nagara AvatuM tyAM teoe jinazAsananI apUrva prabhAvanA karI hatI. -dvipakSag - adhvaja (kuM.) (viharaNanI vidhi, vihArakalpa) oghaniryukti vagere AgamomAM zramaNo mATe cAturmAsa sivAyanA zeSakALamAM vihAra karavAnuM vidhAna kareluM che. zAstromAM sAdhue kevI paristhitimAM kevI rIte vihAra karavo tenI saMpUrNa vidhi darzAvI che. evI nirdoSa ane zuddha vihAracaryA kahelI che ke, sAdhunA saMyama ane AtmAnuM rakSaNa thAya ja tathA jagatanA jIvonuM paNa kalyANa thAya. sAdhunI vihAravidhine adhvakalpa paNa kahevAmAM Ave addhANagamaNa- adhvagamana (na.) (vihAra karavo te) varSAkALamAM eka sthAne cAturmAsa rahelA sAdhune utsargamArgathI vihAra karavAno sarvathA niSedha pharamAvelo che. paNa jo dubhikSa, jIvahiMsA bAhulya, rAjaprakopa ke pachI saMyama athavA AtmavirAdhanAno bhaya hoya to tyAMthI cAlu comAse turata ja vihAra karavo evo paNa zAstrAdeza che. addhANaNiggaya - adhvanirgata (tri.) (mArgamAMthI nIkaLI gayeluM, mArgathI patita thayeluM) doDanI spardhAmAM thAkyA-hAryA vinA rahyo hoya te ja jIta meLavI zake che paNa je doDamAM kaMTALIne besI jAya che te kyAreya jItanI - najIka pahoMcI zakato nathI. tevI rIte je zramaNa ke zrAvaka saMsAranA kaSTo ke vipnothI kaMTALyA vinA jinamArgamAM rahe che te ja eka 419
Page #461
--------------------------------------------------------------------------
________________ divasa karmavijetA bane che. paNa je upasargo vagerethI DarIne jinamArgamAMthI nIkaLI jAya che te karmanA cakravyuhamAMthI bahAra AvI zakato nathI. addhANapaDivanna - adhvapratipanna (tri.) (mArgane pAmelo, raste paDelo) paramAtmA mahAvIranA satyAvIsa bhavomAMno prathama bhava nayasArano Ave che. nayasAranA bhavamAM teo jaMgalamAM nokaro sAthe lAkaDA levA gayA tyAM teone mArgabhraSTa zramaNo maLyA. teoe bhadrikapaNe sAdhuone bhikSAdAna karIne sAcA mArge caDhAvyA, paraMtu zramaNoe temane jinadharmopadeza ApIne sAcA zrAvaka banAvyA hatA. Ama nayasAre sAdhune dravyamArga pamADyo ane zramaNoe temane samakita pamADIne bhAvamArga prApta karAvyo. adghANavAyaNA - adhvavAcanA (strI.) (mArgamAM vAcanA ApavI te, sUtrArtha pradAna karavA te) addhANasIsaya - adhvazIrSaka (na.) (mArgano aMta, aTavI Adino pravezarUpa aMtabhAga, jyAMthI AgaLa javA samudAyanA badhA bhegA thayA hoya te sthAna) vihAramAM rahelA sAdhune ekalA aTavImAMthI pasAra thavAno samaya Ave ane te jaMgalanA aMta bhAgane pAmavuM hoya to temaNe te rastethI pasAra thatA samudAya sAthe ke pachI koi sArthavAha sAthe rahIne jaMgalamArge vihAra karavo joie. jethI nirbhayapaNe teo icchita sthAnane prApta karI zake. dvAAiya - mAdhvanija (tri.). (pathika, musApharI TrenamAM ke basamAM TikITa laine besanAra musApharane khabara che ke, A TrenamAM mAre kAyama besI rahevAnuM nathI. mAruM sTezana Avaze eTale utarI javuM paDaze. mATe tene te vAhana pratye mamatva nathI hotuM. tema jIva A bhavamAM manuSyabhavanI TikITa laine Avelo che. jema te Avyo che tema tene jatA paNa rahevAnuM che. A hakIkata te jANe che. chatAM paNa koNa jANe kema te vartana to evuM kare che ke, jANe tene ahIMthI kyAreya javAnuM nathI. A saMsAramAM vartato pratyeka jIva musAphara che mAlika nahi. addhApaccakkhANa - addhApratyAkhyAna (na.) (kALane AzrayIne karavAmAM AvatuM paccakhkhANa, samayanI maryAdA bAMdhI karavAmAM AvatuM paccakhANa) addhA zabdano artha thAya che kALa, porisI, sADhaporisI muhUrta vagere kALanuM jemAM pramANa thAya te kALa kahevAya, te-te kALanA parimANathI jaNAtuM je paccakhANa te addhApaccakhkhANa kahevAmAM Ave che. saMkSepamAM kahIe to kALane AzrayIne je navakArazI. Adi paccakhANa karavAmAM Ave te addhApaccakhkhANa jANavuM. addhApajjAya - addhAparyAya (puM.) (kALano paryAya). kALa eka evuM dravya che ke navAne jUnuM, jUnAne navuM, bAbane yuvAna, yuvAnane vRddha kare che. tenuM A cakra niraMtara cAlyA karatuM hoya che. pudgalAdimAM je pUraNa-galanAdinI prakriyA thAya che tene kALano paryAya kahevAmAM Ave che. addhAparivitti - addhAparivRtti (strI.) (kALanuM parAvartana) chadravyomAM kALane astikAya kahevAmAM nathI Avato. kema ke kALanA koI skaMdha, deza, pradezAdi hotA nathI. kALadravya anAdikALathI ekasamAna rIte cAlyo Ave che ane anaMtakALa sudhI samAna rIte cAlato raheze. kALanA je bhUta, bhaviSya, vartamAna bheda pADavAmAM AvelA che te pudagalane AzrayIne pADavAmAM Avela che. Ama samaye samaye vartamAna bhUtakALa thato jAya che ane navo bhaviSya vartamAna thato jAya che. kALanuM parAvartana sadaMtara cAlyA kare che. 420
Page #462
--------------------------------------------------------------------------
________________ addhAmIsaya - addhAmizraka (na.) (satyamRSAbhASAno eka bheda) kALane AzrayIne je asatya bolavAmAM Ave te addhAmizra arthAta satyamRSA bhASA kahevAya che. jema ke saMdhyA samaye divasa haju bAkI hoya ane te vakhate kahe are bhAI! jaladI utAvaLa karo rAta paDI gaI che. A prakArano bhASAprayoga karavAmAM Ave to te satyamRSAbhASA kahevAya che. zraddhApariyA - mazrita (trI.) (satyamRSAbhASAno eka bheda) mArUva - dvirUpa (ni.) (kALano svabhAva, kALasvabhAva) kahevAya che ke dareka vyaktie potAnI kharAba Adato to choDavI ja paDe che. kadAca te koI guru bhagavaMta ke vaDIlanA kahevAthI hoya, asAdhyavyAdhi ke paristhitivazAta hoya ke pachI aMte kALarAjAnA prahArathI hoya. je vyakti vaDIlonA upadezathI ke bimArI vagerene vaza nathI thato tenuM kALa-cama AgaLa kaMI ja cAlatuM nathI. kema ke kALano svabhAva che ke te jene janma Ape che tene mRtyu paNa Ape che. A mRtyu to vyaktinuM mAraNa karIne tenAmAM rahelI tamAma Adatone tyajAvI ja de che. addhAvakkaMti - ardhApakrAnti (strI.) (traNa padomAMthI eka padanuM naSTa thavuM ke khasI javuM te) vizeSAvazyakamAM kaheluM che ke, je racanAmAM traNa pada ke dezamAMthI samAna bhAge rahelA eka padanuM ke dezanuM naSTa thavuM ke khasI javAnuM thAya ane zeSa be dezanuM Urdhvagamana arthAta agragati thAya tene apakrAnti kahevAya che. addhAsamaya - addhAsamaya (puM.) (addhAkALa, te lakSaNa addhAsamaya, kALano avibhAjaya aMza, atisukSyakALa) kALanI vyAkhyA karatA lakhavAmAM AveluM che ke, vartamAnanakSano niH' arthAt kALa mAtra vartamAna samayavALo che. bhUtakALa cAlyo gayo che ane bhaviSya haju sudhI Avyo nathI mATe je paNa prakriyA thAya che te vartamAna samayane AzrayIne thAya che. kALanA pradezAdi vibhAgo na hovAthI kALanA aMzo avibhAjayapaNe rahelA che. ddhi - vyi (kuM.) (samudra 2. sarovara 3. kALa vizeSanA arthamAM-sAgaropama) ddhi (ti) #RUT - 3 kRttikara (1) (dharyano abhAva, dhIraja na rAkhavI te 2. kalaha) vairyane vivekI puruSoe uttama guNa kahelo che. pairyaguNane kAraNe mANasa asAdhya kAryone sAdhya karI zake che. je kArya muzkela jaNAtuM hoya te ekadama saheluM banI jAya che. je pairyavAnuM puruSo hoya che teo kyAreya paNa koipaNa paristhitimAM vihvaLa banatA nathI. jayAre je pairya vagaranA loko hoya che teo dhIratAnA abhAve Dagale ne pagale muzkelIone prApta kare che. kahevatamAM paNa kahevuM che ke 'utAvaLA so bahAvarA bharyA paTa pastAya" 3ddhiIzA - kartA radda (a.). (kAryane aDadhuM pote ane aDadhuM bIjAe karavuM ema kAryanA be bhAga karanAra) mahopAdhyAya yazovijayajI mahArAja tathA vinayavijayajI mahArAja kAzImAM nyAyano abhyAsa karavA mATe gayA tyAre teo tyAM eka ajaina paMDitane tyAM abhyAsa karatA hatA. teo je guru pAse bhaNatA hatA temanI pAse te kALe nyAyanI cAvI samAna eka durlabha graMtha hato. eka vakhata upAdhyAyanI gerahAjarImAM temanI patnI pAsethI te graMtha meLavyo ane tenA aDadhAM aDadhAM zloko vaheMcIne eka rAtamAM te graMthane banne mahApuruSoe kaMThastha karI lIdho hato. dhanya che e banne mahApuruSonI prajJAne. 421
Page #463
--------------------------------------------------------------------------
________________ bara- arthavatu (tri.) (sADA traNa) ag - mA (tri.) (aDadhuM kaheluM) je vivekI puruSa hoya che te khoTI rIte kahelI ke aDadhI kahelI vAto para jaladI vizvAsa karatA nathI. kema ke mAtra adhUrI vAta jANIne levAyelo nirNaya nirdoSane anyAya karanAra yAvat prANaghAtaka paNa bane che. jevI rIte mahAbhAratamAM yudhiSThire mAtra adhUrI vAta kahI ke azvatthAmAM haNAyo che. eTaluM sAMbhaLatA ja droNAcAryae hathiyAra mUkI dIdhA ane te divase ja teo medAnamAM haNAyA. saddha (du) - dhruva (2i.) (anizcala, asthira, cala 2. aniyata) saddha (g) vavadhi - mathuvandinI (jI.) dhruvabaMdhI karmaprakRtithI bhinna adbhavabaMdhI karmaprakRti vizeSa) karmagraMthamAM be prakAranI karmaprakRti batAvavAmAM AvelI che. 1. dhruvabaMdhI ane 2. adhuvabaMdhI. dA.ta. je yugala prakRtimAMthI ekano baMdha thatAM bIjIno baMdha na thAya tene adhdhavabaMdhI karmaprakRti kahevAmAM Ave che. jema ke koi jIvane hAsya ane ratino baMdha thAya to pachI tene zoka ane aratino baMdha thaI zakato nathI. AthI zoka ane arati te adhuvabaMdhI karma thayA kahevAya che. saddha (6) vasaMtalam - madhuvAsavarNana () (sattAmAM rahelo karmano bheda, jeno baMdha thAya paNa kharo ane na paNa thAya tevI karmaprakRti) je karma pravRtiono AtmA sAthe baMdha thai paNa zake che ane nathI paNa thai zakato tethI AvI adhuvasattAvALI prakRtine adhruvasatkarma prakRti kahe che. tenA baMdhamAM anizcitatA rahelI hoya che ema paMcakalpamAM kahevAyeluM che. dga () vasAyA -- gadhruva (strI) dhruvasattAvALA karmanI pratipakSa karyaprakRti). maThTha (6) vasattA - adhRvasA (.) (je karmanI sattA hoya paNa kharI ane na paNa hoya tevI karmaprakRti, adbhavasattAvALI karmaprakRti) saddha (du) vasAhaba - apUvasAyana (ja.). (manuSya janma vagere nazvara sAdhana 2. adhruva hetu) maThTha (6) vorA - mathuvoyA (strI) (apruva udayavALI karmaprakRti) je karmaprakRti ekavAra vicchinna thayA pachI paNa dravya, kSetra, kALa, bhAva ane bhavarUpa pAMca hetuonA sAMnidhyathI punaH udayamAM AvI zake tevA karmone dhruvodaya karmaprakRti kahevAmAM Ave che. ema pAMcamA karmagraMtha maLe jaNAveluM che. addhovamiya - addhaupamya (na.) (jene upamA ke dRSTAMtathI samajAvI zakAya tevuM kALanuM eka parimANa, palyopama-sAgaropama vagere) je kALanuM mApa koI upamAthI ke daSTAMtathI samajAvI zakAya tevA kALanA parimANane advIpamya kahevAmAM Ave che. ThANAMgasUtramAM AvA ATha prakAranA addhaupamya kahelA che. 1. palyopama 2. sAgaropama 3. utsarpiNI 4. avasarpiNI pa. pudgalaparAvarta 6. atItaddhA 7, anAgataddhA 8. savaddhA. tha - matha (avya.) (have, pachI) 422
Page #464
--------------------------------------------------------------------------
________________ thaod - 3 gha2(tri.) niMdya, niMdAne pAtra, saubhAgyahIna) jIvanamAM bhautika sukhanI prApti mATe saubhAgya hovuM ati Avazyaka che. paraMtu je deva-guru-dharma ane guNIjanono avarNavAda kare che, te durbhaga nAmakarmano baMdha kare che. A karmanA pratApe vyakti saubhAgyahIna bane che. tevA karmavALA vyaktine tenA lAkha prayatno chatAM paNa sukhanI prApti thatI nathI. UlaTAno lokamAM nidAne pAtra bane che. matha (da) 5 - 3thA (tri.) (jAnya, nikRSTa, chellI kakSAnuM) AvazyakasUtranA cothA adhyayanamAM tathA uttarAdhyayanasUtramAM ArtadhyAnIne jadhanya pariNAmavALo kahyo che. kema ke svaye ArtadhyAna karavAthI ke anyane ArtadhyAna karAvavAthI jIva atyaMta jadhanya ane adhamakakSAnI kahI zakAya tevI naraka gati ke UMTa, zUkara, gadheDA jevI tiryaMca gatine prApta kare che. dha (4) ma - jhagha (pu.) (adharmAstikAya 2. azubha AtmapariNAma 3. sAvadyAnuSThAnarUpa pApa 4. abrahmanuM soLamuM gauNa nAma) mAtra kAyika ane vAcika kriyAthI ja jIvane karmabaMdha nathI thato kiMtu te vacana ane kAyA sAthe mana bhaLe che tyAre ja jIvane karmano baMdha thAya che. A mana paNa AtmasaMbaddha hovAthI AtmapariNAma paNa kahI zakAya che. je AtmapariNAmathI jIvane mithyAtva, avirati, kaSAya, pramAda ane azubhayogarUpa karmano baMdha thAya te adharmAcaraNa kahevAya che. atha (4) mavaravADuM - madharmadhyAti (tri.) (adharmathI jenI khyAti che te, jenI dharmathI khyAti nathI te) akabara eka mogala bAdazAha ane paradezI hovA chatAM paNa bhAratamAM tenI khyAti eka dharmI tarIkenI hatI, kAraNa ke te jema potAnA dharmane Adara Apato hato tema dareka dharmane sanmAnanI najare joto hato. te kyAreya dharmane laine bhedabhAva karato nahoto. jayAre teno ja vaMzaja auraMgajheba atikrUra ane hanakRtyavALo hato. tenA zAsanamAM saramukhatyArazAhI ane arAjakatA ghaNI hatI. itihAsamAM tenI khyAti eka kaTTara adharmI tarIkenI karavAmAM Ave che. madha (6) avaqArpha () - madhamafsswyana (tri.) (adharmanuM pratipAdana karanAra, adharmanuM kathana karanAra) sArI ane tAjI kerIonA TopalAmAM eka saDelI kerI AvI jAya to bAkInI badhI kerIone bagADe che. jo eka saDelI kerInI ATalI asara hoya to je adharmanuM pratipAdana karanAra vyaktinA saMsargamAM rahevAthI keTaluM nukazAna thaI zake che. te samajI zakAya che. mATe ja kahevuM che ke samyakvI AtmAe mithyAtvI ke mithyAzAstrathI dUra rahevuM joIe. gadha (da) gutta - adharmayut (ja.) (pApasaMbaMdhI doSanA udAharaNano eka bheda) A doSa dharmanuM pratipAdana karanAra vaktA saMbaMdhI che. vaktAe pote jaNAvelA siddhAMtAdinI puSTi mATe evuM udAharaNa na ApavuM joie ke jethI zrotAnA manamAM adharmanI buddhi utpanna thAya. saMkSepamAM kahIe to udAharaNa nirdoSa ane dharmabuddhi karAvanAra hovuM joIe. na ke te udAharaNanA mAdhyamathI zrotA adharma karavA prerAya. madha (4) maOiAthe - jhaghatikSAya (pu.) (cha dravyamAMnuM bIjuM dravya, jIva ane pugalane sthira karavAmAM sahAyaka tattva) dharmAstikAya jevI rIte jIvAdine gatimAM madada kare che. tema adharmAstikAya jIvAdine gatimAMthI sthitisthApakatA arthAta sthiratA ApavAmAM sahAya kare che. jo A adharmAstikAya na hota to jagatamAM jIvo ke pudagalo icchA mujaba halana calana kare che te zakya ja na hota. dareka vastu calAyamAna ja raheta. 423
Page #465
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3gha () mahA - 3atharmalAna (ja.). (adharmane poSanAra dAna, dAnano eka bheda) sthAnAMgasUtramAM pharamAveluM che ke, je jIvo hiMsA, asatya, corI, abrahma, parigrahAdi dUSaNomAM rakta che tevA jIvone je dAna karavAmAM Ave te adharmadAna kahevAya che. kema ke te dAna temanAmAM rahelA pAponuM poSaNa karanAra bane che. te jIvo maLelI sahAyathI dharmamArge na jatAM punaH pApamAM pravRtta thai jAya che. mATe dArUDiyA-jugAriyA Adine dAna detAM so vAra vicArajo. magha ()mavAra - madhadAra (2) (AzradvAra, praznavyAkaraNasUtranuM prathama dvAra) madha () apavaravuM - 3gharSapakSa (pu.) (kriyAvAdI, akriyAvAdI, ajJAnavAdI vagere pAkhaMDIono mata, adharmapakSa) atha ) Hpana - matharnananana (tri.) (lokamAM adharmane utpanna karanAra, adharmane pedA karanAruM) zAstromAM gurukulavAsane khUba prAdhAnya ApavAmAM AveluM che. kema ke gurukulavAsa AtmAmAM rahelA guNone khIlavavAnuM ane Atmonnati karavAmAM upAdAna kAraNa che. paraMtu je AtmA bhraSTamatithI gurukulavAsano tyAga kare che te gurugamathI prApta utsargopavAdanuM jJAna, vyavahArajJAna vagerethI anabhinna hovAthI lokamAM adharmane phelAvanArI pravRtti Acare che. mA () mahimA - apratima (zrI.) (adharmapratijJA re. adharmapradhAna zarI2). matha (4) apanA - 3athaHprajanana (tri.) (adharmapremI, adharmamAM ja jene AnaMda Ave che te). eka jaina pAribhASika zabda che "sAnubaMdha teno artha thAya che pAraMparika anubaMdha karanAra. jema paiso paisAne kheMce tema eka karmabaMdha bIjA karmane baMdhAve te sAnubaMdha kahevAya che. zAstromAM gAi-vagADIne vAraMvAra kahevAmAM Ave che ke, zubha karma sAnubaMdhavALA bAMdho. ane azubha karma niranubaMdhavALA bAMdhavAno prayatna karo. kema ke azubha karma jIvane dharmamAM buddhi thavA detuM ja nathI. te jIvane adharmapremI banAve che, tenA kAraNe jIvane dharmanA badale adharmamAM ruci rahyA kare che. 3madha (4) Hpano () - gavarnannovijana(tri.) (adharmane upAdeya tarIke jonAra-kahenAra, dharmane upAdeyarUpe na jonAra) je jIvane dharmanI prApti thavA chatAM, saguruno saMjoga maLavA chatAM paNa dharma karavAnuM mana nathI thatuM ane adharmAcaraNamAM ja mati pravRtta thAya che tevA jIvo pratye zAstra karaNA ane mAdhyastha bhAva dharavAnuM sUcana kare che. kema ke, teo je adharmane upAdeya ane dharmane heya tarIke jue che ke mAne che temAM teonA kliSTakarma ja kAraNabhUta che. agha () mA () - madharfzana (tri.) (adharmapremI, adharmamAM rAgI-Asakta) 3pa () macchu - 3 (ni.) (dharmamAM jene ruci nathI te, adharmapremI) mA () masamuthAra - atharvasamulAvara (tri.) (cAritrarahita, durAcArI, adharmAcaraNamAM Asakta rahenAro) moja-zokhapriya lokonI ukti che ke, "ghaDapaNamAM goviMda bhajazuM" paraMtu, yAda rAkhajo je yuvAnImAM prabhubhajana nathI karI zakato te aMtakALamAM paNa paramAtmAnuM smaraNa karI zakato nathI. olA kAlasaurika kasAInuM ja udAharaNa joI lo. te durAcArI AtmAne pazuhatyAnI Asakti hovAthI zreNika rAjAe tene pApathI dUra rAkhavA kUvAmAM utAryo to tyAM paNa te mATInA pADA banAvIne hatyA karI mAnasika saMtoSa pAmato hato. 414
Page #466
--------------------------------------------------------------------------
________________ adha (ha) mmasIlasamudAyAra - adharmazIlasamudAcAra (tri.) (adharmarUpa svabhAva ane AcAra che jeno te, svabhAvathI ane kriyAthI adhamacArI) atha (da) mApura - madhamatukA (tri.). (adharmane anusaranAra, zruta-cAritranA abhAvavALo, adharmanA AcaraNamAM rajAmaMdI ane anumodana jene che te) madha () manoya - adhafthA (pu.) (nimitta-vazIkaraNAdi prayoga karavA te) nimitta, vazIkaraNa, jayotiSa ke maMtravidyAno prayoga zAsananI rakSAnA hetuthI karavAmAM Ave te dharmayoga bane che. paraMtu je vidyAdino prayoga svArthapUrti ane dveSathI karavAmAM Ave che te adharmayoga bane che. te adharmayoga jIvane bhavobhava sudhI rajhaLAvanAra bane che. matha (2) fTTa - mathaka (tri.). (adharma, krUra karma karanAra) atharSada(ki.) (adharmIone je iSTa che te, adharmIone priya) *mathaEg (tri.). (adharmapremI pApa-priya, adharma jene iSTa pUjita che te) jema sakarane viSkAmAM AnaMda Ave che. tene gaMdavADa ja game che tema je adharmapriya hoya tene dhArmika vAtAvaraNa to dUranI vAta che paNa dharma zabda paNa na game. jene pApa priya lAge te jIva yA to abhavya samajavo kAM pachI te dUrabhavI jIva jANavo. (4) mitha - athAkya (tri.) (adharmI, pApI, asaMyamI) matha (4) - adhara (pu.) (nIceno hoTha) atha (da) rAmA - matharAmana (ja.) (adhogati gamananuM kAraNa, durgatinuM kAraNa) () - gari (tri.). (amuka samaye karaja na levA saMbaMdhI ke vivAda na karavA saMbaMdhita viziSTa niyamavALuM nagara vagere) rAjAzAhInA jamAnAmAM pota-potAnI rItanA kAyadAo rahetAM hatAM. jema ke koie koInI pAsethI RNa levuM nahIM athavA to te saMbaMdhI koIpaNa jAtanI takarAra karavI nahIM tevo hukama pharamAvavAmAM Avyo hoya tevuM gAma ke nagara vagere. kai () - mathara (strI.) (auSadhAdi vATavA mATenI kharala, khAMDaNI) madha (4) pInoTTa - agharanoi (6). (auSadhAdi vATavA mATeno paththara, dasto) gadha (4) DhuM - atharoka (ja.) (upara-nIcenA hoTha ke nIceno hoTha) 3pa () (vA) - athavA ( vya.). (vikalpanA arthamAM vAparavAmAM Avato avyaya) 425
Page #467
--------------------------------------------------------------------------
________________ athANAja - athAga (.) (jayAM RNa saMbaMdhI takarAra karavAnI manAI karavAmAM AvelI hoya tevuM nagarAdi 2. prANa dhAraNa karavAne asamartha) je te bhAvamAM rahelo AtmA AhAra, zarIra, iMdriya, paryApti vagere prANone tyAM sudhI ja dhAraNa karavAmAM samartha che jayAM sudhI AyuSya karma vidyamAna che. taddabhava saMbaMdhI AyuSya pUrNa thatAM ja jIva prANone dhAraNa karavA asamartha banI jAya che. jene vyavahAramAM mRtyu kahevAmAM Ave che. je vyakti jIvanayApana karavA asamartha hoya tene paNa adhAraNIya kahevAya che. dhi (hi) - dhi ( vya.) (adhikapaNuM, avikatAsUcaka avyaya) rAdhi (f) 3- mathuti (strI.) (dharyano abhAva, akRti, adhIratA) ()T -- Rdhi (tri.) (vizeSa, vadhAre, adhika). matha (da) gama - dhiAma (pu.) (gurunA upadezathI thato bodha, samyaktano hetu) samyaktaprApti be prakAre kahelI che. 1. nisargathI ane 2. adhigamathI. dharmasaMgraha graMthamAM kaheluM che ke, gurunA upadezane AlaMbIne jIvane je samyaktanI prApti thAya che tene adhigamaja samyakta kahevAya che. bahulatayA jIvone adhigama samyakta hoya che. koIka bhavya jIvane nisargathI nirmala samyatva prApta thatuM hoya che. mafdha (f)(di) gumaDuM - dha (f) amara (5, ru.) (gurunA upadezathI thayelI tattvajijJAsA, samyaktano eka prakAra). samyattvanA dasa prakAramAMno eka prakAra che adhigamarUcino. je jIva haLukarmI che ane nikaTa mokSagAmI che tevA jIvane guno upadeza sAMbhaLIne agyAra aMga, upAMga ane pUrve saMbaMdhI tattvajijJAsA thAya che tene adhigamaruci samyakta kahevAmAM Ave che. adhi (bhi ) gamasammadaMsaNa - adhigamasamyagdarzana (na.) (gurunA upadezathI prApta thayelo samyakta-tattvAvabodha) fdha (hi) jaya - #iaa (na.) (adhikAra) rAmAyaNa ane mahAbhAratamAM AsamAna jamInano pharaka che. rAmAyaNamAM pitRbhakti, prema, niHsvArtha bhAva, tyAganI bhAvanA, saMskArAdi jovA maLe che. jyAre mahAbhAratamAM chaLa, prapaMca, svArtha, adhikAranI laDAi ane mArA-tArAnI bhAvanA jovA maLe che. - mATe ja to koI jhaghaDo thAya to kahevAya che ke, mahAbhArata thaI gayuM ane koI sAro saMskAravardhaka prasaMga dekhAya to kahevAya che ke A to rAmAyaNanI yAda apAve che. * ta (tri.). (prApta, jANavAmAM AveluM, jJAta) dhi (hi) garabA - ra (ja.) (kalaha, jhaghaDo 2. hiMsAnuM ojAra 3. jenAthI AtmA narakagati pAme te-karma 4. AdhAra 5. asaMyama 6. Atmabhinna vastu) upakaraNa ane adhikaraNamAM taphAvata e che ke, upakaraNa sva ane paranA upakAra mATe thAya che. sAdhu bhagavaMtonA upakaraNo, jinAlayanA upakaraNo vagere dhArmika sAdhano kalyANanA hetu bane che. temaja je sAdhano kalaha ane apakAramAM kAraNa bane tene adhikaraNa kahevAmAM Ave che. zAstragraMthomAM adhikaraNanI aDhAra prakAranI vistRta niruktio-bhedo karAyelA che.
Page #468
--------------------------------------------------------------------------
________________ gadha (hi) TRUriyA - dhirakriyA (trI.). (adhikaraNa-AraMbha viSayaka kriyA, talavAra vagere hathiyAra nimitte thato karmabaMdha, kalaha viSayaka vyApAra) prazna vyAkaraNa sUtranA AzradvAramAM adhikaraNa kriyAnuM vivecana karAyeluM che. temAM lakheluM che ke, adhikaraNakriyA be prakAranI che. 1, nirvastranAdhikaraNa kriyA ane 2. saMyojanAdhikaraNa kriyA. temAM lakhyuM che ke, adhikaraNakriyA vaDe jIva sva-paranuM ahita karanArA aneka prakAranA hiMsAdi anartho sarje che. ma (ma) fdha (hi) bAtha - dhikSafkkI (rA.) (kleza ke hiMsAdinA sAdhano pedA karavAthI lAgatI kriyA, AdhikaraNikI pApakriyA) sthAnAMgasUtrAdimAM jaNAveluM che ke, je pApakriyA vaDe AtmA narakAdi durgatimAM ThelAya tevI kriyAne adhikaraNikI athavA AdhikaraNikI kriyA kahI che. arthAta talavAra, bhAlA, barachI ke pistola vagere bAhya nimittabhUtakaraNo dvArA karavAmAM AvatI hiMsaka pravRtti. ftha (hi) Rufi - f urt (sTI) (eraNa, loDhuM TIpavAnuM luhAranuM ojAra vizeSa) dha (di) nAra - yAra (pu.) (prastAva, prasaMga 2. prayojana 3. vyApAra 4. graMthavibhAga 5. sattA, hakka) gadha (hi) kuMta - gathitiSThava (.) (rahetuM, nivAsa karatuM) zramaNa bhagavaMtone kevA AzramamAM rahevuM arthAta, kevI vasatimAM rahevuM te mATe AcArAMgasUtramAM jaNAvyuM che ke, jyAM strI, pazu, paMDaga yAne napuMsakAdi na rahetA hoya, vaLI jyAM svAdhyAyamAM vyAghAta na thato hoya, vipula pramANamAM gocarI pANI sulabha hoya ane jayAM sarpAdi hiMsaka jIvajaMtuono upadrava na hoya tevI nirdoSa ane saMyamanI poSaka vasatimAM rahevuM ema jaNAveluM che. jayAre sAdhanAzIla sAdhu mATe smazAnAdika nirjana bhUmimAM dhyAnAdi karIne pariSahavijayI banavA mATe jaNAveluM che. dha (di) va - adhisthApana (1.) (pATa-pATalA para AcchAdita rajoharaNAdi para besavuM te, upara rAkhavuM te) nizIthasUtranI cUrNimAM sAdhvAcAranA pAlanamAM thatI alanA vize aticAranA prasaMgamAM jaNAveluM che ke, sAdhu athavA sAdhvIjI pATa ke pATalA athavA nAnI khATa para rajoharaNa rAkhIne tenA para Azraya kare ke bese to te prAyazcittavALuM adhisthApana bane che. dha (hi) pherA - dhiSThAya (avya.) (A mAruM che ema mAnIne grahaNa kareluM) mokSanI ArAdhanAmAM ujamALa banelo ArAdhaka AtmA dunyavI cIja vastuo para kyAreya "A mAruM che ema mAnIne mAyA mamatA rAkhato nathI. tenI vRtti haMmezA tyAga pradhAna hoya che. te kyAreya mana vacana ane kAyAthI ema nathI icchato ke karmo upArjita karI, huM mAro saMsAra vadhAruM. dhi (hi) mANaI - adhikAra(S.) (adhika mAsa) nizIthacUrNinA 20mA udezAmAM adhimAsaka mATe jaNAvyuM che ke, A adhikamAsa varSanA bAramA bhAga rUpe saMbhave che je sUrya caMdranI gatithI niSpanna thAya che. jene jyotiSIya gaNita pramANe ogaNatrIsa divasa vIsa bhAga ane batrIsa aMze gaNAvelo che. dhi (hi) mutta - dhAi (strI) (zAstra vize zraddhALu, zAstra para zraddhAvALo) madha (f) varU (ti) - dhipati (pu.) (prajAnuM atIva rakSaNa karanAra, prajAno rakSaka, adhipati)
Page #469
--------------------------------------------------------------------------
________________ jema adhipati potAnI pharajarUpe prajAnuM atyaMta pAlana poSaNa kare che tema mAtA-pitA vagere vaDIlo paNa potAnA AzritajanonuM pAlana poSaNa ane rakSaNa kare che. zAstrakAroe tIrthaMkara prabhune mahAgopanuM biruda ApyuM che te jIvonA rakSaNahAra hoI A ja arthamAM ApeluM che. ahiM - thImahi(ma.) (sIne vaza AtmA, strIne vize raheluM) adhIrapurisa - adhIrapuruSa (puM.) (adhIra puruSa, abuddhimAna, maMdabuddhi puruSa, sAhasavRttirahita puruSa, himmata vagarano mANasa) dhana kamAvA nIkaLelo puruSa jo adhIra hoya, sAhasavRttivALo na hoya ane himmata vagarano hoya to te potAne kyAreya karoDapati banAvI zakato nathI, tema mokSamArganI sAdhanA karanAra jIva jo zakti-sAmarthyarahita hoya, adhIra hoya to iSTasiddhine kyAreya prApta karI zakato nathI. mATe ja dhairya, khaMta, buddhi vagere guNo sAdhakamAM hovA joIe tema jaNAvAyuM che. madhuva - athuva (kuM.) (bhaviSyamAM kadAcita vyavaccheda-nAza pAme tevo bhavya jIva saMbaMdhI je karmabaMdha te avabaMdha) a () w - varnana () (adhogatinuM kAraNabhUta kama) piMDaniryuktimAM adha:karmanI vistArapUrvaka vyAkhyA karavAmAM AvelI che. temAM AdhAkarmI AhArane adha:karma kahelo che. AdhAkarmI AhAra karanAra sAdhunI adhogati kahelI che. tenuM kAraNa hiMsAdi AzravamAM pravRtti thAya te che. ukta graMthamAM adhaHkarmanI caturbhagI darzAvI che te A pramANe 1. nAma adhaHkarma 2. sthApanA adhaHkarma 3. dravyAdha karma ane 4, bhAvAdhAkarma. agho (4) hi- ayo (pu.) (paramAvadhithI UtaratA kramavALA avadhijJAnavALo jIvo sthAnAMgasUtranA bIjA sthAnamAM jaNAvyuM che ke, paramAvadhijJAnathI UtaratA kramavALuM je adhovarti avadhijJAna che tenAthI yukta jIvane adhovadhi kahe che. A avadhijJAnavALo jIva jJAna vaDe pote adholokanA bhAvone yathAtathya svarUpe jANe che. 3manAra - mattA (). (vyavadhAna) nAnyatara jAtimAM gaNelA "aMtara' zabdanA zabdakozomAM avakAza, avadhi, paheravAnuM vastra, adRzya thavuM, bheda, paraspara vilakSaNatArUpa vizeSa aMtara-taphAvata, chidra, potAnuM, sivAya, samAna, nikaTa, AtmA, aMtarAla vagere aDhAra arthe karelA prApta thAya che. atrI (pa.-trI.) - aa (7) (AMtaraDuM) manuSyanA zarIramAM be AMtaraDAo rahelA che. eka nAnuM AtaraDuM ane bIjuM moTuM AMtaraDuM. A bannenA kAryo bhinna bhinna che. nAnuM zarIramAM rahelA annarasane aMtaHstrAvI graMthiomAM zoSAvavAnuM kArya kare che. jyAre moTuM AMtaraDuM zeSa rasane pacAvI kacarAno nikAla lAve che. mArU - kacAza (ki.) (bIjAnA jevuM, anya prakAranuM) siddhahemazabdAnuzAsananA AThamA adhyAyanA cothApAdanA cAraso teramA sUtrathI "anyAdaza' zabdano "annAisa' evo Adeza thAya che. je bIjAnA jevuM hoya athavA je vastu anya vastune maLatI Ave tenI sarakhAmaNI karavAmAM 'A bIjAnA jevuM che tema kahevAya che. apa - am (ru.) (pANI, jaLa) 48
Page #470
--------------------------------------------------------------------------
________________ pANIne jIvasvarUpe mAnanAruM jaina darzana jagatamAM DhaMDhero pITIne kahe che ke bhAI! pANIne ghInI jema khUba ja upayogapUrvaka vAparo. arthAtu khAvA pIvAmAM, snAnAdimAM bahoLA pramANamAM aSkAyanA jIvonI hiMsA thAya che mATe khapapUratuM grahaNa karo. bagADa na karo. sava (m) dvAna - gapratiSThAna (I.) (mokSa, mukti 2. sAtamI narakavarti eka narakAvAsa) dhorAtighora duHkhamayI sAtamI narakamAM pAMca narakAvAso che. temAM madhyavartI narakAvAsanuM nAma apratiSThAna che. A narakAvAsa dazahajAra yojana AyAma vikhaMbhavALo che ema bhagavatIjIsUtra, sthAnAMgasUtra, prajJApanAsUtra, jIvAbhigamasUtrAdimAM jaNAvyuM mA (5) thi - mapratiSThita (tri.). (pratiSThAna-sthitirahita, pAyA vinA svAbhAvika raheluM 2. azarIrI 3. apratibaddha) ATheya prakAranA karmothI sarvathA mukta thayelA pratyeka siddha AtmA siddhazilA para birAjamAna thAya che te siddhazilA pistALIsa lAkha yojana lAMbI che. vaLI te pAyA vinA svAbhAvikapaNe rahelI che. tene koIe banAvelI nathI. mar (g) rUpaUpatti -- chaThThIfpravRtatva () (jemAM asaMbaddhapaNuM ke ativistAra na hoya tevI vANI, tIrthaMkaranI vANInA 35 guNo paikIno eka guNa-satyavacanAtizaya) maka - mApada(tri.) (agnithI pAkelo nahIM tevo AhArAdi, asaMskRta-apakva kAcA phaLa phaLI vagere). apakvAhAra duSpakvAhAra nahIM vAparavA mATe jainAhAranA graMthomAM je kaheluM che. te zArIrika ane dhArmika ema banne rIte hitakara jANIne niSedha karAyelo che. apakvAhAra levAthI zarIramAM ajIrNAdi roga temaja temAM raheluM sacittapaNe naSTa na thavAthI dhArmika rIte hiMsAdino doSa saMbhave che. paUR - (tri.) (pradezarahita, aMza vagaranuM, avayavarahita, jenA bhAga paDI zake nahIM tevuM, paramANu Adi) pola - gA (pu.) dviSano abhAva, amatsaritA, mAdhyasthabhAva) paMcAlakajI graMthamAM jaNAveluM che ke, ArAdhaka AtmA kevo hoya? tenAmAM dekhItI kaI viziSTatA pragaTI hoya, te kevI rIte jANI zakAya? to enA javAbamAM jaNAveluM che ke, te bhavyAtmA dvaSanA abhAvavALo hoya che. tenAmAM sarvathA matsaritA-ISyo na hoya. gaDiya - mAita (kuM.) (sabuddhithI rahita, mUrkha, mUDha, buddhi vagarano). dharmanA marmane pAmavAnI yogyatA konAmAM hoya athavA kevA jIvo yathAtathya padAthavabodha karI zake? to e mATe zAstrakAroe kaheluM che ke, je jIvAtmA saddabuddhie alaMkRta hoya vaLI, jemAM RjutA, niSkapaTatA, amatsaritA, aSitA vagere guNo hoya te jIva dharmanA marmane pAmavA yogya bane che. tattvanA sArane pAmavA samartha bane che. apaMtha - apatha (pu.). (zastrathI acitta nahIM banelI pRthvI, sacitta pRthvI) pUjaya sAdhu sAdhvIjI bhagavaMtone vihAra karavA aMge mArgadarzana karatA zAsagraMthomAM lakhyuM che ke, je bhUmi zastro pahata nathI thayelI athavA Adra hoya, sacitta hoya tevI bhUmi para vicaraNa karavA niSedha karelo che. sarvathA acitta bhUmi para cAlavA jaNAveluM che. (agni vaDe pakAvAyelo na hoya tevo AhAra-auSadhi Adi, pakvapaNuM na pAmeluM) 429
Page #471
--------------------------------------------------------------------------
________________ apakkosahibhakkhaNayA -- apauSadhibhakSaNatA (strI.) (agni Adi para pakAvyA vinAnuM anna khAvuM te, zrAvakanA sAtamA vratano prathama aticAra) bhagavAna AdinAthanA pitA nAbhikulakaranA samayamAM yugaliko agni para pakAvyA vinAnA annakaNa khAtA hatA. temAM kAraNa e ja hatuM ke, te samayamAM yAne te yugalikakALamAM teone agni Adi para pakAvavAnuM jJAna nahotuM. bhagavAne te jJAna ApyuM hatuM. paQWrite() - apakSaprAdina(tri). (pakSano anAgrahI, apakSapAtI, zAstrabAdhita pakSa na kheMce te) jeNe AtmAnubhava karI lIdho che yAne jene samyaktano sparza thaI gayo che tevA samakitadRSTi jIvane zAstrabAdhita koIpaNa pakSa na game. te evA kupano anAgrahI hoya. je jIvo haju sudhI satyAsatyanA vivekathI rahita che tevA ajJAnIjano ja kadAgrahanA pakSapAtI banatA hoya che. 3padi - apAI (tri.) (nirdoSa, doSa vinAnuM 2.pANInuM phINa) jema covIza kereTanI guNavattAvALA sonAmAM koIpaNa prakAranI azuddhi saMbhavatI nathI, tema so TacanA zuddhAtmadravyamAM rAga-dveSAdi koIpaNa prakAranA doSa saMbhavatA nathI. saMyamadharma ke zrAvakadharmanI ArAdhanA A zuddhAtmatattvane pAmavA hetu batAvelAM che. apagaMDasukka - apagaNDazukla (tri.) (jemAMthI doSa nIkaLI gayA hoya tevuM zukla, nirdoSa arjuna suvarNanA jevuM zukla, cokhA pANInA phINa jevuM sapheda) sUtrakRtAMgasUtramAM anuttara evA zukladhyAnanI vAta karelI che. te kevuM hoya tenI bAhya upamA dvArA samajAveluM che ke, te jema arjuna jAtinuM suvarNa-pleTInama kevuM nirmaLa ane cetavarNIya hoya che, tenA jevuM A zukladhyAna anupama koTinuM vizuddhatama hoya che. para - 3pavA (pu.). (apakarSa, hInatA, abhAva) mokSanuM svarUpa samajAvavuM atyanta kaThina che chatAMya zAstrakAroe aneka prakAranI yuktiothI tene samajAvavAno prayatna karelo che. temAM eka evI yukti paNa kahI che ke, bAhya-abhyatara je je bhAvo ApaNane jagatamAM anubhavAya che te badhAno jyAM sarvathA abhAva che te mokSa che. tathA prakAranA mokSanA svarUpane samajavA mATe ApaNane prathamanA traNa karmono ghaNo kSayopazama joIze. apa (m) 3 - apratyakSa (a.). (acAkSuSa, cakSuno viSaya na bane tevuM, apratyakSavartI buddhi) apa () vaivajJAna - pratyAhyAna (I.) (paccakhANa ke viratinA pariNAmano abhAva 2. apratyAkhyAnAvaraNIya kaSAya, dezaviratinA pariNAmane aTakAvanAra kaSAya) krodha, mAna, mAyA, ane lobha A cAra durguNonuM bheguM nAma chekaSAya catuSka. tenA vaLI eka ekanA cAra cAra bheda che. anaMtAnubaMdhI, apratyAkhyAnAvaraNIya, pratyAkhyAnAvaraNIya, ane saMjavalana. temAM apratyAkhyAnAvaraNIya kaSAyano udaya jIvane zrAvakapaNAnA dharmathI vaMcita rAkhe che. te jIvane dezavirati dharmanuM jarAye Asevana karavA deto nathI. vrata paccakhANanA ullAsane haNI de che. apa (ppa) ccakkhANakiriyA - apratyAkhyAnakriyA (strI.) (paccakhkhANa ke tyAga na karavAthI lAgato karmabaMdha, apaccakhANa kriyA) viratidhara zrAvaka ane avirata zrAvakamAM jo bheda karavo hoya to ATalo ja thAya che ke viratidhara zrAvakanA jIvanamAM vrata, paccakhANano Adara dekhAya, jayAre avirata zrAvakanA jIvanamAM vrata ke paccakhkhANa nAmanI koI cIja hoya nahIM. temAM dekhItuM kAraNa koIpaNa hoya paraMtu, adRSTa kAraNa tarIke apratyAkhyAnAvaraNIya kaSAyo ja rahelA che. pa (m) vizvALi (M) - HutyAdhyanina (tri.) (paccakhANa ke tyAga na karanAra, paccakhANarahita) 430
Page #472
--------------------------------------------------------------------------
________________ upa () vijJAya -- pratyAghAta (tri.) (jeno tyAga nathI karyo che, na tyajeluM) ghaNA loko ema mAnatA hoya che ke, ApaNe kyAM madirA mAMsa khAIe chIe, ApaNe to saptavyasanane aDatA paNa nathI, dUrathI ja salAma karIe chIe, to pachI ApaNane tenuM pApa zA mATe lAge? paNa bhAI bhagavAne kahyuM che ke, je paNa pApasthAnako che, teno niyamapUrvaka tyAga na karelo hoya to chevaTe anumodanAnuM paNa pApa to lAge ja. mATe niyama levAno Agraha sevAya che. mA () aiya - pratyaya (kuM.) (avizvAsa, asatyano eka bheda 2. adattAdAnano sattaramo bheda) praznavyAkaraNasUtranA AzradvAramAM A zabdanuM vivecana thayeluM che. temAM lakhyuM che ke, vizvAsanA abhAvarUpe A asatya vacanano covIzamo bheda che. bIjI rIte joIe to avizvAsa kAraNa hovAthI sattaramAM prakArano gauNa adattAdAnano bheda paNa kahevAya che. apaccayakAraga - apratyayakAraka (tri.) (vizvAsaghAtI, vizvAsabhaMga karanAro) Ajano mAnavI sAruM khoTuM joyA vagara potAne lAbhakAraka che ke nahIM te joIne vyavahAra karato thaI gayo che. temAMya jo potAno svArtha siddha thato hoya to sAmevALAnuM je thavuM hoya te thAya, tenI jarAya paravA karyA vagara vizvAsaghAta karI le che. paraMtu jainadharma pAmelo jIva anokho che. te prANanA bhoge paNa vizvAsabhaMga to na ja kare. pachI bhalene potAnuM lAkha gaNuM nukazAna jatuM hoya. azvini - mAyatra (tti.) (ayogya 2. asamartha) hAthInI aMbADI hAthI ja vahana karI zake anya prANI teno bhAra jhIlavAmAM asamartha che. tema aDhAra hajAra zIlAMgarathano bhAra to viralAo ja vahana karI zake che yAne mahAsaMyamI AtmAo ja vahana karI zake nahIM ke rAta-divasa bhogasukhomAM rAcanAro saMsArabahula jIva. apacchANutAvi (Na)- apazcAttApin (tri.) (aparAdhanI AlocanA laIne pazcAttApa na karanAro, gurunI pAsethI prAyazcitta laIne rAjI thanAro) vyavahArasUtranA prathama udezamAM apazcAttApI ziSyanI vAta karatA jaNAvyuM che ke, guru bhagavaMta evA suvinIta ziSyane prAyazcitta Ape tyAre te cAritrI AtmA khUba khuza thAya. prasannacitta bane ane manamAM vicAre che ke, huM kRtapuNya chuM jethI mane prAyazcitta maLyuM. apacchAyamANA - apracchAdayat (tri.) (na chupAvato, chAnuM na rAkhato) kalpasUtramAM bhagavAna mahAvIranA zAsanamAM kevI prakRtinA jIvo haze tenuM varNana karAyeluM che. temAM lakhyuM che ke, A kALanA jIvo vakra ane jaDa prakRtinA haze. eTale jyAre prAyazcittanI vAta Ave tyAre saraLabhAve AlocanA paNa nahIM kare. kAMIja chAnuM na rAkhavuM evuM ochuM banaze. lakSmaNA sAdhvIjInI jema kaMIka chupAvIne vartanArA bahulatAe haze. aho! kALano prabhAva kevo apratihata che. mauchama - gama (tri.) (jenA pachI bIjuM koI nathI te, sauthI chelluM, aMtima 2. AkharanuM maraNa) A avasarpiNI kALamAM bhavyajIvonA tAraNahAra prathama tIrthakara zrI RSabhadeva paramAtmA thayA. temanA pachI ajitanAtha Adi bAvIza tIrthaMkaro thayA ane jenA pachI A kALamAM bIjA koI tIrthakara nathI thavAnA evA sauthI chellA eTale covIsamA tIrthaMkara zrI mahAvIra prabhu thayA. temanuM eka nAma apazcima tIrthakara paNa AgamomAMthI prApta thAya che. apacchimamAraNaMtiyasaMlehaNAjhasaNA - apazcimamAraNAntikasaMlekhanAjoSaNA (strI.) (maraNa samaye jenA dvArA zarIra ane kaSAyAdi pAtaLA karAya te saMlekhanA nAmanA tapa vizeSanI sevanA-AcaraNA) bhagavatIsUtranA sAtamAM zatakanA bIjA udezAmAM jaNAvAyuM che ke, maraNAsanna ArAdhaka potAnI Atmazuddhi mATe kaSAyone upazamAvIne 31
Page #473
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAtaLA karavA hetu ane potAnA deha paranI mamatA utAravA mATe saMlekhanA nAmaka tapa vizeSa vidhipUrvaka kare tene apazcima - mAraNAntika saMlekhanA joSaNA kahevAya che. apacchimamAraNaMtiyasaMlehaNAjhasaNAjhasiya - apazcimamAraNAntikasaMlekhanAjoSaNAjoSita (jhaSita)(tri.) (aMta samaye saMlekhanA tapa dvArA zarIra tathA kaSAyAdine khapAvyA che jeNe te, maraNa samaye saMlekhanA karI deha khapAvanAra) apacchimamAraNatiyasaMlehaNAjhusaNArAhaNatA - apazcimamAraNAntikasaMlekhanAjoSaNArAdhanatA (strI.) (aMtasamaye mAraNAMtikI saMlekhanA tapanI akhaMDa ArAdhanA karavI te). jIvananA aMta samaye karAtI mAraNAMtikI saMkhanAnI ArAdhanA niraticArapaNe karavI joIe. tenA pAMca aticAro jaNAvyA che. te A pramANe che. 1 IhalokamAM sukhanI vAMchA 2 paralokamAM sukhanI eSaNA 3jIvitavyanI AzaMsA 4 maraNanI AzaMsA ane 5 kAmabhoganI vAMchanA. A pAMce aticArone bhalI bhAMti jANIne tyAga karI zuddhabhAve saMlekhanA karavAthI sadgati thAya che, apamtta - mAryA (.) (asamartha 2. asaMpUrNa 3, svakAryamAM akSama 4. svayogya paryAptio saMpUrNa nathI karI te-aparyApto) pahelA karmagraMthamAM pratyeka zarIrIne jIvanazakti dhAraNa karavAnA arthamAM paryAptionI vAta Ave che. je jIve A paryAddhio pUrNa nathI karI ke mRtyu sudhI karaze paNa nahIM tevA jIvane aparyApta kahevAmAM Ave che. tenA be prakAra kahyA che. eka labdhi aparyAptA ane bIjA karaNa aparyAptA. je jIva utpanna thayA pachI potAne yogya payaktio pUrNa karyA vagara ja maraNa pAmanArA che tene labdhi aparyAptA kahe che. jyAre potAnI jAti yogya patio haju pUrNa karI nathI paNa avazya pUrI karavAnA che te karaNa aparyAptA kahevAya che. 3 mtta - 3pa (6) (asamartha 2. asaMpUrNa 3. svakAryamAM akSama 4, svayogya paryAdhio saMpUrNa nathI karI te-aparyApyo) sthAnAMgasUtramAM jaNAvyuM che ke, nairayika jIvo be prakAranA che. eka paryAptA ane bIjA aparyAptA. je jIva tyAM utpanna thAya ane jyAM sudhI svayogya pathatio pUrI na kare tyAM sudhI te aparyApta kahevAya che. nArakInA jIvo labdhi aparyApta nathI hotA paNa karaNa aparyApta hoya che, yAvat devomAM paNa A pramANe samajavuM. apajjattaNAma - aparyAptanAman (na.) (aparyApta nAmakarma, nAmakarmano eka prakAra ke jenA udayathI jIva potAne yogya payaktio pUrI karI zakato nathI) labdhi aparyApta jIva kyAreya paNa potAnI jAti yogya patio pUrI karI zakato ja nathI. tema thavAmAM kAraNa che nAmakarmanI aparyApta nAmaka prakRti. je jIvo nAmakarmanI paryApta prakRtivALA che teo ja potAnI jIvanazaktione prApta karI zake che. pamtti - Apatti (strI.) (patinI apUrNatA, potAnA sthAne yogya pati pUrI karI na hoya te) apajjavasiya - aparyavasita (tri.) (jeno aMta nathI te, anaMta) siddhazilA para birAjamAna sidhdha bhagavaMtonI tyAM sthiti kevI che? tenA mATe prajJApanAjI sUtramAM kahyuM che ke, siddha bhagavaMtonI tyAM sthiti sAdi aparyavasita arthAtu, sAdi ananta che. teone rAgAdinA abhAve ane pratipAtanA abhAve A sthiti kahelI che. apajjuvAsaNA - aparyupAsanA (strI.) (paryApAsanA-sevA na karavI te, aparyApAsanA) je jIvo A saMsAramAM janma to le che paNa teo saMsAranA sukhonI ke dharmanI anukULatA jarAye nathI pAmatA temAM teonA azubha karmano ja udaya gaNI zakAya, tema pUrve dharmanI paryApAsanA nathI karI tethI niSpazyaka thayA, ema vicAratA nizcittapaNe jaNAya che. apajjosaNA - aparyuSaNA (strI.) (aprAma paryuSaNA athavA atIta paryuSaNA) 432
Page #474
--------------------------------------------------------------------------
________________ pavitha - prasthApita (tri.) (prasthApana nahIM karAyeluM, sArI rIte nahIM sthApeluM) mA (5) Dila - tivarSa (2). (jemAM zarIranI ceSTA jevI ke halanacalana Adi na thAya tevA pAdapopagamana nAmanA anazanano eka prakAra) AcArAMgasUtramAM sAdhu bhagavaMte maraNa samaye karavAnA saMthArAnA prakAro varNavyA che. temAM pAdapopagamana saMthArAnI vAta karelI che. A anazana svIkAranAre zarIranuM halanacalana ke anya koIpaNa prakAranI zarIranI ceSTA karavAnI hotI nathI. mAtra AtmadhyAnamAM magna banIne potAne samAdhimaraNa prApta kema thAya tevI anityAdi bhAvanAomAM ramaNatA karavA kaheluM che. () Diata - pratiRAnta (tri.) (doSa ke aticArathI nivRtta na thayeluM, vrata niyamomAM lAgelA aticAranI zuddhi na kareluM) aupapAkisUtramAM jaNAvyuM che ke, mokSamArganA ArAdhake potAnA jIvanamAM thayelA pApanuM prAyazcitta laI zuddhi karI sAdhanAmAM AgaLa vadhavuM joIe. lIdhelA vrata ke paccakakhANamAM jANatA ke ajANatA koIpaNa prakArano doSa sevAI gayo hoya tenI zuddhi avazya karI levI joIe. jo na kare to e jIvanI saghaLI ArAdhanA alpalAbha ane moTA geralAbhane ApanArI thAya che. mA (5) - mati (tri.) (paracakrathI asamAna, paracakra-sainya jenI barAbarI na karI zake tevuM, atulya) paramAtmA mahAvIranuM zAsana ApaNane janmathI maLI gayuM che tethI ApaNe tenuM mUlya kadAca na samajI zakIe te banavA joga che. paraMtu, A zAsananI traNe jagatamAM vartatA anyadarzano hoDa karI na zake tevuM apraticakra che ema tenI khAtarI karatA jaNAI Ave mauffcho (sejha-tri.) (mUrkha, jaDamati, alpabuddhi) he bhavyo! jo tamAre bhagavAna mahAvIranuM apratima zAsana yathAtathya svarUpe pAmavuM hoya to jaDatAne tilAMjali ApI tIkSNa buddhi vaDe tene pAmavAnI sAdhanA karo. kAraNa ke, syAdvAdanA sAgaramAM alpamati jIvo gothA khAIne aMte kubuddhinI kuTInAvamAM besI jAya che. je tene bhavasAgaramAM DubADI ja de che. apa () phiud - pratijJa (tri.) (asatunA samarthananI pratijJAthI rahita 2. rAga-dveSarahita 3. koInuM paNa bUruM karavAnA nizcayathI rahita 4, phaLanI icchAthI niyANuM na karanAra). sUtrakatAMgasUtramAM ane AcArAMgasUtramAM munine udezIne kaheluM che ke, sAdhu koIpaNa prakAranA niyANAthI rahita Atmazuddhi arthe ja tapa kare. ihaloka ke paraloka saMbaMdhI RddhinI kAmanAthI ke kaSAyavaza koInuM aniSTa karavAnI bhAvanAthI karAto tapa azuddha gaNAvIne svayaMnA mATe ja ahitakArI jaNAvyo che. pavipu0 - pratipUuf (a.) (guNahIna, tuccha, adhUruM) ihalaukika ke pAralaukika apAra Rddhi-siddhi vaibhavanI prApti guNADhya jIvane ja thatI hoya che. guNahIna vyakti na to vartamAnamAM sukha saMpatti pAme che ke na paralokamAM koi anupama prApta karI zake che. sarva saMpattio, sarva samRddhio guNane AzrayIne ja rahe che. apaDipoggala - apratipudgala (na.) (daridra, nirdhana) jeo A saMsAramAM bhikhArI bane che. ghaNo puruSArtha karavA chatAMya jIvanaparyaMta daridranArAyaNa rahe che. e sthiti mATe e ja kAraNa che ke teoe pUrve prApta saMjogomAM paNa dharmanuM Asevana nathI karyuM. dAna zIla tapa ke bhAva rUpa rasAyaNanuM sevana nathI karyuM te dhruvapaNe jANavuM joIe. 433
Page #475
--------------------------------------------------------------------------
________________ GS, mA (5) Dita - vidhyamAna (tri.) (koI ThekANe pratibaMdha na karato, rAga-dveSathI na levAto) vyavahArasUtramAM jaNAvyuM che ke, munivaronuM jIvana sarvatra apratibaddha arthAtu, pratibaMdha rahita hoya che. teo kyAMya paNa rAga ke dveSathI baMdhAtA nathI. sAruM anubhavIne rAga nathI karatA ke kharAba anubhavIne dveSa nathI ANatA. sarvadA niHsaMgapaNe vicaranArA hoya che. apa () viddha - viddha (tri.) (pratibaMdha-Asaktirahita, abhivRMga-rAgarahita). praznavyAkaraNasUtranA saMvaradvAramAM ane mahAnizIthAdi AgamagraMthomAM munine "sarvatra apratibaddha rahenAra' evuM vizeSaNa ApeluM che. muni haMmezA anala yAne pavananI jema unmukta vihArI hoya che. pavana kyAMya baMdhAto nathI tema muni paNa anukULa ke pratikULa koIpaNa saMjogomAM lapAtA nathI. mar (5) vidvaya - prativaddhatA (strI.) (niHsaMgapaNuM, apratibaddhatA, rAgarahita mAnasikatA, nirogIpaNuM) uttarAdhyayanasUtramAM apratibaddhatAthI saMyamI jIvane zAnI prApti thAya che tenA javAbamAM jaNAvyuM che ke, manathI rAgarahitapaNe rahenArane niHsaMgapaNuM prApta thAya che ane niHsaMgapaNAthI dharmadhyAnamAM ekAgracittatA prApta thAya che. ema uttarottara sAdhya yogamAM abhivRddhi thatI jAya che. aA () vivihAra - pratibaddhavihAra (pu.) (pratibaMdharahitano vihAra, dravyAdi abhivRMgarahita vihAra) pravacanasAroddhAra graMthamAM muninA apratibaddhavihAranuM sacoTa vivecana karAyeluM che. temAM dravya-kSetra-kALa ane bhAva ema cAreya prakAranA pratibaMdhathI rahita thaIne vicaranArA sAdhunI saMyamayAtrA saphaLa bane che. anyathA utkaTa kAyakleza karIne paNa cAritranI asaphaLatA ja kahI che. mA () DivumAna - gaprativRdhyama (a.) (zabdAntarane na samajato, na dhAraNA karato). *maprabhUdAna (.). (vara pAmelA mAnasa thakI nahIM harAtuM, na kheMcAtuM) 3pa (m) fhayAra - pratikAra (I.) (vyasana ke duHkhanA upAyano abhAva, upAyarahita, IlAjano abhAva) anAthI muni rAjavaibhavamAM ALoTatA rAjakumAra hovA chatAM teoe dIkSA kema lIdhI tenuM kAraNa Apa sahu jANatA ja hazo ? teone ekadA bhayaMkara zirovedanA thaI. koI IlAja-upAya kAragata na nIvaDyo tyAre bhAvadharmanA zaraNe javAthI te vedanA maTI hatI. capa (m) di04 -- pratirUpa (tri.) (jenI barAbarIvALuM bIjAnuM rUpa nathI te, tathA prakArano vinaya) apa () fhanaddhi - mawtana (tri.) (amApta, na thayeluM, prApta na thayeluM) ghaNA jIvo pUjA pratikramaNa tapa japAdi amRtAnuSThAnamaya ArAdhanAo karatA karatA kaMTALI jatA hoya che. teo manathI vicAratA hoya che ke zuM A ekanI eka kriyA roje roja karavAnI. e jIvoe yAda rAkhavA jevI vAta e che ke jayAM sudhI ApaNe praNidhAna karelI siddhi ApaNane saMprApta thaI nathI, tyAM sudhI karoLiyAnI jema ekasarakhI rIte dharmakaraNI karatA ja rahevuM joIe.
Page #476
--------------------------------------------------------------------------
________________ apa (ppa) DiladdhasammattarayaNapaDilaMbha - apratilabdhasamyaktvaratnapratilambha (ni.) (pUrvamAM prApta evA samyatvaratnanI saMprApti 2. nahIM prApta thayelA vipula kuLamAM utpanna thayeluM) mA (5) utterasa - gapratiklezya (tri.) (asAdhAraNa manobaLavALA, atulya manovRttivALA) aupapAtika AgamasUtramAM lakheluM che ke, zramaNo apratima manovRttivALA, zAnta ane jitendriya vRttivALA thaI prabhu dvArA prarUpita nigraMtha pravacanane sAme rAkhIne vicaranArA hoya che. arthAta teo svacchaMdAcArI manovRttivALA kyAreya nathI hotA. apa () Dikledana - apratyuvekSaT (1) (paDilehaNa na karavuM te, pAse rahelA zavyAsanAdinuM dRSTithI nirIkSaNa na karavuM te) sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMto potAnI pAse rahelA zayA-saMthAro, Asana, kaMbala, pAtra vagere upadhinuM pratidina be vAra paDilehaNa kare che. e rItano temano jIvadayAmUlaka AcAra che. tema zrAvaka paNa potAnA ghare dukAne yathAyogya jayaNA pALavAnA hetuthI nirIkSaNa kare, pratyupekSaNa kare evo zrAvakAcAra che. apa () treidaUTINIta - gapratinnevanAzIta (tri.). (daSTi paDilehaNA na karavAnA svabhAvavALo, joyA vagara cAlavAnI kuTevavALo). sAdhu bhagavaMto raste cAlatA dRSTine nIcI rAkhI rastAmAM rahelA jIva jaMtuonI jayaNA pALatA hoya che. eTalA mATe ja teo eka gAmathI bIje gAma vihAra karavAnA avasare dharatI para ajavALuM thAya ane jIvAdi spaSTa dekhAya tema cAlatA hoya che. mA () Didiya - pratirid (pratyakSa) ta (tri.) (jIvarakSAnA hetuthI daSTie karI anirIkSita-na joyeluM, jayaNApAlananA hetuthI paDilehaNA na karAyeluM) jainadharmanuM lakSaNa ahiMsA che. arthAtu jIvadayAmUlaka che. sthUla jIvone to sahelAIthI joI zakAya che ane tene kilAmaNA na thAya tema vartavAmAM muzkelI naDatI nathI, paNa je sUkSmajIvo che tenI jayaNA pALavA mATe upayogapUrvaka dRSTi paDilehaNA karavI paDe. tema jo na karAya to jIvarakSAno hetu mAryo jAya che. mATe sAdhu ane zrAvake mahattama jayaNA pALavI joIe. apa (ppa) DilehiyaduppaDilehiyauccArapAsavaNabhUmi - apratyupekSitaduSpratyupekSitoccAraprazravaNabhUmi (strI.) (pauSadhAdimAM jhADo-pezAba paraThavavAnI bhUminuM jIvarakSArthe sArI rIte nirIkSaNa na karavAthI lAgato doSa, zrAvakanA agiyAramAM vratano trIjo aticAra) upAsakadazAMgasUtramAM zrAvakanA vratonI vicAraNA karAyelI che. temAM lakhyuM che ke, zrAvaka pauSadhavratamAM hoya tyAre te potAnA ThallA mAtrAnI arthAta, jhADA pezAbane visarjita karavAnI jagyAne sArI rIte joI le. jyAM jIvAkula bhUmi na hoya tyAM ja paraThave. jo dRSTithI te bhUminuM nirIkSaNa na karyuM hoya ane maLa mUtrAdi visarjita kare to tene uparokta aticAra lAge che. apa (ppa) DilehiyaduppaDilehiyasijjAsaMthAraya - apratyupekSitaduSpratyupekSitazayyAsaMstAraka (puM.) (pauSadhavratamAM pAtharavAno saMthAro na paDilehavAthI ke sArI rIte na paDilehavAthI lAgato doSa, agiyAramAM vratano pahelo aticAra) AcArAMgasUtranI cUrNi vagere graMthomAM jaNAvyuM che ke, jIvarakSAnA hetuthI zrAvake pauSadhavratamAM zayyA AsanAdinuM paDilehaNa na karyuM hoya athavA anyamanaskapaNe paDilehaNa karyuM hoya athati, sArI rIte pratilekhana na karyuM hoya to tene pauSadhavratano prathama aticAra yAne doSa lAge che. mA () treiSiTI - gaNitipajhA (ja.) (paDilehaNa karyA vagaranA pIMchI, ghUMTaNa ane koNI nIce rAkhavAno cAkaLo, ozIke, gAla masurIyuM ane AsanakriyA-kaMbalAdi A pAMceya vastuo) 3pa (m) fpatrokathA - mautanokatA (strI.) (anukULatA) 435
Page #477
--------------------------------------------------------------------------
________________ apa () DivA () - atipati (tri.). (ekavAra AvyuM pAchuM jAya nahIM te, sadAkALa rahe te, kevaLajJAna avadhijJAna vagere) niMdIsUtramAM jaNAvyuM che ke, je jJAna utpanna thayA pachI kyAreya pratipAdita na thAya arthAtu, jAya nahIM te apratipAti jJAna kahevAya che. te sadAkALa AtmAmAM vartatuM hoya che. kevaLajJAna thavAnI pUrve evuM viziSTa avadhijJAna paNa hoya che je apratipAtipaNe rahe che. 3pa () disaMrta - gapratisaMtrI (tri.) (jeNe indriyo ane kaSAyono nigraha nathI karyo te, asaMyata). sthAnAMgasUtranA cothA sthAnamAM apratisaMlInatA cAra prakAre batAvI che. 1 krodha apratisalInatA 2 mAna apratisalInatA e ja rIte mAyA ane lobhanI jANavI. temaja anya rIte mana vacana kAyA ane indriyanI apratisalInatA caturbhagI paNa batAvI che. as () Disuon - pratikRtya ( vya.) (pratizravaNa na karIne 2. pratyuttara nahIM ApIne). apaDiseha- apratiSedha (puM.) (roka Toka nahIM te, berokaToka, pratiSedha rahita, rUkAvaTa vagaranuM) mahissava () - mautastrAvina (tri.) (TapakavAnI ke jharavAnI kriyA jemAM na thatI hoya tevuM, nahIM TapakanAra) mATInA ghaDAmAM pANI vagere rAkhIe to te jhame che. arthAta ghaDAnA sUkSma polANamAMthI pANI TapakavA mAMDe che. paraMtu jo pASANanI kaMDI ke dhAtunA pAtramAM pANI rAkhIe to te apratisrAvI hoI temAMthI pANI ke dravanA TapakavAnI ke jharavAnI kriyA thatI nathI. tema zrutajJAnane kaMThastha karIe to te kAlAntare bhUlI paNa javAya paraMtu, tene AtmasAta kareluM hoya to jIvanaparyata bhulAtuM nathI. mA (m) fha - tihatya (vya.) (arpaNa nahIM karIne, pAchuM nahIM ApIne, pAchuM ApyA vinA) mau (s) fevita - mauta (tri.). (tenA vacanane pratighAta na pamADato 2. te vacanane nahIM paDakArato) apa (a) hiya - gapratidata (tri.). (pratighAtarahita, akhaMDita 2. avisaMvAdI 3. anya vaDe ullaMghana karavA azakya) bhagavAna mahAvIranA pAMca mahAvrato rUpa zramaNadharma ane bAra aNuvrato rUpa zrAvakadharma traNe jagatamAM abAdhita pravarte che. koIpaNa prativAdI bhagavAnanA bhAkhelA A vratone oLaMgIne anyathA prarUpaNA karavA asamartha che. Aja paryata sarvajJa prabhunI vANI pratighAtarahita che ane cirakALa sudhI raheze. 3pa () fhada - pratihAra (tri.). (apratibaMdha vihAra karanAra, pratibaMdharahita vicaranAra-sAdhu) sthAnAMgasUtramAM lakhyuM che ke, jitendriya banelA munio gAme gAma apratibaMdha paNe vicare che. teo nAnA gAmamAM eka divasanuM rokANa kare che ane nagarAdimAM pAMca divasa sudhI rAgarahita thaIne vicare che. pote dharmamAM sthira thaI lokone dharmanA mArge vALe che. apa (ppa) DihayapaccakkhAyapAvakamma - apratihatapratyAkhyAtapApakarman (tri.) (atIta ane anAgata kALa saMbaMdhI pApakarmanA paccakhANa jeNe nathI karyA te, bhUtabhAvinA aniSiddha pApakarmavALo) niMdA-pazcAttApa karIne jeNe atItanA pApa vosirAvyA che ane paccakhANa karavA dvArA bhaviSyanA pApakarmone tilAMjali ApanArA e bhavyAtmAne pratikata-pratyAkhyAta-pApakarmA kahe che. jyAre tevo ujjavaLa prayatna nathI karyo te pApathI lepAya che. av (M) fhadayavana - pratitavana (ki.) (jenuM baLa koInAthI haNAya nahIM ke koI jenA baLanuM ullaMghana karI zake nahIM te, apratihata sAmarthyavALo) 436
Page #478
--------------------------------------------------------------------------
________________ apratihabaLa eTale jenuM baLa koInAthI haNAya nahIM ke koI tenA baLane jItI na zake te apratihabalI kahevAya che. eTale ke pUrvamAM karelI sevA-suzruSA verAvAdi apratimaguNothI sahaja sAmarthya pAmelA mahApuruSo bAhubalijI mahArAjanI jema moharAjAne parAsta karavAmAM samartha bane che. apa (ppa) DihayavaraNANadaMsaNadhara - apratihatavarajJAnadarzanadhara (puM.) (akhkhalita-apratihata evA kevaLajJAna ane kevaLadarzanane dhAraNa karanAra, kevaLajJAna-darzanavALA jinezvara deva) apratihata eTale kaTa-kuDyAdithI paNa asmalita ane avisaMvAdi evA kSAvikabhAve utpanna zreSTha jJAna-darzana athata vizeSa temaja sAmAnya avabodhAtmaka kevaLajJAna kevaLadarzanane je dhAraNa kare che te apratikatavarajJAnadarzanadhara kahevAya che. ema bhagavatIjI sUtranA prathama zatakanA prathama udezAmAM pharamAveluM che. mA (5) didAsaUT - atitasana (fa.). (jenI AjJA akhaMDitapaNe pALavAmAM Ave te) bhagavAna mahAvIradevanA zAsanamAM thayelA zaNagArarUpa aNagAro jevA ke prasannacaMdra rAjarSi, anAthI muni, dhannA-zAlibhadrajI Adi mahAmunivaro utkRSTa puNyazALI AtmAo hatA. temanI AjJA akhaMDitapaNe pALavAmAM AvatI hatI. chatAMya saMsAranA sAcA svarUpane oLakhIne pravrajita thaI AtmakalyANa sAdhI gayA. dhanya che e mahAmunivaronI karaNIne. mag (M) fsahAya - pratihAra(I.) (tenA mAlikane pAchA na ApavA yogya zA-saMsmArakAdi) apa () hIlsAra - pratIbhAra (tri.) (jano pratikAra-IlAja na hoya te, rakSaNanA upAya vagarano 2. sUtikamadi rahita) ghaNA loko rAjanetAonI jema potAnI sikyoriTI mATe jheDa plasanI surakSA vyavasthA goThavatA hoya che. are! bhojana paNa leboreTarI TesTeDa ja letA hoya che. paraMtu jayAre kALa AvI pahoMce che tyAre koI sikyoriTI ke rakSaNano upAya kAma lAgato nathI. janma lenAranuM mRtyu avayaMbhAvI che. teno pratikAra asaMbhava che. paraMtu sarva karmakSayathI saMbhava paNa che. gag (kha) huupaUT - pratyutpanna (ni.). (vartamAna nathI te, avidyamAna 2. pratipatti karavAmAM akuzaLa) ghaNA kharA loko khoTekhoTA duHkhI thayA karatA hoya che. kharekhara duHkhI thavAnuM koI ja kAraNa nathI, chatAMya duHkha-darda anubhavatA rahe che. je vartamAnamAM nathI tevA duHkhanI, roganI ke bhayanI teo manathI kalpanA karI letA hoya che. pachI to duHkhI ja thavAya ne. mapama - gaprathama (a.). (prathamatA jemAM nathI te, zarUAta vagaranuM, anAdi) ko'ka di dharmanI vAto sAMbhaLatA sAMbhaLatA jIvane manamAM vicAra Ave ke, A saMsAranI zarUAta kyArathI thaI haze ? vaLI, pahelA puruSa jabhyo haze ke pahelA strI? AvA to aneka savAlo pedA thatA hoya che. AnA javAbamAM sarvajJa prabhue kahyuM che ke, traNe jagatanA tamAma bhAvo anAdinA che. jenI koI prathamatA yAne zarUAta nathI. anAdi kALathI ema ja cAlatuM Ave che. apaDhamakhagai - aprathamakhagati (strI.) (aprathama- bIjA kramanI-aprazasta yAne azubha vihAyogati cAla) nAmakarmanI uttaraprakRtio 103 che. temAM zubha ane azubha ema be prakAranI che. tenI aMtargata zubha vihAyogati ane azubha vihAyogati Ave che. zubha yAne prazasta cAla ane azubha eTale aprazasta cAla. zubha vihAyogati puNyaprakRtimAM gaNAya che. apaDhamasamaya - aprathamasamaya (puM.) (prathama samaya nahIM te, bIjo trIjo samaya vagere) - ahIM je samayanI vAta karI che te jainazAsana mAnya samayanI samajavI. arthAt jainadharmamAM kALanA avibhAjaya aMzane samaya kahyo che. je samayanA kevaLI bhagavaMtanA jJAnathI paNa be bhAga na karI zakAya tevo sUkSmAtisUkSma kALAM. te samaya samajavAno che. 437
Page #479
--------------------------------------------------------------------------
________________ apaDhamasamayauvavaNNaga - aprathamasamayopapannaka (puM.) (jene utpanna thaye ekathI vadhu be-traNa samaya thayo hoya te, ekAdhika-be traNa samayamAM utpanna thayelA nairayika ke devaparvatano jIva) narakabhUmimAM utpanna thanArA jIvo be prakAranA che. temAM eka prathama samayamAM utpanna thanArA ane bIjA ekathI vadhu samayamAM utpanna thanArA. evI rIte vaimAnikAdi devo vize paNa samajavuM. A pramANe ThANAMgasutranA bIjA ThANanA bIjA udezAmAM kahyuM che. apaDhamasamayauvasaMtakasAyavIyarAgasaMjama - aprathamasamayopazAntakaSAyavItarAgasaMyama (paM.) (kaSAya upazamAvyAne jene ekathI vadhAre-be traNa samaya thayA che tevA upazAnta kaSAyavALA vItarAga saMyamano bheda) ThANAMgasUtre AThamA ThANamAM kahyA mujabaH - je jIve ekathI vadhu samayamAM upazama zreNimAM vartatA thakA vItarAga saMyama prApta karyuM hoya tevA AtmAne aprathama samaya upazAMta kaSAya vItarAgasaMyama kahevAmAM Ave che. Ane vItarAga eTale rAgarahita saMyamano eka bheda paNa mAnyo che. apaDhamasamayaegidiya - aprathamasamayaikendriya (puM.) (je jIvane ekendriyapaNuM prApta karyuM ekathI vadhu samaya thayA hoya te) apaDhamasamayakkhINakasAyavIyarAgasaMjama - aprathamasamayakSINakaSAyavItarAgasaMyama (pu.) (kaSAya kSaya karyo-kSapakazreNIe caDhya jene ekathI vadhAre be traNa samaya thayA che tevuM kSINakaSAya vItarAga saMyama, kSINakaSAyakSapakazreNI prApta vItarAga saMyama) kSapaka zreNIe caDhelA bhavyAtmA zeSa rahela kaSAyone khapAvIne alpasamayamAM kevaLajJAna kevaLadarzanane saMprApta kare che. tyArapachI te AtmA cAra aghAti karmono kSaya karIne siddhagati prApta kare che ema sthAnAMgasUtramAM vistRta samajaNa sAthe kahevAmAM AveluM che. apaDhamasamayasajogibhavattha - aprathamasamayasayogibhavastha (pu.) (sayogibhavastha thaye-terame guNaThANe caDyuM jene ekathI vadhAre-be traNa samaya thayA che te, sayogibhavano eka bheda) apaDhamasamayasiddha - aprathamasamayasiddha (pu.) (jeNe siddhapaNuM prApta karyAne ekathI vadhAre-be traNa samaya thayA che te, prathama samaya sivAya bIjA trIjA samayanA siddhapaNAnA paryAyamAM vartatA siddha bhagavAna) apaDhamasamayasuhumasaMparAyasaMjama - aprathamasamayasUkSmasaMparAyasaMyama (puM.) (sUkSma saMparAya saMyama prApta karyuM jene ekathI adhika samaya thayA che arthAtu, dazamuM guNasthAnaka prApta karyuM jene ekathI vadhu-be traNa samaya thayA hoya te-sarAga saMyamI, dazamAM guNasthAnaka-sarAga saMyamano bheda) apaNNaviya - aprajJApita (tri.) (jane jaNAvavAmAM na AveluM hoya te, bekhabara hoya te) patta - mapAtra (a.). (ayogya, lAyaka na hoya te, kupAtra 2. bhAjana zUnya, AdhArarahita) bIjAnA sukha saubhAgyane jeono svabhAva sahana nathI karI zakato teone zAsakAroe ayogya svabhAvanA, kupAtra, lAyakAta vinAnA kahyAM che. eTale ja samyagu jJAna paNa pAtrane ApavAnI vAta karI che. apAtrane jJAna paNa tenA ahita mATe thAya che. mauTH (tri.), (pAmeluM nahIM, aprApta, alabdha 2. pUrvamAM nahIM sAMbhaLeluM) apanAta - patrakAta (tri) (jene pAMkha nathI AvI tevuM pakSInuM baccuM, pAMkha vagaranuM pakSInuM baccuM) pakSI potAnA nAnA baccAne janma ApI pALI poSIne moTuM kare che paraMtuM, jayAre te baccAne pAMkho barAbara phUTI jAya arthAtu, pAMkha halAvI AkAzamAM UDatuM thavA sakSama thaI jAya che tyAre te UDIne anyatra jatuM rahe che. tema svArthI vyakti paNa potAnI kSamatA 438
Page #480
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avye potAnA upakArIne tyajI de che. anoveT - prApta thavAnA (strI.) (yauvanane prApta na thayelI strI, kumArikA, bALA) sthAnAMgasUtranA pAMcamA sthAnanA bIjA uddezAmAM Ave che ke, je bAra varasathI nIcenI hoya tevI strI garbha dhAraNa karI zakatI nathI. tene bALA athavA kamArikA kahevAya che. vaLI tene ja aprAptayauvanA kahe che. jyAre RtumatI thAya tyAre te garbhane dhAraNa karavA yogya bane che. evI strI yauvanAvasthAmAM praveza pAmatI hoya che. papUmir () - maurebhUmi (kuM.) (jeNe bhUmikAne prApta nathI karI te, aprApya bhUmivALo, dUra rahyo hoI iSTasthAne na pahoMcelo) apavitA - aprANaviSaya (tri.). (aprApya che grAhya vastarUpa viSaya jene te-mana locana, aprAyakArI indriya). ApaNI indriyo potapotAnA grAhya viSaya vastune pharase che pachI tenuM vedana kare che. temAM mana ane cakSu potAnA grAhya viSayane sparzatA nathI chatAM te potAnA viSayane dUrathI joIne ke cintana karIne je te viSayane rahe che. mATe tene aprAptaviSaya kahevAya che. apattiya - 3patri (tri.) (jene kaMI AdhAra nathI te, AdhAra vagarano) jene saMsAramAM koIkano AdhAra che. haMpha che. tene vizvAsa che ke tenA AdhAre badhuM samu-sutaruM thaI raheze tema mAnI pramAdamAM jIvana kharcI nAkhe che. bAkI jeone aMtarAtmAmAM lAgI gayuM che ke, ahIM koIne koIno AdhAra nathI. sau koI jIvo karyAdhIna varte che. mATe bharoso mAtra prabhu para ja karI zakAya tema che, evA loko ja apramAdI thaI jIvananirmANa karI zake che. prativA (strI.) (prIti vagaranI, premarahita) ko'ka kavie lakhyuM che ke, "prIta kiye duHkha hoyanihitArtha che ke, saMsAramAM kyAMya paNa prIta karI to pachI duHkha noMtaravAnI jarUrata rahetI nathI. e to svAbhAvikapaNe AvI ja jaze. mATe prIta vagaranI saMsAranI rIta para premarahita banI prabhumAM prIta rAkhajo. malthi - mapaththa (.). (apathya, zarIranI prakRtithI viruddha bhojana-pANI) jema potAnA zarIranI prakRtine anukULa na hoya tevo AhAra vagere laI lIdhA hoya to zarIra tarata ja riekzana Ape che. tema krodhAdi kaSAyone AtmA mATe prabhue apathya rUpa kahyA che. tenuM jo bhule cuke sevana thaI jAya to paNa AtmA turaMta saMtapta thaI jAya che. raktavAhinI naso phUlavA mAMDe che. prezara vadhavA lAge che. jJAnIo kahe che ke kuddha jIva bhArobhAra karmono boja potAnA para laI le che. mATe bAhya Avyetara banne prakArathI apathya varjanIya mAnI so yojana cheTA rahevAmAM ja hita samajajo. apa (5) sthaUT - prArthanA (1) (icchA na karavI te, prArthanAno abhAva, abhilASa na sevavo te) ghaNA bhoLA bhakto vicAre che ke, mAro mokSa haju sudhI nathI thayo. koNa jANe kyAre thaze. bhagavAna kahe che ke, he jIva! tuM eka vAra paNa sAcA hRdayathI icchA to karI jo, pachI jeje ke tAro mokSa veMta pagalAmAM thAya che ke nahIM. traTI che mAtra prArthanAnA abhAvanI. tenA kharA abhilASanI. mag () sthira - mawifthara (tri.) (vaNamAgeluM, anicchita, aprArthita AvI paDeluM) zAstrakAro kahe che ke, prAjJa manuSyane jo abhilaSaNIya che to eka mAtra mokSa. bIjuM kazuM mAgavA jevuM ke meLavavA lAyaka ke icchavA jevuM paNa nathI. are ! mokSanI ArAdhanA karatA karatA vacce bhogasukho to vipula dhAnya mATe vAvaNI karatA kheDutane maLatA ghAsanI jema ApameLe vaNamAgelA maLI ja Avaze. tenA mATe mahAmUlyavAna prArthanAone melI karavAnI jarUrata ja kyAM che. 439
Page #481
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3mA (kha) sthiyapattha (Oi) - umaufthataprAIvara (tri.) (jene koIna icche te aprArthita-maraNane icchanAra, maraNano abhilASI), rApara () - apa () (pagavihIna 2. vRkSa 3, parigraha 4. sUtradoSano eka bheda pa. siddhAtmA-muktAtmA) apadano artha sUtramAM AvatA padyamaya sUtramAM koI eka chaMdane badale bIjo bhaLato chaMda kahevo tene sUtradoSa kahyo che. gItikAbaddha padamAM navAsikA nAmanI mAtrA chaMda bole ke kare tema. mATe sUtrano je chaMda hoya te ja bolAya ke gavAya. anya rIte gAtA doSa lAge patta - aparaMza (I.) (pittaruci) av () DumAna - gapratithi (tri.) (prakveSa na karato, dveSa na karato) apahavaMta - apadravat (tri.) (maraNa pAmato, marato) jema maraNa pAmato jIva hAyavoya karIne potAnI samAdhine bagADI de che. tema pApakarma karIne jIva potAnA AtmAnI sadgati bagADI de che ne durgati notarI le che. mATe ja paramAtmAe sAdhu ane zrAvaka dharmamAM pApakArI koIpaNa pravRtti aMge jaNApUrvaka vartavA jaNAveluM che. apappakAritta- aprApyakAritva (na.) (viSayagrAhya vastune pharasyA vagara viSaya vastune grahaNa karanAra indriyano dharma) mana ane cakSu potAnA viSayagrAhya vastune sthAne jaI sparzatA nathI. zeSa indriyo potAnA grAhyapadArthane sAkSAt sparze che. mATe temAM prApyakArI dharma rahelo che eTale tene prApyakArI kahe che. jyAre mana ane nayanane aprApyakAritvadharmavALA kahelA che. mA (5) muM - mAmu (kuM.) (nokara vagere, svAmI sivAyano 2. asamartha) eka ciMtake lakhyuM che ke, jeNe parabhavamAM eTale ke gayA janamomAM praNayanI koI kamANI nathI karI te A bhavamAM nokara bane che. dAsatvane pAme che. jIvanaparyata daridra rahe che ane evA lokoe bIjAne tyAM nokarI karavI paDe che. mATe have samajIne cAlo. mA () manapasIna - makamArtanazIna (ra) (rajoharaNAdi vaDe pramArjanA na karavAnA svabhAvavALo, apramArjanAzIla sAdhu-sAdhvI) mA (5) nittA - apamArca (vya.) (rajoharaNAdi vaDe pramArjanA na karIne, oghA vaDe nahIM puMjIne) pravacanasAroddhAra graMthamAM lakhyuM che ke, rajoharaNAdika vaDe pramArjana na karAnArA pArzvastha evA sAgArikamAM paNa saMyama to saMbhave che. e ja saMyama rajoharaNAdika vaDe sArI rIte prArthanA-paDilehaNa karanArA aNagArI evA sAdhumAM to dhruve karIne rahelo che. mA () - apramArjita (tri.) (rajoharaNa ke vastrAMcala vaDe avizodhita, rajoharaNAdithI apramArjita-nahIM puMjeluM) sAdhu sAdhvIjI bhagavaMtone jema besavA-sUvAnA sthAnane ke potAnA pAtrAdine paMjyA pramAryA vagara besavuM UThavuM ke pAtramAM AhAra vAparavo jIvanaparyata niSiddha che tema pauSadhavratamAM rahelA zrAvakane paNa e pramANe puMjIne pramArjIne rahevAnuM hoya che. mA () maLiyAri () - apramArjitavA (kuM.) (pramArjanA karyA vagaranA sthAnamAM besanAra cAlanAra maLa-mUtrAdi visarjita karanAra-sAdhu, asamAdhinuM bIjuM sthAnaka sevanAra) 40
Page #482
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazAzrutaskaMdhAdi AgamomAM jaNAveluM che ke, je sAdhu sAdhvI prArthanA karyA vagaranA sthAna ke Asana para bese che, sUe che, maLamUtrAdikane tyAge che ke cAle che, te sAdhu sAdhvI apramArjitacArI kahevAya che ane te saMyama jIvanamAM vAraMvAra asamAdhi pAme che. apa (ppa) majjiyaduppamajjiyauccArapAsavaNabhUmi - apramArjitaduSpramArjitoccAraprastravaNabhUmi (strI.) (pauSadhavratamAM uccAra-pAsavaNanI bhUminI barAbara pramArjanA na karavAthI ke muddala na paMjavAthI lAgato aticAra) apa (ppa) majjiyaduppamajjiyasijjAsaMthAra - apramArjitaduSpramArjitazayyAsaMstAra (puM.) (pauSadhopavAsano eka aticAra, apramArjita duSkAmArjita zavyA saMtAraka doSa) pauSadhavratamAM zrAvaka potAne savAnA saMthArAne ke Asanane jo pramArze nahIM athavA vidhipUrvaka barAbara paDilehaNa uparokta aticAra lAge che. eTale ke niraticAra pauSadhavratamAM pratyeka kriyAmAM jayaNA rAkhavI ati Avazyaka kahevAI che. apa () ma7 - apramatta (tri.) (apramatta, apramAdI, madAdi pramAdathI rahita) mada, viSaya, kaSAya, nidrA, vikathA Adi pramAdothI rahita hoya te apramAdI yAne upayogavaMta che. evA apramAdI munio prAya: - karIne jinakalpika, yathAlaMdakalpika, parihAravizuddhika ke pratimadhArI sAdhuo ja saMbhavI zake che. () mattalaMga - apramatta saMyatti (kuM.) (sAtamAM guNasthAnake vartato jIva, sarvapramAda rahita samaguNasthAnakavartI sAdhu) bhagavatIsatranA trIjA zatakanA trIjA udezAmAM kahyuM che ke, apramatta guNasthAnakavartI jIva be prakAranA hoya che. eka kaSAya apramatta ane bIjo jogaapramatta. temAM kaSAya apramatta paNa be prakAre che. eka kSINakaSAya apramatta ane bIjo kaSAyanigraha tatpara apramatta. jayAre yoga apramatta eTale mana vacana ane kAyAthI guptapaNe rahenAra. apa (ppa) mattasaMjayaguNaTThANa - apramattasaMyataguNasthAna (na.) (apramattasaMyata guNasthAna nAmanuM sAtamuM guNasthAna, sAtamA guNasthAnakanuM nAma) mau () mA - maur (7) (pramANathI adhika 2. apramANa-asatya, prAmANya viruddha) zAstramAM puruSanA AhAranuM pramANa batAveluM che. paraMtu svAdu lobhathI koI vyakti pramANathI adhika AhAra le che tyAre te pramANathI adhika bhojI thaI apramANa nAmaka bIjA sthAnanA doSano bhAgI thAya che ema uttarAdhyayanasUtranA 24mA adhyayanamAM kaheluM che. mA (pa) nAmopha() - 3ur Twobina (fka.) (batrIsa koLIyAthI adhika AhAra karanAra, apramANabhojI) mA () mAya -- apramA (.) (pramAdarahita, pramAda varjana lakSaNa batrIsa yogasaMgraha paikIno 26mo yogasaMgraha) sthAnAMgasUtramAM sAdhue ATha sthAnomAM pramAda na karavo joIe ema kaheluM che. dA.ta. jema koI zrutajJAna nathI bhaNeluM ke nathI sAMbhaLeluM to tenA mATe prayatnapUrvaka Adara karavo joIe. sarvathA apramattapaNe te ATheya sthAnonuM sevana karavuM joIe ema bhArapUrvaka kaheluM che. mag (u) nAthauDajo - mavmA pratyuvekSaTI (strI) (pramAda vajIne paDilehaNA karavI te, apramAdIpaNe aNaccAviya Adi cha prakAranI paDilehaNA karavI te) mA (5) mAyAvaUT - apramAvAvanA (trI.) (madirA Adi pramAdonuM sevana na karavuM te, apramAdabhAvanA) AcArAMgasUtramAM sAdhvAcAra mATe jaNAvyuM che ke, sAdhue evI vasatimAM na UtaravuM ke jyAM madirApAna karanArAo rahetA hoya. kAraNa ke tevA prakAranI vasatimAM sAdhu potAnA AcArothI bhraSTa thaIne chakAyanA jIvonI hiMsA karatAM mahAvratothI zruta thAya che. 441
Page #483
--------------------------------------------------------------------------
________________ apa () nAyaDUnattaUT -- mAnavanitva () (apramAdanI vRddhi-prakarSanI utpAdakatA) sAdhue potAnA cAritramAM pramAda na Ave ane sadA upayoga rahe te mATe zAstravihita AlaMbana sadAya sevavuM paNa pramAdAcaraNa na karavuM. sarvathA apramAdapaNe rahI saMyamanA yogomAM abhivRddhi thAya ema karavuM joIe. A pramANe AcArAMgasUtramAM kaheluM che. mag () nA paraiivaUTI -- sAmAtisevana (strI) (apramAdakalpanI pratisevanA) 3pa () me - muprameya (tri.) (pramANathI grAhya na hoya te, pramANathI jeno nizcaya na thaI zake te 2, jenuM jJAna na thaI zake te) bhagavAnanI stuti karatA IndraprabhunA guNonI aprameya evI upamA Ape che. tIrthaMkara prabhunA guNo sAmAnyajanathI mApI zakAya evA thoDA nathI. arthAt chamastha jIvo kyAreya paNa paramAtmAnA guNono kyAsa kADhI zakatA nathI ema bhAvArtha thAya che. apamAna -- aparamAna (I.) (pAka-rasoIna karato, bhojana na pakAvato) apavA - mar (trI.) (vAMjhaNI strI, saMtAnavihoNI strI) saMsAranI sarvazreSTha nArIratna ja cakravartInI paTTarANI banI zake che. te sivAyanI na banI zake tevo kudaratI niyama che. paraMtu vidhinI kevI vakratA che ke e strIratna cakravartInI paTTarANI hovA chatAM vAMjhaNI ja rahe che ane marIne niyamo chaThThI narake jAya che. para - apara (pu.). (jenAthI bIjuM pradhAna-zreSTha nathI te 2. saMyama 3. pUrve kaheluM hoya tenAthI bhinna 4. pazcima vibhAga) upara daAL - parIkha (tri.). (parAkrama-sAmarthya rahita, jenuM jaMghAbaLa kSINa thayeluM hoya te) sAdhune sthiravAsa karavA mATe je kAraNo AcArAMgasUtramAM ApelA che temAM eka kAraNa e che ke, je mahAtmAnuM jaMdhAbaLa parikSaNa thaI gayeluM hoya, cAlavAmAM takalIpha UbhI thatI hoya tathA AMkhothI jayaNA pALI zakAya tema na hoya tevo sAdhu sthiravAsa kare. aparakkamamaraNa - aparAkramamaraNa (na.) (zakti-sAmarthya naSTa thayelAnuM maraNa, jemAM parAkrama nathI evuM maraNa) AcArAMgasUtranA prathama zrutaskaMdhanA AThamA adhyayananA prathama udezamAM jaNAvyuM che ke, jaMghAbaLa kSINa thayelA evA udadhi nAmanA AryasamudranuM aparAkrama maraNa thayuM hatuM ema vRddhavAdathI AveluM A dRSTAnta jANavuM. aparapariggahiya - aparaparigRhIta (tri.) (bIjA sApu dvArA grahaNa karAyeluM, anya grahaNa kareluM) AcArAMgasUtramAM sAdhu sAdhvIe kevA zayyA sastAraka Asana grahaNa karavA tenA mATe mArgadarzana kareluM che ke, je zayyAsanAdi bIjA darzanI zAkyAdi sAdhue ke anya saMnyAsIe grahaNa karela hoya tevA zapyAsana vasati Adi na le eno tyAga karI de. apati (ya) - aparAnita (tri.) (parAjaya na pAmeluM, bIjAthI na jItAyeluM, aparAbhUta 2, 72mo mahAgraha 3, anuttaraupapAtika deva vizeSa ke devavimAna 4. sAtamo prativAsudeva 5. zrI RSabhadevasvAmInA 63mA putranuM nAma 6. te nAmanA caudapUrvadhara AcArya 7, meru parvatanA uttarabhAge AvelA rucaka parvatanA kuTanuM nAma 8, jaMbUdvIpanI jagatanA koTanA uttara dizAnA dvAranuM nAma 9. lavaNasamudra dhAtakIkhaMDa kAlodadhisamudra ane puSkarodadhi samudranA eka daravAjAnuM nAma)
Page #484
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAraphathI - aparAjitA (trI.) (mahAvatsA vijayanI mukhya rAjadhAnInuM nAma 2. vamakAvatI vijayanI rAjadhAnInuM nAma 3. dazamI rAtrinuM nAma 4, aMjana girinA uttarabhAge rahelI vAvaDInuM nAma 5. aMgAraka mahAgrahanI ajhamahiSInuM nAma 6. badhA mahAgrahonI cothI agramahiSInuM nAma 7. sucaka parvatanI AThamI dikumArikAnI mahattarAnuM nAma 8. AThamA baLadeva-vAsudevanI mAtAnuM nAma 9. caMdraprabhasvAmInI dIkSA zibikAnuM nAma 10. ahicchatrI tIrthasthAne rahelI eka auSadhinuM nAma) aparAmuTThavidheyaMsa - aparAmRSTavidheyAMza (na.) (anumAnano eka prasiddha doSa) zabda anitya che A pramANe eka vidhAna karAyuM. kAraNa ke te karAyeluM che mATe. ahIM zabdanuM anityapaNuM prAdhAnyatayA sAdhya che. mATe teno pRthaphanirdeza karAyo che. paraMtu te samAsamAM guNIbhAvanA kAluSyathI laMkita nathI. A pRthapha nirdeza paNa pUrvanA anuvAdya evA zabdano nirdeza che ane te barAbara paNa che. kAraNa ke samAna adhikaraNamAM anantara alabdha vidheya evA anityatvane karavAmAM azakyatA rahelI che mATe. A pramANe aparAkRSTavidheyAMzanI vyAkhyA ratnAkarAvatArikA nAmaka graMthanA AThamA paricchedamAM karAyelI che. apariAittae - aparyAdAya (avya.) (grahaNa karyA vinA, grahaNa nahIM karIne) apariAviya - aparitApita (tri.) (potAnAthI ke bIjAthI jene paritApa-du:kha nathI pahoMcyuM te, aparitApita) AvazyakasUtrano pATha ApaNe pratikramaNa daramiyAna karIe to chIe paNa te sUtronA arthanI paribhAvanA arthAtu, cintavana prAyaH karIne karatA nathI. tethI ApaNe je amRtAnuSThAna karIe chIe temAM mAnasika ke kAyika ullAsa bhaLato nathI. tethI ApaNI e mahAnirjarAkArI kriyAo alpaphaLadAyI banI jAya che. temAM Ave che ke, zrAvakanA jIvana vyavahAramAM sUkSma ke bAdara jIvone paritApanA ApavAnI nathI. duHkha pahoMcADavAnuM nathI. jo paritApa Apyo hoya to trividha micchAmi dukkaDam ApIne te duSkRtyathI nivartavAnuM che. pAchA haTavAnuM che ane bhaviSyamAM tema na bane teno upayoga rAkhavAno hoya che. mammi - marivartana (tti.). (sAdhu nimitte vilepanAdi parikarma varjita, zarIra satkArAdi jemAM na thaI zake tevo saMthArAno eka prakAra-pAdapropagamanAdi) AcArAMgasUtramAM jaNAveluM che ke, je sAdhu potAnuM AtmakalyANa sAdhavA aMtima samaye pAdapopagamana anazana svIkAre, tyAre teoe pote ke anya dvArA zarIrane caMdanAdinuM vilepana ke zarIranI anukULatA sAdhaka halana calana vagere karavuM joIe nahIM. paraMtu samabhAve sthiramAya rahevuM joie. aparibhrama - mAruM (tri.). (parAkrama rahita, sAmarthya vagaranuM) zreNika mahArAjAnA putra ane bhagavAna mahAvIrasvAmInA ziSya meghamuni jyAre pote AgaLanI rAte herAna-parezAna thayA tethI saMyama choDavAnI IcchAthI bhagavAna pAse gayA. te avasare bhagavAne temane pUrvamAM hAthInA bhAve vanamAM dAvAnala vakhate sasalAnA jIvane bacAvavA batAvelA parAkramane yAda karAvIne temane cAritranA parAkramathI patita thatA aTakAvyA hatA. aparikkhadiTTha -- aparIkSyadRSTa (tri.) (avicArIpaNe kaheluM, avimuzyakArI vacana). zrImAna haribhadrAcAryajI mahArAje zrAvake potAnuM gRhasthapaNuM kevI rIte eTale kevA prakAranA jIvanavyavahArathI siddha karavuM tenuM khUba suMdara prarUpaNa dharmabiMdu prakaraNamAM kareluM che. temAM jaNAveluM che ke, zrAvake prasaMga paDe tyAre vicArIne bolavuM paNa avicArIpaNe kyAreya na bolavuM. kAraNa ke avikRzyapaNe bolavAthI kyAreya kAryasiddhi thatI nathI. UlaTAnuM kAryamAM viba paDe che. 441
Page #485
--------------------------------------------------------------------------
________________ aparivivaya - mafkSata (ri.) (upasthApanA yogya parIkSA na karAyeluM, mahAvratonA AropaNa karavA mATe parIkSA na karAyeluM) nizIthasUtranI cUrNimAM jaNAvela che ke, avimuzyakArI lAbha ke vyayano samucita vicAra na karavAmAM Ave ane vyakti vagara vicAryuM kAryamAM pravartatI rahe to tene aparIkSita pratisevanA karanAro kahevAya che. arthAta tene lAbha karatA hAni vadhu saMbhave che. *maparaNya (avya.) (anAlocita, avicArI, parIkSA na karIne, tapAsyA vinA) aparikheditatta - aparikheditatva (na.) (anAyAse utpatti svarUpa vacanano 34mo atizaya, anAyAse utpanna vacana) paramAtmAnA vacananA 35 atizayo kahelA che. temAM aparikheditattva nAmano 34mo atizaya-guNa paNa che. bhagavAna samavasaraNamAM dezanA ApatA hoya tyAre temanI vANImAM sahaja rIte rahelA A atizayanA kAraNe teo kalAko sudhI dezanA Ape paraMtu, temane kyAMya kheda na Upaje. e ja rIte sAMbhaLanArane paNa jyAM sudhI sAMbhaLe tyAM sudhI kheda upajAvanAra na bane. para - prada(I.) (jenI pAse dharmopakaraNa sivAya svalpa paNa zarIropabhogano parigraha na hoya te, dhanAdirahita, niSparigrahI-sAdhu) raMgasUtramAM jaNAve che ke, je sAdhu potAnI pAse saMyamanA poSaka evA dhamapakaraNa arthAtu, upAdhi sivAya zarIranA upabhoga mATe koIpaNa prakAranA parigrahane nathI rAkhato ane te nimitte AraMbha samAraMbha paNa nathI karato to te sAdhu dharmazaraNane pAme che. apariggahasaMvuDa -- aparigrahasaMvRta (tri.) (dhanAdi parigraharahita ane indriyonA saMvarathI yukta - sAdhu, aparigraharUpa saMvaravALo). praznavyAkaraNa AgamanA trIjA saMvara dvAramAM aparigraha saMvRtanI vyAkhyA karatAM jaNAvyuM che ke, je AtmA dhana-saMpatti, rUpiyA paisAdithI rahita hoya athatu, dhanAdino saMgraha na karanAra hoya ane pAMceya indriyono nigraha karelo hoya te aparigraha saMvata che. apariggahA - aparigrahA (strI.) (jenI pAse koIpaNa prakArano parigraha nathI tevI strI, sAdhAraNa strI) apariggahiyA - aparigRhItA (strI.) (vezyA, rakhAta, anAtha strI, 2. vidhavA strI 3. dAsI ke devadAsI) AcArAMgasUtranA pAMcamA udezAnI cUrNimAM varNana Ave che ke je mAtA-pitA-pati Adie grahaNa karelI na hoya te strI kulaTA gaNAya che. jyAre devaputrikA ke gharadAsI te che je bhADAthI athavA svecchAthI para puruSanI sevA kare che ema anyamane kaheluM che. apariggahiyAgamaNa - aparigrahItAgamana (na.) (avivAhita strInI sAthe maithuna sevavuM te, zrAvakanA brahmacaryavrata-cothAvratano bIjo aticAra) aparicattakAmabhoga - aparityaktakAmabhoga (paM.) (jeNe kAmabhogone choDyA nathI te, indriyonA manojJa pAMca viSayone jeNe tyajayA nathI te) ThANAMgasUtranA bIjA ThANanA cothA udezAmAM A zabdanI vyAkhyA karatA graMthakAra maharSi kahe che ke, zabda ane rUpa e be kAma gaNAya che. kAraNa ke tenI icchA karAya che. eTale ke te banne manojJa che. temaja manabhAvana gaMdha rasa ane sparzane bhoga kahevAya che. pariSTha - parIkSa (a.) (yogya parIkSAthI vikala, yogya parIkSA vagaranuM) parijhaUT - paricchanna (tri.) (AcchAdana vagaranuM, anAvRta 2. parivArarahita, parivAra vagaranuM) 444
Page #486
--------------------------------------------------------------------------
________________ mariya - apakSa (ji.) (utsarga apavAdanA lAbhAlAbha vicAryA vagara pravRtti karanAra) jIvakalpa nAmanA jItAcAranA chedasUtramAM sAdhu sAdhvIjInA AcaraNa viSayaka prasaMgamAM jaNAveluM che ke, sAdhu siddhAMtokta sAdhvAcAranA utsarga ane apavAdanA jANakAra hoya ane je te avasare tenA lAbhAlAbhane jANIne utsarga ke apavAdamArgamAM vartanArA hoya. apariNaya - apariNata (tri.) (je potAnA svarUpathI rUpAntara na pAmelo hoya te-padArtha, sAdhune bhikSAmAM je pUre pUrI acitta na hoya tevo AhAra levAthI lAgato eka doSa, eSaNAno sAtamo doSa) je AhAra sacitta hoya tene aprAsaka kahevAya che. jyAre te AhAra agni para caDhIne sIjhe che tyAre te acittarUpe pariNAma pAme che. tene prAsuka AhAra kahevAya che. sarvathA prANAtipAta viramaNavratanA dhAraka zramaNane je AhAra prAsuka hoya te ja kahyuM che. je AhAra acittamAM pariNata nathI pAmelo tevA apariNata AhArane grahaNa karatAM sAdhune aticAra lAge che. apariNAmaga - apariNAmaka (puM.) (alpamati ziSya, jene jinavacananA rahasyo pariNAma nathI pAmyA tevo ziSya, sUtrArthano ajANa sAdhu) zAstramAM sUtrArtha grahaNa karanAra ziSyanA traNa prakAra kahelA che. 1. apariNata 2. pariNata ane 3. atipariNata. temAM je prathama prakArano ziSya che tene game teTaluM sutrArthanuM adhyApana karAvo paraMtu te dharmanirapekSa mativALo hovAthI AgamanA bhAvo tenA cittamAM pariNAma pAmatA ja nathI. naMdIsUtramAM ane jItakalpasUtramAM tevA ziSyane utsargaci jIva kahyo che. aparibriA - marinirvA (ja.) (sarva taraphanuM mAnasika ane zArIrika duHkha-pIDA) parabatta - marina (ni.), (nahIM jaNAvAyeluM, jANakArI prApta na kareluM) niSkAmapaNe guru, saMgha ke sAdharmikAdinI karelI bhaktithI AtmAmAM jJAnAvaraNIya karmono eTalo tIvrapaNe kSayopazama thAya che ke zAstranA atigahana ane guDha padArtho spaSTapaNe jaNAvela na hovA chatAM paNa tIkSNamatithI te svataH jANI zake che. mATe ja to kahevAyuM che ke je kArya zaktithI nathI thaI zakatuM te kArya bhaktithI thaI zake che. aUiAya - garijJAta (ni.) (parijJAthI nahIM samajeluM ane pratyAkhyAna parijJAthI pratyAkhyAna na kareluM, samajaNanA abhAvamAM kareluM paccakhANa) anuyogadvArasUtramAM be prakAranI parijJA kahevAmAM AvelI che. 1. zaparijJA ane 2. pratyAkhyAna parijJA. jJaparijJAno matalaba thAya che ke jagatamAM rahelA sarve bhAvone samajavA ane pratyAkhyAna parijJA eTale temAMthI je nirarthaka ane pApakarmano anubaMdha karanAra hoya tevA sthAnonuM pratyAkhyAna karavuM te. paraMtu kaMIpaNa jANyA samajyA vagara gADariyA pravAhanI jema pratyAkhyAna karAya, tenuM koi ja phaLa prApta thatuM nathI. dazavaikAlikamAM paNa kahela che ke, "paDhamaM nA to rA' aparitaMta - aparitAnta (tri.) (nahIM thAkeluM, nahIM kaMTALeluM) kahevAya che ke, caudapUrvo sAgara jeTalA vizALa che. tenuM adhyayana karavA mATe tIvrabuddhi ane dhairya joIe. je jIva pairyapUrvaka kaMTALyA vinA niraMtara abhyAsa kare che te ja zrutakevalInI padavI pAme che. eTale ke caudapUrvano saMpUrNa abhyAsa karI zake che. arihaMtaja () - aparitAnayojana(tri.). (khedarahita samAdhivALo, saMyamamAM jenA yogo avizrAnta che te) logassasUtramAM ApaNe paramAtmA pAse samAdhi maraNa ane bodhilAbhanI mAMgaNIo niraMtara karyA karIe chIe, kiMta samAdhi maraNa tene ja maLe che jenA mana vacana kAyAnA yogo sadanuSThAnamAM kheda pAmatA nathI. AkhuM jIvana asamAdhipUrvaka vitAvanArane samAdhimaraNa kevI rIte maLe. yAda rAkhajo! jeonuM saMpUrNa jIvana paramAtmAne samarpita che tevA yogI puruSone ja samAdhimaraNa nasIba hoya che. vaka
Page #487
--------------------------------------------------------------------------
________________ aparitAvaUTyA - aparitApanA (strI.) (zarIramAM saMtApa na Upajavo te, zarIre paritApa na thavo te) aparitAviya - aparitApita (tri.) (svataH ke bIjAthI mAnasika ke kAyika saMtApa jene nathI thayo te) mAnasarovaramAM jhIlatA haMsalAone bahArI duniyAno koI anubhava hoto ja nathI. te to mAtra potAnI mastImAM masta hoya che. tema je jIva AtmaramaNatAnA sarovaramAM DUbakI lagAvI de che te pachI game tevI vikaTa paristhitimAM hoya to paNa tene svataH ke bIjAthI utpanna thanArA saMtApano anubhava thato ja nathI. te to AtmaramaNatAno AnaMda ja mANato hoya che. paritta - mAta (.) (sAdhAraNa zarIravALo jIva 2. anaMta saMsArI jIva) prajJApanAsUtra nAmaka AgamamAM aparIta be prakAranA kahelA che. 1. anaMtajIvo vacce rahelo sAdhAraNa zarIravALo jIva kAya aparIta che ane 2. jeNe deva-guru-dharmanI ArAdhanAthI prApta thatA samyakta dvArA potAnA saMsArane alpa nathI karyo tevA anaMta saMsArI jIvane saMsAra aparIta kahevAmAM Ave che. aparibhUya - aparibhUta (tri.) ja koInAthI parAbhava na pAme che, jeno koI parAbhava karI na zake tevo dhanavAna ke baLavAna) A jagatamAM koinAthIya parAbhava na pAme tevA cakravartIo, vAsudevo, prativAsudevo vagere paNa kALa ane karma AgaLa vAmaNA paDe che. kema ke kALa ane karma game tevo moTo bhUpa kema na hoya te koinI paNa zarama bharato nathI. ekamAtra jeNe AtmavIryanA pratApe ATheya karmo para vijaya meLavI lIdho che tevA siddha bhagavaMto para kALa ane karmanI koI asara thatI nathI. 1 - aparimA (pu.) (paribhogano abhAva, vastra-alaMkArAdi je vAraMvAra bhogavAya tevI paribhoganI sAmagrIno abhAva) aparimA - aparimA (tri.). (kSetrathI ke kALathI parimANa vagaranuM, kSetra ane kALanA pramANathI rahita) A saMsAramAM jema jIvo anaMta che tema te jIvonA pariNAmo-adhyavasAyo paNa anaMta che. AtmAnA A adhyavasAyo parivartanazIla hovAthI te dravya ke kSetrathI mApI zakAya tevA hotA nathI. A aparimita pariNAmone jIva jyAre parimita kare che tyAre te kevalajJAna prApta karavAnI dizAmAM AgaLa vadhI zake che. aparimiya - aparimita (tri.) (parimANa vagaranuM, mAparahita, atyanta vizALa, moTuM) aparimiyapariggaha - aparimitaparigraha (pu.) (parimANa rahitaparigraha, anApasanApa parigraha, moTo parigraha) upAsakadazAMgasUtramAM paramAtmA mahAvIradevanA AnaMda, zataka, mahAzatakAdi dasa zrAvakonuM vistRta jIvana caritra varNavavAmAM AveluM che. A dazeya zrAvako dharma prApta karyA pUrve apiramita parigrahavALA hatA. teo doma doma sAhyabImAM jIvI rahyA hatA. paraMtu jyAre teoe vIra prabhunI dezanA sAMbhaLI tyAre teono AtmA jAgI UThyo ane saMsAramAM bAMdhI rAkhanAra aparimita parigrahane tyAgI parimita parigrahI banI gayA. maLela saMpatti Adi parigrahane nAthavo du:zakya che. piyatna -- apativana (tri.) (aparimita bala che jenuM te, atyaMta balavAna) zAstramAM cakravartInA baLano sAmAnya khyAla eka udAharaNa dvArA Apelo che. temAM kahela che ke cakravartI kUvAnA kAMThe besIne eka hAthe snAna karato hoya ane sAmenA cheDe potAnI AkhI senA rahelI hoya, to tene bIjA hAtha vaDe doraDAthI pakaDIne eka ja jhATakA sAthe kheMsIne parAsta karI zake che. AvaDuM amApa baLa tenA kAMDAmAM hoya che.
Page #488
--------------------------------------------------------------------------
________________ aparimiyamaNaMtataNhA - aparimitAnantatRSNA (strI.) . (aparimeya dravyane vize akSaya vAMchA, nahIM maLelA padArtho meLavavA viSayaka amApa tRSNA) aparimiyasattajutta - aparimitasattvayukta (tri.) (aparimita vairyayukta, parimANarahita dhRtibaLavALo) paramAtmA mahAvIra pairyanI sAkSAta mUrti samAna hatA. teomAM pairyanI koi sImA ja na hatI. amApa dharyanA svAmI hatA. temanI A vAtanI sAbitI temanuM jIvanacaritra ja pUruM pADe che. upasargakALa daramiyAna temanI upara upasarga karanArAo pratye, temano parAbhava karanArAo pratye teoe kyAreya vairabhAva rAkhyo na hato. UlaTAnuM temanA pratye temaNe amApa karUNAbhAva dAkhavyo hato. A kArya cittamAM rahelA amApa dhRtibaLa vinA saMbhavI zakatuM nathI. mariyama - aparAvartana (strI). (je parAvartana na pAme tevI karmaprakRti, parAvartamAna prakRtithI bhinna prakRti-aparAvartamAna prakRti). karmagraMthamAM be prakAranI karmaprakRti kahevAmAM Avela che. 1. parAvartanA ane 2. aparAvartanA. je karmaprakRtithI karmo parAvartana pAmI zake te parAvartanA prakRti kahevAya ane je gADha nikAcita karmo che, jene badalI zakAtA nathI tevI karmaprakRtine aparAvartanA karmaprakRti kahevAya che. apariyAittA - apAdAya (avya.) (samagrapaNe grahaNa karyA vinA, bilakula grahaNa na karIne) mariyALA - sanniAtha (matra.) (jJaparijJAthI nahIM samajIne ane pratyAkhyAna parijJAthI pratyAkhyAna na karIne, samajaNanA abhAvamAM paccakhkhANa karIne) apariyAra - aparicAra (tri.) (maithunasevA rahita, paricAraNA rahita) aparivaDiya - apratipatita (tri.) (sthira, apatita, acara) nizIthAdi chedasUtro utsarga ane apavAdamArganA prarUpaka Agamo che. A Agama graMtho sAmAnya zramaNone bhaNAvavAmAM AvatA bA graMthonA adhikArI te che ke jemaNe dIrdhakALanA saMyamaparyAyanuM pAlana karyuM hoya, jeo saMyamamAM deDhacita hoya, paradarzano ke bhautika sAmagrIthI je apatita hoya. AvA guNovALA zramaNa chedasUtrone bhaNavA samartha banI zake che. apasiA (H) rU (vi) () - aparivina(kuM.) (jamAMthI pANI vagere na kare tevA tuMbaDAdi pAtra 2, bhAvathI karmabaMdharahita 3, ziSyanI gupta AlocanA anya pAse na prakAzanAra guru, gAMbhIrya guNADhya guru) zAstramAM aparizrAvInA dravya ane bhAva ema be bheda batAvavAmAM Avelo che. jemAMthI jala na kSare tevA tuMbaDAdi bhAjana dravya aparizrAvI kahevAya che tathA bhAvathI jeno karmabaMdhano pravAha aTakI gayo che tevo AtmA. temaja je ziSya guru pAse potAnA doSonI AlocanA karelI hoya ane te doSo anya AgaLa prakAzita na kare tevA dhIra-gaMbhIra gurubhAvathI aparizrAvI che. aparisada - pariNAdi (I.) (khAtA khAtA na DhoLavuM te 2. zayA-saMthAro 3. pATa-pATalA vagere) bRhatkalpa bhASAmAM kahevuM che ke, jo ke sAdhue saMyamajIvanane upayogI hoya tenA sivAyanI koipaNa sAmagrIno parigraha rAkhavo joIe nahi, temaja pUchaDyA vinA koI vastu grahaNa karavI nahi. chatAM paNa jayAre cAtumAsano praveza thAya tyAre comAsI pratikramaNa. vakhate nAnI vastu jema ke pATa-pATalAdi vAparavAnI saMgha pAse eka ja vakhata paravAnagI mAge che. jethI teone adattAdAnano doSa na lAge.
Page #489
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariDiya -- aparizAdita (ni.) (nIce DhoLyA vagaranuM, jene pheMkavAmAM AveluM na hoya te). jainadarzana jIvadayA pradhAna dharma che. jinazAsananA pratyeka AcAra-vicAramAM jIvadayA vaNAyela hoya che. pAvata sAdhu jayAre gocarI vAparavA bese te samaye khAtA khAtA ekapaNa dANo nIce DhoLAya nahIM te pramANe AhAra vAparavAno hoya che. kema ke jo AhAra vagere nIce DhoLAya to te dANA khAvA jIvo tyAM Ave ane te jIvone khAvA bIjA hiMsaka jaMtuo paNa Ave Ama paraMparA cAle. tethI hiMsAnA doSo AhAra DhoLanAra sAdhune na lAge mATe dANA kheravyA vinA bhojana karavuM evo Adeza che. aparisuddha - aparizuddha (tri.) (doSasahita, azuddha 2. ayuktivALuM, yukti vinAnuM) zramaNe sAdhu sAmAcArInuM pAlana ekamAtra karmanirjarA mATe ane mokSaprAptinI bhAvanAthI ja karavAnuM hoya che. paraMtu je muni sAMsArika sukhonI prApti hetu AcAronuM pAlana kare che te anuSThAnone malina kare che ane te azuddha anuSThAna tenuM zreSTha evuM mokSaphaLa ApatuM nathI. aparisesa - aparizeSa (tri.) (jamAM kaMI zeSa rahyuM nathI te, saMpUrNa, saghaLuM) aparihAriya - aparihArika (puM.) (mUlaguNa ane uttaraguNonA doSone nahIM tyajanAra athavA mUlottaraguNone dhAraNa na karanAra 2. jainetara gRhastha Adi) pAMca mahAvrata te mUlaguNa ane te mUlaguNanA poSaka pAMca samiti, traNaguti vagere uttaraguNo che. A mUlaguNa ane uttaraguNone malina karanArA doSone tyajavAmAM asamartha evA pArzvastha, avasagna, kuzIla, saMsakta ane yathAchaMda, A pAMca prakAranA sAdhuone aparihArika kahelA che. yAne sadoSa cAritriyA kahelA che. temane zrAvake vaMdana na karavuM ema paNa kahela che. aparovatAva - aparopatApa (pu.) (bIjAne pIDA na ApavI te, parapIDAno tyAga) uparavata () - parIpatApin (.) (sAdhunA guNAnuvAda karanAra, sAdhu puruSonI prazaMsA karanAro, sajjanonI prazaMsaka) guNavAna banavuM jeTaluM kaThina che tenA karatAM paNa vadhAre kaThina che guNAnurAgI banavuM. guNavAna banavA mATe mAtra potAnA AtmA tarapha ja dRSTi rAkhIne prayatna karavAno hoya che. jyAre guNAnurAgI banavAmAM potAnA AtmAnI apakarSatA ane anya jIvanI utkarSatAno sahRdayatApUrvaka svIkAra karavAno hoya che. je jIva sAdhupuruSanA guNAnuvAda kare che tevA jIvo kharekhara dhanya ane vaMdanane pAtra che. apati - 3pa(a.) (agnithI saMskAra pAmeluM nathI te, kAcuM, sacitta, apakva-anna-phaLa-auSadhAdi) apaliuMcamANa - apratikuJcayat (tri.) (nahIM chupAvato, nahIM saMtADato). apaliuMci - aparikuJcin (tri.) (amAyAvI, mAyA vagarano, chaLa-kapaTa rahita) saMsArano je lAbha karAve tene kaSAya kahevAya che. temAMya mAyA to strIyoni ane tiryaMcagatinuM AyuSya baMdhAvanAra kaSAya che. ogaNIsamA tIrthapati bhagavAna mallinAtha tenuM pratyakSa udAharaNa che. pUrvabhavamAM teoe utkRSTa koTino tapa karyo paraMtu tene mAyAthI dUSita karyo mATe teo tIrthakara banyA paNa strIrUpe thayA. je amAyAvI che tevA jIvo mokSaprAptinA mukhya kAraNabhUta manuSyabhavane prApta kare che. 448
Page #490
--------------------------------------------------------------------------
________________ manithi - mauta (ra) zunya (tri.) (akuTila, saraLa, vakratArahita) sApa game teTalo vAMko-cUMko cAle paraMtu, tenA bilamAM javA mATe to tene sIdhA ja cAlavuM paDe. bahAra cAle tema daramAM paNa che te vakragatie cAle to aMdara pravezI zakato nathI. tema saMsAramAM rahenArA game teTalA kuTila hoya paraMtu, mokSamArgamAM to sIdhA ja cAlavuM paDe. tyAM to saraLa thaIne cAle to ja mokSane prApta karI zake che anyathA ghAMcInA baLadanI jema TheranA Thera ja rahe che. mati (pa) zunya (vya.) (mAyA nahIM karIne, kaDa-kapaTa na karIne, prapaMca na karIne) apalicchaNNa - aparicchanna (tri.) (anAvRta, DhAMkyA vagaranuM 2. parivAra rahita) ghaNA badhA caritra graMthomAM paramAtmAnI dezanA sAMbhaLavA mATe AvanArA jIvonuM varNana jovA maLe che. temAM Ave che ke jema bhamaro puSpanI sugaMdhathI kheMcAIne phUla pAse Ave che tema rAjAo potAnA vizALa parivAra sAthe prabhunI dezanA sAMbhaLavA AvatA hoya che. paraMtu tyAM zAstrIya niyama anusAra rAjA vagere amuka kSetramAM pravezatAnI sAthe potAnA parivArano tyAga karIne sevaka bhAve ' hAthI Adi savArI parathI UtarIne cAlatA page dezanA sAMbhaLavA jAya che. patrimaMtha - aparistha (.) (svAdhyAyAdimAM ALasano abhAva 2. svAdhyAyAdimAM vinano abhAva) jJAnano moTAmAM moTo zatra hoya to te che ALasa-pramAda, jJAnArjanamAM pramAda e moTAmAM moTuM vinna che. A pramAdanA kAraNe caudapUrvIo potAnA apUrva evA pUrvonuM jJAna gumAvIne nigodanI yAtrAmAM cAlyA jAya che. jyAre jJAnano kSayopazama na hovA chatAM paNa abhyAsamAM udyamI evA mASatuSa jevA munio mokSalakSmIne vare che. apa (5) strI - mautnana (tri.) (asaMbaddha, anAsakta, saMgarahita) mAva- paf (pu.) (mokSa, mukti, sarvakarmakSayathI utpanna AtmAvasthA, Atmattika duHkhano vigama jemAM che te) dharmasaMgraha graMthamAM apavarga eTale ke mokSanI vyAkhyA karatAM lakhyuM che ke, sarva zArIrika-mAnasika ane vAcika duHkhano AtyaMtika tathA save jIvalokane asAdhAraNa AnaMdano anubhava karAvanAra eTale apavarga. apavaggabIya - apavargabIja (na.) (mokSanuM kAraNa, muktino hetu) mokSamAM javAnA anekamArgo batAvavAmAM AvelA che. dareka jIvo koipaNa mArge caDhIne mokSapadane prApta karatA hoya che. kiMtu mokSaphaLa prAptinuM bIja kahI zakAya tevuM eka kAraNa che maitrIbhAva. jagatanA sarvajIvo pratye snehabhAva te mokSanuM paramakAraNa che. kema ke molamAM to anaMtA jIvo sAthe rahevAnuM che. je A saMsAramAM thoDAka loko sAthe rahI nathI zakato tene jyAM anekono vAsa che tevo mokSa kevI rIte mAphaka Avaze? mATe phakta pati-patnI pUratA khyAlane tyAgo-choDo ane sAthe rahevAnuM zIkho. mA (D) vattA - mAvartana (ja.). (pravRttino abhAva) arihaMta vaMdanAvalImAM zrIcaMdra hyuM che ke, paramAtmAnI pratyeka pravRtti karmanirjarA mATe hoya che. teo lagna paNa kare che to te potAnA zeSa rahelA bhogAvalI karmono kSaya mATe, teo rAjA banIne rAjya kare che to te paNa potAnA nikAcita karmonI nirjarA mATe, are temano vihAra karavo, dezanA ApavI vagere pravRtti paNa karmono kSaya karIne pravRttinA abhAvarUpa mokSanI prApti mATe ja hoya che. upavAra - apavAda (pu.) (bIjuM pada 2. apavAda, niMdA) 449
Page #491
--------------------------------------------------------------------------
________________ mA (5) vitta - pravRtta (2) (jayAM pravRttino abhAva che te, pravRttirahita, tattvathI nivRtti pAmela) 3pa (5) vira - pravRtti (strI) (pravRttino abhAva, mana-vacana-kAyAnA gADha vyApArano abhAva) mA (5) saMsaLijJa - prazaMsanIya (tri.) (prazaMsAne ayogya, sAdhu-sajjano vaDe prazaMsA karavAne ayogya) je vyavahArathI saMskArone asara paDatI hoya, jenA dvArA lokonI lAgaNIo dubhAtI hoya tevA AcaraNane sajjana puruSo kyAreya karatA nathI. are AcaravAnI vAta to dUra rahI, tevI pravRttinI teo prazaMsA paNa nathI karatA ane je pravRtti sajjano vaDe aprazaMsanIya hoya tene vivekIjana kevI rIte Acare? pa (5) sa - mausA (tri.) (je parAbhava karavAne azakya hoya te 2. sahana karavAne ayogya) yuddhamAM yoddhAne tenuM baLa nahIM paraMtu tenuM jhanUna jIta apAvatuM hoya che. AtmA para anAdikALathI karmonuM rAja cAle che. teone parAbhava pamADavo ghaNo ja azakya che. paraMtu je divase AtmAnuM vIrya-parAkrama sphare che tyAre te AtmapariNAmanuM jhanUna parAbhava karavAne azakya evA karmonI senAne paLavAramAM tahasanahasa karI nAMkhe che. mA (5) sakSapuratApu - mahApuruSAnu (tri.). (jeno parAbhava nA thaI zake tevA puruSane anusaranAra) navI vastunI khoja karavI loDhAnA caNA cAvavA barobara che. temAM ghaNA badhA puruSArtha ane dharmanI jarUra paDe che. jayAre te vyavahRta thaI gayA bAda tene anusaranArA mATe tenI prApti atyaMta saraLa thaI jAya che. jaino A * ! ! paramakRpALu mahAvIra deve jeno parAbhava azakya che tevA karmo para athAga puruSArtha ane pairyathI vijaya meLavIne mokSamArgana gotI lIdho che. tyAre prabhue cIMdhelA mArge cAlanArA ApaNA mATe tenI prApti ekadama saraLa thai gai che. zapa () satya - mANata (tri.) (azobhanIya 2. aprazaMsanIya 3, grahaNa karavA yogya na hoya te, ahitakArI 4, baLa varNAdi nimitte pratisevanA karanAra) apasatthakhetta - aprazastakSetra (na.) (kharAba kSetra 2. agrAhya kSetra-zarIrAdi) apasatthadavva - aprazastadravya (na.) (aprazaMsanIya dravya, asuMdara dravya, kharAba padArtha) pUrvAcArya gItArtha bhagavaMtoe jinabhavana nimaNanA keTalAka niyamo banAvelA che. te niyamAnusAra banela jinamaMdira abhyadaya mATe thAya che. jinAlaya banAvatA pUrve dravya-kSetra-kALa ane bhAva A cAreyanuM nirIkSaNa karyA bAda jo prazasta dravya-kSetrAdi hoya to jina bhavananuM nirmANa karavuM ane jo aprazasta dravyAdi hoya to te sthAna jinAlaya banAvavA mATe ayogya che ema jANIne tyAM bhavananuM nirmANa karavuM nahIM. apasatthalessA - aprazastalezyA (strI.) (aprazasta vezyA, kRSNa-nIlAdi azubha lezyA) lezyA eTale mananA pariNAma. karmagraMthamAM kula 6 vezyA kahevAmAM AvelI che. 1. kRSNa 2. nIla 3. kApota 4, tejo 5. pA ane 6. zuklalezyA. A chamAMthI prathamanI kRSNAdi traNa vezyA azubha karmono baMdha karAvanAra ane bhavaparaMparA vadhAranAra hovAthI tene azubha mAnavAmAM AvelI che. zeSa vezyAone zubha mAnI che. apasatthavihagagatinAma - aprazastavihagagatinAman (na.) (nAmakarmano eka bheda, azubha vihAyogati nAmakarma) 450
Page #492
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAmakarmanI uttaraprakRtimAM aprazastavihAyogati ke azubhavihAyogati nAmano eka karma bheda mAnavAmAM Avelo che. A karmono jeNe baMdha karelo hoya che te jIvane te karmano udaya thaye khera vRkSanI jema azubha kahI zakAya tevI vihAyogati maLe che. apariyA - masAvi (.) (chajuM, paTAlikA) caityavaMdana bhASyamAM deveMdrasUrIzvarajI mahArAje pratikramaNamAM karavAmAM AvatA kAyotsarganA ogaNIsa doSo batAvelA che. temAMno eka doSa che ke kAusagnamAM rahelA zrAvaka ke sAdhu koipaNa meDI, dAdaro ke chAjalIno Teko daIne kAyotsarga kare che to kAyotsargamAM aticAra lAge che. sapa - pa (pu.) (dvipada ke catuSpada pazuonA parigrahathI rahita, zramaNa) apakSamA - mapatha (tri.) (nahIM joto, nahIM dekhato) mAdiTTa - maug (2) (sArI vastu maLe atyaMta phulAi na janAra, sukha-duHkhamAM samabhAva rAkhanAra) dazavaikAlikasUtramAM zramaNa mATe 'evuM vizeSaNa mUkavAmAM AveluM che. TIkAmAM teno artha karatAM lakhyuM che ke jyAre sAdhune anukULa gocarI ke prasaMga thAya tyAre te kulAi jaine atyaMta khuza na thAya. tema ja du:khanA prasaMgamAM te vyathita na thaI jAya. sukha ke du:khanA prasaMgamAM te samabhAvane dhAraNa karI rAkhe. sAdu - mu(kuM.) (nokara 2. asamartha 3. anAtha) mahuvyaMta - mAmuvat (tri.) (prabhAvarahita, sAmarthyarahita, prabhAvahIna) anyadharmonA izvaranI bhakti tamane sAMsArika sukha ke svarganI prApti karAvI Apaze. paraMtu bhaktane bhagavAna banAvavAnuM sAmarthya tenAmAM nathI. teomAM bhakto ghaNA haze jyAre bhagavAna to mAtra eka ja haze. bhakta game teTalI bhakti kare kiMtu te bhagavAna banI ja zakato nathI. jayAre jinezvara bhagavaMtanI bhaktimAM bhaktane svayaM bhagavAna banAvavAnI zakti che. apADrA - apatriva (trI.) (pAtra-bhAjanarahita sAdhvI, apAtrikA-sAdhvI) jinazAsana e lokottara dharma che ane lokottara dharmanI kriyA paNa lokottara ja hoya. sAdhu-sAdhvI mATe parigraha saMyamano ghAtaka gaNAvelo che. chatAM paNa lokamAM temanA AcAronI ane jinazAsananI niMdA na thAya tenA mATe saMyama poSaka parigraha karavAnI zAstroe chuTa ApelI che. jema ke AhAra vAparavA mATe kASThanA pAtro sAdhue avazya rAkhavA. jethI temAM AhAra lAvIne vAparI zakAya ane lokamAM niMdApAtra na banAya. 3pa34 - apravRtta (tri.) (vasarahita, AvaraNarahita, nagna 2. uttarIya vasrarahita) kalpasUtra graMthamAM caudapUrvI bhagavAna bhadrabAhasvAmIe sAdhunA dasa AcAro batAvelA che temAMno prathama AcAra che acalaka, cela eTale vastra ane acela eTale vastra nahIM te yAne vastrano abhAva. A thayo zabdArtha kiMtu A zabda laukika hovAthI tyAM acalakano artha vasrarahita na karatAM alpamUlyavALA ke jIrNa-zIrNavastro dhAraNa karanAra evo thAya che. covIsamA tIrthapatinA sAdhuo vasrarahita nahIM paraMtu alpamUlyavALA vastra dhAraNa kare evo zAstrArtha jANavo. apAya - jhapAna (tri.) vAta cIMdha AhArarahita 3. dAhopazamaka pANI jevo ThaMDo peya padArtha, ke je gozALAnA matane saMmata hato 4. 451
Page #493
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekAMtare upavAsa) ma samaya najIka AvatA sAdhu ke zrAvaka caturvidha AhArano tyAga karIne pAdapopagamanAdi anazanano svIkAra karatA hatA. kiMtu kALaprabhAve karIne vartamAna samayamAM A vyavahAra pravartato nathI. paraMtu aMta samaye sarva padArthone arthAta cAreya prakAranA AhArane vosirAvavAno vyavahAra adyApi pravartamAna che. apAya - 6 (tri.) (viziSTa prakAranA chaMdonI racanAnA yogathI varjita, viziSTa chaMdaracanA vagaranuM) apachaUT - mA9inna (tri.) (jenA paga chedAyelA nathI te) apAra - apara (tri.). (pAra vinAnuM, anaMta, cheDA vagaranuM) apAraMgama - apAraGgama (tri.) (kinArAne nahIM pAmeluM, saMsAra samudrathI pAra na UtareluM) AcArAMgasUtranA prathama zrutaskaMdhamAM kaheluM che ke, anaMtakAlIna saMsAracakranI aMdara paribhramaNa karI rahelA jIvo jo prayatna kare to saMsAra samudrano pAra pAmI zake che. paraMtu jeo mithyAtvamatithI vAsita che ane jemane sarvajJa bhagavaMtano upadeza prApta nathI thayo tethI saMsAranA cheDAne pAra pAmavAnA saubhAgyathI rahita che. apAra - apAra (tri.). (tIrane prApta nahIM karanAra, pAra vinAnuM) apAramajano (leza-.) (vizrAma, visAmo) koIka kavie sAcuM ja kahyuM che ke, A jagatanuM svarga to mAtAnA khoLAmAM ja raheluM che. mAnI godamAM je sukha ane zAMti che tevuM apAra sukha to devalokamAM paNa nathI. are! AkhA jagatanuM kalyANa karavAnI bhAvanAvALA paramAtmAne paNa mAtAnI kukSimAM visAmo levo paDe che. apAva - pApa (tri.) (jenA azeSa-samasta karmakalaMka cAlyA gayA che te, pAparahita, sarvathA zuddha) saMsAramAM karmono baMdha, udaya, udIraNA ane sattAnA bhAvone jANanAra sarva karmamalathI rahita evA siddha bhagavaMto ane kevalI bhagavaMtone kyAreya paNa koi jIva pratye rAga ke dveSa thato nathI. temanA pratye dveSabhAva rAkhanAra para jarA paNa tiraskAra bhAva ke temanI sevA karanAra pratye prema bhAva nathI hoto. kema ke teo azeSa karmakalaMkathI sarvathA mukta thayelA che. apAvabhAva - apApabhAva (tri.) (nirmala bhAvavALuM citta che jenuM te, labdhi AdinI apekSArahita zuddha citta jenuM che te) apekSAyukta citta eTale malinatA. jyAM sudhI koIpaNa sArI ke narasI vastunI apekSA raheze tyAM sudhI cittanI zuddhi thavI azakya che. are, mokSa prApti mATe cAritra aMgIkAra karanAra tIrthakara bhagavaMtone paNa jyAM sudhI mokSa pratyenI paNa apekSA cAlI nathI jatI tyAM sudhI kevalajJAna pragaTa thatuM nathI. jyAre sarva apekSA rahita nirmalacitta thAya che tyAre jIva trikAladarza kevalajJAnanI prApti kare apAvamA - maugvat (a.) (prApta nahIM karato, nahIM meLavato, hAMsala na karato) apAvaya - apApaka (puM.) (zubha vicArarUpa prazasta manovinaya 2. niSpApa vANI uccAravArUpa prazasta vacanavinaya) - 452
Page #494
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAtra kAyika vinaya karmanirjarAnuM kAraNa nathI banato. jo evuM ja hota to rAjA udAyIno hatyAro vinayaratna paNa utkRSTa vinayanuM pratIka hato. tenA kAyika vinaye tene mAtra kAyakleza ja karAvyo hato. prazasta vicArarUpa manovinaya, niSpApa vANInA uccAraNarUpa vAcikavinaya ane nirdoSa kriyArUpa kAyikavinaya ema triveNI saMgama thAya tyAre ja karmanirjarA zakya bane che. apAvI - mAvA (trI.) (apApApurI, pAvApurI nagarI) apApApurI te nagarI che jayAM kevalajJAna prApta thayA bAda bhagavAna mahAvIre tIrthanI sthApanA karI hatI. jayAM paramAtmAne tIrthane yogya agyAra gaNadharonI saMprApti thai hatI. jyAM paramAtmAe aMtima samaye lagAtAra soLa prahara sudhI dezanA ApI hatI ane jyAM prabhu vIra parama nirvANane prApta thayA hatA. te Aje pAvApurI mahAtIrthanA nAmathI oLakhAya che. kapAsa - apAza (kuM.) (baMdhanano abhAva) mAlvikA - mapArzatA (.) (zithilAcArarUpa pArthasthapaNAno tyAga) guruvarya zrI rAjendrasUri mahArAjanI dIkSA jo ke yati paraMparAmAM thai hatI. jayAM zithilAcAra sutarAM pravartato hato. kiMtu kahevAya che ne ke, kAdavamAM ugeluM kamaLa vadhu samaya tyAM na rahetA tene yogya uccasthAnamAM ja pahoMcI jAya che. tema teone saMvegItA ane zithilatAno bheda khyAla AvatA teono vairAgI AtmA jAgI UThyo. teozrIe yati paraMparAno tyAga karIne saMvegI mArgane pravartAvyo. kriyoddhAra karyo. koTi koTi namana hojo mahAsattvazALI pUjya gurudevane. kapAsiT - maa (vya.) (vicAryA vinA, nahIM vicArIne) . duryodhana jyAre pAMDavoe vasAvelI indraprastha nagarIne jovA Avyo tyAre sthaLano bhrama karAvanAra jaLAzayamAM te paDI gayo. A joine jharUkhAmAM beThelI draupadInA moDhAmAMthI sahasA vAkya nIkaLI gayuM 'AMdhaLAnA dIkarA AMdhaLA ja hoya ne dropadIne e vAtano svapreya khyAla na hato ke, vicAryA vinAnuM majAkamAM bolAyeluM A vAkya mahAbhArata jevA mahAsaMgrAmanuM nirmANa karaze. mATe ja zramaNo ane zrAvako vicAryA vinA koipaNa vAta uccAratA nathI. fpa (vi) - pa (avya.) (paNa, saMbhAvanA). paTTAyA - paTTanatA (strI) (lAkaDI AdithI tADanano abhAva, na pITavuM te) piya - priya (ki.) (aprItikara, apriya darzana che jenuM te). yogazAstramAM eka zloka Ave che, "Atmavat sarvabhUteSa su9 Tu priyAprave' athati vyaktie sukha ke du:kha prItikara ke aprItikara vicAra, vANI ane vartanamAM potAnA AtmAnI jema vartavuM joie. je vyavahAra potAne priya nathI tevo vyavahAra bIjA prANIone kevI rIte prItikara thAya. sutarAM aprItikara bane che mATe jIva potAnI sAthe jevuM icche che tevuM ja bIjA jIva pratye dAkhave to rAga ke dveSa thavAno prazna ja nathI raheto. apivaNijjodaga - apAnIyodaka (puM.) (jenuM pANI pIvA yogya na hoya tevo megha) pisu - marazura (tri.). (cADI-cugalI na karanAra, 2. chedana-bhedana na karanAra) kheDuta khetaramAM AvatA pazu paMkhIne uDADavA mATe eka pUtaLuM mUke che jene loko cADiyAnA nAmathI oLakhe che. cADiyAnuM kAma hoya 4ss
Page #495
--------------------------------------------------------------------------
________________ che koine najIka nahIM AvavA devAnuM. jo eka nirjIva kahevAtA cADiyA joDe pazuo paNa nathI pharakatA to pachI jeo sajIva cADIcugalI karanArA cADiyA che tenI najIka kayo buddhizALI Ave ? sarva sAthe sumeLane icchanAra puruSe pizunatAno tyAga karavo joIe. apIzalRT - pratihAra (tri.) (amanojJa, jenAthI aprIti upaje tevuM) yogazAstramAM kalikAla sarvajJa bhagavaMte lakhyuM che ke je puruSa kAmaNagArI strInA rUpanI pAchaLa ekadama gAMDo ghelo thaI jAya che te puruSa strInI uparanI gorI cAmaDInI nIce rahelA azucinA DhagalAne joI nathI zakato. jo kadAca evuM banI jAya ke uparanuM rUpa aMdara ane aMdaranuM rUpa upara AvI jAya to te amanojJarUpa joIne kAmI puruSa paNa strIthI hajAro yojana dUra bhAge. apIigarahiya - aprItikarahita (tri.) (aprItirahita, prIti karAvanAruM) apAra - pratitara (tri.) (atyaMta aprItikara, ati amanojJa, khUba asuMdara) 3pI6 (7) yiA - sapanA (sI.). (pIDAno abhAva, pIDA na upajAvavI te) phira - apati (ji.) (tapa saMyamAdi pIDAthIrahita, jene pIDAno abhAva che te). pUrvAcArya racita paMcasUtranA cothA sUtramAM kaheluM che ke, zramaNa saMyama ane tapanI kriyA vaDe Azrayono virodha karanAra ane dura karmonI nirjarI karanAra anazanAdi kaSTasAdhya kriyAthI kyAreya paNa pIDA pAmatA nathI. teo dareka avasthAmAM pIDArahita hoya che. puNya - aSTa (tri) (pRcchArahita, pUkyA vinAnuM, jene pUchavAmAM nathI AvyuM te) dazavaikAlikasUtramAM zayyabhavasUri mahArAja jaNAve che ke, he saMyamI jIva! be jaNa bolatA hoya tyAre tane jayAM sudhI pUchavAmAM na Ave tyAM sudhI tAre ekapaNa zabda uccAravo nahIM ane jyAre pUchavAmAM Ave tyAre vicAryA vinA kyAreya bolavuM nahi. sapuw - pUrca (ni.) (avaMdanIya, pUjAne ayogya) subhASitomAM kahevAmAM AveluM che ke, jyAM AgaLa avaMdanIya ane apUjanIya loko pUjAya che tathA jeo kharekhara pUjAne yogya che tevA pujyono jyAM anAdara karavAmAM Ave che tyAM Apattio vinA AmaMtraNe pahoMcI jatI hoya che, apurka- mapuTa(tri.) durbala, kRza, puSkaLa nathI te). eka muni ke jemanuM nAma to puSyamitra muni hatuM chatAM paNa teo lokomAM durbalikA puSyamitranA nAme prasiddhi pAmyA hatA. tenuM kAraNa e hatuM ke teo dararoja eka ghaDo bharIne ghI pIvA chatAM paNa ekadama durbaLa rahetA hatA. temanuM zarIra hRSTapuSTa thatuM ja na hatuM. tenuM . ekamAtra kAraNa hatuM apUrva evo svAdhyAya. teo dina-rAta, khAtAM-pItAM, UThatA-besatA satata svAdhyAyamAM magna rahetA hatA ane temano svAdhyAyAgni temaNe ArogelA ghIne svAhA karI nAkhato hato. mag (fz.) (jane pUchavAmAM nathI AvyuM te, pRcchArahita) apuTudhamma - apuSTadharman (puM.) (agItArtha, jene AtmAmAM dharma spardho nathI te) 454
Page #496
--------------------------------------------------------------------------
________________ sarvajJa praNIta zratanA adhyayana dvArA ane paMcamahAvratarUpa cAritranA pAlana dvArA potAnA AtmAne bhAvita karyo che tevA gItArtha zramaNano dharma puSTadharma kahevAya che. kiMtu je zratanA bhAvo ane cAritranA pariNAmone spazya ja nathI tevA agItArtha sAdhu apuNadharmo apuTulAbhiya - apRSTalAbhika (puM.) (abhigrahavizeSadhArI sAdhu). je sAdhue evo abhigraha dhAraNa karyo hoya ke bhikSA levA je gharamAM jAuM ane tyAM dAtA "zuM ApuM ema pUchyA vinA te je sUjhato AhAra Ape te cUpacApa grahaNa karavo. AvA abhigrahadhArI sAdhuone zAstrakAroe apRSThalAbhika kahelA che. apuTuvAgaraNa - apRSTavyAkaraNa (na.) (pUchavAmAM AveluM na hoya chatAM kathana karavuM te) vAgaraNa zabda prAkRtamAM bolAya che ane saMskRtamAM vyAkaraNa kahe che. teno artha thAya che bolavuM-kahevuM. bhagavatIsUtra AgamamAM vyAkaraNa be prakAre kaheluM che. temAM je padArtho ke viSayone pUchavAmAM AvelA na hoya chatAM lokopakAraka hoya tevA viSayonuM paNa kathana jemAM karavAmAM AveluM hoya tene apRSThavyAkaraNa kahevAya che. 3purbhAva - puSThAnambara (sa.), (zithila AlaMbana, adeDha hetu). dharmarAjyamAM cAlavAnA be mArga che 1. rAjamArga-utsargamArga ane 2. A mArga-apavAdamArga. A be mArgethI dharmanuM pAlana thaI zake che. mukhyatayA to rAjamArga e ja mukhya mArga che. paraMtu kAraNavazA saMjoga-paristhitivazAt koI evuM daDha kAraNa AvI paDe to samAdhi ke saMyama TakAvavA mATe zAstramAM apavAdamArganI paNa vyavasthA mUkavAmAM AvelI che. paraMtu je saMyamamAM kAyara jIva aparihArya kAraNa na hovA chatAM apavAdamArganuM sevana kare che te AtmavaMcaka che. apuNakaraNasaMgaya - apunaHkaraNasaMgata (tri.) (pharI evuM mithyAcaraNa nahIM karuM tevA nizcayavALo) 1. parve thayelA pAponI niMdA 2. vartamAnakALamAM koi pApanuM AcaraNa na hoya tathA 3. je pApa thaI gayuM che evuM pApa pharI kyAreya nahIM karuM evI pratijJA jIva jyAre kare che tyAre pAponuM sAcuM prAyazcitta thAya che ane tene pApamAMthI mukti maLe che. mapuvaeNva - punarthava (kuM.) (punaH maraNano abhAva, devayonimAMthI avIne punaH tiryaMcAdi yonimAM utpanna na thavuM te) apuNabaMdhaya - apunarbandhaka (puM.) (punaH kyAreya paNa mohanIya karmanI utkRSTa sthitine na bAMdhanAra jIva, rAga-dveSanI majabUta gAMTha jeNe bhedI che te) apunabaMdhakano artha thAya che ke, mohanIya karmonI utkRSTa sthitine punaH na bAMdhanAra. rAga-dveSanI graMthinA bheda pUrve jIva jevA tIvra pariNAmothI karmonI sthitio bAMdhato hato tevI utkRSTa sthiti graMthibheda pachI nathI bAMdhato. kAraNa ke tyAre tIvra kASAyika pariNAmono abhAva hoya che. alabatta karmono baMdha to kare che kiMta halako mATe utkRSTa sthitibaMdhanA abhAvavALA jIvane apanabaMdhaka kahevAmAM Ave che. puSmita - purmava (tri.) (jeno pharIthI janma nathI thavAno te, punarjanmaraNita-siddha) apuNabbhAva - apunarbhAva (tri.) (pharIvAra nahIM thanAra bhAva, pharIvAra nahIM thanArA karma, apunabaMdhakAvasthA) purama - 3 punarAma (ki.) (nitya 2. jenuM pharI Agamana nathI te, siddha 3, mokSa, 455
Page #497
--------------------------------------------------------------------------
________________ apuNarAvattaya - apunarAvartaka (puM.) (jene saMsAramAM punaH nathI AvavAnuM te, siddhAtmA 2. mokSa) saMsAramAM punaH punaH janma ane maraNanuM bIja che rAga ane dveSa, siddhagatimAM birAjamAna zuddha AtmasvarUpavALA siddha bhagavaMtoe te punaH punaH Avartana karAvanAra bIja svarUpa rAgadveSano sarvathA kSaya karelo hovAthI teo apunarAvartaka che. apuNarAvitti - apunarAvRtti (puM.) (saMsAramAM jenuM punarAgamana nathI te, siddha bhagavaMta, punarAvRttino abhAva, siddhasthAna) punarutta - punat (tri.) (pharIvAra nahIM kahevAyeluM, punarukti doSarahita) je vAta ekavAra kahI dIdhI hoya e ja vAtane pharIvAra kahevI te punarukti che. nUtana kAvya ke graMthanI racanA mATe te heyarUpe che. arthAtu koipaNa navyagraMthanI racanAmAM punarukti doSane TALavo joie anyathA te sadoSa hoI viddhadUbhogya banatI nathI. puchapanuM - napu (.). (puNyahIna, abhAgI, niSphazyaka 2. tIvra azAtA vedanIya karmavALo 3. pApAcArI anArya) upamiti bhavaprapaMco kathAmAM niSNuNyaka jIvanuM varNana Ave che. temAM tenI je durdazAnuM varNana karavAmAM AvyuM che te vAMcIne dareka jIvane ema ja lAge ke, jANe A mArI ja vAta che. temAM dravyathI nipuNyaka nahIM kiMtu je jinazAsana vihoNo che, jene jinadharma, jinadeva ane sadgurunI prApti nathI thai tene puNyahIna kahelo che. jainakuLamAM janma levA mAtrathI sapuNyaka nathI banI javAtuM paNa bhAvathI e tattvono svIkAra karavAthI sapuNyaka banAya che. pU (tri.) (je pUrNa nathI te, pUrNatArahita, apUrNa) puSpa - apUja (kuM.). (asamApta kalpa, kalpa-AcAra samApta nathI thayo te) apuNNakappiya - apUrNakalpika (puM.) (asahAya evo gItArtha, niHsahAya gItArtha-sAdhu) mapura - aputra (tri.) (jene putra nathI te, baMdhujanarahita 2. nirmama) putrajItasti ' arthAtu laukika zAstromAM evI mAnyatA pravarte che ke vaMzane AgaLa vadhAranAra saMtAna jene nathI, je putrarahita che, tevI vyaktinI sadgati thatI nathI. A vAta mAtra kapoLakalpita ane bhavAbhinaMdI jIvonI buddhinI niSpatti che. kema ke zuddha vaidika temaja jaina zAstromAM to putra, patnI svajanAdine to saMsArajALamAM bAMdhI rAkhanAra tattvo kahelA che. apuma - ApuMsu (pu.) (napuMsaka, nAnyatara, puruSAtanarahita) zAstramAM napuMsaka be prakAre kahelA che. 1. dravya napuMsaka ane 2. bhAva napuMsaka. je puruSa ke strInA bAhyaliMga athavA vyavahAra strI ke puruSane ucita na hoya te dravya napuMsaka jANavA tathA je jIva puruSa ke strI hovA chatAM jenAmAM AtmavIryarUpI puruSatvano abhAva hoya, je kAyika kaSTanA bhayathI dharmakriyA karavAmAM DaratA hoya, tevA jIvo bhAva napuMsaka che. sapurakSara - puravAra (kuM.) (asatkAra, anAdara) nAmakarmanI prakRtimAM eka karma hoya che anAdeya nAmakarma, A karmanA udayamAM vartato jIva kyAreya prazaMsAne prApta karato nathI. te jIva game teTalo guNavAna hoya ke satkarmane karanArA hoya chatAM paNa lokamAM te anAdayakarmane kAraNe anAdarane prApta karato hoya che. lokamAM te guNIjanane maLatA Adara-satkArathI vaMcita rahe che. 456
Page #498
--------------------------------------------------------------------------
________________ apurakkAragaya - apuraskAragata (tri.) (anAdarane prApta thayeluM, sarvatra avajJAnuM pAtra thayeluM) 3purava - apUrva (tri.) (pUrve kyAreya joyuM ke sAMbhaLyuM na hoya tevuM) kapurisa - puruSa (I.) (napuMsaka, puruSatvano abhAva) apurisakkAraparakkama - apuruSakAraparAkrama (tri.) (puruSatvane ucita parAkrama vinAno, manuSya tarIke chAjatA puruSAtanathI rahita) parAkrama e puruSatvane ujAgara karato uttama guNa che. A guNanA pratApe vyakti asAdhya kAryo karavAmAM jarApaNa acakAto nathI. ane parAkramI puruSa sarvasiddhione capaTI vagADatAmAM sAdhI le che. vipAkasUtramAM kaheluM che ke, je vyakti svAbhimAna rahita hoya che te kAyara che. parAkramanA abhAve teo potAnI paNa rakSA karI zakatA nathI. pachI bIjAnI to vAta ja kyAM rahI. pusivAya - puSavAra () - (5, TI.) (napuMsakavAda, koinI napuMsaka tarIkenI aphavA phelAvavI te, koInA upara napuMsakapaNAno Aropa mUkavo te). avarNavAda te atyaMta kharAba durguNa che. mATe ja paramAtmAe koipaNa prakArano avarNavAda karavAno niSedha pharamAvelo che. prAcIna kALamAM eka vyakti bIjA vyakti para, eka dharma bIjA dharma para ane eka rAjA bIjA rAjA para AkSepa-pratyAkSepa karatA hatA. eka rAjA bIjA rAjA para napuMsakano Aropa mUkIne tene uzkeratA jethI yuddha karIne tenuM rAjaya pacAvI zake apurohitra - purohita (tri.) (jayAM purohita nathI tevuM sthAna Adi, jyAM tathAvidha prayojananA abhAve purohita nathI te sthAna) - putra - apUrva (tri.) (navuM, vilakSaNa 2. pUrve na anubhaveluM hoya tevuM, traNa karaNamAMnuM eka karaNa, apUrvakaraNa) samyatva prAptinA traNa caraNa mUkavAmAM AvelA che, te karaNatrikanA nAme paNa oLakhAya che. tenA nAma kramazaH 1. yathApravRttakaraNa 2. anivRttikaraNa ane 3 apUrvakaraNa che. jIva A traNa karaNa karyA pachI ja samyaktane prApta karI zake che. apuvakaraNa - apUrvakaraNa (na.) (AThamuM guNasthAnaka, sthitighAta rasadhAtAdi pAMceya bhAvo je pUrve nathI thayA te eka sAthe thAya tevo pariNAma vizeSa) AtmAnI vizeSazuddhine AzrayIne jIva AThamA guNasthAnake apavartanAdi dvArA sthitighAta, rasaghAta, guNazreNi, guNasaMkrama ane anyasthitibaMdha e pAMcanI apUrva arthAta pahelI ja vAra ekasAthe niSpatti karato hovAthI apUrvakaraNa kahevAmAM Ave che. karmagraMthamAM AnI vistRta carcA karavAmAM AvelI che. apuvvakaraNaguNaTThANa - apUrvakaraNaguNasthAnaka (na.) (AThamuM guNasthAnaka, apUrvakaraNa guNasthAnaka) apUrvakaraNa nAmaka AThamuM guNasthAnaka aMtarmuhUrtakALa pramANa kaheluM che. temaja traNeya kALanA jIvone AzrayIne A guNasthAnake asaMkhyalokAkAza pramANa adhyavasAyo hoya che. A guNasthAnakamAM pravezelA jIvonA adhyavasAya sthAno paraspara vyAvRtti eTale ke pAchA pharavArUpa nivRttipaNe hovAthI tene nivRttiguNasthAnaka paNa kahevAya che. apuvvaNANaggahaNa - apUrvajJAnagrahaNa (na.) (navuM navuM jJAna prApta karavuM te 2.aDhAramuM tIrthaMkaranAmakarmabaMdhanuM kAraNa) AcArAMgasUtramAM pharamAvyuM che ke, samyajJAna e mohanuM mAraka zastra che AthI pratyeka zrAvaka ane zramaNe dararoja navA navA zAstrono abhyAsa karIne jJAna prApta karavuM joIe. niraMtara nUtana jJAna meLavavAnA traNa phAyadA che 1. azubhakarmono kSaya thAya che 2. pramAda 1 kyAre Avato nathI ane 3, kaMIka navuM zIkhavA ane jANavA maLe che. tIrthakara nAmakarmabaMdhanA vIza kAraNomAMnuM eka kAraNa 47.
Page #499
--------------------------------------------------------------------------
________________ apUrvajJAnanI prApti karavI te che. kapu (pu) suya - tsa (tri.) (vihvaLatA rahita, avimanaska, uchAMchaLApaNAthI rahita) puER - pRtharvava (tri.) (niraMtara saMyamayogamAM vartanAra, saMyamanA yogothI abhinna) saMyamano artha thAya che niyamana, je yogo jIvanA saMsArane ane azubha karmone niyamanamAM rAkhe te saMyamayoga bane che. je sAdhu niraMtara cAritranA yogomAM pravRtta che teno sAgara jeTalo saMsAra khAbociyA jevaDo thai jAya che ane muktivadhUne vahelA vare che. apuhattANuoga - apRthaktvAnuyoga (puM.) (anaMtAgamA paryAyavALo anuyogano eka bheda) dazavaikAlikasUtramAM apRthakvAnuyoganI vyAkhyA karatA kahyuM che ke, eka ja sUtramAM badhI ja caraNasittarI AdinI prarUpaNA karavAmAM AvI hoya te sUtra apRthavAnuyoga kahevAya che. kema ke sUtra hoya to paNa te anaMta AgamanA paryAyavALuM hoya che. apUNA - apULA (trI.) (pUjAno abhAva) je AtmAne ane jIvanane pavitra kare te pUjA kahevAya che. pUrvanA kALamAM savAra sAMja maMdiramAM paramAtmAnI, gharamAM mAtA-pitAnI ane vyavahAramAM gujananI pUjA karavAmAM AvatI hatI. temanuM sanmAna karavAmAM AvatuM hatuM. Aje savAra paDe che ne satata mobAilanI rIMgothI ghara mAtA-pitAnI pUjA vinAnuM, divasa paramAtmadarzana vinAno ane jIvanamAM koi guruke vaDIla rAkhyA ja na hoya tyAM pUjA kyAMthI thavAnI. eTale pUjA vinA jIvana pavitra nathI thatuM to AtmA pavitra kyAMthI thAya ? apUta - apUratha (ni.) , (AcaraNa na karato) apeka - maya (tri.) (pIvAne ayogya, madya-mAMsAdi) je AhAra-pANI lokaviruddha kahevAtA hoya, loko jenI niMdA karatA hoya tevuM mAMsAdinuM bhojana abhojaya ane madyAdinuM pAna apeya kahevAya che. abhojaya ane apeyathI jeNe potAnuM tana bhraSTa karyuM hoya tenuM mana paNa bhraSTa thAya che ane jenuM mana bhraSTa tenuM jIvana paNa bhraSTa thai jAya che. pachI sadgati to ApoApa bhraSTa ja samajI levI rahI. apeyacakkhu - apetacakSuS (tri.) (cakSurahita, netra vinAno, aMdha) mapedA - makSi% tri.). (karmanirjarAnI apekSA rAkhanAra) zArIrika ane Arthika rIte sakSamatA vagarano AThavarSIya bALaka jo tamArI joDe apekSA rAkhe to jeNe AkhI jIMdagI tamArI jarUriyAto pUrI karavAmAM kADhI nAkhI te mAtA-pitA tamArI joDe koI apekSA rAkhe to temAM khoTuM zuM che? temanI apekSAnI pUrti karavI e to kartavya bane che. A kartavyapAlanane rakhene bojo gaNI letA. kema ke AvatI kAle tamAro paNa vAro che ja. potra - pudUta (kuM.) (jene pudgala nathI te, pudgalarahita 2. siddha bhagavaMta) jyAM pudgala che tyAM saMsAra che ane jyAM saMsAra che tyAM asAratA che. pudgalonI mAyA, mamatA vagere A saMsAramAM ja che. jeo pagalothI para che evA siddha bhagavaMto to pudgalamaya saMsArano tyAga karIne sArabhUta evI siddhazilAnA sukhomAM mahAlatA hoya che. 458
Page #500
--------------------------------------------------------------------------
________________ aporisiya - apauruSika (tri.) (puruSa pramANathI adhika agAdha jalAdi) aporisIya - apauruSeya (tri.) (puruSa pramANathI adhika agAdha jalAdi 2. je puruSaracita na hoya te-veda) vaidikomAM jema cAra vedone apauruSeya mAnavAmAM Ave che tevI rIte jinazAsanamAM navakAra maMtrane paNa apauruSeya gaNavAmAM Ave che. namaskAra mahAmaMtra anAdikALathI che ane anaMtakALa sudhI rahevAno che. teno koi kartA nathI. mATe apauruSeya che. poda- pada(.) (nizcaya 2. matijJAnano trIjo bheda 3. tarka, viziSTa jJAna, buddhino chaThTho guNa 4.pRthambhAva, bhinnatA) matijJAnanA bhedamAM trIjA naMbarano bheda Ave che apoha. koI vastuno sparza thayA pachI te saMbaMdhI manamAM vicAraNA karavI te IhA kahevAya che. IhA thayA bAda sAcI vastuno nizcaya karavo te apoha kahevAya che. tenuM bIjuMnAma apAya paNa che. maM - anya (tri.) (thoDuMka, alpa, sToka 2. abhAva) L () - sAtvana(kuM.) 1 3. zarIra 4. svarUpa 5. prayatna 6. mana 7. buddhi 8. agni 9. vAyu 10. sUrya). uttarAdhyayanasUtranA prathama adhyayanamAM AtmAnI vyAkhyA karatAM lakhyuM che ke, "mati satataM jati viddhisaMvatsaMzAtmaparamAttAtyAbhA' arthAta je karmakSayanA kAraNabhUta vizuddhi ane AtmAne malina karanArA saMklezAdi pariNAmomAM varte te AtmA che. appaunaduppaunmatucchabhakkhaNaya - apakduSpaktucchabhakSaNaka (na.) (apakva-duSpakva-tuccha AhAranuM bhojana karavuM te) zrAvakasaMbaMdhI bAravratomAMnA sAtamAM bhogopabhogaparimANa vratamAM lAgatA aticAramAM eka aticAra che apakva-duSpakva ane tuccha AhAranuM bhojana karavuM te. je agninA tApathI asaMskRta hoya te apakva che. je kAcuM-pAkuM sIjheluM hoya te duSpakva ane jemAM khAvAnuM ochuM ane pheMkavAnuM vadhAre hoya tevA bora Adi phaLonuM bhakSaNa te zrAvakanA vratone malina karanAra aticAra che. appaoyaNa - aprayojana (na.) (niSkAraNa, prayojanano abhAva, anupayoga, anartha) akhaMDa - mAvAI (tri.) (jyAM kIDI vagerenA IMDA nathI tevuM sthAna Adi-ahIM alpa zabda abhAvanA arthamAM vaparAyo che) bappabhraMpa - saprampa (tri.) (nizcala, avicalita, acaLa) prabhu vIre indranI zaMkA dUra karavA aMguThA vaDe jyAre meru parvatane sparza karyo tyAre avicala evo meru parvata paNa vicalita thaine DolavA lAgyo. ahIM AgaLa kavi kalpanA kare che ke, meruDolAyamAna nahoto thayo kiMtu jANe ke te prabhusparze nRtya karavA lAgyo hato. teNe vicAryuM ke ahIM AgaLa anaMtA tIrthakaronA abhiSeka thayA kiMtu ekapaNa bhagavaMtanA sparzano lahAvo mane nahoto maLyo. Aje paramAtmAe mArI varSonI icchA pUrI karI dIdhI. - 35rSa (ji.) (haLukarmI, jene have thoDAka ja karmo bhogavavAnA rahyA che te) marudevI mAtAno AtmA atyaMta haLukarmI hato. ekeMdriyanA bhavamAM teoe Avela kaSTane samatApUrvaka sahana karyuM. jenA kAraNe teo sIdhA paMceMdriyanA bhavamAM marudevI rANI banyA ane te ja bhavamAM teo kevalajJAna prApta karIne mokSamAM sIdhAvyA. devI 459
Page #501
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAtAno prasaMga eka ja bodha Ape che ke sahana karavAmAM tamArA duHkho dUra thAya che ane tamAre siddhinI najIka nahIM siddhine tamArI najIka AvavuM paDe che. appakammatara - alpakarmatara (tri.) (alpakarmavALo, jenA karma thoDAMka ja rahyAM che te) appakammapaccAvAya - alpakarmapratyAyAta (tri.) (alpakarma sAthe manuSyayonimAM AveluM, haLukarmo sAthe janmeluM) je jIvanA saghaLAya karmo kSaya thavAmAM AyuSyanI mAtrA ochI paDI hoya tevA alpakarmI jIvo lokAMtika ke anuttara vimAnamAM utpanna thAya che. tyAM teo nirAgIpaNe devonA sukho bhogavIne alpakarma sahita manuSyayonimAM utpanna thAya che ane zeSa rahelA sarva karmono kSaya karIne siddha, buddha ane mukta yogI bane che. appakAla - alpakAla (tri.) (alpakALavALo, thoDoka kALa) jemanA pUrvo, palyopama ane sAgaropamanA AyuSya hatA tevA AtmAo paNa kALanA khapparamAM homAi gayA che. to pachI alpakALanA AyuSyavALA ApaNe keTalA samaya sudhI yamarAjathI bacI zakazuM. jo yamarAjanA sakaMjAmAMthI bacavuM ja haze to 'hite zaraV pAki' vinA nahIM cAle. azviriya - gayi (ni.) (jene thoDI ja kriDyA lAge che te, jene alpa karmabaMdha lAge che te) sazarIrI AtmA para anAdikALathI kama lAgelA che. pratyeka kSaNe AyuSya sivAyanI sAta karmaprakRtino baMdha cAlyA ja kare che. bhagavaMta kahe che ke he Atma! tArA AtmA para lAgelA karmonI sarvathA nirjarA arthAta kSaya kara. paraMtu jo tArI eTalI kSamatA na hoya to eka prayatna tuM haju karI zake che. pratikSaNa karmabaMdha to cAlu ja che paraMtu, te karmano baMdha alpa thAya te rItanI pravRtti kara. kema ke alpa karmabaMdha tane AvanArI ghaNI badhI musIbatothI bacAvaze. jema ke zULIno ghA soyathI TaLI jAya che. pazviriyA - mariyA (strI) (nirdoSa vasati, kAlAtikramAdiyathokta doSarahita upAzraya) zAstrIya bhASAmAM sAdhu mATe UtaravAnA sthAnane vasati kahevAya che. oghaniryukti Adi graMthomAM kevI vasati nirdoSa ane kevI vasati sadoSa kahevAya tenuM nirUpaNa karIne zramaNe nirdoSa vasatimAM ja UtaravuM tevo Adeza pharamAvyo che. jayAM bhikSA sulabha hoya, svAdhyAya karavAnI sAnukULatA hoya, tyAMno mAlika ane loko bhadrika hoya tathA je sthAna AdhAkarmarahita hoya tevA upAzrayane nirdoSa vasati kahelo che. azvinaMta - mAnyavattAnta (tri.). (alpa kheda ke parizramavALo 2. kheda ke parizramano abhAva che jene te) vAMdaNAsutra te guruvaMdanA sutra che. A sUtrathI divasa daramiyAna potAnA taraphathI je paNa aparAdha thayo hoya tenI guru bhagavaMta joDe bahamAnapUrvaka kSamApanA mAgavAmAM Ave che. vaMdanakasUtramAM kahyuM che ke, he guruvarya! AkhA divasa daramyAna mArA taraphathI Apane alpa paNa kheda ke parizrama pahoMcyo hoya to tenI kSamA yAcuM chuM. Avo utkRSTa vinaya jainazAsanamAM ja jovA maLaze. appakukkuiya - alpakaukucya (tri.) (alpa spaMdanavALuM, hAtha-paga-mAthuM vagere zarIranA aMgone na dhuNAvanAra) karmakSaya nimitte karavAmAM Avato kAyotsarga te saghaLA bahibhavonA tyAga ane AtmAmAM vAsa karavA mATenuM uttama anuSThAna che. [ AMkha. bhramara. hAtha, paga AdinA spaMdana eTale halanacalana varjIne ekamAtra zuddha AtmasvarUpI tIrthakara bhagavaMtanuM dhyAna dharavAnuM hoya che. 460
Page #502
--------------------------------------------------------------------------
________________ appakouhAla - alpakautUhala (tri.) (strI rUpadarzanAdimAM kutuhalatArahita) jeo paramabrahmanA dhyAnamAM lIna che evA yogI AtmAo katalatArahita hoya che. temanI sAme mitra Ave ke duzmana Ave, strI, Ave ke puruSa Ave, sajjana Ave ke durjana paraMtu teonA cittamAM koI ja pharaka paDato nathI. teo bAhyadRSTie na jotAM AtmadaSTie darzana karanArA hoya che. temanA cittamAM rAga-dveSanA koI taraMgo UThatA ja nathI. appaloda - kalpotha (pu.) (krodharahita, bhAva UNodarIno eka prakAra) UNodarI eTale jeTalI bhUkha hoya tenAthI be cAra koLiyA ochA khAvA te. aupapAtikasUtramAM kaheluM che ke bhUkha karatAM ochuM khAvuM te dravya UNodarI jyAre AtmAmAM rahelA krodhAdi kaSAyone alpa karavA te bhAva UNodarI che. eka vakhata dravya UNodarI nahIM thAya to cAlaze paraMtu bhAva UNodarI to pratyeka ArAdhaka jIve karavI joie. agra+Gra - sAkSara (na.). (thoDAka zabdo, thoDAka akSaro, alpAkSara hoya te-guNavatsatra) AgamAdi graMthomAM upayukata akSarone AzrayIne cAra bhAMgA pravarte che. 1. jemAM akSaro ochA hoya paNa artha ghaNA hoya 2. jemAM akSaro ghaNA hoya paraMtu artha alpa hoya 3. jemAM akSaro paNa ochA ane artha paNa alpa hoya tathA 4. jemAM akSaro paNa ghaNA hoya ane artho paNa vizALa hoya. mau - mAtma (I.) (svaya, pote) bIjAonI sahAyatA karavA mATe AtmAmAM paropakAranI bhAvanA joie. paropakAranI zubhabhAvanA janmathI maLatI nathI kiMtu svapuruSArthathI utpanna karavAnI hoya che. sajjanonI A khAsiyata hoya che ke teo durguNo sAme svayaMnI AtmarakSA karI anyone sahAyaka banI jatA hoya che. maUTIR - pravearza () (aMdhakAra, aMdhAruM) jema sUryano prakAza dUra thatAM ja bihAmaNo evo aMdhakAra AkhA jagatane gherI le che. tema jenA jIvanamAMthI deva-guru ane dharmarUpI suryaprakAza dUra thAya che tenA jIvanane rAga-dveSa-kaSAyAdi doSorUpI gADha aMdhakAra gherI vaLe che. eTale ja tattvatrayI jarUrI che. pramuI (-strI.) (kauMca-kocAno velo, vanaspati vizeSa) appacittaya - Atmacintaka (paM.) (maraNa mATe abhyaghata, mRtyu mATe taiyAra). vyavahArasUtramAM AtmaciMtakano artha karyo che ke, je maraNa mATe abhyadyata thayelo hoya che. je jIve paramAtmAe prarUpelA utpattivinAza ane dhruvatAvALI tripadIne samyagu rIte AtmAmAM paribhAvita karI hoya che tene mRtyuno bhaya paNa satAvato nathI. te to AvanArA maraNa mATe sadaiva taiyAra ja hoya che. appachaMdamai - alpacchandamati (tri.) (svachaMda buddhivALo, svecchAcArI, potAnI mati anusAra vartanAro) navo vicAra, navIna pravartana jinazAsanamAM AvakArya che, paraMtu te vicArAdi sarvajJa prarUpita AgamonI maryAdAmAM rahIne. jeo zAstronI vAtonuM ullaMghana karIne svamati anusAra arthe kare che tevA svecchAcArIne nitava tarIke saMbodhavAmAM AvelA che. dhyAna rAkhajo, ApaNAthI evuM koi mithyAvacana na bolAI jAya ke jenAthI ApaNe paNa nidvava yAne pApI kahevAie. 461
Page #503
--------------------------------------------------------------------------
________________ apUja (pU) - AtmajJa (tri.). (yathArthapaNe AtmAne oLakhanAra, AtmajJa 2. svAdhIna). AcArAMgasUtramAM AtmA saMbaMdhI sUtra kaheluM che ke, "go vi nA to sabaM nA' ane 'no sabra nA so nAIDDa' arthAtu je eka AtmAne jANe che te sarva vastune jANe che ane je sarva vastu jANe che te ja potAnA AtmAne paNa jANanAro hoya che. appajoi - AtmajyotiS (puM.) (jJAnasvarUpa, jJAnAtmaka puruSa-AtmA). vedomAM AtmAne mana-vacana ane kAyAnA yogothI para rahela jJAnasvarUpa kahelo che. jainadarzanamAM paNa kahevuM che ke ATheya karmono kSaya karanAra evo AtmA siddhazilAmAM mAtra jJAnajayoti rUpe birAjamAna rahelo che. tyAM AtmA kevaLa jJAnarUpe che. Mo (pheza-tri.) (svAdhIna, Atmavaza). je vyakti gADInA kaMTrolamAM na hoya, paraMtu gADI jenA kaMTrolamAM hoya tene DrAivara kahevAya. gADI tenI icchA pramANe cAle. tema kharo svataMtra to tene kahevAya ke je pote kaSAyone AdhIna nahIM kiMtu kaSAyI karavA ke nahIM te potAne AdhIna hoya. papha - jaTTapha(tri.) (krodha-kaSAyayukta vacana na bolanAra, bhAva UNodarI karanAra) maMDaTa - gapratikSapada (tri.). (jano koi pratipakSI-mallarUpa kAMTo nathI te, virodhIo vagarano) jenI vANImAM mIThAza hoya, jenI AMkhomAM namaNAza hoya ane vartanamAM kumAza hoya tevI vyaktino koi zatru ke pratipakSI hoto nathI. Avo ajAtazatru jIva lokonI AMkhone ThaMDaka ApanAro tathA hRdayane AnaMda pamADanAro lokapriya bane che. mauDavariya - prativRtta (kuM.) . (pradoSakALa-saMdhyAkALa). je kALamAM svAdhyAya karavAno niSedha karavAmAM Avyo hoya tene asakjhAya kALa kahe che. zAstramAM asakjhAya veLAnA samayo niyata karI ApelA che. temAM eka asajhAya kALa tarIke saMdhyA samayane paNa grahaNa karavAmAM Avelo che. maMI - mAtmIka (tri.). (svakIya, potAnuM 2. zarIra). ekavAra niSpakSapAta thaine, manamAM koIpaNa jAtanA saMkalpa-vikalpo ke prazno vagaranA thaIne jinapraNIta tattvono abhyAsa karavo joIe. te kayo pachI jayAre anyonA zAstro ke matone sAMbhaLazo to tamane satya ane asatyano bheda samajAze. paramAtmA tamane tamArA potAnA lAgaze. temaNe kahela tattva tamane mIThAI karatA paNa adhika svAdiSTa lAgaze. appaNachaMda - Atmacchanda (tri.) (svataMtra, svacchaMda) maMTTa - mAtmAthe (tri.) (svArtha, 'AnAthI mArI AjIvikA cAlaze tevuM svaprayojana) madhyAya -- mAtmIya (ra.) (svakIya, potAnuM) 3U//TI - mAtmajJAna (ja.) (AtmajJAna, prayogamatisaMpadrano bheda) uttarAdhyayanasutranA paMdaramAM adhyayanamAM kaheluM che ke, AcAryAdi zramaNa sAme jyAre vAda karavAno ke satya sAbita karavAno prasaMga 462
Page #504
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ave tyAre carcA karatA pUrve prathama Atma vicAraNA kare ke, A pratipakSI joDe vAda karavA mATe huM sakSama chuM ke nirbaLa? tevA hitAhitano vicAra karyA pachI ja carcA kare athavA koIpaNa tarakIba karIne tyAMthI nIkaLI jAya. A vicAraNAne AtmajJAna kahevAmAM Ave che. ppAna - AtmIya (tri.) (svakIya, potAnuM) mauo - svayama (avya.) (svayaM, pote). gakhatara - gandhatA (ji.) (atyaMta alpa, ati tho) mautara baMdha - mAtaravI (6) (alpakarmano baMdha, ATha karmaprakRtino baMdhaka thayA pachI jo sAtano baMdhaka thAya tyAre te prathama samaye alpabaMdhaka hoya te) ATheya prakAranA karmono baMdha karato jIva jyAre karmono baMdha cAlu hoya tyAre AtmapariNAma vizeSathI kramazaH baMdhAtI prakRtinI mAtrA ochI karato jAya tene alpatarabaMdha kahevAya che. jemAM prathama kSaNe AThano baMdha hoya tenI pachInI kSaNe sAta tadanantara cha ema kramazaH karmabaMdhanI mAtrA ghaTatI jatI hoya tene alpatarabaMdha kahe che. appatumatuma - alpatumatuma (tri.) (cAlyo gayo che krodharUpI manovikAra jeno te, krodhavaza tu tu karI eka bIjAnuM apamAna na karanAra) tame kyAreya krodhI vyaktine joi che kharI? vyakti jyAre krodhamAM hoya tyAre tenuM svarUpa tamAre jovA jevuM hoya che. tamane vicAra thaze ke are, A e ja che ke bIjuM koI. kema ke krodhamAM vyakti potAnA mana parano kAbU gumAvI bese che ane eka pAgala vyaktinI jema gussAmAM dhamadhamato hoya che. paraMtu jeno krodharUpI manovikAra cAlyo gayo che tevA zAMtAtmAnuM vartana zAMta vAtAvaraNamAM jeTaluM svastha hoya che teTaluM ja azotinA prasaMgomAM paNa svastha hoya che. eutta - epitta (ra.) (tucchapaNuM) nAnI bAbatomAM kajiyo kaMkAsa karavo, anyonA nAnA doSo joine apalApa karavo, A badhA tucchatAnA lakSaNo che. je jIva AvI tucchatAmAM aTavAi jAya che te kyAreya koI moTA kAryo karI zakatA nathI. mahAna kAryo karavA mATe hRdaya paNa dariyA jevuM vizALa joIe. matta - gati (ja.). (aprItikAraka svabhAva, premano abhAva 2. mAnasika pIDA 3, apakAra 4. krodha). viMchIne pANImAM DUbato joIne saMtane dayA AvI. temaNe pANImAM hAtha nAkhIne vichIne pANImAMthI bahAra kADhyo. vichI jevo bahAra Avyo ke tarata ja teNe saMtane DaMkha mAryo ane punaH pANImAM jaI paDyo. pharI vakhata saMte bahAra kADhyo ane teNe potAnA svabhAva mujaba pharI pAcho DaMkha mAryo. dUra Ubhelo eka vaTemArga A prasaMga joine saMta pAse Avyo ane kahyuM mahArAja te DaMsa mAre che chatAM tame tene pANImAMthI bahAra kema kADho cho? tyAre saMte kahyuM, bhAI! jo te potAno apakAra karavAno svabhAva na choDato hoya to pachI mAre mAro upakAra karavAno svabhAva kema choDavo joie? prasthAma - alpasthAmana(tri.) (alpa sAmarthyavALo, alpabaLI). prabhue batAvelA mArge cAlavAnuM kAma jeTaluM mAnIe chIe eTaluM saraLa nathI. te mArge cAlavA mATe to akhUTa sAmarthya joIe. hInasattvavALA jIvo te mArge cAlavAnI vAta to dUranI che, teno vicAra paNa nathI karI zakatA. kAvyamAM paNa kahevAyuM che ne ke, harino mAraga che zUrAno, nahIM kAyaranuM kAma jone'
Page #505
--------------------------------------------------------------------------
________________ mA - mAdhana () (alpadhanI, alpamUlyavALuM) satkArya karavA mATe vipula dhana hovuM jarUrI nathI, paraMtu hRdayanA bhAva vipula hovA jarUrI che. dhanavAna hovA chatAM paNa kaMjUsAI vaLagelI hoya to dharmamArge dhana vAparavA mATenuM jarApaNa mana thatuM nathI. jayAre alpadhanI hovA chatAM paNa manamAM udAratA vasI hoya to jIva yathAzakti dAnadharmanuM AcaraNa kare che. mammaNazeTha ane zAlibhadrano pUrvano bhava AnuM spaSTa udAharaNa che. appapaesaga - alpapradezaka (tri.) (alpa pradezavALA karma, jenA pradezadaLa ochA che tevuM karma Adi) appapajjavajAya - alpaparyAyajAta (na.) (tyajavA yogya tuccha evA photarAM vagere) appaparaNiyatti - AtmaparanivRtti (strI.) (AlocanA dvArA sva ane paranI nivRtti karavI te) vyavahArasutranA prathama udezAmAM kahevuM che ke, saMyamI AtmA uttama cAritrapAlana dvArA loko mATe eka AdarzapAtra bane che. te jIva jAgratapaNe svayaM doSomAMthI mukta bane che ane jeNe doSo sevyA hoya temane zAstrAnusAra AlocanA ApIne teone doSomAMthI mukti apAve che. Ane zAstrIya bhASAmAM AtmaparanivRtti kahevAya che. appapariggaha - alpaparigraha (puM.) (alpa pramANamAM dhanadhAnyAdi sAmagrIno saMgraha karanAra) lokamAM mANasane graho eTalI pIDA nathI pahoMcADatA jeTalI takalIpha parigraha pahoMcADe che. mANasa jema jema parigraha vadhArato jAya che tema tema tene lagatI pratyeka javAbadArI ane ciMtAo vadhatI jAya che. jayAre parigraha jema jema ocho thato jAya tema tema vyaktinI ciMtAo paNa ochI thatI jAya che ane Atmika zAMtino anubhava paNa thAya che. appapariccAya - alpaparityAga (pu.) (alpa tyAga, thoDo tyAga) jinadharmanI dareka kriyAomAM koine koi viziSTa tattva chupAyeluM hoya che. zAsananI koipaNa prakriyA nirarthaka hotI ja nathI. mAtA pitA jinAlayamAM bALaka pAse bhaMDAramAM rUpiyo nakhAve che to tenI pAchaLa paNa kAraNa raheluM che. 1. tema karavAthI manamAM saMskAra paDe che ke A dhana hoya che. te choDavAlAyaka che. alpatyAganuM pratIka rUpiyo che. tathA 2. A dhana satkAryamAM vAparavuM joie tevI dAnabhAvanA utpanna thAya che. maupA - anyaprA (tri.) (jayAM koipaNa jIva-jaMtu nathI tevuM sthAna, jIvAkularahita bhUmi) appapANAsi (Na)- alpaprANAzin (tri.) (alpa pramANamAM jala vagere peya dravya pInAra) marpaNa () - jhapAzina (tri.) (mitAhArI, alpAhArI). caraka saMhitAmAM caraka RSine prazna pUchavAmAM Avyo ke, vyaktie svastha ane sukhI jIvana jIvavuM hoya to teno upAya zuM? tyAre temaNe mAtra be zabdamAM ja javAba ApatA kahyuM ke, 'hitamu,mita muja' jo tamAre svastha jIvana jIvavuM hoya to hitakArI AhAra levo ane alpa pramANamAM AhAra levo. je jIvo hitAvArI ane mitAhArI che teo ja svastha ane sukhI jIvana jIvI zake che. maviraz () - atpana(ki.) (alpa bhojana karanAra, alpAhArI)
Page #506
--------------------------------------------------------------------------
________________ appabhava - alpabhava (tri.) (jenA thoDAka ja bhava bAkI rahyA che te, alpa saMsArI) maMsi () - samASir(tri.) (thoDuM bolanAra, kAraNa hovA chatAM alpa bolanAra, bhASAsamitivALo) sUtrakRtAMgasUtranA prathama zrutaskaMdhanA navamA adhyayanamAM ukta zabdano TIkArya karatAM kahyuM che ke, suvratane dhAraNa karanArA zramaNa parimita, hitakArI ane priya vacana bolanAra tathA vikathAno tyAga karanAra hoya che. temanuM kathana paNa sakAraNa ane arthasabhara hoya che. appabhUya - alpabhUta (tri.) (jIvarahita sthaLa, jayAM sUkSmajIvono abhAva che tevuM sthAna) maug - matpamati (tri.) (alpabuddhi che jenI te, ochI buddhivALo) maupadaghAmA - mAmadIdhafmaray () (alpa vajana ane bahumUlya hoya tevA AbhUSaNo paheranAra-rAkhanAra) maURya - atparata (.). (krIDArahita, kAmabhoganI vAMchArahita 2. anuttaravAsI deva) bhogo pratyenI vAMchA saMbaMdhI prathama devalokathI laine anuttaravimAna devaloka sudhI jaie to kramazaH tenA parimANamAM alpatA AvatI jAya che. jema jema upara jaie tema tema devalokavAsI devo alpakrIDAvALA thatAM jAya che. devagatimAM sahuthI alpa bhogonI vAMchA anuttaravimAnavAsI devone kahelI che. AthI ja to teo bhavanA cheDe rahelA hoya che. kamavanara (tri.). (alpa karma che jene te, karmarUpI rajathI rahita) appalAhaladdhi - alpalAbhalabdhi (pu.) (vasa pAtrAdinI tuccha labdhivALo, klezapUrvaka vastra-pAtrAdi meLavAnAra-zramaNa) lAkho karoDonI saMpattione lAta mArIne prabhu vIranA mArge cAlI nIkaLelo zramaNa jayAre vasa, pAtra, upadhi Adi tuccha vastuomAM lapeTAI jAya che tyAre saMyama jIvananuM kharuM mUlya kharekhara alpa thaI jAya che. cAritranA prAptavya mokSane visarIne kleza dvArA mAtra tuccha vastuonI prAptimAM ja teonuM jIvana sImita thai jAya che. mautnI- atnI (tri.). (anya tIrthika ke pArthasthAdi vize asaMbaddha rahenAra, anyatIrthika ke pArthasthanA saMgathI rahita) je saMyamI AtmA dravyathI bhautika cIja-vastuomAM, mAtA-pitA ke svajanAdinA saMgamAM lepAyA nathI tathA bhAvathI rAga ane dveSanA baMdhanomAM lepAyA nathI tevA niransaMga anAsakta yogI puruSo ja sva-paranuM kalyANa karavA samartha bane che anya nahIM. appalIyamANa - apralIyamAna (tri.) (kAmabhogo mAta-pitAdi svajano vize anAsakta rahyo thako, Asakti na rAkhato) appaleva - alpalepa (tri.) (nIrasa AhAra, nirlepa AhAra jema ke caNA vaTANA vagere) apanevA - atpannepA (strI.) (pAtra kharaDAya nahIM evo caNA mamarA vagere vastu grahaNa karavAnI pratijJA karavI te, cothI piMDeSaNA) zAstramAM abhigrahonA vividha prakAro kahelA che temAM eka abhigraha che alpalepA. arthAta jemAM vigaIono abhAva hoya 465
Page #507
--------------------------------------------------------------------------
________________ jenAmAM koipaNa prakAranI snigdhatA na hoya tevA nIrasa vAla, caNA vagere AhAra levAnI pratijJAne alpalepA kahevAya che. mauaNa - mAtmavaza (ni.) (potAne vazavartI, svAdhIna). maUvaNI - (strI.) (svachaMda strI, niraMkuzA strI) aUvA () - mAtmavAvina(I.). (advaitavAdI, je kaMI dekhAya che te mAtra AtmA ja che bIjuM kazuM ja nahIM ema ekaja Atmatattvane pratipAdana karanAra vAdI) je AtmA sivAya bIjA koi tattvane svIkAre nahIM tene AtmavAdI ke advaitavAdI mata kahela che. A matanA anuyAyIo evuM mAne che A jagatamAM je kAMi paNa dekhAya che te badho bhrama che. badhuM asatya che. satya je che te ekamAtra AtmA ja che. mATe AtmAne ja paramatattva mAnavuM. te sivAyanuM kaMI ja nathI. pavIya - avIna (zi.) (jayAM zAli Adi bIja nathI te, ekendriyAdirahita sthAna) pravu0i - satpavRSTi (strI) (thoDoka varasAda, alpavRSTi) appavuThThikAya - alpavRSTikAya (pu.) (alpamAtrAmAM varasAda varase athavA sarvathA na varSe te-sthAnAdi) AjanA jamAnAmAM globalavormiMganA Thera Thera baNagAM phUMkAi rahyA che. cAreya bAju jorazorathI vAtAvaraNane pradUSita na karavAnI sUcanAo apAI rahI che. vadhu paDatA vikAsa ane morDana banavAnA casakAmAM lokoe vAtAvaraNane eTaluM badhuM pradUSita karI mUkyuM che ke, RtuonuM AkhuM cakra javera vikhera thai gayuM che. kyAMka varasAdanuM eka TIpuM paNa nathI, to kyAMka pUra, vAvAjhoDAMe mAjhA mUke che. kyAMka atyaMta garamI che, to kyAMka ThaMDImAM loko ThUMThavAI rahyA che. je tAjagI kudaratI ThaMDakamAM che te kRtrima ThaMDaka ApanArA erakaMDizanamAM nathI. mATe ApaNe badhA jeTalA vahelA cetIe teTaluM ApaNA hitamAM lekhAze. appasaMtacitta - aprazAntacitta (tri.) (jenuM citta zAMta nathI thayuM te, ati krodhAdithI dUSita cittavALo) jayAM sudhI jaLAzayamAM taraMgo UThI rahyA hoya tyAM sudhI jaLanI zuddhatA DahoLAyelI rahe che. tema AtmAmAM jyAM sudhI saMkalpa ane vikalponA taraMgo UDyA kare che tyAM sudhI aprazAnta cittamAM sthiratA rahI zakatI nathI. jyAre aprazAnta citta kaSAyika bhAvothI prazAnta bane che tyAre nimalatara cittane Atmika sudhArasano anubhava thAya che. appasaMtamai - aprazAntamati (tri.) (apariNata ziSya) sUyagaDAMgasUtranA prathama zrutaskaMdhanI TIkAmAM kahevuM che ke, jema dehamAM nUtana utpanna thayelA javarane zAMta karavA mATe dUdhanuM pAna doSa mATe thAya che tema je ziSyanI mati cAritrathI pariNata nathI thaI tevA ziSyane zAstronuM jJAna ApavuM te doSa mATe thAya che. appasakkhiya - AtmasAkSika (na.) (AtmasAphika anuSThAna, jemAM svasaMvitratyakSa viratinA pariNAmathI pariNata-sAkSi che te, potAno AtmA sAkSI hoya tevuM anuSThAnAdi). tapa, japa, pUjA, pratikramaNa, sAmAyikAdi anuSThAno koinA upara upakAra karavA mATe ke dekhADo karavA mATe nathI hotA. sadanuSThAna potAnA AtmAnA uddhAra mATe karavAmAM Ave che. ApaNe je anuSThAna karI rahyA chIe te zuddha che ke azuddha che te bIjA jANe ke na jANe paraMtu potAno AtmA to cokkasa jANe che. kema ke jinazAsanano pratyeka AcAra AtmasAkSika kahelo che. 466
Page #508
--------------------------------------------------------------------------
________________ appasattacitta - alpasattvacitta (tri.) (alpasattvavALuM citta che jenuM te, alpasattvavALo) ApattimAM avikalatA ane sthiratA je apAve tene sarva kahevAya che. game tevI paristhiti sarjAya ke vipna AvI paDe chatAM paNa, jenuM citta sattvayukta hoya che tene koIpaNa Apatti moTI lAgatI nathI. paraMtu jenuM citta prathamathI ja vikala paDI gayuM che tevA alpasarvAcittavALA jIvo nAnI nAnI bAbatomAM gabharAI jAya che. AvA alpasattvavALA jIvo dharmanA adhikArI banatA nathI. mausattama - mAtmasAtama (tri.) (jemAM potAnA sahita sAta che te, jemAM pote sAtamo hoya te) appasattiya - alpasAttvika (tri.) (sattva vinAno, manobaLarahita). sUyagaDAMgasUtranA prathama zrutaskaMdhamAM kaheluM che ke, je strIne paravaza hoya che te jIvo samartha hovA chatAM paNa asamartha banI jAya che. jeo dRDhacittavALA hoya che temane paNa strItattva alpasandI banAvI de che ane jeo lokamAM zUravIra dekhAya che tevA puruSo paNa kAyara banI jAya che mATe puruSone strI paravazatA ghaNI duHkhadAyaka kahelI che. sa6 - sabhyazaH (I.) (dhImA svare bolavuM te, bhAva UNodarIno eka prakAra 2. alpa kalaha) eka nAnakaDI sarakArI ophisamAM jaIe to tyAM ApaNe ekadama dhImA avAje vAta karIe chIe kema ke, ApaNe jANIe chIe ke tyAM moTA avAje bolavuM asabhyatAmAM gaNAya che. eka sAmAnya darabArInI ATalI AmanyA jALavanArA ApaNe jinAlayamAM ke upAzrayamAM eTaluM jora-zorathI bolatA hoIe chIe ke koIne ema lAge ke jANe zAkamArkeTamAM AvI gayA hoie. moTA avAje bolavAthI deva ane guruno anAdara thAya che. appasarayakkha - alpasarajaska (na.) (kRNAdi jyAM alpapramANamAM che te, raja-kacaro nathI te sthAna) aprasAra - samAsAra (2) (jemAM sAra alpa che tevo padArtha 2. asAra vastu) ziSTapuruSoe saMsAranI vyutpatti karatA lakhyuM che ke, "saMskRta sAra: yakSa sa saMsAra:' arthAt jemAMthI sAra cAlyo gayo hoya te saMsAra che. Ama asAra ghaNo ane sAra ocho evA saMsAramAM sukhane gotavuM eTale kAdavamAM nirmalatA gotavA barobara che. appasAvajjakiriyA - alpasAvadhakriyA (strI.) (zuddha vasati, asAvadya-nirdoSa vasati) Jusuya - apakRta (tri.) (Agamano ajANa, Agamo nathI bhaNyA te-alpajJa muni) jevI rIte dIvAdAMDI samudramAM bhUlA paDelA vahANane prakAza ApIne sAcA mArge lAvavAnuM kArya kare che tema AgamonuM jJAna paNa aMdhAriyA saMsAra samudramAM dIvAdAMDI samAna che. khoTA mArge caDhI na javAya te mATe sAruM dizAsUcana kare che. mATe zAstrajJa banavuM joIe. paraMtu jeo AgamothI ajANa che tevA jIvoe gItArtha evA guru bhagavaMtono ja Azraya karavo joIe. appasuha - alpasukha (tri.) (nahIM barAbara thoDuMka ja sukha jemAM che te, alpasukha che jemAM te) AcArAMgasUtramAM kAmabhogane AzrayIne kaheluM che ke, "vAmitta suvA vidhruvanna puravA' arthAt tame je paugalika padArthomAM sukhanI icchA karo cho, te to kSaNamAtra ja sukhano anubhava karAvanArA ane anaMtakALa sudhI duHkhane ApanArA che. te padArthomAM ati alpa sukha ane atyaMta duHkha raheluM che mATe ja vivekIjano teno parityAga kare che. 467
Page #509
--------------------------------------------------------------------------
________________ appahariya - alpaharita (tri.) (jyAM harita vanaspati nathI tevuM sthAna) mahilA - ahiMsaT (trI.) (jemAM alpahiMsA che te 2. jemAM hiMsAno abhAva che tevI kriyA) sarvathA prANAtipAta viramaNavratanA dhAraka munibhagavaMtone hiMsAno sarvathA abhAva kahelo che. AthI temanI dayA vasavasAnI hoya che. jyAre saMsAramAM rahelA gRhasthane pUlahiMsAno niyama hovAthI tene savArasAnI dayA kahelI che. zAstramAM kaheluM che ke zrAvakane bhale cUlahiMsA kahI chatAM paNa jemAM atyaMta alpahiMsA hoya tevA vyApArane ja prAdhAnya Ape. hiMsApracurane nahIM. maMA - sAyana(pu.) (AtmA, jIva, jJAna-darzana-sukhAdi paryAyone satata pAmato rahe te Atmatattva) adhyAya - sApyAyita (tti.) (suMdara-manojJa AhAra vaDe svastha thayeluM) akhArUjha - vAyu (tri.). (alpa AyuSya che jenuM te, thoDuMka jIvana bhogavanAra) cauda rAjalokamAM rahela jIvomAM jema vividhatA che tema teonA AyuSyamAM paNa vividhatA jovA maLe che. jIvavicArAdi prakaraNomAM jadhanyamAM jadhanya AyuSya 256 AvalikA pramANa ane utkRSTa AyuSya 33 sAgaropama pramANa kahevAmAM Avela che. sAmudrikazAstramAM paNa alpAyuSyatani doSa ane dIghayuSyatAne guNa tarIke batAvela che. appAuattA - alpAyuSkatA (strI.) (alpa AyuSya, jadhanya AukhuM, thoDI jiMdagI, TuMkI jiMdagI) akhADa9 - pravRita (I.) (vastranA tyAgarUpa abhigraha vizeSane dhAraNa karanAra) adhyArU - pravaUT (na.) (vasanA abhAvarUpa abhigraha vizeSa, vastra vagaranA rahevuM tevo abhigraha) vastrano tyAga eka prakAranuM paccakhkhANa kahevAmAM Avela che. keTalAka prakAranA kalpamAM sAdhu bhagavaMto colapaTTAdi vastrano abhigraha dhAraNa karIne teno tyAga karatAM hoya che. vastrano tyAga karanAra evA sAdhune pAMca AgAra kahelA che. 1. anyathAbhoga 2. lapaTTAgAra 4. mahattArAgAra ane 5. saMvesamAdhi AgAra, vastrano tyAgano niyama hovA chatAM zrAvaka sAme javAnuM thAya tyAre colapaTTAne dhAraNa karIne nIkaLe to ukta AgArathI paccakhkhANabhaMga thato nathI. gappA - mAtma(kuM.) (AtmA, jIva, pote) MAjavija ()- mAtmafkSana (.) (pApathI. AtmAnI rakSA karanAra, durgatithI potAnI rakSA karanAra) vyavahAranayathI joie to deva ane guru bhagavaMta ApaNA AtmAnI rakSA kare che ane khoTA mArgamAMthI ApaNane ugAre che. paraMtu nizcayanayathI vicArIe to potAnA AtmAnI rakSA jIva pote ja karanAra che. kema ke deva ane guru game teTaluM sAruM kahe ke kare, paraMtu jyAM sudhI jIva svayaM zubha adhyavasAyano prayatna nathI karato tyAM sudhI teo paNa durgatithI bacAvI zakatA nathI. mATe nizcayanaye AtmA pote ja potAnI rakSA karanAra che. maMAdhAra - atpAthara (kuM.) * (sUtrArthamAM nipuNatArahita, sUtra ane arthano alpa AdhAra) 468
Page #510
--------------------------------------------------------------------------
________________ aghiya () - "dua (1) (be vastunI sarakhAmaNImAM paraspara hInAdhikapaNuM kahevuM te, be vastunuM paraspara tAratamya kahevuM te) ekathI vadhu koipaNa sajIva ke nirjIva vastunI vacce sarakhAmaNI karavAmAM Ave te vakhate je-te viSayane AzrayIne te be vacce alpa bahatvanuM yAne ochA-vattApaNAnuM kathana karavAmAM Ave tene alpabadutva kahevAmAM Ave che. zAstramAM AvuM alpabahatva cAra prakAre kahevAmAM AveluM che. 1. prakRti 2. sthiti 3, rasa ane 4, pradeza. bhagavatIsUtrAdimAM A bAbatano khuba ja vistArapUrvaka UhApoha thayelo che. apyAbhiNivesa - AtmAbhiniveza (puM.) (putra patnI vageremAM potAnApaNAno Agraha rAkhavo te, je potAnA nathI tene vize mamattva rAkhavuM te). potAnuM zuM ane pArakuM tenI jANa moTAbhAganA jIvone che ja nahIM. jo hota to saMsAra sAva khAlIkhama thaI gayo hota. putra patnI kuTuMba kabIlo A badhuM potAnuM lAge che mATe ja badhI prakAranI bhAMjagaDa UbhI che. zAstrakAro kahe che ke he jIva! jene tuM potAnuM eTale ke tAruM AtmIya mAne che tevuM AtmA sivAyanuM koI ja nathI. mATe samajI jA ane mamatvane choDI mArge paDI jA. appAyaMka - alpAtaGka (tri.) (AtaMkarahita, nIrogI, svastha, rogamukta) alpazabdane zabdazAstranA niyama pramANe abhAvavAcI paNa kahyo che. tethI alpAtaMkIno artha sarvathA AtaMka rahita evo karyo che. jenA zarIramAM traNe dhAtu sama hoya te zarIranI apekSAe svastha yAne taMdurasta gaNAya che. tema je AtmAmAM samyajJAna-darzanacAritra A traNe rasAyaNo bahulatAe vidyamAna hoya te jIvane AtmadaSTie svastha yAne taMdurasta gayo che. gaNAma - manyA (tri.) (kaSyAdi vaDe pRthvIkAya Adi jIvono AraMbha samAraMbha karanAra) pyAlaya - prAkRta (tri.) (AcchAdana vagaranuM, nahIM DhAMkeluM, baMdha karyA vagaranuM-ughADuM) apyAvayaduvAra - aprAvRtadvAra (puM.) (daDha samyavI zrAvaka ke jeNe potAnA gharanuM dvAra mAgaNane ApavA mATe ke vAdIne uttara ApavA mATe khulluM mUkeluM che, dRDha samyaktI). jinazAsanamAM evA daDha samakitI zrAvaka paNa hoya che ke jenA gharanA dvAra haMmezA khullA ja hoya. te eTalA mATe ke koI dIna du:khI Ave to tene sahAya ApI zakAya ane koI anyatIrthika vAdI Ave to tene paDakArI zakAya. majAnI vAta to e che ke te zrAvakanA parijanonI pariNati paNa eTalI sudaDha ghaDelI hoya ke koI vAdI game tevI yukti-prayuktithI teone geramArge doravAnI peravI kare, to paNa teo potAnA dharmathI jarAye vicalita na thAya. aho! dhanya che tevA puNyazALI zrAvakanA puNyaparivArane. maMArda - vi (aa.). (vAta karavI, saMdeza Apavo, samAcAra kahevA) "sImaMdharajina vinaMtI' stavanamAM pUjaya mahopAdhyAya yazovijayajI mahArAje AkAzamAM rahelA caMdramAne potAno dUta banAvyo ane mahAvidehamAM birAjamAna sImaMdharasvAmI bhagavaMtane potAno saMdezo kahevA mATe vinaMtI karela che. teoe khUba ja suMdara zabdomAM kahyuM che ke "tame mahAvideha jaIne kahejo cAMdaliyA kehejo cAMdaliyA sImaMdhara teDA mole' he caMdA! tuM sImaMdharasvAmI pAse jaine kahe ke teo jaladImAM jaladI amane levA mATe koi teDuM mokale. tamArA vinA have mAre rahevuM atiduSkara che. appA - aprAdhAnya (ja.) (aprAdhAnya, mukhya nahIM te) adhyAhAra - anyAhAra (pu.) (alpa AhAra, mitAhAra, thoDo khorAka, svalpAhAra) 469
Page #511
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIsUtra ane AcAraMgasUtramAM sAdhune alpAhArI kahyA che. ApaNane prazna thAya ke alpAhAra kone kahevo? te mATe zAstrakAroe pote ja nidarzana karatA kahyuM che ke, kukaDInA IMDA pramANa eka kavala evA ATha koLIyA jeTalo ja AhAra kare te alpAhArI che. sAmAnyathI cosaTha koLIyA pramANa puruSano AhAra kahyo che tenuM pramANa paNa IMDAnA pramANathI gaNatA 32 kavala ja gaNavA ema jaNAveluM che. eTale phalitArtha e thAya che ke sAdhuno AhAra eka svastha puruSanA batrIsa kavalAhAranA cothA bhAga jeTalo ja hoya che. dhanya munivara tamane! dhanya tamArI AhAranI anAsaktine! ane dhanya tamArA UNodarI tapane! appAhigaraNa - alpAdhikaraNa (pu.) (svapakSa parapakSa viSayaka adhikaraNanA abhAvavALo, kalaharahita, kleza vagarano) fuche - manvesTa (tri.). (dhamapakaraNa sivAya anya vastunI icchA na rAkhanAra, alpAhArI ke AhAranA tyAgI-sAdhu, maNi kanakAdinA aparigraha) uttarAdhyayanasUtramAM sAdhune agviccha eTale alpaccha kahyAM che. teo dharmopakaraNa yAne saMyama nivahaka upadhi sivAya anya kazuM rAkhatA nathI. te vastra-pAtrAdi upadhi paNa saMyama pALavA mATe rAkhe che na ke satkArAdi mATe, tethI teone aparigrahI kahyA che. priya - 3praya (vya.) (apriyatA, aprIti, aprItikara 2. mananuM duHkha 3. mananI zaMkA) uttarAdhyayanasatramAM ziSyane vinIta banavAnI aneka bAbato jaNAvI che. teno hetu zuM te ApaNe paNa jANavo joIe. temAM jaNAveluM che ke vinIta thayelA ziSya guru dvArA apAtI hitazikSA dvArA AtmapariNati ghaDe che. gurunA upadezathI gItArthatA prApta kare che. ane gItArthatA prApta karI bhavyajIvone saMyamamAM sthiratA banAvIne mokSamArgamAM AgaLa vadhI paMcamagatino adhikArI thAya *paMta (tri.) (ApeluM, bheTa kareluM 2. vivakSA prApta, pratipAdana karavA mATe iSTa, 3. paryAyArthika naya) ti (tri.) (thoDuM kareluM, halakuM kareluM 2. sammAnanI dRSTie nIcuM, tiraskRta) mauthavAriNI - priyat (strI). (sAMbhaLanArane apriya lAge tevI bhASA, koInA mRtyunA samAcAravALI bhASA, aniSTa samAcAra). dazavaikAlikasUtramAM sAdhune bolavAnI bhASA kevI hoya tenuM bhASA samitinA adhikAramAM suMdara varNana kareluM che. kevI bhASA sAdhu bole ? te kyAreya apriya samAcAravALI ke koInA apamRtyunA vRttAntavALI athavA asatyamizritAdi bhASA choDI satya-tathya ane hitakArI madhura bhASAe bole arthAta sAMbhaLanArane priya lAge chatAM mRSAdidoSo na hoya tevI nirdoSabhASA bole. appiyaNaya - arpitanaya (puM.) (vizeSane mukhya karanAro naya-paryAyArthika naya, je vizeSane mAne che sAmAnyane nahIM tevo samayaprasiddha naya) maNiyatA - priyatA (strI) (apremano hetu, apriyatA) appiyavavahAra - arpitavyavahAra (pu.) ('A jJAtA ane A tenuM jJAna' ema bolanAre vacanathI sthApita karelo vyavahAra) priyavada - priyavada (f.) duHkhanA hetanuM nivAraka, duHkha ke maraNa jene apriya che te). AcArAMgasUtranA prathama zrutaskaMdhanA bIjA adhyayananA trIjA uddezAmAM jaNAvela che ke, A jagatamAM vartatA ekendriyathI laIne paMcendriya sudhInA sarva jIvone potAnuM AyuSya priya che. sukha-zAtA priya che. duHkha apriya che ane mRtyu paNa apriya che. tethI teone je priya nathI te jANIne anubhavIne jayaNApUrvaka vartavuM. jethI hiMsAdi doSa na lAge. 470
Page #512
--------------------------------------------------------------------------
________________ appiyassara - apriyasvara (tri.) (jano svara apriya hoya che, jeno avAja aNagamato hoya te) jeno svara madhura hoya tenuM adRSTa kAraNa susvara nAmaka nAmakarma che. je zubhanAmakarmanI prakRtimAM gaNAya che. tenA lIdhe ja vyakti sumadhura kaMThI bane che. jeoe pUrvamAM guNIjanonA muktamane guNa gAyA hoya ke prabhu bhaktimAM mana mUkIne tallIna banyA hoya teo susvara nAmakarmano baMdha karatA hoya che. eTale ja teo latAmaMgezakaranI jema sArAmAM sArA gAyaka banI zakatA hoya che. appiyANappiya - arpitAnarpita (na.) dravya sAmAnya ane vizeSa ema ubhaya rUpa che tema pratipAdana karavuM te, dravyAnuyogano eka prakAra) maNIya - garbhIkRta (tri.). (Atmapradeza sAthe mizra thayeluM-ekIbhAva pAmeluM) khuTTApha () - alpasthAyina(tti.) (prayojana paDavA chatA paNa jeno vAraMvAra UTha-besa karavAno svabhAva nathI te) dharmIjananI eka viziSTatA e che ke, teo avasaranA vivekavALA hoya che. jema ke pravacanazravaNa karatA hoya tyAre koI kSudra prayojana AvI paDe tyAre avivekInI jema UTha-besa karI khalela nathI karatA paraMtu prApta dharmayogane supere sAdhavAmAM lIna rahe che. apputiMgapaNagadagamaTTiyAmakkaDasaMtANa - alpottiGgapanakodakamRttikAmarkaTasantAna (tri.) (kIDInA nagarA-nIlakula vanaspati-bhInI mATI-karoLiyAnA jALA ATalI vastuothI rahita-sthAnAdi) AcArAMgasUtranA dvitIya zrutaskaMdhamAM sAdhu sAdhvIjI bhagavaMta kevA sthAnakamAM Utare athatu rahe tathA kevA sthAnakamAM aMDila mAtre parave, te aMgenuM sAMgopAMga varNana karAyeluM che. jema ke kIDInA nagarAM, nIlaphula, bhInAzavALI jagyA, karoLiyAnA jALA vagere jIvAkula jagyA hoya te sthAne hiMsA thavAno saMbhava hovAthI tyAM sAdhu sAdhvIjI vizrAma ke AhArapANI na kare. gapura - manyorja (ni.) (jaLa vagaranuM, pANIrahita-aMtarikSa) mapura - mAtmIra (tri.) (AtmAmAM utpanna thayeluM, AtmIya) mokSa kevo haze, kyAMthI maLato haze, konA jevo haze Adi Adi prazno sAmAnya jijJAsune thAya te svAbhAvika che. A bAbate paramAtmA mahAvIra kahe che ke, mokSa yAne siddhatva e kyAMyathI AvanArI cIja nathI balka AtmAmAM sarva karmakSayathI utpanna thanAra kevaLajJAna e ja mokSa che. ene ja mukti ane e ja siddhatva kahevAya che. pusuya - anvanmukya (tri.) (ausukya vagaranuM, anutsuka, uchAMchaLApaNA rahita, avimanaska) AcArAMgasUtramAM jaNAvyuM che ke, mokSamArganI ArAdhanA karavA udyata thayelo muni kevo hoya? teno uttara ApatA kahyuM che ke jemaNe saMsAranA sarva bhAvothI potAnA manane nivaviluM hoya. tene koIpaNa anAtmikabhAvo pratye lUMkya na hoya paNa sarvabhAvo pratye dRSTAbhAva hoya. mAtrane mAtra sAkSIbhAva hoya. AvI vRttivALA munine mokSamArgastha kahelA che. 3mo (reza) (pitA, janaka, bApa) mAtA jema janmadAtrI che. bALakanuM sarvasva che. to pitA paNa saMtAnano rakSaka ane jIvanano ghaDavaiyo che. te potAnA saMtAnonuM jIvana eTalI kuzaLatAthI ghaDe che ke teo potAne kyAreya paNa nirAdhAra mahesUsa na kare. paNa e ja jIvanazilpI bApa be prasaMge duHkhI thAya che. 1. vahAlasoyI dIkarI ghara choDe che arthAta sAsare jAya tyAre ane 2, prANAdhAra dIkaro tarachoDe che tyAre, maNonaMga - sopAnama (kuM.) (avidhie cAlanArA ziSyane ThekANe lAvavA guru dvArA apAyelo Thapako, yukti ane oLabhA sAthe ziSyane apAtI zikhAmaNa) 411
Page #513
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinAjJA pAlaka munivara hitabhASI, mitabhASI ane priyabhASI kahelA che. chatAM paNa jinazAsanane ujamALa karavA mATe teo potAnA prANa reDIne paNa nUtana ziSyonuM ghaDatara karatA hoya che. ziSya ajJAnI ke avidhithI AcaraNa karato hoya to tene sAcI dizAmAM lAvavA mATe tene kaThora vacanarUpa Thapako ApavAnI zAstrae anumati ApelI che. kharo zilpI te che ke je paththaranA avAjane sAMbhaLyA vinA tenuM sAcuM rUpa bahAra lAve. ekavAra rUpa AvyA pachI AkhuM jagata tenA vakhANa karaze. 3No(reza) (pola vagaranuM, Thosa, nakkara) nizIthacUrNimAM puruSanA hAthanA varNana prasaMge lakheluM che ke, puruSano hAtha yAne paMjo dRDha hoya, AMgaLIomAM polANa na hoya arthAt badhI AMgaLIo sudRDha hoya ane deDakAnA pRSThabhAganA jevo upaselo hoya. AvA hAthanA paMjAne pramANopeta kahelo che. appovagaraNasaMdhAraNa - alpopakaraNasandhAraNa (na.) (alpa upakaraNa dhAraNa karavA te, alpodhi rAkhavI te) dazavaikAlikasUtranI cUrNimAM jaNAveluM che ke samAdhine IcchatA munie upAdhi pramANasara rAkhavI. arthAta je zAstrasaMmata hoya tevI Avazyaka sivAyanI anulbaNa eTale vadhArAnI upadhino parigraha na karavo ke munivare potAnI upAdhi pote UMcakavAnI hoya che. appovahita - alpopadhitva (na.) (anubUNa upadhi vagaranuM, thoDA dharmopakaraNa rAkhavA te) khora - anyAvAya (tri.) (upara ke nIce ThAra-osa nathI te, jhAkaLabiMdurahita) apposahimaMtabala - alpauSadhimantrabala (tri.) (alpa auSadhimaMtrabaLa jene che te, alpauSadhi maMtrabaLavALo) mAna - mAAnana (ja.) (hAthathI thApaDavuM - uttejita karavuM te, vAghane hAthathI thApoTA mAravA te) apphAlijjaMta - AsphAlyamAna (tri.) (hAthathI tADana pAmatuM, hAthanA thApoTA marAtuM-vAdya). mA (1) tiya - mAcchAtrita (tri.) (hAthathI tADana karAyeluM, hAthathI Ahata thayeluM 2. vRddhi prApta, unnata) I - aspRda(tri.) (spRhArahita, nispRhI) AvazyakasUtramAM sAdhakane aspRha kahyo che. teno e artha che ke te sAdhaka AtmA iSTa ke aniSTa upasargo-pariSahone nIDaratA pUrvaka sahana kare. arthAta anukaLa ke pratikuLa upasargone nispRha banIne sahana kare, temAM jarAya rAga-dveSa karyA vagara tene jIte. gaDiya - maTita (ni.) (ajarjarita, akhaMDa, akabaMdha 2. sarva prakAranI virAdhanAthI rahita hoI aticArazUnya thayeluM) mokSamArganA ArAdhaka evA munivaranI dhamanuSThAnanI kriyAo kevI hoya, te bAbate prakAza pADatA kaheluM che ke, te asphaTita hoya arthAtu tenA dvArA karAtI samasta kriyAo akhaMDita hoya. sarva prakAranA aticArothI virahita hoya. mana vacana ane kAyAnA utsAhathI ApUrita hoya. A pramANe dazavaikAlikasUtramAM jaNAvAyeluM che. anucita - ativRtta (si.) (askuTa-ajarjarita-jArahita dAMta che jenA te, majabUta dAMtavALo, vekhA vagaranA dAMtavALo) kalpasUtramAM tIrthakaronI mAtAne AvatA 14 svapromAM prathama svape gajarAjane jue che. e gajarAja-hAthI kevo hoya che tenuM khUba 472
Page #514
--------------------------------------------------------------------------
________________ AlaMkArika Dhabe ane zreSThatAnI sarva upamAothI darzAvelo che. temAM eka vizeSaNa asphaTitadeta paNa che. yAne ke gajarAjanA dAMta ajarjarita-majabUta ane vekhA vagaranA che. sapheda dUdha jevA che. vagere.. vagere... aNuus - mAtta (tri.) (AkrAnta, vyApta, sparza pAmeluM) moga (vA) - soyA (strI.) (ta nAmanI eka vanaspati vizeSa, latA vizeSa) sodiyA 4) - mATita (ja.). (hAthathI thApoTA mAreluM, hAtha vaDe thapakI pAmeluM 2. pachADeluM) mau (t) - mova (kuM.) (vRkSothI AcchAdita, latA-gulma-gucchAdithI vyApta-pradeza, gIca jhADIvALo-pradeza) AcArAMgasUtramAM sAdhu bhagavaMtonA vihAranI carcA karAyelI che. temAM jaNAvyuM che ke sAdhu sAdhvIjIne vihAra karatA vacce vRkSa-latAgulmAdithI dhanaghora vanavATe viharavAnuM thAya to teo koI sArthavAhanI sAthe jAya paNa ekalA vihAra na kare. kAraNa ke jo teo ekalA jAya to ajANa hoI mArgathI bhaTakI javAno bhaya rahe. bIjuM ke hiMsaka prANIo dvArA AtmavirAdhanAno saMbhava rahe, mATe pUrvAparano vicAra karIne jaNAthI vicAravA jaNAvyuM che. avakhaMDava - ma (#) vA (I.) (nAgaravela-drAkSAdi latAothI AveSTita maMDapa, latAothI viMTAyelo mAMDavo) uttarAdhyayanasUtranA prathama adhyayanamAM Ave che ke jeNe karmabaMdhana karAvanArA samasta Azrayone khapAvI dIdhA che ke nirmULa karI dIdhA che tevo muni nAnAprakAranI latA-velaDIothI gherAyelA mAMDavAmAM besIne viziSTa prakAranuM dhyAna dharI karmakSaya karatA rahe che. marusa - 55 () (aniSphara, manane AhvAda upajAvanAra) aDhAre prakAranA pApothI sarvathA virati pAmelA mahAmunivaronuM jema darzana abhilaSaNIya che tema teonI pavitra vANI paNa khUba ja komaLa hoya che. temanI vANI sAMbhaLanAra zrotAnA manane AhvAda upajAvanArI hoya che. teonuM vacana kyAreya niSphara na hoya. 344maNi (ba) - apamAvina (tri.) (aparuSa-akaThora arthAtu komaLa bhASA bolavAnA svabhAvavALo, vacananA vinaya vizeSane dhAraNa karanAra) mAnavAri () - manavAri (kuM.) (koIpaNa kriyAnuM phaLa che ja nahIM tema mAnanAra vAdI, aphaLavAdI) aphaLavAdI ane akriyAvAdI darzanamAM mAnanArA tApasAdi ema mAnatA hoya che ke, je jIvo amArA darzanamAM varte che teoe zarIrane ghora kaSTa ApanArA tapa japa dharmakriyAdi karavAnI jarUrata ja nathI. temano mokSa to emane ema ja thaI jAya che. temanA mate tapa yAtanA svarUpa ane saMyama e bhoganI vaMcanA svarUpa che. A rIte sAMkhyAdimatonI khoTI mAnyatAonI sUtrakRtAMga nAmanA bIjA aMganA prathama zrutaskaMdhanA prathama adhyayananA prathama uddezamAM vistRtapaNe AlocanA karAyelI che. mahAsa - akSa (.) (mUdu-karkazAdi ATha prakArano sparza jene nathI te, sparzarahita, sparza vinAnuM 2. kharAba sparzavALuM) SoDazaka prakaraNAdi graMthomAM sparzane mUdu, karkazAdi ATha prakArano varNavyo che. tenA paNa be prakAra che. eka zubha ane bIjo azubha. karkaza eTale kharabacaDo. jema doraDAno sparza ApaNane nathI gamato tema azubha sparza paNa sarvathA ugajanaka gaNyo che. mahAsuya - prIsukSa (.) (sacitta, prANarahita, aprAsuka, sajIva 2. agrAhya)
Page #515
--------------------------------------------------------------------------
________________ jemAMthI jIvatva cAlyuM gayuM na hoya te sajIva yAne amAsuka gaNAya che. ene ja sacitta kahevAya che. mATe ja sAdhu sAdhvIjI bhagavaMto ane vratadhArI zrAvako sacitta AhAra-pANI grahaNa karatA nathI. tene sarvathA agrAhya gaNyo che. mATe upayoga rAkhavo. aphAsuyapaDisevi (Na)- aprAsukapratisevin (tri.) (sacitta vastuno upabhoga karanAra, sacitta vastu vAparanAra-grahaNa karanAra) duniyAmAM jo zuddha zAkAhArI ane temAM paNa sUkSma rIte saMpUrNatayA acitta AhAra-pANIno khapa karanAra koI hoya to te mAtra ne mAtra jaina sAdhu sAdhvIjIo ja che. te sivAyanA prAyaH karIne tamAma loko vattA-ochA aMze sacittAhAra lenArA che. mag - 3pRzya (tri.) (sparza karavAne ayogya, aspRzya, nahIM sparzavA yogya) aphusamANagai - aspRzadgati (puM.) (siddhigatinA aMtarAla pradezone sparyA vinA Urdhvagati karanAra jIva, siddhano jIva) siddha thatA jIvanI je paMcamagati thAya che tene siddhagati kahe che. A siddhagatie jato jIva AkAzanA antarAlane sparza kare to pachI eka samaye siddhi saMbhavatI nathI. mATe samaya kayo levo te prazna Ubho thAya che. aupapAtikasUtramAM tenA javAbamAM lakhyuM che ke, je samaya AyuSyAdi zeSakarmono kSayasamaya tene ja nirvANa samaya samajavo. kAraNa ke pachI antarAlasamayano abhAva thato hovAthI aMtarAla pradezanuM sparzana rahetuM nathI. A pramANe aspRzadgatino sUkSmArtha bhAvathI kevaLIgamya che. vaMda - mavazva (kuM.) (karmanA baMdhano abhAva) saMsAra eTale caturgatimaya jagata, A jagatamAM vartatA pratyeka jIvo pratyeka kSaNe karmabaMdhana karatA rahe che. mana vacana ane kAyAnA yogothI keTalAka karmo khape paNa che to sAthe sAthe navA navA karmo baMdhAya paNa che. pUrve bAMdhelA karmo udayAvalikAmAM AvI nirjarAya paNa che to keTalAka karmo pradezodayathI bhogavAIne khare che. paraMtu A karmanuM vaLagaNa satata cAlu ne cAlu ja rahe che. mAtra siddhanA jIvo ja eka evA che jene koIpaNa prakAranA karmano baMdha nathI. te bhagavaMtone sarvathA karmabaMdhano abhAva che. mayaMgha - mavazvakra (pu.) (karmona bAMdhanAra, ATha prakAranA karmo paikI eka be athavA sarva karmo nathI bAMdhato te, niruddhayogI) avaMyava - avAva (tri.). (svajanAdi rahita, nirAdhAra) saMjogavaza jenA svajano mRtyu pAmyA hoya ke mAtA-pitAdi vaDIlonA AdhAra vagarano hoya tevo jIva nirAdhAra kahevAya che. to, bIjI tarapha jemaNe svecchAe saMsArane tilAMjali ApIne svajanonA sarva saMbaMdhono viccheda karyo hoya tevA zramaNa paNa svajanarahita hovAthI nirAdhAra che. paNa eka nirAdhAra saMsAramAM baMdhAya che ane bIjA nirAdhAra saMsArathI mukAya che. vaMma - dUdha (ka.) (maithuna, strI Adi viSaya sevana, akuzala karma-abrahma) AvazyakasutranA cothA adhyayanamAM abrahmacaryanI vyAkhyA karelI che. tenA audArika ane vaikriya ema mukhya be bheda che. tenA paNa mana-vacana-kAyAnA yoge na karavuM, na karAvavuM ane karatAnuM anumodana na karavuM ema sarva bhedo maLIne aDhAra prakAre abrahma che. vaMkhavajJaUT - sadavarNana (.) (abrahmarUpa viSaya sevanano tyAga karavo te, zrAvakanI chaThThI pratimA). upAsakadazAMsatra Adi AgamagraMthomAM zrAvake vahana karavA joga agiyAra pratimAonI vAta Ave che. temAM chaThThI pratimA abrahmavarjananI che. divase ke rAtre sva strI sAthe ke anya strI Adi sAthe sarvathA maithunano tyAga karI A pratimA vahana karAya che. vansa - vaNya (ni.). (nahIM mAravA yogya, vadha karavAne ayogya 2. pUjya, mRtyuthI mukta thayeluM)
Page #516
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaidikAdi dharmomAM brAhmaNa, strI, bALa ane gAya A cArane avadhya gaNyA che paraMtu, lokottara evA jinazAsanamAM to prANI mAtrane avadhya gaNela che. bhagavAna mahAvIra kahe che ke ekendriyathI laIne paMcendriya sudhInA tamAma jIvo jIvanane icche che mATe tenI hiMsA na karazo. abhayadAna Apo. *vAdhya (tri.) (nahIM aTakAvavA yogya, bIjAothI bAdhA pahoMcADavAne ayogya 2. je AjJAkArI na hoya te) abajjhasiddhaMta - abAdhyasiddhAnta (puM.) (tIrthakara 2. katIrthiothI bAdhita na thAya tevo syAdvAda zrutalakSaNa siddhAMta) syAdvAda maMjarI nAmaka TIkAgraMthamAM malliSeNasUrijI kahe che ke, jinazAsanabAhya kutIrthikoe upasthita karelA seMkaDo kuhetuonA samUhathI paNa je abAdhya che tevA syAdvAda siddhAMtanA prarUpaka vacanAtizaya saMpanna zrI tIrthaMkara prabhu trilokamAM abAdhya varte che. matrA - mavAdhyA (strI.) (ayodhyA nagarI 2. gaMdhilAvijaya kSetranI rAjadhAnI) sarvaddhi - abaddha (1). (padyabaMdhanarahita graMtha, padyabaMdharahita graMtha) abaddhaTThiya - abaddhAsthika (na.) (apakvaphaLa, jemAM goTalI na bAjhI hoya tevuM kAcuM phaLa) jainadarzanamAM apakvaphaLa athavA jemAM bIjana baMdhAyuM hoya tevA phaLAdi khAvAno niSedha che. temAM kAraNa e che ke te jyAM sudhI bIja baMdhAIne paripakva nathI thatuM tyAM sudhI temAM anaMtakAyapaNuM saMbhave che. arthAt te anaMta jIvonA samUhavALuM manAyuM che. avasurya - uddhazruta (ja.) (gadyAtmaka zrata, gadyabaddha zrutajJAna, padyarahita gadyamaya zrata) vidvaya - jhavahni (pu.) (jIva ane karmano sparza thAya che paNa baMdha thato nathI evuM mAnanAra nidvavano bheda, jainAbhAsI mata). bhagavAna mahAvIra nirvANa pAmyA pachI 584 varSa gaye dazapura nagaramAM goThAmAhila nAmano nidbhava thayo. teno mata ema hato ke jIva ane karmano mAtra sparza ja thato hoya che paNa teno kSIra-nIravata baMdha thato nathI, te AryarakSitasUrijInA samayamAM thayo. vaThTha- hAtha (tri.) (brahmaNyano abhAva 2. hiMsAdi viSayaka vacana 3. AtmAne ahitakAraka) brahmaya eTale je brAhmaNane hitakAraka hoya che. vedokta dharma e brAhmaNane hitakAraka che. paraMtu je vedAdi zAstromAM vihita nathI tevuM hiMsApreraka vacana brAhmaNane ahitakara gayuM che. mAtra brAhmaNane ja nahIM paraMtu prANImAtrane ahitakara che ema jANavuM. mata - ma7 (1) (baLa sAmarthya ke utkarSano abhAva, zarIranA baLathI rahita, azakta, durbaLa) avanara - mavatatva (1) (nirbaLatA, durbaLatA, daurbalya) 3nA - menA (strI) (strI, mahilA, akiMcitakarI-nArI) nArIne abaLA kahI che. te enA svAbhAvikapaNe rahelA bhIrutA komaLatAdi guNone laIne vyAdiSTa che. bAkI AjanA jamAnAmAM strIne abaLA kahevAmAM so vAra vicAravuM paDe. te puruSa samakakSa gaNAya che. vyAvahArika kSetre paNa teNe apUrva haraNaphALa bharI che. 475
Page #517
--------------------------------------------------------------------------
________________ addhi- maryAdA (.) (hRdayamAM rahelA bhAvane gopavavo te 2. maithuna, strI saMga) adawLa - avahirmana (tri.) (dharmiSTha, sarvajJa paramAtmAnA upadezAnusAra vartanAra, manane jyAM tyAM na bhaTakAvanAra) paramAtmA mahAvIranA zAsanane pacAvelA jIvAtmAnuM jIvana aMtarmukhI ja hoya. bahAranI duniyAno bhapako tene jarAya AkarSita karI zakato nathI. bhagavAnanI paramopAsikA sulasA zrAvikAnuM jIvana jozuM to A vAta bilakula sApha thaI jaze. te parama zrAvikAne bhagavAna mahAvIra ane temanA siddhAMta sivAya koI prabhAvita karI na zakyA. ene kahevAya abahirmanA, abahillessa - abahirlezya (tri.) (janI cittavRtti saMyamathI bahAra na hoya te, saMyamamAM manoyogane sAdhanAra, saMyamamAM rata). muninuM sukha anuttaravAsI devanA sukha karatA paNa kaI gaNuM vadhu hoya che e vAta jaNItI che. paNa te kevA muni hoya ke jenuM AvuM mAhAlya thAya. teno uttara che ke jenuM citta yAne vezyA saMyamamAM ja ramI raheluM hoya, saMyamamAM caDhatA pariNAme hoya tevA muni. mahuvAra () - mavaDuvAva (.) (bahu bolanAra nahIM te, alpabhASI). AcArAMgasutramAM munijIvananA utkRSTa saMyama sAdhaka Adarzo batAvelA che. temAM niraticAra saMyama pALanAra tattvagaveSI muni kevo hoya tenuM vivecana karatA kahyuM che ke, te alpabhASI hoya. avasare bolavAnuM thAya to upayogapUrvaka bole, te paNa alpa ja.. avahulutha (a) - savadukRta (kuM.) (jeNe AcAra prakalpa nAmaka nizIthAdhyayanano abhyAsa nathI karyo athavA te pachInuM adhyayana nathI karyuM te muni, abahuzruta) nizIthasUtranI cUrNimAM jaNAveluM che ke, je munie AcAraprakalpa nAmaka nizIthAdhyayanane nathI bharyuM tathA te pachInA adhyayano nathI bhaNyA te abahuzruta kakSAno che. jyAre vyavahArasUtramAM kahyuM che ke, ukta adhyayana sUtra-arthathI nathI bhaNyo te abahuzruta che. mavAnuyA - mavAnu (strI.) (cIkaNo padArtha, snigdha vastu). mAhiA - kavAtha (strI.) (karmanA baMdha ane udaya vacceno kALa, abAdhA kALa 2. be vastu ke be pradeza vaccenuM aMtara 3, bAdhA-pIDA na karavI te) karmabaMdha thayA pachI te karma jyAM sudhI udayamAM nathI AvatuM tyAM sudhI te AtmAmAM suSuptapaNe rahela hoya che. jayAM sudhI te udayamAM nathI AvatuM tyAM sudhIno vacceno je samaya che tene abAdhA kALa kahe che. "abAdhA' zabda be vastu ke be pradeza vaccenA aMtara e arthamAM paNa vaparAya che. jema ke zrIgautamasvAmIe bhagavAnane pUcheluM ke, he prabhu! maMdara parvatathI keTalA aMtare jyotiSacakra calAyamAna che? tyAre prabhue kahyuM ke, he gautama! maMdara parvata thakI agyAraso ane ekavIza yojanA aMtare tArA vagere jyotiSacakra calAyamAna hoya che. abAhiriya - abAhirika (tri.) (jenA killAnI bahAra vasati na hoya tevuM sthAna) *gavAi (tri.). (gAmanI atyaMta najIkamAM raheluM hoya te) avAja - vAghani (strI) (abAdhAkALathI nyUna sthitivALI karmaprakRti) vIca - pritIya (tri.). (jenI sAthe bIjuM koi nahIM te, ekAkI, ekalo) 476
Page #518
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalpasUtramAM lakheluM che ke, bhagavAna RSabhadeva jayAre dIkSA levA nIkaLyA tyAre temanI sAthe bIjA cAra hajAra jIvo taiyAra thayA, pArzvanAtha ane mallinAtha sAthe traNa hajAra, vAsupUjya sAthe chaso ane mahAvIrasvAmIne choDIne zeSa tIrthakaro sAthe eka hajAra jIvAtmAo dIkSA levA taiyAra thayA hatA. kiMtu jyAre prabhu vIra cAritra levA nIkaLyA tyAre temanI sAthe koI jIva dIkSA levA taiyAra na thayo. vIra paramAtmAe ekAkI dIkSA lIdhI AthI teo advitIya kahevAyA. madhuddha - vRddha (a.) (mUrkha, avivekI, tattvane na jANanAra) abuddhajAgariyA - abuddhajAgarikA (strI.) (jJAnavaMta chadmastha jIvanI vicAraNA) utkRSTa matijJAna ane zrutajJAnAdinA prabhAve chadmastha jIva zreSTha kakSAnA tattvonI vicAraNA karI zake che. paraMtu jyAM sudhI kevalI bhagavaMta ke teo dvArA prarUpita zAstro tene pramANa nathI gaNatA tyAM sudhI te Adeya gaNAtA nathI. AthI ja to gaNadhara bhagavaMto paNa svaracita dvAdazAMgIne tIrthakara bhagavaMta jyAre "tirthaM aNajANaha nuM pramANapatra Ape che tyArabAda ja saMghamAM tenuM adhyApana karAve che. buddhasi (reza) (apekSAthI vadhu phaLanI prApti, manorathathI adhika phaLanI prApti) tame evI apekSAthI loTarInI TikITalIdhI hoya ke, "lAgyuM to tIra nahIM to tukko bahu bahu to pAMcaso-hajAra rUpiyA lAgaze ane tamane eka karoDanuM paheluM bampara inAma lAgI jAya to sAcuM bolajo tame khuzInA mAryA kevA kudI paDo? kaMIka AvuM ja ApaNI sAthe baneluM che. ApaNuM vartana ane vyavahAra to batAve che ke ApaNe manuSyagati ane jinadharmane lAyaka chIe ja nahi. paraMtu tamArA bhAgyae tamArI apekSA karatAM kaMika vadhAre tamane ApI dIdhuM che. sabura! ApaNane tenI kiMmata samajAI javI joie. buddhima - jhavRddhi(tri.). (tattvajJAnarahita, buddhihIna, ajJAnI) vyavahArika dRSTie maMdabuddhivALA hovuM tene buddhihInatA kahevAmAM Ave che. paraMtu tAttvika dRSTie tame game teTalA buddhizALI hova kiMtu jo te buddhimAM tattvadRSTi bhaLI nathI, jo temAM samyajJAnanuM amRta siMcana thayuM nathI to tevuM zuSka jJAna paNa buddhihInatAnI kakSAmAM ja gaNAya che. ekalo maMdabuddhi ja nahIM apitu tattvajJAnathI rahita paNa buddhihIna che. pravRDha - vudha (kuM.) (abudha, ajJAnI, buddhirahita, mUrkha, bAliza, tattvajJAna vagarano 2. avivekI) gayuddhanA - jhavuthanana (tri.) (ajJAnI parivAravALo, akalyANamitra parijanavALo). jene kalyANamitra nathI maLyA te kharekhara bhAgyahIna che. jema ke zrIpALanI rANImAM Asakta thayelA dhavalazeThane maLelA traNa akalyANamitroe tene bahekAvyo, parastrImAM kAmarAga pedA karAvyo ane tene adhogatinI gartAmAM dhakelIne pote paNa jIvanathI hAtha dhoI beThA. navoda - voza (I.) (jJAnano abhAva, ajJAna 2. tri. bodha rahita, ajANa) mohaMta - vidhivat (tri.) (nahi jaNAvato, nahIM jagAvato, nahIM samajAvato, upadeza na karato) vohi - avadhi (TI.) (mithyAtvakArI jJAna 2. ajJAna 3. jainadharmanI aprApti) AtarapratyAkhyAna zAstramAM prazna pUchavAmAM Avelo che ke kayA jIvane abodhi thAya che. arthAta kevA jIvane samyajJAna ke jinadharmanI 471
Page #519
--------------------------------------------------------------------------
________________ prApti thatI nathI? teno pratyuttara ApatA lakhyuM che ke, je jIva mithyAtvamAM rata che, jeNe niyANuM kareluM hoya tathA jeo kaSNalezyAnemalina vicArone prApta che tevA jIvo bodhijJAnane arthAta samyaktane prApta karatA nathI. abohikalusa - abodhikaluSa (tri.) (mithyASTi, ajJAnI) avahivIya - 3fdhavI (ja.) (samyaktanA abhAvane kAraNa) mokSaprAptinA bIja samAna samyatvathI vaMcita rAkhavAmAM pradhAna kAraNa che mohanIyAdi karmono baMdha ane A karmone bAMdhavAmAM mukhya cAra kAraNo pravRtta che. 1. mithyAtva 2. avirati 3. kaSAya ane 4. mana-vacana-kAyAnA azubha yogo. A caMDALa cokaDInA kAraNe jIva nirmala evA samyagdarzanathI vegaLo ja rahe che. abohiya - abodhika (na.) (mithyAtvaphaLa-ajJAna, bodhi jene nathI te, samyakta vagarano, bodharahita, jenAthI bodhano abhAva che te 2. paM.zrI. jainadharmanI aprApti 3. buddhi vizeSano abhAva) maLyutha - gavuM () (svanAma prasiddha parvata, AbutIthI atrama - apa (). (megha, vAdaLa 2, AkAza) AkAzamAM rahelA vAdaLo jalayukta hoya che tyAre te zyAmavarNatAne dhAraNa kare che ane jyAre te varasI paDe che tyAre zretarUpatAne dhAraNa kare che. tema jIva jyAre kASAyika pariNAmone dhAraNa kare che tyAre teno anaMta jJAna-darzana ane cAritrAdi guNovALo zubhrAtmA malinatAne dhAraNa kare che, paraMtu jyAre te deva-guru-dharmanA AlaMbanathI saghaLA karmono kSaya kare che tyAre te zveta -zuddhasvarUpane dhAraNa kare che. in - epha(pu.) (thoDAka telAdithI mardana karavuM te, ekavAra telathI mardavuM te-mAlIza karavI te) maMA - magana (ka.). (tela vagere lagADIne mardana karavuM te, dhRtavazAdi vaDe ke sahamrapAka telathI zarIre mAlIza karavI te) telanI mAlIzane svAthyavardhaka kahelI che. Aje paNa jema vividha prakAranA sAcA-khoTA mAlizanA tela upalabdha hoya che tema , prAcIna kALamAM zatapAka tela, sahasrapAka tela ane lakSapAkAdi siddhatelathI loko potAnA zarIre mAliza karatA hatA. A atyaMjana gRhastho mATe bhale upayukta hoya kiMtu zramaNa ane zramaNI mATe rogAdi jevA gADha kAraNa vinA vajarya kahela che. mAIkraya - amRti (2) (tala AdithI mardita, telathI mAlIza karela-zarIrAdi) amati (f) rA - gaja (madhya) (tala AdithI mardana karIne-mAlIza karIne) adhyAya - agyakti (tri.) (tala AdithI mardana karela, tailAdithI coLela) 3e (f) tara - gyAra (tri.) (putra-kalatrAdinI jema atyanta najIkanuM-samIpanuM 2. aMdara, aMdaramAM raheluM, aMdarano bhAga) loko kahe che ke amAre dharma to karavo che paraMtu putra,patnI tathA parivArajana amane karavA nathI detA. A vAta sAva pAyAvihoNI che. 478
Page #520
--------------------------------------------------------------------------
________________ kema ke vyaktine dharmamArge jatAM kAMI patnI Adi svajano nathI rokatAM, kiMtu aMdaramAM rahelA temanA pratyeno mamatvabhAva ja sAcA mArge jatAM roke che. AthI prathama jarUra che aMdaramAM rahelA mamatvane khatama karavAnI. je divase putra kalatrAdino mamatvabhAva nAza pAmaze te divase temane koi kAraNo ApavAnI jarUra nahIM rahe. *makhyattana (ki.) (aMdaranA bhAgamAM raheluM, mAheluM, vaccenuM-madhyastha) abbha (bhi) taraosacittakamma - abhyantarataHsacitrakarman (tri.) (madhyabhAgamAM citrakarmathI suMdara, madhyamAM suMdaracitrakAmavALu) mai (mi) taraVI - Jttarara () (bhAvasaMgrahano eka bheda) vyavahArasUtramAM kaheluM che ke, gacchanA mukhya AdhArabhUta gaNAcAryAdi zramaNa jyAre gaccha, kula saMbaMdhI carcA karatA hoya tyAre tyAM rahelA trIjA sAMbhaLanAra zramaNane kahe ke amAre thoDIka gaNAdi saMbaMdhI carcA karavI che mATe tame bahAra jAva ema kahIne tene bahAra mokale ane pachI gaNAdi saMbaMdhita gaMbhIra vArtAlApa kare tene zAstrIyabhASAmAM atyaMtarakaraNa kahevAmAM Ave che. ame (mi) tarasa - ApyArakra (pu.) (aMgata mANasa, najIkanI vyakti, atyaMta vizvAsu maMtrI vagere) malma (f) taraham - 3ttAsthAnIya (kuM.) (najIkanI zreSTha vyakti, aMgata nokara, khAsa mANasa) rAjAzAhInA vakhatamAM rAjaya calAvavA mATe, maMtrI, senApati, sainika vagere niyukta rahetA hovA chatAM paNa rAjA potAno eka khAsa aMgata mANasa rAkhatA hatA. tene guptacara paNa kahevAmAM Avato hato. A aMgata puruSa ghaNuM karIne svarAjaya ane duzmana rAjayamAM bananArI zubhAzubha ghaTanAone khAnagImAM rAjA pAse pahoMcADavAnuM kArya karato hato. maH (f) tatava - magana tapas () (mokSanA hetubhUta AMtarika tapa, prAyazcittAdi cha prakAranuM atyaMtara ta5). AtmA para lAgelA karmone tapAve yAne khapAve tene tapa kahevAya che. A tapa be prakAranA kahyA che. eka bAhya tapa ane bIjo AtyaMtara tapa. te pratyekanA paNa cha cha prakAro che. atyaMtara tapanA cha prakAro A pramANe che. 1. prAyazcitta 2. vinaya 3, vevyAvacca 4. svAdhyAya 5. zubha dhyAna ane 6, kAyotsarga. aai (fma) tarato - Btarata (ma.) (aMdara khAne, madhyamAM, vacamAM) banma (fma) tahevasiya - 3khyattaravahni (.) (divasa daramiyAna, divasanI aMdara) ApaNo jaina samAja vepAra vANijya pradhAna samAja che. ApaNe dhaMdhAno rojameLa rAkhIe chIe. sAMja paDatAM ja divasa daramiyAna keTalo phAyado thayo keTaluM nukazAna gayuM, badhAno tALo meLavavA besI jaIe chIe. jo hisAba-kitAba rAkhavo ja hoya to pachI paisAnI sAthe sAthe eka hisAbe e paNa rAkhone ke AkhA divasanI aMdara keTaluM juThuM bolyA. keTalAne chetaryA. keTalA azubha vicAra karyA vagere vagere ane A badhAno hisAba meLavIne devasi pratikramaNamAM badho hisAba cokho karI nAkho. mai (fr) taparisa - 3rzcattarapariSa (6, TI.) (mitramaMDaLI 2. samiti nAmanI iMdranI AMtarika sabhA, aMdaranI sabhA) jevI rIte rAjA maMtrI, senApati, sainya, zastra ane astro vagere bAhyaparSadAthI game tevA duzamanane parAsta karavA samartha che. tema paMca mahAvrata, dazavidha zramaNadharmarUpI atyaMtaraparSadAne dhAraNa karanArA sAdhuvarya ATha prakAranI karmasenAne paLavAramAM naSTa karavA zaktimAna che. 49
Page #521
--------------------------------------------------------------------------
________________ gaAR (ni) tarapAya - 3khyattanapAnaya (tri.). (janI aMdara pANI che tevI corapallI Adi sthAna) maka (f) sa2pu2 - accattarapurAddha (2) (mAnuSyottara parvatanI pahelA AvelA puSkaravadvIpano ardhabhAga) aai (f) tapuna - apyArapuSpapatana (tri.) (patrAcchAdananA kAraNe jenA puSpa ane phala aSTa che tevuM vRkSa) abbhaM (mi) tarabAhariya - abhyantarabAhirika (tri.) (nagaranA madhyabhAganI sAthe killA bahAranA bhAge makAnonI hAramALA jayAM che te nagarAdi) 3 (mi) tA -- AzcataravA (.) (rAjAnI atyaMta najIkamAM rahenAra purUSa 2. aMdarano vyakti, aMtaraMga) mam (aa ) taratnaddhi- Tkhyattana (strI) (avadhijJAnano eka bheda, adhyetara labdhi) jinabhadragaNi kSamAzramaNe vizeSAvazyaka bhASyamAM jaNAvyuM che ke jIvane je sthAne rahyA chatAM avadhijJAna utpanna thAya te sthAnathI laine saMkhyAta ke asaMkhyAta kSetra pramANa padArthane joi ane jANI zake tene atyaMtara labdhi kahevAya che. A vizeSa labdhi avadhijJAnanA sthAna sAthe saMbaddha hoya che. makarma (mi) tarasaMvu - arthazavUkSaT (grI.) (gocarIno eka bheda, bhilAno eka bheda ke jemAM zaMkhAvartanI jema gocarI levAya che) pratidina eka ja vyaktinA tyAM bhikSA levA javAthI dAtAne aprIti thavAno saMbhava che AthI zAstramAM kahelI vidhi pramANe dararoja vividha AkRtinI kalpanA karIne sAdhu bhikSA grahaNa kare, jethI eka ja gharanI gocarI levAnuM na Ave. bhikSAnA aneka prakAramAM eka bheda che atyaMtarazaMbhUkAno. zaMbUka eTale zaMkha. sAdhu zaMkhanA Avartana pramANe prathama gAmanI aMdara bhikSA le ane kramazaH bhikSA leto leto bahAra nIkaLI jAya athavA prathama bahAra le ane pachI aMdaranA bhAge Ave. mahaai (f) taraNAhuddhiyA - accattarazAddhiA (trI.) (kAyotsargano eka doSa, kAyotsargano zakaToddhikA doSa, jemAM AgaLanA baMne aMguThA joDI devAya ane eDI khullI rakhAya te) zakaTa eTale gADuM. gADA sAthe baLadane joDavA mATe je udhanI hoya che tenI jema paganA be aMguThAne bhegA rAkhe ane pAchaLanI banne eDIone pahoLI rAkhIne kAyotsarga kare to atyaMtarazakaToddhikA doSa lAge che ema pravacanasAroddhAramAM jaNAveluM che. makaa (f) taro - agatavaya (kuM.) (avadhijJAnano eka bheda) avadhijJAnanA be bheda che 1, saMbaddhAvadhi ane dezAvadhi. jema dIpakanI prabhA tenA prakAzanI sAthe sAthe rahe che. te jyAM jAya tyAM tyAM tenI prabhA paNa sAthe jAya che tevI rIte je jIvane saMbaddhAvadhijJAna thayuM hoya che te jIvanuM avadhijJAna te jayAM paNa jAya tyAM tyAM tenI sAthene sAthe ja rahe che. A avadhijJAnanuM bIjuM nAma atyaMtarAvadhi paNa che. maH (f) tathi - mttA (strI.) (aMdaranA bhAgamAM rahelo paDado, atyaMtara paDado) sthaLa - mAthAzvAtaMtra (ji.) (koInA upara khoTo Aropa lagAvavo te, cora na hoya tene cora kahevo te) koipaNa nirdoSa jIva para khoTo doSAropaNa karavo te mahApApa che. nirdoSane doSI kahevo, acorane cora kahevo A badhuM abhyAkhyAna che. tenA dvArA jIvane ghorAtighora karmono baMdha thAya che. mahAsatI sItAjIe paNa pUrvabhavamAM nirdoSa para khoTo Aropa mUkyo hato. 480
Page #522
--------------------------------------------------------------------------
________________ jenA phaLa svarUpe svayaM mahAbahmacArI hovA chatAM paNa temanA para asatInuM kalaMka AvyuM hatuM. hamavaraghuvi (reza) (apayaza, akIrti). rAjA rAmano raghuvaMza lokamAM mahimAvaMta gaNAto hato. e vaMzapuruSone prANaghAtano jeTalo bhaya nahoto lAgato tenA karatAM vadhu apayaza ane apakIrtino bhaya lAgato hato. rAjA dazarathane rAma ati vahAlA hatA chatAM paNa kaikeyIne ApelA vacanano bhaMga na thAya ane lokamAM apayaza paNa na phelAya mATe temaNe rAmane vanavAsa ane bharatane rAjagAdI ApI dIdhI. A bAju rAma mahelane choDI gayA ane bIjI tarapha prANa dazarathane choDI gayA. Ane kahevAya "prANa jAI para vacana na jAI abbhakkhANa - abhyAkhyAna (na.) (koine khoTo ALa Apavo, prakaTa rIte AkSepa karavo, khoTI sAkSI pUravI) be jaNa koi khoTuM kArya karI rahyA hoya ane koi trIjo vyakti tene pakaDI pADe tyAre potAnA doSothI bacavA mATe te banne bhegA thaIne pragaTa rIte tenI upara ALa caDhAve ke Ane amuka jaNa joDe kharAba kArya karatAM ame joyo che. jo huM khoTuM bolato houM to Ane pUchI juo. tyAre teno sAthIdAra paNa pragaTa rIte tenI vAtamAM hAmI bhare. A doSAropaNa aDhAra doSomAMno eka doSa che. 3 7ur - channa (tri) (vAdaLathI AcchAdita, vAdaLachAyuM) karmagraMthamAM kaheluM che ke, jIva anaMta jJAna-darzana ane cAritrAdi guNonA svabhAvavALo che chatAM jevI rIte sUrya vAdaLothI AcchAdita hovAthI teno saMpUrNa prakAza bahAra nathI AvI zakato tenI jema AtmA jyAM sudhI ATha karmorUpI vAdaLothI AcchAdita che tyAM sudhI tenA guNono pUrNaprakAza pragaTa thato nathI. mada ( f) (pAchaLa jaIne, anugamana karIne). mamaurvy - aSyanujJA (ru.) (kartavyaviSayaka anumati ApavI te, anuSThAna viSayaka anujJA-rajAmaMdI karavI te). ThANAMgasUtramAM zramaNabhagavaMta mahAvIre nigraMtha sAdhuone je karaNIya kartavyonI anujJA ApI che te te sthAno batAvavAmAM AvelA che. jema ke 1. kSamA 2. mukti 3. mArdava 4, Arjava 5.lAghava temaja 1, satya 2. saMyama 3. tapa 4. tyAga ane 5. brahmacarya. A badhA sAdhue AcaravA yogya anuSThAno hovAthI paramAtmAe tenI anumati ApelI che. A anumati e ja abhyanujJA che. amaUT UTTii - maganuti (a.). (kartavyarUpe anumati apAyela, kartavyanI AjJA apAyeluM) mamatva -- gRta (tri.) (eka ja kriyAnI punaH punaH AvRtti karela, abhyAsa karela) anAdikALathI pApakAryamAM ApaNI rUci rahI che. AthI dharmanA AcaraNamAM takalIpha paDI rahI che. paraMtu mana-vacana-kAyAnA praNidhAnapUrvaka jema jema teno abhyAsa karatAM jazuM tema tema asadAcaraNa taraphanI rUci ghaTatI jaze ane zubha kriyAonA zubhasaMskAro AtmA para paDaze. te pachI sadanuSThAna karavAnuM thaze tyAre te arucikara na lAgatAM romAMcaka lAgaze. maOiUT -- marthanA (strI) (paraspara kArya-pravRtti karAvavI te, icchAkArapUrvaka kArya karAvavuM te 2. prArthanA, vinaMtI 3. Adara, satkAra) jinAlayamAM jaine paramAtmA pAse paiso, gADI, baMgalo vagere icchita vastuonI mAgaNIo ghaNI vakhata karI. paraMtu kyAreya Atmika guNo meLavavA prArthanA karI che kharI? paramAtmA pAse kyAreya mAgyuM che ke he prabhu! mane cittanI samAdhi Apa. mane duHkho sAme TakavAnI zakti Apa. huM bIjAnA sukhone joine vyathita na thAuM tevuM baLa pradAna kara. mane haMmezA bIjAnI sahAya karavAnuM mana thAya tevA bhAva Apa. AvuM eka vakhata mAgI jo jo pachI bIjuM kaMI mAMgavAnI IcchA ja nahIM thAya. 481
Page #523
--------------------------------------------------------------------------
________________ abbhapaDala - abhrapaTala (na.) (abarakha, pRthvIkAyano eka bheda 2. vAdaLono samUha) upisAca (rezI-6) (rAhu) abmabAluyA - abhravAlukA (strI.) (abhraka dhAtumizrita retI, kaThaNa sacitta pRthvIkAyano eka bheda) madiya - 3hiMta (tri.) (rAjamAnya 2. satkAra prApta, gauravazALI-rAjaputra ke maMtrIputra) zAsananI dhurA vahana karanArA jainAcArya hitAhitanA saMpUrNa jJAtA hoya che. teo zAsananuM hita ane ahita zemAM raheluM che te ekadama sArI rIte jANatA hoya che. AthI jinazAsana para koI vighna na Ave te mATe mithyASTi evA maMtrI, rAjapurohitAdi rAjamAnya loko jyAre temanI pAse Ave to teonA satkAra sanmAna karatA hoya che. temAM teo pratyeno ahobhAva nahIM kiMtu jinazAsananuM hita kendra sthAne raheluM hoya che. (saMdhyAnI lAlimA, saMdhyA samaye sUryakiraNothI AkAzamAM thatAM vAdaLanA vargo-saMdhyArAga) saMdhyA samaye AkAzamAM sUryanA kiraNo ane vAdaLono saMyoga thatAM vAdaLo vividha varNane dhAraNa karIne manohararUpane sarje che. paraMtu te alpa samaya pUratuM ja hoya che jevo sUryAsta thayo ke vAdaLanA raMgaberaMgI rUpa vikherAi jAya che. tevI rIte AtmAno zubhAzubha kama sAthe saMyoga thatAM jIvanamAM harSa-zoka, sukha-du:kha, rAga-dveSanA vargo sarjAya che. paramAtmA kahe che ke A badhuM saMdhyAnA varNanI jema kSaNika che. mATe kSaNikano moha tyajIne zAzvata mATe prayatna karavo joIe. aDhamaDhavavuM - vRkSa (pu.). (vAdaLathI banelo vRkSano AkAra, je vAdaLe vRkSano AkAra dhAraNa karyo hoya te) sAmavidgA - pravAtA (2) (jalayukta vAdaLa, pANIthI bharelA vAdaLa, AkAzagata jaLayukta megha) mahopAdhyAya yazovijayajI mahArAje pArzvanAtha prabhunI stavanA karatAM lakhyuM che ke, he prabhu! huM to tArA dvAre bhikhArI banIne Avyo chuM. huM mAtrane mAtra tArI joDe ja mAgIza. tArA sivAya mAre bIje kyAM javuM nathI. jo tame cAMda cho to huM cakora chuM. jo tame goviMda cho to huM garuDa chuM. jo tame jaLathI bharelA ane garjanA karatAM vAdaLa cho to huM tamane joIne AnaMda pAmanAro moralo chuM. paNa nAtha huM mAtrane mAtra tAro tAro ne tAro ja chuM. atima saMjJA - 3prasthA (zno.). (raMgaberaMgI vAdaLovALI saMdhyA, saMdhyA samaye dekhAtA raMga-beraMgI vAdaLo) gamapaMtha - saMskRti (ra.) (vAdaLothI AkAza chavAI javuM te, vAdaLothI gherAyeluM AkAza) mAsa - 3khyasana () (eka ja kriyAnuM punaH punaH karavuM te, satata abhyAsa) garatha gAMThene vidyA pAThe arthAta pAse raheluM dhana ane mukhapAThe vidyA e ja kharuM dhana kahevAya. vidyA mukhapATha tyAre ja thAya jayAre tenI punaH punaH AvRtti karAya. bhaNelA zAstrano vAraMvAra abhyAsa karI AtmasAta karAya tyAre te kaMThastha thAya che. jema pAse dhana hoya to ja kaTokaTInA samaye tenuM mUlya samajAya che, tema saMkaTa samaye mukhapATha karelI vidyAnuM mahattva khyAlamAM Ave. maNiya - agrastha (avya.) (eka ja kriyAne punaH punaH karIne, zIkhIne, abhyAsa karIne) 42
Page #524
--------------------------------------------------------------------------
________________ diya - gadha (tri.) (vadhAre, vizeSa, adhika, atyanta) mannahitara - dhavatara (tti.) (atizaya vadhAre, atyadhika, vipulatara, vistIrNa) mAma - jagyAma (kuM.) (sanmukha AvavuM te 2. yuddha 3. virodha 4. najIkamAM rahevuM te) zAzvata sukhanI prApti mATe saghaLA karmono kSaya joie ane kSaNika sukha mATe puNyakarmano baMdha joie. jayAM sudhI mukti nathI maLI tyAM sudhI saMsAramAM rahIne azubha gati ke duHkhanI prApti na thAya te mATe puNya hovuM atiAvazyaka che. je puNyazALI AtmAo hoya che tene bhAgyalakSmI svaye sanmukha AvIne varamALA paherAve che. teone Dagale ne pagale yaza, kIrti ane saMpatti prApta thatI hoya che. jema puNyazALI zrIpALa rAjAne thaI hatI tema. sanmAniya -- "pyAnama (5) (Agantuka, mahemAna, prAhuNo, atithi) mamaya -- agyAra (kuM.) (Agantuka, mahemAna, rAhuNo, atithi) abbhAvagAsiya - abhrAvakAzika (na.) (AMbA vagere jhADanA mULanI nIce raheluM ghara) mahAsa - abhyAsa () (kuM.) (abhyAsa karavo te, vAraMvAra AvRtti karavI te 2. samIpa, najIka 3. Adata 4. AvRttijanya saMskAra) yuddho dararoja thatAM nathI hotA chatAM paNa cAreya prakAranuM sainya dararoja yuddhano abhyAsa karatuM hoya che. jethI karIne yuddhanA samaye phiyAsko na thaI jAya. tema duHkha ApanAra azubha karmono udaya kaMI dararoja nathI Avato. chatAM paNa pratyeka jIve tenA mATeno abhyAsa pADI devo joie, duHkhane sahana karatAM zIkhI levuM joie. jethI saMkaTanA samaye cittanI samAdhi TakI rahe. 3mImAsara -- abhyAsakkarabar (1) (pAsatyAdine punaH saMyamadharmamAM sthApita karavArUpa saMbhogano eka bheda) jeo zithilAcAranA kAraNe saMyamamArgathI bhraSTa thayelA che tevA pAsatyAdi jIvone AlocanA dAnAdi dvArA punaH cAritramArgamAM sthApana karIne temanI sAthe gocarI-pANI Adino vyavahAramArga pravartAvavo tene abhyAsakaraNa kahevAmAM Ave che. madamasaT - gyAsakra (pu.) (nikSepo, sthApanA) pramANapuna - gAyabhuja (kuM.) (pUrvanA abhyAsajanita saMskArathI utpanna thayelo guNa). aMdhAruM thatAM ja AMkho mIMcAI javI, tAjA janmelA bALakanuM mukha vaDe stanapAna karavuM, zarIrane khaMjavALavuM A badhuM koNa zIkhavADe che? A pravRtti anAdikAlIna abhyAsathI paDela saMskAronI dena che. jIva je pravRtti punaH punaH kare che tenA saMskAro AtmA para paDe che ane te saMskAronA kAraNe jIva te ja bhavamAM temaja bhavAMtaramAM paNa evI ja pravRtti kare che. Ane abhyAsaguNa kahevAmAM Ave abbhAsajaNiyapasara - abhyAsajanitaprasara (tri.) (abhyAsajanita prasaradhArA, abhyAsathI utpanna thayelo vega, abhyAsajanya vegavALo) yogazataka graMthamAM bhagavAna haribhadrasUri mahArAje lakhyuM che ke, zramaNe AtmAmAM sadguNone utpanna karavA mATe AcAronuM pAlana 483
Page #525
--------------------------------------------------------------------------
________________ karavuM joie. cAritrapAlanamAM kaSTa paDavA chatAM paNa teno punaH punaH abhyAsa karavo joIe. prAraMbhamAM bhale takalIpha paDe paraMtu ekavAra abhyAsa paDyA bAda te sahaja banI jAya che. tenA mATe prayatna karavo paDato nathI. jema kuMbhAranuM cakra prAraMbhamAM dhImuM cAle che paraMtu, jayAre te vega pakaDe che pachI tenI gati sahaja thaI jAya che tema. abbhAsattha - abhyAzastha (tri.) (najIkamAM raheluM, nikaTavartI, samIpavartI) abbhAsavattia- abhyAzavartitva (na.) (guvadi gauravazALI puruSanI najIka besavuM te, lokopacAra vinaya). prathama gaNadhara gautamasvAmI cArajJAnanA dhaNI hovA chatAM paNa eka nAnA bALaka banIne paramAtmA mahAvIrane prabhu! prabhu! karIne prazno karatA hatA. teo sarva padArthone jANavA chatAM paNa lokopakAra mATe ja bhagavaMtane prazna karatA hatA. teo AkhA jIvana daramiyAna paramAtmAthI kyAreya dUra thayA nahotA. temanuM saMpUrNa jIvana paramAtmAnA sAMnidhyamAM ja vItyuM hatuM. agAsatyaya (pu.) (varNanIya puruSonI pAse rahevAnuM nimitta che jemAM tevA saguNone dIpAvavA te) gAsati (.) (gavadinI najIkamAM besavAmAM AnaMda mANavo te, lokopacAra vinaya) abbhAsavitti - abhyAzavRtti (strI.) (rAjA maMtrI vagerenI pAse besavuM te) abbhAsAisaya - abhyAsAtizaya (puM.) (abhyAsano utkarSa-atizaya, AvRttijanya utkRSTapaNuM) mAsIsa - madhyAhana (ja.) (pAse besavuM te, najIka besavuM te) 3mAliya - amalita (vi.) (draviDAdi dezomAM utpanna thayela, drAviDa prAntamAM pedA thayeluM) mi - () (snehanuM sAdhana tela vagere 2. talAdithI mardana karavuM te) diMgaLiya - akti (tri.) (telAdithI jene mardana karavAmAM AveluM che te, telAdithI mAlIza kareluM) miDa - sam+Am (dA.) (maLavuM, saMgati karavI). jenuM jJAna saMpUrNa nathI te badhA ja jIvo chadmastha che. ane jyAM chadmasthatA che tyAM bhUla thavI saMbhava che. mATe ja paramAtmA kahe che ke, koI paNa jIva bhUla karI bese to tenA pratye dhRNA ke tiraskAra bhAva na rAkhatA manameLa karIne rahevuM te ja uttamatA che. tulasIdAsajIe paNa kahyuM che ke, "tunarI rUkSa saMsAra meM bhAta bhAta ke nA savAre dita mauna tA. nI nAva saMyoga' uir - fmanna (tri.) (bhedarahita, abhinna 2. jenuM vyAkhyAna kareluM na hoya te, avivRta) kArmaNavargaNA pracura A saMsAramAM UMca-nIca, jJAnI-ajJAnI, dhanavAna-daridrI vagere bhedo rahelA che. jyAre A kAmaNavargaNA pudgalonuM AvaraNa haTI jAya che tyAre jIva siddha buddha ane mukta bane che ane tyAre te bhedarahita banI jAya che. kema ke mokSamAM badhA ja siddhAtmAo eka samAna hoya che. temanAmAM koipaNa prakAranI tAttvika bhinnatA hotI ja nathI. 484
Page #526
--------------------------------------------------------------------------
________________ abbhukkhaNIyA - abhyukSaNIyA (strI.) (pavanathI prerita thaI paDatA jaLanA phorA-biMduo, sIkara) murAma - ayyara (pu.) (udaya thavo te, caDatI, UgavuM te). A duniyA caDatAnI pUjaka ane paDatAne pATu mAranArI che. je sUrya AkhA jagatane prakAza Ape che tevA sUrya mATe paNa bhedabhAva rAkhanArI che. udaya pAmatA sUryanI sahu pUjA kare che paraMtu astAcaLa bhaNI jaI rahelA sUrajane koI jotuM paNa nathI. jeno utkarSa thaI rahyo hoya te guNavAna na hovA chatAM paNa tenI pAchaLa laTTa banI jAya che paraMtu duHkhamAM rahelA guNIjanane koI pUchatuM paNa nathI. mATe ja jJAnIo kahe che ke bhavasAgara taravA mATe svArthathI bharelI A duniyAne oLakhavI jarUrI che. 3mu - kAcudrata (fsa.) (UgatA aMkuranI jema agrabhAga kaMika unnata thayeluM, cAre bAjuthI bahAra phelAyeluM 2. UgI nIkaLeluM 3. UMcuM karela-upADeluM 4. jonArane ramaNIya lAge tema raheluM) bhagavatIsUtranA navamA zatakanA teMtrIsamAM uddezAmAM paramAtmAnI kalAtmaka zibikAnuM varNana karatAM lakhyuM che ke, aMkurAnI jema agrabhAge kaMI unnata thaIne cAre bAju phelAyelA ane UMcA sukatavajavedikAmAMthI banelA zreSTha toraNane vize lIlA karatI zAlabhaMjikAputaLIo rahelI che jemAM evI zibikA hatI. *pradUta (tri.) (UMcuM, unnata) abbhuggayabhiMgAra -- abhyudgatabhRGgAra (puM.) (jenI AgaLa loTo upADIne eka mANasa cAle tevo bhAgyazALI puruSa) gammumusiya - aSNu (bro) to skRita (tri.) (atyaMta UMcuM, ghaNuM unnata) je jamAnAmAM AjanA jevI no nahotI, Tarbo Trako nahotI ane atyaMta khADAkhabaDAvALA mArgo hatA tevA kALamAM mahArAjA kumArapALe tAraMgA parvatanI Toca para ativizALa ane sAtamALa jeTaluM jenuM zikhara che tevA atyaMta UMcA ajitanAtha prabhunA jinAlayanuM nirmANa karAvyuM. dhanya hojo. te paramAIzrAvakane dhanya hojo temanI utkaTa dharmabhAvanAne. amuLI - amruta (ni.) (vadhavA mAMDeluM, vRddhigata thayeluM 2. udyamI 3. jinakalpikAdimAMthI koIpaNa muni 4. udyata vihAra) amunyama - aSNudItama (.) (jinakalpikAdi udyAvihArI sAdhunuM maraNa-pAdapopagamanAdi maraNa) bRhatkalpa bhASyanA prathama udezAmAM jinakalpI Adi ughatavihArI zramaNanA traNa prakAranA maraNa kahevAmAM AvelA che. 1. pAdapopagamana maraNa 2. iMginI maraNa ane 3. bhaktaparijJA maraNa. aMtima samaya najIka jANIne A traNamAMthI koipaNa eka prakAranA maraNano teo svIkAra karatA hoya che. abbhujjayavihAra - abhyudyatavihAra (puM.) (udyata vihAra) udhata eTale saMyamAdinI zuddhi mATe sajja thavuM, taiyAra thavuM. nizIthacUrNimAM kaheluM che ke, udhata be prakAre che. 1. udyata vihAra tathA 2. udyata maraNa. temAM prathama udyata vihAra traNa prakAranA kahevAmAM AvelA che. 1. jinakalpa 2. parihAravizuddhakalpa tathA 3. yathAlaMdakalpa. mukAi -- gutthAna (ja.). (daza prakAranI sAdhu sAmAcArIno navamo prakAra, gurnAdika sAme AvyuM chate Adara-sanmAna arthe UbhA thavuM te- temanI sevAmAM 485
Page #527
--------------------------------------------------------------------------
________________ udyata thavuM te). oghaniryukti Adi zAstromAM zramaNa ane zramaNIe jenuM pratidina pAlana karavAnuM che evI dazavidha cakravAla sAmAcArInuM nirUpaNa. karavAmAM AveluM che. A dezavidha sAmAcArImAM navamI sAmAcArInuM nAma che abhyatthAna sAmAcArI. jayAre koI vaDIla sAdhu ke guru bhagavaMta najIka Ave te samaye Asana para besI na rahetA vinaya arthe tarata ja UbhA thaIne temane sanmAna ApavuM te abhyatyAna sAmAcArI kahevAya che. maNi - mayutthAtuna (vya.) (sanmAna ApavA mATe, guru AdinI sevA mATe taiyAra rahevA hetu) amukiya - myullita (tri.) (udyata thayeluM, taiyAra thayeluM, sajaja thayeluM 2. sanmAna ApavA mATe Ubho thayela) zIla ane sadAcArAthI jIvana evuM jIveluM hoya ke aMtakALe koI phariyAda apekSA ke duHkha rahI na jAya. parabhava saMbaMdhI badhA ja kAryo ATopI lIdhA hoya ane basa mRtyu kyAre levA Ave che tenI rAha joIne ja taiyAra rahelA hoie. jenuM mRtyu Ave ke tarata ja hasatA moDhe kahIe ke dosta AvI gayo. huM to kyAranoya tArI rAha joIne beThelo chuM. adANA - amyuOAhU (tri.) (gurnAdinI sanmukha janAra) amaratra - amyuWAtavya (tri.) (sanmukha jaine satkAra karavA yogya) gharamAM lagna prasaMga ke nAno moTo zubhaprasaMga hoya to ApaNae kevA jalasA karatAM hoie chIe. to pachI saMghamAM padhAranAra gurudevo mATe alaga vicArasaraNI zA mATe? bhavodadhithI ugAranAra gurudeva sutarAM saMskAra ane sanmAnane yogya hoya che. temanuM sAmaiyuM karavuM te kaMI saMpattinA tAyaphA nathI, paraMtu dilamAM vaselI temanA pratyenI bhaktinuM pratIka che. mamuvya - aNuvrata (tri.) (unnata, UMcuM, bahAra nIkaLI AveluM, atyanta utkaTa) , bhura - trA (thA.) (nAna karavuM) snAna be prakAranA che 1. bAhya ane 2. atyaMtara. je snAna mAtra zarIranA aMgopAgaMnI zuddhi kare te bAhya snAna che. tathA je AtmA, mana ane jIvananI zuddhi kare te atyaMtara snAna che. bAhya snAna kSaNika AnaMda Ape che jyAre atyaMtara snAna zAzvata zuddhine prApta karAve che. athata lAgela doSonI zuddhirUpa prAyazcitta atyaMtarastAna che. tenAthI Atmazuddhi thAya che. amuka - yutha (kuM.) (udaya, caDatI, rAjalakSmI AdinI prApti) jevI rIte rAjalakSmI, dhanalakSmI ane strIlakSmI AdinI prApti te abhyadaya che. tevI rIte devalokanA nirupama sukho tathA avyAbAdha mokSanA sukhonI prApti thavI te paNa abhyadaya che. AthI svarga ane apavargane apAvanArA ratnatrayAdi sAdhanone paNa abhyadaya ja jANavA. abbhudayaphala - abhyudayaphala (tri.) (abhyadayarUpI phaLa che jemAM te, udayaphaLane apAvanAra) abbhudayaheu - abhyudayahetu (pu.) (abhyadayanuM kAraNa, udayane prApta karAvanAra hetu) caityavaMdana bhASyamAM deveMdrasUri mahArAje aMgapUjA agrapUjA tathA bhAvapUjAnuM svarUpa jaNAvyA bAda tenuM mahAbhya varNavatA kahyuM che ke, jinezvara paramAtmAnI pUjA zreSTha kalyANanA hetubhUta che. te sarvavAMchitone ApanAra ane viknono vinAza karanAra che. mATe je 486
Page #528
--------------------------------------------------------------------------
________________ duHkhano kSaya ane sukhano vAMchuka hoya teNe abhyadayanA hetubhUta traNa prakAranI pUjA karavI joie. abbhudayAvucchitti - abhyudayAvyucchitti (strI.) (kalyANanI avicchinnatA, abhyadayanA vicchedano abhAva) dharmapravRtti avicchinna kalyANa paraMparAnI dAtA che. tenuM AcaraNa jIvane A bhava, parabhava yAvatuM mokSa sudhI sukhane ApanAra che. ethI ja to duhAmAM kahevAyuM che ke "dharma karatAM dhana vadhe, dhana vadhatA mana vadha jAya, mana vadhatAM mahimA vadhe, vadhata vadhata vadha jAya' almaya - adbhata (tri.) (Azcarya, vismaya 2, vismayakAraka 3. sAhitya prasiddha somAMno eka rasa). zruta, zilpa, tapa, tyAga, parAkramAdi vastuone joIne ke sAMbhaLIne cittamAM je AnaMdanI camatkRti thAya te addabhuta nAmano rasa che. addabhutarasanI vyAkhyA karatAM anuyogadvArasUtramAM lakhyuM che, ke je abhUtapUrva vastu ke prasaMgane anubhavavAthI cittamAM harSa ke zokanI anubhUti thAya te abhuta rasa che. mamuvama - abduparAma (.) "(svIkAra, aMgIkAra karavuM te). ApaNane vikaTa saMjogo, du:khada paristhitio takalIpha eTalA mATe pahoMcADe che ke ApaNe mAnasika rIte teno svIkAra nathI karyo hoto. ApaNe tene kAyama heyarUpe joIe chIe, mATe thoDuMka paNa duHkha AvyuM eTale pIDA thAya che. jayAre khullA page cAlanAra, kezonuM lucana karanAra, AjIvana paisA vinA jIvanAra ane ghare ghare bhikSA vahorIne jIvananirvAha karanAra zramaNa bhagavaMtane upasargo ke pariSado duHkhI karI zakatA nathI, kema ke teoe svecchAe teno svIkAra karyo hoya che. abbhuvagamasiddhaMta - abhyupagamasiddhAnta (puM.) (tarkazAstra prasiddha siddhAntano eka bheda). bRhatsalya bhASyamAM abhyapagamasiddhAMtanI vyAkhyA karatAM lakhyuM che ke, svecchApUrvaka svIkAra karIne je vAda karAya te abhyapagama siddhAnta che. jema ke agni zIta che, hastisamUha nRNAge che, gadheDAne mAthe ziMgaDA che te. jayAre sUtrakRtAMgasUtramAM kahyuM che ke je aparIkSita padArtha che tenuM vizeSa parIkSaNa te abhyapagamasiddhAnta che. jema ke zabda zuM che? jo dravya che to pachI te nitya che ke anitya ? evo vicAra abhyapagamasiddhAnta bane che. muvayAya - mayuti (tri.) (zratasaMpadAne pAmeluM 2. saMprApta, udayaprApta, svIkAreluM, aMgIkRta karela 3. samIpe gayela). dhana-saMpattivALo jema puNyazALI che tema zratarUpI saMpadAne varelA mahAtmA paNa bhAgyazALI che. dhananI prApti thavI te puNyanI vAta che. paraMtu dhanano ahaMkAra thavo te DUbADanArI vAta che. tevI rIte zrutasaMpadAne pAmavuM e ghaNA moTA puNyanI vAta che kiMtu jJAnano ahaMkAra paNa bhavaparaMparA vadhAranAro thAya che. bhovanayAM - mAgyupAmI (zrI.) (svecchAe svIkAreluM kezaluMcana, bhUmizayanAdi cAritranA pAlanamAM thatI vedanA). jenAthI zarIrane pIDA thAya tevI kezaluMcana, brahmacaryapAlana, khullA page vihAra, upasarga, pariSahAdinI vedanAne AbhyapagamikI kahevAmAM Ave che. A vedanAthI zarIrane kaSTa to jarUra thAya che paraMtu karmonA hrAsathI AtmA puSTa thAya che. amajA - amara (tri.). (akhaMDa, sarvathA avinAzita 2. vipAkasUtranA prathama zrutaskaMdhanA trIjA adhyayananuM nAma) upazamazreNI para ArUDha jIvAtmAnA bhAvo ane kSapakazreNI para ArUDha bhavyAtmAnA bhAvo eka samAna ja hoya che. bannenA adhyavasAyo atyaMta vizuddha ane karmonI nirjarA karanArA hoya che. kiMtu upazamazreNIvALAnA bhAvo agiyAramA guNasthAnake - pahoMcatA sudhImAM to calita thaI jAya che. jayAre kSapakazreNIvALAnA bhAvo akhaMDapaNe rahe che. yAvatu kevalajJAnanI prApti sudhI vizuddhatama thaI jatA hoya che. te
Page #529
--------------------------------------------------------------------------
________________ abhaggaseNa - abhagnasena (pu.) (vipAkasUtramAM kahelo vijaya nAmaka corasenApatino putra) agnisena vijaya nAmanA coranA senApatino putra hato. te potAnA pAMcaso sAthIdAronI sAthe purimatAla nagarInA IzAna khuNAmAM AvelI sAlaTavI nAmaka corapallImAM raheto hato. te ghaNo ja hoziyAra hato. puramatAlanA rAjA mahAbale tene pakaDavA potAnuM sainya mokalyuM to paNa te hAtha na Avyo. AthI tene pakaDavA mATe Akhare mahotsava prasaMge satkAra sAthe bolAvI tene dago karI phAMsI ApavAmAM AvI. te agnisena ArtadhyAnamAM mRtyu pAmIne pahelI narakamAM utpanna thayo. vipAkasUtranA trIjA adhyayanamAM tenuM vistRta varNana karavAmAM AveluM che. 488
Page #530
--------------------------------------------------------------------------
________________ meM - ma(5)(kaMThasthAnIya a svara, Agha svara 2azarIrI- 2 (ni) rUtapadavavALA - pratijJAna pratyAyana siddha 3. viSNu 4. rakSA 5. sthiratA 6. ziva 7, bahma 8. vAyu (na.)(pavananI pUrNatA pachI karAtuM paccakakhANa-tapa, 9 caMdra 10. agni 11, surya 12, kamaTha 13. aMtaHpara 14. paccakakhANano eka bheda) bhuSaNa 15, varaNa 1. kAraNa 17. raNa 18. carma 19, gaurava akSama - gatima(uM.)(aticoranI cAra bhedomAMno prathama 20. avyaya 21, abhAva 22. saMbodhana 23. amaMgalahArI) prakAra, lIdhela vrata-paccakakhANano AMzika bhaMga, ullaMghana 2. 43 (vya.)(niSedha 2, abhAva 3. virodha 4. ayogyatA vinAza) 2, alpatA 6, bheda 7, sAdezya 8, prazastatA 9. anukaMpA) aRAT - mAtama (ja.)(atikramaNa, ullaghana, lAla (kamaLa.)(ane, vaLI 2. avadhAraNa, nizcaya 3. bheda. vrata-paccakhANamAM virAdhanA karavI te). vizeSa 4. atizaya, adhikatA 5, anumati, saMmati 6. pAdapUrti amaUTR - timalIya(tri)(ullaMghana karvA yogya, arthe vaparAto avyaya). tyAjya) ma - mana (kuM.)(ajanmA, Izvara 2. jIva 3. brahmA 4. adyakSamatu - ti (vya.)(ullaMghana karIne, oLaMgIne) viSNu 5. Indra 6. bakaro 7. meSarAzi 8. mAsikadhAtu) DamaDDamara - tibbIra (tri.)(atyaMta gaMbhIra, atuccha a32 - anAra (kuM.)(sarpa jAti vizeSa, ajagara) Azaya) mAvAnA - anApAtA (6.)(bakarIono pAlaka 2. rUTcchamALa - tiraMchana (tri.)(praveza karatuM, pravezatuM). vratono bhaMga karanAra 3. vAcakano eka bheda) ()- titi (tri.)(pravezela 2. ekavAra marIne mara - ki (madhya.)(saMbhAvanA-saMbodhanavAcI. che. ayi. punaH temA utpanna thayela, atizaya - vAraMvAra utpanna thayela). maphAma - matiyA (pu.)(praveza). kAma(thA.)(gamana karavuM, javuM) maphAma - tirAmana (ja.)(pravezamArga, javA AvavAno #ti(avya.)(atyaMta 2, atikramavuM te 3, utkarSa4. pujA) mAga) (vi)rU( tirADuM - viti (strI.)(je ApavAmAM asamartha guru - tija (pu.)(atyaMta pUjanIya). hoya 2. devonI mAtA 3. punarvasu nakSatrano adhipatideva) caMdra - tindra (.)(chaThTha lokottara muhUtI. 33dhsa - RrSa (tri.)(utkarSane oLaMgI gayela 2, phatrA - tivara (krI.)(padminI jI 2, padmacAriNI latA, abhimAna rahita) sthalapadhinI) a3maTa - mayudvaTa (tri.)(Azcarya cakita thavuM) mata - atipitta (tri)(atyaMta ciMtAyukta, jemAM ghaNI Data - tiya (tri.)(praveza karavo). ciMtA hoya te). kuMtti (3) ma - takriya (vi.)(indriyAtIta, agocara) paDyuM - satItva( vya.)(tyAga karIne, choDIne) #dutha - atiqyata (1)(khaMjavALavuM, nakhathI 3 - rAma (thA.)(gamana karavuM, javuM) valuravuM) maSThata - chat (tri.)(ullaMghana karatuM, atikramaNa karatuM ma (tti) daMta - marina (tri.)(atyaMta kamanIya. 2. prApta karatuM) atisuMdara). achatta - tichatra (pu.)(chatrane oLaMgI gayela 2samAna 3 - tiol (tri.)(vizALakAya, jADuM). AkAra 3, jalamAM thatuM tRNa vizeSa 4. jamIna paranuM tRNa vizeSa) ma (tti) kRdaMta- vijJAna (tri.)(hada bahAra gayeluM, chAvaravA - viI (ati 8) pratyArthIne paryatavartI, ullaMghana kareluM 2, atIta, pAra gayeluM 3. nizcita (.)(paccakhANano eka bheda, adilsA paccakakhANa) samaya oLaMgIne karela tapa). anAtha - pratijJA (A)ta (.)(pitA karatA paNa adhika () kuAtanovaUT - tikSAnauvana (tri)(yauvanane saMpattivALo putra, bApa karatA vadhu parAkramI putra) ullaMghI gayela, prauDha) sakriya - tiSita(tri.)(ullaMdhita, atikrAnta, atikramaNa karela) tiSThAtha(avya)(ullaMghana karIne, atikramaNa karIne)
Page #531
--------------------------------------------------------------------------
________________ maLatra - tinizcana (tri.(aDaga, nizcala, atyanta maNi - tina (1.)(atyaMta kharAba divasa, vAdaLa chAyo divasa) baLadaratta - sinniAimaratva ()(tIrthakaronI majhaTa - tirrama (tra.)(atyanta durlabha, atizaya vANInA 35 guNo paikIno ogaNIsamo vacanAtizaya guNa) duwApyo. ()(tau)()-satIta(tri.)vIteluM, pAra gayela, duda- tatkSa da(tri.)(ati kaTapUrvaka sahana thAya te, duHsahya, ghaNI muzkelIthI sahana karI zakAya te) () () { (ya) tA - matatAbdI saphara - titUra (tri.)(atyaMta dUra, sudUra, ghaNuM vegaLuM) (trI.)(atItakALa, vyatIta thayela anaMta pagalaparAvarta kALa) masama - tiluBHI(trI.)(avasarpiNI kALano chaThTho ane A () (ta) ru () tapazcaRvA - atItapratyAhyAna utsarpiNIno pahelo Aro, atyanta du:khapradhAna kALa, (1)(pUrvakALe karavA yogya paccakhkhANano bheda). duSyamaduSyama kALa) (tti)TTa(tha)taUT -- tiyAna(1.)(nagarAdimAM rAjAno mata - nareza (kuM.)(anya vastunA dharmano anya para praveza) AropaNa, nirdiSTa viSayane choDIne anya viSayamAM lAgu thato ma (tti) 6 (ca) tAda - tiyAnavathA niyama, hastAMtaraNa, sAdezyanA kAraNe thatI prakriyA) (trI.)(rAjAdinA nagarapravezano vRttAnta) anaMta - tithawt (tri.)(atizaya avAja karatuM) (tti) 4 (thA) tAda - tivAna (1.)(nagarAdi magghaDiya - atighAhita (tri.)bhramita karAyela, pheravI pravezamAM AvatA UMcA gharo, prasiddha gharo je nagaramAM pesatA dIdhela). jaNAI Ave) , thatta - tidhUrta (tri.)(bhAre karmI, AThe prakAranA karmo (ti) 3 (tA) yATTi - tiyAdha (strI.)(rAjA ghaNA che jene te, bahulakarmI) AdinA nagara pravezamAM toraNAdithI karavAmAM AvelI apariya - tiifeta (tri.)(atyaMta garviSTha, ati nagarazobhA) abhimAnI, alpajJAnanuM mithyA abhimAna karanAra ra. ma(kuM) ru(tI)() tAWITTINUOTT - atitAnA+tajJAna duHzikSita) ()(bhUtakALa ane bhaviSyakALanuM jJAna) ai (ti) paMDukaMbalasilA - atipANDukambalazilA matati - titati(.)(uttarAla gAna doSa). (trI.)(meru parvata para dakSiNa dizA sthita jina abhiSeka zilA) atikrasa - atitIspariSa (tri.)(atikrodhI mA - aitipatakSiA (trI.)(eka patAkA upara bIjI, svabhAvavALo, dIrdha roSayukta) trIjI Adi patAkA, dhvajA upara rahelI anya dhvajA). - atitIvra (tri.)(atyaMta tIvra, atiujha) rUparidhAma - atiparima(kuM.)(zAstrokta apavAda karatAya 3matibaMdhaHvA - atitIvravirAma (kuM.)(ugra-tIkSNa vadhu apavAda sevanAra, apavAdamati, utsutramativALo). karmanAza, kaThina karmanAza) pAsa - tipArja (kuM.)(A avasarpiNImAM thayela atuTTA - tivraTTa (1.)(sarvathA dUra thanAruM, atizayapaNe airAvatakSetranA tIrthakaranuM nAma, teo A covIsImAM bharatakSetramAM dUra thAya te) thayelA zrIaranAtha prabhunA samayamAM ja thayA hatA) ba - atitenA (strI.)(caudazanI rAta) aphavAsaMta - 3tipatha (tri.)(asAdhAraNa rIte to, sarvapana - daMparsTa (1) viSaya vastuno mULa bhAvArtha, atizayapaNe joto). sArAMza, tAtparya) madhyamAna - tipraHIT (1)(pramANa rahita, pracura pramANa, ma - tivALa(tri.)(ati bhayAnaka, mahAbhayAnaka) pramANa-mApathI vadhAre hoya te) 6uM - ti: (1)(atyanta du:kha, atiduHsaha) maguin - pratija (pu.)(ghaniSTha saMbaMdha, atizaya paricaya aphavamagdhaw - ati:vaghaI (tri.)(atyaMta du:khI karavo te 2. ativyAti). svabhAvavALuM, ghaNI AzAtanAnA udayavALuM) aphaghana - tivrana (tri.)(AvatI covIsInA AThamA vAsudevanuM nAma ra. deva-manuSya-tiryaMcanA baLane oLaMgI gayela,
Page #532
--------------------------------------------------------------------------
________________ atyaMta baLavAna 3. bharata cakravartino prapautra 4. astravidyAno aitimayA (a.)(atyanta mAyA, cAritranuM atikramaNa bheda 5. moTuM sainya 6. RSabhadeva prabhunA pUrvanA cothA bhavanA karanAra kaSAyano eka bheda) pitAmahanuM nAma) prajJakuMta (mutta) - tamuvA(1.)(jenI pUrNatayA mukti viduya - tivadu%(1)(atyanta bhojana, pramANathI adhika thaI gaI hoya te, muktAtmA 2. aImuttA muni 3. aMtagagasutranA bhojana). chaThThA varganuM 15muM adhyayana). marUvadu - tivANAm (vya.)(pramANathI adhika bhojana muchiya - timUchita (tri.)(atyaMta viSayAsakta 2. karavuM te, vAraMvAra khAvuM te, divasa madhye traNathI vadhu vAra khAvuM atyaMta behoza) te, atibhojana) magoda - timoda(.)(ghaNo moha jemAM che te, atizaya majhumad - tibadra (pu.)hiMdulavaicArika prakIrNaka AgamanI mohavALuM, kAmAsakta). TIkAmAM varNavela atibhadra nAmano eka zreSThino putra, jeNe strInA saciya - maityartha (matra.)(atikramaNa karIne, ullaMghana kaMkAsathI potAnA bhadranAmanA bhAIthI alaga thaIne gRhAdinA karIne) bhAgalA karyA hatAM.) 3 a - tAtya (ma.)(atikramaNa karIne) rUma - tibadrazna(tri.)(atyaMta kalyANakArI, bhadraka) aya - pratyana (1.)(ghaNuM khAvuM te, atibhakSaNa) mAM - miThThA (stra.)(mahAvIrasvAmInA agyAramAM maphathI - nizrA (trI.)(bakarI). prabhAsa nAmanA gaNadhara bhagavaMtanI mAtAnuM nAma) athavA (2) - tiyAta (tri.)(gayela, vyatIta thayela) samaya - pratimaya (tri.)(ihalaukikAdi bhayone oLaMgI ma g- atyAtmarakSa(tri.)(pApothI AtmAnuM atyanta gayela). rakSaNa karanAra). amAra - tamAra (kuM.)( atyaMta bhAra, vahana na karI zakAya kapha () (tti) (to) yara - ati (ta) ghara eTalo boja 2.pahelA vratano cotho aticAra) (.)(cAritrAcAranuM ullaMghana karavuM te, cAritramAM alana thAya amAraT - pratimA (pu.)(atyadhika bhArathI vegapUrvaka te, zrAvakanA vratomAM lAgato eka aticAra, vratabhaMgamAM taiyAra janAra, adhika bhAravAhaka 2. khara, azvatara, ghoDAnI eka thavuM te) ti) maphatta - gata tri.)(atyaMta lAlavarNa 2. ati amAravaUT - tamArA paUT (na.)(prathama aNuvratano anurAgayukta) cotho aticAra, atyaMta bhAranuM AropaNa karavuM te, hada uparano pratipatra()(adhika dina, dinavRddhi, vRdvitithi, varSamAM bhAra vahana karAvavo te). vadhatA cha divasa paikIno koI eka) rUpUmi - timi(strI.)(jayAM sAdhuone javA AvavAnI aTTa (ti) Ri bannasinA - utara bannAitrA gRhasthoe manAI karela hoya te bhUmi 2, bhUmi maryAdAno bhaMga (trI.)(meru parvata para uttara dizA sthita jinAbhiSekanI zilAnuM 3. maryAdA bhaMga). nAma) 3ja - atipazca(kuM.)(mAMcA upara bIjo viziSTa mAMco) 3 - virA (strI.)(zAMtinAtha prabhunI mAtAnuM nAma, uDDamakriyA - titti(strI.)(kAdavarUpa mATI, AdramATI, acirAmAtA) mATIno gAro). bhaTTa () rAvaNa - zerAvaja (kuM.)(indrano hAthI, airAvaNa - tibadata(pu.)(vayamAM moTA hoya te, vayasthaviro hAthI). mAna - gatimAna (kuM.)(atyadhika ghamaMDa, garviSTha 2. sapha(ti)ritta - tiri(vi.)(avazeSa, phAlatuM, vadhArAnuM cAritrane atikramaNa karanAra kaSAyano eka bheda) 2, bhinna 3. zunya 4. atirekavALuM, atipramANa yukta) tiya - tamItra (tri.)(parimANathI adhika hoya te, ma (f) uttasibsa - tirizAsana mAtrAthI vadhu hoya te, atimAtrAvALuM) (kuM.)(pramANathI adhika zayyA-AsanAdi rAkhanAra-sAdhu, amathA - gatimAtrA(strI.)(hada uparAMtanuM parimANa, ucita anAvazyaka parigrahI) mAtrAthI adhika pramANa 2. atimAlAvI)
Page #533
--------------------------------------------------------------------------
________________ phAya - viti (tri.)(kSaNabharamAM utpanna thayela, ma (tti) va6 - tivyAdhAta (tri.)(atyaMta suMdheluM 2. prathamodayavALo-sUrya) durgadhAdi viziSTa hoya te) 3rUa - tirUpa (pu.)(rUpAtIta-paramezvara 2. rUpane gaphu (ti) vijJa - ativida (tri.)(AgamonA hAdane atikramI gayela 3. bhUtajAtino deva vizeSa) jANanAra, AgamanA saddabhAvane jANanAra, vidagdha) marU (ti) 1 - tija (pu.)(Adhiya, vadhAro, ma (tti) visaya - 3tiviSaya (pa.)(pAMce IndriyonI AvazyakatAthI adhika hovuM te 2, atizaya) atizaya laMpaTatA) (ti) vira - tire vasthita(tri.)(atireka pUrvaka maruM (ti) visAvA - mati (vidvAna) (viSayaTT) rahela, atizaya phelAIne rahela) (vRSaI)(viSA) viSA(strI.)(duSTa svabhAvanI strI) 3marU (f) UT - 3 La (vya.)(jaladI, zIvratAthI) (tti)vasAna - vizAna(tri.)(atyaMta vizALa 2. ma(vi)rovavaUUIT -- uttarottapatra(tri.)(zIgha utpanna, yamaprabha parvatanI dakSiNa taraphanI te nAmanI rAjadhAnI) tarata pedA thayela) marU (tti) va4i - tivRSTi (@I.)(adhika vaSa, maphasa - matiSa (uM.)(krodhAtireka, atyanta gusso) dhAnyAdikanI upadhAtaka varSa) kavi - tirohita (tri.)(prakAzita, pragaTa, sAkSAta maphatra - taveta (avya.)(kALaveLA ullaMghIne, samaya saMbaMdhavALuM, chuTArcayukta) maryAdAne atikramIne) TTa (tti) naya - titvonupa (tri.)(atyanta vRddha, mana - ti (strI.)(sAdhunA AcAranI maryAdA, samaya rasalolupa) saMbaMdhita maryAdA) apha(tiruvanna - ti(vraja)patya(ma.)(atikramaNa kakSa - kRza (tri.)(AvuM, AvA prakAranuM) karIne, ullaMghana karIne 2, pravezIne) aDDA - tayata (tri.)(viziSTa, AzcaryakAraka, aphavakR1 - tivartana(.)(ullaMghana karavuM te, mAtrAthI adhika atizayavALuM) prayoga karavo te, atikramaNa karavuM te). mag (ti) saMnnisa - tivarteza (.)(cittanI atyaMta sapha(tti)vAti)- tipati (tri.)(hiMsA karanAra, malinatA, saMkliSTa manovRtti). hiMsaka, ghAtakI) ma(tti) saMdhAna - tiraMdhAna(ra.)(prakhyApana-prasiddha karavuM mavADrA - pitta (tri.)(hiMsAnA svabhAvavALuM, te 2. kapaTa, dagAbAjI, ThagAI). vinAzaka). maTTa (ti) saMthAIvara - atisaMdhAnapara (tri.)(guNa na hovA tipatyi (vya.)(jIvahiMsA karIne, prANIno vinAza chatAM tevA guNavALo potAne sAbita kare che, potAnA adUbhUta karIne). guNonI jAherAta karanAra) vAgha - matipatikra (tri.)(prANono upayadaka, hiMsA aDDa(ti) saMpamona - atisaMprayojI (kuM.)(eka dravyano bIjA , karanAra, jIvahiMsaka) dravya sAthe atyaMta saMyoga karavo). aphavAthI - atipati (strI.)(pApathI dUra thayelI, pApa (ti) - tiSyaT (grI.)(agni prajavalana rahita, nirdoSA) - hetu preraNA karavI te, uddIpanA-uttejanA karavI te). uDDa(tti) vAIUT - pita(tri.)(prANIonI hiMsA aTTa (ti) sa - tizaya (kuM.)(adhikatA, atireka, ghaNuM karatuM, upamardana karatuM) 2. utkRSTatA, prakarSabhAva 3. prabhAva, mahimA) (tti)vAva - nipAta()(prANaghAta karavo te, hiMsAdi karuM (tti) sayA - tithiAnis doSa, vibhraMza 2. vinAza) (.)(avadhijJAnAdithI yukta, avadhi Adi pratyakSa jJAna mativA (kuM.)(bahu bolavuM te 2. dhikkAra 3. kaThora vacana, sahita) apriya vAkya) (ti)sathathAna - nizAtItakSatti(.)(atyaMta mavANa - tivarSa (pu.)(ati vaSa, dhodhamAra varasavuM te) vItelo bhUtakALa, ati vyavadhAnavALo kALa)
Page #534
--------------------------------------------------------------------------
________________ masAloda - tirasaMDoda (tra.)(atizaya-zreinA maTTa (ti) diviATI - tithivimA (kuM.)(svAnugraha samUhathI saMpanna, atizayanA samUhathI yukta) buddhithI jamatI vakhate potAnA AhArAdino amuka bhAga uri - zvaA (1.)(Rddhi, Thaku rAI, vaibhava 2. atithine ApavAnI bhAvanA bhAvavI te, zrAvakanA bAra vrato aNimAdi ATha siddhio paikIno eka bheda) paikInuM bAramuM vrata) (tti) g(1)-3riNAvina(vi.)(AmaSaSadhiAdi aTTa (tti) 3 - atIva (avya.)(atyaMta, baha, vadhAre evA RddhiprApta 2. avadhi-mana:paryava-kevalasahita caturdazapUrvadhArI) arthamAM vaparAto avyaya) saradAra - nizramara (pu.)(atyaMta zobhAyukta, atizaya mA (4) me 3yuta (.)(dazahajAranI saMkhyAnuM mApa, zobhAvALo) auaMgane 84 lAkhe guNatA thatI saMkhyA 2. asaMyukta, TTa (ti) sI - tita (f.)(atyaMta ThaMDu, atizaya asaMbaddha). zItaLa sparza prasaMga - ayutApha (ja.)(acchaniura (pramANa vizeSa)ne ma (ti) sUra - atisUkSma (tri.)(atyaMta sUkSmabuddhithI coryAsI lAkhe guNatA je saMkhyA prApta thAya te) gamya, ghaNuM bArIka-sUkSmabuddhi grAhya) marasiddha - 3yusaddha(tri.)(je bemAM eka vinAza na pAme ka (tti) sesa - tiSa (pu.)(atizaya prabhAva, tyAM sudhI bIjuM Azrita ja rahe te-ayutasiddha 2, aMtarnihita, AcAryAdinA pAMca atizaya 2, AdhyAtmika prabhAva, mahimA apRthakkaraNIya) 3. atizayavALo) 3nna - yodya (tri.)(bIjAothI yuddha karavAne azakya, ma TTi - gatiSadhi (kuM.)(avadhi-mana:paryavajJAna para sainyane jemAM praveza na karI zakAya tevuM-nagarAdi). AmapaSadhi Adi viziSTa Rddhiyukta, prathama pravacana prabhAvaka) mA - ayodhyA (strI.)(ayodhyA nagarI-vinItA masapatta - pratiSauTH (tri.)(AmaSadhi Adi labdhi 2.gaMdhilAvatI vijayanI mukhya rAjadhAnInuM nAma) prAma-muni). 3(4) - tuja (tri.)(atyaMta suMdara, atulya, anupama ma udura - vizeSa prabhutva (1.)(atizayonA 2. tilakavRkSa) prabhutvavALuM, AdhyAtmika mahimAzALI) amo - ati[(3vya.)(ahIMthI 2. eTalA mATe, e kAraNathI) asi (na) - atiSina (tri.)(atizayathI yukta, jhodha - madhana(kuM.)(hathoDo, lokhaMDano ghaNa) prabhAvazALI, mahimAvaMta 2. skUla) momaya - somaya (vi.)(loDhAno vikAra, lokhaMDathI banela masiva - tiSita (tri.)(mahimAnvita 2. jJAnAdi astra-zastra vagere). atizayathI sampasa) samuda-3yomag(tri.)(jeno agrabhAga loDhA jevo majabUta mapha(ti) - titha(kuM.)(jenA AvavAnI tithi ke divasa hoya te pakSI Adi 2. ayomukhadvIpano vAsI) mukarara nathI te atithi-muni 2. abhyAgata, mahemAna, yAcaka) gomuddava - gomulav (guM.)(ayomukha dvIpa vizeSa) ka (ti) hipU - tithipULA (strI.)(atithipUjA, - 36 (pu.)(ratnavizeSa, zuklamaNi vizeSa 2. azAdi dAnathI atithino satkAra karavo te lokopacAra vinayano padmAsanasthanA khoLArUpa Asana vizeSa, khoLo 3. saMkhyAdarzaka bheda) cihna 4. ekathI navanI saMkhyA 5. dezyakAvyano eka bheda 6. karU (ti) hivatra - tithiva (1)(atithinuM baLa, nizAnI 7. caMdranA biMbamAM rahela mRgano AkAra vizeSa) atithinA baLanI vRddhi) - saMvaru - aTUTu (.)(ratnaprabhA naraka pRthvIno TTa (ti dina - tidima()(atyaMta hima, atiThaMDu hoya aMtaratnamaya kharakAMDano caudamo bhAga) te) - 3anukka(na.)(pANImAM thanArI eka jAtanI ag (ti) vimA - atithivIpa (pu.)(abhyAgata vanaspati, vanaspati vizeSa) mAMgaNa, atithidAnanI prazaMsA vaDe dAtA pAsethI yAcanA karanAra maMdiDuM - sthiti (strI.)(aMka rekhAonI vicitra rIte mAMgaNa-bhikSaka) sthApanA jemAM thAya che te 64 kalAmAMthI 43mI kalA)
Page #535
--------------------------------------------------------------------------
________________ 21) graMvaVI - mana (1.)(baLada vagere pazune garama saLIyAthI zikSAdi cha aMgo 6, lokottara bAra aMga 7. kAraNa, hetu 8. AkavA te, ziyALanA paganA AkAre nizAna karavuM te) deza vizeSa-aMgadeza jene vartamAnamAM bihAra prAMta kahe che.) saMdha (4)2 - madhara (pu.) (caMdramA) mAku(kuM.)(aMgadezano rAjA ra. aMgadezano ke aMgarAjano saMkrAphu - 3 dudhAtrI (trI.)(khoLAmAM besADI ke suvADI bhakta 3. zarIrano vikAra, zarIra saMbaMdhI 3. zarIrathI utpanna bALakane ramADanAra dhAvamAtA, pAMca dhAvamAtA paikInI eka) thayela 4. aMgaphuraNAdi nimittazAstra 4.). gaMdu-mua(1.)(padmAsanasthanA khoLArUpa Asanano saMga - anna (pu.)(putra, putrI 2, dehathI utpanna thanAra aMgrabhAga) koIpaNa 3, kAmadeva 4. lohI pa. roga 6. roma-vALa) muhamaMdira - muvasaMsthita (tri.)(padmAsanasthanA (1)(bAjubaMdha 2. vAnararAja vAlino putra) khoLAnA agrabhAge thatAM ardhavalayanA AkAra jevuM rahela hoya ThaMDuM - mana (kuM.)(zrAvasti nagarIno eka gRhapati, je te, khoLAnI jema ardhavalayAkAre rahela). pArzvanAtha prabhunA zAsanamAM pravrajyA grahaNa karIne anazanapUrvaka maMtrivi-pradUti (strI.)(aDhAra lipimAMnI eka lipi, kALadharma pAmIne caMdravimAne caMdradevapaNe utpanna thayo hato.) aMkalipi-varNamALA vizeSa) aMga (ra) zi - maphaSi, maphatraSi (kuM.)(caMpA nagarInA graMtha - amatha (2.)(aMkarannamaya, ekaratnano vikAra, vAstavya ane kozikAryanA ziSya, jeo bhadrapariNAmI hovAthI aMtaratnathI banela, aMtaratnapracura) gurue temanuM nAma aMgarSi rAkhyuM hatuM.) maMjavAya - vajana(1)(kuM.)(aMka jAtinA ratnono aMgUtnithI - #iaa (trI.)(AcArAdi aMgonI vepArI) cUlikA, AcArAMgasUtrAdimAM AcAranA aneka viSayo paikI je aMti- manvatI (trI.)(aMkAvatI nagarI) viSaya anuktArtha hoya tenA saMgrahavALI cUlikA-pariziSTa, aMjiga () - mata (tri.)(chApa lAgeluM, nizAnavALuM, kAlikazrutano eka bheda) cihnavALuM) da - machinna (tri.)(jenuM aMga kapAyela hoya te, 8i (re-vuM.)(naTa, nartaka, nAca-gAna karanAro) chinnAMga). 3 -4 (pu.)(khIMTI) che()-3 chera(pu.) (dUSita-bagaDI gayela aMgane maMttarAma - 3ottarapArza (tri.)(uparanI bAju aMkaratnamaya chedI nAkhavuM te) jenI che te, uparanA bhAge aMkaratnamaya dvAravALuM) gaMga() - (.)(AMgaNuM, coka, ghara AgaLano maMthara - AR ()(aMkura, pAMdaDAno prathama nIkaLela phaNago khullo bhAga) 2. lohI 3. roma) aMgaUT - nA (strI. suMdara aMgovALI sI) saMsa - kaMku(kuM.)(hAthIne mAravAnuM aMkuza ra. guruvaMdanano aMtiya - prati(strI.)(tIrtha vizeSa, jayAM ajitanAthajI eka doSa 3, pratibaMdha 4, devArcana hetuM vRkSanA pAMdaDA chedavAnuM ane zAMtinAthajI prabhunA samayamAM brahmandra devano prasaMga thayo saMnyAsInuM eka upakaraNa 5. devavimAna vizeSa 6, aMkuzAkAre hato.) khIMTI). saMkaga- 31mag(tri.)(daSTivAda Adi aMgomAMthI jenI maMLA - ga(strI.)(anaMtanAtha bhagavAnanI zAsanadevI) utpatti thaI hoya te, dRSTivAdamAMthI utpanna uttarAdhyayananuM gaMgApahAra - aMkaWAprahAra (.)(dhoDA Adine cAbuka pariSahAdhyayana) dvArA karAto prahAra, cAbukano mAra-thA). aMmbavidra- awvaNa()(AcArAMgAdi bAra aMgo paikI saMto-maMoTa(4)(na)(pu.)(aMkola vRkSa, je gaMdhayukta koIpaNa aMga 2, aMgazAstronuM jJAna) puSyavALuM, khIlA jevA AkAranA moTA kAMTAvALa ane raktavarNa maMdira - bAhya (ja.)(AcArAMgAdi aMgasUtra phaLavALuM hoya che.). atirikta Agama 2, aMga AgamothI bhinna uttarAdhyayana vagere kaMkotta7 - maMTa (3) tetna ()(aMkolanuM tela) AgamonuM jJAna). - ma ( vya.)(AmaMtraNa, saMbodhana 2. zarIra 3. zarIranA avayava 4. vAkyAlaMkAramAM vaparAto avyaya 5. vedanA
Page #536
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMvAdiriyA - vadi (trI.)(aMgabAhya sUrya-caMdra- graM (huM) gara (ra) rA - Rri (strI.)(anna jaMbUtIpa-dvIpasAgaraprajJati vagere, AcArAMgAdi aMgapraviSTathI rAMdhavA mATeno cUlo, sagaDI) bhinna anargapraviSTa kRta) (huM) ()- gara(kuM.)(aMgAro, aMgArAno 3maMna - mana (ra.)(zarIranA avayavone maroDavA nAno kaNiyo, kolaso 2, maMgaLa graha 3, pahelo mahAgraha 4. te, ALasa maraDavI te) kuraMTaka vRkSa che. bhRgarAja vRkSa) mUya - mUta (tri.)(kAraNabhUta) (huM) (7)DA(rA)da- ma hAda(pu.)(aMgArAno gaMgAnaM-3 (1)(aMgopAMga, mukhya aMgonA avayavo, dAha jyAM hoya te 2.jyAM lAkaDA bALI kolasA pADavAmAM Ave pratyeka avayavo te sthAna) TifmAvavAra - maphafmAvavAra (pu.)(pariNAma- () bAra (na) patAvaUTI - mArapratApanA pariNAmI bhAva, abhedabhAva) (strI.)(ziyALAmAM ThaMDI uDAvavA agninI dhuNI pAse zarIra THvara - gari (.)(caMpAnagarInI bahAra AveluM tapAvavuM te, aMgArAonuM tApaNuM) eka caitya) ($) IT (7) ma - rama (kuM.)(te nAmanA maMgAyA - ma vA (strI.)(aMgonuM mardana karavAvALI prasiddha abhavI jainAcArya, aparanAma ddhadevAcArya) dAsI) maM(huM) (na) -marAzi(kuM.)(kheranA aMgArAno 3ravadhu - kSa(1)(zarIranuM rakSaNa karanAra, aMgarakSaka) samUha) zaMkAnUna - rUkSaT(.)(zarIra para lAgelA pANIne sApha kaM(huM) TIRva - phAvata (strI.)dhuMdhumAra nAmaka rAjAnI karanAra-vastra, aMgalUchaNuM) kanyA) vana -ati(strI.)(jJAnasaMpAdaka vyAkaraNAdi zAstra maM (DuM) () sadazya - mAstra (ja.)(agninA 2. aMgaphuraNAdi zubhAzubha sUcaka aMgavidyA, svanAma khyAta jhINA hajAro kaNiyAo, nAnA aMgArAo) graMtha vizeSa) #(DuM) nokiya - gArajU(na) (tri.)(aMgArAnI aMjavicAra - avivAra (kuM.)(aMga phuraNAdi ke zarIra jema pAkeluM) phuraNAdinuM zubhAzubha sUcaka zAstra) () FIRI (tA) thataUI - mArA tana (1.)(aMgArAnI *avira (uM.)(zarIra sparza ke netrAdi skaraNano vicAra, bhaTTI, aMgAra gRha). aMgaphuraNAdi vaDe zubhAzubha phaLa batAvanAra zAstra) (DuM) jari (ti) 2 - phArita (tri.)(koyalAnI jema saMsaMdhAna - asaMvara (pu.)(zarIranI romarAjI vagere baLI gayeluM, vivarNa thayela) avayavonuM thoDuMka halana calana) maMdira - pharasa(kuM.)(gautama gotramAM utpanna thayela puruSa maMdarisa (siva) - (tri.)(zarIrane vizeSa) sukhakArI sparza jeno che te, dehasukhanA hetubhUta sparzayukta) saM - maphIta (tri.)(svIkAra karela, aMgIkAra karela) TriLa - mahAna (1.)(puruSacihna, puruSendriya) saM (huM) 53 - 2(kuM.)(vRkSa vizeSa, tApasa vRkSa) () IT ()- (.) dhuma rahita aMgAro, agni, kaMku - 8 (pu.)(aMguTho) baLato kolaso 2. maMgaLa graha 3. sAdhune AhAra vAparatA aMkusiT - aMjhizana (.)(vidyA vizeSa) lAgato IgAla doSa) maMjuma - puri (thA.)(pUrti karavI, pUrNa karavuM) #Ara (tri. X aMgArA saMbaMdhI, agni saMbaMdhita) putra - gaDutra(ja.)(hAtha-paganI AMgaLIo 2, ATha java maM() IT ()TTiI - varSait(trI.)(agnine pramANa parimANa 3. je pramANa vaDe padArtho jANI zakAya te) pheravavA ke uthalAvavAno loDhAno saLIyo) gaMguttarottara - dunayvarva (tri.)(aMgulapRthakva, (ruM) (na) nma -- 3ravartana(.)(aMgArA saMbaMdhita be thI nava aMgula sudhI zarIranI avagAhanA-cAI jenI hoya kArya, kolasA banAvavA ke vecavAno vyApAra)
Page #537
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMjuna(nI)- ta(strI)(strI. (hAtha-paganI AMgaLI nadInA dakSiNabhAge rahela vakSaskAra parvata 12. dvIpakumArendranA 2. hAthInI sUMDhano agrabhAga 3. gajakarNa nAmaka vanaspati trIjA lokapAlanuM nAma 13. udadhikumAra prabhaMjananA cothA vizeSa) lokapAlanuM nAma 14. maMdara parvatanA pUrvamAM rahela sucaka parvatanuM maMtrita - 3 trioza (I.)(AMgaLImAM paherAto nAma 15. rucaka parvatanuM sAtamo kuTa) cAmaDAno ke lokhaMDano pATo, aMgulI-trANa, aMgoDI) gaMgAruM - ni (strI.)(vallI vizeSa, te nAme latA tti () - garlsayA (.)(AMgaLInuM ghareNuM, vizeSa) aMgUThI, vIMTI) maMgaUsa - manaEziva (trI.)(vanaspati vizeSa, maMtnio - noTana(na.)(AMgaLI vALIne kaDAkA aMjanakezikA) phoDavA te, AMgaLInA TacAkA vagADavA te). maMgaLa - mana (.)(te nAmano ratnamaya eka parvata, trimaHAI - aniSNa (trI.)(kAyotsargamAM AMgaLInA naMdIzvaradvIpano aMjanagiri parvata 2. vanaspati vizeSa 3. veDhA gaNavA ke saMketa mATe AMkhanI bhramara halAvavAthI lAgato vAyukumArendrano tRtIya lokapAla) doSa, aMgulibhU doSa) maMgaLa(m)fri - niira(kuM.)(te nAmano zyAmavargIya maMtni (na) vijJA - ati (strI) vidA parvata 2. meru parvatanA bhadrazAla vanano cotho dihasti kuTa 3, (strI.(zrAvastI nagarImAM bhagavAna buddha dvArA prakAzita eka te kuTano adhipati deva, aMjanagiri parvatano adhipati deva) mahAprabhAvika vidyA) gaMnananA - 3 navo (kuM.)(bahotera kalAo paikInI saMvaMga- apa(iva.)(mastaka AMgaLI hAtha Adi zarIranA sattAvIsamI kalA) avayavo, zarIranA aMgopAMga) gaMgaUputra - manaputrazna (kuM.)(aMjanaratna 2. ratnaprabhA vaMdhAma - kopAkuMnAman (ra.)(zarIranA avayavonA narakanA kharakAMDano agiyAramo vibhAga 3. meruparvatanA nirmANamAM kAraNabhUta karma vizeSa, nAmakarmanI eka prakRti, pUrvabhAge sthita cakavara parvatano AThamo phUTa) aMgopAMga nAmakarma) jnamUna - gajhanamUtra(pu.)(meruparvatanA pUrvabhAge Avela - 4i (I.)(gamana karavuM te, javuM te, gati-gamana) sucaka parvatano AThamo phUTa). *bAjha(.)(Agamana, AvavuM te) aMnariTTa - maSTi (kuM.)(vAyukumAradevono cotho indra, vijha (ta) - Jta (tri.)(pUjaya 2, rAjamAnya 3. bhavanapati devanA cothA indranuM nAma) ekavAranuM gamana 4. nATakano paccIsamo prakAra 5. yukta, saMtasamu01-gnanasamudra(kuM.)(sugaMdhI aMjana vizeSane sahita). rAkhavAnuM pAtra, DAbaDo) maMvivitha - azvitazci(5)(gamanAgamana, javuM-AvavuM gaMgAsatnA - nAnA (stra.)(aMjana javAnI saLI, jaina mUrti prANapratiSThAnI vidhi vizeSa-aMjanazalAkA) vijha () mitra - krimita (ra.)(nATakano eka maMtra siddhi - annanasiddha (.)(aMjanaprayogamAM siddha, bheda, devatAonA 32 prakAranA nATako paikInuM ra7muM nATaka) AMkhamAM aMjana karI adRzya thavAnI siddhivALo) maMphA -mayitvA(avya.)(mULamAMthI ukhADIne, upADIne) saMna - sanA (strI.)(trIjI narakabhUminuM nAma 2. maMcha(rezI-thA.)(AkarSavuM, kheMcavuM) hanumAnanI mAtA 3. jaMbavRkSanA naiRtya khUNAmAM rahela eka maMchaI (re-ghA.)(AkarSavuM, kheMcAvuM) vAvaDInuM nAma) maMna - agnana (.)(kAjaLa 2. loDhAnI saLIthI AMkhamAM baMnnaLiyA - mana (zrI.)(kAjaLanI DabbI). du:kha upajAvavuM te 3. telAdithI zarIranI mAlIza karavI te 4. kaMnnati (strI)(stra., S) - mannati (pu.)(lalATe joDelA suramo, sauvIrAMjanA 5. rasAMjana, rasavatI da. ratna vizeSa 7. be hAtha, khobo, karasaMpuTa 2, namaskArarUpa vinayano bheda). AMkha AMjavI te 8. ratnaprabhA pRthvInA kharakAMDano dazamo bhAga maMtripada - tniprada(kuM.)(be hAtha joDI namana karavuM 9. vanaspati vizeSa 10. sUrya-caMdranA leNyAnubaMdhaka pudgalo te , be hAtha joDavArUpa vinayano bheda 2, saMbhoganuM Asana paikInA pAMcamo pudgala 11. maMdara parvatanI pUrvamAM sItAdA vizeSa)
Page #538
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMganibaMdha - annattivazva(uM.)(be hAtha joDI mastake lagAvavuM maMta(1) - mAr (vya.)(aMdara 2. madhye, vacce) te, aMjalibaddha namaskAra) saMta () - manta (uM.)(yamarAja, mRtyu, nAza karanAra aMja () - mag () (vega.2. baLa 3. aucitya 4. 2, cheDo. paryata 3. aMtargata). praguNa pa, nyAya) saMtalam - antarma(na.)(vastranI kinArI 2. nAza karavo, saMniya - jhUta (tri.)(kAjaLa vaDe AMjeluM) pariccheda karavo te) baMnuM - Rga(.)(saraLa, aphaTila, mAyA prapaMca rahita 2, maMta(ja)- 3nnara (kuM.)(saMsArano aMta karanAra, te ja spaSTa, vyA 3. saMyamI) bhave mukti janAra) maMjuma - (.)(aDhAramAM tIrthakara zrIaranAtha maMtava7 () jUf - antari (2) bhUmi bhagavAnanA dharmasaMghanA prathama sAdhvI ziSyA) (strI) saMsArano aMta karanAra mokSagAmI mahApuruSonI bhUmiaMgU - jhU (strI.)(dhanadeva sArthavAhanI putrInuM nAma 2. nirvANa samaya) zakendranI cothI agamahiSI 3. vipAkazrutanA eka adhyayananuM maMtavatra - antotra (pu.) (maraNakALa, attakALa) nAma 4. jJAtAdharmanA eka adhyayananuM nAma) maMjiriyA - antAi (stra.)(saMsAra ya karmano aMta maMDu - mag (ra.)(jJAtAdharmakAMgasutranA moranA IMDAnA karanArI kriyA ke anuSThAna 2. sakalakarmonA kSayarUpa mokSa) daSTAMtavALA trIjA adhyayananuM nAma 2. vipAkasUtranuM aMDa nAmaka anya (ra) ziyA (trI.)(atte-paryavasAne karAtI trIjuM adhyayana 3. IMDuM, IMDAno koSa 4. aMDakoSa, vRSaNa che. karmakSayanI kriyA, sarvakarmakSayarUpa mokSa) pAro 6. kasturI 7. ziva) vaMtaluna - satyavahuna (ja.)(zudra kuLa) maMDa6 -- napuTa (1.)(iMDAnuM kocaluM, aMDapuTa) aMtariyA - anyAkSarivA(strI.)(aDhAra lipio paikIno - na.)(janunI yoni vizeSa, jIvotpattinuM navamo bheda, brAhmI lipino eka bheda 2, aMtyAkSarInAmanI eka sthAna) 63mI kalA) gaMdala8 - zruti (tri.)(iMDAmAMthI thayela, iMDAe karela) yaMtI - satta(tri.)(vinAza karanAra, vinAzaka) maMDUmava - gAmava (tri.)(IMDAmAMthI utpanna thayela, IMDuM santa (tri.) matyu 2. duHkhethI choDI zakAya tevuM 3. jenI utpatti che te) pAragAmI) maMDaya - mahura(kuM.)(iMDAmAMthI pedA thatAM prANI-jaMtu vagere, yaMtI - 79ta (ta) (pu.)(jemaNe saMsArano ke janmaaMDaja, trasajIvono eka bheda, matsyano bheda, jIvotpattinI maraNano aMta karyo che evA tIrthaMkarAdi, annakRta-kevaLI) eka yoni 2. rezamI vastra 3. rezamano tAMtaNo 4. zaNanuM vara4) aMtarikSA - antaH (ta) rA(strI.)(aMtagaDadazAMgasUtra, maMDasukuma - mA sUkSma (.)(sUkSma IMDuM, kIDI vagerenA sUkSma agyAra aMgaAgamo paikInuM AThamuM aMgasUtra) IMDA) aMtati (ca) - entana (.)(aMtabhAge raheluM 2, maMDu - (3) (ja.)(lohamaya ke kAkhamaya hAtha-paganA AnugAmika-avadhijJAnano eka bheda) baMdhana vizeSa, hAtha paganI beDI, hAthakaDI) kannata (ni.)(AMtaraDAmAM raheluM) maMta - anna (pu.)(nAza, avasAna 2. hada, paryata 3. nirNaya maMtaga - antata (tri.)(madhyavartI, aMtargata, atyaMtara) 4. nikaTa 5. vinAza, bhaMga 6. svarUpa che. svabhAva 8. roga aMtararA- mAttara (pu.)(gRhastha bhojana karyA pachI bacela 9. rAga-dveSa 10. jIrNa) AhAranI gaveSaNA karanAra-sAdhu, abhigraha pUrvaka nIrasa *manya(1) daza vaDe guNavAthI AvatI eka jaladhisaMkhyAno AhAranI zodha karanAra sAdhu). bheda vizeSa) tara(1) mAnatA(.)(abhigraha vizeSane dhAraNa *tra(ra)(AMtaraDuM, udaravartI avayava vizeSa ra. bhagavAna karanAra, tuccha AhAra levAno abhigraha dhAraNa karanAra sAdhu) mahAvIre joyela cothuM svata) caMtanavi (1) -- nAnAvina (uM.)(gRhastha bhojana karyA mAnta()(attamAM thanAra 2, khAtAM khAtAM vadheluM 3. vAla pachI zeSa rahela AhAra vahorI jIvana jIvanAra sAdhu, caNA vagere) bhojanasamaya pachI gocarI vahoranAra muni)
Page #539
--------------------------------------------------------------------------
________________ caMdra- satta:stha (uM.)(pa varga ane uSmAkSara vaccenA ya ra la maMtaranAtha - ttara nAta (ra.)(bhASAnA je pudgalo aMtarAle va varNa, attastha varNo) samazreNIne viSe rahI bhASA pariNAmane pAme che te maMtaLI - manana(7)tathAvidha saMyamanA prabhAve yogInA bhASApariNatapudgala) cakSujhAhyarUpAdinuM adRzya thavuM te, tirodhAna, aMjanAdithI adazya aMtara (lI) - attaranI (strI.)(mahAnadInI apekSAe thavuM te). nAnI nadI, kSudra nadI). saMtadvArSi - antardhAnapada (uM.)(adazya rahIne grahaNa aMtaranIva -- uttaradvIpa (pu.)(lavaNasamudranI vacce rahela dvIpa, karAto AhAra). culla himavaMta ane zikharI parvatanI lavaNa samudra tarapha nIkaLelI maMtA (fthA) - antardhAna(trI.)(adezya thavAnI dADhAo paranA dvIpa) vidyA vizeSa) maMtaravIvA () - antarI (na)()(attaradvIpamAM baMddha - matathi (.)(vyavadhAna) gayela ra, aMtaradvIpamAM utpanna thayela manuSya, pada aMtaradvIpanA aMtaHbriAmya -manathamUta(fa.)(naSTa thayeluM, vigata, antardhAna manuSya) pAmeluM) maMtaravIvati - antaraparA (trI.)(attaradvIpanI maMtappAma - rA:pata (kuM.)(aMtabhava, samAveza) vedikA) maMtava - mattava (pu.)(madhyapraveza 2. samAveza) aMtarajIviyA - uttarakIpi (zrI.)(attaradvIpane viSe maMtara - manana (1.)(vacce 2. vizeSa 3. sImA-avadhi 4. utpanna thayela manuSyo, aMtaradvIpane viSe utpara sI) paridhAna-vastra 5. aMtardhAna 6, bheda 7. paraspara vailakSaNarUpa aMtaraddhA - antaraddhA (strI.)(AMtarAno kALa) vizeSa 8, tAdarthya 9, chidra 10. AtmIya 11. vinA 12. manathaf (trI.)(aMtardhAna thavuM te, smRtibhraMzarUpa aMtardhAna bAhya 13. sadeza 14. sUra vizeSa 15. vyavadhAna 16. thavuM te 2, nAza thavo te) avakAza) aMtarapachI - antarapa (stra.)(malakSetra-mukhya nagarathI aDhI maMtara - attara(s.)(samAna aMga jenuM che , potAnuM aMgata gAu dUra raheluM gAmaDuM) 2. atyaMta priya 3. AtyaMtara). aMtara - antatvana(5)(zarIrastha AtmA 2. samyagdaSTi saMtAna - antarA (strI.)ti nAmaka nagarI vizeSa, guNasthAnakathI kSINamoha guNasthAnaka sudhInI AtmAnI avasthA, jayAM bairAzikamatanI utpatti thaI hatI.) AtmAno eka bheda) tAtni - antara nijA(zrI.)(aMDakozanI aMtaramara - mAttaramAva(.)(paramArtha) aMdaranI goLI, vRSaNanI goLI) aMtaramAvavadhUna - kAnaramAvavihIna (tri.)(paramArtha rahita, aMtarajhaMdra - antarIna (pu.)(anaMtajIvovALI vanaspati paramArtha vagaranuM) vizeSa) saMtamApA - attamaSA(trI.)(guru bolatA hoya tyAre temanI maMtara () [ - antara (1) vanya(!)(jaina sAdhuono vacce bolavuM te) atyaMtara prazasta AcAra kalpa, attarAkalpa) maMtaf - sadaMta (tri.)(bAdhita, vyavahita 2. adazya, 3itALa - 3antAkSara (.)(yathApravRttakaraNa, apUrvakaraNa AvRtta, gupta) ane anivRttikaraNa A traNa paikI koIpaNa eka, samyaktanA saMtA - antarA (vya.)(najIka 2, vacce, aMdara, madhye 3. kAraNarUpa adhyavasAya vizeSa, attarakaraNa) prathama-pahelA evA arthamAM vaparAto avyaya) maMtara - saMtati (tri.)(aMdaranuM, vacce AveluM, aMtabhava aMtarA () rUca - antarAya (, .)(dAna-lAbhAdimAM pAmeluM). aMtarAya karanAra karma vizeSa, ATha karmo paikIno AThamo bheda, saMtAda - antara-gRha, dattara (ra.)(gharanI aMdarano bhAga denAra ane lenAra vacce AvatuM vina). 2. be ghara vaccenuM aMtara) samAntaravida (.)(aMtarAya bahula, vinna pracura, bAdhA, dAna AdimAM vighna AvavuM te)
Page #540
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMtarIpada-mantarapatha(pu.)(vivakSita be sthAna vacceno mArga, maMtA - antaren(.)(vinA, sivAya, vagara 2. madhyamAM, jyAM javuM hoya ane jayAMthI javuM hoya te be vacceno rasto) vacce) maMtarAyavahuta - mArI vaMdutva (tri.)(vina pracura, ghaNA gaMtava () - mantavat (tri.)(aMta-cheDAvALuM, parimita 2. vighnovALo) 3maMtarAyavana - manarava (I.)(aMtarAya karyaprakRtino aMtavana - annapAna (pu.)(pUrva dizAdi dezanA lokonuM samUha) devAdikRta samasta upadravothI rakSaNa kare che, cakravartinA deza maMtarani - attara tri(.)(vacceno bhAga, madhyabhAga, aMtara) saMbaMdhitanuM upadravothI rakSaNa kare te) maMtaraviNa - antarAkhar (uM.)(rAjamArgodi sthAnone viSe maMvadRvaMta7i - avardhitAnnamAna (tri.)(ziyALa rahelI dukAno, mArgamAM rahelI hATa) Adi vaDe kheMcAyela udaramadhyavartI avayava) saMtaraviMda - ttarapaUJda(.)(jenI eka athavA base aMtimuha - anag(.)(jenA pariNAma viSe sukha hoya te, bAjue dukAno hoya tevuM ghara) pariNAme-aMtamAM sukha hoya te). aMtaravIra - antaravarSa () varSAkAla, varSARtu) maMta - 3nazam ( vya.)(anta, chevaTe, vipAka kALe, *sattAvA(kuM.)(musApharImAM kSetra na hovA chatAM sAdhu vacce- nistAra) vacce rokANa kare te, varSAkALa) maMtAve (DuM) - antarveri(lI)(.)(aMtargata vedI jemAM maMtara (ti) a - mantari (ra) kSa ()(AkAza, svarga hoya te 2. brahmAvarta deza) ane pathvI vaccenuM aMtarAla). maMtIhAra - atyAra (pu.)vAla vagere tathA halakA annanA *satsaMkSi(.)(AkAzamAM thatAM gaMdharvanagara 2, megha, jala AhAravALo, halakA dhAnyanA AhAra dvArA rasanA 3. AkAza-saMbaMdhI, AkAzamAM thatAM grahavedha AdinuM zubhAzubha parityAgavALo) phala batAvanAra cothuM mahAnimittazAsa) maMti (1) nittana(tri.)(jAti AdinI apekSAe uttama) aMtara (ni) +9nAya - maoNrikSa nAta (tri.)(pRthvI upara aMtima (2) - nita(ja.)(samIpa, pAse, najIka 2. aMta, rahela prAsAda mAMco Adi vastu) avasAna 3. paryatavAsI, aMtima, carama) maMtara (tti) gudavanna - antarikSapratipanna aMtima - nittama (tri.)(aMtanuM, attima, chevaTanuM, carama, (a.)(AkAzamAM rahela, AkAzamAM sthita) jenA pachI kazuM ja na hoya te) aMtari (ti) sthapAsanae - antarikSapArzvanAtha(6)(zrIpura- aMtima - tiratriA (trI.)(rAtrino chello pahora, zirapuramAM Avela aMtarikSa pArzvanAthanI pratimA, aMtarikSajI rAtrino carama kALa, rAtano cheDo) aMtimasaMthathatina - nimaNaMdananatra (.)(zAstrokta aMtari (tri) vavava - satsaMkSio (.)(varSanuM pANI, zarIranA hADakAM vagere baMdhAraNanA chellA traNa prakAro, zarIranA AkAzamAMthI paDatuM ja jhIlAya te pANI) bAMdhAnA ardhanArAcAdi traNa prakAro). aMtarikta - sanArIya ()(nAbhithI nIcenA bhAgamAM gaMtijArIrika - nimala (a) rikSa (tri.)(aMtima paheravAnuM vastra, kaTi-vasa 2, zayyA nIce pAtharavAnuM vastra) zarIranI kriyA, tadUbhavamokSagAmInI carama dehe karAtI kriyA maMtiiAthI - manarIyA (trI.)(jaina zramaNa paraMparAmAM 2. taddabhava mokSagAmI, caramazarIrI). vesavADiyagaNanI trIjI zAkhA) maMgari () - antazuri (tri.)(madhya gamana karanAra, aMtarika - attatti (tri.)(vyavadhAnavALuM, aMtaravALuM 2. vacce janAra) tiraskRta 3. aMtargata) aMte (pu) 4 - anta:pura (.)(rANIvAsa, antaHpura, mantariyA - merilA (strI.)(vivakSita vastunI samApti 2. janAnakhAnuM 2. rAjAnI strI, rANI) aMteuraparivArasaMparivuDa - antaHpuraparivArasaMparivRtta mantarikSaT (trI.)(laghu attara, vyavadhAna, alpAMtara) (tri.)(aMtaHpura ane parivAra e bethI athavA aMtaHpura lakSaNa - saMtaraDDI - antarikSa(kuM.)(zeraDInI vacalI gAMTha) parivArathI parivarela, rAjaparivArathI alaMkRta-rAjA) tIthI
Page #541
--------------------------------------------------------------------------
________________ riyA - Ata:purijI(trI.)(antaHpuramAM rahenArI, rANI saMtosa - anta:zAnta (tri.)(atyaMtara zalya, bahArathI na 2. rogIne nIrogI banAvanArI eka vighA vizeSa) dekhAtuM zalya, jenA manamAM aparAdharUpa zalya che te 2, mAyAaMtevAli (1) - antavAsina (kuM.)(pAse rahenAra jI- kapaTa 3. anAlocita aticAra). hajuriyo, ziSya, celo, gurunI pAse rahevAnA svabhAvavALo- saMtosamaya - anta:zamRtakka (tri.)(aMdaramAM bhallAdi annevAsI) rogavALAnuM maraNa, bhAvazalyanA nivAraNa karyA vagaranuM maraNa) saMto - manas (matra.)(maLe, aMdara, mAMhelI kora) tosamara - mana:zImaUT (na.)(dravyathI zarIramAM saMtamaMta - anopAna (pu.)(aMta-madhya sahita, aMtopAtta) bhAlAdi zastra sahita ane bhAvathI sAticAra maraNa, bAlamaraNa) tovara - mana: ()(atyaMtara karaNa-Idriya, jJAna- jhaMtrI (trI.)- tra(.)(udaravartI avayava, AMtaraDuM) sukhAdinuM sAdhana, mana-citta-buddhi-ahaMkArarUpa indriya) maMdra- kanai(strI.)(paganuM baMdhana vizeSa, beDI, sAMkaLa) toravariyA - mana:rilA (trI.)(nagaramAM vasanArI aMDara - antaHpura (na vezyA, viziSTa vezyA). (rANIvAsa, janAnakhAnuM, antaHpura 2. rANI). aMtarirara-mantarica(kuM.)(giri-parvatanI aMdara saMvata -- nona(pu.)(hiMDoLo, hIcako, jhUlo) cotaraphathI phekavuM te, DuMgaranI aMdara sarvabAjuethI calAvavuM te) saMtotra (8) na - () totrana (1)(hiMDoLA khATa, aMtagana - satargata (ra.)(jaLanI aMdara, pANI maLe) vRkSazAkhAnuM jhUlaNuM 2. jhUlAthI durga oLaMgavAno mArga vizeSa) saMto - manana (tri.)(aMtarnAda, duHkhI hRdayavALuM, duHkha aMdha - 3% (tri.)(AMdhaLuM, nayana rahita, cakSuvihina ra. sAthe hRdayamAM raDam) - ajJAna 3. aMdhakAra 4. bhikSukano eka bheda) aMtaLiyasana - mantarnavasanI(strI.)(sAdhvIone adhobhAge anya (kuM.)(A% deza, je jagannAthathI dakSiNa bhAgamAM paheravAnuM atyaMtara vastra, attarnivasanI vastra) Avela che, jenI gaNatarI mlecchadezamAM karAyela che 2, saMtavANItA - annadanazI(tri.)(aMtadahi, hRdaya-dAha, AzvadezIya jana) dilanA du:khano dAha) thaTana - 31dI (.)(aMdha vyaktinA kAMTALA saMto - mantarNa (pu, .)(aMdara rahI pIDA karanAra zalya, mArge javAnI mAphaka avicArI gamana) atyaMtara vaNa 2. duSTa puruSa). saMgha - ma07 (a.)(svarUpanI avalokazaktithI maMtadhUma - 3antaryuma (uM.)(gharamAM dhuMdhavAyela dhumADo, gharanI rahita, AMdhaLuM karanAra, aMdhApo denAra) aMdarano dhUma) gaMdhA (thA) 4 - macAra (I., .)(aMdhakAra, aMdhAruM, maMtomavAya - antaryAvasAniR(kuM.)(abhinayanA pagala pariNAma) (Ara prakAra paikIno chello prakAra, kuzaLa nATyakArano aMdha (ya)25+g-mathaRpakSa(kuM.)(kuSNapakSa, aMdhAro lokamadhyAvasAnika nAmano abhinayano bheda). pakha, vadapakSa) baMtomudra - annag(.)(atyaMtara dvAra, aMdaranuM dvAra) maMthana - diva (pu.)vRkSa, jhADa) maMtomukta - mArta (.)(be ghaDInI aMdarano samaya, 48 graMthA - gaMfpaDhi(kuM.)(lAkaDAno agni, vRkSAgni, miniTathI kaMika ocho samaya 2. bhinna muhUtI bAdara tejaskAya) saMtatri - mannatnasa (tri.)(aMdarathI lIMpeluM, madhyamAM sthavRddhi (uM.)(sukSma tejasakAya, sUkSma agni 2. kharaDAyeluM) yaduvaMzIya eka rAjA). saMtovaTTa-antavRtta(vi.)(aMdaranA bhAgamAM goLa, attargoLa) aMdhatama - acatama (ja.)(ghora aMdhAruM 2. te nAmanuM eka aMtara - antavyani (strI.)(svapakSanA viSayamAM sAdhananI nAraka) sAdhyathI vyApti, antavyami) saMvata - catam (ra)(gADha aMdhakAra, ghora aMdhAruM, maMtovALi - mavadina (trI.)(nAnI nadI, kSudra nadI) nibiDa aMdhAruM) maMtavama - manovizrama (kuM.)(hArdika vizvAsa, manano aMdhatAmisa - abhyatAmitra (ja.)(nibiDa aMdhakAra 2. vizvAsa) sAMkhyazAzvaprasiddha bhayavizeSa viSayaka abhiniveza 3. ajJAna)
Page #542
--------------------------------------------------------------------------
________________ aidhapura - azvapura (ja.)(andhapura, nagara vizeSa ke jyAMno saMvavivipatti - mAkaparzavapravitti (ra.)(batrIsa rAjA dekhato hato paNa aMdhabhakta hato). prakAranA nATakamAMnuM eka, jemAM AMbAnA pallavanI racanA vizeSa kaMdhapurika - sthapuruSa (pu.)(jAyaMdha, janmathI AMdhaLuM) karavAmAM Ave evuM eka nATaka) gaMdhana - 3% (uM.)(locana rahita, banne cakSuothI vihIna) maMdvesiyA - pravezI (trI.)(kerInI cIrI-kAtarI) kaMthArU4 -- sthag (tri.)(avayavazUnya AkRti, lolasA (zrI.)(kerInI cIra). 3maMvayatna - (na.)(kerI) ifdhayA - vi (strI.)(caturindriya jIva vizeSa) maMfmatta - mAma(.)(kerIno TukaDo, kerInuM phaDasIyuM, saMdhi (be) 4 - 3% (kuM.)(jAlaMdha, locana rahita) kerInuM aDadhIyuM) graMtho - manjI (strI.)(ANvadezIya strI , AndhI strI) maMvara - svara (.)(AkAza 2. vastra 3. abarakha 4. aMbara saMva - 3M(uM.)(paMdara paramAdhAmika devo paikIno prathama deva, nAmanuM sugaMdhI dravya) aMba paramAdhAmI deva) saMvatana - maratana (ja.)(AkAzanI sapATI, aMbarataLa* zna (.)(chAza, taka 2, khATo rasa, aspharasa 3. khATo sapATI). padArtha saMvatinaya - adhvaratikSa(kuM.)(dhAtakIkhaMDamAM rahela parvata mAhna (tri.)(khaTAzavALI vastu, chAza vagerethI saMskArita vizeSa). padArtha) maMvaritna - madhyaratiwA (strI.)(nagarI vizeSa, jyAM *mApa (pu.)(AMbAnuM jhADa, AMbo 2. AmraphaLa-kerI) garviSTha duzmana rAjAonA daryanuM mardana karanAra rAjA thayo) saMvavA - adhyakSa (1)(netra ra. pitA) graMvAvastha - maMRvastra(ja.)(svaccha vastra, aMbara tulya vastra) 43mana(pu.)(alpAbla, ochA khaTAzavALuM 2. lakuca vRkSa) saMvarasa - maraNa ()(AkAza) * praja(na.)(kerI, AmraphaLa) 3 vari (ra) sa - dhvari (1) 5(5, .)(kaDhAI-kaDAI, maMThThiyA - vi0i (.)(kerIno goTalo) bhujavAnuM-zekavAnuM moTuM pAtra 2. luhAranI bhaThThI 3. koika) saMghAsiyA - Azi (strI.)(AmraphaLanI goTalInI maMri (ra) sa - gadhvari (ra) i (uM.)(luhAranA koDhanI jema sukI kerInI moTI cIrI, kerInI kAtaLI) bhaTTI 2. kaDhAI 3. koThAra) saMvarodha - mAmravar (na.)(AMbAnI chAla, AmraphaLanI vari (ra) ra (zi) - adhvariSa (raSi) kRSi (rSi) chAla) (.)(paramAdhArmika devonI eka jAti, je nAkInA zarIranA eNvaTTa - ME(6)(je brAhmaNa puruSa ane vaizya strIthI utpanna aneka TukaDA karI bhaThThImAM pakAve che) thayela hoya te ra. deza vizeSa 3. mahAvata 4. vanaspati vizeSa- saMsi - azvatraSi(rSi)(kuM.)(mAlukI patnI ane nimba vAmanahADI) nAmaka putravALo ujjayinI nagarIno nivAsI eka brAhmaNa ra. 3 (w) 3 - 3M (w) (pu.)(aMbaDa nAmanA eka aMbaRSi). brAhmaNa pavriAjaka-saMnyAsI, je mahAvideha kSetrathI mokSa pAmaze eNvavaUT - pravaUT (.)(AMbAnI bahulatAvALuM vana, ra. bhagavAna mahAvIrano aMbaDa nAmano vidyAdhara zrAvaka, je AMbAvADIyuM). AvatI covIzImAM bharatakSetramAM 22mA deva nAme tIrthaMkara thaze) vyaMvasaT - 35tnasamAna(uM.)(takalIphadAyaka durvacano, khATA vaDA(rA)- mAmaDAtavA(.)(kerIno nAno kaTako, vacana) kerIno TukaDo) zaMvanivaUT - mANAbhavana (ja.)(AmalakappA nagarInA vatta - 4 (mA)natva (ja.)(khaTAza) IzAna khuNe Avela zAli ane AMbAnI bahulatAvALuM vana ra. 3deva - gAva(uM.)(nemicaMdrasUri kRta AkhyAnakamaNikoza te nAmaka caitya) upara TIkA racanAra AcAryanuM nAma, AmadevasUri) maMvada - 3M6i (strI.)(devI vizeSa) saMvapannavova - sAmrapratnambaraLa(.)(AMbAnI mAMjara) vI -pravA(strI) mAtA ra. bhagavAna neminAthanA zAsananI adhiSThAyikA devI 3. velaDI vizeSa 4. kAzIrAjanI eka kanyA)
Page #543
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMvALavavuM - svAdakSa (.)(yakSa vizeSa) maMsa (sI) naya - aMza () jata (ki.)(skaMdhanA deza-eka graMvAra - 3ruta(pu.)(eka jAtanuM vRkSa-AmaDuM 2. tenuM bhAgane viSe raheluM, khabhA upara raheluM) phaLa 3, kerIno sukAvela rasa, kerInA rasane sukAvIne banAvela maMtrI - aMza (kuM.)(skaMdha, khabho). padArtha) saMsi - azvi(.)(khUNo) saMvAdiya-mAnita(a.)(tiraskRta, khATA rasavALA padArthanI siyA - ziva (stra.)(bhAga, aMza, hisso) jema tiraskAranA kAraNe saMbaMdhomAM khaTAza Ave te) 43 (1)(harasano roga, harasa-masA) saMtava - abrAtA (.)(aMbA devIne uddezIne karAyela zaM - aMza (5)(kiraNa 2. sUtra 3. sukSmAMza 4. prabhA 5, tapa, laukika tapano prakAra, aMbApa) vega 6. prakAza). graMvAvI - manavI (strI.)(khATA rasavALI velaDI 2 zra(.)(AMtu, netrajaLa) parNikA nAmaka kaMdano eka bheda, vallI vizeSa) maMsura -aMzu(ra.)(cInadezamAM banela rezamI vasa, cInAI saMvima(va)- vA(trI.)(mAtA ra, durgA 3. neminAtha hIra 2. vastra vizeSa 3. patra-pAMDu) bhagavAnanI zAsanAdhiSThAyikA devI 4. pAMcamAM vAsudevanI mAtA) eNsovatti -- saMsapasa (tri.)(khabhA para rahela, khabhe maMbiyAsamaya - 3ddhisamaja (kuM.)(giranAra parvata uparanuM lAgela). eka tIrtha sthAna) (ti) - tti(tri.)(saMkhyAmAM ke gaNatrImAM na Ave saMdhi - zvina (strI.)(koTInAranagaranA soma brAhmaNanI teTaluM, asaMkhyAta ke anaMta) patnInuM nAma) ma (ti) saMciya - pratikSazcita (pu.)(eka samaye vina - vUtra, 3khta, mAtra (pu.)(khaTAza, khATo rasa asaMkhyAta ke anaMta saMkhyAmAM utpanna thatAM nArakI AdinA jIva) 2. khaTAzavALuM, khATuM 3. kAMjI 4. sauvIra-kAMjI vizeSa 5. TI - iTa(tri.)(kAMTA rahita 2, pASANAdi dravya chAzanuM pANI-Acha) kaMTaka rahita). vi7UTIR - zvinanAmana(.)(rasa nAmakarma, nAmakarmano a - ma (ra.)(anavasara, acAnaka, akALa) eka bheda, jenA udayathI jIvane aspharasavALuM zarIra maLe che) urjAyA - vya (uM.)(abhigrahavizeSadhArI sAdhu, vistaraNa - karnara (pu.)(khATo rasa, khaTAza) zarIramAM caLa Ave to paNa nahIM khaMjavALanAra-muni) vinarasapAitha - vinasapati (kuM.)(aslavetasa vRkSa arjaMta- mAna(tri.)(asuMdara, sauMdarya vinAnuM, kAnti rahita) vagerenI jema khaTAzane pAmela pudgala-padArtha) jaMtara - 3AAtira (tti.)(ati asuMdara, ghaNuM aNagamatuM) saMviti - triA (grA.)(AMbalI, AMbalInuM phaLa) ajaMtatA - kakSAttatA (zrI.)(asuMdaratA, azobhanIyapaNuM) vitno - ajJa#(1)(kAMjI jevuM svabhAvathI ja atyaMta machaMdu9 - mAntaku9 (tri.)(anicchita dukhavALo, khATuM pANI). duHkhaSI). caMdu - mahunAtha (kuM.)(samudra). maidsara - pravartesvara (tri.)(apriya svara, kaThora vANI) : saMvRtyaMma - kabUttaSka (pu.)(pANIne rokavAnI eka kaLA, saui (7)-varSAtri.)(kAmanuM uddIpana thAya tevA 64 kaLAomAMno 13 mo prakAra) vacanAdithI rahita) evuvikaa()- 35vukSi(kuM.)(pANI upara jIvanAra jaMpa - vi5 (tri.)(niSkapa, acala, lobha rahita) vAnaprasthAzramano bheda vizeSa) pitha - pita (.)(bhagavAna mahAvIranA AThamAM luvAli (1) - mahuvAsina (kuM.)(jala pradhAna pradezamAM gaNadharanuM nAma) rahenAra 2. pATalAvaza 3, pANImAM rahenAra koIpaNa padArtha4. ajamA - mAmApa (zrI. (mAtsarya rahita vacana, vAnaprasthAzramano bheda vizeSa) mUdu bhASA) aMka - ma(1)(pANI, jaLa) alauthaLaH - jhavezanIya ()(zAtAvedanIya -()(kuM.)(bhAga, vibhAga, avayava 2. paryAya, karma, sukhavedanIya karmI dharma 3. bheda, vikalpa 4. rUMdha)
Page #544
--------------------------------------------------------------------------
________________ artha - (.)(akArya, na karavA yogya kArya, aghaTita prazno - marmata (vya.)(karma vinA, karma vagara) kArya, anucita kArya, niSiddha kArya Hsa - moza(pu.)(kamaza rahita, pharmaraja rahita re, manamA - ziyamA(tri.)(vartamAnakALe nahIM karAtuM, ghAtikarma rahita snAtaka-kevaLI) vartamAnamAM na karAtuM) 3mAri (1) - samari(tri.)(potAnI bhUmikAne #METU - ziyaHIV/chta (tri.)(vartamAnakALa ane anucita karma karanAra, ayogya karma karanAra) bhUtakALanI kriyA vaDe nahIM banela) maHI - mazarma(vi.)(akarmaka dhAtu, karmanI vivekSA rahita TTa - 3 (tra.)(kAi rahita, iMdhaNa vagarano) dhAtu 2, jene karma nathI te-akarmaka). - kRta (tri.)(akRta, nahIM karela) sanmabhUmI - #fmUkya(kuM.)(akarmabhUmimAM pedA thanAra noff () - 3chUtofzana(kuM.)(yatanApUrvaka yogane garbhaja manuSya, yugalika) nahIM AcaranAra, akRtayogI, agItArtha) kampamUkha - 3fpUmi (strI.)(kRSi Adi karma rahita upAchitta - mawtaprAyazcitta(.)(jene prAyazcitta nathI kalpavRkSaphalopabhogapradhAna bhUmi, aDhIdvIpavartI 30 akarmabhUmi) karyuM te, AlocanA nahIM lIdhela) bhUmira - vibhUmiga (pu.)(akarmabhUmimAM utpanna masAlAri - atisAmAvari (pu.)(upasaM5rdU ane thayela garbhaja manuSya) maMDalI e be samAcArIne nahIM AcaranAra) - bhUmikA(trI.)(akarmabhUmimAM janmela DhiA - 3 Dina (tri.)(komaLa, kaThaNa nahIM te) strI). aU - #f(kuM.)(karNarahita 2. te nAmano eka aMtarlIpa amathA -- arpatA (zrI.)(akamatA, kamano abhAva) 3. akarNadvIpamAM rahenAra). #aa (HI) - mIt (avya.)(ekadama, acAnaka, #guchaUST - machinna, chinna(itri.)(jenA karNa niSkAraNa, nimittonI apekSA rahita) chedAyelA nathI te, akhaMDa kAnavALo ra. jeNe zravaNa nathI karyuM sA (mA)riyA - lakSmAtrithA(strI.)(anya mATe te) choDela bANa vagerethI anyanA ghAta mATe banatuM cothuM kriyA sthAna) atta - marjana (tri.)(ThIMgaNuM, kharva 2. chedana karanAra) aThThA (ma) vaMdu - mazarmA (.)(anyanA vadhArthe kSattima - 3 trima (tri.)(akRtima, svabhAvasiddha karela prahArathI anyano vinAza thavArUpa cothuM kriyA sthAna) kRtrimabhinna). aThTha(M)raMvattiya - 6_pratyayaae(.)(koI aM - ~i(uM.)(akalpanIya, khape nahIM tevuM, agrAhya, ekane mAravAnuM dhArI mAratA akasmAta anyane haNavuM te, ayogya, sAdhune na kahyuM tevuM, akRtya 2. avidhie carakAdi akasmAta daMDa-kAraNa che jenuM te, cothA prakAranuM kriyA sthAna) dIkSA 3. darpavagere 4. dUSaNa yogya 5. anAcAra 6. amaryAdA, emphA (mI)maya- smRddhi(na.)(bAhya nimitta vagara anIti, anupadeza 7. asthitaMkalpa) kalpanA mAtrathI utpanna thato bhaya, sAta bhaya paikIno eka bhaya) #MTAvaUTTU - alpasthApanAnya(pu.)(aSaNIya meya - mata (tri.)(nahIM kareluM ra, anyathA karela 3. vaDha-pAtra-piMDAdi akathya AcArano bheda) baLapUrvaka karela 4. RNalekhana patrAdi 5, sAdhune uddezIne na uppaya - mithita (kuM.)(acalakAdi daza prakAranA banAvela da. nahIM karela karavuM te 7. prAyazcitta nahIM grahaNa karela kalpa-maryAdAthI rahita, vaccenA 2 ra tIrthakaronA sAdhu, 8, abhAva 9. karaNano abhAva 10. nivRtti) cAramahAvratarUpa yatidharmamAM sthita) avayara - achUtara (pu.)(prAyazcitta yogya puruSa 2. gya - azvina (uM.)(agItArtha, jene zAstronuM pUre chaThThuM-advaimAdi tapavizeSathI aparikarmita-anavyasta zarIra). pUruM jJAna nathI tevo jaina sAdhu 2, ane paNIya) athANuM - achUtaz (tri.)(karelA upakArane na jANanAra, nvita (tri.)(akalpita, ayogya) akRtajJa 2. kRtajJa 3. asamartha) mazara -- hbara (kuM.)(akabara bAdazAha) mayathA - 3 RtazatA (strI.)(akRtajJatA, karela upakArane maH - 3rmana (ra.)(kamabhAva, Azravano nirodha 2. na jANavuM te 2. kRtajJatA) karma rahita-muktAtmA)
Page #545
--------------------------------------------------------------------------
________________ akSayapuIchA - jhavatapu09 (tri.)(jeNe puNya pharela nathI te, sArU (1) - D%SAvina(.)(jenAmAM krodhAdi kaSAya nipuNyaka, puNya rahita) nathI te, kaSAyonA udaya rahita, akaSAyI) akSayaL ()-madbhUtAtma(.)(asaMyata, jenI indriyo a ya - mAya(tri.)(kaSAya varjita, akaSAya, siddha) vazamAM nathI te). masiT - satra (tri.)(aparipUrNa, apUrNa, adhuru) mayaguda -RtamuA(tri.)(apati, azikSita 2. bhaNyA masiUTUvattA - 3chatrapravartavA vagara zikSita thayelo). (.)(aparipUrNasaMyamanuM pravartana karanAra, dezavirata, ayasamayAIya - matasamIvAra (uM.)(upasaMpada ane zrAvaka) maMDalI e be samAcArInuM pAlana na karanAra sAdhu) 3 AisaMgama - maitrasaMyama (I.)(dazavirati, yamuya - 3Rtazrata (kuM.)(agItArtha, jeNe ucita sutrArtha zrAvakadharma) prahaNa nathI karyA te, zAstrajJAna rahita). masiUsaMgamavaMta - astrasaMthamavat (kuM.)(dezaviratidhara - ajarapa6(tri.)(karaMDIyAnA AkArathI rahita zrAvaka, vratadhArI zrAvaka). lAMbuM ke samacaturasa) asiUT - 34trA (strI.)(AropaNano cotho bheda, jemAM makSaraMtha - akSara Dukra (tri.)(atimAMsala, jenA vAMsAnA vadhAre tapa samAI zake te prAyazcitta) hADakAM mAMsala hovAthI bahAra dekhAtA nathI te) madAM - thA (trI.)(mithyASTi, ajJAnI, dravyaliMgI mana - makara (ra.)(athabhAva 2, avyApAra 3. athavA gRhastha dvArA kahevAtI kathA). anAsevana 4. tyAga karavo te 5. akaraNa eTale nyAyamane mAdya - cikra (kuM.)(audArikAdi kAyAthI bhinna, karaNAbhAva, vedAnta mate nivRtti 6, saMskArahIna hetu doSa 7. azarIrI, siddhano jIva) akaraNIya-maithuna) grAma - 5 (pu.)(IcchAno abhAva, akAma, anicchA maraNa -mAtA(strI.)(AcaraNa na karavuM te, nasevavuM 2. nirjarAdino anabhilASI 3. abhiprAya rahita 4. mokSa) 3%AmaNA - mAmAnnAna (kuM.)(akAma snAnathI RUT - RUta (ma.)(nahIM karavA AzrayIne, rahita, asnAnAdijanya paridAha-paritApa-du:kha ra. kriyAno niSedhavAcI avyaya) nirabhiprAya) araLiyama - akSara niyana (pu.)(akaraNIyano tyAga, mA - mAmAna(ki.)(icchA-madana-kAmathI bhinna anAvaraNIyanA tyAgano niyama) kAmanAvALo, mokSAbhilASI) maLi - mazaraLi(stra.)(Akroza vacanathI kAma karavAno meala - vAmakRtya (tri.)(IcchA vagara kartavya jene niSedha karavo te) che te, anicchAkArI) saraLa-jhara(tri.)(akartavya, nahIM karavA yogya kAmA - mAmA (tri.)(anabhilASaNIya 2. viSayAda kArya-pravRtti 2. atya) vAMchA rahita) masaLo - manokA(tri)(bhAvIkALane AzrayIne DhAmAM - zAmakSA(tra.)(nirjarAnI IcchA vinA bhUkha akaraNIyano udaya jemAM thAya te, bhaviSyamAM akaraNIyapaNe veThavI te, anicchAe bhUkhyo rahenAra) udaya thaze te). mALiTT - nazvara (trI.)(jemAM anicchA naMda - nag(kuM.)(te nAmano eka vidvAna 2. kalaMka kAraNa hoya tevuM, vedanAnA anubhavamAM anicchA-amanaskatArUpa rahita, akalaMka). kAraNa). anuI - mAru (tri.)(jemAM karuNA na hoya te athavA jamAna - nirvA (trI.)(nirjarAnI jene karuNA na hoya te, krUra, dayA rahita, nirdaya) abhilASA-icchA vagara parAdhInapaNe sudhAdi sahana karavA te, vanusa - (tri.)dviSarahita, krodhAdi kAluSya akAmanirjarA) rahita) te). * 16
Page #546
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAmA - mAmatRUTI (.)(nirjarAnI abhilASA maifNa (reza)(paryAya). vagara paravazapaNe tarasa sahana karavI te, karmanAzanI IcchA vagara mAhitra -ahina(tri.)(spaSTa akSarabhASI, spaSTa kahenAra) tRSNA sahana karavI te). viUT - skrina (tri.)(Asakti kAraka dhana-kanakAdi sAmavaMgaravAsa - mAmadgadaryavAna (.)(nirjarAnI rahita, niSparigrahI, zramaNa 2, daridra) apekSA vagara dabANavaza brahmacarya pALavuM te, phaLanA uddeza vagara vira - grinavara (tri.)(akiMcana evA sAdhunA brahmacaryanuM sevana karanAra) arthaprayojanane vagara kahyuM siddha karanAra) evAmaparA - mavAmaHRUT(.)(viSayAdinI Asakti rahya ratha - vijhanatA (strI.)(daridrapaNuM 2. chate thatuM maraNa, bAlamaraNa) niSparigrahapaNuM). RSi - viki@(tri.)(nirabhilASI, IcchA rahita) vira - vicara (.)(eka prakArano hetvAbhAsa) amiyA - emii(strI.)(anicchA, icchAno abhAva) ziSya - 3chUca (.)(aprazasta, sAdhune na karavA yogya sAya - Tya (pu.)(pRthvI Adi SaTUkAya rahita, 2. karma rahita) audArikAdi pAMceya kAyAthI mukta, siddha 2. rAhu) mavizvadA - kabrasthAna (1.)(cAritranA mULaguNAdi #RT - 13% (kuM.)(bhojanamAM aruci-dveSa thavA rUpa bhAMge tevuM akRtyanuM sthAna) eka jAtano roga 2, apacya) - ara(tri.)(kharIdavAne ayogya) avAranavArU () - mAravAni (kuM.)(akArakavAdI, zik - @(tri.)(nahi kheDeluM, khoghA vagaranuM) AtmAne niSkriya mAnanAro) vita - 3ii (ru.)vastrAdine nahIM kharIdanAra) aLAIr - %ArA (tri.)(jenuM kAraNa ke heta na hoya te, atti - azakti (.)(apayaza, apakIrti, niMdA 2. udezya rahita 2. paribhogeSaNAno pAMcamo doSa). dAnapuNyaphaLano lokApavAda, dAnanI eka dizA ke sarva dizAmAM prakSAvita - mariya(tri.)(kharIdInA prAraMbhanuM kAraNa hovA kIrtino abhAva) chatAM paNa vyApAra nahIM karAvato) mariya - 5 (.)(kAyikI-AdhikaraNikI Adi ma i- kSati (fjha.)(bIjAothI nahIM karAyela) kriyAno abhAva, kAyikI Adi kriyAnA rAga vagarano, prazasta avani - ana(pu.)(aprazasta-kharAba kALa 2. niyojita manovinayano eka bheda 2. nAstika 3, sAMparAyika karmano karmanA niSedha mATe kaheluM hoya te 4. guru ke zukrano asta kALa abaMdhaka). Adi 5, kartavyano anucita kALa 6. zveta 7. vRSTino abhAva) ziriyA - kriyA (strI.)(mokSane nahIM sAdhI ApanAra Inavodi() - aniprativadhina(tri.)(akAle anuSThAna, mithyAtvayukta kriyA 2. nAstikya, nAstikavAda 3. jAganAra, kasamaye-rAtrikALe pharanAra). yoganirodha, 4. abhAva 5, sarvakriyAno abhAva) atnapaDha - tripatana (1.)(akALe vAcanA karavI, vizvariyAya - yAtma (kuM.)(AtmAne niSkriya asvAdhyAyakALamAM bhaNavuM te, akALapaThana) mAnanAra, sAMkhyadarzana). mAtrA - mAtmaparihIna (.)(zIdhrapaNe, tatkALa riyA (2) vA (ra) - ziyAvAvit pragaTa thanAra, sagha utpanna thanAra). (kuM.)(akriyAvAdI mata,jIvAdi padArthone nahIM mAnanAra, mahApofr () - mRtnamazina (tri.)(akAle nAstika) bhojana karanAra, rAtre hoze hoze khAnAra) matra - mautra (tri.)(khIlA vinAnuM) manamavu - kAnamRtyu(kuM.)(akALamaraNa) mAmo (to) maya - tamaya (tri.)(abhaya, jene mAnavAsi() - mAhnavarSana(pu.)(kamosamI varasAda koInAthI bhaya nathI te 2. saMyama) 2. anavasare dAnAdimAM pravRtta thanAra) vayA - maJiil (tri.)(kuMcikA rahita, cAvI mAnasakkara (ri) - mAsvAdhyAyara vagaranuM) (ra)(kuM.)(asamAdhinuM 15muM sthAna ra, akALe svAdhyAya majhuMDA - jhabujhara (kuM.)(saMpUrNa hAtha-pagAdi) karanAra) akucipa
Page #547
--------------------------------------------------------------------------
________________ zukya - vAgha (tri.)(aMgavikAra rahita, hAtha paga ke madbhaH- grAnTa(chuM.)(moTethI raDavuM te, vilApa karavo te 2. mukhanI virUpa ceSTAthI rahita). corAzI AzAtanAmAMnI ekatAlIsamI AzAtanA 3. zabda jamavAna(tri.)duHkhanA udgAra vinAno, AkaMdana rahita) 4. AhvAna karavuM, bolAvavuM 5. mitra 6. bhAI 7, dAruNa yuddha *auSya (fa.)(vikRta ceSTA rahita, prazasta ceSTAyukta) 8. du:khIne rovAnuM sthAna 9. nRpa bheda vizeSa) 3 rana - rUTina (ni.)(amAyAvI, avaka, ju) prakSepa - (1)(jora-jorathI raDavuM te, moTA avAje vajudana - vUtra (tri.)kutUhala rahita, Azcaryarahita, raDavuM te 2. AhvAna karavuM te, bolAvavuM) IndrajAla Adi jovA ke batAvavAnI icchA vinAno) zradghatUvarI - 3rjAtu (sU) a (trI.)(eka jAtanI mArabhUtha - amArabhUta (tri.)(gRhasthAzramI, pariNIta, gucchavanaspati) bAlabrahmacArI nathI te). malvina - mesthata (ra.)(mathurAmAM Avela eka sthAna) majuya - majura (ni.)(nizcala, sthira). krama -- gAma (kuM.)(baLapUrvaka ullaMghana 2, Agraha 3. asatra - 3tni (tri.)(azubha, kharAba, azobhana, vyApta 4. parAbhava, uccheda 5. balAtkArapUrvaka 6. paraloka abhadra, amaMgala 2, sthalamati, kartavya akartavyanA viveka prAptinuM sAdhana vidyAkarma vagere) vagarano, ajJAnI) 3LamA - mAmA (sa.) parAbhava, AkramaNa 2. pagathI masanavilora - kAzavA (.)(azubha karmano krIDA karanAra) udaya) adipittA - mAtha(ma.)(AkramaNa karIne, caDAI karIne, maja - vArtAvittanane parAsta karIne) (3)(ArtadhyAnAdi akuzaLa cittano nirodha) mAtA (rezI-sTI.)(baLAtkAra, jabaradastI 2. kaMIka masano niroda-karAnnayoniro(.) mana-vacana- unmatta strI) kAyArUpa azubha yogano nirodha) a (leNa strI.)(bahena) satnachattisparva - zananavRttirUpa (tri.)(pApanA asIvI - masIhevI (zrI.)(vyaMtaradevI vizeSa AraMbhathI nivRtta thavAno svabhAva che jeno te, pApa vyApAranI akkAsI devI). nivRttinA svabhAvano) TTa - vijJag (tri.)(zarIranA klezathI rahita, bAdhA mIna - 3zIna (kuM.)(suzIla, sadAcArI) rahita, svastha). judaya - vaju(tri.)(iMdrajAlAdi kutUhala rahita) praznakuM(te)(adhiSThita-sthita, yojita, adhyAsita-raheluM) jU(#) - maznara (tri.)(kliSTa adhyavasAya vagarano, makkasa - sAm (thA.)(gati karavI, gamana karavuM, javuM). krUratA rahita, dayAvAna). aR () - zera (tri.)(kharIdavA yogya nahIM te, kavana - vana (tri.)(azuddha 2, jemAM kevaLa nathI te) kharIdavAne ayogya) modaka - gautUDhatra(vi.)(nATakAdi kutUhala rahita) mo (sejha)(dUta) jou - 3oNa(a.)(gusso karavAne ayogya, adUSaNIya) a UT - mohana (ja.)(saMgraha) viya - 3opita (tri.)(gussA vagaranuM, dUSaNa rahita) moko (reza)(bakaro) *mavira (kuM.) kosa - moza(na.)(zvApada nadI vagere upadravayukta sthAna soviyaL()- savilAtmana(I.)(samyajJAna rahita) 2. varasAda yogya sthAna vizeSa) koi - madhara (tri.)(krodha rahita, akopI) koza (.)(asabhya bhASA, kaThora vacana kahevA te, kaMd (rezI ) pravRddha, vRddhimAna) durvacana 2. zApa 3. niMdA 4. viruddha ciMtana) adbhata - mIna(tri.) dherAyela, grasta 2, parAbhava pAmela, esa - mAtrazakSi(tri.) durvacana bolanAra, kaTuvacanI) parAsta, pIDita 3. AkramaNa 4. acittavAyukAyano eka bheda) mokSa - mozanA(zno.)(kaThora vacana bolavuM te, niphara madaataruvanna - suvAnti (tri.)duHkhathI pIDita, duHkhathI vacana kahevA te) dabAyela).
Page #548
--------------------------------------------------------------------------
________________ akropari ()sada-mAoNapara (ra)pada(pu.)(Akroza #gyavi - akSayanavi(strI.)(akSayapaMjI, akhUTa mUDI) pariSaha, bAramo pariSaha, Akroza-tiraskAra yukta vacana sahevA varavRti - akSayatRtIyA(strI.)(akhAtrIja, vaizAkha suda trIja, akSayatRtIyA) praznopari (1) savinaya - gopari (3) kavinaya aRvayajUtha - kanakSatapUnA (strI.)(akSatapUjA, aSTaprakArI (kuM.)(Akroza pariSahane jItavo te, Akroza pariSaha para vijaya pUjAmAMno eka prakAra, jinapratimAnI sanmukha akhaMDa akSatanuM meLavavo te). samarpaNa karavuM te) 3oda - awodha (tri.)(krodhodaya rahita, gusso nahIM karato avaqAthAra - akSatAvAra (kuM.)(sthApitAdi doSono tyAga ra, atyaMta alpa kodhavALo). karanAra AcAravAna sAdhu, zuddha cAritrI) gEfktamaM ()(te prakAre, te pramANe, kharekhara) +vALA+thA - akSatAvAratA(strI.)(paripUrNa AcaraNA, RS - akSa (pu.)(jIva 2. candanaka, jeno upayoga jaina vizuddha AcaraNA, akhaMDa AcAra saMpannatA). sAdhu sthApanAcAryamAM kare che, te rUpa zramaNanI upadhi vizeSa 3. RyathArasaMpaUCT - akSatavAra saMpanna (tri.)(akhaMDa Indriya 4. pAsA 5. koDI 6. janmathI aMdha che. patthara ke agni AcArane prApta thayela, nirdoSa AcaraNa yukta, zuddha cAritradhArI) 8. kALuM mIThuM saMcaLa 9. karma pramANa 10. cAra hAtha athavA #g? - akSara (.)(je svasvabhAvathI kyAreya na phare te, 2. channu aMgulanuM eka mApa 11. rudrAkSa 12. gADAnI dharI 13. varNa, akSara 3. jJAna 4. kevaLajJAna 5. cetanA, AtmA 6. baheDAnuM vRkSa 14. rAvaNano eka putra 15, sarpa 16. garuDa avinAzI, jeno nAza thavAno nathI te, kSaraNa zunya 3. ujjavaLa 17. jugAra) 8. akSarazrutano eka bheda vizeSa) 3FggX- jakSati(vi.)(akSaya, kSaya vinAnuM) avamagTTCT - akSaraju (chuM.)(ananta gamA-paryAya sahita vanagoya - athavA (.)(akSayodaka, akhuTa pANI uccAra vagere akSaranA guNa) jenuM che te, nitya pANIthI bhareluM) __akkharaguNamaisaMghaDaNA - akSaraguNamatisaMghaTanA amagSNa - akSavardhana(na.)(pANI kADhavAno koza, masaka) (trI.)(akSaranA guNavaDe matijJAnanI saMghaTanA, dravyadbhuta vaDe avaqUvenaM (rezI (maithuna krIDA, saMbhoga 2, rAtrino bhAvakSatanA kathanamAM akSaraguNanI matiyojavI te). prAraMbhika bhAga, saMdhyA) RgRpakriyA -- akSarapuSTi (trI.)(brAhmIlipino navamo magrddhA - navA (trI.)(baLadagADuM) lekhavidhAna, prAcIna lipino bheda) upAya - 5kSapara(kuM.)(akSapAda nAmanA nyAyadarzananA kavaratnama - akSaratAma (guM.)(zabdanI jAti varNa vagerenuM praNetA muni, gautamaRSi 2. akSapAda RSie kahela graMtha) jJAna). amag5 - akSay (tri.)(asamartha 2, abhAva 3, kSamA avaviddha - akSaravizadva(tri.)(pada ke akSarothI yukta) abhAva 4. ISya 4. yuktizUnya, ayogya 5. anucita) madhura saMvardhA - akSarasaMvAddha(.)(zabdamAM akSara spaSTa hoya 3gya - 3akSaka (1)(indriyanA saMnikarSathI utpanna pratyakSa te) jJAna) vamavarasafupAvAva - akSarannipAta(kuM.)(akSarono saMyoga, *kSata()(akhaMDa cokhA 2. koIpaNa dhAnya 3. ghAva rahita akArAdi akSaronuM joDANa) 3. akSaya, kSayAbhAva 4. java 5. utkarSayukta 6. paripUrNa 7. #sama -- akSarasama (ja.)(geyasvara vizeSa, hRsva dIrdha je kSaNAbhAva) akSara jevo hoya tevo bolavo te) akSa (a)(kSaya rahita, akhUTa, zAzvata, akSaya 2, 3 rasamasa - akSarasamasa (6)(akArAdi akSaronuM ananta 3. avinAzI). joDANa-meLApa, akSara samUha) avarathAdi - akSayanidhi (kuM.)(akhUTa bhaMDAra, akSaya avaqtra (sejha-j.)(akharoTanuM vRkSa 2. akharoTanuM phaLa) bhaMDAra, deva bhaMDAra). 3varNana (reza)(pratibiMba paDela 2. pratidhvanita 3. avazyaffhataa- vidhitam ()(laukika phaLaprada AkuLa-vyAkuLa) tapavizeSa, akSayanidhi tapa)
Page #549
--------------------------------------------------------------------------
________________ akSaya) avaqnA - 3 dhvatrita (tri.)(apramatta, akhkhalita, ra, rvivatara - adyattara (1.)(AMkhanuM chidra, AMkhanI aMdarano apatita, acyavita 3. sUtranA guNano eka bheda) bhAga) avazvatiyaritta - mahnitavAritra(kuM.)(aticAra rahita vizva7 - sAkSika (tri.)(jeno AkSepa karAyo hoya te ra. mUlaguNarUpa cAritra jene che te, vizuddha cAritradhArI 2. niraticAra AkarSita, AkRSTa thayela, kheMcAyela 3. namAvela 4. lalacAvela saMyama). 5. sthApita) matiyAphAnanura - managtnatAviLayuta yag (+) - kSetra (7.)(kSetrano abhAva 2. (tri.)(asmalita punarukti rahita ItyAdi guNothI yukta) maryAdita kSetranI bahArano pradeza, kSetranI bahAranuM) gvA - akSara (.)(vyavahAranA nirNAyaka vidvattAyaMsa - nivasana (tri.)(baLajabarIthI dharmAcArya ra.cokhaDuM Asana). lIdhela vastra paheravuM te) avaqvAyA (reza)(dizA) giTTTI - JkSaTT(.)(AMkhomAM lagAvavAnuM aMjana) mavizvamuttaHItnI - akSaqtrapAnA (strI.)(rudrAkSanI mALA) vizvavaUT - HkSepaUT (na.)(vyAkuLatA, vyagratA, ma+GNo - mAstrota ()(gADAnA paiDAnI dharInuM vAMkuM gabharAmaNa) umigvarDa- mA (madhya)(svIkAravA mATe) +9oyaLIST - kSatrota:vergr ( tri.)(gADAnA paiDAnI vimagvaDA - mAmukAma (tra.)(svIkAravAnI dharInA chidranA pramANavALuM, cakanAbhinA chidranA pramANavALuM) IcchAvALo) vavavaUHpatta - akSatrota:praHUTa(vi.)(paiDAnI 3vizvayaTI - vedanA (strI) netrapIDA, AMkhano eka nAbhinA chidranA pramANanA jeTalI jagyAvALuM, ati prakArano roga) alpapramANavALu) mIna - makSI (tri)(nahIM tUTeluM 2. kSaya na pAmela, vallA -- mArA (stra.)(abhidhAna, nAma) makSagThThA - 3 tija(na.)(sAdhya kriyApada 2, kiyAvAcaka zrI dipaTTa()- akSApiiAna(.)(aprAka zabda) AhAra lenAra 2. jenI AhArazakti naSTa nathI thaI te) RvAphaTTA - ArahyAyisthAna (ja.)(kathA kahevAnuM varavIpamadA siya - makSIjImahAzivA (kuM.)(je labdhinA sthAna) prabhAvathI hajAro mANasone jamADe paNa pote na jame tyAM sudhI na Raphuorfsava - mAraDyAyizrita (1)(vAta khUTe tevI labdhivALo, aphINamahAnasika labdhivaMta). Azrita jUThANuM, mRSAvAda-jUThano navamo bheda) vaUTmahAsa - kSamaNInasI(trI.)(bhikSAmAM lAvela avaqAyA - mAyA (trI.)(kalpita vArtA, daMtakathA annathI lAkho mANasa bhojana kare chatAM paNa jyAM sudhI pote na 2, vAta) jame tyAM sudhI na khUTe tevI labdhi, akSINamahAnasI labdhi) mAuM- padyAnuY (vya.)(kahevA mATe, bolavA mATe) 3ii jamadaniya - akSamadAnA(s.)(labdhi vizeSa prAma, vijJAna - sAravA(pu.)(sleccha vizeSa) jenA prabhAve te puruSa jyAM rahyo hoya tyAM tIrthaMkaranI parSadAnI #gIDa - mArava (I.)(prekSakone besavAnuM Asana- jema asaMkhya jIvo sukhethI besI zake che) sthAna, cAre taraphathI joI zakAya tevI jagyA) avaravIramadhu (du) priya - sakSamadhu (pu.) dUdha, sthAna - sarIna ()(kathana, nivedana) ghI madhu AdinA vanarUpa abhigraha vizeSa) avaqAra - AyAta (tri.)(parvamAM tIrthakara gaNadharAdi vaDe mag - 3 (tra.)(akSata, nahIM haNAyela, apratihata) pratipAdita 2, kaheluM, prarUpeluM) vaqAraritta - kSatAravaritra (pu.)(akhaMDa avaqAyapadhdhabbA - marthitaprajJA (trI.)(pravrayAno eka cAritravALo, aticAra rahita cAritra pALanAra). prakAra, upadezAdithI bodha pAmIne dIkSA levI te) avaquUT - akSaUT (tri.)(avicchinna, atruTita). vi - (.)(AMkha, netra, cakSa) vaghu - akSaka (tri.)(udAramati 2. azudra 3. akRpaNa, lobhI nahIM te 4. adhUra). 20
Page #550
--------------------------------------------------------------------------
________________ vadhupuri - akSapura (strI.)(akSapurI nAmaka nagarI vizeSa) mAI - garavajJa (tri.)(akuzala, anipuNa 2, khedane ujavava - Apa(kuM.)(AkSepa 2. AzaMkA 3. pUrvapakSa 4. nahIM jANanAra) ogaNIsamuM gauNa cauryakarma pa. bharsanA 6, apavAda 7. gama-3() vRkSa 2, parvata 3. sUrya4. gamana nahIM karanAra AkarSaNa 8. dhanAdi nikSepaNa 9, arthAlaMkArano bheda 18. zUdrAdi) nivezanA 11. upasthApanA 1ra. anumAna 13. tiraskArayukta 33 - (kuM.)(asura, daitya) vacana) gvaUT-3 tikSApatra(kuM.)(nAraka, narakAdigatimAM adhevaLa - AkSepat(trI.)(zrotAnuM tattva pratye AkarSaNa gayela, durgatiprApta) thAya tevI dharmakathA, dharmakathAno eka bheda) 3aai -asthi (1)(keLu-kadalIla 2 TukaDArUpa samAreluM avavi () - AkSepa (ni.)(vazIkaraNAdithI pArakuM phaLa 3. adhvakalpa-kALakalya) dravya haranAra). marifjodo (reza)(yauvanonmatta, yuvAnIthI unmatta thayela). ullo - (I.)(talavArane myAnathI khecavI) iT - AU (pu.)(nahi khaMjavALavAno *moTa(3)(kuM.)(akharoTanuM vRkSa 2, akharoTanuM phaLa 3. abhigrahavizeSa dhAraNa karanAra) pahADI pIlu vRkSa) matha - manca(kuM.)(bAhya abhyatara gathithI rahita, nirgatha, avaqomaMA - maTaku (6)(paDilehaNAno eka bhAga sAdhu) joyA pachI tenA para rahela jIva-jaMtune khaMkheravo te, khoDabhaMga) aigha - mAnya(tri.)(atyaMta durgadhI). agoma - akSama(tri.)(kSobha rahita , aMdhakavRSNi ane sAMdhA - azvina (kuM.)(sarpajAti vizeSa) dhariNIdevIno putra 3. acala, sthira 4. aMtaHkRzAMgasUtranA kacchamAna -- acchas (tri.)(nahi jato, nahIM cAlato) prathama varganuM eka adhyayana). 3 - kRta (tri.)(nahi kareluM) moghaMbaUT -- aopana(.)(gADAnI dharIne telAdi padArtha aditiH - avaTatara (pu.)(kUvAno kAMTho) copaDavA te ra, ghA upara auSadha lepana) Tdatta - kaDavA (kuM.)(te nAmano eka rAjaputra) maravuM - magI (fz.)(saMpUrNa, paripUrNa, bhAga-vibhAga mA dura - 3 vaTavarDara (kuM.)(kUpamaMDUka, kUvAmAMno deDako) vagaranuM) mAmada - eva8mada (.)(kUvAno utsava, kUvAno pratiSThA aeTTUTR% - magUjJAnaraja (tri.)(akhaMDajJAna mahotsava). rAja, pUrNajJAnavALuM) 3aai - mafthata (tri)(pratibaMdha rahita 2, AhArAdimAM vaMdaMta - gagg9tta (fa)(paripUrNa daMtapaMkti che jenI anAsakta) te, paripUrNa dAMtayukta) - ni(kuM.)(agni, vahni, Aga vaMDara - 3ghaData (fz.)(saMpUrNa, paripUrNa 3rfmAhitya - macAdita (kuM.)(agni lavAyo che jeo urvAhiyarIta - gfutata (tra.)(akhaMDa cAritrI, vaDe te 2. sthApelo agni, lAvelo agni) nirdoSa cAritra jenuM che te) sarkiMDaTTA - nipakSasthAna(3.)(agninuM sthAna, vRitta - azvina (tri.)(samasta, saMpurNa, akhila) agnithI prajavalita sthAna) 3ddhinaraMpA - avinasaMpar (zrI.)(samasta saMpatti, marLavAra - niya(kuM.)(agnikAya, tejaskAya) sarvasaMpatti). jinIva - mananIva(kuM.)(agninA jIvo, tejaskAya) maga - 3H (pu.)(vyAkuLatA rahita, kheda rahita) binIvIra - anilIvara (na.)(zarIramAM rahela mama - (tri.)(upadravavALo mArga 2. krodhAdi agnikAyanuM zarIra, tejasakAyajIvathI baMdhAyela zarIra) upadrava sahita puruSa) maffmaya - mitta (tri.)(agnithI dAjhela, sa va - prakSepa (.)(upadravayukta dekhAva- agnithI baLela) AkAravALo mArga 2. dravyaliMga varjita) *manidhyamira (.)(agnithI kAMIka baLeluM, agni vaDe 65). 21
Page #551
--------------------------------------------------------------------------
________________ saTUTLyAsa - mananoSita(tri.)(anithI garama karela, mAnava dak - umAnaya rata ()(nAma kamenI agnithI tapAvela). agurulaghu Adi cAra prakRti) manoSita (tri.)(agnithI rUpAMtarita thayela, agnithI mAnagUTTI - 3 gurunagunAma (.)(nAmakarmano eka bheda, baLela). jenA udayathI jIvane agurulaghu zarIra prApta thAya che) maforforfma9tta - vikSipta(tri.)(ani upara nAMkhela, 3(trayaufTTA - a nna pariVITY agnimAM nAMkheluM) (.)(aguruladharUpe paryAya, pariNAma pariNAmInA abhedajanya sapipiniya - nirajAti (tri.)(agnirUpe agurulaghupariNAma vizeSa, ajIvapariNAmano eka bheda) pariNAma pAmela, pUrvasvarUpa tajAvIne agni svarUpe pamADela- mAruvara - guruva6 (kuM.)(kuNAgaru caMdana, eka jAtanuM sugaMdhI agnisvarUpI thayela). lAkaDuM). nimuda - napua (kuM.)(devatA, deva 2, agnihotrI anaMta - mAta (tri.)(asrAvI, nahIM gaLatuM) brAhmaNa) triya - atita (tra.)(apatita, agalita) ati () - sAra (kuM.)(nIrogI, roga rahita 2. auSadha vaTTa - jha vata (tri.)(gaveSaNAthI aparibhAvita 3. nahIM kahenAra) - AhArAdi, AhArAdinI gaveSaNA nahIM karela). sthi- 35ti()(agatya nAmanA RSi 2. agathiyAnuM mAvaITUTI - JUvA (strI.)(vargaNA vizeSa, jIva vRkSa 3. acAsI mahAgraho paikIno pistALIsamo mahAgraha4. vaDe grahaNa karavAmAM na Avato 5galono samUha) agamya gotramAM utpanna thayela che. AkAzamAM dakSiNa dizAmAM sAhitya - adIta (tri.)(asvIkRta, grahaNa nahIM karAyela). rahela eka tAro) / mAdiyArA - 3JdIta ()(sAdhuo dvArA nahIM ars - Tw (kuM.)(sthAvara, je halana calana na karI zake svIkArAyela bhojanAdi deva dravya, agRhIta AhArAdi vastu) tevo jIva, pRthyAdi e kendriya jIva 2. vRkSa 3. AkAza) ma&iArAya - 3hitna+na()(aMgrahita karAya nAmano mApi - %i(1)(jenA pATha gAthA vagere eka samAna rAjA). na hoya tevuM zrata, AcArAMgAdikAlika zrutajJAna) 38-3Dhi (tri.)tatvaniSTha, jeNe zAstronuM avagAhana Tw - 31Na (tri.)(gamana-maithuna mATe ayogya strI, karela che te) ratikrIDA mATe ayogya bahena, mAtA, putravadhu, halakA varNanI maDhavA- sadvipra (tri.)(tattvajJa, tattvamAM niSThA pAmela cI vagere) che prajJA jenI te). ANTH ITS () - ITIAfma(a.)(mA, bahena Adi (ba) 2 - ITR (1.)(dhara, makAna, gRha ra, sthAna 3. sAthe maithuna sevanAra) gRhastha) sAmA - mAmaf (trI.)(spaSTa uccAravALI vANI) sAraW - rastha (.)(gharamAM rahenAra, gRhastha) mAdiya - 3ti (a.)(jeNe pApanI gaha-niMdA nathI karI ma()TTRghaw - 3 //ratha(kuM.)(gRhastha dharma, dezavirati *mArca(tri.)(aniMgha, niMdAne yogya nahIM te) mAra vaMdhaM - maravacana (.)(putra-strI-dhana-dhAnyAdi mA - mI (ja.)(agaru caMdana, sugaMdhita dravya vizeSa) rAha samaifdhaya - manucita (tri.)(agarunI gaMdhavALo 2. 3rarva- maurava(tri.)(Rddhi vagerenA abhimAnathI rahita) agarucaMdanathI "pela). marivAra - HITRvAsa (pu.)(gRhavAsa, gRhasthAzramavAsa). aDhapura - rupuTa (pu.)(agaru saMpuTa, agaruno puDo) gAri () - marina(.)(gRhastha, gRhasthAzramavAsI) 3 nA - 3 niyukta(.)(je nahIM bhAre nahIM halaku te- samAriH - 35*riravArya (ja.)(gRhasthanuM kArya, gRhasthanI AkAza, paramANuM vagere ra. paratattva 3. atyaMta sUkSma bhASA- sAvadyAdi kriyA 2. jAti Adino mada karavo te) mana-karma-dravyAdi) sAyiMga - artha (.)(gRhasthonuM aMga-kAraNa 2. jAtyAdika madasthAna)
Page #552
--------------------------------------------------------------------------
________________ mart - 3 (tra.)(gRhiNI, gRhastha strI) agurulahuyapariNAma - agurulaghukapariNAma sIviMdha - marItibandha (pa.)(grahastha strIno (.)(ajIvapariNAma bheda, agurulaghurUpe pariNati vizeSa, pratibaMdha-aTakAva) pariNAma pariNAmInA abhedajanya agurulaghuka pariNAma) VIE - ITdha (tri.)(gaMbhIra) kuvara - 3juvara (kuM.)(eka prakArano dhUpa, kaNAgaru) manalsa - Bhya (tri.)(hastAdithI na laI zakAya tevuM, goviya - kopita (tri.)(pragaTa, pratyakSa, chUpuM nahIM te) agrAhya 2. AliMganane ayogya 3, jene mApI na zakAya tevuM) sarasava - 3orasata (pu.)(jeNe gorasa saMbaMdhI vi - grItatha(tri.)(grahaNa karavA yogya na hoya padArthano tyAga karyo che te, dahIM, dUdha vagere gorasamAtranuM te, choDavA yogya, heya 2. upekSA karavA yogya) bhakSaNa nahi karanAra) saddhi - vRddha (tri.)(alolupa, mUcha nahIM pAmela, aRT - 1 (1.)(agrabhAga, uparano bhAga, aNI, Toca, anAsakta) 2. AlaMbana 3, pUrvabhAga 4. utkarSa 5, samUha 6. pradhAna tni - 34tnani (strI.)(khedano abhAva, nirjarA mATeno 7. adhika 8. RSino bheda vizeSa 9. prathama 10 zeSa bhAga) utsAha, hoza). zraya (tri.)(agresara, pradhAna 2. atyaMta utkRSTa 3. mAnAphu - mAna(trI.)(khedano abhAva, utsAha, hoMza) moTobhAI) triA - 3 snAna (pu.)(glAni rahita, kheda rahita) To - amRtam (vya.)(AgaLathI, sAmethI, prathamathI) 3ya - gata (kuM.)(agItArtha) - ma - majtha (uM.)(nirgatha, muni, sAdhu) arthe -mAtArtha(kuM.)(agItArtha, jeNe chedasUtrArtha grahaNa mAsa - maoNza (pu.)(AgaLanA vALa) nathI karyo athavA grahaNa karIne vistRta karI dIdho che te) avivaMtho (zI)(raNabhUmino agrabhAga, sainyano - (kuM.)(guNarahita, doSa) AgaLano bhAga) HTTITUM - UTTI (pu.)(aguNanuM koIkane guNapaNe anAtha - anAta (.)(vanaspatinA AgaLanA bhAgevipariNamavuM-badalAvuM te, aguNamAM guNapaNuM thavuM te) Toca para utpanna thayela 2. AgaLa thayela) TUTH - TUtva(1)(nirguNIpaNuM, nirguNItA, guNano 35naH - 3naha (trI.)(jIhAga, jIbhano abhAva) AgaLano bhAga) : 3 di() - ArnofkSana(tri.)(aguNadarzI, matavisaTI - amRtApasa%(pu.)(RSino eka prakAra ra. durguNone jonAra) dhaniSThA nakSatranuM gotra) TMvana - aTUvarSa (tri.)(anyamAM durguNo hoya chatAM mAtAMiAma - 3wAnimA~ (kuM.)(AgaLanA tene grahaNa na karanAra, anyanA chatAM doSone nahIM jonAra) daravAje Ubho rahenAra nimaka sAdha, glAnanI sevA karanAra atta - guH (tri.)(gumio rahita, mana-vacana-kAyAnA sAdhu) azubha vyApAravALo) addhi - prArdha (.)(pUvadhI tti - Tre (trI.)(mana-vacana-kAyAnI zubha pravRttithI patnava - (, .)(laTakatA luMbano aTakavuM ane aMzubhamAM pravRtti karavI te, mana vacana kAyAnI agrabhAga, laTakatA phaLonA jhumakhAno agrabhAga) gumino abhAva) arfpaMDa - i (tha) fpA(.)(bhikSAmAM ApavA ke 3 na k - 37dhuvatukka(na.)(nAmakarmano eka kAgaDA kutarA vagerene nAMkhavA mATe pahelethI kADhI rAkhela bheda, agurulaghutuSka) bhojanano amuka bhAga). gurunagVITY - mAdhunAma()(nAmakarmano eka pUtha - DupUnA (chI.)(jinapratimAM-ISTadevanI AgaLa bheda, agurulaghunAmakarma) karavAmAM AvatI dhUpAdi agapUja) gurunagya - 3putradhuvA(.)(jemAM laghu-halakApaNuM ke maudAri ()- prArina(.)(prathama prahAra karanAra, guru-bhArepaNuM nathI tevA bhASA mana kadi dravyo) pahelo prahAra karanAra)
Page #553
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMda) savIra - mawvIna (pu.)(agrabhAge bIja jene utpanna mItra - (nI) (1.)(sainyano agrabhAga) thAya che, jenI utpattimAM teno agrabhAga kAraNa hoya te, mA (m) vijha - agrAya ()(sarvadravya guNa ane koraTAdi bIjaprakAranI vanaspati) paryAyanA parimANanuM pratipAdana karanAra zrutajJAna, 14 mahisI - mAravI (trI.)(mukhya rANI, paTarANI 2. pUrvamAMnuM bIju pUrva) IMdrANI) 1 - ni (pu.)(agni, Aga 2. te nAme lokAttika janarala - yarasa (pu.)(pradhAnarasa ra. zRMgArarasa, deva 3. kRttikAnakSatrano deva) zRMgArarasotpAdaka ratyAdi) wr ()ya - nakka(kuM.)(jamadagni nAmaka tApasa, *rasAi (2.)(rasomAM pradhAna ra, sukhamAM pradhAna) yama tApasano zidhya) mAna - gana (.)(chaThyAsImAM mahAgrahanuM nAma 2. (rezI)(iMdragopa, eka jAtano kSudra jIva-jaMtu 2. bAraNAmAM ADuM mUkavAnuM lAkaDuM, AgaLiyo) maja nivAsa - (kuM.)(jemAM bhogaLa nAMkhavAmAM mAna - nivArya (.)(homa, yAgAdi vidhi). Ave che te, bhogaLanA pAsA, jemAM AgaLiyo nAMkhavAmAM Ave jiriyA - nizvara (trI.)(agnikarma 2. homa) che te) fjavAmara - nimAra (uM.)(agnikumAra deva, 3mAna sAthe - mannA (pu.)(jyAM AgaLo devAmAM bhuvanapatinikAyanA devano eka prakAra). Ave che te ghara, jayAM bhogaLa lagAvavAmAM Ave che te mahela) jAvakumAra divaUT - nArAja unA - atnA (strI)(bhogaLa, nAno AgaLIyo, bAraNuM (na.)(agnikumAradevonuM AhvAna) vAkhavAno koIpaNa AgaLo) jigna - Ane (pu.)(AgneyAbha vimAnavAsI lokAntika ' savIra - aAvIra ()(jenA agrabhAge bIja che tevI deva). zAli pramukha vanaspati) vizvama - necaTH (1.)(AgneyAbha vimAna, apAve (le) nadInuM pUra) uttaradizA taraphanI be kRSNarAjInI vacce AgneyAbha nAmanuM sira - 3 zirajU(na.)(mastakano AgaLano bhAga) pAMcamAM lokAntika devalokanuM eka vimAna) sidara - mazagR ()vanaspatino agrabhAga) mAnasa - niyam (pu.)(dvIpa ke samudra vizeSano te mukyavaMdha - zratanya (pu.)(AcArAMgano dvitIya nAmano adhipati deva, agniza deva) zrutaskaMdha). blio - dyota(.)(bhagavAna mahAvIranuM AThamAM ubhoi - zu (zrI.)(hAthInI suMDano bhavamAM brAhmaNa janmanuM nAma, agnidyota brAhmaNa) agrabhAga, suMDhano AgaLano bhAga) pitta - nitta (kuM.)(airavatakSetranA eka tIrthakara, pada - 3prada(pu.)(mamatA-abhiniveza 2, Aveza 3. agnidatta nAmanA tIrthakara 2. bhadrabAhasvAmInA dvitIya ziSya) mithyA Agraha 4. Asakti 5. anugraha 6, AkramaNa 7. mApa - nina (ja.)(agnidAha, agnisaMskAra, grahaNa karavuM te). agnimAM zarIrane bALavArUpa zArIradaMDa) madacheyara (P) - saprada che (tri.)(mUchano vi - nava(.)(dvIpa ke samudra vizeSano te nAmano cheda karanAra 2. mithyAgrahano cheda karanAra) adhipatideva 2. agnideva) mATaT - II (ja.)(anAdara, asvIkAra) jibI - nima(.)(caMDamaghotarAjAno ratha vizeSa) mANAvaII - MvA (trI.)vargaNA vizeSa, jipU3 - namUti (kuM.)maMdara parvatanA pradezamAM utpanna grahaNa na thaI zake tevo kamapudgalano samUha) eka brAhmaNanuM nAma 2. bhagavAna mahAvIranuM dazamAM bhavamAM diltha - madata (kuM.)(hAthano AgaLano bhAga, brAhmaNa janmanuM nAma 3. agnibhUti nAmaka bhagavAna mahAvIranA hastAga) bIjA gaNadhara) di() - sAhitri.)(haThAgrahI, mithyA TETUva - nimAnava (kuM.)(dAkSiNAtya AgrahavALo) agnikumAradevonA IMdranuM nAma)
Page #554
--------------------------------------------------------------------------
________________ majAnI - minI(strI.)(ratikara parvatanI uttaramAM tIrthakara 2. zrIneminAthanA samakAlIna airavatakSetranA 21mAM rahela nAmanI IMdrANI) iimattA - nimitrA (strI.)(ta nAmanI sadAlaputranI tti - nidotra(.)(agnimAM homavA yogya strI, agnimitrA). abhimaMtrita dhI-java vagere dravya, anyAdhAna, homa) meDha - nija (kuM.)(agninI jema dAhakArI megha, ajiANottavApha () - anihotravAvina agni jevI dAhaka vaSA) (kuM.)(agnihotrathI-homathI svargagamanane mAnanAra, fjAtha - mana(.)(bhasmaka nAmaka vAyuprakopa, bhasmaka agnihotravAdI). vyAdhi 2, indradatta rAjAe svamaMtrInI putrImAM pedA karAvela magunA - modyAna (1)(nagara bahAranuM mukhya surendradattanI dAsIno putra 3, vatsagotranuM avAMtara gotra) udyAna). iinA - zika (I.)(AgaLa thayela, moTobhAI 2. moka - bleka (tri.)(agni saMbaMdhI dravya vizeSa, zrejI) agnidevatAsaMbaddha hari vagere 2. agni jeno deva che te 3, aaiaai - ni (kuM.)88 grahamAMnA 55mAM mahAgrahanuM te nAmanuM zAstra) nAma, agnigraha) morpha () - mAnethI (trI.)(dakSiNa ane pUrva dizAnI kasi - naveza (pu.)(te nAme prasiddha eka RSi, vaccenI vidizA, agnikoNa, agni che devatA jeno te agniveza RSi) AgneyI dizA) nirveSa (pu.)(pakSanA caudamAM divasanuM nAma, caudaza gIya - prAthaLIya (.)(caudapUrvamAMnuM bIju pUrva, 2, divasanA bAvIsamAM muhUrtanuM nAma) agrAyaNIya pUrva) nivesAthaUT - nivezyAyana (kuM.)(divasanuM 22mu. mota (4) UT - bretana(tri.)(AgaLanuM, pahelAnuM, muhUrta 2. agniveza RSino pautra 3. te nAmanA gotramAM agravartI). utpanna thanAra sudharmAsvAmI Adi 4. gozALAnA pAMcamAM moda - 3 (1)(samudrIya velAnI vRddhinahAni, dizAcara sAdhu) samudravelAnuM bharatI-oTarUpa uparanuM be gAu pramANavALuM jiHdaAY - fsaMzar (uM.)(agnidAha Apavo te, pANI). agnisaMskAra karavo te) 5 -(thA.)(zobhavuM, dIpavuM) jisaMmA - nisAmA (strI)(bAramAM tIrthakara kaI (pu.)(rajatAdi dravyarUpa mUlya-kiMmata 2. matsya kaccha zrIvAsupUjabhagavAnI dIkSA zibikAnuM nAma) vagere jalacara jIva). mafjANaH () - nirmana(.)(tIvakrodhavALo te samartha (tri.)(pUjA yogya jaLAdi ATha prakAranI sAmagrI, nAmano eka tApasa 2. svanAma pyAta eka brAhmaNa) pUjopacAra) frNadi - nisAtha(tri.)(jemAM agnino bhAga- * (thA.)(yogya banavuM, lAyaka banavuM) hisso hoya tevuM) apADa - pUr (thA.)(pUruM karavuM 2. khuza karavuM) jifsada - nizai(kuM.)(agninI jevI zIkhA jene adA - mAprAti(uM.)(guccharUpe vanaspatikAyano eka che te 2. kesuDAnuM vRkSa 3, lAMgalI vRkSa 4. sAtamA vAsudevanA bheda) pitAnuM nAma che. dakSiNadizAnA agnikumAra devono Indra 6 athaDo ( )(aghADo nAmaka vanaspati, apAmArga) agninI jvALA) 3thA (reNI )tuti, saMtuSTi) aggisihAcAraNa - agnizikhAcAraNa thAya - dhrA(matra.)(suMdhIne). (6)(vidyAcAraNano eka bheda, agnizikhAcAraNa muni) athAthamaU - nimrat (tri.)(suMdhatuM, seMdhavAnI kriyA jANe - niveur (.)(vartamAna covIzInA karatuM). saMbhavanAtha prabhunA samakAlIna airAvata kSetranA te nAmanA sapi - rdhita (tri.)(kImatI, bahumUlya)
Page #555
--------------------------------------------------------------------------
________________ I - aya ()(pApa, pApakAraka 2. vyasana 3. duHkha 4. avara - sarara (.)(pRthvI Adi sthAvaraphAya 2. calana putanA ane bakAsurano bhAI, eka asura) rahita, sthira, acara 3. jayAM tijokta vRSabhAdi sthira dha - mana (tri.)(zithila, adeDha) rAzio) kathA - madhatina (strI.)(AtmAnA jJAnAdi guNono va - (ni.)(upabhoga rahita, acaraka) vAta na karanAra karmaprakRti, aghAtI karmaprakRti) marara (ra) - 3 vara (tri.)(saMsAra madhyavartI 2. 3yAphira - 3thatirasa (pu.)(jJAnAdi guNonA vAtanuM narakanA jIvothI laI deva sudhInA jIva) sAmarthya nahi dharAvanAra adhAtikarmanA rasaspardhakono samUha) jhAra (ra) tapAsa - kAntA puchAta () - pravuti (f2. dhuNo-lAkaDuM khAnAra jaMtu (kuM.)(acaramAttapradeza, koInI paNa apekSAe anannavarti vaDe nahi khavAyela, akhaMDa) hovAthI antanA arthamAM vaparAto zabda) marca (caM) variyamaTTa - marahUratamaThThA (stra.) dhanya avara (ra) jAva - avarasAda (kuM.)(caramasamayathI zreSThInI bhaTTA strIthI utpanna putrI) bhinna zailezI avasthAno acarama samaya) macaMdana - varjhana (tri.)(jeNe iMdriyone vaza karI che, marara (ra) viTTa - mararamAvarta (pu.)(caramapudgalAvarta acaMcaLa) pahelAno samaya, acaramAvartakALa) 3vaMDa - (tri.)(niSkAraNa prabaLa kopa rahita, maMtra () na - maMtra (tri.)(niSpakaMpa, acala, sthira, tIvrakrodha vagarano, saumya, kSamAzIla) calAyamAna nathI te, nizcala). adhikSa()- agni (.)(sAmAnya rAjA, je mA (2) nA - manisthAna (ja.)(acala-kaMpana rahita cakavartI na hoya tevo rAjA) paramANu AdinuM sthAna) akSaya - mattejita (tri.)(pariSahAdithI cakita na thAya 3(1)napura - 3 napura(.)(acalapura, brahmadvIpa pAsenuM tevo, acakita, gaMbhIra 2. atrasta) nagara vizeSa) vana - kRza ( thA. (jovuM, dekhavuM) aa(ca)namAtA - aniprAtA (kuM.)(acalabhrAtA gaNadhara, navavadhu - rghakSaNa(a.)(cakSu sivAyanI zeSa cAra iMdriyo bhagavAna mahAvIranA navamA gaNadhara). ane mana, cakSudarzana varjita) (4) - 3caMtA(strI.)(zakra-devendranI eka IndrANI) raghuvaMsaT- vakSana(1)(cakSu sivAyanI zeiMdriyo mea (2) trita - anita (na.) vastra athavA zarIra jayAM ane manathI thanAruM sAmAnya jJAnarUpa darzana, acakSudarzana) calita nathI karAyeluM te, pramAda rahita paDilehaNAno bheda) acakkhudaMsaNAvaraNa - acakSurdarzanAvaraNa vavava - va vavavava (tri.)(cavacava evA zabda-avAjathI (.)(acadarzanAvaraNIya karma, darzanAvaraNIya karmano eka rahita) bheda). 3varta -- zrapatra (tri.)(sthira svabhAvavALo, acapala, ramaithuna - avakSa:sparza (pu.)(aMdhakAra, aMdhAruM). caMcaLatA rahita, mana, vacana ane kAyAthI zairya rAkhanAra) avaLu - cakSakka(tri.)(daSTivihIna, aMdha). araThThiya - 5za (tri.)(azakta, asamartha) avaqvisa - avakSadvipada (.)(je padArtha AMkhano vAta - 3 vinavat (ni.)(asamartha thato, sahana karavAne viSaya na bane te, cakSuthI agocara) azakta thato). vaghuma - gavAkSa (tri.)(AMkha vaDe je na joI zakAya vA - atyAja (.)(tyAgano abhAva, atyAga) te, jenuM cAkSuSa pratyakSa na thAya tevuM) umarA - rAsnA (strI.)(suMdaratA rahita, asuMdaratA) avaqsa - kSaSya (tri.)(jene jovAnI IcchA na thAya mAni - maratnanIya (ni.)(jene sthiratAthI calita te jovAne mATe aniSTa) na karI zakAya che, jene DagAvI na zakAya te) mayaMta - azavanuva(tri.)(asamartha thato, asakta thato, ta - vijya (tri.)(kalpanAtIta, vicAramAM na Ave nirbaLa thato). tevuM, jeno tarka na thaI zake tevuM, varNavI na zakAya tevuM, anirvacanIya) 26
Page #556
--------------------------------------------------------------------------
________________ ciMtApura - nisA .)(ciMtana na thaI zveta - mavetta (ra.)(vastrano abhAva, alpamUlya vastra, zake tevA guNono samudAya, avarNanIya guNa samUha, paratattva) vAsa gaMdha nAvinyAdinA abhAvavALuM vastra) ciMtAmaLi - rinyacintAmaf()(cintAmaNI ratna matra (T) -- 7 ( )(kuM.)(jene varasa nathI te, vastra tulya tIrthakara) rahita 2. alya ane jIrNa vastra rAkhavAno jinakalpikAdi utA - cittana (.)(ciMtanano abhAva, ciMtavana na sAdhuono AcAra) karavuM te, aciMtana) manarAdhama - managharSa (pu.)(jinakalpika vizeSanI vaMtatti -- rinyaza i(trI.)(anirvacanIya apekSAe avidyamAna ane sthavirakalpanI apekSAe jIrNasvavIllAsa, acinyazakita 2, te nAme cotho yama) malina-alpa-zveta vastra che jemAM te acalakadharma, prathama ane ghaTTa - mag(tri.)(ceSTA rahita, jene ceSTA nathI te) aMtima tIrthaMkaranA zAsanamAM saMmata sAdhuno AcAra vizeSa) vaUT - Bra (7.)(ceSTA rahita, nicesTa) atnapara(ra) - annapari(va) ()(adInapaNe dina - (tri.)(acetana, jIva rahita, nirjIva, vastrarahita rahevAno pariSaha, jIrNa ke alpamUlyavasane jenAmAM cetana-jIva nathI te). adInatApUrvaka sahana karavuM te, acalapariSaha) sicitra (tri.)(akabUra, kAbaracitaruM nahIM te, anekavarNa annapari (1) savinaya - matsara () kavinaya rahita) (6)(adInapaNe vasyarahita ke jIrNavastradhArI rahevArUpa pariSaha vapna - cittadravyatva (pu.)(acitta sahana karavo te, jIrNa yA halakA vastrone adInatApUrvaka dhAraNa AhArAdivyanA upayoganI vidhivizeSa, acittadravyakalpa) karavA te, vastronI kamIne samabhAvathI sahana karavI te) cittavraghaMdha - cattadravyanya (pu.)ddhiyaNukAdika trima - tni (strI.)(vasa vagaranI strI) pudgalaskaMdharUpa acitta dravya skaMdhano bheda) moma - ajita (tri.)(amerita, jene preraNA karavAmAM vivaghUnA - virUdravyavRnnA (strI.)(mugaTanA na AvI hoya te) maNino, bhAlAno, siMhakarNa prAsAda ane vRkSano agrabhAga, vou - sopA (strI.)(nistupa, te nAmanuM cIkAza acitta dravya cUlA) rahita eka peyadravya) vittamaMta - cittava (tri.)(kanaka-2jatanI jema nirjIva, ari - 3aurya (ja.)(corIno abhAva, acoya) upayoga rahita, jJAna rahita) O - ma(thA.)(pUjA karavI, satkAra karavo, pUjavuM). ttivRMda cittamadanya (pu.)(utkRSTa garva (tri.)(pUjA karanAra, pUjaka 2, lava nAmaka samayano avagAhanAvALo anaMtapradezI aMdhavizeSa, acitta bheda vizeSa) mahAtkaMdha). kamarca (tri.)(pajaya, pUjanIya) uttara () - vattastrota (4)()(nirjIva zradhvA - pratyak(1)(bhoga-vilAsanA mukhya aMgarUpa magha-- chidra, jIvarahita chidra). mAMsAdi) viyata (teza tri.)(amItikara) zvetAna - atyaMtatra (ki.)(ghaNA lAMbA samayavALuM, aciyaMteraparadharappavesa - aciyatAntaHpuraparagRhapraveza atyadhika kALa) ()(rAjAnA antaHpuramAM pravezavAnA niSedhanI jema advaitathAvara -- atyantasthAvara (puM, strI.)(anAdikALathI anyamatamAM jene javAno niSedha che tevo zrAvaka) sthAvarajAtimAM rahelI (ca) varavu - mokSa (tri.)(gaMdu, azuddha). 3maatapaH- atyantari5(tri.)(atyaMta utkRSTa, ghaNuM utkRSTa) 3ya - taRta (tri.)(nirjIva vastuthI banela) manvetavasAra - pratyaknamAvasAra (tri.)(atyaMta prazasta praveyA - jhavetana (tri.)(cetanA rahita, nirjIva 2. adhyavasAyI, prabaLa zubhabhAvavALuM). narAdhamo. jhavaeNvizuddha - vizuddha (tri.)(atyaMta vizuddha, ma UT - caitanya ()(jIva rahita, jaDa, caitanyathI sarvathA nirdoSa, paraMparAgata zuddhavaMzamAM utpanna thayela) vikala) 21
Page #557
--------------------------------------------------------------------------
________________ gavaMtajinesa - matyantasaMvatneza (kuM.)(atyaMta gADha mathvIDara - 3 tyAsura (tri.)(ati pIDA pAmela, atyaMta rogI) rAga-dveSavALo pariNAma) gvADhi - satyAgaDha(2)(atyaMta svecchAdino bhaya) azvetasuparizuddha - atyantasuparizuddha (tri.)(atyaMta zuddha, makhvADhaUT - pratyAghepTana (na.)(atyaMta AvaraNa vaDe pIDita atIva nirmaLa, nirmaLatama) karavuM te, gADha viMTALavA vaDe paritApa upajAvavo te) zvetasudi () - atyArasuvrina tri.)(atyaMta sukhI, abbAsaTyA - atyAsinatA (strI.)(eka ThekANe lAMbA samaya niratizaya sukhasaMpanna) sudhI besavuM te, Asana jamAvavuM te) advaitabhAva - atyanta bhAva (.)(nitya abhAva, *gatyanatA (strI.)(atyaMta bhojana karavuM ke pramANAdhika nAzaprAgabhAvathI bhinna saMsagabhAva) khAvuM te) gaMtiya - satyanik(tri.)(sarvakAlabhAvI, vyAsaUT - 3 tyAsaMnna(.)(atyaMta nikaTa, ekadama atizayapaNe utpanna) najIka) maatour - pratyaktAvasanna (kuM.)(atyaMta kheda pAmelAmAM grIsAphatta - atyAzAyatuma (ma.)(ghaNI AzAtanA dIkSita karAvela, saMvigno dvArA mAtra pravrajita ja karAyela paNa karavAne, chAyA thakI bhraSTa karavA mATe, atyaMta herAna karavA du:sthita) mATe). glevaravara - atyakSara (tri.)(adhika akSaravALuM, ekAda vyAsA - satyANAtita (tri.)(upasarga karela. asarathI adhika) AzAtanA karela, apamAnita karela) 34 - sarvana (.)(puSpAdithI satkAra karavo te, zvAsamALa - matyAtiya (tri.)(upasarga karato, sanmAna karavuM te) AzAtanA karato) - arcanA (strI.)(pUjavuM, pUjA karavI te, jaLa- vaccIsAyaUT - satyAzAtanA (strI.)(AtyaMtika caMdana-dhUpa-dIpAdithI arcana karavuM te). AzAtanA, virAdhanA karavI 2. sAdhu AdinI jAtyAdi pragaTa vyAja - garvanara (tri.)(pUjana karavA yogya, arcana karavArUpa hIlanA) karavA yogya, caMdana AdithI arcana yogya) saccAra - atyAhAra (kuM.)(atimAtrAmAM AhAra, afjA - arcanA (zrI.)(siddhAyatananI atibhojana, prabhUta AhAra) jinapratimAdinI arcanA) a - (.)(kiraNa, kAnti 2, dIpazikhA 3. azvattha - matya (ra.)(atyaMta, ghaNuM, atizaya, lokAntika vimAna vizeSa 4. leyA 5 bAdara tejo kAya 6. atizayavALuM 2artha-dravyano abhAva) zarIrastha kAMtinI prabhA) udhyastha7 - atyartharva (ja.)(satyayukta vANInA 35 dhyAtni () - ciMtni (vi.)(surya (pu.) 2. atizayamAMno AThamo atizaya 2. mahArNa-aparaparyAyAdiyukta kRSNa-rAjInA madhyabhAge Avela lokAntika devavimAna vizeSa sAtizaya vacana). 3. kiraNothI zobhita) madhyatha - pratyaya (pu.)(atikrama, atikramapUrvaka gamana 2. trimAtrima - capati (tri.)(sUryanI jema abhAva 3. vinAza 4. doSa 5. kAryanA avayaMbhAvano abhAve kiraNothI zobhAyamAna, sUryavata tejasvI) 6. pratyavAya 4. AtyaMtika vinAza) vyamAna - dharmAni (strI.)(sUrya-caMdranI 3thvI - mArtana (tri.)(atyaMta pAse, khUba najadIka) ajhamahiNI, kendranI agamahiSInI rAjadhAnInuM nAma) uccasaUT -- atyasana (ja.)(atyaMta bhojana karavuM 2. pakSano - caMta (tri.)(caMdanAdithI pUjAyela 2.pramANita bAramo divasa, dvAdazI). karAyela 3. mAnya) O - arvA (trI.)(AhAra alaMkArAdi vaDe pUjA 2, deha, Tvihasamaninga - satramAnI (tri.) jenI zarIra 3. krodhanA adhyavasAyanI jvALA) AsapAsathI AzcaryakArI kiraNonI hAramALA nIkaLatI hoya maLIgu - atyAzaof (a.)(khIcokhIca bharela, ThAMsI- tevI vastu) ThAMsIne bharela 2. atyaMta vyAsa) 28
Page #558
--------------------------------------------------------------------------
________________ ghasadarbhamA - caMdasahastranA macchara - chana(kuM.)(norAka gAmamAM vasato te nAmano (zrI.)(sahasradItionI mALA, hajAro kiraNonI mALA-hAra) pAkhaMDI) fsadAtiyA - mafzva sadaskrani % 39 - mana (.)(Asana, beThaka 2. sevA, papAsanA (zno.)(jemAMthI hajAro kiraNo chUTe tevI mALA, hajaro 3. pratizravaNa) dItiothI parivarelI, hajAro kiraNAvalivALI) kamakSaT (I.)(ahiMsA) 3thvIrA -3rthIvara (na.) pUrvenahIM karavA yogya arcanI chAyara - mAsanahavA()(beThakanuM sthAna, vizrAma arcanA karavI te, aca karavI 2. rAjAdinI prazaMsA-khuzAmada sthAna) karavI te) kacchaUI noya - akSayo (pu.)(ahiMsaka pravRtti) buddha -- mayura (tri.)(ati utkaTa, atyanta unnata, chanda - acchannaccha (tri.)(pragaTa sthAnamAM rahela) abhyaata 2. ati ujha). chatti (f)ta - grAti (tri.)(DhAMkeluM, AcchAdita) azcAvaM -- dharma()(karkaza vedanIya karma, ati chattA - Stra(tri.)(chatra rahita) ugra vedanIyama) va - 7 (kuM.)(svaccha pANI, nirmaLa jaLa) truHidara - satyuwdana (vi.)(atyujha karkaza chuthI - 9thI (tri.)(zubhamati, nirmaLa buddhi). vedanIya karmanuM dahana karanAra 2, ati uccakarmane naSTa karanAra) chama - ma919(kuM.)(rIMcha 2. hiMsaka prANI vizeSa) aghiya - matyuti (tri.) lokomAM atyanta zlAghanIya, macchaHI - mAsIna(vi.)(besato, Asana lagAvato) ati prazaMsanIya) accharagaNasaMghasaMviiNNa - apsarogaNasaMghasaMvikIrNa byuTriya - asthita (tri.)(atyaMta anucita kArya karavA (tri.)(apsarAonA samudAyathI parivRtta, apsarAonA mATe ughukta thayela, aghaTitakArya karavA taiyAra thayela) samUhathI zobhAyamAna) 3Lu - satyu (tri.)(atyaMta UnuM-garama 2, atizaya machAsa - 7 (ji)(atinirmala, eTaluM svaracha ke uSNa svabhAvavALuM) pAsenI vastunuM pratibimba paDe) byulaya - ejyu ()(ativarSa 2. vipula jaLa, ghaNuM maccharasa - saptaram (strI.)(koIpaNa devI 2. rapa thakI devI pANI) tulya strI) maLyuya - 3Lyuta (kuM.)(bAramo devaloka 2. agyAramAM chasAtaMduna - prati Duta (1)(zveta divya cokhA) ane bAramA devalokano Indra) ST - HT(strI.)(zakra-devendranI chaThThI ajhamahiSI) vyA - prabhutA (strI.)(chaThThI padmaprabha ane sattaramAM chAvAya - khanipAta (kuM.)(capaTI 2 AMkhano kuMthunAtha tIrthakaranI zAsana adhiSThAyikA devI) palakAro mArIe ke capaTI vagADIe teTalo kALa, atyalpakALa) 3LuaAtha - tyAra (tri.)(atyaMta thAkela, parizrItta) kavi - chavi (.)(yoganirodha vaDe zarIra rahita glesiUT - 3yuJI (tri.)(atyaMta uSNa, garama odana- snAtakano eka bheda 2. caudamAM guNasthAnakavartI sAdhu) bhAta vagere) kavizvara - vira (kuM.)(prazasta vinayano eka prakAra ajI - mAr(thA.)(besavuM, Asana lagAvavuM) 2. sva-parane vyathA-duHkha na pahoce tevo manano vyApAra) * (ma.)(daSTi samakSa rahela, abhimukha, sanmukha ra avanatripu- 3 vamatipUf(tri.)(zuddha pratibhAvane batAvanAra avyaya) ane nirmala jaLathI pUrNa, sphaTika jevA svaccha nirmaLa jaLathI * (tri.)(nirmaLa, svaccha 2. Adiza vizeSa 3. paripUrNa) rIMcha 4. sphaTika ratna 5.bhakSaNa karavuM) 7 - mI (strI.)(varuNadezanI eka nagarI) *saNa (vi.)(jalano vizeSa guNa rasa). samakSa (tri.)(jaLa ApanAra) sa$(reza)(atizIdhra 2. atyaMta) achAvaUIT - A nA (trI. (AcchAdita karavuM te, maH - ma9(tri.)(je svAdhIna na hoya te, parAdhIna, DhAMkavuM te) parataMtra 2. abhiprAya rahita)
Page #559
--------------------------------------------------------------------------
________________ chatha - mAchI nA (strI.)(AcchAdita karavuM te, jJAnapaMi - chanAnapANi (kuM.)(chidra rahita DhAMkavuM te) AMgaLIovALo hAtha, AMgaLIomAM paraspara chidra na hoya cha - fkSa ()(AMkha, cakSu, netra) tevo hAtha) () fchalaVI - mArA (.)(ekavAranuM chedane 7ipatta - pitra(tri.)(akhaMDapatravA, jenA pAMdaDA athavA alpa chedana) chidra vagaranA hoya te) ma(ma)vitA () - 7 (ma.)(hAthamAMthI chidapasiU[vA RT - Ida nathaRT jhuMTavI laIne) (kuM.)(avirala praznottara jemAM che te, niSTa praznottara) ma (ma) fchaHIT - 7inA (tri.)(ekavAra chedana vinA - vimazana (, karato, alpa chedana karato). strI.)(chidra rahita nirmala daMtapaMktivALo 2. paraspara cchikka(reza)(aspaSTa, nahi sparzela) avakAzarahita dAMtavALI) Jivama - makSa vadina (.)(AMkhane masaLavI te. chatta - kSapatra ()(AMkhanI pAMpaNa, palaka) netrane coLavA te) 347veda - kSavetha (pu.)(eka prakArano caurendriya cham - madya (1.)(chedavAne azakya, acchedya) jIva,uttarAdhyayanasUtra ane jIvAbhigamasUtramAM Ano kamAnDeya (.)(gocarInA 4ra doSamAMno uddagamano nAmollekha maLe che) 14mo doSa) mitna - akSata ()(AMkhano mela, netramaLa-pIyo) chinnati-dimAnA(strI.)(tabalA vINAdi vAdananA choDaya - 6% (6)(eka prakArano cAra prakArathI vAgata) iMdriyavALo jIva, uttarAdhyayanasutranA chatrIsamA adhyayanamAM ma LanIti - mafkSanikatrita (1)(AMkha mIMcavI te) no nAmollekha che) chapaniyatti - nitimatra(na.)(AMkha mIMcIne chinna - makSina (kuM.)(eka prakArano cAra iMdriyavALo ughADavAmAM jeTalo samaya lAge te, AMkhanA palakArA jeTalo kALa) jIva, teno nAmollekha pUrvokta sUtramAM che) ma9i00 - chinna(ki.)(alaga na kareluM hoya te ra, alanA vidavi (3)(AMkhonuM nimIlana, AMkha mIMcavI te) nahi pAmela, avicalita 3. satata) vijha(te)(parasparanuM AkarSaNa, ekabIjA chinna(ni.)(baLAtkAre grahaNa kareluM 2. sArI rIte chedeluM, taraphanuM kheMcANa) kApela 3. pratiniyata kALanI vivakSAthI rahita) 47yaUT - JkSanA (strI.)(AMkhanI vedanA, cchiUUcchava - chinnacchanA (pu.)(paraspara netraroga vizeSa). avibhakta sUtrano cheda-vibhAga icchanAra ekanaya, na vizeSa) stra (reza)(amItikara 2. veza, poSAka kuM.) 909401 - chatracheda()(acchinnaccheda cha - AchI (strI.)(accha nAmanA dezamAM utpanna thayelI - nayanI apekSAe racelA sUtra 2. AjIvaka matanA sUtranI strI, jeno ullekha prajJApanA sutranA 11mA padamAM maLe che) paripATI) chuya - amuka (tri.)(pANImAM utpanna thayela athavA tti - Ittana (5)dravyane nitya mAnanAra pakSa, attarIkSamAM utpanna thayela, jaLamAM utpanna hoya te koIpaNa) nityatAvAda) mAtRta (tri.)(AcchAdita, DhAMkeluM). 78 -- chidra (tri.)(amAdAdithI alanA rahita, chidra kraVI - mAtara (1)(vAsanI zayyA 2, carmamaya rahita, nizcidra, nirdoSa 2. gozALAnA cha dizAcara sAdhuomAM pAtharaNuM 3. sAdhunI aupagrahika upadhimAM sAmela thayAsana) cothA dizAcara sAdhu). macchara - maccharata (1)(zabdasahita hAsya 2. chinnAhna - chidranAtma()(cheda rahita 2, koIka vastu nakhAghAta 3. nakhathI vagADAtuM vAjiMtra 4. vistIrNa, Adino samudAya) phelAyeluM) chuTraDha - choTU (tri.)(sthAna bhraSTa karela, niSkAsita, bahAra nIkALela)
Page #560
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3che - cheda (na.)(chedavAne azakya) sagarAma - kabarAmara (2.)(jarA-maraNa rahita sthAna, mokSa, ke - accheH (.)(gauNa anujJA) mukti 2 siddha bhagavAna, amara 4. 5. mammaNa zeTha) uchera () - Azcarya ()(Azcarya, kutUhala, vismayathI 3 -3 thaza{(.)(apayaza, akIrti, azlAghA, niMdA, je jaNAya te, addabhuta) sarvadiggAminI prasiddhino abhAva). mache pe - mazakSaka (tri.)(Azcaryajanaka manasavAra- mazara(vi.)(sadiggAminI prasiddhino dezya, kautuka upajave tevI vastu) avarodhaka, apakIrti karanAra) chevaMta - Azcaryavat (tri.)(AzcaryakArI ghaTanA, nazcittaUTIR - praveza:ttinAma(.)(nAmakarmano eka camatkArI, jene kahetA Azcarya thAya tevuM) bheda, jenA udayathI jIva apayaza pAme che). machoru - mAna(.)(AMgaLIo phoDavI 2. sanasanar - pravezanana (tri.)(apayaza karanAra ra, dhobInI jema vastrane paththara para aphaLAvavuM te) paraniMdAdi niMdanIya kArya karanAra) 3choDavi (reza)(zikAra, mRgayA) navaduna - yazavaduna (tri.)bIjAnuM kharAba thAya tevuM choTA - chola(ja.)(svaccha jala) kArya kare temAM hAtha-paga chedanAdi apajazane pAmanAro, pracura chonApaDidaO - macho pratizata (tri.)(svaccha niMdAjanaka kArya karanAra) jalathI paripUrNa) ajasasayavisappamANahiyaya - ayazaHzatavisarpaddhadaya mara - nama (tri.)(gamanazakti vagaranuM, sthira, (tri.)(seMkaDo apayaza-niMdAdika kAryomAM jenuM hRdaya satata jaMdhAbaLa rahita) gatizIla che te). magana - narvara (tri.)(jarA rahita, vRddhatvahIna, mana - majhaa(ra.)(niraMtara, haMmezAMnuM, trikALa avasthAyI ghaDapaNa vagaranuM vastumAtra) ajaNiyakaNiyA - ajanitakanyikA 3naENU- mana cotha(ki.)(madhyama, jaghanya ke utkRSTa '(stra.)(ajanitakacikA nAmaka pravajyAno eka bheda) 3 4 - 3 nara (.)(ajamera nagara) manadaIvolapasiya - gadhacorSazivA(.) jenI 3naya - sayata (kuM.)(yatanA rahita, sarvasAvagha viratihIna jaghanya ke utkRSTa sthiti nathI tevA pradezavALo, madhyama sthitinA 2. avirata samyagdaSTi 2. gRhastha kalpa sAdhu) pradezothI niSpanna) naya3-thativAra ()(avirata samyagdaSTithI upalakSita magadaltha - yathArtha (1)(ayathArtha nAma, guNahIna nAma) avirata samyagdaSTi-dezavirata-pramatta-apramatta A cAra trIjAdi sanA- yAti(tri.)(yAcanA vagara lIdheluM, adattAdAna) guNasthAnakavartI) 3nAIta - mAnata, nAnA (tri.)(kalpakalpane nahi navaUvara () - matanajarina()(jayaNA rahita jANato-agItArtha, na jANato) kArya karanAra 2, asaMyata sAdhu) manAya - 4 (tri.)(alpajJAnI, jJAna rahita, mUrkha 2, nathaTI - sayatana (strI.)(yanA-jayaNAno abhAva, vedAMtamata siddha ajJAnarUpa padArthavALuM) ajayaNA, IyadinuM pAlana na karavuM te) nAvi - ajJAtva (vya.)(nahIM jANIne). nathaa - manava (pu.)ti nAme eka rAjA, ajayadeva mALiyA - manniA (strI.)(samyajJAna rahita sabhA, ajJa parSadA) 3nathabhAva - mathatavi (tri.)(ayatanAno bhAva, jayaNA manAIF - 3 (trI.)(samajyA vagara mAtra dekhAdekhIthI ke rahita pariNAma, asaMyata adhyavasAya) koInA kahevAthI karelI pApanI nivRti) 3nathavi()- 3yatavina(tri.)(atnA-jayaNA vagara manAtha- sanAta(tri.)(anutpanna, nahi thayeluM 2. agItArtha, doSonuM sevana karanAra 2. saMyamano virAdhaka) zrutasaMpadArahita hovAthI AtmalAbha vagarano sAdhu 3. ajAta ujhara - nara (kuM.)(jarA vagarano, ghaDapaNa rahita 2. deva 3. kalpabheda). kuvArapAThuM vanaspati 4. vRddhadAru vRkSa pa. garoLI) nahi te) rA) | 31
Page #561
--------------------------------------------------------------------------
________________ manAyaf - anItipita (uM.)(agItArtha, nisena - vatana (.)(gaI utsarpiNImAM ajAtakalpika jaina sAdhu) jaMbudvIpanA bharatakSetramAM thayelA cothA kulakara, juo nama - nita(tti.)(aparAjita, aparAbhUta ra, vartamAna "ajiapheNa"). cauvIzInA bIjA tIrthakara 3. bhAvI bIjA baladeva4. suvidhinAtha niyA - nitA (strI.)(cothA tIrthakara tIrthakaranA adhiSThAyaka yakSa) zrIabhinaMdana svAmInA zAsanamAM dIkSita eka sAdhvI, juo nideva - nirva(pu.)ti nAmanA jaina AcArya) "ajiA') nimaMma - nitaps(g.)(svanAmakhyAta gaNi, te nAmaka enara - nIf (1.)(juo 'ajiSNa' zabda). eka jaina sAdhu) va - 3LIva(pu.)(ajIva 2. jIve dravyathI viparIta manijhavatA - nitavanA (strI.)(ajitanAtha bhagavAnanI lakSaNavALA dharmAstikAyAdi dravya) adhiSThAyikA devI, ajitabalA yakSiNI) nIvAvAyA - manavAjJAni (strI.)(ajIva paratve nAda - nirvAda (kuM.)(te nAmanA aMcalagacchIya AjJA-Adeza karavAthI thato eka karmabaMdha ra paccIsa kriyA paikInI AcArya) eka kriyAno bheda, ANavariyAkriyA) manameLa - nitasena(kuM.)(gata utsaINImAM jaMbUdvIpanA manIvAnIyana(strI.)(ajIva viSayaka AnAyanI, ajIva bharatakSetramAM thayelA cothA kulakara 2. kauzAMbI nagarInA rAjA padArthanA lAvavA ke laI javAnI kriyA te AnAyanI kriyA) ane dhAraNIdevInA pati 3. zrAvastI nagarImAM samavasarelA ane anIvAraMfmatha - manIvAmi (trI.)(loTanI jIvAkRti yazomatI nAmanI khyAtiprApta mahattarAne dIkSA ApanAra eka vagere ajIvanA AraMbhanI kriyA 2. AraMbhikI kriyAno eka AcArya 4. rAjagacchIya te nAmanA eka AcArya 5. bhadilapura prakAra) nivAsI nAga ane sulatAnA putra jeo bhagavAna ariSTanemi manovavava - sanIvo.(kuM.)(dhamastikAyAdi padArtha 2, pAse dIkSita thaIne zatruMjaya parvata para siddha thayA hatA) acetana padArthonI rAzi) jitrA - anitA (stra.) cothA tIrthakara ajIvakAyaasaMjama - ajIvakAyAsaMyama zrIabhinaMdasvAmInA zAsanamAM dIkSita eka sAdhvI) (kuM.)(ajIvapadArthane Azrita jIvano vighAta, vastra-pAtrAdika niti -- nAdi (.)(jeNe pAMca iMdriya para vAparatA jIvonI hiMsA thavI te) vijaya nathI meLavyo te, ajitendriya 2, asarvajJapaNuM) ajIvakAyaasamAraMbha - ajIvakAyAsamArambha na - manina (na)(aMgAdinuM carma ra, carma dhAraNa karavuM (pu.)(ajIvakAya vastra-pAtrAdi letA mUkatA koI jIvane trAsa te 3. asarvajJa, je vItarAga nathI te) thAya te, ajIvakAya Azrita jIvone paritApa karavo te) nA - maf (1.)(apaco, ajIrNa 2. tri. je vRddha manIvAma- 3LI vAvAjha(kuM.)(ajIvadAya vastranathI te) pAtrAdi letA mUkatA koIjIvane du:kha upajAvavuM te 2. AraMbhikI vimaDhaMtAyaUT - nitinayanA (strI.)(nirvikArI kriyAno eka bheda). ane sahaja caMcaLa AMkhovALI strI) manIva8AtharNanama - manIvA saMyama(kuM.)(ajIvakAya vasaniya - nita (tri.)(aparAjita, ajita) pAtrAdi letA mUkatA jayaNA pALavI te 2. koI jIvane duHkha na manideva - gaDha (5)(municaMdrasUrinA ziSya, juo ApavuM te) ajiadeva') nIviiA - manAvAyA(trI.)(ajIvano vyApAra 2. niyagba - nitaw5 (uM.)(svanAma prasiddha eka ajIva-pudgala samUhanuM Iyapathika baMdha ke sAMparAyika baMdharUpe gaNivarya, juo 'ajiappabha) pariNamavuM te 3, IriyAvahiyA ane sAMparAyikI e be kriyAmAMthI niravanA - natavanA (stra.)(bIjA tIrthakara ajinAtha game te eka) bhagavAnanI zAsanadevI, juo 'ajiabalA') anIvarSiya - aganizrata(tri.)(ajIvane AzrayIne niyasIda- nitasiMda ()(te nAmanA aMcalagacchIya rahela, ajIva nizcita) eka AcArya, juo 'ajiasIha').
Page #562
--------------------------------------------------------------------------
________________ * nIrvAna:kRta(vi.)(ajIva thakI nIkaLeluM, ajIvadravyathI ugauvasAmaMtavAvaDyA - navasAmanorapati nIsareluM). (strI.)(svavastunA vakhANa thatAM sAMbhaLIne manamAM rAjI thavAthI manavaghravitti - anIvavyivana (trI.)(ajIva thato karmabaMdha 2. sAmatopanipAtikI kriyAno bheda vizeSa) dravyanA vibhAga-pRthakkaraNarUpa vivecana, ajIvadravyanuM sanIvasandhiyA - navasvAti (trI.)(ajIvapRthakkaraNa) khaDugAdi dvArA ajIvane haNavAnI kriyAthI thato karmabaMdha 2. nIvavidivA - manavaThTha (nA) (trI.)(ajIva- ajIvasvAhastikI kiyAno eka bheda). citrAmaNa Adi jovAthI lAgatI kriyA 2. ajIvadRSTikA-jA nIvApaavaravAriyA - manIvApratyAyAnA kriyAno eka bheda) (trI.)(ajIva-madyAdinA apratyAkhyAnathI thato karmabaMdha, nIvasa - sagavadeza (kuM.)(ajIvarUpa saMpUrNa vastuno eka apaccakhANa kriyAno bheda) kakaDo 2. dharmAstikAyAdi ajIva padArthono eka TukaDo) anIvAmi - manIvAmikama (kuM.)(guNa pratyaya avadhi manavam - sanI vadhaf (pu.)(mUrta ajIva dravyonA varNa- Adi pratyakSa jJAnathI pudgalAdi ajIvano bodha thavo te) gaMdha-rasa-sparzarUpa dharma 2, amUrta ajIva dravyono gatyAdimAM sanIvumag - manovova (tri.)(ajIvathI utpanna thayela, sahAyatAdi dharma-guNa) ajIvobhava padArtha) nIvarjiva - sanIvaryAya(kuM.)(ajIvapadArthanA paryAya, maMgu - 33 (tri.)(anyathI amizrita 2. juduM nahi thayeluM) ajIva vastuno vizeSa dharma, ajIva guNa) manu navaUTI (reza)(AMbalInuM vRkSa, AMbalI). manIvapaUUAva - manIvajJApanA (strI.)(ajIvanA prakAra nu navaUo (reza)(sAtapuDAnuM vRkSa) batAvavA te, ajIvanA svarUpanuM nirUpaNa karavuM te, prajJApanAno Dhago (reza)(sAtapuDAnuM vRkSa, juo uparokta zabda) eka bheda) anuni - mathunita (tri.)(samazreNIe na rahela, eka manIvariH - navapariTE (I.)(baMdhana, gati Adi paMkti-hAramAM na rahela) pudgalono pariNAma) 3nuva - manIoreva(. (allAuddInanA AgamananA manavapalA - manIvaASivalI (tra.)(ajIva padArtha agAunA samayamAM thayela eka jaina rAjA). upara dveSa karavAnI kriyA 2. prASikI kriyAno eka bheda) anutta - gaNu(tri.)(anucita, ayogya, Apattigrasta 2. nIvapAvyathA - 3 nIvapratIti (strI.)(ajIva padArtho yogyatAno abhAva 3. bahirmukha 4. yukti rahita 5. niyojita pratye rAga ke dveSa karavAthI thato karmabaMdha 2. ajIvaprAtItikI nahIM te). kriyAno bheda vizeSa) magurUva - mayurUpa (tri.)(anucita vezadhArI, asaMgata Mva,kriyA - vipufSTaT (nA) (pUfg1) rUpa) (zrI.)(ajIvane rAga-dveSanA bhAvapUrvaka sparzavAnI kriyAthI marAyA - mItA, manAtA (strI.)(zarIrane jIrNa thato karmabaMdha 2. smRSTika/praSTika/praSTijI kriyAno eka bheda) banAvanAra zokAdi na karavA te) nIrvANakSiA - sanI mizratA(strI.)(satyamaSAbhASAno prajJA - mathakA (pu.)(zaileSIkaraNa, mana, vacana, kAyAnA eka bheda, ajIva AzrayIne kaheluM ardhasatya kathana) sarva vyApAronI capaLatA rahita yoga 2. asaMbhava 3. 3nIvarAti- trIvarAzi(kuM.)(ajIvano samuha 2. rAzino aprazastapaNe 4. eka roga vizeSa 5 vidhura 6. kuTa 7. kaThinodaya eka bheda) 8. jyAM tiSIya eka yoga 9. avyApAra). manIvavanaya - sanIvavidyA (6, .)(anaMta payayAtmaka manojIyA - motA (strI.)(yoganirodhanI pachI ane dhamastikAyAdi ajIva padArthonuM ciMtana karavuM te) zaileSIkaraNa pahelA vartatI AtmAnI avasthA, yoga nirodha, sanavALA - sanIvavaiforl, *navarALia, yogano abhAva, ayogIpaNuM). nIvavaivALiI , anIvarvatAra (zrI.)(ajIvane manorUva-yogA (tri.)(ayogya, aghaTita, anucita) vidAravAthI ke ajIvapadArtha nimitte koIne chetaravAthI thato karmabaMdha 2. vaidA/vaikaya vaicA/vaitA raNikI kriyAno eka bheda) 33
Page #563
--------------------------------------------------------------------------
________________ mano i(W) - marina (kuM.)(yoga rahita, mana, vacana, kasara - Aryaputra (kuM.)(Aryaputra, saMskArI mAtA- : kAyAnA yoga vinAno, niruddha yogI, caudamAM guNasthAnavartI pitAno putra, niSpApa mAtA-pitAno putra) jIva tathA siddha bhagavaMta). Mo (reza)(ghAMsano eka bheda, tRNabheda 2. boLanAme nazivati (m) - phreivelsi (pu.)(zailezI sugaMdhI dravya 3. taja) avasthAgata AtmA, jeNe potAno zuddhasvabhAva prApta karyo che anabda- mAryA (pu.)(digambaramata pravartaka te caudamAM guNasthAnakavartI kevaLI bhagavaMta) zivabhUtinA guru, te nAmanA eka AcArya) ajogikevaliguNaThANa - ayogikevaliguNasthAna ma=1% - mAryarma(.)(ziSTajanocita pravRtti, (.)(caudamuM guNasthAnaka, ayogikevalInuM guNasthAnaka) nRzaMsAdithI nivarsela karma) manomivalya - 35thomavastha (.)(caudamAM majAnI - mAryavAhna (.)(te nAmanA eka AcArya, guNasthAnakavartI AtmA, zaileSI avasthA prApta, zyAmArya nAme prasiddha AcArya). ayogikevalI) anags - prArthaghapuTa (kuM.)(ta nAmanA eka AcArya, ajogibhavatthakevalaNANa - ayogibhavasthakevalajJAna khapuTAcArya, vidyAsiddha eka AcArya) ()(zailezIkaraNa avasthAgata kevalajJAna) 51 - mArya(pu.)(dAdA, pitAmaha, pitAnA pitA) manoviMti - soLasattAva (trI.)(caudamAM dakSa()(pRthvI para UganAruM eka ghAsa) guNasthAnavartI jIvane prApta sattAvALI karmaprakRtio) mana - mAryavapha(pu.)(te nAmanA eka nihnava AcArya, no - grotha (tri.)(anucita, ayogya, yogya nahIM brikriyA matanA pravartaka AcArya) yosa - mAryoSa (5) bhagavAna pArzvanAthanA dvitIya manoLimUtra - 3nimUta (ra.)(vidhvasta yoni, naSTa yoni gaNadhara) 2. utpattinA hetunI asamarthatA) sAthaMla - AryavandranA (trI.)(bhagavAna mahAvIranI gAya - moni(pu.)(siddha, muktAtmA) prathama sAdhvI ziSyA, sAdhvI mRgAvatInI guNI) manasi - TE(tri.)(nahIM seveluM 2. pALeluM na hoya te) anaMbU- mAryakaC(kuM.)(Arya jaMbusvAmI, sudharmAsvAmInA 3% - mArga(thA.)(prApta karavuM, meLavavuM 2, saMskAravALuM ziSya, A kALanA aMtima kevaLI) karavuM). mannanaviLI - mAryakSauff (trI.)(yakSiNI Aya. *sara (tri.)(ajJAnI, mUrkha) bhagavAna neminAthanI prathama ziSyA). *magha(.)(Aja, vartamAna divasa, Aja roja 2. maMLavaMta - marthanathana(uM.)(Arya jayaMta, vajasenasUrinA vaibhAragirinI taleTImAM Avela eka jaLAzaya). trIjA paTTadhara zi). # ba (ra.)(pA, kamaLa 2. zaMkha 3. dhavaMtarI 4. caMdra 3 nayaMtI - maryAnti (strI.)(Arya rathathI nIkaLelI eka ' pa. jalotpanna vastu da. abajanI saMkhyA che. eka jAtanuM kapUra zAkhA, AryajayaMtI zAkhA) 8 nicula vRkSa 9. daza arbudanI saMkhyA) mannAtha (2) 4- mAnItaghara (pu.)(kauzika gotranA artha(tri.)(svAmI 2. vaizya) Arya zAMDilyanA ziSya, jItadhara nAmanA eka sUri) #AI (tri.)(zreSTha, uttama, 2, pavitra, zicAravALo 3. sana - ()(bheguM karavuM te, ekaThuM karavuM te 2. sAdhu 4. mAtAmaha 5. pitAmaha 6. gotrapravartaka RSi 7. saMpAdana karavuM te) zAMDilyanA ziSya AyaMgotrIya AcArya jItadharasUri 8. manaWvatta - mArcanakSatra (kuM.)(jainAcArya zrI AryabhadranA AmaMtraNavAcI zabda) asivAniya -- mAtharSapAnita (5, zrI.)(mAirasa manapatra - Atni (.)(Arya maMganA ziSya) gotrIya AryazAnnizreNinA cothA ziSya , navRtta - mArcanAvina (5)(Arya vajasenanAM prathama AryaRSipAlitathI nIkaLela eka zAkhA)
Page #564
--------------------------------------------------------------------------
________________ annaVIkutA - sarvanAbhi (zrI.)(AryanAgilathI manaufmarU - mRti (magra.)(AjathI mAMDIne, nIkaLelI zAkhA) AjathI prAraMbhIne). manaVIphI - maryanAjitnI (strI.)(ArtavajasenathI annamitta - mAImitra(kuM.)(AryapuSyagirinA nIkaLelI zAkhA). ziSya ane AdhinagirinA guru, Aryaphalyumitra) mannatti - maMyitvA (vya.)(meLavIne, upArjana nama () - marthana (pu.)(sUrya 2. devavizeSa 3. karIne) uttarAphAlyunI nakSatrano svAmI deva 4. pitRrAjA) satAvaNa - karyatApaNa (uM.)(AryavajasenanA cothA vmaMju - mAryamaku(pu.)(Arya samudranA ziSya) ziSya) ajamAna - mAryamaUI(pu.)(manaka muni, zaabhavasUrinA annAvalI - 3mArvatApa (strI.)(Arya tApasathI sAMsArika putra muni). nIkaLelI zAkhA) annamAra- sAmAiira(pu.)(AryasthUlibhadranA ziSya, sattA - mAtA (strI.)(vartamAna kAlInatA) elApatyagotrIya AryamahAgiri nAmanA AcArya) mAryatA (strI.)(Aryatva, pApakarma bahibhUtapaNuM, mana - kAryakSa(kuM.)(AryanakSatranA ziSya, AryarakSa) 3Lavizvaya - rakSita (kuM.)(AryarakSita, tosaliputra manapUnamad - mArgazUnamadra (pu.)(Arya saMbhUtivijayanA AcAryanA zidhya) ziSya, Arya mahAgiri ane Arya suhastinA guru, zakavAla naviSayakIsa- AIkSikazra(kuM.)(Arya rakSitamizra, maMtrInA jayeSThaputra) Agama anuyoganA kartA Arya rakSitasUri) 3 0 - mArcatta (kuM.)(bhagavAna pArzvanAthanA prathama mAra- mAryaratha (pu.)(Arya vajasvAmInA trIjA ziSya) gaNadhara ra. kAzyapagotrIya IndradattanA ziSya) ma7 - dAtra (kuM.)(sleccha jAtino eka bheda vizeSa) maLadrazya - mArkA (pu.)(covIsamAM tIrthapati mangava - Arnava(.)(saraLatA, kapaTano abhAva 2. saMvara zrImahAvIrasvAmInA ziSya, Arya Adrakamuni) 3. zramaNadharmano trIjo bheda 4. yogasaMgrahano dazamo prakAra). nathaH - prArthathaf (I.)(AryamaMgunA eka ziSya ane prajarvara - grAvinna(vaira)(kuM.)(AryasiMhagirinA ziSya, Aryabhadraguptano guru 2, AryasiMhanA ziSya ane Arya aMtima dazapUrvI). zAMDilyanA guru) annavaNe - mAryavajhana (kuM.)(Arya vajasvAmInA annapama - maryAdA (.)(dazapUrvI AvajasvAmInA prathama ziSya). dvitIya ziSya, Aryapadha) annavarI - mAryavI (trI.)(AryavajasvAmIthI manapaSHI - sarvapaIT (trI.)(AryapAthI nIkaLelI eka nIkaLelI Aryavaja zAkhA) zAkhAnuM nAma, AryapadmAzAkhA). annavaBUT - gArnavasthAna (.)(ArjavAdi saMvaranA pAMca annapurAta - Aryaputra (kuM.)(bauddhadarzana paribhASita sthAna 2.sAdhu 3. saMvaranuM sthAna) bAhya arthanA abhAvavALA kevaLa buddhigamya artha) navapadALa - mArnavaprathAna (tri.)(Arjava pradhAna, annapUri - mAryapuSpari (pu.)(AryarathanA ziSya, saraLatA mukhya che jemAM te, mAyAnA udayano nigraha karavAmAM AryapuSpagiri) pradhAna hoya te) namitta - mAryamita (uM.)(AvajasenanA dvitIya avasAva - Arnavamava(6)(azakatA, saraLatA, ziSya, Ayapomila). amAyAvI bhAva, kapaTano abhAva) manominA - mAryamitrA (trI.)(AyapomilathI manavA - mArgavatA (strI.)(RjutA, saraLatA, mAyAnIkaLela zAkhA, AyapomilI zAkhA) kapaTa-daMbhano tyAga, zramaNadharmano eka bheda) manapUmava - mAIvma (I.)(aMtima kevalI aviya- mArnava(1)(amAyAvIpaNuM, saraLatA, azaThatA) jaMbUsvAmInA ziSya, Arya prabhava) manaveda - sArthaka(na.)(hAritasa gotrI zrIguptathI nIkaLela cAraNagaNanuM chaThTha kuLa) - 35
Page #565
--------------------------------------------------------------------------
________________ manamaya - mAryamitta(kuM.)(Arya siMhagirinA ziSya) manuOT - arjuna (pu.)(pAMDuputra ra. zvetavarNa 3. eka samud - mAryasamudra (.)(Arya zAMDilyanA ziSya, bahubIjavALuM vRkSa, tenuM puSpa 4. zveta suvarNa pa. tRNa vizeSa udadhi-samudra nAmA AcArya) 6. gozALAno chaThTho diccara gautamaputra 7. kaDAyAnuM jhADa 8. 3nasIma - gAryazyAma (kuM.)(zyAmAcArya, jemanuM bIjuM haihayavaMzIya kRtavIryano putra rAjA). nAma kAlakAcArya hatuM) anUTY - manna(6)(anamALI, svanAma khyAta saMaOi () - mAryastuti (.)(Arya taskara-cora) cUlibhadrasvAmInA sthavira ziSya, Arya suhastisUri) gujakuvA - sannasuvadf (1.)(sapheda sonuM, e, annakuw()- sAyaMsutharSa (pu.) bhagavAna pleTInama) mahAvIranA ziSya, paMcama gaNadhara) Maa - yoga (kuM.)(yoga rahita) 3 ya - mAryanivA(kuM.)(Arya zAntisainikanA 3moji() - (.)(ayogI kevalI) dvitIya ziSya, Aryasainiko jo (rezI)(paDozI, pADozamAM rahenAra). Imthi - mAryasainijI (zno.)(AryasainikathI atta - 3adhyAtma (na.)(AtmAne anulakSIne je varte te, nIkaLelI zAkhA, AryasainikI zAkhA) AtmA-paramAtmA saMbaMdhI ra, mana, citta 3. samyagdharmadhyAnAdi Maa - sAdA (strI.)(prathama thanAra 2. aMbikA 3. anya bhAvanA) mate gAya) 43thyAtvastha(.)ISTa aniSTa saMyogAdi hetuothI utpanna mAryA (strI.)(prazAMta svarUpI durvA 2. sAdhvI 3. A thayela sukha-du:kha vagere, manamAM rahenAra) . nAmaka mAtrA chaMda 4, 64 kaLAmAMnI 21mI kaLA 5. gaurI- annattA - adhyAtmayoga(kuM.)(dharmadhyAna 2, yoga vizeSa pArvatI 6. 1pamAM tIrthakaranI sAdhvI 7. mallinAtha prabhunI 3. cittanI ekAgratA, susthita aMtaHkaraNatA 3, manane sAdhvI 8. pUjaya ke mAnya strI) viSayomAMthI vALIne AtmAmAM joDavuM te) nApta - mAryAtva (pu.)(sAdhvIe lAvela AhAra, ajjhattaogasAhaNajutta - adhyAtmayogasAdhanayukta Akalpa) (pa.)(mananA dharmadhyAnAdi vyApAronA sAdhana svarUpa ajJApavitra - 3mAryandrita (kuM.)(AryamaMganA ziSya ane ekAgratAdithI yukta, cittanI ekAgratAvALo) Arya nAgahastinA guru) 3o suddhArA - adhyAtmayopazuddhArAna(tri.) zubha Mtiddhi - mAryAtmastha (tri.)(sAdhvIe prApta karela vastu, cittathI vizuddha cAritra pAlana, adhyAtmayogathI athavA sAdhvIe meLavela hoya te). dharmadhyAnathI zuddha caritra jenuM che te) abbAyaLa - mAjJAyitavya (tri.)(AjJA karavA yogya, aThThAriyA - adhyAtmakriyA (strI.)(kiyAsthAnano hukama karavA yogya) AThamo prakAra 2, koIpaNa vaDe kyAreya paNa nahIM tiraskArAyela 3nAsaMsat - mAryAlaMsa (uM.)(sAdhvIno paricaya, vyaktino udAsInatAvALo vicAra). AryAno saMsargI 3tta jJAnura - adhyAtmadhyAnapura (tri.)(prazasta mAsADha - ASADha (kuM.)(avyaktadaSTi dhyAnayukta, zubha aMtaHkaraNa vaDe dhyAna sahita hoya te) nitavamatavALA sAdhuonA guru) uttaraMH - 3adhyAtma (uM.)(zokAdithI abhibhUta - kaMta (tri.)(upArjita kareluM, utpanna karela 2. kriyAsthAnano AThamo prakAra 2. kaSAya ke ArtadhyAnAdithI saMgharela) lAgato karmabaMdha). ni nAma - Arthionama (kuM.)(sAdhvIothI lAbha, attarota -- adhyAtmikoSa (5)(kaSAya) sAdhvIe lAvela AhAra-vastra-pautrAdi) attama parivallI - adhyAtmipattaparIkSA(strI.)(ta nAmano nama - ArthizA (trI.)(nAnI, dAdI, sAdhvI) graMtha vizeSa, adhyAtmamata parIkSA graMtha) man - madya (ma.)(Ajaroja, Aja, Ajano mAttara - adhyAtmarata (tri.)(prazasta dhyAnamAM Asakta, divasamAM) adhyAtmadhyAne rata) 36
Page #566
--------------------------------------------------------------------------
________________ ajjhAttavattiya - adhyAtmapratyayika (puM.), ajjhatthaogasuddhAdANa - adhyAtmayogazuddhAdAna AdhyAtmiwwtyavida(sa.)(kriyAnA tera sthAnakamAMnuM AThamuM (tri.)(zubhacittathI vizuddha thayelA cAritravALo). kriyAsthAna 2, svataH manamAM utpanna thanAra zokAdi, citta-hetuka) sthano 1 - 3adhyAtmayA (pu.) yogano eka bheda, uttavayana - 31dhyAtmavaMcana (.)(adhyAtma vacana 2, adhyAtmayoga) soLa prakAranA vacanomAMno sAtamo prakAra 3. ekAeka mAtthano maNipura - adhyAtmayo sAthenayu nIkaLeluM vacana) (kuM.)(cittanA dharmadhyAnAdi vyApArone sAdhI ApanAra mAvaThu - adhyAtmavi(pu.)ti nAmano eka graMtha) ekAgratAdi yukta) viyA - adhyAtmavilI (1)(saMyamanA kaSTothI manokAsuddhAvA - adhyAtma zabdAna viSAda pAmela, saMyamabhIru) (tri.)(zubhacittathI vizuddha banelA cAritravALo) uSTrAvizuddha - adhyAtmavizuddha (tri.)(vizuddha ajjhatthajjhANajutta - adhyAtmadhyAnayukta aMtaHkaraNavALo) (tri.)(prazastadhyAnathI yukta) ajjhattavisohijutta - adhyAtmavizodhiyukta mAlviyaM- adhyAtma (pu.)(AThamuM phiyAsthAna 2, (tri.)(AMtarika zuddhivALo, pavitra bhAvayukta) kaSAya ke ArtadhyAnathI thato karmabaMdha) praksaveDDa() - adhyAtman (a.)(sukha-duHkhAdine pattharoNa - 3adhyAtmopa (kuM.)(kaSAya, krodhAdi kaSAya tenA svarUpathI jANanAra) doSa). mArasaMgs - adhyAtma saMvRtta (tri.)(adhyAtmamAM mana ma viMDu - adhyAtmivivu(.)(ta nAmano eka graMtha, lagADanAra, adhyAtmamAM cittavALo, AtmaramaNatAvALo) adhyAtmabiMdu nAmaka graMtha). mAsama - adhyAtmasama (tri.) adhyAtmane anurUpa aThThAWEyaparivallA - adhyAtmi-taparIkSA pariNAmavALo) (strI.)(mahopAdhyAya yazovijayajI kRta eka graMtha) maF - (strI.)(cittajaya upAya thAya - 3adhyAtmarata (tri.)(prazastadhyAnamAM magna, pratipAdaka zAstra, manane jItavAnA upAyo batAvanAra zAstra) AtmadhyAnamAM tatpara) jvAsuddha- madhyAtmazuddhi(strI.)(cittazuddhi, maksthavattA - adhyAtmapratyaya(pu.)(te nAmanuM AThamuM aMta:karaNanI zuddhi) kriyAsthAna) maThThAdi - adhyAtmafdha (tri.)(cittazuddhi, utkRWvayA - adhyAtmavavana (ja.)soLa vacanomAMnuM adhyAtmazodhi). sAtamuM vacana, adhyAtmavacana) uttira - dhyAtmikka (tri.)(AtmAmAM utpanna thayela savirIyA - adhyAtmavighaTana (1.)(saMyamanA 2. AtmA ke mana sAthe saMbaMdha rAkhanAra 3. AThamuM kaSTothI viSAda pAmela, saMyamabhIru) kiyAsthAna) kansalvaviyuddha - adhyAtmivizuddha (fa.)(suvizuddha sattAva - AdhyAtmivIrya (.)(Atmika aMta:karaNavALo, adhyAtmavizuddhiyukta) zakti, AtmavIrya, kSamA-kRti-udyama-saMyama-tapAdirUpa vAsthaaobira - adhyAtmavizafdhAja (tri.)(vizaddha Atmika sattva) AMtarikabhAvavALo, pavitra vicAra che jenA te, AMtarika malthi - 3adhyAtma (4)(AtmAmAM utpanna thayela, zuddhivALo). AtmaramaNatA, samyagu dharmadhyAnAdi zubhabhAvanA) WveTTa() - adhyAtmaveni (tri. (sukha-duHkhanA malyA - adhyAtmA (uM.)(adhyAtmayoga, rAga- svarUpane jANanAra, adhyAtmavettA). dveSa rahita aMta:karaNanI ekAgratA, dharmadhyAna) alpasaMva - adhyAtma saMvRta (tri.)(sutrArthanA upayogathI ajjhatthaogasAhaNajutta - adhyAtmayogasAdhanayukta azubhamanoyogane rokanAra 2. strIbhoganA prahaNa rahita (kuM.)(cittanA dharmadhyAnAdi vyApArone sAdhanAra ekAgratAdi manavALo)
Page #567
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMbaMdha) - adhyAtmasama (a.)(adhyAtmane anurUpa prANavaMH - adhyAtmi (.)(zokAdithI abhibhUta pariNAmavALo) karanAra AThamuM phiyAsthAna) masthasu - adhyAtmazratti (strI.)(cittajayanuM pratipAdaka aApavo - adhyAtmavoza (.)(krodha-mAna-mAyAzAstra, adhyAtmasmRti zAsa) lobharUpa doSa, kaSAya). nsasthasuddhi - adhyAtmazuddhi(strI.)(cittanI zuddhi, Mvi - adhyAtmavi(pu.)(te nAmano eka graMtha, AdhyAtmika vizuddhi) adhyAtmabiMdu prakaraNa) brustha-i adhyAtmadhana(trI.)(cittanI zuddhi, ajjhappamayaparikkhA - adhyAtmamataparIkSA antaHkaraNanI vizuddhi) (strI.)(mahopAdhyAya yazovijayajI kRta eka graMthanuM nAma, sthiya - AdhyAtmi(tri.)(AbhAsaMbaMdhI, cittamAM adhyAtmamata parIkSA graMtha) utpanna thayela 2. atyaMtara upAya sAdhya sukha-du:khAdi) pUrA - adhyAtmapata (fa.)(prazastadhyAnamAM magna, saMskRsthithavIji - AdhyAtmivIrya (ja.)(Atmika adhyAtmadhyAnamAM tatpara). zakti, AtmavIrya ra, udyama kSamA tapa dhRti Adi) mApattA - adhyAtmapracakra (kuM.)(zokAdithI ajjhatthovAhisaMbaMdha - adhyastopAdhisambandha abhibhUta karanAra AThamuM kiyAsthAna) ($)(AtmAmAM pudgalanA saMsargathI prApta thayela kapAdhino pavana - adhyAtmavana (1.)(soLa vacanomAMnuM sAtamuM vacana, adhyAtmavacana). maM - adhyAtma (1.)(atta:karaNa, citta, mana saMbaMdhI saTTappaNI - adhyAtmavavana(.)(saMyamanA ra. sukha-duHkhAdi AMtarika bhAva 3. AtmAmAM utpanna thayela, kaSTothI viSAda pAmela, saMyamabhIru) AtmA saMbaMdhI) 3uvizuddha - adhyAtmavizuddha (fz.)(suvizuddha apona - adhyAtma ()(aMta:karaNanI zuddhirUpa aMtaHkaraNa, pavitra cittavALuM) dharmadhyAna, rAga-dveSa rahita aMta:karaNanI ekAgratA) ajjhappavisohijutta - adhyAtmavizodhiyukta ajjhappaogasAhaNajutta - adhyAtmayogasAdhanayukta (tri.)(AMtarika zuddhiyukta, pavitra bhAvayukta) (kuM.)(cittanA dharmadhyAnAdi vyApArone sAdhI ApanAra maMverU () - adhyAtmarina (tri.)(sukha-duHkhanA ekAgratAdi yukta, zubhacittathI vizuddha cAritravALo) svarUpane jANanAra, adhyAtmavettA) ajjhappaogasuddhAdANa - adhyAtmayogazuddhAdAna 3 Miq - dhyAtmisaMvRta (tri.)(sutrArthanA upayogathI (fx.)(zubhacittathI vizuddha thayelA cAritravALo) azubha manoyogane rokanAra) maMriyA - adhyAtma (trI.)(karmabaMdha apakSama - YdhyAtmasama (tri.)(adhyAtmane anurUpa karAvanAra AThamuM kriyasthAna 2, koIpaNa vaDe kyAreya paNa pariNAmonusArI). nahIM tiraskArAyela vyaktino udAsInatAvALo vicAra)) maur - adhyAtmazuti (fa.)(cittajayanA pratipAdaka aApanA - adhyAtmayor ()(aMta:karaNanI zuddhirUpa zAstra, adhyAtmazruti zAstra) dharmadhyAna, rAga-dveSa rahita aMta:karaNanI ekAgratA). DAprabhuddha - adhyAtmazuddhi (strI.)(cittazuddhi) ajjhappajogasAhaNajutta - adhyAtmayogasAdhanayukta hi - adhyAtma (tri.)(bhAvazuddhi, (kuM.)(cittanA dharmadhyAnAdi vyApArone sAdhI ApanAra cittazuddhi) ekAgratAdithI yukta, zubhacittathI vizuddha cAritravALo) Autha - mAdhyAtvi(tri.)(AtmA saMbaMdhI, cittamAM ajjhappajogasuddhAdANa - adhyAtmayogazuddhAdAna utpanna thayela ra, atyaMtara upAya sAdhya sukha-duHkha) (tri.)(zubhacittathI vizuddha thayelA cAritravALo) khavirA - AdhyAtmivIrNa (.)(udyama-vRti ajjhappajhANajutta - adhyAtmadhyAnayukta Adi) (tri.) prazastadhyAnathI yukta) sAcaUT -31zcayana(.)(adhyayana, zAstranuM prakaraNa, sUtrano peTAvibhAga 2. bhaNavuM te 3. nAma, arthavAcaka zabda). - 38
Page #568
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAyaTM - 31dhyayananya (pu.)(adhyayanakalpa, mAya - adhyAya (kuM.)(maryAdApUrvaka pravacanokta prakAre yogyatAnusAra vAcanAdAnanI sAmAcArI) bhaNavuM te, svAdhyAya karavo, adhyayana karavuM te 2. graMthanuM eka 3yaUTTyutta-adhyayana niyujI(tri.)(AraMbhela prakaraNa, adhyAya) zAstranI zabdavRttithI kahela guyukta, zaru karela adhyayananI mA - adhyada (kuM.)(vRkSa vizeSa 2. vRkSa para caDhIne abhidhAthI kahela guNathI prerita) vadhanArI eka vallI ke zAkhA) yagr()- adhyayananu(tri.)(AraMbha karAyela mArava - adhyApa (pu.)(Aropa, atyanta Aropa 2. adhyayananamAM kahela guNathI yukta) bhramathI eka vastunA guNa bIjI vastumAM joDavArUpa mithyAjJAna ma rchah - dhyaniSa4()(AvazyakasUtra, cha 3. UThavuM 4. unnata hovuM 5, upacAra). adhyayananA samUharUpa zrutajJAna). mAravaUT - 3adhyAropA (ja.)(adhyAropaNa, atizaya ma chava - adhyayanavala (pu.)(cha adhyayana AropaNa 2. prazna karavo 3, dhAnya vagerenuM vAvavuM te) jemAM che te Avazyaka sUtra). mAvikhaMDana - adhyAta (1)(brAntithI vasaT - 3SyavasAna (ja.)(ati harSa ke viSAdavALI maMDalAkAra thayela 2. mithyAtvathI cArebAjuthI gherAyeluM) aMta:karaNanI vRtti, rAga-sneha bhayAtmaka mananA saMkalpa . mAroda-adhyApoda(kuM.)(bIjA jhADa para UgatI kAmavallI lezyA pariNAmanI kaIMka spaSTa pravRtti) nAmaka vanaspati ra. vRkSa para vadhanArI velaDI ke vRkSa vizeSa) sAdhanorfdhvattiya - avasAnarnavartita kAvayaM- adhyApanna(pu.)(upAdhyAya, bhaNAvanAra, zikSaka, (.)(adhyavasAna-jIvapariNAma ane yoga-manAdi vyApArothI guru) utpanna hoya te). mAvati - 31ththAvat (tri.)(madhyamAM rahetuM, vacce aThThAvasAnidhvattiya - adhyavasAnanirvartita (tri.)(mananA rahetuM). vyApArathI niSpanna hoya te, mananI pariNati-paripAkathI utpanna, mAsattA - zruSya (vya.)(madhyamAM rahIne, vacce adhyavasAyathI utpanna thayela) rahIne) mAvajIvana - adhyavasAnAvarIya mALar - ththAnA(strI.)(sahana karavuM te) (1)(bhAvacAritrane aTakAvanAra eka karmaprakRti, cAritra mAdAra - adhyAhAra (.)(AkAMkSita padanuM anusaMdhAna mohanIyanI prakRti vizeSa, mananA pariNAmane DhAMkanAruM kama) karavuM te, mULamAM na dekhAtA padane anyasUtramAMthI levuM 2. makhvAvasAya - adhyavasAya (pu.)(mananA sUkSmapariNAma, tarka, UhA 3. apUrvabhekSA) mAnasika saMkalpa ra, baMdhahetubhUta AtmAnI pariNati vizeSa, jhA - akSaNa (na.)(akSaya, akhUTa, akSINa ra. AtmAnA sUkSmapariNAma) sAmAyikAdi adhyayana, prakaraNa, adhyAya) navasAyaTTA - 1SyavasAyasthAna ()(pariNAma sthAne maLAM - makSaddhi (tri.)(akSINa kalaha, adhyavasAya sthAna) kaleza-kaMkAzathI nivRtta nahi thayela) kvaciM(ra)(nivApita-pitRvagerene uddezIne apAyela makvavaUOT - adhyapapanna (tri.)(viSayAsakta, dAna 2. mukhya) viSayabhogamAM tallIna) mAsaya - madhyavasita (na.)(adhyavasAya, mAhira - 3Sara (tri.)(chidra rahita 2. taNa vagerethI AtmapariNAma, manobhAva vizeSa) nahi DhaMkAyeluM 3. eka prakAranI zayyA 4. rAphaDA vagaranuM) mA~ (reza)(abhizApa, Akroza) 3 phusittaU - kazuSiratu (ja.)(darbha-DAbha, chidra rahita diya - mAtmati (.)(Atmahita, svahita) ghAsa, tRNa) 3 (te)(prazasta-zubha strI 3. navoDhA 4. taruNa sI, ma saT - 1aSa (strI.)(sakArapUrvakanI AjJA yuvatI 5, A 6, asatI, kulaTA strI) 2. adhika prArthanA, vizeSa yAcanA)
Page #569
--------------------------------------------------------------------------
________________ moyarA - adhyavapUra(kuM.)(soLa udgamanA doSo aTTa (re)(gayeluM, cAlI gayela) paikIno soLamo doSa, sAdhu nimitte umero karI banAvela - ()(cakrAkAranuM eka asa 2. anAdara 3. gocarI vahorAvavAthI lAgato doSa) te nAmano eka malla) 3STroki (reza)(vakSasthaLanuM AbhUSaNa 2, vakSasthaLanA maTana (ja.)(gamana karavuM te, javuM te 2, vyAyAma karavo AbhUSaNomAM karavAmAM AvatI motInI racanA) te, kasarata karavI te) govaMI - thupati (strI.)(viSayomAM Asakti, saTTAsAnA - maktazAtrA (strI.)(vyAyAmazALA, kasarata viSayamagnatA) karavAno akhADo) vavaUOT - adhyApanna(tri.)(viSayomAM vRddha, Asakta, mATTivitta - mArtanirdhArtivatta (tri.)(kliSTa mUrNita) adhyavasAyI, ArtadhyAnamAM rata che citta jenuM te) movavAya - 3SNupata (pu.)(kaMIpaNa grahaNa karavAmAM mArtAnarvira (tri.)(kliSTa pariNAmI, cittanI ekAgratA) ArtadhyAnarata che citta jenuM te). OM - (.)(AkarSita karavuM, kheMcavuM 2. lakhavuM, citra prakRtara - sArtatA (.)(ghaNuM ArtadhyAna, atizaya banAvavuM, rekhAMkita karavuM) ArtadhyAna karavuM te) bruijha - 4ta (tri.)(pUjela 2. saMkocAyela) kaTTaTTa - mArtaDuITa (ni.)(ArtadhyAnanuM du:khe karI jha - (tri.)(mukha) nivartana thavuM te) maca(tri.)(jaThuM, vilakSaNa 2. sadeza, sAdhAraNa) *mArksavArta (tri.)(ArtadhyAnathI pIDita, manathI, kacchatni - ma7i (uM.)(aMjali 2, khobo) IndriyaparavazatAthI ane dehathI du:khI) aTTa - a (ghA.)(bramaNa karavuM, paryaTana karavuM) adbhavasaTTa- ArnaITavarti (tri.)(ArtadhyAnanI TTa - m (thA.)(ukALavuM, kvAtha karavo) paravazatAthI pIDita, asamAdhiprApta, manathI gaTTa- kaTTa(kuM.)(mahelanI uparanuM ghara 2aTArI 3. AkAza indriyaparavazatAthI ane dehathI duHkhI)) 4. killAmAM raheluM sainyagRha) jarjaravArtavaNArta (tri.)(kliSTa adhyavasAya ane sApta tri.)(pIDita thayela, zArIrika mAnasika pIDAthI viSayapAratanUyathI duHkhI, manathI indriyaparavazatAthI ane pIDita, duHkhI, mohathI duHkhI) dehathI duHkhI)) ( )(kuza, durbaLa 2. bhAre 3. moTu 4. popaTa pa. mavira - ArtadhvahiMtara (tri.)(mananA kliSTa sukha 6. ALasa 7. dhvani 8, asatya 9. zIta). pariNAmathI du:khI manavALuM, kliSTa adhyavasAya-ArtadhyAnathI saMkura(reza)(kvAtha, kALo) du:khI cittavALuM) aTTa - gaTTa(kuM.)(pAtranA chidrane pUranAra lepadravya madaddo vaya - garvaryapAta (tri.)(duvarya evA ' vizeSa) ArtadhyAnane pAmela, duHsthaganIya ArtadhyAnavALuM). prajJALa - ArtadhyAna (ra.)(ArtadhyAna, iSTanA viyoga ke 3TTa - rnitiza()(ArtadhyAnavALo, ArtadhyAnamAM aniSTanA saMyogathI duHkha pAmavuM te, roga nivRtti ke mati jenI che te) bhaviSyanI ciMtA karavI te) kRvasa - Artavaza (.)(ArtadhyAnane vaza thayela, mAviU - ArtadhyAnavihanta()(azubhadhyAyanano ArtadhyAnavazavatI). eka prakAra, ArtadhyAnano bheda) avasaTTaTTa - 3mArksavArtA vArta (fz.)(ArtadhyAnanI mAra - mArtadhyAnasvarAja (.)(vairAgyano eka vivazatAthI duHkhI hoya te, ArtadhyAnathI duHkhI) prakAra, ArtadhyAnarUpa vairAgya) makRvasaTTovAya - mArtavIrvopati (tri.)(ArtadhyAnanA aThThAvAva - ArtadhyAnapatta (tri.)(ArtadhyAna prabhAve du:khI thayela) karanAra, zoka nimagna) kaTTara - gartivara (tri.)(duHkhano avAja, Atasvara, 3 Na - sahANa (uM.)(khaDakhaDATa hasavuM, moTethI hasavuM) ArtanAda) 40
Page #570
--------------------------------------------------------------------------
________________ TTahAsa - aTTahAsa (.) khaDakhaDATa hasavuM, moTethI hasavuM) mA - kaTTa(.)(AThanI saMkhyAmAM parimANavA 2, maTTI - makkma (, .)(jharUkho, aTArI, mahelano Rgvadano aMza 3. pANinIkRta aSTAdhyAyI 4. ApaghavALuM uparano bhAga 2, gaDha ke killA uparanuM Azraya-sthAna 3. killA koIpaNa prakaraNa 1. haribhadrasUrikata aSTaka prakaraNa) ke gaDha upara zastrAdi sAdhana rAkhavAnuM sthAna vizeSa) kAvaya - aSTabhupata (1.)(ATha guNayukta, TTi - mati (strI.)(zArIrika ke mAnasika pIDA, du:kha, pUNadiguNASTakayukta geya-gIta) yAtanA) kaddaramavAnapAna - gagvavAnapratiSThana(tri.)(ATha cakracitta - mAstavatta (tri.)(ArtadhyAna vizeSathI paiDAnA AdhAre rahela) AkuLa-vyAkuLa cittavALo, duHkhI, zokAdithI pIDita) maEnAtha - aTTanAta (ra.)(arthano-dhanano bheda vizeSa 2. du-martha (.)(prayojana, hetu 2, dhana 3. bhAva, artha 4. dhanArthI, dhananI jarUriyAtavALo 3. saMyamathI calita) tAtparya, paramArtha pa. mokSa 6. mokSanuM kAraNabhUta saMyama 7. vastu, majura - 3thayu (tri.)(heyopAdeyarUpa arthayukta, padArtha 8. abhilASa, IcchA 9. phaLa, lAbha 10. zabdano heyopAdeyanuM kathana karanAra Agamavacano). abhidheya, vAcya) mami - sAImi (strI.)(bhikSunI pratimA, jemAM *malTana (tri.)(ATha, saMkhyA vizeSa) ATha divasano eka evA ATha dinASTa hoya che.) mA - maccha(a.)(ATha aMga che jenA te, yama-niyamAdi dALa - gaSTa sthAnakka(ja.)(ThANAMgasUtranuM AThamuM sthAna yoganA ATha bheda, aAMgayoga) 2, pAThAntare prajJApanAnuM AThamuM sthAna) madrumitta - zreSTha nimitta (ra.)(navamA pUrvanA trIjA aTTama - saTTanA (ra.)(ATha prakAranA padArthanA nAmo) cAravastuthI nIkaLela sukha-duHkhanA nimitta sUcaka ATha kRti - martha zina(tri.)(zArAno arthane jANanAra, aMgavALuM nimittazAstra, aSTAMganimitta zAstra) yathAvasthita padArthanA arthane jANanAra) kAtila - achatatva(uM.)(ATha aMge karavAmAM madRA - artha (ki.)(durgama, pariNAme gahana, viSama, AvatuM caMdana vagerenuM tilaka) durbodhya) amadamitta - maThThAkamapitta (ra.)(ATha aMgavALuM avasiya - aSTaprazikSa(a.)(ATha pradezathI banela, mahAnimitta zAstra, aSTAMga mahAnimittazAstra) ATha pradeza jemAM hoya te) aTuMgamahANimittasuttatthadhAraya - madrupa (2)dhita - 3arthapattana(1)(vicAraNIya vAkya mAmadanimittaNUtrArthadhAra(tri.)(aSTAMga ke padanA arthanuM ciMtana karavuM te) mahAnimittazAstranA sUtra ane arthane dhAraNa karanAra, madrupa (2) parU vathA - arthapaprarUpatA (strI.)(sUkSma aAMganimittanA jANakAra). buddhipUrvaka vicAravA yogya pada-vAkyanI prarUpaNA karavI te 2. mAyA - aSTaphiau (trI.)(aSTAMgathI banelI, artha-traNuka kaMdhAdi padArthanI AnupUrva-paripATinuM prarUpaNa AhaaMgavALI) karavuM te athavA te rIte saMjJA-saMjJI saMbaMdhanI kathanatA) kapeUiT - prakRtti .)(ATha khUNAvALuM) kRparovaNuddha - arthopazuddha (tri.)(nirdoSa vAcyaattttkmmgNtthiivimoyg-assttkrmgrnthivimock vAcakatAvALuM 2. sahetuka 3. sadbhaktika) (tri.)(ATha karmarUpI graMthine mUkanAra, jJAnAvaraNIyAdi ATha mauigmphiyA - 3NuparNanacchitA (strI.)(zAstraprasiddha ATha karmone choDanAra-siddhabhagavaMta) . prakAranA loTathI banAvela vastuvizeSa, ATha vAra pIvAthI pradyummaraMtuSAbaMdhana - maitanudhanavana (1)(ATha niSpakSa madirA vizeSa) karmarUpI taMtuonuM gADhabaMdhana). TTapuSka - aSTapuSpI(trI.)(pUjA arthe ATha puSpo hoya tevI, aTThakammasUDaNatava - aSTakarmasUdanatapas ATha puSpothI karavAmAM AvatI pUjAno prakAra) ()(aSTakarmasUdana nAmaka tapa vizeSa) vaddhirLa - magvuddhipuna (kuM.)(zuzruSAdi buddhinA ATha kaTTara - kartha (.)(hitane pharanAra 2. munnI 3. naimittika) guNa)
Page #571
--------------------------------------------------------------------------
________________ TrAphika - maccharAja (tri.)(aDhAra varSanA pramANavALuM, viMsittA - gathirivattA(strI.)(zarIrane viSe aDhAravarSanuM). hADakA, cAmaDI ane nAyunuM rahevuM te; lohI, mAMsa vagaranuM saTTAnoma()- 3atnofman(tri.)(arthalolupa, dravyano mAtra hADa, carma ane snAyumaya zarIra) lobhI, lAlacu) vivAddha - thiraHvana (tri.)(atyaMta durbaLasaTTAvAi - aSTa () pAzat (strI.)(aThThAvana, 58nI kRza, zarIramAMthI mAMsa sukAI javAthI cAmaDI mAtra hADakAne saMkhyA) vaLagIne rahI hoya te) makuvA - arthAt (.)(dhana-dhAnyAdikanA upArjananuM Tribuddha - thiyuddha (ja.)(hADakAthI ke hADakAnA banelA pratipAdaka zAsa, cANakyAdika arthazAstra) hathiyArathI eka bIjA para prahAra karavo te) *makRpa(6, .)ghutakIDA, jugAra 2. copaTa, zataraMjanI TriAma - thiththAma(.)(anivaDe baLela hADakuM, baLeluM ramata, tenuM phalaka rU. bahottera kalAmAMnI 13mI kaLA 4. jenA hADakuM) para RSabhadevasvAmI nirvANa pAmyA te parvata che. aSTApada Aimasaya- asthinAmata ()(hADakAnI sekaDo mALA) nAmano dvIpa da. akSapada pakSI che. aSTadhAtumAM gaNatarI pAmela krimafusaMtApasiMta - masthighanisantAnanatata 8. karoLiyo 9, aNimAdi aSTasiddhithI yukta 10. kailAsa (tri.)(hADakA ane nasothI vyApta, nasonA jALathI vyApta 2. 11. kRmi 12, khIlo) . atyaMta durbaLa zarIra jenuM hoya te) aThThAvavApha()-3STrAvivi(.)(eka brAhmaNanuM nAma- kiMga - miznara ()(karoDaraju, zarIradaMDa). je bhagavAna mahAvIradevanI pAse prathamavAra Avela indrabhUti miimanA - sthiminnA (strI.)(hADakAno mAvo, jemAMthI gautamanI sAthe Avyo hato) reta-vIrya utpanna thAya che te 2. hADakAnI carabI) aThThAvIsa - gAviMzati (strI.)(aThyAvIsanI saMkhyA, vIsa kiMganusAra()-mathiminnAnurina(tri.)(asthiane ATha). majA dhAtumAM vyAsa) bAda - maTTAda()(ATha divasano samUha) aTThirmijApemANurAgaratta - asthimiJApremAnurAgarakta 3gkSiA - macchadikSA (sTrI.)(niraMtara ATha divasanuM, ATha (tri.)(jenuM aMtaHkaraNa deDha zraddhAthI bhAvita thayeluM hoya che, jenA divasano mahotsava). hADehADamAM jinadharma vaselo hoya te) - 0i (1)(hADakuM 2, kApAlika (pu.) 3. kulaka) prakriya - Wta (tri.)(icchita, abhiSita). kri(r)- Ina(tri.)(prayojanavALo, matalabI ra. prArthI, zira (tri.)(asthira, avyavasthita) abhilASI) maTTiya#iM - titva(kuM.)(te nAmano AcAra, vaccenA IiTE - sthiT (.)(te nAme prAcIna eka gAma, bAvIsa tIrthakaronA sAdhuo mATeno AcAra-kalpa) asthikagAma) giyag()-sthitatpan(tri.)(asthira svabhAvavALo, phijhama - sthaLachA(pu.)(ghaNA hADakAvALo kAcabo) jenuM citta asthira che evo) Dhiv - vijhina (tri.)(kaThaNa hADavALo, saravag - sthisana (kuM.)(kApAlika, adhorI, hADakAothI majabUta) yogIvizeSa) nAsthi(tri.)(jenA hADakA majabUta che te) muddA - thisuvA (strI.)(zarIrane sukhakArI caMpI, magi - ftha()(hADakuM 2. kApAlika 3. jemAM bIja zarIranA avayava dabAvavA te) utpanna na thayuM hoya tevuM phaLa) attara - 3aSTottara (tri.)(AThathI adhika, saMkhyAvizeSa) *mA ()fdhA(1)(mokSa sAdhaka, mokSanA prayojanavALo kUttara krUiDa - mAchottarazatakUTa (I.)(zatruMjaya parvata, 2. arthanA prayojanavALo 3, abhilASI) siddhagiri) phila(2) diya - asthivAjhosthita(tri.)(majabUta magutta - atpatti (trI.)(dhananI utpatti jemAMthI thAya hADakAnuM banela zarIra) te-vyavahAra, dhananI prApti) masANa - maNI (kuM.)(ATha zvAsozvAsa, paMcanamaskAra)
Page #572
--------------------------------------------------------------------------
________________ TTama - gaSTamAvA (strI.)(mANInA AThamA bhAga jeTaluM kaTTA - aSTA (strI.)(nUtana dIkSitano loca karavA mATe kezane rasa mApavAnuM mApa, tarala vastu mApavA mATe batrIsa pala pramANanuM muThThImAM grahaNa karavA te 2, muTTI) parimANa) mAstha (strI.)(AlaMbana 2. apekSA 3. zraddhA 4. Adara mamaya - mathukti (fz.)(ATha sadasthAnomAM matta thayela) 4. pratiSThA 5. prayatna 6. sabhA 7. sthiti 8, dekharekha 9. kumapAna - 19mana (ja.)(aSTamaMgala) vizrAmasthAna) patta - gaNa-maf (.)(aTTama, traNa upavAsa) TTA - 3jasthAna (ja.)(anucita sthAna, ayogya sthAna) prakRmamattaya - 3magmaf % (tri.)(aThThama karanAra, traNa mA kuvaUTI - 3thAnasthApanA(hRI.)(pramAda paDilehaNAno upavAsa karelA che jeNe te) eka bheda vizeSa) madrumayama - saTTama matha(tri.)(ATha madano nAza karanAra) maTTApadaMDava-masthAnama_5(5)(beThakagRha, beThakanuM sthAna) amadIpadei - aSTamahApratihArva(1)(ATha mahAprAtihArya, mALiya - sthAna (ni) + (.)(sthAna-AdhAra rahita, tIrthakara prabhuno devo dvArA batAvAto ATha prakAre prabhAva) anAdhAra 2, epAtra). mamipodiya - aSTamIdha(a.)(AThamatithie pauSadha aThThAvaMdu- martha (.)(prathama kriyA sthAnaka 2. sva-paranA karanAra 2, aSTamInA pauSadhavratamAM karAto utsava) sukha mATe jIvanI hiMsA karavI te) magI - magI (trI.)(parvatithi vizeSa 2, caMdranI soLa prakRdaMDavatta-arthapratya(j, .)(tera kriyAsthAnamAMnuM kaLAmAMnI AThamI kaLA 3. vRddha vaiyAkaraNikonA mate prathama kriyAsthAna, potAnA mATe ke svajanAdika mATe hiMsA karavI AmaMtraNArthaka aSTamI vibhakti) kumatti - aSTamUrti(kuM.)(bhUmi Adi ATha svarUpa che jenA te magyALa - tita (.)(sthira nahIM raheto) ziva, zaMkara). akura - 3charazana(tri.)(aDhAra) kusaMpatta - 3STasaMprayu (tri.)(muMgAra Adi ATha aTTAra - aSTAvaza (tri.)(aDhAra, saMkhyA vizeSa) rasonA prakarSa yukta) TTAra samavAra - aSTAvakravAra (ja.)(aDhAra mavidya-mavizva(tri.)(ATha prakAra che jenA te, aSTaprakArI) prakAranA cauryakramanI utpattinuM kAraNa) kakSA - arthati (strI.)(jenI aMdara so artha rahelA afArasaTTA - gaSTa sthAna(na.)(vairAgya bhAvanAnA aDhAra hoya che, jenA so artha nIkaLatA hoya tevI vANI Adi) vicArasthAna, saMyamavimukha thayelA sAdhue sthiratA mATe gaTTaHthA - 3STakaTa (pu.)(ATha prakAranA prAyazcittano vicAravAnA 18 sthAna) samUha) saTTAra sapAvaBUT - aSTApapasthAna (4) ()(aDhAra TTamaya - aSTata (1)(ekaso ATha). pApasthAnaka, pApanA hetubhUta aDhAra sthAna) makusaddha - mAtasiddha (kuM.)(ekaso ATha siddha) gaTTAra savaM naData - mAvaza thanAna (tri.)(aDhAra sahasa - manahaa (1)(eka hajAra ATha, ekahajara prakAranA zAkathI vyApta che te, supAdi aDhAra jAtanA vyaMjanothI AThanI saMkhyA) bharapUra). samaya - aSTasAyika(tri.)(jemAM ATha samaya thatA hoya sakravaTippayArImApAvanArA te, ATha samayanA pramANavALuM, ATha samayamAM utpanna thanAra) prikSAvezamArAvira (, zrI.)(aDhAra kaTTare - gana (kuM.)(vatsagotramAM utpanna thayela puruSa, jAtinI vidhinA prakAronA pracAravALI dezabhedathI varNabhedavALI vatsagotrIya saMtAna) dezI bhASAmAM vizArada-paMDita, aDhAra prakAranI bhinnatAvALI *rthana (. te nAmano puruSa vizeSa) dezI bhASAno jANakAra) movauiTya - makRSNava (tri.)(ATha sonAmahora maTTANInaMjasadaksa - maTTANAnAkSatra (7.)(aDhAra pramANavALuM, jenuM vajana ATha sonAmahora jeTaluM hoya te) hajAra zIlanA bheda-prakAra) dattara - ()sati(tri.)(aThyotera, saMkhyA vizeSa) mAratA - aSTAvALa(trI.)kuMbhArAdi aDhAra varNa, aDhAra prakAranA varga, nava nAru ane nava kAru maLI aDhAra varNa
Page #573
--------------------------------------------------------------------------
________________ ma da - machoedha(tri.)(jenI UMcAI ATha yojananI hoya - mag() pafSTa(strI.)(aDasaThanI saMkhyA, sAITha te) ane ATha). ma - (thA.)(gati karavI, gamana karavuM) mA (reza)(hA, te pramANe) 4maTa (.)(romarAjIvALA pakSI vagere 2, kabutaranI pAMkha dig - dina (kuM.)(cAmaDAnI pAMkhavALuM eka pakSI, samAna pAMkhavALuM goraiyA nAmanuM pakSI vizeSa) cAmAcIDiyuM) javara (.)(khADo, 2. kUvo) maDo (reza)(kUvo, pANI mATe jamInamAM khodelo khADo) ma ksa (reza) puruSAtana 2. viparIta maithuna). moni - moni (strI.)ti nAme eka rAjaputrI 2. 36ThTha - mevA0 (tri.)(jene agnithI bALI na zakAya te) uMdaraDI). mA - 38Ta (.)(corAzI lAkha aDaDAMga pramANa magg - f[(thA.)(preraNA karavI 2, pheMkavuM). kALavizeSa) giyA - jhava (strI.)(mallonI kriyA vizeSa) kuMja - madada (.)(corAzI lAkha truTita pramANa macchu - artha ()(ardha, aDadho bhAga, khaMDa, aMza) kALavizeSa) mArca(tri.)(dhana-dhAnyAdithI paripUrNa, samRddha, saMpanna, dhanI 9 - maTana (.)(aTana karavuM, pharavuM, rakhaDavuM) 2. yukta 3. pUrNa 4. mahAna) mavi (deza-.)(mArga, rasto). apdanI (pheza-trI.)kammara para hAtha rAkhI UbhA rahevuM madapaUT (rezI-.)(vAhana vizeSa) te, keDa para hAtha rAkhavo te). mA -- Tana (tri.)(gamana karatuM, bhaTakatuM). kRvatta - arthakSetra(2)(eka ahorAtra parimita kSetraparyata mahA (rezI-strI.)(kulaTA, vyabhicAriNI strI) caMdranI sAthe rahenAra nakSatro, uttarAphAlganI uttarASADhA, maDayA (pheNI-strI.) kulaTA, vyabhicAriNI strI) uttarAbhAdrapada rohiNI, punarvasu ane vizAkhA e cha nakSatro) dayAna - g(cha) -Azi(tri.)(aDatALIza, cAlIsa mA - mADhaca (tri.)(ADhaca, yukta 2paripUrNa). ane ATha, 48nI saMkhyA) maphaeNra - 3arthAtra (pu.)(ardharAtri, madhyarAtri) yAhna (revuM.)(vakhANa, kIrti, prazaMsA) maTTAphanna - arthatRta (tri.)(aDhI, be ane adhu) mAnavayavamAtra - gag (B) vRtvAzitavanaHBta aThThIva - arthatRtIyadIpa (kuM.)(aDhIdvIpa). (tri.)(aDatAlIza prakAranA bhedothI yukta hAravALI vanamALA kUniTIvakutaHHATT jemAM che te) kardhatRtIyafpasamudratama (kuM.)(aDhI dvIpa samudrano madayAtrasRtivanati (dezI-tri.)(prazasta rIte karAyela che vivakSita bhAga) vanamALA jemAM te). gaThThApati - 3paRtti (trI.)(Rtu pramANe jaghanya, yArnavoTTAra - achUtvazikArata(tri.)(48 madhyama ane utkRSTa tapanA parimANamAM vadha-ghaTa karavI te) prakAranA vibhAgothI suzobhita zayanakhaMDo ke vAsagRho svayaM anna - sAcava ()(dhanIpaNuM, zrImaMtAI) racanA pAmelA che jemAM te). sAcejA (strI.)(dhanI puruSe karela satkAra, zrImate karela kavi - aa(vI)(trI.)(aTavI, araNya, jaMgala) satkAra) mahavanaHUT - maTavIna-mana(.)(jaMgalamAM janma thAya te, Drona - (.)(jaina sAdhvIne paheravAnuM eka vastra jaMgalaprasUtinuM duHkha). vizeSa) vIre sattAvAra () - kavarezakufaifsana saT - 3ana(avya.)(niSedha - pratiSedha vAcI avyaya) (6)(jaMgalI pradezamAM jaLa ane sthaLa rUpa killAmAM vasanAra - "(ja.)(pApa 2. karma 3. gati 4. zabda 5, krodhAdi corAdi). kaSAya) kavi (vI) vAsa - kavi (va) vAsa (uM.)(jaMgalamAM mana (ra.)(kaSAya, anaMtAnubaMdhI krodhAdi cAra kaSAya) vasavuM te, araNyavAsa) manas (ja.)(gADuM, zakaTa 2, zarIra) (1)(karaja, RNa 2. ATha prakAranA karma)
Page #574
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAphu - ti(a.)(atikramaNano abhAva) mavita - mananta(tri.)(anaMta, aparimita, niravadhika, akSaya, 3UphihLana - matimaya (tri.)(vyabhicAra arthe aparyavasAnika 2. kevaLajJAna 3. AkAza 4. bharatakSetranA A azakya 2. jemAM vyabhicAra ativyAti vagere doSo na Ave covIzInA caudamAM tIrthakara 5. sAdhAraNa kAyano jIva). tevo javAba) vidDuM - manantanita (pu.)(A avasarpiNI kALanA saUrUpa-3tipraTa(a.)(achanna, DhAMkeluM, aprakAzita) bharatakSetranA caudamA tIrthaMkara paramAtmAnuM aparanAma) maUttA - atipatya(pra.)(nahIM oLaMgIne, ullaMghana maujtaMte -- anannA (pu.)(anaMtamo bhAga). karyA vagara 2, hiMsA na karIne). mavitara - 3nattara (tri.)(saMsArano aMta karavAne azakta, pAkuMvara - ativara (.)(pradhAna, sarvottama, zreSThamAM zreSTha) saMsArano aMta na karanAra). pharvara somavAva - natavara somavIrupa matAdya - manantavAya(pu.)(kaMdamUlAdi anantakAya, (tri.)(atizaya saumya-daSTine sukha upajAvanAruM suMdara rUpa jenuM anantakAyika vanaspatino bheda) che te). maviAtha - manantA (pu.)(kaMdamULAdi ananna jIvavAnI maLavAIma - matapAtati (tri.) nahIM mArato, duHkha vanaspati, anantakAya) nahIM Apato, prANAtipAta nahIM karato). atizAstra - manantAna (pu.)(anaMtakALa, cheDA vagarano vinaMviyara - gativizcitatva (.)(satyavacananA kALa) 35 atizayo paikIno 28mo atizaya) 3vidvatta - anantazati (kuM.)(anaMtakIrti nAme eka jaina ma thA - 3 tikSasthAna()(avaMcana, na ThagavuM te, na muni, ke jemanuM apara nAma dharmadAsa gaNi hatuM) chetaravuM te) marigo - mananaRtvam ( vya.)(anaMta vAra). 3UT (zI)(RNa, devuM). mautA() - anantaka(na.)(gaNanA ke saMkhyAno eka bheda, 3UiT - 3(1)(AkAza ra. citta 3. maithunanI apekSAe anaMta) yoni ane liMgathI bhinna stanAdi aMgo 4, bAra aMgathI bhinna kramavitA(tri.)(avinAzI, zAzvata) 5. eka rAjaputra 6, maithunanA tIvraadhyavasAya rUpa kAma 7. matAiya - manantakuLata(tri.)(anaMtagaNuM, anaMte guNela) jene aMga-AkAra na hoya te, kAmadeva 8, puruSane puruSa-strI ke vid()- anantapattina(pu.)(AtmAnA mULa guNono napuMsakane sevavAnI icchA thAya athavA hastakarmanI IcchA thAya ghAta karanAra karmaprakRti, ghAnikarmanI prakRti) te. e pramANe strI ane napuMsaka mATe paNa samajavuM.) maving -- annakSaSa (pu.)(kevaLajJAnI, aMtarahita Hirag (zI) - jhanakkI (zrI.)(kucamanAdi jJAnanA dhAraka) pharcA karavI te 2. hastakarma 3. zrAvakanA cothAvratano trIjo avidbaUT - ananjanina (5)vartamAna avasarpiNInA aticAra 4. kAma pradhAna krIDA) bharatakSetranA caudamAM tIrthaMkara, anaMtanAtha) pApaDivija - enaDawtavana (strI.)(liMga ane anaMtanIva - 3nattanIa (.)(anaMta jIvavALI vanaspati, yoni sivAyanA mukhAdi aMge AhAryaliMgAdithI viSaya sevana kaMdamULa vagere sAdhAraNa vanaspati) karanArI, parapuruSo sAthe vyabhicAra karanArI) mavitanIviga-anantIvi(.)(anaMtakAyika vanaspati avigTTa - manaDawvaNa (.)(bhadrabAhusvAmI vagere vizeSa, anaMta jIvo jemAM che te). sthaviro dvArA racita AvazyakaniyaMtyAdi zrutavizeSa) mautaUTI | - manantajJAna (1.)(kevaLajJAna) maviAmaMgarI - phannI(strI.)(pUthvIcUDa rAjA ane rekhA maitapAsa () - manantajJAnajhina (kuM.)(kevaLajJAna rANIthI janmela anaMgamaMjarI nAme rAjakanyA). ane kevaLadarzanavALA, kevaLI, sarvajJa). umaUiTM -anaphA (kuM.)(anaMgasena apara nAma kumAranaMdI sAMtaUITM () - manantajJAnis (kuM.)(anaMtajJAnI, 2, suvarNakArano eka bheda) kevaLajJAnI, sarvajJa, tIrthakara). 3wAreT - 3anaDanA (trI.)(kaNavAsudevanA samayamAM te mautasi()- anantafzana(pu.)(kevaLadarzanI, sarvajJa) nAme dvArikAnI prasiddha gaNikA) 45
Page #575
--------------------------------------------------------------------------
________________ tapAsiya-manantaprazikSa(6)(anaMta pradezAtmaka skaMdha, mavitaraparaMparAvavaUOTRI - manantaraparampararaverAnupapatra anaMta paramANuo bhegA thavAthI banela eka padArtha (.)(turatamAM ke paraMparAe khedapUrvaka nathI utpatti jenI evo 3rttavAra - annapAra (strI.)(pAra vagaranuM, apAra, jIva, vigrahagativALojIva). vistArayukta sImA vinAnuM). mautarapura vamag - 3anantarapuraskRta (a.)(vartamAnanI joDeno mavitapAsa (T) - manattafzana (pu.)(airavatakSetranA pAchalo samaya, anantara bIje). AgAmI covIsInA vIsamAM tIrthakara). aNaMtarasamudANakiriyA - anantarasamudAnakriyA AMtarisathI - anAmizritA (trI.)(satyamRSA bhASAno (strI.)(vyavadhAnarahita samudAna kriyA, prathama samayavartI eka bheda, anaMtamizrita) samudAna kriyA). mavitI - anantamazrA (ra.)(satyamRSA bhASAno eka matasiddha - anantarasiddha(kuM.)(prakRta samayamAM siddha thayela bheda, anaMtamizraka). hoya te, siddhatvanA prathama samayamAM vartatA siddha). aviAmoda-anantaroda(tri.)(anaMta moha-darzanamohanIyakarma viddaya - 3anantadita(tri.)(vyavadhAna rahita 2. sacitta, jene che te, mithyAtvI, ajJAnI) sajIva) mavitara - mana-ttara (tri.)(vyavadhAna rahita, aMtara rahita 2. mavitarama - manantarama (pu.)(Agamano bheda vizeSa) 5. vartamAna samaya 3. kri.vi. pachI, bAda) mavitadAra - anAdAra #(kuM.)(jIvanA pradezanI atyaMta vitaraNeroDha - sanattarakSetra vADhi (tri.)(AtmA ane pAse arthAta AMtarA rahita rahelA pudgalono AhAra karanAra zarIranA avagADhakSetranI apekSAe atyaMta pAsenA kSetra- nArakI vagere jIva) AkAzapradezane avagAhIne rahela) pAMtariya-3nantarita (tri.)(avyavahita, vyavadhAna rahita) pAMtara verovavAra - manantara vepanna mavitarAdA - sanattaravahI (pu.)(prakRta samayamAM (tri.)(samayAdinA aMtara rahita khedapUrvaka utpatti che jenI te, AkAza pradezane avagAhI rahela jIva) khedasahita utpattinA prathama samayavALo nairayikajIva) mavitAvANA - manantaropanA (strI.)(anaMtara-pAsenA 3UAMtara nathi - nattaracita (tri.)(aMtara rahita ekanI yogasthAna sAthe tenA pachInA yogAnanI mArgaNA karavI te) pAse bIjI trIjI ema pAse pAse lAgela gAMThonI sAthe guMthela) mavidvavaUTI -- antarapatra (pu.)(prathama samayamAM vidcheva - sanattarapaeNva(.)(potAnA nakha ke dAMtathI chedana utpanna thayela jIva, jene upaye eka samaya thayo che te nairavikathI karavuM te, nakha ke dAMtathI be TukaDA karavA) anaMtarAya - manantaniti(tri.)(AMtarA rahita eka ja matavAma- anantavamam(a.)(anaMtane anaMta guNA karI tene vibhakta karela, anaMtane varge karI bhAga pADela-vahecaNI maviAratiya - 3nattaraSTAnta (pu.)(parokSa hovAthI karela) dAjJika arthane sAdhI ApanAra na hoya tevo dekhAttano bheda apAMtattivAIrdhA - mananavRttitAnapekSA vizeSa) (zrI.)(zukladhyAnanI prathama anuprekSA, anaMtakALathI bhava gatarapachI - manantarapaJI (tri.)(vartamAnathI bhramaNa thAya che tenAthI nivartavAnuM ciMtavana karavuM te). pahelAno samaya, vartamAnanI joDeno Agalo samaya) 3nattavartitakSA (trI.)(zukladhyAnanI bhAvanAno eka sataraMpamtta - sanattarapata (pu.)(paryApta thavAno prathama bheda) samaya, prathama samayamAM paryApta nArakAdi). mavidvagara - manantavika (.)(bharatakSetramAM AvatI maitaraparaMparA - nattaraparaspati uM.)(prathama covIsImAM thanAra covIsamAM tIrthaMkara 2. yudhiSThirano zaMkha) samayamAMthI nIkaLela) vidvaUTT - anantavajJAna(pu.)(kevaLajJAna) pratApapa3 vadyaUTI - manantaraparaparAnupapatra mavitavariya - manantavIrya (kuM.)(bharatakSetramAM AvatI (pu.)(anaMtara-aMtararahita ane paraMparAe bIjA, trIjA covIsImAM thanAra tevIsamAM tIrthakara 2. eka RSi, kArtavIryanA samayamAM utpatti nathI jenI te; vigrahagatika jIva). pitA) I mAnika sudhInA jIva) samaye nIkaLela) nIti(a.)(AMtarA rahita eka
Page #576
--------------------------------------------------------------------------
________________ kALa) ifsaMsadiya - satasaMsArika (5)(anaMtakALa paryanta mAra - IIR()(gRha Adino tyAga karanAra mahAtmA, saMsAramAM bhavabhramaNa karanAra, aparimita saMsArI) aNagAra, sAdhu, muni, bhikSuka, ghara rahita) mavitasamarthasiddha - natama siddha ()(jene siddha thaye RNat2 (.)(ATha prakAranuM karma 2. duSTa ziSya) anaMta samaya thayA hoya te, anaMta samaya pachI eka eka siddha mAjA -anaIITM()(sAdhu bhagavaMtanA satyAvIsa thAya te). guNa). mair - anantasena (uM.)(avasarpiNInA trIjA ArAmAM maU/TrivarittadharmI - manaVIRvatridharma (kuM.)(sAdhuono thayela cothA kulakara 2nAga gRhapati ane sulabhA strIno putra) cAritra dharma, mahAvratAdi pAlanarUpa yatidharma) anaMto - manana (navya.)(anaMta vAra 2. niravadhika maUTIFrathama - anAtha (kuM.)(sarvavirati cAritrarUpa yatidharma, sunidhI vidhAmuya --anantadatavamuza(tri.)(mokSAbhilASI, maUTIRTH $ - sanarAti (strI.)(siddhagati 2. mumukSu, mokSanI icchAvALo) samyagdaSTinA avarodhakanA parityAgathI mUkAyela jIvanA mautAjIta - manantAnta(tri.)(anaMtane anaMtaguNA karavAthI samyagdarzana, jJAna, cAritra) ( je saMkhyA Ave te). maUTFITmasi - aramafuM (pu.)(sAdhunA guNothI yukta mavitApurvAdha ()-tannAnuci (kuM.)(anaMtakALa sudhI viziSTa maharSi). AtmAne saMsAra sAthe anubaMdha-saMsarga karAvanAra kaSAyonI cAra TIRvA () - manaIRvAva (kuM.)(sAdhunA guNothI cokaDI paikInI prathama cokaDI, anaMtAnubaMdhI krodha, mAna, mAyA rahita hovA chatAM potAne sAdhu tarIke oLakhAvanAra, mAtra veSane ane lobha). dhAraNa karanAra zAkyAdi sAdhu) mavitALuvaMdhivasaMnayaUTI - anantAnuvaMcivisaMyo nA 3UTIRAma - manasAmayika (tri.)(sarvavirati (trI.)(anaMtAnubaMdhI kaSAyonI visaMyojanA- vicchedana) cAritrarUpa sAmAyika, sAdhuno dharma, munino AcAra) matiya - 3nana (na.)(dUra, najIka na hoya te) maUTFIRNI - narasiMda (pu.)(muniomAM siMha samAna maviHITT - ananta (tri.)(sukha nahIM bhogavato) sAdhu). 3viyi - 3 ta(tri.)(adholokavAsI AThamI diimArI saUTSIRhutha - manarazrata (ra.)(sUtrakRtAMgasUtranA dvitIya devI) zrutaskaMdhanuM pAMcamuM adhyayana). 3idha - naca (pu.)(aMdhapura nagarano rAjA) maUTI(M)- anArina(kuM.)(saMyata, graha Adino tyAga navina - anAna(tri.)(sva svAdathI acalita khAdya padArtha, karanAra, sAdhu) khaTAzarahita acitta peyAdi). maUTTri - nAri (tri.)(sAdhu saMbaMdhI sarvavirati mausuvADu () - nathupattina ($)(mArgano parizrama- sAmAyikAdi anuSThAna). thAka lAgyo hoya to paNa adbhapAta na karanAra dhoDo vagere) marfthA - sanakAritA(strI.)(sAdhupaNuM, sAdhuvRtti, sAdhuno navam - anaHrvana(.)(baLadagADuM banAvavuM, vecavuM Adi bhAva) mAna - manapAtra (pu.)(duSkALa, durmikSa). apAra - VT#(pu.)(pApa karanAra 2sthUla mafrot - vAna (uM.)(vastra ApanAra kalpavRkSa 2, tri, prANAtipAtano covIsamo bheda). nagna na hoya te, vastrathI AcchAdita) mark(varad) - gana (kuM.)(sleccha vizeSa) maUTE - mana(tri.)(bahumUlya, kiMmatI, sarvottama hovAthI maU#fmaUST - anAmitra(ni.)(jenuM nAka vIMdhela na hoya jenuM mUlya na thaI zake te) tevA baLadAdi, nAghela na hoya tevuM pazu) aTUrayaUQtra - manapatrakUTa (I.)(bharUcanA kavivarakuca - akSAzruta(1.)(anakSara nAmano zrutajJAnano munisuvratasvAmI) eka bheda, anasarakRta) gAya - (tri.)(pApa rahita 2. nirmala, svaccha 3. mAhi- mati(vi.)(sAmAyika vrata) lAvaNyamaya, manohara) pravRtti)
Page #577
--------------------------------------------------------------------------
________________ maUTyamaya - manavamata (tri.)(nirmala buddhivALA) saTTA- anarthaug(I.)(nizcayojana prANIonuM upamadana 3vaDadI-anantInuvaMcituSka(1)(anaMtAnubaMdhI kaSAya karavuM te, niSkAraNa pApa karavA te, svArtha vagara AtmAne daMDavo te, catuSka). bIjuM kriyAsthAnaka) avaMtiya - sanAtyanti(pu.)(madada mAMganArane vacce mUkI aTTahaveHUT - 3anarthaUviramar (.)(anarthadaMDathI bhAgI na javuM paraMtu chevaTa sudhI madada karavI te) nivartavuM te, zrAvakanuM AThamuM vrata, zrAvakanuM trIjuM guNavrata) #g? - manatyakAra (.)(ekapaNa akSarathI vadhAre na maLagvaMdhi - 3anarthavanzina(.)(vinA prayojane pakhavADIyAmAM hoya te) be, traNa ke vadhu vakhata pAtra Adine baMdhana ApanAra sAdhu-sAdhvI) maLyavitha - (.)(potAne ke vasane halAvavA nahIM - naTana(.)(bramaNa na karavuM te, nahIM rakhaDavuM te) te, apramAda paDilehaNAno eka bheda) | mAvo (reza)(jAra, upapati) maUzvAsaTUTIta - sanatyAtanAna (pu.)(guru 3Lafutta - anartha (vya.)(zatrune nahIM ApIne) AdinI niMdAdi atyaMta AzAtanA na karanAra) - mananuna (kuM.)(sAta prakAranA anuyogathI maUTccIsathaUviUI -- sanatyAnAvina (kuM.)(guru viparIta yoga). Adino vinaya karavo te, darzanavinayano bheda vizeSa) pANI - mananati (tri.)(zAstramAM jenI paravAnagI - 6 (I.)(AkarSavuM, khecANa thavuM 2. vilekha ApI hoya te, zAse jenI anujJA karela hoya te) karavuM, rekhA karavI) gaUTUpAna - anupAtrana (1.)(pAlana na karavuM te 2. kAra (reza)(nahIM chedela, acchia) pauSadhopavAsano aticAra) che - 28La che (pu.)(leNadAra pAsethI lIdhelA dravyane mAvA () - mananupAtina (tri.)(siddhAMtathI viruddha, pAchuM ApavuM te) siddhAMtane nahIM anusaranAra) Tw - anArya (kuM.)(anArya, mleccha, pApI, kura) UryvAya - 3anupAta (kuM.)(na AvavuM te) macAvya (tri.)(anyAya yukta) gaUTUAsaUT - 3nanuITnA (strI.)(zikSAno abhAva, manathaw - manAtha (uM.)(anArya svabhAvavALo, anuzAsanano abhAva) saUTULa - mananya (tri.)(abhinna, apathapha 2. mokSamArgathI maU/TmAva- 3 nAmAva(kuM.)(krodhAdi durguNavALo manuSya) bhinna nahIM te, jJAnAdi 3, asAdhAraNa, advitIya) a vasara - manadhyavasAya (I.)(AlocanA mAtra TUTIoya - ananyaneya (tri.)(anyathI na doravAya tevo, adhyavasAyano abhAva, avyakta jJAna, nirvikalpa jJAna, bheda- svayaMbuddha) prabheda rahita sAmAnya jJAna) maUTUAsi()- enacazana(pu.)(padArthane yathAvasthita a vaUT - 3narNapapanna (tri.)(muccha-AsaktithI jonAra, padArtha je rIte che te pramANe jonAra). rahita, anAsakta) maUTTw - manacaparama (pU.)(saMyama, cAritra, maLadru-nartha (pu.)(prayojana vagara, niSkAraNa, artha rahita, indriyanigraha) nirarthaka 2. nukasAna, hAni) saUTUOTHI - manavamanas (tri.)(ekAgra cittavALo, maLa6IT - anarthakAra (tri.)(anarthakArI, puruSArthano tallIna,) ghAta karanAra 2. 5. ArtadhyAna rahita, anAtI saTograp()- 3nacathavAna(pu.)(satya kahenAra) mag - anarthA(pu.)(aThyAvIsamo gauNa parigraha) maUUUIRTH - mArAma(tri.)(mokSamArgathI anya mArgane akUpA - macAhathaphata (tri.)(sAdhu nimitte banAvela vize ramaNa nahIM karanAra, muktimArge ramaNa karanAra). AhAra Adi). 3UTv -- anAzrava(uM.)(Azravanirodha, navA karmone AvatAM aLakRtti - anArtIrti (tri.)(niSkalaMka kIrti che jenI aTakAvavAM te). te, abAdhita kIrtiyukta) maUTyara -- anAzravara (pu.)(Azravanirodha karanAra, navA karmone AvatAM aTakAvanAra). znarakama) 48
Page #578
--------------------------------------------------------------------------
________________ Adi) 3UTbdayatta - manaMdakSattva()(pAparahitapaNuM, karma rahitatA, maUsthivALe - anarthavA(kuM.)(nizcayojana bolavuM te) Azravano abhAva) asthAtaMdu - manartha (pu.)(prayojana vagara hiMsA karavI atikSaLim - 3natamauTya(tri.)(atikramaNa karavA te) yogya nahi, ullaMghana karavA yogya nahi). atthAlaMdAmaUT - anarthAvara maLa(.)tRtIya guNavrata, atiLinavathaUT - anatiSayavana (tri.)(jenA zrAvakanuM AThamuM vrata) vacana ullaMghana karavA yogya nathI te, jema ke mAtA, pitA, guru maMddha - 3naI (tri.)(jeno koI vibhAga na thAya te, nirvibhAga) tAra - 3 tivAra (tri.)(aticAra rahita) mAthAra - TghAra (kuM.)(karajadAra, RNadhAraka) ativIru () - atipati (uM.)(ahiMsaka) adhiri ()- manadhAri(pu)(adhikArI nahIMte) maurtivinaMviyatta - masivitRptitatva ()(ativilaMba mApa () % - manAtmajJa (a.)(anyathI gRhita AtmA rahita bolavuM te, vacananA 35 atizayomAMno eka) 2. vikSipta cittavALo, pAgala) batta - UTIkta (paM., strI.)(chaNathI pIDita, RNI, patriya - prajJaptiR(pu.)(vyaMtara devonI eka jAti). - rAjAdino pharajadAra) manapUtha - anarthambhya (tri.)(AdhyAtmika graMthanI mAphaka kamanA (tri.)(agRhIta, asvIkRta). jene tene ApavA yogya nahIM te jJAna, bIjAne arpaNa nahIM 3Utta(reza .)(nirmAlya, devane caDAvela dravya, devocchiSTa karavA yogya jJAnAdi). dravya) manavagrantha (tri.)(bahusUtrI, bahu Agama) * sakriya - manAtmafthaLa (tri.)(paramArthI, svArthI nahIM te manAtma9 (tri.)(aparigrahI, parigraha rahita). 2. asvIkRta, potAnuM nahIM karela te) maUTUvo - mana:pravo (kuM.)(gADuM hAMkanAra 2. viSNu) uttapaur - 3nA-prajJa (tri.)(jenI buddhi Atmahita mau - 3anafta (.)(avizeSita, vizeSaNathI viziSTa karavAmAM nathI te, vyartha buddhivALo) na karela, sAmAnya, aviziSTa). Uva - 3nAtmavat (tri.)(sakaSAyI, kaSAyathI yukta) maNiyaUAtha - arpitana (pu.)(sarva vastu sAmAnya ja che UTTITHUT - kanIrAmana (1.)(aparigRhIta strInA ema mAnanAra eka naya, vizeSa nirapekSa sAmAnya grAhI naya agamarUpa svadArAsaMtoSa vratano aticAra) vizeSa) sa0 - anartha (uM.)(anartha hetu, ekavIsamo gauNa parigraha) savitra - trAvata (kuM.)(ghaNo leNadAra), sthaLa - anartha (.)(paramArtha daSTie nirarthaka pavitramAiya - UMvatnamati (kuM.)(amAruM dravya Apa aThacAvIsamo gauNa parigraha, nisprayojana) ema leNadAra vaDe kahevAyela karajadAra). mAWalRT- manarthakAravA(tri.)(puruSArthano ghAta karanAra) mAlmi - mana (.)(vAdaLa vinAnuM) atyaMtara - 3anarthAtara (1)(ekArthaka, eka ja arthavALo samaya - manapravA(tri.)(abarakha rahita) zabdo bhavanAtha - kanagupata (tri.)(kSata saMpadAne na pAmela, masthaLa - anarthambhya (kuM.)(bhAvadhinayukta) AtmAne na jANanAra) aghidUta - 3anartha (5)(nijaguNathI upArjita nAmavALo maMna - zrIma () lIdhela dravyane nahIM ApanAra ratnAvatIno putra) karajadAra). enjirvANa - 3anarthasthAna (1.)(niSThayojana ja mamoja - samayona ()(caDhAi karavA yogya nahIM hiMsAdi karavAnuM dhyAna karavuM te) te, Agraha rahita) sthar- 3anarthana(ki.)(sva-parane anarthakArI phaLa maLafmadbhata - sanamAna (vi.)(sajIva 2. ullaMghI gayela ApanAra) maUsthimithasaMppa - namnamitasaMhanja(uM.)(jene divasamAM mafmaazviriyA - samAntakriyA (zrI.)(carakAdi ja khAvAno saMkalpa che te). RSioe jenuM sevana nathI karyuM te sthAna)
Page #579
--------------------------------------------------------------------------
________________ samikSitasaMgo - manamAntA (pu.)(parigrahI, patnavivibhUtiya - navibhUSita(tri.)(mukuTa Adi asaMyamI) alaMkAro ke vastronI vibhUSA rahita 2, mukuTa Adi alaMkAro ke amina- mama(kuM.)(vistAra pUrvaka bodhano abhAva, suMdara vastrothI nahIM zobhato) sArI rIte grahaNa na kareluM hoya te) mAri - 3nari (kuM.)(caMDapradyota rAjAnuM hastiratna) marfmadira - manamA (.)kumatanI pakaDa na karavI maUtrita - anatri(vi.)(utsAhI, ALasa rahita, parizramI) te, mithyAtvano eka bheda) aNalANilataNavaNassaigaNaNissiya manamohita (kuM.)(abhigrahika mithyAtvathI rahita) mananAnigvanaspatinizrita (tri.)(agni, vAyu, UTTTTTTyakTri - manahataSThi vanaspatinA upajIvaka trasajIva) (kuM.)(mithyAtvavAdI matano aMgIkAra na karela) khaniya - manatnI (ja.)(satya) samisiFTya - amadItAnA askiLim (rezI-tri.)(Azraya karavA ayogya) (pu.)(zavyA ke Asanane viSe abhigrahathI rahita) maUva - jhavat (kuM.)(divasanuM chavIsamuM lokottara muhUrta) mamatAdiyapuchaparva-manamahattapuSyapA(vi.)(puNya, avazvamaror - navakSat (tri.)(na Icchato thako, pApa ane tenA kAraNothI ajJAta) bhoganI IcchA nahIM rAkhato). pramAdiyA - 3amadIta (trI.)(jeno artha na jaNAya aUTagvattA - anAvRkSapratyayA (.)(potAnI ke tevI bhASA) anyanI jIMdagInI apekSA rAkhyA vagara sAhasathI thatI pApakriyA, mAjika - aniinA(g.)(kadAgraha rahita, mithyAtva sva-paranA Aloka ke paralokanA hitanI ciMtA vagara sAhasathI rahita, anAbhonga) thatI pAkiyA) arfthaLetha - kanakheta(g.)(anicchita viSayano saMyoga) maUvizaMghA - kanarvA (strI.)(IcchAno abhAva, uifkhajUra - namUta (tri.)(anukULa ke pratikULa svazarIrAdine viSe apekSA rahita) upasargothI athavA paradharmIothI parAbhava na pAmela) vijaya - navasAta (tri.)(nahIM jaNAyeluM, aparijJAta) wifmaya - amIta (pu.)(asAvadya yogavALo, pApathI maUviSya - manava@5 (pu.)(atyanta vRddha, jarA pIDita) Darato) zrAvanu - manavayuta(tri.)(juduM nahIM thayeluM, abhinna raheluM, samaM - zramaNa (tri.)(vacanathI jaNAvI zakAya ekasamAna raheluM) nahi, anirvacanIya, bolavAne ayogya) TGR - 3nava, mArca (.)(sAmAyika, 3fwI - manamadhyaka (pu.)(pratibaMdha rahita 2. saMga- sAvadyayoganuM paccakhANa karavuM te 2, nidoSa, pApa rahita) parigraha rahita sAdhu) avinaMt -- navadAlI (stra.)(te nAme bhagavAna aorfmasaMgo - gamakhvatam (vya.)(pratibaMdha mahAvIranI putrI; jenuM bIjuM nAma sudarzanA hatuM, jamAlinI , rahitapaNe) mafmaya -- manamati(va.)(potAnI IcchAthI ja akathita maUvajano - manavA (kuM.)(nirdoSa anuSThAna, kuzaLa lakSaNa ra, svasiddhAntane nahIM kahevA rUpa sutradoSano bheda vizeSa) anuSThAna) rAjya - 35 (1)(rAjA vagarano deza ra. niraMkuza) aramyA - gavarcatA (strI.)(saMvara) gara(reza .)(dahIM, dUdha Adi) - mara - navA (kuM.)(avyavasthita, aniyamita, aVIR - nata(kuM.)(agni 2. kRttikA nakSatra 3, cItarAnuM cAritrabhraSTatA) vRkSa 4. bhIlAmAnuM vRkSa 5. ayogya, nAlAyaka 6, asamartha) saUAvaM -- anavasthApya (ja.)(doSa mATe sAdhune apAtA mAnaMkiya - sanattaDuta (tri.)(mukuTa Adi alaMkAro ke prAyazcittano eka prakAra, jemAM amuka vakhata sudhI sAdhune vastronI vibhUSA rahita). mahAvratathI bahAra rAkhI punaH pAchA levAmAM Ave tevuM eka prAyazcitta) S0
Page #580
--------------------------------------------------------------------------
________________ t maMvakRuthA -- anavasthApyatA(trI.)(sevita doSavALA sAdhune vivitha - manakSatA (strI)(zikSaNa rahita) yogyatAnA abhAve keTalAka samaya sudhI punaH vratamAM na pAya apAvaralUma - sakSamA (tri.)(zarIranI apekSA na tevuM prAyazcittapaNuM, navamuM prAyazcitta) karato). saUvadUMrida- manavasthAthAda(na.)(sevita doSavALA sAdhune sA(vi) - napekSA(trI.)(svanuM ke anyanuM vizeSa yogyatAnA abhAve keTalAka samaya sudhI punaH vratamAM na sthapAya na karanAra) tevuM prAyazcitta, navamuM prAyazcitta) mAsa - nazAna (ja.)(saMpUrNa AhAranuM paccakakhANa, HTTgMAtta - mAnavasthAthAvati (trI.)(upacArathI AhAranA tyAgarUpa bAhyatA vizeSa, upavAsa) anavasthApya nAmanA prAyazcittanI prAptikarAvanAra pratisevA- khAsiya - gaNita (tri.)(upavAsI, upoSita) AcaraNa) phUla ()(najIkanA samayamAM ja jene prasava thanAra che maUvajJA- anavasthAna (.)(sAmAyikanI samayAvadhimAM te) nahIM karavA yogya pravRtti karavI te, sAmAyika vratano pAMcamo maUTda - nara (tri.)(pApa rahita, nirdoSa, kSati vagaranuM, aticAra). pavitra 2. niravadha anuSThAna karanAra) - anavasthita (tri.)(aniyata pramANavALo, jenuM aUTMU (reza)(nAza rahita, nitya) pramANa eka sarakhuM nathI te 2. asthira 3. palyopamano eka divItha - manavIna (kuM.)(vinaSTa na thayela bIja). prakAra, eka viziSTa mApa) maUdikSA - sanama (tri.)(corAdi dvArA jenuM dhana maLavatta - 3anavasthivara (tri.)(asthira citta, luMTAyela nathI te, surakSita dravya tathA parivAravALo 2. dUSaNarahita caMcaLa citta che jenuM) 3. anyUna parivAravALuM) maUAvaka () saM - anavasthita saMsthAna (ja.)(eka mo (reza-paM.)(khaLuM, ghauM vagere pAkane je jamIna para ThekANe sthiti na karavI te, niraMtara gati karavI te) sApha karI grahaNa karavAmAM Ave che te sthAna) maLavAyatta - 3nAnI tatva ()(satya vacanano pacIsamo diku - nadhignArtha (uM.)(sAro dekhAva 2. sAro atizaya) uddeza) mAvatathA - navatrANatA (strI.)(hIna aMgatA, mahikA - adhAta (tri.)(agItArtha, zAstronuM jJAna na oLaMgavAnI yogyatAno abhAva) hoya te 2. nahIM jANela, vizeSe na jANela) kavitAra - manavatAra (1.)(samIpamAM na sthApavuM te 2. madirApujI//pAva - 3 nadhijAtapuSpApa (tri.)(sUtra ane smaraNa na karavuM te). artha kahyA chatAM puNya pApane na jANanAra sAdhu) mAasthA - navasthA (trI.)(tarkano doSa vizeSa 2. mahinAmAM - manathI mAna(tra.)(nahIM bhaNato) avasthAno abhAva 3. avizvAsa, bharosAno abhAva 4. maurdaviTTa - anivai (tri.)kumatanA AgrahathI anyanA kAryane joIne thatuM akAya) rahita, mithyAtvanA AgrahathI rahita) maLavat - anavatA (tri.)(anaMta, cheDA vagaranuM) 3hiyAsa - asada (kuM.)(asahiSNu, sahanazIla nahIM manavajha (tri.)(anaMta, pramANa rahita, aparimita) sAvavattA - manave(.)(na joIne, joyA vinA) mahatnapA (vA) 7TUTyara - manaditrapAranAra aviya (reza)(anaMta) (1)(pATaNa, aNahilapurapATaNa). maUviyaHITI - manaparvata (a.)(satyabhASA kaheto 2. mAhI - manathI (trI.)(pAlitANA nagaranA kapardI nAmanA mRSAvAda nahIM karato) mukhInI strI). maUvara - navarAtri.)(niraMtara, virAma rahita, satata) adIra - manAIta (tri.)(abhyAsa na karela, abhaNa) maUvavAra - manavavAhitya (na.)(anyanI niMdA na karavI aNIyAramaltha - manadhItaparamArtha (uM.)(agItArtha. zAstrone te, satya bolavuM te) nahIM jANanAra) mAvA - manapA (ni.)(nidoSa, kSati rahita) 51
Page #581
--------------------------------------------------------------------------
________________ maUTIS - anAdri (tri.)(anAdi, jenI zarUAta nathI te, 3UTI17 - 34nAna (tri.)(anAkula, akSobhya 2. prAraMbha rahita, 2. saMsAra) krodhAdirahita 3. utsukatA rahita) TIMITE () - manAyIna (.)(anAdeya 37 - sanA vAtA(strI.)(anAkulatA, akSobhyapaNuM, nAmakarma, nAmakarmano eka bheda) auskya rahitapaNuM). mag () vayApacyAya - manAyavanapratyAnIta mANasa - sanAdeza (kuM.)(Adeza nahIM te, anAdeza, (tri.)(anupAdeya vacanane utpanna karanAra) sAmAnya). mALida - mananathana(a.)(Agha7 rahita, nitya, 3/- sanAta(strI.)(na AvavuM te 2, lokAbhAganA anutya zAzvata) AkAzapradeze rahela siddhazilA) 3UINaUT - nAvIf (.)(sAdhune AcaravA yogya nahIM maitA - anAtri(a.)(nahIM AvIne) te, akalpanIya) 3UITSta(2) - sanAta(a)(bhaviSyakALa, Avato kALa maUTIchudha - vizva (pu.)(anAdibaMdha, karmabaMdhano bheda 2. nahIM Avela). vizeSa) aUTIR (2) ta - sanAtati (kuM.)(bhaviSyakALa, aUTIgmava- nAriva(uM.)(anAdikAlIna saMsAra) vartamAnakALanI apekSAe bhaviSyano samaya). aNAibhavadavvaliMga - anAdibhavadravyaliGga aNAgata (ya) kAlaggahaNa - anAgatakAlagrahaNa (na.)(anAdikAlIna bhAva vagaranuM dravya caritra) (1.)(bhaviSyakALanuM grahaNa karavuM, bhaviSyakAla grAhya vastunuM maUTI - ajJAta (tri.)(svajana rahita, kuTuMba vagarano, anumAna). ekalo) VITTHddhA - manAtA (zrI.)(bhaviSyamAM utpanna thanAra 3maUTIta (vi.)(pApI, pApane prApta thayela) pudgalaparAvarta, bhaviSyakALa) *manAvavA (tri.)(anAdi, prAraMbha rahita, caudarAjaloka, 3nA - 3 nAma(kuM.)(AgamanA lakSaNothI rahita Agama, dharmAstikAyAdi dravya) apauruSeya Agama) traNaUtIta(tri.)(karajavALo, devAdAra 2, saMsAra, duniyA) saUTHUTdharma - anAmanadharman (tra.)(lIdhela pratijJAne maUTITTarna- manovitra (tri.)(nirmala, svaccha) vahana karanAra, saMyama laIne punaH ghare pAchA na pharanAra) 3UTUsaMgura - nAsiMdhu (.)(anAdikALathI maUTTITUSyaRGOT - sanAta pratyAyana joDAyela, anAdino saMyoga) (.)(anAgatakALa saMbaMdhI paccakakhANano eka bheda) masaMtAna - malinIna (kuM.)(anAdikALano pravAha, UTTwifhnaya - anAnita (tri.)(nahIM aTakAvela, jene anAdikAlIna paraMparA) rokavAmAM na Avela hoya te) aUsiddhiti - 3nAiisaddhAMta(kuM.)(anAdikALathI rUDha thayela jamanAkSatrita (tri.)(amApa, aparimita) siddhAMta, anAdikALathI sthApita). aNAgaliyacaMDativvarosa - anargalitacaNDatIvraroSa UTT3- nAyu[(kuM.)(jina 2, siddha 3, jIvabheda) (tri.)(nahIM rokela pracaMDa tIvraroSavALuM) maUTTTa - manAjI (uM.)(ahiMsA, jIvonuM chedana-bhedana na nAhnatavadurtIvrapa (tri.)(niHsIma pracaMDa ane karavuM te) tIvraroSa jene che te) umaTTIyA - anAjI(trI.)(irAdA rahita karela hiMsA) IVITIDha - anAdi (tri.)(anabhigrahIta darzana 2, Mphatta - anAyu (ki.)(asAvadhAna, upayoga rahita) AgADhathI bhinna kAraNa, sAdhAraNa kAraNa). AUTIuttayA - manAvAlAnatA maUTTRITY - manAvAra (.)(AgArarahita paccakhANa, (trI.)(anAbhogapratyayakriyAno eka bheda). mahattarAkAra vagere chUTanA kAraNo jemAM nathI tevuM paccakhkhANa) maUTI RAHO - nAyuvmArganatA aUI nIva - nAnavi (pu.)(AjIvikA rahita 2. (trI.)(upayogarahita pramArjanA, anAbhogapratyayakriyAno AjIvikAnI IcchAthI rahita 3. nispRhI, tapanA phaLanI spRhA eka bheda) vagarano)
Page #582
--------------------------------------------------------------------------
________________ IMva () - manA navina (tri.)(anAzaMsAvALo, aviva - anAdUta (pu.)(bUdvIpano adhipati vyaMtara deva) tapanA phaLanI icchAthI rahita, nispRhI) RAta (tri.)(karajathI mukta, devAthI para gayela) so (reza)(jAra, upapati) mA(ivi.)(AdimAM jene pApakarma che te, pApAnuSThAna) VIIDhAthaHUT - manadrathama (tri.)(anAdara karato. manavA (kuM.)(zarUAta vagaranuM, pravAhanI apekSAe tiraskAra karato) AraMbha rahita 2. doSa vizeSa 3, dhamadhamastikAyAdi dravya) maDhiya - anAvRta (1.)(anAdara, vaMdanano eka doSa, puchayavAra () - anAvRzcArit (kuM.)(gaNane tiraskAra 2. kAkaMdI nagarIno rahevAsI eka gRhapati 3. te pUchaDyA vagara kSetrotaramAM vicaranAra sAdhu, pAMcamA nigraha sthAnane nAme jaMbudvIpano adhiSThAtA deva) prApta thayela) *manadhi(.)(jabUdvIpano adhiSThAtA deva) zaUTda - banAvIdha (kuM.)(bAdhA rahita, pIDA rahita 2. maDhiyA - anAvRtA(strI.)(jaMbudvIpanA adhiSThAyaka anAti mokSa sukha 3. svAdhyAyAdikane viSe attarAyabhUta kAraNa rahita devanI rAjadhAnInuM nAma ra, tiraskAra pAmelI). 4. avakAza) -nAjJA(trI.)(AjJAno abhAva, jemAM vItarAganI 3pa vAdakuTTAmigi () - manAvAzullAmakSid AjJA nathI te). (6) mokSa sukhanA abhilASI, paramAnaMdanA AkAMkSI). saUTY - nAnatva (ja.)(bheda rahita, bhedano abhAva) IIfmadda - sanamaprada(.)(mithyAtvano eka bheda) UTTya - anAjJaLa (tra.)(tIrthakaranA upadezathI rahita apA - 3 nAmona(uM.)(na bhogavavuM te ra, avyakta bodha svecchAcArI) 3. anupayoga, asAvadhAnI 4. atyanta vismRti pa. ajJAna HTTrmA - 3 nAnufmA (tri.)(pAchaLa na janAra 2. 6. mithyAtva vizeSa) avadhijJAnano eka bheda 3. azubha anubaMdha) maUTbonDriA - manamojaththAna (.)(atyanta vismaraNa 34UTI[ddhi - anAnaJddha (tri)(anAsakta, amUchita, thavArUpa dhyAna thavuM te) bhojananI lAlasA vagarano) 3mAya - 3nAmAkRta (.)(ajANapaNe thayela, uUTU[tavi()- anAnUtApina(pu.)(jIvone upadrava karyo ajJAnatA janita) pachI paNa pazcAttApa na pharanAra, nirdayapaNe rahenAra) UTTojiriyA ' anAbhogakriyA JUpuLI - anAnupUrvI (zrI.)(anukramano abhAva, (trI.)(anAbhogapratyayikI kriyA) vyutkama) 3morfjavattiya - anAmo nirvattita (kuM.)(ajJAnathI saUITUbaMdhi () - manana vazvina (ra.)(apramAda niSpakSa, ajANatA utpanna thayela) - paDilehaNano eka prakAra). aNAbhogapaDisevaNA - anAbhogapratisevanA maUJvatta (M) - narvotta(.)(svabhAvathI ja kUra, (trI.)(ajJAnavaza doSanuM sevana, ajANatA sevAyela doSa) prakRtithI ja kaThora vacana bolanAra) maUITmomava - 3nAmAmava (uM.)(ajJAnatAthI thayela, maUTUvA()- mananuar (pu.)(vAdie kahela hetuno vismaraNano saddabhAva) anuvAda karavAnI paNa vyAkuLatAne lIdhe jenAmAM zakti nathI mAmA - manAtA (strI.)(ajJAnatA, anAbhogapaNuM) maUTUvIra - manavava7 (madhya)(pAchaLathI vicAryA amogha - namAvata (tri.)(ajJAnI, zratArthane nahIM vagara, avicArIpaNe). jANanAra) maUtAva- nAtA(tri.)(saMthAro pAtrAdi bhInAzavALA maUITmAvattiyA - anAmo pratyaya (zrI.)(ajJAnatAthI upakaraNane taDakAmAM na rAkhanAra sAdhu). upayogazUnyapaNe karma baMdhAya te, anAbhogapratyAyikI kriyA) maUtI - sanAtIta (I.)(saMsAra samudrane pAra karanAra) akhaMtiya - anAmatra (madhya)(pUchaDyA vinA, AmaMyA maLaT - 3anAdi (tri.)(pravAhanI apekSAe Adi rahita, vinA) zarUAta vagaranuM, jeno prAraMbha nathI te)
Page #583
--------------------------------------------------------------------------
________________ maUmiyavAhI - nAbhivyAdhi (kuM.)(asAdhya roga, nAma sAmagrI - anAjasthAna (1.)(AraMbha rahita sthAna, . rahita vyAdhi). sAvadya anuSThAnanI sarvathA nivRtti ra. asAvadha AraMbha sthAna) saUTyaMvitra - 3nAmAnna (tri.)(AyaMbila tapa rahita) UTIR ddha - anAththa(tri.)(mahApuruSoe nahIM AcareluM te) mAyA - nAyavara (kuM.)(netA rahita, nAyaka rahita 2. maUIRhA - manAthavA(tri.)(virAdhaka, dharmavirodhI). svataMtra 3. cakravartI Adi) | 3rf - nATya (kuM.)(Arya nahIM te, anArya dezavAsI, * jJAti (tri.)(svajana rahita, ekalo ra, nibodha, mleccha, pApI, akAryakArI 2. ajJAnI 3. dharmasaMjJA rahita) ajJAnI) - anAryasthAna (1.)(sAvadya sthAna) maUTyathaUT - sanAtana (1.)(rahevAne ayogya sthAna, mAroTa -3manAdR#(tri.)(yoddhAo rahita, sainiko rahita) nATakazALA, vezyAgRhadi, pAsasthAone rahevAnuM sthAna) 3 sa~va - sanAtmavana(3.)(TakA rahita, AlaMbana rahita) maUTyathAvarihAra - sanAtanaparA (pu.)(rahevA mATe AnaMvA no - sanAtanayA (pu.)(paratattvaviSayaka ayogya sthAnano tyAga) dhyAna vizeSa) mayathAsevaUT - 3manA tinasevana ()(ayogya sthAnanuM snepALa - nAnaqnapratiSThAna (tri.)(AlaMbana sevana karavuM te). rakSaka rahita, AlaMbanarUpa pAyA vinAnuM) aUTyara - anAvara (kuM.)(tiraskAra 2, anutsAhAtmaka mAtra - nApara (tri.)(na bolAvela, AlApa-saMtApa sAmAyikavratanA aticArano eka bheda) na karela hoya te) mAthAMta - anAju(ni.)(tyAga karato, nahIM Acarato) maUThnasa - triI (.)(ALasya rahitaALasano aUTyara nona - sanArAyo (tri.)(nahIM AcaravA abhAva, udyamI) yogya) mAnaniya - anAnatraya (kuM.)(utsAhanuM sthAna maUTYU - 3nAvaUTTI (tra.)(gauNa mohanIyakama) 2. strI) maUTyariyA - anArtha (kuM.)(kUrakarmI, anArya, zaka-yavanAdi anAva - 3 nAnApa (kuM.)(kutsita bhASaNa, kharAba bolavuM dezomAM utpanna thanAra). te, vacanano vikalpa-bheda) maUTyasa - manAyaNa (tri.)lokhaMDa rahita, jemAM lokhaMDa na niddha - sanATTa(tri.)(AliMgana na Apela). hoya te). maUTItno - anAzvata (tri.)(AlocanA na karela, jeNe saUTHtha - manAtmana (.)jaDa padArtha, ajIva ra potAnA guru pAse potAnA doSanI AlocanA lIdhI nathI te) sivAya, anya, bIje) aNAloiyaapaDikvaMta - anAlocitA'pratikrAnta (tri.)/ saUTyA - manana (na)(akAraNa, kAraNano abhAva) guru pAse AlocanA laine doSothI nivRtta thayo nathI te) mAyA - manAvAra (kuM.)(anAcAra, sAdhu ke zrAvakanA vratano aUTno mAsi () - sanAtotiSanuM bhaMga karavo te, AdhAkadi grahaNa karavuM te) (pu.)(samyajJAnathI paryAlocana karyA vagara bolanAra, vicAryA UTTyArA - nArAjaththAna()duSTa AcAronuM ciMtana, vagara bolanAra) kudhyAna, dudhdhana, anAcAra sevanano vicAra maUTI7oya - sanA (kuM.)(ajJa, ajJAnarUpI aMdhakAravALo) kathAvAru()- manAtmavavi(pu.)(Atmatattvane nahIM mAvAya - nApAta (ra.)(je janamArgana hoya te, strI Adi mAnanAra, nAstika, AtmAne kSaNika ke sarvavyApI mAnanAra) rahita nirjana aMDila bhUmi). maUTyAvi () - anAtApina (pu.)(pariSahone sahana na apavitra - 3 navana (tri.)(akaluSita, rAga-dveSarUpI maLa karanAra, pariSaha asahiSNu) rahita) maUIRA- nAra()(jIvano anupaghAta, jIvane upadrava vana (tri.)(RNathI kaluSita) na karavo te 2. sAvadyayoga rahita) sAvitrafAna - anAvartadhyAna()(karajadAranuM ciMtavana) apAranIvi()- anAmIvina(kuM.)(sAvadya kriyAne sAvitraNa (ba) - anAvinAtman (pu.)(kaSAyarahita nahIM sevanAra 2. sarvasAvaghathI rahita sAdhu) AtmA) saT
Page #584
--------------------------------------------------------------------------
________________ Trq-3nAvRSTi(strI.)(varasAdanI RtumAM vana thAya adakSAnA - anAthAbhA(strI.)(davAkhAnuM, ArogyAlaya, te, anAvRSTi) ruNAlaya, hospiTala) arif()- anAzasina(uM.)(AzaMsA rahita, saMsAranA maUTdAra - 3nAdara (pu.)(AhArano abhAva, avidyamAna phaLanI IcchA vagarano, zrotAo taraphathI vastrAdinI apekSA vagara AhAra) pravacanasAra kahenAra). * pathAra (kuM.)(devAdAra, karajavALo) maUTIsa - nazvanda(tri.)(azva rahita, ghoDA vinAnuM) aUTTERT - sanAdara (kuM.)(aNAhArI jIva, maUTIkSachinna - chinAma (tri.)(jenuM nAka chedAyeluM nathI vigrahagatiprApta jIva, samughAta karanAra kevaLI, ayogI kevaLI-siddha) AUTHUT -manAkSatra(tri.)(cheka pAse nahIM, bahu najIka nahIM magrH - 3 nAiiA (1.) bhojana mATe ayogya, khAvA mATe yogya nathI te, abhakSya). THtti - anA i(tri.)(Asaktino abhAva, mArica - sanAdata (tri.)(bhUtakAlIna khAvAnI kriyAthI apratibaddhatA). pariNAma nahIM pAmeluM te). maUI - anAza (tri.)(jene pUjAno bhAva nathI te, pUjAnI mAhi- 3anAvRg(pu.)(vasudeva ane dhAriNIno putra) IcchAthI rahita) khi - niti (pu.)(jenuM niyata svarUpa nathI te, maUsava - anAzrava(paM.)(34 prakAranA pApakarmabaMdha rahita aniyata 2. saMsAra). hiMsAdi AzravahArathI virata, pApAzravathI aTakela 2, ahiMsA, pitta - anItipatra(a.)(jenA pAMdaDA kIDAothI khavAyela dayA) nathI te). masAmA - mAsvAdyamAna (vi.)(rasanendriya dvArA niraM(3)tatha - timukSa(1)(atizaya baMdhanathI mukta na cakhAtuM, kevaLa rasanendriyano viSaya banatuM) - thayela 2, tinduka ke tAla vRkSa vizeSa) TITUTI - manAyamAna (tri.)(na cAkhato 2. na maLaUT -- napu (tri.)(nipuNa nathI te, akuzaLa) vAMchato). 3 3vara () - niyatavArina (kuM.)(apratibaddha *manAvAra(tri.)(nahIM khAto, AsvAdana na karato) vihArI, pratibaMdha vagara vicaranAra) AUTHthaTI - anAtana (strI.)(hIlanAno sarvathA abhAva, vAsa-3niyatavAsa(kuM.)(aniyatavAsa, ghara sivAya tIrthaMkarAdikanI AzAtanA na karavI te, darzana vinayano eka mAsakalyAdi pUrvaka udyAnAdimAM vasavuM te), bheda, mana-vacana-kAyathI virodhano abhAva) gona -niyA(kuM.)(preraNA na karavI te 2. nahIM yojela mANAthamvi- anAzatinAvina (uM.)(anucita kriyA 3. adhikAra na Apavo te 4. AjJA na karela che. niyogathI nivRttirUpa darzanavinayano eka bheda, dharmanI bhakti-bahumAna bhinna) karavuM te). tni - 3naphAra (tri.)(aMgAra doSarahita) marfsava - nAzita (tri.)(bubhuti, bhUkhyuM) iff - nidra(a.)(jemAM indra nathI te, Indra vinAnuM) maUTlevaUT - anAvanA (strI.)(doSanI sevanAno abhAva, nazva (tri.)(jugupsA rahita 2. sAmAyika). aticArAdi na sevavA te) jana - ninIya (tri.)(niMdA nahIM karavA yogya, - AnAtha (tri.)(azaraNya, yoga-kSemarahita, anAtha, gItArtho dvArA adhya) nadhaNiyAtuM 2. AtmAnI anAthatAnI paribhAvanA karanAra viya-niti(tri.)(anidita, agarNita 2. sAtamo munino eka bheda) kinnara deva) 3UThapanA - 3nAthapravRnya (strI.)(uttarAdhyayanasUtranuM nathi (kuM.)(siddha bhagavaMta 2. aparyApta jIva) vIsamuM adhyayana, mahAnirgathIya adhyayana) vitha - niti (stra.)ti nAmanI dikumArI) maUTIKU - zranAtha (2)(dharI rAkhavAne azakta) Lividhura - nikSaka (ja.)(vizrAma vagaranuM, niraMtara, sadA) 55
Page #585
--------------------------------------------------------------------------
________________ mApa - nimpa (tri.)(caMcala, nizcala nahIM te, bilvamAvaUIT - nityamAvanA (strI.)(anitya bhAvanA, . calAyamAna) bAra bhAvanAmAMnI prathama bhAvanA). mi -manAma(1)(parimita, sImita) viyA - nityatA (strI.)(anityatA, nazvarapaNuM) pArtha - niphrAya (kuM.)(laghumapAvAda, alpa jUTha) gaLavyApedA - nityAnuprekSA (strI.)(dhana-zarIra vagere phreiya - nita (.)(gRharahita, sAdhu) | sarva padArthonI anityatAnuM cittana, dharmarUpa dharmadhyAnanI maNi - 3niI(tri.)dravyathI sthUla zarIrI 2, bhAvathI anuprekSAno bheda) kapAyavazavartI) fii - niSThA (strI.)(icchAnA abhAvavALI navIrU () - vAri (kuM.)(akriyAvAdI, AtmapariNati 2. anicchA) anekavAdI, bhAvonuM kaIMka ekatva hovA chatAM temAM sarvathA nizcitta - manoNitatA (strI.)(pAmavAnI anicchA, anekatva bolanAra vAdI) prAptinI anicchA) pavitta -nakSaka(tri.)(nahIM tyAgela 2, paccakakhANa riyalva -magvya(tri.)(manathI jarApaNa nahIM IcchavA nahIM karela 3. vizrAma vagaranuM, niraMtara) yogya) 3fT +G - nazAmaya (tri.)(tuccha sukha, maNiviUTI - maniSa (tri.)(jIvapradezathI chUTA na paDela alpasukha,) karma pudgala, nirjarA na thayela hoya tevA karmapudgala) - manana (.)(kalpavRkSa vizeSa) ja (fur) HTTI - manvIyamAna (tri.)(anusarAtuM, || - anidina (1) nahIM chUpAvavuM te) anusaraNa karavAmAM AvatuM). jipUdiyavartavIra - aniditi vartavIrtha (.)(jeNe mana (f) TUTTI - manvayaWITH zArIrika baLa ane cittano utsAha nathI chupAvyo te) (tri.)(anusarAto mArga) nirda- nida(.)(jene Indriyo vaza nathI te 2. svairI, nUidittA - apA(avya.)(nahIM ApIne). ucchaMkhala 3, agyAramuM gauNa abrahma) 3LanattA - nirdhArtha (.)(cakSunA vyApAra vinA, cci - nitya (tri.)(anitya, asthira, azAzvata, AMkhathI joyA vinA) kSaNabhaMgura, nAzavaMta) niyatti - napatniA (.)(vAcanA dave nAriyA - nityanA rikSA (strI.)(saMsAranuM saMpadAno eka bheda) anitya svarUpa ciMtavavuM te) LikhUDha maDhi (tri.)(moTA graMthamAMthI saMkSepa rUpe uddharela ma dhyamavaUTI - nityamAvanA(strI.)(anitya bhAvanA, nahIM te) bAra bhAvanAmAMnI prathama bhAvanA) - nig(tri.)(aniSTa, apriya, aNagamatuM 2, pApa LiyA -- nityatA (strI.)(anityatA, nazvarapaNuM). 3, viSAdi 4. apakAra che. jenuM pUjana Adi nathI karyuM te deva pitA - manana (kuM.)(kalpavRkSa vizeSa) 6. duHkha 7. nAgabalA) Lida - nidina (ja.)(nahIM chUpAvavuM te) kUtara - naBtara (tri.)(atyaMta aniSTa, ati pUdiya banavariya - ni [dita banavIrya (kuM.)(jeNe aNagamatuM, atizaya apriya) zArIrika baLa ane cittano utsAha nathI chupAvyo te) gaLaga - naTTa (1.)(jenuM phaLa aniSTa che te, sida-nida(kuM.)(jene Indriyo vaza nathI te 2, svairI, anarthaphaLa 2. azubha karmI. uchuMkhala) maviyana - maniSThavavA ()(Akroza yukta vacana, fra - nitya (tri.)(anitya, asthira, azAzvata, aniSTa vacana). kSaNabhaMgura, nAzavaMta) vitha - nigrfpata (tri.)(pUrNa na karela, apUrNa, maMivyanAriyA - nityanAri (trI.)(saMsAranuM asamApta) anitya svarUpa ciMtavavuM te) MBH2 - nigvara (pu.)(apriya svara, aNagamato avAja) 56
Page #586
--------------------------------------------------------------------------
________________ forfphaDachI- niSThitotsada(kuM.)(utsAhI, jeno utsAha vA (vA) thI - nihAnatA (strI.)(niyANuM na haNAyo nathI te) karanArano bhAva, phalecchA rahitapaNuM, narendra ke devendrAdinI nikU - napura (tri.)(kaThoratA rahita) padavInI icchA na karavI te). 3na8 - nAjhIva (tri.)(mukhamAMthI gaLaphA vagere na viTTa - riSTi (tri.)(pUrve nahIM batADela 2, nahIM pheMkanAra) upadezela 4. AjJA na karela). TTipatta - H (5)(AmaSadhi Adi labdhino mAla -- nirdeza (kuM.)(apramANa, asvIkAra, amAnya abhAva) karavuM te) uifzta - 3ddhi (tri.)(labdhivaMta nahi, Rddhine prApta nirdezya(tri.)(zabdothI kahI na zakAya tevuM, anabhilASya, na thayela) anirvacanIya hoya te) Driva - (.)(daridrI evo dIkSita) majidesara - nirvera (pu.)(mAnya na karanAra, kabUla na fra -- nidava (uM.)(siddhAntanA satya arthane nahIM karanAra) chupAvanAra, siddhAntane yathAtathya kahenAra, nidvavatva rahita) UTUUUT - nathutra(.)(atItakAlIna niSpattithI rahita fordvaI - navana(na.)(jenI pAse abhyAsa karyo hoya 2. nahI nipajeluM, taiyAra nahIM thayeluM) tenuM nAma na chupAvavuM te, hoya tevuM kahevuM te, jJAnano pAMcamo temaUT - Inapatra -(fz.)(AmaMtraNa nahIM Apato, AcAra) nimaMtraNa nahIM karato) fordavaET - nahvAna (tri.)(satya vAtane nahIM mAmA - mana(uM.)(aSTasiddhiomAMnI eka siddhi) chupAvato, kharI vAtane nahIM gopavato) misa - nimaNa (kuM.)(mAchalI 2, nizcala AMkho 3. tiya - nitya (tri.)(anitya, asthira, nAzavaMta, deva) kSaNabhaMgura). mAthA - manatha(kuM.)(deva, devatA, nirnimeSa afbhaMtha - nitthastha(tri.)(koI laukika prakAre na rahenAruM, nayanavALo) parimaMDalAdi saMsthAna vagaranuM, alaukika prakAranI sthitivALuM gAya - manI()(sainya, lazkara). saMsthAna 2, aniyatAkAra) vRtta (.)(asatya, jUTha) afblyutharaMgAraMthi - nitthA saMsthAnattafsthata maUiAyaTTa - 3navarna (pu.)(mokSa, mukti) ()(aniyata saMsthAnavALuM, vilakSaNa-alaukika saMsthAnavALuM, mAyaTTamin - vartanarfmana (kuM.)(mokSamAM javAno siddha bhagavaMtonA saMsthAne rahenAra-siddha) svabhAva che jeno te, mokSagAmI) ultha thakA- nitthastha saMsthAnA sAyaTTi () -- nirtana (ja.)(pAchuM nahIM pharanAra, (trI.)(aniyatAkAravALI arUpINI sattA) zukladhyAnano eka bheda 2, 79mo graha 3, AvatI covIsImAM fNA (thA) - nikA (strI.)(ajJAnatAthI karela hiMsA, thanAra 20mA tIrthaMkara). anAbhogavALI hiMsA 2, cittanI vikalatA 3. anirdhAraNa, khiyaziraVI - nivRtti (1.)(samyakta pAmatI acokkasa, bekhabarapaNuM) vakhate rAga-dveSanI graMthine bhedanAra AtmAno pariNAma vizeSa, maNirA(vA) - nAna(tri.)(niyANA rahita, prArthanA graMthibheda karyA vagara nivarse nahIM te karaNavizeSa) rahita, bhAvIlanI AzaMsA rahita, sAvaghAnuSThAna rahita kivAyara - nivRttivAra ()(navamAM guNasthAnakavartI anAzrava). jIva, navamuM guNasthAnaka) mA (vA) mUtha - niHAnamUta (tri.)(sAvadhAnuSThAna TTibAthasaMparathaTUkUT anAzravabhUta ane kamapAdAnathI rahita anidAnarUpa jJAnAdi nivRtti saMgharAyapusthAna (ja.)te nAmanuM navamuM 2, jemAM niyANuM-AzaMsA nathI te) guNasthAnaka) thi - manana (kuM.)(anagna nAmanuM kalpavRkSa vizeSa)
Page #587
--------------------------------------------------------------------------
________________ Liyata (4) -- niyata (tri.)(aniyamita, acokkasa, briDa - nivRtta (tri.)(apariNata, pariNAma nahIM anizcita 2. apratibaddha 3. aneka svarUpavALuM) pAmela, aparipakva) piyara () carin - aniyatavArina (pu.)(apratibaddha rAtreya - nirvera (.)(asaMtoSa, vairAgyano abhAva, vihArI). prayatnathI nahIM aTakela) piyata (1) () niyatAtpana (kuM.)(asaMyamI, saTTa-nivRg(tri.)(sAdhune AhAra ApavAmAM lAgato anizcitta svarUpI). eka doSa, bhikSAnA 16 uddagamanA doSo paikIno 15mo doSa) tti () vaTTa - niyatavRtti (.)(aniyata vihAra) prasiddha - niSiddha (tri.)(saMmati Apela, anumodita, pAta (2) vAsa - nitivA (kuM.)(mAsakalpAdithI niSedha na karela 2. sAvadya anuSThAnathI nivRtti na pAmela) ghara sivAyano asthira vAsa, udyAnAdimAM vAsa) sida- nizItha (na.)(zAstra vizeSa, je prakAzamAM bhaNAya jita (3) vitta - aniyatavRtti (I.)(anizcita ke bhaNAvAya tevA zratano eka bheda) vALo, aniyata vihArI). - nizrAdbhUta (ra.)(sarva sAdhAraNa caitya, jenA Liyatta - nivRtta(tri)(nivRtta nahIM thayela, nivRtti nahIM para koI khAsa vyaktino adhikAra na hoya te 2, mAtra pitrAdine pAmela) ApavA nimitte banAvela bhojana). vijJAna -nivRttAma(vi.)(jenI icchA nivRtta nathI maLafsosiya-nizritourfzrA(.)(rAga-dveSa rahita thai te, anivRtta IcchAvALo) 2. AhAra ane ziSyAdinI apekSA vagarano LiyAdivaTTa - manISAdhipati (pu.)(sainyano adhipati, mAdhyasthabhAvavALo-sAdhu) senAdhipati) ' maMividAi - zrata padhAna (1.)(anyanI sahAya vizva - nirIkSya (matra.)(cakSuthI nahIM joine) vagara karavAmAM AvatuM tapa, niSkAma tapa, batrIsa mAruddha -niruddha(tri.)(asmalita, pradyumnano te nAmano yogasaMgrahamAMno caturtha yogasaMgraha) nisitha - nizrita (tri.)(anizrita, koInI sahAyanI niruddhapaUST - niruddhajJa (ni.)(asmalita che prajJA apekSA na rAkhanAra ra. anAsakta, Asakti rahita 3, pratibaMdha jenI, 2. tIrthakara 3. kevalI) rahita, rUkAvaTa rahita, mamatA rahita 4. jJAna vizeSa, bina - nina(6)vAyu, pavana 2. gaI covIsInA 21mAM pustakAdinI apekSA vinA thatuM jJAna 5. apravRtta, asaMbaddha 6, tIrthakara, bAvIsamAM tIrthakaranI prathama sAdhvI). kIrti AdinI apekSA vagara sevA vagere karavI te 7. hetu ke nAma(na) - nittAmayina(tri.) vAtarogI) | liMganI nizrA vinA thatuM jJAna). (reza)(prabhAta, savAra, prAta:kAla). asithara - nizritavara (tri.)(rAga-dveSanA tyAga pUrvaka grAjhila - mananacchita (tri.)(khasI na karela, khasI na yathAvasthita vyavahAra karanAra). karela akhaMDita-baLada Adi) iisayA () - anizcitatpana(.)(nidAna rahita, vivi- anivAra(tri.)(nahIM aTakAvela, rokela nahi) hetu rahita) anivariyA - nivAravA (trI.)(jene sAruM khoTuM karatA masiviyaUT - nazritavara(tri.)(rAgAdi doSa rahita aTakAvanAra koI nathI tevI strI) vacana jenA che te, zuddha prarUpaka). nivRtta - nivRtta (tri.)(je kyAMya zAMti pAmela nathI te sivayAya - nitivanatA(trI.)(rAga-dveSAdi 2. apariNata, pariNAma nahIM pAmela) rahita vacanapaNuM, mAdhyastha vacana) pAtrAma- nirvAri(vi.)(anivRtti-arthahAni- msivAri ()- natavyavani(pu.)(rAgaarthanI asiddhi vagere doSavALuM). dveSa rahita vyavahAra karanAra, anizrita vyavahArI). mAdhyApi - nirvANa (uM.)(asukha, du:kha) pada - niha (pu.)(krodhAdithI pIDita 2. dhairyavAna, brui - nivRtti (strI.)duHkha, pIDA). upasargothI aparAjita, sahiSNu 2. prapaMca rahita, saraLa, mAyA rahita 3. niHspRha) 58
Page #588
--------------------------------------------------------------------------
________________ nita (pu.)(kaSAyAdi bhAvazatruothI nahIM haNAyela, magoDa - munita (tri.)(pravatavela, goThavela). krodhAdithI pIDita) r - r(1) (uM.)(sUtrano arthanI sAthe saMbaMdha diUT - nidhana (fe.)(anna rahita, anansa) yojavo te, vyAkhyA, vivaraNa, TIkA 2. cAra anuyogomAMno LidAya - nidartI(tri.)(vAta nahIM pAmela, nirupama koIpaNa eka 3. zrutajJAnano eka prakAra). AyuSyavALo). maUTT3 - manutho/ta (kuM.)(daSTivAda aMtargata eka pAdaf3 - niripu (kuM.)(bhadilapura nivAsI nAga adhikAra, daSTivAdasUtra, bAramuM aMgasUtra 2. prathamAnuyoga ane gAthApati ane sulabhA strIno putra) gaMDikAnuyoga ema be prakAranA vyAkhyAnavALo-graMtha) mta () - nimRta (.)(upazAMta na thayela, zAMti a[ TUUUUT - 3anariAnujJA (strI.)(vyAkhyAna rahita 2, tridaMDI, saMnyAsI) ane gaccha ema banne prakAranI anumati) mahetA () - kRitaparinre (a.)(upazama kumorAtti- anuyong(tri.)(anuyoga grahaNa karavAmAM nahIM pAmelA kakSAnA pariNAmavALo) ekacitta) iirtaki - nivRtti (tri.)(jenI Idriyo zAMta nathI ar EUR - anArtha (pu.)(vyAkhyAnarUpa artha) 3mapurAvAya - 3anuyAvAya(j, zrI.)(sUtra ane artharUpa 3ovRtta - 3atipatra(vi.)(jenA pAMdaDA kIDAothI khavAyela anuyogane ApanAra sudhasvAmI vagere) nathI te). majuvAra - anuyorAbAra ()(vyAkhyA karavAnA upakrama gIya - 3 (1)(hasti azvAdi rUpa sainya) nikSepa anugama ane naya e cAra dvAra, anuyoganA cAra dvAra, vyaNa - mavyasa (pu.)(bhadilapuravAsI nAgazreSThI ane vyAkhyAnI rIti). tulasI nAmaka strIno putra). 3jumorArasamasa - manuyogadAra samAja (kuM.)(zrutajJAnano masa - nikRSTa (tri.)(ekahAtha pramANa avagraha thakI eka prakAra, anuyogadvAranA samudAyanuM jJAna) khulluM na hoya te) sonAra - anurAdhara (pu.)(sutra ane arthane dhAraNa mavsAruM - nizrAvata (.)(sarvagacchamAnya caitya, karanAra, anuyogI) upAzraya). mopara - 3anuvopara (tri.)(anuyoga siddhAMtanI vyAkhyA maUda - nita (a.)(bahAra nahIM kADhela, bahAra na karavAmAM tatpara) nIkaLeluM 2. potAnuM nahIM karela). [ 3gpur - manuthonujJA (zno.)(AcAryapade sthApanA, hAripa - nirima (na.)(parvatanI guphAdimAM karavAmAM AcAryapadanI anujJA) AvatuM pAdapopagamana nAmanuM anazana, anazanano eka prakAra) amuni () - 3anuja (kuM.)(AcArya 2. sUtranuM - (tri.)(pramANamAM ati nAnuM, sUkSma, bArIka, avataraNa karavA mATe prazna karavAmAM Ave te, vyAkhyAna-prarUpaNA sudra, paramANu) jayAM hoya te) manu(vya.)(pAchaLa ra, anurUpa 3. avadhAraNa 4. samIpa) anumoniya - anuyoni (tri.)(pravrajita, dIkSita 2, 33 - 3(fa, strI.)(sUkSma, jhINuM 2. ratha-gADAnI vyAkhyAna ApanAra) dhuMsarIne dhAraNa karanAra) patha - gujjara (strI.)(dvArikA nagarImAM rahenAra a naMta -- manuvartamAna (tri.)(anusaratuM, pAchaLa AvatuM) ahanmitranI patnI) maga(deza-.)(kSaNa rahita, avasara rahita) agpjaMpa - anupa (tri.)(anurUpa kriyA-pravRtti karanAra) sA (jI-strI.)(lAkaDI) *manuSya (tri.)(anukaMpAne yogya, dayAne yogya) A (reza-)(dhAnyavizeSa, caNA) Ag#- anupa)(anukaMpAne yogya du:khI anAtha maygum - anurthI (tri.)(zarIranA saMsargamAM Avela) jIvonI anukaMpA karavI te) [36 - amRta(kuM.)(kasamaya, aniyamita samaya, anizcita ajaMpathaHsaMvariyA - anuvaMgharSaavri kALa) (strI.)(jIvadayAnA dharmazAstronuM zravaNa karavA rUpa pravRtti) 59
Page #589
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahaMparva - anupAtri.)(anukaMpA karanAra, jinabhakta [SAcina (tri.)(krodhAdi kaSAyone pAtaLA karanAra, 2. AtmahitanI pravRtti). maMdakaSAyI, alpakaSAyI) manuSA - manuSpA(strI.)(anukaMpA, dayA, kRpA re, bhakti, manujjayin (tri.)(jenA kaSAya prabaLa nathI te, prabaLa sevA) kapAya rahita, sakArAdithI harSarahita) aNuvarAja - manavamIna()(anukaMpAthI duHkhI ke raMkane apakSasa - anukjharSavat (kuM.)(AThamadamAMnA koIpaNa madane dAna ApavuM te, karuNAthI garIbane annAdi dAna devuM te) nahIM karato) * anupAsI - anuSpA(kuM.)(anukaMpAvALuM citta, dayALu prabhukkoNa - anurSa (pu.) potAnI baDAI, potAnA guNonuM hRdaya) " abhimAna 2. gauNamohanIya karma) juvafpa () - manuSyanuM (strI.)(dayALu, kRpALu) nuaoza (I.)(karuNA, dayA) juThTha - manufNa(trI.)(anukaraNa, anuvartana karavuM te) [vivRtta - manufkSaNa (tri.)(pAchaLa phekeluM) maJ[NI - anurdha (tri.)(pAchaLathI potAnI tarapha kAMtatra-3 nutavya(tri.)(anusaravuM, anusaravA yogya) kheMcato, potA tarapha AkarSita karato) anucchaUT - anumAna()(sanmukha javuM te, satkAra karavA vaM - 3nutya (kuM.)(mahApuruSonA jJAna ane tapa sAme javuM te) mArganuM anukaraNa 2, mahAna puruSonuM anukaraNa karanAra) mAmA - manu/cha(tri.)(anusaraNa karatuM, anugamana anuvara - anura (ra)(anukaraNa, nakala) karatuM) maU[rapArAvAsa - anurAra/panisa cagAma - (y) (5)(jANavuM, samajavuM 2, sutrane (5) prArthanA karyA vagara ja anyanuM kArya karavA ane karAvavAnA anukuLa arthanuM kathana, sutrArthanuM spaSTIkaraNa 3, uddeza, nirdeza, svabhAvavALo 2. bhAvasaMgraha vizeSa) nirgamAdi dvAra samUha, 4. saMhitAdi vyAkhyAna prakAra 5. mahaUT -- manuthana(.)(anuvAda ra. AcAryanI prarUpaNA anuyogadvAra) pachInuM kathana) TL - anurAga (avya.)(jANIne) puri ()-3nuRrina(ki.)(anukaraNa karanAra, nakala magya - anupAta (tri.)(anusarela ra. prApta 3. vyApta 4 karanAra 2vivakSita vastunI samAna) Azrita pa. pUrve jANela 6 pUrvathI barAbara Avela) aNuvalurUca - anucita (a.)(pAchaLa pheMkeluM 2. UMcuM kareluM) majuvega - manubhASacat (a.)(sAmAyikanI samApti [6 - (vya.)(bhItanI pAse, dIvAlanI pachI vicAraNA karavI te, pAchaLathI tapAsa karavI te. zodha karavI pAseno pradesa) anukUrta-anukrUta(vi.)(krama pramANenuM, anukULa, anurUpa, majura () - anupama (kuM.)(eka gAmathI bIje gAma apratikULa) jatAM rastAmAM AvatuM nAnuM gAma, gAma pachInuM gAma, nAnuM gAma) amuhUrtavayaT - anuvanivara ()(apratikULa vacana, mayll()- manu nina (tri.)(anugamana karanAra, nakala anukULa vacana) karanAra 2. sAdhyasAdhaka hetu, doSa vagarano hetu 3. avadhijJAnano madhuvanavA - anukUnavAta (kuM.)(anukULa pavana, joIe eka prakAra 4. sevaka) tevo vAyu, hitakArI vAyaro). 3U[VIfma - manu mizna(tri.)(pAchaLa janAra, anusaranAra samudbhata - anutta (tri.)(anuSThAna karela, vihita, 2. nokara 3. akartavyarUpa cauda asadanuSThAna 3. avadhijJAna Acarela, sevana karela) vizeSa) mItronta (tri.)(Acarela, sevela, anuti) samitti - anuvAmitva (1)(bhavaparaMparAmAM sAthe 3y - 17 (uM.)(anukrama, paripATI, anupUrvI, janAruM sAnubaMdha sukha) kramasara) anuddhi - vRddha (tri.)(atyaMta Asakta, lolupa) sarvisa (0) - 3 yan (.)(satkArAdinI duniddhi - nAddhi (a.)(atyAsakti, abhikAMkSAutkaMThAnA abhAvavALo 2. pAtaLA kapAyavALo). lAlasA) 60
Page #590
--------------------------------------------------------------------------
________________ karavo te) saputraSI - anurtha (3vya.)(khAIne, gaLIne) madhuvIrUmafe()- anuvidityamApana(tri.)(vicArIne [Iya - 3 nuta (tri.)(tIrthakara-AcAryAdi pAsethI bolanAra, paryAlocana karIne bolavAnA svabhAvavALo) sAMbhaLIne ziSyoe pAchaLathI saMpAdita karela graMtha 2.pAchaLathI manuSyaniya - anuvvarita (tri.)(zabda-avAja nahIM karela, gAvAmAM Avela). anukta, jenuM uccAraNa thayuM na hoya te) aNu - anupura (tri.)(gurupaMraparA anusAra je viSayano manuarca (vya.)(nigha hoI nahIM bolavA yogya, nahIM vyavahAra thAya te, guruparaMparAe Acarita vyavahArAdi) bolIne). zrAda- anuprada(uM.)(jJAnAdi upakAra, maherabAnI, kRpA, magvyaH6 - manuSyazabda(kuM.)(moTethI nahIM bolAyela zabda, dayA, AzIvada). UMcA zabda-svara vinAno asaMyuktAkSaravALo zabda). majuThu - anuprArtha (.)(upakArarUpa prayojana) aNuvvADatha - manubbAsucivA (kuM.)(gurunI apekSAe 3gvaditA - manudatA (strI.)(anugrahano bhAva, anugraha potAnuM Asana ke zayyA UMcI ane calAyamAna nathI te, nIcI ane sthira zayyAvALo) mAdita parihAra - 3nuBdatAdAra (.)(upakAra buddhie sapanA()- anuyAyana()(anuyAyI, sevaka, nokara) doSa vagereno uddhAra karavo 2. khoTAdibhaMgarUpa parihAra- majIgA - 3anuthAna (.)(rathayAtrA 2, pAchaLa pAchaLa javuM prAyazcittano eka bheda) 3yAma -- -dvArika (na.)(guru prAyazcittano eka bheda anAja - anujJApana (1.)(anumodana, anumati, 2, moTA prAyazcittanA bhAgI sAdhu-sAdhvI) sammati) magdhAphiya - manuddhAtikSa(kuM.)(guru-moTA prAyazcittane yogya 3/nA/vaUT - anujJApanA (strI.)(chuTTI levI, rajA jIva, jeNe evo doSa sevyo hoya ke ApavAmAM AvatA apAvavI). prAyazcittamAM ghaTADo na thaI zake te) anunAdira -kanuyAnAvihAra (pu.)(rathanI pAchaLa javA thAya - manuddhAta (.)(laghu prAyazcittano jemAM abhAva vaDe banato pratiSThAdhikAra) che te, guru prAyazcitta, AcAra prakalpano bheda) ajJAtti - manujJAtuna (matra.)(anujJA ApavA mATe, apAya -mAtara(.)(karmone dUra karavA te, karmono anumati ApavA mATe) nAza karavo) maLanAra(2)- anuvati(tri.)(anugata, sadeza, 2. saMpatti vAsaMta - anuprAsata (tri.)(jamADato, khavaDAvato) ane guNathI pitA samAna thAya te putra 3, pAchaLathI janmela) majura (2) 4 - suvara (tri.)(anusaraNa karanAra, majutti-anuyutta(strI.)(anukULa yukti-tarka, yukti pUrvaka pazcAdgAmI 2. sevA karanAra 3, sahacara) hetugarbhita dekhAtta, tarkasaMgata dRSTAnta,) purA - anuvartha (2.)(AcarIne, sevIne) madhuneTTa - anuceka (tri.)(sauthI moTA pachI trIjA naMbare je madhataUT - nuttattana (1.)(soca, vicAra, paryAlocane hoya te, moTAthI UtaratA krame hoya te) saNathA - jhanUtA (strI.)(uddezyatArUpe viSayatA vizeSa, ciMtA - anuttA (stra.)(vicAra, avismaraNa hetu lakSyatA) sUtronuM paryAlocana, cittana) majujhiyara -- kanaikkitatva(.)(nirbaLatA, baLarahitapaNuM) [3 - manubuvvA (madhya)(maraNa pAmIne, cyavIne, anuya - guR(tri.)(asarala, vakra, kapaTI) eka janmathI bIjA janmamAM jaine). magr - manuSyana (1.)(ciMtana, vicAra) maurva - manugrIvat (tri.)(jeNe anuSThAna karyuM che vittA - anudhyAya (madhya)(ciMtavIne, vicArIne) aThThA - anuSThAna(1)(AcAra, kriyAkalApa, caityavaMdanAdi mavira - 3anavara (tri.)(anucita, ayogya, aghaTita) anuSThAna 2. kALa saMbaddha adhyayanAdi) magvITTa - manuSyanta (vya.)(ciMtavIne, vicArIne) sakriya - anukita (tri.)(Acarita, sevita, vidhithI saMpAdita). karavuM te) te)
Page #591
--------------------------------------------------------------------------
________________ +nunjita (fa.)dravyathI beThelo, UThela nahi, taiyAra nahIM gaNatA - anutame (kuM.)(vAMsane cIravAthI jema phADa 2.bhAvathI jJAna, darzana ane cAritranA udyogathI rahita) paDe tema koI dravyane cIravAthI phADa paDe te, padArthonuM eka prakAranuM Tita - anunayana (tri.)(potAnA abhiprAyathI dhIre dhIre pRthakkaraNa) jaNAvato-samajAvato). ajuDiyameya - manutaTivamera (.)(zeraDIne cIravAthI maUTUI3 () - manunAvi (tri.)(paDagho UThe evI rIte jema chotarAM Utare tema koI vastune cIravAthI tenI chAla Utare bolanAra, pratidhvanI UThe evuM bolanAra) te jAtano dravya bheda) maUTIgT - anunAjitva (1)(paDagho UThe tevo avAja, a pa()- anutApana(tri.)(akalpanIyanA pratisevana satyavacananA 35 atizayomAMno eka) pachI pastAvo karanAra, thayela bhUla mATe kheda karanAra) gunAtha - manunA (kuM.)(pratidhvani, pratizabda). guttAva - anutApa (kuM.)(pazcAttApa, pastAvo, kheda) MIR - anurAga (pu.)(pAchaLa maravuM 2. adUradezAdi) ajutAva()- anutApa(.)(doSita AhArAdi grahaNa *mAnanA (tri.)(tenI najIka rahela dezAdi. 2. nAkathI karyA pachI pazcAttApa karanAra) bolAyela anunAsika ra 3, nAkamAMthI nIkaLela svarAnugata tAviyA - satApa (sI.)(bIjAne saMtApa gAyananA cha doSomAMno eka doSa 4. vinAzanI pAchaLa thanAra) upajAvanArI bhASA, kaTuvacana) maNinAga - 3nunIyana (tri.)(prArthanA karAto) [taHthI - anutravyatA (strI.)(paripUrNa maUUUta () - manunnata (tri.)(nirabhimAnI, namra, garva aMgopAMgatA, jenAthI lajjA na pamAya tevI savagapUrNa zarIra vinAno, mada rahita 2. unnata nahIM te) saMpatti) [JUva - 3anujJApanA (sTI.)(anumodana, saMmati ra, anutta - 3nuja (tri.)(akathita, nahIM kaheluM). AjJA, rajA) sattara - anuttara (tri.)(sarvottama, sarvotkRSTa, ananya saMdeza maUTUUAvaLI - manusApanI (trI.)(upAzraya-vasati ke makAnanI 2jenA pachI bIjuM koI uttara-pradhAna nathI te 3. vijayAdi rajA mAMgavAnI bhASA) anuttara vimAna) maUTUvA anurANa(avya.)(anumati ApIne, saMmati maLuttara 13 - anuttarAti(tri.)(siddhagati, siddhagatine prApta ApIne) thayela). profjayaTTUTyArU () - madhura |- manuttarASA (strI.)(mokSa, siddhazilA, anujJANapanamo namanina ($)(AcArya AdinI anujJA iSaTyAbhAra pRthvI) laIne AhAra-pANI grahaNa karanAra) anuttara - anurA (.)(je hote chate pAra na pamAya te, 3UvekA - anupayata(tri.)(anujJA Apato, saMmati pAragamananuM pratibaMdhaka-pratirodhaka) Apato) guttaravAsa - 3anuttaraVAvAsa (pAsa)(kuM.)(saMsArAvAsa magUT - anusA (strI.)(adhikAra Apavo 2. anumodana 2. pAravazya) devuM, saMmati ApavI, AjJA) majuttarAyaMsIdhara - manuttarajJAnavarzanatha(tri.)(sarvottama maUTUAma - manujJAta (tri.)(jinezvaro dvArA anumati jJAna ane darzanane dhAraNa karanAra tIrthaMkarAdi). apAyela, rajA Apela, AjJA Apela, anumodana, anumati) mayttarAIjha () - 3anuttarajJAnis (tri.)(utkRSTa jJAnane AgUUITM - manujJAvinya (kuM.)(zramaNane vaDha-pAtrAdi dhAraNa karanArA kevalI) grahaNa karavA mATenuM zAstrIya vidhAna) anuttarathama - anuttaratha (pu.)(utkRSTa dharma, zrata ane pazusaMvayadhir - anuSThasaMvartata va aa cAritrarUpa dharma) (a.)(bhikSAparibhramaNanA abhAve garamI lAgavAnA abhAvanA majuttaraparama - manuttaraparA (kuM.)(sarvotkRSTa parAkramavALA kAraNe akarkaza-zItaLa che aMgo jenA te) tIrthakara, jinezvara)
Page #592
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuttarapuOAsaMmAra - anurUpuSyasaMmAra (kuM.)(sarvottama aNudharma - ajutha (pu.) dezavirati dharma, gRhasthadharma) hetubhUta tIrthaMkaranAmakarma lakSaNa puNyano samUha jene che te, manutha (kuM.)(mokSa prati anukULa dharma, hitakArI dharma) mahudhAmAMri () -- nudharmarina(pu.)(tIrthaMkara praNIta sattavimAna - anuttavana ()(jenA pachI koI ja dharmane AcaranAra) devavimAna nathI te, vijayAdi nAmaka pAMca anuttaravimAna) anupaMtha - anupa (pu.)(mArganI najIka, mArgane anusarato 3jIttarovavA - anuttarapatti(kuM.)(anuttaravimAnamAM patha). utpanna, anuttaravimAnavAsI deva, sarvArthasiddhAdi pAMcavimAnamAM patta - anuJI (tti.)(pachIthI prApta thayela, prApta, maLela) upapAtavALo) aNupayAhiNIkaremANa - anupradakSiNIkurvANa puravavAyasI - manuttarapatizAzA(.)(te nAmaka (tri.)(anukULatA pramANe pradakSiNA karato) navamo AgamagraMtha). maypariyA - anuparivartana (ja.)(punaH punaH bhramaNa karavuM, maytta - anurAtta (uM.)(svara bheda, nIcA sUrathI bolavAmAM vAraMvAra bhamavuM) Avato svara) anuparbeTana (.)(punaH punaH bhamIne tyAM ja AvavuM te, ayya - gura (pu.)(udayano abhAva 2. karmaphaLanA saMsAramAM paribhramaNa karavuM te) udayano abhAva, karmanA vipAkodayano abhAva) puriyaThThamALa - anuparivartamAna (tri.)(ekendriyAdimAM avayavaMkti - anuvAdofer (.)(vipAkodayanA bhamato, ghaNA janma jarA maraNAdi anubhavato) abhAvamAM baMdhathI utkRSTa sthitivALA satkarmanI prApti thAya tevI pariddittA - anuparivarca(ma.)(bhamIne, sarvato bhramaNa karmaprakRti vizeSa) karIne, pradakSiNArUpe pharIne). puravaThuM - manu vatI (ru.)(udayamAM nahIM Avela te mag (7) pariri () - 1 (1) nararina nAmaka karmaprakRti vizeSa) (kuM.)(parihAra tapa karanAra sAdhune madada karanAra sAdhu, parihArI saMmuThThA - anurAsaMma98A (strI.)(jenA sAdhano anucara-sAdhu) anudayanA saMkramathI utkRSTa sthitino lAbha thAya te karmaprakRti sAvisaMta - 3nupraviza7(tri.)(pAchaLathI praveza karato 2. vizeSa) carakAdi saMnyAsIonA bhikSATana pachI bhikSArthe praveza karato) makuvaraMbara - anuramari (pu.)(svArtharahita, ekalapeTuM nahIM anupavitti - manu(y) pravitha (matra.)(anukULa rIte te) praveza karIne, thoDuMka pravezIne) juva(reza)(kSaNa rahita, asamaya) maUpakSa - 31() praveza (.)(anukULa athavA alpa ahamaUT - 3HraMta(tri.)(svAbhAvika rIte pachIthI bALatuM, praveza, aMdara javuM te, praveza) pAchaLathI baLatuM) () -- anuzana (kuM.)(paryAlocaka, zubhAzubha mAlapaUT - anurI (tri.)(najIkanA bhaviSyakALamAM jenI karma ane tenA pariNAmane jovAvALo, vivecaka, dIrghadraNa): : udIraNA nathI thavAnI athavA lAMbA kALe udIraNA thaze tevI pakSiya - manuzya (vya.)(paryAlocanA karIne, karmaprakRti) vicArIne) alIsA - anuvava (trI.)(cAra vidizAmAMthI koI eka anupA - anuWITT (tri.)(sUkSmajaMtuothI yukta) vidizA) maU(vA) riyA - anupAtriyA(zrI.)(pramattasaMyamI maur - dig(tri.)(uddezakuta AhAranA doSathI rahita jIvonI vinAzAtmaka kriyAno eka bheda) 2. jeno uddeza na karela hoya te 3. yAvattikAdi bheda rahita) 3pa (vA) - anupAtina(.)(utAravuM te 2. graMthanI [ddhaphriMtha - anuSkarinyu (chuM, strI.)(te nAmanA kaMthavA prastAvanA 3. bhASAMtara). jIva vizeSa) anupAnaMta - anupAna (tri.)(niraMtara anubhava karatuM 2. maU[gya - manubUta (tri.)(anurUpa vAdana mATe atyakta- anupAlana karatuM 3. niraMtara pratIkSA karatuM) mRdaMgAdi, vAdako dvArA nahIM tyajela tabalAdi) 63
Page #593
--------------------------------------------------------------------------
________________ karela) (a) nam - anupAtana (1.) ziSya ane gaNanuM pappA() - anupati (.)yukta, saMbaddha, saMbaMdhI) rakSaNa karavuM te 2. saMkaTanI paristhitimAM paNa lIdhelA vratano anupriya - manupriya (tri.)(anukULa, priya) atyAga) - anuprekSA (strI.)(ciMtana, bhAvanA, vicAraNA, maypA(vA)naVII - 3nupAnanA (kuM.)(AcAryanA svAdhyAya vizeSa). abhAvamAM gaNarakSaNa mATe karavAmAM AvatI vidhi vizeSa) markhetri - manuofkSata (vi.)(citana karavA yogya, mApA (vA) 7THsuddha - manapAnanA zuddha ciMtanIya). (.)(paccakhkhANano eka bheda) anuSThAna - anupa (kuM.)(anubhAva, prabhAva, mahimA). maUpatnittA - anupAlya (ma.)(yathA pUrvamAM pALyuM tema juvaMdha - anuvazva (pu.)(satata, niraMtara, avicchinnapaNe pachI paNa pAlana karIne, niraMtara pAlana karIne) 2. saMbaMdha 3. karmono saMbaMdha, kamano vipAka, pariNAma) anupAtriya - anupAti(tri.)(AtmasaMyamanI anukULatAthI avaMdhakka - manubaWar (.)(zAstra racanAnI pALeluM 2. pratipAlita, rakSita) prAraMbhamAM kahevAtA prayojanAdi catuSka) anupAtA - mRgupa (tri.)(punaH paryAlocana karato, madhuvaMdhazkeyaUTIk - anuvacchedanAra(kuM.)(saMsAra saMbaMdhanuM vAraMvAra joto) chedana prathama che te, niranubaMdhatA saMpAdaka kane khapAvavAno mapiTTa-anuSTha(1.)(anukrama, paripATI, AnupUrva) upAya) anuputra -- anupUrva(.)(kama, paripATI, anukrama) savaMdabhAva - anumAva(kuM.)(anubhAva-rasarUpe karmanI kAnupUrtha (1.) mULakrama, AdyaparipATI) sattA) putrI - anupUrvaza(ma.)(anukrame, anukrama pramANe) savaMdamAvadi-anuvazvamAvavidha(pu.)(paccakakhANanA maUM - anUtita (tra.)(UDI gayela, UDela, Urdhvagati pariNAmane niraMtara TakAvI rAkhavAnI vidhi) 3pvaMdhavavache - anuvazvavyavachera (pu.)(bhavAntaranA magutha - manu() prastha (kuM.)(nirgatha, sAdhu, muni) AraMbhaka ane anya karmabaMdhano viccheda karanAra) anuSkA - anutpanna (tri.)(vartamAna samayamAM avidyamAna, sajuvaMdhazuddhibhAva - anuvazvaguddhimara (kuM.)(karmonA satata aprApta, utpanna na thayela) kSayopazamathI AtmAnI nirmaLatA thAya te) 3pukharka - manu vAtuF (a.)(vAraMvAra ApavA mATe, avaMdhAvAyA - anuvasthApanayana ()(azubhabhAvathI dAna karavA mATe). utpanna thayelA karmonA anubaMdhano viccheda karavo te). maurgvA (vA) - - 3anuvAna (1.)(punaH punaH dAna karavuM agvaMdhamaM (ve)(hicakI, heDakI) te, dAna ApavuM te) juvaMdhi (1) - anuvanzin (tri.)(hetu, sAdhaka 2. My - anupramu()yuvarAja 2, senApati Adi) ananubaMdhIdoSa rahita paDilehaNa) manuSyavANA - 3anupvIyi (tri.)(pAThaka, vAcaka, anuddha- manuddha(tri.)(satata anusaranAra 2, grahaNa karela, upAdhyAya) niraMtara ekaThuM karela 3. satata, avyavacchinna, niraMtara 4. mukhavANA - manuwvAvatha (tri.)(varNAnupUrvIkrame pratibaddha, bAMdhela 5, vyApta 6. pUrva saMcita draSabaMdhanathI baMdhAyela) bhaNato) majuddharaghudA - anuvAdha (strI.)(atyanta bhUkha, tIvra maUTNavIra - anukravAra (kuM.)(bAramAM aMgaAgama paikInuM sudhA) navamuM pUrva, apara nAma vidyAnuvAda pUrva) pravAiAMtara - anuvaniratara (tri.)(niraMtara, haMmezAM, pusiba - anuzana()(manamAM prApta pratiSThA sthAna jene atyanta niraMtara vedanA hoya te) 2, pAchaLathI pravezavuM te 3. yogya praveza) - 3anuvativaira (tri.)(niraMtarapaNe tIvra pravettA - anuprazya ( vya.)(aMdara dAkhala thaIne, vaira rAkhanAra) pAchaLathI pravezIne) gusUrya - 3nuprasUti (tri.)(janmeluM, utpanna thayeluM) 64
Page #594
--------------------------------------------------------------------------
________________ maUAvadhAna - manubaddhadharmadhyAna (tri.)(dharmadhyAna majumA vaMthavasAyaTTa - anumAvyAvasAyasthAna ciMtavananI aMdara satata pravRtti rAkhanAra, dharmadhyAnamAM satata (ja.)(kuSNAdi lezyAno pariNAma vizeSa) pravRtta) aNubhAga (va) baMdhaTThANa - anubhAga (va) bandhasthAna va sisa - manubaddhasara (tri.)(niraMtara krodhI, (.)(anubhAgabaMdhanA sthAna, rasabaMdhanA sthAna) sadA krodha kaSAyavALo) manubhA (4) saM - anumAna(4)saM5 (pu.)(karmanA uddhaviraha - anuvAda (tri.)(sadAya kalahazIla, rasamAM saMkramaNa thavuM te, saMkramano eka bheda) haMmezAM kalaha karavAnA svabhAvavALo) UTTAsaMtavam - anumAna (.)(anubhAgapuSetUthara - anuvera (pu.) moTA nAgonA anuyAyI rasasaMbaMdhI karmanI sattA, sattAmAM rahela rasasaMbaMdhI karmI. nAga, svanAmakhyAta nAgarAja). anumAvI - anurA (strI.)(udayarAma rasonI apamaH - manuddhara (tri.)(anuddhata, abhimAna rahita) sAthe udIraNA dvArA udayamAM nahIM Avela rasone vedavuM te). dama pathaviNa - anuprazatA (tri.)(apragaTa madhumA joratha - manumALo (kuM.)(rasarUpe thato karmano udaya) prazasta lakSaNavALI kukSi che jenI te) mAmAva - anumAva (uM.)(karmaprakRtino tIvra maMda rasarUpe pumaDavera - anuddhadaveSa(kuM.)(udbhaTajana ucita vastronA anubhava karavo te 2. zakti, sAmarthya, prabhAva 3. sukha) tyAgarUpa zrAvakano trIjo guNa, niMdanIya vastrono tyAgI) magvaE - 3numAna (ja.)(vipAka-rasarUpe mAtmAmA - 36mAma () maulagrAmamAM bhikSAnA bhogavAtuM karmI parimANanA svabhAvavALo) gumAvaja - anumAva(a.)(bodhaka, sUcaka) AUTHva- anua(kuM.)(smRtibhinna jJAna 2. svasaMvedanAtmaka mAsa - manuSa()(anuvAda karavo, kahelI vAtane jJAna, anubhava 3. karmaphaLane bhogavavuM te) kahevI, gurunA hrasva-dIrgha bolyA anusAra bolavuM te). majumavaUT - 3anumavana (.)(karmanA vipAkane bhogavavuM te pramANaUT (UT) yuddha - anumASaI (1) zuddha 2. anubhavavuM te) (na.)(gurue uccArela zabdone dhIrethI zuddhoccAraNarUpa apa,vivuM - anupavitura (vya.)(bhogavavA mATe 2. bhAvavizuddhino eka bheda). anubhavavA mATe) amUruM - manubhUti (ft.)(anubhava, saMvedana, anubhUti) kagvattA - kanubhUtha (matra.)(anubhavIne, bhogavIne) [+3 - anumati (strI.)(AjJA, anumati, saMmati manubhA(a)- anuNTI(a)(.)(karmano vipAka, karmano anumodana) tIvra maMdAdi rasa 2. varNagaMdhAdi guNa 3. mahAbhya 4. [mA - sAmati (trI.)(ujajayinInA rAjA vaikriyAdikaraNanI acijya zakti, sAmarthya devalasutanI patnI anuraktalocanAnI te nAmanI dAsI) AjubAja Mvaduya - gumAspadutva (.)(anubhAga- 3anumaUIT - anumAna (2.)(anumodana). rasa AzrayI karmanA alpa-bahutvanI paraspara tulanA karavI te, madhumata (1)-3numata(ni.)(nAnAne paNa anumati apAI anubhAganuM alpabadutva) che jemAM te, avaguNa joyA pachI paNa jenA parathI prIti ochI sAmA3rAva5 - amApa vIrapa na thAya tevuM Icchita). (pu.)(udayaprApta rasanI sAthe sattAmAM rahelA rasane khecI anumati (tri.)(icchita ra. dAna mATe anujJA apAyela 3. bhogavavAno AraMbha karavo te) anukULatA mujaba saMmata, vaiguNyadarzana pachI paNa ISTa hoya te anubhava - kanumAnarma(sa.)(karmano rasa, karmano tIva- 4. bahumata 5. cAhela, priya 6. paththa) maMdAdi rasAtmaka eka bheda) majumadAra - anuHdattara (pu.) mukhya-vaDIlanI anupasthitimAM 3ma/TVTnidattAya - 3mAnAmanidhattA temanuM kArya karanAra) (1)(AyuSyakarmanA baMdhano eka bheda) mamA - jumAna(.)(alpa mAna, thoDo paNa ahaMkAra) mAmA () vaMtha - anuSA () vatha (uM.)(baMdhAtA manumAna (.)(hetu-liMgathI thatuM sAdhyanuM jJAna, anumAna karmamAM paDato tIvra-maMdAdi rasono baMdha, karmabaMdhano eka bheda) jJAna, liMga dvArA ajJAta vastuno nirNaya, aTakaLa jJAna) 6S
Page #595
--------------------------------------------------------------------------
________________ amApattA - manubhAva (vya.)(anumAna karIne, anura - anurAi (pu.)(anurAga, atyanta sneha, prIti, aTakaLapUrvaka). prema). [Tliya- anumAni vakRta(tri.)(anumAnabAhya, majurA- mavAra(tri.)(anukULapaNe Agamana ra. pAchaLa anumAnathI nirAkaraNa karela 2, vastudoSa viSaya vizeSa) AvavuM te 3. svAgata). maHIVITmAsa - manubhAnAmA (kuM.)(ayathArtha anumAna, purANa - anurAdhA (strI.)(anurAdhA nAmanuM nakSatra, nakSatra vyartha anumAna) vizeSa) aNumAra - mamatra(tri.)(thoDuM, alpa). ga ta -- manuSyamAna (tri.)(apekSA karato, AzA amiDDa- manuti(strI.)(anumAna pramANathI thayela jJAna, rAkhato, darakAra rAkhato, rAha joto) ApelA kAraNothI koI nirNaya karavo te 2. anumodana) sarjIyanaMta - manuSyana (tri.)(apekSA karato, AzA maUTE () H - anuku (tri.)(mukta nahIM te, nahIM rAkhato, darakAra rAkhato, rAha joto) choDAyela). maya - anupa (tri.)(samAna, svasvabhAva sadeza 2. maNako - manuSati (tri.)(anumati ApI utsAhI anukULa 3, yogya, ucita, lAyaka) banAvela, prazaMsita, prazaMsA karela, anumata, saMmata) anAva - anutrApa (kuM.) vAraMvAra bolavuM te, punaH punaH samaya - anuSa% (a.)(anumodana karanAra, prazaMsA bolavuM te) karanAra) maUtripaUT -manune na(.)(ekavAra liMpelI bhUmine pharIthI 3oyaT(r)- anumona(nA)(, strI.)(anumati, liMpavI te, pharI vilepana karavuM, punaH lepa karavo te) : saMmati, anumodana, apratiSedha, prazaMsA, sahAya karavI te) ati-anuniH(tri.)(caMdanAdinuM vilepana karela, lima, agoyaUkSamyamothargiar - anuko navamonapiA liMpeluM). (sTI.)(doSita gocarI vAparanAranI prazaMsA, AdhAkarmI AhAra anittamatta - manunnisA(tri.)(caMdanAdithI liMpAyeluM che vAparanAranI anumodanA) gAtra jenuM te) Tyatta - anuvartana (strI.)(duHkhI, glAnanI sevA karavI anidaMta -- anivRt (ni.)(cuMbana karatuM ra, cATatuM 3. ta, anukULapaNe vartavuM te) sparza karatuM) puttaphijhura - anuvartanApu (tri.)(glAnanI sevA anneva - anusnepana (1.)(caMdanAdinuM vilepana karavuM te, karanAro, anukULapaNe vartanAra) vilepana, pharIthI vilepana karavuM te) maramA - anuvartamAna (vi.)(anusarato, svIkArato, gaNajovAtana - manunepanatina ()(pharIvAra liMpavAmAM mAnato, kabUla karato) Avela bhUmi) puriya - anurata (1)(Acarita, anukita) atnoma - manutroma (tri.)(aviparIta, sIdhuM, anukULa 2. malA - manazA (TI.)(anumodana, anumati, saMmati) kramasara, yathAkrama 3. manohara) magyAsa - manujI (uM.)(vizeSa vikAsa 2. vikAsa- maytnomaphattA -manusnotha(avya.)(yathAkrama karIne, anukULa prakAzano vistAra) may - anurA (trI.)(gADI). maytnomavAghelA - anusnomavAyuvega (tri.)(jenA zarIranI majuniya - anurati (fz.)(saMpradAyanI paraMparAthI aMdaranA vAyuno vega anukULa che te 2. yugalika manuSya) raMgAyela, saMpradAyAnurAgI). 3no pavitnoma - jhanunopavitnoma(.)(Ava-jad karavI te, napura- 3 nurajI(tri.)(anurAgI, premI, snehI) javuM ane AvavuM te) majuranoyaT -anuranocanA(trI.)(ujjayinInagarInA kapurA - majuttva (pu.)(kaMda vizeSa 2. be iMdriyajIva devalAputra rAjAnI paTTarANInuM nAma) vizeSa) sarasiya - manusita (.)(bolAvela, pokArela, moTethI mA - 3anuvA (tri.)(agarvita, anuddhata, abhimAna avAja karAyela). rahita, nama). karIne). 66
Page #596
--------------------------------------------------------------------------
________________ maLava- anupa(pu.)(kutsita rIte varNana karavuM te, kharAba pra siriya - anupama (vi.)(upamAM rahita dehanI kathana, duSTa ukti). kAMti che jenI te) mora - 3anukaw()(be iMdriya jIva vizeSa) muvamAM - anupamar (tra.)(eka khAdya padArtha) maUvarudra- anupavi(tri.)(AcArya paraMparAthI jeno upadeza agvayamA - anuva (vi.)(pAchaLathI bolato, pAchaLa nathI thayelo che, je parva paraMparAthI na Avela hoya te) pAchaLa bolato, anuvAda karato, kahela arthane pharIthI kaheto) mayvaDara - anupayu (ni.)(upayoga zUnya, asAvadhAna, mathuvara - anuparata(tri.)(niraMtara, pApa vyApArothI nivRtta heyopAdeyanA viveka rahita). nahIM thayela, nahIM aTakela) majuvarNa-anuza(kuM.)(asadupadeza 2. svabhAva, nisarga) [varAliriyA - anupara tavAyA aUvA - anupa (pu.)(anartha 2. upayogazunyatA 3 (trI.)(kAyikIkriyAno eka bheda) niSkAraNa, nisprayojana 4. jIvano bodharUpa vyApAra jemAM na magvavaMduM- anuparata()traNayoganA daMDathI nivRtta hoya te). na thayela) maU[vajaya - 3 chata (tri.)(jeNe koipaNa jAtano upakAra maMaa - Tutdha (pu.)(avyApAdana, apratiSedha, nahi nathI karyo te 2. je anyanA upakAra nIce Avela nathI te) aTakAvela 2. nahIM DhAMkela) maUvayapadava - ganapattapadA(vi.)(niSkAraNavatsala) maUvanaMddhi - pazci (strI.)(prAptino abhAva, lAbhano magvata - anupAtta (ni.)(jenuM nirAkaNa thayela na hoya abhAva 2. apratyakSa) te). magpvanabhamAna - anupatnazcamana (tri.)(upalabdha na thatuM, juvarNa - anupa (tri.)(nAma rahita, anirvacanIya) apratyakSa thatuM, je jANavAmAM nahIM AvatuM, adezyamAna) anuvAvastha - manupata (tri.)(saMskAra rahita, pratiyatnarUpa kAvavAyaRYI - anupAtAra(tri.)(guvadinI samIpe saMskAra karela na hoya te) na besanAra, gurunA Adezano bhayathI dUra rahenAra) guvAra - anuparakha (.)(upadhino abhAva) UvasaMta - anupAna (tri.)(sakaSAyI, jeno kapAya haju aUrdghA - 3nuvya (kuM.)(hAni 2, grahaNa na karavuM te) zAnta nathI thayo te, kuddha, azAMta) ma9ata - anana(tri.)(pAchaLa jatuM, anusaraNa karatuM) avasarSata - anupamatha (tri.)(upazamana nahIM karato, vanavi () - anupanavina (tri.)(anAzrita 2. zAjA nahIM thato). AjIvikA rahita) 3gvaNa - anuva(uM.)(rAgavALo, sasagI 2. sthavira 3. madhuvanna 5 (I.)(javuM, gamana karavuM) zrAvaka). avani (reza tri.)(jenI sevA zaRSA karela hoya te) vasiyavahAravari () - 3nuzravyavahArazani aNuvatta-anuvRtta (fz.)(jItavyavahArAdimAM bIjIvAra pravRtta (tri.)(anizrita vyavahAra karanAra 2. rAgapUrvaka vyavahAra thayela) karanAra). jIvatta - anuvArtaja (tri.)(anukULa pravRtti karanAra ra. magvada- anupatha ( vya.)(mArganI samIpa, rastAnI najIka) ziSyo pAse anukULa pravRtti karAvanAra guru 3. anuloma- anupa (tri.)(bhAvathI upadhA rahita 2. chala rahita, kapaTa aviparIta) rahita 3. upAya rahita) vattaVI - anuvartana (strI.)(anusaraNa, anukULa pravRtti) madhuvaya - manudita(vi.)(agni AdithI nAza na pAmela, pavitti - anuvRtti (strI.)(gurunA iMgitAkArathI temane avinaSTa) anukULa pravRtti karavI te 2. anusaraNa 3. anugama) madhuvadavidi- anupaTTavidhi (kuM.)(gurune pUchIne anyane mayamoja - anupamoja (vi.)(munine bhogavavA mATe ApavuM te, anyamate gurune pUchaDyA vinA anyane ApavuM te) ayogya) mayvANa - anupadAsa(ni.)(upahAsa rahita, koInI mazkarI apAva5 - anupama (tri.)(anupama, upamArahita, bejoDI na karanAra) aUva (rezI-strI.)(navavadhu, navoDhA) 4 67
Page #597
--------------------------------------------------------------------------
________________ te) juvADuM () - anupAtina (tri.)(anusaraNa karanAra 2. madhuverayaMta - anuvera (tri.)(anubhava karato, bhogavatuM, - yogya 3. anuvAda karanAra) vedanA pAmatuM). majuvAna- anupa (tri.) haya, anupAdeya, grahaNa nahIM mayvedanA - manuprekSamA(vi.)(vicArato, anuprekSA karato, karavA yogya). bhAvanA bhAvato) majuvAhiya - anupAna (tri.)(pagarakhAMne dhAraNa nahIM juvo(pheksa)(tema, te prakAre, te pramANe, hA, kharuM, kharekhara) karanAra, jatuM vagarano). ajIbavaMta - manubrana (ki.)(anUkuLapaNe sanmukha jato . anuvAya - manutApa (kuM.)(saMyoga 2. Agamana) pAchaLa jato) *nupAta (kuM.)(anusaraNa 2saMbaMdha) aNuvra()- aNuvrata(1.) mahAvratanI apekSAe nAnA manuvAta (pu.)(anukULa pavana 2. anukULa pavanavALo deza, vrato, zrAvakanA prathama pAMca vrata, aNuvrata, zrAvakadharma) je dezamAMthI anukULa pavana Ave che te) kAnuna (ja.)(mahAvratanI pachI jenI sthApanA karavAmAM guvAra (.)(vidhiprAptanuM vAkyAntare kathana karavuM te, AvelI che te, mahAvatanI apekSAe nAnA vrato, zrAvakanA prathama vidhivAkyane bIjI rIte kahevuM te, ukta vAtane pharIthI kahevI pAMca vrata, aNuvrata, zrAvakadharma) mayvyApA - anuvrata (.)(jemAM pAMca aNuvratono anuvAvAya - anupAvAda (pu.)(chaThTho mithyAtvavAda) samUha che te, sthULaprANAtipAtaviramaNAdi aNuvratapaMcaka). vAhanaya - anupAna (pu.)(gozALAnA AjIvakamatanA putra muda- mAvratamu (tri.)(aNuvrato prathama-pradhAna mukhya upAsakanuM nAma) che jene te- sAdhu zrAvakanuM vizeSa dharmAcaraNa). maugvAsa - manuvA (kuM.)(eka sthAne keTaloka kALa rahIne mAtrathI - anuvratA (stra.)(pativratA strI, pativratya dharmane punaH tyAM ja vasavuM te) pALanArI strI) juvAsaTI - anupAta ()(zrAvaka nahIM te, mithyASTi, madhubA - manuvA (tri.) vaza thayela, parasparAdhIna thayela) jainetara gRhasthI 2. sevA nahIM karanAra) maLavA - anuvivi(.)(kavipAkanA anurUpa, karma mayvAsaUIT - kuvAsanA(strI.)(cAmaDAnI naLIthI gudAmArge pramANe tenuM phaLa) peTamAM telavizeSa nAMkhavuM te, vyavasthApanA). grirchuM - masati (strI.)(AkAzAdi dravyano paramANa kavi (vi) - 3dina (a.)(prazAMta, udvegarahita, sAtheno saMyoga) vyagratA rahita) apasaMvata- anusara(tri.)(pAchaLa cAlato 2, bhaTakato. magvara-manuvati(strI.)dizavirati, zrAvaka jenuM pAlana paribhramaNa karato) kare che te-zrAvakapaNuM). anusaMdhAna - anusthAna (ja.)(buddhithI grahaNa karavuM te 2, . saMjIvITTa - marinya (vya.)(vicArIne, AlocIne, pUrvAparane meLavavuM te 3. zodha, gaveSaNA 4. vicAra, cittana) ciMtavIne, kevaLajJAnathI jANIne) kusaMdhive (reza)(satata hicakI, avirAma heDakI AvavI 43nuvArtha (.)(anukULa kahevaDAvIne, anukULapaNe te) vaMcAvIne) ma/saMvedana - manusaMta (.)(pachIthI vedavuM te 2, JUvImare()- aviratvamApana(pu.)(paryAlocana anubhAvavuM te) karIne bolanAra, pote Alocine kahevArUpa vacananA vinayano saMsarI - manusaMsara (na.)(gamana karavuM te, bhramaNa karavuM eka bheda) te 2. smaraNa karavuM te). mayvIrUmaDuno - vivinyasaMpatiyo (guM.)(vicArIne manusaMUT - anusajjanA (strI.)(anusaraNa, anuvartana) bolavArUpa bhASAsamitino vyApAra, bhASAsamitiyoga) anusAnthA - anupajIva(tri.)(kALa paraMparAthI cAlyuM anukUda - manubUdana (1)(prazaMsA karavI te, vakhANa karavA Avela, pUrvakALathI kALAntaramAM anuvartana pAmI AveluM)
Page #598
--------------------------------------------------------------------------
________________ tulya) magThThI - 3anuzigi(tra.)(anuzAsana 2, stuti, prazaMsA, pusUtha - manubhUva(6)(jAsUsanI eka zreNi 2. kaheluM zlAghA 3, zIkha, upadeza, doSa dekhADI zikSaNa ApavuM te 4. sAMbhaLeluM ke joyeluM 3. svayaM upalabdha thayeluM pratisUcakane AjJA, anujJA, saMmati) kahenAra) manuSaya - anupa (maMtra.)(pratikSaNa, pratisamaya, samaya anukU (5) cattA - anubhUtatva (.)(bIjAnA zarIrane samaya) AzrayIne rahevApaNuM, parAdhInatA) asavAvavatti - manasamavanopatti asara -- nuta(ra.)(nadI vagereno pravAha, vega) (ni.)(anurUpa ke aviSama che mukhanI saMgati-dvAraghaTanA jene anu ra () -- 3nutazarina (tri.)(nadInA pravAhanA anusAra cAlanArA masyAdi 2. abhigraha vizeSa masitha - anurA(kuM.)(garva, ahaMkAra, ghamaMDa 2. pazcAttApI karI upAzrayanI samIpathI kramazaH bhikSA lenAra) pusaT - gujaraVT (1.)(anuciMtana, smaraNa karavuM, soyATTiya - :prati (tri.)(viSayonI vicAravuM). dravyakriyAmAM anukULa pravRtti karanAra) anusaravavaM- anurtavya(ki.)(anusaravA yogya, anusaraNa magroyasuda - anuzrota:su (tri.)(pANIne thapATa mAravAthI - karavA lAyaka) te bhedAya ane pAchuM ekameva thaI jAya che tenI jema anukuLa manusmartavya (tri.)(pAchaLathI yAda karavA yogya, ciMtavavA pravRttithI maLatuM viSayAdi sukha che jene te) yogya). - anutsa (pu.)(atyAga, na tyajavuM te) madhusaji - anusaza (tri.)(anurUpa, yogya 2, samAna, madhurittA - 3 nukRtya(matra.)(anusarIne, anuvartana karIne) mAsava - anuzrava (kuM.)(gurunA mukhathI saMbhaLAya te 2. - anusAra (kuM.)(anugamana, anuvartana, pAchaLa javuM veda) te 2, samAna banAvavuM te, sarakhuM karavuM te 3. perataMtrato, te suya - 3anuzruta(tri.)(guru dvArA kahevAyelAnuM avadhAraNa, mujaba) avadhArita 2. purANa zruta 3. utsukatArahita) *manusvAra (kuM.)(akSara upara rahela biMdu, anunAsika varNa, madhusuyatta - manubhutva ()(deva-manuSyanA kAmabhogomAM anasara zrata) utsukatA rahita, kAmabhogomAM nirUha) anusAsaMta - anuzAsanuM (tri.)(zikSA Apato, daMDa deto 2. sAhasiddha -- anubhavasiddha (fz.)(anubhavasiddha, anuzAsana karato 3. upadeza Apato) abhyAsathI siddha thayeluM, svasaMvedanathI pratIta) gulAsaUI - manuI/sana (ja.)(AgamAnusaraNa thAya tema majutiyuM- manubhUtha( .)(anubhavIne, anubhava karIne) upadeza Apavo te 2, zikSA, daMDa 3. zikhAmaNa, upadeza 4. diyA - vaidhyAna(1.)(nizcala rahIne sahana karavuM AjJA, hukama pa. anukaMpA, dayA) anusAsavidi-anuzAsanavidhi(kuM.)(anuzAsananuM vidhAna [6 - anumUta (tri.)(anubhavela, anubhavano viSaya 2. upadezanI vidhi) banela) anuNasivaMta - anuzAmina (tri.)(anuzAsana karAto, a[ (reza)(cokhAnI eka jAti) zikSA pAmato 2. guru dvArA sanmArge preraNA karAto) apUva- nUpa(ni.)(jalabahula pradeza, je pradezamAM pANInI manusiva - 3anuzAsita (tri.)(anuzAsana karAyela, mAtrA vadhu hoya te). daMDAyela, zikSita) [vasa - jhanUpaza(.)(jalapradeza, jalanI pracuratAvALuM 3gpTTa - 3anugi (tri.)(zikSita, jene zikhAmaNa Apela sthAna) hoya te). modI(1) - anera(tri.)(ekathI vadhu, aneka) 3v[si - manuzigi(zrI.)(zikSaNa, bodha, hitakAraka upadeza kakSApatasiddhivatranAT - nehAnta siddhidaivatvajJAna 2, AjJA 3. stuti) (.)(anekAMtarasiddhakevaLajJAna, Abhinibodhika jJAnano eka anusu (se-tra.)(anukULa) bheda) 5
Page #599
--------------------------------------------------------------------------
________________ moniya - ane (pu.)(aneka paTataMtuothI banela, sAvaMta - datta (tri.)(aneka dAMta che jenA, batrIsa kapaDAnA TukaDAomAMthI banela saMthAro) dAMtA ). mita - a nta (tri.)(anizcaya, ekAtta nahIM te, jenA dyauMgha - ane vyasva(kuM.)(aneka sacitta ane niyamano abhAva 2. ekAgratA) acitta dravyothI niSpanna kaMdha). ane tanayAdI - netAntanApatI vA mane pati - pravezatA(strI.)(aneka pradezatA, bhinna (strI.)(anekAntajayapatAkA, svanAmakhyAta jaina graMtha vizeSa) pradezatA) mojAMtaHT-avantiAtmA(ra.)(anekAntAtmaka svabhAvI ane pAraMpAdiya - anekagggfpdIta vastu ke padArtha, sata asaMta Adi aneka dharmAtmaka) (tri.)(aneka pAkhaMDIothI aMgIkAra karAyela, aneka itavA - a ntavA(pu.)(syAdvAda, anekAntavAda, darzanIothI grahaNa karAyela) jainono mukhya siddhAMta) aNegabahuvivihavIsasApariNaya ma 6i - neTi (fa.)(aneka karoDa dhana athavA ane vadhavizrAparipata (tri.)(bahu-ghaNuM-vividha kuTuMbIjanonI saMkhyA jenI pAse che te) prakAranA virAsA-svabhAvathI pariNAma pAmela) ma gri - anekSa(ina.)(aneka akSarothI banela, mAmAtya - mAmastha(tri.)(aneka bhAgamAM rahela, anekAkSarovALuM) aneka bhAgamAM vaheMcI zakAya tevuM) mAravaMDI - aneagI(strI) jemAMthI bahAra nIkaLavAnI ane mAva - mAva (vi.)(aneka paryAyayukta, bahu aneka chIDI-bArIo hoya tevI nagarI, gupta dvArovALI nagarI) bhAgavALuM) mAraamasayafoof - mane tAtiviSTa gorkhUya - avamUta (vi.)(anekarUpa, aneka prakAre) (a.)(aneka staMbhothI banela, seMkaDo staMbho che jemAM te) me -- ga me (kuM.)(aneka paryAya) janAra - jJAvi (.)(aneka guNa- mAva - 5 (tri.)(vividha prakAranuM, aneka doSanA jJAtA) prakAravALuM) pavitta - ganera (tti.)(aneka vicAravamaLomAM vadhuI -- anerUpapunA(strI.)(traNathI vadhAre vakhata phasAyeluM citta, caMcaLacitta che jenuM te) vastrane dhuNAvavAthI lAgato eka doSa, paDilehaNano eka doSa) rAjaw - ane namUna()(aneka bhava, anaMta bhava) anerUpadhUnanA (stra.)(vastra paDilaheNamAM lAgato eka mAnava-anIva(tri.)(aneka jIvo che jemAM te pRthvI) doSa) maLI dhara-anera(pu.)(labdhidhara, labdhine dhAraNa * rUpapUnA(trI.) vastra paDilehaNAmAM pramAdathI lAgato karanAra). eka doSa) 3mApha - anephA(tri.)(aneka prakAranA matsya che jemAM vidyApI - nevavanaprathAna(.)(vividha vANIno te). jANakAra, aneka bhASAmAM vyavahAra karanAra) maUIRpavAmADo - nezanarayvaramagAdA mAvAyAmano - mane vyAyAma (uM.)(parizrama (a.)(aneka manuSyonI vizALa bhujAothI paNa je pakaDI na vizeSa, aneka prakAranI kasaratane yogya) zakAya te, mApI na zakAya tevuM vizALakAya vRkSa) aNegavAlasayasaMkaNijja - anekavyAlazatazaGkanIya dhorAma - anekanAmena(ra.)(aneka paryAya, aneka nAma) (tri.)(aneka jaMgalI pazuothI bhayajanaka) anefrovmavAra -- mane nimakara(tri.)(jenA nIkaLavAnA avikA - satiSaka(vi.)(ghaNA badhA viSayo che jemAM aneka dvAra che te, aneka dvAravALuM) te, aneka viSayatA nirUpita prakAratAvALuM) 3jItanArAyari - ne vataniAvaITcarita maumvidyAri () - nevihAri(tri.)(sthavirakalpI) (a.)tALoTA pADI nAcanArA aneka naTothI Asevita, mAladipUra - sAdhupUnita(tri.)(aneka sAdhuo dvArA nagarAdi) Acarita)
Page #600
--------------------------------------------------------------------------
________________ bheda) mane siddhi - mane siddhi (uM.)(eka samayamAM thayela aneka sorapara - 3narvAlpa (tri.)(cheDA-sImA rahita, vistIrNa, siddha) ArapAra vagaranuM) gaNapanna - anerAnI (.)(aneka divaso sona(le-.)(avasara rahita, kSaNa rahita). vaDe pAra jaI zakAya tevo mAga) movaDyiA - nInidhI (zrI. dravyAnuparvano eka soga - aneka (tri.)(nizcala, niSkapa) moDetha - manaiyAyi (tri.)(asata nyAyavRttivALo, avama - anupama (tri.)(upamA rahita, atulya) anyAyI). savamasi () - navamazana (kuM.)(samyagu jJAnamaniSa - manIza (tri.)(enA jevuM bIjuM koI na hoya te, darzana-cAritravALo). ananyasaMdeza, advitIya, anupama) movamasIga - anupamazrI(tri.)(anupama zobhAvALo, govaMya - aneamUa (f)(e pramANe nahi, jevI rIte nirupama che zobhA jenI te) karma bAMdhyA hoya evI rIte nahIM paraMtu tethI judI rIte) maLotrama - anupamag(.)(upamA rahita sukha, atala mosaUT - maneSaUIT(trI.)(pramAdasahita gaveSaNA karavI te sukha, mokSasukha) 2. gaveSaNAno abhAva, asAvadhAnI) maLavayamA - manavapati (ni.)(nahIM avatarato, nahIM mofum - anera(tri.)(sAdhune na kalpe tevuM, doSathI janamato). duSTa, sAdhu mATe agrAhya, asujhatuM) maLavavaya - anupa (tri.)(karmabaMdhanathI rahita, kamalepa moda - anera(pu.)(kALa dravya) vinAnuM) morayA - tu (strI.)(arajasvalA strI, mAsikadharma vasaMlla - anupamadhyA (trI.)(ajJAna, avidyA, satya rahita strI) jJAnano abhAva). madbhata - manapatronta ()(jenuM nirAkaNa karavAmAM nathI maLavadyi - manuufdhakka (tri.)(dravya ane bhAvathI upAdhi AvyuM te, anirAkRta) rahita, parigraha rahita 2. saraLa, niSkapaTI) pari-navarSita (ra.)(nahIM ghasela, rakhyA vagerethI aditti - nauSadhipa (tri.)(auSadhanA baLane nahIM nahIM mAMjela) prApta karela, auSadhibaLa rahita) mauroksa - manavA (ni.)(nirdoSa) asiva -- manaSita (tri.)(nivAsa nahI karela 2, aonaM - manavADI(strI.)(bhagavAna mahAvIranI putrI avyavasthita) ane jamAlInI patnI, priyadarzanA) - mohaMtara - anottara(kuM.)(saMsArane pAra karavAmAM asamartha, maronA - anavada(strI.(bhagavAna mahAvIranI putrI ane be prakAranA oghane nahIM taranAra) jamAlInI patnI, priyadarzanA) modakya -- 3 nA#(tri.)(niraMkuza, svacchaMdAcArI, game umarANa - navatraNa (tri.)(sagapUrNapaNAe karIne tevuM vartana kare chatAM jene koI rokanAra na hoya te) alajjA kara, pUrNAga zarIravALo) maLohAnA -anavathAra (tri.)(nahIM jANato, bodha nahIM sattA - manavatravyatA (strI.)(lajajA-hInAMga rahita pAmato) zarIra, alajjanIyatA) mahilA - manodhi(strI.)(jenI aMdara pANInuM eka paNa asiUT - manapadhdhazAna(tri.)(mAhAsyathI bhraSTa sthAna nathI evI aTavI, pANInA sthaLa vagaranuM jaMgala). na thato). *nUha (trI.)(atyaMta gahana hovAthI parakha rahita, tarka gaLoma - 3 navaja(tri.)(mithyAtva, avirati Adi karmabaMdhanA rahita) hetu jeNe dUra karyA che te, avirati mithyAtvAdi karmabaMdha hetu aUT () - anna (1)(anAja, cokhA Adi 2. modaka rahita) vagere bhakSya padArtha 3. bhojana) 3mAtara - manavamAnatara (tri.)(ekadama chUTA chUTA, 32(vi.)(bIjuM, svathI bhinna, anya, pRthapha, judu) atisaMkIrNa nahIM te)
Page #601
--------------------------------------------------------------------------
________________ #vi - 2 (, tri.)(akArAdi varNa 2. gamanazIla, saUT () a (2)2 - macatara (tri.)(ghaNAbadhAnI vacce gamana karavAnA svabhAvavALuM 3. jaLa, pANI). koI eka, bemAMthI koI eka, game te eka). krama (tra.)(jeno uccAra karAya te 2, mana vagere yogonI maUtara - jhacatara (kuM.)(bemAMthI eka ke ghaNAbadhAmAMthI karavA lAyaka pravRtti, avadhAna yogya) eka) mAra (rezI-tri.)(tRma, sarva viSayomAM tUta, sarva prakAre paristhiya - macatIftha% (pu.)(paradharmI, zAkyAdi tRpta thayela) anyadarzanI, paramatI, jainetaradarzanI) UST (2) pha() nAtha - annAhnAya% (kuM.)(anna vinA atisthithavattAmA - cataifzcapravRttAno je glAni pAme te, abhigraha vizeSathI ke bhUkha sahana na thavAthI (kuM.)(kapilAdi anyatIrthikoe pravatavela zAstra, pApakRta savAramAM ja AhAra karanAra muni) vizeSa) maUUBtta - 3co (tri.)(avivekIe kahela) maUUAmavA - mItvamAvanA(trI.)(bAra bhAvanAmAMnI maUrdsthiya - mayUthavA (kuM.)(paradarzanI, mithyAdarzanI, eka bhAvanA, deha-AtmAnI bhinnatAnuM ciMtana). kutIrthio) maUOTltha - mItra (vya.)(bIje kyAMka, choDIne, varjIne, saUUsthivitha - acakUfthAvata(.)(paratIrthika devo, tenA sivAya) anyadarzanIoe mAnela hariharAdika devo) *cAI (pu.)(anya rIte kahevA yogya zabda, bhinna mAIsthiyaparidiya - kacayUthapati prayojanavALo padArtha (tri.)(anyadarzanIoe paDAvI lIdhela jinAlaya Adi) varga) vyutpattine anusAra thato artha vinAno zabda, mavu (ro)(ra) - kacatam (3vya.)(anya sthaLethI, arthanirapekSa zabda) bIjethI). maupasthiya - 3catrata (tri.)(bIjA sthAne gayela, anyatra maUUAna - travana (.)(bhikSAkALa, gocarIno kALa) gayela). aUUvasthA - 3annAhyAna (.)(pachIthI ullekha karavo te, asthino 1 - manvartha (uM.)(tpattine anusAra zabda pAchaLathI kahevuM te 2, tAtparyano nizcaya karIne vyAkhyAna karavuM ane tenA arthano saMbaMdha) te). vsthA - mavatha (strI.)(arthane anusAra je saMjJA-nAma maUTTI - 3r (tri.)(jaDa, acetana, ajIva) te). maLa()tti - acotrIya, strI.)(anya gotrIya, saUUsi (0) - acazana(vi.)(ayathAsthita padArthane eka gotrathI bhinna gotra). jonAra, mithyAdarzI, paradarzanI, kutIrthika) saUOT(tra) - jhavaLa(.)(gavaiyo 2. gAna samaye ittara - acaMdrattara (pu.)(anyae Apela vastunI thato eka prakArano mukhavikAra) vaccethI corI karanAra) maUAgona - anyathA (kuM.)(anyakAryane upatpanna karanAra - kacelAna(tra.)(bhojanAdinuM anyane ApavAmAM saMbaMdha). AvatuM dAna) aUUAno vachera - macAvyavachera (pu.)(anyakAryane adhamaya - anyathA (kuM.)(anyadharmI, mithyASTi, utpanna karanAra saMbaMdhano abhAva) paradharmI) UAno ucheyavasiyA - macAvyornAizi aU/patti - annaprakA (tri.)(AhAramAM AsakkA) (stra.)(anyayogavyavaccheda dvAtrizikA, te nAmano eka graMtha) 43pramatta (tri.)(anya svajanAdimAM Asakta) maLanosiva - 3anyathoSita (trI.)(parasI, bIjanI strI, paUTUra - kacAra (tri.)(eka rUpamAMthI anyarUpe thanAruM pariNIta ke saMgrahelI strI sivAyanI bIjI strI). jema ekANumAMthI dvayANuka yANaka tathA dvayANakamAMthI ekANuka maUT () (gna) - moca (tri.)(paraspara, thAya tema). ekabIjAne) maUparimA - pa1i (I.)(khAdyAdi padArthonuM sevana karavuM te, annaprAzana) _72
Page #602
--------------------------------------------------------------------------
________________ UOTTUM- annapu9(1)(annadAnAdithI prApta thatuM puNya, itni - kacatrika ()(anyatIrthikonuM veza dhAraNa puNyano bheda) karavAnuM sthAna, jainetara saMnyAsIonI vezabhUSA) mALavetnara- macArara %(5)(kAlAbhigrahI bhikSu) mAhnikasiddha - siddha (pu.)(anya liMge siddha maUSTmo-3mon()(khAdyAdi bhogavavA yogya padArtha) thayela, saMnyAsInA veze siddha thayela AtmA). maUVAT - caca(a.)(paraspara, ekabIjAnuM) sava- va(kuM.)(samudra, jaLayukta, jaLadAtA 2. saMsAra) sAmagoriyA - mocayA (trI.)(paraspara eka 3vora - zrAva(tri.)(satyAvIsamuM lokottara muhUrta). bIjAnA paga coLavA-pramArjavA-madana karavuM vagere kriyA) AUUvivAra - madhyapradeza (pu.)(bIjAnuM bahAnuM karavuM te, maUU/maUUMDiya - 3nyocakathita (vi.)(paraspara gAMThathI anyanuM batAvavuM te) guMtheluM, paraspara gAMThavALuM) mALavAnA -maIjIpatra(kuM.)(e nAme eka anyatIrthika, 3paUTHUU/Tyatta - corutA (strI.)(paraspara kALodAyI vageremAMthI koI eka) guMthavAthI thayela vistIrNatA) worfvadi- annavidhi (I.)(pAka kaLA, rasoInI kaLA) AUTHUTTyasaMmariyA - macArasaMhitA maUhi - mavada(vya.)(pratidivasa haMmezAM, nityaprati) (strI.)(paraspara-eka bIjAnA saMbaMdhathI vistRta saMbhAra- 3UJI (OM) (4) $aa - anyathA (matra.)(anyathA, anya samUhavALuM) prakAre, bIjI rIte, nahIM to, nahIMtara) maUUAmaUOTyatA - anyonyadhaTatA (strI.)(jayAM paraspara paUbriAma - macAkSAma(kuM.)(paradArasevana, parastrI sAthe samudAya racanA hoya te, parasparano saMbaMdha) maithuna sevavuM te) maUTHOUTTTa - mocaskRSTa (vi.)(eka bIjAne sparzela, mAkharergvavatti - acAnuupatti (stra.)(anyathAparaspara aDela) anyabhAvathI asaMbhava, athapatti pramANa, sAdhya na hote chate maUUTHUVbaddha - anyonya (tti.)(anyonya gADhatara hetuno abhAva) baMdhAyela, jIva sAthe karma-pudgala ane karmanI sAthe jIvapradezanI mavordAmA - mAthAmAva (pu.)(anyathAbhAva, viparIta jema gADhatara baMdhAyela) bhAva, satyane asatya rUpe mAnavuM te) UTTITUTbbAsa - konyAkhyA(kuM.)(anyonya abhyAsa 3udhavApha () - macAvatina (ni.)(anyathAbhASI, 2. paraspara guNAkAra karavo te) viparIta kahenAra, satyane asatya kahenAra, jUThuM bolanAra) maUVIUMTmariyA - macAritA (strI.)(eka- 3Uda32thA (3vya.)(anyatra, bhinna sthAne) bIjAnA bojavALuM, paraspara bhAravALuM). 3rwifmAva - macathaTmAva (uM.)(vipariNamana, viparIta maUUTHUTHUT - anyonyAnIta (ra.)(eka-bIjAne bhAva, asatyane satya mAnavuM te) anusarela, paraspara anusarela-sahacara) 3UVIchuTTa-vAviSTa(tri.)(abhivyApta 2, parAdhIna, paravaza mavorHUOTEsaMpatta - anyonyAsaMpraH (tri.)(paraspara thayela) asaMkAmAM, eka bIjAne prApta na thayela, paraspara eka bIjAne na maUTTI (%) - cA (tri.)(bakArAttarane pAmela, la) bIjAnA jevuM) sAmaUUveda- mocave(.)(anyonyano paraspara vedha- maUTUsi () - mArtapina (.)(potAnA jAti, saMbaMdha). vidvattAdithI ajJAta thaIne bhikSATana karanAra ra. jAti-kuLa SUTHUUvAsa - mocaraMvAsa (pu.)(paraspara ekatra vagerethI aparilakSita evA gRhasthane tyAM gocarInI gaveSaNA saMvAsa, eka ThekANe sahavAsa) karavAnA svabhAvavALo muni). maUTHUVsirapabiddha - anyonyatre pratibaddha maUIT - 3ajJAna(ra)(ajJAna, samyajJAnathI viparIta jJAna, (vi.)(paraspara snehathI baMdhAyela, anyonya sneyukta) mithyAjJAna). upaUmAM (rezI-tri.)(punarukA, pharIthI kaheluM) paUTIVE - 3ajJAnata ( vya.)(jJAnAvaraNIya karmanA utkaTapaNAthI) 12
Page #603
--------------------------------------------------------------------------
________________ te). apauvitarimaMtrima - anya cAntaratAtvija ataMta - 34tandra (tri.)(kAraNane AdhIna nathI te, vivakSAdhIna (tri.)(ekabIjAne AMtare rahela che AMgaLI je bannenI te, na hoya te 2. anubhavasiddha kriyA 3, khUba, atyanta) avyavahita-vacce aMtara rahita AMgaLiyovALA) matadaWLam - tarjanIya(vi.)(anabhilASaNIya, na IcchavA aom/vUra - cocara (pu.)(paraspara veyAvacca karavuM yogya, na cAhavA lAyaka) ma kriya - 3 toti (na.) (phaLAdinA vagara moDAma-mocImana(tri.)(anyonya gamana karavA uddeze thayela arthaprAptino saMyoga) yogya) savidi - sarvAdha (uM.)(aNaciMtavI upAdhi, 3mavoLanAtha - anyocanata(tri.)(paraspara karela, sAma atakaNIya upadhi) sAme karela) tannAtha - atijJAta (tri.)(atulya jAtIya, asamAna uyoupavarAipavAva - cocapakSapratipakSamAva jAtinuM). (kuM.)(anyonya-parasparano pakSa pratipakSa bhAva, paraspara sannAyA - atijJAtA (sTI.)(asamAna jAtanI-prakAranI pakSavirodha). karAtI pArijApanikA). ouTumdira - kacacaditatva ()(pada sAthe ta6 - taTa (uM.)(nAno kinAro, TuMko taTa-kinAro) padanI ane vAkya sAthe vAkyanI paraspara sApekSatA, paraspara taUT - tanu(ni.)(zarIra rahita, siddha) sApekSa vAkya bolAya te 2. vacanAtizayano 17mo bheda) tattavera - tattvaritva (.)(sAkSAta vastu tattvane nahIM mavivmUdavutiraVI - comUDhatirA jANavAnA svabhAvavALo puruSa vizeSa) () mUDha ane duSTanI paraspara kriyAmAM pravRtti thavI te, mUDha mAravevAya - tattvavivAra (kuM.)(sAkSAta vastutattvane ane duSTanI tathAvidha kriyAmAM pharI pharI pravRtti thAya te). nahIM jANavAnA svabhAvavALA atattvavedIno batAvela mArga jhAiUsamaUAghaddha - mocamanuvRddha (a.) paraspara kAtattiya - pratittvikSa (ji.)(avAstavika, tAttvikAbhAva) joDAyela, ekabIjAne anusarela) mRtanuvRddha (pu.)tukka mallAha nAme eka pleccha bAdazAha) koi sidhapuratta - mocanura (ni.)(anyonya matara - matara (pu.)(je tarI na zakAya te, atara- samudra 2. anurAgI, paraspara mitro asamartha 3. sAgaropama kALa) awood/samadhi - mocasamAdhi (kuM.)(paraspara samAdhi) matAMta - satarata(a.)(rogI, glAna 2, asahiSNu) worovAsa - copara (kuM.)(nAstikavAdI, lokAyata) ativa - tA(tti.)(tapa vagaranuM, tapa rahita, tapasyAno kamosama (rezI-zi.)(ullaMdhita, atikAtta) abhAva) aTTa - mana (thA.)(pAlana karavuM 2. grahaNa karavuM 3. khAvuM, matalI - zrata(strI.)(vanaspativizeSa, alasI ke atasIno bhojana karavuM) choDa). mayaMtI - munnAnA (strI.) bhojana karatI) : mata - atitha (na, tri)(atathya, mithyA, asaddabhUta, juThuM, 4 -Azrava(kuM.)(jenA vaDe karyagrahaNa karAya te-Azrava, asatya) pApanuM dvAra, karmabaMdhanA kAraNo, karma AvavAno mArga tathya (1.)(vitatha, asaddabhUta, khoTuM) yara -- avara (kuM.)(karmanuM upAdAna-grahaNa karanAra, taeVII - matathANA (.)(ayathArtha jANanAra ra. karmabaMdha karanAra). mithyASTinuM jIvadravya 3. alAtadravya) 3mayamAvaUT - AvabhAvanA (trI.)(anityAdi 12 tAra - tAra (tri.)(taravAne azakya, na tarI zakAya tevuM bhAvanAo paikInI sAtamI bhAvanA, AzravabhAvanA) apAra) maThThA - strInaLa(na.)(snAna na karavuM te, asnAna) tA - atArima (tri.)(muzkelIthI tarI zakAya tevuM, mata - at (kuM.)(akSapAda saMmata ziva, suSTisaMhAraka hoI dustaraNIya, taravAne duHzakya). jagatane je khAya che te) atAri (tri) - atA(tri.)(tenA jevuM nahIM te, tevA prakAranuM na hoya te) 14
Page #604
--------------------------------------------------------------------------
________________ maUTUriyA - ajJAna (strI.)(ajJAnapaNe karavAmAM UTIR () vara - 3majJAtivarazna(I.)(saujanyAdi bhAva AvatI pravRttithI lAgatI kriyA-karmabaMdha, ajJAnakriyAno eka jaNAvyA vinA saMcare te 2, ajJAta rahIne gaveSaNa karanAra 3. bheda) ajJAta gharamAM gocarIe jaIza evI pratijJAvALo-sAdhu) saUUITMdhvatti - mAnanirvatti(trI.)(ajJAnanI nivRtti, atipiMDa - ajJAtapi(pu.)(ajANyA gharanI gocarI, mati ajJAnAdi traNa ajJAnanI niSpatti-mukti) atta-prAntarUpa bhikSA) maUUITStA - ajJAtri (.)(mati ajJAnAdi traNa maUttahara - acAttahara (vi.)(anyo dvArA nahIM Apelane mithyAjJAna, ajJAnatrika) haraNa karanAra 2, prAmAdimAM corya karma) UTTLavosa - jJAnakoSa (pu.)(ajJAnatAthI hiMsAdimAM aUTI()(ra) - cANA(vi.)(bIjAnI samAna, dharmabuddhie thatI pravRtti rUpa doSa 2. pramAda doSa 3. raudradhyAnanuM anya sadeza) trIjuM lasaNa). maUVAthe - ajANya (ki.)(anyAyI, nyAya rahita, nyAya aUTUBrasada-- ajJAnapariSada(pu.)(ajJAna pariSaha, jJAna viruddha). na AvaDavAthI utpanna duHkha sahavuM te, bAvIsa pariSaho paikIno apAyamasi()- cImafpana(tri.)(anyAyayukta eka pariSaha) bolanAra, jema tema bolanAra, nyAya viruddha bolanAra) UTTOTYrasavanA - mInavinaya maUTTyAM - ajJAtatA (strI.)(ajJAtapaNuM, yaza-kIrtinI ()(ajJAnapariSaha para vijaya meLavavo te) kAmanAthI tapa vagerenuM na prakAzavuM te) gaUSTITna - jJAnana (tri.)(jJAnAvaraNIya karmarUpe athavA - ajJAtavAviveksa(kuM.)(vANInA vivekane ajJAnatAnuM phaLa, dharmAcArya-guru-zrutajJAna niMdA svarUpa na jANanAro, sadasa, vANInA vivekathI rahita) jJAnAvaraka karmI aUOTyarI - gatizIna(vi.)(paMDita paNa jeno svabhAva maUTUAthA - 3 nA (trI.)(ajJAnatA, ajANapaNuM) jaNI na zake te, abrahmacArI strI) iUTddha -jJAnatna(trI.)(ajJAnanI labdhi-prApti, aUImvitta - macAra nivRtti (strI.)(kRSyAdi jJAnAvaraNIya karmanA udayathI AtmAmAM thatuM ajJAna) AraMbhano tyAga, khetI vagere AraMbhano tyAga) maUTUvA()- ajJAnavara(tri.)(ajJAnane zreyaskara jIvaNa - mApadeza (kuM.)(A annAdi bIjanuM che tema mAnanAra vAdI, ajJAnavAdI) vyapadeza-kathana karavuM te, bhikSAdi sAmagrI na ApavAnI buddhie saUTUsthi- ajJAnazakTi(3.)(bhArata kAvya nATyazAstrAdi A bIjanuM che tema bahAnuM karavuM te) laukika zrutazAstra) fouTya - vUta (tri.)yukta, sahita) maUITM () - zanina (tri.)(ajJAna jene hoya te, UiAkara - gniputra (pu.)(agnikAputra nAme eka ajJAnavAdI, mithyAjJAnI, jJAna nihnavavAdI) khyAtanAma jaina muni) 3UOT(trA)for-- 3 jJAna()(je jJAna nathI te ajJAna aon (rezI-strI.)(derANI 2. patinI bahena-naNaMda 3, jene che te-ajJAnI, ajJAnavAdI, mithyAjJAnamAM mAnanAro). pitAnI bahena-phoI zani (pu.)(ajJAnatAmAM rAcanAro, ajJAna ja jenuM ag - ajJa (tri.)(svabhAva vibhAvano ajANa, nibaMdha, prayojana hoya te, samyajJAna rahita) AUTyavA() - sazanivani(.)(ajJAnavAdI, v()UT (nna)- moca(tri.)(anyonya, paraspara, jJAnamAM doSa dekhADI ajJAnane ja zreSTha mAnanAra vAdI) eka bIjAnuM) saUTIR (8) - ajJAta (tri.)(samyaga avadhArela nahIM te, maLala - anveSa (strI)(mArgaNA-khoja 2. prArthanA anumAnathI viSayabhUta karela na hoya te, avidita). 3. upayoga pUrvaka bhikSAdi levA te) paUTIR (3)3-ajJAto(1)(vizuddha upakaraNa grahaNa anef () - anvekina (tra.)(khoja karavAnA karavA te 2. bhikSArthe paricaya na karavo te) svabhAvavALuM, gaveSaNA karanAra, mAMgaNI karanAra)
Page #605
--------------------------------------------------------------------------
________________ nadI) jIva) taDaTTa - tivRtta (tri.)(atikrAnta 2. vyApta 3. potAnA tipAta - 3tipArza (.)(A avasarpiNIkALamAM A ja kRtyane na jANanAra) covIzInA samayamAM airavata kSetramAM thayelA sattaramAM tIrthakaranuM taMtiUT - pratittina (tri.)(alAbha thayo hovA chatAM paNa nAma, atipArtha prabhu) thoDuM paNa jema tema na bolanAra sAdhu 2, kaTuvacana sAMbhaLIne pratiUMthA - pitA(strI.)(pasIno vaLe, lALa paDe, AMsu paNa zAMta rahenAra) Tapake tevA kAraNonuM varjana karavuM te) ativavRtu - atAtu(tri.)(jenI cAMca tIkSNa ke kaThaNa tithi - timUchita (a.) sAMsArika kAryomAM vRddhatA nathI tevuM pakSI) rAkhanAro, atimUcchita, viSayAdimAM atiAsakta) tivero - mA (naikSa) (sUkSya) vaitara tiyi - arta<<()(sarvathA telAMza rahita, aMzamAtra tela (trI.)(paramAdhArmika devo dvArA vikarvaNA karAyelI narakanI eka vinAnuM) tivatraMta - tina(tri.)(atizaya gati karatuM, atyanta tiddauM- makRpUrva(tri.)(pUrvamAM-pahelA kyAreya na joyela gamana karata) hoya te) gativijJa - vii (pu.)(nirveda pAmela tattvajJa, titta - tRH (tri.)(atRpta, asaMtuSTa) Agamatattva vettA, jJAnI) tijJaL - HItmana(tri.)(abhilASAvALo, atutivALo tivida{(kuM.)(viziSTa prajJa, atizaya prajJAvAna) tIraMjAma - utama (tri.)(kAMThe pahoMcavAne asamartha, atittatAma -tRtnAma(pu.)(saMtoSanI aprApti, asaMtoSa, saMsAranA kinAre nahIM pahoMcanAra) atRti) macchamAva - atucchamAva (tri.)(udAra, kupaNatArahita, titti - tRtti (stro.)(atRpti, asaMtuSTi) atucchatA, zreSThabhAva) tiritnama - mahinAma(kuM.)(ptino alAbha, saMtoSanI mariya - tvarita (tri.)(utAvaLa rahita, dhImuM, atvarita) aprApti) matariyaDu - matvarita ti (tri.)(atvarita gativALuM, tirthI - tIrtha (30.)(tIrthakara dvArA tIrtha sthApita karyA utAvaLa rahita gamana karanAra, mAyAthI lokone prasanna karavA pahelAno samaya athavA tIrtha vyavaccheda thayA pachIno samaya, mATe maMdagatie janAra) caturvidha saMghano abhAva) mariyamaNi () - 3 tvaritamafSa (tri.)(zAMtipUrvaka tistharisiddha tIrthasiddha (uM.)(tIrthakara pada pAmyA bolanAra, utAvaLe na bolanAra, dhImuM bolanAra). vagara siddha thayela, gautamasvAmInI jema sAmAnya kevaLI thaI tuna - saMtuna (tri.)(jenI tulanA na karI zakAya tevuM, siddha thayela) atulanIya, asAdhAraNa) tisthasiddha -tIrthasiddha()tIrthanI sthApanA thayA pahelA atta - 3mAra (tri.)(grahaNa karAyela 2.gItAthI mokSe janAra, caturvidha saMgharUpa tIrthanA abhAvamAM siddha thAya te, gAtma (pu.)(jIva, AtmA 2. svabhAva 3, pote, jAte). marudevImAtAdi atIrthasiddha) mAtra(tri.)duHkhane haNanAra- sukhane ApanAra). tisthAvaUT - tisthApanA (strI.)(ullaMghanA, oLaMgI javuM mAsa (tri.)(yathArtha jenAra, rAga-dveSAdi doSothI rahita, sarvajJa, vItarAga) tiruva - ti: (1)(atidussaha, ghaNuM duHkha, ghaNI mAtaM (tri.)duHkhArta, glAna) azAtA). aDavaUNITH - mAtmopacAra(pu.)(udAharaNa 2, doSa 3, tiduvRzmi - viduratha (tri.)(atyanta du:kha upanyAsano eka bheda, jemAM AtmAno upanyAsa thAya-nivedana ApavAno jeno svabhAva che te narakAdi sthAna) thAya te). vidhura - tidhUta (tri.) ghaNA kamavALo, bhAre karmImatta mAtmata (tri.)(potAnuM karI svIkArela, potAnuM bahukarmI-jIva) che tema rAkhela) tipUrta (tri.)(bhAre karmI, bahula karmI)
Page #606
--------------------------------------------------------------------------
________________ - AtmarNana ()(potAnuM duSkRtya, potAnuM attavosa- gopa(pu.)(potAno aparAdha, svadoSa, potAnI ducaritra, jenAthI potAno AtmA pApakarmo lepAya tevuM kama) khAmI) 3mattA - Atma (tri.)(AMtarika, Atmika). manosovasaMdAra - mAtmoSo pasaMhAra (.)(potAnA doSone sattAveHUT - drSA (.)(aupacArika vinayano eka dUra karavA-aTakAvavA te 2. 32 yogasaMgrahamAMno ra1mo svakIya bheda, ardha-duHkhIjananI gaveSaNA-khoja) doSa nirodha lakSaNa yoga). attavethA - sArtAveSatA (strI. du:khI ane garIba mattapachaUda() - mAtta (R)prajJAna(kuM.)(sva ke paranI mANasonI zodha karavI te). hitakArI sanmatine haNanAra pAyazramaNa) *Atma (4) veSatA (strI.)(lokopacAra vinayano eka attapati () - mAtmaprasASir (kuM.)(AtmahitanI bheda). gaveSaNA karanAra, AtmajJAnano zodhaka) mattala - AbhASa(6)(AtmaciMtaka 2, cAritrarUpI mASir (pu.)(sarvajJae kahela tattvanI gaveSaNA AtmAno gaveSaka) karanAra, Ata-savajJanI uktinuM anveSaNa karanAra) sattApa ( ) - mAta () mana (kuM.)(mumukSu, sattapada()-mAtmagznahana(kuM.)(AtmAsaMbaMdhI praznane mokSamArgamAM cAlanAra muni) haNanAra, pApazramaNanuM eka lakSaNa) prajJA mAtmA (pu.)(buddhi-sukha-duHkhAdi jIvanA sattapasaUjoksa - mAtmaprasannanetha (tri.)(jIvane kaluSita guNavizeSa) na karanAra pIta-pAdi lezyA jemAM che te) 3mattafdhataga - AtmacAvI (kuM.)(AtmaciMtaka 2. svArthI) mAdylagnane (tri.)(prANIne Ihaloka paralokamAM macchu - FSa (pu.)(sUtrakRtAMgasUtranA prathama uddezAmAM hitakArI tejo-padra-zukla lezyAthI yukta) kahela AtmaSaThavAdI mata) sattAva - FmAva(kuM.)(svAbhiprAya) uttadu-Atmastha(tri.)(AtmAmAM rahenAra, AtmAmAM rahela) attama - mArtapati (tri.)(ArtabhAvamAM mati che jenI, kamabhAI (vi.)(AtmAno artha jemAM rahelo che te, mokSa, ArtadhyAnamAM rahelI ravarga 2. svArthI rAmAna - vartamAna(tri.)(paribhramaNa karato 2, abhyAsa 36RUIT - AtmArthArApujI (.)(AtmAnuM hita karato). karanAra kAraNothI yukta) attamua - THkuhA (I.)(AptapuruSomAM mukhyatve utta6 - AtmArtha (tri.)(potAnA prayojanavALo, kevalajJAnI) potAnA svArthamAM guru-avvala che te, svArthaniSTha) sattatha - mAtmA (DuM, strI.) putra 2. putrI). mAtA - AtmArthavinA (pu.)(mAtra potAnuM ja attaraddhA - kAtmatnathi (pu.)(AtmalabdhivALo, vicAranAra, potAnA arthanuM ciMtana karanAra 2. parihAratapa svalabdhivALo) pratipakSanuM mAtra AtmArthe cittano mattava- marjava(zi.)(RtumAM utpanna thayela phaLAdi, Rtudharma aTrika - AtmArtha(ki.)(mAtra potAnA mATe karela hoya saMbaMdhI). te, potAnuM karela annAdi). vAla - Hvavananirveza(pu.)(sarvajJokta vacanano karatA - mAtmatA (strI.)(AtmAnuM astitva, AtmAnI nirdeza, sarvajJokta Agama) hayAtI 2. pote karelA karmanuM pariNAma) atta (M) saMgIna - mAtmasaMyoga (kuM.)(AtmAno saMyoga, attatA - AtmajJAna (ja.)(AtmarakSA, AtmAnuM rakSaNa) aupazamikAdi bhAvo vaDe jIvanA saMbaMdharUpa saMyogano eka bheda) tasiMg - grAbhisaMvRta (tri.)(AtmA vaDe AtmAmAM mattAsaMpAihira - prAraMparita (tri.)(AtmazlAghA lIna thayela) karanAra, svaprazaMsaka) attakuri ()- AtmakRtazcirina(tri.)(svadukRta sattavikagya - mAtmakSika (tri.)(svasAkSika, AtmA che karanAra) sAkSI jeno te). rasama - mAtma (tri.)(Atmatulya, potAnI samAna)
Page #607
--------------------------------------------------------------------------
________________ masamada - AtmasamAdhi (pu.)(svapakSanI siddhimAM paNa samartharAda - 3iAta (tri.)(asta pAmela, AthamI gayela). mAdhyasthapaNe rahIne anyane duHkha na pahocADavuM te) arthAtara - antara (na.)(bIjo artha 2. bIjuM kAraNa 3. mattasamAdiya - sAtmisamAja (kuM.)(cittanI samAdhiyukta, asaMbaddha vAkya 4. asatyano eka bheda) mAdhyasthabhAvayukta, svapakSanI siddhi mATe paNa madhyastha rahIne jaMtarbhAvaU - attaroddhAvanA(strI.)(asatyavacanano parane du:kha na pahoMcADavuM te) eka bheda, jema ke Izvara krodhAdi kaSAyavALA ane prachannapApavALA kamabhUmiti(vi.)(jJAna-darzana-cAritramAM sadA upayukta, A jagatano karyA che.) zubha vyApAravALo) kahyuiMvida - 3arthavakSita (tri.)(dhanamAM AsaktivALo) uttamutra - AHca (tri.)(AhavAkyathI zunyatIrthaMkaranA asthi#fuda - 3arthAta(5)(AvazyakAdi sUtrone bhaNela) siddhAMta rahita). utthAya - 3arthata(strI.)(dhanakAraka 2. hetukAraka). matta (gAya) hi - A hata (ra.)(Atmahita, utthara - arthavara (pu.)(dhanane karanAra, dhanopArjanazIla) AtmakalyANa) - 3arthAthA (strI)(arthakathA, dhanasaMbaMdhI vArtA, sattA (rezI-strI.)(mAtA 2. sAsu 3. phoI4, sakhI) lakSmIprAptinA upAyonuM pratipAdana karanArA vAkya prabaMdhavALI rAma - mAtmA 5 (pu.)(apauruSeya Agama, AmAgama) kathAno prakAra). sattA - matrA,(tri.)(rakSaNarahita, anarthanA pratighAtakathI svAmI - arthama (.)(dhananI IcchAvALo, dhananI varjita, jenuM koI ja rakSaka nathI te 2. khabhA para lAkaDI rAkhIne vAMchA karanAra) janAra musApha asthiiA - sAIkriyA(strI.)(sukha ane duHkhano upabhoga aAdidina- Atmaftha(tri)(AtmasvarUpanI prAptivALo 2, padArthathI thavAvALI kiyA) 2. svalabdhivALo). riyA#tf()-3thAira(tri.)sukha ane tti - gaNa(strI. (prApti, upalabdhi, rAga-dveSa mohAdino duHkhano upabhoga karanAra 2prayojanane siddha karanArI kriyA Atmattika ke ekAntika kSaya hoya te) karanAra) ttina (a) - Atreya (kuM.)(te nAmanA RSi, atrinA grIsana - arthazAstra (kuM.)(dhanopArjanamAM pravINa ra. vaMzamAM utpanna thayela RSi) pravacanakuzala) uttaraVI - mAtmar (.)(potAnuM karI levuM te, sthak - mAIku ()acAnaka, prasaMga vagara, kasamaya, AtmasAta karavuM te 2. svavaza karavuM te, potAnA kabajAmAM levuM avasara sivAya) atyakSanAtha - IT (trI.)(akALa prArthanA, prasaMga ITdasa - mAtmavarSa (pu.)(pAMcamuM gauNamohanIyakarma 2. vagaranI mAMgaNI). 'huM ja siddhAntavettA chuM bIjo koI nathI' evuM AtmazlAghAvALuM prasthApi () - arthApina (tri.)(dhananuM anveSaNa abhimAna) karanAra, dhanane zodhanAra) 3gznosiya - moSavA (kuM.)(garviSTha, abhimAnI, sthAna -marthaugUT(.)(padArthanuM jJAna, padArthano nizcaya svaprazaMsA karanAra) karavo te) sattAvAra - mAtmAnIta (1.)(potAnA vaDe niyojAyela, atyanAtha - marthanAta (ra.)(jamIna-5zu-paMkhI-ghAsa vagere potAnA khudanA AtmA vaDe lavAyela) padArthono samUha, vastuono saMgraha) aO - artha (kuM.)(dhana, saMpatti 2. abhiprAya, matalaba, sthavRtti - artha (strI.)(upAdeyarUpa artha-dravyanuM sArAMza 3. yAcavuM ke mAMgavuM te) saMyojana) ta (kuM.)(meru parvata 2. Athamela, avidyamAna) sthaLa - marthana (strI.)(dhana prAptinA sthAna, paisA anna (ra.)(pheMkavA yogya bANa vagere hathiyAra, prahAra meLavavAnA sAmAdi upAya) karanAra Ayudha mAtra) utthaUT - marthana (1)(jJAnAdi guNonuM arjana karavuM te 2. athavA mathavAma(kuM.)(dhananuM jJAna, dhanaprAptinuM jJAna) yAcanA, prArthanA)
Page #608
--------------------------------------------------------------------------
________________ atyama sthapAya - marthanA (pu.)(mAtra arthanuM prAdhAnya batAvanAra sthavaduna - arthavaduta (tri.)(ghaNAM badhA artho che jemAM te, naya, arthapradhAna naya) arthabAhulyavALo). TVT - arthajJAna (kuM.)(abhidheya padArthanuM jJAna, kathya ameya - mIra(.)(AgamanA padArthanI viparIta kalpanA vastuno avabodha) karavI) atthAra - arthani (ra) pUra (.)(arthanikurAMgane 84 stha parivanaya - arthamAM parivartanata (tri.)(dhana lAkhe guNatA je saMkhyA Ave te pramANa kALa vizeSa) vagarano hoI bhoga-aizvarya rahita) sthaLa - arthanipUrapha(ni )(.)(nalinane 84 matyamaMDanI - 3arthamAnI(strI.)(arthamaMDalI, bIjI porasI, lAkhe guNatA je saMkhyA Ave te pramANa kALa vizeSa) jemAM AcArya sutrArtha prakAze ane ziSyo sAMbhaLe che te) sthApanAvaUIT - arthanipapA (strI.)(arthaniyapaNA maltha - ataya (ja.)(sUrya vagerenuM hote chate adazyanAmaka vAcanA saMpadAno eka bheda, jemAM navA pramANanuM anusaraNa asta thavuM te) karI sUtrArthanuM kathana karAya che.) asthamahattharALa - arthamahAIvani (pu.)(atho ane njiniyata - 3arthaniyata (tri.)(padArthano hetuM, kAraNa 2. mahAthanI khANa). padArthano mUlAdhAra) 30mada - 3arthamadhura (tri.)(bIjA lokone rUci upajAvanAra ma0i - prathafdhana (tri.) dhananI icchAvALo, dhana artho che jenA te) mAMganAra 2. matalabI, svArtha mATe prayatna karanAra) asthamaUT -- mAsana (tri.)(besato, ramazAnAdimAM raheto) attharaM - 3artha (uM.)(zarIrAdinA nivaha arthe thato abhiga - gatamita (tri.)(atyaMta asta pAmela, AthamI karmabaMdha, svArtha hetu daMDAvuM te). gayela sUryAdi) sthiyi () - 3arthayana(tri.)(sUtranA abhidheyArthane miliya - amitAvita (.)(pUrvamAM hIna ane ApanAra) uttarAvasthAmAM Rddhine pAmela manuSya jAta, jenI pUrvAvasthA stha - arthaghaHbhyAsInatatva phalAdithI hIna hoya ane pachIthI mahatvadane pAmyA hoya te, (1)(arthadharmathI baMdhAyela eka prakArano satyavacanAtizaya) AthamIne pAchA UgyA hoya te). satyathara - arthaghara (kuM.)(sutranA arthane dhAraNa karanAra) prathama sthAniya - astamatAmata (I.) jenI pUrva ane sthapannaya - arthapaya()(padArthanA ekadezanA pratipAdaka pazcAta banne avasthA azubha che te, kAlasaurika kasAInI jema paryAya, artharUpa paryAya re, je arthanA viSayane jANe te) pUvavasthA ane uttarAvasthA bane kharAba che te). enjirvitti - 3arthapratipatti(strI.)(arthanuM jJAna, padArthano aWyAriyA (seza-stra.)(saMkhyA 2. sakhI, bahenapaNI) - maMttharatha - mAta2 (1)(AcchAdana, DhAMkanAra ochADa) sthaparva - artha (1)(utpAda-vyaya-dhrauvyayukta sata zrataranasa (tri.)(zuddha, nirmala) ityAdinI jema arthapradhAna pada) asthinuddha - marthanu(.)(lobhI, lAlacI) tyapivasiya - arthaviparita (tri.)(dhananI AkAMkSAvALo, attharva - arthava (tri.)(paccIsamuM muhUrta) aprApta dravyanI prAptinI tRSNAvALo) sthavati - 3arthati (.)(dhanavAna, dhanADhaya) utthapurisa - arthapuruSa (kuM.)(dhanArjana mATe tatpara thayela atyavAya - arthavAda(kuM.)(guNavarNanavAda 2. doSavarNanavAda) puruSano eka bheda) viMUT - arthavijyanA(strI.)(arthanA bhedone jovA matsyapura - arthathavatva (1)(kiMcita bhikSArthavALuM sUtra, te,arthanA bhedonI vikalpanA karavI) sUtrArtha lakSaNa ubhayarUpa zrutajJAnamAM arthanuM bhinnatva hoya te) jhavaVI - Wvinaya (uM.)(vinayano eka bheda) Wpudu - 3arthapRthutva(1.)(jIvAdi padArthonA vistAravALuM stharchatha - arthavinizcaya (kuM.)(arthano nirNaya karavo zrutajJAna, sAmAnya zrutajJAna). te, padArthano yathArya nirNaya-nizcaya). WpariNI - martha (strI.)(arthaporasI) WviUU/TV - marthavijJAna (ja.)(buddhinA ATha guNomAMno uOMvara - 3arthapravara (tri.)(je vastumAM arthapradhAna hoya te) eka guNa) 79
Page #609
--------------------------------------------------------------------------
________________ vidUT - 3arthavihIna (tri.)(agItArtha, ajJAnI) sthAdikAma - 3thaffthA(kuM.)(kahevAtA padArthanuM jJAna, kathya alpasaMkhathA - arthasaMpradAna (ja.)(dhananuM dAna 2, padArthonuM padArthanuM jJAna) dAna karavuM te) sthAdira - mathadhara (.)(prakaraNAdino abhidheya asthaltha- arthazAstra(.)(arthazAstra, dhanaprAptinuM pratipAdaka viSaya, upakramano eka bheda) zAstra) malthi - ti (vya.)(vastunI vidyamAnatAno sUcaka eka sthasandhamatra - arthazAstrazuzana (tri.)(nItizAstromAM avyaya) kuzaLa) @i () - gathi (tri.) dhanika, zrImaMta 2. yAcaka, atthAra - arthasAra (.)(rokaDa dravya, sArabhUta dravya 2. mAMganAra 3. sUtra ane arthane jANanAra guru 4. cAhako tattvano sAra). A sthima - ricavA (kuM.)(bahubIjavALuM vRkSavizeSa ke tenuM prasiddha - marthasiddha (kuM.)(dhana jenA mATe asAdhAraNapaNe phaLa) che te 2, atyaMta dhanavAna 3. jaMbUdvIpanA airAvatakSetramAM thanAra marthana(tri.) dhanavAne 2. yAcaka, mAMgaNa) pAMcamAM tIrthakara 4. pakSanA dazamA divasanuM nAma) *mati (.)(jIva-ajIvAdi tattvone mAnanAra, sthasuv - arthazUnya()(arthazUnya, arthavagaranuM, nirarthaka) cArvAkAdithI bhinna darzana svIkAranAra, Astika) malyA - AsthA (strI.)(svadarzana pratye bahumAna, zraddhA, sthia-3tivA(kuM.)(avayavI dravyo-dhamastikAyAdi Astha) pAMca dravyo, kALa sivAyanA pAMca dravyo) asthAI - mAra(.)(je koI vAkya ke prasaMgano viSaya na sthividharmI - tividhaf (5.(gatimAM sahAyaka bane te, cAlu carcAdimAM je ayogya hoya te) dhamastikAya dravya, dharmAstikAyanA pradezonA samUhono sthA (vA) - athalAna (7)dravya upArjana karavAmAM gatiyayAdirUpa dharma-svabhAva) kAraNabhUta acaMganimitta zAstra) : sthi - tivaca (1)(Astikya) 3thAma - 3sthAmana (tri.)(baLarahita, zArIrika zaktithI OiUT (na) sthiMvAra - ptinAstikavAra vikala) ()(caudapUrvomAMnuM astinAstikavAda nAmanuM cothuM pUrva sthAniya - atAri (pu.)(mUlya ApIne khetaramAM kAma syAdvAda siddhAMta mujaba vastunA je te svabhAvanuM kathana karavuM te) karavA mATe rAkhela nokara) sthitta - mastitva(ja.)(vidyamAnapaNuM, hayAtI, hovApaNuM) sthA (rezI-vuM.)(sahyoga, sahAya) asthibhAva - pratibhAva (pu.)(astitva, vidyamAnapaNuM, alpArtavana - mathana (1, .)(athalaMbananuM hayAtI) caityavaMdanAdimAM vibhAvana karavuM te, artha-bhAvArthane viSe upayoga 0i (f)2- zira (tri.)(cala, adeDha 2. aparicita rAkhavo te 2. artha ane AlaMbana). 3. dhRti-saMhanananI hInatAthI baLa rahita 4. jIrNa). tnI(.)(dhana mATe asatya bolavuM te) masji (f) chak - masthiraSa (1)(asthirAdi cha asthAyaT - thorana (ja.)(padArthanuM samAnya jJAna) azubha karmaprakRtirUpa nAmakarmano eka bheda) kathAvArda - karNAvada (kuM.)(pAMca Indriyo ane mana dvArA Oi (f) [E () - sthira nAman()(je karmanA thatuM jJAna, matijJAnano bheda) udayathI jIvane AMkhanI pApaNa, kAna, jIbha vagere aMgonI sthAvatta - athapatti(strI.)(eka prakAranuM anumAna jJAna, capaLatA prApta thAya che te, nAmakarmano eka bheda) nahIM kahelA padArthanuM aTakaLathI samajavuM te, anuktArthanI siddhi) 0i(zi)ti - citri%() nAmakarmanI asthira, sthAvattivosa - thapattivopa(kuM.)(eka prakArano sUtradoSa, azubha ane apayaza nAmaka traNa karmaprakRtiono samUha) jemAM athapattithI aniSTa AvI paDe tyAM lAgato sUtradoSa) Oi (f) rA - asthiradilsa(.)(nAmakarmanI asthira sthA - satAdha (tha) (tri.)(agAdha, ghaNuM UDuM 2. ane azubha nAmaka be karmaprakRtiono samUha) bharatakSetranI atItacovIsImAM thayela eka tIrthakara)
Page #610
--------------------------------------------------------------------------
________________ te). Oi (f)zcaya - asthivRtta(tri.)(asthira vrata che jenuM samartha na (a.)(asarvazanuM svIkAreluM che darzana jeNe te, sthivrata vinAno, je kyAreka vrata rahe ane kyAreka mUkI de che, mithyAdarzanI) varaghuva - apavat (tri.)(aMdhanI tulya, aMdha jevo Oi (f) vAya - tavA (kuM.)(AtmA mokSa vagere kAryAkAryano anabhiza) satpadArthonuM sattvapaNuM ane kharavibhANa khapuSpa vagere praDha - maDha (tri.)durbaLa) asatpadArthonuM asattvapaNuM svIkAravuM te) adhik - gaDhavRtti (tri.)(kRti rahita, asamartha) utthIvarA - arthezara (ra.)(prArthanA, yAcanA) - (1.)(AhAra, bhojana) - ultha ( 4) 6 - athavaprada (uM.)(pAMca indriya ane maUTI - 3tta (tri.)(AkuLa thayela, viSAda karela). manathI thanAra jJAna, nirvikalpa-arthAvagrahanAmano matijJAnano matta (uiT) - matta (tri.)(nahIM Apela, adattanA eka bheda). grahaNarUpa Azravano trIjo bheda). (0) - savadam (1.)(phaLano nizcaya) mahatta (rijI) Tara () - maharina (tri.)(cora, mayUruM (rezI-vi.)(laghu, nAnuM) * paradravyanuM haraNa karanAra) bhutti- arthotpatti(strI.)(dhananI utpattivALo vyavahAra) sattA(0iUr) - ()(nahIM Apela vastunuM sthira - madhairya (.)(asthirapaNuM, cAMcalyapaNuM) grahaNa karavuM te, tIrthakara-jIva-guru-svAmIe na Apela sacitta khAyA -arthotpA(ra.) dravyorjana, dhana saMpAdana karavuM ke acitta vastu levI te, adattAdAna) adattA (diNNA) dANakiriyA - adattAdAnakriyA adattA 50 sa maya - mastoma (na.)(uta, vai Adi stobhaka-doSa (strI.)(potAnA mATe adatta vastunuM grahaNa karavuM, svAmI jIva rahita guNavALuM sUtra) guru ane tIrthaMkara A cAre dvArA na apAyela vastune grahaNa athavA - atharvana(kuM.)(vaidikonA cAra vedomAMno eka veda, karavI te) caturtha veda) adattA (diNNA) dANavattiya - adattAdAnapratyayika at - ma( vya.)(Azcarya 2. virAma) (kuM.)(sAtamuM kriyAsthAna, adatta vastune grahaNa karavAthI AtmA - ag (s.)(hiMsAdi daMDano abhAva, ahiMsA 2. daMDAya te) mana-vacana-kAyAno prazasta yoga) adattA (diNNA) dANaviraha - adattAdAnavirati karaMda (at) saMhima - mAiiTama (vi.)(daMDa ane (trI.)(paradravyane haraNa karavAthI virata thavuM te, svAmI Adi kudaMDa A banneno jyAM abhAva hoya te-nagarAdi) dvArA adatta vastu grahaNa karavAno tyAga) raMtava - antavana (tri.)(jemAM dAtaNa karavAno niSedha che mattA (f ) rAnaverA - sattAvAnaviramaUT (.)(adattAdAnathI aTakavuM te, paMcamahAvratomAMnuM trIjuM vrata) maheMmA - mAma(tri.)(daMbha rahita, kapaTa rahita) sattA (for) noyaUT - mattAvana (tri.)(jeNe guru 8 (daM) sana - gavarNana (na.)(cAkSuSajJAnano abhAva 2. pAse AlocanA nathI karI te). aMdha 3. thINaddhi nidrAnA udayavALo 4. samyakta rahita) 3ttAdAra - mannAhAra (.)(cora, stana, aNadIdhuM haraNa 32g - g(tri.)(avagdarzanavALo, TUMkI dRSTivALo) karanAra) samakSa (tri.)(nipuNatA rahita, cAturya vagarano, mUrkha) ama - maw (tri.)(acara, ghaNuM badhuM) *mapatha (.)(aMdha, daSTi rahita) sanmavAda - jhavavAda (tri.)(ghaNuM badhuM vahana karanAra 3 vaghuvaMsaUT - takSana(tri.)(anyadarzanI, asarvajJokta azvAdi). dharmano anuyAyI). vaya - mahA (fe.)(nirdaya, kUra) *ina (tri.)(anyadarzanI, asarvazodhano atyaMta - mata (tti.)(nahIM Apato, nahIM ApatI, nahIM anuyAyI) ApatuM). 4 - 3Haa (tri.)(dazA rahita, dazA vagaranuM) 81
Page #611
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAya - alI(tri.)(kASThAdi rahita, lAkaDA vagaranuM) aravitti - marInavRtta(vi.)(jemanI pravRttimAM dInatAno ni - maya (tri.)(nahIM devA yogya, jyAM leNa-deNanI abhAva che te, AhArAdinA alAbhamAM paNa zuddhavRttivALo) prathA na hoya tevuM nagarAdi) vIrA - mInaz(kuM.)(hastinApurano te nAmano rAjA) ndui-(tri.)(nahIM joyeluM, nahIM jANeluM 2, pUrvabhavamAM kaTu - atha (vya.)(AthI 2. pazcAta, pachI, anantara) karela karma 3. niyAyikamata sammata eka guNa) 3yuvakagorthA - ga natA (strI.)(duHkhI na thavuM te, duHkha na kasi - 3STaveza (pu.)(pUrve nahIM joyela anya deza, vedavuM te, duHkhotpAdaka mAnasika azAtAnI udIraNA na hovI adRSTapUrva dezAttara) vidhaw () -- Edharman (tri.)(jene zratadharmane ke chiya - gaNita(a.)(aniMdya, agarpita, sAmAyika) cAritradharmane sArI rIte upalabdha thayA nathI te, jeNe zratAdidharma :- 36I(tri.)(doSa rahita). oLakhyA nathI te) saddhi (2i. vaiSa rahita) rimAva- mAva(pu.)(Agama grutamAM kahelA bhAvone ma ta () - jhavuwvetana (tri.)(phleza rahita che citta nahIM jANanAra, AvazyakAdi Rtane je na jANato hoya te) jenuM te, aducittavALo, akaluSa antakaraNavALo) vijJAmiya- chatnAmii(kuM.)(abhigrahadhArI sAdhu, pUrve pratyuttara - mathApara ( vya.)(have, have pachI). na joyela hoya tevA dAtAnuM anna levuM evo abhigraha vizeSa 33ya - pravruta(ja.)(dhIre dhIre, utAvaLa rahita, zIvratA rahita) dhAraka bhikSAcara) 39tta - kUtatva (ra.)(satyAvIsamo satyavacanAtizaya, rikSAra - 3DUEW2 (tri.)(agItArtha sAdhu) adbhatatva vacanAtizaya) vida6 - vRSTaddata (ni.)(joyA vinA grahaNa karela) bahuyavaMthav - kutavacana (.)(dIrghakAlika baMdhana, lAMbA triAmavi-maSTAnubhAva(kuM.)(kAryanA phaLano vipAka nathI vakhatanuM baMdhana). joyo jeNe te) kuvI - athavA ( vya.)(athavA, ke). righa - matta (tri.)(pArakuM dhana vagere, svAmI Adi dvArA atUra - atUra (tri.)(najIkamAM, samIpamAM, pAse). nahIM apAyela vasta) ()- 3ra(a)(pagAdimAM alpamAtrAmAM lAgela * ca(ra)(dInatAno abhAva) kAMTAdi 2. atyaMta dUra ke najIka nahIM ) aghiviyara - dattavivAra (tri.)(jemAM pravezano niSedha dUra -dUrada(ra.)(atidUra ke atinajIkamAM na rahela hoya tevA koThAra-gRha Adi). hoya tevuM ghara, ucita attaravALuM paDozInuM ghara) tti - gama (tri.)(abhimAna rahita, zAnta) atUrakSAmaMta - dUrasAmatta (.)(atidUra ke atinajIka na rikSa - maya(vi.)(adazya, AMkhano viSaya na bane te, hoya tevo pradeza, ucita pradeza) jene camacakSuthI joI na zakAya te) mahUAtha - dUta (fa.)(pAse Avela, najIka Avela). kSamA - amara (.)(nahIM dekhAto, carmacakSuthI asaya - aSata (tri.)(dUSaNa vagaranuM, abhivRMga-rAga nahIM dekhAtuM, upalabdha na thatuM) rahita) karI - malIna (tri.)(zokanA abhAve dInatAbhAva rahita, mahezvAnaprastAvi (M) -- vezapranAvina (pu.)(deza prasannacitta svabhAvI) ane kALane joyA vinA pralApa karanAra, bhASAcApatyano bheda) lIvara - nacatta (tri.)(jenA cittamAM dInatA nathI mAnAvara - zAstrAvaUT (.)(anucita deza te, zoka rahita citta che jenuM te) ane kALamAM AcaraNa na karavuM te, pratiSiddha dezakALamAM na vImA - mInaHH(ki.)(jenA cittamAM dInatA nathI vicaravuM tevo zrAvakadharmano eka bheda) te, udAra cittavALo, moTA manavALo, prasannacittavALo) kalola -- (pu.)(tattvaviSayamAM dveSano abhAva, tattva vize marIyA - malInatA (strI.)(dInatAno abhAva, vikalatA aprIti rahita). rahita, adIna evuM bhikSuliMga) mad - abda(kuM.)(vAdaLa, megha) * (kuM.)(AkAza)
Page #612
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArka(tri.)(bhInuM, lIluM, sajaLa 2, AdrA nakSatra 3, te nAmano diya - ti (a.)(pIDita) eka rAjA 4. nagaravizeSa) ekvodita) - vijhi)drioha rahita. avaMcaka) 364 - Adya (ja.)(AdrakumAra viSayaka ddha - addhi(ja.)(aDadhuM, be sarakhA bhAga, dvitIyAMza) sUtrakRtAMgasUtranA dvitIya zrutaskaMdhanuM chaThThuM adhyayana, jemAM advito (-paM.)(aMta, cheDo) AdrakumArano gozALA vigere sAthe vAda thayo hato tenuM varNana 3ddha (ddhiA) - adhvana(.)(rasto, mArga, karela che.) mag(ddharr)- 35thvavava(.)(mArgamAM grahaNa karAto GET - mArka(ja.) mULa pradhAna vanaspati vizeSa, zRMgabera karthya AhAra). 2. Adu, suMTha 3, AbhUmimAM utpanna hoya te) addhizarisa - 3rDarSa (pu.)(eka palano AThamo bhAga, 34(5) kuHIR - 3Agert(AdrakumAra muni) magadha deza prasiddha eka mApa vizeSa) (4) pura - adbhavapura (ra.)(nagaravizeSa, jayAM addhaviTTa- martapittha(kuM.)(koThAnA phaLano aDadho bhAga, AdrakumArano janma thayo hato te nagara) koThAnuM aDadhIyA jevA AkAranuM hoya te) 3 UT - (.)(lIluM caMdana, sukhaDI ddhana(3)a- arbana(3) a(kuM.)(magadhadeza prasiddha VT - 2 (kuM.)(gati ra, pIDA, vadha 3. yAcanA 4. te dhAnyanuM mApa vizeSa, magadha dezamAM pracalita dhAnya mApavAnuM nAmano eka rAjA). mApIyuM). 3mait (v)(reza-vi.)(AkuLa, vyAkuLa) dvijota - joza (kuM.)(aDadho koza, ekahajAra dhanuSya sava - khAdrava (tri.)(gALeluM). pramANa aDadho gAuM, eka mAIla) tra - dravya()(rUpe Adi ucita dravyano abhAva, tuccha #idvi (deza-1)(pratIkSA karavI te, rAha jovI te) vastu, kharAba padArtha, nakAmo padArtha). aviva (zI-na.)(izAro karavo te, saMjJA karavI te). 64 - madra(.)(ukALavuM te, pANI-telAdinuM ukALavuM e g () Dava -- maraddhakSarAkSa (1)(aDadhI AMkha mIcakArIne kaTAkSa karavo te, aDadhI AMkha mAravI te) ma - mArkA (strI.)(AdrA nakSatra) mavizva - addhikSa(vi.)(aDadhI vikRta AMkhavALo, madIya - mAta (.)(saMpUrNatAe darzana-dharmathI pavitra aDadhI AMkha vikRta hoya te). thayela, zAstrabuddhithI pavitra thayela) saddhi - mArkandhA (.)(eka prakAranA jUtAM, pagarakhAM mAgo (reza)(darpaNa, arIso). vizeSa). mA - mArza (pu.)(darpaNa, arIso) advayaM- araddha (pu.)(ardhacaMdra ra. ardhacaMdrAkAra pagathiyuM ifsA () - mArazana (kuM.)(praznavidyA vizeSa, 3. graha vizeSa). te nAmanuM praznavyAkaraNanuM AThamuM adhyayana ke je vartamAnamAM maddhavitra - adbharavAhna (.)(gati vizeSa) lupta thayela che.) advivedaHvAnA - marNivavAnA(strI.)(ardhagoLAkAra zreNi, mAviMA -- Avi (trI.)(cikitsAno eka prakAra adhavalayAkAra paMkti) ke jemAM rogIne darpaNa AgaLa besADIne teno roga nivAravAmAM maddha chaTTa - marhiSaka(tri.)(sADA pAMca, sADA pAMcanI saMkhyA) Ave che, cikitsA vidyAvizeSa) mannA (re-strI.)(eka prakAranA jUtAM, pagarakhAM) THUT - Adarzana(pu.)(darpaNanI samAna zrAvakano mAi.- 31ddhanI(tri.)(jINajIrNa, aDadhuM jIrNa thayela eka bheda). hoya te) sAtri - mAdrakA (ra.)(pIlavasa saMbaMdhI madhura je che te saddhanoyA - yoga ()(be gAu, aDadho yojana) - Avo artha saMpradAyathI prApta che. 2. zaNanA vRkSa saMbaMdhI mUkula- sati65 - makkASTama(tri.)(sADA sAta, AThamuM aDadhuM che jemAM maTTi - madraSTi (uM.)(komalakAka vanaspati vizeSa, jene saddhara - mardinAra (7.)(cothuM saMghayaNa, ardhanArAca hindImAM komalakauA kahe che) saMghayaNa)
Page #613
--------------------------------------------------------------------------
________________ saddhatA - addhatA (strI.)(prAcIna kALe magadha deza prasiddha sahima- arthahAbhadra(kuM.)(ardhahArabhadraddhIpano adhipati mApa vizeSa, pacAsa palanI ardhatulA) saddha - saddharTa(ra.)(cotho bhAga) diHdAma - ardhadAramahamadra(pu.)(juo uparokta artha) saddhiddhi - addhA (strI.)(divasa ke rAtrino eka bhAga) ddhAramavira - martharamAra (kuM.)(ardhahAra samudrano advitIya - madvAddhamizrA (ja.)(satyamRSA bhASAno adhipati deva 2, ardhahAravara samudranA adhipati deva) eka bheda, divasa rAtrine AzrayIne mizra bhASA bolavI te) mahirivara - arthadAvara (pu.)(te nAmano dvIpa 2, te nAmano satapaMhitta - majhumamuhUrta(kuM.)(divasano cotho bhAga, samudra vizeSa 3. te nAmaka dvIpa ane samudrano adhiSThAyaka deva) navaghaDI pramANa muhUrta) mahiAvaramad - ardhadAravaramadra (pu.)(arthahAravaradvIpano dvapana - ardhapatra (1)(be karyuM pramANa, mApa vizeSa) adhipati deva) saddhipati - a rtha (ca) (sUtro.)(ardhapadmAsana, madivaramahAvara - aIThThAvaramAvara (kuM.)(ardhahAra samudrano aDadhI palAMThI vALavI te) adhipati deva) saddhas - XddhapeTA (trI. (bhikSAno eka prakAra) ma-ddhidAravaravara - arthahAravarizvara (kuM.)(ardhahAravara samudrano maddhamarada - ardhamAta (kuM.)(bharata khaMDano aDadho bhAga, adhipati deva) bharatakSetranA traNa khaMDa). mahimA - ardhadArAvAsa (pu.)ti nAmano eka dvIpa atimahRdhdhamAna - maddhimatamatra(ki.)(jenuM pramANa 2, te nAmano eka samudra) aDadhA bharatakSetra jeTaluM hoya te) addhahArobhAsabhadda - ardhahArAvabhAsabhadra dvimAdi -- maddhimApa (.)(amigadha dezamAM pracalita (kuM.)(ardhahArAvabhAdvIpano adhipati deva) bhASA, aDhAra prakAranI dezI bhASAmAM baMdhAyela) dAmANImad - ardhadArAvAsamApada (.)(juo madvimANiI - arthamAnAtha (trI.)(jainasAhityanI prAcIna uparokta artha) bhASA, ardhamAgadhI bhASA vizeSa) addhahArobhAsamahAvara - ardhahArAvabhAsamahAvara saddhiAsa - arvANa (uM.)(paMdara divasa pramANa kALa, (6)(ahArAvabhAsa samudranA adhipati deva). pakhavADIyuM). mahiSAsava - ardhadAravimAsavara (kuM.)(juo uparokta dvimAsi - kisi (tri.)(pakhavADIyA saMbaMdhI, artha) amAsa saMbaMdhI). zraddhA - maddhA(trI.)(kALa, samaya 2. saMketa vAcaka 3. labdhi marattavanimaya - saddharAtrima (I.)(madhyarAtrino vizeSa) samaya, aDadhI rAtano kALa) | mIMDaya - tAyu(.)(kALapradhAna AyuSya, kAyasthitirUpa maliva - ardhanava(pu.)(lavano samAna aMza, mApavizeSa) AyuSyano bheda). maddhivimAra (rezI-.)(maMDana 2. vibhUSA karavI 3. saddhati - makSita (.)(aDhIdvIpamAM vartato kALa) anyamatanA khaMDanapUrvaka svamatanuM sthApana karavuM te 4. maMDaLa) maraddhAzvaUCT - pravrutri (tri.)(mArgamAM thAkela, rastAmAM saddhiAnI - arthavaitAnI (ru.)(vidyA vize ba, ghaNuM cAlavAthI thAkela). vaitAlIvidyAnI mArakavidyA) mAcheya - zraddhA che (uM.)(be AvalikA pramANa kALa, zraddhAMsiyA - arthAtha (trI.)(eka rAjakanyA, samayanuM nAnuM parimANa) devalasuta rAjAnI putrI; je potAnI pravrajita mAtAthI utpanna dvADhaya - maaDha%(pu.)(magadha deza saMbaMdhI eka mApa vizeSa) thaI hatI). dvA- adhyana (pu.)(mArga, rasto, patha) ma ma - Isapa (1)(chaMda vizeSa; jemAM be pAda sarakhA * dhvani (ja.)(prayANa karavuM te, yAtrA karavI te). hoya ane be viSama hoya) ddhanA - adhyatva (pu.)(viharaNanI vidhi, ddhadara - Izvara(.)(navasero hAra 2. te nAmano dvIpa 3. vihArakalpa) te nAmano eka samudra) - mALA - madhyana (1.)(vihAra karavo te).
Page #614
--------------------------------------------------------------------------
________________ ddhArA - adhvanita(tri.)(mArgamAMthI nIkaLI gayela, mac () vasadbhaSiA - athavasafmA mArgathI patita thayela) (trI.)vasattAvALA karmanI pratipakSa karmaprakRti) zraddhApavitra - adhyapratipanna (tri.)mArgane pAmela, raste zraddha(6) vattA-II - 3ghuvasattAkSA(trI.)(je karmanI sattA paDela). hoya paNa kharI ane na paNa hoya tevI karma prakRti, mALIyA- madhyavAnA(strI.)(mArgamAM vAcanA ApavI adhuvasattAvALI karmaprakRti) te, sUtrArtha pradAna karavA te) saddha(6)vasAhaVI - yuvAdhana (ja.)(manuSya janma vagere dvAlIsA - adhvazIrSaka (ja.)(mArgano aMta, aTavI nazvara sAdhana 2. adhuva hetu) Adino pravezarUpa aMtabhAga, jyAMthI AgaLa javo samudAyanA saddha (6) vorA - mathuvodayA (trI.)(apruva udayavALI badhA bhegA thayA hoya te sthAna) karmaprakRti) zraddhAya - Adhvanila(tri.)(pathika, musAphara). zraddhovamaya - (.)(jene upamAM ke dAMtathI evaddhApadmavallA - pratyArabrAna(3.)(kALane AzrayIne samajAvI zakAya tevuM kALanuM eka parimANa, palyopama-sAgaropama karavAmAM AvatuM paccakhANa, samayanI maryAdA bAMdhI karavAmAM vagere). AvatuM paccakakhANa). matha - atha (navya.)(have, pachI) dvipannAtha - satApara (kuM.)(kALano paryAya) mathaiUT - adha1()(niMdya, niMdAne pAtra, saubhAgyahIna) uddhapatti - zraddhAparivRtti (trI.)(kALanuM parAvartana) adha () = - adhama (a.)(jaghanya, nikaTa, chellI kakSAnuM) zraddhApIsa - maThThAmazraR(ja.)(satyamRSAbhASAno eka bheda) gadha () 5 - atharSa (pu.)(adhamastikAya 2. azubha zraddhApasiyA - adhvamizritA(.)(satyamuSAbhASAno eka AtmapariNAma 3, sAvaghAnuSThAnarUpa pApa 4. abrahmanuM soLamuM bheda) gauNa nAma) mRddhAva - dvArUpa(tri.)(kALano svabhAva, kALa svabhAva) magha (4) magpha - 35thadyAti (tri.)(adharmathI jenI vati - apatti (strI.)(traNa padomAMthI eka padanuM khyAti che te, jenI dharmathI khyAti nathI te) naSTa thavuM ke khasI javuM te). adha(da)(cha)-3thaisdhyAyina(tri.)(adharmanuM zraddhA samaya - zraddhAsa (pu.)(addhAkALa, te lakSaNa pratipAdana karanAra, adharmanuM kathana karanAra). addhAsamaya, kALano avibhAjaya aMza, atisUkSyakALa) madha (da) majura - adharmayui (ja.)(pApasaMbaMdhI doSanA gaddhi - vyi (uM.)(samudra 2, sarovara 3. kALa vizeSanA udAharaNano eka bheda) arthamAM-sAgaropama) madha (da) malpiAya - madhamati (.)(cha dravyamAMnuM saddhi (ti) rA - 3 tirA (na.)(dhairyano abhAva, bIjuM dravya, jIva ane pagalane sthira karavAmAM sahAyaka tattva) dhIraja na rAkhavI te 2, kalaha) atha(da)malA - dharmavAna(na.)(adharmane poSanAra dAna, zraddhALa- mardIi (tri.)(kAryane aDadhuM pote ane aDadhuM dAnano eka bheda) bIjAe karavuM ema kAryanA be bhAga karanAra) gadha (4) vAra - mayadvAra ()(AzravadvA2, - ardhAkSa(tri.)(sADA traNa) praznavyAkaraNasUtranuM prathama dvAra). adbhara - artho (tri.)(aDadhuM kahela). dha (6) Hua - a pakSa (pu.)(kriyAvAdI, dga (6) 3 - madhruva (vi.)(anizcala, asthira, cala 2, akriyAvAdI, ajJAnavAdI vagere pAkhaMDIono mata, adharmapakSa) aniyata) ma(da)HTMUHUT -kathananana(a.)(lokamAM adharmane dga () vavaMthavi - ghuvaMbaMthinI (strI.)(dhruvabaMdhI utpanna karanAra, adharmane pedA karanAruM) karmaprakRtithI bhinna adbhavabaMdhI karmaprakRti vizeSa) mA (4) madinA - matharmapratimA (.)(adharmapratijJA (6) vasaMtaH - 3ghuvasarjana (7) sattAmAM rahela 2. adharmapradhAna zarIra) karmano bheda, jeno baMdha thAya paNa kharo ane na paNa thAya tevI karma atha () patana - magharSaprAna (tri.)(adharmapremI, prakRti) adharmamAM ja jene AnaMda Ave che te)
Page #615
--------------------------------------------------------------------------
________________ (4)mapattor3a() - atharvaprovina(tri.)(adharmane aghArAja - adhAra (tri.)(jyAM RNa saMbaMdhI takarAra upAdeya tarIke jonAra-kahenAra, dharmane upAdeya rUpe na jonAra) karavAnI manAI karavAmAM Avela hoya tevuM nagarAdi 2, prANa agha () ARTTTa () - udhAsa (tri.)(adharmapremI, dhAraNa karavAne asamartha) adharmamAM rAgI-Asakta). dha (hi) - dha ( vya.)(adhikapaNuM, adhikatAsUcaka matha (da) maru3 - adharma (tri.)(dharmamAM jene ruci nathI avyaya) te, adharmapremI) rAdha (hi) - mathuti (stra.) dharyano abhAva, avRti, kai (4) puvAra - adhamuvIra (tri.)(cAritra adhIratA) rahita, durAcArI, adharmAcaraNamAM Asakta rahenAro). madha (hi) - dhikSa(tti.)(vizeSa, vadhAre, adhika) jhagha () maNIpurAvAra - satharvatraNapurAvAra madha(hi) - dhAma(kuM.)(gurunA upadezathI thato bodha, (a.)(adharmarUpa svabhAva ane AcAra che jeno te, svabhAvathI samyaktano hetu). ane kriyAthI adharmAcArI) dha (f) (hi) miTTa - madhi (fma) amafa (S, magha()maya - 3gharmAnuja(vi.)(adharmane anusaranAra, strI.)(gurunA upadezathI thayela tattvajijJAsA, samyaktano eka zruta-cAritranA abhAvavALo, adharmanA AcaraNamAM rajAmaMdI prakAra) ane anumodana jene che te). (f)maHvaMsaUT - fdhAmarzana(.)(gurunA 345(4)zinoya- amilor(g.)(nimitta-vazIkaraNAdi upadezathI prApta thayela samyakta-tavAvabodha) prayoga karavA te) / fdha (hi)jA - dhikRta (1)(adhikAra) adha (8) miTTa - mathaka(tri.)(adharmI, kUra karma karanAra) kathita (fz.)(prApta, jANavAmAM Avela, jJAta) *dharmI (tri.)(adharmIone je ISTa che te, adharmIone madha(hi)jArA - dhikSaRI(.)(kalaha, jhaghaDo 2. hiMsAnuM priya) ojAra 3. jenAthI AtmA narakagati pAme te-karma 4. AdhAra *ghay tri.)(adharmapremI pApa-priya, adharma jene ISTa 5. asaMyama 6. Atmabhinna vastu) pUjita che te) adhi (hi) garaNakiriyA - adhikaraNakriyA 3(8)SiA - adhArmi(tri.)(adharmI, pApI, asaMyamI) (strI.)(adhikaraNa-AraMbha viSayaka kriyA, talavAra vagere tha () 4 - adhara (pu.) nIceno hoTha). hathiyAra nimitte thato karmabaMdha, kalaha viSayaka vyApAra). madha (4) ramaUT - agharAmana ()(adhogati gamananuM a()fdha (hi)jALiyA - ma znara (stra.)(kleza kAraNa, durgatinuM kAraNa) ke hiMsAdinA sAdhano pedA karavAthI lAgatI kriyA, AdhikANikI 3ya (4) pima - mariSa (tri.)(amuka samaye karaja na levA pApa kriyA). saMbaMdhI ke vivAda na karavA saMbaMdhita viziSTa niyamavALuM nagara dhi(hi)nara - dhikSara (trI.)(eraNa, loDhuM TIpavAnuM vagere) luhAranuM ojAra vizeSa) magha(da) -atharI(trI.)(auSadhAdi vATavA mATenI kharala, madha(hi) - mafdhAra(S)(prastAva, prasaMga 2. prayojana khAMDaNI). 3. vyApAra 4. graMthavibhAga 5. sattA, haka) ()cItroDDa-dharInow()(auSadhAdi vATavA mATeno madha (hi)jta - dhatikata(tri.)(rahetuM, nivAsa karatuM). patthara, dasto) dhi (hi) TrAvaNa - dhisthApana (.)(pATa-pATalA para madha(4) TU- agharojha(.)(upara-nIcenA hoTha ke nIceno AcchAdita rajoharaNAdi para besavuM te, upara rAkhavuM te) hoTha) dha (f) pheDattA - dhikkAra ( vya.)(A mAruM che ema dha (4) a (a) - athavA (matra.)(vikalpanA arthamAM mAnIne grahaNa kareluM) vAparavAmAM Avato avyaya) (di) mAsa - madhamAsakka(kuM.)(adhika mAsa) fdha (f) [tti -- thijI (strI.)(zAstra vize zraddhALa, zAstra para zraddhAvALo) , da ) 86
Page #616
--------------------------------------------------------------------------
________________ kamI. dhi (hi)vapha(tti)-fdhapati(pu.)(prajAnuM atIva rakSaNa padomig - magsfmakSati(strI.)(agni karanAra, prajAno rakSaka, adhipati) Adi para pakAvyA vinAnuM anna khAvuM te, zrAvakanA sAtamA vratano 3thI - amadi(vya.)(strIne vaza AtmA, strIne vize prathama aticAra) rahela) apava+gII()- apakSaBdina(tri.)(pakSano anAgrahI, atharapurisa - garapuruSa (kuM.)(adhIra puruSa, abuddhimAna, apakSapAtI, zAstrabAdhita pakSa na khece te) maMdabuddhi puruSa, sAhasavRtti rahita puruSa, himmata vagarano apAMDa - paU3(tri.)(nirdoSa, doSa vinAnuM 2. pANInuM mANasa) phINa). 3thuva - dhruva (kuM.)(bhaviSyamAM kadAcita vyavaccheda-nAza pAme apavi suda-zukna(ni.)(jemAMthI doSa nIkaLI gayA tevo bhavya jIva saMbaMdhI je karmabaMdha te avabaMdha) hoya tevuM zukla, nidoMSa arjuna suvarNanA jevuM zukla, cokhA 3the (sTe) vam - adharma ()(adhogatinuM kAraNabhUta pANInA phINa jevuM sapheda) maciya - vaya (.)(apakarSa, hInatA, abhAva) atha (2) di - athavadhi (kuM.)(paramAvadhithI utaratA ()cavavuM- pratyakSa(tri.)(acAkSuSa, cakSuno viSaya kramavALA avadhijJAnavALo jIvo na bane tevuM, apratyakSavatI buddhi). manAra - antara (ja.)(vyavadhAna) ag (M) +91 - 3pratyArAra (kuM.)(paccakakhANa ke trI (apa-srI.)- 3% (1)(AMtaraDuM) viratinA pariNAmano abhAva raapratyAkhyAnAvaraNIya kaSAya, mannA - cAku (tri.)(bIjAnA jevuM, anya prakAranuM) dezaviratinA pariNAmane aTakAvanAra kapAya). pa - (strI.)(pANI, jaLa) apa (ppa) ccakkhANakiriyA - apratyAkhyAnakriyA pa(w)ThThA - pratiSThAna(kuM.)(mokSa, mukti 2. sAtamI (a.)(paccakakhANa ke tyAga na karavAthI lAgato karmabaMdha, narakavarti eka narakAvAsa). apaccakakhANa kriyA). mau()kriya - pratiti(vi.)(pratiSThAna-sthiti rahita, 3 (M) Rafi () - 3pratyAni pAyA vinA svAbhAvika rahela ra. azarIrI 3. apratibaddha) (tti.)(paccakhANa ke tyAga na karanAra, paccakakhANa rahita). mA () rUpapariyetta - prauvprakRtitva (1.)(jemAM apa(pa)varabrA - mautyArazcAta(.)(jeno tyAga nathI asaMbaddhapaNuM ke ativistAra na hoya tevI vANI, tIrthakaranI karyo che, na tyajela) vANInA 35 guNo paikIno eka guNa-satyavacanAtizaya) mav()vaya - pratyaya(kuM.)(avizvAsa, asatyano eka mAsa-pa(tri.)(agnithI pAkela nahIM tevo AhArAdi, bheda 2, adattAdAnano sattaramo bheda) asaMskRta-apakva kAca phaLa phaLI vagere) padmavIrA - maytyAra (tri.)(vizvAsaghAtI, 35TU - praveza(tri.)(pradeza rahita, aMza vagaranuM, avayava vizvAsabhaMga karanAra). rahita, jenA bhAga paDI zake nahIM tevuM, paramANu Adi) mAthvatra - prayatna (tri.)(ayogya ra, asamartha) 3pa3mo - pa (pu.)dviSano abhAva, amatsaritA, mapachAputAva () - mapattApina (tri.)(aparAdhanI mAdhyasthabhAva) AlocanA laIne pazcAttApa na karanAro, gurunI pAsethI prAyazcitta paMDita - ta (.)(buddhithI rahita, mUrkha, mUDha, laIne rAjI thanAro) buddhi vagarano). apacchAyaHTTT - prachAya(tri.)(na chupAvato, chAnuM na 3mapaMtha- apatha(.)(zastrathI acitta nahIM banelI pRthvI, sacitta rAkhato) pRthvI) ami - pazcima (ni.)(jenA pachI bIjuM koI nathI te, paddha - saMpah (tri.)(agni vaDe pakAvAyela na hoya tevo sauthI chelluM, aMtima 2, AkharanuM maraNa) AhAra-auSadhi Adi, padmapaNuM na pAmela) apacchimamAraNaMtiyasaMlehaNAjhUsaNA mafzcamanArAntisaMvanAnoSaUM (strI.)(maraNa samaye jenA dvArA zarIra ane kaSAyAdi pAtaLA karAya te saMlekhanA nAmanA tapa vizeSanI sevanA-AcaraNA) sthiti rahita ( . va
Page #617
--------------------------------------------------------------------------
________________ maifchamArAMtiraMdAphAsaUTIkAsitha - (m) Divata - prativarDjhana (ji.)(koI ThekANe pazcimaHIRUITtisaMvALoSaUTTgoSita (kUpita) pratibaMdha na karato, rAga-dveSathI na levAto) (ki.)(aMta samaye saMlekhanA tapa dvArA zarIra tathA kaSAyAdine pa (pa) dirghaddha -- pratidddha (tri.)pratibaMdha-Asakti khapAvyA che jeNe te, maraNa samaye saMlekhanA karI deha khapAvanAra) rahita, abhivRMga-rAga rahita) mamarAMtiyaT UTIFIRStA - mag (m) viddhA - marivatti (rI. (niHsaMgapaNa, maufzarrytta nairUnAgapaVITYtharatA apratibaddhatA, rAgarahita mAnasikatA, nIrogIpaNuM). (trI.)(aMtasamaye mAraNAMtikI saMlekhanA tapanI akhaMDa apa () viddhavidAra - prativavihAra (5)pratibaMdha ArAdhanA karavI te) rahitano vihAra, dravyAdi abhivaMga rahita vihAra). apanara - mAtha(tri.)(asamartha 2. asaMpUrNa 3. svakAryamAM apa()Divumana- prativRdhyAna(tri.)(zabdAttarane akSama 4. svayogya paryAddhio saMpUrNa nathI karI te-aparyAto) na samajato, na dhAraNA karato) paLA - paryAptA (kuM.)(asamartha 2, asaMpUrNa 3. pravRmAna(tri.)(vera pAmela mAnasa thakI nahIM harAtuM, ne svakAryamAM akSama 4. svayogya paryAmio saMpUrNa nathI karI te- kheMcAtuM) aparyApto) apa (m) fhAra - pratikSAra (.)(vyasana ke duHkhanA pattaUTTA - aparyApta nAmana (.)(aparyApta nAmakarma upAyano abhAva, upAya rahita, IlAjano abhAva) nAmakarmano eka prakAra ke jenA udayathI jIva potAne yogya mapa (m) vi - autarUpa (a.)(jenI barAbarIvALuM payaktio pUrI karI zakato nathI). bIjanuM rUpa nathI te, tathA prakArano vinaya) apatti - pANi(trI.)(paryAtinI apUrNatA, potAnA pa () trik - gapratibdha (tri.)(aprApta, na thayela, sthAna yogya pati pUrI karI na hoya te) prApta na thayela) vajavaNI - aparyavasA(ni.)(jeno aMta nathI te, anaMta) mA (5) niSNa - sapanuvAsa - mAdhuvAsanA (strI.)(parkapAsanA-sevA na pratidbhavyasatvaratripatina5(tri.)(pUrvamAM aprApya evA karavI te, apapAsanA) samyaktatvanI saMprApti 2. nahI prApta thayela vipula kULamAM Apanour - aparyuSaUT (grI.)(aprApta paryuSaNA athavA utpanna thayela) atIta paryuSaNA) 3pa (D) dilsa - pravartezya (tri.)(asAdhAraNa apavitha - prasthApita (tri.)(sthApana nahIM karAyela, sArI manobaLavALA, atulya manovRttivALA) rIte nahi sthApela) 3pa(m)tteiT - 3pratyupekSaT (1.)(paDilehaNa na karavuM pa(M) - matirma(.)(jemAM zarIranI ceSTA te, pAse rahela zavyAsanAdinuM dRSTithI nirIkSaNa na karavuM te) jevI ke halanacalana Adi na thAya tevA pAdapopagamana nAmanA mA (5) ratnAkSIta - mautattehanAzItra (tri.)(daSTi anazanano eka prakAra) paDilehaNA na karavAnA svabhAvavALo, joyA vagara cAlavAnI apa ()diata - pratikSAta (tri.)(doSa ke aticArathI kuTevavALo) nivRtta na thayela, vrata niyamomAM lAgela aticAranI zuddhi na pa (pa) kavi - apratigi (pratyafkSa) a karela). (tri.)(jIvarakSAnA hetuthI daSTie karI anirIkSita-na joyela, mav(M) fk - mati(tra.)(paracakrathI asamAna, jayaNApAlananA hetuthI paDilehaNA na karAyela). paracakra-sainya jenI barAbarI na karI zake tevuM, atulyo pa (5) Didiyadupparidiya dvArapAlavaUTbUmi - apario (rezI-tri.)(mukha, jaDamati, alpabuddhi) anya pekSita putya pakSita ray Braverfr apa (m) fgwO - 3pratijJa (tri.)(asatanA samarthananI (trI.)(pauSadhAdimAM jhADo-pezAba paraThavavAnI bhUminuM pratijJAthI rahita 2. rAga-dveSa rahita 3. koInuM paNa bUruM karavAnA jIvarakSArthe sArI rIte nirIkSaNa na karavAthI lAgato doSa, nizcayathI rahita 4. phaLanI IcchAthI niyANuM na karanAra) zrAvakanA agyAramAM vratano trIjo aticAra) mahipuor - 3pratipUf (tri.)(guNahIna, tuccha, adhUru) mahipAtra - 3pratiputra (sa.)(daridra, nirdhana) SJ 88
Page #618
--------------------------------------------------------------------------
________________ ' ja , mag (M) Didiyapatti hisisaMthAra - kevaLadarzanane dhAraNa karanAra, kevaLajJAna-darzanavALA jinezvara mapratyuvekSitakhratyuttekSitazAyaMtara (kuM.)(pauSadhavratamAM deva). pAtharavAno saMthAro na paDilehavAthI ke sArI rIte na paDilehavAthI mav(v) dayAsaUT - gatidAtA/na(tri.)(jenI AjJA lAgato doSa, agyAramAM vratano pahelo aticAra) akhaMDitapaNe pALavAmAM Ave te) 5 (kha) dine dipaVTV - mawtanetipazna (5)diya- pratidArazra(kuM.)(tenA mAlikane pAchA (1.)(paDilehaNa karyA vagaranA pIMchI, ghuMTaNa ane koNI nIce na ApavA yogya zA-saMsArakAdi) rAkhavAno cAkaLo, ozIkuM, gAla masurIyuM ane AsanakriyA- sapa() DIkSAra - pratI (tri.)(jeno pratikAra-IlAja kaMbalAdi A pAMceya vastuo) na hoya te, rakSaNanA upAya vagarano 2. sUtikamadi rahita) mA () dinomaya - 3wtomatA (strI.)(anukULatA) mA (5) kuHUT - pratyutpanna (tri.)(vartamAna nathI te, apa () divAS () - pratipatim (tri.)(ekavAra avidyamAna 2. pratipatti karavAmAM akuzaLa) AvyuM pAchuM jaya nahIM te, sadAkALa rahe te, kevaLajJAna gaDhama - mauthas (tri.)(prathamatA jemAM nathI te, zarUAta avadhijJAna vagere) vagaranuM, anAdi). 3pa (m) DisaMtrI - atisaMnjIna (tri.)(jeNe indriyo apaDhavRk-prathamavAra(strI.)(aprathama- bIjA kramanIane kaSAyono nigraha nathI karyo te, asaMyata) aprazasta yAne azubha vihAyogati-cAla) mA () uDamuLA - mazritya (madhya)(pratizravaNa na paddhasama-mAthamitha(kuM.)(prathama samaya nahIMte, bIje karIne 2. pratyuttara nahIM ApIne) trIjo samaya vagere). madada - pratiSedha (kuM.)(roka Toka nahIM te, berokaToka, maDhamasamaya3vavALA - 3 prathamasamayopapatra (pu.)(jene pratiSedha rahita, rukAvaTa vagaranuM). utpanna thaye ekathI vadhu be-traNa samaya thayo hoya te, ekAdhikama ssava () - pratistrAvina (tri.)(TapakavAnI ke be traNa samayamAM utpanna thayela nairayika ke devapayatano jIva). jharavAnI kriyA jemAM na thatI hoya tevuM, nahIM TapakanAra) paDhasamayaDava saMtavANAkIya saMgama - mA (kha)f - mAhitya (matra.)(arpaNa nahIM karIne, prathamasamayapattApa thavItara saMyama (I.)(kaSAya pAchuM nahIM ApIne, pAchuM ApyA vinA) upazamAvyAne jene ekathI vadhAre-be traNa samaya thayA che tevA 3pa(E)divita -3pratinA(tri.)(tenA vacanane pratighAta upazAntakaSAyavALA vItarAga saMyamano bheda) na pamADato 2. te vacanane nahIM paDakArato). 3pa4masamayavitha - mawthamasamarthandriya(kuM.)(je jIvane pa(kha) daya- matidata(.)(pratighAta rahita, akhaMDita ekendriyapaNuM prApta karye ekathI vadhu samaya thayA hoya te). 2. avisaMvAdI 3. anya vaDe ullaMghana karavA azakya) paDhasamaye+ krasa vacaTY raMgama apa()hiyAruM-apratidatAta(tra.)(apratibaMdha vihAra gaprathamasamathakSI viSayavItarI saMtha(kuM.)(kaSAya kSaya karyokaranAra, pratibaMdha rahita vicaranAra-sAdhu) , kSapakazreNIe caDhe jene ekathI vadhAre-be traNa samaya thayA che sapa (pa) DipaSyaRGRparva - tevuM kSINakaSAya vItarAga saMyama, kSINakaSAya-kSapakazreNI prApta matadatapratyAgratapApana (tri.)(atIta ane anAgata vItarAga saMyama) kALa saMbaMdhI pApakarmanA paccakakhANa jeNe nathI karyA te, apaDhamasamayanofmavattha - prathama samayathafmavartha bhUtabhAvInA aniSiddha pApakarmavALo) (.)(sayogibhavastha thaye-terame guNaThANe caDyuM jene ekathI mag (kha) diyavana - atitavana (tri.)(jenuM baLa vadhAre-be traNa samaya thayA che te, yogibhavasthano eka bheda) koInAthI haNAya nahIM ke koI jenA baLanuM ullaMghana karI zake 3paddhasamasaddha - prathama prasiddha (kuM.)(jeNe siddhapaNuM nahIM te, apratihata sAmarthyavALo) prApta karyAne ekathI vadhAre be traNa samaya thayA che te, prathama samaya mag(M)divaUTUvaMzAdhara - 3pratihatavarajJAnadarzanadhara sivAya bIjA trIjA samayanA siddhapaNAnA paryAyamAM vartatA siddha (g. )(akhkhalita-apratihata evA kevaLajJAna ane bhagavAna)
Page #619
--------------------------------------------------------------------------
________________ zapa () mAyAvaI - HpramAmAnA (trI.)(madirA aparigrAphattaU - pAra (vya.)(grahaNa karyA vinA, Adi pramAdonuM sevana na karavuM te, apramAdabhAvanA) grahaNa nahIM karIne) mA (E) mAyanaVIVITY - 3pramAddhinanaRtva parivaya - garitapita (tri.)(potAnAthI ke bIjAthI ()(apramAdanI vRddhi-mekarSanI utpAdakatA) jene paritApa-duHkha nathI pahoMcyuM te, aparitApita) aparikram - aparimena (.)(sAdhu nimitte vilepanAdi (strI.)(apramAdakalpanI pratisevanA) parikama varjita, zarIra sakArAdi jemAM na thaI zake tevo saMthArAno () me -- gaprameya(tri.)(pramANathI grAhya na hoya te, eka prakAra-pAdapopagamanAdi) pramANathI jeno nizcaya na thaI zake te 2. jenuM jJAna na thaI zake parima- 3parama(vi.)(parAkrama rahita, sAmarthya vagaranuM) parivariTTa - parIkha (tri.)(avicArIpaNe kahela, apamAna - apamAna ()(pAka-rasoIna karato, bhojana avimuzyakArI vacana) ne pakAvato) - mahimagya - parIkSita (tri.)(upasthApanA yogya parIkSA apathI - prajJA (trI.) vAMjhaNI strI, saMtAna vihoNI strI) na karAyela, mahAvratonA AropaNa karavA mATe parIkSA na karAyela) para - 3apara (kuM.)(jenAthI bIjuM pradhAna-zreSTha nathI te 2. kamaparIkSya ( vya.)(anAlocita, avicArI, parIkSA na saMyama 3. pUrve kahela hoya tenAthI bhinna 4. pazcima vibhAga) karIne, tapAsyA vinA). 32 krama -- 3parAma (tri.)(parAkrama-sAmarthya rahita, jenuM parihitatta - mapariveritatva (ja.)(anAyAse utpatti jaMghAbaLa kSINa thayela hoya te) svarUpa vacanano 34mo atizaya, anAyAse utpanna vacana). apakSamaHRUT - aparamiHRUT ()(zakti-sAmarthya naSTa marada - pada (kuM.)(jenI pAse dhamapakaraNa sivAya thayelanuM maraNa, jemAM parAkrama nathI evuM maraNa) svalpa paNa zarIropabhogano parigraha na hoya te, dhanAdi rahita, paraMpariddhi - aparaMparita(tri.)(bIjA sAdhutArA grahaNa niSparigrahI-sAdhu). karAyela, anya grahaNa karela) parisaMvu - 3parisaMvRta(tri.)(dhanAdi parigraha rahita parata (2) - aparAnita (tri.)(parAjaya na pAmela, ane indriyonA saMvarathI yukta - sAdhu, aparigraharUpa bIjAthI na jItAyela, aparAbhUta 2, 72mo mahAgraha 3. saMvaravALo). anuttaraupapAtika deva vizeSa ke devavimAna 4. sAtamo 3parivaE - maNi (trI.)(jenI pAse koIpaNa prakArano prativAsudeva 5. zrI>RSabhadevasvAmInA 63mAM putranuM nAma 6. parigraha nathI tevI strI, sAdhAraNa strI) te nAmanA caudapUrvadhara AcArya 7. meru parvatanA uttarabhAge paridiyA - 3pariNItA (strI.)(vezyA, rakhAta, anAtha Avela rucaka parvatanA kuTanuM nAma 8. jaMbUdvIpanI jagatInA koTanA strI, 2. vidhavA strI 3. dAsI ke devadAsI) uttara dizAnA dvAranuM nAma 9, lavaNasamudra dhAtakIkhaMDa aparidiyAmaUT - aparigrahItAmana (.)(avivAhita kAlodadhisamudra ane puSkarodadhi samudranA eka daravAjAnuM nAma) strInI sAthe maithuna sevavuM te, zrAvakanA brahmacaryavrata-cothAvatano aparApha - 3pa2natA (strI.)(mahAvatsA vijayanI mukhya bIje aticAra) rAjadhAnInuM nAma 2. vaprakAvatI vijayanI rAjadhAnInuM nAma 3. aparipattamA - parityakSAmamA (I.)(jeNe dazamI rAtrinuM nAma 4. aMjanagirinA uttarabhAge rahela vAvaDInuM kAma bhogone choDyA nathI te, indriyonA manojJa pAMca viSayone nAma che. aMgAraka mahAgrahanI agamahiSInuM nAma 6. badhA jeNe tyajyA nathI te) mahAgrahonI cothI agamahiSInuM nAma che. rucaka parvatanI AThamI mAra - parIkSa (tri.)(yogya parIkSAthI vikala, yogya dikumArikAnI mahattarAnuM nAma 8. AThamAM baLadeva-vAsudevanI parIkSA vagaranuM) mAtAnuM nAma 9, caMdraprabhasvAmInI dIkSA zibikAnuM nAma 10. apari chaUT - paricchanna (tri.)(AcchAdana vagaranuM, ahicchatrA tIrthasthAne rahela eka auSadhinuM nAma) anAvRta 2. parivAra rahita, parivAra vagaranuM) paramavidheyaMsa - aparAkRSTavidheyAMza(na.)(anumAnano eka parizraya - parIkSa#(tri.)(utsarga apavAdanA lAbhAlAbha prasiddha doSa) vicAryA vagara pravRtti karanAra)
Page #620
--------------------------------------------------------------------------
________________ apaDhamasamayasuhamasaMparAyasaMjama - pappatti - prAthiiratva ()(viSayagrAhya vastune prathamasamathakUrmasaMpAthasaMyama (pu.)(sUkSma saMparAya saMyama pharasyA vagara viSaya vastune grahaNa karanAra indriyano dharma) prApta karyuM jene ekathI adhika samaya thayA che arthAta dazamuM sA()- pramu(kuM.)(nokara vagere, svAmI sivAyano guNasthAnaka prApta karyuM jene ekathI vadhu-be traNa samaya thayA hoya 2. asamartha) te-sarAga saMyamI, dazamAM guNasthAnaka-sarAga saMyamano bheda) 3pa(pa)mannArItra - mArjanazatra(tri.)(rajoharaNAdi magustvatha - gaNapata (fa.)(jene jaNAvavAmAM na Avela vaDe pramArjanA na karavAnA svabhAvavALo, apramArjanAzIla sAdhuhoya te, bekhabara hoya te) - sAdhvI) patta - kapatra(tri.)(ayogya, lAyaka na hoya te, kupAtra 2, 5(5) nittA - prArtha (vya.)(rajoharaNAdi vaDe bhAjana zUnya, AdhAra rahita). pramArjanA na karIne, oghA vaDe nahIM puMjIne). 43uTH (tri.)(pAmela nahIM, amAsa, alabdha 2. pUrvamAM mA() nA - 3ufita(tri.)(rajoharaNa ke vastrAMcala nahIM sAMbhaLela). vaDe avizodhita, rajoharaNAdithI apramArjita-nahIM puMjela) mapattanAta - patranIta (tri.)(jene pAMkha nathI AvI tevuM = (5) jayarAri () - 3 pramAnitavAra pakSInuM baccuM, pAMkha vagaranuM pakSInuM baccuM). .)(pramArjanA karyA vagaranA sthAnamAM besanAra cAlanAra maLamapattanovaUTI - WHthavanA(strI.)(yauvanane prApta na thayelI mUtrAdi visarjita karanAra-sAdhu, asamAdhinuM bIjuM sthAnaka strI, kumArikA, bALA) sevanAra) pattabhUmi (3)- prAmamUpinna(pu.)(jeNe bhUmikAne prApta apa (pa) niyukti pAsavabhUmi - nathI karI te, aprApya bhUmivALo, dUra rahyo hoI ISTasthAne na sapramAnaMtijhamaLatotrapravabhUmi(strI)(pauSadhavratamAM pahocela) uccAra-pAsavaNanI bhUminI barAbara pramArjanA na karavAthI ke savilaya - praviSaya(tri.)(aprApya che grAhya vasturUpa muddala na puMjavAthI lAgato aticAra) viSaya jene te-mana locana, aprApyakArI indriya) 5 (M) rfQ nisigAsaMthAra - mapatti - mapatri(tri.)(jene kaMI AdhAra nathI te, AdhAra pratiSThAmatizAsaMtI(g.)(pauSadhopavAsano eka vagarano) aticAra, apramArjita duSpamArjita zayyA saMsmAraka doSa) kavtti(strI.)(prIti vagaranI, prema rahita) ()matta - 3pramatta(vi.)(apramatta, apramAdI, madAdi apabhya - apadya (tri.)(apathya, zarIranI prakRtithI viruddha cha prakAranA pramAdathI rahita) bhojana-pANI). 3pa (m) mattasaMnaya - apramattaiAta (I.)(sAtamA 5()rathA -marthana(3.)(icchA na karavI te, prArthanAno guNasthAnake vartato jIva, sarvapramAda rahita saptamaguNasthAnakavartI abhAva, abhilASa na sevavo te) pa()sthi6 - unfthata(tri.)(vaNamAMgeluM, anicchita, gapa () wttAMgathaTUTBIT - DupattasaMvata TUsthAna aprArthita AvI paDeluM). (1)(apramattasaMyata guNasthAna nAmanuM sAtamuM guNasthAna, mau(g)sthiyapattha(Oi)-maurfthataprArtha(tri.)(jene sAtamAM guNasthAnakanuM nAma). koI na icche te aprArthita-maraNane icchanAra, maraNano mapa () maUT - pramaUT (.)(pramANathI adhika 2. abhilASI) apramANa-asatya, prAmANya viruddha). pa6 (2) - 3pa6 (.)(paga vihIna 2. vRkSa 3. parigraha pa(M)mAmo()- apramAni (tri.)(batrIsa 4. sUtradoSano eka bheda 5, siddhAtmA-muktAtmA). koLIyAthI adhika AhAra karanAra, apramANabhojI) padaMta - apavaMza (kuM.)(pittaruci) 3pa() mAya - makara(pu.)(pramAda rahita, pramAda varjana mag (M) sukSama - praSyin (tri.)(adveSa na karato, lakSaNa batrIsa yogasaMgraha paikIno 26mo yogasaMgraha) dveSa na karato). 3pa()amarapratyakSA (trI.)(pramAda aparvata - mapadravat (tri.)(maraNa pAmato, marato) : vajIne paDilehaNA karavI te, apramAdIpaNe aNaccAviya Adi cha prakAranI paDilehaNA karavI te) 91
Page #621
--------------------------------------------------------------------------
________________ aparipAya - paripata (tri.)(je potAnA svarUpathI aparimiyasattajutta - aparimitasattvayukta rUpAntara na pAmela hoya te-padArtha sAdhune bhikSAmAM je pUre (ji.)(aparimita vairya yukta, parimANa rahita parI acitta na hoya tevo AhAra levAthI lAgato eka doSa, vRtibaLavALo) eSaNAno sAtamo doSa). 3parivaI - JparIvartamAnA (strI.)(je parAvartana na 3pariNAma - aparipaImaw()(alpamati ziSya, jene pAme tevI karma prakRti, parAvartamAna prakRtithI bhinna prakRtijinavacananA rahasyo pariNAma nathI pAmyA tevo ziSya, aparAvartamAna prakRti) sUtrArthano ajANa sAdhu) 3pariphittA - apacyavAya (matra.)(samagrapaNe grahaNa karyA mAiiALA - manirvA (ra.)(sarva taraphanuM mAnasika vinA, bilakula grahaNa na karIne) ane zArIrika duHkha-pIDA) variyALA - parijJA (matra.)(jJaparijJAthI nahIM apatti - gari (tri.)(nahi jaNAvAyela, jANakArI samajIne ane pratyAkhyAna parijJAthI pratyAkhyAna na karIne, prApta na karela). samajaNanA abhAvamAM paccakakhANa karIne). paviUI) - saparisAta (tri.)(jJaparijJAthI nahIM samajela parivAra - parivAra (tri.)(maithunasevA rahita, ane pratyAkhyAna parijJAthI pratyAkhyAna na karela, samajaNanA paricAraNA rahita) abhAvamAM karela paccakhANa) apariDiya - pratitita (tri.)(sthira, apatita, parihaMta -- paritAnta (tri.)(nahi thAkela, nahIM kaMTALela) acara) arihaMtana () - matAntonu(tri.)(khedarahita pariNA (ra) rU(vi)() - 3pazriAvina samAdhivALo, saMyamamAM jenA yogo avizrAtta che te) (kuM.)(jemAMthI pANI vagere na jhare tevA tuMbaDAdi pAtra 2, paritAMvaUTyA - aparitApanatA (strI.)(zarIramAM saMtApa na bhAvathI karmabaMdha rahita 3. ziSyanI gupta AlocanA anya Upajavo te, zarIre paritApa na thavo te). pAse na prakAzanAra guru, gAMbhIrya guNADhaya guru) saritAviya - 3paritAvita (tri.)(svataH ke bIjAthI parisAda - 3parizAda(pu.)(khAtA khAtA na DhoLavuM te mAnasika ke kAyika saMtApa jene nathI thayo te). 2. zavyA-saMthAro 3. pATa-pATalA vagere). paritta - pati (pu.)(sAdhAraNa zarIravALo jIva 2. parikSA - pariTisa (tri.)(nIce DhoLyA vagaranuM, anaMta saMsArI jIva) jene pheMkavAmAM Avela na hoya te). paPi - 3uta (tri.)(je koInAthI parAbhava na pAme apariddhi - pariddhi (tri.)(doSasahita, azuddha 2. te, jeno koI parAbhava karI na zake tevo dhanavAna ke baLavAna) ayuktivALuM, yukti vinAnuM). amiga - apariNA (pu.)(paribhogano abhAva, vastra- kapalesa - mariSa (ni.)(jemAM kaMI zeSa rahyuM nathI te, alaMkArAdi je vAraMvAra bhogavAya tevI paribhoganI saMpUrNa, saghaLuM) sAmagrIno abhAva) parihariya - saparihari (pu.)(mulaguNa ane aparimANa - saparimA (ki.)(kSetrathI ke kALathI parimANa uttaraguNonA doSone nahIM tyajanAra athavA mUlottaraguNone vagaranuM, kSetra ane kALanA pramANathI rahita). dhAraNa na karanAra 2, jainetara gRhastha Adi) aparimitha - aparimita (tri.)(parimANa vagaranuM, mavitAva - aparapitA (.)(bIjAne pIDA na ApavI mAparahita, atyanta vizALa, moTuM). te, parapIDAno tyAga) mami pariSada - 3pamitaparigraha(.)(parimANa maparovatAvi (1) -- paropatApinna (pu.)(sAdhunA rAhata pAragraha, anApa-sanA pariMgraha, moTo parigraha) guNAnuvAda karanAra, sAdhu puruSonI prazaMsA karanAro, upamiyavatra - pativratta (tri.)(aparimita bala che sajjanono prazaMsaka) jenuM te, atyaMta balavAna) apatti - apakSa (tri.)(agnithI saMskAra pAmela nahi, aparimiyamaNaMtataNhA - aparimitAnantatRSNA kAcuM, sacitta, apakva-anna-phaLa-auSadhAdi) (trI.)(aparimeya dravyane vize akSaya vAMchA, nahIM maLelA padArtho meLavavA viSayaka amApa tRSNA) 92
Page #622
--------------------------------------------------------------------------
________________ upaniyaMvaUT - pratiya (tri.)(nahi chupAvato, asalyanesa - gapratiklezyA (strI.)(aprazasta vezyA, nahIM saMtADato). kRSNa-nIlAdi azubha lezyA) atiSyi - 3parijIina (tri.)(amAyAvI, mAyA apasatthavihagagatinAma - aprazastavihagagatinAman vagarano, chaLa-kapaTa rahita) (.)(nAmakarmano eka bheda, azubha vihAyogati nAmakama) 3navA - prati (f) mukhya (tri.)(akuTila, apariyA - aparA (trI.)(cha, paTAlikA) saraLa, vakratA rahita) paNuM - apazu(kuM.)(dvipada ke catuSpada pazuonA +gaprati (pari) zukya (ma.)(mAyA nahIM karIne, kuDa- parigrahathI rahita, zramaNa) kapaTa na karIne, prapaMca na karIne). pasamAna -- apazyanta (tri.)(nahIM joto, nahIM dekhato) upanicchaUOT - paricchanna (tri.)(anAvRta, DhAMkyA 3paTTa - 3@(.)(sArI vastu maLe atyaMta phulAi na vagaranuM 2. parivAra rahita). janAra, sukha-duHkhamAM samabhAva rAkhanAra) patnabaMdha - 3aparinthi (uM.)(svAdhyAyAdimAM ALasano prapadu - apramu(kuM.)(nokara 2. asamartha 3. anAtha) abhAva 2. svAdhyAyAdimAM vipnano abhAva) madurbata - jhavmuvana (tri)(prabhAva rahita, sAmarthya 35 (kha) nIur - HutnIna(tri.)(asaMbaddha, anAsakta, rahita, prabhAvahIna) saMga rahita) apADuMthA - patri (strI.)(pAtra-bhAjana rahita sAdhvI, apavaI - YpavaLa ()(mokSa, mukti, sarvakarmakSayathI apAtrikA-sAdhvI) utpanna AtmAvasthA, Atmattika duHkhano vigama jemAM che te) pArTa - pravRtta (tri.)(vastra rahita, AvaraNa rahita, apavavI - mapavanavIna (.)(mokSanuM kAraNa, muktino nagna 2, uttarIya vastra rahita) hetu) paUT - pAna(tri.)jala rahita 2. caturvidha AhAra apa () vattA - 3vartana (ja.)(pravRttino abhAva) rahita 3. dAhopazamaka pANI jevo ThaMDo peya padArtha, ke je pavIya - apavA (pu.)(bIjuM pada 2. apavAda, niMdA) gozALAnA matane saMmata hato 4, ekAMtare upavAsa). apa (m) vira - HpravRtta (tri.)(jayAM pravRttino abhAva apAya - apAra (tri.)(viziSTa prakAranA chaMdonI racanAnA che te, pravRtti rahita, tattvathI nivRtti pAmela). yogathI varjita, viziSTa chaMdaracanA vagaranuM) Hpa (g) vitti - pravRtti (strI.)(pravRttino abhAva, apAchaLa - machinna (fz.)(jenA paga dAyelA nathI mana-vacana-kAyAnA gADha vyApArano abhAva) te) mA (5) saMsaLam - prazaMsanIya(tri.)(prazaMsAne para - pAra (vi.)(pAra vinAnuM, anaMta, cheDA vagaranuM) ayogya, sAdhu-sajjano vaDe prazaMsA karavAne ayogya) mAraMbha - mapArama (tri.)(kinArAne nahIM pAmela, saMsAra apa (5) saM - 3 (tri.)(je parAbhava karavAne samudrathI pAra na Utarela). azakya hoya te 2. sahana karavAne ayogya) apAra - aparA(tri.)(tIrane prApta nahIM karanAra, pAra apa (ppa) sajjhapurisANuga - aprasahyapuruSAnuga vinAnuM). (tri.)(jeno parAbhava nA thaI zake tevA puruSane anusaranAra) pAma(za-j.)(vizrAma, visAmo) mau (M) sa0 - prazasta (tri.)(azobhanIya 2. aparva - pApa (tri.)(jenA azeSa-samasta karmakalaMka cAlyA aprazaMsanIya 3. grahaNa karavA yogya na hoya te, ahitakArI gayA che te, pAparahita, sarvathA zuddha) 4. baLa varNAdi nimitte pratisevanA karanAra) apAvabhAva- pApamAva(tri.)(nirmala bhAvavALuM citta che patthavRtta - ma takSetra (1)(kharAba kSetra 2. agrAhya jenuM te, labdhi AdinI apekSA rahita zuddha citta jenuM che te) kSetra-zarIrAdi) apAvaATI - 4KIgvat (tri.)(prApta nahIM karato, nahIM pasthitra - 3pratidravya (.)(aprazaMsanIya dravya, meLavato, hAMsala na karato) asuMdara dravya, kharAba padArtha).
Page #623
--------------------------------------------------------------------------
________________ apAvaya - 3 pApalI (.)(zubha vicArarUpa prazasta manovinaya 2. niSpApa vANI uccAravArUpa prazasta vacanavinaya). mAvA - mAvA (strI.)(apApApurI, pAvApurI nagarI) kapAsa - pAza (.)(baMdhanano abhAva). sapAsathathA - pArthasthatI (trI.)(zithilAcArarUpa pArzvasthapaNAno tyAga). pasijhana - arvA (madhya)(vicAryA vinA, nahIM vicArIne) pa (vi) - pa (patra.)(paNa, saMbhAvanA) mapiTTIyA - pikvatA (strI.)(lAkaDI AdithI tADanano abhAva, na pITavuM te) para - priya (tri.)(amItikara, apriya darzana che jenuM amukavAra - pRthAvirA () pUchavAmAM Avela na hoya chatA kathana karavuM te). mArksavaUT - puchAtavana (1.)(zithila AlaMbana, aDha hetu) mapu2UTiAya - 3punaHrAta (tri.)(pharI evuM mithyAcaraNa nahIM karuM tevA nizcayavALo). puNa vyava - apunarava (kuM.)(punaH maraNano abhAva, devayonimAMthI cyavIne punaH tiryaMcAdi yonimAM utpanna na thavuM pittaLanoratA - mapAnIyora(pu.)(jenuM pANI pIvA yogya na hoya tevo megha). paUT - pazuna(tri.)(cADI-cugalI na karanAra, 2. chedana-bhedana na karanAra). pIra - pratirakSa(tri.)(amanojJa, jenAthI aprIti upaje tevuM) mAhidya - pratikSarahita (tri.)(aprIti rahita, prIti karAvanAruM). pItA - nitara (tri.)(atyaMta amItikara, ati amanojJa, khUba asuMdara) sapI (7) kathA - pInatA (strI.)(pIDAno abhAva, pIDA na upajAvavI te) sapIDiya -- 3pIDita (ni.)(tapa saMyamAdi pIDAthI rahita, jene pIDAno abhAva che te). puSyi - sapRSTha(tri.)(pRcchArahita, pUchaDyA vinAnuM, jene pUchavAmAM nathI AvyuM te) puna - apUrca (tri.)(avaMdanIya, pUjAne ayogya) sapukuM- puSTa (tri.) durbala, kRza, puSkaLa nathI te). *pRSTha(tri.)(jene pUchavAmAM nathI AvyuM te, pRcchA rahita). 3mapuH - gapuchadharmana(pu.)(agItArtha, jene AtmAmAM dharma spardho nathI te). panAmA - gytnAmi (I.)(abhigrahavizeSadhArI apurvadhA - purva(kuM.)(punaH kyAreya paNa mohanIya karmanI utkRSTa sthitine na bAMdhanAra jIva, rAgadveSanI majabUta gAMTha jeNe bhedI che te). apujIlma - punardhava (.)(jeno pharIthI janma nathI thavAno te, punarjanmarahita-siddha) saputrAva - maya(tri.)(pharIvAra nahIM thanAra bhAva, pharIvAra nahIM thanArA karma, apunarbadha kAvasthA) puJIT IN - apunarAma (tri.)(nitya 2. jenuM pharI Agamana nathI te, siddha 3. mokSa, mukti) puOTRvattA - punarAvartava(kuM.)(jene saMsAramAM punaH nathI AvavAnuM te, siddhAtmA 2. mokSa). kapuparavitti - 3punarAvRtti (.)(saMsAramAM jenuM punarAgamana nathI te, siddha bhagavaMta, punarAvRttino abhAva, siddhasthAna) apuratta - punarui (tri.)(pharIvAra nahIM kahevAyela. punarukti doSa rahita) kapuOUT - (fa.)(puNyahIna, abhAgI, nipuNyaka 2, tIvra azAtAvedanIya karmavALo 3. pApAcArI anAya) pUof (a.)(je pUrNa nathI te, pUrNatA rahita, apUrNa) puJUkSaL - apUa5 (kuM.)(asamApta kalpa, kalpaAcAra samApta nathI thayo te) maguyfSaya - pU nya (pu.)(asahAya evo gItArtha, niHsahAya gItArtha-sAdhu) pura - maya (tri.)(jene putra nathI te, baMdhujana rahita re, nirmama). puN - gaj(kuM.)(napuMsaka, nAnyatara, puruSAtana rahita) mapurakSara - purA (kuM.)(asatkAra, anAdara) aparAdha - 5% (a)(anAdarane prApta thayela, sarvatra avajJAnuM pAtra thayela) sAdhu) . 94
Page #624
--------------------------------------------------------------------------
________________ tevuM) apuratta - apUrva (tri.)(pUrve kyAreya joyuM ke sAMbhaLyuM na hoya pada - pada(kuM.)(nizcaya 2. matijJAnano trIjo bheda 3. tarka, viziSTa jJAna, buddhino chaThTho guNa 4. prathabhAva, kapurisa - puruSa (pu.)(napuMsaka, puruSatvano abhAva) bhinnatA) purasadaAl25{ - 3puruSAraparAma (tri.) puruSatvane ag - H5 (tri.)(thoDuMka, alpa, sToka 2, abhAva) ucita parAkrama vinAno, manuSya tarIke chAjatA puruSAtanathI maM () - mAtma (kuM.)(AtmA, jIva 2. svayaM, pote rahita). 3. zarIra 4. svarUpa che. prayatna 6. mana 7, buddhi 8. agni purasavA - jhapuruSavAra (2) - (6, 9. vAyu 10. sUrya) trI.)(napuMsakavAda, koInI napuMsaka tarIkenI aphavA phelAvavI aMyuSpagucchamaravAva - padaMTchamakSa vita te, koInA upara napuMsakapaNAno Aropa mUkavo te) (1.)(apakva-duSpakva-tuccha AhAranuM bhojana karavuM te) mapurohiya - mapurohita (tri.)(jyAM purohita nathI tevuM magoya - mavyoga (.)(niSkAraNa, prayojanano sthAna Adi, jayAM tathAvidha prayojananA abhAve purohita abhAva, anupayoga, anathI. nathI te sthAna) - anyA(tri.)(jayAM kIDI vagerenA IMDA nathI tevuM putra - pUrva (tri.)(navuM, vilakSaNa 2. pUrvenA sthAna Adi-ahIM alpa zabda abhAvanA arthamAM vaparAyo anubhavela hoya tevuM, traNa karaNamAMnuM eka karaNa, apUrvakaraNa) che). puvAra - apUrvara (1)(AThamuM guNasthAnaka, maujhUMpa - prampa (tri.)(nizcala, avicalita, acaLa) sthitighAta rasadhAtAdi pAMceya bhAvo je pUrve nathI thayA te eka prazna - nyumana(tri.)(haLukarmI, jene have thoDAka ja sAthe thAya tevo pariNAma vizeSa) karmo bhogavavAnA rahyAM che te). apuvvakaraNaguNaTThANa - apUrvakaraNaguNasthAnaka maUhammata - atpardhatA (tri.)(alpakarmavALo. jenA (1.)(AThamuM guNasthAnaka, apUrvakaraNa guNasthAnaka) karma thoDAMka ja rahyAM che te) puSyaTIT/INT - apUrvajJAnapar (.)(navuM navuM jJAna HpaththAvAva - anyafpratyAghAta (tri.)(alpakarma prApta karavuM te 2.aDhAramuM tIrthaMkara nAmakarmabaMdhanuM kAraNa) sAthe manuSyayonimAM Avela, haLukarmo sAthe janmela) mapu(pu) suda - mantotsa(tri.)(vihvaLatA rahita, maMvata - atpAta (ra.)(alpakALavALo, thoDoka avimanaska, uchAMchaLApaNAthI rahita) matta - maythavatva (tri.)(niraMtara saMyamayogamAM vartanAra, siiA - maci (a)(jene thoDI ja kiyA lAge che saMyamanA yogothI abhisa) te, jene alya kamabaMdha lAge che te) gapudattANugor - pRthavasvAnuyor (uM.)(anaMtAgamAM mAjiriyA - atpayiA (strI.)(nirdoSa vasati, paryAyavALo anuyogano eka bheda) kAlAtikramAdi yathokta doSa rahita upAzraya) pUyA - apUnA (trI.)(pUjAno abhAva) maMvinaMta - atpanAna (tri.)(alpa kheda ke sapUta - apUrata (tri.)(AcaraNa na karato) parizramavALo 2kheda ke parizramano abhAva che jene te) apeka - peca (a.)(pIvAne ayogya, magha-mAMsAdi) aUTA - atpaSya (tri.)(alpa spaMdanavALe, paiyag - vikSa(ki.)(casurahita, netra vinAno, hAtha-paga-mAthuM vagere zarIranA aMgone na dhuNAvanAra) aMdha) prazno - atyahUdana (tri.)(strI rUpadarzanAdimAM apedya - apekSa(a.)(karmanirjarAnI apekSA rAkhanAra) phatahalatA rahita). apona - mapuTUna (pu.)(jene pudgala nathI te, pudgala maModa -- anyaaoi (uM.)(krodharahita, bhAva UNodarIno rahita 2. siddha bhagavaMta). eka prakAra). parisiva - 3paSi(.)(puruSa pramANathI adhika 3MvAra -- kanyAkSara (1)(thoDAka zabdo, thoDAka akSaro, agAdha jalAdi). alpAkSara hoya te-guNavatsatra). pariNIya - pauruSeya(tri.)(puruSa pramANathI adhika apUja - gAbhana(kuM.)(svayaM, pote) agAdha jalAdi 2. je puruSa racita na hoya te-veda) 95 kALa)
Page #625
--------------------------------------------------------------------------
________________ UNITH - prANa (1)(aMdhakAra, aMdhAruM). MdhaUT - pravaghara (tri.)(alpadhanI, alpamUlyavALuM) maM|ttA (teNI-trI.)(kauMca-kocAno velo, vanaspati maupaUH - anya pravezadda(tri.)(alpa pradezavALA karma, vizeSa) jenA pradezadaLa ochA che tevuM karma Adi) ma tatha - mAtmacinta(kuM.)(maraNa mATe abhyaghata, gaMAnavanAtha - alpaparyAyanAta (ra.)(tyajavA yogya mRtyu mATe taiyAra) turacha evA photarAM vagere) apUrhatamajhu - atpati (tri.)(svachaMda buddhivALo, maUpabitta - AtmanivRtti (strI.)(AlocanA dvArA svecchAcArI, potAnI mati anusAra vartanAro) sva ane paranI nivRtti karavI te) apUna () - AtmajJa (tri.)(yathArthapaNe AtmAne Mdi - 35riprada(uM.)(alpa pramANamAM oLakhanAra, AtmajJa 2. svAdhIna). dhanadhAnyAdi sAmagrIno saMgraha karanAra) Mnorpha - Atmati (pu.)(jJAnasvarUpa, jJAnAtmaka madhyaparizcaya - alpaparityAna (kuM.)(alpa tyAga, thoDo puruSa-AtmA) tyAga) Maa (rezI-tri.)(svAdhIna, Atmavaza) sakhapada - 3anyaprANa (tri.)(jayAM koIpaNa jIva-jaMtu nathI madhvajJa - 3 GrU (vi.)(ko-kaSAyayukta vacana na tevuM sthAna, jIvAkularahita bhUmi) bolanAra, bhAva UNodarI karanAra) maUpANi () - nyaprAzina(tri.)(alpa avizaMTa - 3pratiUTI(tri.)(jeno koI pratipakSI- pramANamAM jala vagere peya dravya pInAra) mallarUpa kAMTo nathI te, virodhIo vagarano) mafpasi() - matpafpazina(tri.)(mitAhArI, mavivigha 8 mativRtta (guM.)(pradoSakALa-saMdhyAkALa) alpAhArI) 3uUT - AtmIya (tri.)(svakIya, potAnuM 2. zarIra) IMGi () - mRtvamafkSana(tri.)(alpa bhojana 3LUchaMdra - mAtma (tri.)(svataMtra, svachaMda) karanAra, alpAhArI). mauI - mAtmArtha (tri.)(svArtha, 'AnAthI mArI maMmava -- THva (vi.)(jenA thoDAka ja bhava bAkI rahyA AjIvikA cAlaze' tevuM svaprayojana). che te, alpa saMsArI) saMU - AtmI(tri.)(svakIya, potAnuM) 3Mmasi() - maitvamaNina(tri.)(thoDuM bolanAra, gaUTI - mAtmajJAna (1.)(AtmajJAna, kAraNa hote chate alpa bolanAra, bhASAsamitivALo) prayogamatisaMpano bheda) madhumUya - TbUta (tri.)(jIvarahita sthaLa, jayAM maum -- AtmIya(vi.)(svakIya, potAnuM). sUkSmajIvono abhAva che tevuM sthAna) MLo - svayam ( vya.)(svayaM, pote) maME - 3tvamati (tri.)(alpabuddhi che jenI te, ochI akhatara - nyatara (tri.)(atyaMta alpa, ati thoDuM) buddhivALo) akhataravaMtha - manyataravanya (kuM.)(alpakarmano baMdha, jayAre [mAdhAparA - maMtpaHdIkarA (tri.)(alpa vajana ATha karmaprakRtino baMdhaka thaI pachI sAtano baMdhaka thAya tyAre te ane bahumUlya hoya tevA AbhUSaNo paheranAra-rAkhanAra) prathama samaye alpabaMdhaka hoya te). prakhara - mArata (tri)(kIDA rahita, kAmabhoganI vAMchA 3patumasuma - atyatumakuma (u.)(cAlyo gayo che krodharUpI rahita 2. anuttaravAsI deva) manovikAra jeno te, krodhavaza tu tu karI eka bIjAnuM apamAna ka ragar (tri.)(alpa karma che jene te, karmarUpI rajathI na karanAra) rahita) gappatta - anyatva (sa.)(tucchapaNuM) makhanAdanaMddhi - nyatAmadhi (pu.) vastra pAtrAdinI maMtti - matija(na.)(amItikAraka svabhAva, premano tuccha labdhivALo, phlezapUrvaka vastra-pAtrAdi meLavAnAraabhAva 2. mAnasika pIDA 3. apakAra 4. krodha) zramaNa,). patthAma - asthAma(a.)(alpa sAmarthyavALo, alpabaLI) . 96
Page #626
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3patnIeT - gajhanIna (tri.)(anya tIrthika ke pArthasthAdi maprasAra - mAsA ()(jemAM sAra alpa che tevo padArtha vize asaMbaddha rahenAra, anyatIrthika ke pArthasthanA saMgathI 2. asAra vastu) rahita) mausAvariyA - atpavitriyA (strI.)(zuddha makhanIyaHUT - mautnIyana (tri.)(kAmabhogo mAta- vasati, asAvagha-nirdoSa vasati). pitAdi svajano vize anAsakta rahyo thako, Asakti na maupura -- 3qzrata (tri.)(Agamano ajANa, Agamo rAkhato). nathI bhaNyA te-alpajJa muni). upanneva - utpannepa (tri.)(nIrasa AhAra, nirlepa AhAra 3urda - jUnua (ni.)(nahIM barAbara thoDuMka ja sukha jema ke caNA vaTANA vagere) jemAM che te, alpasukha che jemAM te) upanetA - mAnepA (strI.)(pAtra kharaDAya nahIM evo pUrSi -- nyarita (tri.)(jayAM harita vanaspati nathI caNA mamarA vagere vastu grahaNa karavAnI pratijJA karavI te, tevuM sthAna) cothI piMDeSaNa) maMhiMsA - ahiMsA (strI)(jemAM alpahiMsA che te 2. pavana - Atmavaza (tri.)(potAne vazavartI, svAdhIna) jemAM hiMsAno abhAva che tevI kiyA). maMvaisA - maMvA (.)(svachaMda sI. niraMkuzA strI) maM - (kuM.)(AtmA, jIva, jJAna-darzana-sukhAdi upavAk () - AtmavAra (kuM.)(advaitavAdI, je kaMI paryAyone satata pAmato rahe te Atmatattva) dekhAya che te mAtra AtmA ja che bIjuM kazuM ja nahIM ema ekaja madhyAya - mAdhyAyita (tri)(suMdara-manojJa AhAra vaDe Atmatattvane pratipAdana karanAra vAdI) svastha thayela) 3khavIya - atpavana (tri.)(jyAM zAli Adi bIja nathI. ppA - aApu (tri.)(alpa AyuSya che jenuM te, te, ekendriyAdi rahita sthAna) thoDuMka jIvana bhogavanAra). 3MvRddhi - vRSTi(strI.)(thoDoka varasAda, alpavRSTi) 3pyA 37 - alpAyunA (zrI.)(alpa AyuSya, jaghanya pravu0iAra - atpavRSTiAya (pu.)(alpamAtrAmAM AukhuM, thoDI jiMdagI, TuMkI jiMdagI) varasAda varase athavA sarvathA na varSe te-sthAnAdi) maU - prAkRta (kuM.)(vasanA tyAgarUpa abhigraha paraMtavatta - prazAnta (tri.)(jenuM citta zAMta nathI vizeSane dhAraNa karanAra) thayuM te, ati krodhAdithI dUSita cittavALo) 3khADara - pravara (1)(vastranA abhAvarUpa abhigraha ausaMtADuM - prAntamati (tri)(apariNata ziSya) vizeSa, vastra vagaranA rahevuM tevo abhigraha) maMvimag - mAtmaHkSakSa (na.)(AtmasAkSika ppA - Atma(kuM.)(AtmA, jIva, porno) anuSThAna, jemAM svasaMvitratyakSa viratinA pariNAmathI 35NAravimag() - bhikSana(tri.)(pApathI pariNata-sAkSi che te, potAno AtmA sAkSI hoya tevuM AtmAnI rakSA karanAra, durgatithI potAnI rakSA karanAra) anuSThAnAdi) uMAdhAra - utpAdhAra (kuM.)(sutrArthamAM nipuNatA rahita, 3usacitta - maraghasattvavira (tri.)(alpasattvavALuM citta sUtra ane arthano alpa AdhAra) che jenuM te, alpasattvavALo) (-- tvavadutva (1.)(be vastunI ppattama - AtmasaEE (vi.)(jemAM potAnA sahita sAta sarakhAmaNImAM paraspara hInAdhikapaNuM kahevuM te, be vastunuM che te, jemAM pote sAtamo hoya te) paraspara tAratamya kahevuM te) patti - satpattvi(tri.)(sattva vinAno, manobaLa 3ufmavera - Atmaniveza (pu.)(putra patnI vageremAM rahita) potAnApaNAno Agraha rAkhavo te, je potAnA nathI tene vize prasa6 - zabda (kuM.)(dhImAM svare bolavuM te, bhAva mahattva rAkhavuM te). UNodarIno eka prakAra 2. alpa kalaha) maMAyaM-tpAta (ra.)(AtaMka rahita, nIrogI, svastha, 3uthavaSNu - alpasara (.)nuNAdi jyAM rogamukta) alpapramANamAM che te, raja-kacaro nathI te sthAna) 97
Page #627
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3prAraMbha - atpAma (tri.)(kathyAdi vaDe pRthvIkAya Adi maLIye -- AtmIra (tri.)(Atmapradeza sAthe mizra thayelajIvono AraMbha samAraMbha karanAra) ekIbhAva pAmela) sAvA - jhavRtta(vi.)(AcchAdana vagaranuM, nahIMDhAMkela, 3gTTA () - mosthayina (tri.)(prayojana paDyuM chate baMdha karyA vagaranuM-ughADuM) paNa jeno vAraMvAra UTha-besa karavAno svabhAva nathI te) maMAvathakuvAra - pravRtAra (kuM.)(daDha samyatvI zrAvaka ke magfTTTTTTrrrrrrhsaMtAna - jeNe potAnA gharanuM dvAra mAMgaNane ApavA mATe ke vAdIne uttara anyattano vRttimattAna (tri.)(kIDInA ApavA mATe khulluM mUkeluM che, deDha samyakravI) nagarA-nIlaphula vanaspati-bhInI mATI-karoLiyAnA jALA khAda-vithA)(vAta karavI, saMdeza Apavo, samAcAra ATalI vastuothI rahita-sthAnAdi) kahevA). putya - 3 (vi.)(jaLa vagaranuM, pANI rahitaakhAdaUT - HTdhA()(aprAdhAnya, mukhya nahIM te) aMtarikSa) maMdira - mavAra (pu.)(alpa AhAra, mitAhAra, thoDo khulka - AtmIya(tri.)(AtmAmAM utpanna thayela, AtmIya) khorAka, svalpAhAra) pusuya- anvesuvA(ji.)(oNphukya vagaranuM, anutsuka, Mdira - anyAyavara (kuM.)(svapakSa parapakSa viSayaka uchAMchaLApaNA rahita, avimanaska) adhikaraNanA abhAvavALo, kalaha rahita, kleza vagarano) (reza)(pitA, janaka, bApa) uche- apesTa(tri.)(dhapakaraNa sivAya anya vastunI 3pponaeNma-topatnima(kuM.)(avidhie cAlanArA ziSyane IcchA na rAkhanAra, ahArI ke AhAranA tyAgI-sAdhu, maNi ThekANe lAvavA guru dvArA apAyela Thapako, yukti ane oLaMbhA kanakAdinA aparigrahI) sAthe ziSyane apAtI zikhAmaNa). priya - 33 (vya.)(apriyatA, aprIti, aprItikara 3uo(reza)(pola vagaranuM, Thosa, nakkara) 2. mananuM du:kha 3. mananI zaMkA) mauovaITRUTHdhAraNa - sabhyo pakSaRUIRcAra (2)(alpa karSita (tri.)(Apela, bheTa karela ra, vivakSA prApta, upakaraNa dhAraNa karavA te, alpodhi rAkhavI te) pratipAdana karavA mATe ISTa, 3. paryAyArthika naya) mauovara - dhava(ra.)(anulbaNa upadhi vagaranuM, nvita(a.)(thoDuM karela, halakuM karela 2. sammAnanI dRSTie thoDA dharmopakaraNa rAkhavA te) nIcuM, tiraskRta) ' kho - aAvA (tri.)(upara ke nIce ThAra-osa nathI piyari - priyo (trI.)(sAMbhaLanArane te, jhAkaLa biMdu rahita) apriya lAge tevI bhASA, koInA mRtyunA samAcAravALI bhASA, appasarapaMgha dhamannadhitva (tri.)(alpa aniSTa samAcAra) auSadhimaMtrabaLa jene che te, alpauSadhi maMtrabaLavALo) vitha - patana (kuM.)(vizeSane mukhya karanAro naya- mAtrA - mAnasa (na.)(hAthathI thApaDavuM - uttejita : paryAyArthika naya, je vizeSane mAne che. sAmAnyane nahIM tevo karavuM te, vAghane hAthathI thApoTA mAravA te) samayaprasiddha naya) macchAtninaMta - mAnyamAna(tri.)(hAthathI tADana pAmatuM, kapriyatA - priyati (stra.)(apremano hetu, apriyatA) hAthanA thApoTA marAtuM-vAgha) priyavahAra - paMtavyavahAra (pu.)('A jJAtA ane A praznA (1) naya - jhAtrita (tri.)(hAthathI tAMDana tenuM jJAna" ema bolanAre vacanathI sthApita karela vyavahAra) karAyela, hAthathI Ahata pAmela 2. vRddhi prApta, unnata) priyavada - priyavagha(tri.) du:khanA hetunuM nivAraka, duHkha pada - 3pRda(tri.)(spRhA rahita, nispRhI). ke maraNa jene apriya che te) madira -- kaTita (ni.)(ajarjarita, akhaMDa, akabaMdha mapriyara - priyavara (ni.)(jeno svara apriya hoya te, 2. sarva prakAranI virAdhanAthI rahita hoI aticArazUnya thayela) jeno avAja aNagamato hoya te) mahiyavaMta - kuTitatta(tri.)(askuTa-ajarjarita-jarA yAbiTa - marpitAnarpita (2)(dravya sAmAnya ane rahita dAMta che jenA te, majabUta dAMtavALo, vekhA vagaranA vizeSa ema ubhaya rUpa che tema pratipAdana karavuM te, dravyAnuyogano dAMtavALo) eka prakAra) 98
Page #628
--------------------------------------------------------------------------
________________ khuor - mAAnta (tri.)(AkrAnta, vyApta, sparza pAmela) A siddhAMta - mAdhyasiddhAnta (I.)(tIrthakara ra. momA(thA)- mothA (zrI.)(te nAmanI eka vanaspati katIrthiothI bAdhita na thAya tevo sAdvAda RtalakSaNa siddhAMta) vizeSa, latA vizeSa) 3va - 3 vALA(jI.)(ayodhyA nagarI 2, gaMdhilAvijaya sami ()- moti(1)(hAthathI thApoTA mArela, kSetranI rAjadhAnI) hAtha vaDe thapakI pAmela 2. pachADela) madhaddha - addhi (ra)(padya baMdhana rahita graMtha, padyabaMdha rahita (ho)a-1ova(.)(vRkSothI AcchAdita, latA- graMtha) gulma-gucchAdithI vyApta-pradeza, gIca jhADIvALo-pradeza) vakriya - dhvasthi()(apakvaphaLa, jemAM goTalI avamaMdava - gaSTa (B) vaEggs (kuM.)(nAgaravela- na bAjhI hoya tevuM kAcuM phaLa) drAkSAdilatAothI Aveti maMDapa, latAothI viMTAyela mAMDavo) dvamuLa - avadvazrata ()(gaghAtmaka zruta, gaghabaddha sarasa - papa (sa.)(anira, manane AhAda zrutajJAna, padyarahita gadyamaya kRta) upajAvanAra). saddhi - (i .)(jIva ane karmano sparza thAya che aNasamasa() - jhApamApana(ni.)(aparuSa-akaThora paNa baMdha thato nathI evuM mAnanAra nikUvano bheda, jainAbhAsI arthAta komaLa bhASA bolavAnA svabhAvavALo, vacananA vinaya mata) vizeSane dhAraNa karanAra) avaThThaltha - (tri.)(brahmaNyano abhAva 2. hiMsAdi 3navari () - 3anavaratna (.)(koIpaNa kriyAnuM viSayaka vacana 3, AtmAne ahitakAraka) phaLa che ja nahIM tema mAnanAra vAdI, aphaLavAdI) samavana - vana (ja.)(baLa sAmarthya ke utkarSano abhAva, aAta - 35 (a.)(mRdu-karkazAdi ATha prakArano sparza zarIranA baLathI rahita, azakta, durbaLa). jene nathI te, sparza rahita, sparza vinAnuM 2. kharAba sparzavALuM) jhavatta - mavatatva()(nirbaLatA, durbaLatA, daurbalya) mAsu - mavir (1.)(sacitta, prANasahita, amAsuka, mavana - arvatrA (strI)(jI, mahilA, akiMcitakarI-nArI) sajIva ra, agrAhya) addhi- (.)(hRdayamAM rahela bhAvane gopavavo te mahAkuthAravi()- prasuti vina(tri.)(sacitta 2. maithuna, strI saMga) vastuno upabhoga karanAra, sacitta vastu vAparanAra-grahaNa mahAjana - madinana(a.)(dharmiSTha, sarvajJa paramAtmAnA karanAra) upadezAnusAra vartanAra, manane jayAM tyAM na bhaTakAvanAra) aNaH - aspRzya (tri.)(sparza karavAne ayogya, aspRzya, mahAsa - madarbhezya (tri.)(jenI cittavRtti saMyamathI nahIM sparzavA yogya) bahAra na hoya te, saMyamamAM manoyogane sAdhanAra, saMyamamAM rata) makumArU - aspRhUti (.)(siddhigatinA aMtarAla evaduvAda () - vajuvAdina(tri.)(bahu bolanAra nahIM pradezone spazya vinA Urdhvagati karanAra jIva, siddhano jIva) te, alpabhASI) vaMdha - vanya (kuM.)(karmanA baMdhano abhAva) vasurA(ta) - savadata(pu.)(jeNe AcAra prakalpa nAmaka vaMdhar - avacakra (kuM.)(karmo na bAMdhanAra, ATha prakAranA nizIthAdhyayanano abhyAsa nathI karyo athavA te pachInuM adhyayana karmo paikI eka be athavA sarvaka nathI bAMdhato te, niruddhayogI) nathI karyuM te-muni, abahuzvata) vaMdhaa - vAsthava (tri.)(svajanAdi rahita, nirAdhAra) jhavAnu - mavAnuI(strI.)(cIkaNo padArtha, snigdha vastu) avaMja -- saidana (1.)(maithuna, strI Adi viSaya sevana, avIrdI - mAthA(strI. (karmanA baMdha ane udaya vacceno kALa, akuzala karma-abrahma) abAdhA kALa 2. be vastu ke be pradeza vaccenuM aMtara 3. bAdhAavaMmavana - madravargana(.)(abahmarUpa viSaya sevanano pIDA na karavI te) tyAga karavo te, zrAvakanI chaThThI pratimA). viiA - alAiirala(tri.)(jenA killAnI bahAra vasati sava - avaLuM (tri.)(nahIM mAravA yogya, vadha karavAnuM na hoya tevuM sthAna) ayogya 2. pUjaya, mRtyuthI mukta thayela). *gavAi (tri.)(gAmanI atyaMta najIkamAM rahela hoya te) *vAdhya (tri.)(nahIM aTakAvavA yogya, bIjAothI bAdhA rA - vAghanir (.)(abAdhAkALathI nyuna ' pahoMcADavAne ayogya 2. je AjJAkArI na hoya te) sthitivALI karmaprakRti) 99.
Page #629
--------------------------------------------------------------------------
________________ navIya - dvitIya (tri.)(jenI sAthe bIjuM koI nahIM te, matra (f) ta2 - 3Syantara (tri.)(putra-kalatrAdinI jema ekAkI, ekalo) atyanta najIkanuM-samIpanuM 2. aMdara, aMdaramAM rahela, aMdarano vRddha - vuddha(fa.)mUrkha, avivekI, tattvane na jANanAro bhAga) 3madhunAriyA - madhuddhanI rikSA (strI.)(jJAnavaMta chadmastha maganara (tri.)(aMdaranA bhAgamAM rahela, mAheluM, vaccenuMjIvanI vicAraNA) madhyastha). addhasipI (reza)(apekSAthI vadhu phaLanI prApti, manorathathI mai (mi) tarottam - agattarata:patraka adhika phaLanI prApti) (tri.)(madhyabhAgamAM citrakarmathI suMdara, madhyamAM addhi -- avRddhi (tri.)(tattvajJAna rahita, buddhihIna, suMdaracitrakAmavALa) ajJAnI) amaM(f)tarA - adhyaktasara(3.)(bhAvasaMgrahano evuEUR - vudha (kuM.)(abudha, ajJAnI, buddhi rahita, murNa, eka bheda) bAliza, tattvajJAna vagarano 2, avivekI). mai (bhi) taY - Tkhyattara (.)(aMgata mANasa, unA - avadhAna (tri.)(ajJAnI parivAravALo, najIkano vyakti, atyaMta vizvAsu maMtrI vagere) akalyANamitra parijanavALo). mamaMbhi)taerLam - saccatarAnI (pu.)(najIkano ghoda- avadha(kuM.)(jJAnano abhAva, ajJAna 2. tri. bodha prakhya vyakti, aMgata nokara, khAsa mANasa) rahita, ajANa) ai()taratava- adhyakta tapa(4) mokSano hetubhUta mohaMta - avadhavata (tri.)(nahi jaNAvato, nahIM jagAvato, AMtarika tapa, prAyazcittAdi cha prakAranuM atyaMtara tapa) nahIM samajAvato, upadeza na karato). garbha (mi) tarato - u ttarata (kAvya.)(aMdara khAne, navodi- modhi(TI.)(mithyAtvakArI jJAna 2, ajJAna 3. madhyamAM, vacamAM) jainadharmanI aprAmi) aai (f) tavasiya - agyArasana (.)(divasa mahilTanusa - vidhinuSa (tri.)(mithyAdaSTi, ajJAnI) daramyAna, divasanI aMdara) divIya - 3thavIna (1.)(samyaktanA abhAvanuM kada (f) tarasa - anAraparipat (I., kAraNa) strI.)(mitramaMDaLI 2, samiti nAmanI IMdranI AMtarika sabhA, modira - vadhA (.)(mithyAtvaphaLa-ajJAna, bodhi jene aMdaranI sabhA) nathI te, samyakta vagarano, bodha rahita, jenAthI bodhano abhAva sarbha(f)tarapALa - gatarAnI (tri.)(jenI aMdara che te ra, muM.sI. jainadharmanI aprApti 3. buddhi vizeSano abhAva) pANI che tevI corapallI Adi sthAna) bu - ma(kuM.)(svanAma prasiddha parvata, AbutIrtha) 3i (fr) tarapuraddhi - maganarapukkara 3ma - (.)(megha, vAdaLa 2. AkAza) (.)(mAnuSyottara parvatanI pahelA Avela puSkaravaradvIpano mamaMA - (pu.)(thoDAka telAdithI mardana karavuM te, ardhabhAga) ekavAra telathI mardavuM te-mAlIza karavI te) abbha (bhi) tarapupphaphala - abhyantarapuSpaphala baMdha - abhyaznara(.)(tela vagere lagADIne mardana karavuM (tri.)(patrAcchAdananA kAraNe jenA puSpa ane phala aSTa che te, dhRtavazAdi vaDe ke sahamrapAka telathI zarIre mAlIza karavI te) tevuM vRkSa) ameci - ati (tri.)(tela AdithI mardita, telathI maM(mi)taravariya - 34SyantaravAiirakSa(tri.)(nagaranA mAlIza karela-zarIrAdi) madhyabhAganI sAthe killA bahAranA bhAge makAnonI hAramALA maji (ne) ttA - amyukya (avya.)(tela AdithI mardana kyAM che te nagarAdi) karIne-mAlIza karIne) maM (mi) tara0 - Jttarazna (pu.)(rAjAnI atyaMta abhiya - gati (fz.)(tela AdithI mardana karela, najIkamAM rahenAra puruSa 2, aMdarano vyakti, aMtaraMga) tailAdithI coLela) ema (kiMma) tara ddhi - agyAra vya (trI.)(avadhijJAnano eka bheda, adhyetara labdhi) 100
Page #630
--------------------------------------------------------------------------
________________ aH (fkr) tarabaRI - manarAvvA mavaddI - HpravAtma(1)(jalayukta vAdaLa, pANIthI (zno.)(gocarIno eka bheda, bhikSAno eka bheda ke jemAM bharelA vAdaLa, AkAzagata jaLayukta megha) zaMkhAvartanI jema gocarI levAya che) 3masaM - agrasthA(strI.)(raMgaberaMgI vAdaLovALI saMdhyA, 3i (f) tarasaddhayA - macattarazAriddhiA saMdhyA samaye dekhAtA raMga-beraMgI vAdaLo) (zrI.)(kAyotsargano eka doSa, kAyotsargano zakaToddhikA doSa, zremapaMtha- agra saMskRta(1)(vAdaLothI AkAza chavAI javuM jemAM AgaLanA baMne aMguThA joDI devAya ane eDI khullI rakhAya te, vAdaLothI gherAyeluM AkAza) 3masaUT - 31myasana (.)(eka ja kriyAnuM punaH puna: karavuM 3matramaM (f) tAdi- gaoNftha (kuM.)(avadhijJAnano te, satata abhyAsa) eka bheda) mahmA - (avya.)(eka ja kriyAne punaH punaH I (mi) tariyA - gantari (trI.)(aMdaranA karIne, zIkhIne, abhyAsa karIne) bhAgamAM rahela paDado, atyaMtara paDado) 3 mahi - 3arthAtha (tri.)(vadhAre, vizeSa, adhika, magpham - khyArthiAtavya (tri.)(koInA upara khoTo atyanta) Aropa lagAvavo te, cora na hoya tene cora kahevo te) diyatA - sthafdhaLatara (tri.)(atizaya vadhAre, makSaavi (reza)(apayaza, akIrti) atyadhika, vipulatara, vistIrNa) 3mavallA -adhyArathrAna(.)(koIne khoTo ALa Apavo, adabhAga - 3abhyA!TH (kuM.)(sanmukha AvavuM te 2. yuddha 3. prakaTa rIte AkSepa karavo, khoTI sAkSI pUravI). virodha 4. najIkamAM rahevuM te). XX$ur - 3 channa (tri.)(vAdaLathI AcchAdita, bhAvi - mizna (.)(Agantuka, mahemAna, vAdaLachAyuM), prAhuNo, atithi) amada(reza)(pAchaLa jaIne, anugamana karIne) mAnada - 3adhyAta (pu.)(Agantuka, mahemAna, prAdurgA, bhaUTI - maganujJA (stra.)(kartavyaviSayaka anumati atithi) ApavI te, anuSThAna viSayaka anujJA-rajAmaMdI karavI te) mAvasiya - aSTAvakSaifzaka(1)(AMbA vagere jhADanA HTUCTya - gaganuNata (tri.)(kartavyarUpe anumati mULanI nIce rahela ghara). apAyela, kartavyanI AjJA apAyela) bbAsa - AkhyAna (za)(kuM.)(abhyAsa karavo te, vAraMvAra ubhaW - agata(tri.)(eka ja kriyAnI punaH punaH AvRtti AvRtti karavI te 2. samIpa, najIka 3. Adata 4. AvRttijanya karela, abhyAsa karela) saMskAra) madhyasthaUT - aSyarthanA(trI.)(paraspara kArya-pravRtti karAvavI 3 mAsaUT - abhyAsaUT (na.)(pAsatyAdine puna: te, IcchAkAra pUrvaka kArya karAvavuM te 2, prArthanA, vinaMtI 3. saMyamadharmamAM sthApita karavArUpa saMbhogano eka bheda) Adara, satkAra) mANaar - abhyAsa(kuM.)(nikSepo, sthApanA) 3mapatra - jhapaTana (1.)(abarakha, pRthvIkAyano eka -- (.)(pUrvanA abhyAsajanita bheda 2, vAdaLono samUha) saMskArathI utpanna thayela guNa) sAca (re-.)(rAhu) abbhAsajaNiyapasara - sakhyasanitasara 3mavAnuyA - prava7(zno.)(abhraka dhAtumizrita retI, (tra.)(abhyAsajanita prasara-dhArA, abhyAsathI utpanna thayela kaThaNa sacitta pRthvIkAyano eka bheda) vega, abhyAsajanya vegavALo) merahi - asthati (tri.)(rAjamAnya 2, satkAra prApta, abbAsabhya - 3rgAsastha(ni.)(najIkamAM rahela, nikaTavartI, gauravazALI-rAjaputra ke maMtrIputra) samIpavartI) umarA - araja (uM.)(saMdhyAnI lAlimAM, saMdhyA samaye bhAsattama - uccAravartitva()gavadi gauravazALI sUryakiraNothI AkAzamAM thatAM vAdaLanA varSo-saMdhyArAga) puruSanI najIka besavuM te, lokopacAra vinaya) dama+ - apavRkSa(kuM)(vAdaLathI banela vRkSano AkAra, 43 gyAsapracaya (kuM.)(varNanIya puruSonI pAse rahevAnuM je vAdaLe vRkSano AkAra dhAraNa karyo hoya te). nimitta che jemAM tevA sadguNone dIpAvavA te) 101
Page #631
--------------------------------------------------------------------------
________________ gyAsaprati(.)(guvAdinI najIkamAM besavAmAM AnaMda mammudritta - guthAtum (pravya.)(sanmAna ApavA mATe, mANavo te, lokopacAra vinaya). guru AdinI sevA mATe taiyAra rahevA hetu) mAvitti - adhyAtkRtta (sTI.)(rAja maMtrI vagerenI prakriya - asthira (tri.)(udyata thayela, taiyAra thayela, pAse besavuM te) sajja thayela 2. sanmAna ApavA mATe Ubho thayela) mAsAya - grAtizaya (pu.)(abhyAsano utkarSa bhaTTe - amrutthA (tri)(gudinI sanmukha janAra) atizaya, AvRttijanya utkRSTapaNuM) mammapheyarthaM- manuthAta(a.)(sanmukha jaIne satkAra karavA bAlAsA - mukhyAzAsana (.)(pAse besavuM te, najIka yogya). besavuM te) madhyAya - cuta (tri.) unnata, UMcuM, bahAra nIkaLI adhyAtiya - 3mASita(tri.)(draviDAdi dezomAM utpanna thayela, AveluM, atyanta utkaTa). drAviDa prAntamAM pedA thayela) mura - nnA (thA.)(snAna karavuM) mi - mya(kuM.)(snehanuM sAdhana tela vagere ra, telAdithI amulya - gamyu ()(udaya, caDatI, rAjalakSmI AdinI madana karavuM te) prApti) briSiya - 3rNyati(tri.)(telAdithI jene madana karavAmAM muchana - aNuthana (ki.)(abhyadayarUpI phaLa che AveluM che te, telAdithI mAlIza karela) jemAM te, udayaphaLane apAvanAra) mi - sanma (dhA.)(maLavuM, saMgati karavI) samudeva - (.)(abhyadayanuM kAraNa, udayane miUT - fpanna (tri.)(bheda rahita, abhinna 2. jenuM prApta karAvanAra hetu) vyAkhyAna karela na hoya te, avivRta) muthAjhitti - 3gRthA bhutti (stra.)(kalyANanI pramuvallA - 3JkSavyA (trI.)(pavanathI prerita thaI avicchinnatA, abhyadayanA vicchedano abhAva) paDatA jaLanA phorA-biMduo, sIkara) satramuka - adbhata (tri.)(Azcarya, vismaya 2. vismayakAraka mU5 - asthama(.)(udaya thavo te, caDatI, UgavuM te) 3. sAhitya prasiddha rasomAMno eka rasa) madhyama - Duta (tri.)(UgatA aMkuranI jema agrabhAga muvama - 3rgrupa = (.)(svIkAra, aMgIkAra karavuM te) kaMika unnata thayela, cAre bAjuthI bahAra phelAyela 2, UgI muvANidvaita-3JpAsiddhAta()(tarkazAstra prasiddha nIkaLela 3. UMcuM karela-upADela 4. jonArane ramaNIya lAge siddhAntano eka bheda) tema rahela) muvI - Dupata(vi.)(zrutasaMpadAne pAmela 2, saMprApta. dUta (vi.)(UMcuM, unnata). udayaprApta, svIkArela, aMgIkRta karela 3. samIpe gayela) mu ra - yuktayphAra (kuM.)(jenI AgaLa loTo govAmitha - mathukSi (trI.)(svecchAe svIkArela upADIne eka mANasa cAle tevo bhAgyazALI puruSa) kezaluMcana, bhUmizayanAdi cAritranA pAlanamAM thatI vedanA) mulAyamusiva - Du (jo) dratoti (tri.)(atyaMta majA - gamana (tri.)(akhaMDa, sarvathA avinAzita ra, UMcuM, ghaNuM unnata) vipAkasUtranA prathama zrutaskaMdhanA trIjA adhyayananuM nAma) munaya - aSNuta (tri.)(vadhavA mAMDela, vRddhigata thayela amANeka - manana (kuM.)(vipAkasUtramAM kahela vijaya 2. udyamI 3. jinakalpikAdimAMthI koIpaNa muni 4. ughata nAmaka corasenApatino putra) vihAra). munayamana - maghatArA (.)(jinakalpikAdi ughatavihArI sAdhunuM maraNa-pApopagamanAdi maraNa) samunnavihAra - aNuvidAra (uM.)(ughata vihAra). amuThThANa - asthAna(1)(daza prakAranI sAdhu sAmAcArIno navamo prakAra, guvadika sAme AvyuM chate Adara-sanmAna arthe UbhA thavuM te- temanI sevAmAM udyata thavuM te) 102
Page #632
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( prakSipta zabdo) akAla mRtyu: anavasare acAnaka mRtyu thAya te. trasanADI : eka gaja lAMbI-pahoLI ane caudarAja UMcI evI akiMcanatA : saMpUrNa aparigraha dazA. trasa jIvone janma-maraNanI jagyA (bhUmi) aNimAlabdhi: zarIra nAnAmAM nAnuM karI zakavAnI camatkArika ki! trasareNa: pAribhASika eka mApa, ATha bAdara paramANu barAbara je zakti te. eka trasareNu. aMDaja : IMDA svarUpe janma thAya te. datti: dhArA tuTyA vinA paDato AhAra ane pANI. atithi : jenA AgamanamAM tithi ajJAta hoya che. arthAta | dharmadhvaja : Indradhvaja, dharmano sucaka evo dhvaja. mahemAna. nimeSa: AMkhano palakAro. anindriya: mana, bAhya IndriyathI bhinna parasamaya: paradarzana, anya dharmanA zAstro. apavarga: mokSa-mukti-siddhAvasthA. pAnupUrvI ulaTA krame vastu kahevI. Ayatana : AdhAra, ghara, maMdira, Azraya. pUrvAnupUrvI kramazaH vastu kahevI. iMginImaraNa : viziSTha samAdhipUrvakanuM mRtyu. prakIrNa : chUTA-chavAyA viSayo, paracuraNa prasaMgo. udumbara : eka phaLa vizeSa, je anaMtakAya gaNAya che. pratyabhijJAna: pratyakSa darzana ane maraNapUrvakanuM jJAna. upAdhi : jJAnAdi guNonI vRddhikAraka sAmagrI. prAsukaH nirdoSa, kalpe tevuM. bhavakevalI : zarIradhArI evA kevalajJAnI teramA-caudamAM upabRhaka : prazaMsaka, guNInA guNonI prazaMsA karanAra. guNasthAnakavAlA. upAsaka : zrAvaka, upAsanA karanAra. kAlakuTa : ugra viSa. kAlacakra : bAra ArAno samUha, utsarpiNI + avasarpiNI kulakara : yugalika kALanA aMta samaye nIti niyamo ghaDanArA rAjAo. kSapaNa : upavAsa kharakarma : kaThora kArya, jIvonI ghaNI hisAvAnuM kArya. khAdya : khAvA lAyaka AhAra. gaNinI: samudAyanAM vaDIla sAdhvajI ma. caturthabhakta : cotha bhakta, AgaLa pAchaLa ekAsaNAvALo upavAsa. jugupsA : niMdA, dhRNA, aprItibhAva. tattvajJa : tattva jANanAra vidyamAna puruSa.
Page #633
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina dhArmika pAribhASika zabdakoza a-A aMgapUjA je pUjA karatI vakhate prabhujInI pratimAjInA aMgano | kalpavRkSothI ja jIvavAnuM che evAM 5 himavaMtakSetra, 5 sparza thAya che. jemake jalapUjA, caMdanapUjA, ane puSpapUjA. harivarSakSetra, pa ramyakukSetra, 5 hiraNyavaMta kSetra, pa devaguru, ne aMgapraviSTa H dvAdazAMgImAM AveluM, bAra aMgomAM racAyeluM. ' 5 uttarakuru. aMgabAhya : dvAdazAMgImAM na AveluM, bAra aMgomAM na racAyeluM. akarbhAvasthA: karmarahita AtmAnI zuddha avasthA, siddhigata aMghoLe : ardhasnAna, hAtha-paga-mukha dhovA te. avasthA. aMjana : AMkhamAM AMjavAnuM kAjaLa. akaccha : na kalpe tevuM, je vastu je avasthAmAM bhogayogya na aMjanagiri te nAmanA zyAma raMgavALA naMdIzvara dvIpamAM AvelA | hoya te. parvata, akalyANa AtmAnuM ahita, nukasAna, AtmAne thatI pIDA. aMjanacUrNa : kAjaLano bhukko, kAjaLanuM cUrNa. akasmAbhaya : Aga lAge, jala-pralaya Ave, makAna besI aMjanazalAkA : prabhujInI pratimAmAM AMkhanI aMdara uttama saLI | jAya ItyAdi bhaya. vaDe aMjana AMjavuM te, prabhutvano Aropa karavo te. akiMcitkaraH je vastu kAma karavAmAM niSphaLa hoya, binaupayogI aMjanA : te nAmanI satI strI, pavanakumAranI patnI, hoya te. hanumAnajInI mAtA. akuzala: mAThA samAcAra, je vyakti je kAma karavAmAM hoziyAra aMDaja : IMDA rUpe thato janma, garbhaja janmano eka prakAra. | na hoya. aMtaraMga pariNati : AtmAnA aMdaranA haiyAnA bhAva, haiyAnA akRtAgamaH je kArya karyuM na hoya ane tenuM phaLa AvI paDe te; pariNAma. kArya karyA vinA phaLanI prApti thAya te. aMtaraMga zatru AtmAnA aMdaranA zatru, rAga, dveSa, moha, ajJAna | akhaMDajApa satata jApa karavo te, vacce aTakAyata vinA. vagere. akhAtrIja: 8Sabhadeva prabhuno varSItapano pAraNAno divasa; aMtakaraNa : AMtaruM karavuM, vaccenI jagyA khAlI karavI, mithyAtva gujarAtI vaizAkha suda trIja. mohanIya karmanI sthitinA be bhAga karI vacceno bhAga khAlI akheda uga-kaMTALo na Avavo, nIrasatA na lAgavI. karavo, dalIkono upara-nIce prakSepa karavo. agamika: je zrutazAstramAM sarakhe-sarakhA pATho na hoya te. aMtarakAlaH virahakALa, prApta thayelI vastu gayA pachI pharI kyAre , | agamyArtha: na jANI zakAya, na samajI zakAya tevA artho. maLe. agAdha UMDuM, jeno tAga na pAmI zakAya tevuM. aMtaradRSTi AtmAnI aMdaranI bhAvaSTi, AtmAbhimukhatA. { agAra: ghara, rahevA mATenuM sthAna. aMtarAyakarma dAnAdimAM vighna karanAruM AThamuM karma. agArIH gRhastha, gharabArI, gharavALo, zrAvaka-zrAvikA. aMtarlIpa: pANInI vacce AvelA beTa, himavaMta ane zikharI ! agurulaghu: jenAthI dravya guru ke laghu na kahevAya te, dravyamAM parvatanA cheDe be be dADhA uparanA sAta sAta dvIpo. rahelo eka prakArano viziSTa guNa athavA svabhAva. aMtarmuhUrtaH aDatAlIsa miniTamAM kaMIka ochuM. be-traNa samayathI agocara: na jANI zakAya te, agamya, na samajI zakAya te. prAraMbhIne 48 miniTamAM eka be samaya ochA. agorasaH gAyanuM dUdha, athavA dUdhamAMthI banelI vastuone choDIne aMtyaja : caMDAla, DheDha, bhaMgI ItyAdi mAnavajAtamAM anne | bAkInI bIjI vastuo. gaNAtA manuSyo. agrapiMDa gRhasthane ghera rasoI taiyAra hoya, haju koI jagyuM na aMdhapaMganyAya: AMghaLo ane pAMgaLo bhegA thavAthI jema ISTa hoya, tyAre rasoImAM prathama uparano AhAra grahaNa karavo te. nagare pahoce che tema jJAna ane kriyAyukta jIva mokSe jAya che te | agrapUjA : prabhujInI sAme UbhA rahIne je pUjA karAya che. aghAtI AtmAnA guNono ghAta na kare tevA karmo. aMzarUpa: eka bhAga svarUpa, AkhI vastunA TukaDA svarUpa. acaramAvartaH je AtmAono saMsAra eka pudgala parAvartanathI akarmabhUmi: jyAM asi-maSi-kRSi no vyavahAra nathI, mAtra adhika bAkI che te, saMsAramAM haju vadhu paribhramaNavALA. AThamuM : kharI lo eka prakA
Page #634
--------------------------------------------------------------------------
________________ acitta jemAM jIva nathI te, nirjIva vastu. _| atizaya utkaMThAH tIvra abhilASA, joradAra IcchA. acijyazaktimAna na kalpI zakAya evI zakti jenAmAM che. atizaya jJAnI sarvazreSTha jJAna vALA, sarvajJa, kevaLajJAna vALA tevo puruSa. atItaH bhUtakALanuM, vItI gayeluM, thaI gayeluM. azruta devaloka: bAramA devaloka, vaimAnika nikAyamAM chello | atIndriya IndriyothI na jANI zakAya te, IndriyothI agocara. devaloka, atIrthasiddha bhagavAnanuM tIrtha sthapAyA pahelAM mokSe jAya te. azrutapati : bAramA devalokano Indra, sarvoparI Indra. atulabala: amApa baLavALA, jenA baLanI tulanA na thAya acetanaH nirjIva vastu, jemAM jJAna-cetano nathI te. tevA. ajAtazatruH jene koI zatru ja nathI te, sarvanA bahumAnavALA. | atyAgAvasthA: tyAga vinAnuM jIvana, bhogamaya jIvana. ajitanAthaH bharatakSetramAM thayelA bIjA bhagavAna. ayuga: atizaya udvega, manamAM atizaya nArAjI. ajIrNa: apaco, khAdhelo AhAra pace nahIM te. athAga prayatna koI kArya pratye atizaya prayatna, thAkyA vinA ajIva nirjIva vastu, jemAM jIva nathI tevI vastu. prayatna. ajugatuMH ayogya, binajarUrI, nirarthaka, jayAM je na zobhe te. | adattAdAnaH pArakI vastu levI, bIjAnuM na ApeluM levuM te. aTTApaTTA: mAyA, kapaTa, ADA-avaLuM. aduSTa : doSa vinAnuM, nirdoSa. aDaga sthira, Dage nahIM tevo, calAyamAna na thAya te. adazya : AMkhe na dekhI zakAya tevuM, najarathI agocara. aDhIdvIpa : jaMbudvIpa, ghAtakIkhaMDa, ardhapuSkaravara dvIpa, jemAM ! addhApaccakakhANa: jemAM kALano vyavahAra che tevAM paccakakhANo, manuSyonI vasati che te. 45 lAkha yojanapramANa. jema ke navakArazI, porisi, sADUDhaporisi, purimaDha vagere. aAgAra: ghara vinAnA, sAdhusaMto; jene potAnuM ghara ke Azrama | advaitavAda : A saMsAra eka brahmasvarUpa ja che, be vastu ja nathI ke Azraya kaMI nathI te. evI mAnyatA. jema ke vedAntadarzana. aNamolaH amUlya, jenI kiMmata na AMkI zakAya te. adhamastikAya : jIva-ajIvane sthiti ApavAmAM sahAyaka aNazanaH AhArano tyAga, IcchA ane samajapUrvaka upavAsAdi ! dravya. sUkSma, atIndriya, arUpI dravya, cauda rAjalokavyApI. karavAM, samajI-zocIne mUchanA tyAga mATe AhArano tyAga. adhikaraNa: AdhAra, Teko, vastu jemAM rahe che. AdhArabhUta vastu. aNAhArIpada : AhAra vinAnuM sthAna, jayAM ojAhAra-1 adhikAra : sattA, kAmakAja karavA mATeno hoddo maLavo te. lomAhAra ke kvalAhAra ema traNamAMthI eke AhAra nathI te. ! adhigamasamyakatva : guru, zAstra-zravaNa, vaDIlonuM siMcana, aNAhArI padArtha : je vastu azana-pAna-khAdima ane | ItyAdi koI nimittothI je samyakatva thAya te. svAdimamAM na AvatI hoya te, upavAsAdimAM kAraNasara laI | adhogamana: nIce javuM te, vajanadAra vastunuM athavA bhArekarmI zakAya te. jIvanuM nIce javuM te. aNuvrata: nAnAM nAnAM vrata, zrAvaka-zrAvikAnAM prathama pAMca vrato. | adhobhAgavata : nIcenA bhAgamAM vidyamAna, nIcenA bhAgamAM atikrama: pApa karavAnI IcchA thavI te, pApanI bhAvanA te. 1 vartatuM. aticAra: ajANatAM pApa thaI jAya che, athavA saMjogavazAta! adholoka: nIceno loka, samabhUtalAthI 900 yojana pachIno paravazapaNe jANIne je pApa thAya te, pApAcaraNa karavA chatAM | pApa karyAnuM duHkha haiyAmAM hoya te. adhyavasAyasthAnaka : AtmAnA pariNAmonI taratamatA, atiprasaMga: ativyApti; je jenuM lakSaNa hoya te tenI bahAra vicArabhedo, mananA judA judA vicAro, vicAronI taratamatA. jAya te. adhyAtmadaSTi : AtmAnA guNo ane sukha taraphanI daSTi, atibhArAropaNa: atizaya bhAranuM AropaNa karavuM te, jenAthI AtmAne nirmaLa banAvavAnI je vicAradhArA te. jeTaluM UMcakI zakAya tevuM hoya tenA upara vadhu bhAra nAkhavo te. | adhyAtmavAda : AtmAne nirmaLa banAvavAnuM kathana karanAra ativyAptiH je lakSaNa jenuM karyuM hoya temAM paNa hoya ane tenA | zAstrAdi. vinA anyamAM paNa je hoya te. adhyAtmI : bhautika sukhathI parADumukha, AtmAnA ja svarUpanI. atizaya : sAmAnya mAnavImAM na saMbhave evuM AzcaryakArI | prApti mATe jhaMkhanA karanAra. jIvana. adhruva: asthira, caMcala, nAzavaMta, javAvALuM. loka.
Page #635
--------------------------------------------------------------------------
________________ * adhuvabaMdhI : je prakRtiono baMdha je guNaThANA sudhI kahyo che. anAdeya yuktisaMgata bolavA chatAM paNa loko je vacana mAnya tyAM sudhI baMdhAya athavA na paNa baMdhAya te. na rAkhe te, lokane amAnya. adhruvodaya : je prakRtiono udaya je guNaThANA sudhI kahyo che anAnupUrvI: krama vinA, ADA-avaLuM, asta-vyasta. tyAM sudhI udayamAM Ave athavA na paNa Ave che. anAbhogamithyAtva : ajJAnadazA, sAcI vastunI *adhuvasattA je prakRtionI sattA anAdi mithyAtvI jIvone | aNasamajavALuM mithyAtva. hoya athavA na paNa hoya che. | anAyAsa : vagara mahenate maLe te, ochA prayatnathI maLe che. * anaMga-kIDA : je aMgo kAmakrIDAnAM nathI, tevAM aMgothI anArya : saMskAra vinAnA jIvo, mAnavatAnA, kulanA, tathA kAmakrIDA karavI. dharmanA saMskAro vinAnA AtmAo. anaMtakAya eka zarIramAM jyAM anaMtA jIvo sAthe vase che eTale anAryabhUmi: uparokta saMskAra vinAnuM kSetra, saMskAra vinAno ke anaMtA jIvonI eka kAyA. deza. adhyAtmadRSTi, pUrvabhava parabhavAdinI dRSTi jayAM nathI te. anaMtanAtha: bharatakSetramAM thayelA caudamA tIrthaMkara bhagavAna. ! anAzravabhAva: jyAM AtmAmAM koI paNa prakAranAM karmo AvatAM anaMtara : tarata ja, AMtarA vinA, vilaMba vinA thanAra prApti. | ja nathI, evI AtmAnI zuddha avasthA. anaMtaraprayojana : tarata ja lAbha thAya te, vaktAne paropakAra | anAhArakatA : jayAM koIpaNa jAtano AhAra levAto ja nathI karavo te, ane zrotAne jJAnaprApti karavI te anantara prayojana. tevI AtmAnI avasthA, aNAhArIpaNuM. anantAnubaMdhI : anaMta saMsAra vadhAre tevo kaSAya, mAvajIva' anikAcitakarma : je bAMdhelAM kama pheraphAra karI zakAya tevAM che rahe, narakagati apAvesamyakatvano ghAta kare tevo kaSAya. anapavartanIya : bAMdhela karmo game tevAM nimitte maLe to paNa tUTe anitya: je kAyama nathI rahevAnuM te, nAzavaMta, anityabhAvanA nahIM te. vicAravI. anabhigrahika mithyAtva: badhA darzanakAronAM vacano satya che. anityastha : siddha-paramAtmAonuM saMsthAna, AtmAnI arUpI ema mAne, vItarAga ane rAgI ema bannenuM sAcuM mAne, bannene ! AkRti, ke je AkRtine "rUa=AvI" ema na kahI zakAya bhagavAna mAne che. anabhilAkha: zabdothI na bolI zakAya, je bhAva zabdothI na | anirNayAtmaka: jemAM vastutattvano nirNaya nathI te. kahI zakAya te. anivRttikaraNa : jayAM pratisamaye AtmAnA adhyavasAyo anabhyAsI : jene je viSayano abhyAsa nathI te. caDhiyAtA che athavA jayAM ekasamayavartI jIvomAM anarthakArI : nukasAna karanAra, hAni pahoMcADanAra. adhyavasAyabheda nathI, athavA upazamasamyakatva pAmatAM AvatuM anarthadaMDa: bina jarUriyAtavALAM pApa, jenA vinA cAle tevAMnuM trIjuM karaNa, zreNImAM AvatuM trIjuM karaNa, athavA navamuM : pApa. guNasthAnaka. anarpaNA : avivalA, apradhAnatA, mukhyatA na karavI te. anizcita : nizcaya vinAnuM, DAmADoLa, asthira, caMcaLa. anizrita nizrA vinAnuM, AlaMbana vinAnuM, Azraya vinAnuM, te dRSTinI avivakSA karavI te. matijJAnanA bahu Adi bhedomAMnuM eka prakAranuM jJAna, AdhAra anAgata : bhAvimAM thanAra, haju na AveluM, bhAvimAM | vinA anubhavabaLe je jANe te. AvavAvALuM. aniSTa vastuH manane na game tevo padArtha, aNagamo pedA kare anAcAra : ayogya AcAra, durAcAra, duSTa AcAra. anAdara : Adara-bahumAna na karavuM te, aprItibhAva karavo. | aniSTa saMyogaH aNagamatI vastuno milApa. anAdi anaMta : jene Adi paNa nathI ane aMta paNa nathI te. | anIkaH sainya, IMdrAdi daza prakAranA devomAM sainyanA devo. anAdikALa : Adi - prAraMbha vinAno kALa, jenA AdikALa | anIkapati senApati, sainyasvarUpa devono svAmI. nathI te. anIti: anyAya, geravAjabI mArga, khoTuM karavuM te. anAdinidhana : jene Adi paNa nathI ane aMta paNa nathI te. | anukaMpA dayA, lAgaNI, karuNA, komaLatA, mArApaNuM. nidhana eTale aMta. anucitaH ayogya, na chAje tevuM vartana.
Page #636
--------------------------------------------------------------------------
________________ anujAtaH pAchaLa janmelo, nAno bhAI. apakAra : nukasAna, ahita, akalyANa. anuttaravAsIH chellI koTinA uttama devo, jenAthI uttama devo | apakArakSamA: krodha karavAthI vadhAre mAra paDaze ema samajI kSamA koI nathI te, eka be bhave mokSe janArA devo. karavI te. anadayakALaH kama bAMdhyA pachI udayamAM na Ave tyAM sudhIno | apakIrtiH apayaza, nindA, apamAna, parAbhava. kALa. apakvAhAra: kAco AhAra, nahIM pAkelo AhAra. anudarA: pAtaLA udaravALI, pAtaLI keDavALI strI. apacaya: hAni, ghaTADo, ochuM thavuM, hAni thavI te. anupayogI binajarUrI, je kAma cAlatuM hoya temAM dhyAna na | apaciMtanaH duSTa ciMtA, kharAba vicAro, rAgAdinA vicAro. hoya te. apabhraMza : rUpAntara thavuM, zabdamAM niyamo vinA pheraphAra anupAtI: anusaranAra, anukULa thanAra, pAchaLa AvanAra, thavA te. anubaMdha catuSTaya : maMgaLAcaraNa-viSaya-saMbaMdha-prayojana A| apayazabhaya : jagatamAM sAcA-khoTA koIpaNa kAraNasara cAranuM hovuM. apakIrti phelAya teno bhaya. anubhAgabaMdha : rasabaMdha, baMdhAtAM karmomAM tIvramaMdatAnuM nakkI aparAdha guno, vAMka, khoTuM AcaraNa. thavuM te. aparAvartimAnaH pheraphAra vinAnuM, je karmaprakRtio bIjI karmaanumati sammati ApavI, je kAma thatuM hoya temAM hA kahevI. prakRtionA baMdha-udayane aTakAvyA vinA potAno baMdha-udaya anumodana : prazaMsA karavI, vakhANavuM, je thayuM hoya tene tALI | dekhADe che. pADIne vadhAvavuM, manathI sAruM mAnavuM. aparigRhitAgamanaH na paraNAyelI (kumArikA athavA vezyA anuyAyI varga: anusaranAra varga, bhaktono samUha. Adi) strIo sAthe saMsAranA bhogo bhogavavA te. anuSNa : uSNatA vinAnuM, arthAt zItaLa, aparicitaH paricaya vinAnuM, ajANa vyakti. anusaMdhAna meLavavuM, joDavuM, paraspara sAMdhavuM. apariNataH jenAmAM dharmanA saMskArI pariNAma pAmyA nathI te. anekavidha: ghaNA prakAravALuM, judA judA prakArovALuM. apariNAmI parivartana vinAnuM, jemAM parivartana na thAya te. anekAntavAdaH syAdavAda, apekSAvAda, vastunA svarUpanAM banne jemAM nizrayadaSTi bilakula nathI, kevaLa vyavahAramAM ja pravarte pAsAM dhyAnamAM rAkhIne vastunuM varNana karavuM. che te. antima kALa : chello samaya, mRtyuno vakhata, nAza thavAno | aparipUrNa adhUruM, pUrNa nahIM te, asamApta. samaya. aparyavasita cheDAvinAnuM, anaMta, zrutajJArnanA 14 bhedomAMno antima grAsaH chello koLiyo, samyakatva mohanIyanAMdalIkono | eka bheda, dravya-kSetra-kALa-bhAvathI aMta vinAnuM. antima bhAga vedato hoya te. aparyAptaH jeo potAnI patio pUrNa karyA pahelAM ja mRtyu anyathA: vinA, sivAya, tenA vinA, tenAthI UlaTuM. pAmavAnA che te (labdhine AzrayI) ane jeoe potAnI anyathAvRttiH UlaTuM thavuM, tenA vinA paNa kAryanuM banavuM, kAryamAM | patio haju pUrNa karI nathI te (karaNane AzrayI). binajarUrI. apalApa chupAvavuM, saMtADavuM, satya jAhera na karavuM te. anyaliMgasiddha jaina sAdhu sivAya anya; bAvA-jati-tApasa apavartanA ghaTADo karavo, moTuM hoya tene toDIne nAnuM karavuM te. AdinA liMgamAM paNa (sAco mArga samajAya tyAre liMga badalyA apavartanIya bAMdhelAM karmone nimittothI nAnAM karavAM, haLavAM vinA) mokSe javuM te. karavAM. anvayadharmaH vastunA astitvane sAthe evo dharma, jema ke phUMphADA | apavAdaH keDImArga, chUTachATavALo rasto, mULamArge je sthAne ane phaNAthI sarpanI siddhi, paMkhIonA Avana-jAvana ane javAtuM hoya te ja sthAne javA mATe takalIphavALo paNa nAno mALAthI vRkSanI siddhi. rasto, athavA niMdA, doSo, apayaza. avayavyabhicAra: sAdhana hovA chatAM paNa sAdhya hoya athavA apAdAnaH vastu jyAMthI chUTI paDatI hoya te, paMcamI vibhaktinuM na paNa hoya che, jema ke sarvajJatva sAdhyamAM vakatRtva hetu. sthIna. anvayavyAptiH jyAM sAdhana hoya tyAM sAdhya avazya hoya ja che. | apAnavAyu zarIranA nIcenA bhAgathI nIkaLato vAyu. (vAchUTa jema ke sarvajJatva sAdhyamAM nirAvaraNatva hatu. | thavI te),
Page #637
--------------------------------------------------------------------------
________________ apAyaH nirNaya, nizcaya, matijJAnano eka bhedavizeSa. aprApyakArI : je Indriyo viSayane spardhyA vinA bodha kare te. apAyaricaya: "saMsAra duHkhothI ja bharapUra che. duHkharUpa che"! (cakSu ane mana). AvuM vicAravuM te; dharmadhyAnano eka bheda. aphasosaH pastAvo, karelA kAryanI nindA karavI te. apAyApagamAtizaya: bhagavAnanA cAra atizayomAMno eka | abAdhAkALa: karma bAMdhatI vakhate dalika racanA vinAno kALa. atizaya, bhagavAna jayAM vicare tyAM lokonAM bAhya-atyaMtara | abodha: ajJAna dazA, aNasamaja, bodha vinAnuM. apAyono (duHkhono) apagama (nAza) thAya te. abhavya : ayogya, mokSe javAne apAtra, jemAM mokSe javAnI apAra saMsAra: jeno cheDo nathI, aMta nathI evo A saMsAra | | ruci kadApi thatI nathI te. apunarAvRttiH jyAMthI pharI pAchA AvavAnuM nathI, pharI janma | abhakSya: khAvAne mATe ayogya, na khAvA lAyaka, je khAvAthI karavAno nathI te. ghaNI hiMsA thatI hoya, ghaNA rogo thatA hoya te. apunarbandhaka je AtmAo karmonI utkRSTa sthiti pharIvAranathI | abhAgyazALIH bhAgya vinAno, ochA puNyavALo, tIvra puNya bAMdhavAnA che, jemAM tIvrabhAve pApa na karavApaNuM che, saMsAranuM vinAno. abhinaMdana nathI ane ucita sthitinuM AcaraNa kare che te jIvo.| abhigraha:mananI dhAraNA, mananI kalpanA, mananI makkamatA. apUrva: pahelAM koI divasa na Avelo, adbhuta. abhigrahapaccakakhANa : mananI dhAraNA mujaba karAtAM apUrvakaraNa: pahelAM koI divasa na Avelo suMdara adhyavasAya, paccakhkhANa. ke jenA baLathI rAga-dveSanI pranthino bheda thAya, tathA zreNImAM 1 abhidhAnabhedaH nAmamAtrathI ja judAM, vAstavika judAM nahIM te. AvanAruM bIjuM karaNa, AThamuM guNasthAnaka. abhinaMdana svAmI bharatakSetramAM thayelA cothA tIrthakara bhagavAna. apUrvasthitibaMdha : kramazaH nyUna cUna ja sthitibaMdha, apUrva, abhinibodhaH IndriyothI thanAruM jJAna, matijJAnavizeSa. adhyavasAya vaDe apUrvakaraNathI thato sthitibaMdha. abhiprAya: mAnyatA, vicAra, AzayavizeSa.. apeya: rahita, vinA, sivAya. abhimAna ahaMkAra, moTAI, nAnA hote chate moTA dekhAvAnI apekSAkAraNaH kArya karanArane kArya karavAmAM jenI apekSA rAkhavI vRtti. paDe che, jeno sahakAra levo paDe te, sahakArI kAraNa. abhilASyaH zabdathI kahI zakAya, samajAvI zakAya tevA bhAvo. aplAya: pANIrUpe je jIvo che te, pANInA je jIvo che te. | abhivAdana : namaskAra karavA, page paDavuM, vaMdana karavuM te. apratighAtI kyAMya skUlanA na pAme tevuM, kyAMya aTake nahIM | abhinkaMgaH Azakti-mamatA-mUcha. tevuM, loka-alokanA padArtho jovA chatAM kyAMya takalIpha- virAma abhISNa: vAraMvAra, niraMtara, satata. na pAme tevuM. abhoktA: karmone na bhogavanAra, bhoga na karanAra. apratibaddha svabhAva : koI paNa prakAranA dravyamAM, kSetramAM, | abhogya bhogavavAne ayogya, upabhoga na karavA yogya. . kALamAM, ke payayimAM alanA na pAme, Azakti na pAme, aMjAI | atyaMtarakAraNa: aMdaranuM kAraNa, dRSTithI agocara kAraNa . na jAya tevo svabhAva. abhyataratapa: AtmAne tapAve, loko dekhI na zake, jenAM loko apratihata koIthI na haNAya tevuM, koIthI na dabAya tevuM. mAna-bahumAna na kare tevo prAyazcittAdi tapavizeSa apratyavekSita : joyA vinAnuM, je vastrAdi-bhUmi joI na atyaMtara nimitta aMdaranuM nimitta, je nimitta bahArathI na hoya te. dekhI zakAya. apratyAkhyAnIya: je kaSAyo dezavirati paccakhANa AvavA | abhyAkhyAna: ALa devuM, koInA upara AkSepa karavo, khoTuM na de te, tiryaMcagati apAve, bAra mAsa rahe, dezaviratino ghAta, kalaMka caDAvavuM. koIne khoTI rIte doSita karavo. kare te. abhyAsaka varga: bhaNanArAono samUha, vidyArthIono samUha. apramattasaMyata pramAda vinAnuM saMyama, sAtamuM guNaThANuM. abhyapagamaH vastuno svIkAra, Adara. apramArjita : pramArjanA (paDilehaNa) karyA vinAnuM, je vastro | amyutiH yukta, sahita. pAtro ane bhUminI pramArjanA na karI hoya te. abhra: vAdaLa, meghaghaTA. aprajJApanIya : samajAvavAne mATe ayogya, vakrabuddhivALo, | abhrapaDalaH vAdaLAMono samUha, meghaghaTA. jenAmAM samajavA mATenI pAtratA AvI nathI te. amara : deva, jo ke devone paNa maraNa Ave ja che paraMtu lAMbAM
Page #638
--------------------------------------------------------------------------
________________ AyuSya hovAthI ane AyuSya ochuM nahIM thavAthI jANe nahIM, ahaMtu arihaMtaprabhu, cotrIsa atizayone yogya. maranArA. alaMkAra : dAgInA, zarIranI zobhA, kAvyomAM vaparAtA amaraNadhama jene maravAnuM AvavAnuM nathI te, siddha-bhagavaMto. | alaMkAro. amarendraH devendra, devonA mahArAjA, devonA svAmI. alAbu tuMbaDuM, mATInA lepathI DUbI jAya te. amaryapUjya devo vaDe pUjanIya, devo vaDe pUjavA yogya. alipta: anAsakta, saMsArI bhAvomAM na lepAyeluM. amaryAdita maryAdA vinAnuM, jenI koI sImA nathI tevuM. alIkavacana: jUThuM vacana, mRSAvAda, khoTuM bolavuM. amAnanIya: mAnavAne mATe ayogya, na mAnavA yogya. alokAkAza : dhamastikAyAdi dravyo jayAM nathI tyAM rahelo amApakALa : jenA kALano koI pAra nathI te, aparimita | AkAza. kALavALuM. alaukika lokonA mAnasamAM na Utare, na samajAya tevuM. amadaSTi : amRtabharelI najara, amRta jevI mIThI daSTi. alpatara baMdhaH vadhAre karmapravRtio bAMdhato, ochI karmaprakRti amogha dezanA: je dezanA avazya phaLa Ape ja, tevI dezanA. { bAMdhe te. ayukta: ayogya, khoTuM, anyAya bhareluM, geravAjabI. ] alpabahu : be-traNa-cAra vastuomAM thoDuM zuM ane ghaNuM ayogIkevalIguNa sthAnaka mana-vacana-kAyAnA yoga vinAnuM ! zuM? te. 14muM guNasthAnaka. alpAraMbhaparigrahavaM : ochA AraMbha-samAraMbha ane ocho aranAthabhagavAna : bharatakSetramAM thayelA 18mAM bhagavAna. parigraha, ochI mamatA-mUchate manuSyAyuSyanA baMdhano hetu che. arAjakatA : rAjA vinAno deza, nirNAyaka sthiti. | alpAkSarI jemAM akSaro (zabdo) ochA hoya ane artha ghaNo arihaMtaprabhu : jeNe AtmazarAone haNyA che tathA bharyo hoya tevI sUtraracanA. tIrthakarapaNAnA cotrIsa atizayone je yogya che te. avaktavyabaMdhaH karmaprakRtiono sarvathA baMdha aTakyA pachI punaHarUpIdravyaH varNa-gaMdha-rasa-sparza vinAnuM dravya (nizcayanayathI); pharIthI baMdha zarU thAya te, bhUyaskArAdi traNamAMthI koI paNa nAme cakSuthI na dekhI zakAya tevuM dravya (vyavahAranayathI). na kahI zakAya te. artha zabdathI thato artha, mATe, dhana. avagAhanA: UMcAI, zarIranI athavA siddhagata AtmAnI arthaparyAya : dravyono samayavartI paryAya athavA dravyano vartamAna- | UMcAI. kALavartI paryAya. avagAhasahAyakaH jIva-pudgalone vasavATa ApavAmAM sahAya arthabhedaH jayAM kahevAnuM tAtparya juduM hoya te. karanAra. arthayoga sUtro bolatI vakhate tenA artho barAbara vicAravA. | avacanIya niMdanIya, zabdathI na kahevA lAyaka. arthasaMvardhana : prApta thayelA artha (dhana)nI sArI rIte vRddhi | avarRDhapacca divasanA traNa bhAgo gayA pachI je paccakhkhANa karavI te. pALavAmAM Ave che. athapattinyAyaH je kaMI bolAya, temAMthI sarI Avato nizcita | avadAta svaccha - nirmaLa guNo. bIjo artha, avinAbhAvavALo je bIjo artha che. jema ke "jaDo | avadha:pApa, halakAM kAmo, tuccha kAmo. devadatta divase khAto nathI." (arthAtu rAtre khAya che). avanItala: pRthvItala, mAnavabhUmi, manuSyalokanI bhUmi. arthAvagraha: taddana aspaSTa bodha, arthamAtranuM yatkiMcit jJAna. avasthakAraNa: je kAraNa avazya phaLane Ape ja, vAMjhiyuM na "A kaMIka che" evuM sAmAnya jJAna. hoya te. arthopArjanaH dhana meLavavAnA prayatno. avasthabIja : je bIja avazya phaLane Ape ja, vAMjhiyuM na ardhanidrAH UMghanI sAmAnya dazA cAlatI hoya tyAre. hoya te. ardhAvanatapraNAmaH praNAma karatI vakhate 2 hAtha, 2 paga ane avarNavAdaH pArakAnI niMdA-TIkA-kUthalI karavI te. mastaka ema pAMca aMga namAvavAM joIe tene badale aDadhAM avasarpiNI: paDato kALa, jemAM manuSya-tiryaMconAM buddhibaLanamAvIe ane aDadhAM na namAvIe tevo praNAma. saMdhayaNa-AyuSyAdi ghaTatAM jAya che. arpaNA vivakSA, pradhAnatA, ApI devuM, samarpita karavuM. avasthitabaMdhaH jeTalI karmaprakRtiono baMdha cAlato hoya, teTalo arpita: vivakSA karAyelo naya, pradhAna karAyelo naya. ja cAlu rahe, na vadhe ke na ghaTe te.
Page #639
--------------------------------------------------------------------------
________________ avasvASinI nidrA : IndrAdi devoe tIrthaMkaraprabhunI mAtAne | azaTha: sajjana puruSo, mahAtmA puruSo, gItArtha puruSo. ApelI eka prakAranI nidrA, jemAM mAtA jAge nahIM te. azanaH bhojana, khorAka, je khAvAthI peTa bharAya te. avAcya pradeza : zabdathI je bhAganuM uccAraNa na thAya tevo azakya je kArya ApaNAthI thAya tema na hoya te. zarIrano bhAga, arthAt strI-puruSanAM gupta aMgo. azaraNa bhAvanA : A saMsAramAM sAcuM koI zaraNa nathI, sau. avAvaru bhUmi: je bhUmi vaparAtI na hoya, lokono vasavATa ] svArthanA ja sagAM che, sAcuM eka arihaMta prabhunuM ja zaraNa che na hoya, lokonI avarajavara na hoya te. evI bhAvanA bhAvavI te. avikArI dravyaH vikAra vinAnuM dravya, jIva-pudgala vinAnAM azarIrI : zarIra vinAnA jIvo, arthAt siddha paramAtmA. bAkInAM dravyo vyavahAranayathI avikArI che. (jo kenizcaya nayathI azuci bhAvanAH zarIra apavitra-padArthothI ja bhareluM che. dareka te zeSadravyomAM paNa pratikSaNe payayo thAya ja che.) chidrothI azuci vahyA ja kare che. tevA A zarIra upara zobhAavicAradhyAna : eka arthamAMthI bIjA arthamAM, eka | TApaTIpa ane zaNagAra zuM kAmano ? hRtavacanamAMthI bIjA bhRtavacanamAM, ane eka yogamAMthI bIjA | azuddhAtmA : mohane vaza thayelo je AtmA te, ajJAnane vaza yogamAM javuM te vicAra, tevA saMkramAtmaka vicAra vinAnuM je thayelo, ajJAna ane moha e ja be azuddhAvasthA. dhyAna te. azubhodaya: pApakarmono udaya, duHkha Ape tevAM karmono udaya. avizruti : matijJAnanA apAyamAM je vastuno nirNaya karyo] azokavRkSa: prabhu samavasaraNamAM birAje tyAre devo AvuM suMdara temAMthI paDI na javuM, temAM ja vadhAre dRDha thavuM, te avizruti | vRkSa race che, je prabhuno atizaya che. nAmanI dhAraNA che.' azaucaH apavitratA. zarIra ane mananI azuddhi. avidhikRtaH vidhithI nirapekSapaNAe karAyeluM kArya. aSTakarma jJAnAvaraNIyAdi ATha karmo. avinAbhAvI saMbaMdha : jenA vinA je na hoI zake, tevI be | aSTapravacanamAtA : pAMca samiti ane traNa gupti A AThane vastuono paraspara je saMbaMdha che, jema deha ane agni. | mAtA kahevAya che, kAraNa ke tenAthI dharmarUpI putranI utpatti avinAzIH bhAvimAM je vastu vinAza na pAme te, anaMta. | thAya che. avibhAgapalicchedaH jenA kevalajJAnathI paNa be bhAga na kalpI | aAhnikA mahotsava : ATha divasano aThThAI mahotsava. zakAya tevA nirvibhAjaya rasAvibhAga, nirvibhAjaya | pajusaNa-parva. vIyavibhAga, karmaparamANuomAM karAyelA rasabaMdhanA | asaMgatatva: vastu barAbara saMgata na thavI, meLa na maLavo. nirvibhAjaya bhAgo, Atma-pradezomAM rahelA yogAtmaka vIryanA | asaMdigdha : zaMkA vinAnuM, nizcita, matijJAnano bahu Adi nirvibhAjaya bhAgo. 12 bhedomAMno eka bhedavizeSa. avibhAjya kALaH je sUkSmamAM sUkSma kALa, ke jenA be bhAga 1 | asaMprajJAta samAdhi : jayAM mana-vacana-kAyAnA yogo nathI, thAya te samaya. sarvathA AtmA zAnta che evI karmonA sarva Agamana vinAnI avirataH satata - aTakyA vinA. avasthA. avirata samyagdaSTi: je jIvomAM samyagdarzana AvyuM che paraMtu asaMbhavadoSa je lakSaNa jenuM karyuM hoya tyAM saMbhave ja nahIM te. (virati) tyAga Avyo nathI te cothA guNaThANAvALA jIvo. | jema ke eka kharIvALApaNuM e gAyanuM lakSaNa karIe to. avivekIH viveka vinAnA jIvo, game tyAre game tema vartanArA. | asatyaH mithyAvacana, khoTuM jIvana, khoTI cAlabAjI. avisaMvAdI: pUrvApara aviruddha, paraspara vivAda vinAnuM. asabhya vacana: tuccha vacano, anucita-halakAM vacano. avyakta : aspaSTa, spaSTa na samajAya tevuM. asamIkSyAdhikaraNa : vicAryA vinA charI-cappAM-bhAlAM talavAra avyavasthA vyavasthA vinAnuM, astavyasta, jematema. vagere pApanAM sAdhano vasAvavAM. avyAptiH je lakSaNa jenuM karyuM hoya, temAM kyAMka hoya ane kyAMka | asarvaparyAya : dravyonA sarva paryAyomAM na pravarte te, matijJAna na paNa hoya che. jemake nIlavarNavALApaNuM e gAyanuM lakSaNa karIe ane zrutajJAna dravyonA sarvaparyAyomAM vartatuM nathI te jJAno. to avyApti. asAMvyavahAra rAziH je jIvo nigodamAMthI kadApi nIkaLyA na avyAbAdha sukhaH evuM je sukha che ke jemAM alpamAtrAe paNa | nathI; bIjA anya bhavano vyavahAra jeone thayo ja nathI te. duHkha nathI, arthAt mokSanuM je sukha che te. asatAvedanIya : je karmanA udayathI zarIrAdi saMbaMdhI
Page #640
--------------------------------------------------------------------------
________________ ho hoya te. pUjA, pratikULatAo prApta thAya, pIDA-vedanA thAya te. | AgamaRRta : gaNadhara bhagavantonAM banAvelAM Agamo e ja asAdhAraNa kAraNaH sAmAnya nahIM, paraMtu khAsa viziSTa kAraNa. 1 zrata. asidhArAH talavAranI dhAra, (madhathI lepAyelI talavAranI dhAra | AgADhajoga : sAdhu-sAdhvIjI mahArAjazrInI evA prakAranI jevuM vedanIya karma che.) yogavahananI kriyA ke jemAMthI nIkaLI na zakAya. asuraH dAnavo, halakA devo, bhavanapati - vyaMtara devo. | AgAra : chUTachATa-apavAda-muzkela mArga vakhate chUTa. asUyA : ISyA-dAjha-adekhAI - paranI kRddhi na khamavI. | AgArIpaccakakhANa : chUTachATavALuM paccakhANa, jemAM asti-nAsi: pratyeka padArtho potAnA dravya-kSetra-kALa ane apavAdo hoya te. bhAvathI astirUpa che ane paranA-dravya-kSetra-kALa ane bhAvathI | | AcAra: jJAnAdi pAMca guNonI vRddhi thAya tevo sadAcAra. nAstirUpa che. AcAryapada : chatrIsa guNovALuM, sUrimaMtranA jApavALuM, asthiracanA : zarIramAM thayelI hADakAMnI majabUtAI- 1 paMcAcArane pALavA-paLAvavAvALuM eka viziSTa pada, racanAvizeSa. AcchAdita DhaMkAyeluM, AvaraNavALuM, gupta. ahitakAraka: nukasAnakAraka, akalyANa karanAra, AjanmaH janma karavA paDe tyAM sudhI, bhavobhavamAM. ahorAta : divasa-rAtri, covIsa kalAka. AjIvikAbhaya : potAnuM jIvana jIvavAno, gharasaMsAra akSatapUjA : prabhunI sAme taMDulAdinA sAthiyA vagerethI thatI calAvavAno bhaya, potAnI AjIvikA koI toDI nAkhaze tevo bhaya. akSayasthitiH maLelI je avasthA kadApi nAza na pAme te. mokSanI | ANAgamya (AjJAgamya) keTalAka bhAvo bhagavAnanI AjJAthI avasthA te akSayasthiti. ja jANI zakAya tevA che jema ke nigodanA jIvo vagere. akSipra : vastunuM je jJAna vilaMbathI - dhIre dhIre thAya che. AtamarAmI: AtmAnA ja svarUpamAM ramanArA, svabhAvadazAmAM matijJAnanA bahu Adi 12 bhedamAMno eka bheda. ja rahenAra AtmAo. ajJAtabhAvaH AtmAnI ajJAna dazA, vastutattvanI aNasamaja. | AtmakalyANa AtmAnuM jemAM hita thAya te, kalyANa karavuM te. ajJAtAvasthA: AtmAnI mUrkha avasthA, aNasamaja avasthA. | AtmaciMtana : AtmAnA svarUpanuM ciMtana karavuM, manane ajJAnI puruSo : mUrNa puruSo, aNasamaju manuSyo. AtmajJAna | karavuM te. vinAnA jIvo. AtmapariNatimajJAnaH darzana-mohanIya ane jJAnAvaraNIya AMkhano palakAroH AMkha mIMcIne ughADIe temAM thato samaya. | karmanA kSayopazamapUrvakanuM zraddhAthI bharapUra zAstrIya jJAna. AMzika satya: kaMIka aMze satya, pUrNa satya nahIM, ardhasatya | AtmarakSaka deva IndronI rakSA karavA mATe rakhAyelA devo. athavA kaMIka mAtrAe satya, vAstavika to asatya. Atmazuddhi: AtmAnI nirmaLatA, moha vinAnI dazA. Akasmika aNadhAryuM, na kalpeluM, acAnaka. AtmahitakArIH AtmAnuM kalyANa karanArI vastu, ajJAna ane AkAraH padArthanI AkRti, racanA, mohane dUra karI zuddhatA pragaTAvanAra. AkAzagAmI : AkAzamArge UDavAnI-javAnI-AvavAnI AdAnapradAnaH levaDadevaDa, vastunI Apa-le karavI te. zakti . AdAna-bhaya : dhana-milakata Adi coro vaDe lUMTAI javAno AkAzAstikAya : jIva-pugalone avagAha ApanAruM eka bhaya. dravya. AdinAtha prabhuH bharatakSetramAM thayelA pahelA bhagavAna. Akicanya: kaMI paNa padArtha pAse na rAkhavo te, sarva vastunA | AdIzvara prabhuH bharatakSetramAM thayelA pahelA bhagavAna. tyAgI. AyanAmakarma : yukti vinAnAM vacano hovA chatAM paNa je AkrandanaH raDavuM, atizaya raDavuM, chAtIphATa raDavuM te. vacano loko svIkAre, paDato bola jhIlI le te. AkrozaH gusso, kopa, Aveza. AdhAkarmIdoSaH sAdhu-sAdhvIjIne uddezIne je je banAvyuM hoya Agama: gaNadhara bhagavantoe racelAM zAstro, mUla zAstro. te AhArAdi jo teo vahore to te. Agamakathita: AgamomAM bhAkheluM, AgamomAM kaheluM. AdhAra-AdheyabhAvaH eka vastu bIjI vastunuM adhikaraNa hoya, Agamagamya: AgamothI jANI zakAya tevA viSayo. | ane bIjI vastu temAM rahetI hoya to te be vacceno je saMbaMdha che.
Page #641
--------------------------------------------------------------------------
________________ deza. AdhyAtmika dRSTi : AtmAbhimukha dRSTi, AtmAnA guNonI | ArjavatA H saraLatA, niSkapaTatA, mAyArahitatA. prApti taraphanuM ja dhyAna. ArtadhyAnaH sukha-duHkhanI ciMtAo karavI, managamatI vastuno Anatadevaloka: vaimAnika devomAM navamo devaloka. mAnavanA davalAka. viyoga thAya ane aNagamatI vastuno saMyoga thAya tyAre raDavuM, AnandaH harSa, prasannatA, hArdika prema. udAsa thavuM, zarIranI ciMtA karavI, niyANuM karavuM vagere. AnayanaprayogaH lAvavuM, dhArelI bhUmikAnI sImA bahArathI kaMIka | ArtanAda: haiyAmAM thayelI pIDAnA saMvedanathI bolAtA zabdo. lAvavuM, dazamA vratano eka aticAra. Aryakula saMskArI gharo, AtmAnI dRSTivALAM gharomAM janma. AnupUrvI kramasara, athavA eka bhavathI bIjA bhavamAM jatA ! AryadezaH AtmA, pUrvabhava, parabhava, dharma, karma, mAnavAvALo jIvane kATakhUNe vALanAruM je karma te. AjorApekSitaH aMdaranI apekSAvALuM, aMdaranI dRSTivALuM. | AryabhUmi: AdhyAtmika saMskRtinA vArasAvALo deza. Antarika aMdaranI paristhiti, hArdika je bhAva te. AlaMbanaH AdhAra, sahAyaka, Teko, majabUta nimitta. Antarika sthiti aMdaranI paristhiti, aMdaranA haiyAnA bhAvo. | AlApasaMlApaH lokonI sAthe vAtacIta, lokonI sAthe eka AptapuruSa: yathArtha jJAna dharAvanArA ane yathArtha bolanArA. | vAra bolavuM te AlApa ane vAraMvAra bolavuM ke saMlApa. Asodita: mahAtmA - gItArtha - jJAnIoe kaheluM. AlocanA : ajANatAM thayelA pApanA prAyazcita mATe, athavA AbhA : prakAza, teja, camaka, jhAkajhamALa. paravazatAthI jANIne thayelA pApanA prAyazcita mATe karAtI AbhAsa tenA jevuM dekhAvuM, vAstavika tevuM na hoya paraMtu tevuM manovedanA, tenA mATe karAtI dharmakriyA te. dekhAya che. ' AvaraNaH DhAMkaNa, paDado, jJAnAdi guNone DhAMkanArAM karmo. Abhigrahika mithyAtva : potAnuM ja sAcuM che tevo durAgraha. | AvaraNakatabheda : karmonA AvaraNane lIdhe karAyelo bheda, ajJAnI hote chate potAnuM sAcuM mAnavAno AgrahavizeSa. . lokomAM je ochAvatuM jJAna che te taratamatA AvaraNa vaDe Abhinivezika : potAnuM khoTuM che ema jANavA chatAM mithyA karAI che. abhimAnanA vazathI tene na mUkavuM ane satya mAnI vaLagI rahevuM. | AvalikA asaMkhyAta samayono samUha te AvalikA, athavA AmaraNAntaH A zarIramAM jIva hoya tyAM sudhI, arthAt maraNa | 48 miniTamAM 1, 67, 77, 216 AvalikAo thAya che. Ave tyAM sudhI karelA niyamo. Avazyaka : avazya karavA lAyaka kAryavizeSa, AkhA divasaAmiSaH mAMsa. rAtamAM avazya kartavya-sAmAyikAdi che Avazyaka jANavAM. Asla rasa : khATo rasa, khATuM, khATA padArthono svAda. AvAryaguNa: AvaraNa karavA lAyaka jJAna-darzana Adi guNo, AyaMbila : cha vigaIo, ane vikAra-vAsanAnAM uttejaka | AvirbhAva pragaTa thavuM, khulluM thavuM, sattAmAM rahela paryAyanI dravyono tyAga, nIrasa bhojana eka TaMka levuM te. pragaTatA. AyudhazALA zastronI zALA, jemAM zastro rakhAtAM hoya te. | | AvirbhataH pragaTa thayela, sattAmAM rahelo, pragaTa thayelo paryAya. AyuSyakarma : eka bhavamAM jIvADanAra, pakaDI rAkhanAra, AvRtta kareH DhAMke, AcchAdita kare, gupta karanAra karma. nIkaLavA na denAra, pagamAM naMkhAyelI beDI jevuM. AzAtanA apabhrAjanA, avahelanA, tiraskAra, aNachAjatuM AraMbha: prAraMbha, zarUAta, kAmakAja zarU kareluM. vartana, deva-guruzAstra pratye ayogya vartana karavuM. AraMbha-samAraMbhaH jIvonI hiMsA karavI te AraMbha, ane hiMsA | AzIrvAdaH vaDIlonI prasannatA, uttama mahAtmAonI mananI karavAnI taiyArI karavI, sAdhana-sAmagrI bhegI karavI te samAraMbha. | prasannatA, sArA kAmamAM teonI zubha sammati. AraNaH vaimAnika devomAM 11mo devaloka. Azrava: AtmAmAM karmonuM AvavuM, karma mATe pravezanAM dvAro. ArA: avasarpiNI-utsarpiNInA cha jAtanA kAlavibhAga. | Asannabhavya : be-cAra bhavomAM ja mokSe janAra, najIkanA gADAnA paiDAmAM pahelA ArA jevA je bhAgo te. kALamAM mokSe janAra ArAdhakaH ArAdhanA karanAra, saMsAranAM bhautika sukha-duHkho | AsannopakArI : bahu ja najIkanA ja upakArI, jema ke prabhu uparano rAga-dveSa ocho karI adhyAtmadaSTi tarapha janAra. mahAvIra svAmI. ArAdhanA: adhyAtmadaSTinI prApti mATe karAtI dharmakriyA. | AstikatA jIva, pUrvabhava, parabhava, Adi che evI mAnyatA. ArAdhyaH ArAdhanA karavA yogya paramAtmA ane dharmaguru vagere. | AhArakazarIra : cauda pUrvadhara mahAtmAo potAne thayelA |
Page #642
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMzayanA nivAraNa arthe mahAvidehamAM javA mATe je zarIra | ALapaMpALa: mAthA uparano bojo, nirarthaka ciMtA, cAre bAjunI banAve che. binajarUrI upAdhio. AhA2ka samuddhAta : AhA2ka zarI2 banAvatI vakhate | AkSepaH bIjA upara kalaMka-jUThuM ALa ApavuM te. pUrve bAMdhelA AhAraka zarIra nAmakarmanAM pulonuM je vedana- AkSepaNIkathA : bIjAonI mAnyatAomAM doSo-AkSepo vinAza te. batAvatAM batAvatAM je kathA karavI te. AhAravihAra : bhojana karavuM, pANI pIvuM, khAnapAnanI je | AjJAnikIkriyA: bIjAne kAmakAja bhaLAvavuM, bIjA pAse prakriyA te AhAra, saMDAsa-bAtharUmanI je prakriyA te nihAra. | kAmakAja karAvavA AjJA karavI te, 25 kriyAomAMnI 1 kriyA. icchAnusAra ApaNI icchA pramANe je thAya te. IlAnilajalAdiH pRthvI-(mATI), pavana ane pANI vagere. icchita managamatuM, manavAMchita, manamAnyuM. IzAna : vaimAnika devomAM bIjo devaloka, tenA indranuM nAma itara juduM, bhinna, je zabdanI sAthe itara zabda joDo, tenAthI IzAnendra. bhinna, jemake puruSetara eTale puruSathI bhinna. Izvara : bhagavAna, paramAtmA, sarvaguNasaMpanna, aizvaryayukta. itarabhedasUcaka: vivakSita vastuno itara vastuthI bheda batAvanAra | IzvarecchA : anya darzanakAro mAne che te bhagavAnanI icchA. lakSaNa, jemake sAsnA (gaLe godaDI) te gAyane bheMza-ghoDA-bakarA | jainadarzanakAro bhagavAnane vItarAga ja mAne che. eTale Izvarane AdithI bhinna karanAra lakSaNa che. icchA hotI nathI. IvarakathitaH alpakALa mATe karAtuM paccakhkhANa, alpakAlIna. | ISatnAbhArAH siddhazilA, siddhabhagavanto jenAthI eka yojanA ivara parigRhitAgamana : koI anya puraSe alpakALa mATe ! upara birAje che te ratnamaya pRthvI. bhADethI rakhAta rAkhelI strInI sAthe saMsAravyavahAra karavo te. | iSTakArya : managamatuM kArya, mana-vAMchitakArya. indraH sarva devono rAjA, devono svAmI, aizvaryavALo. | iSTaphalasiddhi: manavAMchita phaLanI prApti, managamatuM prApta indriyaH zarIramAM rahelo AtmA jenAthI oLakhAya, jenAthI thavuM te. rUpa-rasa-gaMdhAdinuM jJAna thAya, kAna-nAka-AMkha vagere. ISTa vastu: managamatI vastu, iSTa vastu. indriyavijaya : kAna-nAka-AMkha vagere pAMce Indriyone | iSTa viSaya: managamato viSaya, managamato padArtha. managamatI vastu maLe to rAjI na thavuM, ane aNagamatuM maLe to | ihalokabhaya: A janmamAM bhAvimAM AvanAro duHkhono bhaya, nArAja na thavuM, samabhAvamAM rahevuM te. rogo, parAbhava, apamAna, kArAgAravAsa, zikSAdino bhaya. indriyasukha pAMca indriyonA viSayo male chate AnaMda thavo te. ! manuSyone manuSya thakI, pazuone pazu thakI, ema sajAtIya taraphathI inDanaH baLataNa, AganI vRddhimAM hetabhUta padArtho. je bhaya te. IyapathikIkriyA: mana-vacana-kAyAnA yogamAtrathI thatI kriyA. | IhA : ciMtavaNA, vicAraNA, matijJAnano eka bheda. kaSAyo vinA yogamAtrathI je karmabaMdha thAya temAM kAraNabhUta kriyA. | ihitaH manane gameluM, vicAreluM, dhAreluM, manamAM goThaveluM. Iyasamiti: jyAre jyAre cAlavAnuM Ave tyAre tyAre sAmenI ikSakAraparvataH ghAtakIkhaMDa ane puSkaravara dvIpamAM AvelA dakSiNabhUmine barAbara jotAM jotAM cAlavuM jethI sva-para ema banne rakSA| uttara be be parvato, jenAthI dvIpanA be bhAga thAya che. thAya. | ikSarasaH zeraDIno rasa, jenAthI prabhue varSItapanuM pAraNuM karyuM. IrSA: dAjha, adekhAI, aMdaranI baLatarAsa asahanazIlatA. 1 IkvAkalaH viziSTa uttama kuLa, RSabhadeva prabhunuM kuLa. ( u-U ) ukkiTha: utkRSTa, vadhumAM vadhu, sarvathI antima, sarvajayeSTha. ukhalaH sAMbeluM, anarthadaMDanuM eka sAdhanavizeSa. ukhara bhUmiH vAveluM bIja jyAM Uge nahIM, tevI vaMdhyabhUmi. ugratA : Aveza, joradArapaNuM, tAlAvelI, atizaya 11
Page #643
--------------------------------------------------------------------------
________________ graho. rasikatA. udAsInakaraNa: harSa-zoka vinA sahajasvabhAve pravartatuM kAraNa. ucita sthiti : yogya, je samaye je kartavya hoya te ja karavuM. | uditakarma pUrve bAMdhelAM, udayamAM AvelAM karyo. ucca graha : UMcA sthAne AvelA graho, zubha graho, sAnukULa udbodhita vikasita vikAsa pAmela, vizeSa jJAna pAmela. ubhaTTaH na zobhe tevuM, tophAnI, aNachAjatuM, anucita. uccheda karavo vinAza karavo, mUlathI vastune dUra karavI. { udbhavaH utpatti, janma, vastunA aMkura phUTavA vagere. ujjaDa vastI vinAnuM, na rahevA lAyaka, astavyasta. | ubhedita: cirAyeluM, phATeluM, be-cAra TukaDA kareluM. uNodarikA:bhUkha karatAM ochuM khAvuM, puruSano 32 kavala, ane ! udvartanAkaraNa nAnI sthiti moTI karavI, maMda rasa tIvra karavo, strIno 28 kavala AhAra zAstromAM kahyo che. tenAthI be-pAMca- { temAM vaparAtuM vIryavizeSa. daza koLiyA AhAra ocho karavo te. udUvalanAkaraNa : amuka vivakSita karmone tene anurUpa anya uNodari tapa : AhAra ane zarIra uparanI mUcha choDavA mATe | karmomAM saMkramAvavAnI je prakriyA che. jema ke samyakatva ane ja ocho AhAra karavo te. mizramohanIyane mithyAtvamAM saMkramAvavI te udUvalanA ane temAM utkaTa rUpa: adhikatA-svarUpa, vadhu tIvra, dhanIbhUta thayela. vaparAtuM je yogAtmaka vIrya te uvalanAkaraNa . utkRSTaH sarvathI adhika, vadhumAM vadhu, sauthI antima. | udvignaH udAsIna, kaMTALAvALo puruSa, vastunI arucivALo. uttama samAdhi : anukULa-pratikULa bhAvo pratye jayAM harSa-zoka | udvega : udAsInatA, kaMTALo, vastu pratye arucibhAva. nathI. UMcAmAM UMco samabhAva che te uttama samAdhi. unmatta : unmAdavALo, viveka vinAno, gAMDo madathI bharelo. uttamottamaH sarvathI uttama, sarvazreSTha, sauthI guNomAM caDhiyAtuM. | unmAdaH ahaMkAra,mada, abhimAna, vivekazUnyatA. uttarakurukSetra : mahAvidehakSetramAM Avela, prathama ArA jevA unmArga khoTo rasto, avaLo mArga, sAdhyathI viruddha mArga. kALavALuM eka kSetra. unmArgapoSaNaHkhoTo rasto samajAvavo, UlaTA mArganI dezanAM uttejaka kArya karavAmAM preraNAvizeSa karanAra, kAryanI utpattimAM | ApavI, UMdhA mArganI puSTi karavI. pratibaMdhaka, hAjara hovA chatAM je kArya karI Ape che. upakaraNa: sAdhana, nimitta, sAdhya sAdhavAmAM sahAyaka. uttejanaH kAryakaranArane utsAhita karavo, vizeSa preraNA karavI. | upakAraka upakAra karanAra, madadagAra, sahAyaka, hita karanAra. utthApanA sthApanA karelI vastune tyAMthI laIlevI, vidhipUrvaka | upakArakSamAH upakAra karanArA puruSo krodha kare topaNa A puruSo levI, thApelI sthApanAne vidhipUrvaka uThAvavI. upakArI che, ema mAnIne kSamA karavI, gaLI javuM. utpAdaH utpatti, janma, padArthanuM utpanna thavuM. upakArI puruSaH upakAra karanArA puruSo, paranuM hita karanArA. utpAdapUrva cauda pUrvomAMnuM paheluM pUrva, prathama pUrvanuM nAma, upakRta thayela upakAra pAmela, jeno upakAra thayo che te puruSa. utsargamArga: rAjamArga, pradhAna rasto, mukhya mArga, chUTachATa upagraha: grahonI samIpavartI, judAjudA graho. vinAno dhorI mArga, sAdhya sAdhavA mATe pradhAna mArga, upaghAta-anugraha : lAbha-nukasAna, hita-ahita, phAyadoutsarpiNI caDhato kALa, jemAM manuSya-tiryaMconAM buddhi-baLa- geraphAyado. saMdhayaNa-AyuSyAdi vadhatAM jAya che. | upacaya: vRddhi, vadhAro, adhikatA thavI. utsAhapUrvakaH mananI prasannatApUrvaka, atizaya rasapUrvaka. | upacaritakALa: jIva-ajIvanA vartana Adi paryAyo che. chatAM utsukatA adhIrAI, jANavAnI tamannA, jANavAnI bhUkha. ! te paryAyomAM "kALadravyano upacAra karavo te. ulledhAMgula : aMgulanA traNa prakAromAMnuM eka aMgula, prabhu ! upacAra karavoH Aropa karavo, je vastu je rUpe na hoya tene te mahAvIra svAmInA aMgulathI ardhA mApanuM aMgula, 1 rUpe samajavI, jema ke varasAda varase che tyAre "sonuM varase che" udaya: AbAdI, caDatI, pUrve bAMdhelAM karmone bhogavavAM te. ema Aropa karavo te. udayakALaH puNyapApa karmono udaya cAlato hoya tevo kALa. | upacchaMda : eka prakArano chaMda, zloka, udayajanya: puNyapApa karmonA udayathI prApta thanAra sukha-duHkha. | udarabharaNAdiH potAnA peTane bharavuM vagere svArtha upadhAnatapa : navakAramaMtrAdinA adhyayana mATe karAto eka udAtta-anudAttaH UMcA-nIcA bolAtA svaronA prakAro. | prakArano viziSTa tapa, aDhAra-aDhAra-cha ane cAra divasano udAsIna: vyagra, AkuLavyAkula, athavA harSa-zokathI yukta. | tapa, tathA aThyAvIsa ane pAMtrIsa divasano viziSTa tapa. 6 2
Page #644
--------------------------------------------------------------------------
________________ upanAmaH potAnA nAma uparAMta bIjuM nAma. je kArya bane che te upAdeya, temAM je kAraNa bane te upAdAna, banne upapAtajanmaHdeva-nArIno janma, potapotAnA niyata sthAnamAM | vacceno saMbaMdha. janma, upAdAnakAraNaH je kAraNa pote kAryarUpe bane che, jemake ghaDAmAM upabhoga-paribhogaH ekavAra bhogavAya tevI cIjate upabhoga | mATI, paTamAM tanuM. ane vAraMvAra bhogavAya tevI cIja te paribhoga ane bhoga- | upAdeyaH AdaravA lAyaka, prApta karavA lAyaka, hitakArI. upabhoga zabda jayAre vaparAya tyAre ekavAra bhogavAya te bhoga | upAdhiyukta: muzkelIothI bharapUra, saMkaTothI vyApta, athavA ane vAraMvAra vaparAya te upabhoga kahevAya che. DigrIvALuM, padavIvALuM. upamAnaH sadezatA batAvavI, upamA ApavI, sarakhAmaNI | upAdhyAyaHbhaNAvanAra, samajAvanAra, zikSaka, athavA mahAna karavI. nyAyazAstramAM prasiddha eka pramANa. sAdhu. upamitibhavaprapaMcaH te nAmano mahAgraMtha, saMsAranA prapaMcane | upArjana karanAra meLavanAra, prApta karanAra,vastu siddha karanAra. nATakanI upamA. upAzraya: dharmakriyA ane vyAkhyAna Adi karavA mATenuM sthAna. upameya : upamA ApavA lAyaka vastu, jenA mATe upamA ! upAsanA: ArAdhanA, dharmakAryamAM ekAgratA, lInatA. apAya te. ubhaya: banne, banne vastu, be svarUpa, vastunA be prakAra, upayoga : jJAnamAM citta parovavuM, dhyAna ApavuM, jJAnAdi ubhayakriyA : banne TAIma savAra sAMje karAtI dharmakriyA. prAptikAle manane temAM ja lIna karavuM, kAryamAM ekAgratA. | pratikramaNa-darzana-vaMdana-pUjana-svAdhyAyAdi. upayogazUnya: je kArya karIe te kAryamAM mana na hoya te. | ubhayaTaMkaH savAra-sAMja, banne TAIma, prabhAta ane sAyaMkALa. uparibhAgavartI : uparanA bhAgamAM rahenAra, uparanA mALe | ubhayAtmaka svarUpa banne dharmothI bhareluM svarUpa, nityAnitya, vasanAra. bhinnabhinna. sAmAnya-vizeSa ema ubhayamaya je svarUpa te. upavAsa : AhAranI mamatAnA tyAgapUrvaka divasarAta | ura:parisarpa peTe cAlanArA jIvo, sarpa, ajagara vagere. AhAratyAga karavo. urasthaH chAtI upara raheluM, stana Adi bhAga, upazama: kapAyone dabAvavA, kaSAyone zAtta karavA. UrNayoga pratikramaNa-caityavaMdanAdi kriyAnAM mULa sUtro atizaya upazamazreNI : kaSAya-nokaSAyone dabAvatAM dabAvatAM uparanA spaSTa bolavAM, bolatI vakhate temAM upayoga rAkhavo. 8-9-10-11mAM guNaThANe caDavuM. UrdhvatA sAmAnya kALakrame thatA bhinnabhinna paryAyomAM dravyanI upazAntamohaguNasthAnakaH sarvathA moha jeno upazamI gayo che | ekatAnI je buddhi. tevo AtmA. Urdhvaloka: uparano loka, samabhUlatAthI 900 yojana pachIno upaSTanma: AlaMbana, Teko, AdhAra, sAdhanavizeSa. vaimAnika-raiveyaka Adi devovALo loka. upasthitaH hAjara, vidyamAna, jayAM kAma thatuM hoya tyAM vidyamAna. ! UlaTIdezanAH UMdhI dezanA, je satya hoya tenAthI viruddha kahevuM. upAMga: aMganA AdhAre racAyelAM zAstro, uvavAI, rAyapAseNI | uluka: ghuvaDa, pakSIvizeSa, je sUryanA prakAzamAM na joI zake che. ulecavuM: dUra karavuM, vAsaNathI pANI Adi dUra karavuM. avayavo, jemake hAthanI AMgaLIo. uvavuha: guNInA guNonI prazaMsA karavI, preraNA karavI. upAdAna-upAdeyaH kAraNa-kArya, mATI ane ghaDo, tantu ane paTa, UhApoha ciMtana-manana, tarka-vitarka, sUkSma jANavAno prayatna. travedaH briAhamaNonA cAra vedomAMno eka veda. chUDhi : paraMparAgata praNAlikA, pAchaLathI cAlI AvatI RjutA: saraLatA, mAyArahitatA, niSkapaTatA. rItabhAta. RjuvAlikA nadI: bihAramAM AvelI eka nadI, ke je nadInA | RNa : devuM, mAthA upara thayeluM karaja, lokonuM jamA lIdhuM - kAMThe prabhuzrI mahAvIra svAmIne kevalajJAna thayuM hatuM te. ! hoya te. 13
Page #645
--------------------------------------------------------------------------
________________ RNamuktaH devAthI mukAyelo, jenA mAthe karaja nathI te. ! evI hoya ke jANe be hADakAMsAmasAmAM markaTabaMdhanI jema vIMTAyAM RNavAnuMH devAdAra, karajavALo puruSa. hoya ane upara majabUta pATo lapeTyo hoya tevI majabUtAI. Rtu: hemanta-zizira-vasaMta-varSA Adi Rtuo. RSabharUpa: baLadanuM rUpa, je rUpa karIne Indra mahArAjAe karelo sRddhigAravaH dhananI Asakti, paisAnI mamatA. prabhuno janmAbhiSeka (meruparvata upara). RSabhadevaH bharatakSetranI vartamAna covIzInI prathama tIrthakara. | RSibhAsita RSi-munioe kaheluM, teoe batAveluM. RSabhanArA saMdhayaNa : jenA zarIramAM hADakAMnI majabUtAI | RSIzvara: RSiomAM moTA, mahARSi. eMdhANaH garbha, udaramAM rahela bAlaka. jIvo che ke eka ja kSetramAM rahe che, jenA be bhedo che: samAvagAhI ekatvavitarka savicAra : zukla-dhyAnano bIjo bheda, koIpaNa | ane viSamAvagAhI. eka dravyagaNa-paryAyanA vicAramAM sthira thavuM, paraMtu viSayAttara | ekAkI vihAra : muninuM ekaluM vicaravuM, AcAryane yogya na thavuM. ziSyaniSpatti thayA pachI tenA upara gacchano bhAra ApI ekadAkALe koIka baLe, koI eka avasare. bhaktaparI jJAdi maraNa mATe ekalA vicaravuM te. ekamanA sarva eka manavALA, ekacittavALA thaIne. (mauna) ekAdazI agyArasa, mauna ekAdazI, mAgasara suda ekarAra karavo : vastuno svIkAra karavo, sammati ApavI. agyArasa. ekalaAhArIH eka ja TaMka bhojana karavuM te, ekAsaNuM karavuM | ekAAvAdaH koIpaNa eka nayano Agraha, kadAgraha, haThAgraha. te. pAdacArI saMghamAM cha "rI" pALavAmAM A eka aMga. ekAsaNuM karavuM ? eka ja TAIma bhojana karavuM. zeSa samaye ekalaThANuM eka ja TAIma bhojana karavuM. paraMtu mukha ane hAtha | bhojanayoga. vinA anya aMgo na halAvavAM. ekendriya je jIvone phakta eka sparzendriya (cAmaDI) ja che te. ekalapeTuM: potAnuM ja peTa bharanAra, potAnuM ja jonAra. ekona viMzatiH eka jUna vIza, arthAtu ogaNIsa vagere. ekalavAyuM jIvana : ekalo rahenAra, ekAntamAM rahenAra, eThuM mUkavuM : bhojana karatAM chAMDavuM, jemAM jIvonI hiMsA duniyAnA lokothI bhinna rahenAra, ekAntavAsI, AvA AtmAnuM { thAya che. jIvana. etAdeza: AvA prakAranuM, AvuM. ekalavihArIH je munio ekalA vicare, sAthIdAra nI evaMbhUtanaya : je zabdano jevo vAcya artha thato hoya tevA artha hoya te. sAthe tevI kriyA svIkAre che, kriyA pariNata arthane je mAne che, ekalAhArIH eka TAIma bhojana karanAra che "zI" pALavAmAM | jema ke adhyayana karAvatA hoya tyAre ja adhyApaka. A eka aMga. { evakAra : nizcayapUrvaka vAta karavI te, nirNayAtmaka. ekasiddhaH siddhanA paMdara bhedomAMno eka bheda, mokSe jatI vakhate 1 eSaNA samiti nirdoSa AhAra lAvavo te, betAlIsa doSaje ekalA hoya che, jemake mahAvIra svAmI. rahita gocarInI prApti, gRhasthane AzrayI banI zake teTalo vadhAre ekatravartI eka ja kSetramAM rahenAra, mokSamAM anaMtA evA | nirdoSa AhAra banAvavo. aikyatA: ekatA, ekameka thavuM, paraspara bheda bhUlI javo. | aizvarIya saMpatti : kudaratI zobhA, jeno koI kartA nathI tevI aitihAsika itihAsathI siddha thanAra, itihAsajanya viSaya. | naisargika saMpatti; saMsAranI sahaja lIlA. airAvaNaH Indra mahArAjAno hAthI. aihika bhaya : A bhavasaMbaMdhI bhaya, rAjA taraphathI AvanAra vatakSetra bhArata jevuM ja jaMbUDhIpAdi dvIpomAM AveluM. uttara | daMDa-zikSAno bhaya, kArAvAsano bhaya, lokanindAno bhaya, dizAmAM raheluM eka kSetra, jaMbudvIpamAM 1, ghAtakIkhaMDamAM 2, lokaparAbhavano bhaya vagere. ardhapuSkaramAM , kula 5. 14
Page #646
--------------------------------------------------------------------------
________________ ghaH samUha, sAmAnya, varga, bheguM maLavuM. otaprota: ekameka, layalIna, koI paNa be vastunuM maLI javuM, oghazakti dUradUra kAraNamAM rahelI kAryazakti. jema ghAsamAMjema ke dUdhasAkara, zarIraAtmA, loDhuMagni. rahelI ghInI zakti. othaH chAyA, Azraya, AdhAra, AlaMbana, Teko. oghasaMjJA sAmAnya saMjJA, bahuvicAra vinAnI, alpamAM alpa | odanaH bhAta, raMdhAyelA taMdula, bhojana. jJAnamAtrA, jema velaDIo bhIMta upara vaLe te. oLaMbaDo : upAlaMbha, Thapako, mITho oLaMbho, ojAhAra : sarve jIvo utpattinA prathama samaye taijasakAmaNa | oLakhANaH paricaya, saMparka, ekabIjAnI paraspara jANakArI. zarIrathI je AhAra grahaNa kare che. aucitya: ucita lAge teTaluM, yogya, jayAM je zobhe te. | aupazamika cAritra: cAritra-mohanIya karmanA upazamathI tpAtikI buddhi : akasmAta thanArI buddhi, hAjarajavAbI, | AtmAmAM pragaTa thatuM uttama kSamA-namratA-saraLatA AdivALuM tatkAla-buddhi. | cAritra. ke je cAritra 9-10-11 guNaThANe Ave che. audayika bhAvaH pUrve bAMdhelA karmanA udayathI prApta thatA bhAvo. | aupazamika bhAvaH darzanamohanIya ane cAritramohanIya karmane manuSya-deva Adi avasthAo, evuM dabAvI devuM ke potAnuM baLa batAvI na zake. audArika vargaNA audArika zarIra banAvavAne yogya pagalA aupazamika samyakatva : darzana-mohanIya ane anaMtAnubaMdhI jaththo. abhavyathI anaMtaguNA paramANuothI niSpanna skaMdho. kaSAya ema sAtanA upazamathI AtmAmAM pragaTa thatI tattvaci. audArika zarIraH manuSya - tiryaMconuM je zarIra, hADa-mAMsa- aupAyika : upAdhithI thayeluM, svata: potAnuM nahIM te. jemake carabI rudhira-vIrya AdithI banAvAyeluM je zarIra te. AtmAnuM rUpIpaNuM te zarIranI upAdhinA kAraNe che. audAsinyatA : udAsapaNuM, rAga-dveSathI rahitatA, koImAM na auSadhaH davA, osaDa, roga maTADavAnuM je nimitta. lepAvuM. auSadhAlaya - davAkhAnuM, jayAM auSadha maLatuM hoya te. aupapAtika: upapAta janmavALA, upapAtajanma saMbaMdhI. kaMDakaH eka aMgulanA asaMkhyAtamA bhAgamAM je AkAzapradezo | kaThastha: mukhapATha karavo, gokhI levuM, yAda karI levuM. che te pramANavALI saMkhyA athavA AvalikAnA asaMkhyAtamA | kaThAgra: gaLAnA agrabhAge raheluM, moDhe kareluM, mukhapATha kareluM. bhAganA samaya pramANa saMkhyA. kathaMcidvAdaH syAdvAdaamuka apekSAe Ama paNa che evuM kacavATa : kheda thavo, manaduHkha thavuM, icchA na thavI te. apekSApUrvakanuM je bolavuM te. kaccha : gujarAtamAMno eka bhAga mahAvideha kSetramAM AvelI kathAccheda : A doSa che. gurujI kathA karatA hoya tyAre vacce 3ra vijayomAMnI prathama vijaya. bIjI vAta UbhI karIne kathAne toDI pADavI. kajoDa anucita joDuM, ayogya milApa, virodhavALuM vijaya. kathAnuyoga : cAra anuyogamAMno eka, jemAM pUrve thaI gayelAM kaTakuTI: sAdaDI-jhUMpaDI, sUryanA taDakAnuM AvaraNa. mahAna strI-puruSonI kathAo hoya te. kaDAvigaIH taLelI vastu, jemAM cUlA upara kaDAI caDAvavI paDe ! | kadAcituH kyAreka, amuka ja samaye, vivakSita kALe. tevI vigaI, vikAra karanAro padArtha kanakAcala : meparvata. kaDa-kaMDalA : sonAmAM AvatA paryAyo: hAthe-kAne paheravAnuM | kandamUla: je vanaspati anaMtakAya hoya, anaMtA jIvonuM baneluM AbhUSaNa, je kramazaH Avirbhata thAya che. je zarIra hoya, jema ke baTAkA, DuMgaLI, lasaNa, gAjara. 15
Page #647
--------------------------------------------------------------------------
________________ kandarpa: anarthadaMDa, binajarUrI pApa, kAmavAsanA uttejaka, 3 kalAlaH dArU vecanAra, dArU banAvanAra. asabhya, pApiSTa vacano bolavAM. kalikalaha kaliyugamAM thatA vadhAre jherI jhaghaDA, bhAre kajiyo. kapaTamAyA : haiyAmAM judA bhAva hoya ane hoThe judA bhAva | | kalikAla kaLiyugano kALa, kaliyugano samaya. bolavA. chetarapiMDI, banAvaTa. kalikAlasarvajJaH kaliyugamAM jANe sarvajJa ja janmyA hoya tevA. kapATa: kamADa, bhagavAna jyAre kevalI-samuddhAta kare tyAre bIjA / kaluSita gaMduM, meluM, kacarAvALuM, halakuM, tuccha, sAra vinAnuM, samaye AtmapradezonI pUrva-pazcima (athavA dakSiNa-uttara) | kalpanA: manathI mAnI levuM, buddhithI anumAna karavuM te. lokAnta sudhI laMbAvavAnI prakriyA. kalpavRkSa icchAone saMtoSe tevuM vRkSa, manamAvyuM ApanAra. kapilakevalIH A nAmavALA kevalajJAna pAmelA pUrve thayelA muni. | kalpasUtraH AcArane samajAvanAruM sUtra, sAdhusamAcArI kahenAruM kapilavarNa kAbaracItaruM, raMgaberaMgI, vividha raMgavALuM. | tathA mahAvIrasvAmI Adi tIrthaMkara paramAtmAnuM caritra. kapolakalpita: gAlane game tevuM, manamAM AvyuM tema kalpeluM. kalpAtIta deva anuttara ane raiveyaka devo, svAmI-sevaka saMbaMdhI kammapayaDI: zrI zivazarmasUrikata karmasaMbaMdhI varNanano mahAgraMtha. { AcAra vinAnA, sarva sarakhA ahamindra devo. karakAMDeH hAthamAM kAMDe, prabhunI nava aMge pUjA karatAM trIjI pUjA kalpAntakAla H kaLIyuganA antima kALa, pralayakALa, sarvathI vakhate sparza karAtuM prabhunuM aMga. jadhanya kALa. karacalIo ghaDapaNanA kAraNe zarIranI cAmaDImAM thatI rekhAo. kalpita guru: manathI kalpalA guru, navakAramaMtra ane paMcendriyasutra karaNaH adhyavasAya, vicAra, pariNAma, (karaNa 3 hoya che). bolavA paDe kalpAyelA guru, Aropita karAyelA guru. karaNaparyAptA : indriyo pUrNa karavAnuM kAmakAja jeoe karyuM | kalpopapanna : nokara-zeThanA saMbaMdhavALA devo, jayAM svAmI sevakabhAvano saMbaMdha hoya tevA AcAravALA devo, 12 devaloka karaNalabdhi: apUrvakaraNAdi karaNo karavAnI AtmAmAM zakti | sudhI. pragaTe che. kalyANaka tIrthakara bhagavantonA cyavana, janma, dIkSA, kevalakaraNaparyAptAH indriyo pUrNa karavAnuM kAmakAja jeoe haju karyuM. jJAna ane nirvANa ema kalyANa karanArA 5 prasaMgo. nathI paraMtu indriyonuM kAma cAlu che te. kalola: pANInA taraMgo, mojAM, dariyAI bharatI vagere. karma : mithyAtvAdi hetuo vaDe je baMdhAya te, AtmAnA guNone kavalAhAra : koLiyAthI levAto AhAra, manuSya, pazu, pakSI DhAMkanAra, athavA sukha-du:kha ApanAra. Adino je AhAra te. karmakatAvasthA : jJAnAvaraNIyAdi karmo vaDe karAyelI AtmAnI kavitA : kAvya, madhura svare gavAtI prAsavALI racanA. avasthA. kaSAya: janma-maraNanI paraMparA vadhAranAra, krodha-mAnAdi, karmagraMthaH karmaviSayaka prakaraNa; jemAM kamanuM svarUpa che te. kaSAyapAhuDa : digaMbara saMpradAyamAnya mahAgraMthavizeSa. karmaprakRtiH zrI zivazarmasUrikRta kammapayaDI e ja karmaprakRti. | kaSAyamohanIya-anaMtAnubaMdhI Adi 16 prakAranuM mohanIyakarma. athavA baMdhAtAM karmonA bhedo 120-122 vagere. kaSAyasamuddaghAta : pUrve bAMdhelA kayone udayamAM lAvIne karmabaMdha : AtmAnI sAthe karmonuM coMTavuM, joDAvuM, vaLagavuM. bhogavelA. je bhogavatAM jUnA kaSAyono vinAza thAya che paraMtu karmabhUmi : jyAM asi-masi-kRSino vyavahAra che tevAM kSetro. | navA ghaNA baMdhAya che. pAMca bharata, pAMca airAvata ane pAMca mahAvideha. kAussaga : kAyAnI ceSTAno tyAga karavo, kAyAno vyavasAya karmabhUmijanya : karmabhUmimAM janmelA, 24 tIrthakarAdi, 63 aTakAvavo, atizaya sthira thavuM. zalAkA-puruSo, karmabhUmijanya ja hoya che. kAMkSA: icchA, AzA, mamatA. karmamelaH AtmAmAM baMdhAyelo karyorUpI kacaro. kAjo kADhavo : paDilehaNa karyA pachI kacaro bhego karavo, aMdara karmavipAka: prathama karmagraMthanuM A nAma che. bAMdhelAM karmo udayamAM | koI jIvAta nathI ne te barAbara tapAsavuM. Ave to zuM zuM phaLa Ape tenuM varNana jemAM che te. kApItalezyAH kRSNAdi karatAM sArA ane zuklAdi karatAM halakA karmastava : bIjA karmagraMthanuM nAma che. karmonuM svarUpa jaNAvatAM ! je AtmapariNAma che. nAnI nAnI zAkhAnA kApavAnA jaNAvatAM bhagavAna mahAvIrasvAmInI jayAM stuti che te. pariNAmavALA puruSanA dRSTAnne AtmAnA pariNAma. kalaha: kajiyo, kaMkAsa, kaDavAza, verajhera. kAbaracItaruM: raMgaberaMgI, citra-vicitra, aneka raMgavALuM.
Page #648
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAmakAja : kAryavizeSa, judAM judAM kAryo. kAlAtikramaH kALanuM ullaMghana karavuM te. kAlane vitAvavo. kAmadevaH moharAjA, vAsanA, vikArakabuddhi, rAgAdi pariNAma. | kALIcaudazaH gujarAtI Aso vadI caudaza. (mAravADI kArataka kAmarAga : sneharAga, daSTirAga ane kAmarAga A traNamAMno | vada caudaza). antima rAga, bhogasukha saMbaMdha je rAga, kAlodadhi samudra aDhI dvIpamAMno eka samudra ghAtakIkhaMDane pharato kAmavAsanA : mohabharelI vikAraka evI AtmAnI pariNati. banne bAju ATha-ATha lAkha yojana vistAravALo. kAmavikAra: saMsAranA bhogonI tIvra abhilASA. | kilIkAsaMdhayaNa : je be hADakAM vacce mAtra khIlI ja mArelI che kAmottejaka vAsanAne dedIpyamAna kare evI vArtA, samAgama | tevI majabUtAIvALuM saMdhayaNa. tathA evA AhArAdinuM sevana, kilbiSikadevaH vaimAnika devomAM rahenArA, halakuM kAma karanArA, kAyakleza : kAyAne mohanA vinAza mATe kaSTa ApavuM. cha DholAdi vagADanArA devo. jenA traNa bheda che. prakAranA bAhyatapomAM pAMcamo tapavizeSa. kIrtana karavuM guNagAna gAvAM, bhajana karavuM, stavanAdi gAvAM. kAyA : zarIra, pudgalamaya racanA. je hAni-vRddhi pAme ane ! kIrtiH yaza, prazaMsA, vakhANa, eka dizAmAM phelAyelI prazaMsA vinAza pAmavAnA svabhAvavALuM te. athavA tyAgAdi koI guNathI thayelI prazaMsA. kAyotsargaH kAyAnI ceSTAno tyAga karavo, kAyAno vyavasAya kuMthunAthaH bharatakSetramAM vartamAna covIzInA 17mA tIrthaMkara. aTakAvavo, sthira thavuM. saMskRtamAM kAyotsarga je zabda che tenuM ja| kukkaDIpAyapasAraMtaH kUkaDInI jema pagone sAthe rAkhIne sUvAnI prAkRtamAM kAussagga bane che. kriyA. kArakatA : kriyAne karanArapaNuM, kriyAne sarajavApaNuM, kaI karma- | kuTatulakuTamAnaH khoTAM tolAM ane mApa rAkhavA te, mAla levAnAM karaNa-saMpradAna-apAdAna ane AdhArAdi. kATalAM vajanadAra ane mAla ApavAnA kATalAM ochA kAraNa kriyA karavAmAM madadagAra, sahAyaka, nimitta. vajanavALAM rAkhavAM te. kAruNya: dayAvALo pariNAma, lAgaNIzIla svabhAva, kuTalekhakriyA kUDA (khoTA) lekha lakhavA, kUDA kAgaLiyAM karavAM, kArmaNazarIra : AtmAe bAMdhelAM karmonuM baneluM zarIra. eka khoTA dastAveja karavA vagere. bhavathI bIjA bhavamAM jatA je sAthe hoya che te athanA sarva saMsArI | kuNDala: kAnamAM paheravAnuM AbhUSaNavizeSa. jIvone sadAkALa je hoya che te. kuladvIpa te nAmano eka dvIpa, jemAM zAzvata caityo che. kArmikIbuddhiH kAma karatAM karatAM je buddhi utpanna thAya che. jemake kundakundrAcArya digaMbara saMpradAya-mAnya, aneka graMthonA sarjaka darajInI kalA, sonInI kalA, hajAmanI kalA vagere. eka mahAtmA. kAryadakSa : kAmakAjamAM ghaNo ja hoziyAra. kunjaH eka prakAranuM saMsthAna, jemAM zarIranA mukhya cAra avayavo kAryavizeSa: viziSTa kArya, vivakSita kArya, kAryanI kalpanA. apramANopeta hoya che te. kAryasiddhiH kArya pUrNa thavuM, kArya samApta thavuM vagere. kuladIpakaH kulane dIpAvanAra, kulane zobhAvanAra. kAlacakra utsarpiNI-avasarpiNInA 6+6= 12 ArAnuM baneluM. kulabhUSaNa : kulane bhUSita karanAra, kulamAM AbhUSaNa samAna. gADAnA paiDA jevuM, kALanuM cakravizeSa. kulamadaH kuLanuM abhimAna, eka prakArano ahaMkAra. kAlaparipAka koIpaNa vastu nIpajavAno pAkelo kALa. jema ke | kulAMgAra : potAnA kuLamAM aMgArA jevo, ghaNuM dUSita kAma ghI banavA mATe ghAsa-dUdha-dahIM karatAM mAkhaNamAM vadhu kAlaparipAka | karanAra, che. tema Asannabhavya jIvamAM mokSano kAlaparipAka che. kuzalabuddhi : suMdarabuddhi, tIvrabuddhi, sUkSama arthane samajanArI kAlapramANatA : koIpaNa kArya banavAmAM svabhAva, niyati, buddhi, tIkSNa buddhi. prArabdha (nimitta) ane puruSArtha A cAra jema kAraNa che, tema ! katakhatA: jeNe ApaNA upara upakAra karyo hoya tene bhUlI jaI kAla paNa kAraNa che. te kAlapramANatA. tene ja nukasAna thAya tevuM kAma karavuM te. kALalabdhi : apUrvakaraNAdi kAraNo karavA dvArA samyakatva | kRtanAza : je kama ApaNe ja karyA hoya chatAM te karyo ApaNe pAmavAno kALa pAkyo hoya tevI labdhi. bhogavavAM na paDe te karelA kAryanI phalaprApti vinA vinAza kAlAntaraH kAlano viraha, koI paNa eka kArya banyA pachI pharIthI thavo te. te kArya keTalA TAIme bane che, anyakALa. kRtajJatA jeNe ApaNA upara upakAra karyo hoya tene sadA yAda 17
Page #649
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAkhI pratyupakAra karavAnI buddhi rAkhavI te. ekaDA upara cauda mIDAM lakhavAthI je AMka bane che. kRtAnta: yamarAjA, mRtyuno adhikArI. koDAkoDI uparano koTAkoTino je artha che te ja artha jANavo. kRpA: dayA, lAgaNI, karUNA paropakAranI buddhi. kolAhalaH avivekathI thato ghoMghATa, kajiyo bolAcAlI. kRpAsAgara: dayAnA bhaMDAra, karuNAnA samudra. kIkucya : AMkha ane mukhanA IzArA karavA, bIbhatsa ceSTA kevalazrI kevalajJAnarUpI lakSmI, paramajJAnarUpa Atmadhana. | karavI, kAmottejaka hAvabhAva karavA te. kevalajJAna kalyANaka: kevalajJAna-svarUpa tIrthakara bhagavantonuM | kramabaddha : lAInasara goThavAyeluM, eka pachI eka kramasara ja cothuM kalyANaka. AvanA, paddhatisara raheluM. kevalapannato kevalajJAnIe jaNAvelo, sarvajJa batAvelo. kramabaddha paryAya : sarva dravyomAM atIta, anAgata ane kevalI prajJa: kevalajJAnIe jaNAvelo, sarvaze batAvelo. vartamAnakALanA sarva paryAyo kevalajJAnInI apekSAe kramasara kevalIsamudaghAta : kevalajJAnI bhagavaMto vedanIya nAma ane | goThavAyelA che ane kramasara Ave che. gotrakamane toDI AyuSyanI sAthe samAna karavA mATe je daMDAdi | kriyApariNatArtha : je zabdano je je vAcya artha thato hoya te ATha samayanI prakriyA kare te. pramANe kriyA paNa cAlu hoya to ja zabdaprayoga mAne che. kaivalyalakSmI : kevalajJAnarUpI lakSmI. krodhaH gusso, Aveza, jusso, bIjAnuM ahita karavAnI buddhi. koTAkoTi: eka kroDane eka kroDe guNavAthI je thAya te, arthAt | kliSTakarmavinAzaH bhAre cIkaNAM bAMdhelAM tIvra karmono vinAza. ba khagaH pakSI, AkAzamAM UDanAra, | khetara H kSetra, kheDavA lAyaka bhUmi, jemAM anAja vavAya tevI khagoLaH jayotiSazAstra, caMdra, sUrya AdinI carcA. bhUmi. khalAsarUpe : grahaNa karelA AhAramAMthI yogyaayogyano | khemakuzala kSemakuzala, sukhazAntinA samAcAra. vibhAga karavo. khelakhelyAM : bhinna bhinna jAtanA tamAzA, ramata, gamata karI khADo khodelI bhUmi, bhUmimAM kareluM khanana. hoya; aticAramAM "khela khelI" zabdaprayoga Ave che. khAtamuhUrtaH koIpaNa maMdirAdi uttama kAmakAja mATe pAyo caNavA | neza : kapaDAM paheryA pachI jIvonI jayaNA pALavA mATe gaLe sAru khodAtI bhUminuM je muhUrta te. rakhAtuM eka prakAranuM sapheda vasavizeSa. khAmIyuktaH bhUlabhareluM kSatiothI yukta. khoMkhAro khAvo : udharasa AvavI, khAMsI thavI, eka prakArano khiNakhiNaH kSaNe, kSaNe, pratisamaye, dara samaye. viziSTa vAyu. khinna thayelaH udAsa thayela, karamAyela, kheda pAmela. khoja karavI bhALa levI, saMbhALa rAkhavI, tapAsa karavI. khuda pote svayaM pote jAte, ApaNe svayaM pote ja. khoTa AvavI : nukasAna thavuM, hAni thavI. khecaraH AkAzamAM UDanAra, AkAzamAM cAlanAra, paMkhI vagere. gaMgAnIraH gaMgAnadInuM pANI, gaMgAjala, prabhunA abhiSeka vakhate | gacchAdhipati : potAnA gacchanA nAyaka, potAnA samudAyamAM - lavAtuM pavitra pANI. sarvoparI. gaMgodaka: gaMgAnadInuM pANI, gaMgAjala, prabhunA abhiSeka vakhate | gajadaMtaparvata : meruparvatanI cAre dizAe hAthIdAMtanA AkAre lavAtuM pavitra gaMgAjaLa. somanasa Adi cAra parvato ke je mahAvidehamAM AvelA che. gaMdhodaka sugaMdhavALuM pANI, pavitra pANI, abhiSekane yogya | gajavara: zreSTha hAthI, cauda svapromAM prathama svapra. jaLa. gajAnanaH hAthInA jevI mukhAkRtivALA, gaNapatijI, gaccha: samudAya, ekasarakhI samAna dharmakriyA karanAra varga. | gaNa: samudAya, sAdhuono samUha, sarakhI samAcArIvALA. tapagaccha, aMcalagaccha, pAyacaMdagaccha vagere. | gaNadhara samudAyanA nAyaka, gautamasvAmI, sudharmAsvAmI Adi. 1 8
Page #650
--------------------------------------------------------------------------
________________ vagere, gaNadharakata : gaNadhara bhagavaMtonAM banAvelAM zAstro, Agamo | gAmAnugAma: eka gAmathI bIje gAme, eka gAma pachI ekeka gAma. gaNadhararacita : gaNadhara bhagavaMtonAM racelAM zAstro, Agamo gAravaH Asakti,mamatA, koIpaNa vastunI atizaya bhUkha, vagere. rasagArava, RddhigArava, sAtAgArava. gaNanAyaka: gacchanA, samudAyanA nAyaka, mukhya. gAIthyaH gRhasthapaNuM, gRhastha-saMbaMdhI, gharasaMbaMdhI vyavasAya. gaNipada: gaNane (gacchane) saMbhALI zake tevuM sthAna ke je giranAra parvataH saurASTramAM Avela parvata. jyAM temanAtha prabhunAM bhagavatIsUtra AdinA yoga-vahana pachI yogyatAvizeSa dIkSA, kevalajJAna ane nirvANa ema traNa kalyANaka thayAM che. jaNAvAthI apAya che. gIrvANa deva, vaimAnika nikAya AdinA devo. gatAnugatika : gADariyo pravAha, samajyA vinA ekabIjAne gucchaH guccho, pAtro rAkhavA mATe rakhAtI kapaDAMnI jhoLI vagere, anusaravuM ItyAdi. aDUDhAIjjasu sUtramAM "gapujIzabda Ave che. gatidAyakatA : te te gati apAvavApaNuM jemake anaMtAnubaMdhI guTikA : goLI, prabhAvaka auSadhi-vizeSa. sulasA zrAvikAe kaSAya narakagati apAve, apra. kaSAya tiryaMcagati. AvI 32 guTikA prApta karyAnuM varNana Ave che. gatisahAyakatA : jIva-pudgalane gamana karavAmAM apekSA guDaH goLa, sAkara, gaLapaNa, cha vigaImAMnI eka vigaI. kAraNapaNuM. guNa: dravyanI sAthe sadAkALa rahenAra svarUpavizeSa. gaddagada svareH raDatA svare, bharelA haiye, rudana karatAM karatAM. guNagaNayukta: guNonA samUhathI bharapUra, guNiyala mahAtmA. gabharAyelaH be bAjunI paristhitithI AkuLavyAkula banela. guNapratyayika guNanA nimitte pragaTa thanAruM, manuSya-tiryaMcone gamanAgamana : javuM-AvavuM. Ava-jA karavI te. je avadhijJAna ane vaikriyazarIra pragaTa thAya che te. gamikahyuta : je zAstromAM pAThonA AlAvA sarakhesarakhA. guNarAgI : je vyakti anya vyakti upara guNone lIdhe rAgI hoya te. hoya te. gamyaH adhyAhAra, jANavA lAyaka, zabdathI na lakhyuM hoya paraMtu | guNazreNI : TUMkA kALamAM vadhAre vadhAre karmono kSaya karavA mATe arthathI samajI zakAtuM hoya te. guNonI adhika adhika kramaza: prApti. 11 guNa zreNI kahevAya che garakAva thavuMH otaprota thavuM, DUbI javuM, layalIna banI javuM. | athavA sthitighAtAdithI ghAta thayelAM karmaparamANuonI udayagarAnuSThAna : parabhavanA saMsArika sukhanI buddhipUrvaka dharmAnuSThAna samayathI asaMkhyAta guNAkAre karmalikanI racanA karavI te. karavAM te. guNasaMkrama: abadhyamAna (na baMdhAtAM) azubha kamane badhyamAna garabAnuSThAnaH parabhavanA saMsArika sukhanI buddhipUrvaka dhamanuSThAna | (baMdhAtA) zubhakamoMmAM asaMkhyAta guNAkAre nAkhavAM, karavAM te. saMkramAvavAM te. garihAmi : huM mArAM karelAM pApo deva-guru samakSa savizeSa guNasthAnaka guNonI taratamatA, hInAdhika guNaprApti. nindu . guNAdhikaH ApaNA karatAM guNomAM je moTA hoya te. garbhaja: strI-puruSanI saMbhoga-kriyAthI je janma thAya che. jenA guNAnurAgI bIjAnA guNo upara ghaNo ja anurAga karanAra. jarAyuja, aMDaja ane potaja ema traNa bhedo che. guphAsthAna: parvatomAM UMDI UMDI guphAovALI bhUmi. garbhajAta : garbhathI janmeluM, athavA garbhamAM janmeluM. guruH dharma samajAve te hita-kalyANa-kArI mArga samajAve che. garbhita bhAva UMDA bhAva, aMdara bharelAM rahasyo, sUkSma hAI. | upakAra karanAra. garbhita rIte UMDI buddhithI, sUkSma buddhithI samajavA lAyaka guruakSaraH joDAkSara, be vyaMjano vacce svara na hoya te. gaha pAponI niMdA karavI te, karelI bhUlo saMbhArI niMdavI. | gurugamatAH guru pAsethI jANeluM, guruonI paraMparAthI jANeluM gaveSaNAH zodhavuM, tapAsavuM, mAgavuM, vicAravuM. gurujanapUjA : vaDIlonI, upakArIonI ane kalyANa gaLathUthIthI nAnapaNathI, bacapaNathI, bAlya avasthAthI. karanArAonI pUjA bhaktibahumAna karavuM. jayavIrAyasUtramAM gAjavIja thavIH AkAzamAM vAdaLonuM gAjavuM ane vIjaLI thavI. | Ave che. gADhamegha: AkAzamAM caDI Avela atizaya varasAda. gurudravyaH gurunI bhakti, gurunI sevA, ane gurunI vaiyAvacce gAthA: zloka, kAvyanI paMktio, prAsavALI lITIo. | mATe rakhAyeluM dravya. 19 chAza |
Page #651
--------------------------------------------------------------------------
________________ gurudharmaH ziSyo pratye gurue sAcavavAlAyaka sAyaNA, vAyaNA tenA jevuM je Asana. Adi dharma, athavA mahAna dharma, moTo dharma. gorasaH gAyanA dUdhamAMthI banatA sarva padArtho tathA dUdha. gUDhaH gupta, UMDuM, sUkSma, atizaya bArIka gommadasAra digaMbara saMpradAya mAnya karmaviSayaka mahAgraMthagUDha bhAvo sUtronAM UMDAM rahasyo, apavAdabhUta bhAvo. vizeSa. gRhastha: gharabArI, parivAravAro jIva, gharamAM rahenAro. | gauravatA: moTAIpaNuM, mAnavaMtApaNuM, potAnI viziSTatA. gRhasthaliMgasiddhaH gRhasthanA veSamAM je jIvo hoya ane viziSTa prasthibheda : anAdikALathI rUDha thayelI rAga-dveSanI je gAMTha che vairAgyathI kSapakazreNI mAMDI kevalI thAya te. tene bhedavI, teno apUrvakaraNa vaDe vinAza karavo. gRhiNIH patnI, strI, ghara saMbhALanAruM pAtra. grahaNa : caMdra-sUryanA vimAnanuM rAhunA vimAnathI pakaDAvuM. gRhyamANAvasthA : pratisamaye (kamadine) grahaNa karatI AcchAdita thaI javuM te caMdragrahaNa-sUryagrahaNa. avasthAvizeSa. raiveyaka devaH gaLAnA bhAge rahenArA je devo,nava raiveyaka devo. gotrakarma : ucca-nIca kula apAvanAruM je karma te. glAni pAmelaH udAsInatA pAmela, karamAyela, mukhamudrAnuM teja godohAsanaH gAyane dohatI vakhate be paga upara jema besAya, hAni pAmela hoya te. ghaTapaTa : mATImAMthI banelo te ghaTa, tajjumAMthI banelo te paTa, 1 ghanodadhi: jAmeluM, thIjI gayeluM, polANa vinAnuM pANI, jenA (vasa). upara pRthvI che ane nIce mAvAyu che. ghanaghAtakarma : jJAnAvaraNIyAdi cAra majabUta dhAtIkama; ghammA: sAta nArakImAMnI prathama nArakI. AtmAnA jJAnAdi guNono vinAza karanArAM karmo. gharabArI : gharavALo, patnIvALo, gRhastha, parivAravALo. ghanaloka: ghanIbhUta karelo A loka, jai cauda rAja UMco che, ghAtaka haNanAra, mAranAra, vastuno vinAza kare te. tenA buddhithI vibhAgo karI goThavatAM je sAta rAja pramANa thAya ghAtakIkhaMDaH lavaNasamudrane pharato, vIMTaLAyelo eka dvIpa. che. te ghanIbhUta thayelo loka. ghAtakarma : AtmAnA guNono ghAta karanAra jJAnAvaraNIyAdi ghanavAta H majabUta tophAnI pavana, jenA upara A pRthvI | karmo. rahelI che. ghuvaDa eka jAtanuM pakSI, je sUryanA prakAza vakhate joI na ghanIbhUtatA : polANa vinAnI avasthA, atizaya majabUta zake che. avasthA. ghora: bhayaMkara, UMDuM, jeno pAra na pamAya te. ghanIbhUtaloka: sAta rAja laMbAI, pahoLAI ane UMcAIvALo | ghorAtighora : bhayaMkaramAM paNa vadhu bhayaMkara, vadhAre UMDuM. buddhithI kalpelo lokAkAza. dhrANendriya nAka, gaMdhane saMdhanArI eka IndriyavizeSa. caurindriya cAra Indriyo jeone che te. bhramara, vIMchI, mAkhI caMdanabALAnuM janmasthaLa. vagere. cakalA cakalI: eka jAtanuM pakSI-vizeSa, cakalo ane cakalI. cauvIsatyo : covIsa tIrthaMkara bhagavantonI stuti-prArthanA, ! jenI maithunakrIDA dekhIne lakSmaNA sAdhvIjIne vikAravAsanA janmI logassa. hatI. caMcalacittaH bhaTakatuM mana,asthira manu, kSaNe kSaNe badalAtuM citta. | cakora : hoziyAra, cAlAka, samayajJa tathA eka pakSIvizeSa. caMcapravezaH je viSayamAM cAMcamAtra nAkhI hoya, uparathI ja mAtra cakraratna : cakravartInAM 14 ratnomAMnuM 1 ratna, je ratnanA praveza. mahimAthI rAjA cha khaMDanuM rAjya jItI zake che. caMDakauzika sarpa prabhu mahAvIrasvAmIne bhayaMkara upasarga karanAra cakravartI rAjA bharata, airAvata, ane mahAvideha kSetranI ekeka jherI sApa, ke je sApa DaMkha mAryA pachI pratibodha pAmyo hato. | vijayanA chae cha khaMDa jItanArA rAjAo. caMpAnagarI : jayAM vAsupUjayasvAmI mokSe gayA hatA; { caTukarma : kAlAMvAlAM karavAM, AjIjI karavI lAcArIthI 20
Page #652
--------------------------------------------------------------------------
________________ vinaMtI karavI. cAturmAsaH comAsuM, cAra mahinA, cAra mahinAno kALa. caturapuruSa: kalAvALo puruSa, hoziyAra puruSa, cAlAka puruSa. | cAturmAsika pratikramaNa : comAsI pratikramaNa, kArataka, phAgaNa caturgati saMsAra naraka, tiryaMca Adi cAra gativALo saMsAra. | ane aSADha sudamAM AvatuM pratikramaNa. caturvidhatA: cAra prakAro, dAnAdi cAra prakAro dharmanA che ityAdi. ! | cAturya caturAI, hoziyArI, buddhimattA. caturvizatistavaH logasa, covIse bhagavantonI stuti-prArthanA.| cAmara: prabhujInI banne bAju vIMjAtuM eka sAdhanavizeSa. catuSpada : cArapagAM prANI, gAya, bheMza, bakarAM, ghoDAM vagere. | cAraNazramaNamuni : AkAzagAmI vidyAvALA, labdhivALA cattAri: cAra, athavA tyajayA che duzamano jeNe evA prabhu. | mahA-munio. carAri maMgalANi : arihaMta, siddhAdi cAra prakAranAM | cAritrAcAra : indriyo, viSayo ane kaSAyonA vijayavALuM maMgala che. prazaMsanIya tyAgI jIvana, pAMca samiti AdivALuM. cattAri lAguttamAH arihaMta, siddha, sAdhu ane kevalI bhagavaMte! cArisaMjIvanIcArano nyAya ghAsa carAvatAM carAvatAM anAyAse batAvela dharma, A cAra sarva lokamAM uttamottama che. saMjIvanI nAmanI auSadhi carI javAthI baLada puruSa thayo tema, cattArizaraNANi: arihaMtAdi cAra vastuonuM zaraNa hojo. | cAlAka puruSaH hoziyAra, izArAthI samajI janAra, thoDAthI candranI paMkti H chAsaTha chAsaTha caMdronI (ane sUryonI) paMkta | ja samaje te. jaMbudvIpanA meruparvatane pradakSiNA Ape che. citra-vicitraH judIjudI jAtanuM, aneka prakAranuM, raMgaberaMgI. caMdraprabhusvAmIH bharatakSetranI covIzImAM AThamA prabhu. citrAmaNa: bhIMtomAM cItarelAM citro, vividha bhAvadarzaka citro. capaLa : jenuM zarIra tarata pharI zake che te, hoziyAra, | cittAtura ciMtAthI bharapUra, ciMtAvALuM, ciMtAyukata. cAlAkIvALo, tarata sarakI jAya tevo. cIkaNAM karmo : tIvrarasavALAM, bhAre karmo, avazya bhogavavA cabarAka: cAlAka, hoziyAra, thoDAmAM ghaNuM samaje te. yogya. camatkArika prayoga : buddhimAM na bese tevo daivika prayoga. cetanavaMtA caitanya jenAmAM che te, cetanAvALA, jJAnayukta. camarI gAya : viziSTa gAya, jenA zarIranA vALanI cAmara | cetanAH caitanya, jJAna, samajaNa, buddhimattA. bane che te. | caityaH mandira, mUrti, jJAna, jJAnanuM sthAna camarendra: bhavanapati nikAyanA asurakumArano dakSiNendra. | caityavaMdanaHmUrti-maMdirane bhAvathI namaskAra karavA athavA jJAna camarejano utpAtaH daza accherAMmAMnuM eka accheruM, saudharmendrane ! ane jJAnanAM sAdhanone bhaktithI namaskAra karavA te. potAnI upara beThelo joI uThAvavA camarendranuM UrdhvalokamAM javuM, | caityastava : koI vivakSita eka athavA vailokyavartI sarva je na banavuM joIe paNa banyuM. pratimAjI Adine AzrayI karatuM stavana, arihaMta caraNakamalaH atizaya komaLa hovAthI paga e ja jANe kamaLa ceiyANaM sUtra. cityAlayaH jinAlaya, jinezvara prabhunI pratimAvALuM maMdira, caraNakamalasevAH he prabhu ! tamArAM caraNorUpI kamalonI sevA. | comAsI caudazaH kArataka, phAgaNa ane aSADha suda 14. caraNadeha te ja bhAve mokSe janArA chellA zarIravALA, taddabhava comAsI pratikramaNaH kArataka, phAgaNa ane aSADha suda 14nA mokSagAmI, jene have janma-maraNa nathI te. karAtuM pratikramaNa ke jemAM 20logassano kAussagga Adi Ave caramazarIrI : te ja bhave mokSe janArA, chellA zarIravALA, taddabhava mokSagAmI, jene hava janmamaraNa nathI te. cauryAsI lAkha yoniH jIvone utpanna thavAnAM varNa, gaMdha, rasa, caramAvartI jene have phakta eka pudagalaparAvarta ja saMsAra bAkI| sparzanI bhinnatAnA kAraNe judAM judAM sthAno. che evA jIvo, chellA pu. 5.mAM pravezelA. caumukha pratimAH cAre dizAmAM che mukha jenuM evI prabhupratimA. carmacakSu: cAmaDInI banelI AMkha, zarIrasaMbaMdhI je paugalika cyavanakalyANaka : tIrthaMkara prabhu pUrvabhavathI eNvIne mAtAnI AMkha. kukSimAM padhAre te, jagatanA kalyANa karanAra prasaMga. caryApariSaha sAdhusaMtoe navakalpI vihAra karavo, paraMtu khAsa cuta thayela devalokathI vela, paDela, uparathI nIce Avela, anivArya kAraNa vinA eka sthAne sthira na rahevuM. | Tyutavana: AMbAonuM vana, giranAramAM Avela sahassAmra-vana. cakSargocara: AMkhe dekhI zakAya tevuM, daSTigocarane yogya. hoya.
Page #653
--------------------------------------------------------------------------
________________ cha jIvanI kAya : pRthvIkAya, apUkAya, teukAya, vAukAya, na vanaspatikAya, ane trasakAya, ema jIvonA kAya AzrayI che ! chAtragaNaH bhaNanArA vidyArthIono samUha. bhedo. chAtrAvitaguru: vidyArthIothI (anuyAyIothI) parivarelA chattIsaguNo guru : chatrIsa guNovALA guru, chatrIsa guNothI | guru. yukta evA guru. chinnabhinna asta vyasta, yAMtyAM, chedAyeluM, verAyeluM. chatratraya: prabhujInA mAthe rakhAtA traNa chatrA, jANa prabhu traNa cheda prAyazcita : cAritramAM koI doSa sevAI javAthI cAritranAM lokanA svAmI che ema sUcavatuM hoya te. je varSo thayAM hoya, temAM amuka varSo chedavAM. chAstha: jJAnAvaraNIyAdi karmothI yukta, ghAtI karmavALA jIvo. | chedopasthApanIyaH eka prakAranuM cAritra, jemAM pUrvakALanuM cAritra chadhAvasthA: akevalI avasthA, 1thI 12 guNaThANAMvALI| chedIne navuM cAritra Aropita karAya che. avasthA. cheva saMdhayaNaH cha saMdhayaNamAMnuM chelluM, jemAM phakta be hADakAMnA chavicchedaH prANIonAM AMkha-kAna-nAka kApavAM athavA vIMdhavAM, hA sAmasAmo aDIne ja rahyA hoya, thoDoka dhakko lAgatAM je cAmaDI kApavI, khasI karavI vagere. khasI jAya che. chAtIphATa rudanaH chAtI phATI jAya tevuM bhayaMkara rudana, kalpAMta-| kiMci nAmatirthaMH A jagatamAM je koI nAmamAtrathI paNa tIrtha jaghanya nAnAmAM nAnuM, ochAmAM ochuM. tarIke prasiddha hoya te. jananI janma ApanArI, mAtA, prasava karanAra. jaMga jItavo : yuddhamAM vijaya meLavavo, mahAna vijayaprApti. janmakalyANaka : tIrthakara bhagavaMtono traNe jagatanA jIvonuM jaMgama tIrthaH hAlatuM cAlatuM tIrtha, caturvidha zrIsaMgha. kalyANa karanAro janmano prasaMga. jaMgalavAsI: araNyamAM ja rahenAra, jaMgalamAM ja vasanAra. janmASTamIH kRSNamahArAjAno janmadivasa, zrAvaNa vada AThama. jaMghAbaLa: jAMghamAM prApta theyaluM baLa, zArIrika baLa. japApuSpa : jAInuM phUla, eka prakAranuM phUla. jaMdAcAraNa muni aMdhAmAM (pagamAM) che AkAza saMbaMdhI vegavALI jabUdvIpa: madhyalokanA madhyabhAgamAM Avelo lAkha yojananI gatinuM baLa jemAM te. laMbAI-pahoLAIvALo dvIpa, jaMjALa upAdhi, bojo, bina-jarUriyAtavALo bhAra. jayaNAyukta : jIvonI rakSAnA pariNAmapUrvaka kAmakAja karavuM. jaMtara-maMtara : dorAdhAgA karavA, jaDIbuTTI karavI, maMtra-taMtro jarAjarjaritaH ghaDapaNathI bala vinAnuM thayeluM, sattva vinAnuM. karavA. jarAyuja: "oramAM vIMTAIne janmanAra, malina padArtha sahita jaMturahita bhUmiH jIvAta vinAnI bhUmi, nirjIva pRthvI. janma pAmanArA jIvo, garbhajajanma. jaMpa mAravo kUdako mAravo, vacceno bhAga kUdI javo. jarAvasthA: ghaDapaNavALI avasthA, vRddhatva. jaMbAlaH kacaro, kAdava, eThavADa, pheMkI devA yogya padArtha. jalakamalavatu: jalamAM (pANInA kAdavamAM) utpanna thavA chatAM jaMbhAieNe bagAsuM AvavAthI, kAungassano AgAra. kamaLa jema upara AvIne adhdhara rahe che tema saMsAramAM janma jagaciMtAmaNi : tIrtha kara prabhu jagatamAM ciMtAmaNiratna | pAmavA chatAM saMsArathI alipta. jevA che. jalacara jIvoH pANImAM cAlanArA jIvo; mAchalAM, magaramaccha, jagasvAmIH tIrthaMkara prabhu tribhuvanapUjaya hovAthI jagatanA | deDakAM vagere. svAmI che. jaladhi : samudra, pANIno bhaMDAra, dariyo; bhavajaladhi eTale jagasatyavAha: jagatanA jIvone saMsArarUpI aTavI pAra saMsArarUpI mahAsAgara, karAvavAmAM sArthavAha samAna che. jalapralaya: pANInuM vinAzaka evuM pUra Ave te. 2 2
Page #654
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAgRti: jAgrata avasthA, nidrA-pramAdarahita avasthA. jinAlayaH jainamandira, paramAtmAnI mUrtivALuM sthAna. jAtavAna puruSa: viziSTa jAtimAM janmelo, uttama kuLamAM utpanna jinezvaradeva : tIrthaMkara paramAtmA, vItarAgI jIvomAM zreSTha thayela. puNyAIvALA. jAtibhavya : je jIvomAM mokSe javAnI yogyatA che, paraMtu jihA-indriya jIbha, mukhamAM rahelI rasane cAkhanArI indriya. nigodamAMthI na nIkaLavAnA kAraNe jeo mokSe javAnA ja jIrNa thayela saDI gayela, jUnuM thayela, nAza pAmela. nathI te. jIvaH zarIradhArI AtmA, indriyAdi bAhya prANovALo AtmA. jAtimadaH AThamadamAMno eka mada, potAnI jAtinuM abhimAna. jIvarahita : jIva vinAnuM, nirjIva, jemAMthI jIva cAlyo gayo jAtismaraNa jJAnaH gayA janmanuM smaraNa, pAchalA bhavo yAda AvavA. jIvavicAra : jIva saMbaMdhI vicAro je graMthamAM che te; pU. jAdavakuLa nemanAthaprabhu ane kRSNa mahArAjAnuM kuLa arthAt zAnticaMdrasUrijIe banAvelo graMthavizeSa. yAdavonuM kuLa. jIvasthAnakaH jIvonA cetanAnI apekSAe pADelA bhAgo, sUkSma jAnahAni ghaNA jIvonI hiMsA, jemAM bahu jIvo marI jAya te. ekendriyAdi kula 14 jIvasthAnako. jApavidhi: maMtronuM satata smaraNa karavA mATenI je vidhi. jIvitAsaMsAH sukha Ave tyAre lAMbuM lAMbu jIvavAnI icchA. jArapuruSa: parapuruSa, vyabhicArI puruSa, durAcArI puruSa. jainadharma vItarAga paramAtmAe batAvelo saMsArasAgara taravA jAvaMta kavi sAhu : aDhI dvIpamAM je koI sAdhubhagavaMto che te mATeno mArga, rAgAdine haNanAro ratnatrayIno mArga. sarvane. jaina sAdhu vItarAga paramAtmAnA mArge cAlanArA, vairAgI sAdhujAvaMti ceiyAi traNe lokamAM je koI prabhunAM caityo che te sarvane. saMto, saMsAranA sarvathA tyAgI ane tyAganA upadezaka. jAvajIvaH cAvajIva, jiMdagI sudhI, jayAM sudhI A zarIramAM | jainetara dharma jainadharmathI bhinna je itara dharmo. jIva hoya tyAM sudhI, mRtyakALa Ave tyAM sudhI. jainetara sAdhuH jaina sAdhuthI bhinna je sAdhu, paraMparAe paNa saMsAranA jigISAH jItavAnI icchA, sAmenA mANasano parAbhava karavAnI bhogono upadeza ApanArA, tenuM uttejana ApanArA, mokSa mAgadi tattvonI vAstavika paristhitithI ajANa sAdhu. jigISabhAvaH jItavAnI icchAno pariNAma, vicAravizeSa. jogAnujoga: samayasara jenA yoganI apekSA rakhAtI hoya teno jitendriyatAH indriyonA viSayane jItavAnI zakti. ja athavA teno sadazano saMyoga thaI jAya te. jinacaityaH jinezvara paramAtmAnuM caitya, jinAlaya, jinamaMdira. | ja jyeSTha sthiti : utkRSTa sthiti, vadhAremAM vadhAre karmonI moTI jinajanmamahotsava: jinezvara paramAtmAnA janmano mahotsava. | sthiti. vRtti. jhAMjhavAnuM jaLa : mRgajaLa, suryanA prakAzathI rastA upara thato | jhaTiti jinamahotsaveH jinezvara prabhunA janmamahotsavamAM che jalano AbhAsa. | devo ! jaldI karo. taTastha pakSapAta vinAno mANasa, be pakSonI vacce sthira rahenAra. | jJAna, taDataDaH agnimAM taNakhA phUTe teno avAja, AgamAM lUNa jema tamratirUpakaH sAcI ane sArI vastu dekhADI, tenA sarakhI tene taDAkataDAka avAja karatuM tUTe, tema azubha karmabaMdha tUTe che. | maLatI banAvaTI vastu ApavI te. tattvasaMvedanazAnaH jJAnAvaraNIya, darzanamohanIya ane cAritra-| tattvArthazraddhAnaH tattvabhUta padArthonI ruci karavI, prIti karavI, mohanIya A TANe kamoMnA kSayopazamavAnuM, AtmAnA | zraddhA karavI, vizvAsa karavo. anubhavavALuM sAcuM tAttvika je jJAna te. tattvAthadhigama sUtra : pUjya umAsvAtijIracita sUtrAtmaka tattvajJAnaH nava tattvo, dravya, guNa, paryAyAdinuM je pAramArthika | mahAgraMtha, je graMtha digaMbara-vetAMbara ema bannene mAnya che. 23
Page #655
--------------------------------------------------------------------------
________________ tathAgatipariNAmaH pratibaMdha vinAnuM ajIva nIce jAya che ane 1 tiraskRta: tiraskAra pAmela, apamAnita thayela. pratibaMdha vinAno jIva upara jAya che, kAraNa ke jIva-ajIvanI | tirobhAva chUpAI javuM, aMtardhAna thavuM, gupta thavuM te. evA prakAranI gati karavAno svabhAva che. tirobhUta je je paryAyo thaI gayA che ane thavAvALA che te te tathya jIvana: satyajIvana, sAcuM jIvana, vAstavika sAcuM jIvana. | sarva payayo, dravyomAM je chupAyelA che te. tathya vacana: yathArtha vacana, sAcuM vacana, jevuM hoya tevuM vacana. | tiskRloka madhyaloka, vacceno manuSyaloka, upara-nIce 1800 taddhita pratyayaH zabdone je pratyayo lAge che, jema grAma zabda yojana ane laMbAI-pahoLAImAM pUrva-pazcima, uttara-dakSiNa uparathI grAmya, nagara zabda uparathI nAgarika, | paripUrNa 1 rAjaloka. tabhavamokSagAmI : te ja bhave mokSe janArA, bhavAntara na| tiryagsAmAnya bhinnabhinna dravyanA ekasarakhA banelA paryAyamAM karanArA. ekAkAratAnI je buddhi te. tadvacanasevanA : upakArI parama-gurujInAM vacanonI sevA tiryaca: pazu-pakSIo, deva-manuSya-nArakI vinAnA sarva jIvo. karavAnuM bhavobhava maLajo. tiryajaMbhaka devo vyaMtara nikAyanA devo, jeo vaitADhayaparvata tanavAtaH pAtaLo vAyu, ghanodadhi-ghanavAtano je AdhAra. upara vase che ane indranI AjJAthI tIrthaMkara prabhunA gharamAM dATeluM, tanutama: atizaya vadhAre pAtaLuM, atizaya ghaNuM pAtaLuM. mAlika vinAnuM dhana lAve che. tanutara vadhAre pAtaLuM, ghaNuM ja pAtaLuM. tilAMjalIH tyAga karavo, choDI devuM, sarvathA saMparka na karavo. tanmayaH ekAgra thavuM, lIna thavuM, otaprota banavuM. tivihaM tiviheNa : mana-vacana kAyAthI, karavA karAvavA ane tapazcaryA : AhAdino yathAyogya tyAga te bAhya tapa, ane anumodavA rUpe, ema huM sAvaghayogano tyAga karuM chuM). viSaya-kaSAyano yathAyogya tyAga te atyaMtara tapa. tINo zabda : ghaNo jhINo zabda, mITho zabda, pAtaLo avAja. tapasvI mahAtmA je AtmAoe ghaNuM ugra tapa karyuM hoya te. | tIrthaH jenAthI saMsAratarAya te, prathama gaNadhara, dvAdazAMgI athavA tapodhana tapa e ja che dhana jeone te tapodhana. zatruMjaya, giranAra, sametazikhara Adi. tamaprabhA : chaThThI nArakI, madhA nArakInuM bIjuM nAma. tIrthapati tIrthanI sthApanA karanArA, tIrthanA mAlika. tamastama:prabhAH sAtamI nArakI, mAdhavatI nArInuM bIjuM nAma. | tIrthaMkara prabhu tIrthanI sthApanA karanArA, arihaMta prabhu. taratamatA ochAvattApaNuM, hInAyikatA, be vacce taphAvata. | tIrthabhUmi tIrtha tarIke prasiddhine pAmelI bhUmi. tahattiH tema ja che, tame jema kaho cho te vastu te pramANe ja che. | tIrthasiddha arihaMta paramAtmAnuM tIrtha sthApAyA pachI je je jIvo takSazilAnagarI: bAhubalijInuM jayAM rAjya hatuM te nagarI. | mokSe jAya che. jemake gaNadhara-bhagavanto. tANDavaH nRtya, nATaka karavuM, khela-tamAzo bhajavavo. tIrthakSetraH pavitra kSetra, tIrtha tarIke prasiddhi pAmeluM kSetra. tAdAmya saMbaMdhaH je be vastuonI vacce bhedAbhaMga che te be vastuno tIlapIlakavatuH jema ghANIno baLadiyo ghaNuM cAle topaNa tyAM ja je saMbaMdha che, jemake AtmA + jJAna, ghaTapaTa + rUparasAdi, guNa-- | varte che. te pramANe A jIva jJAna-darzanacAritra-tapAdi guNIno je saMbaMdha che. | dharmapuruSArtha kare paraMtu daSTi mithyA hoya tyAre guNasthAnakamAM tyAM tApakSetraH jayAM garamI-prakAza phelAto hoya tevuM kSetra. ne tyAM ja varte che te. tAmasI prakRti : garama svabhAva, ugra svabhAva, krodhAtura | tIvrakAmAbhinivezaH kAmavAsanAnI atizaya tIvra abhilASA. svabhAva. tIvratara karmabaMdha: atizaya cIkaNAM karmo bAMdhavAM te. tAraNahAraH tAranAra, saMsAra-sAgaramAMthI bahAra kADhanAra. tIvrabhAve pApAkaraNa : koI saMjogomAM kadAca pApa karavuM paDe tArayANuM: saMsArathI tAranArA, pAra utAranArA. topaNa atizaya tIvrabhAve pApa na karavuM te. tikta rasa tIkho rasa, athavA kaDavo rasa. tIvramaMdatA karmomAM rahelo jusso ane haLavApaNuM. tijagappahANe traNe jagatamAM pradhAna, traNe lokamAM ajoDa. | tIvra medhAvI jIvo H atizaya sUkSma buddhizALI jIvo, tivaiyarANuM : tIrthakara bhagavantone, jinezvara paramAtmAne. (mahAtmA). tijJANe saMsArathI tarelA, pote svayaM pAra pAmelA. tIvrarasabaMdhaH cIkaNA rasathI karmo bAMdhavAM, cAraThANiyA rasano timiraharaH aMdhakArane dUra karanAra, caMdra, sUrya, kevalajJAnI. | baMdha thavo te, AnuM ja bIjuM nAma tIvrAnubhAgabaMdha che. tiraskAra: apamAna, parAbhava, aprIti. tuccha svabhAva halako svabhAva, alpa kAraNathI moTo jhaghaDo 24
Page #656
--------------------------------------------------------------------------
________________ kare, apamAna kare, utArI pADe evo svabhAva. terApaMthI sAdhu: uparokta paMthane anusaranArA sAdhu-saMto, hAla tuauSadhi : jemAM khAvAnuM thoDuM ane pheMkavAnuM vadhAre hoya te; navamI pATe tulasIsvAmI che. bhAvimAM dasamI pATe yuvAcArya jema ke sItAphaLa, nAnAM bora, zeraDI vagere AvA padArthonuM khAvuM | mahAprajJajI sthapAvAnA che. te tucchauSadhibhakSaNa. taijasa zarIraH tejovargaNAnA pugalonuM baneluM je zarIra te, ke tujapada paMkaja: he prabhujI! tamArA caraNarUpI kamaLomAM. | je bhukta AhAranI pAcanakriyA kare che. eka bhavathI bIjA tukyo sAhiba: prasanna thayela svAmI, khuza thayela mahArAjA . ! bhavamAM jatAM sAthe hoya che. suDatADavaH vAcAlapaNe vadhAre paDatuM bolavA mATenI mukhanI taijasa samuddaghAta: tejalezyA athavA zItalezyAnI vikarvaNA prakriyA, aghaTita, ghaNuM bolavuM te. karatAM pUrvabaddha taijasanAmakarmanA aneka karmaparamANuone udayamAM tulyamanovRttiH upasarga karanAra ane bhakti karanAra, ema banne lAvI baLAtkAre vinAza karavo te. upara jenI sarakhI manodazA che tevA bhagavAna. tyaktA: puruSa vaDe paraNyA pachI tyajAyelI strI. tuSAravannA : himanA jevA varNavALI he sarasvatI devI. tyAgI tyAgavALA mahAtmA, saMsAranA tyAgI sAdhu. tuha sama labdhaH he prabhujI! tamAruM samyakatva maLe chate. tyAjya : tajavA lAyaka, asAra, ahita karanAra. tUro rasa phikko rasa, eka prakArano svAda. traNa gaDha: bhagavAnanA samavasaraNa-kAle devo vaDe racAtA tRNavatuM ghAsanI jema, vItarAgatAnA sukha sAme devendranuM sukha! sonArUpA ane ratnanA traNa goLAkAre gaDha. paNa tRNanI jevuM che. traNa chatra : bhagavAnanA mastaka upara traNa lokanuM svAmitva tRtIyapada : trIjuM pada, paMca-parameSThimAM AcArya e trIjuM ! darzAvavA rakhAtAM uparAupara traNa chatro. pada che. trapA: lajajA, zarama, sAta poe eTale lajjA vinAno chuM. tRpti thavIH saMtoSa thavo, dharAI javuM, tRpta thavuM. trasakAyaH sukhadu:khanA saMjogomAM icchA mujaba hAlI cAlI zake teindriya: sparzana, rasanA ane prANa A traNa indriyo jeone ! tevA jIvo, beindriyathI paMcendriya sudhI. che te, jemake kIDI, makoDo, macchara, mAMkaDa vagere. trAyazciMzata: vaimAnika ane bhavanapati nikAyamAM viziSTa teukAya: agnirUpa jIvo, Agamaya che zarIra jenuM te. prakAranA devo ke jeonI indro salAhasUcanA le tevA devo. tejaMturI e nAmanI eka auSadhi che. jenA sparzathI lokhaMDa paNa trikALavartI : bhUta, bhAvi ane vartamAna ema traNe kALamAM sonuM thAya che. vidyamAna. tejamaya AtmA : jJAnAdi Atma-guNonA tejasvarUpa | trijyA dorI, dhanuSano dorIbhAga, bharatakSetrano uttara taraphano AtmA che. pUrva-pazcima bhAga. tejalezyA eka labdhivizeSa che ke jenA pratApathI bIjAnA upara | tripadI : uppai vA, vigamedavA, ane yuveivA AvAM gussAthI Agamaya zarIra banAvI bALe te athavA | prabhujInA mukhe bolAyelAM traNa pado.' adhyavasAyavizeSa ke jAMbunA daSTAntamAM jAMbunA sarva jhUmakhAM pADI| tribhuvanapati traNe bhuvananA svAmI, tIrthaMkarAdi vItarAga devo. nAkhavAnI manovRtti. trividha traNa prakAre, mana, vacana kAyAthI (praNAma karuM chuM). tejavargaNA : pudgalAstikAyanI ATha vargaNAomAMnI eka [ trividha yogaH manayoga, vacanayoga ane kAyayoga ema3yogo. vargaNA. cothA naMbaranI vargaNA, taijasa zarIra banAvavAne yogya | trIjo AroH cha ArAmAMno trIjo Aro, avasarpiNImAM 2 vargaNA. koDAkoDI sAgaropamano suSamAduSamA nAmano ane utsarpiNImAM terApaMtha jaina zvetAMbara saMpradAyano eka bhAgavizeSa, ke jeo | 42000 varSa jUne 1 koDAkoDI sAgaropamano duSamAsuSamA mUrti-maMdiramAM prabhupaNAno Aropa karI prabhutva svIkAratA nathI. nAmano A Aro hoya che. tathA dayA-dAnanI bAbatamAM paNa vicArabheda dharAve che. tera ! kailokyaciMtAmaNi: traNe lokamAM ciMtAmaNiratna samAna. sAdhuothI A paMtha zarU thayo mATe terApaMtha, athavA bhikSusvAmIthI| tvagindriya sparzanendriya, cAmaDIrUpa je indriya. zarU thayela "he prabhu! to terA hI paMtha" A tAro ja mArga che. tvacA indriya sparzendriya, cAmaDIrUpa je Indriya. evA arthamAM paNa A nAma che.
Page #657
--------------------------------------------------------------------------
________________ thiNadvinidrA: darzanAvaraNIya karmanA nava bhedomAMno 1 bheda.| saMdhayaNavALAne paNa sAta-AThagaNuM prApta thAya che. divase ciMtaveluM kArya je nidrAmAM UThIne karI Ave, pAcho sUI | thirIkaraNa : darzanAcAranA ATha AcAromAMno chaThTho eka jAya, topaNa khabara paDe nahIM te. A nidrA vakhate | AcAravizeSa, samyakatvathI paDavAnA pariNAmavALA jIvone prathamasaMdhayaNavALAne ardhacakrIthI ardhabaLa prApta thAya che ane zeSa | tattva samajAvI samajAvI sthira karavA te. daMDa: zikSA, gunA pramANe zikSA karavI te, mAra mAravo, Thapako TakAvanAra evA AcAro, tenA ATha bheda che. (1) niHzaMkita, Apavo, prAyazcita ApavuM. (2) niSkAMkSita ItyAdi. daMDakaH AtmA karmothI jemAM daMDAya, duHkhI thAya, zikSA pAme tevAM darzanAvaraNIya karma : vastumAM rahelA sAmAnya dharmane jovAnI jIvasthAnako, nArakI Adi 24 daMDaka sthAno. AtmAnI je zakti te darzana, tene DhAMkanAruM je karma te. daMDaka prakaraNaH zrI gajasAramuniracita 24 daMDako upara 24 dvArA | darzanopayoga : viSayamAM rahelA sAmAnya dharmane jANavAvALI samajAvato eka graMthavizeSa. Atmazaktino vaparAza, A darzanopayoganuM bIjuM nAma daMbhaH mAyA, kapaTa, haiyAmAM juduM ane hoThe juduM. sAmAnyopayoga athavA nirAkAropayoga paNa che. dagAbAja puruSa: mAyAvI mANasa, kapaTI puruSa, Thaga, dhutAro. dahadiziH daza dizAo, 4 dizA, 4 vidizA, upara ane datta: ApeluM. nIce. dattaka uchinuM levuM; bIjAnA putrAdine potAnA karavA. dakSa: kAmakAjamAM cakora, hoziyAra. dattAdAna bIjAe harSathI ApelI vastu levI. dAjhaH ISya, koI vyakti pratyeno hArdika gusso. dadhi dahIM, A laghuvigaI che. dADhA nIkaLavI : himavaMta ane zikharI parvatanA banne cheDe dattAlIH khetaramAM judA judA sthAne karAyelA anAjanA DhagalAne lavaNasamudramAM dUra dUra sudhI nIkaLelI parvatonI dADhA. bheguM karavAmAM vaparAtuM cAra-pAMca dAMtAvALuM eka sAdhanavizeSa. | dANacorI : rAjAe je dezamAM je mAla lAvavA upara je dANa damanakriyA indriyone vaza karavAnI kriyA, kaSAyone dabAvavAnI! (jakAta) levAnuM TharAvyuM hoya temAM corI karavI. pravRtti. dAtA: dAna ApanAra. dayALuH kRpALu, karuNAthI bharapUra, kRpAsAgara. dAnazALA: jayAM koI paNa jAtanA pratibaMdha vagara yAcakone dAna darisaNaH darzana, samyagdarzana, prabhu pratyenI ruci, zraddhA-prema. | apAya tevuM sthAna, darpa: abhimAna, "QU" kuvAdIonuM abhimAna. dAnezvarI potAnI vastuno paropakAra mATe tyAga karavo te dAna, darzanakAra : zAstro banAvanAra, bhinna bhinna mAnyatA che temAM viziSTa-adhika dAna ApanAra. pravatavanAra, dAnAntarAya saMpatti hoya, guNavAnuM pAtra levA AvyuM hoya, darzanamohanIya karma AtmAnI vItarAgapraNIta dharma uparanI che paraMtu ApavAnuM mana na thAya te. rucino vinAza kare, ruci thavA na de, athavA rucine zaMkA- | dAmodaraH zatruMjaya parvata uparano eka kuMDa, bharatakSetranI atIta kAMkSA AdithI dUSita kare che, mithyAtva-mizra samyakatva mohanIya.| covIsImAM thayelA navamAM bhagavAna. darzana vizuddhi : samyakatva guNanI nirmaLatA, niraticAratA, | dArA: strI, svadArA=potAnI patnI, padArA=paranI strI. samyakatva mohanIyano paNa upazama athavA kSaya. dArzanika carcA darzanazAstra saMbaMdhI sUkSma vicAraNA. darzanazAstra: bhinna bhinna mAnyatAone batAvanArAM zAstro, | dAbdattikaH jenA mATe dRSTAnta apAyuM hoya che. jemake A puruSa cArvAka, nyAya, vaizeSika, bauddha, jaina ane vedAnta ityAdi siMha jevo che. temAM puruSa e dAntika. darzano, teone mAnyatA samajAvanArA graMtho. dAsAnudAsa he prabhu! huM tamAro dAsa chuM, dAsano paNa dAsa chuM. darzanAcAraH vItarAgapraNIta tattva uparanI rucine vadhAranAra, 1 dAsIdAsa (pramANAtikrama): nokara-cAkara keTalA rAkhavA tenuM 2 6
Page #658
--------------------------------------------------------------------------
________________ lIdheluM je mApa, tenuM ullaMghana karavuM. ane sukha ochuM hoya te, (utsarpiNImAM A traNe ArA UlaTA dAhaH tApa, garamI, ukaLATa. samajavA.) digaMbara saMpradAyaH dizA e ja che vastra jene, arthAtu nagnAvasthA, dukhadogaH duHkha ane dIrbhAgya, (uvasaggaharamAM Ave che.) tevI nagnAvasthAmAM ja sAdhutA, mukti Adi svIkAranAra duThajarA : duSTa tAva, bhayaMkara tAva, (uvasaggaharamAM mAnanAra saMpradAya. Ave che.) diggaja: cAre dizArUpI hAthIo. durabhigaMdha: azubha gaMdha, kharAba gaMdha. divrata: jIvanaparyaMta cAre dizAmAM tathA upara-nIce keTaluM javuM durAcAra sevana duSTa AcAronuM sevavuM, halakuM, pApiSTa jIvana teno niyama dhAraNa karavArUpa vrata. jIvavuM. dinamaNi : jIvanaparyata sarva dizAmAM keTalA mAIla javuM tenI duritaH pApa, kharAba jIvana, duSTAcaraNa dhAraNA; sUrya. durgatidAtAra : naraka-nigodAdi duSTagatimAM AtmAne laI divyadhvani : prabhu jyAre dharmopadeza ApatA hoya tyAre devo | janArA. (evA kaSAyo ane viSayo che.) teonI vANImAM madhura svara purAve te, vAjiMtravizeSa. durjayaHjItavuM muzkela paDe te, viSayo, kaSAyo, upasargo vagere. dizAparimANavrata : traNa guNavratomAMnuM paheluM, dizAnuM mApa | durbhavyaH jene mokSe javAno ardhapudagala parAvartanathI paNa ghaNo dhAravuM. jIvanaparyanta sarvadizAmAM keTalA mAIla javuM tenI vadhAre kALa bAkI che te. dhAraNA. durlabhabhavaH muzkelIthI maLI zake tevo bhava, anaMtakALe paNa na divAlI H gujarAtI Aso vada 0)), prabhu mahAvIra svAmInuM maLI zake tevo (A manuSya) bhava che. nivaNa kalyANaka, mAravADI kArataka vada amAvasyA. duSkRtagaI ApaNAM karelAM pAponI niMdA karavI, gaha karavI dInadaridrIH lAcAra, duHkhI ane nirdhana puSa. dIpakalikAH dIvAnI jayota, dIvAno prakAza. duSTa ciMtavana manamAM mAThA vicAro karyA hoya, ducitiya). dIpAvalIH dIvaDAonI hAramALA, divALIparva. duSTa ceSTAH kAyAthI khoTI, halakI ane pApabharI ceSTA karI dIrghakAlikI saMjJA : lAMbA kALano vicAra karavAnI zakti, atIta hoya te, duiiTrazya). anAgata kALamAM thayelA anubhava uparathI thatA vicAro. duSTadamanaH duSTa mANasonuM (rAkSasAdinuM) damana karavuM, dAbI devuM. dIrghadRSTi : lAMbI vicAravAnI dRSTi, bhAvino lAMbo vicAra | duSTa bhASaNa: halakuM bhASaNa karavuM, tuccha, asAra, pApiSTa bhASA karIne kArya karavAnI je dRSTi te. bolavI. dIrgha sthiti : jJAnAvaraNIyAdi karmonI lAMbI lAMbI bAMdhelI duSpakvAhAra (bhakSaNa): arthe pAkelo AhAra khAvo, kAcopAko sthiti. AhAra khAvo. dIkSAkalyANaka tIrthaMkara paramAtmAonI dIkSAno prasaMga, trIju ! dUrotsArita dUra dUra khaseDAyelI, naMkhAyelI vastu. kalyANaka. dezya vastu cakSuthI dekhI zakAya tevo padArtha, cakSargocara padArtha. dujhaMDa: pApa, duSkata, micchAmi dukkaDa= mAruM pApa mithyA thAo. | dezansaH udAharaNa, dAkhalo, upamAthI samajAvavuM te. duHkhadAyIH duHkha ApanAra, muzkelI sarajanAra. dRSTi: jIvanI vicArazakti, vastu samajavAnI apekSA, athavA duHkhadaubhAMgyaH duHkha ane daurbhAgya, pratikULatA ane lokonI mithyAdRSTi ane samyagdaSTi. aprIti. dRSTirAgaH eka vyaktino bIjI vyakti upara vAraMvAra jovAno duHkhakSaya karmakSaya nimitte : pratikramaNanI vidhimAM karAto | atizaya rAga, najara kheMcAya evo rAga, kAussagga, duHkho ane kamoMnA kSaya mATe karAto kAusagga. | dRSTivAdaH dvAdazAMgImAMnuM bAraNuM aMga, cauda pUrvovALuM aMga. duHkhI dazA : duHkhavALI dazA, duHkhavALI avasthA. | dRSTivAdopadezikI saMjJA zAstromAM kahyA pramANe AtmAnA hitAduHSamA: avasarpiNIno pAMcamo Aro, du:khavALo kALa. | hitanA vicAravALI je saMjJA te (A saMjJA samyagdaSTine duHSamAduSamA avasarpiNIno chaThTho Aro, duHkha ja duHkha jema | hoya che.) hoya te. deSTiviSasarpa: jenI dRSTimAM ja jhera che tevo bhayaMkara sarpa. duHSamAsuSamA avasarpiNIno cotho Aro, jemAM duHkha vadhAre | dedIpyamAnAvasthA : tejasvI avasthA, camakatuM, jhaLahaLatuM 27
Page #659
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana, dehastha zarIramAM rahelo, kAyAnI aMdara vartato deya: ApavA lAyaka, pakopakArArthe tajavuM, tyajavA yogya. | dehAtIta : dehatI judo, zarIrathI bhinna, zarIramAM rahelo A derAvAsI zrAvaka derAsarane, prabhunI mUrtine prabhu mAnI pUjanArA | AtmA zarIrathI bhinna dravya che, jIvo, mUrti ane maMdira e zubhAlaMbana che ema mAnanArA. | dehAdhyAsa : zarIra uparanI mamatA, zarIra uparanI mUcha, derAsara : je sthAnamAM loko prabhunI mUrtine, prabhu mAnI pUjatA | atirAga. hoya te sthAna. daivaH bhAgya, nasIba, pUrvabaddha zubhAzubha karma, prArabdha. delavADAnAM derAsaro Abu parvata upara AvelAM vimalavasahInAM | daivasika pratiH savArathI sAMja sudhImAM lAgelAM pAponuM sAMje karAtuM ane vastupAla-tejapAlanAM ghaNI kotaraNIvALAM maMdiro. | pratikramaNa, divasa saMbaMdhI pAponI kSamAyAcanA. devakurukSetra mahAvidehakSetramAM Avela, prathama ArAnA jevA ! devasikAticAra : divasa saMbaMdhI aticAro, divasamAM thayelI kALavALuM kSetra. bhUlo. devadarzana: vItarAga paramAtmAnAM darzana karavAM te. devAdhiSThita : bhAgyane AdhIna, kamane anusAre thanAruM devadravyaH prabhujInI mUrti ane maMdiranI surakSA mATe rakhAtuM dravya.| devasaMbaMdhI svarUpa jemAM sthApita karAyuM che te. devaloka vaimAnika devonAM sthAne, teone rahevA mATenA bhAgo, doSaduSTa: doSonA kAraNe halako banelo manuSya, doSothI duSTa. zvetAMbaranI daSTie 12, ane digaMbaranI dRSTie 16 doSanivAraka doSone aTakAvanAra, doSone rokanAra, gurujI devaloka che. athavA sUkSma jainatattvono abhyAsa. devavaMdanaH paramAtmAne karAtuM vaMdana, namaskAra, tathA comAsI | doSanivAraNa doSone dUra karavuM, nirdoSa thavuM. caudaza, jJAnapaMcamI, mauna-ekAdazI Adi pavitra divasomAM doSamizra doSothI mizra, doSothI mizra thayeluM jIvana. karAtuM viziSTa devavaMdana. doSasarjaka doSone utpanna karanAra, doSo lAvanAra. devAdhideva devonA paNa je deva che te paramAtmA vItarAga prabhu. | doSita : doSothI bhareluM, gaMduM, halakuM, tuccha, asAra jIvana . dezaghAtI AtmAnA jJAnAdi guNone aMzathI haNanAra. mati- darbhAgya duSTapApakarmonA udayavALuM jIvana, sarvaThekANe aprIti jJAnAvaraNIyAdi, cakSurdarzanAvaraNIyAdi vagere. prApta thAya evuM jIvana. dezanAlabdhiH vItarAga paramAtmAnI dezanA jeone ruce, game, | yuti H kAnti, teja, prakAza. tenA pratye prIti jAme tevI Atmazakti. samyakatva pAmavA | ghotitaH kAntivALuM, prakAzita thayela, tejavALuM. mATenI yogyatA, digaMbarAnjhAyamAM samyakatva mATe traNa labdhi | draDha: majabUta, hAla-cAle nahi tevuM, atizaya sthira. gaNAvAya che. (1) karaNalabdhi (2) kALalabdhi (3) ! draDhadharmatA dharmamAM majabUta, lIdhelA niyamo pALavAmAM aDaga. dezanAlabdhi. draDhIbhUtatA: atizaya sthiratA, acalitAvasthA, dezavirati saMsAranA bhogono aMzathI tyAga karavo te. dravyaH padArtha, dravIbhUta thAya te, navA navA payayone pAme che. dezaviratidhara : AMzika cAritrane svIkAranArA, zrAvaka- dravyanikSepa : koIpaNa vastunA bhAvAtmaka svarUpanI AgaLa zrAvikA, pAMcamA guNasthAnakavALA. pAchaLanI banne avasthA, bhAvAtmaka svarUpanI pUrvApara sthiti. dezonapUrvakoDavarSa pUrvakroDa varSomAM kaMIka ochuM, coryAsI lAkhane | dravyapramANa : zarIrasaMbaMdhI bAhya prANo, pAMca indriyo, coryAsI lAkhe guNatAM je Ave te 1 pUrva, evAM eka kroDa pUrva, zvAsocchavAsa, AyuSya, mana, vacana ane kAyAnuM baLa, ema temAM kaMIka ochuM. pAMcamAM ane temAM guNaThANAno tathA 6-| kula 10 prANo che. 7no saMyuktakALa ATalo hoya che. dravyahiMsA : anya jIvone mArI nAkhavA, prANarahita karavA, dehaH zarIra, kAyA; jIvana jIvavAnuM sAdhanavizeSa. zarIrasaMbaMdhI dravyaprANono viyoga karavo-karAvavo, bIjAnuM mana dehatyAga parabhavamAM jato AtmA A audArikAdi zarIrano | du:khavavuM. tyAga kare che te, mokSe jatAM sarva zarIrano tyAga thAya che. dravyArthikanaya : dravyane pradhAna karIne vastunA svarUpane dehavyApIH zarIramAtramAM ja rahenAra, jainadarzanakAra ema jaNAve samajAvanArI je dRSTi, vastunA sthira svarUpane pradhAnapaNe che ke AtmA dehamAM ja mAtra vyApIne rahe che, ne nyAya-darzanAdi jANanArI je dRSTi te. AtmAne sarvavyApI mAne che. dravyendriya : zarIramAM pugalanI banelI je indriyo te, bAhya 28
Page #660
--------------------------------------------------------------------------
________________ AkArarUpe je che te bAhya-nivRtti, aMdara AkArarUpe je che te | graMtha. atyaMtaranivRtti, aMdaranI pudagalanI banelI indriyamAM je viSaya | dharmakSamA : kSamA rAkhavI e AtmAno dharma che ema samajIne jaNAvavAmAM sahAyaka thavAnI zakti che te upakaraNa dravyandriya. krodhane dabAvavo, krodha na karavo, kSamA rAkhavI te. dvAdazAMgI : gaNadhara bhagavaMtoe prabhumakhe dezanA sAMbhaLIne | dharmAtmAH dharmamaya AtmA che jeno evo puruSa, dhArmika jIva. banAvelAM 12 aMgo, 12 Agamo, 12 zAstro te. dharmAnuSThAnaH dharmasaMbaMdhI kriyAvizeSa; sAmayika, pratikramaNa, dAna, dhAraH vastune yathArtha samajAvavA judA judA prakAre paDAtAvibhAgo, zIla, svAdhyAya, vinaya, vaiyAvacca Adi. dvAro, athavA dvAra eTale bAraNuM. | | dharmAbhimukhatA AtmAnuM dharmasanmukha thavuM, dharmanI sanmukha javuM, dvicandrajJAna: AMkhamAM rogavizeSa thavAthI eka vastu hovA chatAM | | AtmAnuM dharmamAM joDAvuM. be dekhAya te, eka caMdrane badale be caMdra dekhavA, ajJAnatA, 1 dhamastikAya: te nAmanuM eka dravya, je dravya jIva-pudgalane TribaMdhaka je AtmAonuM mithyAtva evuM nabaLuM paDyuM che ke gati karavAmAM apekSAkAraNa che. jeo mithyAtvamohanIyanI utkRSTa 70 koDAkoDInI sthiti phakta 1 ghAtakIkhaMDa: lavaNasamudra ane kAlodadhi samudranI vacce Avelo be ja vakhata bAMdhavAnA che vadhu nahIM tevA jIvo. cAracAra lAkha yojanAnA vistAravALo, ghaMTInA paDanA dvividhatAH vastunuM be prakArapaNuM. AkAravALo je kIpa te. dvIpa-samudra: jenI cAre bAju pANI hoya tenI dIpa-beTa ane dhAmaH sthAna, rahevA mATenI jagyA, muktidhAna = mokSanuM sthAna. pANIno bhaMDAra te samudra, jaMbudvIpa ane lavaNasamudrAdi. | dhAraNA matijJAnano aMtima bheda, nirNata karelI vastune lAMbA dhagadhagatI zilA atizaya ghaNI tapelI paththaranI zilA. | sudhI yAda rAkhavI te, A dhAraNAnA 3 bheda che. dhajAdaMDa: maMdira upara caDAvAto, dhajA laTakAvavA mATeno lAMbo | (1) avizruti (2) vAsanA (3) smRti. daMDa te dhajAdaMDa. dhAraNAbhigraha : manamAM koIpaNa jAtanA bhogonA tyAgano dhanadaH kubera, dhanano adhiSThAyaka deva, dhanano bhaMDArI. pariNAma karI tenA mATe karAto niyama, abhigraha. dhanadhAnyaprANAtikrama: rokaDa nANAnuM ane dhAnyanuM je mApa, dhArAvagAhI pAna : satata pratisamaye pragaTa thatuM je jJAna te, tenuM ullaMghana karavuM, dhArya karatAM vadhAre rAkhavuM. bauddhadarzana Atmadravyane dhArAvagAhI jJAnamAtrarUpa mAne che. dhanavAnuMH dhanavALo, nANAMvALo, paisAdAra. dhArmika puruSa: dharmanI atyaMta rucivALo, dharmapriya mahAtmA. dhanika- dhanavALo, nANAMvALo, paisAdAra. dhArmika saMskAra : puruSamAM AvelA dharmamaya saMskAro, dharmamaya dharaNIdhara deva: pArzvanAtha bhagavAnanA adhiSThAyaka deva. jIvana. dharma: durgatimAM paDatA AtmAne je dhArI rAkhe, bacAve te dharma, liIe dhAraNAeH dhairya ane dhAraNAzaktinI vRddhi karavApUrvaka. potapotAnI pharaja, vastuno svabhAva. dhikkAra: tiraskAra, apamAna, parAbhava. dharmakathA: zrotAmAM dharmanI vRddhi thAya evI vaktA je kathA kare che, | dhIdhanapuruSa buddhirUpI dhanathI bharelo puruSa buddhizAlI. dharmakathA. dhumaprabhAnArakIH pAMcamI nArakI, riTA nAmanI nArakInuM bIjuM dharmacakravartI: jemacakravartI cakraratna vaDe bharatAdikSetranA cha khaMDane ! nAma. jIte che tema tIrthakara bhagavaMto dharma vaDe cAre gatino aMta karI dhUpaghaTA: prabhujInI pAse karAtI dhUpanI pUjA, dhUpano samUha. mokSa pAme che te, dharmacakravartI. dhRtivizeSa: dhIrajavizeSa, atizaya ghaNI dhIraja. dharmadhyAna je ciMtana-mananathI AtmAmAM mohano vilaya thAya | vairyaguNa: dhIraja nAmano guNavizeSa, atizaya dhIrajapaNuM. ane dharmanI vRddhi thAya evuM dhyAna te. dhyAna: cittanI ekAgratA, cittanI sthiratA, koIpaNa eka dharmaparAyaNa - dharmamAM otaprota, dharmamAM raMgAyelo, dharmamaya. | viSayamAM mananuM parovAvuM, A artha Arta-raudra-dharmadhyAna ane dharmaprApti AtmAmAM svabhAvadazAnI prApti, mohano kSayopazama. | zukaladhyAnanA be pAyAmAM lagADavo. chellA be pAyAmAM dharmabindu pU. haribhadrasUrijI mahArAjazrIracita eka mahAgraMtha. | "AtmapradezonI sthiratA" evo artha karavo. dharmabhraSTa: dharmathI paDelA, dharmathI patita thayelA. dhruvaH sthira, nitya, dareka padArtho, guNo, ane tenA paryAyo paNa dharmarAgaH dharma uparano je sneha, dharma uparano je parama sneha, dravyArthikanayathI dhruva=sthira anAdianaMta che. dharmasaMgrahaNIH pU. haribhadrasUrijIno banAvelo mahAna nyAyano | dhruvapada sthirapada, je AveluM pada kadApi na jAya te, mokSapada. 29
Page #661
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhruvabaMdhI : je karmaprakRtiono baMdha bIjA karmagraMtha AdimAM je | dhruvodayI H je karmaprakRtiono udaya bIjA karmagraMtha AdimAM jyAM guNaThANA sudhI kahyo che tyAM sudhI avazya baMdhAya ja. sudhI kahyo hoya tyAM sudhInAM sarva guNaThANAMomAM avazya hoya dhruvasattA H je karmaprakRtionI sattA anAdimithyAtvI jIvane ! ja te. samyakatva pAmyA pahelAM sadAkALa hoya ja. T 15 naMdanavana : meruparvata upara samabhUtalAthI pAMcaso yojananI | nadamayaMtIH pati-patnI, damayaMtI satI, strIvizeSa, ApattimAM UMcAIe pAMcaso yojanAnA gherAvAvALuM suMdara vana. | paNa je sattvazALI rahI che, jenuM caritra prasiddha che. naMdAvartaH viziSTa prakArano sAthiyo, jemAM AtmAnuM saMsAramAM navakAramaMtra: nava padano banelo, pAMca parameSTine namaskAra karavA bhinna bhinna rIte paribhramaNa sUcavavAmAM AvyuM che. svarUpa, mahAmaMgalakArI maMtra. naMdIzvaradvIpa: jaMbudvIpathI AgaLa ghaMTInA paDa jevo goLAkAre | navakArazI paccakhkhANa sUryodaya pachI 48 miniTa bAda traNa AThamo dvIpa, jemAM pa2 parvato ane caityo che. navakAra gaNIne je paLAya, tyArabAda ja bhojana karAya te, (mUThI nakhakSataH nakho dvArA karAyelA zarIra uparanA ghA. vALIne je navakAra-maMtra gaNAya che te navakArazInI aMdara nadIgolaghola nyAyaH parvatanI pAse vahetI nadImAM uparathI paDelA muThasInuM paNa paccakhANa sAthe hoya che tethI mUThI vALavAnI nAnA nAnA paththaro nadInA vaheNathI taNAtA chatA, AgaLapAchaLa] hoya che), (A paccakhkhANa pALavA mATeno saMketavizeSa che.) athaDAyA hatA, jema sahaja rIte goLagoLa thaI jAya te rIte navanidhi cakravartInA bhogayogya, nava bhaMDAro, je vaitAdyaparvata sahajapaNe anAyAse je vairAgya Ave te. 1 pAse pAtALamAM che. AgagADInA DabbA jevA che, puNyodayathI nadIpASANa nyAyaH parvatanI pAse vahetI nadImAM uparathI paDelA| cakravartIne maLe che. nAnA nAnA paththaro nadInA vaheNathI taNAtA chatA, AgaLa-| navapadaH arihaMta-siddha-AcArya-upAdhyAya-sAdhu-darzana-jJAnapAchaLa athaDAyA chatA, jema sahaja rIte goLa-goLa thaI jAya te cAritra ane tapa; A ArAdhavA yogya nava pado. rIte sahajapaNe-anAyAse je vairAgya Ave te. * nava padanI oLIH Aso ane caitra mAsanA zuklapakSamAM napuMsakavedaH strI ane puruSa bannenI sAthe bhogasukhanI icchA, | sAtamathI pUnama sudhInI nava divasonI AyaMbila karavApUrvaka athavA zarIramAM banne prakAranAM lakSaNonuM hovuM. karAtI nava padonI ArAdhanA, te rUpa parvavizeSa. nabhasthaLa: AkAzamaMDaLa, AkAzarUpa sthaLa. *nava padanI pUjA arihaMtaprabhu Adi uparokta nave padonA nabhomaNi sUrya, AkAzamAM raheluM jAjvalyamAna ratna. [ guNonuM varNana samajAvatI pU. yazovijayajI ma. AdinI namaskAra: namana karavuM, praNAma karavA, namavuM. banAvelI rAgarAgiNIvALI pUjAo. naminAtha bhagavAna: bharatakSetramAMnI A covIsInA 21mA nAgezvaratIrtha : bhAratamAM madhyapradezamAM ratalAmanI najIkamAM bhagavAna. AveluM pArzvanAtha bhagavAnanuM tIrthavizeSa. naya : dRSTi, vastunA svarUpane jANavAnI manovRtti, aneka | nANa mAMDavI: nANa eTale jJAna, jJAnanI sthApanA karavI te; dharmAtmaka vastumAM itara dharmonA apalApa vinA dravya-kSetrAdinA traNa gaDha ane siMhAsana goThavI temAM prabhujInI mUrti sthApita kAraNe eka dharmanI pradhAnatA, vastutattvano sApekSapaNe vicAra. | karI, jANe teo jJAnaprakAza karatA hoya tevI bhavya racanA, nayanipuNa : niyonA jJAnamAM hoziyAra, nayonuM sUkSma jJAna | samavasaraNanuM anukaraNa te. dharAvanAra, * nAtha: svAmI, mahArAjA, yoga ane kSema je kare te nAtha, nayanikSepaH vastune samajavA mATe 7nayo ane 4 nipAo. | aprApta guNAdine prApta karAve te yoga, ane prApta guNAdinuM je narakSetra: aDhIdvIpa (jabUdvIpa, ghAtakIkhaMDa, ardhapuSkaravAra dvIpa) | saMrakSaNa ane saMvardhana kare te kSema. jemAM manuSyonuM janmamaraNa thAya che te pUrva-pazcima ane uttara-1 nAthavuM dAbavuM, indriyone nAthavI, eTale kaMTrolamAM rAkhavI. dakSiNa 45 lAkha yojana. nAda: avAja, zabda, jorajorathI vAjiMtrAdi vagADavAM. narendra : rAjA, mahArAjA, vItarAga-prabhu narendro vaDe | nAmakarma zarIra, aMgopAMga ane te saMbaMdhI sAmagrI apAvanAruM pUjita che. je karma, aghAtI ane bhavopagrAhI A karma che. 30
Page #662
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAraka-nArakIH atizaya duHkha bhogavavAnuM adholokamAM raheluM 1 karaNavizeSa, jemAM karma evI sthitimAM mukAya ke unA ane je sthAna te nAraka, temAM rahelA jIvo te nArakI. aparvatanA vinA bIjAM koI karaNo lAge nahI te nidhatti, temAM nArAcasaMdhayaNa : cha saMdhayaNamAMnuM trIjuM, jemAM phakta be hADakAM vaparAtuM AtmavIrya. sAmasAmAM vIMTaLAyelAM hoya, markaTabaMdhamAtra hoya te. nidhanatA: mRtyu, vinAza, aMta, samApti. niHkAMkSita : anya dharmanI icchA na karavI, camatkArothI na! niyata mudata : nakkI karelI mudata, AyuSyakarma nizcita mudata aMjAvuM. sudhI AtmAne choDatuM nathI. niHzaMka : zaMkA vinAnuM, saMzayarahita, samyakatvanA ATha | niyata kSetra: nakkI kareluM kSetra, nizcita kSetra, jemayugalika manuSyo AcAramAMno prathama AcAra. mATe akarmabhUmi, siddha paramAtmA mATe siddhazilA, upara narakanA niHsaMdeha : zaMkA vinAnuM, saMzayarahita, samyakatvanA ATha | jIvo mATe nArakInuM kSetra vagere. AcAramAMno prathama AcAra. niyama karavo : manamAM abhigraha karavo, bhogonA tyAganI niHspRhatAH spRhA, mamatA, mUcharahita avasthA, niSparigrahI | manamAM koIpaNa jAtanI dhAraNA karavI. dazI. niyamita jIvanaH ghaNA prakAranA niyamovALuM jIvana, pUrvApara nikAcanAkaraNa bAMdhatI vakhate athavA bAMdhyA pachI karmane evI parimita bhogovALuM, vyavasthita jIvana. sthitimAM mUkavuM ke jemAM koI pheraphAra thaI zake nahIM, koI karaNa | niyANAzalpa: traNa prakAranAM zilpomAMnuM eka zalpa, dharmanA lAge ja nahIM, avazya udaya dvArA bhogavavuM ja paDe, sakaraNane | phaLarUpe saMsArasukhanI mAgaNI, icchA; zalyanA 3 bheda che : asAdhya evuM karma karavAmAM vaparAtuM karaNavIrya. (1) mAyAzalya (2) niyANAzalya (3) mithyAtvazalya. nikAcita karma sakakaraNone asAdhya karAyeluM karma, sarvathA bhoga niraMjana-nirAkAra : je paramAtmAne rAgAdi nathI ane zarIra yogya karma, paNa nathI te arthAta vItarAga-sarvajJa ane azarIrI. nigoda : anaMta anaMta jIvovALI vanaspatikAyamAMnI eka | niraMjana-sAkAra je paramAtmAne rAgAdi nathI paraMtu zarIra haju avasthA, eka zarIramAM jayAM anaMta jIvo che, tenA 2 bheda che; ! che te, arthAta vItarAga-sarvajJa banyA pacI sadehe bhUmi upara bAdaranigoda ane sUkSmanigoda. vicaratA hoya te, 13-14mAM guNaThANAnI avasthA. nigdhAyaNaThAeH kamano vinAza karavA mATe huM A kAussagga, niraticAra lIdhelAM vratomAM aticAra-doSo na lAge te. niraparAdhIH jeNe ApaNo gunho karyo nathI tevA jIvo, zrAvakane nityAra pAragAho : tamAro A saMsAramAMthI nitAra-uddhAra ! savA-visavAnI dayAmAM niraparAdhInI hiMsAno tyAga hoya che. thAo. niravadha karma je kAmakAjamAM hiMsA-jUTha Adi dravyapApo, ane nityanigoda je jIvo A nigodaavasthAmAMthI kadApi nIkaLyA rAga-dveSa Adi bhAvapApo nathI tevAM kAmo. ja nathI, anAdi-kALathI temAM ja che ane temAM ja janma-maraNanuM nirasana karavuMH dUra karavuM, pheMkI devuM, tyAga karavo, khaMDana karavuM kare che te, tenuM bIjuM nAma avyavahAra rAzi. nityapiMDa: dararoja eka ja ghare AhAra grahaNa karavo te. | nirAkAropayoga: vastumAM rahelA sAmAnya dharmane jANavAvALo nityAnitya : sarva padArtho ubhayAtmaka che, dravyArthika nayanI | je upayoga, arthAt darzanopayoga. apekSAe nitya che ane paryAyArthika nayanI apekSAe anitya | nirAlaMbana dhyAna: je dhyAnanI ekAgratAmAM pratimA Adi bAhya che. sarva bhAvo ubhayAtmaka che. AlaMbano na hoya, kevaLa AtmAmAtra ja jemAM AlaMbana che. nidAna (nidAnakaraNa) : niyANuM, A bhavamAM karelA dharmanA , evI utkaTa dhyAnadazA. phaLarUpe saMsArasukhanI mAgaNI karavI, icchA karavI te. nirAlaMbana yoga: bAhya AlaMbana nirapekSa samyagujJAna-darzananidrA : jemAM sukhe jAgRta thavAya te, capaTImAtranA avAjathI cAritrarUpa ratnatrayInI sAthe AtmAno je saMyoga te, sAdhanAkAle athavA padamAtranA saMcAraNathI jAgRta thavAya te. jJAnAdi guNonI ramaNatAmaya AtmAnuM thavuM. nidrAnidrAH jemAM duHkhe jAgRta thavAya te, atizaya DhaMDhoLavAthI ! nirAza bhAva : je dharmakArya karatAM karatAM saMsArika sukhonI je mANasa jAge te, kuMbhakarNa jevI bhAre UMdha. | vAMchAo nathI, kevaLa karmakSayanI ja buddhi che te. nidhattikaraNa : kammapayaDI-Adi graMthomAM AvatuM eka ! nirAhArI avasthA : AhAra vinAnI aNAhArI avasthA 3 1 te.
Page #663
--------------------------------------------------------------------------
________________ (mokSa). nivAraNArthe dUra karavA mATe, pApa kamadi dUra karavA mATe karAtI - nirIhabhAva: spRhA vinAno AtmabhAva, sAMsArika pralobhana | kriyA. vinAno bhAva. nivRtti thayela vivakSita kAma pUrNa thavAthI temAMthI nIkaLI gayela. niruktArtha : zabdanA akSarone toDIne goThavAto je artha te; | mAthA uparanI javAbadArIthI rahita thayela. sari eTale zatrane, datta haNanArA te arihaMta. | nivattaprakatyadhikAra je AtmA mithyAdaSTi hovA chatAM parvabaddha nirupakramIH bAMdhelAM karmo upakramane yogya na hoya te. mithyAtva Adi mukhya mohanIya karmonI prakRtiono jusso, nirupayoga : je zarIrathI sAMsArika sukha-duHkho, AhAra- (tAkAta-pAvara) ocho thaI gayo che tevA ladhukarmI jIvomAM nihArAdi bhogo bhogavI zakAtA nathI te kAmaNazarIra. | karmonuM haLavuM thavuM te. kamanuM nirbaLa thavuM te. tattvArthasUtra "nirupaNo matyam" sUtra 2-45. nivRttikaraNa : eka ja samayavartI jIvonAM adhyavasAya sthAnomAM nirupAdhikasthiti jyAM pudgala, karma ke zarIrAdinI upAdhio rahelI taratamatA, SasthAnapatita adhyavasAyonuM hovuM, nathI te mokSAvasthA. adhyavasAyonI bhinnabhinnatA, AThamAM guNasthAnakanuM A bIjuM nirogI dazAH zarIramAM TIbI, kensara Adi rogo vinAnI jenuM nAma che. dazA te. nivRttIndriyaH zarIramAM bahAra ane aMdara pulanA AkAre nigraMtha muni bAhyathI parigraha vinAnA ane atyaMtarathI rAgAdi banelI indriyo, je paudgalika che; AtmAne jJAnanI utpattimAM mohanI gAMTha vinAnA je saMsAranA tyAgI, muni, mahAtmA. ! sahAyaka che. nirjarAtattvaH pUrvabaddhakarmono bAhyaatyaMtara tapAdi ane svAdhyAya | nizcayanayaH vastunI vAstavika sthiti samajAve, sahaja svabhAva Adi dvArA aMze aMze kSaya karavo te. mukhya kare, Antarika je svarUpa hoya te, upacArarahita avasthA, nirjIva padArtha: jemAMthI jIva marI gayo che, cAlyo gayo che tevo | vastunuM mULa svarUpa. padArtha, nizcintAvasthA: jayAM Adhi-vyAdhi ke upAdhi nathI, koIpaNa nirdeza karavoH vastunuM svarUpa-vizeSathI batAvavuM, samajAvavuM, vyaktinI parAdhInatA nathI, evI avasthA te (mokSadazA). kahevuM. nizcitAvasthA: jyAM anya dravyonI nizrA che, parAzritatA ke nirdoSa avasthAH jIvanamAM koIpaNa doSo na lAge tevI avasthA. parAdhInatA varte che tevI avasthA, jyAM sudhI AtmAmAM nirNAyaka sthiti : je gAmamAM, saMghamAM, samAjamAM, rASTramAM ke| guNagarimA pragaTI na hoya tyAM sudhI gurunI nizrAe vartavuM te. dezamAM saMcAlaka mukhya nAyaka na hoya tevI paristhiti. niSadhA pariSaha : zUnyagRha, sarpabila, smazAna, athavA nirbaLasthitiH dUbaLI sthiti, jyAM baLa, vIyaeNllAsa, tAkAta | siMhaguphA Adi sthAnomAM kAyotsargapaNe vasavuM, ane AvatA rahI nathI, arthAt hatAza thayelI paristhiti, upasargo sahana karavA, athavA strI-pazu-napuMsaka AdinI vastI nirbhaya paMthaH je mArga kApavAno che temAM bhaya na hoya te. na hoya tevA nirbhaya sthAne vasavuM, 22 pariSadomAMno eka che. nirvANa kalyANaka tIrthakara bhagavanto mokSe padhAre te prasaMga.! niSpannatA: paripUrNatA, vastu utpanna thavAnI pUrepUrI kakSA, kAlAdi nivaNamArga : mokSe javAno prabhujIe batAvelo rasto | anya kAraNonuM pAkI javuM. (ratnatrayI). niSpakSapAtatA : taTasthapaNuM, koIpaNa pakSamAM khoTI rIte ke nirvibhAjya kALa : je kALanA be TukaDA na kalpI zakAya tevo| mohadazAthI na kheMcAvuM, khoTI rIte koIno pakSa na levo. atyanta sUkSma kALa, arthAtu eka samaya. nisargaH bAhya nimittonI apekSA vinA je thAya te, atyaMtara nirvibhAjya bhAga : je pudagala aNanA kevalajJAnInI daSTie nimitta, (kSayopazamAdi) to kAraNa hoya ja che, tathApi jyAM paNa be vibhAga na kalpI zakAya evo atyaMta sUkSma aNu te, 1 bAhya kAraNo nathI mATe nisargaHsahaja, tattvArthasUtra. 2-3 arthAta be vibhAgane ayogya evo aNu. | samyakatvanA be bhedamAMno A eka bheda che. nirveda saMsAranAM sukho upara tiraskAra, kaMTALo, aprIti; sukha | nisargapaNe svAbhAvika ja hoya, koI vaDe karAyelo na hoya te, e ja duHkha che, bhoga e ja roga che, AbharaNo e bhAra che jemake AtmA ane karmano saMbaMdha, mATI ane kaMcananI jema anAdi evI cittanI sthiti; samyakatvanAM pAMca lakSaNomAMnuM 1} che. tyAM mATI-kaMcanano saMyoga bhale anAdithI nathI, paraMtu lakSaNa che. nisargapaNe che, arthAta koI vaDe karAyelo nathI mATe Adi nathI, 32
Page #664
--------------------------------------------------------------------------
________________ karma. tema jIva-karmano saMyoga nisarga hovAthI anAdi che. | thato bodha, ke je atyanta avyakta che, rUparasAdithI paNa zabdano nihAra karavo : saMDAsa-bAtharUma karavuM, laghunIti-vaDInIti | pathagbodha nathI, "A kaMIka che" eTalo ja mAtra nAma jAti kalpanA karavI. AdithI rahita bodha thAya te. nitavaH saMDAsa-bAtharUma karavuM, laghunIti-vaDInIti karavI. | noavasarpiNI : jayAM caDatI-paDato kALa nathI te, jemake nihnavatA chupAvavApaNuM, jenI pAse bhaNyA hoIe te gurujInuM mahAvideha kSetramAM sadAkALa bharatakSetranA cothA ArA jevo kALa nAma chupAvavuM, athavA bhaNAvatI vakhate viSaya chUpAvavo,] varte ce ityAdi. vItarAga vacanonI sApekSatAne chupAvavI. noutsarpiNI : jayAM caDatIpaDato kALa nathI, sadA eka sarakho nikSepaH vastune samajAvavAnA rastA, prakAro (cAra nikSepA). kALa. nIcagotrakramaH je karma AtmAne asaMskArI kuLomAM laI jAya te { nokaSAya (mohanIya)H je sAkSAt kaSAyarUpa nathI, paraMtu kaSAyone lAve, kaSAyone prere, kaSAyone madada kare, paraMparAe kaSAyonuM ja nItimattA: pramANiktA, saMskAritA, nyAyasaMpannatA. kAraNa bane te hAsya, rati Adi che; ahIM nozabda preraNAdi nIvI eka TAIma bhojana karavuM, paraMtu vigaIo na vAparatAM arthamAM che. vigaIonA vikAro haNIne banAvelAM nIvayAtAM mAtra levAM. | no bhavyanoabhavya: moze pahocI gayelA AtmAo have bhavya navIyAtAM je vigaiomAM anya dravya nAkhavAthI tenI vikAraka paNa nathI temaja anvaya paNa nathI, kAraNa ke jyAM sudhI vastunI zakti nAza pAmI hoya, tevI vigaIomAMthI banAvelA padArtho. ! prApti na thaI hoya tyAM sudhI ja yogyatAno vyavahAra thAya che. neminAtha bhagavAnuH bharatakSetranI covIsImAM 22mA bhagavAna, evI ja rIte nosaMjJInoasaMjJI ane nocarittA noacarittA temanuM manAtha nAma paNa Ave che. vagere zabdonA artho paNa jANI levA. naigamanaya : upacarita vastune je grahaNa kare te; A rasto cagrodha parimaMDaLa: cha saMsthAnomAMnuM bIjuM saMsthAna ke jemAM amadAvAda jAya che, varasAda sonuM varasAve che; prabhunI mUrti ! nAbhithI uparanA avayavo sapramANa hoya che ane nIcenA paNa prabhu che ityAdi Aropita vastune paNa vastusvarUpa jaNAve ! avayavo apramANa hoya che te. te. nyAyasaMpanna dravya : zrAvakanA 35 guNomAMno pahelo guNa, naivedya : prabhujInI AgaLa tyAgabhAvanAnI vRddhi mATe tathA nyAyanIti ane pramANikatAthI meLaveluM dhana. aNAhArI avasthAnI prApti mATe bhaktibhAve samarpita karAtI nyAyAlaya : jyAM banne pakSonI vAto yathArthapaNe sAMbhaLIne khAdya sAmagrI. niSpakSapAtapaNe yogya cukAdo apAya te sthAna. nizcayika : nizcayadaSTivALuM, tAttvika, mArmika, yathArtha svarUpa; | nyAsApahAra: bIjA mANasoe jamA mUkelI thApaNane pacAvI jema bhamaro mukhyapaNe kALo hovA chatAM pAMcavarNavALo che ema | pADavI, pAchI na ApavI ane tame ApI ja nathI ema bolavuM kahevuM. naiRRyikArthAvagraha: vyaMjanAvagrahanA aMte eka samayamAtrapUrato ! paMkaja : kamaLa, kAdavamAM utpanna thAya te, | paMcendriya jIvaH pAMcepAca pUrepUrI indriyovALo jIva. paMcavidhatA: pAMca prakAro, pAMca prakAre, indriyonI ane tenA | paMtha : mArga, rasto, cAlavA yogya rasto. viSayonI paMcavidhatA che arthAtu pAMca pAMca prakAro che. pakavAnnaH rAMdheluM, taiyAra bhojana, pakAveluM. paMcasaMgraha : zrI caMdrarSi mahattarAcAryakRta mahAna graMthavizeSa, | pakhkhI pratikramaNa : paMdara divase karAtuM moTuM pratikramaNa. zvetAMbara saMpradAyamAM che ane digaMbara saMpradAyamAM amita munino | paccakhkhANaH koIpaNa vastuno niyama levA mATe bolAtuM sUtra. banAvela. 1456 gAthA pramANagraMtha che. navakArasI-porisI Adi mATenAM sUtro. paMcAMgapraNipAta : be DhIMcaNa, be hAtha, mastaka ema pAMca aMgo | paccakhANa bhASyaH zrI devendrasUrijI racita bhASyatrayamamAMnuM namAvavApUrvaka namaskAra karavo te. trIjuM bhASya, (paheluM caityavaMdana bhASya ane bIjuM guruvaMdana paMcAcAraH jJAnAcAra-darzanAcAra Adi pAMca prakAranA AcAro. | bhASya). 33
Page #665
--------------------------------------------------------------------------
________________ pajusaNa : dharmanI puSTi-vRddhi karanArA parvanA divaso. parama upAyaH uttama upAya, kArya sAdhI Ape tevI suMdara mArga, paTutAH hoziyArI, cAlAkI, caturAI. parama viduSI : atizaya paMDita evAM pU. sAdhvIjI ma. paDiyAH zrAvaka-zrAvikAnI dharmamaya viziSTa avasthA, zrAvakanI mahAsatIjI athavA zrAvikA. agyAra paDimAo, sAdhunA jIvanamAM paNa paDimA hoya che. | paramANu parama evo aNu, atizaya sUkSma aNu, je aNunA paDimAdhArI pratimAne dhAraNa karanArA AtmAo. kevalInI dRSTie be bhAga na kalpAya, ati-nirvibhAjaya aNu. paDilehaNaH vastro ane pAtro vagere upadhine savAra sAMja barAbara ! paramAtmA parama AtmA, atyaMta UMco AtmA, vItarAgadeva. jovI. puMjavI ane pramArjivI te. parameSThi : UMcA sthAne birAjamAna, sarva vyaktiothI zreSTha, patitapAvanaH paDelA AtmAone pavitra karanAra, arihaMta, siddha-AcAryAdi pAMca pade birAjamAna. pathadarzaka mArga batAvanAra, rasto cIMdhanAra. paralokabhaya: AvatA bhavamAM duHkhI-daridrI-rogI thavAno bhaya, pathika (pAntha): musAphara, mArge cAlanAra. paravazatA : parAdhInatA, bIjAnI AdhInatA, AtmAnuM karma, pathya: hitakAraka, lAbhadAyI, phAyado karanAra, kalyANa karanAra. zarIra ane parivArAdine vazavartIpaNuM. padapaMkajaH caraNarUpI kamaLa, prabhujInA paga jANe kamaLa hoya | paravyapadezaH je vastu potAnI hoya ane bIjAnI che ema kahI tevA. chupAvavuM, zrAvakanA bAramA vratano eka aticAra. padasthAvasthA: tIrthaMkara bhagavAnanI kevalajJAnavALI avasthA. ] parAvartanA punaH punaHsaMbhALI javuM te, svAdhyAyanA 5 bhedamAMno padAtItaH koIpaNa prakAranA padathI rahita. trIjo bheda. padAnusAriNI labdhiH koIpaNa zAsanuM eka pada mAtra bhaNavAthI| parAvalaMbI bIjAnA ja AlaMbanavALuM, jemAM bIjAno ja AdhAra AkhuM zAstra AvaDI jAya tevI apUrva jJAnanI labdhi. rAkhavo paDe che, parAzraya, parAdhIna, bIjAne AdhIna. padmaprabhaprabhu: bharatakSetramAM thayelI covIzImAM chaThThA bhagavAna. parijanaH parivAra, pati-patnI Adi kuTuMbIjano. padmAsana : kamaLanA jevuM zarIranuM eka viziSTa Asana. parihAsadhAma: mazkarInuM pAtra, mazkarInuM sthAna. (bhaktAmaramAM). paDyAsapada : sAdhu-mahAtmAne bhagavatI Adi sUtronA 1 paropakAra : bIjAnuM bhaluM karavuM, bIjAnuM hita karavuM, kalyANa yogavAhananI kriyA karAvyA pachI karAtuM viziSTa padAropaNa, | karavuM. sAdhu-mahAtmAonI viziSTa eka padavI. paropakArarasika : bIjAnuM bhaluM karavAmAM ja tatpara, anyanuM paraMparA prayojanaH kArya karavAmAM je sIdhuM kAraNa na hoya paraMtu kalyANa karavAnA ja rasavALo AtmA. kAraNanuM paNa kAraNa hovAthI paraMparAe kAryanuM kAraNa je bane che, parokSa : AMkhe na dekhAya te, sAkSAta nahIM te. jemake dhInuM anaMtara kAraNa mAkhaNa ane paraMparAkAraNa dUdha. | parokSapramANa : cakSurAdi pAMca indriyo ane manathI tathA paratvAparatva: kALadravyanA paryAyavizeSa, kALanI apekSAe | bhaNAvanAra gurujI Adi paranA AlaMbanathI AtmAne je jJAna nAnAmoTApaNuM, jema ApaNAthI RSabhadevaprabhu para ane thAya che, arthAtu matijJAna ane zrutajJAna. mahAvIrasvAmI prabhu apa2; athavA kSetra AzrayI paNa nadIka paryakAsanaH zarIranuM eka Asana-vizeSa, prabhujInI pratimA je hoya te apara ane dUra hoya te para.. AsanavALI che ke, jyAM jamaNA pagano aMgUThAvALo bhAga DAbA paradAraH paranI strI, anyanI sAthe vivAhita thayelI strI. paganI sAthaLa upara rakhAya ane DAbA pagano aMgUThAvALo bhAga padArAviramaNa vrata : zrAvakanAM 12 vratomAMnA cothA vratano jamaNA paganI sAthaLa upara rakhAya te. e prakAra ke jemAM paranI sAthe paraNelI evI je strI tenI sAthe | paryantaH cheDo, antima bhAga, mRtyu. saMsArabhoga karavAno tyAga karavo te svarUpa vrata. paryavasAnaH cheDo, antima bhAga, mRtyu. para parivAda: bIjAnI niMdA-TIkA-kUthalI karavI, halakuM bolavuM, paryavasita cheDAvALuM, antavALuM, jeno dravya-kSetra-kALa-bhAvatI aDhAra pApasthAnakamAMnuM soLamuM pApasthAnaka, anta che tevuM (zrutajJAnano eka saparyavasita bheda). parabhavaH vartamAna cAlu bhavathI AgaLa-pAchaLanA bhavo. | palyopama: kUvAnI upamAvALo kALa, eka yojana lAMbA-pahoLA parabhAvadazA pudgalasaMbaMdhInA sukha-du:khamAM AtmAnI rati-1 ane UMDA kUvAmAM mANasanA sAta divasamAM UgelA ekeka vALanA arati, krodhAdi kaSAyonI ane viSayavAsanAno je asaMkhya TukaDA karI, bharI, so so varSe ekeka vALa kADhavAthI pariNAma te. | jeTalo kALa lAge teTalA kALanuM nAma. 34
Page #666
--------------------------------------------------------------------------
________________ pazcAtApa karelI bhUla badala haiyAmAM duHkha thavuM te. bhavyatA-abhavyatA, caMdranI AlAdakatA ityAdi. pazcAnupUrvI UlaTo krama, navakAramaMtranAM pado UlaTa rIte bolavAM | pAriNAmikI buddhiH uMmarane lIdhe anubhavo thavAthI pragaTa thayelI buddhi, vRddha vaDIlomAM anubhavathI AvelI buddhi. pakSapratipakSa:vastunuM koIpaNa ekabAjunuM sthApana karavuM te pakSa, | pAritApanikIkriyA: potAne athavA parane tADanA-tarjanA vaDe tenI sAme virodha pakSa te pratipakSa. saMtApa karavo te, nava tattvamAM AvatI 25 kriyAomAMnI cothI pAMDuka vanaH meruparvatanA zikhara uparanuM vana, je 1000yojana | kriyA. lAMba-pahoLuM che, jemAM tIrthakara bhagavantono janmAbhiSeka | pAribhASika zabda : amuka arthamAM rUDha thayelA zabdo, jemake thAya che. rucine samyakatva, gati-sthitimAM sahAyakane dhamastikAya, pAMzulapAdaH dhULiyA pagavALA, arthAta bALako, nAnAM baccAMo. | adhamastikAya Adi je kahevAya te. pAkela karmoH udayamAM AvavAne taiyAra thayelA, jeno udayakALa | pAriSadyadeva parSadAnA devo, Indrane vicAraNA mATenI atyaMtara pAkyo che te. Adi traNa prakAranI sabhAnA devo. pAkhaMDI puruSo mAyAvI, kapaTI, UlaTa sUlaTa samajAvavAmAM | pAriSThApanikA samiti: maLa, mUtra, ghUMka Adi zArIrika melo baLavALA. jyAM nAkhavAnA hoya tyAMnI bhUmi barAbara jovIsa puMjavI ane pAcanakriyA: khAdhelA AhArane pakAvavAnI kriyA. pramArjavI. pAchaLalA bhavo : vItI gayelA bhavo, atIta janmo, pasAra ! pArzvanAtha prabhu vartamAna covIsImAM thayelA 23mA prabhu. thayelA janmo. pAvApurI nagarI: bihAramAM AvelI eka nagarI ke jayAM prabhuzrI pAThabheda: jayAM sUtromAM-zlokomAM zabdonI racanA judI hoya mahAvIrasvAmI (gujarAtI) Aso vadI amAvAsyAe nirvANa pAmyA che. pAThazALAH jayAM dharmanuM jJAna bhaNAvAtuM hoya tevuM sthAna. piMDaprakRti : karmonI je prakRtionA peTAbheda thaI zakatA hoya pAdapUrti zloka banAvavAmAM, khUTatuM pada joDI ApavuM te. 1 te, jemake nAmakarmamAM gati, jAti, zarIranAmakarma vagere. pAdavihArI : page cAlanAra, vihAra karanAra, vAhana vinA | piMDasthAvasthA : tIrthaMkaraprabhunI janmathI kevalajJAna pAme tyAM cAlanAra. sudhInI avasthA, tenA traNa bhedo che. janmAvasthA, rAjayAvasthA pApaH duHkha ApanAruM karma, azubha, azubha karma, halakuM kAma, | ane dIkSitAvasthA, bhAvanAtrikamAM A svarUpa che. jIvahiMsA Adi aDhAra prakAranAM pApanAM kAryo. pitAmaha: pitAnA pitA, dAdA. - pApabhirutAH pApa karavAthI DaravuM, pApothI bhayabhIta rahevuM. [ pIDha: anubhavI, uMmarathI viziSTa, prabhAvazALI puruSa. pApAnubaMdhI pApa: je karmonA udayathI vartamAna kALe duHkhI-daridrI| pItavarNa varNanA pAMca bhedomAMno eka varNa. (nAmakarmamAM) pILo hoya ane hiMsA-jUTha Adi tathA krodhAdi-rAgAdi karIne navuM] raMga. bhAvapApa baMdhAtuM hoya te, pApane bAMdhe tevuM uditapApa. puNyakarmaH je karma udayamAM AvyuM chatuM AtmAne sAMsArika sukhapApAnubaMdhI puNya: je karmonA udayathI vartamAna kALe sukha-] sagavaDatA ane anukULatA Ape che. saubhAgya hoya paraMtu hiMsAdi ane krodhAdi karI navuM pApa baMdhAtuM puNyAnubaMdhI pApa: je pApakarma udayamAM AvyuM chatuM sAMsArika hoya te, pApono baMdha karAve tevuM puNya, anAryadazanA dhanADhya | du:kha-pratikULatA Ape paraMtu te vakhate samabhAva-kSamA-mohamanuSyonuM. vijaya Adi karAvavA dvArA bhAvapuNyanuM kAraNa bane , jemake pAdhiSTAtmA atizaya pApavALo AtmA, pApI AtmA. 1 caMDakauzika sarpanI pratibodha pAmyA pachInI kIDIonA caTakA sahana pArabhavika: parabhavasaMbaMdhI, parabhavanuM, gayA bhavanuM, athavA | karavAvALI sthiti. AvatA bhavanuM (jJAna-saMbaMdha-zakti vagere). puNyAnubaMdhI puNyaH je puNyakArya udayamAM AvyuM chatuM sAMsArika pArasamaNi eka prakAranuM ratna; je lokhaMDane aDADavAthI lokhaMDa sukha-sagavaDa hovA chatAM paNa temAM Asakti na hoya, nirlepa sonuM thAya te. dazA hoya, tyAgI thaI AtmakalyANa karavAnI vRtti che, jemake pAriNAmika bhAva: vastunuM sahajasvarUpa, jemAM koI kAraNa na. zAlibhadrajI. hoya te; jemake agninI dAhakatA, pANInI zItaLatA, jIvomAM putravadhU potAnA putranI strI. 35
Page #667
--------------------------------------------------------------------------
________________ pugalaH jemAM puraNa-galana thAya, paramANuo Ave ane jAya, | pUrNa samarpaNabhAva : potAnA AtmAne deva athavA gurujInA jaDa dravya, nirjIva dravya, jenA aMdha-dezAdi cAra bhedo che. ) caraNe saMpUrNapaNe samarpita karI devo te, alpa paNa potAnuM DahApaNa pudgalaparAvartana : anaMtakALa, A jagatamAM rahelI tamAma na karatAM teonI AjJA anusAre ja jIvavuM, saMpUrNapaNe teoe vargaNAonAM pudgalone audArika zarIrAdirUpe grahaNa karIne | batAvelI dizAne vaphAdArapaNe vartavuM te. muke, temAM jeTalo kALa thAya che, athavA samasta lokAkAzanA pUrvaH paheluM parva dizA. athavA daSTivAda nAma pradeze pradeze kramazaH mRtyu pAmI sparzIne pUrAM kare che, athavA eka] racAyelAM 14pUrvemAMnuM eka, A cauda pUrvo sauthI prathama racAyAM kALacakranA pratisamayomAM kramazaH maraNa pAmIne pUrNa kare che, ] che mATe tene "pUrva" kahevAya che. athavA coryAsI lAkhane coryAsI athavA rasabaMdhanAM sarva adhyavasAyasthAnomAM kramazaH mRtyu vaDe lAkhe guNavAthI je Ave te paNa 1 pUrva kahevAya che. sparza kare te. pUrvakroDa varSa coryAsI lAkhane coryAsI lAkhe guNavAthI je Ave pudgalaprakSepaH dezAvagAsika nAmanuM dazamuM vrata lIdhA pachI je te 1pUrva, bhUmikAmAM javAnuM na hoya tevI bhUmikAmAM UbhelA mANasane | 84,00,000 potAnI dhArelI niyata bhUmikAmAM bolAvavA paththara, kAMkaro ke 84,00,000 koI anya pudgala dravya tenA upara nAkhI tene aMdara bolAvavo | 7056,00,00,000,000 ATalAM varSonuM je 1 pUrva thAya te, dazamAM vratano eka aticAra. tevAM eka kroDa pUrvo, "7056" upara 107 = 17 zUnya. pulAnaMdIjIvaH pudgalanA sukhomAM ja racyopacyo rahenAro] pUrvadhara: cauda pUrve bhaNelA mahAmuni, daSTivAdanA jANakAra. jIva, sAMsArika, bhautika sukhomAM ja AnaMda mAnanAra, | pUrvapUrvaparikSepiH AgaLa, AgaLalA dvIpa-samudrone vIMTaLAIne puddahalAstikAyaH varNa-gaMdha-rasa-sparzavALuM jaDarUpI dravyavizeSa.! rahelA; jemake jaMbudvIpane vIMTaLAIne lavaNa, lavaNane vIMTaLAIne punarAvartana : ekanI eka vastu pharI pharI karI javI te, kaMThastha | ghAtakI. kareluM pharI pharI bolI javuM te, tenuM ja nAma punarAvRtti paNa che. | pUrvaprayoga: pUrvanA prayatnone lIdhe vartamAnamAM prayatna na hoya punarbhava: A janma pachI bhAvimAM AvanAro janma. topaNa kArya thAya; jemake paga laI lIdhA pachI hiMcoLAnuM cAlavuM, putravikAyavaM: A sAmAyika (pratikramaNAdi) dharmakAryapharI pharI, hAtha laI lIdhA pachI paNa ghaMTanuM vAgavuM, ghaMTInuM cAlavuM, tema punaH punaH paNa karavA jevuM che. jIvane mokSe javuM te. puraskAra : bheTa, bahumAnarUpe ApavAmAM Ave te. pUrvabaddha: bhUtakALamAM bAMdhelAM karmo, je karmono baMdha thaI cUkyo purimaThaH paccakhANavizeSa, sUryodaya ane sUryAsta vacceno | che te. ardho bhAga gayA pachI traNa navakAra gaNI bhojana levuM te. pUrvabaddha karmodaya : pUrve bhUtakALamAM bAMdhelAM kamano vartamAna puruSaveda : puruSanA jIvane strI sAthenA saMbhogasukhanI je | kALamAM udaya. icchA te. pUrvabhava: atItakALamAM thaI gayelo bhava. puruSArtha: kArya siddha karavA mATe karAtI mahenata, dharma, artha, | pUrvAcAryaviracita : pUrve bhUtakALamAM thaI gayelA zrI kAma ane mokSa ema 4 puruSArtha che; be sAdhya che ane be bhadrabAhusvAmI, zrI umAsvAtijI, zrI siddhasenajI, zrI sAdhana che. jinabhadragaNijI, zrI haribhadrasUrijI, zrI hemacaMdrAcAryajI Adi puSkaravArIpa: aDhI dvIpamAMno trIje dvIpa, je ghaMTInA paDanI | AcAryonAM banAvelAM zAstro. jema jetIpAdine vIMTAyelo che, jenA ardhabhAgamAM manuSyo ! pUrvAnubaMdha: pUrvabhavomAM athavA pUrva avasthAmAM prApta thayelI jJAnAdi zaktione saMskArone gADha karavA, sthira karavA, majabUta puSkala: ghaNuM, atizaya, bahu. karavA. puSpadaMta phUlanI kaLI jevA dAMta che jenA te, suvidhinAtha prabhunuM pUrvAnubhUtatAH pUrve anubhavelI avasthAvizeSa, A bIjuM nAma che. (logassAmAM Ave che). pUrvAnuvedha: bhUtakALamAM meLavelA saMskAronuM gADhapaNe punaH pUjyapAda pUjanIya che paga jenA evA AcArya. meLavavuM. pUrNanirAvaraNa saMpUrNapaNe cAlyAM gayAM che AvaraNa jenAM evA pUrvApara paryAyaH dravyanuM AgaLa-pAchaLa thayeluM ane thavAvALuM sarvajJa, sarvathA AvaraNa vinAnA prabhu. { je pariNamana, jemake sonAnAM kaDa-kaMDaLa Adi paryAyo.
Page #668
--------------------------------------------------------------------------
________________ paryAya. 5. pIvA lAyaka: gADI cUgalI 53 hanapadArthamAM) nI pUvaparAyatA : pUrvapazcima dizAmAM lAMbA, jaMbudvIpamAM chae | Ave te. varSadharo ane vaccenAM kSetro pUrva-pazcima lAMbAM che. pracalApracalAH cAlatAM cAlatAM je UMgha Ave che. pUrvottara paryAyaH dravyanA AgaLa-pAchaLa thayelA ane thavAvALA! prajananendriya puruSacihna, garbhaja jIvane utpanna karanAra indriya. prajananazakti padArtha utpanna karavAnI zakti, vIryamAM, bIjamAM pRcchanA gurujI pAse vAcanA lIdhA pachI temAM je zaMkA thAya te ! je utpAdaka zakti che te. vinayabhAve pUchavI, svAdhyAyanA 5 bhedomAMno bIjo bheda. praNipAta : namaskAra, praNAma karavo te, page paDavuM te. pRththakaraNaH vastune chuTI pADavI, alaga karavI, judI judI karavI. praNIta tattvaH kahela tattva, gItArtho vaDe kahevAyela-racAyela tattva. vyavahAranaya pRththakaraNa svIkAre che. jema jIvonA be bheda. trasa, 1 pratara: nArakI ane devone rahevA mATenA AvAsonA majalA. sthAvara, sthAvaranA pAMca bheda pRthvIkAya vagere. (mALa), pRthakatvaH judApaNuM, bhipaNuM, athavA koI paNa vastumAM 2 thI prakaraloka sAta rAja laMbAI ane pahoLAIvALo loka. 9 nI saMkhyA, jema ke gAu-pRthakatva eTale 2 thI 9 gAu, | pratikramaNa karelAM pAponI AlocanA karavI, micchAmi dukkaDuM yojanapRthakatva eTale be thI 9 yojana vagere. mAgavuM. pRthvIkAyaH mATIrUpe kAyA che jenI tevA jIvo, athavA mATInA pratikramaNAvazyakaH savAra sAMje niyata karavA lAyaka, tathA paMdara jIvo mATI-paththara-kAMkarA-retI. dhAtuo vagere karkaza sparzavALA. ! divase, cAra mahine ane bAra mahine vizeSapaNe karavA lAyaka. peTA bheda : uttarabhedo, mUlabhedamAM paNa vibhAgo, jema pratidinaH dararoja, rojeroja, haMmezAM, sadA. jJAnAvaraNIya karmanA pa bhedo. pratipakSI : sAmo pakSa, virodha pakSa, ApaNAthI viruddha peya: pIvA lAyaka, hitakArI, phAyadAkArI pINuM. mAnyatAvALo pakSa. paizunya: cADI khAvI, cADIcUgalI karavI, caudamuM pApasthAnaka.] pratibaMdhaka kAryane rokanAra, kAryana thavA denAra, kAryanAM utpAdaka potaja janma: spaSTa, cokhkhAM, oramAM (malinapadArthamAM) vIMTAyA kAraNo hAjara hovA chatAM kArya na thavA de che, jemake bIjAe vinA baccAno janma thAya che, jema hAthI, sasaluM vagere, garbhaja! vAvyuM hoya, khAtara-pANI ApyAM hoya, chatAM khAro paDe to janmanA traNa bhedamAMno trIjo bheda. (tattvArthasUtra 2-34). | anAja pAke nahIM tethI khAro athavA ukhara bhUmi e pratibaMdhaka porisipaccakakhANa : puruSanA zarIra pramANe sUryanI chAyA paDe ! kahevAya che. tyAre navakAra gaNIne je paLAya te, prAyaH sUryodaya pachI all | pratibhAsaMpannaH tejasvI mANasa, ojasvI, je satya rajU karI kalAka bAda. zake, koInAthI khoTI rIte Dare nahIM, virodhIo paNa dabAI poSadazamIH gujarAtI mAgasara vada dazama, (mAravADI tithio jAya te. gujarAtI tithi karatAM kRSNapakSamAM eka mahino AgaLa hoya che. pratibhedI pratibheda karanAra, jeno paDagho paDe te, uttarabhedavALI tethI mAravADI paMcAMgane AzrayI poSa vada-dazama). vastu. pautra: putrano putra. pratimA prabhujInI mUrti, jemAM prabhupaNuM AropAyuM hoya te, paugalika sukhaH pAMca IndriyonA viSayanuM sAMsArika bhogasukha. | athavA zrAvaka tathA sAdhunI UMcA guNaThANe caDavA mATenI paurANika : jUnuM, prAcIna, athavA purANa-vedone pramANa | paDimAo. mAnanAra, pratikarUpaka: bheLaseLa karavI, sAro mAla dekhADI khoTo mAla pauSadhavrataH dharmanI puSTi kare te pauSadha, covIsa kalAla sAMsArika | Apavo te. saMbaMdha choDI, sAvaghayoganA tyAgavALuM, sAdhu jevuM jIvana, prativAsudeva : je traNa khaMDanA adhipati (svAmI) hoya, zrAvakanAM bAra vratomAMnuM 1 vrata, cAra zikSA vratomAMnuM 1 vrata. | vAsudevano virodhI hoya, vAsudevanA hAthe ja mare che, jema ke pauSadhopavAsa upavAsapUrvaka karAyelo pUrvokta pauSadha. rAvaNa. prakRtibaMdha : pratisamaye baMdhAtAM karmomAM judA judA svabhAvo nakkI| pratizravaNAnumatiH potAnA nimitte karAyelA AraMbha-samAraMbhathI karavA te, jJAnAvarakatva Adino baMdha karavo te. | banAvela AhArAdi vApare nahIM, paraMtu pauSadhAdi pratimAmAM pracalA : UbhA UbhA, ane beThAM beThAM UMgha Ave che, hote chate ghara-saMsAranI sukhaduHkhanI vAto kare ane sAMbhaLe. vyAkhyAnamAM, dhArmikAdi vargomAM, pratikramaNAdimAM je UMdhA pratiSThAmahotsava: prabhujInI mUrtimAM prabhutvanuM aMjana jayA 37.
Page #669
--------------------------------------------------------------------------
________________ pachI arthAtu (aMjanazalAkA karyA pachI) maMdiramAM prabhujInI| prapAH paraba, pANI pIvA mATenuM sthAna. sthApanA karavI te, pratiSThA ane tenA nimitte karAyela mahotsava. | prabhAtakAla savArano samaya, sAmAnyathI cittanI prasannatAvALo pratisamayaH dara samaye samaye samaye, harapaLe, ekeka samayamAM.' samaya. pratisevanA : lIdhelA niyamamAM apavAda sevavo, chUTachATa | prabhAvaka prabhAva vadhAranAra, jaina zAsananI zobhA vadhAranArA, bhogavavI te, apavAda raste cAlavuM te. (tattvArthasUtra 9- samyakatvanI saDasaThabolanI sajajhAyamAM AvatA ATha prabhAvaka. 49). | pramattasaMyataH sarvavirati saMyama AvavA chatAM jIvana pramAdavaza pratisevanAnumatiH saMsAra choDI pauSadha karyo hoya, sAvadya yogano | hoya te, chaThTha guNasthAnaka, pramAdayukta saMyama. tyAga karyo hoya, chatAM potAnA nimitte thayelA AhArAdinuM sevana nuM pramANa purAvo, sAkSI, yukti, dalIla, sAdhyane sAdhanAra hatu. kare, ekAsaNuM Adi karavA ghare jAya che. pramANanayatattvAlakaH zrI vAdidevasUrijIno banAvela mahAnyAya pratispardhI : harIpha, virodhI, spardhA karanAra, caDasAcaDasI graMtha ke jemAM pratyakSAdi pramANo ane sAta no tathA pramAtAdinuM rAkhanAra. varNana che. pratijJA koIpaNa prakArano niyama, vrata, mananI sthiratA. pramANasara H yuktapUrvakanI vAta, saMgata thatI (yuktapUrvakanI) pratijJAbhaMga: karelI pratijJA bhAMgavI, lIdhelI pratijJAthI calita vAta. thavuM te, nyAyazAstramAM AvatuM eka prakAranuM nigraha-sthAna. | pramANikatA sajjanatA, nItimattAvALuM bolavuM-vartavuM jenAmAM pratijJAhAni karelI pratijJA bhAMgavI, lIdhelI pratijJAthI calita) che te. thavuM te, nyAyazAstramAM AvatuM eka prakAranuM nigraha-sthAna. | pramAdaH mohane AdhIna thavuM te, karmabaMdhano eka hetu.. pratikSepa sAmo AkSepa karavo, sAmuM nAkhavuM, khaMDana karavuM. pramoda: harSa, AnaMda, prasannatA. pratIka: nizAnI, cita, liMga, vastune oLakhavAnI nizAnI. | pramodabhAvanA : ApaNAthI je je jIvo guNAdhika che. adhika pratItaH prasiddha, jANItuM, jAhera thayela. vikasitAvasthAvALA che teone joIne prasanna thavuM, harSita thavuM. pratyanikaH zatru, duzmana, sAmo bahAdura puruSa, jJAnIne na game | pralayakALa : vinAzakALa, pAMcamA ArAnA cheDe ane chaThThA tevuM AcaraNa karanAra. (prathama karmagraMtha gAthA-54). ArAnA prAraMbhe AvanAro vinAzakALa. pratyakSa:sAkSAta, bIjAnI sahAya vinAnuM pravacanaH pravacana, sarvottama vacana, vItarAga prabhunuM vacana, pratyakSapramANa : indriya, mana, prakAza Adi anyanI sahAya | jainazAsana, dvAdazAMgI. vinAnuM AtmAne sAkSAta thanAruM je jJAna te (avadhi Adi). | pravacanamAtA: pAMca samiti ane traNa gupti e ATha pravacana pratyAhAra : yoganAM ATha aMgomAMnuM eka aMga, indriyono | mAtA kahevAya che kAraNa ke tenAthI AtmadharmarUpa putrano janma asaMyama rokavo. thAya che. pratyupakAra: ApaNA upara koIe upakAra karyo hoya, tenI sAme | pravRtta pravRtti karanAra, pravartela, joDAyela. jema ke " tenA badalAmAM kaMI paNa sAmo upakAra karavo te. vAyakavRtta A prazAnA" IzAna devaloka sudhInA devo kAyAthI pratyeka prakRti : ekeka prakRti, jemAM be, traNa, cAra peTAbhedo] bhogamAM pravartelA che. (tattvArthasUtra 4-8). nathI te. jemake parAghAta, uzvAsa, Atapa vagere. prazaMsA: prazaMsanIya, vakhANavA yogya, zubha. prathama jinezvara : RSabhadeva prabhu, A avasarpiNImAM pahelA | prazastakaSAyaH jo ke kaSAyo saMsAravardhaka hovAthI nizcayathI prabhu. aprazasta ja che tathApi jayAre guNonI rakSA ke guNonI vRddhi pradezaH dravyanI sAthe joDAyelo nirvibhAjya bhAga che. ! pUrato teno Azraya karAyo hoya to te vyavahArathI (upacArathI) pradezabaMdhaH pratisamaye mana, vacana, kAyAnA yogane anusAra prazasta che. dalikonuM baMdhAvuM. prazastatara : vadhAremAM vadhAre prazaMsanIya, atizaya vakhANavA pradezodaya H tIvra karmone haLavA rasavALAM karI sajAtIya evI | yogya. para prakRtimAM saMkramAvIne pararUpe bhogavavAM te. prazastapariNAma mohano upazama, kSayopazama ane kSaya kare praSaH atizaya dAjha, aMtaranI IrSyA, adekhAI, verajhera che evo AtmAno jJAnAdi guNavALo upayogapUrvakano pradhAnatAH mukhyatA, be nayomAMthI koI ekane mukhya karavo te. | vicAravizeSa. 38
Page #670
--------------------------------------------------------------------------
________________ prajJApanIya : samajAvavA yogya, gurujI samajAve te pramANe | prAtaHsmaraNIyaH savAre yAda karavA lAyaka, prabhAte smRti yogya. samajavAnI jenI manovRtti che te, saraLasvabhAvI, yogyatAvALo | prAthamika bhUmikAH zarUAtanI avasthA, bALajIvo, jeno haju jIva.. vadhAre vikAsa thayo nathI tevA jIvo. prajJApariSaha: prajJA eTale buddhi, atizaya ghaNI buddhi hovA ! kAtyAprAptavibhASA: saMskRta bhASAmAM je niyama amuka zabdomAM chatAM paNa teno garva na kare, nirabhimAnI thaI potAne alpajJa| nakkI lAgu paDato hoya ane amuka zabdomAM bilakula lAgu na jANe te. paDato hoya, tevA sarva zabdomAM te niyama vikalpa lAgu prANanAzaka: zarIrasaMbaMdhI dravyaprANono vinAza karanAra, viSa,! pADavo te. agni vagere, AtmAnA jJAnAdi bhAvaprANono vinAza karanAra prApya meLavavA yogya, tene ja prAptavya paNa kahevAya che. rAgadveSAdi. prApyakArIH je indriyo potAnA viSayanI sAthe saMyoga pAmIne prANavallabhaH prANa jevI vahAlI vastu, (pati athavA patnI). | ja jJAna karAve che, jema ke jihyAdi. prANavAyuH zvAsozvAsarUpa zarIramAM levAto ane mukAto vAyu. | prAbalyaH jora, jusso, karmaprAbalya eTale karmonuM jora. prANasaMkaTa: evI Aphata AvI paDe ke jyAM prANI saMkaTamAM mukAyA ! prAyazcita : karelI bhUlonI AlocanA karavApUrvaka gurujIe hoya. Apelo daMDa svIkAravo te. prANAtipAta para prANInA prANo haNavA, jIvaghAta karavo, prArabdha nasIba, bhAgya, karma, (laukika bhASAmAM Izvara). bIjAne mArI nAkhavA, aDhAra pApasthAnakamAMnuM paheluM. preSyagaNa ApaNe jenuM poSaNa karavAnuM che evA nokara-cAkarono prANAtipAtikI kriyA : anya jIvonI jemAM hiMsA thAya tevI [ samUha, pAlavA yogyano samudAya. AraMbhasamAraMbhavALI kriyA, 25 kriyAmAMnI pAMcamI kriyA. | pRSyaprayogaH dazamA vratamAM niyamita bhUmikAmAMthI nokaro dvArA prANAyAmaH yoganAM ATha aMgomAMnuM cothuM aMga, dIprA dRSTimAM! koIpaNa vastu bahAra mokalAvavI. AvatuM yoganuM viziSTa eka aMga. | prauDha strI-puruSa purNa vayanAM, viziSTa uMmaravALAM strI-puruSa. phaNIdharaH nAga, sarpa. phalaniSpAdakaH phaLa utpanna karanAra, avazya phaLa ApanAra, phalopadhAyaka je bIjamAMthI avazya phaLa Ave ja evuM bIja. phalopadhAyakatAH phaLa ApavAnI bIjamAM rahelI avadhyazakti. bagathAnabagalAnA jevuM dhyAna, jema bagalo mAchalI pakaDavA [ bandhasvAmitva: trIjA karmagraMthanuM nAma, narakagati Adi 62 mATe sthira thaI jAya, tema sAMsArika sukha mATenI sthiratA. | mArgaNAomAM kaI kaI mArgaNAmAM vartato jIva keTalAM keTalAM karma baDAI hAMkavIH moTAI batAvavI, pote potAnI moTAI gAvI. | bAMdhe? baddhAyu parabhavanuM AyuSya je jIve bAMdhI lIdhuM che te. bahudhAH ghaNuM karIne, prAyaH, bahu prakAre, aneka rIte. banya: AtmA sAthe karmanuM baMdhAvuM. bahuparizramita: ghaNuM ja thAkeluM, atizaya parizramavALuM thayeluM. banyucchedaH karmanA baMdhanuM aTakI javuM. jema caudamuM guNasthAnaka. bahmAraMbhatva: ghaNA AraMbha samAraMbha jenA jIvanamAM che te. bandhana: aTakAyata, pratibaMdha karanAra, rokanAra, bAdara: eka jIvanuM zarIra, athavA aneka jIvonAM aneka zarIro bandhaviccheda : te te guNaThANe te te karmanA baMdhanuM aTakI javuM, | bhegAM thayAM chatAM je cakSuthI dekhI zakAya te, evI rIte cakSuthI jema ke mithyAtva mohano pahele, anaMtAnubaMdhIno bIje baMdha dekhI zakAya tevA pudgalaskaMdho. viccheda, bAdaraparyAptAH je jIvonAM zarIro cakSugacara che ane potAnA bandhasthAnakaH ekajIva ekIsAthe jJAnAvaraNIyAdi ekeka karmanI | bhavane yogya -4pa6 patio jeme pUrI karI che athavA pUrI keTalI keTalI prakRtio bAMdhe che. karavA samartha che te. 39
Page #671
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAdarekendriyaH sparzanA ekaja indriya jene maLI che. tevA sthAvara | binapramANatAH je aMgonI UMcAI-jADAI-laMbAI je mApanI jIvomAM je cakSuthI gocara thAya tevA zarIravALA. hovI joIe te mApanI na hovI. tenAthI ochI-vadhatI hovI bAghaka tattva: koIpaNa kArya karavAmAM muzkelI sarajanAra, kAma te. athavA je vAtamAM tathya na hoya te. na thavA denAra tattva, vipna UbhuM karanAra tattva. binapramANasara : je vAta rajU karavAmAM koI samartha yukti na bAra parSadAH bhagavAnanA samavasaraNa vakhate nIce mujaba 12 | hoya, sAcI dalIla na hoya tevI pAyA vinAnI vAta. jatanA jIvono samUha vyAkhyAna sAMbhaLanAra hoya che. (1) { bIjabhUtaH aMze aMze mUlakAraNa svarUpa, bAlyAvasthAmAM paDelA bhavanapati, (2) vyaMtara, (3) jayotiSika, (4) vaimAnika devo, | dharmanA saMskAro te bhAvimAM AvanArA vadhu dharmasaMskAronuM (5 thI 8) A cAre devonI devIo, (9) sAdhu, (10) sAdhvI, L bIja che. (11) zrAvaka, (12) zrAvikA. | bujha bukjhaH he caMDakauzika? tuM pratibodha pAma, pratibodha pAma. bAlApa : ajJAnatAthI viveka vinA karAto tapa, jema ke buddhabodhita je jJAnI mahAtmAo pratibodha pAmelA che. teonI paMcAgnitapa, agnipraveza, jalapraveza, parvata uparathI paDatuM mUkavuM] pAse upadeza sAMbhaLavAthI je pratibodha pAme che. vagere. buddhabhagavAna bauddhadarzananI sthApanA karanAra gautamabuddha RSi. bAhya tapaH upavAsa karavo, ochuM bhojana karavuM vagere cha| buddhicAturya buddhinI caturAI, buddhinI hoziyArI, cAlAkI. prakArano tapa, je tapa zarIrane tapAve, bahAranA loko joI ! buddhibaLa buddhinuM baLa, tIkSNa buddhirUpa je baLa, tenAthI. zake te. beindriyaH jenA zarIramAM sparzanA ane rasanA ema be Indriyo bAhya nimitta : samyakatvAdi guNo pAmavAmAM sahAyaka thanAra | che te, zaMkha-koDAM-aLasiyAM vagere. bahAranAM kAraNo, jema ke mUrti, gurujI, samajAvanAra, ke vaDIlo ! be ghaDI kAla:48 miniTano samaya, 24 miniTanI 1 ghaDI. vagere. bodhibIja: samyakatvarUpI mokSanuM avasthakAraNa, avazyaphaLa bAhya nivRtti indriyaH bahAra dekhAtI ane aMdaranI indriyanI| Ape ja tevuM je kAraNa te. mAtra rakSA karanArI, evI pudgalanA AkAravALI je ! bodhisatvaH bauddhadarzanamAM "samyadRSTi jIva" mATe prasiddha Indriya te. pAribhASika A zabda che. mokSanuM sAcuM kAraNa je tattvabodha ane bAhyabhAva nivRtti pudgalanA sukha-du:kha saMbaMdhI vicArono, | tenI ruci je AtmAne prApta thaI che te jIva. zarIra, parivAra, dhanAdi saMbaMdhI vicArono, ane krodha-mAnAdi ! bauddhadharmaH buddha bhagavAne (gautama buddha RSie) batAvelo je saMbaMdhI vicArono tathA rAga-dveSAdi bhAvonA vicArono tyAga | dharma, sarva vastuo kSaNika che ItyAdi. karavo te. bauddhikatattvaH buddhisaMbaMdhI tattva, buddhigrAhya je bhAvate. bAhyapekSita : bahAranA kAraNanI apekSA rAkhanAruM, jema ke brahmacarya saMsAranA bhogono tyAga, AtmasvabhAvamAM vartana, jJAnaprAptirUpa kArya gurujI ane pustakAdi bAhya padArthone paNa | jJAnAdi guNomAM ja lIna thavuM te. AdhIna che. brahmaloka: vaimAnika devomAM pAMcamo devaloka. binajarUrI pApaH jenI jarUriyAta nathI evuM pApa, jema ke nATaka- brahmahatyA : brAhmaNanI hiMsA karavI, brAhmaNone duHkha sinemA jovAM. ApavuM te. bha bhaktApAnavicchedaH Azrita jIvone samayasara bhojana tathA pANI] sAthe joDanAra hovAthI prAthamika kakSAe yoga kahevAya che. na ApyuM hoya, teno viyoga ryo hoya. bhagavAna bhAgyavAna, vItarAga ane sarvajJa evA paramAtmA. bhaktibhAva prabhu pratyenI bhakti karavAno dayamAM rahelo bhAva. bhajanA jANavIH vikalpa, thAya athavA na paNa thAya, hoya athavA ge : kamano kSaya karavAnA traNa mAgo che. prAthamika ! na paNa hoya, ema banne pAsAM jyAM hoya te bhajanA. jIvo mATe prabhunI bhakti e ja mArga, (madhyama jIvo mATe che bhaTTAraka: digaMbara saMpradAyane mAnya nagna sAdhuavasthA svIkAratAM kriyAmArga ane uttama jIvo mATe jJAnamArga). pUrve kSullakAvasthA ane tenI pUrvenI avasthAvizeSa ke jeo bhaktiyoga: prabhunI bhakti karavI e paNa AtmAne mokSanI | lAlavastradhArI hoya che.
Page #672
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhadra zAlavana: meruparvatanI taLeTImAM AveluM eka suMdara vana. | bhATacAraNa: prazaMsA karanArA, guNAvali gAnArA, vadhu paDatAM bhadra samAja: saMskArI mANaso, sArA vicAra ane AcaravALo | vizeSaNo vAparI sAruM sAruM je bolanArA. samAja. bhANa sUrya, ravi, tejapuMja. bhayabhItaH bhayothI Darelo, bhayothI Akula vyAkula AtmA. bhayamaMDaLa: prabhujInI mukhamudrAnI pAchaLa rakhAtuM eka tejanA bhayAnvitaH bhayathI yukta, bhayothI bharelo. samUhAtmasa cakra, je prabhujInA mukhanA tejane AkarSI le che. bharata mahArAjA: zrI RSabhadeva prabhunA putra, prathama cakravartI. | bhAratI: sarasvatI, vANI, vANInI devI, pravacana. bharatakSetra: jaMbudvIpamAM dakSiNa bhAgamAM AveluM bIjanA caMdramAnA | | bhArAropaNa: bIjA jIva upara bhAranuM AropaNa karavuM, bhAra AkAre 526, 619 yojana uttara-dakSiNa lAMbu eka kSetra, pUrva-| nAkhavo. pazcima aniyata lAMbuM, te ja rIte dhAtakIkhaMDa ane puSkaradvIpamAM ! bhAva haiyAnA pariNAma, aMdaranA vicAro tathA karmanA upazama paNa 2+2 bharatakSetro che. kSayopazama-kSaya-udaya AdithI AveluM svarUpa tathA vastunuM bhavacakra : saMsArarUpI cakra, janma janmamAM pharavA-bhaTakavApaNuM. | sahajasvarUpa (jene pariNAmikabhAva kahevAya che). bhavadhAraNIya zarIra: janmathI maLeluM je prathama zarIra che, jemAM bhAvanikSepaHvastunI vAstavika yathArtha paristhiti, jemake tIrthaMkara deva-nArakane janmathI je vaikriya maLe te bhavadhAraNIya, pachI navuM bhagavAnanI kevalI avasthA hoya tyAre teone tIrthaMkara banAve te uttaravaikriya zarIra kahevAya che. kahevA te. bhavanapatidevaH cAra nikAyanA devomAMnI prathama nikAya, jenA | bhAvapApa cAra ghAtakarmono udaya, vizeSe mohanIya karmano asurakumAra Adi 10 bhedo che. udaya, ajJAnatA, krodha, mAna, mAyA, lobha, rAga, dveSa Adi. bhavanirveda saMsAra uparathI kaMTALo, saMsArasukhanI binarasikatA | bhAvapuNyaH cAra ghAtakarmono kSayopazama, vizeSe mohanIyano bhavaparipAka: bhavonuM pAkI javuM, mokSa mATenI yogyatA pAkavI. | kSayopazama samyajJAna, kSamA, namratA, saraLatA, saMtoSa, vinaya, bhavapratyayikaH bhava che nimitta jemAM evuM, jema pakSIne UDavAnI zIyaLa Adi. zakti, mAchalAMne taravAnI zakti bhavathI ja maLe che tema deva, bhAvapUjA : AtmAnA uccatama pariNAmo pUrvaka prabhujIne nArakIne avadhijJAna ane vaikriya zarIra bhavathI ja maLe che. te namaskAra Adi pUjA karavI te, athavA kaSAyonuM atizayadamana. bhavabhIru AtmA saMsAranA sukha-duHkhamaya) bhAvothI DaranAro bhAvaprANaH jJAna-darzana-cAritra-vIrya Adi AtmAnA guNo. AtmA. bhAvahiMsA : bIjAnuM kharAba karavAnA athavA hiMsA karavAnA bhavavairAgya: saMsAramAMthI rAga nIkaLI javo, rAganI hAni. | pariNAma karavA, manamAM kaSAyono Aveza, kaSAyonI tIvratA. bhavAbhinaMdI : saMsAranA bhautika sukhamAM ja ghaNo AnaMda | bhAvibhAvaH bhAvimAM kevalajJAnI bhagavAnanI draSTie je bhAvo mAnanAra. banavAnA niyata che te, (bhAvimAM niyata thanAra). bhavitavyatAH niyati, bhAvimAM nizcita thanAruM, dravyanA kevala | bhAvendriya : mati-zrutajJAnAvaraNIya karmanA kSayopazamathI jJAnInI dRSTie thanArA paryAyo. AtmAmAM prApta thayelI (indriyo dvArA) viSaya jANavAnI zakti. bhavyAtibhavya suMdaramAM ghaNuM suMdara, atizaya suMdara. bhASAvargaNA : jagatamAM rahelI 8 vargaNAomAMnI pAMcamI bhasmachatrAgni rAkhathI DhaMkAyelo agni, (tenA jevo upazama ! vargaNA, ekha prakAranA pugalaskaMdho ke jene A AtmA prahaNa bhAva che). karIne bhASAsvarUpe banAvIne bhASArUpe prayoje che. bhakSaNakriyA: pacAvI pADavAnI kriyA, bhakSaNa karavAnI kriyA. bhASAsamiti : priya, hitakAraka, satya vacana bolavuM ane te bhAgyaH nasIba, karma, pUrvabaddha (jainetara dRSTie Izvara), paNa parimita-pramANasara ja bolavuM. bhAgyavAnuM : nasIbavALo, puNyakarmavALo, zubhakarmavALo | bhASyaH sUtrakathita artha jemAM spaSTa karyo hoya te, sUtramAM kahelA AtmA. saMkSipta arthane jemAM vistArathI samajAvyo hoya te, jemake tattvArtha bhAgyodaya pUrve bAMdhelA puNyano udaya, AnuM ja nAma bhAgyadazA | bhASya, vizeSAvazyaka bhASya vagere. paNa kahevAya che. bhASyatrayamu : traNa bhASyo, zrI devendrasUrijInAM banAvelAM bhATakakarma : gADI, gADAM, ratha vagere vAhano bhADe ApavAM, | caityavaMdanAdi traNa bhASyo, caityavaMdana, guruvaMdana ane bhADAthI calAvavAM, paMdara karmAdAnamAMnuM eka karmAdAna. paccakhANa. 41
Page #673
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhinna bhinna kAryaH juduM juduM kArya, alaga alaga kArya. bhogaH je ekavAra bhogavAya evI vastu, bhogavavuM, vAparavuM. - bhinnabhinna : amuka apekSAe bhinna ane amuka apekSAe | bhogabhUmi yugalika kSetro, akarmabhUmi, jyAM sAMsArika sukho abhinna dravyArthikanayathI abhinna ane paryAyArthika nayathI bhinna. | ghaNAM che tevI bhUmi, himavaMta-harivarSAdi kSetro. bhikSATanaH bhikSA mATe pharavuM, gocarI mATe javuM. bhogavilASI (jIva) : bhogonI ja icchAvALo jIva, saMsArabhIti bhaya, Dara, bIka, manamAM rahelo Dara. sukhano ja icchuka. bhaktAhArapAcanaH khAdhelA AhArane pakAvanAruM (taijasa | bhogapabhoga : ekavAra bhogavAya te bhoga ane vAraMvAra zarIra che). bhogavAya te upabhoga, te bannene sAthe vartavuM te bhogopabhoga. bhujaparisarpa je prANIo hAthathI cAle che, jenA hAtha beThelI bhogapabhoga (parimANavrata)H bhoga ane upabhoga yogya avasthAmAM bhojanAdi mATe ane cAlavAnI avasthAmAM paga mATe | vastuo jIvanamAM keTalI vAparavI tenuM mApa dhAravuM, pramANa kAma Ave te, vAMdarA, khisakolI vagere. karavuM te. bhujAbaLaH hAthamAM raheluM baLa, potAnuM ja baLa. bhogyakALa : bAMdhelAM karmono udaya zarU thAya tyArathI teono bhayaskArabaMdhaH karmonI thoDI prakRtio bAMdhato A jIva vadhAre bhogavavAno kALa athavA karmadalikonI racanAvALo kALa, je karmaprakatio bAMdhe tyAre pahelA samaye bhayaskArabaMdha. | karmonI jeTalI sthiti hoya tenA 1 koDAkoDI sAgaropame 100 bhUgoLa: pRthvI saMbaMdhI vicAro, dvIpa-samudra-nadI AdinuM varNana. | varSano abAdha kALa hoya che te vinAno bAkIno kALa. bhUcara: pRthvI upara cAlanArA jIvo, manuSya-pazu vagere. ! bhautika dRSTi: saMsArasukha e ja sAra che, meLavavA yogya che bhUtapaMcaka: pAMca bhUto, pRthvI-pANI-teja-vAyu ane AkAza. ! evI dRSTi. bhUtArthaH yathArtha- satya, barAbara. bhautika sukha: pAMca indriyosaMbaMdhI saMsAranuM sukha. bhUmigAmI: pRthvI upara gamana karanAra, bhUmi upara cAlanAra bhrama thavo : viparIta dekhAvuM, magajamAM viparIta besavuM, UMdhuM manuSyAdi. lAgavuM, UlaTasUlaTa buddhi thavI te. bhUmizayanaH pUthvI upara UMghavuM, gAdI-gAdalAM na rAkhatAM nIce bhramaravRttiH bhamarAnI jema, sAdhusaMtono AhAra bhamarAnI jema zayana karavuM. hoya che. jema bhamarI judAM judAM phUlomAMthI rasa cUse paraMtu koI bhedaH juduM, bhinna, bhinnapaNuM. phUlano vinAza na kare, tema sAdhusaMto judAM judAM gharothI alpa bhedakRta bhedathI karAyeluM, bheda hovAne lIdhe thayeluM. alpa AhAra le, koIne paNa duHkha na Ape. bhedaccheda : be vastu vacce rahelI je bhinnatA, teno vinAza ! bhramitacittaH jenuM citta bhramita thayuM che te, sAra vastune asAra karavo te. mAne ane asAra vastune sAra mAne che. bhedabheda : koIpaNa be vastuo vacce apekSAe bheda ane bhraSTa nAza pAmela, khovAyela, mArgathI bhUlo paDela hoya te.. apekSAe abheda; jemake pazu ane manuSya vacce pazu ane bhrAnti thavI sAramAM asAra buddhi thavI, ajJAnadazA. manuSyapaNe bheda ane paMcendriyapaNe abheda. maMgaLa : sukha ApanAra, AtmAne dharmamAM joDe te, mane A| upara kahelA mAMDalanuM pa10, 4861 cArakSetra. saMsArathI je gALe (pele pAra utAre) te maMgaLa. maMthanaH valovavuM, maMthana karavuM, jorajorathI goLagoLa pheravavuM. maMgaLamaya (navakAra): maMgaLasvarUpa, maMgaLane ja karanAra, jenAM maMthAnaH2vaiyo, kevalI bhagavAna kevalI samudyAta vakhate Atmapapada maMgaLa che te. pradezone cAre dizAmAM vistRta kare che, tRtIya samayavartI kriyA. maMgaLa karanAruM pavitra sUtra athavA kaMThamAM paherAtuM | magnatAH ekAkAra, otaprota, tanmayatA, ane vyavahArathI maMgalamaya evuM AbhUSaNa. maghAnArakI: sAta nArakImAMnI 1 nArakI, chaThThI nArakI. la : mADaluM, goLAkAra raheluM cakra, jabUlapAdimA sUya- maTha: Azrama, dharmakArya mATenuM sthAna, manuSyonI vastIthI dUra caMdrAdine pharavAnA mAMDalAM, sUryanAM 183, ane caMdranAM 15 maMDala. | dharmakArya mATe sthAna. maMDalakSetra mAMDalAnuM kSetra, surya-caMdrane pharavAmAM rokAyeluM kSetra, ! matikalpanA: potAnI buddhi pramANe vastunI kalpanA karavI te.
Page #674
--------------------------------------------------------------------------
________________ mativiparyaya : UlaTI buddhi thavI te, buddhinI viparItatA, je | ke mAtA chalaMga mAre topaNa te bacce paDe nahIM. tevA prakArano be vastunuM jevuM svarUpa na hoya te vastune tevI mAnavI. hADakAMno bAMdho, racanA te. mativibhramaH UlaTI buddhi thavI te, matimAM khoTI vAta ghUsI | marmavedhaka vacana : AtmAnAM marmasthAnone vIMdhI nAkhe evAM javI te. vacano. masyagalAgala nyAyaH nAnA mAchalAne moTuM mAchaluM gaLe, moTA ! marmasthAna : jyAM AtmAnA ghaNA pradezonuM astitva che. je mAchalAne tenAthI paNa moTuM mAchaluM gaLe, temanAne moTo dabAve, | bhAganA chedana-bhedanathI mRtyu ja thAya tevo ghaniSTha bhAga. tene tenAthI moTo hoya te dabAve, gaLI jAya, vagere. malayAcala (parvata) : eka parvata-vizeSa, ke jayAM atizaya madaH abhimAna, ahaMkAra, jAtino, kuLano, rUpano, vidyAno, | hariyALI che. ane vanaspatinA kAraNe atizaya sugaMdhavALo dhanano je ahaMkAra te, mada kula 8 jAtanA che. pavana thAya che. madirApAnaH dArUnuM pIvuM, madirA eTale dArU, pAna eTale pIvuM. | mahanIyamukhya : pUjya mahAtmAomAM agresara, sarvathI zreSTha, madonmattaH abhimAnathI garviSTha banela, ahaMkArI. pUjya. madya : dArU, mahAvigaI, vadhu vikAra karanArI, asaMkhya ! mahAsenavanaH bihArapradezamAM AveluM suMdara ake vana, ke jyAM jIvovALI. prabhu mahAvIra svAmInI prathama dezanA ane saMghanI sthApanA thaI madha : madha, mahAvigaI, vadhu vikAra karanArI, asaMkhya | hatI. jIvovALI. mahAAgAra : kAyotsargamAM AvatI cAra moTI chUTo, ke je madhyama vaccenuM, jadhanya paNa nahIM ane utkRSTa paNa nahIM. annattha sUtramAM "vaphA" zabdamAM Adi zabdathI jaNAvela madhyamapadalopI (samAsa) vaccenuM pada UDI jAya evo samAsa, 1 che. (1) paMcendriyanuM chedanabhedana, (2) prANaghAtaka prANIono jemake "caMnnanena cannanI gavapraDha: 2 gabbanAvaprada " | upadrava, (3) agni-jalAdino bhaya ane mananIya pravacanaH je vaktAnuM bhASaNa manana karavA yogya hoya | (4) sapadino DaMza. moTI chUTa. te bhASaNa. mahAtamaprabhA : nIce AvelI sAta nArakIomAMnI chellI manavAMchita : managamatuM, manamAM je iSTa hoya te. sAtamI nArakI. manavAMchita phalaprada : managamatA phaLane ApanAra. mahAtmApuruSa : jeno AtmA atizaya ghaNo mahAna - manISA: buddhi, mati. UMco che te. manISI puruSoH buddhizALI mahAtmAo, jJAnI puruSo. mahAdurlabha (manuSyabhavAdi): A saMsAramAM atizaya muzkelIthI manuSyabhava : mAnavano bhava, manuSyanuM AyuSya, manuSyamAM ! maLI zake tevI - manuSyabhava vagere 4 vastuo. gamana. mahAvigaI atizaya vikAra karanArI, te te varNavALA asaMkhya manogata bhAva: manamAM rahelA vicAro, mananA saMkalpo. | jIvothI yukta evI madha, mAMsa, madirA ane mAkhaNa ema cAra majatA thavIH karmomAM je tIvra rasa hoya tevuM haLavuM thavuM, ochAsa | moTI vigaI. thavI. mahAvidehakSetraH jebUdvIpamAM atizaya madhyabhAgamAM pUrva-pazcima * mada mithyAtvI: jenuM mithyAtva mohanIya karma DhIluM paDyuM che, | eka lAkha yojana lAMbuM kSetra, e ja pramANe ghAtakI khaMDa ane haLavuM thayuM che te. ardhapuSka2vara dvIpamAM aniyamita mApavALAM manmatha : kAmadeva, kAmavikAra, kAmavAsanA. 2- 2 mahAvideha che. maraNabhayaH mRtyuno bhaya, maraNathI DaravuM, je avazya AvavAnuM mahAvIrasvAmI : bharatakSetranI A covIsInA caramatIrthakara, ja che teno bhaya. ApaNA Asanna upakArI. maraNasamudyAta : mRtyakAle utpattisthAna sudhI Atmapradezone | mahAzivarAtri mahAdeva bhagavAnano janmadivasa, gujarAtI laMbAvavA te. mahAvada 14. maraNAzaMsA : maravAnI icchA thavI, duHkha Ave tyAre vaheluM] mahAzukradevaloka vaimAnika devAmAM Avelo sAtamo devaloka, mRtyu Ave tevI IcchA karavI. mahAsvaproH tIrthakara ane cakravartI jayAre mAtAnI kukSimAM Ave markaTabaMdhaH mAMkaDAnuM baccuM tenI mAtAnA peTe evuM coMTI jAya che tyAre teonI mAtAne AvanArAM cauda moTAM svapro.
Page #675
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAghavatI nAraka:sAta nArakImAMnI chellI sAtamI nArakI. | mAlakoza rAga : eka suMdara viziSTa rAga, dhvani ke jenAthI mATInI rekha samAna (kaSAya): comAsAnuM pANI sukAyA pachI | varasAda Ave. mATImAM paDelI rekhA jevA pharIthI bAra mahine saMdhAya tevA ! mAlava dezaH hAlano madhyapradeza, jemAM zrIpAla mahArAjA Adi apratyAkhyAnIya kaSAyo. thayA che. mAThA vicAro : khoTA vicAro, AtmAnuM ahita karanArA ! mAhendra devaloka vaimAnika devalokanA 12 devalokomAMno cotho vicAro. devaloka, mAtaMgapatiH hAthIono svAmI, caMDALomAM agresara. micchAmi dukkaDaM mAruM pApa mithyA thajo, mArI bhUla kSamA hojo . mAtsaryabhAvaH haiyAmAM IrSyA-dAjha-adekhAInA bhAvo, vicAro. | mithyAtva zalya : kudeva, kuguru ane kudharmanI ruci, traNa mAdhyasthabhAvaH taTasthapaNuM, banne pakSomAMthI koIpaNa pakSamAM na | | zalyomAMnuM eka zalya eTale DaMkha, AtmAne jenAthI karmono DaMkha kheMcAvuM, bannenI vacce nyAyamAM vartavuM te. lAge che. mAnaH ahaMkAra, moTAI, abhimAna, mahattvatA. mithyASTiguNasthAnaka cauda guNasthAnakomAMnuM paheluM guNasthAnaka mAnanIya mAna ApavA yogya, pUjaya, sanmAnane yogya. ke jayAM AtmAnI ruci UlaTI hoya che. mithyA rucivALo jIva. mAnasika sthiti manasaMbaMdhI paristhiti, mana uparano kaMTrola. mizraSTiguNa (sthAnika) jinezvara bhagavAnanA dharma upara rAga mAnahAni potAnuM svamAna na sacavAvuM, apamAna thavuM, parAbhava paNa na hoya ane dveSa paNa na hoya evI mizra pariNati. thavo. muktAvasthA : AtmAnI kama vinAnI avasthA, zarIrarahita mAyAH kapaTa, jUTha, chetarapiMDI, haiyAmAM juduM ane hoThe juduM. ' AtmA. mAyAmRSAvAda: peTamAM kapaTa rAkhavApUrvaka jUThuM bolavuM, aDhAra muktiH mokSa, AtmAnuM karma ane zarIradi baMdhanomAMthI chUTavuM. pApasthAnakomAMnuM sattaramuM eka pApasthAnaka. muktibIja: mokSanuM eka uccatama kAraNa, (samyagdarzana). mAyAzalya traNa zalpomAMnuM eka, haiyAmAM kapaTa rAkhavuM te. | mumukSA: saMsAranAM baMdhanomAMthI chUTavAnI icchA. mArgaNAsthAnaka koIpaNa vastuno vicAra karavA mATe pADelA mumukSu saMsAranAM baMdhanomAMthI chUTI mokSe javAnI icchAvALo. prakAro, kAro, vicAraNAnAM sthAno, mULa 14, uttarabheda 62. ! muhapattI: mukha ADo rakhAto pATo, vAyukAyanA jIvonI rakSA mArgapatita ardhapugala parAvartanakALanI aMdara AvavAthI | mATe mukhanI AgaLa rakhAtuM eka vastravizeSa. saMsAra taravAnA sAcA mArga upara Avelo. | muhUrta pUrNa 48 miniTano kALa athavA zubha samaya. mArgabhraSTa manuSya : sAcA nyAyanA mArgathI ane | mUchayukta : bebhAna avasthA, behoza dasA, caitanya AvRtta AtmakalyANakArI evA mArgathI patita; mArgathI bhraSTa thayelo thAya te. manuSya. mUrtipUjaka mUrtine prabhu ja che ema mAnI pUjanAro varga. mAganusAritA : jinezvara bhagavaMte batAvelA mArgane mRgajaLa: jhAMjhavAnuM jaLa, rastA upara sUryanAM kiraNothI thato anusaravApaNuM. pANIno AbhAsapAtra, pANInA jevuM camakavuM. mArgAbhimukhaH saMsAra taravAnA sAcA mArganI sanmukha Avelo mRgapatilaMchanaH siMhanuM laMchana zrI zAntinAtha prabhunuM laMchana. mRtAvasthA: mRtyu pAmelI, marI gayelAnI je avasthA che. mArgopadezikA: saMskRta bhASAno mArga, rasto batAvanAruM pustaka mRtyakALaH maraNano samaya, dravyaprANono viyoga thavo te. athavA koIpaNa mArga batAvanArI strI. mRtyulokaH manuSyovALo loka, madhyama loka, ticchaloka. mArdavatA komaLatA, haiyAnI saraLatA, kapaTavinAnI avasthA. | mRSAnubaMdhI: jUThuM bolavA saMbaMdhI vicAro, atizaya kapaTapUrvaka mArmika bhASA : mIThuM bolAtuM hoya paraMtu aMdara jhera hoya, asatya uccAravALuM eka raudradhyAna. vyaMgavacano ane dviarthI bolAtI bhASA. mRSAvAda : jUThuM bolavuM te, 18 pApasthAnakomAMnuM bIjuM mArmika yuktiH sAmenA pratipakSanA marmane ja kApI nAkhe tevI | pApAnaka. tIvra yukti. kRSapadeza: bIjAne khoTI zikhAmaNa, salAha ke upadeza Apavo mArmika zabda : marmamAM lAgI Ave, ghA lAge tevo jherayukta | te, bIjA vratanA pAMca aticAromAMno eka aticAra. zabda, | meruterasa : poSa vada 13 (gujarAtI), zrI RSabhadeva prabhuno 44 jIva.
Page #676
--------------------------------------------------------------------------
________________ nirvANa divasa. mokSapathika : mokSanA mArge cAlanAro AtmA, mokSa tarapha meruparvata mahAvideha kSetramAM Avelo, eka lAkha yojana UMco | pravartanAra. parvata. mokSamArga sarvathA karmono vinAza karI muktie javAno rasto. maitrIbhAvaH ekabIjA jIvo upara paraspara mitratA rAkhavI. | maukharyatA : vAcALatA, bephAma bolavApaNuM, AThamAM anartha maithunakriyA strI-puruSanI saMsAra-krIDA, saMsAranA bhoganuM sevana. daMDaviramaNa vratasaMbaMdhI eka aticAra. morapiMchIH digaMbara sAdhuo sAthe jIvonI jayaNA mATe rakhAtuM | mauna ekAdazI mAgasara suda agyArasa, ke je divase pAMca bharata sAdhana. ane pAMca airAvata ema daze kSetronI traNe kALanI covIzImAMthI mohanIyakarma AtmAne mUMjhave, hitAhitanA vivekathI zUnya' pAMca pAMca kalyANako thayAM che ema kula 1345= 150doDhaso. kare che, ATha karmomAMnuM 1 cothuM karma. kalyANakavALI tithi. mohavazatA mohanIyakarmanI parAdhInatA, paravazatA. maunavratapAlana : bhASAthI bolavuM nahIM, viSaya-kaSAyamAM javuM mohita thayela: koIpaNa vastu upara atizaya prema thavo, rAga | nahIM, mauna rahevuM evA prakAranA vratanuM pAlana. thavo. maulika siddhAntaH mUlabhUta je siddhAnta, pAyAnI mAnyatA. mokSa: karma ane saMsAranAM tamAma baMdhanomAMthI chUTakAro. mAna: taravAra sAcavavA mATe rakhAtuM tenuM DhAMkaNa. plAna thayela karamAI gayela, cImaLAI gayela. ya yaMjana karavuM: joDavuM, jyAM je vastu je rIte jarUrI hoya tyAM te je prazaMsA thAya te; kIrti, parAkramathI je prazaMsA thAya te thaza; vastu te rIte joDavI, jethI sAdhya siddha thAya che. eka dizAmAM prasare te kIrti, sarva dizAmAM prasare te yaza. yujanakriyA yathAsthAne vastune joDavAnI je prakriyA che. yAkinI mahattarA : zrI haribhadrasUrijIne pratibodha karanArAM yatidharma : kSamA, namratA vagere daza prakAranA sAdhunA dharmo. mahAna sAdhvIjI mahArAjazrI, jemanuM nAma "yAkinI" hatuM. yatkiMcit kaMIka, thoDuM, alpa. yAkinI mahattarAsUnaH uparokta yAkinI nAmanAM sAdhvIjI yathAvAtacAritra : jinezvara-bhagavaMtoe evuM kahyuM che tevuM e javuM kahyuM che tevuM | mahArAjathI pratibodha pAmela hovAthI jANe temanA dharmaputra hoya vItarAga avasthAvALuM cAritra, saMpUrNa nirdoSa cAritra. tevA AcAryazrI haribhadrasUrIzvarajI mahArAjA. yathA pravRttakaraNaH parvata pAse vahetI nadInA vaheNathI taNAtA ! yAga : pUjA, maMdiromAM karAtI pUjAo athavA homa-havana paththaranA goLa thavAnA nyAye anAyAse AtmAne sahaja vairAgya vagere. Ave che, ke jenAthI sAta karmonI sthiti vadhu thAya. vAcanApariSaha: sAdhu thanAra AtmA pUrvagRhastha avasthAmAM kadAca yathA pravRttasaMkrama: pUrve bAMdhelAM karmonAM dalikonuM baMdhAtAM karmomAM rAjA-mahArAjA hoya to paNa dIkSita avasthAmAM parigraha nAkhavuM, te rUpe pariNamana thavuM te. rAkhavAno na hovAthI manamAMthI mAna dUra karI ghera ghera sAdhupaNAnI yathArthavAdaH yAdavAda, anekAntavAda, je vastu jema che te vastune zobhA vadhe tema gocarI lAve te yAcanApariSaha tema ja jANavI, samajavI ane kahevI te. mAvajIvaH A zarIramAM jyAM sudhI jIva hoya tyAM sudhImAM je yathAzakti potAnI zaktine chUpAvavI nahIM tathA gopavavI paccakhANa te, koIpaNa prakAranI virati mAnavabhavanA aMta nahIM, paraMtu potAnI zakti pramANe kAmakAja karavuM te. sudhI ja hoya che, mRtyu pAmyA pachI jIva avirata thAya che. yathocita kArya jayAM je kArya karavAthI sva-paranuM hita thAya tyAM yAvaskathita : sAmayikacAritrano bIjo bheda che, je 22 te ucita kArya kahevAya, tenuM AcaravuM. tIrthaMkaraprabhunA zAsanamAM tathA mahAvidehakSetramAM sadA hoya che, vacchopalabdhi : marajI mujaba zAstronA atharmo karavA, dIkSA grahaNa karatAM ja jIvanaparyantanuM je vrata apAya te. icchAnusAra artho lagADavA. yuktiH dalIla, hetu, sAdhya sAdhavA mATenuM sAdhana. yamarAjA : mRtyakALa, maraNano samaya, mRtyusaMbaMdhI bhAvo yuktiyukta dalIlapUrvakanI je vAta, atizaya saMgativALI jagatamAM je bane che tene vizeSa jANanAra deva. vAta. yazakIrti prazaMsA, guNagAna, vakhANa thayAM che, tyAgAdi guNathI 1 yagalika bhUmiH jyAM uparokta yugalika manuSyo ja janme che 45
Page #677
--------------------------------------------------------------------------
________________ tevI bhUmi; 5 himavaMta, 5 harivarSa, paraNyaka, 5 hairaNyavaMta, yogaviMzikA : yoga upara pU. haribhadrasUrijI vaDe lakhAyelI 5devakuru ane 5 uttarakuru, ema jaMbUdvIpAdimAM 30 akarmabhUmi 20 gAthAvALI, viza-rvizikAmAM AvatI, eka vizikA. je che te, A 30 bhUmine "yugalika kSetra" jainazAstromAM | yogazataka: pU. haribhadrasUrijI vaDe karAyela yoga uparano 100 kahevAya che. gAthAvALo saTIka mahAgraMtha. yugalika manuSya: je strI-puruSa ema joDakadarUpe ja janme, ane ! yogazAstra : kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcAryajI vaDe karAyela kALAntare te ja pati-patnI bane, kalpavRkSothI AhArapANI pAme, | mahAgraMtha. ati maMda kaSAyavALA, mRtyu pAmI IzAna sudhI janArA. ] yogasUtra zrI pataMjali maharSi vaDe yoga upara lakhAyela pramANika yoga: A zabdanA ghaNA artho che. yoga eTale joDAvuM, milana | mahAsUtra. thavuM, yoga thavo, athavA yoga eTale pravRtti-halanacalana, mana- yogAnuyoga eka kArya thatuM hoya, temAM sAmAnyathI jenI apekSA vacana-kriyA dvArA AtmapradezonuM halanacalana, ke je karmabaMdhanuM | rakhAtI hoya te ja vastu te ja samaye AvI maLe te. kAraNa che athavA AtmAne mokSanI sAthe joDe te yoga." A 1 yogAbhyAsa: yoganAM zAstrono abhyAsa karavo, adhyayana karavuM. karmakSayanuM kAraNa che. athavA anya darzana zAstromAM cittavRttino] yogI : yogadharma je mahAtmAomAM vikAsa pAmyo che tevA nirodha te yoga, athavA kuzala kAryomAM pravRtti te yoga AtmAo. ahIM tathA have pachInA zabdomAM yoganA traNa artho kahevAya che. samajavA. 1. jainadarzananI dRSTie "AtmAne mokSanI sAthe joDe yogadazA uparokta traNa arthavALI yoganI je avasthA che. te te yoga." 2. pAtaMjalAdi RSinI dRSTie cittavRttino nirodha yogadRSTisamuccaya : pU. haribhadrasUrijI kRta yoganI ATha) te yoga. 3. bauddhadarzananI dRSTie kuzalamAM pravRtti te yoga. daSTione samajAvato eka mahAgraMtha ke jenI 228 gAthAo che. Avo uttama yoga jeomAM vikasyo che te yogI. yoganirodhaH kevalajJAnI bhagavanto teramA guNaThANAnA aMte | yogIzvaraH yogIomAM sarvottama, tIrthakara prabhu Adi. karmabaMdhanA kAraNabhUta sUkSma ane bAdara mana-vacana ane kAyAnA | yogyatAH lAyakAta, karavA lAyaka kArya mATenI pAtratA. yogone je roke-aTakAve che. yojana: cAra gAuno 1 yojana, jo dIpa-samudra-nadI AdinuM yogabindu: pU. haribhadrasUrijI kata adhyAtmane jaNAvato eka mApa jANavuM hoya to 3200 mAIlano 1 yojana, ane alaukika mahAgraMtha, ke jenI pa27 gAthAo che. zarIrAdinuM mApa jANavuM hoya to 8 mAIlano 1yojana. yogabhAratI : je pustakamAM pU. haribhadrasUrijInA banAvelA | yojanabhUmi eka yojana pramANa cAre dizAnI bhUmi ke jyAM yogasaMbaMdhI cAra mahAgraMtho saTIka che te. tIrthakara bhagavAnanI vANI sarvane ekasarakhI saMbhaLAya che. yogavahanaH bhagavatIjI, uttarAdhyayana ane kalpasUtrAdi apUrva | yonisthAnaH jIvone utpanna thavAnuM sthAna, A saMsAramAM kula mahAgraMthonA adhyayana mATe indriyonA damana sAru pUrvakAralamAM | coryAsI lAkha yonisthAno che. garbhaja jIvo mATe garbhAzaya. je tapazcayapUrvaka karAvAtI dharmakriyA. utpattisthAnanA varNa-gaMdha-rasa-sparza ane saMsthAna bhinna-bhinna hoya tenI yoni judI gaNavI. raktavarNaH lAla raMga, pAMca varNomAMno eka varNa. { cAdvAda ratnAkara eTale svAduvAdano dariyo. raktavarNa nAmakarma zarIramAM lAla raMga apAvanAruM karma, nAma- | ranauSadhi ratnamaya auSadhi, je auSadhithI nIrogitA tathA karmano bheda che. ratnAdi dhananI prApti thAya te. rajoharaNa rajane haraNa (dUra) karavAnuM sAdhana, jaina zvetAMbara rathakAra : ratha calAvanAra sArathi, ratha hAMkanAra. sAdhuo vaDe jIvonI jayaNA pALavA mATe rakhAtuM sAdhana. racyA puruSa : zerIomAM, poLomAM ane galIomAM rakhaDato rati-aratiH prIti-aprIti, iSTa vastuo pratye prema ane | pharato puruSa, arthAta bALaka athavA mUrkha. aniSTa vastuo pratye nAkhuzIbhAva. rasagArava: gArava eTale Asakti, khAvA-pIvAnI ghaNI ja ratnatrayIH jJAna, darzana ane cAritra ema kula traNa ratno. | Asakti, traNa prakAranA gAravamAMno eka gArava. ratnaprabhA nArakI: samudra, ratnono bhaMDAra, ratnono mahAsAgara; ] rasadhAtaH pUrve bAMdhelAM karmono rasano (tIvrazaktino) aMtarmuhUrta 46
Page #678
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMtarmuhUrte anaMta anaMta bhAga karIne haNavo, ocho karavo, ] karavI. maMdarasa karavo te. rAdhAvedha karavo. telanA kaDAyAmAM nIce dRSTi rAkhI upara cAre rasatyAga: cha prakAranA bAhya tapamAMno eka tapa, khAvA lAyaka | bAju pharatI pUtaLIonI vaccethI uparanI pUtaLI-(rAdhA)nI padArthomAM je viziSTa rasavALI vastu hoya, teno tyAga. AMkha vIMdhavI. 2sabaMdhaH karmonI tIvramaMdatA, phaLa ApavA mATenI zaktivizeSa.) rAmanavamI : zrI rAmacaMdrajIno janmadivasa, caitra suda noma. cauThANIyo, traNaThANIyo, beThANIyo ane ekaThANIyo rasa | rAziabhyAsa: koIpaNa vivakSita saMkhyAne te ja saMkhyA teTalI bAMdhavo. vAra lakhI paraspara guNAkAra karavAthI je rakama Ave che, jemake rasalAmpatyaH rasanI lolupatA, zRMgArAdi rasomAM aMjAI javuM. 4444444 = 2pa6, pax54555 = 3125 vagere. rasavardhaka racanA vAMcatA vAMcatAM rasa vadhe ja, choDavAnuM mana na rASTrasevA rAjyanI sevA karavI, rAjyanA kAyadAonuM pAlana thAya tevI racanA. karAvavuM. rahasyAbhyAkhyAna koIe ApaNA upara vizvAsa rAkhI potAnI | rAsabhaH gadheDo, (gadheDAnA jevI cAla te azubhavihAyogati) gupta vAto ekAntamAM ApaNane kahI. hoya tene khullI karavI, riNa nArakI sAta nArakImAMnI pAMcamI nArakI. bIjA vratanA pAMca aticAromAMno 1 aticAra. ruci: prIti, vizvAsa, zraddhA, prema, dharmaruci, dharmano prema. rAIapratikramaNa rAtrimAM lAgelA doSonI kSamAyAcanA karavA rudhiraH lohI, zarIramAM paribhramaNa karatI lAla raMganI dhAtu. mATe prabhAte karAtuM rAIe pratikramaNa. rudhira-AmiSaH lohI ane mAMsa. zarIragata dhAtuo. rAIsI pratikramaNa : sthAnakavAsI saMpradAyamAM A savAranA rUDhicusta : prAcInakALathI cAlI AvatI ajJAnaprathAono pratikramaNane ja rAIsI pratikramaNa kahevAya che. AgrahI. rAga: sneha, prema, kaMThano avAja. rUcakadIpa ticchalokamAM naMdIzvara pachI Avelo dvIpa ke jemAM rAgI : snehavALo, premavALo, Asakta manuSyAdi. cAre dizAmAM cAra parvato upara zAzvata cAra maMdiro che. rAja : asaMkhyAta yojana eTale eka rAja, tithyalokamAM rUcaka pradeza : lokAkAzanA ati-madhyabhAge samabhUtalAnA 8 svayaMbhU-ramaNasamudranA pUrva cheDAthI pazcima-cheDA sudhInI laMbAI AkAzapradezo, athavA AtmAnA asaMkhya pradezo paikI atizaya athavA uttara-dakSiNanI pahoLAI te 1 rAja. madhyabhAgavartI 8 Atmapradezo. (cauda) rAjaloka cauda rAjanI UMcAIvALo, dhamastikAyAdi | rUpAtItAvasthA paramAtmAnI zarIra ane rUpa vinAnI muktagata dravyovALo, nIce 7 rAja Adi pahoLAIvALo A loka. | je siddha avasthA che, tenI bhAvanA bhAvavI. rAjA ane raMkaH sukhI ane duHkhI, dhanavAna ane nirdhana, tavaMgara | rUpAnupAta dazamA vratano eka aticAra, niyamarUpe karAyelI ane garIba, | bhUmi bahAra UbhelA puruSane AkarSavA mukhAdi dekhADavAM. rAjyapiMDa: rAjAnA gharano AhAra te rAjayapiMDa, sAdhu- rUpAntAra : koIpaNa vastunuM parivartana thavuM te, eka rUpamAMthI sAdhvIjIne A AhAra levo kalpato nathI. bIjA rUpamAM javuM te. rAjayaviruddha gamanaH rAjayanA je kAyadA-kAnUna hoya, tenAthI | rUpI dravyaH varNa-gaMdha-rasa-sparzavALuM dravya, pugalAstikAya. UlaTuM AcaraNa karavuM te, rAjayanI maryAdAnuM ullaMghana, trIjA | rUpI-rUpavAna: varNa-gaMdha-rasa ane sparzavALuM, arthAtu rUpI. vratano aticAra. retInI rekhA: nadInI sUkI retImAM karelI paMkti, tenA jevA rAtrijAgaraNa : kalpasUtrAdi mahAgraMthone bahumAnapUrvaka ghera ! pratyA, kaSAya. lAvI, sagAMsnehI-saMbaMdhIone bolAvI rAtre bhakti-prabhAvanA ! romarAjI zarIramAM rahelAM rUMvATAMonI paMkti, romano samUha. la lagnaprathA : vivAhanI rItabhAta, avasarpiNImAM RSabhadeva- | laghu AgAra : nAnI chUTachATa, kAyotsargamAM je sthAne prabhuthI zarU thayelI A prathA. kAussagnamAM UbhA hoIe te sthAna tajayA vinA sevavI paDatI laghu akSara : je vyaMjano svara sAthe hoya te, joDA akSara na| chUTa. jemake annatya sUtramAM kahelA usisaeNe Adi 12 AgAra. hoya te. laghu dIkSA : prathama ane carama tIrthakara bhagavantonA zAsanamAM 4 7.
Page #679
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharata-airAvatakSetramAM prathama apAtI dIkSA, athavA ivara-kathita | thayuM hoya to paNa luMTArA Adi luMTI le che. sAmAyika cAritra che te. lAyakAta : yogyatA, pAtratA, laghunItiH pezAba, bAtharUma, mAtru. liMga jAti, strIAkAra, puruSaAkAra, napuMsakaAkAra, athavA laghu vigaI: mahAvigaIonI apekSAe jemAM ocho vikAra | sAdhya sAdhI Ape che. ane ochI hiMsA che te, cha laghuvigaI che. jemake ghI-tela-dUdha-| lIna thavuM aMjAI javuM, tanmaya thavuM, AsaktivALA banavuM. dahIM-goLa ane kaDAha. lezyA : AtmAno kaSAyAdinA sahakAravALo yogapariNAma. laghusthiti: karmonI pratisamaye baMdhAtI sthitimAM ochAmAM ochI | kRSNa-nIla-kApota vagere, jenAthI AtmA karmothI lepAya te, eTale ke je jaghanya sthiti baMdhAya te, arthAtu nAnI sthiti. lezyAtIta : lezyA vinAnA, vezyAthI rahita, caudamAM lajjALutA: zrAvakanA 21 guNomAMno eka guNa, zaramALapaNuM, guNasthAnakavALA jIvo, athavA siddha paramAtmAo. vaDIlo ane upakArIonI lajAnA kAraNe paNa ghaNAM pApothI lokapAla deva: cAre dizAnA pAlaka devo, soma-yama-varuNabacI javAya. kubera. latAmaMDapa udyAnamAM vRkSonI velaDIothI banelo maMDapa. | lokaviruddhaccAo : lokAcAranI dRSTie je viruddha AcaraNa labdhalakSyaH jeoe potAnuM lakSya (sAdhya) prApta karyuM che te. | kahevAtuM hoya, jemake jugAra-parastrIgamana vagere teno tyAga. labdhiaparyAptaH jeo potAnI paryAddhio pUrNa karavA mATe samartha| lokaviruddha tyAga : lokAcAranI dRSTie je viruddha AcaraNa nathI, payaktio pUrNa karatAM pahelAM ja je mRtyu pAme che te. | kahevAtuM hoya, jemake jugAra-parastrIgamana vagere, teno tyAga. labdhiparyApta: je jIvo potAnI patio pUrNa karavAne | lokavyApI je dravyo samasta cauda rAjalokamAM vyApIne rahe che zaktimAna che, samartha che, pachI ja mRtyu pAmavAnA che te. tevA dravyo, dharmAstikAya vagere. labdhipratyayikaH je jJAna ane vaikriya zarIranI prAptimAM labdhi lokasaMjJA : lokavyavahArane mAtra anusaranArI je buddhi, jemake ja kAraNa che, paraMtu bhavatAraNa nathI te labdhipratyayika, manuSya pIpaLAne pUjavo, jeTalA paththara eTalA deva mAnavA. ane tiryaMconuM avadhijJAna ane vaikriya zarIra. lokAkAzavyApI: cauda rAja pramANa je lokarUpa Akaza che temAM labhyaH meLavI zakAya tevuM, sulabha. vyApIne rahenArAM dhamastikAyAdi dravyo. layalIna thavuM: ekatAna banavuM, koI vastumAM atizaya aMjAI { lokAgrabhAge sthita : lokanA sauthI uparanA bhAge rahelA javuM. siddho che. lavAro karavo bephAma avivekathI bolavuM, vagara vicAre bolavuM. | lokAttika devo : pAMcamA devalokanI bAjumAM rahenArA, lakSaNahIna zAstromAM kahelAM je je lakSaNo che tenAthI rahita, sArasvatAdi nAmavALA, paramapavitra devo, bhagavAnane dIkSA nyagrodha parimaMDala saMsthAne AdimAM aMgo lakSaNahIna hoya ! levAnI vinaMtI karavAnA AcAravALA. lokAlokaprakAzIH loka ane alokamAM samasta jagyAe prakAza lakSya: prApta karavA lAyaka, sAdhya. pAtharanAra je jJAna te, (kevalajJAna). lakSyavedha: rAdhA nAmanI upara rahelI pUtaLInI AMkhano vadha | lokottara dharma : saMsAranA sukhathI vimukha, AtmasukhanI karavo te. apekSAvALo dharma, lAghavatA: halakAI, mAnahAni, parAbhava, laghutA. loca karavoH sAdhu-sAdhvIjI mahArAjAo varSamAM ochAmAM ochI lAcArIH parAdhInatA, oziyALApaNuM, bIjAne vazaya 1 vAra, saMvaccharI pahelAM mAthAnA vALa hAthathI ja kheMcI levA lAjamaryAdA: vaDIlo ane upakArIonI sAme bolavAmAM, I dvArA muMDana karAvavuM te. besavAmAM vartavAmAM viveka rAkhavo, vinaya-viveka sAcavavAM. . lobha karavo Asakti, spRhA, vAMchA, icchA karavI, prema lATadeza sADA paccIsa AryadezomAMno 1 deza. karavo, vastunI atizaya jhaMkhanA. lAntaka devaloka vaimAnika devalokamAM chaThTho devaloka. lobhAnvita puruSaH lobhathI bharelo puruSa, lobhI jIva, jemake lAbha thavo: maLavuM, prApta thavuM. mammaNazeTha. lAbhAntarAya lAbhamAM aMtarAya thAya te, dAnezvarIne ghera jaIe, I lomAhAra : zarIranA rUMvATAthI levAto AhAra, vAyu-davA. vinayathI mAgaNI karIe chatAM ApaNane na maLe che, athavA prApta | vagere. 48
Page #680
--------------------------------------------------------------------------
________________ lohAgnivatuH jema loDhuM ane agni ekameka che tema jIva ane | laukika dharma: saMsArasukhanI abhilASAe karAto dharma, athavA karma paNa ekameka che. | lokanA vyavahAro AcaravA pUrato karAto dharma. vaMzAnArakI sAta nArakIomAM bIjI nArakI. vayovRddha H uMmaramAM ghaNA gharaDA thayelA, anubhavI puruSo. vakragati : eka bhavathI bIjA bhavamAM jatA jIvane samazreNIne | varasIdAnaHprabhu jyAre jyAre dIkSA le che tyAre tyAre eka varSa badale AkAzapradezomAM vaLAMka levo paDe te. [ sudhI dIna-dukhiyAone satata dravyanuM (dhana-vastra-AdinuM) dAna vakra - jaDaH avasarpiNImAM aMtima tIrthaMkaranA anuyAyIo kutarka | Ape che te. karanArA vAMkA ane buddhithI jaDa che, mUrkha che. ' | vargaNA: sarakhesarakhA paramANuovALA skaMdho, athavA tevA vacanayoga: bhASA choDavA mATe AtmapradezomAM thatI bolavAnI DhaMdhono samUha. tenA audArikAdi 8 bhedo che. audArika zarIrane kriyA. yogya skaMdho te audArikavargaNA ityAdi. vacanakSamAH kSamAM rAkhavI" ema tIrthaMkarabhagavantonuM vacana vartanAkALa: jIva-ajIva Adi koI paNa dravyonuM vivakSita te (AjJA) che ema mAnI kSamA rAkhe che. te payayamAM vartavuM te vartanA, jema ke jIvanuM "manuSyapaNe" vartavuM vacanAtizaya: sAmAnyapaNe lokamAM koInI paNa na saMbhavI zake ! te manuSyapaNAno kALa. tevI uttama 35 guNovALI sarvottama je vANI te. vartamAna covIsI : bharatakSetramAM A avasarpiNIkALamAM vacanoccAra : zabdo-vacano bolavA te, (pAMca hrasva svarano RSabhadeva prabhuthI mahAvIra svAmI prabhu sudhInA thayelA covIsa vacanoccAra karatAM jeTalo kALa lAge teTalo kALa 14mA tIrthaMkara bhagavanto te. guNasthAnakano hoya che.) vardhamAna tapa je tapa pachI pachI vadhato jAya che, eka AyaMbIla vajaRSabhanAcayasaMdhayaNaH je hADakAmAM markaTabaMdha-pATo ane ! pachI upavAsa, be AyaMbIla pachI upavAsa, ema 3-4-5 khIlI mArelA jevI atizaya ghaNI ja majabUtAI hoya te prathaNa | AyaMbIla karatAM karatAM chevaTe 100 AyaMbIla pachI upavAsa. saMdhayaNa. kula 5050AyaMbIla ane 100 upavAsa. vajasvAmIjI jeoe bAlyavayamAM ghoDiyAmAM sAdhvIjInA mukhe | vardhamAna svAmI : A covIsInA covIsamA tIrthaMkara prabhu, caramabhaNAtAM zAstro sAMbhaLI 11 aMganI vidyA prApta karI hatI te. | tIrthapati. vaDI dIkSA: avasarpiNI kALamAM prathama ane aMtima tIrthakaranA| varSadhara parvata sImAne dhAraNa karanArA parvata. bharatAdicha kSetronI zAsanamAM cha mahinAnI aMdara yogyatA lAgavAthI pharIthI apAtI| jesImA che tenI vacce vacce ADA AvelA parvato, (1) himavaMta, pAMca mahAvratonA uccAraNapUrvakanI dIkSA. (2) mahAhimavaMta, (3) nijadha, vanaspatikAya : jhADa-phUla-phaLa-zAkhA-prazAkhA vagere) (4) nIlavaMta, (5) rUkima (6) zikharI parvata. vanaspatirUpe che kAyA jenI evA jIvo, A pratyeka sAdhAraNa be valayAti : cUDI (baMgaDI)nA jevA pharatA goLAkAre prakAre che. lavaNasamudrAdi dvIpa-samudro AvelA che. jeonI vacce bIjA vanitAvRndra strIono samUha, nArIonuM ToLuM. dIpAdi hoya ane pote baMgaDInI jema goLAkAra hoya te. vandana Avazyaka cha AvazyakomAMnuM trIjuM Avazyaka, gurujIne vahorAvatA: ApatA, bhaktinA bhAvapUrvaka dAna karatA, sAdhunamavuM. saMtone ullAsapUrvaka ApatA. vadhyabIja jebIjamAM phaLa bese nahIM te, ugADavA chatAM aMkarAne | vakSaskAra parvata mahAvidehakSetramAM ATha ATha vijayonI vacce mATe ayogya. AvelA 4-4-4-4=16 parvato, prAraMbhamAM UMcAI ochI, vadhyA strI : je strIne puruSano yoga thavA chatAM paNa saMtAna- | cheDe vadhAre, jethI chAtI bahAra kADhI hoya tevA. prApti na thAya te, saMtAna-prAptimAM ayogya sI. vAukAya jIvo : pavananA jIvo, pavanarUpe jIvo, pavana e ja . vamana thavuM UlaTI thavI, kareluM bhojana mukhathI udAnavAyu dvArA bahAra Ave te, tapAcAranA aticAramAM "vamanahuo" zabda | vAktANDavaH bolavAnI hoziyArI, bolavAnI caturAI, satata Ave che te. bolavuM.
Page #681
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAgvilAsaH vANIno vilAsamAtra, nirarthaka zabdaprayoga. ! vigaI : zarIramAM vikAra kare te, narakAdi vigatimAM laI jAya vAcanA: gurujInI pAse ziSyone bhaNavuM, gurujI bhaNAve che. huM te, ghI Adi 6 laghu vigaI, ane mAMsa vagere cha mahAvigaI. pAMca prakAranA svAdhyAyamAMno pahelo svAdhyAya, vigrahagatiH eka bhavathI bIjA bhavamAM jatAM vacagALAmAM jIvanuM vAcya artha : je zabdathI je kahevA jevuM hoya te, jemake gaMgA | paMkti pramANe athavA vakratAe je gamana thAya che. eTale gaMgA nadI, nRpa eTale rAjA, suvarNa eTale sonuM. | vinajaya: koIpaNa AraMbhelA kAryamAM AvatAM vighnone jItavAM. vAcyavAcakabhAva: zabda e vAcaka che ane teno artha e vAcya vijJahara : viknone haranAruM, vighnone dUra karanAruM, che. te bannenI vacceno je saMbaMdha te vAcyavAcakabhAva. mahAprabhAvazAlI maMtrAkSaramaya, uvasaggahara, bhaktAmara Adi vAtsalyabhAva: premabhAva, nirdoSa prema, svArtha vinA nAnA upara | stotro. karAyelI hArdika lAgaNI te. vicAravinimaya: paraspara vicAronI Apa-le karavI, Agraha vAdavivAda: carcA, khaMDana maMDana, koI paNa pakSanI vAta rajU | vinA vastutva pUrvApara saMkalanApUrvaka vicAravuM. karavI te vAda, teno virodha karI sAme pratispardhI vAta rajU karavI ! vicikitsA davA karAvavI, sAravAra levI, auSadhAdi karavAM. te vivAda, dharmacarcA. viccheda thavo vinAza thavo, pUrNa thavuM, samApta thavuM. vAdI prativAdI: vAta rajU karanAra te vAdI, teno virodha karanAra | vijAtIya vAyu paraspara meLa na maLe, roga utpanna kare tevo te prativAdI. vAyu, athavA zarIranI aMdarathI nIkaLato vAyu acitta ane vAmana saMsthAna: je zarIramAM hAtha, paga, mAthuM ane peTa A cAra | bahAra rahelo vAyu sacitta ema paraspara vijAtIya. mukhya aMgo pramANasara hoya, paraMtu zeSa aMgo pramANasara na | vijAtIya svabhAva: paradravyanA svabhAvane anusaravuM, te vALA hoya tevI zarIranI racanA. banavuM, paradravyanA svabhAvamAM cAlyA javuM. vAyaNA (vAraNA) : ahita kAryamAM pravartatA ziSyone gurujIe | vitarka: zabdano artha viruddha tarka, tarkanI sAme tarka karavo te thAya samajAvIne rokavA te, cAra prakAranI sAdhusamAcArImAMnI A| che. zukladhyAnamAM vitarka eTale zrutajJAna. tarka-vitarko dvArA prApta bIjI samAcAra jANavI. karAtuM sUkSmAtisUkSma zrutajJAna. vArAMganA : vezyA, vArApharatI puruSonI sAthe saMyoga | vidyAcAraNa muni vidyA-jJAnanA baLe AkAzamAM che vegavALI karanArI strI. gati jenI te. vAriNa: eka viziSTa muni. vidyApravAdapUrva : jemAM maMtro-taMtro ane aneka vighAovAlukAprabhAH sAta nArakImAMnI trIjI nArakI. labdhionuM varNana che. te cauda pUrvomAMnuM eka pUrva vAsakSepa : caMdanano maMtrita karelo bhukko, maMtrita cUrNa, jANe vidhinirapekSa je AtmAo avidhiseve che ane tenA ja rasika tenAthI guNono AtmAmAM vasavATa thato hoya te. che tathA je nathI karatA tenA karatAM to ame ghaNA sArA chIe evuM vAsudeva rAjA vasudevanA putra, kRSNamahArAja, athavA bharatAdi jeo mAnavahana kare che teo virAdhaka che. kSetromAM thatA 9 vAsudevo, ardhabharatakhaMDanA svAmI, vidhipradhAna : dharmakAryomAM je je vidhi sAcavavAnI kahI hoya te vikalAMgaH ochA aMgavALo AtmA, khoDakhAMpaNavALo AtmA. vidhi barAbara sAcavavI te, te pUrvakanuM je jJAna ane kArya. vikalAdeza : bIjA nayono apaloDa karyA vinA koI paNa vidhividhAna vidhipUrvaka karAtAM dharmakAryonA prakAro. vivalita eka nayathI vAta karavI te. vidhisApekSa je AtmAo ajJAnatAthI avidhi seve che, paraMtu vikalendriya: beindriya, te indriya ane caurindriya A traNa, | teone potAnA avidhi-sevananuM ghaNuM ja duHkha che ane koI jJAnI athavA ochI indriyovALA jIvo. vidhi samajAve tenI pUrNa apekSA che teo ArAdhaka che. vikAravAsanA zarIramAM utpanna thayelI bhogonI abhilASA, vidheyAtmakaH "A kArya karavuM joIe." A pramANe hakArAtmaka kAmanI uttejanA, viSayabhoganI atizaya icchA. pratipAdana. vikhavAda thavo jhaghaDo thavo, paraspara kleza thavo, paraspara mana vidhyAtasaMkramaH karmonI je je uttara pravRttiono baMdha je je sthAne UMcAM thavAM. bhavanA kAraNe athavA guNanA kAraNe aTakyo hoya tevAM karmone vikhUTA paDavuM : judA paDavuM, alaga thavuM (jIva ane karmanuM alaga ! tenA sajAtIya kamamAM palaTAvavuM te. jemake devo devagati ane thavuM). narakagatino saMkrama manuSyagatimAM kare che, athavA cothe guNaThANe 50
Page #682
--------------------------------------------------------------------------
________________ anaM. no saMkrama. virahakALa : AMtaruM thavuM, vastunI prApti pachI pharI prApti na vidhvaMsaH vinAza, samApti, pUrNAhuti. thAya tyAM sudhIno kALa, jema koI jIva mokSe gayA pachI bIjo vinaya namra svabhAva, vaDIlo ane upakArIo pratye guNajJa| koI jIva mokSe na jAya tevo vadhumAM vadhu kALa che mAsa te svabhAva, cha abhyatara tapamAMno 1 tA. virahakALa. vinayasaMpannatA : jIvamAM vinayIpaNAnI prApti thavI. | virahavedanA: eka vastuno viyoga thayA pachI tenA viyogathI vinayayuktatA. thato zoka tathA thatuM duHkha, jemake pati-patnIne viyogathI thatuM viniyoga karavo : vAparavuM, upayoga karavo, vaparAza, prApta zaktino sadupayoga karavo. virAdhanA thavI: pApa lAgavuM, bhagavAnanI AjJAviruddha kArya vinItAvinItaH vinaya ane avinayavALA be ziSyo, teonI | karavuM, AzAtanA karavI, hiMsA-jUTha Adi pApakAryo karavAM. vacce vaiyikI buddhisaMbaMdhI hAthInA pagalAnuM dRSTAnta jANavuM. | vilaya thavo : nAza thavo, vidhvaMsa thavo, pRthvIno vilaya = viparyaya thavo : UlaTuM samajAI javuM, mithyAtva mohanIyanA | pRthvIno nAza. udayathI dharmakAryamAM ane jinezvara prabhu upara viparIta bhAva | vilakSaNatA viparItatA, UlaTApaNuM, je padArthamAM je vastunI thAya te. kalpanA karI hoya, tenAthI UlaTAM cihno dekhAvAM. vipAkavicaya: "pUrve bAMdhelAM karmonA phaLo ghora atighora che" | vilAsa karavo moja karavI, AnaMda mAnavo, sAMsArika sukhamAM ityAdi vicAravuM, dharmadhyAnanA 4 bhedomAMno 1 bheda. sukhabuddhi karavI. vipAkakSamA krodhanuM phaLa atizaya bhayaMkara che, tenAthI baMdhAyelAM 1 vivakSA: pradhAnatA, vastumAM aneka guNadharmo hovA chatAM bIjAne kamanuM phaLa duHkhadAyI che ema vicArI kSamA rAkhavI te, kSamAnA1 gauNa karI amuka dharmane pradhAna karavA te, jemake sAkara kevI ? pAMca bhedomAMnI 1 kSamA. khAruM, ityAdi. virbhAgajJAna: mithyASTi AtmAone thayeluM viparIta evuM | vivaNita dharma : vastumAM anaMtadharmo hovA chatAM paNa je dharmanI avadhijJAna, avadhijJAna jamithyASTi pAtranA kAraNe vibhaMga. | pradhAnatA karavAmAM Ave te dharma, jemake bhramara kALo che. vibhAga thavo : TukaDA thavA, be bhAga thavA, tenuM nAma 1 vivAdaH caca, tarkavitarka, jhaghaDo, sAmasAmI dalIla karavI te, "vibhAjita" kahevAya che, jemake dharmavivAda, vAdavivAda, karmavivAda vagere. vibhAvadazA : A AtmAno krodha-mAnAdi kaSAyane vaza jeT vivikta vasavATa: manuSya-pazu-pakSI vinAnA sthAnamAM vasavATa pariNAma che, athavA pudgalathI thato sukha-duHkhamAM rati-aratino | karavo te, ekAnta, nirjanabhUmimAM rahevuM. je pariNAma che. viveka: ucita AcaraNa karavuM, jayAM je hitakArI hoya, athavA vibhAvasvabhAvaH AtmA svayaM anaMtajJAnAdi guNamaya che, tenuM zobhAspada hoya tevuM AcaraNa karavuM te. svabhAva karmothI AvRta thatAM paugalika bhAvone AdhIna | vivekI manuSya : jayAM je zobhAspada hoya tyAM tenuM AcaraNa thavuM te. karanAra. vibhramaH vastu hoya tenAthI UlaTasUlaTa, astavyasta jaNAya | vizArada : paMDita, vidvAna, kalAnA jANakAra. te, jemake jhAMjhavAnA jaLamAM jalajJAna thavuM te. naMtamUhnavasArathA" vimAsaNa vicAramAM gUMthAI javuM, UMDA vicAravizeSa. viziSTa pratibhAsaMpannaH sAmAnya mANasamAM na saMbhavI zake tevA viyogaH judA thavuM, alaga paDavuM, chUTA paDavuM. tejathI yukta. viratiH tyAga, vastu tyajI devI, vastuno tyAga karavo, viziSTa sAmarthya sAmAnya mANasamAM na saMbhavI zake tevuM baLa. viramaNa. vizeSa guNaH je guNa sarva dravyomAM na hoya, paraMtu amuka ja viratidhara : tyAgI AtmAo, dezathI virati lenArA zrAvaka dravyamAM hoya te. ane zrAvikA tathA sarvathA virati lenArA sAdhu ane sAdhvIjI. | vizeSAvazyaka (mahAbhASya) : zrI jinabhadragaNi viramaNa karavuMH aTakavuM, choDI devuM, sthUla prANAtipAta, virasaNa kSamAzramaNasUrijIno sAmAyika Avazyaka upara banAvelo - vrata eTale moTA jIvonI (trasajIvonI) hiMsAthI aTakavAvALuM | mahAgraMtha. vrata. vizeSopayoga : vastumAM rahelA vizeSa dharmane jANavAvALo 51
Page #683
--------------------------------------------------------------------------
________________ upayoga, AnuM ja nAma jJAnopayoga ane sAkAropayoga | paNa kahevAya che. paNa che. vItarAgapraNIta (tattva):vItarAga paramAtmAe batAveluM je tattva. viSama paristhiti pratikULa vAtAvaraNa, sahana na thaI zake tevA | vItarAgapraNIta dharma vItarAga paramAtmAe batAvelo je dharma. saMjogo, muzkelIbharyuM kArya. vIrapuruSa bahAdura puruSa, baLavAna puruSa, upasargomAM TakI viSamAvagAhI siddha : je siddha-paramAtmA bIjA siddha-[ rahenAra, paramAtmAonI sAthe eka-be-traNa Adi AkAzapradezothI judI | vIrya zakti, baLa, puruSatattva, zukra, puruSazakti. avagAhanA dharAve che te, sarakhesarakhA AkAzamAM nahIM rahelA | vIryAcAra : potAnA zarIramAM prApta thayelI zaktinuM dharmakAryamAM siddho. vAparavuM, zakti chupAvavI nahIM tathA ullaMghana karavuM nahIM. viSayapratibhAva (jJAna) : jyAM mAtra jJAnAvaraNIya karmanA | vRtta: baneluM, thayeluM, caritra, vRttAMta eTale kathA; thALI jevo kSayopazamathI viSaya barAbara AvaDe che, bolI zake che, samajAvI goLa. zake che paraMtu darzanamohanIya ane caritra-mohanIyano kSayopazama vRttisaMkSepa: icchAone kAbUmAM levI, icchAo upara kaMTrola na hovAthI tenA upara ruci ane AcaraNa nathI te. karavo. icchAone dAbavI, cha bAhya tapamAMno eka tapavizeSa. viSayAbhilASa: pAMca indriyonAM viSayasukhone bhogavavAnI vRddhAnugAmI : vaDIlone anusaravuM, upakArIonI pAchaLa icchA, AnuM ja nAma "viSayavAsanA" paNa che. cAlavuM. visaMyojanA: mohanIyakarmamAM anaMtAnubaMdhI 4 karmono nAza kya | vRddhAvasthA: ghaDapaNa, pAkI gayelI vaya, jarAvasthA. che paraMtu tenA bIjabhUta mithyAtvamohanIya kamadi 3 | vedaH brAhmaNAdimAM prasiddha dharma-zAstro, Rkveda, yajurveda vagere. darzanamohanIyano nAza karyo nathI, jenA kAraNe puna: anaMtAnubaMdhI | vedanA samudhdhAtaH zarIramAM asAtAvedanIyanA udayathI pIDA thAya baMdhAvAno saMbhava che tevo anaMtAnubaMdhI kSaya. tyAre sarva Atmapradezo sthira karI, samabhAva rAkhI, pIDA visaMvAda thavo : paraspara viruddha vAta UbhI thavI, viruddha | bhogavI, asAtAnAM dalIkono jaldI tarata nAza karavo te. vAtAvaraNa jovuM. vedanIya karma : sAtA-asAtArUpe bhogavAya tevuM trIjuM karma. visaMvAdI lakhANa: pavapara viruddha lakhANa, AgaLa-pAchaLa] vedhakatA rAdhAputalI vIMdhIne vijaya meLavanAra, "vedhakatA vedhaka juduM-juduM paraspara virodha Ave tevuM lakhANa, e ja rIte pUrvApara | lahe che." viruddha bolavuM te visaMvAdI vacana. | verajhera: paraspara vaimanasya, aMdara-aMdaranI dAjha-IrSyA vistAra : phelAvo, pAtharavuM, dharma-vistAra = dharmano phelAvo | vaikriya zarIra H eka zarIra hote chate bIjA aneka zarIro thavo. banAvavAnI je labdhi-zakti te, nAnAM-moTAM Adi navAM navAM vistRta carcA ghaNA ja vistAravALI dharmacarcA, Adi carcAo. | AkAre zarIro banAvavAM. vihAyogatinAma (kama) zarIramAM paga dvArA cAlavAnI je kaLA | vaikriya samudhdhAta: vaikriya zarIra banAvatI vakhate Atmapradezo te, tenA zubha ane azubha be bheda che. hAthI, baLada ane haMsa | sthira karI, bIjA zarIranI racanA karI, temAM Atmapradeza sthApI, jevI je cAla te zubha ane UMTa-gadheDA jevI je cAla te azubha. te zarIra bhogavavA dvArA vai. za. nAmakarmano vinAza karavo te. vihArabhUmi sAdhu-saMtone dharmakArya karavA mATe AhArAdinI vaidaka zAstra jemAM zarIranA rogonI cikitsA batAvelI hoya anukULatAvALI vicaravAnI je bhUmi te vihArabhUmi. tevuM Ayurveda saMbaMdhI zAstra. vihuyarayamalA : je paramAtmAe "raja" ane "mela" dhoI | vanayikI buddhiH gurujIno vinaya karavAthI temanI prasannatA dvArA nAkhyA che te. ziSyomAM vadhatI buddhi. vikSepa karavo : kArya karanArAne vidhdha karavuM, aMtarAya pADavo. | vaimAnika devaH ucca koTinA devo, 12 devalokomAM, (digaMbaravikSepaNI kathA : je koI vyAkhyAna ke vArtAlApamAM anya | saMpradAya pramANe 16 devalokomAM) tathA raiveyaka-anuttaramAM vyaktionuM sIdhI rIte ke ADakatarI rIte bhArobhAra khaMDana ja| rahenArA devo. AvatuM hoya tevuM vyAkhyAna athavA tevo vArtAlApa, vaiyadhikaraNya viruddha adhikaraNamAM rahenAra, sAthe nahIM rahenAra, vItarAgatA jenA AtmAmAMthI rAga, dveSa, moha ane ajJAna bhinna bhinna jagyAe rahenAra, jemake jaLa ane agni. Adi saMpUrNa nirdoSa avasthA, AnuM ja nAma "vItarAga dazA" | vaiyAvacca : gurujI, vaDIlo, upakArIo, tapasvIo ane 52
Page #684
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAMdA-rogI AtmAonI sevA, bhakti, sAravAra karavI te. | vyatirekavyApti : jayAM jayAM sAdhyano abhAva hoya tyAM tyAM vairAnubaMdha : pUrvabhavonuM paraspara vaira, jemake agnizama-kamaThasAdhanano paNa abhAva hoya che, jemake vahiM na hoya tyAM dhUma paNa vagere. na ja hoya. vosirAmi: huM AvAM pApothI mArA AtmAne dUra karuM chuM. | vyaya thavo vinAza thavo, nirarthaka cAlyuM javuM. baMgavacana: mIThI bhASA bolatAM bolatAM jhera okavuM. manamAM vyavasAya karavo : prayatna karavo, vepAra karavo, kAryavAhI dhArelA koI gupta arthane gupta rIte kahetuM ane bahArathI sAruM | AcaravI. dekhAtuM vacana. vyavahAra karavo : levaDa-devaDa karavI, Apa-le karavI, saMbaMdho vyaMjanaH kakko, bArAkhaDI, athavA zAka, vastuo jenAthI vizeSa | aMjita (rasavALI) thAya che. kakArAdi akSarI. ekalA je na vyavahAranayaH vastuonuM pRthakkaraNa kare, bhedane mukhya kare, bolI zakAya svara sAthe ja bolAya che. upacArane paNa svIkAre, Aropita bhAvane paNa mAnya rAkhe, vyaMjanaparyAyaH chae dravyomAM rahelA (kaMIkadIrghakALavartI) sthUla bAhya bhAva. abhUtArthatA, jemake jIvonA be bheda trasa ane paryAyo, jemake manuSyanA bAla, yuvatva ane vRddhatva paryAya, sthAvara, sonuM varase che. ghI ja AyuSya che. huM kALo-gorovyaMjanAvagraha: jyAM indriyo ane tenA viSayono mAtra saMyoga! rUpALo chuM. AtmA ja sukha-du:khAdi ane dharAdino kartA che. (sannikarSa) ja che, paraMtu (spaSTa) bodha nathI, mAtra navA| vyavahArarAziH je jIvo eka vakhata nigodano bhava choDI bIjo zarAvavAmAM nakhAtAM jalabinduonI jema avyakta bodha che te. bhava pAmI punaH nigoda AdimAM gayA che tevA jIvo. vyaMtaradeva : devonI eka jAta, je halakI prakRtivALI che. | vyApta: vyApIne sarvatra rahenAra, jemake dharmAstikAya lokavyApta manuSyalokathI nIce vase che, deva hovA chatAM mAnavanI strIomAM che. eTale samagra lokamAM vyApIne rahenAra che. mohita thaI vaLage che. mATe aMtara (mAnamobhA) vinAnA. vyAptiH jayAM jayAM hetu hoya tyAM tyAM sAdhyanuM avazya hovuM vyatirekadharma vastu na hote chate je dharma na hoya te, jemake A| athavA jayAM sAdhyAbhAva hoya tyAM hetunA abhAvanuM hovuM, te be gADha jaMgalamAM manuSya na hovAthI, (1) kharaja khaNavI, (2) | prakAre che (1) anvaya-vyApti, (2) vyatirekavyApti. hAthapaga halAvavA, (3) vagere dharmo nathI, te vyatika dharmo. | vyAbAghA : pIDA, duHkhe, avyAbAdhasukha eTale pIDA vinAnuM vyatireka vyabhicAra : jyAM sAdhya na hoya chatAM hetu hoya, tenuM sukha. vya.vya. jemake vahni na hoya to paNa prameyatvanuM hovuM. vyutpattigarbhita artha: dhAtu ane pratyayathI vyAkaraNanA niyamone anusAre thayelo vAstavika je artha te, jemake na pAnIti nRpa; zaMkAkuzaMkA : paramAtmAnAM vacanomAM (jANavAnI buddhi vinA) khAvo, udharasa khAvI, tALI pADavI, avAja karavo, zabdane zaMkA karavI, athavA azraddhAbhAve zaMkA karavI, khoTI zaMkA | bahAra pheMkavo te. dazamA vratano 1 aticAravizeSa. karavI te. zabdAnupAtIH cAra akarmabhUmimAM AvelA vRttavaitADhayomAMno zaMkAspada viSayaH je viSaya barAbara besato na hoya, barAbara 1 parvata. saMgata thato na hoya, kaMIka khUTatuM hoya ema jayAM lAge che. | zamabhAvaH kaSAyone upazamAvavA pUrvakano je pariNAma che. zakya prayatnaH banI zake tevo ane teTalo prayatna. zayyAtarapiMDa: sAdhu-sAdhvIjI mahArAjAoe je gRhasthane ghera zakyAraMbhaH je kArya karavuM zakya hoya teno ja AraMbha karavo te. ! zayA (saMthAro) karyo hoya, rAtri vAsa rahyA hoya, tenA gharano zatakakarmagraMthaH so gAthAvALo karmagraMtha, pAMcamo karmagraMtha, bIjA divase AhAra levo te, sAdhujIvanamAM teno tyAga zatAbdI mahotsavaH so varSa pUrNa thayAM hoya teno moTo occhava. | hoya che. zabdana: zabdane pakaDIne tenI mukhyatAe je vAta kare che, liMga- zadhyApariSaha: gAmAnugAma vihAra karatAM zA UMcInIcI jAti-vacanamAM vyavahArane vizeSa pradhAna kare te. | bhUmi upara hoya, kammara duHkhe topaNa samabhAve sahana kare te. zabdAnupAta : dezAvagAsika vrata-grahaNa karyA pachI niyamita | zarAbapAnaH dArU pIvo te, madirA-pAna, zarAbanuM pIvuM. bhUmikA bahAra UbhelA manuSyane aMdara bolAvavA mATe khoMkhAro | zarAvaluMH koDiyuM, cappaNiyuM, mATInuM vAsaNa. vyaMjanAvagrahamAM 53
Page #685
--------------------------------------------------------------------------
________________ sukha e jAnuM bhaluM pApaka A zarAvalAnuM dRSTAnta ApavAmAM Ave che. zItaLa sparza: ThaMDo sparza, ATha sparzomAMno eka sparza. zarIra H jeno nAza thAya che, zIta yat ta, nAzavaMta. zuklalezyA: atizaya ujajavaLa pariNAma, jAMbUnA dRSTAntamAM zarIraciMtAH zarIramAM thayelA rogonI ciMtA, ArtadhyAnanA 4| bhUmi upara paDelAM ja khAvAnI vRttivALAnI jema. bhedomAMno eka bheda, zuddha gocarI nirdoSa AhAranI prApti, 42 doSa vinAno zarIrastha: zarIradhArI, zarIravALA, zarIramAM rahenAra. AhAra. zalAkApuruSaH sAmAnya mANasomAM sarvottama puraSo, 24 tIrthakara | zuddhadazAH sarvathA mohavinAnI AtmAnI je avasthA, athavA bhagavaMto 12 cakravartIo, 9 vAsudevo, 9 prativAsudevo, ane sarvakarma rahita avasthA. tene ja zuddhAtmA kahevAya che. 9 baLadevo. zubha bhAva: prazasta kaSAyovALo mAnasika pariNAma, deva-guru zalAkApuruSa (caritra) upara kahelA 63 uttama puruSonAM caritro ! zAstra ane dharma uparano rAgavALo AtmapariNAma. jemAM lakhAyelAM che tevuM, kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcAryanuM | zubhAzIrvAda sAmenA AtmAnuM bhaluM thAya tevo uttama AziSa. banAveluM zAstra. zubhAzubhakarma sukha Ape tevAM puNyakarma ane duHkha Ape tevAM zalyaH kapaTa, mAyA, jUTha, banAvaTa, pApakarmo, ema ubhaya karmo. zalyarahitaH kapaTavinAnuM, mAyA-jUThavinAnuM, banAvaTavagaranuM. | zuzruSA dharma sAMbhaLavAnI atizaya utkaMThA. zAkAhArI anAja, phaLa-phuTa Adino AhAra karanAra. | zeSa aMgoH bAkInA avayavo, je aMgo pramANasara hoya tenA zAntinAtha (prabhu) : bharatakSetramAM 24 tIrthaMkAromAM 16mA | vinAnAM bAkInAM aMgo ke je pramANasara na hoya te. bhagavAna. zaSa karmo: bAkI rahelAM karmo, je karmono kSayAdi thayo hoya tenA zArIrika paristhiti : zarIrasaMbaMdhI sthiti, zarIrasaMbaMdhI | vinA bAkInAM karmo. hakIkata. zeSa dharmoH je dharmanI vAta cAlatI hoya tenAthI bAkInA dharmo. zAzvata sukha sadA rahenAruM sukha, koI divasa nAza na pAmanA. | zelezIkaraNa : meruparvata jevI sthira avasthA, zAsanaH AjJA, paramAtmAnI AjJA temanA kahyA pramANe cAlavuM. | ayogaguNasthAnaka. . zAsanaprema : paramAtmAnA zAsana pratyeno atizaya prema, zaikSakaH je AtmAe hamaNAM navI ja dIkSA lIdhI hoya te. bahumAna. zokAturaH zokathI pIDAyelA, manamAM jene zoka chavAyela che te. zAsanarakSaka (deva)H zAsananI rakSA karanArA adhiSThAdAyaka deva- zocanIya dazAH zoka karavA lAyaka dazA. zokayogya dazA. devIo. | zobhAspada : zobhA Upaje tevuM sthAna, tevo mobho ane tevuM zAstrakathita bhAva: zAstromAM kahelA je bhAvo, kahelAM je tattvo. vartana. zAstraniSiddha bhAva: zAstromAM niSedhelA je bhAvo, na karavA zaucadharma H zarIra ane mananI pavitratA, daza yatidharmomAMno lAyaka bhAvo. | eka dharma, pavitra dharmAnuSThAna. zAstravihita bhAva: zAstromAM kahelA je bhAvo, zAstromAM kahelAM | zraddhA vizvAsa,prema, AsthA, A ja satya che je bhagavatte kahyuM che je tattvo. zravaNendriyaH zrotra, kAna, zabda sAMbhaLanArI indriya. zithilAcAra : DhIlA AcAra, je jIvanamAM je AcAro zreNI : paMkti, kramasara, AkAza-pradezonI paMkti athavA zobhApAtra na hoya chatAM tevA AcAra sevanAra, mohanIya karmane dabAvavApUrvaka ke khapAvavApUrvakanI zreNI, zilAropaNavidhiH jinalAya - jaina upAzrama Adi dharmasthAno | dabAvavAvALI upazamazreNI ane khapAvavAvALI kSapakazreNI. baMdhAvavA mATe pAyo khodIne zilA mUkavAnI je vidhi karAya te, | zruta kevalI: cauda pUrvanuM paripUrNa jJAna dharAvanAra, eTaluM vizALa tene ja zilA sthApanavidhi athavA zilAnyAsavidhi paNa | zrutajJAna ke jANe kevalajJAnI ja hoya zuM? te. kahevAya che. zrotrendriya kAna, zabda sAMbhaLavAnuM eka sAdhana, ziSya : AjJA pALavAne yogya, AjJAMkita, guru pratye ! zlAghA prazaMsA, vakhANa, svazlAghA = potAnI prazaMsA. sadUbhAvavALo. zliSTa coMTeluM, AliMgana karAyeluM, vyApta. zIta lezyA banatI vastune ThAravA mATenI eka labdhi. zleSmaH baLakho, ghUMka, athavA nAka-kAnano mela. zItaLanAtha bhagavAna: dazamA tIrthaMkara bhagavAna. zvetAMbara: zveta vastra paheranAra jaina sAdhu-sAdhvIjI. - 54
Page #686
--------------------------------------------------------------------------
________________ SakAyaH cha kAyArUpe jIvonA bhedo, pRthvIkAya vagere. 1 (5) asaMkhyAtaguNa adhika, SaDazItiH cotho karmagraMtha, ke jenI 86 gAthAo che. (6) anaMtaguNa adhika vizuddhinI vRddhi, tevI ja rIte uparathI SaDraguNahAni-vRddhiH cha jAtanI hAni ane cha jAtanI vRddhi, cha jAtanI hAni samajavI. adhyavasAya sthAnomAM jadhanya prathama adhyavasAya sthAnathI SasthAnaka jainadarzanane mAnya jIvanAM cha sthAno. (1) jIva (1) anaMta bhAga adhika che. (2) jIva nitya che. (3) jIva kamano kartA che. (2) asaMkhyAta bhAga adhika, (4) jIva karmono bhoktA che. (5) mokSa che ane (6) mokSanA (3) saMkhyAta bhAga adhika, upAyo che ityAdi. (4) saMkhyAtagaNa adhika, saMkucita dazA: mana TUMkuM hovuM, TUMkuM ya, saMkocavALI bhAvanA. saMcita karmaH pUrve bAMdhelAM karmo, pUrve ekaThAM karelAM karmo. saMketapaccakhANa : koI ne koI nizAnI dhArIne paccakakhANa saMjIvanI auSadhiH eka prakAranI viziSTa auSadhi, ke je khAvAthI karavuM te, jemake musI, gaMThasI, dIpasahie vagere. baLada paNa manuSya thaI jAya, lAgelA ghA rUjhAI jAya che. saMketasthAna paraspara maLavA mATe nakkI karelI bhUmi, jagyA. saMjvalana kaSAya : atizaya AchI-pAtaLA kaSAya, cAritrasaMkoca thavo : zaramALapaNuM, hRdayamAM rahelI vAta kahetAM ! ca thavA : zaramALapaNu , hadayamAM rahela. vAta kahetA | jIvanamAM paNa kaMIka zleSitatA lAve, yathAkhyAtacAritrane zaramAvuM te. roke che. saMkramaNakaraNa : je vIryavizeSathI (zaktithI) vivalita karmane | saMtApa karavoH manamAM baLavuM, manamAM thaI gayelI ghaTanA bAbata (dAkhalA tarIke sAtA-vedanIyane) baMdhAtA sajAtIya karmamAM jhUravuM. (asAtAmAM) nAkhavuM, te vIryavizeSa saMkramaNakaraNa. saMthava: paricaya, sahavAsa, saMstava, "saMthavo kaliMgisu" saMkramaNa thavuM eka karmanuM sajAtIya evA bIjA karmamAM palaTAvuM. saMdigdhaH zaMkAvALuM, hRdayamAM zaMkA hoya te, matijJAnanA bahusaMkliSTa pariNAma : kaSAyovALA, rAga-dveSa-moha ane abahu vagere 12 bhedomAMno 1 bheda, , ajJAnavALA vicAro. saMdehAtmakaH DAmADoLa, asthira, je vAtamAM saMdeha che te, saMkliSTAdhyavasAyasthAnaka: kaSAyovALA, rAga-dveSa-moha ane | saMpadA sUtro bolatAM vizrAma levAnAM sthAno, sUtro bolatAM ajJAnavALA vicAro. bolatAM aTakavAnAM sthAno, jemake navakAranI 8 saMpadA. saMkliSTAsura : kaSAyothI bharelA vicArovALA devo, saMparAya : kaSAya, krodhAdi, sUkSma-saMpAya = jhINo-pAtaLo paramAdhAmI. kaSAya. saMgrahanayaH vividha vastuone ekIkaraNa karavAnI je buddhi te.] saMpratyayaH samyagu nimitta, sAcuM kAraNa, sAco vizvAsa. jemake trasa hoya ke sthAvara, paraMtu "sarve jIvo che." saMprajJAta samAdhi: prakarSane pAmela adhyAtmayoga, kSapakazreNI, saMgrahasthAnaH jayAM vastuono jaththo bhego karavAmAM Avyo AtmAnI mohakSayavALI kevalajJAna najIkanI je avasthA. hoya te. saMbhavanAtha bhagavAna bharatakSetramAM vartamAna covIzImAM trIjA saMgha sAdhu-sAdhvI, zrAvaka-zrAvikA ema cAra prakArano saMgha. | bhagavAna. saMdhayaNaH hADakAMnI racanA, hADakAMno bAMdho, tenI majabUtAI. saMbhavita: prAya: hoI zake tevo saMbhava, saMbhAvanA karAyeluM. saMdhayaNanAmakarmaH je karmanA udayathI vajaRSabhAdi saMdhayaNonI saMmUchiMma: mAta-pitAnA saMyoga vinA jeno janma thAya te. prApti thAya te. saMyamasthAna : cAritravALA jIvomAM paraspara adhyavasAya saMghAtaH jaththo, samUha, vastune ekaThI karavI te. sthAnonI taratamatA. saMghAtananAmakarmaH je karmanA udayathI audArikAdi zarIrane yogya | saMyoga thavo joDAvuM, maLavuM, paraspara bhegA thavuM te. pudgalonA jaththA ekaThA karAya che. saMyogikabhAMgA be-traNa-cAra vastuono saMyoga karavAthI je 55.
Page #687
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAMgA thAya te. saMkSipta racanA: atizaya TUMkANamAM zAstro banAvavAM te. saMyogika bhAva: be-traNa bhAvonuM bheguM hovuM. saMkSepaH TUMkAvavuM, nAnuM karavuM. saMyojanAkaSAya : anaMtA saMsArane vadhAre tevo kaSAya, | saMjJA samajaNa, cetanA, jJAna, AhArAdi saMjJA tathA krodhAdi anaMtAnubaMdhI. saMjJA tathA hetuvAdopadezikI Adi saMjJA. saMraMbhaH pApa karavAnI icchA, khoTuM karavAnI manovRtti. . saMjJA prakaraNa : vyAkaraNamAM svara-vyaMjana; ghoSa-aghoSa; ghuTrasaMrakSaNaH cAre bAjunI suMdara-sAruM rakSaNa te, vastunI sAcavaNI. | aghu Adi saMjJAonuM prakaraNa. saMrakSaNAnubaMdhI: strI ane dhanane sAcavavAnI atizaya mUcha- saMjJI paMcendriya: dIrghakAlikI saMjJAvALA paMcendriya jIvo. mamatA-raudradhyAnano cotho bheda, sakalakuzalavallI : AtmAnAM sarva kalyANorUpI velaDI. saMlApa: vAraMvAra bolAvavuM te, "Alove saMlAve". sakalatIrtha vaMduM (karoDa) : zatruMjaya-giranAra Adi samasta saMlInatAH zarIrane saMkocI rAkhavuM, indriyone kAbUmAM rAkhavI, | tIrthone huM be hAtha joDIne bhAvathI vaMdanA karuM chuM. manane viSaya-kaSAyathI dUra rAkhavuM te. sakala saMgha: sAdhu-sAdhvI-zrAvaka-zrAvikArUpa samasta zrIsaMgha. saMlekhanA karavI icchAone saMkocavI, TUMkAvavI, dhArelAM vratomAM | sakalAdezaH sarvanayone sAthe rAkhIne vastunuM svarUpa samajAvavuM lIdhelI chUTAchUTane paNa TUMkAvelI. arthAta pramANathI jaNAtuM vastunuM svarUpa. saMvaccharI prati : bAra mahine karAtuM pratikramaNa, vArSika sakaSAyI jIva kaSAyavALo jIva, ekathI dasa guNasthAnaka sudhInA pratikramaNa, pajusaNamAM chelle divase karAtuM pratikramaNa. jIvo, kaSAyayukta jIva karmomAM sthiti - rasa bAMdhe che. saMvaratattvaH AvatAM karmone rokavAM, pAMca samiti, traNa gupti ! sakRbaMdhakaH je AtmAone mohanIya karmanI 70 koDAkoDI Adi 57 pratibhedo, AzravavirodhI je tasva. sAgaropamanI utkRSTa sthiti have phakta eka ja vAra bAMdhavAnI saMvAsAnumati potAnA parivAra ane dhanAdi upara mamatApAtra hoya che, tenI vAta kare nahIM, sAMbhaLe nahIM, paraMtu mamatAmAtra | sakhIvRMda sameta - sAhelIonA samUhanI sAthe (paMcakalyANakanI ja hoya te. pUjAmAM). saMvegapariNAma: mokSatattvanI atizaya ruci-prItivALI sagapaNa sagAI, saMbaMdha, sAMsArika paraspara saMbaMdha (avara na pariNAma. sagapaNa koI). saMvedhabhAMgA: baMdha-udaya ane sattAnI sAthe vicAraNA karavI te, | saghanapaNe paraspara aMdara kyAMya paNa polANa na hoya tevuM. keTalI karmaprakRtio baMdhAte chate keTalI udayamAM hoya ane keTalI sacitta parihArIH jIvavALI sacitta vastuono tyAga karanAra. sattAmAM hoya? tenI vicAraNA karavI te. sacelaka muni: vasavALA muni - zvetAMbara muni. saMsAra janma-maraNavALuM, kamavasthAvALuM je sthAna che. sajAga rahevuM: jAgRta rahevuM, pramAda na karavo, ALasu na thavuM, saMsAracakra: janmamaraNanuM paribhramaNa, saMsAranI rakhaDapaTTI, | doSa na lAge tenI pUrNapaNe kALajI rAkhavI. saMsArasAgara : saMsArarUpI dariyo, janmamaraNamaya saMsArarUpa ! sajjana puruSa : sAro mANasa, guNiyala mANasa, nyAyasAgara. nItisaMpanna. saMsArAbhinaMdI saMsAranA sukhamAM ja atizaya AnaMda mAnanAra. sajhAya karuM: he gurujI! huM svAdhyAya karuM ! saMsiddhi thavI: samyaga prakAre vastunI siddhi thavI, vastunI prApti. [ sajhAya saMdisANuM he gurujI ! mane svAdhyAya karavAnI AjJA saMsAropakramaNa saMthArAnuM pAtharavuM, bhUmine joyA vinA ke paMjayA Apo ! pramAryA vinA saMthAro pAtharavo te 11mA vratanA aticAra. satH utpAda-vyaya ane dhruvadharmavALo padArtha, vastu, cIja, saMsthAna : zarIrano AkAra, racanA, samacaturasAdi cha| vasturUpe hovuM. prakAranAM che. sattAH hovuM, vidyamAnatA, astitva, AtmAnI sAthe karmonI saMsthAnavicaya (dharmasthAna): cauda rAjalokamaya saMsAramAM rahelAM | vidyamAnatA te, karmonI sattA. chae dravyono vicAra te, dharmadhyAnanA 4 bhedomAMno 1 bheda. | sattAgatakarma : bAMdhyA pachI bhogavAya nahIM tyAM sudhI sattAmAM saMhAravisargaH saMkoca ane vistAra, AtmAnA pradezo dIpakanI | rahelAM karmo. jyotanI jema saMkocAya paNa che ane vistRta paNa thAya che. | sattAgata paryAya ? je paryAyo thaI cUkyA che ane je paryAyo 56
Page #688
--------------------------------------------------------------------------
________________ * PT dha dhAta. | bhUmi . bhAvimAM thavAnA che te sarva paryAyo dravyamAM tirobhAve sattArUpe | DhIMcaNa, kapAlanA madhyabhAgathI paloMThIno madhyabhAga, paloMThInuM rahelA che. aMtara. A cAre mApo jyAM samAnapaNe varte che te. sattvaH parAkrama, baLa, zakti, tAkAta. samatola vRtti: jenuM mana koInA pakSamAM kheMcAtuM nathI te, banne sattvazALIH baLavALo, ghaNA parAkramavALo puruSa. bAju samAna manano pariNAma che te. sattvahIna baLa rahita, parAkrama-rahita, zaktivinAno puraSa.] samanvaya karavo : paraspara virodhI dekhAtI be vastuone judI satyaH yathArtha, sAcuM, pramANika jIvana, 10yatidharmamAMno eka. ! judI. vivakSAthI barAbara samajIne yathArthapaNe besADavI te. satya vacanaH sAcuM vacana, yathArtha vacana, priya ane hitakAraka samanvayavAdaH apekSAvAda, syAdvAda, virodhI dekhAtA dharmomAM vacana. paNa apekSAthI samanvaya samajAvanAra vAda. sadA ArAdhaka haMmezAM dharmanI ArAdhanA karanAra, dharmamaya | | samabhAvamudrA : jenI mukhamudrA upara rAga ke dveSa bilakula pariNAmavALo. nathI te. sadAcAraH uttama AcAra, jJAnAcArAdi paMcavidha AcAra. samabhirUDhanayaH je zabdano dhAtu-pratyayathI jevo artha thato hoya sadAcArIH uttama AcAravALo AtmA, jenuM jIvana prazaMsanIya te ja pramANe zabda prayoga karanArI dRSTi, jemake manuSyonuM pAlana che te. kare te nRpa ane pRthvInuM pAlana kare te bhUpa. sadA virAdhaka : haMmezAM pApamaya AcaraNa karanAra, virAdhanA samabhUlA pRthvI: lokano atizaya madhyabhAga, je bhUmithI karanAro jIva. upara-nIce sAta sAta rAja thAya ane pUrvadi cAre dizAmAM arthe sadgatiH uttama gati, sAMsArika sukhanI apekSAe devagati. | ardhI rADa hoya tevI sarva bAjuthI madhyanA 8 AkAza-pradezavALI sadhavA strIH pativALI strI, saubhAgyavatI strI, dhava eTale pati. | sanakumAra cakravartI : A bharatakSetramAM vartamAnakALe thayelA | samaya: kALa, avasara, zAstra, Agama, jaina Agama. cakravartImAMnA eka, samayavipuruSa: zAstrone jANanArA jJAnI puruSo, zrutakevalI sanakumAra devaloka vaimAnika devalokomAMno trIjo devaloka, Adi. sanAtanaH jenI Adi nathI te, anAdi. samayakSetra: aDhIdvIpa, jyAM manuSyonuM janma-maraNa che tevuM kSetra, sannikarSa: indriya ane padArthano saMparka, bannenuM joDAvuM. caMdra-sUrya AdinI gatithI rAtri-divasano kALa jayAM che te. sanmArga jinezvara paramAtmAe batAvelo saMsAra taravAno sAco samayajJa: zAstrone jANanArA jJAnI puruSo, zrutakevalI Adi. mArga, samarAMgaNa yuddhanI bhUmi, laDAinuM kSetra. saMnyAsavrataH saMnyAsa eTale tyAga, tyAgavALuM je vrata te. dharma-1 samarpaNabhAvaH ApaNA upara jeno upakAra che tene sarvathA AdhIna saMnyAsa eTale kSayopazamabhAvavALA dharmono kSapakazreNImAM karAto | | thavAno bhAva. tyAga te dharmasaMnyAsa ane teramAM guNaThANAnA cheDe karAto traNa samarpitapaNuM ApaNA upara jeno upakAra che tene sarvathA AdhIna yogono tyAga te yoga-saMnyAsa. thaI javuM te. saparyavasitazrutaH je zrutapAnano aMta Ave te, attavALuM zruta, ! samavAyIkAraNaH je kAraNa pote kAryasvarUpe banI jAya che kAraNane dravyathI eka vyaktine AzrayI, kSetrathI bharata airAvata AzrayI. samavAyI kahevAya che. jemake ghaDAnuM samavAyIkAraNa mATI. ema kAlabhAvathI je zrutajJAnano aMta AvavAno hoya te. samavetaH sahita, yukta, dharmasamaveta eTale dharmathI yukta tathA saptatikA : chaThTho karmagraMtha, sittaregAthAno graMtha, paMcasaMgrahamAM samavAya saMbaMdhathI rahela. Avato eka bhAga, jemAM baMdhAdinA bhAMgAonuM varNana che. samazreNI: jyAre AtmA nirvANa pAmI mokSe jAya che tyAre saptabhaMgIH syAd asti" vagere sAta bhAMgAono samUha. AjubAjunA vadhArAnA eka paNa pradezane spazya vinA, jeTalA saphalatA AraMbhelA kAryamAMthI maLanArA phaLanI siddhi thavI te. | AkAzapradezomAM potAnI avagAhanA che teTalA ja samakitaprAptiH jinezvara paramAtmAnA dharmanI yathArtharuci thavI, AkAzapradezone sparzato sparzato samAna paMktithI upara jAya sAcA deva, guru ane dharma pratye prIti, vizvAsa jAmavo. che te. samacaturastra saMsthAna: jenA zarIranA cAre khUNA samAna mApanA | samasaMskRta: je stotra prAkRta hovA chatAM saMskRta bhASAmAM paNa te che te, jamaNA DhIMcaNathI DAbo khabho, DAbA khabhAthI jamaNo | sarakhuM ja rahe che te, jemake saMsAradAvA. 57
Page #689
--------------------------------------------------------------------------
________________ samasta ceSTA: kAyika saghaLI pravRttio, kAyA saMbaMdhI saghaLI | sarva saMvarabhAva: karmonuM AvavAnuM sarvathA aTakI javuM, mithyAtva ceSTAo. Adi karmabaMdhanA koI hetu jyAM na hoya te, caudamu guNasthApaka. samAdhimaraNaH mRtyakAle jyAM samatA rahe, Arta-raudradhyAna na | savicAraH eka padArthathI bIjA padArthamAM, eka yogamAMthI bIjA thAya te, yogamAM, athavA eka paryAyamAMthI bIjA paryAyamAM parivartana samAdhAnavRttiH paraspara thayelA ke thatA kuleza-kaMkAsane miTAvIne pAmavAvALuM zukladhyAna, prathama pAyo. samajAvIne paNa samAdhAna karavA-karAvavAvALuM mana te. savizeSa preraNA vivalita kAryAdimAM vadhAre preraNA karavI te. samAraMbhaH pApo karavA sAdhana-sAmagrI bhegI karavI, pApo karavA, sahajasiddha: je kArya karavAmAM kartAne vadhAre prayatna karavo na mATe tatpara thavuM te. paDe, svAbhAvika rIte ja thaI jAya te. samAlocanA karelAM pAponI samyaga prakAre AlocanA karavI | sahajAnaMdI : karma vinAno A AtmA svAbhAvika anaMta pazcAtApa karavo, daMDa svIkAravo, pastAvo karavo. AnaMdavALo che, guNonA AnaMdamAM ramanAro che. samAvagAhI : sarakhesarakhA kSetramAM avagAhIne rahenAra. | sahasA : utAvaLe utAvaLe, lAMbA vicAra vinAnuM. (siddhano) eka AtmA jeTalA kSetramAM avagAhIne rahela hoya, sahastrAra : AThamo devaloka, barAbara teTalA ja ane te ja kSetramAM avagAhIne rahelA bIjA | sahAyaka: madadagAra, sAhAya karanAra, madada karanAra. siddhajIvo anaMtA hoya che te samAvagAhI. sahiyArI sobata : be-traNa vastu sAthe maLIne je kAma kare, samiti : AtmahitamAM samyagu prakAre pravRtti karavI te | vivalita kAryomAM je sAthe ne sAthe rahe te IryAsamiti Adi pAMca samiti jANavI. sahetuka yuktipUrvaka, dalIlapUrvaka, tarkabaddha je vAta hoya te. samucita sAthe maLeluM, ekaThuM thayeluM, rAzirUpe baneluM. sAMvyavahArika nigoda : nigodamAMthI je jIvo ekavAra paNa samucita zakti : najIkanA kAraNamAM rahelI kAryazakti, jemake nIkaLyA che ane anya bhava karIne punaH nigodamAM gayA che tevA mAthaNamAM rahelI ghInI zakti. jIvo. samughAta : sattAmAM rahelAM karmono baLAtkAre jaldI vinAza sAMvyavahArika pratyakSa H je viSaya AtmAne sAkSAt na dekhAya, karavo te vedanA-kaSAya Adi 7 samudyAta che. paraMtu indriyonI madadathI anumAna vinA sAkSAtu jaNAya . samyakatvaH sAcI dRSTi, vastusvarUpane yathArthapaNe saddavuM, sudeva-| sAMzayika mithyAtva: jinezvara paramAtmAnAM vacano upara zaMkA suguru ane sudharma pratyenI avicala ruci. karavAvALuM mithyAtva. mithyAtvanA pAMca prakAromAMthI eka. samyagucAritra: vItarAga paramAtmAnI AjJAnusAra heyabhAvono sAkAramaMtrabhedaH strI-puruSa vacce vizvAsapUrvaka karAyelI maMtraNAne tyAga ane upAyabhAvonuM AcaravuM te. khullI pADavI, ughADI karavI. samyagdarzanaH satva, sAcI dRSTi, tattvabhUta padArthonI zraddhA. | sAkAropayogaH vastumAM rahelA vizeSa dharme jANavAvALo bodha, samyagdaSTi : samyaktva je AtmAne prApta thayuM hoya te. jJAnopayoga, athavizeSopayoga, je jJAnamAM zeyano AkAra samyajJAnaH samyaktvapUrvakanuM je jJAna te. jaNAya te. sayogI kevalI teramA guNasthAnakavartI jIvo; mana-vacana ane ! sAgaropamaH 10 koDAkoDI paloyamanuM eka sAgaropama thAya kAyAnA yogavALA kevalI bhagavanto. che. sAgaranI upamAvALo je kALa te. sayogIdazA : yogavALI AtmAnI dazA. 1thI 13] sAcI saMsthAna : nAbhithI nIcenA avayavo jayAM pramANasara guNaThANAvALI AtmAnI dazA. hoya ane nAbhi uparanA avayavo jayAM pramANasara na hoya te, sarvaghAtI: AtmAnA guNono sarvathA ghAta karanArAM karmo. trIjuM sthAna, tenuM bIjuM nAma sAdisaMsthAna. sarvalokavyApI: cauda rAjalokapramANa samasta lokamAM vyApIne ! sADhaporisI paccakhANa : sUryanA prakAzathI puruSanA zarIranI rahenAra, dhamastikAya Adi, ardhachAyA paDe tyAre paccakhANano je TAIma thAya che, arthAta sarvavirati hiMsA, jUTha-corI Adi pApono sarvathA tyAga, | sUryodaya pachI Azare pAMceka kalAka bAda paccakhANa pAravAno sUkSma ke pUla ema sarva pApono tyAga. samaya thAya te. sarvaviratidhara: sarvathA pApono tyAga karanAra mahAtmA, paMca-1 sAta naya naya eTale sApekSa dRSTi, tenA sAta bheda che. naigama, mahAvrata-dhArI sAdhu-sAdhvIjI ma. saMgraha, vyavahAra, RjusUtra, zabda, samabhirUDha ane evaM bhUta. 58
Page #690
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAta samughAta: sattAmAM rahelAM karmono baLAtkAre jaldI vinAza | sAdhyasAdhanadAvaH je sAdhyanuM je sAdhana hoya, te sAdhyamAM ja te karavo te samudUdhAta, tenA sAta bheda che. (1) vedanA, (2) kaSAya, sAdhanane joDavuM, eTale ke je sAdhanathI sAdhya siddha thatuM hoya te (3) maraNa, (4) vaikriya, (5) taijasa, | sAdhanane te ja sAdhyamAM yujana karavuM te. (6) AhAraka ane (7) kevalI samuddhAta. | sAnubaMdha gADha, tIvra, atizaya majabUta, sAnubaMdhakarmabaMdha eTale sAta rAjaloka asaMkhyAta yojanano eka rAja thAya che. evA | tIvra cIkaNo, gADha karmano baMdha. sAta rAja pramANa samabhUtalAthI nIce loka che ane teTalo ja | sApekSavAda : apekSA sahita bolavuM. apekSAvALuM vacana, upara loka che. anekAntavAda syAdvAda, jemake rAmacaMdrajI lava-kuzanI sAta gArava : sukhanI atizaya Asakti, sukhazelIyApaNuM, apekSAe pitA hatA, paraMtu dazarathanI apekSAe putra (paNa) zarIrane alpa paNa takalIpha na ApavAnI vRtti. hatA. sAtavedanIya: eka prakAranuM puNyakarma, sAnukULa saMyogonI prApti, sAmAnika deva IndranI samAna Rddhi-siddhi je devonI hoya, zarIra nIrogI hovuM, sukhano anubhava thavo te. paraMtu mAtra indranI padavI na hoya tevA devo. sAdiH prAraMbhavALI vastu, cha saMsthAnamAMthI trIjuM saMsthAna. jenuM sAmAyika cAritra: samatAbhAvanI prAptivALuM je cAritra, iSTAbIjuM nAma sAci che. niSTanI prApti-aprAptimAM jyAM harSa-zoka nathI tevuM cAritra. jenA sAdi-anaMta : jenI Adi (prAraMbha) che paraMtu aMta nathI te, 1 ivarakathita ane yAvatkathita ema be bhedo che, jemake kSAyikasamyaktva - siddhatva avasthA. sAmAnya kevalI je mahAtmAo mohanIya karmano kSaya karI, sAdi-sAnta: jenI Adi (prAraMbha) paNa che ane aMta paNa che. bArame guNaThANe jaI, zeSa traNa ghAtakarmo khapAvIne kevalajJAna te, jemake jIvanI deva-naraka Adi avasthAo. pAmelA che paraMtu tIrthaMkara-avasthA prApta thaI nathI te, sAmAnya sAdhakAtmA AtmAnuM hita karanAra, sAdhanAmAM vartanAro AtmA. | kevalI. sAdhakadazAH AtmA mohanIyAdi ghAtI karmono kSaya karavA tarapha sAmAnyaguNa: sarva dravyamAM vartatA je guNo hoya te. pravartato hoya te vakhatanI avasthA. sAmAnya vizeSAtmaka dravya : pratyeka dravyomAM "sAmAnya" dharma sAdhana nimitta, kAraNa, kArya karavAmAM madadagAra, sahAyaka. ] paNa che ane "vizeSa" dharma paNa che. aneka vyaktimAM rahenAro sAdhanazuddhiH je sAdhya sAdhavuM hoya tene sAdhI Ape tevuM yathArtha | je dharma te sAmAnya dharma, ane viziSTa eka vyaktimAM rahenAra je sAdhana te sAdhanazuddhi, molAsAdhya hoya tyAre mohakSayAbhimukha dharmate vizeSa dharma, jemake devadattamAM manuSyatva ane devadattatva. ratnatrayInI ArAdhanA. sAmyatA samAnatA, bannemAM sarakhApaNuM tulyatA. sAdhAraNa kAraNaH aneka kAryonuM je kAraNa hoya te, eka kAraNathI sAyaMkAla saMdhyA samaya, sAMjano TAIma, sUryAsta AsapAsano bhinna-bhinna aneka kAryo thatAM hoya te kAraNane sAdhAraNa kAraNa kALa. kahevAya che. sArthaka prayojanavALuM, kAma sare tevuM, jemAMthI phaLa nIpaje tevuM. sAdhAraNa dravyaH dhArmika sarva kAryomAM vAparavAne yogya evuM ! sAlaMbanayogaH AtmasAdhanAmAM koIne koI paradravyanuM AlaMbana samarpita kareluM je dravya te. levAmAM Ave tevo yoga, tevI sAdhanA. sAdhAraNa vanaspatikAya : anaMtA jIvo vacce eka ja bhogya | sAvadyakarmaH je kAryamAM hiMsA-jUTha-corI-maithuna ane parigrahAdi zarIra prApta thAya te, eka ja audArikamAM anaMtA jIvonuM hovuM ; pApo hoya tevAM kAmo, pApavALAM kAryo. te, tenA sUkSma ane bAdara be bheda che. sAvadhabhAva: pApavALA mananA vicAro, mananA pApiSTa bhAvo. sAdhu : sAdhanA kare che, AtmahitanuM AcaraNa kare te. | sAvadyayogaH pApavALI mana-vacana ane kAyAnI pravRtti. paMcamahavratAdi pALe te (jaina) sAdhu. sAvadhAna : sajAga, barAbara jAgRta, je kArya karavuM hoya temAM sAdhya sAdhavA lAyaka padArtha, pakSamAM je sAdhavAnuM hoya che, jemake | sacoTa ekAgratA, lInatA. parvatamAM "valiM" e sAdhya che. sAzaMsa: phaLanI AzaMsApUrvaka kAryamAM pravRtti karavI te. sAdhyazuddhi : AtmAne karma ane bhavanA baMdhanamAMthI mukta | sAsvAdana: anaMtAnubaMdhI kaSAyanA udayane lIdhe samyaktvathI kaMravApaNAnuM je sAdhya te, sAdhyazuddhi rAgAdi mohadazAnA vamatAM malina AsvAda hoya te, bIjuM guNasthAnaka. tyAganI ja je dRSTi te. sAhityaracanA : jenAthI AtmAnuM hita-kalyANa thAya tevAM devadattA | sAyakala mAnatA pa9
Page #691
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAstronI gUMthaNI karavI te. tene ja sAhityasarjana paNa 1 sevA karI che tevA prabhu. kahevAya che. surapuSpavRSTi : devoe karelAM phUlonI vRSTi, prabhujInA siddhacakra arihaMta-siddha AcArya Adi nava padonuM baneluM je | samavasaraNakAle devo phUlo varasAve che te. cakra te siddhacakra. surabhigaMdhaH atizaya sugaMdha, UMcI gaMdha. siddhapadaH nava padomAMnuM bIjuM pada, bIjuM sthAna, siddha | suraloka: devaloka, devone rahevAnuM sthAna. paramAtmAnuM sthAna. surAsurasevitaH devo ane dAnavo vaDe sevAyelo. vaimAnika ane siddhabhagavAna: ATha karmothI rahita zuddha-buddha-niraMjana azarIrI jyotiSkane deva kahevAya, ane bhavanapati tathA vyaMtarone dAnava paramAtmA. kahevAya che. cAre nikAyathI sevAyelA. siddhazilAH lokanA uparanA agrIma bhAgathI eka yojana nIce | surendra devonA indra, devonA rAjA-mahArAjA . pistAlIsa lAkha yojana lAMbI-pahoLI, vaccethI ATha yojana | suraudya: devono samUha, devonI rAsi, yutha. jADI, cAre bAju UMDAImAM ghaTatI ghaTatI aMte atizaya pAtaLI. sulabhatA je vastu maLavI sulabha hoya, ochA prayatna jaldI sphaTika-ratnamaya je zilA te, tenuM ja bIjuM nAma iSadT maLe tema hoya te. prAbhAA che. suvidhinAtha: A avasarpiNInA navamAM bhagavAnuM. siddhAyatanaH zAzvata mUrtio jemAM che evAM maMdiro. kuTo upara, ! suSamA sukhavALo kALa, avasarpiNIno bIjo Aro jenuM mApa naMdanavanAdimAM, naMdIzvara dvIpamAM ane devalokanA vimAnAdimAM traNa koDAkoDI sAgaropama che. AvAM je zAzvata caityo che te. suSamAduSamA : sukha adhika ane duHkha ochuM che evo kALa, siddhitapaH eka prakArano viziSTatA, jemAM eka upavAsa besaNuM, | avasarpiNIno trIjo Aro, jenuM mApa be koDAkoDI be upavAsa pachI besaNuM ema yAvat ATha upavAsa sudhI javuM te. | sAgaropama che. siddhidAyaka: mokSasukhane ApanAra, mokSa prApta karAvanAra. suSamAsuSamA sukha ja sukhavALo je kALa, avasarpiNIno pahelo sukatakaraNIH uttama kAryo AcaravAM, AtmAhitanA kAryo karavAM. | Aro, jenuM mApa cAra koDAkoDI sAgaropama che. sukatAnumodanA karelAM sArAM kAryonI prazaMsA karavI, anumodanA | susvapraH uttama svama, UMcA kALane sUcavanAruM svapra. karavI, sArAM kAryo karIne rAjI thavuM. susvara : koyalanA jevo madhura kaMTha prApta thAya che. sukhakAraka sukha ApanAra, sukha-AnaMda upajAvanAra. susvAdiSTa : je vastu atizaya mIThI-svAdavALI hoya te. sukhadAyakaH sukha ApanAra, sukha-AnaMda upajAvanAra. sujJa: samaju, pUrvApara vicAra karavAvALo, DAhyo. sukhaprada: sukha ApanAra, sukha-AnaMda upajAvanAra, sUcizreNIH eka AkAzapradezanI jADI ane pahoLI, sAta rAja sukhabodhaH sukhe sukhe samajAya tevuM, je samajavAmAM atizaya | lAMbI soya jevI AkAzapradezonI paMkti. ghaNI mahenata karavI na paDe te, sUtrAnusAriNIH AgamasUtrone anusaravAvALI dharmadezanA. sukhazeliyApaNuM: ArAmIpaNuM, zarIrane ghaNuM sAcavIne kAma sUpalalita : sArI rIte jaNAvAyeluM, adhyAhArathI karavApaNuM. jyAM samajAya te. sutajanma: putrajanma. sUma aMgo zarIramAM rahelAM atizaya jhINAM avayavo-aMgo. sudIpakSa : ajavALiyAvALuM pakhavADiyuM, je divasomAM dina- sUma ekendriya : je jIvonuM zarIra (samUha hovA chatAM paNa) pratidina caMdranI vRddhi thAya te. carmacakSuthI nadekhI zakAya evA pRthvIkAyAdi pAMca sthAvara jIvo. sudhA: amRta, sudhArasa eTale amRtano rasa. sUmatALapudgala parAvartana : utsarpiNI ane avasarpiNInA sudhI: paMDita, vidvAna, viziSTa buddhivALo AtmA. sarva samayone ekajIva mRtyu vaDe kramazaH sparzAsparzIne pUrA kare sudhIraH atizaya dhIrajavALo, gaMbhIra, UMDA ciMtanavALo. temAM jeTalo kALa lAge teTalo samaya, anaMta u.e. kALa. sumatinAthaH pAMcamA bhagavAnanuM nAma. sUkSmadRSTi : UMDI buddhi, jhINI daSTi, pUrvApara saMkalanApUrvaka sumanasaH phUla athavA deva tathA sArA manavALo. vicAra karIne kAma karavAvALI dRSTi. suyogaH uttama yoga, sAro saMyoga, kalyANakArI saMyoga. [ sUkSmadravyapugala parAvartana : audArika Adi vargaNArUpe surapatisevita: IndrothI sevAyelA, je prabhujInI indroe paNa | saMsAramAM rahelA tamAma pagalAstikAya dravyane audArikarUpe FO
Page #692
--------------------------------------------------------------------------
________________ athavA vaikriyarUpe ema koIpaNa eka rUpe grahaNa karIne pUrNai | stotra saMskRta-prAkRta bhASAmAM racAyela prabhunA guNonuM varNana karatAM je kALa thAya te kALanuM nAma sU. 8. pu. 5. " | karanAruM sUtravizeSa. sukSama nigoda: anaMtA jIvonuM eka zarIra te nigoda athavA syAnagRddhiH thINaddhi, piMDIbhUta thaI che Asakti jemAM te, eka sAdhAraNa vanaspatikAya, tevAM asaMkhya zarIronI luMba bhegI thAya | prakAranI ghora nidrA, tenuM ja nAma sthAnadhei paNa che. to paNa je carmacakSuthI dekhAya te sUkSma nigoda. strIvedaH puruSanI sAthe bhoganI abhilASA thAya che, athavA strI sUkSma bhAva pUgala parAvartana : rasasaMbaMdhanAM sarva | AkAre zarIranI prApti thAya te. adhyavasAyasthAnone A ekajIva kramazaH mRtyu vaDe sparzI sparzane | caMDilabhUmi : nirdoSa bhUmi, jyAM jIvahiMsA Adi na thAya pUrNa kare temAM jeTalo kALa thAya te sUkSma bhAva pu. parAvartana. 1 tema hoya tevI bhUmi. sUkSma zarIraH asaMkhya zarIro bhegAM maLe to paNa je carmacakSuthI | sthalacara : bhUmi upara cAlanArAM prANI gAya, bheMsa, bakarI, na dekhI zakAya te. ghoDo, hAthI, kUtarA, bilADAM vagere. sUkama saMparAya : dasamuM guNasthAnaka, jemAM saMjvalana lobha nuM sthAnakavAsI sthAnamAM je (upAzraya AdimAM ja) rahIne dharma sUmarUpe ja mAtra bAkI hoya, bAkInA sarva kaSAyo jyAM upazAnta | karanAra, mUrtine bhagavAna tarIke na svIkAranAra, mUrtimaMdirane hoya athavA kSINa thayelA hoya te. pUjya tarIke na mAnanAra. sUkSma kSetrapugala parAvartana : cauda rAjaloka pramANa saMpUrNa | sthAnayogaH eka prakAranuM Asana-vizeSa, kAyotsarga, paryakabaMdha lokAkAzanA ekeka pradeza pradeze ekajIva kramazaH mRtyu vaDe sparzI tathA padmAsanAdi koI paNa mudrAvizeSamAM mokSane anukULa sparzIne pUrNa kare temAM jeTalo kALa thAya te. AtmapariNAma lAvavA sthira thavuM te. sopakramIH je karma apavartanA vaDe tUTIne nAnuM thAya tyAre temAM sthAnAntaraH eka sthAnethI bIjA sthAne javuM te, cAlu sthAnano kaMIne kaMI upakrama (eTale nimitta) maLe ja te, arthAt nimitta tyAga karavo te. maLavA vaDe karma tUTIne nAnuM thAya te, athavA bhale nAnuM na thAya | sthApanA nikSepaH mukhya vastunI gerahAjarImAM tenI smRti nimitte to paNa mRtyu vakhate nimitta maLe che. te AkAravALI athavA te AkAravinAnI vastumAM mukhya vastuno sohamapati : saudharma nAmanA prathama devalokanA je indra te Aropa karI mukhya vastunI kalpanA karavI che, jemake prabhunI sohamapati. pratimAne prabhu mAnavA. saubhAgyaH sukhavALI sthiti, loko vahAla upajAve tevI sthiti, | sthAvara jIva : sukha ane du:khanA saMjogomAM potAnI IcchA puNyodayavALo kALa, ochuMvatuM kAma karavA chatAM lokone je game ! pramANe je jIva hAlI cAlI na zake, sthira ja rahe che. ja, ruce ja, jene joIne loko AnaMda pAme te. sthAvara tIrtha : jenAthI saMsAra tarAya te tIrtha, eka ja sthAne saubhAgyavatI pativALI strI, saMsAranA sukhavALI strI, je strIne 1 sthira ja rahe tevuM tIrtha te sthAvara tIrtha, jemake zatruMjaya giranAra, joIne loko AnaMdita thAya, prasanna thAya te. Abu, sametazikhara, rANakapura ityAdi. skaMdhaH be athavA bethI adhika aneka pudgalaparamANuono piMDa- ! sthiti kALa, samaya, avasara. samUha te aMdha. sthitighAtaH karmonI lAMbI-lAMbI bAMdhelI sthitine toDIne nAnI stavanaH prabhunA guNagAna karavA, prabhu pAse AtmadoSo pradarzita karavI te, sthitinA agrima bhAgathI utkRSTapaNe seMkaDo karI prabhujInA upakArane gAvA. sAgaropamapramANa ane dhanyathI palyopamano asaMkhyAtano tibukasaMkrama : udayavALI karmaprakRtimAM adayavALI | karmaprakRtinAM dalikono prakSepa karavo. sthitibaMdhaH karmomAM sthitinuM nakkI karavuM te, baMdhAyeluM karma AtmA stutipriya: jene potAnI prazaMsA ja atizaya vhAlI hoya te. | sAthe kyAM sudhI raheze e nakkI thavuM te. stanaprayoga: corane corI karavAnA kAmamAM madadagAra thavuM te. | sthiracittaH manane atizaya sthira karavuM, anya vicArothI rokavuM, tenApahata: corI karIne lAvelA coranA mAlane (sastA bhAva | vivakSita kAmakAjamAM manane parovavuM. AdinA kAraNe) kharIdavo te. sthirabuddhi: Tharela buddhi, sArA-narasA anubhavothI ghaDAyela buddhi, steyAnubaMdhI raudradhyAnaH corI karavA mATeno plAna doravA satata | atizaya sthira gaMbhIra buddhi. tenA ja vicAromAM gUMthAI rahevuM. | skUla vrataH moTAMmoTAM hiMsA, jUTha, corI Adi pApono tyAga 6 1
Page #693
--------------------------------------------------------------------------
________________ rA, karavApUrvakanAM zrAvakanAM vrata. strIe svapuruSamAM ja saMtoSa mAnavo. skUla zarIra moTuM zarIra, dazya zarIra, cakSuthI gocara zarIra.] svapara kalyANakArI : potAnuM ane pArakAnuM kalyANa karanArI snAtrAbhiSeka devoe prabhujIne janma samaye meruparvata upara | vastu. jema navarAvyo, tenA anukaraNarUpe snAtra mahotsava karavo te. | svaparopakAra potAno ane bIjAno upakAra. snigdha sparza : cIkaNo, snehALa sparza. svabhAvadazA : kroghAdi kaSAyo ane viSayavAsanAno kSaya sneharAga: koIpaNa vyakti (athavA vasta) pratyenA snehamAtrathI | karavApUrvaka AtmaguNonI upAdeyatA taraphanI je dRSTi te, je rAga thAya te. parabhAvadazAnA tyAgapUrvakanI je dRSTi. snehAMdha vyakti pratyenA snehamAM aMdha banela mAnavI, svayaMsaMbuddha : je mahAtmAo potAnI meLe ja svayaM pratibodha spardhaka : sarakhesarakhA rasAvibhAga jemAM hoya tevA pAmI, vairAgI banI, saMsAra tyAga kare te. karmapamANuono samudAya te vargaNA, ekottera vRddhinA krame thayelI svarUpasUcaka : vastunA svarUpamAtrane batAvanAruM je vizeSaNa vargaNAono je samudAya te spardhaka. hoya paraMtu Itarano vyavaccheda na karatuM hoya te. spardhAH harIphAI, paraspara adhika caDhiyAtApaNuM. svargaloka: devaloka-devone rahevAnuM sthAna. spRhAH jhaMkhanA, vAsanA, IcchA, abhilASA, Asakti. ! svaliMgasiddhaH paMcamahAvratadhArI evA sAdhupaNAnA liMgamAM je smaraNa : bhUtakALamAM banelI athavA anubhavelI vastu yAda | jIvo kevalajJAna pAmI mokSe jAya che. AvavI te. svastika: sAthiyo, maMgaLa, kalyANa, kalyANanuM pratIka. smRtibhraMzaH yAdazakti na hovI, smaraNazaktino abhAva. | svastrI potAnI patnI, nAtajAtanA vyavahAronA baMdhanapUrvaka RtyanupasthAna: dhArelo samaya bhUlI javo, sAmAyika athavA | prApta karelI potAnI patnI. padhavrata kyAre lIdhuM che ane kyAre thAya che teno samaya bhUlI| svasyAvaraNaH potapotAnuM AvaraNa, jema ke jJAnanuM AvaraNa javo, navamAM ane agyAramAM vratanA aticAra. karanAra karma te jJAnAvaraNIya, darzananuM AvaraNa karanAra karma te svAduvAda : apekSApUrvaka bolavuM, jagatanA sarva bhAvo| darzanAvaraNIya ItyAdi. apekSApUrvaka ja che tethI jema che tema samajavA-samajAvavA. ! I ! svAdhyAyaH AtmAnuM jemAM adhyayana hoya te, AtmAnuM ciMtanasvacchaMdatA mohane lIdhe viveka vinA, hitAhitanI dRSTivinA manana jemAM hoya tevuM AdhyAtmika jJAna bhaNavuM. marajI mujaba vartavuM. svAdhyAyarasikaH adhyAtmajJAnanA ja rasavALo AtmA. svataMtratA: paravazatA na hovI, parAdhInatAno abhAva. ' svasvAvAryaguNa : potapotAnA vaDe AvaraNa karavAlAyaka guNa svadArAsaMtoSa nAta-jAtanA sAMsArika-sAmAjika vyavahArothI, jema ke jJAnAvaraNIya karma vaDe AvAryaguNa jJAna. prApta thayelI potAnI strImAM ja saMtoSa mAnavo. evI ja rIte | hataprAyaH lagabhaga haNAyeluM, ghaNo ja mAra jene mArelo che te, | hIrabalaH ochA baLavALuM, jenuM baLa nyUna thayuM che te. maravAnI najIka pahoMceluM. hInabuddhiH ochI buddhivALuM, jenI buddhi nyUna che te. hariyALIH lIlI lIlI UgelI gADha vanaspati. hanazaktika ochI zakti che jemAM te. harSanAda: atizaya harSa thavAthI karAtI ghoSaNA. huDakasaMsthAna: chaThuM saMsthAna, jemAM badhAM ja aMgo pramANa vinAnAM hArdasama skrayatulya, zarIramAM jema mukhya dya che temavivakSita hoya che te. kAryamAM je mukhya hoya te. hRdayagata bhAvaH haiyAmAM rahelA bhAva, peTamAM rahelI vAta. hiMsAnubaMdhI hiMsanA ja vicAro, hiMsAtmaka vicArono gADha hetu sAdhyane sAdhanArI nirdoSa prabaLa yukti. anubaMdha. hetuvAdopadezikI mAtra vartamAna kALano ja vicAra karavAvALI hitakArI : AtmAnA kalyANane karanAra, samAja AdinA je saMjJA-alpavicAraka zakti. kalyANane karanAra. heya tyajavA lAyaka, choDI devA yogya, hitAvahaH AtmAnA kalyANane ApanAra.
Page #694
--------------------------------------------------------------------------
________________ kSaNavartI eka kSaNamAtra rahenAra, eka samayamAtra vartanAra. | mAyopathamikabhAva : udayamAM AvelA karmane haLavuM kSaNikaH eka kSaNa pachI avazya nAza pAmanAra. (saMdarasavALuM) karIne udaya dvArA bhogavavuM ane anuditane (je kSaNikavAdaH sarva vastuo kSaNamAtra sthAyI che, bIjI ja samaye, karma atyAre udayamAM nathI paraMtu udIraNAnA baLe udayamAM AvI avazya nAza pAmanAraja che evo ekAntamata athata bauddhadarzana.| zake tema che tene) tyAM ja upazamAvI devuM te kSayopazama. tevA kSapakazreNIH mohanIya karmano nAza karatAM karatAM guNaThANAM caDavAM.] prakAranA kSayopazamathI maLelA je je guNo te. 8 thI 12 guNasthAnaka sudhI A kSapakazreNI kahevAya che. kSAyopathamika samyakatva : darzana-saptakanI sAta prakRtionA kSamA : krodhanA prasaMgo hovA chatAM krodha na karavo. gaLI javuM, udita karbhAzane maMdarasavALuM karI bhogavI kSaya karavo ane mAphI ApavI ane mAphI mAgavI. anudita aMzane upazamAvavo te dvArA prApta thayeluM je kSamAyAcanA: ApaNAthI thayelA aparAdhanI mAphI mAgavI. samyakatva te. kSamAzramaNa kSamAnI pradhAnatAvAlA muni. kSINajaMghAbaLa : jenA zarIramAM hAlavAcAlavAnuM arthAt kSayaH pUrvabaddha karmono vinAza karavo. vihArAdi karavAnuM baLa kSINa thayuM che te. kSaNamoha guNasthAnaka: mohanIya karma sarvathA jemanuM kSINa thaI kSayajanyaH karmonA kSayathI utpanna thayelA guNAdi) bhAvo. gayuM che te, kSayopazamaH udayamAM AvelAM karmonI tIvra zaktine haNIne maMda karIne bhogavavI ane anudita karmo je udIraNA AdithI udayamAM | kSIranIravatuM dUdha ane pANInI jema ekameka thAya te. Ave tema che tene tayAM ja dabAvI devAM te. kSIrasamudraH dUdha jevuM che pANI jenuM evo samudra te kSIrasamudra, jenA pANIthI devo meruparvata upara prabhuno janma mahotsava kSayopazamAnuviddhaH kSayopazamathI yukta, mati-zruta jJAnAvaraNIya, Ujave che. acakuM darzanAvaraNIya ane pAMca aMtarAya karmano udaya sadA kSayopazamanI sAthe ja hoya che te. sudhApariSaha: game tevI bhUkha lAgI hoya topaNa sAdhune kahyuM kSAyika bhAva: karmonA kSayathI thanAro je bhAva, kevaLajJAna, kevaLa tevo zuddha-nirdoSa AhAra na maLe to paNa samatA rAkhe paraMtu krodhAdi kare nahIM tathA doSita AhAra le nahIM. darzana, zAyika samyakatvAdi guNo. sAyikavItarAga : mohanIya karmano sarvathA kSaya thavAthI banelA | kSullaka bhava: nAnAmAM nAnA AyuSyavALo je bhava te kSullaka vItarAga, 12-13-14mAM guNasthAnakavALA jIvo. bhava. 256 AvalikAno 1 phullaka bhava thAya che. kSAyikasamyakatva darzanamohanIya saptakanA sarvathA kSayathI prApta kSetragata kSetramAM raheluM. thayeluM je samyakatva che. kSetravRddhiH zrAvakanIma bAravratomAM chaThThA vratano eka aticAra, eka dizAnA mApamAM bIjI dizAnuM mApa umeravuM. jJatiH jJAnapaNuM, jANapaNuM, jANavuM. tAlAvelI. jJAtabhAvaH jANIbUjhIne pApa karAya te. jJAnaprApti jJAna maLavuM, kaMThastha thavuM, yAda rahevuM, sUkSma samaja jJAnaH jANavuM, jANakArI vastu-sthitinI samaja. paDavI. jJAnadravyaH jJAnanI, jJAnanAM sAdhano-pustakAdinI surakSA mATe jJAnavAnuM jJAna jeNe meLaveluM che ke, jJAnavALo AtmA. rakhAtuM dravya. jJAnAcAraH potAnAmAM, paramAM, ane ubhayamAM jJAna kema vadhe jJAnapaMcamI: jJAnanI ArAdhanA mATenI pAMcama, karataka suda | evA jJAnavardhaka AcAro. pAMcama. jJAnAticAra : jJAnanI, jJAnInI ane jJAnanAM sAdhanonI jJAnapipAsA : jJAna bhaNavAnI IcchaA, jJAna meLavavAnI ! AzAtanA tiraskAra-apamAna Adi karavAM te. 63.
Page #695
--------------------------------------------------------------------------
________________ mRtyu. jJAnAtizayaH jagatanA sAmAnya koI paNa mAnavAmAM na saMbhavI | jJAnopayoga : vastamAM rahelA vizeSa dharmane jANavAvALo zake evuM adbhuta saMpUrNa-trikALavartI jJAna. upayoga, tenuM bIjuM nAma sAkAropayoga athavA jJAnAvaraNIya karmaH jJAnane DhAMke evuM je karma te. " vizeSopayoga che. jJAnI mahAtmA: jeone viziSTa jJAna maLeluM che evA mahAtmA. | joyaH jANavAlAyaka, jANavAlAyaka padArtha. prakSipta zabdonA artho) anavadhAnatA: pramAda, binaupayoga dazA, bekALajI, arthanuM nirUpaNa karanAra graMthadarzanazAstra. vismRta thayela bhUlI javAyela, vIsarI gayeluM, yAdana AveluM. | trasareNu sUkSma raja. ananta paramANuono samudAya. paripATI krama, anukrama. trasanADIH 1 rAja pUrva-pazcima uttara-dakSiNa pahoLI ane cauda vipralaMbhaH viyoga, viraha, chUTA paDavuM, athavA chetaravuM. rAja UMcI evI bhUmi ke je bhUmimAM je trasajIvo janma-mare che pratyutavidhvasa: vinono vinAza, aMtarAyono nAza. te bhUmi. viniyoga karavoH vAparavuM, yathAsthAne joDavuM. dravyaliMgI sAdhu: je mAtra sAdhunA veSane ja dhAraNa kare che, paraMtu antarikSa AkAza, gagana. sAdhutAnA guNo jemAM nathI te. narakapAladeva nArakInA jIvone du:kha ApanArA devo, arthAt paMDitamaraNaH saMlekhanA Adi viziSTha tapa ane samAdhipUrvakanuM paramAdhAmI devo. akAlamRtyu : akasmA maraNa hovuM, mRtyunuM koI pakSadharmatA hetunuM pakSamAM hovuM, jema ke dhUmavALo A parvata che. nimittavizeSathI anavasare AvavuM. vacanAmRta vacanarUpI amRta, arthAt amRta samAna vacano. atIndriyapratyakSaH indriyonI sahAya vinA AtmAne sAkSAt sakala jagata hitakAriNI: saMpUrNa jagatanuM hita karanArI vANI. viSayano bhAsa thAya te, avadhi Adi traNa jJAno. bhavAbdhitAriNIH saMsArarUpI samudrathI tAranArI vANI. anyayogavyavacchedaH anya darzanakAronI je je mAnyatAo che sahajAtmasvarUpa paramaguru: zrI tIrthakara bhagavatto svAbhAvika tenuM khaMDana. anaMta-jJAna-darzana ane cAritranA svarUpavALA che, tathA sarvazreSTha ayogavyavacchedaH jaina darzanamAM je je mAnyatAono asvIkAra vANI prakAzanAra hovAthI paramaguru che. karAyelo che te te mAnyatAonuM yuktipUrvaka khaMDana. kRta-kArita-modanaH meM je je pApo karyA hoya, karAvyAM hoya ane arthapattinyAyaH je artha zabdathI spaSTa na kahevAyo hoya paraMtu | anumoghAM hoya, te pApo. arthathI samajAto hoya te. bhavaduHkhabhaMjaka saMsAranAM sarva duHkhone toDI nAkhanArA. kAlakUTaviSaH tatkALa mRtyu ja karAve tevuM utkRSTa jhera. saccidAnaMdasvarUpa paramAtmA samyajJAnanA AnaMdasvarUpa che, kAlANu: aneka AkAzapradezamAM rahelA kAladravyanA ekeka chaTA pUrvajJAnamaya svarUpavALaA che. chUTA aNu. (ema digaMbara AmnAya mAne che.) kailaukya prakAzaka: traNe lokano prakAza karanArA, sarva bhAvo kuzAstra : sarvajJapraNIta zAstrothI viruddha bhAvo je zAstromAM jANanArA. che te. svaparaprakAzajJAnaH jema dIpaka potAne (dIvAne) ane ghaTapaTane kulakara yugalika kALanI samApti thavAnA avasara upara rAjaya, ema bannene jaNAve che tema jJAna paNa jJAnane ane viSayane ema lagna, nIti AdinA pravartaka puruSo, maryAdAo pravartAvanAra. ! bannene jaNAvanAruM che. kharakarma kaThora kAryo, jemAM ghaNA jIvonI hiMsA hoya te. jinazAsanonnatikarA: jaina zAsanano prabhAva vadhAranArA. caramazarIrI chelle ja zarIra jene che te, arthAta A bhava pachI] ratnatrayArAdhakA : jJAna-darzana ane cAritra A ratnatrayInuM jene bIjo bhava karavAno nathI te. ArAdhana karanArA.
Page #696
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratidinaH dararoja, haMmezAM. taHloha pada dhRti samIjI: graMthibheda karyA pachI kadAca koI jinApAdayugaH jinezvara paramAtmAnuM caraNayugala. pApamAM pravRtti karavI paDe to paNa te tapelA loDhAnA sthAna upara jagatutracittaharaiH traNe jaganA cittone haraNa kare evAM stotro paga mUkavA tulya che, bAhyAbhyatara nigraMtha bahArathI ane aMdarathI (dravyathI ane svargasopAna paramAtmAnuM darzana e svarganuM pagathiyuM che. bhAvathI) nigraMtha (sAdhu) thavuM te. duritadhvasiH pApono nAza karanAra. audasinyavRttiH sukha ane duHkha upara rAga ane dveSa choDI vAMchitapradaH manavAMchita ApanAra. parama madhyasthapaNuM rAkhavuM te. ajJAnatimirAndhAnAM ajJAnarUpI aMdhakArathI aMdha banelAne. suradyumaH kalpavRkSa. pANakkamaNe prANa cAMpyA hoya. jJAnAMjanazalAkyA: jJAnarUpI aMjananI saLI AMjavA vaDe. bIyakkamaNe bIja cAMpyAM hoya. cakSurunmIlitaM yena jenA vaDe cakSu udhADAya che te gurujIne. mukitapadadAtA : muktinA sthAnane (mArgane) ApanArA kammadRviNAsaNa ATha karmono vinAza karanArA. he prabhu! jagabhAvaviakhkhaNa : jagatanA bhAvone jANavAmAM vicakSaNa. patiraMjana tanatApaH patine raMjita (khuza) karavA mATe zArIrika duhaduriakhaMDaNa duHkha ane pApono vinAza karanArA. ghaNuM kaSTa sahana kare te. TaLyuM deha abhimAna : te gurujIne praNAma karuM chuM ke jeoe koI kaMtakAraNa kASThabhakSaNa kare re : koI koI jIvo potAnA ApelA jJAnathI deha e ja huM AtmA chuM evuM abhimAna dUra patine maLavA AdinAM) kAraNe kASThamAM baLI maravA AdinI thayuM che. pravRtti kare. AtmaratnadAtAra: AtmAnA zuddha-svarUpamaya ratnane ApanArA. AMkhaDI aMbuja pAMkhaDIH he prabhu, ApanI AMkha kamaLanI pAMkhaDI guNagaNaratnabhaMDAraH he prabhu! tame guNonA samUharUpI ratnonA tulya che. bhaMDAra cho. bhavasthitiparipAka: saMsAramAM janma-maraNa thavAnI je sthiti, yogakathA bahaprema: yoganI kathA jayAre ane jayAM cAle tyAM | tenuM pAkI javuM, pUrNa thavA AvavuM. ghaNA ja bahumAnathI sAMbhaLavA jAya te. chillara ho rati pAme marAlaH thoDa pANImAM haMsa prIti kema dekhe nijaguNahANa : potAnAmAM guNo ochA ja che ema je { pAme. dekhe te. magaroliyo paththaraH eka evo viziSTa paththara ke je game tevo trAsa ghare bhavabhaya thakIH saMsAranI (sAnukULa ke pratikULa) tamAma megha varase to paNa bhIMje nahIM. paristhiti duHkha ja ApanArI che ema samajI tenA bhayathI prazamarasanimagnaH atizaya zAntarasamAM DUbeluM. sadAkALa manamAM kheda dhAraNa kare che. kAminIsaMgazUnya strInA saMyogathI rahita. strI vinAnA. bhava mAne duHkhakhANaH saMsAra e du:khonI khANa ja che ema zastrasaMbaMdhavaSyamu: zastronA saMbaMdhathI rahita. mAne. 65
Page #697
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'gAdhirAja prakAzananA AdhArastaMbha. voharA mathuribena cImanalAla tribhovanadAsa parivAra mahendrabhAI - sarojabena tejasa-mikI, pArasa-sapanA, zreyAMsa-nidhi lIlAmaNi Devaloparsa (amadAvAda - tharAda) adANI zAntAbena zAntilAla bhudaramala parivAra suputra-putravadhu : mahAsukhabhAI - suvaNabina (tharAda) vinodabhAI - raMjanabena vasaMtabhAI - puSpAbena gautamabhAI - prItibena rAjezabhAI - zilInabena adANI ekSaporTa (amadAvAda - muMbaI) mAtuzrI jeThIbahena cImanalAla mUlacaMdabhAI zeTha parivAra (daiyapa - tharAda - muMbaI) girizabhAI - kAMtAbenA zAMtibhAI - caMdrIkAbena sva. sevaMtibhAI prakAzabhAI - alpAbena alpeza, bhAveza, vijaya, hArdika, raNavIra (gajI). adANI babubena cunIlAla nAgaradAsa parivAra (tharAda - surata - muMbaI) naTubhAI - kAMtAbena, pravINabhAI - savitAbena. lalitabhAI - vimaLAbena, nitInabhAI - alakAbena vijayabhAI - divALenA AziSa, zaiSava, anuja, rUSabha, cetya, hidaya ema. sureza eDa kAM mAtuzrI sva. jAsudabena choTAlAlA | vIracaMda voharA parivAra vasaMtabhAI - jAgRtibena, prAcI - zAzvata vinodabhAI - prItibena, sRSTi - kuMja bhAgyaratna gupa (dUdhavA - surata) vorA gagaladAsa rIkhavacaMda parivAra (tharAda - amadAvAda) haste - vAghajIbhAI (vizvAsa) jignezabhAI - sejalabena cetanabhAI - rUpAlIbena hiteSabhAI - prItibenI jainama, virAja, dipa, namya, prAhi desAI zAMtAbena kAMtilAla amulakhabhAI parivAra (tharAda - surata - muMbaI) girizabhAI - suzIlAbena, praphullabhAI - rasIlAbena guNavaMtabhAI - vimalAbena, bIpInabhAI - caMdrAbena rajanIbhAI - surekhAbena, parezabhAI - hInAbena vipulabhAI - nikitAbena, vijayabhAI - varSAbena, zreya - AyuzI.
Page #698
--------------------------------------------------------------------------
________________ ' granthAdhirAja prakAzananA AdhArastaMbha - morakhIyA babIbena vADIlAla maNilAla parivAra (lavANA - surata) - vorA zAMtAbena mahAsukhalAla cImanalAla parivAra (tharAda - borIvalI - muMbaI) rajanIbhAI - alakAbena putra - nemikumAra 5 riddhi enDa kaMpanI dozI tArAbena ramaNalAla cunIlAla khetazIbhAI parivAra sva. dozI sIlAbena vasaMtalAlanA smaraNArthe vasaMtabhAI - rITAbena dIlIpabhAI - alakAbena manISabhAI - alpAbena vinayabhAI - aMzIbena vorA maMjulAbena vAghajIbhAI khemacaMdabhAI parivAra | (dUdhavA - surata) sevaMtibhAI - alakAbena azokabhAI - DIMpalabena vipulabhAI - vINAbena dhAnerA nivAsI bhAvibena nagInadAsa morakhIyA, haste - zAntibhAI - babubena * bAbubhAI - vaSabina ramaNikabhAI - jAsudabenA kAMtibhAI - vimalAbena vijayameTala siMDIkeTa muMbaI | adANI sva. vAghajIbhAI vIracaMdabhAI parivAra - bhoraDuvALA sva. zAMtAbena vAghajIbhAI putra-pautra - bAbulAla - guNavaMtIbena vikramakumAra - prajJAbena, manISakumAra - rUpalabena hirenakumAra - nikitAbena nakSatra, artha, kartavya, mokSI, cakSu, hira 'bhAgyaratna grupa (surata) rasva. zAMtAbena mizrImalajI tejamalajI mahetA parivAra (nenAvA - vaDodarA) maphatabhAI - badAmIbena dIlIpabhAI - vimalAbena mukezabhAI - lakSmIbena araviMdabhAI - zAyatibena rAja, jigneza, vIkkI, RSabha, pratika, manISa, mehula gurUbhakta parivAra (bhInamAla - surata)
Page #699
--------------------------------------------------------------------------
_
Page #700
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahApuruSa ke jisa zabda yA vAkya se tumhArI jindagI badala jAye basa ! vaha zabda aura vAkya hI tumhArA "gurumatra hai AKS ADDtey SETTA DESIGN BY ARYA GRAPHICS - 9925801910 PRINTED BY : KALPATARU OFFSET 9825042651