Book Title: Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 09 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
३६२
भगवतीसूत्रे हे गौतम ! अहं पुनरेवं वक्ष्यमाणप्रकारेण आख्यामि यावत्-भाषे, प्रज्ञापयामि, प्ररूपयामि,-एवं खलु जंबुद्दीवादिया दीवा, लवणादिया समुद्दा संठाणओ एगविहिविहाणा, वित्थारओ अणेगविहिविहाणा' एवं खलु वक्ष्यमाणरीत्या जम्बूद्वीपादिका द्वीपाः, लवणादिकाः समुद्राश्च संस्थानतः आकारेण वृत्ताकारतया एकविधिविधानाः एकेन विधिना-प्रकारेण विधानं व्यवस्थानं येषां ते तथाविधाः एक सदृशाः सन्तीत्यर्थः, किन्तु विस्तारतः देयेण विशालतया अनेकविधिविधाना:अनेकेन विधिना-प्रकारेण विधानं येषां ते तथाविधाः नैकसदृशाः सन्तीत्यर्थः, तेषां द्विगुणद्विगुणविस्तारत्वात् , 'एवं जहा जीवाभिगमे जाव सयंभूरमणपज्जवसाणा, अस्सि तिरियलोए असंखेज्जा दीवसमुद्दा पणत्ता समणाउसो ?' एवंसंठाणओ एगविहिविहाणा, वित्थारओ अणेगविहिविहाणा' कि इस लोक में-मध्यलोक में जम्बूद्वीप आदि द्वीप और लवणसमुद्र आदि समुद्र संस्थान-आकार की अपेक्षा एक जैसे एवं विस्तार की अपेक्षा अनेक प्रकार के हैं। क्यो कि इनका विस्तार दूना २ कहा गया है। बीप की अपेक्षा समुद्र का और समुद्र की अपेक्षा द्वीप का इस प्रकार से विस्तार-विशालता इनकी सिद्धान्तकारों ने कही है । ' एवं जहा जीवाभिगमे जाव सयंभूरमणपज्जवसाणा, अस्सि तिरियलोए असं खेज्जा दीवसमुद्दा पण्णत्ता समणाउसो!' इस प्रकार से जीवाभिगम सूत्र में वर्णित रीति के अनुसार इस तिर्यग्लोक में-मध्यलोक में स्वयंभूरमण तक असंख्यात द्वीपों और असंख्यात समुद्रों का अस्तित्व प्रकट किया गया है. जीवाभिगम सूत्र का पाठ जो कि वहां तृतीय प्रतिपत्ति
से प्र३पित ४३ छु , “ एवं खलु जंबुद्दीवादिया दीवा, लवणादिया समुद्दा, संठाणओ एगविहि विहाणा, वित्थारओ अणेगविहिविहाणा" - सोमांમધ્યકમાં જંબુદ્વીપ આદિ જે દ્વીપે અને લવણસમુદ્ર આદિ જે સમુદ્રો છે, તેઓ સંસ્થાન (આકાર) ની અપેક્ષાએ એક સરખા આકારવાળા-ચૂડીના આકારના–છે. પરંતુ તેઓ વિસ્તારની અપેક્ષાએ અનેક પ્રકારના છે, કારણ કે તેમને બમ બમણે વિસ્તાર કહ્યો છે. દ્વીપ કરતાં સમુદ્રને અને સમુદ્ર કરતાં દ્વિીપને આ પ્રકારને વિસ્તાર (વિશાળતા) સિદ્ધાંતકારોએ કહેલ છે. " एवं जहा जीवाभिगमे जाव सयंभूरमणपज्जवसाणा, अस्सिं तिरियलोए असंखेज्जा दीवसमुद्दा पण्णत्ता समणाउसो!" मा शत पालिराम सूत्रमा वर्णित રીત અનુસાર આ તિર્યશ્લોકમાં સ્વયંભૂરમણ સમુદ્ર સુધીમાં અસંખ્યાત દીપે અને અસંખ્યાત પ્રમુદ્રોનું અસ્તિત્વ પ્રકટ કરવામાં આવેલ છે. જીવા
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૯