Book Title: Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 09 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
३९८
भगवती सूत्रे
,
पन्नते' हे गौतम! लोकः सुपतिष्ठक संस्थितः सुपतिष्ठकं- संस्थापनकं घटस्था पनोपकरणं, तस्मिन् स्थापितं घटादि ग्रहीतव्यम् तादृशेनैव लोकसादृश्योपपत्ति संभ वात्, तदाकारो यथा - इति, तदेव दर्शयति- 'तंजदा - हेट्ठा वित्थिन्ने मज्झे संखिते जहा समसए पढमुद्देसए जाव अंत करेंति' । तद्यथा - अन्ते विस्तीर्णः मध्ये संक्षिप्तः यथा सप्तमशतके प्रथमोदेश के प्रतिपादितस्तथैवावापि प्रतिपत्तव्यः, यावत् - उपरिविशालः अधः पल्यङ्कसंस्थानसंस्थितः मध्ये वरत्रत्रविग्रहीतः वरवज्रमध्यभागवत् प्रतलः, उपरि ऊर्ध्वमृदङ्गाकार संस्थितः, तस्त्रिश्च खलु शाश्वतेलोके अन्ते विस्तीर्णे, मध्ये संक्षिप्ते उपरि विशाले, अधःालयङ्कसंस्थानसंस्थिते,
,
आकार जैसा कहा गया है । घट जिस पर रक्खा जाता है ऐसा उपकरण का नाम सुप्रतिष्ठक है । इस पर स्थापित हुआ घटादि पदार्थ सहित यह यहां ग्रहण करना वाहिये. क्यों कि ऐसी स्थिति में ही लोक के आकार का साद्रश्य घट सकता है। यह नीचे विस्तृत, मध्य में संकीर्ण और फिर विस्तृत होकर ऊपर में संकीर्ण होता है। इसका आकार टोकामें दिया है सो इसके अनुसार समझ लेवें. दोनों हाथ फैला कर-कटि पर दोनों हाथ रखने पर मनुष्य का जैसा आकार बन जाता है-ठीक इसी प्रकार से यह आकार होता है। इसी बात को सूत्रकार 'तं जहा हेट्ठा वित्थिन्ने, मज्झे संखिते, जहा सत्तमसर पढमुद्देस जाव अंत करेंति' जिस प्रकार से सप्तमशतक के प्रथम उद्देशक में लोक के आकार का प्रतिपादन किया गया है वैसा ही आकारप्रतिपादन यहां पर भी करना चाहिये - यह लोक नीचे विस्तीर्ण मध्य में संक्षिप्त-संकीर्ण है. ऊपर में ऊर्ध्वमुख वाले मृदङ्ग के आकार લેાકના આકાર સુપ્રતિષ્ઠના આકાર જેવા હય છે. જેના પર ઘડે રાખવામાં આવે છે, તે સાધનને સુપતિòક કહે છે. ઘટાદિ પદા સહિત તે ઉપકરણના આકારને અહી સુપતિષક કહેવામાં આવેલ છે, કારણ કે એવી સ્થિતિમાં વિચાર કરવામાં આવે તે જ લેકના એવા આકાર ઘટાવી શકાય છે. તે નીચેયી વિસ્તૃત, મધ્યમાં સંકીણુ અને ફરીથી વિસ્તૃત થઈ ને ઉપર જતાં સંકીણુ' હાય છે. બન્ને પગ પહોળા કરીને તથા બન્ને હાથ કેડ ૫૨ રાખીને ઉસેલા મનુષ્યના જે તે આકાર હે.ય છે. તેને આકાર ટીકામાં દેખાડવ્યા પ્રમાણે સમજી લેવે.
है,
४ वातने सूत्रमारे नीथेना सूत्रपाठ द्वारा प्रष्ट छुरी छे- " तंज- हेट्ठा वित्थिन्ने, मज्झे संखित्ते, जहा सत्तमसए पढमुद्देस जाव अंत करेंति સાતમાં શતકના પહેલા ઉદ્દેશામાં લાકના આકાર વિષે જેવું પ્રતિપાદન કરવામાં આવ્યું છે, એવું પ્રતિપાદન અહી... પણ કરવું જોઈએ, આ લેાક નીચે વિસ્તીણુ છે,
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૯
""