Book Title: Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 09 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका २० ११ उ० १० सू० १ लोकस्वरूपनिरूपणम् ३९१ तदुक्तम्-'आगासस्स पएसा उच्च अहेय तिरियलोए य। जाणाहि खेत्तलोयं, अणंतजिणदेसिण सम्म ॥१॥
छाया-आकाशस्य प्रदेशाः, ऊर्ध्वंच, अधश्च तिर्यग्लोके च, जानी हि क्षेत्रलोकम् अनन्तजिनदेशित सम्यक् ॥ इति, ॥ 'काल: समयादिः तद्रूपो लोकः काललोकः तथाचोक्तम्-' समयावलीमुहुत्ता दिवसअहोरत्तपक्खमासाय ।
संवच्छरजुगपलिया, सागर उस्सप्पिपरियट्टा॥ १॥ छाया-समयावलिमुहूर्ताः दिवसाहोरात्रपक्षमासश्च ।
संवत्सरः युगपल्यानि, सागरोत्सर्पिणी परिवर्ताः। इति । परिवर्त इति पुद्गलपरावर्तः, भावरूपो लोको भावलोकः, स च द्विविधः-आगमतः, नोआगमत श्च, तत्रागमतो लोकशब्दार्थज्ञस्तत्र चोपयुक्तो भावरूपो लोकः, नो आगमतस्तु भावाः-औदयिकादयस्तद्रपो लोको भावलोकः, तथा चोक्तम्-"ओदइए, क्षेत्ररूपलोक का नाम क्षेत्रलोक है ! सो ही कहा है-'आगासस्स पएसा उच्च अहे य तिरियलोए य, जाणाहि खेत्तलोयं अणंतजिणदेसियं सम्म' आकाश के प्रदेश, ऊँचे, नीचे, तिरछे सर्वत्र है इसी का नाम अनन्तजिने न्द्रों द्वारा कहा गया क्षेत्ररूप लोक है । काल, समय आदिरूप काललोक है. तथा चोक्तम्-'समयावली मुहुत्ता' इत्यादि । समय आवली, मुहूर्त, दिवस, अहोरात्र, पक्ष, मास, संवत्सर, युग, पल्य, सागर, उत्सर्पिणी
और परिवर्तन अवसर्पिणी ये सब कालरूप लोक हैं, भावरूप लोक का नाम भाव लोक है-यह भावरूप लोक आगम और नो आगम की अपेक्षा से दो प्रकार का कहा गया है-आगम की अपेक्षा भावलोक वह है, जो लोक शब्द के अर्थ का ज्ञाता है और उसमें उपयुक्त है.नो आगमकी अपेक्षा भावलोक औदयिक आदि भावरूप है सो ही कहा है-'ओदइए'
___“आगासस्स पपसा उइट' च अहे य तिरियलोए य, जाणाहि खेत्तलोय अणंतजिणदेसिय सम्म" माशना प्रश थे, नीये अने तिर७i, मेम સર્વત્ર હોય છે. તેનું જ નામ જિનેન્દ્રોદ્વારા કથિત ક્ષેત્રરૂપ લેક છે. કાળ, समय मा ३५ ४imats छे. यु. ५ छ - "समयावलीमुहुत्ता"
त्यादि. समय, माली, भुत, हिस, महारा, पक्ष, मास, १५, युग, પલ્ય, સાગર, ઉત્સર્પિણું અને પરિવર્તન (અવસર્પિણું), એ બધાં કાળરૂપ લેક છે. ભાવરૂપ લેકને ભાવલોક કહે છે. તે ભાવરૂપ લેક આગમ અને નેઆગમની અપેક્ષાએ બે પ્રકારને કહ્યો છે. આગમની અપેક્ષાએ ભાવલોક એ છે કે જે લોક શબ્દના અર્થને જ્ઞાતા હોય છે અને તેમાં ઉપયુક્ત હોય છે. આગમની અપેક્ષાએ ભાવલેક ઔદાયક આદિ ભાવરૂપ છે. એજ વાત
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૯