Shraddha Pratikramana Sutra Prabodh Tika 1

Author(s): Bhadrankarvijay, Kalyanprabhavijay, Amrutlal Kalidas Doshi
Publisher: Jain Sahitya Vikas Mandal

Page 294

૨૧૨ શ્રી શ્રાદ્ધ-પ્રતિક્રમણ-સૂત્ર પ્રબોધટીકા-૧ નિયમ એટલે પ્રતિજ્ઞા, વ્રત, નિશ્ચય કે ઠરાવ. અહીં કરેમિ ભંતે ! સામાä સાવર્ક્સ નો વિશ્વામિ એ બે વાક્યો પ્રતિજ્ઞારૂપ છે; તેને ઓળખાવવા માટે આ શબ્દ વપરાયેલો છે. પમ્બુવાલામિ-[કર્ષા-પર્યાપાસના કરું, સેવું.
પાસે-શબ્દ પામ્ -ઉપાસના કરવી, સેવા કરવી તેનું ઉત્તમપુરુષનું એકવચન છે. તે પર્યુ (ર+૩૫)+ગનો બનેલો છે. પર્યુષ વિશેષતા કે વધારો બતાવે છે અને આમ્ ધાતુ બેસવાના અર્થમાં છે. એટલે વધારે વાર પાસે બેસી રહેવું, વળગી રહેવું, નિશ્ચલ રહેવું, સેવા કરવી, ઉપાસના કરવી આદિ અર્થમાં તે વપરાય છે.
સુવિહેં-જુલ્લિવિF]-બે પ્રકારે, કરવા અને કરાવવારૂપ બે પ્રકારે.
સૂત્રમાં તો પહેલા વિર્દ શબ્દથી પાપના બે પ્રકારો કહીને પછી તિવિષે શબ્દથી ત્રણ સાધનો કહ્યાં છે. એ અનુક્રમથી તો ન કરેમિ ન #ામ મળvi વાયા gિu એવો પાઠ રાખવો જોઈએ, કારણ કે વ્યાખ્યા
થોદ્દેશં-નિર્દેશ: અર્થાત્ પ્રતિજ્ઞાત ક્રમથી કરવી જોઈએ. તેને છોડીને અહીં ઊલટો ક્રમ કેમ રાખ્યો ? તેનું સમાધાન એમ છે કે-પાપમાં સાધનોની પ્રાધાન્યતા જણાવવા તે પહેલાં કહ્યા અને વ્યાપારની ગૌણતા જણાવવા તે પછી કહ્યાં છે; વસ્તુતઃ વ્યાપાર સાધનોને આધીન છે, કારણ કે-સાધન હોય તો વ્યાપાર થાય અને સાધન ન હોય તો વ્યાપાર થઈ શકે નહીં. અહીં મને વાયા વા એમ કહી મન, વચન, અને કાયાની પાપવ્યાપારમાં મુખ્યતા છે, તેથી પાપવ્યાપારો તે તે યોગને આધીન છે-એમ જણાવવા આ ઉત્ક્રમ રાખેલો છે,
–(ધર્મસંગ્રહ પૃ. ૨૪૩) તિવિ-[વિશેન]-ત્રણ પ્રકારે, મન, વચન અને કાયા એ ત્રણ પ્રકારે.
મનેvi-[મન]-મન વડે.
આ પદ મળ-મનનું તૃતીયાનું એકવચન છે. આત્માથી ભિન્ન, દેહવ્યાપી અને પુદ્ગલ નિર્મિત જે વસ્તુ વડે આત્મા મનન, વિચાર કરી શકે છે, તે મન કહેવાય છે.