Book Title: Tattva Nirnayprasad
Author(s): Vallabhvijay
Publisher: Amarchand P Parmar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/020811/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra / / anaMtalabdhinidhAna zrI gautamasvAmine namaH // // yoganiSTha AcArya zrImad buddhisAgarasUrIzvarebhyo namaH / / // kobAtIrthamaMDana zrI mahAvIrasvAmine namaH // AcArya zrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira Websiet : www.kobatirth.org Email: Kendra@kobatirth.org www.kobatirth.org punitapreraNA va AzIrvAda rASTrasaMta zrutoddhAraka AcAryadeva zrImat padmasAgarasUrIzvarajI ma. sA. zrI jaina mudrita graMtha skeniMga prakalpa graMthAMka : 1 mahAvIra zrI mahAvIra jaina ArAdhanA kendra AcAryazrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira kobA, gAMdhInagara - zrI mahAvIra jaina ArAdhanA kendra AcAryazrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira kobA, gAMdhInagara-382007 (gujarAta) (079) 23276252, 23276204 pheksa: 23276249 jaina / / gaNadhara bhagavaMta zrI sudharmAsvAmine namaH / / // cAritracUDAmaNi AcArya zrImad kailAsasAgarasUrIzvarebhyo namaH / / amRtaM ArAdhanA tu kendra kobA vidyA Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Wan zahara zAkhA AcAryazrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira zahara zAkhA AcAryazrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira traNa baMgalA, Tolakanagara parivAra DAiniMga haoNla kI galI meM pAlaDI, ahamadAbAda - 380007 (079) 26582355 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ||shraa|| tattvanirNayaprAsAda. TATVANIRNAYAPRASAD. 36 staMbha. mastAvanA, upodghAta, graMthakartAkA saMpUrNa janmacaritra aura bahutasI tasvIre (chabI), raMgIna vaMzavRkSa vagairahake sAtha. jaina zvetAMbara-tapagacchAcArya zrImadvijayAnaMdasUri (AtmArAmajI) viracita. saMzodhanakartA muni zrI vallabha vijayajI. prasiddhakatI amaracaMda pI0 paramAra. naM. 523, pAyadhunI, muMbaI. muMbaI. iMduprakAza nAITasTaoNka ke. lI0 ma chApakara prasiddha kiyA. vIra saMvat 2428. vi0saM0 1958. 30 sa0 19.2. Atma saMvat 6. For Private And Personal Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir yaha graMtha 1867 kA 25 mA ekaTa mujiba rajIsTarDa karavAkara prasiddhaka ne saba hakka svAdhina rakhe haiM.) sUcanA. nIce mAphaka yaha pustaka tIna tarahase prasiddha kiyA gayA hai. (1) mUlagraMtha, prastAvanA, upodghAta janmacaritra, chavIoM, vaMzavRkSavAla saMpUrNa graMtha. (pRSTa saMkhyA-880) (2) mAtra mUlagraMtha aura graMthakartAkI tasvIra. (pRSTa saMkhyA-744) (3) prastAvanA, caritra, chavI oM, vaMzavRkSa vagairahakA nyArA pustaka (pRSTa saMkhyA-136) graMtha milanekA pattA:-amaracaMda pI. paramAra, prasiddhakartA, pAya dhuNI-muMbaI. zA. bhImazI mANeka mAMDavI-muMbaI; mAMgarola jainasabhA, pAyadhuNI-muMbaI. zrI AtmAnaMda jainasabhA, lAhora; jainadharma prasAraka sabhA, bhAvanagara; aura tamAma pustaka becanevAloMke pAsa, jaina pAThazAlA oMmeM vagairaha. For Private And Personal Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra anukrarmANakA. www.kobatirth.org prathama staMbha - prAkRta bhASA aura vedoMkA saMkSepa varNana. maMgalAcaraNa matamatAMtaroM ke pustakaviSayaka vivecana prAkRta bhASAviSayaka zaMkAsamAdhAna vedoMmeM jo varNana hai tisakA saMkSepa mAtra digdarzanarUpa bIjaka dvitIya staMbha- - devaviSayaka varNana mahAdeva svarUpakA varNana vastumAtra syAdvAda mudrA karake mudrita hai| svayaMbhU varNana zivazaMkarAdi nAmoMkA varNana .... .... .... 25-83 25 26 31 31 38 ekahi jina an brahmA viSNu mahAdeva rUpa vyAtmaka hai, anya nahIM.... laukika brahmAviSNumahAdeva meM unakehI zAstradvArA jJAnadarzana cAritra nahIM hai 42 jJAnadarzana cAritrarahita mukti ke vAste nahIM hote haiM, arhan zabdakA svarUpa. 73 aSTa pratihArya kA varNana tathA bhartRharike kathAnusAra brahmAdikA svarUpa ityAdi varNana DAGD tRtIya staMbha-- zrI hemacaMdrAcAryakRta zrIvIradvAtriMzikAkA artha nirmANa kiyA hai| dvAtriMzikA artha likhanekA prayojana .... 8000 For Private And Personal .... .... **** Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir **** .... **** 99.9 .... 83-118 83 84 86 87 stutikArakA maMgalAcaraNa AtmarUpa zabdakA aura paramAtmAkA artha mahAvIra aura hemacaMdrAcAryakA praznottara rUpa kAvya stutikArakI nirabhimAninatAkA aura pUrvAcAyoMkI bahumAnatAkA kAvya 86 bhagavAna meM ayoga vyavacchedakA kAvya asat upadezakapaNekA vyavacchedakA kAvya, navatatva, veda, bauddha, sAMkhyAdi anyamatavAloMkA kathana turaMgazRMga samAna hai bhagavAna meM vyartha dayAlupaNekA vyavacchedakA kAvya asatya pakSapAtiyoMkA svarUpa bhagavAn ke zAsanakA mahatva varNana bhagavAna zAsanakA zaMkAkArako upadeza .... **** .... .... **** 9836 .... .... .... .... 1 4 **** 13 **** 77 88 92 93 94 95 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 0 0 - 0 - G 0 anya AgamoMke pramANa honemeM hetu .... .... .... .... .... .... bhagavatpraNIta Agamake pramANa hone meM hetu .... ..... bhagavatke satyopadezakA khaMDana karanekI paravAdIkI azakyatA.... .... 98 ye azakyatA hote hube bhI anyamatAvalaMbI tisakI upekSA kyoM karate / haiM usakA uttara .... .... .... .... .... .... .... 99 tapa aura yogAbhyAsAdiseM mokSaprAptI hovegI to jineMdrakA mArga aMgIkAra karanekI kyA AvazyakatA? tisakA uttara .... ..... .... 99 paravAdiyoMkA upadeza bhagavatke mArgako kiMcinmAtra bhI kopa vA Akroza . nahIM kara sakate haiM. .... .... .... .... paravAdiyoMke matameM je upadrava huai haiM ve bhagavAnke zAsana meM nahI huve / / 101 paravAdIyoMke adhiSThAtAkI paraspara viruddha bAteM .... .... ayoga vastuyoMkA punaH vyavaccheda .... .... .... 107 bhagavAnake upadezakI barAbarI anyamata nahIM kara sakatA. .... 108 paratIrthanAthoMne jineMdrakI mudrAbhI nahIM sIkhI.. arihaMta, ziva, viSNu aura brahmAkI mUrti. .... .... bhagavaMtake zAsanakI stuti. .... .... .... .... 111 stutikArane do vastuyeM anupama karI haiM..... .... ajJAniyoM ko prati bodha karanekI stutikArakI asamarthatA. .... bhagavAnkI dezanA bhUmikI stuti ..... .... .... .... 112 para devoMkA sAmrAjya vRthA siddha kiyA hai .... .... asatvAdI aura paMDita janoMke aura matsarI janake lakSaNakA varNana 114 paravAdIyoM samakSa avaghoSaNA apanA pakSapAtarahitapaNA bhagavaMtakI vANIkI stuti .... .... .... .... .... .... 116 pakSapAtarahita hokara guNaviziSTa bhagavaMtako samuccaya namaskAra stutikA ___ svarUpa aura samApti .... .... .... .... .... .... .... 117 bAlAvabodha karanekA saMvat. ... ... .... .... .... .... 118 0 0 110 . 111 .. .. ... .... . .... 113 . (4) caturtha staMbha-zrI haribhadrasUriviracita lokatatva nirNayakA svarUpa 118-146 maMgalakArakA maMgalAcaraNa .... .... .... .... .... 118 parpadAkI parIkSAkA upadeza, upadezake ayogya parSadAke lakSaNa ........ 119 ayogya parSadAko upadeza denA niSphala .... .... ..... .... zrotAko bodha nahore usameM vaktAkAhI ajJapaNA hai aisI AzaMkAkA dRSTAMtadvArA uttara ..... ............ .. ... ..... 121 12 For Private And Personal Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ......... .... 124 ra tisakA varNana .... 139 . 143 0 -70 tatvanirNaya karaneko graMthakArakA upadeza .... ... .... .... asat padArthake agrAhya meM hetu .... .... ..... .... .... .... 123 prakRtiseM vinayavAle puruSahI vinayavaMta ho sakate haiM ..... grAhya padArthakA lakSaNa, atatvako tatva mAnakara grahaNa karane se pazcAttApa hotA hai .... .... ..... .... ... ... ... ... 124 tatvajJAna prAptike upAyakA varNana ... 125 devake svarUpakA aura unake kRtyoMkA kiMcit varNana.... .... .... kauna deva namakArake yogya hai, tisakA nirNaya pratipakSiyoMseM pUchanA brahmAjIkA zira kaTanekA, harIke netra rogakA, mahAdevakA liMga TUTanekA, sUryakA zarIra trAchA jAnekA, agnikA sarva bhakSI honekA, caMdramA kalaMkavAlA honekA, iMdra sahasra bhagavAlA honekA varNana.... aInkohI kyoM mAnanA tisake hetukA varNana .... .... ... 138 bhagavatakI vANI jo dUSaNa na hone cAhiye aura jitane guga hone __ cAhiye tinakA varNana jisa devako bhaktiseM aMgIkAra karanA cAhiye tisakA varNana .... 143 bhagavAnako namaskAra mAtraseMbhI phalakI prAptikA honA .... ... yathArtha bhagavAnako jo namaskAra nahIM karatA hai aura kalpitako kare / usake hetukA varNana .... .... ... .... .... .... .... 144 stutikAra apane Apako pakSapAta rahita siddha karate haiM .... .... pakSapAta rahita hone meM hetu .... .... ..... .... .... .... sarva matake adhiSThAtAyomasa eka koI to satyavaktA honA caahiye| __ aura tisakI gavepaNA karanI cAhiye aisA graMthakArakA upadeza .... 145 pakSapAtarahita graMthakArakA namaskAra .... .... .... ... .... 5) paJcama staMbha-lokatatvanirNayakA vizeSa varNana 146-178 sRSTivAdiyoMke vivAdakA kAraNa.... .... .... .... .... ... 146 mahezvara matavAlekI sRSTikA svarUpa .... .... 147 kitaneka ahaMkArI IzvaraseM, kitaneka soma aura agrise, sRSTikI utpatti mAnate haiM .... .... .... .... .... .... vaizeSika matakI, kazyapakI racI sRSTikA varNana .... .... .... 147 manukA racA jagatkA varNana .... .... .... .... .... .... 148 brahmA, viSNu, mahAdevAdikA racA kAlakRta, kapila, bauddha zUnyAdi jagat 151 puruSaseM puruSamayI, devaseM, svabhAvase, akSarabrahmake kSaraNeseM, aMDese, svatohI bhUtoMke vikAraseM aneka rUpamayI, utpanna huvA jagatakA varNana.... .... 152 hai aura kalpi 144 For Private And Personal Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir vaiSNava matavAlekI sRSTikA varNana.... .... kAlavAdikI sRSTikA varNana.... .... ..... IzvarakAraNikoMkI brahmavAdikI sRSTikA varNana .... sAMkhya matavAloMkI sRSTikA varNana.... zAkya (bauddha ) matavAloMkI sRSTikA varNana .... puruSavAdiyoMkI sRSTikA varNana .... ... ...... daivavAdiyoMkI sRSTikA varNana .... .... .... .... svabhAvavAdiyoMkI sRSTikA varNana .... .... .... .... akSara vAdiyoMkI aMDavAdiyoMkI sRSTikA varNana .... .... 163 pariNAmavAdiyoMkI niyativAdiyoMkI, ahetuvAdiyoMkI, sRSTikA varNana 164 bhUtavAdiyoMkI sRSTikA varNana .... .... .... .... .... .... 165 anekavAdiyoM kI sRSTikA varNana .... .... .... .. 166 pUrvokta matavAdiyoMkA saMkSepase samuccaya khaMDana.... .... .... .... 167 (6) SaSTha staMbha-manusmRtike anusAra sRSTikA vistArapUrvaka varNana.... 178-191 __ manusmRtikI sRSTikI samIkSA .... .... .... .... .... ... 187 (7) saptama staMbha--RgvedAdikA sRSTikrama.... .... .... .... 191-206 Rgvedake dezameM maMDalake anusAra sRSTikA varNana .... .... .... 191 yajurvedake sattAraveM adhyAyake anusAra .... .... .... .... .... 204 (8) aSTama staMbha--pUrvokta sRSTikramakI samIkSA .... ... 206-227 RgvedakI sRSTikI samIkSA-jisameM ani cyakA artha, mAyA aura brahmakA svarUpa, tisakI samIkSA sRSTi pralayakI samIkSA ..... 207 sRSTiracanAma izvarakI icchAkA khaMDana.... .... .... . .... .... 215 zeSa zruti aura yajurveda ke sRSTikramakI samIkSA .... .... .... 218 Rgveda aSTaka 8 adhyAya 4 kI sRSTikramako samIkSA .... .... 218 (9) navama staMbha---vedake kathanakI paraspara virodhatAkA sAMsapta varNana 227-252 yajurveda, adhyAya 17 maMtra 30, aura tisakI samIkSA .... .... 227 gopatha brAhmaNa 16 kA pATha.... .... .... .... .... .... 229 yajurveda a0 13, maM0 4 .... .... ... .... Rgveda, maMDala 10, sUkta 121 ... .... ..... 237 yajurveda a0 23, maM0 63. .... .... .... .... .... lmsh sm 238 For Private And Personal Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 242 243 244 244 taittirIya AraNyaka, pra. 1, a0 13, maiM. 1, 10 yajurveda, a0 31 maM0 12, gopatha pUrvabhAga pra0 2, brA. atharvasaMhitA kAM0 10, pra0 23, a0 4, maM0 20 .... zatapatha kAM0 14, a0 5, brA0 4, kaM. 10 .... aitareya brAhmaNa paM0 5 kaM0 32 kA pATha .... .... .... zatapatha kAMDa 11, a0 5, brA0 3, kaM0 1, 2, 3, .... .... gopatha pUrvabhAga pra0 1, brA0 6 ..... .... pUrvokta pAThoMkI samIkSA .... taittirIya brAhmaNa a0 1, a0 1, a0 3, pATa aura samIkSA .... vAcaka vargako hita samikSA .... .... .... .... .... .... bRhadAraNyakake kathanAnusAra prajApati ApahI puruSa , strI, gadhA, gadhI Adi banagayA ityAdi varNana .... .... .... .... 246 247 250 251 254 (10) dazama staMbha--vedoMkI RcAyoMseMhI veda Izvarokta nahIM haiM. 255--279 Rgveda saM0 a0 3, a0 2, varga 12, 13, 14 kI R0 1-13 ___ meM vizvAmitra purohitane prAraMbhako nadiyoMkI stuti kI .... .... 256 Rgveda saMhitA a03,103 varga 23 meM likhAhai-vizvAmitrakA ziSya sudAkI rakSAke liye vasiSThako zApa denekI RcAo jinako vasiSThake saMpradAyI nahIM sunate haiM, tisakA varNana ........ .... 259 Rgveda saMhitA a0 4 a0 4 varga 20 meM likhA hai-saptavadhi - Siko tisakA bhatijA peTImeM ghAla rakhatAthA, tisane apanI strIke virahake duHkhase peTIke nikalaneke vAste azvinIde vakI stuti karI tisakA varNana .... .... .... .... Rgveda a0 6 a06 varga 14 meM atriRSikI putrI alApA soma vallIkA bhakSaNa karatI thI. dAMtoMkA avAja sunakara iMdra AyA aura usake mukhakA rasa pIkara gAlAkA duSTa rog| dUra kiyA Adi varNana hai .... .... .... .... .... 262 Rgveda saM0 a0 1 a0 7 varga 7 meM yama yamI bhAI bahenakA saMvAda, yamI yamako bhogake vAste prArthanA karatI hai .... .... yajurveda a0 13 meM soko namaskArAdi varNana .... .... .... yajurveda a0 19 meM sautrAmaNI yajJa jisameM brAhmaNa surApAna kareM .... yajurveda a0 32 meM agni AdikI prArthanA, aura a0 40 meM dhIra paMDitoseM upAsanAkA phala hama sunate hue tisakA varNana .. 275 271 For Private And Personal Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendral www.kobatirth.org taittirIya brAhmaNa a0 2, a0 3, a0 10 meM prajApatine soparA jAko utpanna kiyA, tInoM vedoM ko race, somane vedoMko muhImeM chipAyA ityAdi varNana .... (11) ekAdaza staMbha-- jainAcAryoM ke buddhikA vaibhava. jainamatAnusAra gAyatrI maMtrakA artha naiyAyika matAnusAra. vaizeSikamatAnusAra sAMkhyamatAnusAra vaiSNavamatAnusAra bauddhamatAnusAra Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir jaimani matAnusAra sAmAnya karake sarva vAdiyoMke saMvAdi svarUpa paramezvarakA praNidhAnarUpa gAyatrImaMtrakA artha gAyatrI sarva bIjAkSaroMkA nidhAna hai, aise brahmANoM ke pravAdako Azritya hokara ke kitaneka maMtrAkSaroMke bIjoMkA varNana . ( 12 ) dvAdaza staMbha - sAyaNAcArya, zaMkarAcAryAdikRta gAyatrI arthakA vyAkhyAna .... For Private And Personal .... sAyaNAcAryakRta bhASyakA vyAkhyAna mahIdharakRta yajurvedabhASya ke tIsare adhyAya meM likhe huye arthakA aura zaMkarabhASyakA vyAkhyAna 0008 28-299 280 284 286 287 288 291 292 www. svAmI dayAnaMda sarasvatIkA vyAkhyAna pUrvokta vyAkhyAnakI samIkSA (veda Izvarokta nahIM hai ) manusmRti meM likhA hai ki jo vedakA niMdaka hai so nAstika hai ityAdi AzaMkAkA samAdhAna mahAbhAratake 109 aura 175 adhyAyameM vedakI aura hiMsaka yajJakI niMdA likhI hai. tisakA varNana matsyapurANa ke adhyAya 142 meM hiMsaka yajJakI utpatti aura vasurAjAkI kathA mahAbhArata meM likhA hai purANa, manusmRti, vedAdi zAstra AjJA siddha honeseM khaMDana nahI karanA isakA uttara 1200 .... pRSTha. 277 9000 255 299 -- 319 299 296 300 302 304 306 307 308 316 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir jainazAstroMmeM gRhasthIke saMskAroMkA varNana nahI hai. isavAste mAnanIya nahIM hai aisI AzaMkAkA uttara .... .... .... .... .... 317 - .... .... .... .... 321 (13) trayodaza staMbha-jainake 16 saMskAroM se garbhAdhAna saMskAravarNana-319-329 AcAra varNanakA prayojana, .... .... ... .... .... .... 319 do prakArake AcArakA varNana .... .... ... .... .... .... 320 sAdhuke aura gRhasthIke dharmakA aMtara, grahasthIkA prathama vyavahAra / dhame ityAdi .... ..... .... ..... " ..." "" solAM saMskArake nAma .... .... .... ...... 322 saMskAra karAne yogya gRhastha gurukA kharUpa, tathA mAsa dinavAra nakSatrazuddhIkA varNana .... garbhAdhAna saMskArakA vidhi / zAMtipIkA maMtra, grAMthi yojana maMtra, AryavedamaMtra, AzIrvAda denekA kAvya, graMthiviyojana maMtra .... 324 Aryavedotpatti, mahAna, brAhmaNa utpatti, anArya vedotpatti, ityAdi 328 prathama saMskArameM jo vastu cAhiye tinakA saMgraha .... .... .... 329 (14) caturdaza staMbha-puMsavana saMskArakA varNana ..... .... .... 329-331 mAsadinAdi zuddhikA varNana puMsavanakA vidhi, vedamaMtra .... .... .... 330 vastukA saMgraha .... .... ... .... .... .... .... .... 331 (15) paMcadaza staMbha--tIsarA janmasaMskAravarNana . .... .... .... 331-331 janmasamaya gRhastha gurU aura jyotiSI ekAMta sthAnameM , sthiti rahe ityAdi varNana . janmakSaNa jAnanA, guru jyotiSako vastrAbhUSaNa denA, AzIrvAda ItyAdi 332 bAlakako snAna karAnekA jalamaMtra, rakSAbhimaMtra.... .... .... .... 133 vastusaMgraha. kaSTanivAraNakA vidhi .... ... .... .... .... 334 334 -335 (16 ) SoDaza staMbha--cothA, sUryacaMdradarzana saMskAra .... ..... sUryaveda maMtra pUrvaka mUryadarzana varNana .... caMdravedamaMtra " " .... .... .... .... vastusaMgraha .... ..... .... .... .... .... .. .... 336 .... 336 For Private And Personal Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir (17) saptadaza staMbha-pAMcavA kSIrAzana saMskAra.... .... .... .... guru vedamaMtradvArA AzIrvAda deve, amRtamaMtra .... .... 337 337 (18) aSTAdaza staMbha--chaThA, SaSThIsaMskAra .... .... .... .... 338-341 aSTamAtAkA pUjana, aMbArUpa SaSTIkI sthApanA, pUjana, visarjana, .... 338 AzIvAda, vastusaMgraha .... .... .... .... .... .... .... 341 (19)ekonaviMza staMbha-sAtavA, zucikarmasaMskArakA varNana .... 342-343 (20) viMzati staMbha--AThamA nAmakaraNa saMskAra ..... .... 343-345 dina nakSatra vAra zuddhi, guru, jyotiSiko namaskAra, nAma rakhanekI vijJapti, jyotiSi lagna likhe, putrake pitAdi lagnakI pUjA kare, jaina maMdira pauSadha zAlA jAnA, vidhi ityAdi varNana .... .... .... 344 vastusaMgraha .... .... .... .... .... .... .... .... 345 345 (21) ekaviMzati staMbha-navamA, annaprAzana saMskArakA varNana... 345-347 nakSatra bArAdi zuddhi .... .... annaprAzanakA vidhi .... .... .... .... .... vedamaMtra, vastusaMgraha.... .... .... .... .... .... .... .... 347 (22) dvAviMzati staMbha-dasamA, karNavedha saMskArakA varNana........ 347-349 nakSatra vArAdi zuddhi .... .... .... .... .... .... .... 347 karNavedhakA vidhi, vedamaMtra .... ...... .... .... .... .... 348 ..... .... .... 350 (23) trayoviMzati staMbha-agiAramA, cUDAkarNa saMskArakA varNana 348--350 nakSatra vArAdi zuddhi .. 348 saMskAravidhi vedamaMtra .... .... .... (24) caturviMzati staMbha--bAramA upanayana saMskArakA varNana .... 351--383 upanayanakA svarUpa, veSakI AvazyakatA, jInopavita dhAraNAdi vicAra, tathA pramANa .... .... .... .... 351 lagazuddhi ..... .... .... . .... .... .... .... .... .... .... .... .... upanayana vidhi .... .... mauMjIbaMdhana viSi.... .... 358 upanayanavA .... .... .... ... .... .... For Private And Personal Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 364 368 372 374 377 38 385-406 kaupinavidhi jinoparvAtavidhi namaskAramaMtrakA pramANavarNana pratAdezavidhi .... ..... brAhmaNavratAdezavarNana ..... ... kSatriyavratAdezavarNana .... vaizyavatAdezavarNana .... cAroM vargoMkA samAnavratAdezavarNana upanayane vratAdeza samApti, vratavisavidhi godAnavidhi varNana .... .... .... .... zUdako uttarIya kahA tisakA vidhi .... .... baTUkaraNa vidhi .... .... .... .... .... (25) paJcaviMza staMbha--teravA adhyayanAraMbhasaMskArakA varNana (26) SaviMza staMbha-caudavA vivAhasaMskArakA varNana .... .... yogya ayogya kula jAtikA varNana .... .... ..... vivAhitakI umarakA pramANa .... ..... .... brAhma, ArSa, daiva, gAMdharva, Asura, rAkSasa, paizAca vivAha vartamAna prAjApatyavivAha vidhi, jisameM lagazuddha varNana kanyAdAna vidhi .... .... .... .... .... vivAhAraMbha vidhi, kulakarasthApanavidhi .... .... tailAbhiSekavarNana .... .... ... gamana yAtrA (jAna-barAta ) caDhanekA vidhi ..... svasuragRhameM Ae bAda karanekA vidhi .... .... vaidikamatakA madhuparkabhakSaNa aura tisakA anAdara saMbaMdhI (phuTanoTa) .... .... .... .... .... vedIracanAkA vidhi .... ... .... .... vedImeM agni sthApana vidhi ... .... animeM nAnAvastukA havana, vivAhakriyAdi varNana lAjAkarmavidhi (cAra maMgala) .... .... .... mAtRgharameM vadhuvaragamana, karamocanavidhi .... kaMkaNabaMdhana, mocana, dyUtakrIDA, venniigrNthnaadi| kulakara visarjana vidhi .... .... ........ 386 388 389 392 393 397 405 406 For Private And Personal Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 401 4 , (27) saptaviMza staMbha-paMdaramA vratAropasaMskArakA varNana vratasaMskArakI AvazyakatA .... .... ... ghratasaMskAra karAne yogya gurukA varNana .... ..... vratasaMskAra dhAraNa karane yogya gRhasthakA varNana zAstra prAyaH prAkRta meM haiM jisakA kAraNa samyaktva sAmAyikAropaNAvidhi / ATha thUI meM devavaMdana karanekA vidhi ...... arihaNAdi stotra .... .... samyaktvAropaNavidhi daMDakapAThasahita bAvIsa abhakSyAdi niyamavarNana samyakatvakI dezanA, svarUpa mithyAtvakA svarUpa .... .... devasvarUpa .... .... .... adevasvarUpa .... ... .... gurUsvarUpa, kugurusvarUpa .... samyakatvake pAMca lakSaNa, pAMca bhUSaNa, pAMca dUSaNa .... 420 423 424 427 .... 429 434-448 (28) aSTAviMza staMbha-vratAropasaMskArameM dezaviratIvratakAvarNana sAmAyika AropaNa karanekA vidhi .... .... daMDaka pATha .... .... .... . .... parigrahapramANaTippana-bArAM vratoMkA svarUpavarNana chamahIne paryaMta sAmAyikavratakA vidhi .... .... .... ekAdaza (11) pratimodvahana vidhi .... .... .... 435 449 (29) ekonatriMzastaMbha-vratAropasaMskArameM zruta sAmAyika AropaNa vidhikA varNana .... ....449-469 namaskArasvarUpa, tisake upadhAnakA vidhi IryApathikIkA upadhAna .... 452 zakrastava ( namutthuNaM) kA upadhAna caityastavakA, caturviMzati stavakA upadhAna 454 zrutastavakA upadhAna .... 455 siddhastava vAcanA.... .... For Private And Personal Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir . .... . zrIman devasUrikRta upadhAnaprakaraNa upadhAna tapake udyApanarUpa mAlAropaNakA vidhi 465 478 (30) triMza staMbha--zrAvakakI dinacaryAkA varNana .... 469-492 zayanase uThane kA vidhi .... .... .... .... aIskalpa kathanAnusAra pUjAvidhi .... . laghusnAtravidhi ..... .... (31) ekAtraMza staMbha---solavA aMtya saMskArakA varNana ArAdhanAvidhi .... .... .... .... .... .... 499 kSAmaNAvidhi .... sAgAra anazanakA vidhi, isameM anazana kisane, kisako, katra / karavAnA so vidhi hai.... .... .... .... ... 110 saMskArasamApti anaMtara vijJApana .... .... .... .... 502 .... .... 514 jinakA nAma hai yA nahI 5 (32) zAtriMza staMbha-jainamatakI prAcInatA aura vedake pAge aura arthoM meM gaDabaDa haI hai, tisakI siddhi .... .... 503-524 janamata vedavyAsajIseM prathama vidyamAna thA, aisA vedavyAsake pramANa seMhI siddha kiyA hai.... .... .... .... .... 511 mahAbhAratake pramANase jainamatakI prAcInatA .... .... matsyapurANake lekhase jainamatakI prAcInatA .... vedasaMhitAdikoMmeM jainakA nAma hai vA nahI ityAdi varNana.... .... 515 bhAvayajJakA svarUpa .... vedoMmeM nemi aura ariSTanemi zabda AtA hai so jainake tIrthakara hai, ityAdi varNana .... .... .... .... .... 519 taittarIya AraNyakameM prakaTapaNe ahaMnkI stuti karI hai tisakA varNana 521 jainI loka kitaneka vaidika vacanoMkA anAdara karate haiM, jisakA __manusmRtidvArA kAraNa ..... ...... " yogajIvAnaMda sarasvati svAmikA patrakI nakala, jisameM jainamata___ ko sarvottama siddha kiyA hai .... .... .... ... 526 (AtmArAmajIkI stutikA) pUrvokta mahAzayakA banAyA mAlAbaMdhoka 528 jainamatameM prAcIna vyAkaraNa. tarkazAstra nahIM hai, aisI AzaMkAmA samAdhAna..... ..... "" .... ... ..... . .... 529 For Private And Personal Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir pANinikI utpattikA varNana ... jaina zabda 'ji jaya ' dhAtuse banA hai, vo dhAtu nUtana hai, aisI AzaMkAkA uttara .... .... jainamata vedamatakI bAteM lekara racA gayA hai, aisI AzaMkAkA uttara, jainakI prAcInatAke dUsare pramANa .... ... .... 533 541 (33) trayastriMza staMbha--jainamata bauddhamataseM bhinna aura prAcIna siddha / kiyA hai, digaMbarImata saMbaMdhI varNana .... 535-623 mo. haramana jekobIkRta AcAraMgakA anuvAda (tarajumA)kI prastA banAmeM jainamata bauddhamataseM prAcIna aura bhinna siddha kiyA hai, tisakA varNana ... .... .... ... .... 535 sUyagaDAMgakA tarajumA-sekreDa buka oNpha dhI isTa bhAga 45 meM, bauddhamatake zAstroMseMhI janamatakI prAcInatA siddha kI hai. .... pAzcimAtya vidvAnoMko hitazikSA .... digaMbarIpratihitazikSA .... .... digaMbarIyoMkA zvetAMvara Upara AkSepa.... .... .... pUrvokta AkSepakA uttara.... .... darzanasArakA kathana mUlasaMghakI paTTAvalIse virodhi hai .... virAdha hai. .... .... 545 darzanasArameM kASThasaMghakI niMdA likhI hai, tisakA varNana.... digaMbara paTTAvalike lekhoMkI paraspara viruddhatA.... praznacarcA samAdhAnakA lekha aura tisakI vikramaprabaMdha aura mUla. saMghakI paTTAvalI se viruddhatA .... .... .... .... 550 sarvArthasiddhi nAmA tattvArthasUtrakI bhASATIkAkA lekha aura tisakA uttara .... .... .... digaMbaramatake jJAnArNavaseM vastrAdi parigraha nahI, aisA siddha kiyA hai 555 digaMbarapata aura unake zAstra navIna hai. .... praznacarcAsamAdhAnAdi graMthAnusAra bharatakhaMDameM samyak dRSTi jIvakI . saMkhyA, tisakI samAlocanA .... .... sAdhusAdhvIrupa do saMdha nahIM hone seM digaMbaroMkA do saMghIye honA ... kevalIko kavalAhAra siddha hai, abhukti kevalIkA khaMDana .... .... strIko muktisiddhi bhagavAnako tilaka karanA, vilepana karanA, AbharaNa pahirAmA, digaMbarake harivaMza purANake pAThase siddha kiyA hai 1 566 For Private And Personal Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir kaTaka, kuMDalAdi caDhAneseM jinamudrA bigaDatI hai, aisI AzaMkAkA uttara 583 pratimAko anya kuccha bhI vastu nahI jaDanI cAhiye isakA dravya saMgrahakI vRttiseM uttara caMdanAdikA lepana nahI karanA isakA uttara, bhAvasaMgraha, trailo kyasAra, rAjavArtika ityAdi digaMbarIya zAstroMseM . jinapratimAko liMgakA AkAra karanA cAhiye aise digaMbaroMke durAgrahakA uttara ..... .... .... .... . snAna, vilepana, puppa, vAsa, dIpa ityAdi ikkIsa prakArase bhaga vAnakA pUjana, nATaka, karanA cAhiye, caMdana vinA pUjA nahIM hotI ityAdi, digaMbaramatake jo zAkhoM meM haiM unake nAmAdi varNana 588 vasupAla rAjAne zrI pArzvanAthajIkI pratimAko lepa karavAyA ityAdi ArAdhanAkathAkoSakA pATha .... .... .... 589 pratiSThApATha, naMdIzvarapUnA, pUjAsAra jinasaMhitA, trivarNAcAra, zrIpAla caritra, nirvANakAMDa, parakarmopadezaratnamAlA,ArAdhanAkathAkoSa, jinayajJakalpapratiSThAzAstra, vratakathAkoSa, brahmavi. lAsa, zrAvakAcAra, SaDvidhapUjAprakaraNa AdizAstrokA pATha, jisameM kapUrase, kesarase aSTadravyasai pUjA,vilepana, puSpakI dRSTi, snAna, puSpamAlA, dIpaka Adi karane kA adhikAra hai....... terApaMthI digaMvarIyoMko uttara .... .... .... ..... jinapratimA, jinabhavana banavAnekA phala, pUjAkA nyArA 2 phala, SavidhapujAprakaraNase gaMgAjala, motI, kalpavRkSake puSpAdise pUjA karanA likhA hai, anyaseM nahIM, aisI terApaMthIyoMkI AzaMkAkA uttara matiSTAdinako varjake aura dinameM pUjA nahI karanI cAhiye, aisI AzaMkAkA uttara .... .... .... ... ....... sasvArthasUtrAvari meM zItakAlAdimeM kaMbalAdi muni grahaNa kare likhAI apacanasAravRttimeM upadhike bhedakA varNana .... .... bhAvasaMgrahase upakaraNa vicAra, mUlAcArameM sAdhukI upadhikA makaTa kathana, bodhapAhuDakI vRttikA pATha .... .... paramAtmaprakAzakI TIkAmeM ghAsakI cAdara Adi upakaraNakA varNana rAjavArtikakA upakaraNa viSayaka pATha .... .... .... kevalIko kabalAhAra, calanA, dharmopadeza denA ityAdi digaMbarIya zAkhoMse siddha kiyA tisakA varNana .... .... .. 111. For Private And Personal Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 617 khIko sarvacAritra aura mokSa nahIM isakA uttara mathurAke lekhoMse siddha hotA hai ki digaMbarIyoMkA zvetAMbaroMprati jo AkSepa hai so asatya aura kalpita hai, ityAdi varNana .... 618 629 659 (34) catustriMza staMbha-jainamatakI kitanIka bAteMpara zaMkA-uttara 623-639 jainamatameM laMbI avagAhanA aura baDI Ayu mAnI hai tisakA uttara 623 jainamatameM pRthivIko sthira mAnI hai, paraMtu jo ghUmatI mAnate haiM, tisakA uttara .... .... .... .... .... / jainamatake mAne bharatakhaMDake pramANakI AzaMkAkA uttara .... navaprakArake AryoMkA svarUpa varNana .... ..... (35) paMcatriMza staMbha-zaMkarasvAmIkA jIvanacaritra, tisakI samIkSA __ityAdi varNana.... .... .... ..... (36) SatriMza staMbha-saptabhaMgIkA varNana, khaMDana, maMDana, samanayAdikoMkA varNana..... ....658-739 jainamatAnusAra saptabhaMgIkA varNana .... sakalAdeza vikalAdezakA svarUpa . 665 vedavyAsajIkA kiyA saptabhaMgIkA varNana .... 668 vyAsajI aura zaMkarake kathanakA khaMDana aura saptabhaMgIkA maMDana.... 670 AtmA dehavyApI hai paraMtu sarvavyApI nahI, tisakI siddhi, . advaitamatakhaMDana jainamatakA saMkSepase svarUpavarNana, AtmAkA svarUpa .... dravya guNoMkA svarUpa nayakA svarUpa ( saMkSepase) .... .... graMthakartAke graMtha pUrNatAke zloka prasiddha kartA (amaracaMda pI0paramAra)kA nivedana .... masiddhakartAkI prastAvanA upodghAta (muni zrI vallabha vijayajI) kA .... zrImadvijayAnaMdamUri ( AtmArAmajI) kA saMpUrNa janmacaritra .... anukramaNikA (AdimeM ) .... .... zuddhipatraka (graMtha saMpUrNa hue bAda), AzrayadAtAoMkA DhUMka janmavRttAMta aura tasvIra (")........ prathamake sahAyaka grAhaka aura dUsare grAhakoM ke nAma (") ........ .... 713 For Private And Personal Page #19 -------------------------------------------------------------------------- Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir (2) pUrvI 500 se 1000 varSatakakA purAnA hai. vAda jaina dharmakI utpatti i. sa. pUrvI 200 seM 400 varSakI mAnate haiM. abhI prAyaH dharmazikSaNake abhAvaseM jhaTa esA mAna dete haiM ki kisI yUropiyanane likhA mAnu paramezvarane kahA. jainadharmake prAcInapaNeke asaMkhya purAve pustakoMdvArA mila sakate haiM. itanAhI nahIM paraMtu isa dharmake arvAcInapaNeke viruddhameM bahuta bAteM prasiddhImeM Ane lagI hai. isa graMthake staMbha 32 meM graMthakartAne bahutasI sabUteM jainadharma prAcIna honekI di hai. i0 sa0 1893 meM madrAsa presiDensI kAlejake saMskRta aura kaMpereTIva phAIlolojI (bhASAzAstra) ke prophesara mi0 gustAva oparTa pI. eca. DI. ne zAkaTAyana vyAkaraNa prasiddha kiyA hai. jisaparaseM jainadharmakI prAcInatAkI siddhimeM bahutasI aisI bAteM jAhirameM AI haiM ki, jainadharmako arvAcIna batAnevAle bahutaseM paMDita cakita ho gaye haiM. kyoMki yaha zAkaTAyana vyAkaraNake katA jainadharmAnuyAyI bhaye haiM. aura usakA anivArya kAraNa pro0 mi0 oparTakI nIce likhI pIphesa * ( upodghAta) dekhaneseM mAluma paDegA. 1. zAkaTAyana vyAkaraNakA prathama maMgalAcaraNa yaha hai. namaH zrIvardhamAnAya prabuddhAzeSavastave // yena zabdArthasaMbaMdhAssArveNa sunirUpitAH // 1 // arthaH-jisa sarvajJa prabhune zabda aura arthakA saMbaMdha nirupaNa kiyA hai, jo saba vastuke svarUpake jAnakAra hai, aise zrI vardhamAna prabhu ( jainoMke covIsame tIrthakara zrI mahA. vIrasvAmi ) ko namaskAra ho. 2. zAkaTAyanAcArya apane vyAkaraNake pratyeka padAMtameM, " // mahAzramaNasaMghAdhipateH zrutakevalidezIyAcAryasya zAkaTAyanasya // " aisA likhate haiM. usameM zramaNasaMghAdhipati aura zrutakevalI zabda aise haiM, jo kevala jainadharmake sAMketika zabda hai; yaha zabda dUsare dharmapustakameM nahIM milate haiM.. * PROFESSOR GUSTAV OPPERT, PH. D., WRITES : Panini refers to Sakatayana as a previous Grammarian and this supplies a reason why the latter inakes no mention of the former. Sakatayana's name occurs also in the Pratisakhyas of the Rigveda and Sukla-Yajurveda, and in Yaska's Nirukta. The Colophon at the end of each Pada of the Sabdanusasana names this Grammar as the work of Saktayana Srutakevalidesiyacharya, the president of the great Jain assembly. mahAzramaNasaMghAdhipateH zrutakevalidezIyAcAryasya zAkaTAyanasya. Panini repeatedly mentions Saktayana and the places thus alluded to, are also found in the Sabdanusasana. Panini III. 4, 111; VIII. 3, 18 ; and VIII. 450, correspond respectively to Sakatayana's Ada dviSo jherjusvA ( pp. 35, 9 & 220, 290.) vAnucyAt (pp. 8.12 and 14, 65 ), and na saMyoge ( pp. 6, 18 and 9,31). For Private And Personal Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir (3) 3. isa vyAkaraNakI bahotasI TIkAyeM hAtha lagI hai. una TIkAkAroMne bhI zAkaTAyanAcAryako parama jainI kahA hai. usakA mAtra eka dRSTAMta yaha hai ki TIkAkAra yakSavarmana kahate haiM kiH svastizrIsakalajJAnasAmrAjyapadamAptavAn // mahAzramaNasaMghAdhipatiryazAkaTAyanaH / / arthaH-saba jJAna prApta karake jinone vidvAnoMmeM cakravartI pada prApta kiyA hai, aise mahAna sAdhuoMke saMghakA adhipati (jainAcArya ) zAkaTAyanAcArya bhaye haiM. 4. zAkaTAyanAcArya jainI siddha huye, aba mUla bAtapara Ake jainadharmakA prAcInapaNA mujako prasiddha karanA cAhIye. prasiddha vaiyAkaraNa pANinI RSike pahile zAkaTAyanAcArya huve haiM, yaha bAta siddha hai, kyoMka triprabhRtiSu zAkaTAyanasya ||lngH zAkaTAyanasyaiva ||vyorle ghuprayatnataraH zAkaTAyanasya // ityAdi sUtra pANinI RSine apane vyAkaraNameM dAkhala kiyA hai. paraMtu zAkaTAyana vyAkaraNameM pANinikA nAma bhI najara nahI AtA, isase siddha hai ki zAkaTAyanAcArya pANini RSike pahile hue haiM. pANini RSine zAkaTAyanake kitanehI sUtra kucha bhI pheraphAra kiye vinA apane vyAkaraNameM dAkhala kiye haiM. jaseki--- tvAhau sau // yUyavayau jasi // tubhyamahyau Gayi // ityAdi. pANinivyAkaraNake mahAbhASyakA kartA pataMjalI RSi bhI zAkaTAyanako yAda karate haiM ki nAmacadhAtujamAha vyAkaraNe zakaTasyacatokam / vaiyAkaraNAnAM ca zAkaTAyana Aha dhAtujaM nAmeti // Patanjali in his Mahabhashya refers also to Sakatayana when he comments on Panini III. 4, 111 and III. 3, 1 ( uNAdayo bahulam ) In the latter place he remarks: -- nAmacadhAtujamAha vyAkaraNe zakaTasyacatokam / vaiyAkaraNAnaca zAkaTAyana Aha dhAtujaM nAmeti // In fact the Unadisutras of Saktayana have found general admission among Grammarians and have been annotated by various commentators such as Ujjvaladatta, Madhava and others. For Private And Personal Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir kavi kalpadrumakA kartA bopadeva bhI zAkaTAyanako prAcIna vaiyAkaraNa gInate haiM. iMdrazcaMdrakAzakRtsnApizalI shaakttaaynH| pANinyamarajaineMdrA jyNtyssttaadishaabdikaaH|| arthaH-iMdra, caMdra, kAzakRtsna, ApizalI, zAkaTAyana, pANini, amara aura jaineMdra yaha AThahI vaiyAkaraNa prAcIna hai. ukta mAcInAcArya zAkaTAyanakA nAma Rgveda aura zukla yajurvedakI pratizAkhA aura yaskarAkI niruktimeM bhI AtA hai, ityAdi likhanA pro. ApaTekA hai. vistArapUrvaka dekhanA hove to ukta vyAkaraNameM dekha leveM. __ yaha jainadharma ki jisakI prAcInatA mahAna vidvAnoMne purA khoja karaneke bAda kabUla kiI hai, usakA rahasya kyA hai ? jainI Izvarako karttA nahI mAnate haiM, jisa bAtakA khulAsA isa pustakameM AvegA. yaha jainadharma kitanA baDA dilavAlA hai ki kevala eka dharma, eka jAtI, eka prajA ginatA hai. dezATanake liye kitanI chUTa ! jainI anAdi sadAmukta jagatkA kartA hartA aisA eka Izvara nahIM mAnate haiM. paraMtu prajAsattAka rAjya (samAnakArya karanevAle eka sarikhe hakake bhAgI) ke mAphika, tIrthaMkara jinako jainI Izvara mAnate haiM, ve manuSya the. AtmAko pichAnake unoMne karmakA tyAga kiyA. rAga dveSarUpa duSmanoMkA kSamArUpa zastrase parAjaya kiyA. kevalajJAna pAkara siddhagatiko prApta bhaye. IsI raste jAnekA mArga unhoMne dUsaroMko dikhAyA. aura aisA mArga dikhAyA ki dUsaroMko Saktayana is mentioned as one of the eight principal Grammarians in the well-known Sloka found in the Kavikalpadruma of Bopadeva and elsewhere. These eight Grammarians thus named are: Indra, Chandra, Kasakrtsana, Apisali, Saktayana, Panini, Amara, and Jainendra. The Sloka runs as follows:-- indrazcadrakAzakRtsnApizalI shkttaaynH| pANinyagara jaineMdrA jayaMtyaSTAdizAbdikAH // Saktayana mentions in his Sutras only Indra, pp. 11, 14 and 34, 92, Siddhanandin, pp. 47, 15 and 87, 34, and Aryavajra pp. 10, 11 and 12, 13 as previous Grammarians. A striking feature of the Sabdanusasana is that it does not treat of the Svarvaidika while Panini pays particular attention to it. Vedic words, however, are otherwise much noticed by Saktayana, and in this respect his work is not deficient to Panini. The omission of the Svarvaidika accounts perhaps for the neglect Saktayana has suffered at the hands of the Brahmans, while it explains the favour with which he is regarded by the Jainas. If Saktayana was Jaina this omission must be regarded as intentional, &c. &c. &c. &c. &c. &c, For Private And Personal Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir sarala rastA mila sake. yadi dUsareM bhI IsI taraha va" to tIrthakara honA zakya hai. gata, vartamAna aura anAgata covIsIke saba tIrthakara caritra nIti aura guNameM zreSTha haiM. una guNoMke prakAza karanevAle sUtroMko dekhaneseM koI viruddha bAta pAI nahIM jAtI hai. cakravartIkI yAcanA karaneseM vo dUsareko samAna nahIM kara sakatA hai; zrIjinadevakI bhakti to jinarAjahI kara detI hai. . jaina dharmakA rahasya yaha hai ki saba jivoMkA rakSaNa karanA (dayA pAlanI). sabako samAna samajanA, bhrAtRbhAva rakhanA, vidyAzAlA, auSadhAlaya, pazuzAlA sthApanA, sAtha milakara bhakti karanA, pApakA pazcAttApa karanA, pApakarmase chuTaneko dharmakA jJAna saMpAdana karanA, pApa nahIM karaneko dRDha nizcaya karanA, kisIse rAga dveSa nahIM karanA, agara bhUlaseM vA pramAdake vazaseM hogayA hove to manameM pazcAttApa karake kSamAkA cAhanA, saddharmako phailAnA, pravRttimArgako tyAgake nivRttimArga lenA, AtmajJAna prApta karanA, pAparahita udyamameM pravarttanA, mana, vacana, kAyA, (karma)meM pavitra honA, satya bolanA, brahmacarya pAlanA, krodha, mAna, mAyA, lobha, AdikA tyAga karanA, saMyama, manonigraha aura tapa karanA. dharmamArgako puSTI denevAle yeha tamAma kArya hai. inako sAdhya karaneko aura AtmAke kalyANa karaneko nilobhI, nirvikArI, zAMta, dAMta, saMyamI vidvAna sadguruke sadupadezakI atIva AvazyakatA hai. jainaloka dayAko mukhyatAkarake mAnate haiM. usakA sababa yaha hai ki " dayA" kA artha aMtaraMga vRttiseM dUsaroMke hitake viSe dravita honA. "dayA" zabdake vAcyArthakA aMgikAra AryaprajAke saba darzanAnuyAyiko mAnya hai. "dayA" zabdakA lakSyArtha samajanekA dAvA saba karate haiM, paraMtu dayAkA zreSTottama lakSya to jisa darzanazAstrameM sarve AtmAko samAna ginakara sthAvara aura jaMgama jivAtmAoMkA anekAneka bheda sUkSmottama prakArarsa vaNena kiyA ho, usa darzanake zivAya kuzAgrabuddhidvArA avalokana karanevAle ko bhI prAyaH najara AtA nahI hai. naiyAyiko apanI zAstrIya paribhASAmeM dayAkA pAlanA saprema svIkAratA hai. paraMtu kaunaseM kaunaseM dravya sacitta hai, kisa prakArake vartanase unako saMkliSTatA hogI, aise bhedAMtara saha bhinna bhinna prakArakA vivecana naiyAyika darzanameM dRSTigocara hotA nahIM hai; to usa darzanake saMpradAyiko to kahAMse samaja zake ? sAMkhyadarzanavattA sUkSma paryAlocanApUrvaka dayAkA rahasya dikhA sakate haiM, aisA kahanA unake zAstrazailike anubhava karate hue, niSpakSapAti zAstrAbhyAsiko mAnya nahi hai. pUrvamImAMsako yajJAdika karmokarake paMceMdriyAtiryaka mANikA bhoga deke dharma mAnate haiM aura dayAkI abhirucivAle apaneko batAte haiM. mImAMsako dayA zabdakA pAramArthika rahasya samajate nahi hai, itanA nahi paraMtu dayA zabda zukavat vANI mAtra kaha jAnate haiM. vedAntavettAo pRthvI, apa, teja, vAyu, vanaspati ye sabameM cetanasattA svikArake ina 2 tatvoMke jIvAtmA suSupti avasthAvAle haiM, aisA samajake unake prANa, vyatipAta karate hue, pAyodabhava mAnya karateM nahiM hai. yAhudI, jaratostI, mahammadIya prajA sthAvara jaMgamAtmaka saba dravyoMmeM IzvarI sattA svikArake, jaMgama jIvoMmeM Atmatattva zAstrazailiseM mAnya rakhakara dayAzabdakI priyatA batAte haiM, to bhI bhakSyAbhakSyakA lakSa rakhate nahiM haiM. krizciyana dharmavettAo manuSyake zivAya anya prANIoMmeM AtmAkA astitva svikArate nahiM hai. anya For Private And Personal Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir prANIoMmeM pratyakSa pramANaseM cetanAkA anubhava hotA hai, to bhI kaunaseM vizeSa prabala pramANaseM aisA kahate haiM, yaha samajanA pakSapAtaseM taTastha rahakara avalokana karanevAleko kaSTasAdhya hai. manuSyameM Atmatattva aMgIkAra karake dayA karanekA premapUrvaka svikArate haiM. isI taraha banasamudAyake anekAneka saMpradAyiko dayAkA lakSya ApanI bhinna rAcake anusAra svIkArake vartana karate haiM. dayAkA vAcyArtha aura lakSyArthakA bhinna bhinna svarUpa sarva darzanAmAsiyA~ko draSTavya hogA. yadi nirIkSaka uccatama buddhizAla niSpakSapAtI aura vicAravivekasaMpanna hovegA to svAbhAvika rItiseM dayAkA sarvAMze lakSyakA gRhaNa karanevAle darzanakA vijaya siddha karake sarvopari dayAke tattvAnuvAdakI uttamottama divya prasAdikA suzIla AtmazreNIkI prAptike utsuka mumukSuvargako rasAsvAda prApta karAvegA yaha bAta ni:saMdeha hai. sarvAMzaseM dayAkA lakSyArtha pratipAdaka darzana, vinaya, kSamA, jJAna, dhyAna, cAritra, tapa, svAdhyAya, satya, asteya, brahmacarya, saujanyatA, suzIlatAdike zuddha svarupakA tArAtmya dikhA sake yaha svAbhAvika hai. kyoMki dayA yaha dharmarUpa vRkSakA bIja hai; sarvAgapUrNabIja boyA jAve aura zAstravicArarUpa jala yogya rItiseM zuddha matijJAnarUpa bhUmimeM secana kiyA hove to vinayAdi anyadharma lakSaNa anAyAsase prApta hove jisameM Azcarya kyA? jainadarzanameM dayAkA mAgaMseM vattena karaneke aneka dvAra hai. prathama zAstrAdhikArIko bhI AkarSaNakArI manohara dayAmArga jainadarzanakI bhavyatAmeM pUjyatA utpanna karAke nirIkSakako dayA mArgameM rasalubdha karanemeM sadAkAla vijayI hogA, aisA uttama zAstrAbhyAsiyoMkA mAnanA hai. jainadarzanameM sthAvara prANiyoMkA pRthvI, pANI, agni, vAyu, aura vanaspati aise pAMca bheda hai. jaMgamake dvIMdriya, trauMdriya, caturiMdriya, paMceMdriya, aise cAra prakAra parama vizuddha bhAvanApne pratipAdana karake una2 prANiyoMke lakSaNa dikhAkara svaAtmAkI taraha sarva prANIke AtmAko samajake unake tarapha samAnabuddhise unake AtmAko kisI prakAraseM bhI kleza na ho, aisA vartana karaneko ugrazabdajvAlAkI kAMti zrotAke hRdayamaMdirako prakAzita karake bAMdhazroNi susthApita karI hai. kItaneka dharmAvalaMbI kisI prANIko rogAdise pIDita dekhakara unakI aMtAvasthA karanemeM dayA mAnate haiM, paraMtu jainadarzana aneka pramANoseM Isa bAtako asatya ThaharAkara kahatA hai ki saba prANiko cAhe jaisI duHkhI avasthAmeM bhI jIvanakI icchA tIvra hotI hai. jIvana kaSTake asaMkhya pravAhomeM bhI prANiyoMko prIyatama hotA hai. aneka tIvra vedanAse pIDita aMtaHkaraNakA lakSa to jIvana saMdhi rasanemeMhI parama dRSTIsthAna anubhavatA hai, yaha bAta saba vicArazIla manuSyako pratyakSa anubhavaseM jJeya hai. yahI siddhAMta prabala pramANa pUrvakasarvajJa zrI mahAvIrane pratipAdana kiyA hai. sthAvara jIvAtmAoMke sUkSma pradezameM asaMkhya jIvoMkA astitva svIkArate haiM. vanaspatikAyake pratyeka aura sAdhAraNa sUkSma bhAgameM asaMkhya aura anaMta jIvAtmAoMkA astitva aneka pramANose siddha karake dikhAyA hai. - saba jIva cetanA lakSaNavaMta hai. cetanA hove vahAM sukha duHkhakA jAnapaNA nitya hove yaha nirvivAda hai. jaMgama jIvoMkA sukha duHkhakA jAnapaNA sthUla dRSTiseM dekhaneseM bhI lakSita hotA hai. paraMtu sthAvara jIvoMkA jJAna mUkSma dRSTi sivAya samajanA durlabha hai. cetanA For Private And Personal Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir (7) sivAya vastukA baDhanA, kamI honA ho nahi sakatA hai. pRthvI AdikI vRddhi kSayakI aneka kriyAoM aneka niyamoseM niraMtara hotI hai. isa bAtakA sabako pratyakSa anubhava hai. yaha pAta dekhate haiM to ghetanA sarva dravyameM vyApta ho rahI hai. yaha svIkAra karake bhI cetanako baMgasukha duHkhakA vedakapaNA honA cAhiye yaha samajanA sAmAnya buddhiseM muzkila hai. sthAvara mANiyomeM cetanako aMgasukhaduHkhakA jAnapaNA vidyamAna hai. tIrthapharoMne sthAvara mANiH yoMmeM cAra saMjJAkA mAhAra, zarIra, iMdriya, bhaura zvAsozvAsa ye cAra papotti astitva pharamAyA hai. jinake nAma AhAra, bhaya, maithuna, aura parigraha. vanaspatima AhAra saMjJA hai, jisameM vRddhi hotI hai, bhaya saMjJA hai, jisase pASANAdi dravya bIcameM Anesa dUsare mArgaseM vRddhi hotI hai, maithuna saMjJA honeseM nara jAtiko pharazI huI dhUlI nArI jAtike vRkSoMko sparza karaneseM nArI jAtike vRkSa navapallava hokara phalate haiM. * parigraha saMjJAse naye 2 paramANuko grahaNakarake vRddhi hotI hai. vaiseMhI pRthvI AdameM AhArAdi saMjJAkA astitva padArtha vijJAnAdi zAstroMke avalokanaseM anubhavagamya ho sakatA hai. sthAvara dravyomeM saMjJAkA astitva svIkAraneseM cetanA svIkArI jAtI hai. aura cetanA svIkAraneseM jJAnakA astitva svIkAranA paDatA hai. isa saMkalanAse mAlUma hotA hai ki jJAtApaNAkI preraNAseMhI saMjJAkA udbhava hotA hai. jJAtApaNA: sukhaduHkhakA vedakasvarUpa hotA hai. sthAvarameM sukhaduHkhakA bhoktApaNA isa prakAraseM saMbhavita hotA hai. jisako sukhaduHkhakA jJAtApaNA hai, usake jJAtApaNako kleza na ho, isa tarahaseM vattIva rakhanA yahI dayAkA lakSaNa hai. aisI anupameya varNana zailiseMyukta jainadarzanake siddhAMta sthAvara jaMgama prANiyoMkI dayA pAlaneko aneka rItise spaSTa karake dikhAte haiM. dayAmArgake pratipAdaka bhitra 2 lekha vaiSNavI, rAmAnujI, caitanyamArgo, kabIrapaMthI, nimAnaMdI, dAdupaMthI, nAnakapaMthI Adike graMthomeM mIlate haiM. ve lekha bhaneka pramANoseM puSTa kiye huve haiM. tathApi svAvara jIvAtmAoMkI aneka jivAyonIke sUkSma vivecanayukta lekha satyaniSTa aMtaHkaraNavAle buddhi kauzalya zIla puruSako jaina tattva darzanika zAstroMke sivAya dRSTigocara kadApi nahiM hogA. tIrthakaramaNita jaina tattvazAstroM meM dayA yahI dharmakA rahasya ginakara jJAna, darzana, tapa, saMyama, vRttAdika nirUpaNa karake arUpI AtmAkA avarNanIya svarUpa lakSaNoMdvArA AtmA anAtmA (jIva ajIva) puNya, pApa, Asrava, saMvara, nirjarA baMdha aura mokSa. ina nava tattvoMkA ati sphuTa varNana dRSTigocara karAke gurudvArA, zAstrAdhyayana karanevAleko samyakabodhaseM AtmavicArazreNikI alaukikatAmeM AnaMdamaya kara detA hai. samyakjJAna, samyadarzana, samyazcAritrarUpa ratnatrayi jaina ____ * yuropiyana tatvajJAniyoMne IsI mAphaka zodha kI hai ki nara vRkSake phUlAdikI raja udakara nAri jAtike puSpameM praveza kare, jaba isa maithunaseM nAri vRkSa phalatA hai. vaMdhyA prAya: dADimAdi vRkSake phalAneko isa ilAjako kAmameM lagAte hai, yaha zodha pAMca pacAsa varSakI batAte haiM, paraMtu jainasiddhAMtameM anAdi kAlaseM yaha bAta mAnya hai. sarvajJapraNita dharmameM kisa bAtakI nyUnatA hove / dekho ki makhkhanameM bahuta bArika jIva hai aisA eka yuropiyana vidvAnane thoDA samaya huvA zodha karake nikAlA hai. aura Isa zodhake liye usakA dunIyAke vidvAnavarga meM bahumAna ho rahA hai. paraMtu jainIkA eka laDaMkA bhI jAnatA bhaura mAnatA hai ke makhkhanameM eka aMtarmuhUrtameM (48 mInITa ) asaMkhya jIva paidA hote haiM. vAsI roTImeM, pANIke eka biMdUmeM asaMkhya jIva Ajake vidvAna sukSmadarzakayaMtra ( khardavAna ) dvArA dekhate haiM. paraMtu yaha siddhAMta jainI anAdi kAlaseM mAnate Aye hai... For Private And Personal Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ( 8 ) tattvajJAnasAgarakI ratnarAzi hai. usa ratnarAzikI kAnti ! mAtra dayA zabdake rahasyameM aMtarbhUta hotI hai. dayAkAM manamaMdirase prAdurbhAva ( utpatti ) hotehI buddhi sAmyapaNeko prApta hotI hai. sarva prANIprati samAna bhAvaseM dekhanevAle jIvAtmAko aMtaraMgameM apanA aura anyakA aisA virodhI vikArakA kSaya hoke sarva prANIprati AtmabhAvakA anubhava jhetA hai. sarva prANIprati AtmabhAvanA honeseM Apa saMsArasAgarameM eka biMdu samAna hai, aisI buddhivAlA sarva prANIprati samAnatA anubhavanevAlA AtmA apane Apako vizva rahasyarUpa dekhakara aMtameM parama AtmalakSa kI dRSTi prApta karake paramAnaMda saMpatti saMpanna ho sakatA hai| jainatattvajJAnakI graMthI apUrva uddezaseM racake apUrva gAMbhIryatA usake nirIkSakako batAkara parama vizuddha muktimArgakA pratipAdana karatA hai. jainatattvavicArake anuyAyI aneka puruSa pUrvakAlameM pragaTa hae the; unhoMne aneka bhagavadvacanAnusAra svaracita graMthoseM jainatattvAmRtakI prasI apanI buddhibalakI prabalatAseM unake samayAnusArIko dIthI. vaise vartamAna samayameM unhoMke bodha hue sadgraMthoke vacana satvazIla zAstrAbhyAsIko vacanAmRtarUpakarake divyatA draSTavya karate haiM. aisA eka mahAna darzanake anuyAyioMne apane tattvamArgakI janasamudAyake anya dharma siddhAMtake sAmane mahatvatA pragaTa karake batAnI yaha unakI baDI bhArI pharaja hai. paraMtu kAlabalake prabala pratApaseM isa mArgake anuyAyI svadharmakI mahatvatA jisa kisI aMzaseM jAnate haiM utanIkA bhI udaya karanemeM apanI utsAhavRttikA upayoga nahI kara sakate haiM. isa pustakakA bananA isI upayogakAhI phala hai. esA utsAha rahita honA kAlamahAtmyakI apUrva kalAkA digdarzana najara AtA hai. jisa darzanake pravartaka puruSa sarvajJa the, jisa darzanake muni (sAdhu) uttama cAritra saMpattimAna the, jisa darzanake anuyAyI gRhastha tyAgayukta dRSTivAle hokara avadhi jJAnAdi saMpatti prApta karate the, usa darzanake vartamAna samayAnugAyI zAstra paribhASAke paMDita honekI evajameM zAstrazabdake rahasya samajane meM bhI prAyaH zaktivAna nahIM hai. aisA hai to kAlake mahAtmya sivAya aura kyA kalpanA karI jAve ! arthAta kAlakI kalAhI jJAna dRSTike mArgameM le jAneke badale paMceMdriyake rasAnaMdameM mana kara detI hai. pro0 meksa mulara Adi pAzcAtya tatvavettA jo ki Arya darzana zAstrake prAyaH niSpakSapAtI nirIkSaka hai, so bhI jainadarzanakI mahattvattA sarvathA kabUla karate haiM; to jainadharmAvalaMbI jaina tattvazAstrakI mahatvatA janamaMDalameM pragaTa karane ke sthAnameM ApahI zAstrAdhyayana karake rahasya samajanemeM pravRtti nahIM karate haiN| aisA hai to kAlarUpa jAdugarakI racI huI vyAvahArika vaibhavakI jAlameM jakaDe hue haiM, aisAhI kahanA paDatA hai. jainatattvajJAna saMbaMdhI vicAra vyavahAra aura paramArthakI unnati yojanemeM sAdhanabhata hai. tattvajJAnAnusAra vartana karanevAleko paramasukha karatA hai. ratnatrayike anubhavaseM AtmajJAna prAptakarake muktimArgakI parAsImA svIkArI hai. ratnatrayikA anubhava, satdeva, satgurU, aura satdharmakI samaja zivAya prApta ho nahi sakatA hai. AtmasvarUpakA pUrNa jJAtA AtmasvarUpa anubhavI sarvajJa vohI satdeva, krodhAdi kaSAyoMkA laya karake aMtara satvaniSThAvAna vairAgya saMpanna zAstrAbhyAsI vohI satgurU, karmamalaseM nirmala honekA sadupadeza bodhaka mArga vohI sadharma; isa tripuTIko svarUpake anubhavI zAstrAdhyayana karanevAlA ratnatrayi saMpanna ho For Private And Personal Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir sakatA hai. ratnatrayi saMpAdita huA aura sarvajJAdi vibhUti zIghra prApta hotI hai. sarvajJAdi vibhUtikI prApti jJAnamArgake udayase pariNAmameM prApta hotI hai. aura jJAnamArgakA udaya alauphika bhAvanAse bhIje hue jainamArgakI zailikI mahatvatA jainadarzanazAstrake abhyAsakI vRddhI honesehI ho sakatA hai. usakA umadA rastA yaha hai ki hiMdusthAnameM muMbaI jaise eka madhyasthAnameM eka baDI jaina pAThazAlA sthApita honI cAhiye ki jisameM agrejI-dezI sAMsArika kelavIke sAtha dhArmika kelavaNI bAlapaNaseMhI dIjAve. baDe baDe zaharoMmeM zAkhA-pAThazAlAe sthApita karanI cAhiye. sadbodha prApta hue vinA kAryakI siddhI nahIM hotI hai. khrizcanaloka ki jisa dharmako ve ThIka samajate haiM, usakI vRddhi karaneke vAste karoDoM rupaiyoMkI kAntikA moha tArake vyaya karate haiM. bhamake pustakoMkI lAkho nakaloM chapAke lAgataseM bhI kamadAmase becate haiM. musalamAna, yAhudI, pArasI, Adi prathama dharmakI kelavaNI apane baccoMko dekara phira udara poSaNakI sAMsArika viyA paDhAte haiM. dharmAbhyAsake liye ina lokoMne jaba seMkaDoM zAlAe banAI hai, to satyake apUrva kIrtistaMbhakarake suvarNalatAkI kAntirUpa jainadarzanake anuyAyI udaranivAhakI vyavahAragraMthImeM lipaTake paramArtha mAgekI svapnAvasthAmeM kAlarAtrI gujAra rahe haiM. dhanasaMpannavarga viSayAsvAdameM magna hai; madhyamavarga vyavahArapaTutAmeM lubdha hai. adhamavarga udaranirvAhakI citAmeM hai, paMDita bhAvanAse zAstrAbhyAsakA koI bhI suzIla avalokana karanevAleko apUrva jainadarzanakI yaha sthiti dekha karake dayA dharmake pratipAdaka jainadarzanapara dayA karanekAhI samaya AyA hai. vivekI dhanasaMpanna jainadharmIyoMko cAhiye ki aba apane hRdayacakSuse dharmakI sthitiko dekhakara jainatattvazAstrarUparatnako pahela paDhAke usakI zuddha kAMti pragaTa karaneko udyukta hokara apanI pharaja yahi apanA kartavya samaje, yahI jIvanakA tAtparya samaje, zizuvayakA bodha jJAnataMtumeM sthAyI raha sakatA hai, usake saMskAra jIvanaparyaMta jIMdagIko madhurI nirdopa karaneko sAmarthyavAn hai. dharmAnurAgIko cAhIye ki aisI jaina pAThazAlA sthApana karAnameM udyamavaMta ho. ye apUrva jJAnAmRtakI prasAdIkA lAbha apane bAlakoMko deM, isameM apanA, apane mahAn dharmakA, apane kula, jAti aura dezakA udaya hai. aisI eka pAThazAlA sthApana karaneko svargavAsI bAbusAheba pannAlAlajIne apane dhanakA sadupayoga cAra lAkha rupaye jJAnamArgameM dekara kiyA hai. isa pAThazAlAke liye kaI vidvAnoMkI sammati lekara " bAvu pannAlAla Atma jaina pAThazAlAkI yojanA" aise nAmase merI taraphaseM eka yojanA patra tayAra kiyA hai. jainadharma anAdi hone kI puSTImeM yaha siddha hai ki mUla Arya vedoMke chattIsa upaniSad jo jainazailI anusAra jainoMmeM maujUda hai, jisaparase aura dUsare saMjogoMse yaha bAta sabUta hotI hai ki Adhunika veda koI nayehI veda haiM. jaina itihAsa kahatA hai ki pahele tIrthaMkara zrIRSabhanAthake putra bharata cakravatIna apane pItAke upadezase gRhastha arthAt zrAvaka dharmake nirUpaka cAra veda zrAvaka brAhmaNoMke paDhaneke vAste race. ye vedoMke nAma 1 "Atma" zabdase yaha bhAvArtha hai ki svargavAsI bAbu jIkA yaha nizcaya thA ki mahArAja zrI AtmArAma jIke nAmaseM eka pAThazALA (jaina-kaoNleja) sthApana karake yaha parama upakArI sadgurukA nAma amara rakhanA. For Private And Personal Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org ( 10 ) (1) saMsArAdarzana veda ( 2 ) saMsthApana parAmarzana veda ( 3 ) tattvAvabodha veda ( 4 ) vidyAprabodha veda. brahmacarya pAlanevAloMkA nAma brAhmaNa thA . yaha Aryaveda aura samyagdRSTi er ye donoM vastu zrIsuvidhinAtha puSpadaMta navame tIrthaMkara taka yathArtha calI. dakSiNa meM kitane aise vaidika brAhmaNa aba bhI vidyamAna haiM, jo Adhunika vedoMseM koI anya rItIkA veda maMtra paDhate haiM. ye Aryaveda ki jisako tamAma jaina mAnate the viccheda hogaye, paraMtu unake 36 upaniSad mojUda haiM. yaha prathama tIrthaMkara RSabhanAthase kalA, daMDanIti, kRSI, agni ityAdikA AraMbha huvA hai. ( manujI bhI manusmRtimeM aisAhI likhate haiM. Age zloka dekho. ) zrI suvidhi nAtha ke pIche, jaba Aryaveda viccheda ho gaye, taba usa bakhatake brAhmaNAbhAsoMne aneka tarahakI zrutIAM racIM. unameM iMdra, varuNa, pUSA, nakta, agni, vAyu, azvinau, uSA ityAdi devatAoMkI upAsanA karanI lokoko upadeza kiyA; aneka tarahake yajana yAjana karavAe, aura kahane lage ki hamane isItaraha apane vRddhoMse sunA hai. isa hetuse tina zlokoMkA nAma zruti rakkhA. apane Apako gau, bhUmI, Adi dAnake pAtra ThaharAye, aura jagadguru kahalAne lage. ina hiMsaka zrutioMko vedake nAmase pracalita kI. vedavyAsajIne zrutieM ekaTI kIM, aura jude jude kAraNoM se unake cAra nAma rakkhe jo sAMprata kAlake brAhmaNoM ke Rg, yajuma sAma aura atharvaveda haiM. vyAsajIne brahmasUtra racA so vedAMtamata ke ye mukhya AcArya kahe jAte haiM. yaha vedavyAsajIne brahmasUtrake tIsare adhyAyake dUsarA pAdake tetIsame sUtrameM jainoMkI saptabhaMgIkA khaMDana kIyA hai, jisakA prAbalya hotA hai, usakA khaMDana likhA jAtA hai, to vedavyAsajI ke vakhatameM jaina dharma vidyamAna thA. vedavyAsajI ke ziSya jaiminIne mImAMsA banAyA. vyAsajI ke ziSya vaizaMpAyana ke ziSya yAjJavalkyako guru aura dUsare RSAoMke sAtha laDhAI hone se unoneM yajurveda choDake zukla yajurveda banAyA. ityAdi kahAMtaka vistAra kiyA jAya. purANAdi graMthoMne eka dUsareko aura vedakA bahota khaMDana kiyA hai. yahAMtaka paDhanevAloMko bhI nAgaMvAra mAlUma hotA hai. isa graMtha meM jaina dharmakI prAcInatA bedoMse pahelekI acche pramANoMseM siddha kI hai. phira inhI vedoMmeM, smRtima, mahAbhArata, bhAgavata purANAdi graMthoM meM lIkhe hue jaina dharmakI prAcInatAkA anya pramANa bhI nIce lIkhA jAtA hai. mako pAThakagaNa niSpakSapAtI hokara paDhe aura satyAsatyakA vicAra kare kItaneka loka kapolakalpita zaMkA karate haiM ki jainadharma baudha kI zAkhA hai. unako kahA jAya ki jainamata bauddhakI zAkhA nahI, paraMtu eka anAdi dharma hai, jo isa pustaka ke staMbha 33 meM aitihAsika aura zIlA lekhoM ke pramANa dvArA aura pro0 jekobIkA pramANa dekara acchI taraha siddha kiyA hai. phira bhI bauddhoM ke graMtha " mahAvinayasUtra " aura " samAnaphalAsUtra " meM jainoMke cobIsame tIrthaMkara zrI mahAvIra svAmiko " jJAtaputra " likhakara vahota saMbaMdha likhA hai; bauddhoMkA " vinayatrIpIThIkA" graMthakA tarajumA " lAIpha oNpha zrI buddha nAmA pustaka meM pro0 je. Dabalyu. uDavIla rAkhIlane kiyA hai, jisakA pRSTha 65, 66, 103, 104 para jainoMke nirgrathake saMbaMdha meM aura pRSTha 79, 96, 104, 259 para mahAvIra svAmI ke liye jo lekha hai vo paDhane se pAThaka varga saMtoSita hoMge ki prathama buddhake vakhatameM jainadharma vidyamAna thA. kitaneka loka rAjA zivaprasAda sI. AI. I. kA banAyA huvA " iti - "" For Private And Personal Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir "" Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir (11) hAsa timiranAzaka" graMthakA pramANa dekara kahate haiM ki jainadharma bauddhakI zAkhA hai; paraMtu sana 1873 meM unoMne aika patra banArasase paMjAvakA gujarAMvAlA zaharake jaina samudAyapara likhA thA usameM lIkhA hai, ki "jaina, vauddha mata eka nahI hai,sanAtanase bhinna bhinna cale Aye haiM, jarmanI dezake eka baDe vidvAnane isake pramANameM eka graMtha chApA hai." vagaireha bahota pramANa haiM. kahAMtaka likhA jAya ? ___ upara likhe jainakI prAcInatAke kitane vedAdi pramANa mokSamArga prakAza Adi graMthAnusAra likhe jAte haiM. ||shrii bhAgavata // nityAnubhUtanijalAbhanivRttatRSNaH zreyasyatadracanayAcirasuptabuddheH / loksyyokrunnyobhymaatmlokmaakhyaannmobhgvteRssbhaaytsmai|| arthaH--usa RSabhadeva (jainoMkeprathama tarthikara ) ko hamArA namaskAra ho. sadA prApta honevAle AtmalAbhaseM jisakI tRSNA dUra hogaI hai, aura jinhoMne kalyANake mArgameM jhUThI racanAkarake sote hue jagatakI dayA karake donoM lokake artha upadeza kiyA hai| // zrI brahmANDapurANa / / nAbhistu janayetputraM marudevyAM manoharam / RSabhaM kSatriyazreSThaM sarvakSatrasya pUrvakam // RSabhAdbhAratojajJe viirputrshtaagrjH| rAjye'bhiSicya bharataM mahAprAvrajyamAzritaH // artha:--nAbhirAjAke yahAM marU vIse RSabha utpanna hue jinakA baDA suMdara rUpa hai, jo kSatriyoM meM zreSTha aura saba kSatriyAke Adi hai // aura RSabhake putra bharata paidA huvA jo vIra hai aura apane sau (100) bhAIyoM meM baDhA hai / / RSabhadeva bharatako rAja dekara mahA dIkSAko prApta hue arthAt tapasvI hogaye / bhAvArtha:--jaina zAstroM meM bhI yaha saba varNana isahI prakAra hai // isase yaha bhI siddha huvA ki jisa RSabhadevakI mahimA vedAntibhoMke granthoMmeM varNana kI hai, jainI bhI usahI RSabhadevako pUjate haiM, dUsare nahIM. // zrI mahAbhArata // yugeyuge mahApuNyaM dRzyate dvArikA purI / avatIrNo hariyaMtra prabhAsazazibhUSaNaH // revtaadraujinonemiyugaadirvimlaacle| RSINAmAzramAdeva muktimArgasya kAraNam // For Private And Personal Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir artha:--yuga 2 meM dvArikApurI mahA kSetra hai, jisameM harikA avatAra huvA hai jo prabhAsa kSetrameM candramAkI taraha zobhita hai / aura giranAra parvatapara neminAtha aura kailAza (aSTApada) parvatapara AdinAtha arthAt RSabhadeva hue haiN| yaha kSetra RSiyoMke Azrama homeseM mukti mAgeke kAraNa hai // __ bhAvArtha-zrI neminAthasvAmI bhI jainiyoMke tIrthakara hai aura zrIRSabhanAthako AdinAtha bhI kahate haiM, kyoMka vaha isa yugake Adi tIrthakara hai // // zrI nAgapurANa // darzayan dharma vIrANAM suraasurnmskRtH| nItitrayasya kartA yo yugAdau prathamo jinH|| sarvajJaH sarvadarzI ca srvdevnmskRtH| chatratrayIbhirApUjyo muktimArgamasau vadan / AdityapramukhAH sarve bddhaaNjlibhiriishituH| dhyAyAMta bhAvato nityaM yadaMghriyuganIrajam // kailAsavimale ramye RSabhoyaM jinezvaraH / cakAra svAvatAraM yo sarvaH sarvagataH shivH|| arthaH--vIra puruSoMko mArga dikhAte huye sura asura jinako namaskAra karate haiM jo tIna prakArakI nItike banAnevAle haiM, vaha yugake AdimeM prathama jina arthAt AdinAtha bhagavAn hue. sarvajJa (sabako jAnanenAle,) savako dekhanevAle, sarva devoMkarake pUjanIya, chatratrayakarake pUjya, mokSamArgakA vyAkhyAna kahate hue, sUryako Adi lekara saba devatA sadA hAtha joDakara bhAva sahita jisake caraNakamalakA dhyAna karate hue aise RSabha jinezvara nirmala kailAsa parvatapara avatAra dhAraNa karate bhaye jo sarvavyApI haiM aura kalyANarUpa haiM / bhAvArtha:-jina arthAt jinezvara bhagavAnako kahate haiM jinabhASita athot bhagavA. nakA kahA huvA mata hone ke kAraNa jainamata kahalAtA hai / uparokta zlokoMmeM zrIRSabhanAtha arthAt AdinAtha bhagavAnko jinezvara kahakara mahimA kI hai // ||shivpuraann // aSTaSaSTiSu tIrtheSu yAtrAyAM yatphalaM bhavet / AdinAthasya devasya smaraNenApi tadbhavet // arthaH-aDasaTha (68) tIrthoMkI yAtrA karanekA jo phala hai, utanA phala zrI Adi. nAthake smaraNa karanehIse hotA hai / ||Rgved // OM trailokyapratiSThitAnAM caturviMzatitIrthakarANAM / RSabhAdivarddhamAnAntAnAM siddhAnAM zaraNaM prapadye // For Private And Personal Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ( 13 ) arthaH- tIna loka meM pratiSThita zrI RSabhadevase Adi lekara zrI varddhamAnasvAmI taka cauvIsa tIrthakaroM ( tIthakI sthApana karanevAle ) hai, una siddhoM kI zaraNa prApta hotA hU~ / // yajurveda // OM namo'rhanto RSabho // arthaH-- arhanta nAma vAle (vA) pUjya RSabhadevako pramANa ho. phira aisA kahA - OM RSabhaMpavitraM puranUtamadhvaraM yajJeSu nagnaM paramaM mAhasaMstutaM vAraM zatruMjayaMtaM puzuriMdramAhuriti svAhA / utrAtAramidaM RSabhaMvadaMti amRtAramindrahave sugataM supArzvamindrahave zakramajitaM tadUrddhamAna puruhUtamiMdramAhuriti svAhA / OM svastinaH indro vRddhazravA svastinaH pUSA vizvavedAH svastinastArkSIariSTanemiH svastino bRhaspatirdadhAtu / dIrghAyustvAyavalAyurvAzubhajAtAyu OM rakSarakSaariSTanemi svAhA vAmadeva sAMtyartha manuvidhIyate so'smAka ariSTanemi svAhA // arthaH- RSabhadeva pavitrako aura indrarUpI adhvarako yajJoMmeM namako pazu vairarIke jIta - nevAle iMdrako AhutI detA hUM / rakSA karanevAle parama aizvaryayukta aura amRta aura sugata supArzva bhagavAna jisa ese puruhUta ( indra ) ko RSabhadeva tathA vardhamAna kahate haiM use havi detA hUM / vRddhazravA ( bahuta dhanavAlA ) indra kalyANa kare, aura vizvavedA sUrya hameM kalyANa karai, tathA ariSTanemi hameM kalyANa kare aura bRhaspati hamArA kalyANa kare / ( yajurveda adhyAya 25 maM0 19 ) dIrghAyuko aura balako aura zubha maMgalako de / aura he ariSTanemi mahArAja hamArI rakSA kara (2) || vAmadeva zAntike liye jise hama vidhAna karate haiM vaha hamArA ariSTanemi hai. use havi dete haiM. bhAvArtha:-zrI RSabhadeva zrI supArzva bhagavAna aura ajitanAtha bhagavAna aura ariSTanemi Adi bhagavAna yaha saba jainiyoMke tIrthaMkara haiM jinakI mUrtti jainI loga banAte haiM aura bhakti karate haiM. / || bhAgavata graMtha // evamanuzAsyAtmajAnsvayamanuziSTAnnapilokAnuzAsanArthamahAnubhAvaH paramasuhRd bhagavAn RSabhApadezaH upazamazIlAnAmuparatakarmmaNAM mahAmunInA bhaktijJAnavairAgyalakSaNaM pAramahaMsyadharmmanupazikSamANaH svatanayazatajyeSThaM paramabhAgataM bhagavajanaparAyaNaM bharataM dharANipAlanAyAbhiSicya svayaM For Private And Personal Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir (14) bhavanaevorvaritazarIramAtraparigrahaH unmattaivagaganaparidhAnaH prakIrNakezaH AtmanyAropitAhavanIyo brahmAvartAtpravatrAja // ___ arthaH-vaha RSabhadeva bhagavAn isa prakAra apane beToMko samajhAkara unaka beTe yadyapi ApahI jJAnavAna haiM to bhI lokarItike artha samajhAkara mahAtmA parama mitra bhagavAna RSabhadeva zAMti pariNAmI nAza kiyA hai karma jinhoneM, bhaktivAn jJAnavAn vairAgI mahA munIzvaroMko paramahaMsa dharmakA upadeza dete huve aura sau ( 100 ) beToMmeM bar3e manuSyoMmeM tatpara aise bharatako pRthvIke pAlaneke vAste rAjya dekara aura Apa kevala zarIramAtra parigraha rakhakara keza loMcakara nagna AtmAmeM sthApana kiyA hai brahmasvarUpa jinhoMne, unmattakI tulya pRthvIpara bhramaNa karate saMte hamArI rakSA karo // // bhartRharizataka, vairAgya prakaraNa // eko rAgiSu rAjate priyatamAdehArddhadhArI hro| nIrAgeSu jino vimuktalalanAsaMgo na ysmaatprH|| durismarabANapannagaviSavyAsaktamugdho jnH| zeSaH kAmaviDaMvito hi viSayAn bhoktuM na moktuM kSamaH // * arthaH-vaDI pyArI gaurIke Adhe dezako dhAraNa kiye huve rAgI puruSoMmeM eka zivahI zobhatA hai aura vItarAgiyoM meM aise jinadevase baDhakara aura koI nahiM hai, jinoMne striyoMke saMgakohI choDadiyA hai| ina donoMseM jo bhinna puruSa hai, jo durvAra kAmadevake bANarUpI sokA viSake caDhaneseM pAgala hue kAmase Thage hai, ve puruSa na viSayoMke choDaneko samartha hai aura na bhoganeko samartha hai| bhAvArtha:-isameM zivako parama rAgI aura jina bhagavAna arthAt jainiyoM ke devatAko parama vItarAgI kahakara prazaMsA kI hai aura rAga arthAt viSayabhogakI nindA kI hai| // yogavAsiSTa prathama vairAgya prakaraNa // rAma uvAca / nAhaM rAmo na me vAJchA bhAveSu ca na me mnH| zAntimAsthAtumicchAmi cAtmanyeva jino yathA // artha:--rAmajI bole ki na meM rAma hUM, na merI kucha icchA hai, aura na merA mana padArthoM meM hai| kevala yaha cAhatA hUM jina devakI taraha merI AtmA zAnti ho. bhAvArtha:--rAmajIne jina samAna honekI vAMcchA karI, isase vidita hai ki jinadeva rAmajIse pahale aura uttamottama hai. *yadi purAne chape bhartRharike graMthoMmeM yaha zloka vidyamAna hai, paraMtu IsameM jina devakI stuti honase naye chape graMthoM se jAnake nikAlA gayA hai. For Private And Personal Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir (15) // dakSiNA mUrti sahasranAma grantha // zivauvAca / jainamArgarato jaino jitakrodho jitAmayaH // arthaH--zivajI bole, jainamArgameM rati karanevAlA jainI, krodhake jItanevAlA, aura rogoMke jItanevAlA. bhAvArtha:-ziva apane hajAra nAmoMmeM eka nAma jainI batAkara krodhako jitanenAle kahate haiM. // vaizaMpAyanasahasranAma grantha // ____kAlaneminihA vIraH zUraH zaurijinezvaraH / arthaH--bhagavAnake nAma isa prakAra varNana kiye haiM // kAlanemike mAranevAlA, vIra, balavAn , kRSNa aura jinezvara / / // durvAsA RSikRta mahimnastotra / / tatra darzane mukhyazaktiriti ca tvaM brahma karmezvarI / kartA'rhanpuruSoharizca savitA buddhaH zivastvaM guruH // arthaH--vahAM darzanameM mukhya zakti Adi kAraNa tU hai, aura brahma bhI tU hai. mAyA bhIta hai, kartA bhI tU hai aura arhan bhI tU hai, aura puruSa (jIva ), hari sUrya, buddha aura mahAdeva guru vesa bhI tUhI hai, // bhAvArtha:--yahAM arhan tU hai aisA kahakara bhagavAnakI stuti karI. // hanumannATaka // yaM zaivAH samupAsate ziva iti brahmeti vedaantino| bauddhA buddha iti pramANapaTavaH karteti naiyaayikaaH|| arhannityatha jainazAsanaratAH kamrmeti miimaaNskaaH| soyaM vo vidadhAtu vAMcchitaphalaM trailokyanAthaH prbhuH|| arthaH--jisako zaivaloga mahAdeva kahakara upAsanA karate haiM, aura jisako vedAnti loga brahma kahakara aura bauddha loga buddhadeva kahakara aura yukti zAstrameM catura naiyAyika loga jisako karttA kahakara aura jainamatavAle jisako arhan kahakara mAnate haiM aura mImAMsaka jisako karmarUpa varNana karate haiM vaha tIna lokakA svAmI tumhAre vAMcchita phalako devai // . bhAvArtha:-hanumAnane samudra setU bAMdhate vakhata cha matoMmeM jina devakI bhI stuti karI hai. arthAt rAmacaMdrajIke samayameM jainamata vidyamAna thA. // bhavAnIsahasranAma graMtha // kuNDasanA jagaddhAtrI buddhamAtA jinezvarI / jinamAtA jinedrA ca zAradA haMsavAhinI // For Private And Personal Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir (16) artha:-bhavAnIke nAma aiseM varNana kiye haiM // kuMDAsanA, jagatakI mAtA, buddha devakI mAtA, jinezvarI, jinadevakI mAtA, jineMdrA, sarasvatI haMsa, jisakI savArI hai / // nagarapurANa bhavAvatAra rahasyameM // akArAdi hakArAntaM mR dhorephsNyutN| nAdabiMdukalAkrAntaM candramaDalasannibhaM // etaddevi paraMtattvaMyovijAnAtitantvaH / saMsArabandhanaM chittvA sagacchetparamAM gatim artha:--AdimeM akAra aura aMtameM hakAra aura Upara aura nIce rakArase yukta nAda aura bindu sahita candramAke maMDalake tulya aisA arhan (jinadeva ) jo zabda hai yaha parama tatva hai, isko jo koI yathArtha rUpase jAnatA hai vaha saMsArake baMdhanase mukta hokara parama gatiko pAtA hai. // nagarapurANa // dazabhirbhojitairvipraiH yatphalaM jAyate kRte| munimarhantabhaktasya tatphalaM jAyate kalau // arthaH--satyayugameM daza brAhmANoMko bhojana denese jo phala hotA hai vahahI phala kaliyugameM arhatabhakta muniko bhojana denese hotA hai. // manusmRtigraMtha // kulAdibIjaM sarveSAM prathamo vimlvaahnH| cakSuSmAMzca yazasvI vAbhicandrotha prasenajit // marUdevI ca nAbhizca bharateH kulasattamaH / aSTamo marUdevyAM tu nAbherjAta urukramaH // darzayan varmavIrANAM suraasurnmskRtH| nItitritayakarttA yo yugAdau prathamo jinH|| artha:-sarva kuloMkA Adi kAraNa pahilA vimalavAhana nAmA aura cakSuSmAna aise nAmavAlA yazasvI abhicandra aura prasenajit marudevI aura nAbhi nAmavAlA aura kulameM zreSTha bharata aura AThavAM nAbhikA marudevIseM urukrama nAmavAlA putra utpanna huA ||yh urukrama vIroMke mArgako dikhalAtA huvA devatA aura daityoMse namaskArako pAnevAlA aura yugake Adi meM tIna prakArakI nItiko racanevAlA pahilA jina bhagavAna huvA // bhAvArtha:-yahAM vimalavAhanAdi manu kahe haiM, jainamatameM inako kulakara kahA hai aura yahAM yugake AdimeM jo avatAra huvA hai usko jina arthAt jaina devatA likhAhai isase vidita hai ki jainadharma yugakI Adi viSe vidyamAna honese sabase pahilekA hai. For Private And Personal Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 17) manujIko honeko anyamatavAle lAkhoM varSa ( satyayugameM ) mAnate haiM. to manujI pahika jainadharma vidyamAna thA. // prabhAsapurANa // bhavasya pazcime bhAge vAmanena tapaH kRtam / tenaiva tapasAkRSTaH zivaH pratyakSatAM gataH // padmAsanasamAsInaH zyAmamUrtidigambaraH / neminAthaH zivothaivaM nAma cakre'sya vaamnH|| kalikAle mahAghore sarvapApapraNAzanam / darzanAt sparzanAdeva koTiyajJaphalapradam // artha-zivajIke pazcimabhAga vAmanane tapa kiyA thA usa tapake kAraNa zivajI vAmanako pratyakSa hue. kisa rUpameM pratyakSa huve ? padmAsana lagAye huve, zyAmavaraNa aura nana. taba vAmanane inakA nAma nepinAtha rkkhaa| yaha nAma isa bhayaMkara kaliyugameM sarva pApoMko nAza karanevAlA hai aura inake darzana vA sparzanaseM karoDa yajJakA phala hotA hai. bhAvArtha:-zrIneminAtha bhagavAn jainiyoMke 23 me tIrthakara haiM, aura jainadharmake graMthoM meM bhI unkA varNa zyAma likhA hai| isamabhAsa purANameM unako zivajIkA avatAra varNana karake prazaMsA kI hai. // Rgveda // OMpavitranamamupavi (I) prasAmahe yeSAM nagnA (namaye) jAtiryeSAM vIrA // ___artha:--hamaloga pavitra pApase bacAnevAle nama devatAoMko prasanna karate haiM jo nagna rahate haiM aura balavAna haiN| OMnagnaM sudhIraM digvAsasaM brahmagarbha sanAtanaM upaimi vIraM puruSamahatamAdityavarNaM tamasaH purastAtsvAhA // arthaH--nama dhIra bIra digambara brahmarUpa sanAtana ahaMta AdityavarNa puruSakI saraNa mApta hotA hUM // // mahAbhArata grantha / / Arohasva rathaM pArtha gAMDIvaMca kare kuru / nirjitA medinI manye nirmaMthA yadi sanmukhe // artha:--he yudhiSThira ! rathameM savAra ho aura gAMDIva dhanuSa hAthameM le / maiM mAnatA hUM ki jisake sanmukha jaina muni Aye usane pRthvI jItalI. __ mRgeMdrapurANa / zravaNonaragorAjA myuurHkuNjrovRssH| prasthAnecapraveze vA srvsiddhikraamtaaH| padminIrAjahaMsazca nigraMthAzca tpodhnaaH| yaMdezamupAzrayaMti tatradeze sukhNbhvet| For Private And Personal Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir (86) artha:-- munIzvara, gau, rAjA, mora, hAthI, baila, yaha calaneke samaya tathA pravezake samaya sAmane AvaiM tau zubha haiM aura kamalanI, rAjahaMsa, jinakalpImuni jisa dezameM hoM usa dezameM sukha ho / vArAhisaMhitA, gaNezapurANAdi graMthoM meM jainake viSayameM bahota lekha haiM kahAMtaka likhA jAya. anyamatavAle haMsate haiM ki jainIloka kaMdamUla nahI khAte aura rAtrIbhojana nahI karate haiM, paraMtu unake graMthoMmeM bhI inahI bAtoMkA niSedha hai. || mahAbhArata grantha // madyamAMsAzanaM rAtrau bhojanaM kandabhakSaNaM / ye kurvati vRthA teSAM tIrthayAtrAjapastapaH // yA artha:- jo koI madirA pItA hai mAMsa khAtA hai yA rAtrIko bhojana karatA hai kanda [ dharatIke nIce jo bastu paidA huI AlU adraka mUlI gAjaraAdika] khAtA hai usa puruSakA tIrthayAtrA japa tapa saba bRthA hai. // mArkaMDeyapurANa || astaM gate divAnAthe aporudhiramucyate / annaM mAMsasamaM proktaM mArkaMDeya maharSiNA // artha:-- sUrajake asta hone ke pIche jala rudhira sapAna aura amna mAMsa samAna kahA hai. || bhArata grantha // catvAronarakadvAraM prathamaM rAtribhojanaM / parastrIgamanaM caiva saMdhAnAnaMtakAyakaM // ye rAtrau sarvadAhAraM varjayaMte sumedhasaH / teSAM pakSopavAsasya mAsamekena jAyate / nodakamapi pAtavyaM rAtrAvatra yudhiSThira / tapasvinovizeSeNa gRhiNAMcavilokinAM // artha - - narakake cAra dvAra haiM, prathama rAtribhojana karanA, dUsarA parastrIgamana, tIsarA saMdhAnA khAnA, cauthA anaMta kAya arthAt kaMda mUla Adika aisI vastu khAnA jisameM anaMta jIva hoM / jo puruSa eka mahinetaka rAtribhojana na kare usako eka pakSake upavAsakA phala hotA hai. hai yudhiSThira ! gRhasthIko aura vizeSakara tapastrIko rAtako pAnI bhI nahIM pInA cAhiye / mRte svajanamAtrepi sUtakaM jAyate kila / astaMgate divAnAthe bhojanaM kriyate kathaM / raktAbhavati toyAni annAni pizitAni ca / For Private And Personal Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir (15) rAtrI bhojanasaktasya grAsena mAMsabhakSaNaM // naivAhutInaca snAnaM na zrAddhaM devatArcanaM / dAnaM ca vihitaM rAtrau bhojanaM tu vishesstH|| uduMbaraM bhavenmAMsaM mAMsa toyamavastrakaM / carmabArobhavenmAMsaM mAMsaM ca nizibhojanaM // ulUkakAkamArjAragRdhrazaMvarazUkarAH / ahivRzcikagodhAdyA jAyante nizi bhojanAt // artha--jaise svajanake maraNa mAtrase sUtaka hotA hai, aisAhI sUrya asta honeke pIche rAtriko sUnaka hotA hai isa kAraNa rAtriko kaise bhojana karanA ucita hai ? rAtriko jala rudhira samAna hojAtA hai, aura anna mAMsake bhAvako prApta hotA hai, isa kAraNa rAtri viSe bhojana laMpaTIko eka grAsa bhI mAMsabhakSaga samAna ho jAtAhai / rAtribhojana karanevAle puruSako Ahuti denA, snAna karanA, zrAddha karanA, devArcana karanA, dAna denA, vyartha hai. / uduMbara phala arthAt baDakA phala, pIpalakA phala, pIlUkA phala, gUlarakA phala Adika mAMsa samAnahIM haiN| aura rAtriko bhojana karanA bhI mAMsa hai / rAtriko bhojana karaneseM ullU, kavvA, billI, gidda, khUvara, sarpa, vIjU, goharA, goha AdikameM janma hotA hai. // bhArata // madyamAMsAzanaM rAtrau bhojanaM kaMdabhakSaNaM / bhakSaNAnnarakaM yAti varjanAtsvargamApnuyAt // ajJAnena mayA deva kRtaM mUlakabhakSaNaM / tatpApaM yAtu goviMdaM goviMda tava kIrtinAt // rasonaM guMjanaM caiva palAMDupiMDamUlakaM / matsyA mAMsaM surA caiva mUlakaM ca vizeSataH // artha:--zarAba pIne, mAMsa khAne, rAtako bhojana karane aura kaMda bhakSaNa karaneseM jIva narakameM jAtA hai aura tyAganeseM svargameM jAtAhai // he govinda ! maiMne ajJAnatA karake maka ( arthAta mUlI ratAlu Adika) khAyA hai vaha pApa tumhArI kIrtise dUra hoM. lahasana, gAjara, pyAja, piMDAla, macchI, mAMsa, madirA aura vizeSakara mUlakA bhakSaNa nahIM karanA / madyamAMsAzanaM rAtrau bhojanaM kandabhakSaNaM / ye kurvanti vRthA teSAM tIrthayAtrA japastapaH // 1 // For Private And Personal Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir (20) vRthA ekAdazI proktA vRthA jAgaraNaM hreH| vRthA ca pauSkarI yAtrA kRtlaM cAMdrAyaNaM vRthA // 2 // cAturmAsye tu saMprApte rAtribhojyaM karoti yH| tasya zuddhirna vidyeta cAMdrAyaNazatairapi // 3 // artha-madirA aura mAMsa inako khAnA aura rAtako bhojana tathA kandoMko bhakSaNa karanA inako jo karate haiM, tinako tIrthayAtrA, aura ye sabhI vyartha hai aura unakA ekAdazI vrata aura hari nimitta jAgaraNa (gatako jAganA, aura puSkararAjako yAtrA aura sabhI cAndrAyaNa vratavizeSa ) ye vRthA hote haiM. caumAmeke Ane para jo rAtriko bhojana karatA hai, usako saikaDoM cAndrAyaNa vratoMse bhI zuddhi nahI hotii| zivapurANa / yasmingRhe sadA nityaM mUlakaM pAcyate janaiH / smazAnatulyaM tadvezma pitRbhiH parivarjitam // mUlakena samaM cAnnaM yastu bhuGkte narodhamaH / tasya zuddhirna vidyeta cAMdrAyaNazatairapi // bhuktaM hAlAhalaM tena kRtaM cAbhakSyabhakSaNaM / vRntAkabhakSaNaM cApi naro yAti ca rauravaM // artha--jisake ghara nitya mUla pakAyA jAtA hai usakA ghara vinA meta smazAnatulya hai // jo manuSya mUlake sAtha bhojana khAtA hai usakA ekasau cAMdrAyaNa vrata karaneseM bhI pApa dUra nahIM hotA hai / mAMsatulya jisane abhakSya bhakSaNa kiyA usane hAlAhala jahara bhakSaNa kiyA aura jisane baiMgana khAyA vaha nara raurava narakameM jAtA hai / vagairaha bahota pramANa hai. aphasosa hai ! inake zAstroMmeM aise spaSTa pramANa hote hue bhI, isI kaMdamUlako ekAdazI Adi vratoMmeM anyamati umaMgaseM khAte haiN| jaina dharmakI anAdisiddha karaneko aise bahota pramANa hai. kahAM taka likhA jAya ? isa samayameM jaina zvetAMbaramatameM muni zrImad vijayAnaMdasUrIzvarajI ( AtmAgamajI) mahArAja eka baDe vidvAna hue haiM, unoMne apanI apUrva vidvattAseM dharmakI yogya sevA bajAke vartamAna samaya meM jainIyoMmeM agresara pada prApta kiyA hai. itanAhI nahIM paraMtu anya matAvalaMbIoMmeM, yuropa amerikAke paMDitomeM bhI inhoMne baDA nAma aura mAna pAyA hai. dharmameM dhUrIsamAna, kriyAmeM acalAyamAna, atizaya zraddhAvAna, paropakAra tatpara, svabhAvase zAMta, kameMari jItanameM sAmarthyavAna, jJAnameM prabala, ityAdi guNasaMpanna mahAtmAke apane aMta samayameM banAye hue isa tattvanirNayaprAsAda graMthako paDhanekA, manana karanevo, unakA caritra, aura citradvArA unakI mukhamudrA nihArane ko kauna bhAgyavAn utsuka nahiM hogA ? sarva hoMge. For Private And Personal Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir (21) ___yaha mahAtmAmeM kai guNa aise the jo vaDe puruSoM meM bhI ekahI sAtha bahu kaThinatAse pAye jAte haiM. prAyaH AMtarIya guNoMke anusAra bAhirakI AkRti hotI hai. dRDha vicAravAle puruSakI dRDhatA ityAdi unake ceharepara jAhira hotI hai. kAmI puruSakA kAma usakI AMkha aura gAlake upara dRSTigocara hotA hai. haThapaNA jaDabAseM jAhira hotA hai. AkRti dekhakara guNaavaguNa kahanA yaha prAcIna aSTAMgagocara hotA hai. AdhunIka samayameM bhI amerikAdi dezoma yatkiMcit yaha vidyA jAnanevAle haiN| ina mahAtmAkA jisane darzana nahi kiyA hai vaha unakI tasvIra dekhakara unakI bhavyatA dekha zakatA hai, paraMtu puNyodaya ke prabhAvaseM jinoMne unakI caraNasevA kI hai ve to pAMca mahAvrata pAlanekI nizAnI mahArAja zrIke zarIrapara dekha zakate the. pAMca maha vrata hareka munI pAle aisA khyAla kareM, paraMtu ina mahAmunirAjake jJAna, darzana, cAritrakI chApa unakI cAlameM, bANImeM, vartAvameM, vyAkhyAnameM, sAdhAraNa vArtAlApameM, TukameM hareka prasaMgapara jAhira hotIthI, hajAroM sAdhuoMke bIcameseM ukta munirAja ekadama anajAna AdamIko bhI najara A jAte the aisI una kI bhavya AkRti thI. Aja kAla hama dekhate haiM ke kisI khAsa dharmagurukepAsa vyAkhyAna zravaNa karaneko anya dharmavAle prAyaH karake nahi jAte haiM. vizeSa karake vedamatAnuyAyI brAhmaNoMne jainoMkI tarapha apanA dveSa jage jage jAhira kiyA hai. jaina yAni nAstika - pAkhaMDI. phira usa dharmake sAdhu aura upadezaka to dUraseMhI namaskAra karane yogya mAne upameM kyA Azcarya ? paraMtu muni zrIAtmArAmajIke saMbaMdhameM anya matavAloMkA vartana bahutahI prazaMsanIya thA. paMjAbameM mahArAjazrIne bahuta kAla vyatIta kiyA thA, aura usake vyAkhyAnameM brAhmaNa, kSatriya, vaizya aura zUdra saba varNake loga Ate the. Ate the itanAhI nahIM paraMtu unako pUjya guru samajhate the. unameM anyamatAvalaMbIyoMko satya mArga batAnekI zakti bhI adbhuta thI. kisI ko burA nahIM manAkara jIjJAsuke saMzayako dUra karate the. eka samaya aMbAlA zaharameM eka vedamatAnuyAyI gRhastha mahArAjazrIkA nAma sunakara Akara namratAse namaskAra karake baiThA. thoDI derake bAda usane pUchA " mahArAja ! hamane sunA hai ki Apa jainI loga isa jagatkA koI kartA nahIM hai aisA mAnate haiM yaha bAta saca hai kyA ?" mahArAnajIne kahA " jagatkartA Isa zabdakA artha samajhanemeM logoMkI bhUla hotI hai. jisase jainadharma saMbaMdhI khoTA apavAda pracalita huA hai. maiM tumako pUchatA hUM ki tuma khuda jagatkartA Izvarako mAnate hoM to kaho yaha Izvara kaunasI jagA rahatA hai ? usa gRhasthane kahA " mahArAja ! IzvaH sabahI jagApara hai| saba jIvoMmeM Izvara haiM. koI jagA binAIzvarake nahIM hai." mahArAjajIne kahA, "ThIka hai. ima isako Atmatattva kahate haiM, vaha hareka jIvavAlI vastumeM hai yaha Atmatattva karmAnusAra zarIra racatA hai, to isa Atmatatvako amuka apekSAseM jagatvA kahanemeM Ave to hamako kuccha ujara nahi hai. paraMtu eka bAta jAnanI jarUra hai ke yadi Izvarako sAmAnya lokoke mAne mujiva jagatkartA mAnA jAyato kAmI puruSa vyabhicAra karatA hai to unako meranevAlA For Private And Personal Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir idhara honA cAhiye. kabhI Izvara jIvoMko karmanusAra phala detA hai aisA mAnA jAya to bhI jaba kAmI puruSake vyabhicAraseM strIko pUrvakarmAnusAra phala milA taba vo phala Izvarane usako diyA, aura usa kAmI puruSako vyabhicAra dvArA vaha phala milA isaliye yaha vyabhicArakI icchA Izvarane paidA kI zivAya isake usa strIko yA usa puruSako pUrvokta phala kaise mila zakatA?" usa gRhasthane kahA " mahArAja ! Izvara to sAkSI mAtra hai." mahArAjajIne kahA " hama bhI nizcayanayakI apekSAseM kahate haiM ki, AtmA ( Izvara ) sAkSI mAtra hai. usa gRhasthane kahA "mahArAja ! aisA hai taba Apake aura hamAre matameM kyA taphAvata hai ?" mahArAjajIne kahA " tuma vastukA eka dharma grahaNa karake ekAMtavAdameM dUsare dharmoko svIkArate nahIM ho, hama vastu ke sabahI dharma agIkAra karate haiM. paraMtu kathanameM sarva dharma yugapat kathana karane azakya honeseM aura sabadharma eka dUsareke sAtha aise mile hue haiM ki eka dusareseM sarvathA chuTe nahIM paDa sakate haiM. isa sababaseM jaba hamako eka yA jyAdA dharmake saMbaMdha vyAkhyAna karanA paDatAhai taba kahate haiM ki "syAt asti ityAdi " arthAt kathaMcita (amuka apekSAseM vastu hai, kathaMcit nahI hai, ) ityAdi." ___ isa saMbhASaNaseM vaha gRhastha bahutahI saMtuSTa hokara mahArAjajIke guNAnuvAda karatA karatA svasthAnameM gayA. jaise sAdhAraNa bAtacItameM aiseM vyAkhyAnameM bhI syAdvAda mArgakI zailI mahArAjajIke zabda zabdameM vyApIhuI mAlUma paDatIthI. "paDhdarzana jina aMga bhaNIje" yaha AnaMdadhanajI mahArAjakA vAkya satya hai. yaha bAta unake sAtha mAtra pAMca minITa bAta karaneseM mAlUma hotIthI. koI anajAna gRhastha mahArAjajI pAsa zaMkAke pUchaneko Ate to unakI zaMkAkA samAdhAna prazna pUchaneke pahilehI prAyaH bAtacitameM hojAtAthA. jaina samudAyake upara mahArAjajIzrIne jo jo upakAra kiye haiM, ve sarva avarNanIya haiM. dharma saMbaMdhI jJAna jainoMmeM bahuta kacA hogayAhai yaha to jAhira bAta hai. koI yuvAna dharmajJAna prApta karaneko cAhatAthA to usako sAdhana milate nahiM the. sAdhana prApta hote to samajhane meM muskelI paDatIthI. yaha baDA aMtarAya jo jajJAsu puruSake mArga meM thA so inhoneM dUra kiyA. jaina tatvAdarza jaisA amUlya graMtha hiMdI sarala bhASAmeM likhakara jainoMke tatva samajhanemeM Ave isataraha loka samakSa raju kiyA yaha kuccha kama upakArakA kAma nahIM hai. kitaneka anasamaju lokoMkA mata hai ki jJAnako bhaMDArameMjarakhanA. jJAna paMcamI jaise dinoM meM pujAmeM rakhanA, paraMtu jinezvara bhagavAnane pukAke upadeza kiyA hai ki AtmAkA jJAna guNa bahAra AvegA tabahI siddhipadakI prApti hogI. jJAna abhyAsake lIye hai. nAhike saMgrahake liye, jJAnako gupta rakhanese. logoMko jJAnake sAdhana zaktike hoye bhI nahIM de se jJAnAvarNIya karma baMdhAtA hai, yaha jaina siddhAMta hai aura yaha siddhAMta ke anusAra mahArAjajIzrIne jagA jagA pustakAlaya banavAke pumtakadvArA aura upadezadvAra jJAnakA phelAva kiyA hai aura yaha pustaka bhI usI jJAnakA phala hai. hama saba isa bhAgyavAna mahA puruSake upakAranIce dabehue For Private And Personal Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir hai. hamAre jJAna paryAya isa munIrAnake sadupadeza aura AjJAnu pAra vartanaseM kiMcit bahAra Aye haiM. inake upakArarUpa RNako hama kIsI taraha bhI adA nahIM kara sakate haiM. isa prakArakA mata unake tamAma anuyAyIyoMkA hai. hAM eka bAta hai kI ina mahAtmAke nAmase pratigrAma aura pratinagara jaina vidyAzA ga sthApana karI jAve aura jisameM sAMsArika vidyAke sAtha dhArmika vidyAkA jJAna diyA jAve to pUrvekA mahAtmAke kiye upakArakA yatkicit badalA utara sakatA hai. ese 2 kai upakAra yaha mahAtmA kara rahe the. paraMtu AH hA! devakI gati nyArI hai, bhAratavarSabhUSaNa, vidyApAraMgata, sudhAraNAsthApaka, dharmavijayake AnaMda, AtmAmeM ramaNa karanahAra, muri devaloka prApta hue. vaha bhavyamUrti, niDara ghaMTanAdasama vANI hRdaya, pAraMgata dRSTi, vajrasamAna marmayukta khaMDanakalA, sadA sarvathA mana vacana karmavANIseM prakAzita kevala niHsvArthI dharmAbhimAna yaha eka kSaNameM bhAratabhUmiko durbhAgi karaneko adRzya ho gaye. mAtRbhUmiko bhI duSkAla mahAmArIrUpa duHkhakA vaidhavya svAmiviyogase havA naho! pUjyamahArAjajIne yaha graMtha apanI aMta avasthAke thoDehI kAla pahIle banAyAthA. anya matake upara ujAlA DAlanevAlI bahotasI bAte isameM hai. mere para unakA purA anugraha honeseM yaha graMtha mujhako diyA gayA thA. prasiddha karaneko chapavAnA surU kiyA. bAda mahAmArI, chApakhAnekI avyavasthA, bAda chApakhAnekA bIkajAnA, merepara svImaraNAdi AphatA kA AnA, tasvIreM milanemeM derI, aura jAhira karane yogya nahi aise vinoMseM Ara kuncha pramAdaseM bhI graMthakA prasiddha honA DhIlameM rahA. aba yaha graMtha vAcakavargake Age rajukara zakA hU~ ; jisakA purA dhanyavAda maiM AcAryajI mahArAja zrIkamalavinayajI aura munirAja zrIvallabhavijayajI Adiko detAhUM ki unhoMne auSadhIrUpa kaTulekha AdiseM mujhako jAgRta karake prasiddha karavAyA. jisa jisa mahAzayoMne isa graMthako khAsa sahAya dI hai, unakA purA dhanyavAda mAnatAI; unakI savistara hakIkata Age AvegI. * AgeseM grAhaka hokara pUrI madada denevAle mahAzayoMke nAma bhI Age dAkhila kiye haiM. yaha pastala dharmakAryameM upayoga karanevAleko, pustakAlaya bhaMDArameM bheTa karanevAleko. inAmake liye lenevAleko, sAdhAraNa pAThakavarga vagaire sabake mubhitAke liye sahAyadAtAoMkI madadase kama mUlyameM diyA jAyagA. yogya munirAjoMko yaha pustaka bheTa bhejA jAyagA. ina jJAnI AcAryakA adbhuta vaMzavRkSa raMgIna vRkSake mAphika banAkara isa pustakameM prasiddha kiyA hai. isa graMthakI tamAma tasvIreM amerikA aura iMglaMDase bahota kharavA dekara khAsa kArIgarake hAthase banavAkara maMgAI haiM. kAgaja moTe aura saphAIdAra pasaMda kiye haiM. akSara baDe haiM jo dekhane aura paDhanese pAThakavarga khuza hoMge. jJAnakA anumodana kareMge to prasiddha kAkA parizramakA badalA milA samajhA jAyagA. * sahAyadAtA mahAzayoMkI umadA chabI aura alpa vRttAMta una mahAzayoMkI icchA nahI hote huve bhI sahAyatAke kevala upakArArtha chapa gaye haiM. For Private And Personal Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir mudrAlayake aura dRSTi dopake kAraNaseM jo bhUla rahagaIhai usakA sUkSma zuddhipatraka graMtha meM dAkhala kiyA hai. phira bhI koI bhUla raha gaI hoto sujJa pAThaka vargaseM prArthanA hai ki sudhArake bAMce. ____ sastI kiMmatameM graMthako prasiddha karAneke vAste jina mahAzayoMne madada dIhai unakI tasvIra vagaireha isa graMthameM prasiddha kartAne una mahAzayoMkI kevala kadara bujaneko prasiddha sAdhu, agresarI dhake jAnakara jaina baMdhu bhokI saMmati lekara dAkhala kiye haiM. merepAsa aisI sammati mojUda hote hue bhI caMda jainabaMdhuAne gRhasthoMkI tasvIra vagaireha dAkhala karane meM viruddha uThAyAthA. agara yaha bAta graMtha prasiddhakatokI marajIkI thI, paraMtu kisIko pustakakA aMtarAya na hove isa liye maiM tIna tarahake pustaka baMdhavAye hai. (1) mUla graMtha, prastAvanA, janma caritra aura tasvIra dAkhala kiyA huvA, saMpUrNa graMtha; (2) aura graMthakartAkI tasvIra aura mUla graMtha; (3) aura pastAvanA, graMthakartAkA nanna caritra, sAdhu kI tasvIreM, gRhasthoM kI tasvIreM aura Tuka vRttAMtakA alaga graMtha. kimata sabakI ekahI paDegI, jInako jaisA cAhe vaisA maMgavA leve. kitaneka grAhakoMkA yaha Agraha hai ki hamako to saMpUrNa graMtha sAthahI cAhiye isa liye kisIkA dIla daHkhI na hove, aisA rastA nIkAlake upara mujiba maiMne vyavasthA kI hai. pustaka prasiddha honemeM DhIla honeseM jo jJAnAMtarAya huga hai usakI maiM kSamA cAhakara Akhira kahatAhUM ki isa pustakakI zodhanameM, isakI umadA hastAkSaraseM nakala karanemeM, prastAvanA lIkhane meM, aura prUpha vagairaha sudhAranemeM jo kimatI sahAyatA deke zrImada vijayAnaMdasUrizvarake jeSTha ziSya zrImAn paMDita zrI lakSmIvijaya ke ziSya zrImAn zrIharSavijayajIke ziSya muni zrIvallabhavijayajIne jo parizrama uThAyA hai unako aura paMDItajI amIcaMda jIko maiM dhanyavAda detA hUM ki unhoMne guru bhakti aura dharmasevA nimitta jainadharma aura usake anuyAyI upara amUlya upakAra kiye haiM. zrImad vijayAnaMdamUgi (AtmArAmajI) mahArAjake pATapara zrImad kamalavijaya sUri mahArAja virAjazana huve, unakI aura isa graMthako upara likhI madada denevAle munizrI vallabha vijaya kI tasIreM dAkhala karAneko bhI bahuta mahAzayoMne jora diyA, ve tasvIreM bhI unhoM kI AjJA nahI hote huve bhI kevala dharma sevA aura grAhakoMkI tIvra jIjJAsAko tRpta karaneko dAkhala kI hai jisakI maiM kSamA cahAtA huM. yaha graMtha kAyade mAphaka rajIsTara karavAyA hai, aura sarva hakka prasiddha karttAne apane svAdhina rakhA hai. sarvako AnaMda sukha prApta ho. tathAstu ! ! ! dAsAnudAsa, amaracaMda pI0 paramAra. For Private And Personal Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir // zrIparamAtmane nmH|| upodghAta vidita hoveki, isa saMsArasamudrameM satata paryaTana karanevAle prANiyoMko, janmamaraNAdika atyuna duHkhoM se mukta karanevAlA, kevala eka dharmahI hai. anyamatAvalaMbIyoMke zAstroMmeM bhI, aiseMhI kahA huA hai. aisA jo dharma, usakA mUla to sarvAzayukta dayAhI hai| dayAkarake dharmakI prApti hotI hai, aura paripUrNa dharmakI prApti hue, jIva, mokSako prApta hotA hai. isavAste dayA sarvotkRSTa padArtha hai. sarvamatoMvAle dayAkA upayoga karate haiM, paraMtu sarvAMza dayAkA upayoga karate nahI hai| isIvAste unako dharmapadArthakA jaisA cAhiye, vaisA lAbha nahI prApta hotA hai. dayAkA sarvAMza upayoga to, kevala jainadarzanameMhI svIkAra kiyA hai; tisaseMhI jainadarzana, dharmadhurIsara kahA jAtA hai. isavAste dayAkA sarvAza upayoga karanA Avazyaka hai. kyoMki, jaba dayA padArtha sarvAzayukta pAlanemeM Ave, tabahI tisase dharmopalabdhi hove; anyathA kadApi nahI. sarvamatAvalaMbi. yoMko dayA mAnya hai, tathApi unake samajhane meM pharaka honeseM, ve, zreSThatApUrvaka dayAkA sarvAMzaupayoga, nahI karasakate haiM. yaha vAta, isa graMthake agretanavyAkhyAnase siddha ho jAyagI; tathA zrIsUtrakRtAMgAdizAtroMmeM bhI varNana kiyA hai ki,-kitaneka (anyadharmI) kahate haiM, prANI jabataka zarIrameM sukhI hove, tabataka usake Upara dayA karanI, paraMtu jaba vaha, vyAdhigrastasthitimeM pIDita hove, tabato, usa prANIkA vadha karake, pIDAse mukta karanA, sohI dayA hai. kitaneka kahate haiM ki, sUkSma, athavA sthUla je prANI, manuSyoMko duHkha dete haiM, unako mAradenA, yahI dayA hai. kitaneka yajJayAgAdimeM prANiyoMkA nAza karanemeMhI dharmadhuraMdharatA, aura dayA mAnate haiM. yA vedavihitA hiMsA niyatAsmiMzcarAcare // ahiMsAmeva tAM vidyAdvedAdharmo hi nirbabhau // ityAdi vacanAt. bhAvArtha:-isa carAcara jagatmeM jo vedokta hiMsA niyata kI gaI hai usako ahiMsAhI jAnanA caahiye| kyoMki, vedaseMhI dharmakI utpatti huI hai, ityaadi| aura kitaneka atisUkSmAdi prANI, jisakA svarUpa dRSTigocara nahI, usakI kiMcitmAtra bhI ciMtA nahI karate haiM; kiMtu kevala sthUlapANiyoMke UparahI dayA karanemeM dayA mAnate haiM. aise aneka prakArase manaHkalpita dayAkA upayoga, prAyaH anyamatAvalaMbI karate haiM; tathApi, ve, svadayA 1, paradayA 2, dravyadayA 3, bhAvadayA 4, nizcayadayA 5, vyavahAradayA 6, svarUpadayA 7, anubaMdhadayA 8, ityAdi dayAke jo aneka bheda jainagraMthoM meM savistara varNana kiye haiM, tadanusAra pravRtta hoke, dayAkA svarUpa, nayazailIpUrvaka samajhate nahIM haiM; yahI unakI matimeM vibhrama hai, aura aisI bhramitamativAle darzaniyoMkA mata, kadApi zuddha nahIM. kiMtu, For Private And Personal Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir (26) jisa darzanameM apane AtmAkA AtmapaNA jAnake, pUrNadayAko aMgIkAra karI hove, so to, eka, zrIjainadarzanahI hai, jo sarva lokako vidita hai, aura isase yaha dharma, jagatmeM sarvotkRSTa kahA jAtA hai. ____isa dharmake apekSAvazaseM AcAradharma, dayAdharma, kriyAdharma, aura vastudharma, ye cAra meda hote haiM. aura dAna, zIla, tapa, aura bhAva, yehI cAra tisake kAraNa hai. dhanake balaseM dAna hotA hai, manovalaseM zIla palatA hai, zarIrabalaseM tapa hotA hai, aura samyagjJAnavalaseM bhAvaSamakI vRddhi hotI hai. bhAvadharma, dAna zIla tapase adhika hai. kyoMki, bhAvadharmakA kAraNa jJAnabala hai, jisakarake vastukA svarUpa jAnA jAya so jJAna hai. jJAnaseM jitanA AtmadharmakI dRdi, aura saMrakSaNa hotA hai, utanA prathamake tIna dAna, zIla, tapa, inaseM nahI hotA hai. isakA kAraNa yaha hai ki, naya, nikSepa, pramANa, cAra anuyogavicAra, saptabhaMgI, SadravyAdikakA vicAra, ityAdi sarva, jJAnabalakarakehI jIvako paripUrNa prApta hotA hai. zrI dazavekAlika sUtra meM bhI prathama jJAna, aura pIche kriyA kahI hai. " paDhamaM nANaM tao dayA" iti vacanAt. jJAna vinAko jo kriyA karanI hai, so bhI, klezarUpa prAyaH hai; kriyA jJAnakI dAsI tulya hai; jJAnI puruSakI alpakriyA bhI, atyaMta zreSTha hai. " jaM annANI kamma khavei bahuhiM vAsakoDihiM / taM nANI tihiM gutto khavei UsAsamitteNaM " iti vacanAta. zrI uttarAdhyayana sUtra meM kahA hai ki, jJAnaguNasaMyukta jo hove, usako muni kahanA; isase bhI jJAnakA mAhAtmya kathaMcit atyutkRSTa mAlUma hotA hai. zrI mahAnizItha sUtrameM jJAnako apratipAti kahA hai. zrI upadezamAlAmeM kahA hai, jJAnarUpa netrakarake udyamavAn, aise muniko vaMdana karanA yogya hai. zrI devAcArya, zrI mallavAdI prabhRti AcAryoMne, digaMbara bauddhAdikoMkA parAjaya kiyA, bhora yazovAda prApta kiyA; tathA zrImadyazovijayopAdhyAyajIne, kAzImeM sarva gAdIyoMkA parAjaya karake 'nyAyavizArada' kI padavI pAI, so bhI, jJAnakAhI prabhAva jAnanA. jJAnavinA samyaktva nahI raha sakatA hai, jJAnavinA ahiMsA mArga nahI jAnA jAtA hai, siddhAMtokta sakala kriyAkA mUla jo zraddhA, usakA bhI kAraNa jJAna hai. kyoMki, jJAnavinA prAyaH zraddhA prApta hotI nahI hai, aisA jo jJAna, usake pAMca bheda haiM. mati, zruta, avadhi, mana paryava, aura kevala. ina pAMcoMmeM bhI, zrutajJAna sarvaseM adhikopayogi hai. zrutajJAna padArtha mAtrakA prakAzaka hai, svaparamatakA paripUrNa prakAza karanevAlA bhI zrutajJAnahIM hai, ajJAnarUpa aMdhakAra paTalako dUra karanevAste sUrya samAna hai, aura dussamakAlarUpa rAtri meM to dIpaka samAna hai. tathA svaparasvarUpakA bodha karAneko zrutajJAnahI samartha hai, anya cAroM jJAnaseM jAne hue padArthakA svarUpa bhI zrutajJAnaseMhI kahA jAtA hai, isavAste matyAdi cAroM jJAna sthApane yogya hai, "cattAri nANAI ThappAI ThavANajjAI" iti zrIanuyogadvArasUtrAdivacanAt / isavAste zrutajJAnahI, upakAraka hai. kyoMki, bhavabAnaseMhI upadeza hotA hai, bhUtajJAnaseMhI zuddhAtmika paramapadakI prApti hotI hai, isa For Private And Personal Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir (27) vAste zruvajJAna paDhA nimitta kAraNa hai; zrutajJAnake sunane se jIvako zuddha svarUpa vizuddha zraddhAnakI prApti hotI hai, aura usaseM zuddhAtmAkA AcaraNa Asevana anubhava utpanna hotA hai, sohI paramapada prApni jAnanI. zrutajJAnake zravaNa karaneseM jIva, dharmako vizeSakarake jAnatA hai, vivekI hotA hai, durmatikA tyAgI hotA hai, yAvat mokSako prApta hotA hai. isavAste bhubahAnakA Adara, avazya karanA cAhiye. zrutannAnakA saMyoga honA jIvako atIva durlabha hai. zrutamAnake saMyogaseM zrI gautamasvAmI, sudharmAsvAmI, jaMbUsvAmI prabhRti bahuta jIva, saMsAra samudrako tara gaye. aura vartamAnakAlameM mahAvidehakSetrameM zrI sImaMdharAdika tIrthaMkaroMkI vANI sunake, bahuta jIva, tara rahe haiM. aura AgAmikAlameM padmanAbhAdi tIrthaMkaroMkI gANI munake, aneka jIva, tareMge. taiseMhI isa bharatAdi kSetrameM adyatanakAlameM bhI, jo jIva, zrutamAnako munegA, paDhegA, auroMko paDhAvegA, aMtaraMga rucise zraddhA pratIta karegA, karAvegA, so, mulabhabodhi hovegA, yAvatkramakarake mukti ko prApta hogA. aise zrutajJAnakA mUla, bAdazAMgI hai. tisa zrutajJAnakI vAcanA (1) pRcchanA (2) parAvartanA (3) anuprekSA (4) maura dharmakayA (5) hotI hai. so dharmakathA, zrI ubavAisUtrameM cAra prakArakI kahI hai mAkSepiNI (1) vikSepiNI (2) nidinI ( 3 ) aura saMvedinI (4). jisase eka tattva mArgameM pravRtti hove, tisa kathAkA nAma bhAkSepiNI kathA hai. / 1 / jisameM mithyAtvakI nivRtti hone, tisakA nAma vikSepiNI hai. 12 / jisase mokSakI abhilASA utpanna hove, tisakA mAma nivedinI hai. / 3 / jisase vairAgyabhAvakI utpatti hove, tisakA nAma saMvedinI hai. / 4 / aisI zrutakAmarUpa kathA, zrI arihaMta, devAdhideva, paramezvara, tIrthakara, savarsa, jIvanamokSa, samavasaraNameM baiThake " upaneivA vigameivA dhuveivA" isa tripadI uccAraNapUrvaka, dvAdaza parSadAke madhya meM karate haiM. aura tisaseM (tripadIseM ) zrIgaNadhara, dvAdazAMgIkI racanA karate haiM, vinako sUtra kahate haiM. tathA tIrthakarake zAsana meM hue pratyeka buddha, caturdazapUrvadhara, dazapUrvadhara prabhRti mahAna puruSa jina jina nibaMdhoM kI racanA karate haiM, tinakA bhI sUtra saMjJA honeseM dvAdavAMgIhI samAveza hotA hai. kyoMki, ve sUtra bhI, dvAdazAMgIkA mAzraya lekehI, sthavira, racate haiM. yaduktaM zrInaMdIvRttau // yatpunaH zeSaiH zrutasthaviraistadekadezamupajIvya // viracitaM tadanaMgapraviSTamityAdi // paraMtu gaNadharakRta sUtrako, 'niyatasUtra' kahate haiM, aura sthavirakRta mUtrako, 'paniyata' kahate haiN| uktaMca // gaNaharakayamaMgakayaM jaMkaya therehiM bAhiraM taM tu|| niyataM caMgapaviThaM aNiyayaM suyayAhiraM bhaNiyaM // 1 // gaNaparakRtako aMgapraviSTa kahate haiM, aura sthavirakRtako anaMgapraviSTa, arthAt aMga bAhira kahate haiM; tathA jo, aMga praviSTa hai, so niyata hai. kyoMki, sarva kSetroMmeM sarva kAla artha vA kramako adhikArakarake aiseMhI vyavasthita honeseM. aura zeSa jo, bhaMgavAhira For Private And Personal Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir (28) zruta hai, so aniyata hai / tathA upanneivA ityAdi mAtRkApadatrayaprabhava, gaNadharakRta, AcA. rAdi, jo zrutajJAna hai, tisako dhruvazruta kahate haiM; aura jo, sthavirakRta, mAtRkApadatraya vyatirikta, prakaraNanibaddha uttarAdhyayanAdi, aMgabAhya hai, unako adhruvazruta kahate haiM. / taduktaM zrIsthAnAMgavRttau // gaNaharatherAikayaM AesA suttapagaraNao vaa| dhuvacalavisesaNAo aMgANaMgesu NANattaMti // isa zrutajJAnake uddeza, samudeza, anujJA, aura anuyoga, ye cAra bheda hote haiM. sAmAnya prakAraseM kathana karanA, ra uddeza; yathA aghuka zAstra, vA adhyayana, tU paDha' vizeSa kathana karanA, so, samuddeza; yathA isa zAstra, vA adhyayanako acchI tareseM yAda rakha, AjJA denI, so anujJA; yathA anyako paDhAva, aura sUtrArtha kathanarUpa vyAkhyAna so anuyoga. inakA vistAra zrI anuyogadvAra, vyavahArabhASya kalpabhASyAdi sUtroM meM hai. ityAdi kAraNoM se vyAkhyAna karane meM zrutajJAnahI upayogi hai, anya nahIM; anya jJAnoMko mUka honeseM. isavAste isa samayameM zrutajJAnahIkI rakSA, aura vRddhi karanI cAhiye. kyoMki, isa samayameM zrutajJAnahI, hama tumako AdhArabhUta hai. yadi zrutajJAna zAstra na hove to, devagurudharmakA bodha honA isa kAlameM kadApi na hove. isavAste zrutajJAnakI vRddhi, tathA rakSA karanI hai, so dharmakI vRddhi aura rakSA karanI hai. kyoMki, isase adhika, aura koI bhI dharmavRddhi karanekA atyuttama sAdhana, nahI hai. isavAste zrutajJAnakI vRddhi aura rakSA karane ke upAya, tathA tatsaMbaMdhI udyogameM, sujJajanoMko kaTibaddha hoke, tana mana aura dhanaseM, kadApi, pIche nahIM haTanA cAhiye. jJAnakI jo vRddhi hai, so jJAnIke Upara AdhAra rakhatI hai; aura jJAnIkI vRddhi, jJAnakI apekSA rakhatI hai. jJAna aura jJAnIkA paraspara kAryakAraNabhAva saMbaMdha hai. haraeka gAmameM, zaharameM, jilemeM, athavA dezameM, eka jJAnI hove to, usake upadezaseM anya kitanehI janoMko jJAna hotA hai; aura jinako jJAna hotA hai, ve sarva, jJAnI kahAte haiM. jaba jJAnIseM jJAnakA pracAra hotA hai, taba jJAnI, jJAnakA kAraNa, aura jJAna, jJAnIkA kArya hotA hai. aura jaba jJAnake pracAraseM jJAnIkI vRddhi hotI hai, taba jJAna, jJAnIkA kAraNa, aura jJAnI, jJAnakA kArya hotA hai. yadyapi jJAna aura jJAnIkA, guNaguNIbhAva saMbaMdha, asaMbhavI hai kyoMki, jJAna aura jJAnI, abheda hai; tisase kAryakAraNatA saMbhave nahI hai. tathApi, karma sahita jIvako jJAnarUpa guNa utpattivAlA hai, tisameM kAryatA saMbhave hai; aura jJAnIko kAraNatA saMbhavatI hai. aura jJAnaseM jJAnIpaNA hotA hai, tisase jJAnI kArya hai, aura jJAna kAraNa hai. haraeka vastukI siddhi meM usake sAdhanoMkI avazyameva apekSA hotI hai; jaba jJAnarUpa vastu siddha karanI hove, taba tisake sAdhana vyAkaraNa, koSa, kAvya, chaMdolaMkAra, jyotiSa, nyAya, dharma, aura anya darzana viSayaka nAnA prakArake zAstra, tathA una una zAstroMke adhyayanakA vidhi, tayA zravaNamananAdikakI AvazyakatA hai. prAcIna kAlameM vidvAnoMkI (pUrvAcAryoMkI) smaraNazakti atyutkRSTa honeseM, ve, haraeka prakArakI prakriyA, zRMkhalAbaddha kaMThAna rakhate the For Private And Personal Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ( 29 ) arthAt bar3e bar3e sUtra pramukha dvAdazAMgIparyaMta kaMThAna rakhate the, tisa samayameM bhI, yadyapi deva nAgarI Adi lipiyeM vidyamAna thI, to bhI, graMthoMko likhake rakhane kI bahuta jarUrata nahIM paDatI thI. kyoMki, vo kAlamAnahI taisA thA. pIche, kAlake prabhAvase jaise jaiseM manuSyoM kI smaraNazakti ghaTatI gaI, taiseM taiseM jJAnako nyUnatA hone lago jisase kisI samayameM kitaneka vidvAnoMne ikaTThe hoke, graMtha likhane likhavAne prAraMbha kiye. isa rItike pracalita honeke bAda uttausa samayake zreSTha puruSoMne, likhArIyoMke pAsase aneka graMtha likhavAyake, unake baDebaDe jJAnabhaMDAra (pustakAlaya) karAye; jo, adyApi prAyaH pAdanAdi zaharoM meM dekhane meM Ate haiM. yadyapi pUrvaja puruSoMne, aise aneka bhaMDAra karake zrutajJAnake mukhya sAdhana pustakoMkI rakSA karI hai, tathApi, kitanehI apUrva apUrvatara pustaka, paDhane paDhAnevAle, aura samajhane samajhAnevAle ke abhAvase, naSTa hogaye. aura kitaneka pustaka to, jainiyoMke pramAdase naSTa hogaye, aba jo vidyamAna hai, unameM bhI nyUnatA honekA saMbhava ho rahA hai| kyoMki, na to, koI jainIyoM meM paThana pAThanakA 'kAleja' (vRra jainazAlA ) prazAkha sAdhana hai, aura na mAtApitA dhyAna dekara paDhAte haiM. kevala sAMsArika vidyAke UparahI jora dete haiM, paraMtu yaha unakI bar3I bhArI bhUla hai. yadi sAMsArika vidyAke sAthahI, dhArmika vidyA bhI paDhAI jAve to, thoDehI prayAsase jJAnavRddhi hove, aura dharmakI bhI vRddhi hove, tathA apane saMtAnoMkA paraloka bhI sudhara jAve. paraMtu, modaka khAne choDake aisA kAma kauna kare ? aphazosa !!! mainiyoMkA udaya, kaise hovegA? hAM! AjakAla kaI loga navIna pustaka likhAke bhaMDAra karAte haiM, paraMtu vo bhI, makSikAsthAne makSikAvat jaisA likhAriyoMne likha diyA, vaisAhI leke sthApana karadiyA; zuddha kauna kare ? hAya ! jainIyoMmeM prapAdane kaisA ghara karadiyA ! jo, jJAna paDhane ketarapha khyAlahI nahI hone detA hai !!! aise jJAnake abhyAsake na honeseM logoMmeM saMskRta prAkRtakA bodha ghaTa gayA, to aba isa samayameM saMskRta prAkRtake bodharahita logoko bodha karAnekevAste dezIyabhASAmeM graMtha racanA karake, apanI zaktike anusAra pratyeka jJAtA puruSako apanA jJAna prasiddha karanA ucita hai. isIvAste pUjyapAda zrI zrI zrI 1008 zrImadvijayAnaMdasUrIzvara (AtmArAmajI) mahArAjajIne bhavyajIvoMke upakArakevAste, atizaya parizrama karake, loka (deza)bhASAmeM graMthoMkI racanA karanI prAraMbha karI. jinameM jainatattvAdarza, ajJAnatimirabhAskara, jainapraznottarAvali, samyaktvazalyoDArAdi kitanehI graMtha chapakarake prasiddha hogaye haiM; kitaneka prasiddha karanekevAste taiyAra haiM. paraMtu prathama isa 'tattvanirNayaprAsAda' nAmaka graMthako prasiddhi meM rakhate haiM. isa graMthakA nAma yathArthahI guNaniSpana hai. kyoMki, jo koI niSpakSapAtI, isa graMtharUpa prAsAda(maMdira)meM praveza karegA, avazyameva vastusvarUpanirNaya prApta karegA. isa graMthake banAne meM For Private And Personal Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir graMthakArane, kitanA parizrama uThAyA hai, so vAMcanevAle sujJa jana ApahI vicAra levege| isavAste isa graMtha kI mahimA likhanI yogya nahIM hai. kyoMki, isa graMthameM jJAnaguNa hai to, vAcakavaga Apa hI stuti -mahimA kareMge. kyA phUla kisIko kahatA hai ki, mere bIca sugaMdha hai ! jaiseM rAjyamAhala Adike nAnA prakArakI jaDataseM jaDe hue staMbha hote haiM, taiseM isa graMtharUpa prAsAdake aneka prakArake jJAnaguNAdi ratnoMseM jaDe hue chatIsa (36) staMbha hai. jinameM 1. prathama staMbhameM pustakasamAlocanA, prAkRtabhASAnirNaya, aura vedabIjaka pramukhakA varNana hai. 2. dUsare staMbhameM zrImaddhemacaMdrAcAyakRta mahAdevastotradvArA brahmA viSNu mahAdevake lakSaNa, aura unakA svarUpa, tathA laukika brahmAdidevoMmeM yathArtha devapaNA siddha nahIM hotA hai, tisakA purANAdi laukika zAstradvArA svarUpa varNana kiyA hai. C. 3. tIsare staMbhameM yathArtha brahmA viSNu mahAdevAdirUpa devameM jo jo ayogya bAteM haiM, unakA vyavacchedarUpa varNana zrI hemacaMdrasUrikRta dvAtriMzikAdvArA kiyA hai. 4, 5. cauthe aura pAMcaveM staMbhameM zrImaddharibhadrasUriviracita lokatattvanirNayakA bhApAsahita apUrva svarUpa likhA hai, jisameM pakSapAta rahita hokara devAdikI parIkSA karanekA upAya, aura aneka prakArakI sRSTi je jagadvAsI jIvoMne kalpana karI hai, usakA varNana hai. 6. chaThe staMbhameM manusmRtikA kathana kiyA huvA sRSTikrama, aura usakI samIkSA hai. 7, 8. sAtame AThame staMbhameM RgAdi vedoMmeM jaiseM sRSTikA varNana hai, taise pratipAdana karake tisakI samIkSA karI hai. 9. navaye staMbhameM vedake kathanakI paraspara viruddha tAkA digdarzana hai. 10. dazame staMbhameM vedola varNanameMhI veda Izvarokta nahIM hai, aisA siddha kiyA hai. 11. igyArahameM staMbhameM 'OMbhUrbhuvaH svastat" ityAdi gAyatrI maMtrake aneka prakArake artha karake, zrIjainAcAryoMkI buddhikA vaibhava dikhAyA hai. 12. bArame staMbhameM sAyaNAcArya zaMkarAcAryAdikoMke banAye gAyatrI maMtrake arthoMkA samIkSApUrvaka varNana hai, tathA vedakA niMdaka nAstika nahI, kiMtu vedakA sthApaka nAstika hai, aisA mahAbhAratAdikoMdvArA siddha kiyA hai. 13 se 31. terame staMbhaseM leke ikatIsame staMbhaparyaMta gRhastha ke SoDaza (16) saMskA. rekA varNana, zrIvarddhamAnasUrikRta AcAradinakara nAmA zAstrase karA hai. 32. battIsame staMbhameM jainamatakI prAcInatAkA, vedake pAThoMmeM gaDabaDa hogaI hai tiskaa| niSpakSapAtI hone kA, aura vyAkaraNAdikI siddhikA, tayA pANinIkI utpatti prabhUtikA varNana hai. 33. tetIsame staMbhameM jainamatakI bauddhamataseM bhinnatAkA, pAzcAtyavidvAnoMpati hitazikSAkA, aura digaMbaramati hitazikSAkA varNana hai. For Private And Personal Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir (21) 34. cautIsame staMbhameM jainamatakI kitanIka bAteMpara kitanehI loka aneka prakArake vitarka UThAte haiM, unake uttara diye haiM. 35. peMtIsame staMbhameM zaMkaradigvijayAnusAra, zaMkarasvAmIkA jIvanacaritra hai. 36. chattIsameM staMbhameM vedavyAsa, aura zaMkarasvAmIne, jo jainamatakI saptabhaMgIkA khaMDana kiyA hai, usakA vedavyAsa aura zaMkarasvAmIkI jainamatAnabhijJatAkA darzaka, uttara diyA hai. tathA jainamatavAle saptabhaMgI jaiseM mAnate haiM, taiseM usakA svarUpa, aura saptanayAdikoMke svarUpakA saMkSepaseM varNana karA hai. aise vicitra varNanake sAtha yaha graMtha bharA huA hai; isavAste niSpakSapAtI sajjana puruSako,athaseM leke itiparyaMta barAbara ekAgradhyAna rakhake isa graMthako vAcanA, aura satyA. satyakA nirNaya karanA ucita hai. kyoMki, pakSapAta karanA yaha buddhi kA phala nahIM hai, paraMtu tattvakA vicAra karanA, yaha buddhikA phala hai. "buddheHphalaM tattvavicAraNaMcetivacanAt" aura tattvakA vicAra karake bhI pakSapAtako choDakara jo yathArtha tattvakA bhAna hove, esako aMgIkAra karanA cAhiye; kiMtu pakSapAta karake atattvakAhI Agraha nahI karanA cAhiye. yataH // Agamena ca yuktyA ca yorthaH samabhigamyate / parIkSya hemavad grAhyaH pakSapAtAgraheNa kim // ityalambahu pallavitena vidvadvaryeSu // bhAvArtha:-Agama (zAstra ) aura yuktikedvArA jo artha prApta ho usako soneke samAna parIkSA karake grahaNa karanA cAhiye; pakSapAtake Agraha (haTha) se kyA hai. || - aba sarva sajjana puruSoMko, maiM, vijJapti karatAI ki, isa graMthako samApta karake, gurujI mahArAja zrI zrI zrI 1008 zrImadvijayAnaMdamUrIzvarajI [ AtmArAmajI ] mahArAja jIne nakala karanevAste mujako dIyA. vihArAdi kitaneho kAryaka vikSepa, nakala pUrNa hone meM vilaMba huA; tathApi, jora deneseM sanakhataga grAma meM nakala pUrNa ho gaI. tadanaMtara sanakhatareseM pratiSTAdisaMbaMdhi kAryake vyatIta hora, zrI gurujImahArAjajI isa kSetrameM [ gujarAMvAlemeM ] saM. 1953 prathama jyeSTa sudi dvitIko padhAre. bAda thoDehI samaya meM, arthAt saMvata 1953 prathama jyeSTa sudi aSTamIko svargavAsa hogae !!! isapAste sampUrga isa graMthako, re, Apa zuddha nahI kara sake haiM !! kiMtu, maine, svabuddhyanusAra dekhake, zuddha karA hai. isavAste, isa graMthameM jo koI azuddhatAdi doSa raha gayA hove, so, sarva sajana puruSa sudhArake bAMce, aura kSamA kareM " // vismRti svabhAvohi chadmasthAnAmato mithyAduSkRta mestviti // " zrI vIra saMvat 2423 // vikrama saMvat 1954 // muni vallabhavijaya. For Private And Personal Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org nyAyAbenidhi zrImavijayAnaMdasUrI, ( AtmArAmajI mahArAja ) The Boulbay Art Printing Works, Fort. For Private And Personal Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanma Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir / zrIH / // OM namaH zrIparamAtmane // zrIzrIzrI 1008 zrItapagacchAcAryazrImadvijayAnandasUrIzvarajI prasiddhanAma AtmArAmajI mahArAjajI jainIsAdhukA janmacaritra // agale pRSThake Upara jo phoTo (chabi - citra ) virAjamAna hai. vaha kinakI pratimUrti hai ? vaha prazasta lalATa, vaha alaukika tejabhare zAMtarUpa dIrgha nayana, kinake haiM ? zarIrameM devabhAvakA prakAza, mukhamaMDalameM sarva jIvoMko abhaya karanevAlI apUrva zobhA - kyA yaha saba svargIya saMpat rogazokaseM bhare hue manuSyoMmeM pAI jAsakatI hai ? pAThako ! yaha chavi, aise mahAtmAkI hai, jo jainIyoMke isa kaThora kudinameM DUbate huye hiMdudharmameM agragAmI, jainadharmako DUbane nahI dete the; jo manuSya zarIra dharakarake bhI, aise UMce Asanapara ArUDha the ki, jisapara sAdhAraNa manuSyoM ke caDhane - kI sAmartha nahIM hai. jo saMpUrNa bhArata yAvat vilAyata takameM isa duSama kAlameM satya yathArtha dharmake ekahI upadeSTA the. jinakI kRpAke vinA SaDdarzanakI vyAkhyA isa samaya meM bahuta kaThina thI, jinake darzana se rAjA prajA dhanI nirdhana jJAnI ajJAnI saba apaneko kRtArtha mAnate the; yaha pratimUrtti, unahI sarva paMDitoMke ziromaNi, sarvazAstroM ke vettA, parama muniyoMke mukhI, parama RSiyoM ke agrezvarI, bhAratavarSa ke alaMkAra, jainadharmAdhAra, nyAyAM bhonidhizrIzrIzrI 1008 zrImadvijayAnaMdasUrIzvarajI ( AtmArAmajI ) mahArAjajIkI hai. dharmAtman ! jagat meM kauna aisA hogA, jisakA hRdaya vidhAnamaMDalake Adarzasthala, dhArmikoMke pradhAna, dayAdi guNoM ke pArAvAra, jainIyoMke zirobhUSaNa, yathArtha satyavaktA mahAmuni zrImadvijayAnaMdasUrIzvara ( AtmArAmajI ) mahArAjajIkA vizuddha carita paDhane sunane ko utsAhita na hogA ? mUlaka paMjAba ke dAbA "siMdhasAgara" meM darayA "jehalama " ke kinAre para "pIMDadAdanakhAna" nAmaka eka zahara basatA hai, tisake pUrvaora anumAna se do milake phAsale para eka "kalaza" nAmaka gAma hai. tahAM pUrva kAlameM kalazajAtike saradAroMkA divAna "bIbArAma" nAmaka kAzyapagotrIya " caudharA kapUra brahma kSatriya thA. tisakA putra "rocirAma" nAma se huA. tisakA baDAputra "dIvAna caMda" thA. tisakI strI "mahAdevI" rUpa meM devI ke samAna thI. tisakI kUkha se " lakkhu malla" - "gaNezacaMda"-doputra, aura "hukamadevI" nAmaka eka putrI paidA hue. dIvAnacaMdakA choTA bhAI "zyAmalAla " thA. jisake "devIdattA" karake putra aura "rAdhA" nAmakI putrI hue. aura dIvAnacaMdake dUsare bhAiyoMke beTe "mahezadAsa " "prabhadayAla" "maMgalasena" huye. jinakI santAna AtmArAmajI ke pitRvya bhAI ( cAceke putra ) " rAmanArAyaNa, ""harinArAyaNa, ""gurunArAyaNa" Adi aba vidyamAna haiM. tAtparya AtmArAmajIke For Private And Personal Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir (34) parivArake ATha ghara kalazagAmameM pUrvokta paraMparAke aba vidyamAna haiM.aura "patyAla "gAma jo khuzAbake pAsa basatA hai, vahAM bhI "AtmArAmajI" ke najadIkake sAkasaMbaMdhI kapUrakSatriyoMke cAlIza ghara vasate haiM. (vaMzavRkSa dekho.) "dIvAnacaMda aura usakI bhAryA "mahAdevI" apane donoM putroM aura laDakIko choTI umarameM choDakara gujara gayethe. isa vAste donoM putra (lakkhumala gaNezacaMda) aura putrI (hukamadevI) tInoM jane apane pitAke bhAI (cAce ) zyAmalAlake ghara rahatethe paraMtu "zyAmalAlakI" bhAryAkI tabiyata sakhata honese, "gaNezacaMda" duHkhI hokara kitaneka dina pIche binA kahe, vahAMseM calanikalA; aura rAmanagarake pAsa kasabA phAlIyemeM Akara thAnedAra (polIsa ophisara) huA. aura vahAMhI "kavarasena' nAmake pUrI kSatriya kuMjAhIkI beTI " rUpadevI ke sAtha bivAha hogayA. "gaNezacaMda" zUravIra honese bahota sIpAiyoMke sAtha bhAibaTTha Adi nagaroMkI laDAiyoMmeM zAmila rahatethe. kitaneka kAla piche mahArAja "raNajItasiMha"ke rAjyameM harikApattanapara eka hajAra ghoDesvAroMko jAnekA hukma huA. unake sAtha gaNezacaMdakI bhI badalI huI. vahAM (harikApattanapara )" gaNezacaMdajI bahuta muddata taka rahe. isIvAste vahAMke " naMdalAla" brAhmaNa, aura kitaneka osavAloMke sAtha bahuta prIti hogaIthI. jisase jaba risAlekI badalI huI, taba gaNezacaMdajI nokarI choDakara vahAMhI rahagaye. __ "naMdalAla"brAhmaNa baDA zUravIra aura DAkU (dhADavI) thA.tisakI saMgatase "gaNezacaMdajI bhI DAke DAlane lagagaye.unake sAtha,aura bhI AsapAsake jaunekI,leharA,gaMDIvIMDa,rUDIvAlA,sarahAlI ityAdi gAmoMke DAkU milajAneseM,saba milake DAke DAlane lage.usa samayameM sarahAlI gAmameM "mUlAmizra' usakA pitAmaha (bAbA) rahatA thA.usake tIna beTe the.unameMse "vazAkhIrAma" to paMDita thA, aura amRtasarameM rahatA thA, aura "devIdattA" mUlAmizrakA bApa, sarahAlImeMhI rahatA thA. aura tIsarA "AjJArAma" jaunekI gAmameM dukAna karatA thA, aura gaNezacaMdajIkA mitra, aura meharabAna thA, aura DAke DAlane meM bhI zAmila thA. isI taraha gAma rUDIvAlAmeM "vizanasiMgha" kA bApa "kahAnasiMdha'' gaNezacaMdajIkA mitra rahatA thA. gaNezacaMdajI prAyaHkarake apane mitra kahAnasiMdhakI mulAkAtake vAste rUDIvAlAmeM Ate jAte the. vahAM (rUDIvAlAmeM) leharA gAmakI eka laDakI "karmo vyAhI thI, aura vizanasiMghake gharakepAsa rahatI thI.isavAste karmoM bhI gaNezacaMdajIko acchI tarAMha jAnatI thI, aura isI sababase gaNezacaMdajIkA "leharA" gAmameM rahanA huA. kyoMki "rAjakuMvara nAmakA kSatriya, TuMkAvAlI jillA gujarAMvAlekA,jIrAma mahArAja raNajItasiMhajIke taraphase ThekedAra huA karatA thA. apane vatanakI mohabatase gaNezacaMdajI usase milane ke liye jIrakepAsa leharA gAmameM rahane lage. karmokI jAna pichAna honeseM leharAmeM rahanA unako muzkila nahIM huA, arthAta thoDehI kAlameM bahuta logoMse mohabata hogaI. gaNezacaMdajI leharA gAmase prAyaH niraMtara rAjakuMvarase milanekeliye jIregAmameM Ate the,isa sababaseM jIrekA rahanevAlA "jodhAmala" osavAla, joki khAnadAnI, lAyaka, aura bujUrga thA, usakesAtha gaNezacaMdajIkI mulAkAta huI. jodhAmallakA gajakuMvara ThekedArake sAtha bahuta sneha thA. rAjakuMvarakA beTA "jamItarAya" jIremeM rahatA thA, jisake beTe " kedAranAtha "" aura "badrInAtha '' baDe nAmI AdamI aba zahara guja For Private And Personal Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org ( 35 ) vAlemeM vidyamAna hai isa sababase kitanehI varSoMtaka jamItarAya, aura jodhAmallakI saMtAnakA * Apasa meM mohabatakA baratAva rahA. "C Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir bhavitavyatA ke baseM "rAjakuMvara" aura "jamItarAya" to apane vatana calegaye. aura "gaNezacaMdajI" leharA gAma meMhI rahane lage, aura vahAMhI bikrama saMvat 1893 caitrazudi pratipadA guruvAra ke roja 'zrIAtmArAmajIkA " "rUpAdevI" mAtA kI kUkha se janma huA. zrI AtmArAmajIkI mAtA pitAne brAhmaNoM se pUchake "AtmArAma " nAma rakhA. 66 janma kuMDalI naSToddiSTase // 10 4 maM. bR. isa samaya (leharAgAma ) " atarasiMgha " nAmA " soDhI " (zI ? lokoMke gurU) ke tAbemeM thA. isa sababase soDhI atarasiMgha, aura rA.caM. 'gaNezacaMdajIkI " ApasameM bahota prIti thI. eka dina soDhI atarasiMghane zrI AtmArAmajIko mAtA rUpAdevIkI goda meM dekhA, aura buddhike prabhAvase aisA nizcaya kiyA ki, yaha bAlaka baDA tejapratApavAlA hovegA. piche atarasiMgha soDhIne kahA ki " isa bAlakake aise suMdara lakSaNa haiM ki, jisase yaha laDakA baDAbhArI rAjA hovegA ! athavA aisA sAdhu hovegA ki, jisake caraNoM ke rAjA mahArAjA bhI sevaka hoveMge ! aura yaha lar3akA kisI taraha bhI tumAre pAsa nahIM rahegA. isa liye yaha laDakA tuma mujhe de do; aura maiM isako apanI kula milakatakA mAlika karUMgA, " paraMtu mAtA pitAne yaha bAtako svIkAra nahIM kiyA. tathApi soDhI atarasiMgha ke dilaseM yaha bAta dUra nahIM huI, balaki niraMtara isahI bAtakA khyAla rakhatA rahA, aura zrI AtmArAmajI se bahuta pyAra karatA rahA. ThekedAra rAjakuMvarake vatana pahuMcane se gaNezacaMdajIke bhAI lakkhumalla aura cAceke putra devIdattAmallako gaNezacaMdajIkA patA bahota kAlake pIche mAlUma honese dila khuza hogayA. aura usI bakhata apane bhAI " gaNezacaMdajI " ko apane vatana le jAnekeliye Aye. apane bhAI gaNezacaMdajIko dekhatehI bahuta khuza hogaye. bu.zu.sU. 12 2 For Private And Personal 11 5 dohA - pAyA pratihi biyogase, jasatana duHkha bharapUra // phira milane se vohI tana pAve sukha bharapUra // 1 // V 7 za.ka. gaNezacaMdajIkI goda meM choTI umaravAle baDe tejavAle apane bhAIke putra zrI AtmArAmajIko deke bahutahI prasanna huye. aura donoM bhAiyoMne apane bhAI gaNezacaMdajI ko apane vatana lejAne ke vAste bahuta mehanata kI; paraMtu isa dezakI mohabata, aura dAnA pAnIne gaNezacaMdajIko kisI taraha bhI jAne na diyA. isa vAste lAcAra hoke kitaneka dina vahAM rahake apane vatanako calegaye. aura calane ke samaya apane bhAIke putra zrIAtmArAmajIkA nAma, " dittA " rakhagaye. aura kahate gaye ki, "isa bAlakakA acchI taraha khyAla rakhanA. " "ratnaMyatnenarakSayet " bhAvArtha-ratnakI yatna vikrama saMvat 1937 jaba zrIAtmArAmajI mahArAjajIkA caumAsA zahera gujarAMvAlemeM thA, taba jodhA mallakI saMtAna ke rAdhAmalla aura haradayAlamalla zrImahArAjajIke darzana ke vAste gaye the, taba pichalI mulAkatake sababase jamItarAya, unase bahota mahobata se milA thA. balaki dezAcArake anusAra rAdhAmallake beTe IzvaradAsa aura bazAkhImallake putra haradayAlamalla ko kapaDe aura miThAI vagairaha dI thI. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir (36) pUrvaka rakSA karanA cAhiye. taba mAtApitAne bhI "dittA'nAma svIkAra kara liyA. aura usa dinase " zrIAtmArAmajI" "dittA" ke nAmase prasiddha huve. kitaneka kAlapIche leharA gAmameM vyavahArAbhAvase gaNezacaMdajI apanI bhAryA rUpadevIko aura dittAko lekara AnaMdapura mAkhovAla kIrcipurameM, jahAM soDhI atarasiMgha rahatA thA jA rahe; aura soDhI atarasiMghane baDI khuzIse gaNezacaMdajIko apane sIpAiyoMmeM naukara rakhe. aura pazuyoMke ghAsa cArekI jamIna (carAgA-bIDa) ke rakSaka ThaharAye. aura atarasiMgha soDhI niraMtara dittA (zrIAtmArAmajI) ko leneke khyAlameMhI rahA. isI sababase kitaneka dinoMpiche soDhI atarasiMghane, gaNezacaMdajIko apanI jamInameM brAhmaNoMkI gauyAM carane deneke tohamatase takasIravAra ThaharAkara, pairoMmeM beDI pahanAkara kahA ki, "jo tUM apane putra AtmArAma (dittA) ko mujhe devegA to, maiM tuje choDUMgA; anyathA kisI prakArase bhI terA chUTakArA na hovegA." paraMtu gaNezacaMdajI jorAvara honeke sababase avasara dekhake beDIko toDake apanI bhAryA rUpadevI aura putra dittA(AtmArAma)ko leke rAtake vakhata bhAgagaye, aura ruDIvAlA gAmameM A rahe. yahAM, gaNezacaMdajIkI bhAryA rUpAdevIse dUsarA putra paidAhuA. anumAna cAra varSa vahAM rahake kitanehI AdamiyoMke aura sAvaNa bAmaNa tathA jodhAmalla vagairahake kahanese phira leharA gAmameM cale Aye. aura leharA gAmameM khetIkA kAma karake apanA gujArA karate rahe, aura jodhAmallakI mohabatase amana caina uDAte rahe. aba isa bakhata pichalA jamAnA (zikhesAI jamAnA) phiragayA thA, aura sarakAra mahArANI vikTorIyAkA amala hogayA thA, jisase haratarahakA ArAma huA; aura dezakI ThIka ThIka sAravAra hotI rahI. nyAyake sababase mAno bakarI aura siMha eka ghATapara pAnI pIne lage, arthAt choTe bar3e savako adala inasApha milatA rahA, musAphara niDara hoke rastepara calane lage the; koI nahIM pUchasakatA thA ki tere mukhameM kitane dAMta hai. sonA uchAlatA calAjAve,na corakA Dara,na DAkUkA Dara rahA thA. kyoMki, sabake sirapara aMgrejI rAjya pratApakA aisAhI Dara ghUma rahA thA. paraMtuHdohA-hoNahAra hirade vase, visara jAya suddha buddha // jo hoNI so hota hai, vaisI upaje buddha // 1 // isa kahAvata mujaba aise nAjuka bakhatameM gaNezacaMdajI ATha AdamIyoMke sAtha milakara phira DAkA DAlanA zuru kiyA. parantu Akhara usako isa pApakA phala milA so yaha ki,pakaDe gaye. kahAvata bhI hai ki "sau dina caurake aura, eka dina sAdhakA."isa aparAdhameM adAlatase daza varSakI kaidakI sajA pAI aura kaidiyoMko Agreke killemeM bhejanekA hukama huA.calate bakhata gaNezacaMdajIne apane putra dicA (AtmArAma) ko jodhAmalla osavAlako sopakara kahA ki, " isakI sAra saMbhAla rakhanA kyoMki yaha tuhmArAhI putra hai, isavAste isako sAMsArika vidyA paDhAnA, jisase yaha vyApArAdi karake apanA gujArA karatA rahe, bahuta kyA kahuM maiM isako tumakohI sopatAhuM, isakA naphA nukasAna tumArehI akhatIyAra hai." jodhAmallane rudana karake kahA ki, judAI terI kisako maMjUra hai; jamIna sakhta aura AsamAna dUra hai. paraMtu karmoke Age kisIkA bhI jora nahIM calatA hai: For Private And Personal Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir (37) haro varo brahma vivAha kartA, vaizvAnaro AhutidAyakazca // tathApi vaMdhyA girirAjaputrI, na karmaNaH kopi balI smrthH||1|| bhAvArtha isakA yahahai-mahAdeva jisakA pati, sAkSAt brahmAjIne jisakA vivAha kiyA, jisake vivAhameM sAkSAt agni devatAne Ahuti dI, aisI pArvatI bhI vAMjha rahI. isavAste karmoMse koI bhI adhika balavAn samartha nahIM hai-isavAste isa bAtameM hamArA koI bhI jora nahIM calatA hai aura isa laDakekI bAbata jo tuma kahate ho, so to paramezvara jAnate haiM, mujhako yaha apane dono laDakoMse adhika pyArA hai." ityAdi kitanIka bAteM karake gaNezacaMdajI to calegaye aura Agreke kille meMhI aMgrejoMke sAtha laDAI karate hue, ApasameM golI laganese gaNezacaMdajI svadhAmako pahuMcagaye !! aba AtmArAmajI jodhAmallake gharameM unake putroMkI taraha palane lage, aura jodhAmallane bhI apane Apako saccA dharmapitA pramANita kiyA; aura apane bacanako pUrA kara dikhalAyA. aura apane choTe putra "ralArAma" ke sAtha hiMdI ilama sikhalAyA. isavAste "AtmArAmajI" bhI, jodhAmallako apane pitA mAnate the. aura jodhAmallakA baDA putra "vadhAvAmalla 7 AtmArAmajIse bahuta bhAIoMse bhI adhika pyAra rakhatA thA. isavAste gharakI khiyAM bhI, apane laDakoMbAloMse bhI jyAdA pyAra rakhatI thI; paraMtu jodhAmallake choTe bhAIkA nAma, dittAmalla honese AtmArAmajIkA dUsarA nAma dittA badalake, "devIdAsa' rakhadiyA thA. jinadinoMmeM devIdAsa ( AtmArAmajI ) jodhAmallake gharameM palatethe, usa vakhata jodhAmalla, aura tisakA parivAra, aura jIreke rahIsa saba osavAla, DhUMDhaka mata* (sthAnakavAsI) ko mAnatethe. "DhakamatakI utpatti isa prakAraseM hai.-gujarAta dezake ahamadAvAda nagarameM eka lauMkA nAmakA likhArI yatike upAzrayameM pustaka likhake AjIvikA calAtAthA. eka dina usake manameM aisI beimAnI AI jo eka pustakake sAta pAne bicamese likhane choDa diye. jaba pustakake mAlikane pustaka adhUrA dekhA, taba lauMke likhArIkI bahuta niMdA kI aura upAzrayase nikAla diyA, aura sabako kaha diyAki, isa beimAnake pAsa koI bhI pustaka na likhAve.taba lauMkA AjIvikA bhaMga honese bahuta duHkhI ho gayA. aura jainamatakA bahuta dveSI banagayA. paraMtu ahamadAvAdameM to lauMkekA jora calA nahIM. taba vahAMse (45) kozapara lIMbaDI gAma hai, vahAM gayA. vahAM lauMkekA saMbaMdhI lakhamasI baniA rAjyakA kArabhArI thA, use jAke kahAki, " bhagavAnkA dharma lupta ho gayAhai, maine ahamadAvAdameM saccA upadeza kiyA thA.paraMtu lokoMne mujako mArapITa ke nikAla diyA; yadi tuma mujhe sahAyatA do to, maiM sacce dharmakI prarUpaNA karUM." taba lakhamasIne kahA, " tUM lIMbaDIke rAjyameM bedhaDaka tere sacce dharmakI prarUpaNA kara, tere khAnapAnakI khabara maiM rakhaMgA." taba lauMkene saMvat 1508 meM jainamArgakI niMdA karanI zurU karI. paraMtu 26 varSa taka kisane bhI isakA upadeza nahIM mAnA. saMbat 1534 meM bhUNA nAmA baniyA lauMkeko milA, usane lau~kekA upadeza mAnA, laukeke kahanese binA gurUke diye apane Apa beSa dhAraNa kara liyA; aura mugdha logoMko jainamArgaseM bhraSTa karanA zurU kiyA. lauMkene 31 zAstra sacce mAne. vyavahAra sUtrako mAnya nahIM kiyA. jisakA sababa yaha hai ki vyavahAra sUtrameM likhA ki, " tIna varSa dIkSAparyAyavAle sAdhuko AcAraprakalpa nAmA adhyayana paDhAnA kalpatA hai, evaM cAra varSa paryAyavAle sAdhako sUyagaDAMga pAMca varSa paryAyavAleko dazAzrutaskaMdha-kalpasUtra (bRhatkalpa) vyavahArasUtra, vikRSTa varSa payaryAyavAleko arthAt cha varSaseM leke nava varSa paryaMta paryAyavAleko ThANAMga-samavAyAMga, daza varSa paryAyavAleko bhagavatIsUtra, ekAdaza varSa paryAyavAleko khuDDiyAvimANa pavibhatti-mahalliyA vimANa pavibhattiaMgacUliyA-vaMgacUliyA-vivAha cUliyA, dvAdaza varSa pAyavAleko aruNovavAe-garulovavAe-dharaNo For Private And Personal Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir (38) isavAste AtmArAmajI bhI jodhAmalla Adike sAtha DhUMDhaka sAdhuoMke pAsa jAne lage aura DhUMDhakamatako mAnane lage. "javAramalla' nAmaka osavAlake pAsase DhUMDhakamatakA sAmAyika paDikkamaNA sIkhA aura navatatva chavIsadvAra Adi bola vicAroMko bhI yAda kiye. vikrama saMvat 1910 meM "gaMgArAma-jIvaNarAma" DhUMDhakamatake do sAdhuoMne jIrAmeM caumAsA kiyA. taba javAramalla du. ggaDake, aura pUrvokta sAdhuoMke upadezase "zrIAtmArAmajI" isa asAra saMsArase virakta hue; aura sAdhu honekA nizcaya kiyA. isa bAtakI khabara inakI mAtA "rUpAdevI" jo ki leharA gAmameM rahatI thI usako huI taba vo apane putrake pAsa Ake bahuta rudana karake putrako sAdhu honeke vAste manA karane lagI, paraMtu zrIAtmArAmajIne mAtAjIko zAMta karake mIThe bacanoMse kahA ki, " he mAtAjI ! Apa muje khuzIse rajA dIjiye, jisase merA sAdhupaNA Apake AzIrvAdaseM pUrNa hove." taba mAtAjIne gadgad svarase kahA ki, "he putra ! tere pitAjI tujako jodhAmallajIko soMpa gayehaiM, isavAste apane dharmapitA jodhAmallajIkI AjJA tujako lenI cAhiye, aura jo kucha ve pharamAve, vo tujako karanA cAhiye. mere taraphase ve mAlika hai." mAtAjIkA aisA kathana sunake zrIAtmArAmajIne baDI khuzIse apane dharmApatA jodhAmallase AjJA mAMgI. taba jodhAmallane kahA ki, " tU merA dharmaputrahai, maine tujako bAlyAvasthAse pAlA hai,isavAste maiM apane sAre dhanakA tIsarA hissA tere nAmakA sarakArameM likhAdetA hu~, aura terA vivAha bhI baDI dhAmadhUmase maiM Apa karUMgA. kisIke bahakAnese mata bhUla.'' yaha kahakara jodhAmalla zrIAtmArAmajIko pyArase chAtIke sAtha lagAkara bahuta royA, taba zrIAtmArAmajI apane dharmapitA jodhAmallake sAmane kucha bhI javAba na de sake; kyoMki zrIAtmArAmajI bahuta narama dilake, aura vinayavAn the. vavAe-vesamaNovavAe-velaMdharovavAe, trayodaza varSa paryAyavAleko uTThANasue-samuThThANasue-deviMdovavAenAgapariyAvaNiyAe, caudaha varSa paryAyavAleko sumiNabhAvaNA, paMdaraha varpa paryAyavAleko cAraNabhAvaNA, solAM varSa paryAyavAleko teanisagga, saptadaza varSa paryAyavAleko AsIvisabhAvaNA, aThAraha varSa paryAyavAleko diThThIvizabhAvaNA, aikonavIsa varSa paryAyavAleko diThivAai, bIza varSa paryAyavAleko sarvazruta, paDhAnA kalpatAhai." yadi jo lauMkA vyavahAra sUtrako mAnya karatA to, svavacana vyAghAtarUpa dUSaNase vajopahata tulya hojAtA. kyoMki, vo Apa binA sAdhu huyehI zAstra paDhatArahA, aura bhUNA vagairahako bhI paDhAyA. isI sababase adyatanakAlameM bhI kitaneka jainAbhAsa gRhasthIyoMko pUrvokta zAstra paDhAte haiM. paraMtu yaha Azcarya hai ki, lauMkene to prathamasehI vyavahAra sUtrako jalAMjali dedI thI. isa vAste vo to pRthagrahI raho ! paraMtu jo loka vyavahArasUtrako mAnate haiM, aura phira gRhasthIyoMko pUrvokta pATha lopake zAstra paDhAte haiM, unakI kitanI bhArI besamajha hai ! isa bAtakI parIkSA karanI hama unakohI sapurda karate haiM.aphazoza !! lau~kene jo(31)zAstra mAnya rase unameM bhI,jahAM jahAM jina pratimAkA adhikAra hai, tahAM tahAM manaHkalpita artha kahane laga gayA. isI taraha kitanehI logoMko jainamArgaseM bhraSTa kiyA. vikrama saMvat 1668 meM rUpajI nAmA bhaNekA ziSya huA, usakA ziSya saMvat 1606 meM varasiMha huA, tisakA ziSya saMvat 1649 meM mAgha sudi trayodazI guruvArake roja pahara dina caDhe jasavaMta huA, usake pIche bajaraMgajI huA (jo saMbat 1709meM laMpakAcArya kahAyA.)bajaraMgajI kI dIkSA pIche muratakA vAsI voharA vIrajIkI beTI phUlAMbAIke godaputra ladajIne dIkSA lI. dIkSA leneke pIche jaba do varSa huai, taba dazavaikAlika zAstrakA TabA (bhASArUpa artha) paTA taba apane gurUko kahane lagA ki, "tuma sAdhuke AcArase bhraSTa ho;" ityAdi kahanese gurUke sAtha laDAI huI. taba lupakamata, aura lauMkematake apane gurUko tyAga diyA. aura thobhaNariSa-sakhIyojIko bahakAke apane sAtha leke, anumAna saMvat 1709 meM svayameva kalpita veSa dhAraNa karake sAdhu banagayA, aura mukhapara kapaDA For Private And Personal Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir (39/ pUrvokta hakIgata gaMgArAmajI aura jIvaNamallajI sAdhuoMne sunakara jodhAmallake choTe bhAi dittAmallako jisakA dharmameM baDAhI rAga thA, kahA ki, " Apa apane baDe bhAIko samajhAkara AtmArAmajIko sAdhu honekI AjJA dilavA deveM." dittAmallake Agrahase, aura zrIAtmArAmajIkI vRtti sarvathA saMsArameM parAGmukha dekhanese, aMtameM jodhAmallane bhI lAcAra hokara AjJA de dI. aura kahA ki, "he putra ! ciraMjIva rahIyo ! aura "zrIjainamata " kA khUba udyota karIyo" ! vRddhoMke bacana kaise phalapradAtA hai ! ! ki jodhAmallake isa AzirvAdane thoDehI kAlameM kyA asara dikhalAyA ! joki isa bakhata svapnameM bhI khyAla nahIM thA. caumAse bAda magasara vadi ekamake dina "manasUradevA" gAmameM sAdhuoMke sAtha zrIAtmArAmajI jA rahe. vahAM jIrAkI bAIyoMke sAtha zrIAtmArAmajIkI mAtA bhIrudana karatI huI AI. taba sAdhuoMne tisako bahuta acchI tarAMha samajhAI. aura pUchA ki, "mAI! tere putrakA nAma "dittA" hai ? vA " devIdAsa" hai ? vA "AtmArAma' hai ? kyoMki, loka isako kitanehI nAmoMse bulAte haiM. hama isakA kaunasA nAma rakhe ? " mAtAjIne kahA ki, " mahArAjajI ! isakA asalI nAma to" AtmArAma" hI hai, aura zeSa pIchese kalpanA kare huye hai, taba sAdhuoMne kahA ki, "hama to pahilAhI nAma arthAt " AtmArAma" hI rakheMge, " tabase zrIAtmArAmajIkA yahI (AtmArAma) nAma prasiddha huA aura krama karake "mAlera koTalA meM pahuMce. jahAM magasara sudi paMcamIke roja baDI dhAmadhUmase "jIvaNarAmajI" guruke pAsa DhUMDhaka matakI dIkSA lI. zrIAtmArAmajIkI buddhi bahuta tIvra, aura nirmala thI,paraMtu unake guru adhika paDhe huye na honese bAMdhaliyA. aura lauMkese vilakSaNahI mata nikAlA. lavajIke cele somajI tathA kahAnajI huye. tathA luMpakamati kuMvarajIke cele dharmasI-zrIpAla-amIpAlane bhI gurUko choDake, svayameva pUrvokta AcaraNa kiyA. tinameM dharmasIne AThakoTI paccakhkhANavakA paMtha calAyA, jo gujarAta deza prAMta kAThiyAvADameM prasiddha hai. . lavajIke cele kahAnajIke pAsa eka dharmadAsa nAmakA chIpA dIkSA leneko AyA, paraMtu kahAnajIkA AcAra usane bhraSTa jAnA, isa vAste vaha bhI muhako paTTI bAMdhake,svayamevahI sAdhu banagayA. ina sabakA rahanekA makAna DhUMDhA arthAt phUTA huAthA, isa vAste lokoMne DhUMDhaka nAma diyA. keI DhUMDhaka loka kahatehaiM ki DhUMDhata DhUMDhata DhUMDha phire saba veda purAna kurAnameM joI // jyu dadhisetI makhkhaNa DhUMDhata tyuM hama DhUMDhiyAkA mata hoii|| paraMtu yaha bAta lokoMko bharamAneke vAste khaDI kI hai, kyoMki ina DhUMDhakokI paTTAvalIyoMmeM pUrvokta lekha hai nahIM. astu tuSyaMta durjanAH tathApi isa pUrvokta DhuMDhakoMke kathanase bhI yahI siddha hotA hai ki yaha DhUMDhakamata jainazAstrAnusAra hai nahIM tathA eka yaha bhI Azcarya hai ki jo jo aniSTAcaraNa DhUMDhakomeM pracalita hai so na to vedameM hai,na purAnameM hai, aura na karAnameM hai to ina mahAzayoMne apanA mAnA aniSTAcaraNa kisa pAtAlase nikAlA hovegA! tathA veda purAna karAnake mAnanevAloMne jarUra ina DhUMDhakoMse pUchanA cAhiye ki " mahAzayoM! veda purAna kurAnakA nAma leke apane matakI siddhi karanI cAhate ho paraMtu apanA aniSTAcaraNa veda purAna kurAnameMse nikAla devoge ?"kadApi na nikalegA. dharmadAsa chopekA celA dhannAjI huA, usakA celA bhUdarajI huA, usake cele raghunAtha-jayamallajI-gumAnajI huye; inakA parivAra prAyaH mAravADadezameM hai. raghunAthake cele bhISamane terApaMthI muhabaMdhekA paMtha calAyA. lavajIkA celA somajI, tisakA celA haridAsa, usakA celA vRMdAvana, usakA bhavAnIdAsa, usakA malUkacaMda usakA mahAsiMha usakA khuzAlarAya usakA chajamala usakA rAmalAla usakA celA amarasiMha. inake parivArake sAdhu prAyaH paMjAba dezameM hai. For Private And Personal Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir (40) "kAzIrAma" nAmaka eka DhUMDhaka zrAvakake pAsa "zrIAtmArAmajI ne " uttarAdhyayana" sUtrake kitaneka adhyayanoMkA paThana kiyA. aura dIkSA liye bAda paMdaraha dinoMmehI vyAkhyAna karane laga gaye, kitanehI dinoMbAda guruke sAtha vicarate huye "sarasA-rANIyA"gAmameM gaye aura saMvat 1911 kA caumAsA vahAMhI kiyA, vahAM mAlerakoTalA nivAsI "kharAyatImalla" nAmaka baniyA, dIkSA lekara zrIAtmArAmajIkA gurubhAI banA, jo ki isa bakhata mulaka gujarAta, jillA kAThIyAvADameM prAyaH vicarate haiM. jinakA nAma DhUMDhakamata parityAga karake saMvegIpaNA aMgIkAra kiyA, taba sadgurune "zrIkhAMtivijayajI" diyA hai, ina mahAtmAne kitanehI varSa hue SaSTha SaSTha (bele beledo upavAsa)pAraNA karanA zuru kiyA hai, jo abataka vRddhAvasthA hai, to bhI kiyehI jAte haiM. (chabI dekho) rANIyAmeM zrIAtmArAmajIne vRddha posAlIya tapagacchake "rUpaRSijI ke pAsa " uttarAdhyayana sUtra paThana kiyA vahAMse yamunA nadIpAra "ruDamalla " sAdhukepAsa paDhaneke liye gaye, aura unake pAsa " uvavAI " sUtra paDhA, vahAMse dillI hoke "saragathala " gAmameM gaye, aura saMvat 1912 kA caumAsA kiyA, vahAM "zrIAtmArAmajI" ke dAdA guru "gaMgArAmajI" kAla dharmako prApta huye caumAsebAda guru aura gurubhAIke sAtha vicarate huye "jayapurameM gaye, vahAM "amIcaMda" nAma DhUMDhaka, jo ki usa bakhata DhUMDhakoMmeM zrutakevalI kahAtA thA, tisakepAsa "zrIAtmArAmajI" ne "AcArAMga7 sUtra paDhanA prAraMbha kiyA, jayapurake DhUMDhakalokoMne zrI AtmArAmajIko kahA ki "tuma vyAkaraNa mata paDhanA, yadi paDhoge to tumArI buddhi bigaDa jAyagI."(aba bhI DhUMDhaka matavAlekA yaha prathama prAyaH maMtavyahai.) satyahaidohA-ratna parIkSaka jAnIye, jhaurI nAhi cmaar| paMDita tattva pichAnIye, nAhi jaTTa gamAra // zrIAtmArAmajIko pUrvokta zikSA denevAle aise mile ki, jinoMne vidyA kalpavRkSakI jaDa kATaDAlI! vidyAlAbharUpa amRta meghavarSaNa samAna jo avasthA thI usameM AgakI varSA bhaI !! kyoMki usa samaya "zrIAtmArAmajI kI aisI zakti thI ki, jisase niraMtara tInasauM zloka kaMThAna kara sakate the, paraMtu yaha uttama samaya, pUrvokta AbhAsa hitakArIyoMke upadezase niSphala gayA. aphazosa!! aise hitakArIyoMse to paMDita zatrahI zreSTha hai. ytH|| paMDitopi varaM zatru, na mUl hitakArakaH / vAnareNa hato rAjA, vipra caureNa rkssitH||1|| paMDita zatru to zreya hai, paraMtu hitakArI mUrkha acchA nahIM hai; vAnarane rAjAko mArA, aura brAhmaNa caurane usako bacA liyA.* * bhAvArtha isakA yaha hai ki-kisI eka nagarameM kIsI rAjAke pAsa koI madArI vAnara nacAne lagA. usa vAnarakI capalatA dekhake rAjA khuza hokara madArIse kahane lagA, "jo terI marajImeM Ave,so tUM merepAsa mAMga le; paraMtu yaha vAnara tUM muje de de." madArIne bahuta nA kahI,paraMtu rAjahaTha jorAvara hai rAjAke pAsa kisIkA jora nahIM calatAhai. lAcAra hokara madArine vAnara de diyA.rAjAne usa vAnarako apanA peharegIra banAyA,aura hAthameM talavAra deke,usako apane palyaMka(palaMga)ke pAMveke sAtha bAMdha diyA ekadina aisA huA ki rAjA sotAhai,vAnara paharA detAhai,itanemeM eka sarparAjAke palyaMkapara chatake sAtha jAtA hai, usakI chAyA rAjAke zarIra para paDI,usa chAyAko dekhake mUrkhazi. For Private And Personal Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir (41) zrI AtmArAmajI jayapurase ajamera gaye.vahAM "lakSmaNajI "devakaraNajI" aura "jitamallajI" vageraha DhUMDhaka sAdhuoMke pAsa kitaneka zAstra paDhe.vahAMse phira amIcaMdake pAsa paDhane ke liye "jayapurameM" Aye aura saMvat 1913 kA caumAsA vahAMhI kiyA. vahAMseM vihAra karake "nAgora" (mAravADa) zaharameM gaye,aura "haMsarAja" nAmA zrAvakake pAsa " anuyogahAra" zAstra paDhe. vahAMse "jodhapura" jAke "vaidyanAtha" paTavA osavAlake pAsa vidyAdhyayana kiyA. "vaidyanAtha"vyAkaraNa paDhanA acchA mAnatethe, aura bhASyakAra TIkAkAra AdikoMke kathanako bahuta pramANika, aura satya ginatethe. isa vAste unhoMne " zrIAtmArAmajI" ko kahA ki " Apa vyAkaraNAdi paDhaneke pIche,zAstroMkI bhASya TIkA vageraha paDho to ApakI buddhi saphala hove." paraMtu pUrvokta asatyopadezake ajIrNaseM, aura svopArjita jJAnAvaraNa karmake prabalaseM, "zrIAtmArAmajI" ko "vaighanAtha ke vacanAmRtakI ruci huI nahIM. vahAMseM vihAra karake zahara "pAlI" (mAravADa) vagairahameM hoke "nAgAra" gaye, aura saMvat 1914 kA caumAsA vahAM kiyA. isa caumAsemeM zrIAtmArAmajIne DhUMDhakoke zrIpUjya "kacorImalla' ke pAsa, aura "nandarAma" "phakIracaMdajI"vagairaha sAdhuoMke pAsa "sUyagaDAMga" "prazravyAkaraNa" "pannavaNA" "jIvAbhigama' Adi zAstroMkA abhyAsa kiyA. usa samaya phakIracaMdajIke pAsa "harSacaMda"nAmA eka ziSya "sidhdha haima kaumudI" (caMdraprabhA nAmakA jaina vyAkaraNa) paDhatAthA.jisaseM phakIracaMdajIne zrIAtmArAmajIko kahA ki, "tumArI buddhi bahuta nirmala hai, isa vAste tuma mere pAsa candraprabhA paDho,tumako jaladI AjAvegI."paraMtu usa vakhata zrIAtmArAmajIko pUrvokta karma rogase,phakIracaMdajIkA pUrvokta vacanAmRta bhI rucA nahIM. caumAse bAda zrIAtmArAmajIne vihAra karake "meDatA "ajamera" "kisanagaDha" "saravADa"vagairaha zaharomeM thoDA thoDA kAla vyatIta kiyA,jinameM"uttarAdhyayana" "dazavaikAlika" " sUyagaDAMga" "anuyogahAra 7 "naMdI" DhUMDhakokA "kalpita Avazyaka" aura "bRhatkalpa vagairaha zAstra kaMThAgra kiye. anumAna daza hajAra zloka zrIAtmArAmajIne kaMThAna kiye. saMvat 1915 kA caumAsA romaNi vAnara, talavAra leke sarpakI bhrAMtiseM rAjAke zarIra para ghAva karane lagA. usa avasarameM usI nagarakA rahanevAlA koika vidvAn, janmakA daridrI, anya vyavahArAbhAvaseM apanI strIkI preraNAseM caurI karaneke vAste gayA. vaha prathama kisI vezyAke gharameM gayA. vahAM dekhatA hai ki, vezyA kisI kuSTIke sAtha viSaya sevana kara rahI hai. dekhake vicAra karane lagA ki,"hA ! jisa paise vAste aise koDhIke sAtha bhI yaha ramaNa hotI hai ! isa vAste isakA paisA mujhako lene yogya nahIM hai"--pIche vahAMseM nikalake eka lakSAdhIzake vahAM gayA.vahAM dekhatA hai ki,pitAputra hisAba milA rahe haiM; paraMtu hisAba bahuta mehanata karaneseM bhI nahi milA,anumAna ATha AnekA pharaka rahA.taba pitAne putrako aisA mArA, ki putra marchita hogayA, dekhake paMDitane vicAra kiyA ki jo ATha Ane pIche apane ekake eka sakumAra putrake Upara aisA julama gujAratA hai,yadi maiM isakA dhana curA kara le jAUMgA to,jarUra yaha chAtI phaTakara mara jAyagA! isavAste aise kRpaNakA dhana bhI lenA mujhako ucita nahIM hai.ityAdi vicArakara phiratAra rAjAke mahelapara jA caDhA.vahAM pUrvokta kArya karate vAnarako dekhake, ekadama paMDitane vAnarake donoM hAtha khUba joraseM pakaDa liye. taba vAnarane kilakilIyArI karake zora macAyA. jisase rAjAkI niMda khula gaI. rAjAne paMDitako pUchA, " tU kauna hai ? aura kisavAste isako tUne pakaDA hai"? paMDitane Upara jAte hue sarpako dikhAke, apanA sArA vRttAMta satya satya sunAdiyA. rAjAne khuza hokara paMDitakI AjIvikA kara dI.aura vAnarako nikalavA diyA. yahAM yadyapi paMDita caurI karaneko AyA thA,aura rAjAkA zatrabhUta huA thA, to bhI vidvAn honese naphA nukasAna vicAra liyA. isavAste hita karanevAle mUrkhaseM, zatra paMDitahI acchA hai ki, jo avasara to vicAra letA hai ! For Private And Personal Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 66 ( 42 ) " jayapura " meM kiyA. caumAse bAda "bakSIrAma " sAdhu ke sAtha " mAdhopura " " raNathaMbhora " hoke, "buMdI" "koTA" zahera meM gaye. vahAM DhuMDhaka sAdhuoM meM zreSTha " maganajI svAmI" the, tinako milanekI zrI AtmArAmajIkI utkaMThA huI. parantu usa samaya maganajI svAmI bhAnapura meM the. isa vAste zrIAhamArAmajI bhI bhAnapura jAke tinako mile. vahAM donoMhI Apasa meM carcA vArttA honeseM atyAnandako prApta hue. zrI AtmArAmajI bhAnapuraseM vihAra karake "sItAma" "ujAvarA" hoke "salAnA" gAma meM apane guruko milake, " ratalAma " gaye. tahAM DhuMDhakamatakA jAnakAra "sUryamalla" koThArI thA, jo jainamatake 11zAstra sacce haiM aura zeSa yatiyoM kI kalpanAseM bane huve hai, aisA mAnatAthA tisako zrIAtmArAmajIne hetuyukti dekara niruttara kiyA, bAda tahAMse calake " khocaroda " " vaMdAvara 11 vaDanagara " " iMdora " aura " dhArAnagarI meM " hoke " ratalAma " phira Aye. aura saMvat 1996 kA caumAsA vahAM kiyA maganajI svAmIne bhI tahAMhI caumAsA kiyA. jisase zrI AtmArAmajI kI unake pAsa vidyAbhyAsa karanekI utkaMThA, AnAyAsahI saphala huI. zrI AtmArAmajIne unake pAsa seM kama kI jitanI puMjIthI - DhuMDhaka matavAle 32 zAstra mAnate haiM - sarva lelI. arthAt 32 hI zAstra paDha liye aura kitaneka kaMThAgra bhI kara liye. Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir aba zrIAtmArAmajI ke manameM pUrvokta karmarogake prAyaH jIrNa honeseM aisI AzaMkA hone lagI ki, maiMne DhuMDhakamatake sarva zAstra dekhe aura isa matake prAyaH sarva prasiddha paMDitoM ko maiM milA, tina sarvakA kahanA eka dUsareseM viruddha hai. kisI eka bAbatameM koI kIsI tarahakA artha karatA hai, aura dUsarA dUsarI tarahakA artha karatA hai, aura jahAM koI artha ThIka ThIka bhAna nahI hotA hai to cAra pAMca jane ekatra hokara salAha karake manaH kalpitaartha kara lete haiM, jisako paMcAyatI artha kahate haiM. paMjAba dezake DhuMDhako meM prAyaH paMcAyatIhI artha calatA hai. to aba muje kaunasA mata satya mAnanA, aura kaunasA asatya mAnanA cAhiye ? aura kitaneka loka 45 Agama mAnate haiM, kitaneka 32, kitaneka 31, aura kitaneka 11 zAstra mAnate haiM. to inameM sacce kauna aura jhUThe kauna ? muje kitane zAstra sacce mAnane cAhiye ? kyoMki " buMdIkoTA " vAle DhuMDhaka zAstroMke artha, apane mukhaseM manoghaTita karate haiM. mAravADI DhuMDhaka bhASArUpa jo TabArtha likhA hai usameMseM apane matake anuyAyI, arthako mAnate haiM, aura zeSa choDa dete haiM, yA tisa pATha para haDatAla lagAke Upara apanI mati kalpanAkA artha likha dete haiM, tathA " tapagaccha "6 kharataragaccha " vAle kahate haiM, ki DhuMDhaka loga zAstroMkA yathArtha artha nahI jAnate haiM ityAdi aneka saMkalpa vikalpa karake aMta meM zrI AtmArAmajIne yaha nizcaya kiyA ki, saMskRta prAkRta vyAkaraNa paDhane ke pIche zAstroM ke yathArtha je artha hote hoveMge, ve, maiM mAnuMgA. isa vakhata zrI AtmArAmajIko vaidyanAtha paTavekA aura phakIracaMdajI kA kahanA satya satya bhAna huA. " * dohA - tabalaga ghovana dUdha hai, jabalaga mile na dUdha // tabalo tattva tattva hai, jabalo zuddha na buddha // 1 // *jainamatake zAtroMseM bhI siddha hotA hai ki, vyAkaraNa avazyameva paDhanA cAhiye. kyoMki, zrI praznavyAkaraNa sUtra meM likhA hai ki- nAma, AkhyAta, nipAta, upasarga, tadvita, samAsa, saMdhipada, hetu, yaugika, uNAdi, kriyAvidhAna, dhAtu, svara, vibhakti, varNa, inoM karake yukta- tathA janapada satya, sammata satya, sthApanA satya, For Private And Personal Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ( 43 ) isa taraha mahArAjajI zrIne dekhA ki jaina zAstroMseM siddha hotA hai ki, vinA vyAkaraNa ke paDhe ThIka ThIka yathArtha artha nahI bhAna hosakatA. isa vAste maiM jarura aba vyAkaraNa paDhuMgA. hAyaaphazosa ! kaise kuguroMke vaza hokara japanI amUlya vidyAprAptyavasthA niSphala karI ! pUrvokta kAraNoMseM, tathA bahuta dezoMmeM phiraneseM, bahuta jainamaMdira tathA baDe baDe pustakoM ke bhaMDAra dekhaneseM, zrI AtmArAmajIke manameM yaha nizcaya huA ki "jainamata " to koI anyahI vastu hai, aura yaha DhuMDhakamata anyahI vastu hai. * jainamatake zAstroMseM DhuMDhakamata ke viparIta aniSTAcaraNa dekhaneseM, zrI AtmArAmajIke manaseM DhUMDhakamatakI AsthA kama hogaI aura gujarAtadezameM jAke paMDita sAdhuoMke sAtha vAtacita karake nirNaya karane kA irAdA zrI AtmArAmajIne kiyA tathA jainamatake prasiddha tIrtha "zatruMjaya" "ujjayaMta". ( giranAra ) Adi kI bahuta prazaMsA tinake sunane meM AI, jisase unako dekhanekI utkaMThA bhI zrIAtmArAmajIko huI. isa vAste zrI AtmArAmajIne "gujarAta " dezameM jAne kI icchA kI. paraMtu jIvaNarAmajIne gujarAta dezameM jAneke vAste kitaneka prakArakI dahazata dikhAI, aura AjJA nahI dI; jIsase zrI AtmArAmajI caumAse bAda "jAvarA" "maMdasora" "nImaca" " jAvada " vagairaha zaheroMmeM hoke " citoDa " gaye. tahAM purAne killemeM jAke bahuta ujjaDe hue theha, (khaMDera) jainamaMdira, phateha ke mahela, kIrttistaMbha, jalake kuMDa, kIrttidhara sukozala munikI tapa karanekI guphA, padminI rANIkI suraMga, sUryakuMDa vagairaha prAcIna vastuyeM dekhake saMsArakI anityatA aura tucchatA iMdrajAlakI taraha kSaNamAtrakA tamAsA yAda AyA ! ityAdi zrIThANAMga sUtrokta daza prakArakA trikAla viSayaka satya-tathA prAkRta, saMskRta, mAgadhI, paizAcI, sauranasenI, apabhraMza, evaM SaT bhASA gadya-padya rUpakarake bAra prakAra kI bhASA tathA 66 'vayaNa tiyaM 3 liMga tiyaM 3 kAlatiyaM 3 taha parokkha 10 paJcakkhaM 11 uvaNIyAi caTakka 15 abbhatthaMceva 16 solasamaM " evaM solaha prakAra ke vacanako jAnanevAleko arhadanujJAta buddhidvArA paryAlocana karake sAdhuko avasarameM bolanA cAhiye, nAnyathA. tathA zrIanuyogadvAra sUtra meM sakkayA pAgayAceva ityAdi saMskRta, aura prAkRta do prakArakI bhASA svaramaMDalameM grahaNa karake bolanevAle sAdhukI bhASA prasastha hai. tathA pUrvokta zAstrameMhI pramANAdhikArameM bhAvapramANa cAra prakArakA hai - sAmAsika (1) tadvitaja (2) dhAtuja (3) niruktija ( 4 ). sAmAsikake sAta bheda haiM. dvaMdva ( 1 ) bahuvrIhi ( 2 ) karmadhAraya ( 3 ) dvigu ( 4 ) tatpuruSa (5) avyayIbhAva ( 6 ) aura ekazeSa (7). tija ATha bheda haiM, karma ( 1 ) zilpa ( 2 ) zlAghA ( 3 ) saMyoga ( 4 ) samIpa ( 5 ) graMtharacanA ( 6 ) aizvaryatA ( 7 ) aura apatya ( 8 ). dhAtuja - bhU sattAyAM parasmai bhASA - edha vRddhau -- sparddha saMharSe - niruktija - mahyAM zete mahiSaH / bhramati rauti ca bhramaraH muhurmuhurrusatIti musalaM ityAdi - aura bhI zrI ThANAMgasUtra -dazAzruta skaMdha sUtra vagairaha bhI vyAkaraNakA paDhanA siddha hotA hai. * 'prAyaH inakA AcaraNa, jainamata ke zAstroMsa viparIta haiM. jainazAstroMmeM ThikAne ThikAne jinapratimAkA pATha AtA hai, tinakA DhuMDhakaloka niSedha karate haiM; aura jina pratimAkI zAstrokta rItiseM pUjana karanevAleko hiMsAdharmI kahate haiM. tapagaccha, kharataragaccha Adike sAdhu muhapatti hAthameM rakhate haiM, aura DhuMDhaka sAdhu rAtadina mukha baMdhI rakhate haiM; jo ki jainamata ke zAstra se viruddha hai. tapagacchAdike sAdhu daMDA rakhate haiM, DhuMDhaka rakhate nahI haiM; aura zAstroM meM daMDekA varNana AtA hai. kitaneka DhuMDhakamatake zrAvaka, kitanehI mahInoMtakakA snAna karanekA niyama karate haiM, itanAhI nahIM, paraMta kitaneka jaMgala (dizA) phirake hAtha, pANIseM dhonekA bhI niyama karate haiM. jisa niyamakA nAma "aNakI vrata bahuta DhUMDho meM prasiddha hai tathA laghunItikA nAma "nayApANI " ghara rakhA hai, ityAdi. " For Private And Personal Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir citoDaseM "udayapura" "nAthahArA" "kAMkarolI, "gaMgApura, "bhIlADA" "sakhADa" " jayapura" "bharatapura' "mathurA " biMdrAbana" hoke "kozI" ke raste "di. llI zaharameM gaye vahAM caumAsA karanekI zrIAtmArAmajIkI icchA thI, paraMtu jIvaNarAmajIke kahaneseM saMvat 1917 kA caumAsA, zrIAtmArAmajIne "saragathala " gAmameM kiyA. caumAse bAda vihAra karake dillI gaye. dillIseM jamanApAra " khaTA" " luhArA" "binaulI " "baDauta" "sunapata" vagairaha sthAnoMmeM phirake saMvat 1918 kA caumAsA, dillI meM jA kiyA. tisa caumAse meM "paMjAbI DhuMDhakoMke pUjya " " amarasiMhajI ke cele mustAkarAya aura hIrAlAlako ATha zAstra zrIAtmArAmajIne paDhAye. caumAse bAda sunapata pAnapita hoke zrIAtmArAmajI " karanAla 19 gAmameM Aye. vahAM amarasiMhajIke cele " rAmabakSa" " sukhadeva 7 "viznacaMda " " caMpAlAla" vagairaha mile. taba zrIAtmArAmajIne rAmabakSa, aura viznacaMdako anuyogahArasUtra paDhAyA. vahAMseM vihAra karake zrIAtmArAmajI "aMbAlA zaharameM Aye aura rAmabakSAdi bhI baDasaTake raste hokara aMbAlA zaharameM Aye. vahAMseM vihAra karake zrIAtmArAmajI"kharaDa" "ropaDa" hoke 'mAchIvADA" gAmameM gaye. yahAMtaka to rAmabakSa vagairaha sAdhu, zrIAtmArAmajIke sAthahI rahe, aura paDhate bhI rahe. jisameM itane samayameM zrIAtmArAmajIne pUrvokta rAmabakSa aura viznacaMdako AcArAMga, jIvAbhigama, naMdIsUtra, vagairaha zAstra paDhAye. ropaDa gAmameM zrIAtmArAmajIne paMDita "sadAnaMdajI se " sArasvata vyAkaraNa paDhanA zurU kiyA, aura thoDehI samayameM apanI apUrva buddhiseM liMgatakakA abhyAsa kara liyA. mAchIvADeseM vihAra karake zrIAtmArAmajI mAlera koTalAmeM jAke apane guru jIvaNarAmajIseM mile. vahAMseM jIvaNarAmajI to "raNIyA gAmameM jA caumAsA rahe, aura zrIAtmArAmajI " sunAma" gaye, jahAM zrIAtmArAmajIkA eka celA huA.munAmaseM "samANA""paTIyAlA "nAmA "mAlerakoTalA " rAyakA koTa" aura "jIgarAMvaha" vagairaha hoke zrIAtmArAmajI " jIrA" gAmameM gaye, aura saMvat 1919 kA caumAsA jIrAmeM kiyA. rAmabakSa vagairaha sAdhu, deza"mAravADa" ke tarapha vihAra kara gaye.kyoMki, inake guru amarasiMhajI mAravADako gaye huyethe. itane dinoMtaka kevala paDhaneke vAstehI zrIAtmArAmajIke pAsa rahethe. paraMtu calate samaya rAmabakSane zrIAtmArAmajIseM AdhInatAke sAtha prArthanA kI ki, "Apa isa mulaka paMjAbameM AgayehaiM, aura mere guru mAravADako calegayehaiM, isa vAste Apane isa paMjAbadezaseM jora lagAkara"ajIvamatakI"* jaDa kATate rahenA,isase mere guru amarasiMhajIko parama AnaMda hogA aura ApakA baDA upakAra hogA." saMvat 1919 ke caumAsemeM jIrAhI gAmameM zrIAtmArAmajIko vyAkaraNake bodhase jyAdAhI zaka paidA huA ki "jo artha DhuMDhaka loga zAstroMkA karatehaiM, vaha vyAkaraNakI rItiseM ThIka mAluma nahIM hotAhai; isakA nizcaya karanA cAhiye. kyoMki maiMne thoDAhI vyAkaraNa abataka paDhAhai,to bhI muje kitanehI ThIka artha mAluma hone lage to,yadi jisako pUrA pUrA vyAkaraNakA bodha hove,usakA to kyAhI kahanA hai? isase yahI siddha hotAhai ki, * paMjAba dezake DhuMDhakoMmeM do phirake ( mata ) hai, ekato anAjameM jIva mAnate haiM aura, eka nahI mAnate haiM. jo nahI mAnate haiM unako ajIvamatI kahate haiM, For Private And Personal Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir (45) duMDhaka loga isahI Darake mAre vyAkaraNa paDhane nahIM detehaiM aura yaha bhI siddha hotAhai ki inake saba artha prAyaH manaH kalpita hai, aura jAnabujhake ajJAna rUpa aMdhe kUpameM girate haiM." yaha samajhake zrIAtmArAmajIne nizcaya kiyA ki, jo kuccha pUrvAcAryoMne niyukti, bhASya, cUrNi, TIkA vagairaha dvArA artha kiyehaiM, vehI artha yathArtha haiM, aura jo koi manaHkalpita artha zAstroMke karatehaiM, vo baDAhI anartha karatehaiM. caumAse bAda zrIAtmArAmajI jIrAseM vihAra karake "manoharadAsa ke Toleke DhuMDhaka sAdhuoMmeM vRddha paMDita sAdhu "ratnacaMdajIke" pAsa vidyAbhyAsa karaneke vAste "AgrA zaharameM gaye,aura saMvat 1920 kA caumAsA vahAMhI kiyA. ratnacaMdajIne bar3I khuzIse zrIAtmArAmajIko "sthAnAMga" "samavAyAMga" "bhagavatI" "pannavaNA 7 "bRhatkalpa" vyavahAra" " nizItha " "dazAzruta skaMdha, "saMgrahaNI" "kSetrasamAsa " siddha paMcAzikA " " siddhapAhuDa" "nigoda chatrIsI" "pudgala chatrIsI" "lokanADIhAtriMzikA, "SaTkarma graMtha 11 cAra jAtake "nayacakra, " ityAdi kitanehI zAstra paDhAye, jinameM kitaneka prathama zrIAtmArAmajI paDhe huethe, to bhI artha nizcaya karaneke vAste phirase pahe. zrIAtmArAmajIko vibhaktijJAna honeseM je artha mAlUma hotethe, ve artha DhuMDhakoMke paDhAye arthake sAtha nahIM milatethe, jisase zrIAtmArAmajIko nizcaya hogayA ki pUrvAcAryoMke kiye huye arthahI satya hai, tathApi parIkSA karane lage to pUrNa karanI cAhiye. ratnacaMdajIke paDhAye artha prAyaH anya DhUMDhakoMse viparIta, aura TIkA vagairahake sAtha milate huye zrIAtmArAmajIko bhAna hue, isa vAste adhika AnaMdaseM unake pAsa paDhe. isa caumAsemeM zrIAtmArAjIne ratnacaMdajIke pAsase kitanAka apUrva jJAna bhI prApta kiyA. ratnacaMdajIke pAsa cirakAlataka zrIAtmArAmajIkI paDhanekI marajIthI paraMtu jIvaNarAmajIke bulAneseM caumAse bAda vihAra karanekI taiyArI karake zrIAtmArAmajI ratnacaMdajIke pAsa AjJA leneke vAste gaye. taba ratnacaMdajI nArAja hoke kahane lage ki "tumArA viyoga maiM cAhatA nahIM hu~. paraMtu kyA karUM? tumAre gurUkA hukama AyAhai, so tumako bhI mAnya karanAhI cAhiye, paraMtu aMtakI merI zikSA tuma aMgikAra karo. maiMne sunAhai ki,AtmArAma zrI jina pratimAkI bahuta niMdA karatAhai, paraMtu yaha kAma karanA tujako acchA nahIM hai. hamAre kahaneseM isa taraha amala karanA. eka to zrI jina pratimAkI kabI bhI niMdA nahIM karanI (1) dUsarA pezAba karake vinA dhoyA hAtha kabI bhI zAstrako nahIM lagAnA (2) aura tIsarA apane pAsa sadA daMDA rakhanA (3). maiMne yaha tujako zrI jainamatakA asala sAra batAyA hai. kitaneka dinoM bAda jaba tUM vyAkaraNa paDhegA, aura zAstrakA yathArtha bodha hogA, saba kuccha tujako mAluma ho jAyagA. Age bhI isI taraha jJAnAbhyAsa karane meM niraMtara udyama rakhanA aura vyAkaraNa jarUra paDhanA." taba zrI AtmArAmajIne kahA ki, "mahArAjajI ! eka bAta aura bhI batAveM ki, mukhapara kAnoMmeM DorA DAlakara muhapattIkA bAMdhanA sUtrAnusAra hai ki nahIM? 7 zrIratnacaMdajIne javAba diyA ki, " sUtrAnusAra to nahI. kyoMki, zAstrAnusAra to muhapattI hAthameM rakhanI kahI hai. paraMtu anumAna (150) deDhaseM varSaseM hamAre bar3oMne mukhapara muhapattI bAMdhI hai,aura tere bar3oMne anumAna dosauM (200) varSaseM bAMdhanI surU kI hai. yaha DhuMDhakamata anumAna savAdosauM (225) barSaseM binA guru apane For Private And Personal Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir (46) Apa manaHkalpita veSa dhAraNa karake nikAlA gayAhai." zrIAtmArAmajIko to,prathamaseMhI kitanIka bAtoMkA zaka thA.abato sarvathA nizcaya hogayA ki,nizcayahI yaha DhuMDhakamata banAvaTI hai.aura sanAtana jainadharmaseM ulaTA hai. aura bhagavatIjI, anuyogahAra,samavAyAMga, nayacakra vagairaha zAstroMmeM " Avazyaka "vizeSAvazyaka" kI sAkSI dI hai aura likhA bhI hai ki,AvazyakakA itanA mUlapATha hai, itanI niyukti hai, itanA bhASya hai, itanI cUrNi hai, itanI TIkA hai. aura DhuMDhakake mAne AvazyakameM kitanIka bAteM je zAstroMmeM hai, ve nahIM hai, aura DhuMDhaka Avazyaka gujarAtI bhASAmeM hai, aura dUsare zAstra prAkRtameM hai. isavAste Avazyaka sUtra bhI prAkRta bhASAmeM honA cAhiye. isataraha zrI AtmArAmajIkI DhuMDhakamataseM anAsthA honI zarU huI. tobhI adhikatara nizcaya karaneke vAste zrIAtmArAmajIne bahuta zAstroMkI punarAvRtti kI. tathApi aMtameM UMTake meMgaNekI taraha DhuMDhakamatakI pola nikalI. isavAste zrIAtmArAmajIne nizcaya kiyA ki, "maiM apanI zaktike anusAra bhavya jIvoMke Age satya satya bAta pragaTa karUMgA, jisako rucegA, vo grahaNa kara levegA." aisA nizcaya karake zrIAtmArAmajI AgreseM vihAra karake dillI Aye, vahAM zrI viznacaMdajI mile. aura zrIAtmArAmajIseM zAstra paDhane lage aura sAthahI sAtha vihAra karate hue mAlera koTalAmeM Aye. eka dina zrIviznacaMdajI, pezAba karake hAtha vinAhI dhoye zAstra paDhane lagagaye. isase zrIAtmArAmajIne gusse hokara viznacaMdajIko kahA ki, "khabaradAra ! Aja piche kabI bhI aisA kAma nahIM karanA. arthAt vinA dhoye hAtha pezAba karake zAstrako nahIM lagAnA." pratyakSameM to zrIviznacaMdajI, pUrvokta zrIAtmArAmajIkA kahanA maMjura karake mauna horahe; paraMtu dilameM vicAra karane lage ki, "ratnacaMdajIkI saMgatase inakI zraddhA pharaka paDagayA hai, isI vAste yaha aise kahate haiM. kyoMki, mere guru rAmabakSajI, aura unake guru amarasiMhajI pUjyajI mahArAja vagairaha sava DhuMDhaka sAdhu, pezAbaseM zuddhi karanA, AhArake pAtromeM lekara vastrAdi dhonA Adi karate haiM. paraMtu muje to inake pAsa paDhanA hai isavAste kitaneka dina jisa taraha yaha kahate haiM, isI taraha karanA cAhiye." koTalAmeM zrIAtmArAmajIne, paMDita " anaMtarAmajI se zeSavyAkaraNa paDhanA zurU kiyA; aura eka mahIne ke bAda vihAra karake rAyakA koTa hokara jagarAMvAM gAmameM Aye. vahAM " cothamalla ke patraseM apane upakArI vidyAguru, zrIratnacaMdajIkA saMvat 1921 kA jeTha mAsameM svargavAsa honA sunakara, bahuta aphasosa kiyA. aMtameM apane jJAnabalaseM aphasosa dUra karake, zrIAtmArAmajI jagarAMvAMseM vihAra karake zahara "ludhIAnA meM Aye. vahAM zrAvaka " seDhamalla "gopImalla ' vagairahaseM ajIvamatakI zraddhA chuDavAI. aura mAsakalpake bAda ludhIAnAse vihAra karake koTalAmeM gaye. aura saMvat 1921 kA caumAsA vahAM kiyA. isa caumAsemeM zrIAtmArAmajIne caMdrikA, koSa,kAvya, alaMkAra, tarkazAstra vagairahakA abhyAsa kiyA, tathA zrI "viznacaMdajI'ko bhI,zAstrAnusAra carcA karake yathArtha satya mArgakA bodha karAyA. . caumAse bAda zrIAtmArAmajI, ludhIyAnA hoke " dezu "nAmA gAmameM gaye. vahAM eka yatike pustakoMmeMseM "zrIzilAMkAcArya viracita zrIAcArAMga sUtra vRtti' (TIkA) kI prati zrIAtmArAmajIko milI. isa pratike milaneseM zrIAtmarAmajIko aisA AnaMda prApta huA ki, jaiseM marudezameM pyAseko amRta milaneseM zAMti hove ! tahAMseM vihAra karake rANIyA,roDI, hokara "sarasA" For Private And Personal Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir gAmameM gaye; aura saMvat 1922 kA caumAsA vahAM kiyA. vahAM "kizoracaMdajI" yatike pAsa zrIAtmArAmajIne do tIna jyotiSake graMtha paDhe. tathA vaDagacchake yati " rAmasukha" aura kharatara gacchake yati "motIcaMda ke pAsase sAdhu zrAvakake pratikramaNa aura tisake vidhike pustaka lAkara dekheM to, mAluma huA ki, DhuMDhakamatakA pratikramaNa, aura tisakA vidhi, yathArtha nahIM hai. aura bhI kitaneka pustaka lAkara dekhA, aura AcArAMga sUtra vRttikA bhI svAdhyAya kiyA. jisase zrIAtmArAmajIko adhikatara nizcaya huA ki, DhUMDhakamata asala jainamata nahIM hai, paraMtu jainamatake nAmase jainamatakA AbhAsa rUpa, eka nayA paMtha manaHkalpita nikAlA hai. tathApi zrIAtmArAmajIne vicAra kiyA ki, " isa samaya kula paMjAba dezameM prAyaH DhuMDhakamatakA jora hai; aura maiM akelA zuddha zraddhAna prakaTa karUMgA to, koI bhI nahIM mAnegA. isa vAste aMdara zuddha zraddhAna rakhake bAhya vyavahAra DhuMDhakoMkAhI rakhake kAryasiddhi karanI ThIka hai. avasara para saba acchA hojAvegA." aisA nizcaya karake zrIAtmArAmajI caumAse bAda saraseseM sunAmameM Aye; vahAM " kanIrAma" rohataka vAlA DhuMDhaka sAdhu milA. tisake sAtha DhuMDhaka sAdhuke bheSa, aura paDikkamaNekA vidhi, aura DhuMDhakAcArakI bAbata vArtAlApa huA. paraMtu kanIrAmane kuccha bhIzAstrAnusAra ThIkaThIka javAba na di. yA, aura kahA ki,"tumArI zraddhA bhraSTa hogaI hai,jo tuma apane guru, dAdaguruoMke kathanameM zaMkA karate ho ? 11 taba zrIAtmArAmajIne kahA ki,"maiM koI guru, dAdaguruoMkA baMdhA huA nahIM hUM, mujheM to zrImahAvIra svAmIke zAsanake zAstroMkA mAnanA ThIka hai. yadi kisIke pitA, pitAmaha kUpameM gire hove to, kyA usake putrako bhI kUpameMhI giranA cAhiye? 1 taba kanIrAma krodha karake calA gayA. aura zrIAtmArAmajI bhI sunAmaseM vihAra karake mAlera koTalAmeM Aye, vahAM lAlA "kavarasena" aura "maMgatarAya ke Age apane aMtaraMga jo sanAtana jainadharmakA zraddhAna baiThA thA, sunAyA. unhoMne bhI acchI tarahaseM samajhake zrIAtmArAmajIkA kathana, jainazAstrAnusAra yathArtha honeseM aMgIkAra kiyA. aura zrIAtmArAmajIkohI sadguru satyopadeSThA mAnane lage. paMjAbameM isa vakhata pUrvokta dohI zrAvaka, prathama zuddha zraddhAna vAloMkI ginatImeM hue. vahAMseM vihAra karake zahara ludhIyAnAmeM Aye. vahAM lAlA "gopImalla " pATaNI ko zAstrAnusAra samajhAyake zrItmArAmajIne apanA tIsarA zrAvaka banAyA.yahAM isa samaya zrIviznacaMdajI, aura tinake cele caMpA. lAlajI vagairaha bhI Aye huethe. caMpAlAlajIke manameM kitaneka saMzaya DhuMDhakamata saMbaMdhI paDe huethe. isavAste apane guru viznacaMdajIko avasara pAkara pUchatehI rahatethe. paraMtu zrIviznacaMdajI avasarake jAnakAra honeseM,yadyapi apane aMdara zrIAtmArAmajIkI sobatase zuddha zraddhAna huAthA, aura zrI sanAtana jainadharmakA zuddha svarUpa jAnate the, tobhI khulakara kathana karanekA avasara abataka na honeseM pUrA pUrA javAba nahIM detethe. kiMtu golamola jisaseM pUchane vAleko jyAdA zaMkA paDe, vaise javAba detethe.isavAste eka dina zrIcaMpAlAlajIne zrIviznacaMdajIko jora dekara kahA ki, "mahArAjajI sAhiba ! hamane jo ghara, hATa, putra, parivAra Adi choDake sAdhupaNA liyAhai,aura ApakA zaraNA aMgikAra kiyA hai,so kuccha DUbaneke vAste nahI, kiMtu tiraneke vAste hai.isavAste Apahamako zuddha aMtaHkaraNase yathArtha jainamata, jo ki mahAvIra svAmIke zAsana paryaMta sanAtana calA AyA, so batAo; hama ApakA baDAhI upakAra mAneMge. jaise Apane upadeza dekara hamako saMsAraseM bacA For Private And Personal Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir (48) yA, aiseMhI isa saMzayaseM bhI bacAiye. Apake vinA aura kisake Age hama apane dilakI bAteM kareM"? taba zrIviznacaMdajIne zrIAtmArAmajIke pAsa apane cele caMpAlAlajIke pratyakSa savAla javAba karake caMpAlAlajIko ThIkaThIka nizcaya karA diyA. usa dinaseM caMpAlAlajIne bhI zuddha zrahA dhAraNa kI. bAda zrIviznacaMdajIne to, ludhIyAnAse vihAra kara diyA, aura raste meM gurUke jhaMDIAlAke zrAvaka " moharasIMgha 15 "vazAkhImalla mAlakauMsa" aura jamRtasaravAle lAlA "bUTerAya jvaharIko pratibodha kiyA. tathA sAdhu "hukamacaMdajI-hAkamarAyajI' ko bhI zrIviznacaMdajIne pratibodha kiyA, isataraha zrIviznacaMdajI, aura caMpAlAlajIkI madadase zrIAtmArAmajIkI zraddhAke AdamiyoMkI ginatI baDhane lagI; aura DhuMDhaka zraddhAna rUpa ajIrNa dUra hotA calA.anukrame zrIviznacaMdajI vagairaha paTTI gAmameM gaye. vahAM lAlA" ghasITAmalla " jo pUjya amarasIMhakA mukhya zrAvaka thA, tisake sAtha bAtacIta huI. jisaseM lAlA ghasITAmallake dilameM bhI kitanehI zaka paidA hogaye.taba ghasITAmallane pUrvokta saMzayako dUra karake nirNaya karaneke vAste, zrIviznacaMdajIke kahanese apane putra "amIcaMdajI' ko vyAkaraNa paDhAnA zurU karAyA. jaba vo paDhakara taiyAra hogayA, taba ghasITAmallane kahA ki, "putra ! kisIkA bhI pakSapAta na karanA, jo zAstrameM yathArtha varNana hove, so tUM muje sunAnA. taba amIcaMdane kahA ki, "pitAjI! jo kuccha, zrImahArAja AtmArAmajI,tathA viznacaMdajI vagairaha kahate haiM,so sarva ThIka ThIka hai. aura pUjya amarasIMhajI, tathA unake pakSake DhuMDhaka sAdhuoMkA jo kuccha kathana hai, so sarva asatya, aura jainamataseM viparIta hai. '' yaha sunakara lAlA ghasITAmalla bhI DhuMDhakamatako choDake zuddha zraddhAnavAle hogaye.pUrvokta amIcaMda isa samaya gujarAta-mAravADa-paMjAba vagairaha dezoMmeM "paMDita amIcaMdajI" ke nAmaseM prasiddha hai, aura prAyaH zrIAtmArAmajIke saMvegamata aMgIkAra kiyA pIche,jitane nUtana ziSya huye, sarvane thoDA bahota jarUrahI paMDitajI amIcaMdajIke pAsa vidyAbhyAsa kiyA,balaki abataka kiyehI jAte haiM. paTTIseM vihAra karake zrIviznacaMdajI, hukamacaMdI, hAkamarAyajI, caMpAlAlajI vagairaha zrIAtmArAmajIke pAsa, jo ludhIyAnAse vihAra karake zahara "jalaMdhara meM Aye huye the, pahuMce.kyoMki, vahAM zrIAtmArAmajIkI, aura ajIvapaMthI "rAmaratana" aura "vasaMtarAya kI ajIvapaMtha saMbaMdhI carcA honeke vAste nizcaya hogayA thA. isa avasara para 27 zaharoMke zrAvaka Aye huye the, aura pAdarI tathA brAhmaNa paMDitoMko madhyastha niyata kiyA thA. jisameM rAmaratana aura vasaMtarAya hAra gaye, aura zrIAtmArAmajIkI jIta huI. tathApi rAmaratana vagairahane apanA' haTha choDA nahIM. satya hai ki, jisakA jo svabhAva paDajAve, maraNarpayata bhI vo svabhAva prAyaH tisakA dUra nahIM hotA hai. ytH|| yo hi yasya svabhAvosti / sa tasya durtikrmH|| zvA yadi kriyate raajaa| kiM na atti upAnaham // 1 // bhAvArthaH-jo jisakA svabhAva hai, vo tisakA dUra honA muzkila hai. kyA yadi kutteko rAjA banAiye, to vo jutIko bhakSaNa nahIM karatA hai ? apitu karatAhI hai. jAlaMdharaseM jayapatAkA lekara vihAra karake zrIAtmArAmajI, tathA vizvacaMdajI vagairaha amRtasarameM Aye, aura zrIAtmArAmajIne, lAlA " uttamacaMdajIkI" baiThakameM utArA kiyA, aura For Private And Personal Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir vyAkhyAnameM "zrIbhagavatI sUtra" saTIka vAMcanA prAraMbha kiyA. jo sunaneke vAste pUjya amarasIghajI bhI, apane saba celoMke sAtha AyA karate the. zrotAkA jamAva itanA hotA rahA ki, makA' nameM baiThanekI jagA bhI milanI muzkila hogaI. taba sabane salAha karake vyAkhyAnake vAste dUsarA baDA bhArI makAna maMjura kiyA, aura vahAM vyAkhyAna hone lagA. zrIAtmArAmajIkA vyAkhyAnAmRta suna karake bhI, zrotAjanoMko tRpti nahIM hotIthI; arthAt zravaNa karanekI tRSNA, baDhatIhI jAtIthI. usa samaya pUjya amarasIMghajI to aise mohita hogaye ki, eka dina zrIAtmArAmajIko kahane lage ki, kisItaraha mere celoMko bhI, yaha jJAna, sikhAnA cAhiye. jisaseM jainamatakA baDA bhArI udyota hove. taba zrIAtmArAmajIne kahA ki, "pUjyajI sAhiba ! vyAkaraNakA abhyAsa binA kiye, yaha jJAna pAnA baDAhI muzkila hai; isa liye prathama inako vyAkaraNa paDhAnA cAhiye." isase pUjya amarasIMghajIke prAyaH saba sAdhu usavakhata paMcasaMdhi paDhane laga gaye. eka dina zrIAtmArAmajIne vyAkhyAnameM avasara dekhakara kahA ki, "pUrvAcAryoMke kathana kare arthako choDakara, manaHkalpita artha karanevAloMkA paralokameM khabara nahIM kyA hAla hovegA?" yaha sunakara, pUjya amarasIMghajIko gussA AyA; aura sodAgaramalla osavAla, zyAlakoTakA vAsI, DhuMDhaka zrAvakoMmeM mukhI aura jAnakAra kisI kAraNaseM amRtasarameM AyAthA, tisako kahane lage ki, "Aja kAla AtmArAmako baDAhI abhimAna AgayA hai, paraMtu maiM isakA abhimAna dUra karUMgA, mere Age yaha kyA cIja hai ? " satya hai apane cittakA mAnA huA garva kisako sukhadAI nahIM hotA hai ? yataH-TiTibhaH pAdamukSipya, zete mNgbhyaajhuvH|| svacittanirmito garvaH, kasya na syAt sukhprdH||1|| bhAvArtha:-TiTibha ( TaTIrI) jAnavara, mere paira rakhaneseM pRthivIkA bhaMga na hojAve ! isa bhayaseM apane pairoMko UMce karake sove haiM. isavAste apane cittaseM banAyA huA garva ( ahaMkAra)kisako sukha denevAlA nahIM hai ? ___ amarasIMghako pUrvokta ahaMkArameM Aye huai jAnake, sodAgaramallane samajhAye ki, " pUjyajI sAhiba ! Apa AtmArAmajIke sAtha mata saMbaMdhI carcA kadApi mata karo, yadi karoge to, yAda rakhanA ! tumAre matakI jaDa kATI jAyagI. maiMne acchI taraha samajha liyA hai ki, inake (AtmArAmajIke) sAmane koI bhI javAba deneko samartha nahIM hai." sodAgaramallakA pUrvokta kahanA sunakara, pUjya amarasIMghajI hairAna hogaye aura sunakara cUpake ho rahe; aura zrIAtmArAmajIkI barAbarI karanemeM asamartha hokara, khuzAmata karane laga gaye. satya hai "DaratI hara hara karatI." zrIAtmArAmajIko ekadina ekAMtameM le jAkara aise kahane lage ki, "beTA AtmArAmajI! tU hamAre matameM lAla (ratna)paidA huA hai. isa vAste tujako aisA kAma karanA cAhiye ki, jisase hamArA tumArA ApasameM matabheda na paDe." taba zrIAtmArAmajIne kahA, " pUjyajI sAhiba! jo pichale AcAyA~kA lekha zAstroMmeM calA AyAhai, maiM usase ulaTI prarUpaNA kadApi na karUMgA. aura Apako bhI yahI ucita hai ki, Apa jarura satyAsatyakA nirNaya kara leveM. kyoMki, yaha mana For Private And Personal Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir (50) SyakA janma, vAraMvAra milanA muzkila hai. isa jUThe haThako choDade." ityAdi aneka prakArakI hita zikSA, zrIAtmArAmajIne amarasIMghajIko dI. paraMtu amarasiMghajIko isa hita zikSAne kucha bhI phAyadA nahIM kiyA. kyoMki-- ajJaH sukhamArAdhyaH sukhataramArAdhyate vishessjnyH|| jJAnalavadurvidagdhaM brahmApi taM naraM na rNjyti||1|| bhAvArthaH-anajAnako samajhAnA sukhAlA hai, isase bhI jo sakhasa acche bureko samajhatAhai, aura haThI kadAgrahI nahIM hai, aise paMDitako samajhAnA atIva sukara (sukhAlA) hai. paraMtu jo prANI, jJAnake do akSara AneseM durvidagdha hogayA, ( arthAt thoDAsA paDhake apane Apako bRhaspati tulya mAnane laga gayA, haTa kadAgrahaseM prIti karane laga gayA) aise sakhasako to brahmA bhI raMjita nahI kara sakatAhai. arthAt pUrvokta lakSaNoMvAle paMDitAyate (paMDitAbhimAnI) ko to brahmA bhI nahIM samajhA sakatAhai to aurakA to kyAhI kahanA?-gussA karake amarasiMghajI parAGmukha hogaye. taba zrIAtmArAmajIne bhI vicArA ki upadezo hi mUrkhANAM, prakopAya na zAMtaye // payaHpAnaM bhujaMgAnAM, kevalaM viSavarddhanam // 1 // bhAvArtha:--mUryoko upadeza denA krodha baDhAne ke vAste hai, paraMtu zAMtike vAste nahIMhai, jaise ki, sApako dUdha pilAnA, kevala viSakA baDhAnAhai. isa vAste inako jyAdA kahanA, nukazAna kI hai, aisA vicArake zrIAtmArAmajI bhI apane sthAnapara cale gaye. kitaneka dina pIche amarasiMghajI to paTTIko vihAra karagaye; aura zrIAtmArAmajI viznacaMdajI Adi amRtasaraseM vihAra karake jAlaMdhara zaharameM Aye. aura "kharAyatImalla (zrIAtmArAmajIkA gurubhAI) aura "gaNezIlAla (ziSya ) yeha do sAdhu, kitaneka dina pahilehI huzIArapura cale gaye the. vahAM ina donoMkA ApasameM kalaha huA, isase gaNezIlAla muhapattIkA DorA toDakara, zrIAtmArAmajIko vinA mAluma kiye, huzIArapuraseM vihAra karake zahara gujarAMvAlAmeM "zrIbuddhivijayajI (bUTerAyajI) saMvegI tapagacchake sAdhUke pAsa calA gayA. __* tasabIra dekho. ina mahAtmAkA janma, dezapaMjAbameM ludhIAnA zaharake tarapha balolapuraseM sAta ATha koza dakSiNake tarapha dUluvAM gAmameM TekasiMdha nAmA kuTuMbaki (kuNabI-paTela) kI karmoM nAmA strIkI kUkhaseM vikrama saMvata 1863 meM huAthA. mAtAkI AjJA leke vikrama saMvat 1888 meM inoMne saMsAra choDake, malukacaMdake Toleke nAgaramalla nAmA DhuMDhaka sAdhukepAsa sAdhupaNA liyAthA. paraMtu zAstroMke dekhaneseM, aura dezadezAvaroMmeM phiraneseM, ThikAne ThikAne zrIjinamaMdiroMko dekhaneMseM, DhuMDhakamata mana kalpita mAluma honeseM, deza gajarAta zahara ahamadAvAdameM Ake "gaNi zrI maNivijayajI" mahArAjajIke pAsa anumAna vikrama saMvat 1911-12meM tapagacchakA vAsakSepa leke,pUrvokta mahAtmAko guru dhArana karake, daMDhakamatakA tyAga karA. yadyapi TaMDhakamatakA zraddhAna to ina mahAtmAke manaseM vikrama saMvat 1893 meM nikala gayAthA, paraMtu pUrvokta saMvata taka yathArtha guru nahI dhAraNa karanese aisA likhA hai. ina mahAtmAkA vizeSa varNana jisako dekhanekI icchA hoto, inakI banAI "muhapattI carcA" nAma pothIseM dekhaleveM. ina mahAtmAke pAMca ziSya prAyaH adhika For Private And Personal Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir (51) ye gaNezIlAla zrI "bUTerAyajI" meM saMvegI dIkSA lekara "viveka vijaya" nAmaseM vicarane lagA. aura ThikAne ThikAne kahane lagA ki, "zrIAtmArAmajIke aMdara zuddha sanAtana jainamatakI zraddhA hogaI hai; aura pratyakSameM DhuMDhaka bheSa, aura vyavahAra rakkhA hai. paraMtu DhuMDhakamatakI AsthA, bilakula nahIM hai " isake aise anucita samayameM isatarahake kathanaseM, aura pUrvokta kAraravAI aMgIkAra karaneseM kitanehI zaharoM ke logoMko sanAtana jainamatakI zuddha zraddhA prApta honI baMdha hogaI. kyoMki, bahuta anajAna lokoMne vinAhI samajhe haTha kadAgraha karake zrIAtmArAmajI vagairahake pAsa jAnA AnA baMdha karadiyA.* jAlaMdharase vihAra karake zrIAtmArAmajI, "huzIArapura" gaye. aura saMvat 1923 kA caumAsA vahAMhI kiyA, jisa caumAsemeM "bhakta naththumalla, billAmalla, mAnAmalla" vagairaha bahuta lokoMne zuddha sanAtana jainamatakA zraddhAna aMgIkAra kiyA. aura lAlA "gujjaramalla" vagairaha kitaneka aMtaraMga zuddha zraddhAnavAle the, unakA zraddhAna paripakka hogayA. caumAse bAda huzIArapuraseM vihAra karake dillIzahara tarapha gaye, aura saMvat 1924kA caumAsA,dillIseM vihAra karake jamanA nadIke pAra, "binaulI' gAmameM jA kiyA; jahAM bhI kitanehI lokoMne sanAtana jainadharmakA zraddhAna aMgIkAra kiyA. isa caumAsemeM zrIAtmArAmajIne "navatattva" graMtha banAnA zuru kiyA; caumAse bAda vicarate vicarate "Dogara" nAma gAmameM gaye, jahAM eka "raNajItamalla' osavAla jo mAravADaseM paMjAba dezako rAmabakSake sAtha AyAthA, zrIAtmArAmajIko milA; taba zrIAtmArAmajIne tisako purANA milApI samajhake, yathArtha tattvakA svarUpa sunAyA; kyoMki, prathama bhI jayapura dillI vagairahake caumAsemeM zrIAtmArAmajI "raNajItamalla' ko kaI prakArakA jJAna paDhAte rahethe. isa bAtaseM raNajItamallake manameM zaka paidA honeseM DhuMDhaka "caMdanalAlajI" sAdhuko, (jo jogarAjIye DhuMDhaka ruDamallajIke cele the-"zrIAtmArAmajI" bhI jogarAjiyehI kahAtethe) zrIAtmArAmajIke pAsa le AyA. caMdanalAlajIne"zrI AtmArAyajI" se sAdhuke upagaraNa, aura pratikramaNa saMbaMdhI vAtacita karI, taba "zrIAtmArAmajI" ne zAstrake pATha, caMdanalAlajIko dikhalAyA. dekhatehI "zrIcaMdanalAlajI ne "zrIAtmArAmajI" kA kahanA, satya satya aMgIkAra karaliyA; paraMtu raNajItamallane haTha nahI choDA, aura kahane lagA ki, mere sAtha to aisA huA, " lenegaI puta, kho AI khasama " " maiM to zrIAtmArAmajIko samajhAneke vAste, zrIcaMdanalAlaprasiddha huye. jinameM bhI zrImadvijayAnaMdasUri (AtmArAmajI ) adhikatara prasiddha hue haiM. tina pAMca ziSyoM ke nAma-(1) zrImuktivijayajI gaNi ( mUlacaMdajI ) (2) zrIvRddhivijayajI (vRddhicaMdajI) (3) zrI nIti vijayajI (4) zrIkhAtivijayajI (5) zrImadvijayAnaMdasUri (AtmArAmajI) jinameMseM zrImuktivijayajIkI chabI milI nahIM, dUsare mahAtmAoMko cha bo Age dekhaleveM. * isa samayameM bhI aisehI horahAhai. saMvegI sAdhuke pAsa koI jAnA na pAve, isavAsta DhuMDhaka sAdhu haraeka apane zrAvaka jo ki kore rahagaye haiM,tinako pratijJA prAyaH karAte haiM ki saMvegI sAdhuke pAsa jAnA nahI, tinakA upadeza sunanA nahI, tinako vaMdanA karanI nahI, ahAra pAnI denA nahIM; jaise ki pichale dinoMmeM zrIAtmArAmajI pazaharameM gayethe, jahAM pAnIke na milaneseM usahI dina pIchalI paharako vihAra karanA par3A; hoya, ! aphasosa ! kaisI samajha!! TuMDhakazrAvakoMme bhI kitaneka haThagrAhI anajAnoMne aisA baMdobasta prAyaH kiyAhai ki "saMvegI sAdhu Ave, usake pAsa jAve, pacAsa daMDa pAve, nahIM to jAta bahArathAve." aisA sunanege AtA hai. For Private And Personal Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir (52) jIko leAyA thA; paraMtu yahAM to, ulaTe zrIcaMdanalAlajI bhI, phasa gaye !" zrIAtmArAmajIne bhI ayogya samajhake upekSA karalI. zrIcaMdanalAlajIne jAkara apane guru "ruDamalla" jIko zrIAtmArAmajIkA kahanA sunAyA. taba ruDamallajIne kahA, "zrIAtmArAmajIkA kathana satya hai, hama bhI aisehI mAnege, prathama bhI hamAre manameM kitanehI saMdeha the, so aba nikala gaye." aise zrIruDamallajIne bhI zuddha zraddhAna aMgIkAra karaliyA. bAda zeSakAla aura aura ThikAne vicarake saMvat 1925 kA caumAsA zrI AtmArAmajIne "baDauta" gAmameM kiyA; jahAM " navatattva " graMtha samApta kiyA. jisa graMthako dekhaneseMhI, graMthakartAkA buddhivaibhava mAluma hotAhai. ___ idhara paMjAba dezameM, "zrIAtmArAmajI" kI zraddhAvAloMkI kuccha vRddhi hotI dekhake, DhuMDhakoMke pUjya amarasiMghajIne, eka lekha (mejaranAmA) taiyAra karAyA; jisameM likhavAyA ki, "jo koI jina pratimAke mAnanekA, vA pUjanekA upadeza kare, Doreke sAtha mukhapara baMdhIhuI muhapacIko niMde, (arthAt na mAne,) aura bAvasi abhakSya (nahIM khAne yogya vastuoM) kA niyama karAve, usako, apane samudAyase bAhara nikAla denA." aisA lekha likhavAke, saba sAdhuoMke prAyaH hastAbhara karAliye, jisameM zrIAtmArAmajIke guru, "jIvaNamallajI" ke bhI chala karake dasakhata karAliye. aura "jIvaNamalla, " " pannAlAla " vagairaha cAra sAdhuoMkA lekha dekara "zrIAtmArAmajI ke pAsa, dasakhata karAneke vAste bheje, aura dillIke tarapha aise patra likhavA bheje ki, "AtmArAma"kI zraddhA jina pratimA pUjanese mukti mAnanekI,bAvIsa abhakSya vastu nahIM khAnekI aura mukhopari DoreseM muhapattI nahIM bAMdhanekI hogaI hai. isavAste hamane usako isa dezase nikAla diyA hai, tuma bhI apane dezameM AtmArAmako rahane mata do tathA AtmArAmakI saMgata mata karo. paMjAba dezameM bhI gAmogAma aura zahara zahara, patra bhejavAye ki, "AtmArAmakI zraddhA bhraSTa hogaI hai, i. savAste tuma AtmArAmakI saMgata mata karo." paraMtu jo loga jAnate the ki, zrIAtmArAmajI jainamatake zAstrAnusArahI, kathana karate haiM, aura DhuMDhaka loga apanI manaHkalpita bAte batAteM haiM ve loga to, patra ko dekhake patra bhejane bhejavAnevAloMkI hAMsI karane lage, aura kahane lage ki, "TuMDhaka loka phakta dUra dUrasaMhI taDAke mArate haiM. paraMtu zrIAtmArAmajIke sAmane, koI bhI nahI ho sakatA hai, jisakA mUlakAraNa yaha hai ki, DhuMDhakaloka "vyAkaraNa" ko " vyAdhikaraNa" mAnake tisakA abhyAsa nahIM karate haiM. aura zrIAtmArAmajIke parivArameM to, prAyaH vyAkaraNakA pracAra mukhya hai. yaha to pragaTahI hai ki, " vihAnake sAtha mUrkhakI bAta hohI nahIM sakatI hai." jIvaNamalla, pannAlAla vagairaha sAdhu, amarasiMghajIkA diyA huvA lekha lekara, vihAra karake "kAMdhalA" gAmameM Aye ki jahAM "zrIAtmArAmajI baDautaseM vihAra karake Aye hue the aura "zrIAtmArAmajI" se mile taba jIvaNamallajI to cUpahI rahe, aura pannAlAlane "zrIAtmArAmajI se kahA ki, "tuma bhI, isa lekhapara apane dasakhata kara do; anyathA samudAyaseM bahAra honA paDegA." taba zrI AtmArAmajIne kahA ki, "mere gurujI to kuccha bhI nahI kahate haiM,to tU dasakhata karAnevAlA kauna hai ? sunakara pannAlAla to, kAMpane laga gayA. aura jIvaNamallajIne kahA ki, "meM kyA karUM? merepAsa, jorAvarI dasakhata chala karake karA liye haiM." taba zrIAtmArAmajIne kahA ki, "mahArAjajI! Apa kuccha ciMtA na kareM; maiM ApahI saMbhAla leUMgA." For Private And Personal Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir (53) aisA kahakara apane guruko dhIraja deke guruke sAthahI vihAra karake "zrIAtmArAmajI" zahara dillI meM gaye. dillIke DhuMDhaka zrAvakoMne, amarasiMghajIke patra pahuMcaneseM irAdA kiyA ki,"AtmArAmajI'ko caracAmeM niruttara karake nikAla deveM. paraMtu vahAMpara "zrIAtmArAmajI ne zrI " uttarAdhyayana" sUtra saTIka adhyayana 28 mA vyAkhyAnameM vAMcanA zuru kiyA. jisake sunaneseM dillIke zrAvaka bahuta khuza hue ki, " hamane Ajataka kisI bhI DhuMDhiye sAdhukA isatarahakA vyAkhyAna nahIM sunA. " vyAkhyAnake sunaneseMhI logoMko nizcaya hogayA ki, "hama yadi inaseM caracA kareMge to jarUra hama hAra jAveMge. kyoMki, yaha bar3e paDhe hue haiM, hamArI zakti inako javAba denekI nahIM hai. aura caracAke honeseM, yAto samagra, nahI to Adhe to, jarUrahI inake pakSameM hojAveMge. isa vAste caracA curacAko choDake, jisataraha bhAva bhaktike sAtha vihAra karajAve vaisA karanA cAhiye. " aisA nizcaya karake saba cUpake horahe. satya hai tAvadgarjati khadyota, stAvadgarjati cNdrmaaH|| udite tu sahasrAMzI, na khadyoto na cNdrmaaH||1|| bhAvArthaH-tabatakahI khadyota (juganu-khajuA-TaTANA-AgIA) garjatAhai,(arthAt apanA cAMdanA dikhAtAhai) aura tabatakahI caMdramA bhI garjatAhai ki, jabataka sUryakA udaya nahIM hotA hai, jaba sUryodaya hotAhai to, phira na to khadyota, aura na caMdramA,donoMmeMseM koI bhI nahIM garjatAhai. dillIse vihAra karake, "zrIAtmArAmajI, " " luhArA" gAmameM Aye, jahAM rAtake samaya phira jIvaNamallajI rokara kahane lage ki, " AtmArAmajI! taine kaba bhI mere hukumakA apamAna nahIM kiyA hai. maiM acchI tarAMha jAnatAhUM ki, tUM baDAhI vinayavAna hai, paraMtu maiM kyA karUM? amarasiMghake bahakAneseM tere jaise lAyaka ziSyake sAtha aNabanAva (nAitaphAkI ) kA kAma, maiMne kiyA, joki, vinA vicAre lekhapara maiMne apane dasakhata karadiye. aba maiM isa bAtakA baDA pazcAcApa kara rahA hUM." taba phira bhI "zrIAtmArAmajIne dhIraja dekara kahAki, " svAmIjI! Apa isabAtakA bilakula phikara na kareM, apanA puNyateja hove to, duzmana kyA karasakatA hai ? yadi amarAsiMghane dasakhata karAliye haiM to, kyA huA? aura amarasiMgha merA kyA kara sakatAhai ? yaha sunakara, jIvaNamallajI cUpa hogaye. bAda luhArA gAmaseM vihAra karake "zrIAtmArAmajI," baDauta gAmameM Aye, jahAM zrI AtmArAmajIko mAluma huA ki, dillIke kitanehI DhuMDhaka zrAvakone, amarasiMghajIke patrakI preraNAseM, bahuta zaharoMmeM patra bhejehaiM, jinameM likhAhai ki, " AtmArAmajIkI zraddhA, DhuMDhakamataseM badala gaI hai, aura pUjyajI sAhiba amarasiMghajIne, inako paMjAba dezase nikAla diyA hai, ityAdi"-isa varNanake sunaneseM, "zrIAtmArAmajIne" apane dilameM pUrNa dharmazraddhA hojAneseM vicAra kiyA ki, "jahAM maiM jAUMgA, vahAMhI isa taraha ke patra prathamahI pahuMca gaye hoMge. isa taraha to kisI jagA bhI rahanA nahIM hosakegA, isavAste pIche paMjAbadezahI jAnA ThIka hai. jaisA hovegA, dekhA jAyagA. yadyapi isavakhata paMjAbameM, niHzaMka hoke, muje madada denevAle koI nahIM hai, tathApi sacce dharmake pratApase,koI na koI,puNyavAn, sAhAyaka, hojAvegA.'' aisA nizcaya karake, "zrIAtmArAmajI " baDautase vihAra karake zahara aMbAlAmeM Aya; aura For Private And Personal Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir (54) niDara hokara, yathArtha satya sanAtana jainadharmakA upadeza, jo ki itane samayataka pracchannapaNe kisI kisIko sunAtethe parSadAke bica sunAne lagagaye, jisase " jamanAdAsa" "sarasvatImala" " nAnakacaMda 11 " goMdAmalla, " gaMgArAma, 1 " lAlacaMda, " Adi bahuta zrAvakoMne jainamatakA saccA zraddhAna, aMgikAra kiyA, jisase "zrIAtmArAmajI ko bhI, utsAha adhika huA. satyahai, 'sAcako AMca kabhI nahIM.' aMbAlAseM vihAra karake "paTiyAlA, nAbhA" hokara "mAlerakoTalA meM Aye. aura satyadharmakI prarUpaNA karI, jisako bahuta zrAvakoMne aMgikAra kI,aura caumAsA karaneke liye vinatI kI. caumAseko dera honeseM koTalese vihAra karake "zrIAtmArAmajI" zahara " ludhiAnA" meM Aye, aura khuba sanmArgakA prakAza kiyA. yahAM "gholumalla, seDhamalla, vadhAvAmalla, nihAlacaMda, prabhadayAla nAjara" vagairaha zrAvakoMke dilaseM DhuMDhaka timirakA nAza kiyA, aura eka mahine bAda vihAra karake, saMvat 1926 kA caumAsA, "mAlerakoTalA" meM jA kiyA, aura bhavya jIvoMko pratibodha diyA. caumAse bAda koTalAse vihAra karake eka ziSyakI lAlacase, " zrI AtmArAmajI" binaulIke tarapha gaye. aura saMvat 1927 kA caumAsA, binaulImeM kiyA. aura adhyAtmamaya "Atma bAvanI" nAma choTAsA graMtha taiyAra kiyA. idhara paMjAba dezameM "zrIviznacaMdajI, hukamacaMdajI" vagairaha, baDe baDe zaharoMmeM phirakara pracchannapaNe zrAvakoMko pratibodha karane lage, jisase " zrIAtmArAmajI ke zrAvakoMkI vRddhi hotI rahI. caumAse bAda binaulIseM vihAra karake " zrIAtmArAmajI", aMbAlA paTiyAlA, nAbhA, koTalA, rAyadAkoTa hote hue " jagarAMvA" gAmameM Aye; aura jagarAMvA vihAra, " jirA ko kiyA. raste meM "kizanapurA gAmake pAsa, daivayogaseM anAyAsahI, kitanehI celoMke sAtha "pUjya amarAsiMghajI" joki jireseM vihAra karake jagarAMvAko Atethe, " zrIAtmArAmajI". ko mile. "zrIAtmArAmajI ko dekhake, lAla AMkhe karake, rastA choDake, kinAre hoke, jAne lage. taba zrIAtmArAmajIne, jorAvarI hAtha pakaDake, amarasiMghajIko beThA liyA. vaMdanA karake, sukhasAtA pUchake, hAtha joDake, namratA karake, pUchAki, " pUjyajI mahArAja. maiMne ApakA kyA gunAha kiyA hai ? Apane mere Upara itanA gussA kyA kiyA? " taba pUjya amarasiMghane lAla AMkhe karake kAMpate kAMpate kahA ki. " tU loMgoMke Age kahatA phiratA hai ki, amarasiMgha merI roTI, vaMdanA vagairaha baMdha karAtA hai. so tUM isa bAtako satya karade, nahIM to aThAi ( ATha vratta ) kA daMDa le. " taba "zrIAtmArAmajI ne kahAki " mahArAjajI!" "mohanalAla, " aura " chajjumalla ! tumAre zrAvakoMne, yaha samAcAra kahAMhai. yadi yaha bAta satya hai to, isakA daMDa Apako lenA cAhiye. aura yadi jUTha hai to, " mohanalAla, chajjumala" tumAre zrAvakoMko yaha daMDa lenA cAhiye. paratuM muje kisItaraha bhI, daMDa nahIM cAhiye. yaha sunakara, amarasiMghajI niruttara hogaye, aura krodha karake parAGmukha hokara, apane raste calate hogaye. sa. tya hai " jUTheko krodhakAhI zaraNa hai." zrIAtmArAmajI vahAMseM calakara, jirAmeM gaye. yahAMke osavAloMko amarasiMghajI dhIraja dekara, baDe pakke karake kahagayethe ki, " tuma AtmArAmakA kahanA, nahI mAnanA." paraMtu jirAke loga bar3e akkalamaMda, aura ilamavAle honeseM, " zrIAtmA For Private And Personal Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rAmajI" ke pAsa Akara praznocara karane lage. praznoMkA javAba pUrA pUrA milaneseM kitanehI zrAvaka to, usI vakhata zuddha mArgameM Agaye, aura kitanekane yaha dAvA kiyA ki, " hama DhuMDhaka sAdhu oMko pUchake, nirNaya kara leveMge, pIche jo hamako satya satya mAluma hovegA, aMgikAra karaleveMge." aiseM kahakara, paMjurAma vagairaha cAra pAMca zrAvaka, "paTiyAlA zaherameM, " rAmabakSajI ke pAsa gaye, aura kitanehI prazna kiye; paraMtu eka bAtakA bhI ThIka ThIka uttara na milA. aMtameM rAmabakSajIne gussemeM Akara kahA ki, " tumAre aMdara ajJAna baDhagayA hai. yadi tumako hamAre Upara nizcaya hai to, jaise hama kahate, aura karate haiM, vaisahI kare jAo, nahIM to tumArI marajI. Avazyaka jo hamAre pAsa hai, sohI hai, tumAre vAste hama koI nayA avazyaka banAve kyA ? 11 taba una zrAvakoMne kahA ki, "mahArAjajI sAhiba! Apa gussA na kareM. kyoMki, "zrIAcArAMga" vagairaha sUtra prAkRta vANImeM hai to Avazyaka bhI, prAkRtavANImeMhI honA cAhiye, aura Apake pAsa jo hai, so gujarAtI vagairaha bhASAoMse mizrita khIcaDI huA huAhai. isako saccA kisataraha mAnA jAve? taba rAmabakSajIne kahA, "tuma bahota jhagaDA mata karo. tumArI zraddhA tumAre pAsa, aura hamArI zraddhA hamAre pAsa." yaha sunakara unako nizcaya hogayA ki, jo kuccha zrIAtmArAmajI batAte haiM, saba satya hai. aura DhuMDhaka sAdhuokA kahanA, asatya hai. taba rAmabakSajIke pAsahI DhuMDhakamatako tyAgana karake jire cale gaye; aura saba vRttAMta, jireke logoMko kaha sunAyA. sunakara sabanehI zrIAtmArAmajIkA kahanA satya mAnakara, zuddha zraddhAna AMgikAra karaliyA. isavakhata jIvaNamallajI zrIAtmArAmajIke DhuMDhaka avasthAke guru bhI, jirAmeM ApahuMce, unako bhI satya dharmakA kuccha asara hogayAthA. paraMtu " phirojIpura " jAnese vahAMke DhuMDhIyoMke bahakAnese bahaka gaye. jiremeM zrIAtmArAmajIne kalyANajI sAdhuko samajhAyA, aura sanmArga aMgikAra karAyA. yaha bAta sunakara pUjya amarasiMghane hukumacaMdako, kalyANajIke sAtha patra bhejakara" bhadauDa" gAmameM bulAyA. aura gusse hokara kahA ki "tUM merAhI ghara puTane lagAhai ? tUM kalyANajIko lekara kyauM jireko gayAthA ?' taba hukumacaMdajIne zAMti karake kahA ki, "svAmIjI ? maiM bhUlagayA. merA gunhA mApha kareM. Ageko aisA nakarUMgA." yaha namratA karanekA sababa yaha thA ki hukumacaMdajI acchI taraha jAna gayethe ki, DhuMDhakamata manaHkalpita hai. paraMtu abataka hamako isa gharameM rahakara bahota kuccha kArya karaneke haiM, isavAste dhIrajaseM jo bane so acchA hai--satya hai--sahaja pakke so mIThA ho. isabakhata viznacaMdajI bhI, vahAM Aye huyethe. unoMne bhI pUjyajIko samajhAyake zAMta kare aura zrIviznacaMdajI bagairaha vihArakI taiyArI karane lage. taba amarAsaMghajIne kahA, " rastemeM jirese vihAra karake jagarAMvAmeM Akara AtmArAma baiThAhai, usako milanekA niyama karo. 7 taba zrIviznacaMdajIne kahA, "hama nahIM mileMge ." aisA kahakara vihAra karake jagarAMvAmeM Aye, aura zrIAtmArAmajIko mAluma na hove aise pRthak makAnameM jA utare. paraMtu kyA cAMda nikalA chI. pA rahatA hai ? eka osavAlane jAke zrIAtmArAmajIko mAluma kiyA.ki, "zrIviznacaMdajI Aye haiM, aura phalAne makAnameM utare haiM. " yaha sunatehI zrIAtmArAmajI baDe khuza huve, aura viznacaMdajI jisa makAnameM utare the, vahAM jAkara kahane lage ki, "milanekA niyama tu For Private And Personal Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir mako pUjyajIne karAyA hai, paraMtu mujhako to nahIM karAyA hai ? maiM tumako milA, tuma mujhe nahIM mile, isavAste tumArA niyama bhaMga nahIM haiM. "taba zrIviznacaMdajIne kahA ki "mahArAjajI ! manaseM to hama sadAhI Apake sAtha mile huye haiM. kyoMki, Apane zuddha sanAtana jainamatakA yathArtha svarUpa dikhalAke hamAre Upara jo upakAra kiyA hai, hama isakA badalA bhavabhavameM bhI nahIM de sakate haiM. paraMtu kyA kareM? apanI matalaba siddha karaneke vAste. Upara UparaseM judAI rakhate haiM. yadi itanI bhI judAI na rakhe to, pUjyajI nArAja ho jAte haiM; aura unake nArAja honeseM apanA kArya, siddha honA muzkila haiM. 1 taba zrIAtmArAmajIne kahA ki "khabaradAra? pUjyajIseM alaga honekA irAdA,kadApi na karanA;jabataka yaha vidyamAna hai, inako duHkha na honA cAhiye, pIche jo tumArI marajI hove, tuma karanA, kyoMki tumAre alaga honeseM pUjyajIko jyAdA duHkha hovegA. aura tuma jo kArya karanA cAhate ho, vaha bhI pUrNa na hovegA.." ityAdi hita zikSA dekara zrIAtmArAmajI zrIviznacaMdajIko hAtha pakaDake apane makAnameM jahAM Apa utarethe, legaye, aura baDe AnaMdapUrvaka jJAnAlApa kiyA. dUsare dina zrIviznacaMdajI jagarAMvAseM vihAra karake " ludhIAnA" tarapha gaye, aura zrIAtmArAmajIne bhI ludhIAne jAnekevAste zrIviznacaMdajIseM eka dina pIche vihAra jagarAMvAse kiyA. paraMtu rastemeM varSAke sababaseM daivayogase anAyAsahI sAta kozapara "bopArAmA " gAmameM, donoMkA milApa hogayA. vahAM koI bhI osavAla DhuMDhakakA upadrava na honeseM, donoMhI apane sAthake sAdhuoM sahita ekahI makAnameM utare. aura khUba AnaMdaseM jJAnagoSTI karate haiM. sadhyAkA pratikramaNa bhI, ekatrahI kiyA. taba zrIAtmArAmajIne kahA ki, "to Aja maiM tumako zrImahAvIra svAmIke zAsanakA pratikramaNa vidhi sahita karAuM." pratikramaNakA vidhi dekhake, saba sAdhu cakita ho gaye, aura kahane lage ki,"mahArAja hamAre nasIbameM bhI kabhI aisI vidhi kahanekA dina AvegA aura yaha jainAbhAsa TuMDhaka manaHkalpita phAsI hamAre galeseM phATI jAyagI? " taba zrIAtmArAmajIne kahA, "dhairya rakho, himmata mata hAro, saba acchA hojAyagA." dUsare dina viznacaMdajI vagairaha, pamAla hokara ludhIAne pahuMcagaye. aura zrIAtmArAmajI, eka dina pIche ludhIAnA zaharameM pahuMce. yahAM bhI jUde jUde makAnameM utare. paraMtu zrIAtmArAmajIkA vyAkhyAna sunaneko, niraMtara zrIviznacaMdajI vagairaha Atethe. jinameMseM eka sAdhu " dhanaiyAlAla" nAmA jisako aisI uMdhI pATI paDhA rakhIthI ki, AtmArAma jaherake bUTe lagAtA hai. sAdhuoMke bahuta kahaneseM eka dina kathA sunane gaye. sunakara kahane lage ki," yaha to satya satya kathana karate haiM. inako kyoM asatpralApI kahate haiM ? aisA apane manaseM vicArake "gaNezajI" nAmA apane guru bhAIseM pUchAM ki, "tuma jo mere dUsare sAdhuoMke pAsa aniSThAcaraNa karAte ho aura tuma khuda bhI karate ho, so aisA kAma karanA, kisa jainamatake zAstrameM likhAhai ? vo pATha mujhe dikhalAdo, anyathA Aja pIche aisA kAma maiM kabhI bhI na karuMgA." taba gaNezajI sAdhune kahA ki, "bhAI ! sAdhuokA kAma aisehI calatA hai." taba ghanaiyAlAlane kahA ki "pahele calagayA soca lagayA aba Age to jabataka zAstrakA pATha nahIM dikhAvoge tabataka nahIM calegA." aisA kahakara ghanaiyAlAlane bhI zrIAtmArAmajIkA kathana satya satya aMgikAra kara liyA. yaha bAta amara For Private And Personal Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir (57) siMhajIko patrahArA bhadauDameM mAluma huI. taba ciMtAke sababaseM amarasiMhajIko tApa caDhane lagA, aura tApake bica bakavAda karane lage, aura "tulazIrAma" nAmaka apane celese kahane lagA ki, " uTha ! ludhIAne calake AtmArAmako sarakArameM kaida karAdeveM ! kyoMki, isane mere saba cele bahakA diye haiM. " taba tulazIrAmane bahuta dhIraja deke zAMta kiyA. kyoMki, tulazIrAmakI bhI zrI AtmArAmajIkIhI zraddhA thI, isavAste jAnatethe ki, yaha jUThe DhoMga karate haiM. kitaneka dinoM pIche amarasiMhajIkI taraphase patra Upara patra AneseM. lAcAra hokara zrI viznacaMdajI ludhIAneseM vihAra karake, aMbAlA zaherameM jA caumAsA rahe; aura zrI AtmArAmajIne saMvat 1928 kA caumAsA, "ludhIAne" meMhI kiyA. caumAse bAda zrIAtmArAmajI, ludhIAnAse vihAra karake "huzIArapura meM Aye. vahAM zrI viznacaMdajI vagairaha bArA (12) sAdhuoMne amarasiMhake kitaneka sAdhuoMkA bhraSTAcAra mAluma honeseM asarasiMhajIko kahA ki, "ina cauthe vratake bhraSTAcArIyoMko rakhanA Apako yogya nahIM" taba amarasiMhane, unakA kahA nahI mAnA; aura kahA ki. " tumArI zraddhA bhraSTa hogaI hai; tumArA hamArA rastA pRthak pRthak hai. " taba zrIviznacaMdajIne bahuta namratAseM kahA ki, "pUjyajI sAhiba! Apa vicAra kareM ! anyathA pIche Apako baDA pazcAttApa karanA paDegA. "paraMtu amarasiMhajIne bilakula zocA nahIM. taba zrIviznacaMdajI vagairaha amarasiMhajIse alaga hokara zrIAtmArAmajIko Ana mile, jaba zrIAtmArAmajIne kahA ki, " tumane acchA kAma nahIM kiyA. vinA avasara alaga hogaye ! abhI alaga honekA samaya nahIM thA. ." taba zrIviznacaMdajI vagairahane kahA ki, " hama kyA kareM ? hamato bahotahI samajhAte raheM, paraMtu pUjyajI sAhiba bilakula nahIM samajhe. kyA hama bhI una bhraSTAcArIyoMke sAtha milakara, apanA janma niSphala kareM ? " taba zrIAtmArAmajIne kahA ki, " acchA jo hove so ho. paraMtu yadi tumako isa dezameM vicaranA hove to, jora lagAkara zaharoMzahera, aura gAmoMgAmameM phirake zuddha zraddhAnakA upadeza karake zrAvakasamudAya banAo. kyoMki, binA zrAvakasamudAyake isa paMcama kAlameM, saMjamakA pAlanA kaThinahai. aura yadi isa dezameM vicaranA na hove to, calo gujarAta dezameM calake zuddha sanAtana jainadharmake avyavacchinna paraMparAyake guru dhAraNa kareM; aura usI dezameM phireM." taba kitaneka sAdhuoMne kahA ki, "mahArAjajI sAhiba ! yaha kAma hamase nahIM banegA. isa dezako to hama kadApi na choDeMge. isavAste ApakI AjJAnusAra hama, do do tIna tIna sAdhu alaga alaga vicarake kSetroMmeM zrAvaka samudAya banAveMge. yaha koI bar3I bAta nahIM hai. kyoMki prAyaH sabahI kSetroM meM paira rakhane jitanA ThikAnA to, Apane, aura ApakI madadaseM hamane bhI kara rakhA hai."aisA kahakara zrIviznacaMdajI vagairaha bArAsAdhu amarasiMhajIko choDake Aye the ve,aura ATha sAdhu jogarAjake, zrIAtmArAmajI vagairaha, kula vIsa sAdhu, cAroM tarapha jUde jUde zaharoMmeM apane pakSake zrAvaka samudAya banAneke vAste, vicarane lage. ve sarvakSetroMmeM prAyaH satyopadezahArA apanA bichauMnA bichAte cale, aura DhuMDhakoMkA bichauMnA uThAte cale. aise karate karate zrIAtmArAmajI, tathA zrIviznacaMdajI vagairaha sAdhuoMne "huzIArapura, " " jAlaMdhara, "nIkodara, '! "jhaMDIAlA, " " amRtasara, " "paTTI, " verovAla, " kasUra, " nArovAla, " " sanakhatarA," "jIrA, '" koTalA, " "aMbAlA," " lu(AnA, "" " lAhora, "" "ropaDa," "jejo," For Private And Personal Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir (58) "sarahiMda, ""kujarAMvAlA, " (gujarAMvAlA) "romanagara, " " pasararu, " "jaMbuM," vagairaha bahuta sthAnoMmeM apane pakSake zrAvaka banAye. idhara yaha kAravAI dekhakara, pUjya amarasiMhajIko ghabharATa hogayA; aura rudana karake apane zrAvakoMko kahane lage ki, " mere acche acche paDhehuye bArA cele AtmArAmake pAsa calegaye, aura AtmArAmake sAtha milakara paMjAbake saba zaharoMko bigADa rahe haiM. isase mere bAkI zeSa rahehuye celoMke vAste bar3I muzkila hogI, aura AhAra pAnI bhI milanA muzkila ho jAvegA. isavAste isa bAtakA baMdobasta karanA cAhiye. yadi tuma isa bAtakA baMdobasta na kareMge to, maiM isa paMjAba dezako choDake mAravADa vagairaha dezameM jAkara, apanI jIMdagI gujAruMgA !!" ___ taba "paTiyAlA " vagairaha do tIna zaharoMke DhuMDhaka zrAvakoMne, pUjya amarasiMhajIke likhAye mujaba, patra likhakara brAhmaNako dekara prAyaH paMjAbake saba zaharameM bheje, jisameM likhAthA ki, AtmArAmajI vagairaha jitane sAdhu,TuMDhakamataseM ulTI zraddhAvAle hove, unako kisI bhI zrAvaka vaMdanA nahIM kare; utaraneko jagA nahIM de; vastrapAtra nahIM de: AhAra pAnI bhI nahIM denA; inakA upadeza bhI nahIM sunanA; inakepAsa jAnA bhI nahIM; sAmAyika bhI nahIM karanA,vagairaha yaha khabara huzIArapurake zrAvakoMne bhI sunI, taba" naththumalla" bhakta, lAlA "prabhudayAlamalla, Adi bahuta zrAvaka kahane lage ki, " jisane yaha patra bhejavAyeM hai, inakevAstehI yaha baMdobasta hai. " aura zaharoMvAloMnebhI yahI javAba diyA. saMvat 1929 kA caumAsA, zrIAtmArAmajIne jirAmeM kiyA. aura zrIviznacaMdajI vagairaha sAdhuoMne bhI, jUde jUde kSetroMmeM caumAsA kiyA. caumAse bAda sarva sAdhu pUrvokta rItiseM phirate raheM. aura lAkoMko satyopadeza sunAte rahe. jisase anumAna sAta hajAra (7000) zrAvakoMne DhuMDhakamata choDake, zuddha sanAtana jainadharma, aMgikAra kiyA. saMvat 1930 kA caumAsA, zrIAtmArAmajIne aMbAlA zaharameM kiyA, vahAM zrIhukamacaMdajIkI prArthanAseM cauvIsa bhagavAnke cauvIsa stavana, baDe gaMbhIra artha, aura vairAgya rasaseM bhare hue banAye. saMvat 1931 kA caumAsA, zrIAtmArAmajIne zahara huzIArapurameM kiyA. isa caumAsake bAda saba sAdhu, ludhIAnA zaharameM ekatra huye. taba zrIviznacaMdajI vagairaha sAdhu oMne zrIAtmArAmajIko kahA ki, "kRpAnAtha! jaina zAstrase viruddha isa DhuMDhakamatake veSameM hamako kahAMtaka phirAvoge? aba to jaina zAstrake mujaba jo guru hove unake pAsa phiraseM dikSA leke, zAstrokta veSa dhAraNa karake, "yathArtha guru." dhAraNa karanA cAhiye. tathA "zrIzajaya, ujjayaMta" (giranAra )vagairaha jaina tIrthoM kI yAtrA karAyake,hamArA janma saphala karAnA cAhiye." yaha bAta zrIAtmArAmajIko bhI pasaMda AneseM saba sAdhu zahara ludhIAnAse vihAra karake, "koTalA," "sunAma," "hAMsI, "bhiyANI," vagairaha zaharoMmeM hokara zahara pAlImeM (deza mAravADa) gaye. vahAM "navalakhA" "pArzvanAtha kI yAtrA karake, "varakANA" gAmameM zrI "varakANApArzvanAtha," "nADolameM" "padmaprabhu,7"nAralAImeM" "zrI RSabhadeva" vagairaha(11) jinAlaya, " ghANerAva " meM " zrImahAvIra svAmI," "sAdaDI meM tathA " rANakapura" meM " zrI RSabha 1 kujarAMvAlA, rAmanagarameM zrI " bUTerAyajIke upadezaseM saMvegamata pracalita huAthA. paraMtu pUrvokta sAdhuoMke vicaraneseM, ve zrAvaka paripakva hogaye. / 2 pasarura aura jaMbuke osavAla prAyaH saba zrIviznacaMdajIke upadezaseM zrIAtmArAmajIkI zraddhAvAle hogaye the. paraMtu pacheiseM azubha karmake udayaseM phira gaye. For Private And Personal Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir (59) devajI," "sIrohImeM" (14)jinAlaya jo ekahI nIMva (thaDA-cautarA-pAyA) Upara hai, va. gairahahI yAtrA karate karate, zrI "AburAja padhAre, jinakI yAtrA karake dilaseM khuza khuza ho gaye. zrIAbujIkI zlAghA karaneko, jubAnameM tAkata nahIM hai. jo AMkhoMse dekhatA hai, ca. kita ho jAtA hai. jisake dekhaneke vAste kaI aMgreja vilAyataseM Ate haiM, aura likhate haiM ki AbujIke maMdira sarikhI imArata dunIyAbharameM bhI honI muzkila hai. kaI yuropiyana isakA phoTo (Akasa ) bhI utAra kara legaye haiM, jisakI nakkala cikAgo dharmasamAjake taraphaseM chapehue pustaka vagairaha bahota jage pAI jAtI hai. " TaoNDake rAjaspIna" graMthameM inakA bahuta varNana hai AbujI delavADeke maMdiroMkI yAtrA karake, zrIAtmArAmajI, viznacaMdajI vagairaha(16) sAdhu zrI "acalagaDha'' kI yAtrA karaneko gaye. jahAM baDe bhArI maMdirameM caudAMsau caMvAlIsa (1444) maNa sonekI caudAM (14) mUrtiyoMke darzana karake AbujIke pahADase utarake zrIAtmArAmajI "pAlanapura" padhAre. kitaneka dina vahAM Thaharake vicarate vicarate "bhoyaNI gAmameM zrI "mallInAthasvAmI" kI yAtrA karake, grAmo grAma jina maMdirake darzana karate hue, aura zrAvakoMko darzana dete hue, zahara " ahamadAbAdameM " padhAre, zrIAtmArAmajIkA Agamana sunakara nagarazeTha "premAbhAI himAbhAI " tathA zeTha "dalapatabhAI bhagubhAI " vagairaha anumAna tIna hajAra ( 3000) zrAvaka zrAvikA tIna kosapara sAmane leneko gaye. kyA Azcarya hai? jahAM anumAna sAta hajAra ghara zrAvakoMke, au pAMcase jina maMdirahai, tahAM tIna hajArakA sAmane jAnA kucha baDIbAta nahIM hai. sabane zrIAtmArAmajIko dekhatehI sAra vidhipUrvaka vaMdanA karake baDI dhAmadhUmaseM nagarameM le jAkara,zeTha dalapata bhAIke baMgalemeM utAre. jahAM AdamIyoMke ekatra honemeM kucha kasara na rahI. vyAkhyAna sunakara zrAvakavarga loTa poTa hotethe, kei sakhasoMke hRdayako kulaguruoMke utsUtra vacanAMdhakArane vAsA karake syAma kara diyAthA, tinako ina mahAtmAke vacana bhAskarane dUra karake ujjvala kara diye. utsUtra prarUpaka ziromaNi zAMtisAgara jisane zahara ahamadAvAdameM jainamataseM viruddha varNana karake eka upadrava khaDA kara rakhAthA, vaha zrIAtmArAmajIke sAtha caracA karane ko taiyAra hogayA. zrIAtmArAmajIne bhI, zAstrAnusAra javAba dekara usako niruttara kara diyA. tisa dinaseM zAMti sAgarakA jora narama hogayA. taba zahara ahamadAbAdake jainasamudAyane zrIAtmArAmajIkA apUrva jJAna, aura buddhivaibhava dekhake bahuta prazaMsA karI, aura kahA ki mahArAjajI sAhiba! ApakA isa vakhata isa zaharameM AnA aisA huAhai ki, jaiseM dAvAnalake lage varSAkA Agamana hove!" ahamadAbAda thoDehI dina raha kara zrIAtmArAmajI vagairaha sAdhuoMne zrIzanaMjaya tIrthakI yAtrA karaneke vAste "pAlItANA zahara tarapha vihAra kiyA, aura kama karake zahara pAlItANAmeM padhAre. aura dUsare dina sUryodayake lagabhaga "zrIzajaya" parvata para cahe. eka tarapha to sUrya udaya hokara caDhatA jAtA thA, aura dUsarI tarapha zrImahArAjajI sUrya samAna didAra lokoMko dete huye krama uThAte caDhate jAte the; isa tIrthakA varNana karaneko iMdra bhI samartha nahIM hai to, auroMkA to kyAhI kahanA hai? isa tIrtha Upara nava vasI(TraMka)yAne hisse haiM jinameM anumAna (2700) jina maMdira hai. prAyaH saMpUrNa dina aise darzanAmRtaseM tRpta huye ki, na tRSA lagI, na caMdanalAlajIke guru ruDamallajI, vRddha honese donoM (ziSya-gurU) usa vakhata gujarAta dezameM nahIM gayethe. tathA eka do jane, sAdhapaNeko chor3a gaye the, isavAste kala solA sAdhu ligve haiM / For Private And Personal Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir (60) bhUkha. UparaseM nIce Aneko dila bilakula kabUla nahIM karatA thA, parantu koI bhI yAtrI prAyaH Upara na rahanekA rivAja honeseM, lAcAra hokara " zrIRSabhadevajIkI" yAtrA karake nIce utara Aye. sAyaMkAlakA pratikramaNa karake , tIrtharAjake guNa gAte huye phira darzana karaneko sUryodayakI AkAMkSA karate huye sogaye. prAtaHkAla hotehI pratikramaNa, pratileSaNAdi sAdhukI kriyA karake phira Upara caDhe. isI tarAMha niraMtara karate rahe. tIrthayAtrA karake pAlItANAseM vihAra karake, "goghA baMdara, "bhAvanagara, "valA "pachI. "lAkheNI, " lAThIdhara, "bo. TAda," "rANapura, """ cuDA, " "lIMbaDI." vagairaha gAmoMmeM vicarate huye, saiMkaDohI jina maMdiroMkI yAtrA karate huye, hajAroMhI zrAvakAMko darzana va upadeza dete huye, phira zahera ahamadA. bAdameM Aye. jahAM " gaNi zrI maNivijayajI mahArAjajIke ziSya "gaNi zrI buddhivijayajI' (bUTerAyajI) mahArAjajIke pAsa, zrI "tapagaccha" kA vAsakSepa liyA. aura inahI mahAtmAko zrIAtmArAmajIne, guru dhAraNa kiye. aura zeSa sAdhuoMne zrIAtmArAmajIko apane sadguru dhAraNa kiye. isavakhata zrIvuddhivijayajI mahArAjajIne saba sAdhuoMke pichale nAma, badala diye. jaiseNkii| (1) zrI AtmArAmajI- zrI AnaMdavijayajI. zrI viznacaMdajI zrI lakSmIvijayajI. + zrI caMpAlAlajI zrI kumudavijayajI. zrI hukamacaMdajI zrI raMgavijayajI. zrI salAmata rAyajI- zrI cAritravijayajI. zrI hAkama rAyajI--- zrI ratnavijayajI. zrI khUbacaMdajI zrI saMtoSavijayajI. zrI ghanaiyAlAlajI- zrI kuzalavijayajI. zrI tulazIrAmajI zrI pramodavijayajI. zrI kalyANacaMdajI- zrI kalyANavijayajI. zrI nIhAlacaMdajI- zrI harSavijayajI. zrI nidhAnamallajI- zrI hIravijayajI. zrI rAmalAlajI zrI kamalavijayajI. (14) zrI dharmacaMdajI zrI amRtavijayajI. (15) zrI prabhudayAlajI zrI caMdravijayajI. (16) zrI rAmajIlAla zrI rAmavijayajI. saMvat 1932 kA caumAsA, zrI "AnaMdavijayajI' (AtmArAmajI) vagairaha sAdhuoMne zahera ahamadAbAdameM hI kiyA. caumAse bAda zatrujaya giranAra vagairaha tIrthokI yAtrA karake zrI AnaMdavijayajIne saMvat 1933 kA caumAsA, zahara bhAvanagarameM kiyA; caumAse bAda "vahorA amaracaMda, jasarAja, jhaveracaMda" ke saMghake sAtha, "zatrujaya, talAjA, DAThA, mahuvA, dIva, prabhAsapATaNa, verAvala, mAMgarIla, " hokara tAthayAtrA karate hue zahara junAgaDha tIrtha "giranAra " kI yAtrA karake zahara jAmanagara meM padhAre. yahAMse saghane phira bhAvanagara calaneke + tamabIra Tegyo For Private And Personal Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir zrImata muktivijayajI gaNi (galaca darjA.) AdikaM sadaguru. munirAja zrI vRddhicaMdajI. mUla nAma-kapAgama.jJAti-AsavAla. janma,-sa. 1855 dAkSA sa. 1908 bAlabrahmacArI zrImana naTagaya jAke ziSya. o svagavAsa. saM0 1941. munirAja zrI nItivijayajI. mala sUratake. nAma-nagInadAsa. dIkSA. saM0 1913. bahadhA khaMbhAta meM raha. zrImana baTegayajIke ziSya. svargavAsa, saM0 1947. 0 zrI khAMtivijayajI. (tapasvIjI ) mala nAma-kharAyati malla hUMDhaka dIkSA, saM. 1911. saMvaMgI dIkSA. saM0 1930. zrIman baTegayajIke ziSya, kAThiAvADa meM vicara haiM. svargavAsa, saM0 1959. ( janma caritra-pRSTa 40.) mAna zrImanmahopAdhyAya zrI lakSmIvijayajI ( viznacaMdajI) mUla-puSkaraNA brAhmaNa. dRDhaka dIkSA, saM0 1914 zrI AtmArAmajI ke ya baMDa aura vidvAna ziSya the. svargavAsa, maM0 1940. (ja. ca. pRSTa 44.60.) muni mahArAja zrI 1008 zrI buddhi vijayajI (bUTarAya jI ). janma-saM0 1863. daMDhaka dIkSA, saM. 1888. svayaMmava saMvagI dIkSA, saM. 1903. bAla brahmacArI. tapagaccha dIkSA saM. 1911. ____For.Private And Persat mnAnAmamA Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir vAste bahuta prArthanA karI. paraMtu deza paMjAbameM, jo satyadharmakA bIja lagAyAthA, tinako praphullita karanekA irAdA karake, saMghaseM jUde hokara, "morabI, dhrAMgadhrA, jhIMjhuvADA, 7 hokara "zaMkhezvara' gAmameM, zrI " zaMkhezvara pArzvanAtha " kI mUrti, jo zaMkhapati, " kRSNavAsudeva' ko "dharaNeMdra" kI ArAdhanAseM milIthI, aura jisake snAtrajalake chiTakaneseM, " jarAsiMdha" nAmA prativAsudevakI jarA vidyA, kRSNa vAsudevake lazkarase dUra huI thI. aise prabhAvavAlI zrI pArzvanAthakI mUrtike darzana karaneseM saba sAdhu, bahotahI AnaMdita hue. yahAMseM vihAra karake zrI "AnaMdavijaya jI, " " pATaNa zaharameM padhAre. tahAM prAcIna jaina pustakoMke bhaMDAra dekhe, tinameseM kitaneka graMthoMkI nakaleM bhI karavAI. pATaNaseM vihAra karake "tAraMgAjI " tIrthapara, "rAjAkumArapAla" ke uddhAra kiye baDe bhArI maMdirameM virAjamAna, zrI " ajitanAtha svAmI" kI yAtrA karI aura vihAra karake "pAlaNapura, Abu, zirohI, paMcatIrthI, 1 vagairahakI yAtrA karate hue zahara "pAlI meM Aye. tahAM zahara " jodhapura ke zrAvakoMkA patra, zrIAtmArAmajIko milA. jisameM likhAthA ki, "yahAM (jodhapurameM) isavakhata (35) DhuMDhaka sAdhu, Apake sAtha caracA karaneke vAste ekatra hue haiM. jisameM divAn "vijayasiMha mehatA, paMDita maMDala sahita, madhyastha niyamita kiye gaye haiM. isavAste Apa kRpA karake jaladI zahara jodhapurameM padhArake, hama sevakoMkI abhilASA pUrNa kareM" isavAste zrI AnaMdavijayajIne, thoDehI dina pAlI meM rahakara, zahara jodhapurake tarapha vihAra kiyA; aura krama karake zahara jodhapurameM pahuMce. inake yahAM pahuMcaneseMhI agale roja (34) DhuMDhaka sAdhu to, sabhA honeke ekadina pahilehI, vinA caracA kiye, cUpacApa isa tarAMha cale gaye, jaiseM sUryodayaseM aMdherA dUra hojAtA hai. paraMtu " harSacaMda" nAmA eka DhuMDhaka sAdhu, rahagayAthA. so zrIAnaMdavijayajIseM bAtacita karake, zudda zraddAna meM AgayA. zrIviznacaMdajI guru nAma dharAyA, aura " harSavijayajI" nija nAma pAyA. isa vakhata DhuMDhakoMke aniSTAcaraNaseM rAjyake bhayaseM kitanehI ausavAla, jainamatako choDake vaiSNavAdi matakA Azraya lene laga gayethe. isavAste ina lokoMpara kRpAdRSTi karake, zrI AnaMdavijayajI mahArAjane saMvat 1934 kA caumAsA, zahara jodhapurameMhI kiyA. jisameM prathama pacAsa ghara anumAna ThIka ThIka zraddhAnavAle rahethe, so vadhake anumAna pAMcasau hogaye. kyoM na hove? sUryake udaya honeseM aMdhakAra dUra hotAhI hai. yadi aise mahAtmAke AneseM bhI hRdayagata ajJAnAMdhakAra dUra na hotA to, kaba hotA? caumAse bAda jodhapuraseM vihAra karake, dukAlake sababaseM rastemeM bhUkha pyAsako sahana karate hue, zrIAnaMdavijayajI, " jayapUra, dillI hokara deza paMjAbameM zahara aMbAlAmeM Aye. isabakhata sUryodayaseM ghUka jAnavarako jaiseM ciMtA hotI hai, taiseM paMjAbI DhuMDhakoko huI. paraMtu sUryavikAzI kamalakI tarAMha anya zrAvakoMke mukhAraviMda khiDa gaye. ___ aMvAlAse vihAra karake zahara ludhIAnAmeM Aye; vahAM "zrI uttamaRSi " lauMkAmatake yati. (pUja) aMbAlAvAlene saba DerA choDake, zrIAnaMdavijayajIke pAsa pAMca mahAvrata aMgIkAra kiye. aura gurujIkA diyA, zrI " udyotavijayajI" nAma dhAraNa kiyA. kitaneka dinoM bAda zahara ludhIAnAmeMhI. jIllA phirojapura gAma mudakIkA rahanavAlA dunIcaMda osavAla, huzIArapurakA rahanevAlA, uttamacaMda osavAla, zahera pAlI deza mAra vADakA rahanevAlA harSacaMda osavAla, jejokA rahanevAlA motIcaMda osavAla, ina cAra jainoM For Private And Personal Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir (62) kI baDI dhUma dhAmaseM dIkSA huI; jisameM anukrama karake zrIAnaMda vijayajI mahArAjajIne unhoMke yaha nAma rakhe(1) "vinaya vijayajI (2) kalyANa vijayajI (3) sumati vijayajI(4) motI vijayajI." bAda caumAseke dina najadIka AjAneseM saMvat 1935 kA caumAsA, zrIAnaMda vijayajIne zahara ludhIAnAmeM kiyA. isa sAlameM deza paMjAbameM kitanehI zaharoMmeM bimArIkA bahuta jora thA. jIsameM bhI ludhIAnAmeM adhikatara bimArIkA jorathA. jisa bimArImeM magasara mahinemeM zrIAnaMda vijayajI mahArAjajIke ziSya " ratnavijayajI" (hAkamarAyajI) svargavAsa huye. aura zrIAnaMda vijayajIko bhI, kitaneka dinoMtaka tApa AyA. jisa tApakA aisA jora vadhagayA ki, zrIAnaMda vijayajI behoza hogaye. yaha hAla dekhakara sakala zrIsaMghako atIva kheda paidA huA. aba isa vakhata kyA karanA cAhiye ? aise vicArameMhI sakala zrI saMgha digmUDha hogayA, paraMtu mAlera koTalA nivAsI lAlA "kavarasena' jo ki janamatake rahasya utsarga apavAdAdi SaDbhaMgIkA acchA jJAna dhAraNa karatAthA, tisane Ake lAlA 'gopImalla," aura "prabhadayAla nAjara" vagairahako samajhAyA ki, "vicAra karane karanemeMhI tuma kAma bigADa devoge! yaha samaya vicAranekA nahIM hai, jaladI zrImahArAjajI sAhibako, zahara aMbAlAmeM lecalo. kyoM ki, vahAMkI Aba havA isa vakhata bahota acchI hai." yaha sunakara kitanekake manameM to yaha bAta ruci nahIM; paraMtu kavarasena baDA lAyaka honeseM usakA kathana, koI bhI anyathA nahIM kara sakatA thA. vahAMseM zahera aMbAlAmeM legaye. vahAMgaye bAda do dina pIche, jaba zrIAnaMda vijayajIko taekA jora kuccha narama huA, aura kuccha hoza AyA, taba dekhate haiM to, apane Apako zahara aMbAlAke upAzrayameM dekheM. Azcarya prApta hokara kahane lage ki, "yaha kyA huA ? muje koI svapna AyA hai? athavA yaha koI iMdrajAla ho rahA hai? yA mujhe koI matibhrama hogayA hai ? kyoMki, maiM to ludhIAnemeM thA; aura isa vakhata 'mujhe anyahI anya bhAna ho rahA hai. aise aneka prakArake saMzayAM dolArUDha huye vicAra kara rahethe, itanemeM lAlA kavarasena vagairaha zrAvaka samudAya, hAtha joDakara kahane lage ki, "mahArAjajI sAhiba ! Apa zoca mata kareM. Apako ludhIAnAse hama yahAM (aMbAlAmeM ) le Aye haiM." ityAdi saba vRttAMta sunAyA. anumAna do mahine bAda jaba zrIAnaMda vijayajIko ArAma hogayA, taba pUrvokta saba hAla likhakara zahara ahamadAbAdameM gaNijI " mukti vijayajI (mUlacaMdajI ) mahArAjajIke pAsa bhejA. unhoMne zrI jainazAstrAnusAra, jo kuccha prAyazcitta denA ThIka samajhA, diyA. jisako zrIAnaMdavijayajI mahArAjajIne bhI, baDI khuzIse svIkAra kiyA. isa vakhata zahara aMbAlAmeM "zrIvIravijayajI, " zrIkAMtivijayajI," "zrIhaMsavijayajI kI dIkSA huI. bAda aMbAlAse vihAra karake ludhIAnA, jAlaMdhara hote huye guruke " jhaMDIAle " Aye. aura saMvat 1936 kA caumAsA, zrIAnaMdavijayajIne jhaMDIAlAmeM kiyA. " nArovAla, " " sanakhatarA" caumAse bAda vihAra karake "jIrA, " " paTTI," " amRtasara, 7 hote huye zahera "gujarAMvAlA meM padhAre. aura saMvat 1937 kA caumAsA, vahAM hI kiyA. caumAse pahile isa jagA, zrImANikya " vijayajI, " aura " zrImohanavijayajI" kI dIkSA huI, aura caumAsemeM zrIAnaMdavijayajI mahArAjajIne, bahuta lokoMke kahaneseM, saMskRta, prAkRta nahIM jANanevAloMko bodha hone ke liye, "jainatattvAdarza' (jainadharmake tattvoMkA sIsA darpaNa)isa nAmakA graMtha, banAnA suru kiyA. caumAse bAda vihAra karake "pIDadAdanakhAM' meM gaye, For Private And Personal Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir aura " motIcaMda " osavAla zahara amRtasarake rahanevAleko dIkSA dekara " zrIsuMdaravijayajI" nAma rakhA. yahAMseM vihAra karake zrIAnaMdavijayajI, apane parivArasahita gAma " kalaza" (mahArAjajIkI janmabhUmi) meM padhAre. jinako dekhake zrIAtmArAmajIke sAMsArika parivArake " maMgalasena "" "prabhadayAla" vagairaha pitRvya bhAI, baDe AnaMdako prApta huye. unakI bahuta prArthanAseM eka rAta vahAM rahe. vahAMse vihAra karake "rAmanagara, " " papanAkhA, " " kilA didArasiMgha, " gujarAMvAlA, na " lAhora 11 "amRtasara, 1 "jAlaMdhara," hokara zahara huzIArapurameM padhAre; aura saMvat 1938 kA caumAsA, vahAMhI kiyA. isa caumAsemeM "jainatatvAdarza" graMtha samApta kiyA. caumAse bAda bihAra karake "jAlaMdhara. "nIkodara, 7 " jIrA, koTalA" hoke "ludhIAnA" zaharameM padhAre. aura " zrIjayavijayajI, 7 "zrI. amRtavijayajI, " " zrI amaravijayajI, " tIna ziSya naye kiye. bAda ludhIAnAseM vihAra karake zrI AnaMdavijayajI mahArAjajI, zahera aMbAlAmeM padhAre. aura saMvat 1939 kA caumAsA vahAMhI kiyA. isa caumAsAme jainatattvAdarza nAmA graMtha, jo prathama banAyA thA, so chapavAne ke vAste, rAyabahAdura dhanapatisiMgha, jo zahera aMbAlAmeM zrI mahArAjajI sAhibake darzana karaneko Ayethe, unako diyA. jo chapavAke prasiddha kiyA gayA hai, aura " ajJAnatimirabhAskara" nAmA dUsarA graMtha, banAnA prAraMbha kiyA. parantu kitaneka vedAdi pustaka,jinakI bahuta jarUrata thI aura je usa vakhata pAsameM nahIM the,isa bAste thoDAsA likhake,baMdha kiyAthA. isa caumAsemeM, paMjAbake zrAvakasamudAyakI prArthanAse, zrIAnaMdavijayajI mahArAjajIne "sattarabhedIpUjA' banAI. itane varSoM meM zrIAnaMda vijayajI mahArAjajIke parivAra meM harSavijayajI "udyotavijayajI vagairaha (19) ziSya naye huye, jinameM jisa jisakI dIkSA, zrI mahArAjajI sAhibake hAthaseM huI, tisa tisake nAma, yahAM likhehaiM, aura bhI nAma, vaMza vRkSaseM mAluma hogA. yaha pAMca caumAsemeM deza paMjAbameM zrI AnaMdavijayajI mahArAjajIne, zrI jainadharmakA bar3A bhArI udyota kiyA; aura kitaneka lokoMke dilameM, DhuMDhakoMkA aniSTAcaraNa dekhaneseM, jainadharmake Upara deSa ho rahAthA dUra kiyA. kyoMki, lokoMko mAluma hogayA ki, jo mukhabaMdhe haiM, ve malIna haiM. aura yaha pItAMbara dhAraNa karanevAle, ujjvala dharma prarUpaka hai, aba isa vakhata bhI, kisI kSatrIya brAhmaNake sAtha bAtacIta hone lagatI hai to, usI vakhata ve kahane laga jAte haiM ki, "paMjAba dezake osavAla ( bhAvaDe ) tathA khaMDeravAlako to, zrI AnaMdavijayajI (AtmArAmajI) mahArAjajIne sudhAra diye." kyoMki, prathama to yeha bhAvaDe loka, muhabaMdhe gaMde guruoMkI sobataseM, baDehI malIna hogaye the; aura isI vAste paMjAba dezameM prAyaH saba jagA, yeha laMkAke cuDeke nAmaseM prasiddha the, aba bhI jo zeSa DhuMDhaka raha gaye haiM, unako loka bare samajhate haiM, aura unase parehaja bhI rakhate haiM. dharmako lagA huA yaha kalaMka, dUra kiyA; yeha koI zrIAnaMda vijayajI mahArAjajIne thoDA puNya paidA nahIM kiyA! saba jagA jahAM jahAM jAve, vahAM vahAM aneka prakArake mata matAMtaroMvAleke sAtha carcAvArtA honeseM lokoMmeM jainadharmakI "philaoNsophI" (tatvajJAna) mAluma hogaI; ityAdi bahuta upakAra kara rahethe. paraMtu natana zipyoMko jainazAstrAnusAra, "chedopasthApanI" nAmA cAritrakA saMskAra karAnA thA. so usavakhata gaNijI mahArAja zrI, " muktivijayajI" (mUlacaMdajI) sivAya, aurako " zrI buddhivijayajI For Private And Personal Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir (64) (bUTerAyajI) mahArAjajIke parivArameM adhikAra nahIM honeseM deza gujarAta, zahera ahamadAbAdake tarapha vihAra karanekA irAdA karake, zahara aMbAlAse vihAra karake dillImeM padhAre. vahAM tinako DhuMDhakoMkA chapavAyA 'samyaktvasAra' nAmA pustaka, bhAvanagarakI "zrI jainadharma prasAraka sabhA" taraphase milA. tisakA uttara, sabhAkI preraNAseM zrIAnaMdavijayajIne likhanA suru kiyA. zahara dillIseM " hastinApura" kI yAtrA karake " jayapura " " ajamera"nAgaura " Adi zaharoM meM vicarate huye, " bIkAnera padhAre. aura saMvat 1940 kA caumAsA, vahAM kiyA. aura caumAsemeM "vIzasthAnakapUjA " banAI. isa caumAsemeM zrIAnaMdavijayajIke baDe ziSya, " zrIlakSmIvijayajI ( viznacaMdajI ): bahuta bimAra hogaye. vIkAnerase zanaiH zanaiH vihAra karake zrI AnaMdavijayajI, zrIlakSmIvijayajI Adi ziSyoM sahita, zahara pAlImeM padhAre. yahAM zrIlakSmIvijayajI svargavAsa huye ! aphasosa ! ! mahArAjajIkI baDI bAMha TUTa gaI ! aise lAyaka vinayavAn paMDita ziSyake svargavAsa honeseM saba zrI saMghako baDA kheda huA. paraMtu zrIAnaMdavijayajIko dekhake hoMsalA kiyA ki, phikara nahIM. eka na eka dina to maranAhI thA. astu ! aba paramezvaraseM yahI prArthanA hai ki, hamAre zirapara, zrIAnaMdavijayajI mahArAjajI ke chatra chAyA, cirakAla banI rahe ! zrIAnaMdavijayajI pAlI zaharaseM vihAra karake paMcatIrthI, AbujI AdikI yAtrA karate hue zahara ahamadAvAda padhAre. aura baDaudAke rAjyameM gAma DabhoIke rahanevAle motIcaMdako dIkSA deke "zrI hemavijayajI" nAma rakhA. tathA " udyotavijayajI Adiko, zrI gaNijI mahArAjajIke pAsa baDI dIkSA dilavAI. aura saMvat 1941 kA caumAsA, vahAMhI kiyA. caumAsemeM " AvazyakasUtra" bAIsa hajAra, jo prathama saMvat 1932 ke caumAsemeM vAMcanA prAraMbha kiyA thA, adhUrA rahaneseM, aba bhI vyAkhyAna usahIkA karate raheM; aura bhAvanAdhikArameM " zrIdharmaratna prakaraNa 7 saTIka vAMcate rahe. jisako sunaneke vAste anumAna (7000) zrAvaka zrAvikA Atethe. isa caumAsemeM zrI jainadharmakA baDAhI udyota huA, saiMkaDohI aTThAI mahotsava huve, pUjA prabhAvanA bhI bahuta huI, aneka prakArakI tapasyA bhI huI, svadharmIvAtsalya bhI bahuta huye. eka dina zrIsaMghane salAha karake, zrImahArAjajI sAhiba zrIAnaMdavijayajIseM prArthanA kariki, " Apane dezapaMjAbameM jo naye zrAvaka banAye haiM, tinako hama madada denI cAhAte haiM," taba zrI mahArAjajIne kahA ki, " tumArI marajI. tumArA dharmahI hai ke, apane svadharmiyoMko madada denI." bAda zrIsaMghane bahuta jina pratimA dhAtukI, aura pASANakI, dezapaMjAbake zahara " aMbAlA, " " ludhIAnA, "" "koTalA, " "jirA, "" " jAlaMdhara, " "nIkodara, " "huzIArapura, " "gurukA jhaMDiyAlA, 7 "paTTI, " " amRtasara, ", " nArovAla," " sana. khatarA, 1 "gujarAMvAlA, " vagairaha bahuta zaharoMmeM zrAvakoMke pUjane vAste bhejI. tathA isa caumAsemeM, zrIAnaMdavijayajIne, samyaktvasAra pustakakA uttara likhake pUrNa kiyA. jo " samyaktvazalyohAra" ke nAmaseM bhAvanagarakI sabhAke taraphaseM chapa gayA hai. jisameM bhAvanagarakI sabhAne bhI, apane taraphase kitanAka hissA baDhAyA hai. isa graMthake vAMcaneseM DhuMDhakamata, aura sanAtana jaina dharmameM, kitanA pharaka hai, mAluma hojAtAhai. paraMtu kitaneka zabda sabhAke taraphase kaThina paDaneseM bahuta DhuMDhaka loka vAMcate nahIM hai, tathA gujarAta dezakI bolImeM honeseM, kitanakako ThIka ThIka For Private And Personal Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir GE CESITGERGEFGEFRIERGLERGEGEEDERS AcArya zrI 1008 zrImad kamala vijayasari. zrImadvijayAnaMda sUrIzvara ( AtmAgamajI) ke pATadhArI. mala-paMjAbI-brAhmaNa.-sirasAmeM yati kizoracaMdajIke pAsa rahatethe. duDhaka dakSiA, saM0 1930 meM zrI viznacaMdajAke pAsa lI. nAma-rAmalAlajI. saMvegI dIkSA-ahamadAbAda meM--saM0 1932. aura zrImana AtmArAmajIka baDe ziSya zrI lakSmIvijayajI (vizvacaMdajI)ke ziSya hue. pATaNa-gujarAta meM paTTapara birAje - saM0 1957. vacanAmRtakI vRSTI jagaha 2 kara rahe haiM. - For Private And Personal Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir (65) samajha bhI nahIM AtI hai; isa vAste kitaneka loMgoMkA irAdA hai ki, isako jisa Dhabapara zrIAnaMdavijayajI mahArAjajIne apanI kalamase prathama likhA hai, usahI Dhabapara hiMdIbhASAmeM chapavAnA cAhiye. jisase, bahuta phAyadA honekA saMbhava hai; so prAyaH thor3ehI kAlameM yakIna hai, chapa jAyagA. caumAse bAda zrIAnaMdavijayajI vagairaha sAdhu ahamadAbAdase bihAra karake, zrI zatrujaya tIrthakI yAtrA karaneko padhAre. eka mahInA "pAlItANA" zaharameM rahe, aura niraMtara yAtrA karake apanA manuSyadeha, pAvana karate rahe. isa zrI zatrujaya tIrtha Uparase "zeTha premAbhAI," "zeTha narazI kezavajI, " "zeTha vIracaMda dIpacaMda" vagairaha deza gujarAtake saMghakI madadase baDe adbhuta sundara, aura dekhaneseM citta zAMta hove, aise (35) jinabiMba deza paMjAbameM bheje gaye. ina jina pratimAke Anese deza paMjAbameM jainadharmakA baDA udyota huA, aura ina pratimAke rakhaneke vAste paMjAbake zrAvakoMko apane 2 zaherameM jainamaMdira banavAnekA khyAla AyA, aura jina maMdira banane zuru huye. pAlItANAse vihAra karake "zihora, varateja, bhAvanagara" hokara "godhA baMdara" meM zrIAndavijayajI padhAre. tahAM "zrI navakhaMDA pArzvanAtha" kI yAtrA karake "valA, boTAda" hokara "liMbaDI" zahera padhAre, jahAM pAMcaso ghara zrAvakoMke, aura tIna jina maMdira hai, zrI mahArAjajIke padhAranekI khuzImeM zrAvakoMne samavazaraNakI racanA vagairaha mahocchava kiye. yahAMke rAjA sAhibane bhI, zrIAnaMdavijayajI ( AtmArAmajI) mahArAjajIke darzana pAye, aura bAtacIta karake baDehI AnaMdako prApta huye. eka mahInebAda loMbaDIse vihAra karake vaDhavANa dhaMdhUkA, dholerA hokara zahera khaMbhAta baMdara padhAre, jahAM anumAna eka hajAra ghara zrAvakoMke aura dosau jina maMdira hai. yahAM bahuta purAne tADapatroMpara likhe pustaka bhaMDAre dekhe. kaIeka zAstroMkA utArA bhI, karavA liyA. tathA pustakAdikakI madada ThIka ThIka milanese "ajJAna timira bhAskara" nAmA graMtha jo zahera aMbAlAmeM banAnA suru kiyA thA, yahAM samApta kiyA, jo bhAvanagarakI "jaina jJAna hitecchu" sabhAke taraphase chapavAkara prasiddha kiyA gayAhai. jisake pahile hissemeM, vedAdi zA. stroMmeM yajJAdi dharmakA jaisA vicAra hai,taisA sapramANa dikhalAyA hai, aura dUsare hissemeM,jainamatakA saMkSepaseM varNana kiyAhai. aura isa jagA "zrIstaMbhana pArzvanAthajI kI, jo ki bar3I prAcIna pra. timA hai, yAtrA karake bahuta khuza hue. khaMbhAtase vihAra karake " jaMbUsara " hokara "bharuca baMdara padhAre; yahAM anumAna aDhAIseM ghara zrAvakoMke, aura cha maMdira baDe khubasurata hai, aura vIsame tIrthakara "zrImunisuvrata svAmI kI, bahuta prAcIna mUrttike darzana karake atyAnaMda prApta huye. bharucase vihAra karake zrIAnaMdavijayajI, " surata baMdara padhAre. zrAvaka lokoMne baDe mahotsavase zahara meM praveza karAyA. aisA praveza mahotsava huvA ki, usako dekhake suratake vAsI baDe baDe bujarga jaina aura anyamati bhI, kahane lage ki, "aisA Adara pUrvaka praveza mahotsava Ajataka hamane kisIkA bhI nahIM dekhAhai." zrAvakoMkI atIva prArthanA honese, saMvat 1942 kA caumAsA, surata zaharameM kiyA. caumAsemeM zrAvakoMkI abhilASApUrvaka, " zrIAcArAMga sUtra" saTIka, aura "dharmaratna prakaraNa" saTIka, parSadAmeM sunAte rahe. hajAroM zrAvaka zrAvikA tisa vacanAmRtako pIkara, mithyAtva viSako dUra karate rahe; aura aneka prakArake udyApana, samavasaraNa racanA, aThAI mahocchava vagairaha mahotsava karake, zrIjainadharmakA udyota kiyA.isa caumAsAmeM zrIAnaMdavijayajIke dharmopadezase zrAvaka lo For Private And Personal Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir (66) koMko aisA raMga caDhA thA ke,jisase anumAna(75000)rupaiye dharmameM kharaca kiye.yahAM rahakara zrIA naMdavijayajIne "jainamata vRkSa banAyA. tathA isa bakhata surata zaharameM "hukamamuni nAmA eka "jainAbhAsa sAdhu rahate the; tisane "adhyAtmasAra"nAmA eka graMtha banAkara prasiddha kiyA thA.paraMtu vaha graMtha jainAgamakI zailise taddana viruddha honese, bahuta zrAvakoMke manameM viparIta zraddhAna praveza kara gayAthA. isavAste zrIAnaMdavijayajI(AtmArAmajI)ne, adhyAtmasArameMse (14)prazna nikAle; aura hukama muniko zrAvaka mAraphata khabara dilavAI ki,"tuhmArA banAyA adhyAtmasAra graMtha jo jainamatase viruddha hai usameMse nikAle yaha(14)praznakA utara devo.tisake uttarameM hukamamunike taraphase saM. toSakAraka jabAba nahIM milanese,suratake zrIsaMghane ve( 14) prazna aura zrIAnaMdavijayajIke aura hukamamunike diye uttara "dhI jaina esosiezana Aph inDIyA" (bhAratavarSIya jainasamAja) Upara bhejegaye. ve sarva prazna, vahAMse hiMdusthAnake jainamatake jJAtA sAkSara paMDita jaina sAdhu yatiyoMke pAsa nirNaya karane ke vAste jagera bheje gaye, tina sarvane pakSapAta rahita hokara,jaina zailIke anusAra apanA maMtavya jAhira kiyA ki,"hukama munike banAye graMtha adhyAtmasArameMse jo (14) prazna zrI. AnaMdavijayajI (AtmArAmajI) ne nikAle haiM, ve dharmase viruddha, aura saMzayaseM bhare hue haiM; tathA zrIAnaMdavijayajIke diye uttara jaina zAstrAnusAra hai, aura hukamamunike diye uttara jaina zAstrase viruddha hai. dezAvaroMse jaina paMDitoMke pUrvokta abhiprAyoMko,jaina ezosiezana Apha iMDIyAne, a. panI surata beMca sabhAmeM, sarva zrIsaMghako ekatra karake, saMvat 1942 kA magasara sudi 14 ke dina, bAMcakara sunA diye, aura sabhAmeM Aye huye hukamamunike sevakoMko khabara dI ki, "sarva jaina paMDi. toMke abhiprAya mujiba, hukamamunikA banAyA adhyAtmasAra graMtha, apramANika siddha huA hai, ji. sase hama bhI tisa graMthako, jaina zailIse viruddha mAnake, hukamamuniko khabara dete haiM ke unako apane graMthameMseM asatya likhAnakA sudhArA karanA cAhiye; athavA tisa likhAnako nikAla denA cAhiye. jabataka ina donoM bAtoMmeMse eka bhI bAta ve kareMge nahIM, tabataka hama tisa pUrvokta graMthako pramANika nahIM mAneMge. aisA nirNaya karake sabhA visarjana huI thI. caumAsebAda bhI kitanAka samayataka pUrvokta kAraNase zrIAnaMdavijayajIkA rahanA surata zaharameMhI huA. isa samayameM eka DhuMDhaka sAdhu jisakA nAma " rAyacaMda " thA, aura jisane saMvat 1939 meM porabaMdara zaharameM phAgaNa vadi 13 ko devajIrikha nAmA DhuMDhaka sAdhuke pAsa dIkSA lI thI, paraMtu samyaktva zalyoddhAra graMthake dekhaneseM, DhuMDhakamataseM anAsthA honeseM saMvat 1942 Azvina vadi 12 ke dina DhuMDhakamatako choDake zrIAnaMdavijayajI (AtmArAmajI) ke pAsa Akara, saMvat 1942 magasara vadi 5 ke dina, zuddha sanAtana jainadharmako aMgIkAra kiyA, aura dIkSA lekara jainamatakA sAdhu huA, jisakA nAma zrIAnaMdavijayajIne "zrIrAjavijayajI rakhA. surata zaheraseM vihAra karake zrIAnaMdavijayajI "bharuca" "miyAgAma" "DabhoI" hokara zahera "baDaudA meM padhAre. aura "kastUracaMda" mAravADI surata nivAsIko dIkSA dekara "kuMvaravijaya" nAma rakhA. zahera baDaudAmeM " zrIzavajaya " tIrtha saMbaMdhI bahuta mudatakI takarArakA phaisalA honekI khuza khabara milaneseM, aura kitaneka zrAvakoMkI preraNAse, isa pavitra tIrtha kI chAyA ( pAlitANAmeM) caumAsA karanekI zrIAnaMdavijayajIkI icchA huI. isavAste For Private And Personal Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir (67) baDaudese vihAra kiyA. aura "chANI" " umeTA" "borasada" "peTalAda" vagairaha zahero vicarate huye, "mAtara" gAmameM Aye. yahAM pAMcaveM tIrthaMkara "zrIsumatinAtha " jo "sAce deva" ke nAmaseM gujarAta dezameM prasiddha hai, tinake apUrva darzana pAye. aura ina devake samakSahI, "pATana" zaharake rahanevAle, "leharAbhAI" jisakI umara anumAna aThAraha varSakI thI tisako dIkSA dekara "zrIsaMpavijayajI" nAma diyA. bAda vihAra karake "kheDA" "ahamadAvAda " "koTha" "lIMbaDI" "boTAda" "valA" vagairaha zaharoMmeM vicarate huye, "pAlItANA' meM padhAre. yahAM zrItIrthAdhirAjakI yAtrA karake, surata nivAsI "mANekacaMda osavAlake laDakeko dIkSA dekara "zrImANikyavijayajI" nAma rakhA. aura saMvat 1943 kA caumAsA, cauvIsa sAdhuoMke sAtha, zrIAnaMdavijayajIne pAlItANAmeM kiyA. ina mahAtmAkA caumAsA sunakara surata nivAsI zeTha "kalyANabhAI zaMkaradAsa" vagairaha, bharuca nivAsI zeTa " anUpacaMda malukacaMda, vagairaha, baDodA nivAsI jhaverI "gokalabhAI dullabhadAsa" vagairaha, jIllA khAnadeza-mAlegAMva dhUlIyA nivAsI zeTha " sakhArAma dullabhadAsa" vagairaha, khaMbhAyata ke rahanevAle zeTha " popaTabhAI amaracaMda" vagairaha, bahuta zaharoMke anumAna pAMcaso zrAvaka zrAvikA, apanA sAMsArika kArya saba choDake, jaMgama aura sthAvara donoMhI tIrthokI yugapat sevA karanekA irAdA karake, pAli. tANehI Ake caumAsA rahe. isa caumAsemeM zrIAnaMdavijayajIne zrAvakoMke utsAhAnusAra, " zrIbhagavatIsUtra saTIka " tathA " upadezapada saTIka ? vyAkhyAnameM sunAyA. caumAsekI samApti samayameM, arthAt kArtikI pUrNamAsI Upara, yAtrA karaneke vAste bahuta lokoMkA melA huAthA. jisameM kalakattAvAle bAbu rAya bahAdura " badrIdAsajI bhI Aye huye the. tathA "gujarAta, " kAThiyAvADa " " kaccha 1 "mAravADa ? "paMjAba" " pUrva " vagairaha dezoMke mukhya zaharoMmeMseM bahuta saMbhAvita gRhastha bhI Aye huyethe. anumAna ( 35000) AdamI yAtrAke vAste Aye huyethe. aise zubha prasaMgameM, mahArAja zrIAnaMdavijayajI (AtmArAmajI) kI apUrva vidvattA, aura buddhi cAturyatAse prasanna hokara, sarva zrIsaMghane milake, unako " mUri " pada denekA nizcaya kiyA. aura saMvat 1943 magasara vadi (gujarAtI kArtika vadi) paMcamI pUrNA tIthiko, pAlItANAmeM zeTha narazI kezavajIkI dharmazAlAmeM, zrIcaturvidha saMgha samudAyane milake, paMDita muni zrIAtmArAmajI (AnaMdavijayajI) ko " sUri pada " pradAna karake, "zrImadvijayAnaMdasari" nAma sthApana karake, apane Apako pUrNa kiyA. isa dinaseM lekara sarva sAdhu, aura zrAvaka vagairaha, kAgala patrameM "pUjyapAda zrIzrIzrI 1008 zrImahijayAnaMda mari" yaha nAma likhane lage, aura isa pUrvokta nAmasehI mAnane lage. zAsana nAyaka zrImanmahAvIra svAmise zrImavijayAnaMda mUri 72 me paTTapara huye, so isa mAphaka hai. zAsana nAyaka zrImanmahAvIra svAmI(1) zrI sudharmA svAmI (2) zrI jaMbU svAmI (3) zrI prabhavA svAmI (4) zrI zayyaMbhava mUri (5) zrI yazobhadra mUri (zrI saMbhUtavijayajI tathA zrI bhadrabAhu svAmI For Private And Personal Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir (68) (8) zrI Aryamuhasti sUri (10) zrI iMdradina sUri (7) zrI sthUlabhadra svAmI zriI susthita sUri tathA (1) zrI mupratibuddha mUri (11) zrI dinna mUri (13) zrI vana svAmI (15) * zrI caMdra sUri (17) zrI vRddhadeva sUri zrI mAnadeva sUri zrI vIra sUri zrI devAnaMda mUri zrI narasiMha mUri zrI mAnadeva mUri (29) zrI jayAnaMda sUri zrI yazodeva sUri (33) zrI mAnadeva mUri (35) zrI udyotana mari (37) zrI deva sUri zrI yazobhadra sUri tathA (12) zrI siMhagiri mUri (14) zrI vanasena sari (16) zrI sAmaMtabhadra sUri (18) zrI pradyotana sari (20) zrI mAnatuMga mUri (22) zrI jayadeva sUri zrI vikrama sUri (26) zrI samudra sUri (28) zrI vibudhaprabha sUri (30) zrI raviprabha sUri (32) zrI pradyumna sUri (34) zrI vimalacaMdra sUri (36)+zrI sarvadeva sUri (38) zrI sarvadeva sUri (40) zrI municaMdra mUri (39) zrI nemicaMdra sUri (41) zrI ajitadeva sUri (42) zrI vijayasiMha mUri (zrI somaprabha mUri tathA (44) x zrI jagaccaMdra sUri zrI maNiratna sUri (45) zrI deveMdra sUri (46) zrI dharmaghoSa sUri (47) zrI somaprabha sUri (48) zrI somatilaka sUri zrI devasuMdara sUri (50) zrI somasuMdara sUri (51) zrI muni suMdara sUri (52) zrI ratnazekhara sUri (53) zrI lakSmIsAgara sUri / (54) zrI sumatisAdhu sUri (55) zrI hemavimala sUri (56) zrI AnaMdavimala sUri (57) zrI vijayadAna sUri (58) zrI hIravijaya sUri / inoMne sari maMtrakA koTi jApa kiyA,isa vAste nigraMtha gacchakA "kauTika gaccha" nAma prasiddha huA. * inoMseM kauTika gacchakA nAma " caMdra gaccha" paDA. --inoMseM'vanavAsI gaccha"prasiddha huA. +inoMseM nigraMtha gacchakA pAMcamA nAma "vaDagaccha" paDA. x inoseM vaDagacchakA nAma tapagaccha prasiddha huA. For Private And Personal Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir (59) zrI vijayasena sUri (60) zrI vijayadeva sUri (61) zrI vijayasiMha mUri (62) zrI satyavijaya gaNi (63) zrI kapUravijaya gaNi (64) zrI kSamAvijaya gaNi (65) zrI jinavijaya gaNi (36) zrI utcamavijaya gaNi (67) zrI padmavijaya gaNi (68) zrI rUpavijaya gANi (69) zrI kIrcivijaya gaNi (70) zrI kastUravijaya gaNi (71) zrI maNivijaya gaNi (72) zrI buddhivijaya gaNi (bUTerAyajI) (73) zrI vijayAnaMda sUri (zrI AtmArAmajI)pAlItANAke caumAsemeM zrIAnaMda vijayajI mahArAjane zrItIrthAdhirAjako bhAva pUjArUpa puSpa bheTa karaneke vAste, "aSTaprakArI pUjA" banAI. caumAse bAda kitaneka dina yAtrAke nimitta rahakara, vihAra karake " sIhora, valA, boTAda, lIMbaDI, vaDhavANa" hokara " lakhatara? Aye. isa rAjyakA divAna "phUlacaMda kamalasI" zrAvaka honeseM, zrImadvijayAnaMda mUrikA Agamana rAjAsAhibako bhI mAluma huA, aura ve bhI zrImahArAjajI sAhibake pAsa Akara dharmakI carcA karate rahe. rAjA sAhibane apanA dila dharmake tarapha lagA huA honese, zrImahArAjajI sAhibako rahaneke vAste prArthanA karI. paraMtu zrAvaka samudAyake ghara thoDe honese, vahAM jyAdA rahanA, zrImahArAjajI sAhibane ThIka na samajhA. lakhatarase vihAra karake "vIramagAma, rAmapurA" hokara "bhoyaNI' gAmameM Aye; aura zrImallInAtha svAmIke darzana pAye. bAda vihAra karake " mAMDala, dazADA, paMcAsara, : hokara "zaMkhezvara gAmameM "zrIzaMkhezvara pArzvanAthajI kI yAtrA karake, caMDAvala, samanI, gocInAra hokara zahera " rAdhanapura" jahAM anumAna paMdarAMsau ghara zrAvakoMke aura (25) maMdira hai, padhAre. yahAM baDaude zaharake rahanevAle " chaganalAla" nAmA laDakeko, zrAvakoMkA atyAgraha honesehI saMvat 1944 vaizAkha sudi terasa budhavArake dina, dIkSA dI; aura "zrIvallabha vijayajI" nAma rakhA. bAda zrImahijayAnaMda sUri, yahAMse vihAra karake "uNa, jAmapura, uMdarA, " vagairaha gAmoMmeM hokara zahera "pATaNa"meM jahAM anumAna aDhAI hajAra zrAvakoMke ghara, aura (500) jina maMdira hai, padhAre; aura "zrI paMcAsarA pArzvanAtha kI yAtrA kI. yaha marci"vanarAja cAvaDAne, zrI zIlaguNa sUrike pAsa pratiSThA karAyake, sthApana karIthI; isa maMdirameM vanarAja cAvaDekI bhI mUrti hai. isa zahara meM purANe jaina pustakoMke bhaMDAra dekhake, kaI pustakoMke utAre karAya liye. anumAna eka mahinA rahakara zahera rAdhanapurake zrAvakoMke Agrahase pATaNa zaheraseM vihAra karake,pIche rAdhanapurameM padhAre; aura saMbat 1944 aSADha mudi dazamI bRhaspati vArako eka laDakeko dIkSA dI, jisakA nAma zrI "bhakti vijayajI' rakhA-jo aba guNa vijayake nAmase kahAtAhai. saMvat 1944 kA caumAsA, yahAMhI kiyA; isa caumAsemeM zrImahijayAnaMda sUrine vyAkhyAna nahIM kiyA; zrI muktivijayajI gaNi prasiddha nAma mUlacaMdajI mahArAjajI bhI zrI buddhivijayajI gaNi mahArAjajIke pATa Upara hue haiM. arthAt zrI mUlacaMdajI aura zrI AtmArAmajI donoMhI zrI bUTerAyajI mahArAjajIke pATa Upara huye, tathA kisI paTTAvalimeM zrI vijayadeva sUri aura zrI vijayasiMha sUri donoM ekahI paTTa Upara gine hai, to usa mujaba zrImadvijayAnaMda mUri bahattara (72) me paTTa Upara jAnane. For Private And Personal Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir (70) kyoMki, AMkhameM motIyA utara rahAthA. tathApi zrAvaka lokoMke Agrahase "caturtha stuti nirNaya " nAmA pustaka banAyA, jo chapakara prasiddha hogayAhai.pUrvokta kAraNaseM caumAsemeM vyAkhyAna, "zrI harSavijayajI mahArAja karate rahe, aura zrI sUyagaDAMga sUtra, tathA dharmaratna prakaraNa saTIka sunAte rahe. caumAse bAda zrImahijayAnaMda sUri, rAdhanapuraseM vihAra karake zaMkhezvara pArzvanAthajIkI, tathA bhoyaNImeM zrI mallinAthajIkI yAtrA karake, kaDI zahera hokara zahera ahamadAbAdameM padhAre. yahAM junAgaDhavAle prasiddha DAkTara "tribhovanadAsa motIcaMda zAha"jo zrImahArAjajI sAhibake parama bhakta zrAvaka haiM,aura jinoMne zrI mahArAja AtmArAmajIkehI upadezaseM,DhuMDhakamatako tyAga karake,sanAtana jainadharma aMgIkAra kiyAhai;tinoMne mahArAja zrIAtmArAmajIkI AMkhameMse motIyA nikAlA.bAda zrIAtmArAmajI, ahamadAvAdameM gopAla nAmA zrAvakako, dIkSA dekara"zrIjJAnavijayajI" nAma sthApana karake,tadanaMtara vihAra karake "mehasANA" jahAM pAMcasau ghara zrAvakoMke, aura dasa jainamaMdira hai,padhAre.aura saMvat 1945 kA caumAsA, vahAM kiyA.yahAM bhI DAkTarakI manAI honeseM zrImahArAja AtmArAmajIne vyAkhyAna nahIM kiyA; kiMtu " zrI harSa vijayajI mahArAja zrIbhagavatI sUtra" saTIka, tathA "dharmaratnaprakaraNa" saTIka sunAte rahe. caumAsemeM mahotsavAdi bahuta dharma kArya samayAnusAra huve. paraMtu eka kArya bahutahI adbhuta yaha huA ki, do hajAra rupaiye, purAne pustakoMke udArameM lagAye, aura Ageke vAste bhI zrAvakoMne jJAna saMbaMdhI baMdobasta kara rakhA . isa caumAsemeM kalakattAko "royala aiziyATika sosAITI" ke oNnararI sekreTarI DAkTara (bhaTTa-paMDita)"e. epha. ruDaoNlpha horanala " sAhibane, patradvArA zA0 maganalAla dalapatarAma mAraphata, mahArAjajI zrImahijayAnaMda sUri (AtmArAmajI) ko dharma saMbaMdhI kitaneka prazna likha bheje the, tinake javAba zrI mahArAja AtmArAmajIne, zAstrAnusAra, aisI caturAIseM likha bheje, jinako vAMcake pUrvokta sAhiba, bahuta khuza hue, aura mahArAja zrIkA bahuta upakAra mAnane lage. pUrvokta aMgreja vihAna sAtha, prAyaH bahuta praznocara hue; je bahutase bhAvanagarake "jaina dharma prakAza" copAnyAmeM chapagaye haiM. tathA pUrvokta sAhibane, " upAzaka dazAMga "nAmA jaina pustaka aMgrejI tarajamAke sAtha chapavAyA hai; jisameM zrI mahArAjajIkA upakAra mAnake, baDI bhaktike sUcaka, cAra zlokoMmeM zrImahArAjajIkA guNAnuvAda karake,tathA aMgrejI lekhameM bhI bahuta stuti likhakara vaha pustaka mahArAjajIzrIko arpaNa kiyAhai.' zrI mahArAja AtmArAmajIne ahamadAbAda nivAsI + arpaNa patrikAke ve cAra zloka yeha hai. upajAtI chNd-duraagrhdhvaantvibhedbhaano| hitopadezAmRtasiMdhucitta // saMdehasaMdohanirAsakArin / jinoktadharmasya dhuraMdharosi // 1 // AryA---ajJAnatimirabhAskaramajJAnanivRttaye sahRdayAnAm // AhetatatvAdarzagraMthamaparamapi bhavAnakRta // 2 // anuSTapU chaMda-AnaMda vijaya zrImannAtmArAma mahAmune // madIyanikhilapraznavyAkhyAtaH zAstrapAraga // 3 // kRtajJatAcinhAmidaM graMthasaMskaraNaM kRtin // yatnasaMpAditaM tubhyaM zraddhayotsRjyate mayA // 4 // For Private And Personal Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir (71) zeTha "gIradharalAla hIrAbhAI," jo usa vakhata rAjya pAlanapurake nyAyAdhIza the, tinakI preraNAse choTI umarake bAlakoMko bhI prAyaH dharmakA svarUpa mAluma hove, usa Dhabapara, " zrIjaina praznottarAvalI nAmA graMtha prAraMbha kiyA. aise AnaMdaseM caturmAsa pUrNa karake zrImahArAjajI sAhiba vihAra karake tAraMgAjI vagairaha tIrthakI yAtrA karate huye, zahera "pAlanapura meM padhAre. aura "jaina praznottarAvali " graMtha pUrNa karake pUrvokta mahAzayako diyA jo unhoMne chapavAkara prasiddha kiyA. "vardhamAna " dazADA nivAsI, "vADIlAla zahera pATana nivAsI vagairaha sAta janoMko dIkSA dekara yaha nAma rakhe. (1)zrIzubhabijayajI (2)zrIlabdhivijayajI (3) zrImAnavijayajI (4) zrIjazavijayajI (5) zrImotivijayajI (6) zrIcaMdravijayajI (jisakA nAma isa samaya "zrIdAnavijayajI" kahA jAtAhai.) (7) zrIrAmavijayajI. aise pAMca varSa meM gujarAta dezameM zrIjainadharmakA bahuta udyota kiyA. kaI bhavya jIvoMko pravrajyArUpa nAvameM biThAkara, saMsAra samudraseM pAra laMghAye. hajArAMhI zrAvakoMne bata, niyama, pratyAkhyAna, aMgIkAra kiye. tathA zabdAMbhonidhi, gaMdhahastimahAbhASyavRtti, (vizeSAvazyaka) vAdArNava sammatitarka, pramANaprameyamArtaDa, khaMDakhAdya vIrastava, gurutattva nirNaya, nayopadeza amRta, taraMgiNI vRtti, paMcAzaka sUtravRtti, alaMkAra cUDAmANa, kAvyaprakAza, dharmasaMgrahaNI mUlazuddhi, darzanazuddhi, jIvAnuzAsana vRtti, navapada prakaraNa, zAstravArtA samuccaya, jyotirvidAbharaNa, aMgavidyA, vagairaha saiMkaDoM zAstra likhavAke, abhyAsa kiyA. aise aise apUrva graMthoMko likhavAyake uddAra karAyA, jo hara eka ThikAne milane muzkala hove. pAlanapurase vihAra karake paMjAba dezake zrAvakoMko dharmopadeza hArA dRDha karanake vAste, " AbujI, sIrohI, paMcatIrthI " hokara zahara "pAlI'' meM padhAre. yahAM muni vallabhavijayajI Adi navIna sAdhuoMko yogohahana karAyake punaHsaMskArarUpa chedopasthApanIya cAritra pradAna kiyA. vAda pAlIse vihAra karake zrImahArAjajI sAhiba, zahera " jodhapura meM padhAre,aura saMvat 1946 kA caumAsA vahAM kiyA. zrAvakoMkI abhilASA pUrvaka vyAkhyAnameM zrImAn zrI "hemacaMdra sUrina viracita, zrI "yogazAstra"bAMcate rahe. isa caumAsemeM zrImahArAjajI sAhibako yuropameM chapA huA "Rgveda kA pustaka, " DaoNkTara e. epha. ruDaoNlpha haoNranala " sAhibake jariyese brITIza sarakArakI taraphase, Abuke " ejaMTa Tu dhI gavaranara janarala sAhibakI mAraphata bheTa AyA. caumAse bAda mahArAjajI zrI jodhapurase vihAra karake " ajamera "" padhAre, jahAM samavasaraNakI racanA huI, dharmakA acchA udyota huA. bAda "jayapura, alavara" hokara zahera dillImeM padhAre. yahAM inako, apane ratna samAna ziSya ziSya, "zrIharSa vijayajI kA viyoga huA, arthAt zrI harSa bhAvArtha--durAgraha rUpI dhvAnta arthAt aMdhakArako nAza karanemeM sUrya samAna aura hitakArI upadeza rUpa amRta samudra samAna cittavAle, saMdeha kA samUhase chuDAnevAle, jaina dharmake dhurake dhAraNa karanevAle Apa ho. 1. sajana puruSoMko ajJAnakI nivRttike artha Apane " ajJAna timira bhAskara" aura "jaina tatvAdarza nAma graMtha race, haiM. 2. mahAmuni zrIman AnaMdavijayajI ( AtmArAmajI) ne mere saMpUrNa praznoMkI vyAkhyA kI; isa liye he muni ! Apa zAstrameM pUrNa ho. 3. yatnase saMpAdita aura saMskAra kiyA huvA kRtajJatAkA cinha rUpa yaha graMtha zraddhA pUrvaka Apako arpaNa karatAhUM. 4. For Private And Personal Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir (72) vijayajI svargavAsa hue. dillIse vihAra karake binaulI, baDauta vagairaha hokara zahera aMbAlAmeM padhAre. yahAM "goviMda" aura "gaNezI," nAmA do DhuMDhaka sAdhu, dUsare sAdhuoMse laDhake, saMvegamata aMgIkAra karaneke vAste,zrImahArAjajI sAhibake pAsa Akara, prArthanA karane lage. taba zrI mahArAjajI sAhibane kahA ki, "hAla tuma kamase kama cha mahine taka hamAre sAtha isahI (DhuMDhaka) veSa meM raho, aura saMvegamatakI kriyAkA abhyAsa karo; pIche tumako ruce to aMgIkAra karanA, anyathA tumArI mara. jI." yaha sunakara kitaneka zrAvakoMkI, aura sAdhuoMkI arajase zrImahArAjajIkI marajI nahIM bhI thI to bhI, saMvegamatakI dIkSA denI paDI. paraMtu aMtameM donoMhI, bhraSTa hogaye. isa vakhata saba zrAvaka, aura sAdhuoMko, zrI mahArAjajI sAhibakA kahanA yAda AyA. satya hai.-"vRddhoMkA kahanA,aura AmalekA khAnA, pIcheseM phAyadA detA hai." aMbAlAse vihAra karake zahera ludhIyAnAmeM padhAre, vahAM kitanehI yisamAjI vagairaha matoMvAle loka, niraMtara Ate rahe; acchI taraha vAcIlApa hotArahA, niruttara hokara jAte rahe. jisameMse eka brAhmaNakA laDakA "kRnacaMdra nAmA jo Arya samAjakI sabhAmeM bhASaNa diyA karatAthA, mahArAjajI sAhibake nyAya sahita uttara sunakara, bahuta khuza huA, aura yathArtha dharmakA nirNaya karake gurumaMtra dhAraNa karake, zrI mahArAjajI sAhibakA upAzaka hogayA. eka mahIne bAda vihAra karake "mAlera koTale" padhAre, aura saMvat 1947 kA caumAsA, vahAM kiyA. caumAsemeM " zrI Avazyaka sUtra, " aura "dharmaratna" saTIka vAMcate rahe. "gaudAmalla kSatrIya, jIvAbhakta," vagairaha kitanehI bhavyajIvoMko satya dharmameM lagAye. caumAse bAda vihAra karake " rAyakA koTa, jIgarAMvA, jIrA" hokara " paTTI" padhAre. isa vakhata paTTIkA svarUpa badala gayA, arthAt prathama, ATha dazahI ghara zrAvakake the, paraMtu zrImahArAjajI sAhibake padhAraneseM, yathArtha nirNaya karake anumAna assI (80 ) ghara sanAtana dharmake tarapha khyAla karanevAle hogaye. zrAvakoMne caumAsA karanekI vinatI karI. paraMtu caumAsA dUra honese javAba diyA gayA ki, "caumAseke vakhata yadi kSetra pharasanA hovegI to yahAMhI kareMge.bhAva to hai,paraMtu abataka nizcayase nahIM kaha sakatehaiM, kyoMki, na jAne kala kyA hovegA? bAda paTTIseM vihAra karake kasUra hokara zahera amRtasara padhAre. yahAMke zrAvakoMne navIna zrIjina maMdira, banAyA thA, jisameM "zrIaranAtha svAmI kI pratiSThA saMvat 1948 kA vaizAkha sudi chaTha bRhaspati vArake dina karI. isa pratiSThAkI kriyA karAneke vAste, zahera baDodeseM jhaverI gokalabhAI dullabhadAsa aura zeTha nahAnAbhAI harajIvanadAsa gAMdhIko bulAye the. nirvighnapaNe pratiSThA mahotsava pUrNa hone bAda, zrImahArAjajI sAhiba, vihAra karake jhaMDIyAle padhAre. yahAM muratake caumAsemeM zrI mahArAjajI sAhibane jo " jainamatavRkSa banAyAthA. aura bhImasiMha mANekane chapavAyA thA, so bahuta azuddha chapanese, punaH parizrama karake zuddha taiyAra karake, vAMcanevAloMko sugamatA hone ke vAste, pustakake AkArameM taiyAra kiyA, jo isa vakhata chapagayAhai. yahAM paTTIke zrAvakoMkI vinatIse iMDiyAleseM vihAra karake, paTTI padhAre. aura saMvat 1948 kA caumAsA paTTImeM kiyA. caumAse pahile kitaneka sAdhuoMkI prArthanAse " caturtha stutinirNaya bhAga dUsarA banAyA aura caumAsAmeM "navapadapUjA" banAI. zrIuttarAdhyayanasUtravRtti kavalasaMyamI, aura zrI ratnazeSara sUri viracita zrAddha pratikramaNavRtti arthadIpikA, vAMcate rahe, sunakara loka bahuta dRDhatara hogaye. satya hai"guruvinA jJAna nahIM. For Private And Personal Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir (73) yataH // vinAgurubhyo guNa nIradhibhyo, jAnAti dharma na vickssnnopi|| AkarNa dIrghojvala locanopi, dIpaM vinA pazyati nAMdhakAre // 1 // ___ bhAvArthaH-guNa samudra guruoMke vinA, vicakSaNa puruSa bhI, yathArtha dharmako nahIM jAnatA hai, jaise kAnaparyaMta laMbe nirmala netravAlA bhI puruSa, aMdhakArameM binA dIpakake, nahIM dekhatA hai. caumAse bAda, yahAM saMvat 1948 magasara vadi paMcamIke dina, gujarAta deza meM zahera ahamadAbAdake pAsa valAda nAmA gAmake rahenevAle DAhyAbhAIko dIkSA dInI; aura " zrI vivake vijayajI" nAma sthApana karake,usahI dina jIreke zrAvakoMkI nUtana jina maMdirakI pratiSThA karAnekI vinatI maMjUra karake, paTTIse vihAra kiyA, aura jIrA gAmameM padhAre. . baDaudese pUrvokta zrAvaka Aye, tathA bharuca nivAsI zeTha "anUpacaMda malUkacaMda" saparivAra, nUtana sphATika ratnake jinabiMbakI aMjanazilAkA (maMtrapUrvaka saMskAra) karAne ke vAste, Aye. aura bhI deza dezAvaroMke bahuta loka Aye. saMvat 1948 mArgazIrSa mudi ekAdazI (mauna ekAdazI parva) ke dina, vidhi pUrvaka nUtana biMbako aMjana karake, "zrI ciMtAmaNi pArzvanAthajI". ko navIna jina maMdira meM gaddI Upara padharAye. nirvighnatAse mahotsava pUrNa honeke bAda, jIrAse vihAra karake nIkodara, jAlaMdhara, hokara zahera huzIArapurameM padhAre. kyoMki, yahAMke rahanevAle parama upakArI zeTha lAlA gujjaramallajIne navIna jina maMdira, banAyAthA. tisakI pratiSThA karAnekA muhUrta, sAdhanA thA. yahAM bhI pUrvokta baDaudevAle gRhasthahI Aye the. saMvata 1948 mAgha sudi paMcamI (vasaMta paMcamI) ke dina, nirvighnatApUrvaka "zrI vAsupUjya svAmI ko gaddI Upara sthApana kare bAda, AsapAsake gAmoMme kitanAka samaya vyatIta karake +jIrAke zrAvakoMkA AnaMda yaha stutiseM jAhira hotAhai. (paMjAbI-hiMdI bhASAmeM ) calo jI mahArAja Ae pyAre, mAta rUpadevI jAe // aNclo|| bhAgya unode teja bhae jaba, sUri padavI pAi // nagara paTTImeM kiyA caumAsA, loka savI tara jAi / ca0 // 1 // munI igyAraha (11) saMga unoMde, ekase eka savAe / maherabAna jaba hoe savIjI, jIre nagara uTha dhAe || ca0 // 2 // sunI bAta jaba saba sevakane, manameM khuzI manAI // lage zaherameM bAje bajana, dhvajA nizAna sajAe // ca0 // 3 // dhUmadhAmase jalai lainako, mahimA kahI na jaae| eka dUsarA cale agADI, AgehI kadama uThAe // caH // 4 // tIna kozapara mile sabI jA, caraNI sIsa namAe / sIsa uThAke darzana pAe, dhanya rUpadevI jAe // ca0 // 5 // sabI saMgha hokara AnaMdI, tarapha zaharadI Ae // nagara bica paravezahI kInA, Ana baiThaka utarAe // ca 0 // 6 // cauMkI Upara AnahIM baiThe, maMgalika Akha sunAe / bharI sabhAmeM dInAnAtha aura, khuzIrAma guNa gAe // ca0 // 7 // 10 For Private And Personal Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir (74) saMvat 1949 kA caumAsA, zahera " huzIArapura" meM jA kiyA. caumAsAmeM zrI mAnavijayopAdhyAya viracita "dharma saMgraha," tathA zrI saMghatilakasUri viracita "tattva kaumudI? nAmA samyaktva saptatikA vRtti, vAMcate rahe. caumAse bAda jaMbU zaherake najadIka meM rahanevAle brAhmaNake putra "karmacaMda" aura baDaudeke rahanevAle zrAvaka"lalubhAI'ko dIkSA dInI,jinake nAma, anukramase "kapUravijayajI" aura "lAbhavijayajI rakhe. bAda huzIArapurase vihAra karake zrImahijAyanaMdasUri (AtmArAmajI) mahArAja, jAlaMdhara hokara "verovAla " padhAre. yahAM zrI mahArAjajI sAhibako muMbAIkI "dhI jaina esosIezana opha inDiyA kI mAraphata, cIkAgo ( amerikA) kA patra milA. tisameM cIkAgomeM honevAle vizva pradarzanake vakhata deza paradezake dharmaguruoMkA jo baDA melA (samAja-The World's Parliament of Religcons.) honevAlA thA. tisameM padhAranekA AmaMtraNa karanemeM AyAthA, aura sabasIDiyarI kamITike membara mukarara kie gaethe. paraMtu apanI sAdhuvRttiko khalala hove isavAste vahAM nahIM jA sakaneseM, zrI mahArAjajI sAhibane, cIkAgoke patrakI nakala aura cIkAgovAlekI mAMgaNI mujaba apanA saMkSepase jIvana vRttAnta, tathA phoTo (chabi) vagairaha, muMbaI zrIsaMghako bhejavA diye. jisameM muMbaIke zrIsaMghane eka sabhA karake " mi0 vIracaMda rAghavajI gAMdhI, bI. e." (phoTo dekho) ko jaina dharmakA pratinidhi karake, cIkAgo bhejanekA TharAva kiyA. isa vakhata mahArAja zrIkA mukAma, verovAlase jhaMDIAle hokara zahera " amRtasara meM huA thA. vahAM mi0 vIracaMda rAghavajIne Akara, zrImahArAjajI sAhibako prArthanA karI ki, " mujako cIkAgo jAneke vAste zrIsaMghane pharamAyA hai, isavAste maiM zrIsaMghakI AjJAko masta kopari dhAraNa karake, ApakI sahAyatAse cIkAgo jAneko taiyAra huAhUM, Apa kRpA karake mujako madada tarIke thoDAsA jainadharmasaMbaMdhI byAna, likhadeveM." isa prArthanAko svIkAra karake, zrImahArAjajI sAhibane, eka mahine taka parizrama uThAkara, eka likhANa (nibaMdha) taiyAra karadiyA. __ amRtasarase vihAra karake zrImahArAjajI sAhiba, jhaMDIAlAmeM padhAre; aura saMvat 1950 yaha nibaMdha cIkAgo praznottara ke nAmase graMthake AkArameM chapa rahAhai. dharmasamAjakI 17 dInakI kAraravAI aura bhASaNakA jo hAla pustakahArA cIkAgomeM chapAhai, jisameM mahArAjajI zrIkI tasabIra rakhI gaI hai aura usake nIce isa mAphaka lekha hai. an has so peculiarly identified himself with the interests of the Jain Community as " Muni Atmaramji." He is one of the noble band sworn from the day of initiatiou to the end of life to work day and night for the high mission they have undertaken. He is the high priest of the Jain Community and is recognized as the highest living " Authority" on Jain religion and literature by oriental scholars." ___ bhAvArthaH-jaisI vizeSatAse munI AtmArAmanIne apane Apako jainadharmameM saMyukta vA lIna kiyA hai aise kisI mAhAtmAne nahIM kiyA hai. saMyama grahaNa karaneke dinase jIvana paryaMta jina prazasta mahAzayoMne svIkRta zreSTha dharma ahorAtra rata vA sahodyoga rahanekA nizcaya vA niyama kiyA hai unameMseM yaha munirAja hai. jainadharmake Apa paramAcArya haiM, tathA prAcya vA paurastya vidvAna jainamata aura jainazAstroMke saMbaMdha vidyamAna janoMmeM sabase uttama pramANa isa maharSiko mAnate haiM. For Private And Personal Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir (75) kA caumAsA, vahAM kiyA. caumAsemeM "sUyagaDAMga sUtra vRtti," aura " vAsupUjya svAmI carita" vAMcate rahe. isa caumAsemeM zrAvakoMke Agrahase " mAtrapUjA" banAI. caumAse bAda bhI yahAM jAnuoMke (dhuMTaNoMke) daradase, kitanAka samaya rahanA paDA.tisa samayameM nUtana dIkSita sAdhuoMkobRhad yogodahana karAyA, aura paTTImeM jAke chedopasthApanIya cAritrakA saMskAra diyA. bAda paTTIseM vihAra karake jIrAmeM padhAre. aura saMvat 1951 kA caumAsA, vahAM kiyA. isI caumAsemeM, "tasvanirNaya prAsAda" nAmA graMtha pUrNa kiyA, jo graMtha, isa samaya asmadAdikoMke dRSTigocara ho ra. hAhai; aura jisa graMthako hAtha meM lekara, graMthakartAke jIvana caritAmRtakA pAna kara rahe haiM. isa graMthakI samApti anaMtara zrImahArAjajI sAhibane, "mahAbhArata" kA AyopAMta svAdhyAya karA. "RgvedAdi cAroM vedoM kA, tathA"brAhmaNa bhAga" jitane chapehue mile tina sarvakA svAdhyAya to, zrImahArAjajIne prathamaseMhI karAthA. svamata (jainamata) vinA anya mata matAMtaroMkA bhI, zrImahArAjajI sAhibako pUrNa jJAna thA. jo inake banAye "jainatattvAdarza," "ajJAna timira bhAskara," aura " tattvanirNaya prAsAda" vagairaha graMthoMke dekhaneseM, sApha sApha mAlUma hotAhai. mahAbhAratakA svAdhyAya kiye bAda, purANoM kA svAdhyAya bhI anukramasa karA. jIreke caumAsese pahile joremeM aisA adbhuta banAva banA ki, jisameM paMjAba dezake zrAvakoMko atIva AnaMdAmRtakA snAna huA. kyoMki, isa paMjAba dezameM Ajataka koI bhI yathArtha sanAtana jainadharmakI vRttivAlI "sAdhvI " na thI. so deza mAravADa zahera "bIkAnera" se, sAdhI zrI "caMdanazrIjI," aura "chaganazrIjI,1 vihAra karake raste meM aneka prakArake kaSTa sahana karake jIrAmeM padhArI. aura zrImadvijayAnaMdasUrIzvarajIke darzanAmRtake snAnase, mArgakA sarva parizrama bhUlAyake, paMjAbake zrAvikA saMghako atIva sahAyaka huIM. inake sAtha eka bAI bIkAnerase dIkSA lenekevAste AI huI thI, tisako dIkSA dInI, aura " udyotazrIjI nAma rakhA. caumAsebAda jIrAse vihAra karake zrImahArAjajI sAhiba, paTTImeM padhAre. aura saMvat 1951 mAgha sudi trayodazIke dina, gujarAta dezase Aye huye sphATika jinabiMba, aura paMjAba dezake zrAvakoMke kitaneka nUtana jinabiMba milAke (50) jinabiMbakI, aMjanazilAkA karI. tathA navIna jina maMdirameM "zrI manamohana pArzvanAthajI" ko sthApana kiye. isa pUrvokta kriyA karAne vAste bhI, vehI zrAvaka Aye the. pratiSThA mahotsava pUrNa hone ke bAda, vihAra karake lAhora tarapha padhAranekA irAdA, zrImahArAjajI sAhibakA thA. paraMtu zahera aMbAlAke zrAvaka nAnakacaMda, vasaMtAmalla, uddamamalla, kapUracaMda, bhAnAmalla, gaMgArAma, vagairaha pratiSThA mahotsavapara Aye the. unoMne vinatI karI ki, "mahArAjajI sAhiba ! hamAre zaherameM ApakI kRpAse jina maMdira taiyAra hogayA hai. so kRpAnAtha ! kRpA karake Apa zahera aMbAlAmeM padhAro, aura pratiSThA karake hamAre manoratha pUrNa karo. hamArI yahI abhilASA hai ki, hamAre jIte jIte pratiSThA ho jAye, kAlakA koI bharosA nahIM, khabara nahIM kalako kyA hogA ? isa vAste hama anAthoMkI prArthanA jarura aMgIkAra karake, hamako sanAtha karane cAhiye." yaha sunakara zrImahArAjajI sAhibane pUrvokta vicAra badalake, zahera aMbAlAke tarapha vihAra kara diyA. aura anukrame zahera aMbAlAmeM padhAre. yahAM junAgaDhake " DAkTara tribhovanadAsamotIcaMda zAha, ela. ema."ne Ake, zrImahArAjajIkI dUsarI AMkhakA motIyA nikAlA thA. isa hetuse saMvat 1952 ke caumAsemeM zrI mahArAjajI sAhiba vyAkhyAna nahIM karate the. paryuSaNa parvake For Private And Personal Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir (76) lagabhaga, mi0 vIracaMda gAMdhI cIkAgose Ake, yahAM zrImahArAjajI sAhibako mile, aura apanI kAraravAI, sunAI. sunake zrImahArAjajI sAhibako itanA harSa prakarSa huA,jo likhaneseM bAhirahai. caumAse bAda bhI kitanAka samaya zahera aMbAlAmeMhI rahe. kyoMki, saMvat 1952 kA magasara sudi pUrNimAko, "zrIsupArzvanAtha" saptama tIrthaMkarakI jina pratimAko nUtana jina maMdirameM sthApana karanekA muhUrta thA. tisa muhUrtapara vahAMke zrAvakoMne apUrvahI racanA karIthI. jo samagra umarameM bhI dekhanemeM nahIM AI thI. eka sAkSAt devalokakA namunA banA diyAthA. dUra dUrase yAvat deza gujarAta-mehasANAse cAMdIkA ratha vagairaha asabAba, maMgavAyAthA. nirvighnapaNeseM vidhipUrvaka pUrvokta muhUrta sAdhake, zrI sUrimahArAja, ludhIyAnA zaherameM Aye. inake zubhAgamanaseM AnaMdita hokara zrAvaka samudAyane, kisI sAMsArika kAryake sababase apanI jJAti (birAdarI)meM kitanehI varSoMse jo jhagaDA paDAthA, so salAha saMpa karake dUra kara diyA. aura "zrI kalikuMDapArzvanAtha 7 (jisake sAthakI do mUrti, deza gujarAtameM bhAvanagarake pAsa varateja gAmameM, zrIsaMbhavanAtha ke jina mandirameM, dekhane meM AtI hai. ) kA jina mandira banavAnA prAraMbha kiyA. isa jina mAndarake prAraMbhameM agratA, rAmadattAmalla kSatrIya, jisako zrImahArAjajI sAhibane jainadharmAnurAgI banAyAhai, tisakI hai. kyoMki, isane apanI do dukAneM, zrI jina mandira banAne ke vAste prathama dI. tadanantara lAlA gopImallake putra,khuzIrAma vagairahane apanI do dukAneM dI.bAda sakala zrIsaMghane madada dekara, zrIjinamandira banAnA surU karadiyA. yahAM bahuta anyamati loka bhI, vyAkhyAnameM Atethe.kyoMki, isa paMjAba dezameM prAyaHitanA pakSapAta nahIMhai. kiMtu mata matAMtaroMkA jora honese, hara eka matavAleke pAsa, haraeka matavAlA prAyaH caracA vArtA karaneke vAste AtA jAtA hai.isa samaya jitanI matamatAntaroMkI pracolanA, deza paMjAbameM hai, anya sthAnomeM nahIM hogI. zrI mahArAjajI sAhibakI zAMta mUrtiko dekha,aura haraeka bAtakA pUrA pUrA dilako zAMti karanevAlA javAba sunake, aura apUrva jJAnAmRtakA svAda cakhake, zahera ludhIAneke loka bahuta mohita hogaye, aura caumAsekI prArthanA karane lage. zrI mAharAjajI sAhibake manameM bhI, prArthanA maMjUra karane kI salAha hogaI. paraMtu isa avasarameM, jillA syAlakoTa gAma sanakhatareke rahanevAle zrAvaka, gopInAtha, anantarAma, premacaMda, tArAcaMda khaNDeravAla bhAvaDekI vinatI AI ki, " mahArAjajI sAhiba ! Apane zahera aMbAlAmeM, bhAI anantarAmako pharamAyAthA ki, 'yadi mandirakA kAma taiyAra hogayA hove, aura pratiSThA karAnekA i. rAdA hove to, saMvat 1953 kA vaizAkha sudi pUrNimAkA muhUrta AtAhai.' taba anantarAmane kahAthA ki, 'maiM ghara jAkara saba bhAiyoMse salAha karake Apako javAba likhavA deUMgA. aura maiM to parama rAjIhUM ki, dharmakA kArya jaladI ho jAnA acchA hai, so mahArAjajI sAhiba ! hama anantarAmakA kahA sunakara, paramAnandako prApta huve haiM. hamAre bhAgyameM aisA dina A jAve to,aura kyA cAhiye? hamako Apa sAhibakA hukama maMjUra hai, ApakA pharamAyA muhUrta hamako mAnyahai, parantu Apa jAnate haiM ki hamaloka anajAna haiM. kyA karanA, aura kyA nahIM hama kuccha jAnate nahIM hai. itanA to, hamako yakina haihI ki, Apa pratApI mahArAjake prabhAvase, hamarA sarva kArya sAnanda samApta ho jAyagA. tathApi hama, pAmara sevaka, Apake caraNoM meM sIsa rakhake, prArthanA For Private And Personal Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir (77) karate haiM ki, Apa dayA karake pratiSThA ke dinoMse mahinA do mahine pahilehI, yahAM (sanakhatarA ) padhAroge, jisase hamako zAMti ho jAvegI. " isa vinatIko hRdaya meM dhAraNa karake zrI mahArAjajI sAhiba ludhI Ane se vihAra karake phagavADA, jAlaMdhara, jhaMDI AlA, amRtasara, hokara nArovAlameM padhAre. yahAM anumAna paMdarA dina rahakara pratiSThA ke sababa se zrI sUrimahArAja, "sanakhatare "padhAre; jahAM alaukika jaina maMdira, dekhake atyAnaMda huA. maMdira ke sopAna (uDI) caDhate huye, zrI mahArAjajI sAhiba apane ziSya " vallabha vijaya" se kahane lage ki, "are vallabha ! kyA zatruMjaya Upara caDhate haiM ?" isa vakhata zatruMjayake yAda AnekA hetu yahI hai ki, vo maMdira zatruMjaya tIrtha Upara mUla nAyaka zrI RSabhadeva bhagavAnkI TuMkakA jaisA nakazA hai, vaisIhI Dhaba para banA huAhai. ahA ! vRddhokeM, aura phira mahAtmAoMke, jisameM bhI aise guNasamudra mahAtmA ki, jisake guNoM kA varNana karanA muzkila hai, aise mahAtmA ke mukhAviMda se pUrvokta vacana vAsanA anAyAsahI, aisI nikalI ke, jisane sanakhatareke maMdirako vAsita kara diyA. arthAt usa samaya vo maMdira, sAkSAt zatruMjaya kAhI anubhava dene lagA. kyoMki, zrI mahArAjajI sAhiba ke padhArane se, sanakhatarAke zrAvaka samudAya ne, deza paradeza pratiSThA mahotsava saMbaMdhI AmaMtraNa patra bheje. jisako vAMcake kapaDavaMjakA zrAvaka zAha zaMkaralAla vIracaMda aura ahamadAvAdakA zrAvaka ThakoradAsa, navIna jinabiMbako aMjanazilAkA karAne ke vAste leke sanakhatare pahuMce, inako utArA de rahe the, itanemeMhI, muMbaIseM " zeTha talakacaMda mANekacaMda je. pI. " ke bheje maNilAla, aura chaganalAla navIna jinabiMbako aMjanazilAkA karAne vAste lekara A. jinake sAtha zatruMjaya tIrtha Uparase zeTha motIzAha ke kArakhAnese navIna jinabiMbako aMjanazilAkA vAste lekara, mAlI, maMdirakA pUjArI, AyAthA. tathA baDaudevAle, "gokalabhAI dullabhadAsa " aura chANIvAle "nagInadAsa garabaDadAsa," pratiSThAkI kriyA karAne vAste Aye the; ve bhI, ' 'baDodA, " " ahamadAvAda, " " mehasANA, " "chANI," "varateja," "jayapura" "dIllI," are zaharoM zrAvaka ke banavAe ratnamaya, aura pASANamaya, jinabiMba, le Aye the. aivaM paunedosoM ( 175 ) jinabiMba aMjanazilAkAke vAste, sanakhatareke maMdirameM tIna vedikA Upara sthApana kiye gaye. jisameM mUlanAyakajI, zrI RSabhadevajI, sthApana kiye gaye the. isa vakhata zatrujaya tIrtha siddhaghakA anubhava, dekhanevAleko horahA thA. zrIsUri mahArAjajIkI nigA nIce, zrIvarddhamAna sUrivirAceta AcAra dinakara graMthake anusAra pUrvokta zrAvaka sakala kriyA karAte rahe. lagnakA samaya prApta hue, zrIsUri mahArAjane, " zrI dharmanAtha svAmI" ko, nUtana maMdira meM gaddI Upara sthApana karake, mUlanAyaka zrI " RSabhadevajI " vagairaha nUtana jinabiMbako, vidhi pUrvaka aMjana kiyA. ina aMjana kiye navIna jinabiMba meMseM kitaneka to, zrIzatruMjaya tIrtha Upara, kapaDavaMjavAlI zeANI mANeka bAIkA banavAe navIna jina maMdira meM sthApana kiye gaye. mI0 talakacaMda mANekacaM - dane, surata meM jina maMdira banAya ke sthApana kiye. evaM apane apane zahera meM, jinabiMba banavAne vAloMne, zrI jina maMdira meM sthApana kiye. motIzAha zeThavAle jinabiMba, zatruMjaya tIrtha Upara, motIzAhakI TuMka sthApana kiye gaye. eka mUrtti lAjavarda ratnakI, zrI nemanAtha svAmIkI, aMjanazilAkA, aura pratiSThA mahotsavake yAda karane ke vAste, sanakhatareke maMdira meM sthApana kI gaI. aise vaizAkha sudi pUrNimA, somavAra, svAti nakSatra, raviyoga, tathA siddhayogAdi, zubha dinameM For Private And Personal Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir (78) aMjanazilAkA aura zrIdharmanAtha svAmIkI pratiSThA karake baDe AnaMdako prApta hue. aura jeTha vadi chaThako, sanakhatarAse gujarAMvAleke zrAvakoMkI vinatI mAnya karake, vihAra karake, "kilAzobhA sIMghakA" hokara, zahera "pazarUra" meM padhAre. vahAM, prathama pAMca sAta dina rahanekA irAdA thA; paraMtu sanAtana jainadharmAnurAgIke abhAvase, uzna jalake na milaneseM jisa dina gaye, usahI dina a. numAna cAra baje vihAra karadiyA. isa vakhata nagarake kSatrIya brAhmaNa vagairaha lokoMne, vahAMke rahIsa DhuMDhakamatAnusArI bhAvaDoMkA, bahuta tiraskAra kiyA. jisase kaI bhAvaDe lAcAra hokara, aura kitaneka aMtaraMga zraddhAvAle, apane bApadAdAke DaraseM prakaTapaNe kAraravAI nahIM karanevAle, Akara bahuta vinatI karake kahane lage ki, "mahArAjajI sAhiba ! hamArA gunhA mApha kIjiye; Ageko aisA kAma nahIM hogA." paraMtu kAlake jorase, usa vakhata, ina mahAtmAke manameM, bilakula karuNA nahIM AI. hAya ! kAla kaisA niSkaruNa hai ki, jo apane Aneke samayameM, karuNAsAgarako bhI niSkaruNa, karadetAhai ! pazarurase vihAra karake chacharAMvAlI, satarAha, serAMvAlI, hokara vaDAlA gAmameM padhAre. tahAM rA. trike pichale praharameM, dama (zvAsa) caDhanA surU hogayA. isa zvAsa rogane itanA jora ekadama kara* diyAke, kadama bharanA bhI, muzkala hogayA. tathApi isa rogako, zrImahArAjajI sAhivane, kuccha nahIM ginA; manobalase calate rahe. paraMtu zarIrane, javAba de diyA. isavAste vaDAlese gujarAMvAlekA eka dinakA rastA bhI, tIna dinameM samApta kiyA, aura jeTha sudi dUjake roja bar3I dhUmadhAmase zrAvaka lokoMne nagarameM praveza karAyake zrImahArAjajI sAhibako upAzrayameM utAre. solA (16) varSa pIche zrImahArAjajI sAhibakA Agamana, isa zaherameM honeseM lokoMko baDAhI utsAha prApta huA thA. kitanehI jijJAsu, caracA vArtA karate rahe. pUrvokta rogakI cikitsA karAneke vAste, anya sAdhuoMne kahA. paraMtu kAlakI prabalatAseM, cikitsA karAneko mAnya nahIM kiyA. itanAhI nahIM, balaki sAdhuoMse kahane lage ki, "aise thoDe thoDe roga pIche kyA davAI karAnI ? " sAdhuoMne bhI "vinAzakAle viparIta buddhiH" isa kahAvata mujaba, zrImahArAjajIkA kahA, jo isa vakhata mAnya nahIM karane yogya thA vo bhI mAnya karaliyA, jisakA phala thoDehI dinoMmeM,sAdhu aura zrAvakoMko milagayA. arthAt saMvat 1953 jeTha sudi saptamI maMgalavArakI rAtri ko, pratikramaNa karake, apanA nitya niyama saMthArA pauruzI vagairaha kRtya karake so gaye. anumAna rAtriko bArA baje nIMda khulagaI, aura dama ulaTa gayA. dizAkI hAjata honese dizA phirake zuci karake, Asana Upara baiThe hue, "ahaMn ! arhan : arhan ! 7 aise tIna verI mukhase uccAraNa karake, "lo bhAI, aba hama calate haiM, aura sabako khamAte haiM. aisA kahake, punaH "arhan" zabda uccAraNa karate hue, aMtardhyAna hogaye. isa vakhata sAdhu zrAvakoMko jo duHkha paidA huA, vANIke agocara hai. isa duHkhako sahana na karake, caMdramA bhI,mAnu apanI cAMdanIko saMkocake, aha. zya hogayA hove aise asta hogayA! aura ajJAna rUpa bhAva aMdhArA, aba jJAna sUrya ke asta hone se prakaTa hogayA, aisA mAluma karaneko, dravya aMdhArA, hogayA. durjanake hRdayavat kAlI rAtriko jisa vakhat mahArAjakA svargavAsa huvAthA, usavakhata aSTamI pahilesehI laga cUkIthI, Isa liye kAlatithi jeTha sudi aSTamI gInIgaI. For Private And Personal Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir (79) dekhake, saba sevakoM ke mukhakA teja, uDagayA. kisIkA jora nahIM calA. kaI sevaka jana, sneha vivhala hoke, kahane lage, "mahArAja ! Apane itanI zIghratA kyoM karI" ? koI kahatA hai, " re ! duSTa ! kAla ! aise upakArI puruSakA nAza karate huai, terA nAza kyoM nahIM huA?" koI kahatA hai, "mahArAja sAhibane, apanA vacana satya karaliyA. kyoMki, jaba kabhI kisI jagepara, gujarAMvAle ke zrAvaka vinatI karate the to, unako yahI javAba dete the ki, 'bhAI kyoM ciMtA karate ho ? aMta meM hamane bAbAjI ke kSetra gujarAMvAle meM baiThanA hai'. yathA-he jI tuma sunIyojI Atama rAma, sevaka sAra lIjojI // aMcalI // AtamarAma AnaMdake dAtA, tuma bina kauna bhavodadhi trAtA // hUM anAtha zaraNa tuma Ayo, aba mohe hAtha dIjojI // he0 // 1 // tuma bina sAdhu sabhA navi sohe, rayaNIkara vina rayaNI khohe // jaise taraNi vinA dina dipe, nizcaya dhAra lIjojI // he0 // 2 // dina dina kahate jJAna paDhAUM, cUpa rahe tuja laDDu deUM // jaise mAya bAlaka patayAve, tima tume kAhe kI jojI // he0 // 3 // dina anAtha hu~ cero tero, dhyAna dharUM huM niza dina tero // abato kA karo guru mero, mohe dIdAra dIjojI // he0 // 4 // karo sahaja bhavadadhi tAro, sevaka janako pAra utAro // bArabAra vinatI yaha morI, vallabha tAra dIjojI // he0 // 5 // ityAdi aneka saMkalpa vikalpa karate hue, Adhi rAtri Adhe juga samAna hogaI. prAtaHkAla hone se, zahera meM hAhAkAra ho rahA. hiMduseM leke musalamAna paryaMta koIkahI nirbhAgya zahara meM rahagaya hogA ki, jisane usa aMta avasthAkA darzana, nahIM pAyA hogA! jo dekhatA rahA, mukhaseM yahI zabda nikAlatA rahA ki, "ina mahAtmAne to samAdhi dhAraNa karI hai, inako kAla karagaye, kauna kahatA hai ?" yaha vakhatahI aisA thA; aisA teja zarIra Upara chAyAthA, dekhanevAleko eka daphA to bhramahI paDajAtA thA. skUla ke mAstara chuTI hone ke sababase pichalI mulAkAta se milaneko, aura bAtacita karaneko Ate the, rastemeM sunake hairAna hokara kahane lage ki, "kyA kisI duzmanane yaha bAta uDAI hai ? kyoMki, kala zAmake vakhata, hama mahAtmA ke darzana karake, aura matamatAMtaroM saMbaMdhI vAtacita karake, Aja AnekA karAra karagaye the. rAta rAta meM kyA patthara paDagayA ?" Anake dekhe to satyahI thA. darzana karake kahane lage, " mahAtmAjI Apa hamase dagA karagaye ! hamato Apase, bahuta kucha pUchake dharma saMbaMdhI nirNaya karanA cAhate the. Apane yaha kyA kAma kiyA ? kyA hamArehI maMda bhAgyane jora diyA, jo Apa hamako bhUlA gaye ?" vagairaha jitane mukha, utanI hI bAteM hotI rahI. paraMtu saba, ujADameM rudana karane tulya thA. kyoMki, kitanAhI viralApa kareM, kuccha bhI banatA nahIM hai. kAla mahA balI hai. baDe 2 tIrthaMkara, cakravartI, vAsudeva, kisIko bhI kAlane chor3e nahIM hai. For Private And Personal Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir (80) rAto rAta dezAvaroMmeM tAradvArA pUrvokta vajraghAtake samAcAra, pahuMca gaye. paraMtu yaha avicArita samAcAra, sevakajanoMko satya bhAna nahIM huA. yahI manameM AyA ki, "kisI deSIne hamAre hRdayako duHkhAneke vAste, yaha khoTI vArtA, phailAI hai. kyoMki, prathama bhI do vakhata devI lokoMne aisI khoTI vArtA phailAi thI." punaH gujarAMvAle tAra bhejake khabara maMgavAI ki " yaha kyA bAta hai ?' badalekA jabAba pahuMcagayA ki, "kyA bAta pUchate ho ? aMdhakAra ho gayA. jJAna sUrya asta ho gayA." prAtaHkAla hotehI lAhora, amRtasara, jAlaMdhara, jhaMDIyAlA, huzIArapura, ludhIAnA, aMbAlA, jIrA, koTalA, vagairaha zaharoMke zrAvaka samudAya nisteja hokara, Ane laga gaye. nirAnaMda hokara, azrujalakI varSAseM bAhyatApako zAMta karate huye, aura aMtaraMga tApako teja karate huye, caMdanakI citAmeM sthApana karake mahAtmAke zarIrakA agni saMskAra, bahuta dhUmadhAmase kiyA. usa vakhatake citArakA svarUpa yaha gAyanase mAluma hogA. satagurujI mere de gaye Aja didAra svAmIjI mere, de gaye Aja didAra zrI zrI AtamarAma sUrIzvara, vijayA naMda sukhakAra svAmIjI // aMcali // guru hoe nirvAna, saMgha ho gayA hairAna, TUTa gayA mana mAna, jJAna dhyAna kaise AvegA; aba upajIyA zoka apAra, svAmIjI0 // 1 // ye gaMbhIra dhuni vAnI, jinarAjakI vakhAnI, gururAjakI sunAnI, aise kauna sunAvegA; aba kisakA mujhe AdhAra // svAmIjI 0 // 2 // dhanya dhanya sUrirAja, hoye jainake jahAja, bahu sudhAre dharma kAja, aba kauna DaMkA lAvegA; zrI guNa jJAna apAra // svAmIjI0 // 3 // muni sArthavAha pyAre, jIva lAkhohI sudhAre, caMda darzanI didAre, nahIM sohI pachatAvegA; aba hogai hAhAkAra // svAmIjI0 // 4 // jaise sUraja ujAre, matamithyAta nivAre, aMdhakAra miTe sAre, kauna cAMdanA dikhAvegA; dAsa khuzI kaise dhAra // svAmIjI0 // 5 // For Private And Personal Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendral www.kobatirth.org (81) // gajala // ( cAla rAsadhArIyoMkI ) jahAM vrajarAja kala pAve, caloM sakhI Aja bAvanameM- yaha dezIbinA gururAja ke dekhe, merA dila bekarArI hai // aMcali // // bahirlApikA // AnaMda karate jagata janako, vayaNa sata sata sunA karake - vinA0 // 1 // tanu tasa zAMta hoyA hai, pAyA jine darza A karake - vinA* // 2 // mAno sura sUri Aye the, bhuvi nara deha ghara karake - vinA0 // 3 // rAjA aru raMka sama ginate, nijAtama rUpa sama karake - vinA0 // 4 // mahA upakAra jaga karate, tanu phanAha samajha karake - vinA0 // 5 // jIyA vallabha cAhatA hai, namana kara pAMva parakarake - binA 0 // 6 // ityAdi guNAnuvAda karate huye saba loka ekatra hokara zrImahArAjajI sAhibakI sadA yAdagArI kAyama rakhaneke vAste, dravya saMgraha karake, stUpa ( samAdhi ) banAne kA nizvaya karake, nirAnaMda hokara apane apane sthAnoMpara cale gaye. * Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir jisa vakhata zrI mahArAjajI sAhibakA svargavAsakA samAcAra nagarameM phailagayA, usahI bakhata kisI pratipakSIne pUrvalA vaira lenekA irAdA karake kisIko syAlakoTa bhejake, gujarAMvAle ke "DIpyuTI kamiznara" ko kalpita nAmase tAra dilavAyA ki, "sAdhu AtmArAmakA mRtyu jaheraseM huvA mAlUma hotA hai. aura idhara Apa ve pratipakSI, zrI mahArAjajI sAhibajIke sevakoMse mAnake kahane lage ki, " yadyapi hamArA tumArA anuSThAna milatA nahIM hai, tathApi zrI AtmArAmajI jaina sAdhu kahAte the, tuma hama donoMhI jainI kahAtehaiM; inakA maranA kyA vAraMvAra honA hai ? tathA pichalI avasthAkA hamArA bhI kucchaka haka hai, isa vAste inake isa nirvANa mahotsava meM hama bhI, bhAga leveMge. taba zrImahArAjajI sAhibake sevakoMne, unakI vakratA, aura khalatA binA samajhe, sarala svabhAvaseM unakA kahanA maMjUra kara liyA. paraMtu yaha nahIM vicArA ki, yadyapi isa vakhata yaha hamAre sajjana hokara Aye haiM, tathApi vAstavikameM to yaha durjanahI hai. isa vAste sarpakI taraha inakA vizvAsa karanA, duHkhadAyI hai. yataH - dojIho kuDilaga, parachiDagavesaNikkata liccho| kassa na dujjaNaloo, hoi bhuyaMguvva bhayaheU // 1 // uvayAreNa na thippa na paricaeNa na pimmabhAveNa / kui khalo pravayA, khIrA iposiya hivva // 2 // * gujarAMvAle gAma bahAra bar3A bhArI stUpa ( chatrI ) bana gaI hai. lokoMko niyama hai. 11 For Private And Personal jisake darzanakA sarva jAtike bahuta Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org ( 82 ) bhAvArtha:- jaise sarpako do jubAna hotI hai, aise dujIbhA arthAt cugalakhora, sarpa kI taraha kuTila vAMkI gativAlA, arthAt kahanA kuccha, aura karanA kuccha; tathA jaise sarpa para ke chidra (khuDa - bila) Dhane meM rakta hotA hai, taise yaha durjana parake chidra, arthAt avaguNa DhuMDhane meM rakta hotA hai, aise pUrvokta vizeSaNoM viziSTa durjana puruSa sarpakI taraha, kisako bhayakA hetu kAraNa nahIM hai ? apitu sabakohI hai. Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tathA durjana puruSa upakAra karanese, paricaya karanese, snehabhAvase, kisI prakArase bhI vaza nahIM hotA hai. kiMtu avasara pAkara, apakAra karanemeM kasara nahIM rakhatA hai, dUdhase poSe sarpa kI taraha. paraMtu ve kyA kare ? jaba bhAgya vakra hove to, kitanAhI puruSArtha karo, saba niSphala hotA hai. yataH - kaivarttakarkasakaragrahaNacyutopi / jAle punarnipatitaH sapharo varAkaH // devAttato vigalito gilito bakena / vavidha vada kathaM puruSArthasiddhiH // 1 // bhAvArtha:- kisI eka kaivarca ( jhIvara ) ne, kaThora hAthoMseM maccha pakaDA, vo hAthase nikalake jAla meM paDagayA, daivayogaseM jAlameseM bhI nikalagayA to, tisako baka (bagalA) jAnavarane nigala liyA. (ravA liyA.) to aba kaho daivake vakra huve kyA puruSArtha siddhi hosakatI hai ? kadApi nahI. jaba bhAvakoMne una pratipakSIyoMkA kahanA maMjUra karaliyA taba ve bahuta khuza hokara ghUrtatA karake durjanavat, mitratA prakaTa karate hue. yataH - prAraMbhagurvI kSayiNI krameNa, tanvI purA vRddhimatI ca pazcAtaH dinasya pUrvArddhaparArddhabhinnA, cchAyeva maitrI khala sajjanAnAm // 1 // bhAvArtha:- durjanakI maitrI, dinake pUrvArddha bhAga samAna hotI hai, jaise dinake pUrvArddha bhAgameM chAyA, prathama bahuta hotI hai, aura pIche krama karake ghaTatI jAtI hai; aisehI durjanakI maitrI, prathama to atyaMta gAr3hI hotI hai, aura pIche kramakarake ghaTatI jAtI hai. aura sajjana puruSoMkI maitrI, dinake pichale bhAga samAna hotI hai, arthAt jaise dinake pichale bhAgakI chAyA, prathama thoDI hotI hai aura pIchese kramakarake baDhatI jAtI hai, aisehI sajjana puruSoMkI maitrI, thoDI hotI hai, aura pIchese makara ke bar3hatI jAtI hai. dhUrttatAse sarvakAryameM, ve loka, agramAmI hote cale jaba zrImahArAjajI sAhiba ke zarIra ke vimAnakI bahAra, vAste agni saMskArake le calethe. taba ve loka, apanI aMtaraMga pApakI preraNAse, raste meM bahuta ThikAne sajjana banake rokate rahe; tathApi kuccha nahIM banA. kyA billIke bhAgako chikkA TUTatA hai? jisakA punya teja hove, usako durjana kitanIhI cAlAkI kare, kuccha nahIM kara sakatA hai. daivayogase usa dina aMgrejoMkA koI tehadhArakA dina honese, tAra, rAtako nava baje AyA. jaba yahAM agnisaMskAra ho cukAthA. DipyuTI kamiznarane, vicAra nahIM kiyA ki yaha sAdhu kisa mata ke hai ? inakA AcAra vicAra kaisA hai ? DerAdhArI hai, vA ramate phakIra hai ? kauDI For Private And Personal Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir (83) paisA rakhatehaiM, vA nahIM ? vagairaha vicAra kiye vinAhI, polIsa kamiznarako baMdobasta vAste hukma bheja diyA. zrAvakoMne bArIsTara vagairaha bhI bulAyA thA. kamizrarane talAsa karake apanA nizcaya karaliyA. kuccha bhI nahIM banA. zrI mahArAjajI sAhibake sevaka jIta gaye. aura pratipakSIko lokokI taraphase gAliyAM tiraskArakA siropAva milatArahA! dezadezAvaroMmeM svargavAsakI khabara pahuMcatehI bajAra hATa baMdhakarake haDatAla paDI, hAhAkAra hogayA.hajAroM rupayoMkA dAna punyahuA.jagejage pUjA bhaNAI gaI, vagairaha hajAroM dharma kArya hue. isa tarAMha zrImahijayAnaMdasUri (zrIAramArAmajI) mahArAjakA jIvana carita, saMkSepase varNana kiyA. isase mAlUma hogA ki, ina mahAtmAne vidyAkI prApti, dharma zodhana aura jainadharmake uddhArake vAste, kitanA baDA parizrama uThAyA aura aMtameM kaisA jaya prApta kiyA thA. aise mahAtmA puruSoMko dhanya hai ! ina mahAtmAke upakArakI yAdagIrImeM, prAyaH haraeka ThikAne vidyAzAlA sthApana horahIhai; aura unake caraNa, tathA tinakI mUrtikI sthApanA hogaI hai aura bhI karanekI hilacAla horahIhai. paMjAba dezameM inake apUrva jayakI yahI nizAnIhe ki, amRtasara, jIrA, huzImArapura, paTTI, aMbAlA, sanakhatarA, koTalA, nIkodara, ludhiAnA,jAlaMdhara, jhaMDIyAlA,verovAla, jejo, ropaDa, kasUra, nArovAla, Adi kSetroMmeM zrIjina maMdira banagaye haiM. aura anya ThikAne bane jAte haiM. // iti zubham // veda baoNNAMke iMdabde nabhomAse site dale, pratipadAsare zukra, caritaM zrutisaukhyadam // 1 // nArovAlapure ramye, suvratajinamaMDite, caturmAsIsthitenedaM, vijayAnaMdasUrINAm // 2 // yadRSTaM yacchataM yaccA-nubhUtaM kila tanmayA, vallabhavijayAkhyena, bhASAyAM grathitaM mudA // 3 // iti tapagacchAcArya zrImahijayAnaMdasUri ziSya mahopAdhyAya zrImallakSmI vijaya ziSyopAdhyAya zrImaddharSa vijaya ziSya munivallabha vijaya viracitaM zrImahijayAnaMdasUri caritaM samAptaM // // zubhaM lekhaka pAThakayoriti / For Private And Personal Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muni zrI AtmArAmajIkA janmacaritameM pRSTha 34 dekho. munirAja zrIAtmArAmajIkA kurasInAmA (vaMzavRkSa ). khAnadAna kapUrakSatriyAn-gAma kalaza-tahasIla piMDadAdanakhAna-jillA jehalama-paMjAba. kapUra yaha koma paMjAbameM saba hiMduomeM prathama darajjekA hai. rAmacaMdra Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra mahokamacaMda bibArAma jasUrAma rAjArAma motIrAma rocIrAma For Private And Personal (2) www.kobatirth.org rAmacaMda divAnacaMda sUbAmalla kAlurAma rAmanArAyaNa devIdicA harirAma gurunArAyaNa devIdittA *gaNezadAsa / mahezadAsa prabhadayAla maMgalasena *megharAja haMsarAja sukharAja lakhUmalla gaNezacaMda - bUTAmalla matharAdAsa ye saba jIte haiM. Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir zrIAtmArAmajI gurudattasiMha Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 2012 GVOGLOGJIGXICOLOGNEGLIGVI GLOGLOGISEGNIGX39 GLOCNOGXOGXIXQ969GXGSIGLIOGXOXOXOCKOGXOXOGYOGLOGLOGIOCKOWOCOWOCNO CALORIGXVOCIOGXOGJOGVOG OGXOXOXOXOG.LOGSOGVOGNOGXOGSORXOXOXOGLOGO muni zrI vallabha vijayajI. janma saM0 1929. janma,-baDaudA : jJAti-zrImAlI ; pItA-dIpacaMda ; mAtA-inchAbAI. dIkSA, saM0 1944 meM rAdhaNapura. zrImanmahopAdhyAya zrI lakSmIvijayajIke ziSya - zrI harSavijayajIke ziSya. paMjAbameM inake upadezasa pastaka bhaMDAra, AtmAnaMda jaina patrikA, AtmAnaMda jaina pAThazAlA, pAI phaMDa AdikI sthApanA huI. paMjAvadeza tIrthastavanAvalI Adike kartA. isa graMthake saMzodhana kartA. ISGOOGIOGIOGIOGIOGIOGOGIOGOGXIGIOGIOGIOGIOG93 For Private And Personal Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 1132 11 || namaH zrI paramAtmane || atha tatvanirNayaprAsAda prArambhaH // atha zrImatta pagacchAcArya zrI zrI zrI 1008 zrImadvijayAnaMdasUrIzvara " AtmArAma " kRta zrI tatvanirNayaprAsAdanAmagraMthaprAraMbhaH / tatrAdau maMgalAcaraNam // prAkArestribhiruttamA suragaNaissaMsevitA sundarA sarvAGgairmaNikiGkiNIraNaraNajjhAGkArarAvairvarA || yasyAnanyatamA subhUmirabhavad vyAkhyAnakAle dhruvaM sa zrIdevajinezvarobhimatado bhUyAtsadA prANinAm // 1 // jIna prabhukI sabhA (subhUmi) nizcaya karake vyAkhyAna samayameM (rajata, kanaka, ratnake bane ) tIna koTa karake uttama, deva samudAyaseM saMsevita, sarvAgoMseM manohara, maNimaya ghuMgharUoMke raNaraNat jhaNakAra karake zreSTa, ora anupama hotI huI, aise zrI jinezvara deva prANioMko sadA vAMcchita phalake denevAle ho || 1 || ( 1. yaha zlokameM samuccaya rAga dvepAdi aMtaraMga zatruoMko jitanevAle zrI jinezvara devakI stuti hai. ) namitanamrasurAsura kinnara caraNapaGkajabodhidapAraMga // prathamatIrthakara pravizArada prabhava bhavyajanAya susaukhyadaH // 2 // namrIbhUta deva, asura, aura kinnara karake namaskAra kiye gaye haiM caraNakamala jinake, bodhabIja ( samakita - ratnatraya ) kI prAptike karAne For Private And Personal Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tatvanirNayaprAsAda. vAle, saMsArasamudrake pAraMgAmI, aura ati kuzala (pravizArada kevala jJAna, kevala darzana karake saMyukta) aise, he, prathama tIrthake karanevAle (zrI AdIzvara-RSabhadeva bhagavAn) bhavya jivoMkoM bhalA sukha denevAle ho||2|| (2. yaha zlokameM isa avasarpiNIke cauvIsa tIrthaMkaromeM prathama tIrthakara zrI yugAdi devakI stuti hai.) ye pUjitAssuragirau vividhaiH prakAraiH kSIrodasAgarajalairamarAsurezaiH // janmAbhiSekasamaye varabhaktiyuktai ste zrIjinAdhipatayo bhavikAn punantu // 3 // janmAbhiSeka samayameM, sumeru parvatapara utkRSTa bhaktivAna cAra jAtike (bhuvanapati, vANavyaMtara, jyotiSi, vaimAnika) deveMdroMne, kSIra samudrake jalaseM nAnA prakArakA pUjana kiyA, aise zrI jinAdhipati bhavya jIvoMko pavitra karo || 3 // (3. yaha zlokameM bAvIsa tIrthaMkarakI samuccaya stuti hai.) gatau rAgadveSau vividhagatisaMcArajanako mahAmallau duSTAvatizayabalo yasya balinaH // prabhordevAryasya pracuratarakarmArivikalaM namAmo devaM taM vibudhajanapUjAbhikalitam // 4 // jIna balavAna, deva pradhAna (cauvIsame tIrthaMkara zrI mahAvIra) prabhuke, nAnA prakArakI gatioMme (cAra gati, caurAsI lakSa jIvAjUna ) bhramaNa karAnevAle duSTa mahAmalla samAna atizaya balavAla rAga dveSa nAzako prApta hue, una baDe bhArI karma zatru karake rahita, aura devasamUha karake pUjita, zrI jinezvaradevako (zrI mahAvIra-varddhamAna svAmiko) hama namaskAra karate haiM // 4 // (4. yaha kAvyameM nikaTopakArI zAsananAyaka zrI mahAvIra, cauvIsame tIrthaMkarakI stuti va namaskAra hai.) majata, zrI jinaDa bhArI kamAna atizaya vAlI For Private And Personal Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir maGgalAcaraNam / ye no paNDitamAninaH zamadamasvAdhyAyacintAcitAH rAgAdigrahavaJcitA na munibhiH saMsevitA nityshH|| nAkaSTA viSayairmadaina muditA dhyAne sadA tatparAste zrImanmunipuGgavA gaNivarAH kurvantu no maGgalam // 5 // je pAMDityamada rahita, krodhAdiko zAMta karanemeM, iMdriyoMkA damana karanemeM, svAdhyAya dhyAna karane meM lIna, rAgAdi graha karake avaMcita, (nahI ThagAye huve,) muniyoM karake nitya saMsevita, viSayoM karake alipta, (pAMca iMdriyoMke tevIsa viSayoMse parAGmukha) aSTamada (jAtimada, kulamada, balamada, rupamada, tapamada, jJAnamada, lAbhamada, aizvaryamada,) rahita, aura dhyAnameM sadA tatpara haiM, ve zrImAna muniyoMmeM pradhAna gaNadhara aura pUrvAcArya hamAreM maMgala karo // 5 // (5. yaha kAvyameM jinake kiye zAstroMse zAstrakArako bodha prApta huA tinakA bahumAna kiyA hai.) kalamakalitapustanyastahastAnamudrA dizatu sakalasiddhiM zAradA sAradA naH // prativadanasarojaM yA kavInAM navInAM vitarati madhudhArAM mAdhurINAM dhurINAm // 6 // jo kaviyoMke mukhakamalameM navIna (apUrvahI) zreSTa aura madhura madhudhArA detI hai, lekhanI saMyukta pustaka dhAraNa kiyA hai hastAgra bhAgameM jisane jaisI mudrAmUtriko dhAraNa karanevAlI, aura sAravastuko denevAlI zrI sarasvatI devI (zrI bhagavatakI vANIkI adhiSThAyikA devI) sakala siddhi deo // 6 // (6. yaha zlokameM zruta devakI stuti karI hai.) / zrIvIrazAsanAdhiSThaM yakSaM mAtaGanAmakam // siddhAyikAM tvahaM devIM stuve vighnopazAntaye // 7 // For Private And Personal Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tatvanirNayaprAsAda. zrI mahAvIra svAmIke zAsanakI rakSA karanevAle mAtaMga yakSa devatA aura siddhAyikA devIkI, vinoMkI zAMtike liye, stuti karatA hu~ / 7 // anyAnapi surAn smRtvA jainadharmakatatparAn tattvanirNayaprAsAdagrantho'smAbhiH pratanyate // 8 // jaina dharmameM tatpara samyag dRSTi dusare devoMkA smaraNa karake, tatvanirNaya prAsAda nAmA graMthako hama vistAra karate haiM // 8 // (7. 8. yaha do zlokameM samyag dRSTi devoMkA smaraNa karake zAstrakA prAraMbha sUcana kiyA hai.) atha prathamastambhaprArambha: vidita hove ke saMprati kAlameM kitaneka loka saMsArika vidyAkA abhyAsa karake apane Apako sarvaseM adhika akalavaMta mAnane laga jAte haiM, aura aise ghamaMDameM bUTa pahane phirate haiM ki ghoDoMkoM bhI mAta karate haiM. aura kitaneka to nAstikahI bana jAte haiM. kitaneka navIna mithyAmatake pakSI ho jAte haiM. paraMtu pakSapAta choDake satya dharmakA nizcaya karake svIkAra karanA durlabha hai. hama bahuta namratAseM sarva matavAloMseM vinatI karate haiM ki, he priya mitro! yadyapi apane apane pitAmaha prapitAmahAdikI paraMparAyase apane apane kulameM jo jo dharmavyavahAra calA AtA hai, tisakoMhI satyadharma mAna rahe haiM, cAhe vo asatyahI hove; aura anya dharmAvalaMbiyoMkoM mithyA matavAle mAna rahe haiM, cAho vo satya matahI hove; paraM yaha sujJa janoMkA lakSaNa nahI hai. kyoMki, isa bharatakhaMDameM jainamata, vedamata aura bauddhamata ye tIna mata bahuta kAlaseM pracalita haiM. tinameseM vedamatavAle kahate haiM, ki hamArA vedamatahI sabase purAnA hai ; isavAste satyadharmakA pratipAdaka hai. aura jainamatavAle apane matakoM sarva matoMseM prAcIna mAnate haiM; aisehI bauddhamatavAle mAnate haiM. ina tIno matoMmeMse vedakI racanAkoM yUropiyana paMDita purAnI mAnate haiM. For Private And Personal Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir prthmstmbhH| mokSamUlara bhaTTa apane race saMskRta sAhitya graMthameM yaha bhI likhate haiM, ki vedake chaMdomaMtra aise haiM, jaise ajJAnIyoMke mukhaseM akasmAt vacana nikale hoM. aura yaha bhI kahate haiM, ki jarathostI dharmapustakakI racanA vedaracanAse pahilI vA vedaracanAke samAna kAlakI hai. ___ aba socanA cAhiye ki, vedamata aura jarathostImatake pustakoMseM pahile koI mata aura koI matake pustaka bhI avazya hone cAhiye. kyoMki, mokSamUlarake likhane mUjaba vedake chaMdobhAga maMtrabhAgakI racanAko 2900 vA 3100 varSake lagabhaga hue haiM. phera mokSamUlarajI kahate haiM, ki 22000 varSa pahile eziyAke amuka amuka hisse meM amuka amuka jAtike loka vaste the to kyA tinake samayameM koi bhI pustaka, koi bhI dharma, isa khaMDameM nahI thA ? yaha kaiseM mAnA jAve ? isa hetuseM yaha koI bhI nahIM kaha sakatA hai, ki yahI pustaka pahilA hai, anya nahI. isavAste veda sarva pustakoMse pahilA pustaka siddha nahI hotA hai. hAM, saMprati kAlameM jo vedake pustaka haiM, ve jainamatake saMprati kAlake pustakoMseM prAcIna racanAke haiM. kyoMki, vartamAna kAlameM je jainamatake pustaka haiM ve sarva zrI mahAvIra arhanake samayaseM leke pIchehI race gae haiM. kyoMki, zrI mahAvIra bhagavAnake, (11) igyAraha baDe ziSyoMne nava vAcanAmeM dvAdazAMgakI racanA karI thI. arthAt nava tareMke AcArAMga, nava tareMke sUtrakRtAMga, yAvat nava tareMke dRSTivAda. tinameseM pAMcave gaNadhara zrI sudharmasvAmIkI vAcanA vinA, ATha vAcanAkA vyavaccheda zrI mahAvIra aura zrI gautamagaNadharake pIchehI ho gayA thA. saMprati kAlameM je pustaka jainamatameM pracalita haiM, ve sarva zrI sudharmasvAmIkI vAcanAke haiM. isa vAcanAke pustakoMko bhI bahuta upadrava ho gujare haiM. __ prathama to naMda rAjAke samayameM isa khaMDameM bArAM varSakA prathama kAla paDA, tisameM bhikSAke na milaneseM eka bhadrabAhUsvAmIkoM varjake sarva sAdhuyoMke kaMThAgraseM dvAdazAMgake pustaka sarva vismRta ho gaye the. jaba bArAM varSakA durbhikSakAla gayA, taba pATalIputra nagarameM sarva sAdhu ekaThe hUe jisa jisa sAdhuko jo jo pATha kaMTha raha gayA thA, so so sarva saM For Private And Personal Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tatvanirNayaprAsAda. dhAna karake ekAdazAMga to pUre kare, aura bArame aMgake paDhanevAste zrI saMghane tIkSNa buddhivAle zrI sthUlabhadrAdi 500 sAdhu naipAla dezameM zrI bhadrabAhusvAmIke pAsa bheje. tinameseM eka zrI sthUlabhadrajInehI daza pUrva sUtrArthaseM aura cAra pUrva sUtra mAtra paDhe. zrI sthUlabhadrajIke ziSya zrI AryamahAgiri aura zrI Aryasuhastine daza pUrvahi sUtrArthaseM paDhe. tahAMse leke vajrasvAmI taka daza pUrvake kaMThAgra jJAnavAle AcArya rahe ; paraMtu arthAMza to kramaseM nyUna nyUnatara hotA calA gayA. aura vajrasvAmI daza pUrvadharane sarva zAstroMkA uddhAra arthAt kisI jage prAcIna nAma nikAlake navIna nAma prakSepa kare ; astovyasta hue AlApakoMko nyUnAdhika karake sthApana kare; ityAdi uddhAra karA, tinake pIche dazamA pUrva pUrNa vyavaccheda huA, arthAt zrI AryarakSitasUri sADhe nava pUrva kaMThAgra jJAnavAle hUe, saMpUrNa dazamA pUrva nahI paDha sake. pIche skaMdilAcAryake samayameM bArAM varSIya punaH kAla par3A; tisameM bhikSAke na milanese kSudhAdoSaseM sAdhuyoMkoM apUrvArtha grahaNa 1, apUrvArtha smaraNa 2, aura zrutaparAvartana 3, ye tIno mUlaseMhI jAte rahe. aura jo atizAyI arthAt camatkArI lokoMmeM camatkAra dikhalAnevAle bahuta zAstra naSTa ho gae. aura, aMgopAMgAdimeM jo jJAna thA, so bhI paThana pAThana parAvarttanAdike na honeseM bhAvase naSTa ho gayA. bArAM varSa pIche subhikSa honeseM mathurA nagarImeM skaMdilAcArya pramakha zramaNa saMghane ekatra milake jo jisake yAda thA, so sarva anupAMgAdi ekatra karake, aiseMhi kAlika, utkAlika, zruta, aura pUrvagata kiMcit saMdhAna karake race. mathurA nagarImeM pustaka joDe gae, isa vAste isakoM jaina matameM 'mAthurI vAcanA' kahate haiM. kitaneka AcArya aiseM kahate haiM, ki pIchale bArAMvarSIya durbhikSakAlameM zruta naSTa nahIM huA thA, kiMtu tisa samayameM titanAhi jJAna raha gayA thA, zeSa pahilAhI kaMThaseM bhUla gayA thA, kevala anya je yugapradhAna sUtrArthake dhAraka the, ve sarva durbhikSameM mRtyudharmakoM prApta ho gae the, For Private And Personal Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir prthmstmbhH| eka zrI skaMdilAcAryahi raha gaye the, tinoMne mathurA nagarImeM phera anuyoga pravartana karA, isa vAste 'mAthurI vAcanA' kahate haiM. jo sUtrArtha zrI skaMdilAcAryane saMdhAna karake kaMThAgra pracalita karA thA, sohI zrI devarddhigaNikSamAzramaNajIne, eka koTI (10000000) pustakoMmeM ArUDha karA. so jJAnamatoMke jhagaDoMseM aura musalamAnoMke rAjyake julamoMseM lAkhoM graMtha jalAe gae. aura lAkhoM graMtha jainI lokoMkI ajJAnatAse uddhArake vinA karAe, pATaNAdi nagaroMmeM bhusakI tare tADapatrake pustakoMke cUreseM koThe kItane bhare haiM. __ itihAsatimaranAzakake racanevAlekA aisA kathana hai, ki aba bhI jo pustaka jaisalamera, khaMbhAta, pATaNa, ahamadAvAdAdi sthAnoMmeM vidyamAna haiM, ve pustaka dekhane vaidika matavAloMke nasIbameM bhI nahIM haiM. pUrvapakSa:-jaba jainamatake caudaha pUrvadhArI, daza pUrvadhArI, vidyamAna the, tabaseMhI jekara graMtha likhe jAte to jainamatakA itanA jJAna kAheko naSTa hotA ? kyA tisa samayameM loka likhanA nahI jAnate the ? __ uttarapakSa:-he priyavara! pUrvokta mahAtmAoMke samayameM kisIkI bhI zakti nahI thI, jo saMpUrNa jJAna likha saktA. aura aise aise camatkArI vidyAke pustaka the, je guru yogya ziSyoMke vinA kadApi kisIkoM nahIM de sakte the; ve pustaka kaise likhe jAte ? aura bIjaka mAtra kiMcit likhe bhI gae the. yaha nahI samajanA ki tisa samayameM loka likhanA nahI jAnate the. kyoMki, (72) bAhattara kalAomeM prathama kalA likhatakI hai. aura ve bAhattara (72) kalA isa avasappiNI kAlameM prathama zrI RSabhadevajIne apane putra aura prajAkoM sikhalAI. jisameM likhata bhI zrI RSabhadevajIne, (18), aSTAdaza prakArakI sikhalAI. ve aThAraha bheda lipike Age likhate haiM. brAhmI lipi 1, yavana lipi 2, doSaUparikA lipi 3, varoTTikA lipi 4, kharasApikA lipi , prabhArAtrikA lipi 6, uccatarikA lipi 7, akSarapustikA lipi 8, bhogayavattA lipi 9, vedanatikA lipi 10, ninhatikA lipi 11, aMka lipi 12, gaNita lipi 13, gAMdharva lipi For Private And Personal Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tatvanirNayaprAsAda. 14, Adarza lipi 15, mAhezvara lipi 16, dAmA lipI 17, aura volidi lipi 18, ye aThAraha prakArakI lipi zrI RSabhadevajIne brAhmI nAmA nija putrIkoM sikhalAIM, isa vAste brAhmI lipi athavA brAhmI saMskRtAdi bhedavAlI vANI, bhASA, tisakoM Azritya zrI RSabhadevajIne, yA dikhalAI akSara likhanekI prakriyA, sA brAhmI lipi, tisake aThAraha bheda. pIcheseM dezAMtara kAlAMtara puruSAMtarake bheda pAkara ye aThAraha prakArakI lipi aneka rUpaseM pracalita ho gaI; paraM mUla sarva lipiyoMkA yaha aThAraha bhedavAlI brAhmI lipIhI hai. isa vAste je koi kahate haiM, ki prAcIna Arya loka likhanAhI nahIM jAnate the, ye kahanA pramANika nahI hai. aura likhanA to jAnate the, paraMtu kalpasUtrakI bhASyavRttimeM likhA hai, ki jo sAdhu sUtra likhe vA pAsa rakve to tisakoM prAyazcitta lenA paDatA hai; kyoMki, pustaka likhegA taba syAhI, paTTI, baMdhana, dore, vagaire rakhane, rastemeM bojha uThAnA, pustakake patroMmeM aneka sUkSma jIva utpanna hote haiM, ityAdi aneka dUSaNa honeseM likhanekA niSedha hai. aura zrI devarddhigaNikSamAzramaNajIne jo pustaka likhe, so anyagatike na honeseM, aura sarva jJAna vyavaccheda honeke bhayaseM, aura pravacanakI bhaktiseM likhe haiM. kyoMki, jainamatameM maithuna varjI kisI vastukA ekAMta niSedha nahIM hai. isa vAste apavAda padAvalaMbake sUtra sarva likhe. aura aba bhI vohI rIti pracalita hai. aura vartamAna kAlameM je jainamatake pustaka vidyamAna haiM, unoMseM jainamatake AcArya satyavAdI aura bhavabhIru bhI siddha hote haiM. kyoMki, apane matake pustakoMkA jesA vRttAMta vItA thA, taisAhI likha gae. aura apanI kalpanAseM koi pATha ulaTa pulaTa nahI karo; so mahAnizIthAdi zAstroMmeM pragaTa dekhane meM AtA hai. 1 ina aThAraha prakArakI lipikA svarUpa kisI jage bhI nahI dekhA, isa vAste nahIM likhA hai, aiseM TIkAkAra likhate hai. 2 jaise vaidika matavAloMne veda, upaniSada, mahAbhArata, bhAgavata, purANAdimeM karA hai, jo pATha Age likhe jAveMge. For Private And Personal Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir . prathamastambhaH / isa pUrvokta sarva lekhaseM yahI siddha huA, ki jainamatake sarva sUtra zrI mahAvIrajIseMhI pracalita hue haiM; paraMtu yaha nahIM samajhanA ki zeSa trevIsa (23) tIrthaMkaroMke samayameM jainamatake zAstra nahI the. : pUrvapakSa:-trevIsa tIrthaMkaroMke samayameM kisa kisa nAmake zAstra jainamatake the ? uttarapakSaH-jo nAma saMprati kAlameM AcArAdi dvAdazAMgoMkA hai, sohI nAma zeSa tIrthaMkaroMke samayameM thA. pUrvapakSa:-zrI RSabhadevake samayakehI zAstra zrI mahAvIrajItAI tathA saMprati kAlameM bhI kyoM nahI rahe ? aura ajitAdi trevisa tIrthaMkaroMkoM apane apane zAsanako pracalita karane vAste navIna navIna dvAdazAMgakI racanA karanekA kyA prayojana thA ? uttarapakSa:-he bhavya ! je anaMta tIrthaMkara atIta kAlameM ho gae hai, aura je anaMta tIrthaMkara AgAmi kAlameM hoveMge, tina sarvake dvAdazAMgI racanAke tatvameM kiMcitmAtrabhI aMtara nahI; kiMtu puruSa strIyoMke nAma, aura gadya padyAdi racanA ityAdimeM aMtara hai, zeSa tatvasvarUpa ekasarIkhA hai; isa vAste jo zrI mahAvIrajIke samayakI racanA zAstroMkI hai, sohI zrI RSabhadevajIke samayameM thI. isa vAste jainamatake pustaka sarva matoMke pustakoMse purAne siddha hote haiM. ___ aura jo tIrthaMkara apane apane tIrthameM navIna upadeza dvAdazAMgIkA karate haiM, ve apanA apanA tIrthaMkara nAma puNya prakRti rUpa karmake kSaya karane vAste. kyoMki, vinA upadezake tIrtha nahI hotA hai; tIrthake kare vinA tIrthaMkara nAma karmakA phala nahI bhogA jAtA hai, aura tIrthakara nAma karmake phala bhoge vinA mukti nahIM hotI hai| isa vAste upadeza karate haiM. aura isI hetuse navIna zAstra race jAte haiM, paraMtu hakIkatameM purAnehI haiM. 1 AcArAMga 1, sUtrakRtAMga 2, sthAnAMga 3, samavAyAMga 4, vivAhaprajJapti 5, jJAtAdharmakathA 6, upAsaka dazAMga 7, aMtagaDa 8, anuttarovavAi 9, prazna vyAkaraNa 10, vipAkazruta 11, aura dRSTivAda 12. For Private And Personal Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tatvanirNayaprAsAdapUrva pakSa:-jainamatake sarva zAstra prAkRta bhASAmeM race haiM, isa vAste pramANika nahI haiM. uttara pakSa:-yaha kahanA bhayukta hai. kisI bhI bhASAmeM saccA pustaka likhA huA hove, so sarva sujJa janoMkoM pramANa hai. aura prAkRta bhASAkI bAbata to vedAMga zikSAmeM aiseM likhA hai. "triSaSTiH catuHSaSTi; varNAH zaMbhumate matAH // prAkRte saMskRte cApi svayaM proktAH svayaMbhuvA // 3 // " bhAvArtha yaha hai ki, tresaTha (63) vA causaTha (64) varNa zaMbhuke matameM pramANa haiM. prAkRtameM aura saMskRtameM Apa svayaMbhUne kathana kare haiM. aura pANinI vararuci pramukhoMne prAkRtake vyAkaraNa race haiM. jekara prAkRta bhASA pramANika na hove to vyAkaraNa kyoM race jAte ? ___ haMTara sAhiba apane race saMkSipta hiMdusthAnake itihAsameM likhate haiM ki, hiMdusthAnakI mUla bhASA purANI prAkRta hai. ___ rudraTapraNIta kAvyAlaMkArakI TippaNI karanevAle likhate haiM ki, prAkRta bhASA prathama thI. tisseMhI saMskRta banAI gaI hai. aura saMskRta yaha jo zabda hai, so bhI yahI jJApana karatA hai ki, asaMskRta zabdoMkoM jaba samArake race tisakA nAma saMskRta hai; so pATha likhate haiM. // prAkRtasaMskRtamAgadhapizAcabhASAzca zUrasenI c| SaSThotra bhUri bhedo dezavizeSAdapabhraMzaH // 12 // prAkRteti / sakala jagajjaMtUnAM vyAkaraNAdibhiranAhitasaMskAraH sahajo vacanavyApAraH prkRtiH| tatra bhavaM saiva vA prAkRtam / 'ArisavayaNe siddhaM devANaM addhamAgahAvANI' ityAdi vacanAdvA prAk pUrva kRtaM prAkRtaM bAlamahilAdimubodhaM sakalabhASAnibaMdhanabhUtaM vacanamucyate / meghanirmuktajalarmivaikasvarUpaM tadeva ca dezavizeSAt saMskArakaraNAcca samAsAditavizeSaM sat saMskRtAdyuttarabhedAnApnoti / ata eva zAstrakRtA prAkRtamAdaunirdiSTaM tadanusaMskRtAdIni / pANinyAdivyAkaraNoditazabdalakSaNena saMskaraNAt saMskRtamucyate / ityAdi. For Private And Personal Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 17 prthmstmbhH| - isse bhI yahI siddha hotA hai ki, prAkRta bhASA prathama thI. tisa bhASAko samArake racanA karaneseM vedoMkI saMskRta racI gaI. aura jaba vedoMkI saMskRtakoM pichalI vyAkaraNoMseM mAMjI, taba zuddha saMskRta utpanna bhaI. isase yaha siddha huA ki, vedoMkI saMskRtase pahile prAkRta pustaka hone cAhiye. aura gurjara dezIya maNilAla nabhubhAi dvivedI apane race siddhAMtasAra graMthameM likhate haiM ki "isa ThikANe bhASAzAstrIyoMmeM bahuta bhArI jhagaDA calatA hai. jaba, saMskRta-sudharI bhASA-aisA nAma par3A, taba kisameseM sudhArI yaha mAluma karanA cAhiye. prAkRtameMseM, lokabhASAmeMseM sudhArI; aiseM kaho to prAkRta prAcIna bhASA hogI, aura saMskRta kisI kAlameM sArvatrika bolAtI bhASA na thI aiseM mAnanA paDegA. dUsarA mata aisA hai, ki prAkRta bhASA prAcIna to kharI, aura usake milApavAlI veda bhASAmeMseM navIna bhASA huI so saMskRta; paraMtu saMskRta sArvatrika upayogameM nahIM AtI thI aisA nahI. vidvAno tathA ucca vargake loka saMskRtahI bolate the, aura nIcaloka strIvarga ityAdi prAkRta bolate the. isa ubhaya pakSake anuyAyI bahota haiM; paraMtu jyAdA khyAla dUsare pakSa tarapha hai. slegela, bansana, vIlsana, mura, golDasTakara, vebara, bopa, meksamUlara vagaire kisI bhI pAzcAtya paMDitake bhASA saMbaMdhI lekhameM isa vAtakA vistAra mila jAyagA." Upara jo lekha likhe haiM, so kitanehI graMtha aura anumAnadvArA likhe haiM. aba jainamatake pustakAnusAra jo kathana hai so likhate haiM. prAkRta aura saMskRta ye donoM bhASA anAdi siddha hai. tinameM prAkRta bhASA tIna tarahakI hai. 1 samasaMskRta prAkRta, 2 tajjA arthAt saMskRta zabdoMkoM prAkRta zabdoMkA nirdeza karaNA. aura 3 dezI, arthAt prAkRta saMskRta vyAkaraNoMseM jisakI siddhi na hove; kiMtu anAdisiddha je zabda haiM, tinakoM dezI prAkRta kahate haiM. jaiseM zrIpAdaliptasUriviracita dezInAma mAlA aura taraMgalolA kathA vagaire-tathA zrI hemacaMdrasUriviracita dezInAmamAlA-paraMtu yaha nahI samajhanA ki, jo aneka dezoMke zabda ekatra For Private And Personal Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 12 tatvanirNayaprAsAdakaraNe, tisakA nAma dezI prAkRta hai. jainamatake caudaha (14) pUrva to prAyaH saMskRta bhASAmeMhI race jAte haiM. aura aMgAdi zAstra prAyaH prAkRta bhASAmeMhI race jAte haiM. tisakA kAraNa saMskAra varNanameM likheMge. aura prAkRta bhASA prAyaH vidvajjanamAnabhaMjikA bhI hai. jaise vRddhavAdIsUrijIne, zrI siddhasenadivAkarakoM eka gAthA prAkRtakI pUchI; tisakA artha tinakoM nahI AyA. tathA jitane arthAzakoM prAkRta de saktI hai, titane arthAMza prAyaH saMskRta nahI de saktI hai. isa vAste prAkRta bhASA bahuta gahanArthavAlIhai. aura isI hetuse, jainoMne aMgopAMgAdikI racanAmeM prAkRta bhASAhI grahaNa karI hai. aura dayAnaMdasarasvatijI jo likhate haiM ki, jainAcAryoMne apane tatvoMkoM chAnA rakhaneke vAste dhUrtatAseM prAkRta bhASAmeM racanA karI hai, isakA uttara, vAhajI vAha ! khUba vidvattA dikhalAI! ApakoM jo bhASA na Ave, usa bhASAke pustaka banAnevAle vA likhanevAle dhUrta haiM. isse to dayAnaMdasvAmIke lekhAnusAra jisakoM saMskRta bhASA nahIM AtI hai usake vAste to jitane vaidikamatake, tathA aura matake pustaka, jo ki saMskRtAdimeM bane hue haiM, ve sarva dhRttoke banAe siddha hoveMge. balake veda to mahA dhUtoMke banAe siddha hoveMge. kyoMki unakI racanA to sarva saMskRta graMthoMseM prAyaH vilakSaNahI hai. yadi kahoge ki, vaidika zabdoMkoM siddha karanevAlA vyAkaraNa vidyamAna hai, tisse vedakI racanA siddha ho saktI hai; to kyA prAkRta zabdoMkoM siddha karanevAlA vyAkaraNa nahI hai? yadi hai, to ApahI dhUrta ThahareMge, jo ki satya zAstroMkoM asatya aura asatyakoM satya banAnekA udyama kara rahe haiM, vA karate the. yadi dayAnaMdasarasvatijIne prAkRta, zaurasenI, mAgadhI, pizAcI, cUlikApizAcI ityAdi bhASAyoMke vyAkaraNa paDhe hote vA dekhe hote to kadApi aisA lekha nahIM likhata; paraMtu ve to sivAya aSTAdhyAyIke kucha bhI nahIM jAnate the, jo ki, unoMke banAe graMthoMseM vidvajana ApahI jAna 1 depo arthadIpikA zrAddhapratikramaNavRti.. 2 anya bhI koI anANa kadAnahI 0 hI kahate hai. For Private And Personal Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir prthmstmbhH| sakte haiM. aba socanA cAhiye ki, prAkRtameM jo racanA karI hai so dhUrtatAseM karI hai. yaha likhanA sivAya nirvivekI, kadAgrahIseM aura kisIkA ho sakatA hai ? yadi koI kisI apaThita jATake Age suMdara saMskRta veda, jinazataka kAvyAdi graMtha rakha deveM to, kyA vo jATa tisakoM paDha saktA hai ? nahI. jekara vo jATa kahai, ina pUrvokta zAstroMke racanevAle dhUrta aura apaMDita the, to kyA tisa jATakA vacana buddhimAn satya mAneMge? kadApi nahI. aiseMhI dayAnaMdasarasvatijIkA kahanA hai. jitanAcira SaDbhASAke vyAkaraNa aura nyAyAdi na paDhe, taba taka vo pUrNa vidvAnoMkI paMktimeM nahIM ginA jAtA hai. ___ aura dayAnaMdasarasvatijIne jo vedoM Upara bhASya racA hai, so niHkevala svakapolakalpita hai. jo koI vidvAn dekhatA hai, to muha macakoDatA hai. aura dayAnaMdasvAmIne jo vedoMke svakapolakalpita artha likhe haiM, ve kevala vedoMkA bihUdApaNa chipAneke vAste hai. sajjanoMkoM aisA kAma karaNA ucita nahIM hai, ki vezyAkoM satI siddha karanA; paraMtu satIkoM jhUThA kalaMka lagA hove to sajjana tisako dUra karaNekA yatna karate haiM. aura apane apane saMpradAyameM apane apane matake pustakoMke pUrva puruSoMke kare arthoMse apanA svakapolakalpita mata siddha na honeseM akSaroMke anusAra jo svakapolakalpita artha karate haiM, ve mahA mithyAhaSTiyoMke lakSaNa hai; jaiseM, jainamatake nAmase apaThita, jainAbhAsa, TuMDhaka sAdhu karate haiM. taiseMhI dayAnaMdasvAmI paMDita kahalAke karate the. ___ kyoMki, RgvedAdi cAroM vedoMmeM jIvahiMsA aura iMdra, varuNa, kubera, nakta, pUSA, yama, azvinau, uSA, nadI ityAdikI stuti, aura prArthanAke sivAya, aura kitanIka jugupsanIya, upahAsyajanaka bAtoMke sivAya jIvoMke kalyANakArI mokSa mArgakA kiMcit bhI upadeza nahIM hai. aura na koI saMsArakI upakAriNI vidyAkA kathana hai. so vAcaka vargako mAluma honeke vAste thoDAsA likha dikhAte haiM. prathama vedoMkA hiMsakapaNA dekhanA hove to hamAre banAe ajJAnati For Private And Personal Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 14 tasvanirNayaprAsAdamirabhAskara graMthaseM dekha lenA. jugupsanIya, upahAsyajanaka bAtoM likhanI hama achA nahI samajhate haiM. aura stuti prArthanA viSayaka jo lekha hai, nIce likhate haiM. ||Rgved / maMDala 1, aSTaka 1, anuvAka 1. // prathama navaRcAmeM-agni, vA, agnidevatAkI stuti hai. tadanu tIna RcAceM-vAyu, vA, vAyu devatAkA varNana hai. aura AmaMtraNa stuti hai. tadanu tIna RcAmeM-aiMdravAyu devatAkA AmaMtraNa hai. tadanu tIna RcAmeM-aiMdravAyu devatAkA AmaMtraNa hai. tadanu tIna RcAmeM-maitrAvaruNa do devatAkA sAmarthya kathana hai. ta. tI0-azvinau deva vaidyoMke guNa kathana, aura unoMkA AmaMtraNa hai. ta0 tI0-iMdrakoM AmaMtraNa, aura tisake harit ghoDekA varNana hai. ta0 tI0-vizvedevAsa isa nAmake devatAkA sAmarthya, aura AmaMtraNa hai. ta0 do0-sarasvatI devIkA sAmarthya kathana hai. ta0 eka0-sarasvatI nadIkA varNana, aura upakAra kathana hai. ||R0 a0 1 maM0 1 a0 2 // prathama tIna RcAmeM-iMdrakoM soma rasa pIneke vAste AmaMtraNa ; somarasa pIneseM iMdra hamakoM gauAM devegA. tadanu eka RcAmeM-yajJa karAnevAlA yajamAnakoM kahatA hai, tUM jA kara 1 maNilAla nabhubhAi apane banAe siddhAMtasAra pustakameM likhate haiM ki-yajJasaMbaMdhI ekavAta bahuta mukhya rIti- vicArane jaisI hai. bahuta bar3e yajJoMmeM eka dose sau sau taka pazu mAranekA saMpradAya najare AtA hai. bakare ghoDe ityAdi pazu mAtrakA bali diyA jAtA thA itanAhI nahIM paraMtu apanekoM Azcarya lagatA hai ki manuSyoMkA bhI bhoga deneme AtA thA ! puruSamedha isa nAmakA yajJahI vedameM spaSTa kahA huA hai ; aura zuna : zeSAdi vRttAMta bhI isI bAtakI sAkSI detA hai. aura isa raktastrAvameM AnaMda mAnane uparAMta, soma pAnaseM, aura AkhIrake vakhatameM to surA ( madirA ) pAnase bhI, Aryaloka matta hote mAluma paDate haiM. 2 jisako dekhanekI ichA hove Rgaveda aSTaka ATha (8) meM aura yajurveda adhyAya tevIsa (23) meM dekha leve. For Private And Personal Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir prthmstmbhH| iMdrakoM pUcha ki yajJa karAnevAlene iMdrakI stuti ThIka karI hai, ki nahIM? yaha suNa kara iMdra tereko zreSTha dhana putrAdi sarva auraseM devegA. tadanu eka RcAmeM-hamAre Rtvija iMdrakoM kahe, hamAre niMdaka isa dezameM, tathA anya dezoMmeM bhI na rahe. ____ta. eka0-he iMdra! tere anugrahase hamAre zatru bhI mitrabhUta hue bolate haiM. ta. tIna0-iMdrakoM somavallIkA rasa devo, jisakoM pIke iMdra vRtranAmAri asura zatruyAMkoM hananevAlA hove, aura saMgrAmameM, he iMdra ! tUM apane bhaktakI rakSA karanevAlA ho, he iMdra! terekoM annavAlA karate haiM. tadana eka RcAmeM-iMdra dhanakI bhUmikA rakSaka hai, isa vAste he Rvijo! tuma iMdrakI stuti karo. ta0 eka0-he Rtvijo! zIghra isa karmameM Avo! Avo! A kara baiTho; baiTha kara iMdrakI stuti karo. ta. eka0-he Rtvijo! tuma sarva ekaThe hokara iMdrakoM gAvo. ta0 eka0-pUrva maMtrokta guNavAlA iMdra hamakoM pUrva aprApta puruSArthakoM prApta karo! aura, soi iMdra dhana, strI, athavA bahuta prakArakI buddhiyAMkoM siddha karo. ta0 nava0-iMdrake ratha ghoDoMkA kathana, aura iMdrakI prArthanA. ta0 eka0-iMdrahI Agni, vAyu, sUrya, nakSatrake rUpaseM rahA huA hai. ta0 eka0-iMdrake ghoDe rathakA varNana. ta0 eka0-sUryakA varNana. ta0 pAMca0-marutakA varNana, paNi nAmaka asuroMne svargaseM gauAM curAyake aMdhakArameM chipA rakhI. pIche iMdra marutoMke sAtha tinakoM jItatA huA, iMdra marutakI stuti, aura AmaMtraNa. ta0 eka0-iMdra AkAzAdikoMseM lyAke hamakoM dhana devo. ta0 nava0-iMdrakI aneka rUpaseM stuti. For Private And Personal Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tatvanirNayaprAsAda |R0 a0 1 maM0 1 a03| prathama pAMca RcAmeM-zatrukoM jItane vAste iMdrakI prArthanA, aura dhanAdikA mAMganA. tadanu daza RcAmeM-iMdrako dhanake vAste preraNA, he iMdra! hamakoM dhana, gauAM, anna saMyukta kIrti, hajArAM saMkhyAkA dhana, vrIhi, java, bahuta ratha sahita anna de! apane dhanakI rakSA vAste hama iMdrakoM bulAte haiM; stuti karate hue sarva yajamAna iMdrake sAmarthyakI prazaMsA karate haiM. tadanu nava RcAmeM-iMdrakI mahimA, dhana, gauAM, dugdha de ! varSA prero! dugdhavAlI gauAM de ! hamArI stuti suNo! ityAdi. __ ta0 23 R0-he iMdra! hama tujakoM jAnate haiM, tUM saMgrAmame hamArA bulAnA suNatA hai, hajAroMkA dhana denevAlA hai. ityAdi iMdrakI stuti hamArI stuti tumakoM pahuce. __ ta03 R0-he iMdra! tere anugrahase hama zatruyAMseM bhaya na pAveMge, iMdra dhanadAtA hai. ta0 3 R0-iMdrake guNoMkA kathana, bala nAmaka asura deva saMbaMdhinI gauAM curAyake, kisI vilameM gupta karI, phira iMdra, sainya sahita bilaseM nikAla lAyA tisakA kathana, aura yajamAna iMdrakI stuti kartA hai. ta0 2 R0-iMdrane zuSNa asurakoM mArA, aura iMdrakI stuti. |R0 a0 1 maM0 1 a04| 12 R0-deva duta, Agni, sarva devatAoMkoM bulAnevAlA hai, isa yajJameM yajamAnakI karI Ahuti sarva devatAoMkoM pahucAnevAlA hai, stuti yogya hai. he agne! tUM devatAoMkoM bulAke isa yajJa karmameM Ake baiTha! tUM hamAre zatruyAMkoM bhasma kara! ityAdi. 8 R0-agni vizeSakA varNana. 3 R0-agni vizeSakA varNana. 10-he iMdrAdi devo! tumAre vAste tRptikArikA, somA, saMpAdana karI hai. For Private And Personal Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir prthmstmbh:| 17 3 R0-agnikoM AmaMtraNa, agnikI stuti, agnike rathake ghoDe puSTazarIravAle haiM, agnise prArthanA, yajJa karanevAloMkoM patnIyukta kara. 1 R0-he agne! terI jivhA karake devate somakA bhAga pIvo. 10-devatAko svargalokaseM yajJameM bulAnA. 3 R0-he ane! tUM devatAoM sahita somasaMbaMdhI madhura bhAga pI. he agne! tUM hamAre yajJakoM niSpAdana kara. he devAgne! tUM apane rohita nAmA ghoDekoM joDake isa yajJameM devatAoMkoM bulAva. 12 10-he iMdra! Rtudevasahita soma pI. he maruta! tUM soma pI. Rtuke sAtha hamAre yajJakoM sodha. he agnAdevate! tUM ratnoMkA dAtA hai, isa vAste soma pI. he agne! tUM devatAko bulavAva. he iMdra! tUM Rtusahita dhanabhUtapAtraseM soma pI. he mitranAmaka aura varuNanAmaka deva! tuma Rtuke sAtha hamAre yajJameM vyApta huA. agnidevakI dhanake arthI Rtvija stuti karate haiM. draviNodA devatA hamakoM dhana devo. draviNodA deva RtuyAMke sAtha neSTasaMbaMdhi pAtrase soma pInekI icchA karatA hai, isa vAste he Rtvija ! tuma homake sthAnapara jAkara homa karo. he draviNodA deva ! RtuyAM sahita terekoM hama pUjate haiM. tUM hamakoM dhana de. he azvinau devate! tuma Rtu sahita yajJake nirvAhaka ho. he agnideva! tUM gRhapatike rUpa karake Rtu sahita yajJakA nirvAhaka hai. 90-he iMdra! soma pIneke vAste apane ghoDoMkoM bulAva. vedIke pAsa iMdrako Ahuti-he iMdra! tUM ghoDoMsahita Ava, hama Ahuti dete haiM. he iMdra ! tUM gaura mRgakI tareM tRSita (pyAsA) huvA isa somakoM pI. he iMdra! tisa tisa pAtragata tina tina somoMkoM balake vAste tUM pI. he iMdra! yaha jo zreSTha stotra hama karate haiM, so tere hRdayakoM sukhadAyi hove; stuti anaMtara tUM soma pI. iMdrakoM yajJameM AmaMtraNa he zatakrato! tUM hamakoM vAMchita phala, gauAM, ghoDe sahita pUraNa kara. hama bhI dhyAna karake terI stuti karate haiN| For Private And Personal Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tatvanirNayaprAsAda__ 90 meM anuSThAtA samIcInarAjyasaMyukta, samyag dIpyamAna vA aiseM iMdravaruNoMsaMbaMdhI rakSAkI prArthanA karatA hUM. he iMdravaruNau ! tuma anuSThAna karanevAleke rakSaka ho. ityAdi-he iMdravaruNau! yadA yadA hama dhana cAhate haiM, tadA tadA tuma dete ho. he iMdravaruNau ! tathAvidha haviH grahaNa karanevAle tuhmAre donoMke prasAdase hama anna denevAle puruSoMmeM mukhya hote haiM. yaha iMdra dhana denevAloMmeMseM prabhUtadhana detA hai, varuNa stuti karane yogya hai, iMdra varuNake rakSaka honeseM hama dhanakoM prApta hote haiM, nidhi bhI karate haiM, he iMdravaruNau ! hama tumakoM Ahuti dete haiM, maNi Adi vicitra dhanake vAste, aura zatruyoMmeM hamakoM jayayukta karo. he iMdravaruNau! tuma hamArI buddhiyAMmeM sukha do, he iMdravaruNau ! tuma zreSTha stutiko prApta ho. ||R0 a0 1 maM0 1 a05|| 10-he brahmaNaspate deva! muje anuSThAnakartAkoM devoMke viSe prakAzavAlA kara, kakSIvAn nAmaka RSikI tareM. 10-dhanavAn , rogoMkoM hananevAlA, dhanaprAptivAlA, puSTikI vRddhi karanevAlA, zIghra phalakA denevAlA, aisA brahmaNaspati deva, hamakoM anugraha karo. 10-he brahmaNaspate ! zatrukoM dUra kara, hamakoM pAla. 10-yaha iMdradeva yakSyamANa manuSyakoM varddhamAna karatA hai, tathA brahmaNaspati, aura soma karate haiM so yajamAna vinAzakoM prApta nahIM hotA hai| 10-he brahmaNaspate ! tUM anuSThAna karanevAle manuSyakI pApase rakSA kara, tathA soma, iMdra, dakSiNa, yaha sarva deva rakSA karo. sadasaspati nAma devatA, iMdrakA pyArA, dhanakA dAtA, ityAdi caturdaza (14) RcAmeM aneka prakArake devatAoMkA sAmarthya aura AmaMtraNAdi varNana hai. 80-manuSya tapa karake devate hue, tinakoM Rbhu kahate haiM. tinoMko prIti utpanna karane vAste RtvijoMne apane mukhakarake stotra utpanna karA, tisa stotrakA varNana. For Private And Personal Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir prthmstmbhH| 6 R0-iMdrAgni Adi devatAkA varNana. 15 R0-aneka nAmake deva devIkA varNana, aura yajJake vAste AmaMtraNa. 10-viSNu paramezvara trivikramAvatArameM pRthivIkI rakSA karatA bhayA, tisakA varNana. 1 30-viSNu trivikramAvatAradhArI isa jagatkoM uddizya vizeSa karake pAdakramaNa karatA bhayA, ityAdi 1 R0-koi bhI jisako hanane sAmarthya nahIM, aisA viSNu jagatkA rakSaka hai. pRthivyAdi sthAnoM meM tIna pAdakramaNa karatA huA. dharma jo agnihotrAdi tisakA poSaNa karatA huA. ____ R0-he RtvigAdayaH! tuma viSNu ke karma pAlanAdi dekho, ityAdi viSNuvarNana. 10-paMDita viSNusaMbaMdhi svargasthAna utkRSTa padakoM dekhate haiM, jaiseM cakSu AkAzameM dekhate haiM. 1 R0-pramAdarahita je paMDita haiM, ve viSNuke padakoM dIpAte haiM. 3 30-yajJake vAste aiMdravAyudevatAkA AmaMtraNAdivarNana. 3 R0-mitravaruNadevatAkA AmaMtraNAdivarNana. 6 R0-marutadevatAko vinatI AmaMtraNAdi. 3 *0-pUSandevatAkA varNana. 8 R0-Apa (pANI)kA varNana, AmaMtraNa aura tisase vinatI Adi. 1 R0-agnikA varNana. ||R0 a0 1 maM0 1 a06|| 15 R0-yUpakesAtha yajJake vAste baMdhA huA zunaHzepanAmA jana apanI jiMdagIke vAste aneka devatAoMko vinatI karatA hai, aura unhoMkI stuti karatA hai, vizeSakarake varuNadevatAkI stuti jIvana vAste karatA hai. 21 R0-zunaHzepane varuNakIhI stuti karI tisakA varNana. 22 R0-varuNake kahanese zuna zepane agnikI stuti karI.. For Private And Personal Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 20 tatvanirNayaprAsAda10-agnikI preraNAseM zunaHzepane vizvedevatAkI stuti karI. 8 R0-ukhala mUsalakI stuti hai, kyoMki, ukhala mUsala somako kUTake iMdrake pIne yogya rasa kADhate haiM. 1 R0-RtvivizeSa he harizcaMdra devatA! pakSe he harizcaMdra! tUM somako gADIUpara lAda de. 22 R0-vizvedevoMkI preraNAseM zunaHzepane iMdrakI stuti karI. he iMdra! hamakoM gAlIyAM denevAle hamAre zatruyAMkoM tUM mAra ityAdi. 1 R0-iMdrane tuSTamAna hoke zunaHzepakoM hiraNyaratha diyA. 3 R0-iMdrakI preraNAseM zunaHzepane iMdrake ghoDoMkI stuti karI. 3 R0-iMdrake ghoDoMkI preraNAse zunaHzepane uSaHkAlAbhimAninI devatAkI stuti karI. ||R0 a01 maM0 1 a07|| 18 R0-agnikI stuti, agnike kartavya, he agne! nahuSanAmA rAjAkA tUne senApatipaNA karA; kisI laDakI chokarIkA tUM upadezaka thA, ityAdi. 15 R0-iMdrake parAkramoMkA varNana, meghakoM mArA, jalakoM bhUmimeM gerA, parvatAMkoM toDake nadIoMkoM le AyA, aneka asurAMkoM mAre, vRtranAmA asurane meghakoM roka rakkhA thA tisakoM iMdrane mArA-ityAdi. 15 R0-paNinAmA asura devatAokI gauAMkoM harake le gayA, devatAoMne paraspara salAha karake iMdrake pAsa pukAra karA ; iMdra gauAMkoM le AyA, vRtrake anucaroMkoM mArA, megha varSAyA, daitya mAre, kutsanAmA - SikI rakSA karI, dazA RSikI rakSA karI, zatruoMke bhayaseM jalameM magna huA, iMdrake anugrahase bahAra nikalA, aura usakI rakSA karI-ityAdi. ___12 R0-azvinIkumAroMkA sAmarthya, unoMkI prArthanA, rathake gardabhoMkA varNana, aura yajJameM AmaMtraNAdi. ___ 11 R0-sUryakA varNana, sUrya bahuta dezoMseM AtA hai, sUryake rathakA varNana, sUryake ghoDoMkA varNana, sozyAvInAmA ghoDA sUryakA ratha vahatA hai, loka svargopalakSita tIna hai, do loka sUryake samIpa honeseM sUrya unakoM For Private And Personal Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 27 .prthmstmbhH| prakAzatA hai, tIsarA yamaloka hai, jisameM pretapuruSa AkAzamArgaseM jAte haiM. sUryake kiraNa tIna lokakoM prakAza karate haiM, aise kiraNoMvAlA sUrya rAtrimeM kahAM hai ? yaha rahasya koI nahIM jAnatA hai. sUrya AThoM dizA aura gaMgAdi sAta nadIyoM vA sAta samudrAMkoM prakAzatA hai, so yahAM yajJameM Avo, soneke hAthoMvAlA sUrya svarga aura pRthvIke bIcameM calatA hai. sUryakI stuti. he sUrya! tere calanekA mArga nirmala hai. Aja tUM A kara hamArI rakSA kara-ityAdi. ||R0 a0 1 maM0 1 a08|| 20 R0-agnikI stuti, agnikoM AmaMtraNa, he agne! tUM hamAre zatruoMkoM mAra, bhasma kara, rAkSasoMkoM bhasma kara-ityAdi. 40 R0-kANva RtvikkA varNana, marut devatAkA sAmarthyavarNana, kANvakoM yajJameM AmaMtraNa, punaH marut devatAkA sAmarthyavarNana, unakoM vinatI aura AmaMtraNa-49 prakArake marut devatAoMkA sAmarthyavarNana, yajJameM AmaMtraNa aura unoMseM yAcanA karanI-ityAdi. 80-brahmaNaspati devatAkA sAmarthyavarNana, unakoM AmaMtraNa aura unase aneka vastuoMkI yAcanA-ityAdi. 9 *-varuNa, mitra aura aryamA, ina tInoM devatAoMkA kathana, aura unoMseM prArthanA, dhana devo, yajamAnakI rakSA karo, zatruoMkoM mAroityAdi. 10 R0-pUSan devatAkA varNana, tisakA sAmarthya, tisakoM AmaMtraNa aura tisase dhanAdikI yAcanA-ityAdi. 50-rudranAmaka devakA varNana stotradvArA 1 R0-hamAre ghoDe, meSa, meSI, puruSa, strI, gauAdike tAMi deva sukha karatA hai. 3 R0-he soma! hamakoM dhana de. ityAdi varNana. ||R0 a0 1 maM0 1 a09|| 24 0-agnikI stuti, agnikA vicitra prakArake vizeSaNAM saM For Private And Personal Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir rara tatvanirNayaprAsAdayukta varNana, he agne! tUM dhUmarUpa cinhavAlA hai, tUM yahAM Ava, hamakoM dhana de-ityAdi. / 15 R0-uSo devatA tathA azvinau devatA inhoMkA varNana, unhoMkoM AmaMtraNa, Avo, soma pIvo-ityAdi. 10 R0-he azvinau devate! tuma soma pIvo yajamAnakoM ratnAdi dhana devo ityAdi prArthanA aura AmaMtraNAdi. 20 10-he | devatAkI putri uSaH! azvavatI, gomatI, tUM dhanavAnoMkA dhana hamAre vAste preraya, soma pIne vAste sarva devoMkoM bulavA, ityAdi prArthanA, aneka prakArase uSaH devatAkI stuti, aura AmaMtraNa yajJake vAste-ityAdi. __ 13 R0-sUryakI stuti, sUryakoM AmaMtraNa yajJake vAste he sUrya ! tuM aura koi jAnekoM samartha nahIM tisa rastekarake jAnevAlA hai', soi dikhAte haiM, do hajAra dosau aura do (2202), yojana arddha nimeSamAtrameM calatA hai. isa vAste tere tAi namaskAra ho. he sUrya ! tUM AkAzameM calatA hai, yaha sUrya mere upadrava karanevAle rogoMkoM nAza karatA huA udaya huA-ityAdi. ||R0 a0 1 maM0 1 a0 10 // 1 R0-iMdra ApahI kisIkA putra huA, yadvA, kANvaputra, medhAtithi yajamAnakA soma, iMdra, meSakA rUpa karake pItA huA, vo RSi usakoM meSa kahatA huA, isI vAste ababhI iMdrakoM meSa kahate haiM. usa meSarUpa iMdrakA varNana 1 R0-varuNakI stuti aura tisakA varNana. 8 30-vicitra kartavyoM sahita iMdrakI stuti. 1 R0-zaryAta nAmA rAjaRSike yajJameM bhRgugotrakA utpanna huA cyavana mahARSi AzvinagrahakoM grahaNa karatA huA, iMdra usakoM dekha 1 he sUrya tvaM taraNiH taritA anyena gantumazakyasya mahato'dhvano gantA'si tathA ca smarthate yojanAnAM sahasre dve dve zate dve ca yojane // ekena nimiSArdhana kramamANa namo'stu te' iti bhAgyakAra : // For Private And Personal Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir prthmstmbhH| kara krodhita huA, usakoM iMdra pIchA lyAyA, phera tisake lAi somadiyA, isa arthakA varNana hai. 10-aMgarAja kisI dinameM apanI rANIyAMke sAtha gaMgAmeM jalakrIDA karatA huA; tisa samayameM dIrghatamA nAma RSikoM apane strI, putra, naukarAdikoMne durbala honeseM kuchabhI nahI kara sakatA hai, aise dveSase gaMgAmeM vahA diyA; so RSi vahatA huA aMgarAjake krIDApradezameM A lagA. rAjAne sarvajJa jANake tisa RSikoM bahAra nikAlA, aura kahA ki, he bhagavan ! mere putra nahIM haiM; yaha paTTarANI hai, isake virSe kisI putrakoM utpanna kara. RSine mAna liyA. paTTarANIne bhI rAjAkepAsa mAna liyA. pIche yaha atizaya vRddha jugupsita mere yogya nahIM hai, aisI apanI buddhikarake vicArake rANIne apanI uzit nAmA dAsIkoM bhejI. tisa sarvajJa RSine maMtrapavitra pAnI karake dAsIkoM siMcana karI; so dAsI RSipatnI huI; tisaviSe kakSIvAn nAma RSi utpanna huA, sohI rAjAkA putra huA. usane bahuvidha rAjasUyAdi yajJa kare, tisake kare yajJoMseM tuSTamAna hoke iMdrane vRcayA nAmA strI tisake tAi dInI tathA he iMdra! tUM vRSaNazva nAma rAjAkI kanyA hotA bhayA, jisakA nAma menA thA.-ityAdi varNanakA saMkSepa hai. ityAdi prAyaH sArA Rgveda isIse paripUrNa hai. yajurvedAdimeM bhI sivAya hiMsA aura prArthanAke aura kuchabhI prAyaH nahIM hai. aura jo Rgvedake sAtame maMDalameM IzvarakI stuti aura kharUpa likhA hai, so sarva sUkta navIna haiM. kyoMki, tinakI saMskRta anya aSTaka maMDala sUktoMseM anya tarekI zuddha mArjana karI huI mAluma hotI hai. dayAnaMdasvAmIjIne ina sUktoMke arthabhI prAcIna arthoseM ulaTe kare haiM; paraMtu isase kucha paMDitAI hAMsala nahIM hotI hai. bhavabhIru aura paMDitoMkA to yahI kAma hotA hai, satyakoM grahaNa karanA, asatyako tyAga karanA. Ara asatyakoM jo manaHkalpita artha hetu-yuktidvArA satya siddha karanA hai, so to kadAgrahIkA kAma hai. ora asala prAcIna vedamaMtroM meM anIzvarI, pUrvamImAMsA, arthAt jaimanIya matakA pratipAdana hai, isa vAstehI mImAMsaka vidhi For Private And Personal Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tatvanirNayaprAsAdavAkyakoM veda mAnate haiM; zeSa Izvara, Izvarastuti, IzvarasvarUpa aura ve. dAMta advitIya brahmakI pratipAdaka zrutiyAM, yaha sarva RSiyoMne pIche prakSepa karI haiM, aise mAnate haiM. jaina matakA zAstrabhI pUrvokta mImAMsaka matakI gavAhI detA hai yaduktaM SaDdarzanasamuccaye zrIharibhadrasUripAdaiH / / jaiminIyAH punaH prAhuH, sarvajJAdivizeSaNaH // devo na vidyate kopi, yasya mAnaM vaco bhavet // 1 // tasmAdatIMdriyArthAnAM, sAkSAdraSTurabhAvataH // nityebhyo vedavAkyebhyo, ythaarthtvvinirnnyH||2|| ataeva purA kAryo, vedapAThaH prayatnataH / / tato dharmasya jijJAsA, kartavyA dharmasAdhanI // 3 // nodanAlakSaNo dharmo, nodanA tu kriyAMprati // pravartaka vacaH prAhuH, svaH kAmoniM yajedyathA // 4 // bhASArthaH-jaimanIya punaH kahate haiM ki, sarvajJAdi vizeSaNavAlA aisA koi deva nahIM hai ki, jisakA vacana pramANa hove // 1 // tisa vAste atIMdriya arthoMke sAkSAt draSTAke abhAvaseM nitya aiseM vedavAkyoMseM yathAvasthita padArthatvakA vizeSa nirNaya hotA hai // 2 // isa vAste prathama prayatnaseM vedapATha karanA, pIche dharmasAdhana karanevAlI dharmajijJAsA krnii||3|| vedavacanakRtanodanA, preraNAlakSaNa dharma, aura nodanA kriyAke pratipravakakA vacana, jaseM vargakA kAmI agnikA yajana kare // 4 // aura jina sUktoMseM IzvarakA kharUpa kayana karA hai, so bhI pramANayuktiseM bAdhita hai, so svarUpa thoDAsA AgekoM likha dikhAveMge. aura vedoMkI utpatti janamatavAle jaiseM mAnate haiM, taiseM jainatatvAdarza nAmaka (savata 1940 kA chapA) pustakake 610 seM leke 122 pRSThataka jAnanI. brAhmaNa loka jisatareM vedakI saMhitA utpanna bhaI mAnate haiM, taiseM mahIdharakRta yajurvedabhASya, aura ajJAnatimirabhAskara graMthaseM jAna lenI. isa vAste veda sarvajJa aSTAdaza dUSaNarahita bhagavaMtake kathana kare hUe nahIM haiM, to phera ye For Private And Personal Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 29 dvitiiystmbhH| pustaka prAcIna hue vA navIna hue to inase kuchabhI satya mokSamArgakI siddhi nahI hotI hai. yaha kiMcitmAtra graMthasamIkSAviSayaka likhA, isake Age devaviSayaka svarUpa likhA jAyagA, joki dhyAna dekara vAcaneke yogya hai. iti zrImadvijayAnandasUrikRte tatvanirNayaprAsAde graMtha samIkSAviSaye prathamaH staMbhaH // 1 // atha dvitIyastambhaprArambhaH aba isa dvitIya staMbhameM thoDAsA devaviSayaka likhate haiM. kyoMki, koi loka kahate haiM ki, jainamatavAle brahmA, mahAdeva aura viSNukoM nahI mAnate haiM. isa vAste jainamata pramANika nahI hai; paraMtu yaha kahanA una mitra lokoMko acchA nahIM hai. kyoMki, asalI brahmA, mahAdeva aura viSNu jo hai, tinakoM to jainamatavAlehI mAnate haiM. aura kalpita jo brahmA, mahAdeva, viSNu hai tinakoM anya matavAle mAnate haiM. pUrvapakSaH-jainamatavAle jaise brahmA, mahAdeva aura viSNukoM mAnate haiM, tinakA svarUpa likho; jisase hareka vAcakavargako mAluma ho jAve ki, jainamatavAle aise brahmA, mahAdeva aura viSNukoM mAnate haiM. uttarapakSaH-he priyavara! merI itanI buddhi vA zakti nahIM hai, jo meM yathArtha brahmA, mahAdeva aura viSNukA pUrepUrA svarUpa likha sakU. tobhI pUrvAcAryoMke prasAdase kiMcitmAtra likhatA hUM; jisako dhyAna deke paDhaneseM mAluma hogA ki, brahmA, mahAdeva aura viSNu aise hote haiM. prazAMtaM darzanaM yasya sarvabhUtAbhayapradaM // mAMgalyaM ca prazastaM ca zivastena vibhAvyate // 1 // bhASArthaH-jisa mahAdevakA athavA tisakI pratimAkA darzana prazAMta hai, darzana karanevAleke manakoM prazAMta karanekA hetu honeseM prazAMta darzana For Private And Personal Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tatvanirNayaprAsAdaaura tinakI mUrti nirupAdhika prazAMtarUpa honeseM prazAMta darzanavAlI hai. kyoMki, jo tribhuvanameM prazAMtarUpa pariNAmavAle paramANu bhagavAnke zarIrako lage haiM, taiseM paramANu titanehI jagatmeM haiM, isavAste bhagavAnke prazAMtarUpa samAna anyarUpa kisIkA bhI nahIM hai. tathA tinakI mUrti jaisI prazAMtAkAravAlI hai, taisI jagatmeM kisI bhI devakI nahIM hai, isa vAste bhagavAnkA prazAMta darzana hai. aura sarvabhUta prANiyoMko abhayadAna denevAlA hai, " abhaya dayANaM iti vacanAt" kyoMki, vidyamAna bhagavAnake svarUpa aura tinakI mUrtike kharUpameM koIbhI vastu bhaya denevAlI nahI hai. jisake hAthameM trizUla, cakra, parazu, talavAra Adi zastra hoveMge, vo deva abhaya denevAlA nahIM hai, paraMtu kisI vairIke bhayaseM vA kisIke mAranevAste zastra dhAraNa kare haiM. bhagavAnmeM pUrvokta dUSaNa nahI haiM; isavAste abhayadAnakA dAtA hai. aura mAMgalyarUpa hai. " arihaMtA maMgalaM iti vacanAt " aura prazasta malA hai, prazasta vasturUpa honeseM. isa karake pUrvokta vizeSaNoMvAlA honekarake ziva kahIye hai. // 1 // mahatvAdIzvaratvAcca yo mahezvaratAM gtH|| rAgadveSavinirmuktaM vaMde'haM taM mahezvaram // 2 // bhASArthaH-prathama zlokameM zivakA kharUpa kathana karA, atha mahezvarakA kharUpa kahate haiM. baDA honeseM aura Izvara honeseM jo mahezvaratAkoM prApta huA hai, tihAM mahat zabdakA artha bar3A hai, zuddha svarUpa zuddha jJAnAdi guNoMseM, bar3A honeseM aura sarva devatAoMkA ThAkura (pUjya) alaMghanIya AjJAvAlA aura sarvakA nAyaka, agrezvarI honeseM Izvara. kyoMki, jo caitanya jaDa padArtha jagatmeM hai, ve sarva tisakI syAdvAda mudrArUpa AjJAkA ullaMghana nahI kara sakte haiM. aura jo ullaMghana karatA hai, so tIna kAlameM bhI vastukharUpako prApta nahIM hotA hai. uktaM ca zrImaddhemacaMdrasUripravaraiH / / AdIpamAvyoma samasvabhAvaM syAdvAdamudrAnatibhedi vastu / tannityamevaikamanityamanyaditi tvadAjJAdviSatAM pralApAH // 1 // For Private And Personal Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir dvitIyastambhaH 27 bhASArtha:-AdIpaM dIpakase leke 'Avyoma, vyoma maryAdIkRtya' AkAzaparyaMta, sarva vastu padArthasvarUpa jo haiM, so samasvabhAva haiM; tulyarUpa haiM svabhAvasvarUpa jisakA, so samasvabhAva. kyoMki, vastukA svarUpa dravyaparyAyAtmaka hai, aisA hama kahate haiM. taiseMhI vAcaka mukhya zrI umAsvAtijI tatvArthasUtra meM kahate haiM. " utpAdavyayadhrauvyayuktaM saditi" jo utpAdavyaya-dhrauvyakarake yukta hai soi sat hai. aura jo sat hai soI vastukA lakSaNa hai. samasvabhAva sarva vastuyoM kisa hetuseM ? aiseM pRchakake pUche thake vizeSaNadvArakarake hetu kahate haiM. 'syAdvAdamudrAnatibhadi '' syAt ' aisA avyaya anekAMtakA dyotaka hai. taba to syAdvAda ( anekAMtavAda ) nitya-anityAdi aneka dharmoMke zabala svabhAvavAlA eka vastukA mAnanA, tisakI mudrA ( maryAdA ) tisako jo ullaMghana na kare ( na toDe ) so syAdvAdamudrAnatibhedi vastu hai. jaiseM nyAya ekaniSTa nyAyatatpara rAjAke rAjyazAsana calAte hue, sarva tisakI prajA tisakI mudrA ( maryAdA) kA atikrama nahIM karatI haiM. jekara atikrama kare to tisake sarva arthakI hAni hove hai. aiseMhI vijayavaMta ni:kaMTaka syAdvAda mahAnareMdrake hue, tisakI syAdvAdamudrAkA sarvahI padArtha atikrama ( ullaMghana ) nahI kara sakate haiM. jekara ullaMghana kare to tinako svarUpa vyavasthAkI hAnikI prasakti honese avastupaNekA prasaMga hovegA. aura sarva vastuyoMkA jo samasvabhAva kathana karA hai, so paravAdiyoMko jo abhISTa mAnya hai, eka vyomAdi vastu nityahI hai, anyat pradIpAdi anityahI hai, aise vAdake pratikSepa khaMDanakA bIja hai. sarvahI bhAva padArtha dravyArthika nayApekSAseM nitya hai, aura paryAyArthika nayake mataseM anitya hai. tahAM ekAMta anityapaNevAdIyoMne aMgIkAra kare pradIpako prathama nityAnityapaNeke vyavasthApanaviSe diGmAtra (saMkSepamAtra) kathana karate haiM. tathAhi pradIpaparyAyako prApta hue taijasa paramANu je haiM, ve svabhAve vA tailake kSayase vA pavanake abhighAtaseM jyotiHparyAyako tyAgake tamorUpa paryAyAMtarako prApta hote hue bhI ekAMta anitya nahIM haiM. kyoMki, pudgala dravyarUpakarake ve sadA avasthitahI haiM. itane mAtraseMhI anityatA nahIM For Private And Personal Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 28 tattvanirNayaprAsAdahai ki, pUrva paryAyakA nAza aura uttara paryAyakA utpAda honA. jaise maTTIrUpa dravya, sthAsaka, koza, kuzUla, zivaka, ghaTAdi avasthAMtarAMko prApta huA bhI, ekAMta vinaSTa nahI hotA hai. tina avasthAyoMmeM bhI, mRttikAdravyake anugamako AbAlagopAlAdikoMko pratIta honeseM.aura aiseM bhI na kahanA ki, aMdhakAra, pudgalarUpa nahIM hai; netroMke viSayakI anyathA anupapatti honeseM pradIpAlokavat tilako paugalikapaNA siddha hai. pUrvapakSaH--jo cAkSuSa hai, so sarva apane pratimAsameM AlokakI apekSA karatA hai. paraMtu tama aisA nahIM hai, to phira tamako kaise cAkSuSapaNA hove ? uttarapakSaH--ulUkAdikoMko tisake vinAbhI aMdhakAraka pratibhAsa honeseM. jina asmadAdikoMne anyat cAkSuva ghaTAdika Aloka vinA upalaMbha nahI karIye hai, tinohI asmadAdikoMne timirako dekhIye hai bhAvoMke vicitra honeseM. anyathA kaiseM pIta zvetAdi bhI, svarNa, muktAphalAdi padArtha AlokakI apekSA dIkhate haiM, aura pradIpa caMdrAdi prakA. zAMtarakI apekSA rahita dIkha paDate haiM. isase siddha huA ki, tamaH cAkSuSa dravya hai. netroMseM dIkhanevAlA dravya hai, aura rUpavAn honeseM. sparzavAlA bhI jAnA jAtA hai, zItasparzake jJAnakA janaka honeseM. aura je anivaDAvayavatva, apratighAtitva, anudbhUtasparzavizeSavattva, apratIyamAna khaMDAvayavidvavyavibhAgatva, ityAdi tamake paudgalikapaNeke niSedha vAste paravAdiyoMne sAdhana upanyAsa kare haiM, ve sarva pradIpa prabhAke dRSTAMta karakehI pratiSedha karane yogya haiM, tulyayoga kSema honeseM. aura aise bhI na kahanA ki, taijasa paramANu tamapaNe kaiseM pariNamate haiM ? kyoMki, pudgaloMmeM tisa tisa sAmagrIke sahakArI huA, visadRzakAryakA utpAdakapaNA bhI dekhanemeM AtA hai. dekhA hai Ardradhanake saMyogase, bhAsvararUpa bhI agniseM, abhAsvararUpa dhUmakAryakA utpAda. isa hetuse siddha huA ki, nityAnityarUpa pradIpa hai. jisa avasarameM bUjhanese pahile dedIpyamAna dIpa hai, tisa avasarameM bhI navIna navIna paryAyoMke utpAda byayakA bhAgI honeseM aura pradIpa anvayake honeseM nityAnityarUpahI dIpaka hai. je anivaDAmI jAnA jAtA havAlA dravya hai, siddha huA ki, prakA For Private And Personal Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir dvitIyastambhaH aiseM AkAza bhI utpAdavyayadhovyAtmaka honeseM nityAnityarUpa hai, sohI dikhAte haiM. avagAhaka jIva pudgalAko avagAha dAnopagrahahI tisakA lakSaNa hai. "avakAzadaM AkAzamiti vacanAt" yadA avagAhaka jIva pudgala prayogase vA svamAvaseM eka nabha:pradezaseM pradezAMtarako prApta hote hai, tadA tisa nabhaHkAke tina avagAhakoMke sAtha eka pradezameM vibhAga aura uttara pradezameM saMyoga hotA hai aura saMyoga vibhAga donoM paraspara viruddha dharma haiM, tinake bhedaseM avazya dharmIkA bheda hai. tathA cAhuH-"ayameva hibhedo bhedaheturvA yaviruddhadharmAdhyAsaH kAraNabhedazca" yahahI bheda vA bhedakA hetu hai, jo viruddha dharmAdhyAsa aura kAraNakA bheda honA. taba to so AkAza pUrvasaMyogavinAzalakSaNa pariNAmakI ApattiseM vinaSTa huA, aura uttarasaMyogotpAda pariNAma anubhAvaleM utpanna huA, aura donoM jage anugata honeseM, utpAda vyaya donoMkA ekAdhikaraNa huA. taba to anugata honeseM, utpAda vyaya donoMkA ekAdhikaraNa huA. tava to "yadapracyutAnutpannasthiraikarUpaM nityam" aisA nityakA lakSaNa kahate haiM. so khaMDita huA. kyoMki, aise lakSaNavAlA koI bhI padArtha nahIM hai. " tadbhAvAvyayaM nityaM" yaha nityakA lakSaNa satya hai. utpAda vinAza donoMke hue bhI, tadbhAvAt anvayirUpaseM jo nAza na hove so nitya hai. aiseM tisake arthako ghaTabhAna honeseM. jekara apracyutAdi lakSaNa mAne, taba to utpAda vyaya donoMko nirAdhAratvakA prasaMga hovegA aura tinake yogase nityatvakI hAni bhI nahIM hai. dravyaM paryAyaviyutaM, paryAyA drvyvrjitaaH|| kva kadA kena kiMrUpA, dRSTA mAnena kena vA // 1 // iti vacanAta. bhApArthaH-dravya paryAyAMrahita, aura paryAyAM dravyase rahita kisI jage, kisI kAlameM, kisIne, kisI rUpavAle, kisI pramANaseM, dekhe haiM? api tu nahI dekhe haiM. aura aise bhI na kahanA ki, AkAza dravya nahIM hai. kyoMki, laukikoMmeM bhI ghaTAkAza hai, paTAkAza hai; isa vyavahArakI prasiddhiseM AkAzako nityAnityatva siddha hotA hai. yadA ghaTAkAza bhI ghaTake dUra hue, aura paTakarake AkrAMta hue yaha paTAkAza hai, aisA vyavahAra hai aura yaha bhI na kahanA ki, yaha aupacArika honeseM pramANa nahIM. kyoMka, For Private And Personal Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tattvanirNayaprAsAda. upacArako bhI kiMcit sAdharmyadvAraseM mukhyArthakA sparzi honese pramANatA hai. AkAzakA jo sarvavyApakatva mukhya pramANa hai so tisa tisa Adheya ghaTapaTAdi saMbaMdhi niyata pramANake vazaseM kalpita bhedake hue pratiniyata dezavyApi karake vyavahAra karate hue ghaTAkAza paTAkAzAdi tisa tisa vyapadezakA nibaMdhana hotA hai. aura tisa tisa ghaTAdi saMbaMdhake hue vyA. pakapaNe karake avasthita AkAzako avasthAMtarakI Apatti hai, taba to avasthAke bheda hue. avasthAvAlekA bhI bheda hai. avasthAko tisameM avidhvagbhAva honeseM siddha huA kiM, nityAnitya AkAza hai. svayaMbhUmatavA. le bhI nityAnityahI vastu mAnate haiM. 'tathA cAhuste' tIna prakArakA nizcaya yaha pariNAma hai. dharmikA dharmalakSaNa avasthArUpa hai. suvarNa dharmi, tisakA dharma pariNAma varddhamAna rucakAdi. dharmakA lakSaNa pariNAma anAgatAdi hai. yadA yaha hemakAra varddhamAnakako bhAMgake rucakakI racanA karatA hai, tadA varddhamAnaka vartamAnatA lakSaNako choDake atItatAlakSaNako prApta hotA hai. aura rucaka to anAgatatA lakSaNako tyAgake vartamAnatAko prApta hotA hai; aura vartamAnatAko prApta huA bhI,rucaka nava purANAdi bhAvako prApta hotA huA avasthA pariNAmavAn hotA hai. so yaha tIna prakArakA pariNAma dharmike dharmalakSaNa avasthA je haiM, so dharmiseM bhinna bhI haiM, aura abhinna bhI haiM; te dharmiseM abheda honeseM nitya haiM. aura bheda honeseM utpattivinAzaviSayatva hai. aiseM donohI upapanna hote haiM. atha isa kAvyake uttarArddhakA vivaraNa karate haiM. tannityamevaikam - ityAdi-aiseM utpAdavyayadhrauvyAtmakatva sarva bhAvoMke siddha huA bhI, eka AkAzAdika nityahI hai; aura anyat pradIpa ghaTAdika anityahI hai; isa prakAraseM durnayavAdApatti hove hai. anaMtadharmAtmaka vastumeM svAbhipretanityatvAdidharmake siddha karanemeM tatpara honA, aura zeSa dharmoM ke tiraskAra karanemeM pravartta honA durnayoMkA lakSaNa hai. isa ullekhakarake terI AjJAke dveSI tere kathana kare zAsanake virodhiyoMke pralApAH pralapitAni asaMbaddhavAkya tinake haiM. yahAM prathama AdIpamiti isase paraprasiddhikarake anityapakSa ullekhake hue bhI jo Age For Private And Personal Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir dvitIyastambhaH / 31 yathAsaMkhya uttara karake pUrvatara nityahI eka hai, so aiseM jJApana karatA hai ki, jo anitya hai so bhI kathaMcit nityahI hai. aura jo nitya hai, so bhI kathaMcit anityahI hai. prakAMtavAdIyoMne bhI ekahI pRthvI meM nityAnityatva mAnA hai. " tathA ca prazastakAraH' pRthivI do prakArakI hai. nityA aura anityA, paramANu lakSaNA nityA hai, aura kAryalakSaNA anityA hai. aura aiseM bhI na kahanA ki yahAM paramANukArya dravyalakSaNaviSaya do bhedoM ekAdhikaraNa nityAnitya nahI hai. kyoMki, pRthivItvakA donoM jage avyabhicAra honeseM. aiseM apU AdikameM bhI jAnanA. AkAzaseM bhItino saMyogavibhAga aMgIkAra karaneseM anityatva yuktiseM mAnAhI hai. tathA ca sa evAha ' zabdakAraNatva vacanaseM saMyogavibhAga haiM. aiseM nityAnitya donoM pakSoMko saMvalitatva hai. aura yaha svarUpa lezamAtra seM Upara likha Ae haiM. pralApaprAyatva paravAdIyoMke vacanoMkA isa prakAra seM samarthana karanA yogya hai. vastukA prathama to arthakriyAkAritva lakSaNa hai, so lakSaNa ekAMta nitya anitya pakSoMmeM ghaTatA nahI hai. apracyuta anutpanna sthiraikarUpa jo nitya hai, so kramakarake arthakriyA karatA hai, vA akrama karake. paraspara vyavaccheda rUpoMko prakArAMtara ke asaMbhava honese tahAM krama karake arthakriyA to nahI karatA hai. kyoMki, so kAlAMtarabhAvinIkriyA prathama kriyA kAlameMhI jabaradastIseM kare samarthako kAlakSepa karanA ayogya hai; kAlakSepiko asamartha prApti honeseM. jekara kaheMge samartha bhI tisa tisa sahakArike samavadhAnake hue tisa tisa arthako karatA hai. taba to so samartha nahI hai. apara sahakArikI sApekSavRtti ho - seM. sApekSa jo hai, so samartha nahI. isa nyAyaseM jekara kahoge vo to sahakArikI apekSA nahI karatA hai. kiMtu kAryahI sahakArike na hue, nahI hotA hai, isa vAste tinakI apekSA karatA hai. taba to so bhAva samartha hai vA asamartha hai ? jekara samartha hai to kAheko sahakArIyoMke mukhako dekhatA hai ? jaladIhI kyoM nahI karatA hai ? pUrvapakSa: - samartha bhI bIja, pRthivI, jala pavanAdi sahakArIyoM ke sahitI aMkurako karatA hai, anyathA nahI. For Private And Personal Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 32 tatvanirNayaprAsAdauttarapakSaH-sahakAriyoMne tisakoM kiMcit upakAra karIye hai, vA nahI? jekara nahI karIye hai, taba to sahakArIyoMkI saMnidhAnase pahilekI tareM kyoM nahI arthakriyAmeM udAsa rahatA hai ? jekara upakAra karIye hai, taba to so upakAra tinone bhinna kayIye haiM vA abhinna ? jekara abhinna karIye haiM taba to tisakohI karIye haiM aiseM to lAbha icchate hue mUlahAnihI A gaI. kRtaka honeseM, tisako anityatAkI ApattiseM. jekara bheda hai, to so upakAra tisako kaiseM huA ? sahya aura viMdhyAcalako kyoM na huA ? pUrvapakSaH-tisake sAtha saMbaMdha honese tisakA yaha upakAra hai. uttarapakSaH-upakArya upakArakA kyA saMbaMdha hai ? saMyogasaMbaMdha to nahI. kyoMki, vo to dravyoMkAhI hotA hai. yahAM to upakArya dravya hai, aura upakAra kriyA hai, isavAste saMyogasaMbaMdha to nahI hai. aura samavAyasaMbaMdha bhI nahI hai. kyoMki, tisako eka honeseM aura vyApaka honeseM, nikaTa dUrake abhAvase, sarvatra tulya honeseM. niyatasaMbaMdhiyoMke sAtha bhI saMbaMdhayukta nahIM hai. kyoMki, niyatasaMbaMdhisaMbaMdhake aMgikAra kare hue tisakA karA upakAra isa samavAyakA aMgikAra karanA cAhiye. taiseM hue upakArako bhedAbheda kalpanA taiseMhI hai. upakArako samavAyaseM abheda hue samavAyahI karA siddha huA. aura bheda mAne bhI samavAyako niyatasaMbaMdhisaMbaMdhatva nahI hai. tisa vAste ekAMta nityabhAva kamakarake arthakriyA nahIM karatA hai. aura yugapata bhI arthakriyA nahIM karatA hai. eka bhAva sakala kAlameM honevAlIyAM yugapat sarva kriyAoMko karatA hai, aisI pratIti nahIM hotI hai. jekara kare to dUsare samayameM kyA karegA ? jekara karegA to kramabhAvI pakSake dUSaNa hoveMge. jekara na karegA to arthakriyAkAritvake abhAvase avastutvakA prasaMga hai. aiseM ekAMta nityaseM kramAkramakesAtha vyApta arthakriyA vyApakAnupalabdhike balaseM vyApaka nivartana honeseM nivartamAna hotI huI khavyApya arthakriyAkAritvako nivartana kare haiM. aura arthakriyAkAritva nivartamAna hotA huA svavyApyasatvako niva. rtana karatA hai. isa vAste, ekAMta nitya pakSa bhI yuktikSama nahIM hai. ekAMta anitya pakSa bhI aMgIkAra karane yogya nahIM hai. anitya jo hai so pratikSaNa For Private And Personal Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir dvitiiystmbhH| 33 vinAzI hai so kramakarake arthakriyA karaneko samartha nahIM hai, dezakRta kAlakRta kramakehI abhAvaseM. krama jo hai so pUrvApara hai, so kSaNikameM saMbhave nahIM hai. kyoMki, avasthitakoMhI nAnA dezakAlavyApti hai; aura dezakama kAlakrama bhI kahiye hai. aura ekAMta vinAzImeM sA hai nahI. 'yadAhuH' yo yatraiva sa tatraiva yo yadaiva tadaiva sH|| na deza kAlayoAptirbhAvAnAmiha dRzyate // 1 // bhASAH-jo jahAM hai so tahAMhI hai. jo jisa kAlameM hai so tisahI kAlameM hai. bhAvoMkI yahAM dezakAloMviSe vyApti nahI dIkhatI hai. aura saMtAnakI apekSAkarake bhI pUrvottara kSaNoMko krama saMbhava nahIM hai, saMtAnako avastu honeseM. vastuke hue bhI jekara tisako kSaNikatva hai, taba to kSaNoMseM kucha bhI vizeSa nahIM hai. jekara akSaNikatva hai, taba to kSaNabhaMgavAda samApta huA. akramakarake bhI kSaNikameM arthakriyAkA saMbhava nahIM hai. so kSaNika eka bIjapUrAdi rUpAdikSaNa yugapat aneka rasAdi kSaNoMko utpAdana karatA huA eka svabhAvakarake utpanna karatA hai, vA nAnA svabhAvoMkarake? jekara ekakarake karatA hai, tava to tina rasAdi kSaNoMkA ekatvapaNA hovegA; eka svabhAvaseM janya honeseM. atha nAnA svabhAvoMkarake utpanna karatA hai, kiMcit rUpAdi upAdAnabhAvakarake, kiMcit rasAdi sahakAripaNekarake, taba to ve svabhAva tisake AtmabhUta hai vA anAtmabhUta hai ? jekara anAtmabhUta hai, taba to svabhAvatvakI hAni hai. jekara AtmabhUta hai taba to tisako anekatvapaNA hai, aneka svabhAvatva honeseM. athavA aneka svabhAvoMko ekatvakA prasaMga hai. tisase tinako avyatirikta honeseM aura tisako eka honeseM. atha johi ekatra upAdAnabhAva hai sohI anyatra sahakAribhAva hai; isa vAste svabhAvabheda nahI mAnate haiM, taba to nitya eka rUpako bhI kramakarake nAnA kAryakAriko svabhAvabheda aura kAryasAMkarya kaise mAnA hai kSaNikavAdiyoMne ? atha nitya jo hai so, ekarUpavAlA honese akrama hai aura akramaseM kramakarake honevAle nAnA kAryoMkI kaise For Private And Personal Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tattvanirNayaprAsAdautpatti hoveM ? aho svapakSapAtI devAnAMpriya bauddho! jo vastu svayaM eka niraMzarUpAdikSaNa lakSaNakAraNaseM yugapat aneka kAraNasAdhya aneka kAryoMko aMgIkAra karatA huA bhI parapakSe nitya bhI vastumeM kramakarake nAnA kArya karanemeM bhI virodha udbhAvana karatA hai. tisa vAste, kSaNika bhAvako bhI akramakarake arthakriyA durghaTa hai. isa vAste ekAMta anityaseM bhI kramAkrama vyApakoMkI nivRtti honeseM vyApya arthakriyA bhI nivRtta hove hai. aura tisakI nivRttike hue satva bhI vyApakAnupalabdhibalakarakehI nivarttatA hai. isameM ekAMta anityavAda bhI ramaNIya nahI hai. aura syAdvAdameM to pUrvottarAkAra parihAra svIkAra sthiti lakSaNa pariNAma karake bhAvoMko arthakriyAkI upapatti aviruddha hai. aise bhI na kahanA ki, ekatra vastumeM paraspara viruddha dharmAdhyAsayogase syAdvAda asat hai. kyoMki, nitya pakSa anitya pakSase vilakSaNa pakSAMtarake aMgIkAra karaneseM. aura taiseMhI sarva janone anubhava karaneseM // 1 // tathAca paThati ||bhaage siMho naro bhAge yortho bhaagdvyaatmkH|| tamabhAgaM vibhAgena narasiMha pracakSate // 2 // bhAvArthaH-tathA vaizeSikoMne bhI citrarUpa eka avayavIke mAnaneseM ekahI paTAdike calAcala raktArakta AvRtAnAvRtatvAdi viruddha dharmoMkI upalabdhiseM aura saugatoMne bhI ekatra citrapaTI jJAnameM nIla anIlake virodhako anaMgIkAra karaneseM syAdvAda mAnAhai. yahAM yadyapi adhikRtavAdI pradIpAdikako kAlAMtara avasthAyi honese kSaNika nahI mAnate haiM. tinake matameM pUrvApara tAvat chinnasattAkoMhI anityatA lakSaNate. to bhI buddhisukhAdikako ve bhI kSaNikatAkarakehI mAnate haiM. tinake adhikArameM bhI kSaNikavAda carcA anupapanna nahIM haiM. aura jo bhI kAlAMtarAvasthAyi vastu hai, so bhI nityAnityahI hai. kSaNa bhI aisA koI nahIM hai. jahAM vastu utpAdavyayadhrauvyAtmaka nahIM hai. iti kAvyArthaH // 2 // mahezvarakA svarUpa kathana karake mahAdevakA svarUpa zloka 11 karake kathana karate haiM. For Private And Personal Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir dvitiiystmbhH| mahAjJAnaM bhavedyasya lokAlokaprakAzakam // mahAdayA damo dhyAnaM mahAdevaH sa ucyate // 3 // bhASA-baDA jJAna, arthAt kevalajJAna, lokAlokake svarUpakA prakAzaka hove, jisakoM aura jIvanamokSAvasthAmeM mahAdayA, mahAdama aura mahAdhyAna, zukladhyAna hove jisakoM so mahAdeva kahA jAtA hai // 3 // mahAMtastaskarA ye tu tiSThantaH svazarIrake / / nirjitA yena devena mahAdevaH sa ucyate // 4 // bhASA-je baDe bhArI taskara chadmasthAvasthAmeM apane zarIrameM rahe hue aSTAdaza (18) dUSaNarUpa, ve sarva jisa devane apunarbhavarUpase jIte haiM, so mahAdeva kahA jAtA hai // 4 // rAgadveSau mahAmallau durjayo yena nirjitau // mahAdevaM tu taM manye zeSA vai nAmadhArakAH // 5 // bhASA-rAga abhiSvaMgarUpa, dveSa aprItirUpa, ye dono mahAmalla durjaya haiM; jItane kaThina haiM. paraM jisane ye pUrvokta dono malla jIte haiM, tisakoM to maiM saccA mahAdeva mAnatA hUM. aura jo rAgI dveSIkoM loka mahAdeva mAnate haiM, so nAmamAtraseM mahAdeva hai; natu yathArtha svarUpaseM. holike bAdazAhavat // 5 // zabdamAtro mahAdevo laukikAnAM mate mataH // zabdato guNatazcaivArthatopi jinazAsane // 6 // bhASA-zabdamAtra (kathanamAtra) mahAdeva to laukika matavAloMke matameM mAnya hai, aura jaisA zabda taisAhI artha hove, arthAt zabdaseM jo artha nikale tisa artharUpa guNasaMyukta jo hove, tisakoM jaina matameM mahAdeva mAnate haiM // 6 // zaktito vyaktitazcaiva vijJAnaM lakSaNaM tathA // mohajAlaM hataM yena mahAdevaH sa ucyate // 7 // bhASA-zakti kSAyakajJAnalabdhirUpa aura vyakti jJAnaupayoga lakSaNa, For Private And Personal Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 36 tatvanirNayaprAsAda labdhikI apekSA jJAnazakti sAdi anaMta hai, aura jJAnopayogalakSaNaseM sAdi sAMta, aura dravyArthaka nayakI vivakSAseM anAdi, anaMta aisA vijJAnarUpa lakSaNa hai jisakA tathA mohajAla arthAt aTThAisa ( 28 ) uttaraprakRtirUpa mohakA jAla jisane hata (naSTa) kiyA hai, so mahAdeva kahA jAtA hai // 7 // namo'stu te mahAdeva mahAmada vivarjita // mahAlobhavinirmukta mahAguNasamanvita // 8 // bhASA - mahAmada karake vivarjita (rahita), mahAlobha karake rahita, aura mahAguNasaMyukta, aise he mahAdeva ! terekoM namaskAra hove || 8 || mahArAgo mahAdveSo mahAmohastathaiva ca // kaSAyazca hato yena mahAdevaH sa ucyate // 9 // bhASA - mahArAga, mahAdveSa, mahAajJAna, cazabdaseM sUkSma sattAgata jo svalpa bhI rAga, dveSa, ajJAna aura SoDaza prakArakA kaSAya ye pUrvokta dUSaNa jisane hane haiM, niHsattAkIbhUta kare haiM so mahAdeva kahA jAtA hai || 9 || mahAkAmo hato yena mahAbhayavivarjitaH // mahAvratopadezI ca mahAdevaH sa ucyate // 10 // bhASA - mahA kAma, jo sarva jagatmeM vyApaka ho rahA hai, tisakoM jisane haNyA hai, aura jo sAta prakArake mahAbhayakarake vivarjita ( rahita ) hai, aura jo paMca mahAvratakA upadezaka hai, so mahAdeva kahA jAtA hai ||10 // mahAkrodho mahAmAno mahAmAyA mahAmadaH // mahAlobho hato yena mahAdevaH sa ucyate // 11 // mahAkrodha, mahAmAna, mahAmAyA, mahAmada, mahAlobha, ye jisane hanana kiye haiM, so mahAdeva kahA jAtA hai || 11 | mahAnando dayA yasya mahAjJAnI mahAtapaH // mahAyogI mahAmaunI mahAdevaH sa ucyate // 12 // bhASA - atizaya AtmAnaMda, aura dayA (parama karuNA) hai jisake, aura jo For Private And Personal Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir dvitiiystmbhH| mahAjJAnI, mahAtapAkharUpa, mahAyogI sarva yogoMkA jAnanahAra, aura dhAranahAra hai; aura jo mahAmaunI, sAvadya vacanase rahita hai, so mahAdeva kahA jAtAhai // 12 // mahAvIrya mahAdhairya mahAzIlaM mahAguNaH // mahAmaJjukSamA yasya mahAdevaH sa ucyate // 13 // bhASA-mahAvIrya, vIryAtarAyakarmake kSaya honeseM anaMtavIrya,mahAdhairya, chadmasthAvasthAmeM parIsaha upasargoseM kadApi dhyAnaseM calAyamAna nahIM honeseM, mahAzIla, aSTAdaza sahasra 18000 zIlAMgavAle honeseM, kevalajJAnadarzanAdi anaMta mahAguNa, aura mahAkomala manohara kSamA hai jisake, so mahAdeva kahA jAtA hai || 13 // svayaMbhUtaM yatojJAnaM lokAlokaprakAzakam // anantavIryacAritraM svayaMbhUH sobhidhIyate // 14 // bhASA-svayamevahI AtmasvarUpasehI jJAnAvaraNIyAdi karmoMke kSaya honeseM AvirbhUta huA hai jJAnakevalarUpa lokAlokakA prakAzaka jisake, vIryAMtarAya karmake kSaya honeseM AvirbhUta huA hai anaMtavIrya jisake, aura cAritramohake kSaya honeseM anaMtakSAyaka cAritra pragaTa huA hai jisake, tisa bhagavAnkoM svayaMbhU kahiyehaiM. "zaMbhuH svayaMbhUrbhagavAn" itivcnaat||14|| zivo yasmAjinaH proktaH zaMkarazca prakIrtitaH // kAyotsargI ca paryar3I strIzastrAdivivarjitaH // 15 // bhASA-ziva nirupadrava, arthAt jisakA svarUpa nirupadrava hai, aura sarva jagatke nirupadrava honemeM hetu hai; kyoMki, jahAM jahAM bhagavaMta vicarate haiM, tahAM tahAM cAroM tarpha paccIsa yojanatAMi duSTa vyaMtarakRta marIjvarAdi nahIM hotehaiM. aura svacakraparacakrakA bhaya nahI hotA hai. aura avRSTi, ativRSTi tathA mUSaka TIDapramukha dhAnyake upadravakArI jIva nahIM hote haiM. aura jIvoMkoM ziva arthAt muktipathakA upadeza deneseM jina bhagavAn tIrthakarakohI ziva kahatehaiM, cautIsa 34 Atizaya saMyukta honeseM. punaH tisahI bhagavaMtakoM tIna bhuvanake jIvoMkoM upadezadvArA zaM (sukha) karaneseM zaMkara For Private And Personal Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 28 tatvanirNayaprAsAda kahate haiM. "tvaM zaMkaro'si bhuvanatrayazaMkaratvAt" itivacanAt / bhagavaMtake dohI Asana haiM, kAyotsargAsana vA paryaMkAsana punaH bhagavaMtakI mudrA, strI aura cakra trizUlAdi, Adizabdarse japamAlA, yajJopavIta, kamaMDalu ityAdise rahita hotI hai. kyoMki, inake rakhaneseM bhagavAn kAmI, krodhI, ajJAnI, azucI ityAdi dUSaNoMvAlA siddha hotA hai. yaduktaM " strIsaMgaH kAmamAcaSTe dveSaM cAyudhasaMgrahaH // vyAmohaM cAkSasUtrAdirazaucaM ca kamaNDaluH" iti // 17 // sAkAro'pi nAkAro mUrttAmUrttastathaiva ca // paramAtmA ca bAhyAtmA antarAtmA tathaiva ca // 16 // bhASA - dehasaMyukta terame caudame guNasthAna meM jabatAMi audArika, taijasa, kArmaNa zarIroMke sAtha saMbaMdhavAlA hai, tabatAMi Izvara sAkArasvarUpavAlA hai; aura jaba siddhapadakoM prApta hotA hai, taba nirAkArasvarUpa kahA jAtA hai. Izvara sAkArAvasthA meM mUrtimAn hai, aura siddhapadakI apekSA amUrtta - svarUpa hai, paramAtmA hai, bAhyAtmasvarUpavAlA hai, aura aMtarAtmAsvarUpavAlA bhI hai. kathaMcit bhagavaMtameM pUrvokta sarvasvarUpa ghaMTe haiM, sohI syAdvAdazailIkarake dikhAte haiM // 16 // darzanajJAnayogena paramAtmAyamavyayaH // parA kSAntirahiMsA ca paramAtmA sa ucyate // 17 // bhASA - darzanajJAnake yogakarake arthAt jJAnadarzanasvarUpakarake jo paramAtmAsvarUpakoM prApta huA hai. / ' nANadaMsaNalakkhaNaM' itivacanAt / aura jo avyayarUpavAlA hai. tadbhAvAvyayaM nityam " itivacanAt / aura utkRSTa kSamA aura ahiMsA inakarake jo saMyukta hai, so paramAtmA kahA jAtAhai // 17 // 66 paramAtmAsiddhisaMprAptau bAhyAtmA tu bhavAntare || antarAtmA bhaveddeha ityeSastrividhaH zivaH // 18 // bhASA- jaba siddhimuktikoM prApta hove taba paramAtmA jAnanA, arthAt terameM caudameM guNasthAnaseM sidvipadaprAptitaka paramAtmA kahA jAtA hai. aura For Private And Personal Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir dvitiiystmbhH| jabatAi cauthA guNasthAna prApta nahIM hotA, tabatAi bAhyAtmA kahA jAtA hai. aura cauthe guNasthAnaseM lekara bArame guNasthAnatAMi dehameM rahe, tisakoM aMtarAtmA kahate haiM. yaha tIno prakArakA ziva kahA jAtA hai||18|| sakalo doSasaMpUrNo niSkalo dossvrjitH|| paJcadehavinirmuktaH saMprAptaH paramaM padam // 19 // bhASA-jabatAi sakala hai, arthAt ghAtikarmacatuSTayakI uttaraprakRtiyAM 47 rUpa kalAkarake saMyukta hai tavatAMi sadoSa hai, ora jagatmeM bhramaNa karatA hai, aura jaba niSkala hotA hai, pUrvokta upAdhiyoMse rahita hotA hai taba doSavivarjita hai. aura paMca deha (audArika, vaikriya, AhAraka, taijasa, kAmaNa,) ina pAMcaprakArake zarIroMse mukta hotA hai, taba paramapadakoM prApta hotA hai // 19 // ekamUrtistrayo bhAgA brhmvissnnumheshvraaH|| tAnyeva punaruktAni jJAnacAritradarzanAt // 20 // bhASA-ekamUrti dravyArthikanayake mataseM, paraMtu ekahI mUrttike paryAyArthika nayake matakarake tIna bhAga brahmA, viSNu, mahezvararUpase kahe haiM, ve aiseM haiM. jJAnasvarUpakoM viSNu, cAritrasvarUpakoM brahmA aura samyagdarzanasvarUpakoM mahezvara kahate haiM. paryAyArthikanayake ye tIno guNa avirodhipaNe eka dravyameM rahate haiM. jaise agnimeM uSNatA, pItatA, raktatA rahatI hai. taiseM eka AtmAdravyameM tIna guNa ekamUrtimeM rahatehaiM. isa hetuse tInoMkI eka mUrti hai // 20 // aba laukika matameM jo tIna devoMkI ekamUrti mAnate haiM, so saMbhava nahI hotI hai, sohI dikhAte haiM. ekamartistrayo bhAgA brahmaviSNumahezvarAH // parasparaM vibhinnAnAmekamUrtiH kathaM bhavet // 21 // bhASA-ekamUrti, tIna bhAga, brahmA, viSNu, mahezvara, ina tIno paraspara vizeSa bhinnoMkI ekamUrti kaise hove ? api tu na hove // 21 // For Private And Personal Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 10 tatvanirNayaprAsAdakArya viSNuH kriyA brahmA kAraNaM tu mahezvaraH // kAryakAraNasaMpannA ekamUrtiH kathaM bhavet // 22 // bhASA-viSNu to kAryarUpa hai, brahmA kriyArUpa hai, aura mahezvara kAraNarUpa hai; taba kArya kAraNa prApta huAMkI ekamUrti kaise hove? kyoMki, kAraNa, kArya, kriyA ye tIno ekarUpa nahI ho sakte haiM // 22 // prajApatisuto brahmA mAtA padmAvatI smRtaa|| abhijijanmanakSatramekamUrtiH kathaM bhavet // 23 // bhASA-brahmAke pitAkA nAma prajApati, prajApati RSikA putra brahmA huA; brahmAkI mAtAkA nAma padmAvatI, brahmAkA janma abhijit nakSatrameM huA thA. abhijit nakSatrakA adhiSThAtA devatAkA nAma brahmA hai, isavAste putrakA nAma brahmA rakkhA || 23 // vasudevasuto viSNurmAtA ca devakI smRtA / rohiNI janmanakSatramekamUrtiH kathaM bhvet|| 24 // peDhAlasya suto rudro mAtA ca satyakI smRtA // mUlaM ca janmanakSatramekamUrtiH kathaM bhavet // 25 // bhASA-vasudevakA putra viSNu huA,aura mAtA devakI kahI, aura rohiNI nakSatrameM janma huA, peDhAlakA putra rudra huA, aura mAtAkA nAma satyakI, dUsarA nAma sujyeSThA, aura mUlanakSatrameM janma huA, isa pRthak 2 hetuseM ina tInoMkI ekamUrti kaise hove // 24 // 26 // raktavarNo bhavedbrahmA zvetavarNo mheshvrH|| kRSNavarNo bhavedviSNurekamUrtiH kathaM bhavet // 26 // akSasUtrI bhavedbrahmA dvitIyaH zUladhArakaH // tRtIyaH zaMkhacakrAMka ekamUrtiH kathaM bhavet // 27 // caturmukho bhavedbrahmA trinetro'yaM mahezvaraH // caturbhujo bhavedviSNurekamUrtiH kathaM bhavet // 28 // For Private And Personal Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir dvitiiystmbhH| mathurAyAM jAto brahma rAjagRhe mahezvaraH // dvArAvatyAmabhUdviSNurekamUrtiH kathaM bhvet||29|| haMsayAno bhavedbrahmA tRSayAno mahezvaraH // garuDayAno bhavedviSNurekamUrtiH kathaM bhavet // 30 // padmahasto bhavedbrahmA shuulpaannimheshvrH|| cakrapANirbhavedviSNurekamUrtiH kathaM bhavet // 31 // bhASA-brahmAke zarIrakA raMga lAla, mahAdevakA zveta, aura viSNukA kRSNa thA. brahmAne japamAlA dhAraNa karI hai, mahAdevane zUla, aura viSNune zaMkha, cakra dhAraNa kare haiM. brahmAke cAra mukha the, mahAdevake tIna netra the, aura viSNukI cAra bhujAyAM thI. brahmA mathurAnagarImeM utpanna bhayA, mahAdeva rAjagRhameM, aura viSNu dvArikAmeM. brahmAkA vAhana haMsa thA, mahAdevakA baila, aura viSNukA garuDa. brahmAke hAthameM kamala thA, mahAdevake hAthameM zUla (trizUla), aura viSNuke hAthameM cakra thA. ityAdi vilakSaNa hetuoMseM ina tInoMkI ekamUrti kaise hove? // 26||27 // 28||29 // 30 // 31 // kate jAto bhavedbrahmA tretAyAM ca mahezvaraH // dvApare janito viSNurekamUrtiH kathaM bhavet // 32 // bhASA-kRtayugameM arthAt satayugameM brahmA utpanna bhae, tretAyugameM mahezvara utpanna hue, aura dvAparayugameM viSNu utpanna hue, ina hetuoMseM ina tInoMkI ekamUrti kaise hove? || 32 // ina pUrvokta tIno devoMkI ekamUrti nahIM ho saktI hai, pRthak 2 guNoMke honeseM. aba jisatareM tInoMkI ekamUrti hovehai, so dikhAte haiM. jJAnaM viSNussadA proktaM cAritraM brahma ucyate // samyaktaM tu zivaM proktamahanmUrtistrayAtmikA // 33 // bhASA-jJAnakoM sadA viSNu kahate haiM, cAritrakoM brahmA kahate haiM, aura samyakta jo hai tisakoM ziva kahate haiM. isavAste 'arhan' jo hai, so trayAtmaka mUrtirUpa hai. arthAt jJAna, darzana, cAritra ina tInoM guNamayI arhankI For Private And Personal Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir zara tatvanirNayaprAsAda AtmA hai. kyoMki, ye tIno guNa AtmAdravyaseM, kathaMcit bhedAbhedarUpa hai. jaba dravyArthika nayake mataseM vicArie, taba to eka dravya honeseM ekahI mUrti haiM. aura jaba paryAyArthika nayake mataseM vicArie, taba jJAnadarzanacAritrarUpa tIno guNoMke bhinna 2 honeseM tIna rUpa siddha hote haiM. aura syAdvAdavAdIke matameM kathaMcit dravyaparyAyake bhedAbheda honeseM, ekamUrttitrayAtmaka haiM. isa hetuseM arhanhI, brahmA, viSNu, mahAdevake rUpake dhAraka haiM; anya nahI // 33 // pUrvapakSa:- jaiseM Apane jJAnadarzanacAritrakI apekSA, arhanamUrti trayAtmaka mAnI haiM, taiseMhI, brahmA, viSNu, mahAdevakI mUrtti mAnanemeM kyA doSa hai ? uttarapakSa :- he priyavara ! aisI mAnI jAya aura pUrvokta jJAnadarzanacAritra unoMmeM siddha hove, taba to koi bhI doSa na Ave. anyathA vezyAkA satIke guNoMseM varNana karanesadRza haiM. kyoMki, laukikamatavAloMne jaiseM brahmA, viSNu, mahAdeva mAne haiM, tinoMmeM purANAdi zAstroMke lekhaseM, pUrvokta jJAna, darzana, cAritrameseM eka bhI siddha nahI hotA hai. sohI hama likha dikhAte haiM - yathA matsyapurANe tRtIyAdhyAye // sAvitrIM lokasRSTyarthaM hRdi kRtvA samAsthitaH // tataH saMjapatastasya bhittvA dehamakalmaSam // 30 // strIrUpamarddhamakarodarddha puruSarUpavat // zatarUpA ca sAkhyAtA sAvitrI ca nigadyate // 31 // sarasvatyatha gAyatrI brahmANI ca parantapa // tataH svadehasaMbhUtAmAtmajAmityakalpayat // 32 // dRSTvA tAM vyathitastAvatkAmavANArdito vibhuH // ahorUpamahorUpamiti cAha prajApatiH // 33 // tato vasiSThapramukhA bhaginImiti cukuzuH !! brahmA na kiMciddadRze tanmukhAlokanAdRte // 34 // For Private And Personal Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir dvitiiystmbhH| ahorUpamahorUpamiti prAha punaH punH|| tataH praNAmanayAM tAM punarevAbhyalokayat // 35 // atha pradakSiNaM cakre sA piturvaravarNinI // putrebhyo lajjitasyAsya tadrUpAlokanecchayA // 36 // AvirbhUtaM tato vakra dakSiNaM pANDu gaNDavat // vismayasphuradoSThaM ca paashcaatymudgaatttH|| 37 // caturthamabhavatpazcAdvAmaM kAmazarAturam // tatonyadabhavattasya kAmAturatayA tathA // 38 // utpatantyAstadAkArA AlokanakutUhalAt // saSTayAthai yatkRtaM tena tapaH paramadAruNam // 39 // tatsarvaM nAzamagamat svasutopagamecchayA // tenordhva vakramabhavatpaMcamaM tasya dhImataH AvirbhavajjaTAbhizca tadvanaM cATaNotprabhuH // 40 // tatastAnabravIdbrahmA putrAnAtmasamudbhavAn // prajAH sRjadhvamabhitaHsadevAsuramAnuSIH // 4 // evamuktAstataH sarve sasRjurvividhAH prjaaH|| gateSu teSu sRSTyartha praNAmAvanatAmimAm / / 42 // upayeme sa vizvAtmA zatarUpAmaniMditAm // sambabhUva tayA sAImatikAmAturo vibhuH // salajjAM cakame devaH kmlodrmndire||43|| yAvadaSTazataM divyaM yathAnyaH prAkato jnH|| tataH kAlena mahatA tasyAH putro'bhavanmanuH // 44 // bhASA-prathama brahmAjI lokakI racanAke nimitta baDI sAvadhAnIseM hRdayameM sAvitrIko dhAraNa karake usako japate hue pAparahita dehako bhedana karake For Private And Personal Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 44 tatvanirNayaprAsAdaAdhe zarIrako strIrUpa aura Adheko puruSarUpa karate bhaye. isa sAvitrIko zatarUpA kahate haiM. aura isIko gAyatrI aura brahmANI bhI kahate haiM. phira vaha brahmAjI apane dehase utpanna huI usa strIkoM apanI AtmajA (putrI) mAnane lage. tadanaMtara usako dekhakara kAmadevake bANoMseM mahApIDita hue brahmAjI AzcaryapUrvaka yaha kahane lage ki, aho baDA Azcarya hai ki, isakA kaisA suMdara cittarocaka rUpa haiM. phira vasiSThAdika jo brahmAke putra the, vaha usako apanI bahana samajhane aura kahane lage. aura brahmAjI sabako tyAga kara usake mukhakIhI ora dekhane lage. arthAt usa namramukhI sAvitrIke rUpako vAraMvAra dekha kara kahane lage ki, isakA rUpa kaisA AzcaryakArI suMdara hai. isake pIche vaha suMdara rUparaMgavAlI sarasvatI apane pitAkI pradakSiNA karatI bhaI. usa samaya putroMse lajjita hokara brahmAjIkA mukha usake dekhanekI icchAkarake dAhinI oraseM pIlA ho gayA, aura oSTa bhI phurane lage; taba to Azcarya karanese apane mukhakoM pIche karaliyA. isake anaMtara kAmadevakI pIDAleM yukta hokara brahmAjIkA mukha mahAkAmAturatAseM usake dekhanekoM AzcaryiMta hoke zobhita huA. usa samayaparahI sarasvatIkehI samAnarUpavAlI eka dUsarI strI utpanna ho gaI. aura jo ki brahmAjIne sRSTi racanekeliye baDA aruNa tapa kiyA thA, vaha brahmAjIkA kiyA huA tapa apanI putrIke saMya bhoga karanekI icchA karaneseM naSTa ho gayA thA, isa hetuse brahmAjIke uparakI ora pAMcavAM mukha utpanna hotA bhayA. tava usa samartha brahmAjIne usa pAMcaveM mukhako apanI jaTAoMse Dhakakara apane pUrvokta putroMse kahA ki, tuma devatA, rAkSasa aura manuSyAdi saba prakArakI prajAko raco. unakI AjJA pAtehI vaha sava brahmAke putra aneka prakArakI prajAoMkI sRSTi racaneko cale gaye. unake calejAneke pIche kAmake bANoMse mahApIDita bamAjI namramukhI aura aniMdita apanI zatarUpAnAma strIko grahaNakarake baDI lajjAse yukta hokara devatAoMke so varSaparyaMta anya ajJAnI manuSyoMkettamAna usase ramaNa karate bhaye-phira vahuta kAlapIche usako manu nAma putra humA-ityAdi tathA adhyAya cauthe adhyAyameM likhAhai ki, brahmAjI vedakI For Private And Personal Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir dvitIyastambhaH / 45 rAzi hai, aura gAyatrI usakI adhiSThAtrI hai, isa hetuseM gAyatrIke saMga gamana karanemeM brahmAjIko kucha doSa nahI hai. aisA honepara bhI pUrvake prajApati brahmAjI apanI putrIke sAtha saMgama karaneseM baDe lajjita hue, aura krodhaseM kAmadevako yaha zApa dete bhaye ki, jo taiMne merA bhI mana apane bANoMse calAyamAna kara diyA, isahetuse zIghrahI tere zarIrako - zivajI bhasma kareMge. - ityAdi - tathA ca navaSaSTitame'dhyAye // // brahmovAca // varNAzramANAM prabhavaH purANeSu mayA zrutaH // sadAcArasya bhagavan dharmazAstravinizcayaH // puNyastrINAM sadAcAraM zrotumicchAmi tatvataH // 1 // // Izvara uvAca // tasminneva yuge brahman sahasrANi tu SoDaza // vAsudevasya nArINAM bhaviSyantyambujodbhava // 2 // tAbhirvasantasamaye kokilAli kulAkule // puSpite pavanotphullakahUlArasarasastaTe // // 3 // nirbharApAnagoSThISu prasaktAbhiralaMkRtaH // kuraMganayanaH zrImAn mAlatIkRtazekharaH // 4 // gacchan samIpamArgeNa sAMbaH parapuraMjayaH // sAkSAtkandarparUpeNa sarvAbharaNabhUSitaH // 5 // anaMgazarataptAbhiH sAbhilASamavokSitaH // pravRddho manmathastAsAM bhaviSyati yadAtmani // 6 // tadAvekSya jagannAthaH sarvato dhyAnacakSuSA // zApaM vakSyati tAH sarvA vo hariSyati dasyavaH // matparokSaM yataH kAmalaulyAdIdRgvidhaM kRtam // 7 // For Private And Personal Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tatvaniNaryaprAsAdatata: prasAdito deva idaM vakSyati zAbhRt // tAbhiH zApAbhitaptAbhibhagavAn bhUtabhAvanaH // 8 // uttArabhUtaM dAsatvaM smudraabraahmnnpriyH|| upadekSyatyanantAtmA bhAvikalyANakArakam // 9 // bhavatInAmRSilAyo yadvataM kathayiSyati // tadevottAraNAyAlaM dAsatve'pi bhvissyti|| ityuktvA tA: pariSvajya gato dvaarvtiishvrH|| 10 // tataH kAlena mahatA bhArAvataraNe kate // nivRtte mausale tadvat kezave divamAgate // 11 // zUnye yadukule sarvaizcaurairapi jite'rjune / hRtAsu kRSNapatnISu dAsabhogyAsu cAmbudhau // 12 // tiSThantISu ca daurgatyasaMtaptAsu caturmukhaH // AgamiSyati yogAtmA dAlbhyo nAma mahAtapAH // 13 // tAstamarceNa saMpUjya praNipatya punaH punH|| lAlapyamAnA bahuzo bASpaparyAkulekSaNAH // 14 // smarantyo vipulAn bhogAn divyamAlyAnulepanam // bhartAraM jgtaamiishmnntmpraajitm||15|| divyabhAvAna tAM ca purI nAnAratnagRhANi ca // dvArakAvAsinaH sarvAn devarUpAn kumArakAn // praznamevaM kariSyanti manerAbhimukhaM sthitAH / / 16 // // striya uucuH|| dasyabhirbhagavan sarvAH paribhuktA vayaM balAt / / svadharmAccyavate'smAkamasmin vaH zaraNaM bhava // 17 // AdiSTo'si purA brahman kezavena ca dhiimtaa|| For Private And Personal Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir dvitiiystmbhH| kasmAdIzena saMyogaM prApya vezyAtvamAgatAH // 18 // vezyAnAmapi yo dharmastanno brUhi tapodhanaM // kathayiSyatyatastAsAM sa dAlbhyazcaikitAyanaH // 19 // // dAsya uvAca // jalakrIDA vihAreSu purA srsimaanse|| bhavatInAM ca savAsAM nAradobhyAsamAgataH // 20 // hutAzanasutA sarvA bhavantyo'psarasa: puraa|| apraNamyAvalepena paridRSTaH sa yogavit / / kathaM nArAyaNo'smAkaM bharttA syAdityupAdiza // 21 // tasmAdvarapradAnaM vaH zApazcAyamabhUtpurA / / zayyAyapradAnena mdhumaadhvmaasyoH|| 22 // suvarNopaskarotsargAdvAdazyAM shuklpksstH|| bharttA nArAyaNo nUnaM bhaviSyatyanyajanmani // 23 // yadakatvA praNAmaM me rUpasaubhAgyamatsarAt // pariTaSTo'smi tenAza viyogo vA bhvissyti|| caurairapahatAH sarvA vezyAtvaM samavApsyatha // 24 // evaM nAradazApena kezavasya ca dhiimtH|| vezyAtvamAgatAH sarvA bhavantya: kaammohitaaH|| idAnImapi yadvakSye tacchaNudhvaM varAMganAH // 25 // bhASA-brahmAjI bole, he zivajI! maineM purANoM meM varNaAzramoMkI utpatti aura dharmazAstrakA nizcaya sunA hai. aba uttama striyAoMke sadAcArako sunanA cahAtA hUM. zivajI bole, he brahmAjI! isI dvAparayugameM zrIkRSNake solaha hajAra striyAM hoMgI taba eka samaya vasaMtaRtumeM kokilAbhramarAdikoMse kUjita, khilehue kamaloMseM zobhita sarovaroMvAle puSpitavanameM ekAMta sthAnoMke sarovaroMke taToMpai virAjamAna huI vaha striyAM apane For Private And Personal Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 8 tatvanirNayaprAsAda samIpameM mRgakeseM netra, camelIke sugaMdhita puSpoMkoM dhAraNa kiye uttama AbhUSaNoMse zobhita, sAkSAt mAnoM kAmadevahI rUpako dhAraNa kiye cale Ate hue zrImAn sabako dekha kara, kAmadevake bANoMse pIDita ho kara, bhogakI icchAseM usako dekhegI, taba unake cittameM kAmakI vRddhi hovegI. usa vArttAko aMtaryAmI zrIkRSNajI jAna kara una saba striyoMkoM yaha zApa deMge ki, jo tumane mere pIche aisI kAmadevakI caMcalatA karI hai isa hetuse tuma sabakoM cora hareMge. phira isa zApaseM duHkhita ho kara vaha striyAM zrIkRSNakoM prasanna karegI. usa samaya zrIkRSNajI unake dAsapanekA zApa dUra karanevAle, aura Age honevAle manuSyoMke kalyANa karanevAle isa vratako kaheMge ki, he striyoM ! tujhAre Age jo dAlbhyaRSi vrata kaheMge vahI vrata tumAre dAsabhAvako dUra karegA. aisA kahakara zrIkRSNajI una striyoMseM melamilApa karake cale jAyeMge. arthAt bahuta kAla vyatIta ho jAne para pRthvIkA bhAra utArane ke pIche zrIkRSNacaMdrajI paramadhAmakoM calejAyaMge. inake cale jAnekepIche jaba musalayuddha hokara yAdava naSTa ho - jAyaMge, usa samaya arjunakI rakSita kI huI kRSNakI striyAMoMko arjunake samIpaseM zUdraloka chIna kara samudrapAra le jAkara bhoga kareMge. vahAM unakepAsa mahAtapasvI yogAtmA dAlbhyaRSi AveMge. taba vaha striyAMoM una RSiko arghadAnaseM pUjana kara praNAma karake azruoMse vyAkula aneka bhoga divyamAlA puSpacaMdanAdikoMko smaraNa karatI huI jagatoMke pati apane bhartAkA aneka prakArake ratnoMse yukta dvArakApurIkA, apane uttama 2 sthAnoMkA, devatAoMke samAna rUpavAle dvArakAvAsioMkA aura apane putra bhrAtAAdi suhRdoMkA smaraNa karatI huI dAlbhyamunike samIpa sanmukha khaDI ho yaha prazna kareMgI ki, he bhagavan! hama sabako coradhADiyoMne balakara chIna liyA, aura gharoMpara le jAkara bhoga kiyA. aba hama apane dharmaseM hIna ho gaI haiM; so Apake zaraNa haiM. he mahAtman ! prathama zrIkRSNajIke diye hue zApase hama vezyAbhAvako prApta ho gaI haiM. hamAre upadezakarttA ApahI niyata kiye gayehaiM, he tapodhana! Apa kRpA karake vezyAoMkA dharma varNana kIjiye - isaprakAra se pUche hue dAlbhyaRSi una- striyoMse vezyAoMke For Private And Personal Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir dvitiiystmbhH| dharma kaheMge ki, he striyo! pUrvakAlameM tuma saba kisI samaya mAnasasarovarameM krIDA kara rahI thIM, usa samaya tuhmAre samIpa nArada muni Agaye the, usa kAlameM tuma agnikI putrI apsarArUpa thIM, usa samaya tumane nAradajIko praNAma nahIM kiyA thA, aura vinA praNAma kiyehI tumane usa yogIse yaha prazna kiyA thA ki, he mune! hamako jagannAtha zrIkRSNa bharttA kaise prApta hoya usako kahiye. usa samaya tumako nArada munine zrIkaSNajIke milanekA vara diyA thA, aura praNAma nahIM karanese zApa bhI diyA thA,arthAt yaha kahA thA ki caitra vaizAkha ina donoM mahInoMkI zukla pakSakI dvAdazIke dina do zayyAdAna aura suvarNakA dAna karanese dUsare janmameM tuhmArA nizcayakarake nArAyaNa pati hogA, aura jo ki, tumane apane rUpa aura saubhAgyake abhimAnase mujhako praNAma vinA kiyehI prathama prazna kiyA hai isa hetuse tujhArA isa prakArase viyoga bhI hogA ki, tuma corose harI jAogI, aura vezyAbhAvako prApta ho jAogI. isIse tuma saba nAradIke aura zrIkRSNajIke zApase kAmase mohita hokara vezyApaneko prApta hogaI ho // ityAdi // punarapi matsyapurANe // jvalatphaNiphaNAratnadIpodyotitabhittike // zayanaM zazisaMghAtazubhravastrottaracchadam // 586 // nAnAratnadyutilasacchakacApaviDambakam // ratnakiGkiNikAjAlaM lambamuktAkalApakam // 587 // kamanIyacalallolavitAnAcchAditAmbaram // mandire mandasaMcAraH shnairgirisutaayutH||588|| tasthau girisutaabaahultaamiilitkndhrH|| zazimaulisitajotsnAzucipUritagocaraH // 589 // girijApyasitApAGgI niilotpldlcchviH|| For Private And Personal Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tatvanirNayaprAsAdavibhAvaryA ca saMpRktA bbhuuvaatitmomyii| tAmuvAca tato devaH krIDAkelikalAyutam // 590 // iti zrI matsyapurANe tripnycaashddhikshttmo'dhyaayH||15|| bhASA-phira prakAzita hue ratnoMkI bhItoMvAle sthAnameM caMdramAke samAna zveta vastrase zobhita huI aneka prakArake ratnoMkI kiMkiNI aura motIyoMkI jAlIse jaDI huI kAMtivAlI suMdara cAMdanI jisake Upara tanI huI aisI uttama zayyApara zivajI mahArAja pArvatIko sAtha leke zayana karate bhaye. jaba pArvatIkI bhujAoMmeM apanI grIvA lagAkara zayana karate bhaye, taba zivajIkI zveta kAMti atyaMta suMdara lagatI bhaI, aura nIle kamalake samAna kAMtivAlI pArvatI bhI rAtrike aMdhakArameM atikAlI vidita hotI bhaI. u. sa samaya zivajI pArvatIse hAsyake vacana bole. // itizrImatsyapurANabhApATIkAyAM tripaJcAzadadhikazatatamo'dhyAyaH // 153 // ||shrv uvAca // zarIre mama tanvaGi ! site bhAsyasitadyutiH // bhujaGgIvAsitA'zuddhA saMzliSTA candane tarau // 1 // candrAtapena saMpTaktA rucirAmbarayA tathA // rajanIvAsite pakSe dRSTidoSaM dadAsi me // 2 // ityuktA girijA tena muktakaNThA pinAkinA // uvAca koparaktAkSI bhRkuTIkuTilAnanA // 3 // // devyuvAca // svakatena janaH sarvo jADyena paribhUyate // avazyamarthAt prApnoti khaNDanaM zazimaNDalam // 4 // tapobhirdIrghacaritairyacca prArthitavatyaham // tasyA me niyatastveSa pavamAnaH pdepde||5|| For Private And Personal Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir dvitIyastambhaH / naivAsmi kuTilA zarva ! viSamA naiva dhUrjaTe ! // saviSastvaM gataH khyAtiM vyaktaM doSAkarAzrayAt // 6 // nAhaM pUSNopi dazanA netre cAsmi bhagasya hi // Adityazca vijAnAti bhagavAn dvAdazAtmakaH // 7 // mUrdhni zUlaM janayasi svairdoSairmAmadhikSipan // yastvaM mAmAha kRSNeti mahAkAleti vizrutaH // 8 // yAsyAmyahaM parityaktA cAtmAnaM tapasA girim // jIvantyA nAsti me kRtyaM dhUrtena paribhUtayA // 9 // nizamya tasyA vacanaM kopatIkSNAkSaraM bhavaH // uvAcAdhikasaMbhrAntaH praNayenendumaulinA // 10 // // zarva uvAca // agAtmajAsi girije! nAhaM nindAparastava || tvadbhaktibuddhyA kRtavAMstavAhaM nAmasaMzrayam // 11 // vikalpaH svasthacittepi girije ! naiva kalpanA // yadyevaM kupitA bhIru ! tvaM tavAhaM na vai punaH // 12 // narmavAdI bhaviSyAmi jahi kopaM zucismite // zirasA praNatazcAhaM racitaste mayA'JjaliH // 13 // snehenApyavamAnena ninditenaiti vikriyAm // tasmAnna jAtu ruSTasya narmaspRSTo janaH kila // 14 // anekaiH svAdubhirdevI devena pratibodhitA // kopaM tIvraM na tatyAja satI marmaNi ghaTTitA // 15 // avaSTabdhamathAsphAlya vAsaH zaMkarapANinA / viparyastAlakA vegAdyAtumaicchata zailajA // 16 // For Private And Personal Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tatvanirNayaprAsAdatasyA vrajantyAH kopena punarAha puraantkH|| satyaM sarvairavayavaiH sutAsi sadRzI pituH // 17 // himAcalasya zRGgaistairmeghajAlAkulairnabhaH // tathA duravagAhyezyo hRdayebhyastavAzayaH // 18 // kAThinyAMkastvamasmabhyaM vanebhyo bahudhA gtaa|| kuTilatvaM ca varmabhyo duHsevyatvaM himAdapi // 19 // saMkrAnti sarvadeveti tanvaGi! himazailarAT // ityuktA sA punaH prAha girizaM zailajA tadA // 20 // kopakampitamUrdA ca prasphuraddazanacchadA // // umovAca // mA sarvAn doSadAnena nindAnyAn guNino jnaan||21|| tavApi duSTasaMparkAt saMkrAntaM sarvameva hi // vyAlebhyo'dhikajihvAtvaM bhasmanA snehabandhanam // 22 // hRtkAluSyaM zazAGkAttu durbodhitvaM TaSAdapi // tathA bahu kimuktena alaM vAcA zrameNa te // 23 // zmazAnavAsAnniItvaM nagnatvAnna tava trapA // nighRNatvaM kapAlitvAddayA te vigatA ciram // 24 // ityuktvA mandirAttasmAnnirjagAma himaadrijaa|| tasyAM vrajantyAM devezagaNaiH kilakilo dhvaniH // 25 // ka mAtargacchasi tyaktvA rudanto dhAvitAH punaH // viSTazya caraNau devyA vIrako bASpagadgadam // 26 // provAca mAtaH! kiM tvetat ka yAsi kupitAntarA // ahaM tvAmanuyAsyAmi vrajantI snehavarjitAma // 27 // For Private And Personal Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir dvitiiystmbhH| sohaM patiSye zikharAttaponiSThe tvyojjhitH|| unnAmya vadanaM devI dakSiNena tu pANinA // 28 // uvAca vIrakaM mAtA mA zokaM putra! bhAvaya // zailAgrAtpatituM naiva na cAgantuM mayA saha // 29 // yuktaM te putra vakSyAmi yena kAryeNa tacchaNu // kRSNetyuktA hareNAhaM ninditA cApyaninditA // 30 // sAhaM tapaH kariSyAmi yena gauriitvmaapnuyaam|| eSa strIlampaTo devo yAtAyAM mayyanantaram // 31 // dvArarakSA tvayA kAryA nityaM randhrAnvavekSiNA // yathA na kAcit pravizedyoSitra harAntikam // 32 // dRSTA parastriyazcAtra vadethA mama ptrk!|| zIghrameva kariSyAmi yathAyuktamanantaram // 33 // evamastviti devIM sa vIrakaH prAha sAMpratam // mAturAjJAmRtahade plAvitAko gatajvaraH // 34 // jagAma kakSyAM saMdraSTuM praNipatya ca mAtaram // 35 // itizrImatsyapurANe ctuHpnycaashddhikshttmo'dhyaayH||154|| bhASA-zivajI kahate haiM ki, he tanvaMgi! mere zarIrameM zveta kAMti jhalaka rahI hai, aura tU aise mujhase lipaTa rahI hai jaise ki caMdanake vRkSameM sarpiNI lipaTa rahI ho, caMdramAkI kiraNoMke samAna suMdara vastroMse yukta huI aisI vidita hotI huI jaise ki kRSNa pakSameM rAtri dikhAI detI hai, aise kahI huI pArvatI zivajIke kaMThako choDakara krodhase lAla netra kara bhRkuTI caDhAkara bolI ki, apane hI avaguNoMse saba logoMkA tiraskAra hotA hai, prayojana honese caMdramAkA maMDala bhI grahaNake samayameM avazya khaMDita ho jAtA hai. bahutasI tapasyAoMse jo maiMne tuhmArI prArthanA karI to, usakA mujhako For Private And Personal Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ja tatvanirNayaprAsAda yaha phala prApta huA ki, pada 2 meM merA tiraskAra hotA hai. he zivajI ! maiM, viSama aura kuTila nahI hUM. he dhUrjaTe ! doSoMke sevana karanevAleke Azraya hokara mujhameM viSa utpanna ho gayA hai. he ziva! maiM pUSA ke dAMta nahI hUM. iMdra nahIM hUM. mujhako sUrya bhagavAn dekhatA hai. merA tiraskAra karanevAlA puruSa apane doSoMkarake apanehI mastaka meM zUla cubhotA hai. jo tuma mujhako kRSNA aura mahAkAlI yaha jo kahate ho, isaliye maiM apane AtmAko tyAgakara parvatameM tapa karane jAtI hUM. dhUrttake sAtha lagakara mujha jIvatI huIkA kyA prayojana hai ? pArvatIke aise vacanoM ko sunakara zivajI saMbhramako prApta hokara baDI vinayase yaha vacana bole. he pArvatI ! tUM merI pyArI hai, maiMne terI niMdA nahI karI hai, maiMne to terI buddhi jAnakara kRSNA, kAlikA yaha tere nAma nikAle haiM. he girije! svasthacittavAloMke vikalpa nahI hotA hai, he bhIru ! jo tU aisI kupita hotI hai to, terA hAsya maiM phira aba kabhI na karUMgA. ava to kopako dUra kara. he suMdarahAsyavAlI ! maiM tujako zirase praNAma karatA hUM, aura sUrya kI ora hAtha joDatA hUM. snehase, apamAnase, athavA niMdA karanese jo rUsa jAtA hai usake sAtha hAsya kabhI na karanA cAhiye. isa prakArake aneka vinayake vacanoMse zivajIne pArvatIko samajhAyA, paraMtu marmameM bhiMdI huI pArvatI apane mahAkrodhako nahI tyAgatI bhaI zivajI ke hAthase apane vastrako chuTAkara zIghrahI gamana karanekI taiyArI karatI bhaI. taba usake gamanahIke vicArako dekhakara zivajI kodhapUrvaka phira bole ki, satya hai ! tU sarvaprakArase apane pitA kehI samAna hai. himAcalake zikharoM para jaise meghoMse vyAkula huA AkAza durlabha ho jAtA hai, isIprakAra terA bhI hRdaya kaThina hai. tU aisI kaThiNa hai tabhI to hamako choDakara banoMmeM jAtI hai. parvatameM jaise ki bhayaMkara mArga rahate haiM unase bhI tU kuTila hai. aura terA sevana karanA himAcalase bhI kaThina hai, aise kahI huI pArvatI krodhakarake mastakako kaMpAkara aura dAMtoMko cabAkara phira bolI ki, Apa anya guNI logoMko doSa lagAkara unakI niMdA mata karo. For Private And Personal Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir dvitiiystmbhH| ApakebhI duSToMke saMparkase saba doSa hai, tuma sarpase bhI kaThina ho, bhasmake samAna sneha nahIM karate, caMdramAke kalaMkase bhI burA tumhArA hRdaya hai, isa vRSabhase bhI kama nirbuddhi ho, isase adhika bakajhaka karanese kyA prayojana hai ? zmazAnameM vAsa karanese tuma bhaya nahIM karate, naMge rahanese tumako lajjA nahIM hai, kapAla dhAraNa karanese tumhArI dayA calI gaI hai, aisA kahakara pArvatI usa sthAnase calatI bhaI. taba calaneke samaya zivake gaNoMkA kilakila zabda huA. vIrabhadra rokara usadevIke saMga bhAga 2 kara yaha kahane lagA ki, he mAtA ! tU mujhako choDakara kahAM jAtI hai, aise kahakara pairoMmeM lauTa gayA, aura kahane lagA ki, maiM snehako tyAgakara tujhajAnevAlIke saMga calUMgA, aura jisa parvatameM tU tapa karegI vahAMse tujhase tyAgA huA maiM parvatake zikharapara caDhakara girUMgA. jaba usane aisI bAteM kahI taba pArvatI dakSiNa hAthase usake mukhako pyAra karake bolI he putra ! tU zoca mata kara, parvatase nahI giranA cAhiye, aura meresAtha bhI tujhako nahI calanA cAhiye. he putra ! tere karaneke yogya kAmako maiM batAtI hUM, so tU suna. zivajIne mujhako kRSNA batAkara merI baDI niMdA karI hai, so maiM aisA tapa karUMgI jisse ki gauravarNa ho jAUM. yaha zivajI strIke lAlacI haiM. jaba maiM calI jAUM usa samaya tU isa sthAnake dvArapara rakSA kariyo ki, koI anya strI inakepAsa na Ane pAve. he putra ! jo anyakoI strI inake samIpa AtI huI dekhe to, avazya mujhase kaha dIjo, maiM zIghrahI usakA prabaMdha karadUMgI. yaha vAta sunakara vIrabhadra bolA ki, aisAhI karUMgA. yaha kahakara mAtAkI AjJA rUpa amRta hradameM snAna karanese AnaMdayukta hotA bhayA, aura apanI mAtAko praNAma karake parvatakI kakSAmeM calA jAtA bhayA. iti zrImatsyapurANe bhASATIkAyAM catuHpaMcAzadadhikazatatamo'dhyAyaH 154 // sUta uvAca // devIM sApazyadAyAntI satI mAturvibhUSitAm // kusumAmodinI nAma tasya zailasya devatAm // 1 // For Private And Personal Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tatvanirNayaprAsAdasApi dRSTvA girisutAM snehaviklavamAnasA // ka putri! gacchasItyuccairAliGgayovAca devatA // 2 // sA cAsya sarvamAcakhyau zaMkarAtkopakAraNam // punazcovAca girijA devatAM mAtRsammatAm // 3 // // umovAca // nityaM zailAdhirAjasya devatA tvmnindite!|| sarvataH sannidhAnaM te mama cAtIva vatsalA // 4 // atastu te pravakSyAmi yadvidheyaM tadA dhiyA / / anyastrIsaMpravezastu tvayA rakSyaH prayatnataH // 5 // rahasyatra prayatnena cetasA satataM girau // pinAkinaH praviSTAyAM vaktavyaM me tvayAnaghe! // 6 // tatohaM saMvidhAsyAmi yatkRtyaM tadanantaram // ityuktA sA tathetyuktvA jagAma svagiri zubham // 7 // umApi piturudyAnaM jagAmAdrisutA drutam // antarikSaM samAvizya meghamAlAmiva prmaa|| 8 // tato vibhUSaNAnyasya vRkSavalkaladhAriNI // grISme paJcAgnisaMtaptA varSAsu ca jaloSitA // 9 // vanyAhArA nirAhArA zuSkA sthaNDilazAyinI // evaM sAdhayatI tatra tapasA saMvyavasthitA // 10 // jJAtvA tu tAM girisutAM daityastatrAntare vazI // andhakasya suto dRptaH piturvadhamanusmaran // 11 // devAn sarvAn vijityAjau vRkatrAtA raNotkaTaH // ADirnAmAntaraprekSI satataM cndrmaulinH|| 12 // For Private And Personal Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir dvitiiystmbhH| AjagAmAmararipuH puraM tripuraghAtinaH // sa tatrAgatya dadRze vIrakaM dvAryavasthitam // 13 // vicintyAsIdvaraM dattaM sa purA padmajanmanA // hate tadAndhake daitye girIzenAmaradviSi // 14 // ADizcakAra vipulaM tapaH paramadAruNam // tamAgatyAbravIdbrahmA tapasA paritoSitaH // 15 // kimADe! dAnavazreSTha! tapasA prAptumicchasi // brahmANamAha daityastu nirmRtyutvamahaM vRNe // 16 // // brahmovAca // na kazcicca vinA mRtyaM naro dAnava ! vidyate // yatastatopi daityendra! mRtyuH prApyaH zarIriNA // 17 // ityukto daityasiMhastu provAcAmbujasaMbhavam / / rUpasya parivarto me yadA syAtpadmasaMbhava ! // 18 // tadA mRtyurmama bhavedanyathA tvamaro hyaham // ityuktastu tadovAca tuSTaH kamalasaMbhavaH // 19 // yadA dvitIyo rUpasya vivartaste bhaviSyati // tadA te bhavitA mRtyuranyathA na bhaviSyati // 20 // ityukto'maratAM mene daitysuunurmhaablH|| tasmin kAle tvasaMsmRtya tadvadhopAyamAtmanaH // 21 // parihattu dRSTipathaM vIrakasyAbhavattadA // bhujaGgarUpI randhreNa praviveza dRzaH patham // 22 // parihatya gaNezasya dAnavo'sau sudurjyH|| alakSito gaNezena praviSTo'tha purAntakam // 23 // For Private And Personal Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 58 tatvanirNayaprAsAdabhujaGgarUpaM saMtyajya babhUvAtha mahAsuraH // umArUpI chalayituM girizaM mUDhacetanaH // 24 // kRtvA mAyAM tato rUpamaprataLamanoharam // sarvAvayavasaMpUrNa sarvAbhijJAnasaMvRtam // 25 // katvA mukhAntare dantAna daityo vajopamAna dRDhAn // tIkSNAgrAn buddhimohena girizaM hantumudyataH // 26 // kRtvomArUpasaMsthAnaM gato daityo harAntikam // pApo ramyAkatizcitrabhUSaNAmbarabhUSitaH // 27 // taM dRSTvA girizastuSTastadAliGya mahAsuram // manyamAno girisutAM sarvairavayavAntaraiH // 28 // aecchat sAdhu te bhAvo giripatri! na katrimaH / / yA tvaM madAzayaM jJAtvA prApteha varavarNini! // 29 // khayA virahitaM zUnyaM manyamAno jagattrayam // prAptA prasannavadanA yuktamevaMvidhaM tvayi // 30 // ityukto dAnavendrastu tadAbhASat smynychnH|| na cAbudhyadabhijJAnaM prAyastripuraghAtinaH // 31 // // devyuvAca // yAtAsmyahaM tapazcartuM valasyAyatavAtulam // ratizca tatra me nAbhUttataH prAptA tvadantikam // 32 // ityuktaH zaMkaraH zahAM kAMcit prApyAvadhArayat / / hRdayena samAdhAya devaH prahasitAnanaH // 33 // kupitA mayi tanvaGgI prakatyA ca dRDhavatA // aprAptakAmA saMprAptA kimetat saMzayo mama // 34 // For Private And Personal Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir dvitiiystmbhH| iti cintya harastasya abhijJAnaM vidhArayan // nApazyadvAmapArzve tu tadar3e padmalakSaNam // 35 // lomAvarta tu racitaM tato devaH pinAkadhRk // abudhyadAnavIM mAyAmAkAraM gRhyNsttH||36|| mer3he vajAstramAdAya dAnavaM tamazAtayat // abadhyadvIrako naiva dAnavendraM niSaditam // 37 // hareNa sUditaM dRSTvA strIrUpaM dAnavezvaram // aparichinnatatvArthA zailaputyai nyavedayat // 38 // dRtena mArutenAzugAminA nagadevatA // zrutvA vAyumukhAddevI krodharaktavilocanA // azapadvIrakaM putraM hRdayena vidUyatA // 39 // itizrImatsyapurANe paJcapaJcAzadadhikazatatamo'dhyAyaH // 155 // bhASA-satajI bole isake anaMtara vaha pArvatI kusumAmodinInAmavAlI usa parvatakI devatA satIko sanmukha AtI huI dekhatI bhaI, vaha satI devatA bhI pArvatIko dekhakara snehapUrvaka bolI ki, he putrI! tU kahAM jAtI hai, taba pArvatI usa apane zivajIke prabhAvase utpanna hue apane krodharUpa kAraNako kahatI bhaI, aura apanI mAtAkehI samAna usa satIko mAnakara yaha vacana bolI. he aniMdite! tU isa parvatakI devatA hai, sadaiva yahAM rahatI hai, aura merI baDI pyArI hai, isa hetuse meM tere Age jo kahatI hUM vaha tujhako karanA cAhiye. isa parvatameM jo anya koI strI Ave, athavA zivajI ekAMtameM kisI anya strIse batarAveM to, tU mujhako avazya khabara dIjo, usakepIche maiM prabaMdha karalUMgI. aisA kahakara pArvatI apane himAlaya parvatameM jAtI bhaI. pArvatI apane pitAke bagIce meM aise nAtI bhaI jaise ki, AkAzameM meghamAlA calI jAtI hai, aise prakArase AkAzamArga hokara usane gamana kiyA, aura vahAM jAkara vRkSoMke valkala For Private And Personal Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 60 tatvanirNayaprAsAda zarIrapara dhAraNa kiye, grISmaRtumeM paMcAgni tapI, varSARtu meM jalameM nivAsa kiyA, kabhI vanake phaloMkA AhAra kiyA, kabhI nirAhAra rahI, aura pRthvIpara zayana kiyA, aise prakAroMse tapasyA karatI bhaI. isapIche aMdhaka daityakA putra usa pArvatIko jAnakara apane pitAke badhakA smaraNa kara badalA lenekA upAya karatA bhayA, vaha aMdhakakA putra ADi nAma daitya raNameM devatAoMko jItakara zivajIke samIpa AtA bhayA. vahAM Akara dvArapara khaDe hue vIrabhadra ko dekha prathama brahmAjIke diye hue varakA citavana kara vahAM bahutasA tapa karatA bhayA. taba tapase prasanna hue brahmAjI usa ADi daityake samIpa Akara bole ki, he dAnava ! isa tapakarake tU kisa vAtakI icchA karatA hai, yaha sunakara vaha daitya bolA ki, maiM kabhI na marUM yaha vara mAMgatA hUM. brahmAjIne kahA, he dAnava ! mRtyuke vinA to koI bhI nahI hai, isa hetuse tU kisI kAraNase apanI mRtyuko mAMga le, yaha sunakara vaha dAnava brahmAjI se bolA ki, jaba merA rUpa badala jAve, tabhI merI mRtyu ho, anyathA amara hI rahU~. yaha suna brahmAjI prasanna hokara bole ki, jaba terA dUsarA rUpa badalegA usI samaya terI mRtyu hogI. yaha vara pAkara vaha daitya apanI AtmAko amara mAnatA bhayA. isake anaMtara vIrabhadrakI dRSTi curAne ke nimitta sarpakA rUpa dhAraNa kara vIrabhadra ke vinA dekhe zivajIke pAsa jAtA bhayA; phira vaha mUDhacittavAlA daitya zivajI ke chalane ke nimitta pArvatIjIkA rUpa banA letA bhayA, mAyAse manohara, saMpUrNa aMgoM kI zobhAse yukta aise rUpako banAkara mukhameM baDe 2 tIkSNa vajra ke samAna dAMtoMko lagAke apanI buddhike mohase zivajIke mAranekA udyoga karatA bhayA. pArvatIkA rUpa dhAraNa kara suMdara aMgoM meM AbhUSaNa aura kRtrima vastroMko pahara zivajIke samIpa jAtA bhayA. taba usa mahAasurako dekhakara zivajI prasanna hokara pArvatI samajhakara yaha vacana bole ki, he pArvatI ! terA svabhAva acchA hai ? kucha chala to nahI hai ? kyA tU merA manoratha jAnakara merepAsa AI hai ? tere virahase maiMne saba jagat zUnyamAna rakkhA hai, aba tU mere pAsa AgaI yaha taiMne bahuta acchA kiyA. aise kahA huA vaha daitya haMsakara zivajIke prabhAvako For Private And Personal Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir dvitiiystmbhH| nahIM jAnatA huA, dhIre dhIre yaha vacana bolA, arthAt vaha pArvatIrUpa daitya bolA ki, maiM tapa karanekenimitta gaI thI, vahAM tumhAre vinA merA citta nahIM lagA, isa kAraNa tumhAre pAsa AI hUM. aise vacana sunakara zivajI kucheka zaMkA vicAra kara hRdayameM samAdhAna kara haMsakara bole he tanvaMgi! tU mere upara krodhita ho gaI thI, aura dRDha vicAra karake calI thI, aba vinA prayojana siddha kiye hue kaise calI AI ? yaha mujhako saMdeha hai. yaha kahate hue zivajI usake lakSaNoMko dekhate bhaye. taba usakI bAIM pAMzUmeM kamalakA cinha nahIM pAyA, usa samaya mahAdevajI usa dAnavI mAyAko jAnakara apane liMgapara bajrAstrako rakhakara usake saMga ramaNa karake usako mArate bhaye. isa prakArase usa mAre hue dAnavako vIrabhadrane nahIM jAnA. aura vaha parvatakI devatA strIrUpavAle dAnavako zivajIse mArA huA dekha usa prayojanako acche prakArase vinA samajhehI, vAyuko dUta banAkara pArvatIkepAsa bhejatI bhaI. taba pArvatI vAyukedvArA usa vRttAMtako suna krodhase lAla netra kara baDe duHkhita hue hRdayase vIrabhadrako zApa detI bhaI. iti zrImatsyapurANabhASATIkAyAM paJcapaJcAzadadhikazatatamo'dhyAyaH 156 // devyuvAca // mAtaraM mAM parityajya yasmAttvaM snehaviklavAt // vihitAvasaraH strINAM zaMkarasya rahovidhau // 1 // tasmAtte puruSA rUkSA jaDA hRdayavarjitA // gaNezakSArasadRzI zilA mAtA aviSyati // 2 // nimittametadvikhyAtaM vIrakasya zilodaye // sobhavatprakrameNaiva vicitrAkhyAnasaMzrayaH // 3 // evamutsRSTazApAyA giriputryAstvanantaram // nirjagAma mukhAt krodhaH siMharUpI mahAbalaH // 4 // sa tu siMhaH karAlAsyo jaTAjaTilakaMdharaH // For Private And Personal Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir dura tatvanirNayaprAsAdaprodbhUtalambalAGgalo dRSTotkaTamukhAtaTaH // 5 // vyAvRttAsyo lalajihvaH kSAmakukSiH zirAdiSu // tasyAzuvartituM devI vyavasyata satI tadA // 6 // jJAtvA manogataM tasyA bhgvaaNshcturaannH|| AgamyovAca devezo girijAM spaSTayA girA // 7 // ||brhmovaac // kiM putri! prAptukAmAsi kimalabhyaM dadAmi te // 8 // viramyatAmatilezAt tapasosmAnmadAjJayA // tatvovAca girijA guruM gauravagarbhitam // 9 // vAkyaM vAcAcirodgIrNavarNanirNItavAJchitam // // devyuvAca // tapasA duSkareNAptaH patitve zaMkaro mayA // 10 // sa mAM zyAmalavarNeti bahuzaH proktavAn bhavaH // syAmahaM kAJcanAkArA vAllAyena ca sNyutaa||11|| bharturbhUtapateraGgamekato nirvizeDvat // tasyAstadbhASitaM zrutvA provAca kamalAsanaH // 12 // evaM bhava tvaM bhUyazca bhrtRdehaardhdhaarinnii|| tatastasyAjazRGgAGa phullanIlotpalatvacam // 13 // tvacA sA cAbhaddIptA ghaMTAhastA vilocanA // nAnAbharaNapUrNAGkIpItakozeyadhAriNI // 14 // tAmabravIttato brahmA devI nIlAmbujatviSam // nize bhUdharajAdehasaMparkAttvaM mamAjJayA // 15 // For Private And Personal Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir dvitiiystmbhH| saMprAptA katakRtyatvamekAnaMzA purA hyasi / / ya eSa siMhaH prodto devyAH krodhAdvarAnane! // 16 // sa te'stu vAhanaM devi ! ketau cAstu mahAbalaH // gaccha vindhyAcalaM tatra surakArya kariSyasi // 17 // paJcAlo nAma yakSo'yaM yakSalakSapadAnugaH // dattaste kiMkaro devi! mayA mAyAzatairyutaH // 18 // ityuktA kauzikI devI vindhyazailaM jagAma h|| umApi prAptasaMkalpA jagAma girizAntikam // 19 // pravizantIti tAM dvAri hyapakRSya samAhitaH // rurodha vIrako devI hemavetralatAdharaH // 20 // tAmuvAca ca kopena rUpAttu vyabhicAriNIm // prayojanaM na te'stIha gaccha yAvanna bhetsyasi // 21 // devyA rUpadharo daityo devaM vaJcayitaM tviha // praviSTo na ca dRSTo'sau sa vai devena ghAtitaH // 22 // ghAtite cAhamAjJapto nIlakaMThena kopinA // dvAreSa nAvadhAnaM te yasmAtpazyAmi vai tataH // 23 // bhaviSyasi na maddvAHstho varSapUgAnyanekazaH // ataste'tra na dAsyAmi pravezaM gamyatAM drutam // 24 // itizrImatsyapurANe SaTpaJcAzadadhikazatatamo'dhyAyaH // 196 // bhASA-pArvatI kahatI hai he vIrabhadra! tU sneharahita ho mujha mAtAko tyAga kara zivajIke ora anya striyoMke ekAMta samayameM sAvadhAna nahIM rahA, isa hetuse terI mAtA rUkhI jaDahRdayase varjita kAlI zilAke samAna ho jAyagI isa prakArase yaha vIrabhadrake zilAmeMse udaya honekA nimitta hotA bhayA; taba vaha vIrabhadra vicitra 2 kathAoMko suna rahA thA aura pArvatIne For Private And Personal Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 64 tatvanirNayaprAsAdaaisA zApa dediyA usa samaya pArvatIke mukhase siMharUpa hokara krodha nikalatA bhayA. usa vikarAlamukha jaTAdhArI laMbI pUMchayukta karAla DADhoMsameta mukha phADe jivhA nikAle aura patalI kaTivAle siMhako dekhakara usakI vArtAko pArvatI jaba citavana karane lagI taba usa pArvatIke manakI vArtAko jAnakara brahmAjI Ae aura baDI spaSTa vANIse bole ki he putri! tU kyA cAhatI hai ? maiM kaunasI alabhya vastu tujhako dUM? tU isa baDe klezavAle tapako samApta kara aura merI AjJAko mAna le. yaha sunakara pArvatI bahuta dinake vicAre hue manorathake vacanako bolI ki, maiMne baDe durlabha vrata aura tapoMse mahAdevajIko prApta kiyA thA, unhoMne mujhako bahutavAra kAlI 2 aisA zabda kahA, so maiM cAhatI hUM ki, merA zarIra kAMcanake samAna varNavAlA ho jAya. jisse ki, apane patikI godImeM muzobhita rahUM. yaha usake vacanako sunakara brahmAjI bole ki, terA zarIra aisAhI ho jAyagA, aura apane bhartIke Adhe zarIrake dhAraNa karanevAlI bhI ho jAyagI. isake anaMtara nIle kamalake samAna pArvatIkI tvacA kAMcanake varNasamAna tatkAla ho gaI aura jo usakI nIlI tvacA thI vaha devI rAtrikA svarUpa pIta aura kasUme vastroMse yukta hokara alaga ho gayA. taba brahmAjI nIle kamalake sadRza varNavAlI usa rAtrIse bole he rAtrI! tU merI AjJAse pArvatIke zarIrake sparza karanese kRtakRtya ho gaI. aura he varAnane! isa pArvatIke krodhase jo siMha nikalA hai vahI terA vAhana hogA aura terI dhvajAmeM bhI yahI siMha rahegA tU viMdhyAcalameM calI jA vahAM jAkara tU devatAoMke kAryoMko karegI. aura he devi! yaha pAMcAlanAma yakSa tere nimitta anucara detA hUM. isa yakSako hajAroM mAyA AtI haiM. aise kahI huI kauzikI devI viMdhyAcala parvatameM jAtI bhaI, aura pArvatI bhI apane manorathako siddha karake zivajIke samIpa jAtI bhaI. taba usa bhItara jAtI huIko dvArapara sAvadhAna ho hAthameM veta le khaDA ho kara vIrabhadra rokatA bhayA, aura vyabhicAriNIkA rUpa jAnakara usse krodhapUrvaka bolA ki, yahAM terA kucha prayojana nahIM, jo tU nahIM DaratI hai to calI jA, yahAM pArvatIjIkA rUpa dharake mahAdevake chalaneke nimitta eka daitya AyA thA, For Private And Personal Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir dvitiiystmbhH| usako bhItara jAte hue maiMne nahIM dekhA thA, vaha zivajIne mAra DAlA. usako mArakara mujhase krodhapUrvaka kahane lage ki tuma dvArapara sAvadhAna nahIM rahate ho isa hetuse meM aba sabakI caukasI karatA hUM; so tujhako bhItara nahIM jAne dUMgA, tU zIghrahI ulaTI calI jA. iti zrImatsyapurANabhASATIkAyAM ssttpnycaashddhikshttmo'dhyaayH||196|| // vIraka uvAca // evamuktA girisutA mAtA me snehavatsalA // pravezaM labhate nAnyA nArI kamalalocane ! // 1 // ityuktA tu tadA devI ciMtayAmAsa cetasA // na sA nArIti daityosau vAyurme yAmabhASata // 2 // vRthaiva vIrakaH zapto mayA krodhaparItayA // akArya kriyate mUDhaiH prAyaH krodhasamIritaiH // 3 // krodhena nazyate kIrtiH krodho hanti sthirAM zriyam // aparichinnatattvArthA putraM zApitavatyaham // 4 // viparItArthabaddhInAM sulabho vipadodayaH // saMcintyaivamuvAcedaM vIrakaM prati zailajA // 5 // lajAsajavikAreNa vadanenAmbujatviSA // // devyuvAca // ahaM vIraka ! te mAtA mA te'stu manaso nmH||6|| zaMkarasyAsmi dayitA sutA tu himabhUbhRtaH // mama gAtrachavicAntyA mA zaGkA putra ! bhAvaya // 7 // taSTena gauratA dattA mameyaM padmajanmanA // mayA zaptosyavidite vRttAnte daityanirmite // 8 // For Private And Personal Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 66 tatvanirNayaprAsAda jJAtvA nArIpravezaM tu zaMkare rahasi sthite // na nivartayituM zakyaH zApaH kiMtu bravImi te // 9 // zIghrameSyasi mAnuSyAt sa tvaM kAmasamanvitaH // zirasA tu tato vandya mAtaraM pUrNamAnasaH // uvAcArcita pUrNendudyutiM ca himazailajAm // 10 // // vIraka uvAca // natasurAsuramaulimilanmaNipracayakAntikarAlanakhAGkite // nagasute ! zaraNAgatavatsale! tava nato'smi natArttivinAzini 11 tapanamaNDalamaNDitakandhare ! pRthusuvarNasuvarNanagadyute ! // viSabhujaGganiSaGgavibhUSite ! girisute ! bhavatImahamAzraye // 12 // jagati kaH praNatAbhimataM dadau jhaTiti siddhanute bhavatI yathA // jagati kAJcanavAJchatizaMkaro bhuvanaghRtanaye ! bhavatIM yathA // 13 // vimalayogavinirmitadurjayasvatanutulyamahezvara maNDale ! // vidalitAndhakabAndhavasaMhatiH sukharaiH prathamaM tvamabhiSTutA // 54 // sitasaTApaTaloitakaMdharAbharamahAmRgarAjarathA sthitA // vimalazaktimukhAnalapiGalAyatabhujaughavipiSTamahAsurA // 15 // nigaditA bhuvanairiti caNDikA janani ! zumbhanizumbhaniSUdanI // praNatacintitadAnava dAnavapramathanaikaratistarasA bhuvi // 16 // viyati vAyupathe jvalanojjvale'vanitale tava devi ! cayaipuH // tadajitepratime praNamAmyahaM bhuvanabhAvini ! te bhavavalame // 17 // jaladhayo lalitoddhavatIcayo hutavahadyutayazca carAcaram // phaNasahasrabhRtazca bhujaGgamAstvadabhidhAsyati mayyabhayaMkarA // 18 // bhagavati ! sthirabhaktajanAzraye ! pratigato bhavatIcaraNAzrayam // Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir dvitiiystmbhH| karaNajAtamihAstu mamAcalannutilavAptiphalAzayahetutaH // prazamamehi mamAtmajavatsale! namo'stu te devi! jagattrayAzraye 19 // sUta uvAca // prasannA tu tato devI vIrakasyati saMstutA // praviveza zubhaM bharturbhavanaM bhUdharAtmajA // 20 // dvArastho vIrako devAn haradarzanakAGkiNaH // vyasarjayat svakAnyeva gRhANyAdarapUrvakaH // 21 // nAstyatrAvasaro devA devyA saha vRssaakpiH|| nirbhUtaH krIDatItyuktA yayuste ca yathAgatam // 22 // gate varSasahasre tu devaastvritmaansH|| jvalanaM codayAmAsurjJAtuM zaMkaraceSTitam // 23 // pravizya jAlarandhreNa zukarUpI hutaashnH|| dadRze zayane zarva rataM girijayA saha // 24 // dadRze taM ca devezo hutAzaM zukarUpiNam // tamuvAca mahAdevaH kiMcitkopasamanvitaH // 25 // yasmAtta tvatkato vighnastasmAttvayyupapadyate / / ityuktaH prAJjalirvatirapibahIryamAhitam // 26 // tenApUryata tAn devAMstattatkAyavibhedataH // vipATya jaTharaM teSAM vIrya mAhezvaraM tataH // 27 // niSkrAntaM taptahemAbhaM vitate zaMkarAzrame // tasmin saro mahajjAtaM vimalaM bahuyojam // 28 // protphullahemakamalaM nAnAvihaganAditam // tachatvA tu tato devI hemadrumamahAjalam // 29 // For Private And Personal Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra kuda www.kobatirth.org tatvanirNayaprAsAda Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tatra kRtvA jalakrIDAM tadabjakRtazekharA // upaviSTA tatastasya tIre devI sakhIyutA // 30 // pAtukAmA ca tattoyaM svAdunirmalapaGkajam // apazyan kattikAH snAtAH SaDarkadyutisannibham // 31 // padmapatre ta tadvAri gRhItvopasthitA gRham // harSAduvAca pazyAmi padmapatre sthitaM payaH // 32 // tatastA UcurakhilaM kattikA himazailajam // // kattikA UcuH // dAsyAmo yadi te garbhaH saMbhUto yo bhaviSyati // 33 // so'smAkamapi putraH syAdasmannAmnA ca vartatAm // bhaveokeSu vikhyAtaH sarveSvapi varAnane ! // 34 // ityuktovAca girijA kathaM madgAtrasaMbhavaH // sarvairavayavairyukto bhavatIbhyaH suto bhavet // 35 // tatastAM kRttikA UcurvidhAsyAmo'sya vai vayam // uttamAnyuttamAGgAni yadyevaM tu bhaviSyati // 36 // uktA vai zailajA prAha bhavatvevamaninditAH // tatastA harSasaMpUrNAH padmapatrasthitaM payaH // 37 // tasyai dadustayA cApi tatpatiM kramazo jalam // pIte tu salile tasmiMstatastasmin sarovare // 38 // vipATya devyAzca tato dakSiNAM kukSimudgataH // nizvakAmA'to bAlaH sarvalokavibhAsakaH // 39 // prabhAkara prabhAkAraH prakAzakanakaprabhaH // gRhItanirmalodagrazaktizUlaH SaDAnanaH // 40 // For Private And Personal Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir dvitiiystmbhH| dIpto mArayituM daityAn kutsitAn kanakacchaviH // etasmAtkAraNAddevaH kumArazcApi so'bhavat // 11 // iti zrImatsyapurANe sptpnycaashddhikshttmo'dhyaayH||157 bhASArthaH-vIrabhadra ne kahA he kamalalocane! merI sneha karanevAlI mAtAne bhI mujhase yahI AjJA karI hai, aura kaha gaI hai ki, kisI anya strIko bhItara mata jAne denA. yaha sunakara pArvatI devI citavana karane lagI ki, aho jo vAyu mujhase kaha AyA thA vaha to daitya thA, strI nahIM thI; mujha krodhayuktane vIrabhadrako vRthAhI zApa diyA; vizeSakarake krodhase bharehue mUrkha burA kArya karaDAlate haiM, krodhase kIrti naSTa ho jAtI hai, krodhase sthira lakSmIkA nAza hojAtA hai, maiMne vinAhI vicArehue patrako zApa dediyA. viparItabuddhivAloMko sahajahImeM vipatti prApta hojAtI hai. aise citavana karake vaha pArvatI lajjApUrvaka vIrabhadrase kahanelagI; he vIrabhadra! maiM terI mAtA hUM, tU cittameM saMdeha mata kare, maiM zivajIkI pyArI strI hUM, himAcalakI putrI hUM; he putra! mere zarIrakI kAMtikarake tU zaMkA mata kare, mujhako brahmAjIne prasanna hokara gauravarNa dediyA hai. he putra! usa daityake vRttAMtase maiMne tujhako vinA samajhe hue zApa dediyA hai vaha to dUra nahIM hosakegA; paraMtu yaha kaha detI hUM ki tuma manuSyake prabhAvase zApase nivRtta hokara zIghahI Aoge. isake pIche vIrabhadra pUrNa caMdramAkesamAna kAMtivAlI apanI mAtA pArvatIko zirase pramANa karane lagA. vIrabhadra kahatA hai, he zaraNAgatavatsale! devatAdaityoMke praNAma karate hue mukuToMkI maNiyoMse zobhita caraNAraviMdavAlI! maiM tujhako praNAma karatA hUM. he sUryamaMDalakesamAna zobhita ziravAlI, parvatake samAna kAMtivAlI, sAkAra TeDhI bhRkuTiyoMvAlI ! aisI jo Apa haiM unakehI maiM Azraya hUM he pArvatI! praNAma karate hueko jaise tuma zIghahI vara detI ho aisA dUsarA vara denevAlA teresivAya kauna hai ? aura zivajI bhI tere vinA jagatmeM kisIkI icchA nahIM karate haiM. he nirmalayogake dvArA apane zarIrako mahAdevajIke zarIramaMDalake samAna karanevAlI! aura daityoMkA nAza karane For Private And Personal Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tatvaniNaryaprAsAdavAlI! tujhako saba devatA logabhI zirase praNAma karate haiM. he jananI! tuma zvetakeza aura baDemukhavAle siMhapara savArIkarake apanI nirmalazaktise jaba asuroMko mAratI ho taba saMsAra tumako caMDikA kahatA hai, tuma hI zuMbhanizuMbhako mAratI aura bhaktajanoMke manorathoMko siddha karatI ho. he devi! AkAzameM vAyuke mArgameM jalatI huI agnimeM aura pRthvItalameM jo terA rUpa hai usako maiM namaskAra karatA hUM, aura lalitaraMgoMvAle samudra, agni aura hajAroM sarpa yaha saba tere prabhAvase mujhako bhaya nahIM desakte haiM, maiM Apake caraNoMke Azraya hogayA hUM, aba kisI phalakI icchA nahIM karatA hUM. he devi! mujhapara zAMta hokara kRpA karo, maiM Apako praNAma karatA hUM. sUtajI kahate haiM jaba vIrabhadrane isa prakArase stuti karI taba prasanna hokara pArvatIjI apane pati zivajIke maMdirameM praveza karatI bhaIM. phira dvArapara khaDA huA vIrabhadra zivajIke darzana karanekeliye Aye hue devatAoMko apane 2 gharoMko bhejatA bhayA; yaha kahane lagA, he devatAo ! aba darzana karanekA avasara nahIM hai, zivajI pArvatIkesaMga ramaNa kara rahe haiM. aise vacanoMko sunakara devatA sthAnoMko calegaye. jaba hajAra varSa vyatIta hocuke taba devatA zIghratAkarake zivajIke samAcAra lenekenimitta agnidevatAko bhejate bhaye. agni totekA rUpa dhAraNa karake sthAnake kisI chidrake dvArA sthAnameM praveza karake pArvatIkesaMga ramaNa karate hue mahAdevajIko dekhatA bhayA. taba kucheka krodha karake mahAdevajI usa totese bole ki, terA kiyA huA yaha vighna hai isa liye yaha vighna tujhImeM prApta hogA. aisA kahA huA agni aMjalI bAMdhakara mahAdevajIke vIryako pItA bhayA. phira usa vIryase tRpta huA agni devatAoMko tRpta karatA bhayA. usa samaya vaha zivajIkA vIrya una devatAoMke udarako phADakara bahAra nikalatA bhayA, aura zivajIke Azramake samIpa prApta hotA bhayA. vahA~ eka sarovara " banagayA. baDA, svaccha aura bahuta yojana vistRta, suvarNakIsI kAMtivAlA, phUle hue kamaloMse zobhita usa sarovarako sunakara pArvatIdevI sakhiyoMse yukta ho usake jalameM krIDA karatI huI tIrapara sthita hogae, For Private And Personal Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir dvitiiystmbhH| 71 aura usa jalake pInekI bhI icchA karI. usa samaya snAna karatI huI kRttikAbhI chaha sUryoke samAna usa jalako dekhatI bhaI. taba pArvatI kamalake pattepara sthita hue usa jalako grahaNa karake AnaMdase bolI ki, kamalapatrapara sthita hue isa jalako maiM dekhatI hUM. aise pArvatIke vacanako suna kara kRttikA pArvatIse bolI ki, he zubhAnane! isa jalase jo tujhAre garbha raha jAve to vaha hamAre nAmase prasiddha hamArAhI putra saMsArameM prasiddha hove aisI pratijJA kare to, hama isa jalako deveM. yaha sunakara pArvatIjI bolI ki, mere avayavoMse yukta huA bAlaka tuhmArA putra hovegA? jaba pArvatIne yaha vacana kahA, taba kRttikA bolI ki, hama isake uttama 2 aMgoMkA vidhAna kara deveMgI. yaha bAta sunakara pArvatIjIne kahA ki, acchA isI prakAra hojAgayA. taba kRttikA prasanna hokara usa jalako pArvatIke nimitta detI bhaI. taba pArvatIne bhI vaha jala pIliyA. isake anaMtara usa jalakA garbha pArvatIkI dAhinI kokhako phADakara bAhara nikalA. aura usameMse saba lokoko prakAzita karanevAlA adbhuta bAlaka nikalA, sUryake samAna tejasvI, kaMcanake samAna dedIpya, zakti aura zUlako grahaNa kiye hue, cha mukhavAlA, vaha adbhuta bAlaka hotA bhayA. suvarNakIsI kAMtivAlA yaha bAlaka duSTa daityoMko mAranevAlA hotA bhayA. isa prakArase khAmI kArtikakI utpatti huI hai. iti shriimtsypuraannbhaassaattiikaayaaNsptpnycaashddhikshttmo'dhyaayH||157|| punarapi matsyapurANe caturnavatyadhikazatatame'dhyAye yathAmahAdevasya zApena tyaktvA dehaM svayaM tathA // RSayazca samudrUtAzcyute zukre mahAtmanaH // 6 // devAnAM mAtaro dRSTvA devapalyastathaiva ca // skannaM zukra mahArAja! brahmaNaH parameSThinaH // 7 // tajjuhAva tato brahmA tato jAtA hutAzanAt // . tato jAto mahAtejA bhRguzca tapasAM nidhiH // 8 // For Private And Personal Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 72 tatvanirNayaprAsAdabhASArthaH-prathama mahAdevajIke zApase sava RSi apane 2 zarIrako ApahI tyAga kara svargalokameM jAte bhaye, vahAM brahmAjIke vIryase phira RSi utpanna hue haiM. taba devatAoMkI mAtA, aura devatAoMkI striyAM, brahmAjIke vIryako skhalita huA jAnakara brahmAjIke samIpase usa vIryako agnimeM havana karavA detI bhaI. jaba brahmAjIne vIryakA havana kiyA, taba agnimeMse mahAtejavAle bhRguRSi utpanna hue. matsyapurANa adhyAya ||194 // tathA brahmavaivartapurANe'pi caturthA'dhyAye // ratiM dRSTrA brahmaNazca retaHpAto babhUva ha // tatra tasthau mahAyogI vastreNAcchAdya lajjayA // 13 // vastraM dagdhvA samuttasthau jvaladagni: surezvaraH / / koTitAlapramANazca sazikhazca samajjvalan // 14 // kRSNasya kAmabANena retaHpAto babhava ha // jale tadrecanaM cakre lajjayA surasaMsadi // 23 // sahasravatsarAnte taDDimmarUpaM babhUva ha // tato mahAn virAT jajJe vizvaughAdhAra eva saH // 24 // bhASArthaH-ratiko dekhakara brahmAjIkA vIryapAta hotA bhayA, taba vo mahAyogI brahmA lajjAkarake vastrakesAtha AcchAdana karake khaDA hotA bhayA, taba vo vIrya vastrako jAlakara jAjvalyamAna, koTitAla pramANa, zikhAvAlA, dedIpyamAna, agnidevatA utpanna hotA bhayA. - kAmake vANoMkarake devasabhAmeM kRSNajIkA vIryapAta hotA bhayA, tava lajjAkarake kRSNajI usa vIryako jalameM nikAlate bhaye, vahAM vo vIrya hajAra varSa vyatIta hue taba bAlakarUpa hotA bhayA, tisse jagat samUhako AdhArabhUta mahAn virAT utpanna hotA bhayA. brahmavaivarta purANa adhyAya || 4 // ityAdi prAyaH sarva purANAdike lekhoMse, brahmA, viSNu, mahAdeva, jo ki lokoMne kalpana kiye haiM unhoMmeM jJAnadarzana cAritra nahIM siddha hote haiM. kiMtu, kAma, krodha, IrSA, rAgAdi doSa siddha hote haiM. aura aise For Private And Personal Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir dvitiiystmbhH| rAgI dveSI deva muktikavAste nahIM hote haiM. yaduktaM // "ye strIzastrAkSasUtrAdirAgAdyaGkakalaGgintAH / / nigrahAnugrahaparAste devAH syuna muktaye // 1 // naattyaatttthaassNgiitaadyupplvvisNsthulaaH|| laMbhayeyuH padaM zAntaM prasannAn prANinaH katham ||2 // " itikalikAlasarvajJazrImaddhemacaMdrasUrikRtayogazAstreyadyapi ina zlokoMkA artha jainatatvAdarza graMthameM likhA hai tathApi bhavya jIvoMke upakArArtha likhate haiM. jisa devakepAsa strI hove, tathA tisakI pratimAkepAsa strI hove, kyoM ki, jaisA puruSa hotA hai, usakI mUrti bhI prAyaH vaisIhI hotI hai. AjakAla sarva citromeM vaisAhI dekhanemeM AtA hai. so mUrtidvArA devakAbhI svarUpa pragaTa ho jAtA hai. tathA zastra, dhanuSya, cakra, trizUlAdi jisake pAsa hove, tathA akSasUtra japamAlAdi Adi zabdase kamaMDalu pramukha hove, phera kaisA vo deva hai ? rAgadveSAdi dUSaNoMkA jinameM cinha hove ? kyoki, strIkoM jo pAsa rakhegA vo jarUra kAmI aura strIseM bhoga karanevAlA hogA. isse adhika rAgI honekA dUsarA kaunasA cinha hai ? isI kAmarAgake vaza hokara kudevoMne parastrI, svastrI, beTI, mAtA, bahina, aura putrakI vadhU, pramukhase aneka kAmakrIDA kuceSTA karI hai. aura isIkA nAma lokoMne bhagavAnkI lIlA dhAraNa kiyA hai!!! __ aba jo puruSamAtra hokara parastrI gamana karatA hai, usako Aja kolake matAvalaMbiyoMmeMse koibhI acchA nahIM kahatA to, phera paramezvara hokara jo parastrIse kAmakuceSTA kare, usake kudeva honemeM koIbhI buddhimAn zaMkA kara saktA hai? nahIM. aura jo apanI strIse kAma sevana karatA hai, aura parastrIkA tyAgI hai, usakobhI parastrIkA tyAgI dharmI gRhasthaloka kaha sakte haiM, paraMtu usako muni vA RSi vA Izvara kabhI nahIM kahe sakeMge. kyoMki, jo ApahI kAmAgnike kuMDameM prajvalita ho rahA hai, tisameM kabhI IzvaratA nahIM ho saktI, isa hetuse jo rAga rUpa cinha karake saMyukta hai, so deva nahIM ho sakatA hai, punaH jo dveSake cinhakarake saMyukta hai, vobhI deva nahIM ho saktA hai. dveSake cinha zastrAdikoMkA dhAraNa karanA, kyoMki, jo zastra, dhanuSya, cakra, trizUla For Private And Personal Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 74 tatvanirNayaprAsAdapramukha rakkhegA, usane avazya kisI vairIkoM mAraNA hai; nahI to, zastra rakhanese kyA prayojana hai? jisakoM vaira virodha lagA huvA hai, so paramezvara nahIM ho sakatA hai; jo DhAla vA khaDga rakkhegA vaha avazyameva bhayasaMyukta hogA, aura jo ApahI bhayasaMyukta hai to, usakI sevA karanevAle nirbhaya kaise ho sakte haiM ? isa hetuse dveSasaMyuktako paramezvara kauna buddhimAn kaha saktA hai ? paramezvara jo hai, so to vItarAga hai, sivAya vItarAgake anya koi, rAgI, dveSI, paramezvara kabhI nahIM ho sakte haiM. tathA jisake hAthameM japamAlA hai, so asarvajJatAkA cinha hai; jekara sarvajJa hotA to mAlAke maNiyoMke vinAbhI japakI saMkhyA kara sakatA; aura jo japako karatA hai sobhI apanese uccakA karatA hai, to, paramezvarase ucca kauna hai? jisakA vo japa karatA hai. tathA jo zarIrako bhasma lagAtA hai, aura dhUNI tApatA hai, naMgA hoke kuceSTA karatA hai, bhAMga, aphIma, dhattUrA, madirA pramukha pItA hai, tathA mAMsAdi azuddha AhAra karatA hai, vA, hasti, UMTa, gardabha, baila pramukhakI jo asavArI karatA hai, sobhI sudeva nahI ho saktA hai; kyoMki, jo zarIrako bhasma lagAtA hai, aura dhUNI tApatA hai, so kisI vastukI icchAvAlA hai, so jisakA abhItaka manoratha pUrA nahIM huA, so paramezvara kaise ho sakatA hai ? aura jo naze, amalakI cIjeM, khAtA pItA hai, so to nazeke amalameM AnaMda aura harSa DhUMDhatA hai, aura paramezvara to sadA AnaMda aura sukharUpa hai; paramezvarameM vo kaunasA AnaMda nahIM thA jo nazA pInese usakoM milatA hai? aura jo asavArI he so parajIvoMko pIDAkA kAraNa hai, aura paramezvara to dayAlu hai, vo parajIvoMko pIDA kaise deve? aura jo kamaMDalu rakhatA hai so zuci honeke kAraNa rakhatA hai, aura paramezvara to sadAhI, pavitra hai unako kamaMDaluse kyA kAma hai? ___ tathA nigraha, jo jisake upara krodha kare, tisakoM badha, baMdhana, mAraNa, rogI, zokI, atISTaviyogI, narakapAta, nirdhana, hIna, dIna, kSINa kare; aura anugraha, jisake Upara tuSTamAna hove, tisakoM iMdra, cakravartI, bala. For Private And Personal Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir dvitIyastambhaH / deva, vAsudeva, mahAmaMDalika, maMDalikAdikoMko rAjyAdi padavIkA vara deve; tathA suMdara devAMganAsadRza strIkA saMyoga, putraparivArAdikoMkA saMyoga jo kare, aisA rAgI, dveSI, deva mokSake tAMi kabhI nahIM ho sakatA hai. so to bhUta preta pizAcAdikoMkI taraha krIDApriya devatA mAtra hai. aisA deva apane sevakoMko mokSa kaise de saktA hai ? ApahI yadi vo rAgI dveSI karmaparataMtra hai to, sevakoMkA kyA kArya sAra saktA hai ? tathA jo nAda, nATaka, hAsya, saMgIta, inake rasameM magna hai, vAditra, (bAjA) bajAtA hai, nRtya karatA hai, aurAMko nacAtA hai, hasatA aura kUdatA hai, viSayI rAgoMko gAtA hai, saMgIta bolatA hai, strIke virahase vilApa karatA hai, ityAdika aneka prakArakI mohakarmake vaza saMsArakI ceSTA karatA hai, aura svabhAva jisakA asthira ho rahA hai, sobhI paramezvara nahIM kahA jAtA hai; yadi paramezvara ApahI aisA hai to phera vo paramezvara sevakoMko zAMtipada kaise prApta karA sakatA hai ? yadi kisI puruSane eraMDavRkSako kalpavRkSa mAnaliyA to, kyA vo kalpavRkSa ho saktA hai ? vA kalpavRkSakA sArA kAma de saktA hai ? aba bhagavAnmeM aSTaguNa hote haiM so likhate haiM. ||muulm // AryAvRttam // kSitijalapavanahutAzanayajamAnAkAzasomasUryAkhyAH // ityeteSTI bhagavati vItarAge guNA matAH // 34 // bhASArtha-kSiti 1 jala 2 pavana 3 agni 4 yajamAna 6 AkAza 6 soma 7 aura sUrya 8 aise ATha guNa bhagavAn vItarAgameM mAne hai. // 34 // kSitirityucyate zAMtirjalaM yA ca prasannatA // niHsaMgatA bhavedvAyurhatAzo yoga ucyate // 35 // yajamAno bhavedAtmA tapodAnadayAdibhiH // alepakatvAdAkAzaH saMkAzaH sobhidhIyate // 36 // vyAkhyA-kSitizabdakarake kSamA kahie hai, jala kahanese nirmalatA, aura pavana kahanese niHsaMgatA-pratibaMdharahita, agni kahanese yoga, arthAt For Private And Personal Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tatvanirNayaprAsAdajaise agni iMdhanako bhasma karake jAjvalyamAna rUpavAlA hotA hai, taise bhagavaMta karmavanako dAhake nirmala yogarUpako prApta huye haiM, isavAste bhagavAn arhanko yogarUpa kahate haiM. yajamAna arthAt yajJa karanevAlA AtmA hai, tapadAnadayAdiseM yajJa karatA hai. nirlepa leparahita honeseM AkAzasamAna bhagavaMtako kahate haiN| // 35-36 // saumyamUrtirucizcaMdro vItarAgaH samIkSyate // jJAnaprakAzakatvena AdityaH so'bhidhIyate // 37 // vyAkhyA-saumyamUrti manohara honese bhagavaMta caMdravat caMdra vItarAga honese dekhate hai, aura jJAnaprakAzakarane karake so bhagavaMta aha~nako Aditya (sUrya) kahiye hai. // 37 // puNyapApavinirmukto rAgadveSavivarjitaH // zrIarhaDyo namaskAraH karttavyaH zivamicchatA // 38 // vyA0-puNyapApakarake vinirmukta (rahita) hai, aura gagadveSakarake vivarjita hai, aise zrIarhatako muktiicchaka puruSoMne namaskAra karaNe yogya akAreNa bhavedviSNU rephe brahmA vyavasthitaH // hakAreNa haraH proktastasyAnte paramaM padam // 39 // vyA0-aba arhan zabdakA svarUpa kathana karate haiM. AdimeM jo akAra hai, so viSNukA vAcaka hai, aura rakArameM brahmA vyavasthita hai, aura hakAra karake hara (mahAdeva) kathana karA hai, aura aMtameM nakAra paramapadakA vAcaka hai. // 39 // akAra Adidharmasya aadimokssprdeshkH|| svarUpe paramaM jJAnamakArastena ucyate // 40 // vyA0-akAra karake Adidharma, aura mokSakA pradezaka hai, tathA svarUpaviSe parama jJAna hai, isavAste arhan zabdakI AdimeM jo akAra hai, tisakA yaha artha honese akAra kahate haiM. // 40 // For Private And Personal Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 77 dvitIyastambhaH / rUpi dravyasvarUpaM vA dRSTA jJAnena cakSuSA // dRSTaM lokamalokaM vA rakArastena ucyate // 41 // vyA0-rUpI dravya, vA zabdase arUpI dravya, jJAnanetrakarake jisane dekhA hai, tathA lokAloka jisane dekhA hai, isavAste rakAra kahate haiN||41|| hatA rAgAzca dveSAzca hatA mohaparISahAH // hatAni yena karmANi hakArastena ucyate // 42 // vyA0-rAga, dveSa, ajJAna, parISaha aura aSTakarma hanana kiye haiM, arthAt naSTa kiye haiM, isavAste hakAra kahate haiM. // 42 // saMtoSeNAbhisaMpUrNaH prAtihAryASTakena ca // jJAtvA puNyaM ca pApaM ca nakArastena ucyate // 43 // vyA0-saMtoSakarake jo sarvatareseM saMpUrNa hai, aura aSTa prAtihAryakarake saMpUrNa hai, so aSTa prAtihArya likhate haiM "kiMkilli kusumabuddhi devaSbhuNi cAmarAsaNAiM ca // bhAvalaya bheri chattaM jayati jiNapADiherAI" 1 // vyA0-bhagavaMtake sahacAri honeseM prAtihArya kahe jAte haiM, athavA iMdrake Adeza karanevAle devatAoMkA jo karma usakoM prAtihArya kahate haiM, ve AThahI prAtihArya devatAke kare ANane. kiMkillI0-azokavRkSa-so jahAM zrIbhagavaMta vicare samavasare, vahAM mahAvistIrNa kusumasamUha labdhabhramaranikara zItalasacchAya manohara vistIrNa zAkhAvAlA bhagavAnke dehamAnase bArAM guNA azokavRkSa devatA karate hai, tisake nIce baiThake bhagavAn dezanA (dharmopadeza) dete haiM, || 1 || ___ kusumavuTTi-puSpavRSTiH-jalasthalake utpanna huye, zveta, rakta, pIta, nIla, zyAma, aise pAMca vargoM ke vikasvara sarasa sugaMdhamaya phUloMkI varSA samavasaraNakI pRthvImeM devatA karate haiM; jisameM phUloMke bITa nIcepAse, aura mukha UMcepAse hote hai, tathA varSA goDepramANa hotI hai; arthAt puSpavRSTiseM samavasaraNa bhUbhAgameM jAnupramANa uMcA puSpasamUha hotA hai.||2|| devaSbhuNi-divyadhvaniH-bhagavAn jisa vakhata atyaMta madhura svarakarake For Private And Personal Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 78 tatvanirNayaprAsAdasarasa amRtarasasamAna samasta lokoMko pramoda denevAlI vANIkarake dharmadezanA dete haiM, tisa vakhata devatA tisa bhagavaMtake svarako apanI dhvanikarake akhaMDa (pUrNa) karate haiM. yadyapi madhurameM madhura padArthaseMbhI bhagavAnkI vANImeM adhika rasa hai, tathApi bhavya jIvake hitavAste bhagavAn jo dezanA dete haiM so mAlavakoza rAgameM dete haiM; jisa vakhata bhagavAn mAlavakoza rAgakarake dezanA AlApate haiM, tisa vakhata bhagavAnke donoM tarapha rahe hue devatA manohara veNu vINAdike zabdakarake tisa bhagavAnkI vANIko adhikatara manojJa karate haiM. jaiseM koI sukhara karake gayana karatA hove, usake pAsa vINAdike zabdakarake dhvani pUrNa kareM. // 3 // cAmara-kelistaMbhameM lage hue taMtu nikarake samAna manohara daMDameM lage hue aneka ratnoMkI kiraNoMkarake mAno iMdradhanuSyakAhI vistAra na hotA hoya ? aise ratnoMkarake jaDita suvarNadAMDIsahita zveta cAmara bhagavAn ke donoMpAse devatA karate haiM, tathA iMdrabhI karate haiM // 4 // __ AsaNAI ca-AsanAni ca-aneka ratnacUnIyAMkarake virAjamAna suvarNamaya meruzRMgakItaraha UMcA aura aneka karmarUpa vairike samUhakoM mAno DarAte na hoya? aiseM sAkSAt siMharUpakarake zobhAyamAna aisA suvarNamaya siMhAsana devatA karate haiM, tisake Upara baiThake bhagavAn dezanA dete haiM. // 6 // bhAvalaya-bhAmaMDala-bhagavaMtake pIche zaradaRtu saMbaMdhi sUryakI kiraNoM kItaraha durdarza atyaMta dedIpyamAna zrI vItarAgake mastakake pIchale bhAgameM bhAmaMDalakItaraha bhAmaMDala hotA hai."bhA" nAma kAMti, tisakA maMDala arthAt mAMDalA so bhAmaMDala. vinAbhAmaMDalake bhagavAnke mukhasanmukha atizaya tejomayi honeseM, koi dekha nahIM saktA hai. isa vAste, devatA bhAmaMDalakI racanA karate haiM. // 6 // bheri-bherI DhakkA duMdubhiriti yAvat-jisane apane bhoMkAra zabdakarake vizvakA vivara bharA hai aisI bherI zabdAyamAna karate haiM. mAno bherIkA zabda tIna jagatke lokoMko aiseM kahatA na hoya ? ki "he jano! tuma pramAdako choDake zrI jinezvara devako sevo, yaha jinezvara deva muktirUpI For Private And Personal Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir dvitIyastambhaH / 79 nagarImeM pahuMcAneko sArthavAhatulya hai," aisI duMdubhi arthAt AkAzameM divyAnubhAvakarake koDoMhI devavAjiMtra bajate haiM. // 7 // chattaM-tIna bhavanameM paramezvaratvake jJApaka, zaratkAlake caMdramA aura mucakuMdake samAna ujvala muktAphalakI mAlAkarake virAjamAna, aiseM tIna chatra bhagavAnke mastakopari chatrAtichatrapratye dhAraNa karate haiM. yaha ATha prAtihArya zrI jinezvara bhagavatsaMbaMdhi jayavaMte vartoM ! ina pUrvokta aSTa prAtihAryakarake saMpUrNa hai, aura puNya pApa upalakSaNaseM nava tatva jANatA hai tisa hetuse nakAra aMtyAkSara kahate haiM. yaha arhan zabdake akSaroMkA artha hai. // 43 // aba stavanakartA pakSapAtase rahita hoke aMtakA AryAvRtta kahate haiM. bhavabIjArajananA rAgAdyAHkSayamupAgatA yasya // brahmA vA viSNurvA haro jino vA namastasmai // 44 // iti zrImaddhemacaMdrasUriviracitaM zrImahAdevastotram || vyA0-saMsArarUpa bIjake cAra gatirUpa aMkurake utpanna karanevAle rAga, dveSa, ajJAnAdi aThAraha dUSaNa jisake kSayabhAvako prApta hue haiM, tiptakA nAma brahmA ho, vA viSNu ho, vA hara, (mahAdeva) ho, vA jina ho, tisaketAMi namaskAra ho // 44 // iti zrIma0 zrImahAdeva stotram || ina pUrvokta vizeSaNoMvAle brahmA, viSNu, mahAdevakohI jainamatavAle arhan , arihaMta, aruhaMta, araha, jina, tirthakara, ityAdi nAmose mAnate haiM. kyoMki, jainamatameM arihaMta hai, sohI brahmA, viSNu, mahAdeva hai. "yaduktaM zrImanmAnatujhasUripravaraiH--' buddhastvameva vibudhAciMtabuddhibodhAtvaM zaMkaro'si avanatrayazaMkaratvAt // dhAtAsi dhIrazivamArgavidhervidhAnA yaktaM tvameva bhagavana puruSottamo'si // 25 // ttiikaa||arthaantrkrnnenaanydevnaamnaa jinaM stuvannAha / buddhastvamiti || he nAtha ! tvameva buddhaH asi vartase / asIti kriyApadaM / kaH kartA / tvaM / For Private And Personal Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 80 tatvanirNayaprAsAdakathaMbhUtastvaM / buddhaH jJAtatattvaH / kasmAt vibudhArcitabuddhibodhAt / vibudhaiH gaNadharairdevairvA arcitaH jito buddheH kevalajJAnasya bodho vastustomaparicchedo yasya sa vibudhArcitabuddhibodhastasmAt vibudhArcitabudrivodhAtU iti bhuvriihiH| pakSe buddhaH / saptAnAmanyatamaH sugataH kevalajJAnAvina jJAtatattvo nAstIti bhAvaH / he nAtha ! khemeva zaMkaro'si / asIti kriyApadaM / kaH kartA / tvaM / kathaMbhUtastvaM / shNkrH| kasmAt / bhuvanatrayazaMkaratvAt / bhuvanatrayasya jagatrItayasya zaMkaratvAt sukhakAritvAt / bhuvanAnAM trayaM bhuvanatrayaM iti ttpurussH| bhuvanatrayasya zaM sukhaM karotIti bhuvanatrayazaMkarastasya bhAvastattvaM tasmAt bhuvanatrayazaMkaratvAt / iti tatpuruSaH / pakSe zaMkaro mahAdevaH sa tu kapAlI nagno bhairava; saMhArakaH tena yathArthanAmA zaMkaro nAstIti bhaavH| he dhIra! dhiyaM buddhiM rAti dadAtIti dhIrastasya saMbodhanaM he dhIra ! dhAtA tvaM asi / kasmAt / niSpAdanAt / kasya zivamArgavidheH / zivasya mokSasya mArgaH paMthA / tasya vidhiH ratnatrayarUpayogastasyoti ttpurussH| etAvatA mokSamArgavidhervidhAnAt tvameva dhAtAsItyarthaH sNpnnH| pakSe dhAtA brahmA sa tu jaDo vedopadezAnnarakapathamudajIghaTattena zivamArgavidhevidhAyako nAstIti bhAvaH / he bhagavan ! tvameva vyaktaM spaSTaM puruSottamaH asi / puruSeSu uttamaH puruSottama iti tatpuruSaH! pakSe puruSottama kRSNaH / sa tu sarvatra kapaTaprakaTanAt yathArthI puruSottamatAM na dhatte iti bhAvaH // 26 // bhAvArtha:-yaha hai ki, ha nAtha ! vibudhoM, vA gaNadharoM, vA devoMkarake pUjita kevalajJAnake vodha vastu stomake pragaTa karanevAlA honeseM, tuMhI buddha hai. pakSameM sAtoM buddhoMmeMse anyatama sugata kevalajJAnaMka abhAvakarake jJAtatattva nahIM hai. he nAtha ! tIna bhuvanakoM, zaM (sukha ) karanese tUM zaMkara hai. pakSameM zaMkara, mahAdeva, so to, kapAlI, nagna, bhairava saMhAraka honekarake yathArthanAmA zaMkara nahIM hai. he dhIra ! jJAnadarzanacAritrarUpa mokSamArgake vidhikoM karanese tUMhI dhAtA hai. pakSameM dhAtA, brahmA, so to, jaDa hai. vedopadeza (hiMsakazAstropaMdaza) se narakapathakoM pragaTa karatA bhayA, tisakarake zivamArgake vidhiko karanevAlA nahIM hai. he bhagavan ! For Private And Personal Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir dvitiiystmbhH| tUM hI vyakta (pragaTa) puruSoMmeM uttama hai. pakSameM puruSottama, kRSNa, so to, sarvatra kapaTavazase yathArtha puruSottama nahI hai // 26 // aura ajJa lokoMne, jo brahmA, viSNu, mahAdevake nAmoMko kalaMkita kare hai, aura tinake asabhyatArUpa carita likhe haiM, ve deva yathArtha brahmA viSNu, mahAdeva nahIM mAne jAte haiM. kyoMki una devoMkA carita, aura svarUpa, jo paramatavAloMne likhA hai, tisa carita svarUpasehI siddha hotA hai ki ve yathArtha brahmA, viSNu, mahAdeva nahI the. tathAcAha bhrtRhriH-|| zaMbhusvayaMbhuharayo hariNekSaNAnAM yenAkriyaMta satataM gRhkNpdaasaaH|| vAcAmagocaracaritrapavitritAya* tasmai namo bhagavate makaradhvajAya // 48 // bhAvArtha:-jisa kAmadevane, zaMbhu (mahAdeva ), svayaMbhu (brahmA ), aura hari (viSNu), inhoMkoM, hariNasamAna, IkSaNa (netra) hai jinoMke, aisI striyoMke niraMtara gharake kuMbhadAsa, arthAt pAnI bharanevAle kare haiM. [ dUsa rI paratameM, gRhakarmadAsAH' aisA pATha hai. usakA artha gharake kAma karane vAle dAsa, arthAt naukara.] vacanake agocara caritra unhoMkarake pavitra, aisA jo bhagavAn makaradhvaja (kAmadeva) tisaketAMi namaskAra ho. tathA bhojarAjAkI sabhAke mukhya paMDita dhanapAlajI kahate haiM. digavAsA yadi tatkimasya dhanuSA taccetkataM asmanA bhasmAthAsya kimar3anA yadi ca sA kAmaM prati dveSTi kim // ityanyonyaviruddhaceSTitamaho pazyannijasvAmino bhRGgI sAndrasirAvanaparuSaM dhattesthizeSaM vpH|| 1 // * pratyaMtare 'vAcAmagocaracaritravicitritAya' artha:-vANIyoMke agocara arthAt vacanoMseM na kahe jAve. aiseM vicitra, adbhuta, AzcaryakArI, caritra hai jisake, aisA jo kAmadeva bhagavAn tisaketAMda namaskAra ho, + pratyaMtare ' kusumAyudhAya' yaha kAmadevakAhI paryAyanAma hai. For Private And Personal Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tatvanirNayaprAsAda. bhAvArtha:-ekadA avasarameM bhojarAjA zivAlayake dvArameM ati durbala zRMgIgaNakI mUrti dekhake, paMDita zrIdhanapAlajIkoM pUchate bhae ki, "he paMDita! yaha gIgaNa ati durbala kisa kAraNaseM hai ?" taba zrIpaMDita dhanapAlajIne kahA, "he rAjan ! yaha zRMgIgaNa, apane svAmI zaMkarakA asamaMjasa svarUpa dekhake ciMtAkarake durbala ho gayA hai;" sohI dikhAte hai. gIgaNa yaha ciMtA karatA hai ki, yadi mahAdeva, digaMbara (dizArUpa vastrakA dhArI) hai, to phera inakoM dhanuSa kAhekoM rakhanA cAhiye ? kyoMki, digaMbara, niHkiMcana, hoke dhanuSa rakhanA yaha paraspara viruddha hai. | // 1 // yadi, dhanuSahI rakhanA thA, to phera zarIrako bhasma lagAnese kyA lAbha hai ? kyoMki, dhanuSadhArI honA yaha yoddhe aura aheDI zakArIyoMkA kAma hai, aura bhasma zarIrako lagAnA yaha saMtoMkA kAma hai, jisakA kisIkebhI sAtha vaira virodha nahIM hai. yaha dUsarA virodha. // 2 // atha jekara bhasmahI zarIrake lagAye saMta bane, to phera strIkoM saMga kAhekoM rakhanI cAhiye ? // 3 // jekara strIhI saMga rakhanI thI, to phera kAmake Upara dveSa karake usakoM bhasma kyoM karanA thA ? || 4 // aiseM paraspara apane svAmIke viruddha lakSaNa dekhake ,gIgaNa durbala ho gayA hai. // akalaMkadevopyAha // IzaH kiM chinnaliGgo yadi vigatabhayaH zUlapANiH kathaM syAnAthaH kiM bhakSyacArI yatiriti ca kathaM sAMganaH sAtmajazca // AjaH kiMtvajanmA sakalaviditi kiM vetti nAtmAntarAyaM saMkSepAtsamyaguktaM pazupatimapazuH kotra dhImAnupAste // 1 // bhAvArtha:-je kara zaMkara, Apa Izvara sarva vastukA kartA, hartA hai to, RSike zApaseM usakA liMga kisa vAste TUTa gayA? aura Izvara hoke RSike Age nagna hoke kAhekoM nAcA? aura jekara Izvara bhayarahita hai to, zUlapANi kyoM hai ? je kara tribhuvananAtha hai to, kyoM bhIkha mAMgake khAtA hai ? je kara yati hai to, kisatareM strIsahita aura putrasahita hai? je kara ArdrA nakSatraseM janma liyA to, ajanmA (janmarahita) For Private And Personal Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tRtiiystmbhH| kisataraha huA ? jekara sarvajJa hai to, AtmAkI aMtarAya kyoM nahI dekhatA? arthAt gharagharameM bhIkha mAMgatA hai, taba kisI gharaseM bhIkha milatI hai, aura kisI gharameM nahIM milatI hai, jisa gharaseM bhIkha nahIM milatI hai, tisa gharameM bhIkha mAMganeko kyoM jAtA hai ? yaha saMkSepaseM samyak prakA. rase kathana karA hai. aise pazupati (mahAdeva ) kI, apazu arthAt buddhimAn manuSya kauna sevA kara saktA hai ? // 1 // isa hetuse, jo kalpita brahmA, viSNu, mahAdeva haiM, ve jainamatavAleoke upAsya nahI hai. aura jo yathArtha brahmA, viSNu, mahAdeva hai, ve jainoMke upAsya hai. " iti zrIvijayAnandasarikRte tatvanirNayaprAsAde kiMcidde vasvarUpavarNano nAma dvitIyaH stambhaH // 2 // " - atha tRtIyastambhaprArambhaH dvitIyastaMbhameM yathArtha brahmA, viSNu, mahAdevakA kiMcinmAtra svarUpa likhA. atha tRtIyastaMbhameM tina yathArtha brahmA, viSNu, mahAdevameM je je ayogya bAteM haiM, tinake vyavacchedarUpa zrImanmahAvIrasvAmI stotra likhate haiM. ihAM nizcaya viSamaduHSamaararUpa rAtritimirake dUra karanekoM sUryasamAnane, aura pRthivItalameM avatAra leke amRtasamAna dharmadezanAke vistArase paramAhata huA zrI kumArapAla bhUpAlaseM pravartita karAI abhayadAna jisakA nAma aisI saMjIvinI auSadhikarake jIvita kare nAnA jIvoMne dInI AzIrvAdarUpa mahAtmyakalpa arthAt paMcama areparyaMtatAi sthira rahanehArA sthira karA hai vizada (nirmala ) yazaHzarIrakarake jinhoMneM, aura cAturavidyake nirmANa karane meM eka brahmArUpa zrIhemacaMdrasUrine, jagatmeM prasiddha zrIsiddhasenadivAkaraviracita battIsa battIsiyoMke anusAra zrIvarddhamAnajinakI stutirUpa, ayogyavyavaccheda aura anya yogyavyava For Private And Personal Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 84 tatvanirNayaprAsAdaccheda nAma kiyAM do battIsiyAM paMDitajanoMke manake tatvabodha hetubhUta racIyAM hai. tinameMseM, prathama dvAtriMzikA sugamArtharUpa hai, isavAste isakI vyAkhyA nahI karate haiM, aise zrImallikheNamUri kahate haiM. paraMtu isa kAlake hamAre sarIkhe maMdabuddhiyoMkoM to, prathama dvAtriMzikAkA artha jAnanA bahutahI kaThina ho rahA hai; tathApi, ziSyajanoMkI prArthanAseM, aura zrIhemacaMdrasarijIkI bhaktike misase kiMcinmAtra artha likhate haiM. agamyamadhyAtmavidAmavAcyaM vacasvinAmakSavatAM erokSam zrIvarddhamAnAbhidhamAtmarUpamahaM stateocaramAnayAmi // 1 // vyAkhyAH-(ahaM) maiM hemacaMdrasari (zrIvarddhamAnAbhidham ) zrIvarddhamAna nAma bhagavaMtakoM (stuteH) stutikA (gocaram ) viSaya (AnayAmi ) karatA hUM. kaisA hai zrIvarddhamAna bhagavaMta (adhyAtmavidAm ) adhyAtmavettAyoMke (agamyam) agamya hai, arthAt adhyAtmajJAnIbhI jisakA saMpUrNa svarUpa nahIM jAna sakte haiM. je AtmAkA, manakA aura dehakA, yathArtha svarUpa jAnate haiM, tinakoM adhyAtmavit kahate haiM. tinoM kebhI jJAnakarake zrIvarddhamAna bhagavaMtakA svarUpa agamya hai. tathA (vacastrinAm ) vacasvI paMDitakoM kahate haiM, manaHparyAyajJAnI, avadhijJAnI, pUrvadhara, gaNadharAdi sarva zAstroMkA vettA. aiseM sadbuddhimAn sarva pApoMseM dUra varttanevAle aiseM paMDitoMke vacanoM karake zrIvarddhamAna bhagavatakA svarUpa (avAcyam ) arAcya hai, arthAt aiseM paMDitabhI jinakA saMpUrNa svarUpa nahIM kaha sakte haiM. kyoMki, zrIvarddhamAna bhagavaMta amaMtasvarUpa guNavAn hai; aura chadmasthake to jJAnameMhI ve sarvaguNa nahIM A sakte haiM to, tina sarvakA svarUpa kathana karanA to dUrahI rahA. tathA (akSavatAm ) netroMvAloMke (parokSam ) parokSa hai; yadyapi saMprati kAlake netroMvAloMke to bhagavaMtakA svarUpa dekhanA parokSahI hai, paraMtu bhagavaMtake jIvanamokSake samayameM bhI netroMvAloMkebhI zrIbhagavaMtakA svarUpa parokSahI thA. kyoMki, samavasaraNameMbhI birAjamAna bhagavaMtakA anaMta guNAtmaka svarUpa, netroMvAle nahI dekha sakte the. tathA kaise hai zrIvarddhamAnAbhidha bhagavaMta (AsmarUpam ) AtmarUpa hai. AtmA zabdakA artha aisA hai ki, atati For Private And Personal Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tRtiiystmbhH| satataM niraMtara avagacchati jAnatA hai; ata 'sAtyatagamane' isa bacanaseM, ata dhAtukoM gatyartha honeseM, aura gatyartha sarva dhAtuyoMkoM jJAnArthatva honeseM. taba to, anavarata niraMtara jo jAneM aiseM nipAtaseM, AtmA, jIva, upayoga, lakSaNa honeseM, AtmA siddha hotA hai. aura siddha mokSAvasthA saMsArI avasthA donoMmebhI, upayogake bhAva honekarake niraMtara avabodhake honeseM. jekara niraMtara avabodha na hove, taba to ajIvatvakA prasaMga hovegA; aura ajIvako phera jIva honeke abhAvaseM. jekara, ajIvabhI jIva ho jAve, taba to, AkAzAdikoMkobhI jIvatva honekA prasaMga hovegA. taba to, jIvAdi vyavasthAkAhI bhaMga hovegA. isavAste, niraMtara avabodharUpa honeseM, AtmA kahate haiM. athavA, atati satataM niraMtaraM gacchati prApta hotA hai, apanI jJAnAdiparyAyAMkoM jo, so AtmA hai. pUrvapakSaH-aiseM to AkAzAdikoMkoM bhI, Atmazabdake vyapadezakA prasaMga hovegA. kyoMki, vebhI apanI apanI paryAyAMkoM prApta hote haiM; anyathA apariNAmI honekarake, avastutvakA prasaMga hovegA. uttarapakSaH-jaise tuma kahate ho, taiseM nahIM hai. kyoMki, do prakArake zabda hote haiM. vyutpattimAtranimittarUpa, aura pravRttinimittarUpa; tisameM yaha to vyutpattimAtrahI hai, aura pravRttinimittase to jIvahI AtmA hai. na AkAzAdi. athavA, saMsArI apekSA nAnAgatiyoMmeM niraMtara gamana karaneseM, aura muktAtmAkI apekSAbhUtatadbhAvase AtmA kahate haiM. yaha AtmA zabdakA artha hai. so AtmA, tIna prakArakA hai. bAhyAtmA 1, aMtarAtmA 2, paramAtmA 3. tinameM jo paramAtmA hai, tisakA svarUpa aisA hai, jo zuddhAtmasvabhAvake pratibaMdhaka karma zatruyoMkoM haNake nirUpamottama kevalajJAnAdi svasaMpada pAkarake, karatalAmalakavat samasta vastuke samUhakoM vizeSa jAnate aura dekhate haiM; aura paramAnaMdasaMpanna hote haiM; ve terameM caudameM guNasthAnavI jIva, aura siddhAtmA, zuddhasvarUpameM rahaneseM, paramAtmA kahe jAte haiM. aisA paramAtmAsvarUpa hai, jisakA // 1 // isa kAvyakA bhAvArtha yaha hai ki, sapAda lakSa paMcAMgavyAkaraNAdi sADhetIna koTi zlokoMke kartA, zrIhemacaMdrAcArya, apane ApakoM zrIvarddha For Private And Personal Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tatvanirNayaprAsAdamAna bhagavaMtakI saMpUrNa stuti karanekI sAmarthya na dekhate hue, apane ApakoM kahate haiM ki, jo varddhamAna bhagavaMta paramAtmarUpa hai, jo adhyAtma jJAniyoMke agamya hai, jo vacasviyoMke avAcya hai, aura jo netravAloMke parokSa hai, tinakoM meM stutikA viSaya karatA hUM, yaha baDAhI merA sAhasa hai. taba mAnUM zrI vardhamAna bhagavaMta sAkSAthI zrI hemacaMdrAcAryakoM kahate haiM ki, "he hemacaMdra ! jekara tUM merI stuti karanekoM zaktimAn nahIM hai to, tUM kisavAste merI stuti karanekoM udyama karatA hai?" taba zrI hemacaMdrAcArya bhagavatakA mAnUM sAkSAtahI kahate haiM. stutAvazaktistava yoginAM na kiM guNAnurAgastu mamApi nizcalaH idaM vinizcitya tava stavaM vadanna bAlizopyeSa jano'parAdhyatira vyAkhyA-"he bhagavan ! (tava ) terI (stutau) stuti karane meM (kim ) kyA (yoginAm ) yogiyoMkoM (azaktiH) asamarthatA (na) nahI hai? apitu hai; arthAt he bhagavan ! terI stuti karanekI yogiyoMmeM bhI zakti nahIM hai, paraMtu tinoMnebhI terI stuti karI hai." taba mAnUM bhagavAn phera sAkSAt zrI hemacaMdrajIkoM kahate hai ki, "he hemacaMdra ! yogiyoMkoM mere guNoMmeM anurAga hai, isa vAste tinoMne merI stuti karI hai. jo guNa rAgI karegA so samIcI nahIM karegA." taba zrIhemacaMdrajI kahate haiM (guNAnurAgastu mamApi nizcalaH) "guNAnurAga to merA bhI nizcala hai; arthAt he bhagavan ! tere guNoMkA rAga to merebhI ati dRDha hai. (idam ) yahI vArtA (vinizcitya ) apane manameM ciMtana karake arthAt nizcaya karake (tava stavaM vadan ) terI stuti kahatA huA (bAliza: api) mUrkha bhI (eSa janaH) yaha hemacaMdra (naaparAdhyati ) aparAdhakA bhAgI nahI hotA hai. atha stutikAra apanI nirabhimAnatA aura pUrvAcAryoMkI bahumAnatA mUcana karate haiM. ka siddhasenastutayo mahArthA azikSitAlApakalA ka caiSA // tathApi yUthAdhipateH pathasthaH skhaladgatistasya zizurna shocyH||3|| For Private And Personal Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tRtiiystmbhH| vyAkhyA he bhagavan ! (ka) kahAM to (mahArthAH) Ati mahA artha saMyukta (siddhasenastutayaH) siddhasenadivAkarakI karI huI stutiyAM, aura (ka) kahAM (eSA) yaha (azikSitAlApakalA) nahIM sIkhA hai aba taka pUrA pUrA bolanAbhI jisane, tisake kahanekI stutirUpa kalA; arthAt kahAM zrIsiddhasenadivAkararacita mahA arthavAliyA battIsa battIsiyAM,aura kahAM mere azikSita AlApakI yaha stutirUpa kalA; (tathApi) tobhI, (yUthAdhipateH) hAthiyoMke yUthAdhipake (pathasthaH) patha mArgameM rahA huA (skhaladgatiH) skhalita gatibhI, arthAt pathaseM idhara udhara gati skhalAyamAn bhI (tasya) tisa yUthAdhipakA (zizuH) bAlaka kalabha (na zocyaH) zocanIya nahIM hai. aiseMhI zrI siddhasenadivAkara gacchAdhipa hai, aura maiM tinakA (bAlaka) baccA hUM. jisa rastepara ve cale haiM, maiMbhI tisahI rastemeM rahA huA, arthAt tinakI tarahahI stuti karatA huA, jekara skhalAyamAnabhI hojAvU, tobhI zocanIya nahI hUM. athAgre zrIhemacaMdrasUri ayoga vyavacchedarUpa bhagavaMtakI stuti racate haiM, jineMdra yAneva vibAdhase sna duraMtadoSAn vividharupAyaH / / ta eva citraM tvadasUyayeva kRtAH kRtArthAH paratIrthanAthaiH // 4 // vyAkhyA-he jineMdra ! ( yAneva ) jinahI (duraMtadoSAn ) duraMtadUSaNoMkoM (vividhaiH) vividha prakArake (upAyaH) upAyoMkarake (vivAdhase ) tuma bAdhita karate hue haiM, arthAt jina duraMtadUSaNa rAga, dveSa, mohAdikoMko nAnA prakArake saMyama, tapa, jJAna, dhyAna, sAmyasamAdhi, yoga lInatAdi upAyoMkarake dUra kare hai; (citram ) mujhakoM baDAhI Azcarya hai ki, (ta eva ) vehI duraMtadUSaNa (paratIrthanAthaiH) paratIrthanAthoMne (badasUyayeva ) terI asUyA karakehI ( kRtArthAH) kRtArtha (kRtAH) kare haiM, arthAt acche jAnake svIkAra kare haiM; sohI dikhAte haiM. he bhagavan ! prathama rAgakoM taine dUra karA; tisa rAgakohI paratIrthanAthoMne svIkAra karA hai. kyoMki, rAgakA prAyaH mUla kAraNa strI hai, so to, tInoMhI devane aMgIkAra karI hai. brahmAjIne sAvitrI, zaMkarane pArvatI, For Private And Personal Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 98 tatvanirNayaprAsAda aura viSNune lakSmI aura putra putrIyAM sAmrAjya parigrahAdikI mamatAbhI sarva devoMke tinake zAstroMke kathanAnusArahI siddha hai. aura aprItilakSaNadveSabhI pUrvokta devoM meM siddha hai. kyoMki, jo zastra rakhegA so yAto vairIke bhayaseM apanI rakSAkevAste rakhegA, yAto apane vairiyoMko mArane vAste rakhegA; zaMkara dhanuSa, bANa, trizUlAdi; aura viSNu cakra, dhanuSa bANa, gadAdi; aura brahmAdi tIno devoMne aneka puruSoMkoM zApa diye mahAbhAratAdi graMthoM meM prasiddha hai; aura zaMkara viSNune aneka janoMke sAtha yuddha kare hai; ityAdi aneka hetuyoMseM, tIno deva, dveSI siddha hote haiM. aura moha, ajJAnabhI, tIno devAdika paratIrthanAthoMne svIkAra karA hai. kyoMki, japamAlA rakhaneseM ajJAnI siddha hote hai, japamAlA japakI giNatI vAste rakhate haiM, japamAlAvinA japakI giNatI (saMkhyA) na jAnaneseM, ajJAnipaNA siddha hai. aura mahAbhArata, rAmAyaNa, zivapurANAdi graMthoMke kathanaseM, tIno deva, asmadAdikoMkI taraha ajJAnI siddha hote haiM. jaiseM, ziva liMgakA aMta brahmA viSNukoM na milA, ityAdi aneka udAharaNa hai. tisase, tIno deva ajJAnI siddha hote haiM. tathA hAsya, rati, arati, bhaya, jugupsA, zoka, kAma, mithyAtva, nidrA, avirati, pAMca vighnAdi dUSaNabhI, tIno devAdikoM meM tinake kathana kare zAstroMseMhI siddha hote haiM. isa vAste mAnaM he jineMdra! tIno devoMne terI IrSA karakehI pUrvokta dUSaNa aMgIkAra kare haiM. yaha prAyaH jagat meM prasiddhahI hai ki, jo nirddhana dhanADhyakA spardhI, jaba dhanADhyakI varAvarI nahI karasaktA hai, taba dhanADhya - kI IrSA viparIta calanA aMgIkAra karatA hai. tasehI paratIrthanAthoMne he bhagavan ! terekoM sarva dUSaNoMseM rahita dekhake terI IrSAseMhI mAnUM sarva dUSaNa kRtArtha kare haiM, yaha merekoM baDAhI Azcarya hai. // 4 // atha stutikAra bhagavaMta meM asat upadezakapaNe kAvya vacheda karate haiM. yathAsthitaM vastu dizannadhIza na tAdRzaM kauzalamAzrito'si // turaMgazRMgANyupapAdayadbhyo namaH parebhyo nvpnndditebhyH|| 5 // vyAkhyA - he adhIza ! he jineMdra ! tUM (yathAsthitaM) yathAsthita (vastu) va For Private And Personal Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tRtIyastambhaH / 89 stukA svarUpa ( dizan ) kathana karatA huA ( tAdRzaM ) taisI (kauzalaM ) kau - zalatA - cAturyatAkoM ( na ) nahI ( Azritosi ) Azrita prApta huA hai, jaisI cAturyatAko asadrUpa padArthakoM, sadrUpa kathana karate hUe paravAdI prApta hue haiM, arthAt jIva 9, ajIva 2, puNya 3, pApa 4, Asrava 5, saMvara 6, nirjarA 7, baMdha 8, aura mokSa 9, yaha nava padArtha hai. tinameM jo jIva hai, so jJAnAdi dhamoMseM kathaMcit bhinnAbhinna rUpa hai, zubhAzubha karmoM kA karttA hai, apane kare karmoM kA phala apane apane nimittoM dvArA bhoktA hai, naraka, tiryaMca, manuSya, deva rUpa cAra gatimeM apane karmoke udayaseM bhramaNa karatA hai, samyag darzana, jJAna, cAritra rUpa sAdhanoMseM nirvANa padakoM prApta hotA hai, caitanya arthAt upayogahI jisakA lakSaNa hai, apane karmajanya zarIra pramANa vyApaka hai, dravyArthika naya mataseM nitya hai, paryAyArthika nayake mataseM anitya haiM, dravyArthe svarUpaseM anAdi anaMta hai, paryAyArthe sAdi sAMta hai, aura karmoMke sAtha pravAhaseM anAdi saMyoga saMbaMdhavAlA hai, ityAdi vizeSaNoMvAlA jIva hai. || 1|| " For Private And Personal - caitanyarahita, ajJAnAdi dharmavAlA, rUpa, rasa gaMdha, sparzAdikaseM bhinnAbhinna, narAmarAdi bhavAMtara meM na jAnevAlA, jJAnAvaraNAdi karmoMkA akarttA, tinoMke phalakA abhoktA, jaDa svarUpa, ityAdi vizeSaNoMvAlA rUpI, arUpI, do prakArakA ajIva hai tinameM paramANuseM leke jo vastu varNa gaMdha rasa sparza saMsthAnavAlA dRzya hai, vA adRzya hai, so sarva rUpI ajIva hai. tathA dharmAstikAya, AkAzAstikAya, aura kAla, ye cAroM arUpI ajIva hai. dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, yaha tInoM dravyaseM ekaika dravya hai, kSetra dharmAstikAya, adharmAstikAya yaha donoM lokamAtra vyApaka hai, AkAzAstikAya, lokAloka vyApaka hai, kAlaseM tInoM hI dravya anAdi anaMta hai, aura bhAvaseM varNa gaMdha rasa sparzarahita, aura guNa dharmAsti kAya calanemeM sahAyaka hai, aura adharmAstikAya sthitimeM sahAyaka hai, aura AkAzAstikAya sarva dravyoM kA bhAjana vikAza dene meM sahAyaka hai. kAla, dravyaseM eka vA anaMta hai, kSetra aDhAi dvIpa pramANa vyAvahArika kAla hai, kAlaseM anAdi anaMta hai, bhAvaseM varNa gaMdha rasa 12 Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 90 tatvanirNayaprAsAdasparza rahita, guNaseM nava purANAdi karanekA hetu hai.aura rUpI ajIva pudgala rUpa dravyaseM pudala dravya anaMta hai, kSetraseM lokapramANa hai, kAlaseM anAdi anaMta hai, bhAvaseM varNa gaMdha rasa sparza vAlA hai. milanA aura vicchaDa jAnA yaha isakA guNa hai; ina pUrvokta pAMcoM dravyoMkA nAma ajIva hai. 2. .. tathA puNya jo hai, so zubha karmoke pudgala rUpa hai, jinake saMbaMdhase jIva sAMsArika sukha bhogatA hai. 3. isase jo viparIta hai so pApa hai.4.mithyAtva (1)avirata (2)pramAda( 3) kaSAya (4)aura yoga (6).yaha pAMca baMdhake hetu hai; isa vAste inakoM Asrava kahate haiM, 5. AsravakA nirodha jo hai so saMvara hai, arthAt samyagdarzana, virati, apramAda, akapAya, aura yoganirodha, yaha saMvara hai. 6. karmakA aura jIvakA kSIranIrakI tareM paraspara milanA tisakA nAma baMdha hai.7. baMdhe hue karmoMkA jo kSaraNA hai so nirjarA hai. 8. aura dehAdikakA jo jIvaseM atyaMta viyoga honA aura jIvakA khakharUpameM avasthAna karanA tisakA nAma mokSa hai. 9. * ina pUrvokta navahI tattvoMkA syAdvAda zailIseM zuddha zraddhAna karanA tisakA nAma samyagdarzana hai; aura inakA svarUpa pUrvokta rItiseM jAnanA tisakA nAma samyagjJAna hai; aura sattareM bhedeM saMyamakA pAlanA tisakA nAma samyakcAritra hai; ina tInoMkA ekatra samAveza honA tisakA nAma mokSamArga hai; jaDa, aura caitanyakA jo pravAhase milApa hai, so saMsAra hai; yaha saMsAra pravAhase anAdi anaMta hai, aura paryAyoMkI apekSA kSaNavinazvara hai. ityAdi vastukA jaisA svarUpa thA, taisAhI, he jinAdhIza ! teMne kathana karA hai, aise kathana karaneseM taiMne koI navIna kuzalatA-cAtuyatA nahIM prApta karI hai. kyoMki, jeseM atItakAlameM anaMta sarvajJoMne vastukA svarUpa yathArtha kathana karA hai, taisAhI tumane kathana karA hai isa vAste, (turaMgazRMgANyupapAdayadbhayaH) ghoDeke zrRMga utpanna karanevAle (parebhyaHnavapaMDitebhyaH) para navIna paMDitoMketAMi (namaH) hamArA namaskAra hove, arthAt jinoMne turaMgabhaMga samAna asat padArtha kathana karake ___ * jIvAjIvAdi nava padArthoMkA svarUpa jainatatvAdarza graMthameM vistAraseM likhA hai, isa vAste yahAM nahIM likhA hai, For Private And Personal Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tRtIyastambhaH / 91 jagatvAsI manuSyAMko mithyAtva aMdhakAra saMsArakI vRddhike hetubhUta mAmeM pravattana karAyA hai, tinoMketAMi hama namaskAra karate haiM. ye turaMgazrRMga samAna padArtha yaha hai. ekahI brahma hai, anya kuchabhI nahIM hai, . pUrvokta brahmake tIna bhAga sadAhI nirmala hai aura eka cauthA bhAga mAyAvAn hai, 2. brahma sarvavyApaka hai, 3. sakriya hai, 4. kUTastha nitya hai, 5. acala hai, 6. jagatakI utpatti karatA hai, 7. jagatakA pralaya karatA hai, 8. UrNanAbhakItareM sarva jagatkA upAdAna kAraNa hai, 9. sadA nilaipa sadA mukta hai,10. yaha jagat bhramamAtra hai, 11. ityAdi to veda aura vedAMta matavAloMne turaMgabhaMga samAna vastuyoMkA kathana karA hai.. __ aura sAMkhya matavAloMne eka puruSa caitanya hai, nitya hai, sarvavyApaka hai, eka prakRti jaDarUpa nitya hai, tisa prakRtiseM buddhi utpanna hotI hai, buddhiseM ahaMkAra, ahaMkAraseM SoDazakAgaNa, pAMca jJAneMdriya, (pAMca karmeMdriya, igyAramA mana, aura pAMca tanmAtra, evaM SoDaza) pAMca tanmAtraseM pAMca bhUta evaM sarva, 25 prakRti jaDakartA hai, aura puruSa tisakA phala bhoktA hai, puruSa niguNa hai, akartA hai, akriya hai, paraMtu bhoktA hai, ityAdi sarva kathana tuMragazRMgakItareM asadrUpa karA hai. _ naiyAyika vaizeSika yaha donoM Izvarako sRSTikA kartA mAnate haiM, Izvara nitya buddhivAlA hai, sarvavyApaka aura nitya hai, IzvarahI sarva jIvoMkA phalapradAtA hai, AtmA anaMta hai paraMtu sarvahI AtmA sarvavyApaka hai, mokSAvasthAmeM jJAnake sAtha samavAyasaMbaMdhake tUTaneseM AtmA caitanya nahIM rahatA hai, aura tisakoM svaparakA bhAna nahIM hotA hai, ityAdi sarva kathana turaMgazRMga upapAdanavat hai. pUrva mImAMsAvAle kahate haiM ki Izvara sarvajJa nahIM hai, mokSa nahIM hai, veda apauruSeya aura nitya hai, vedakA koI karttA nahIM hai, ityAdi sarva kathana turaMgazRMga upapAdanavat asat hai. bauddha matake mUla cAra saMpradAya hai, yogAcAra (1), mAdhyamika(2), vaibhASika (3), sautAMtrika (4); inameM yogAcAra matavAle vijJAnAdvaitavAdI haiM, AtmAko nahIM mAnate haiM, eka vijJAna kSaNakohI sarva kucha For Private And Personal Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tatvanirNayaprAsAdamAnate haiM; kitaneka vijJAna kSaNoke saMtAnake nAzakohI nirvANa mAnate haiM; kitaneka zUnyavAdI sarva zUnyahI siddha karate haiM, ityAdi sarva kathana turaMgazRMga upapAdanavat hai. ina pUrvokta, sarvadAdiyoMkA kathana jisa rItiseM turaMgazRMga upapAdanavat asat hai, so kathana anya yogya vyavacchedaka dvAtriMzikAvRtti, ( syAdvAda maMjarI,) SaTdarzanasamuccaya bRhadvRtti, pramANanayatattvAlokAlaMkAra sUtrakI laghu vRtti (ratnAkarAvatArikA, ) bRhadvRtti ( syAdvAda ratnAkara, ) dharma saMgrahaNI, anekAMta jayapatAkA, zabdAMbhonidhi, gaMdhahastimahAbhASya, (vizeSAvazyaka,)vAdamahArNava, (sammatirtaka, ) ityAdi zAstroMseM jAnanA. ___ ina pUrvokta vAdiyoMne asat vastukoM sat karake kathana karanemeM jaisI kuzalatA prApta karI hai, taisI, he jinAdhIza! taiMne nahI pAI hai isa vAste, tina parapaMDitoMketAMi hamArA namaskAra hove. ihAM jo namaskAra karA hai, so upahAsya garbhita hai, natu tatvase // 5 // atha stutikAra bhagavaMtameM vyartha dayAlupaNekA vyavaccheda karate haiM. jagatyanudhyAnabalena zazvat kRtArthayatsu prasabhaM bhavatsu // kimAzritonyaiH zaraNaM tvadanyaH svamAMsadAnena tathA kpaalH||6|| vyAkhyA he bhagavaMtaH ! (jagati) jagatmeM ( zazvat) niraMtara (prasabhaM) yathAsyAt taiseM haThaseM (bhavastu) tumArekoM (kRtArthayatsu) jagatvAsI jIvAMkoM kRtArtha karate hUAM, kisa karake (anudhyAna balena) anudhyAna zabda anugrahakA vAcaka hai, anugrahake bala karake, arthAt saddharmadezanAke bala karake bhavya jIvoMke tArane vAste niraMtara jagatmeM prasabhaseM-haThaseM dezanAke balaseM janoMkoM kRtArtha karate hue, kyoMki paropakAra nirapekSa arthAt badaleke upakArakI apekSA rahita jo anugrahake balaseM bhavya janoMkoM mokSamArgameM pravartta karanA hai, isake uparAMta anya koibhI IzvarakI dayAlutA nahIM hai, je kara vinAhI upadezake dayAlu Izvara tArane samartha hai, to phera dvAdazAMga, cAra veda, smRti, purANa, baibala, kurAnAdi pustakoM dvArA upadeza pragaTa For Private And Personal Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tRtIyastambhaH / 93 karanA vyartha siddha hovegA; isa vAste IzvarakI yahI dayAlutA hai, jo bhavya janoMkoM upadeza dvArA mokSamArga prApta karanA so to Apa niraMtara jagat meM karahI rahe haiM, aise Apa parama kRpAluko choDake ( anyaiH ) anya paravAdIyoMneM ( tvadanyaH ) tumAreseM anyako ( zaraNaM ) zaraNabhUta (kim ) kisavAste (AzritaH) Azrita kiyA hai-mAnA hai ? kaisA hai vo anya ? (svamAMsadAnena vRthA kRpAluH) apanA mAMsa dene karake jo vRthA kRpAlu hai; AtmAkA ghAta, aura parakoM apanA mAMsa deke tRpta karanA, yaha vRthAhI kRpAlukA lakSaNa hai, kyoMki, aisI kRpAlutAseM parajIva kA kalyANa nahI hotA hai, asaddharmopadezarUpa honeseM. buddhakA yaha kahanA hai ki, mere sanmukha koi vyAghra siMhAdika bhUkhaseM maratA hove to, maiM apanA mAMsa deke tisakI kSudhA nivAraNa karUM, maiM aisA dayAlu hUM. aura kSemeMdra kaviviracita bodhisatvaavadAna kalpalatA meM bodhisatvane pUrva janmAMtara meM apanA zarIra siMhako bhakSaNa karavAyA thA aisA kathana hai, isa vAste buddha apane ApakoM svamAMsake denekheM kRpAlu mAnatA thA, paraMtu yaha kRpAlutA vyartha hai. // 6 // AthA AcArya asatpakSapAtIyoMkA svarUpa kahate haiM. svayaM kumArge lapatAM nu nAma pralambhamanyAnapi lambhayanti // sumArgagaM tadvidamAdizantamasUyAndhA avamanvate ca // 7 // vyAkhyA - ( asUyayAMdhAH ) IrSA karakA je puruSa aMdhe hai ve (svayaM) Apato ( kumArga) kumArgakoM (lapatAM) kathana karo ! prabala mithyAtva mohake udaya honeseM jaiseM madyapa puruSa madake nazemeM, jo cAho so asamaMjasa vacana bolo taiseMhI mithyAtvarUpa dhatUreke nazese IrSAMdha puruSa kumArga, arthAt azvamedha, gomedha, naramedha, ajAmedha, aMtyeSTi, anustaraNi, madhuparka, mAMsa AdiseM zrAddha karanA, brAhmaNoMke vAste zikAra mArake lAnA, paramezvarakoM jIva vadha karake balikA denA, mokSa prAptakoM phera jagat meM janma lenA, tIrthoMmeM snAna karaneseM sarva pApoMseM chUTanA, kAzI meM maraNeseM mokSakA mAnanA, arUpI, azarIrI, sarvavyApaka, mukhAdi avayava rahita, aiseM paramezvarakoM vedAdi zAstroMkA upadeSTA mAnanA, agni meM For Private And Personal Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 94 tasvanirNayaprAsAdaghRtAdi dravyoMke havana karaneseM pavana sudharatA hai, tisaseM megha zuddha varSatA hai, tisameM manuSya nirogya rahate haiM, yaha agnike havana karaneseM mahAn upakAra hai aisA mAnanA, vedoMmeM Izvarane mAMsa khAnekI AjJA dInI hai. vedamaMtra pavitrita mAMsa khAnemeM dUSaNa nahI, niraMtara mAMsase havana karanA, kevala kriyAhI mokSa mAnanA, kevala jJAnaseMhI mokSa mAnanA, rAgI, dveSI, ajJAnI, kAmIkoM paramezvara kathana karanA, sAraMbhI, saparigrahIkoM sAdhu mAnanA, pazuyoMkoM mAranA cAhiye nahI to yeha bahuta ho gae to, manuSyoMkI hAni kareMge, strIkoM igyAraha khasama karane, aise niyogakI IzvarakI AjJA hai, ityAdi kumArgakA nupadeza karo! karmake nudayakoM anivArya honeseM (nu) avyaya hai, khedArthameM tisase baDA kheda hai (nAma) komalAmaMtraNameM hai vA prasiddhArthameM hai taba to aisA artha huvA ki, baDAhI kheda hai ki aise asUyA karake aMdha puruSa ( anyAnapi) anya jagatvAsI manupyoMkoMbhI (pralambhaM ) kumArgake lAbha-prAptikoM (lambhayanti) prApti karAte haiM, arthAt Apa to kumArgakI dezanA karaneseM nAzakoM prApta hue haiM, paraM anya janoMkAbhI kumArgameM prava ke nAza karate haiM. itanA karakebhI saMtoSita nahIM hote haiM, balaki ve, asUyA irSA karake aMdhe (sumArgagaM) sumArga gata puruSakoM, (tadvidaM ) sumArgaka jAnakArakoM aura (AdizantaM ) sumArgake nupadezakakoM (avamanvate ) apamAna karate haiM. jaise yaha IzvarakoM jagatka. rtA nahI mAnate haiM, vedoMke niMdaka haiM, veda bAhya haiM, nAstika haiM, jagatakoM pravAhase anAdi mAnate haiM, karmakA phalapradAtA nimittakoM mAnate haiM, paraMtu Izvarako phalapradAtA nahI mAnate haiM, AtmAkoM dehamAtra vyApaka mAnate haiM, SaTkAyako jIva mAnate haiM, ityAdi aneka tareseM apanA mata calAte haiM; isa vAste aho loko ! inake matakA zravaNa karanA tathA inakA saMsarga karanA, achA nahIM hai, ityAdi aneka vacana bolake pUrvokta tInoMkA apamAna karate haiM. // 7 // athAgre bhagavatake zAsanakA mahattva kathana karate haiM. prAdezikebhyaH parazAsanezyaH parAjayo yattava zAsanasya khadyotapotadyatiDambarezyo viDambaneyaM harimaNDalasya // 8 // For Private And Personal Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tRtIyastambhaH / 95 vyAkhyA - he jineMdra ! ( parazAsanebhyaH ) para zAsanoMseM, kaiseM para zAsanaseM ? (prAdezikebhyaH ) pramANakA eka aMza mAnaneseM je mata utpanna hue hai, arthAt eka nayako mAnake je paramata vAdIyoMne utpanna kare haiM, tinakA nAma prAdezika mata hai. AtmA ekAMta nityahI hai, vA kSaNanazvarahI hai, vastu sAmAnya rUpahI hai, vA vizeSa rUpahI hai vA sAmAnya vizeSa svataMtrahI pRthaka 2 hai, kArya satahI utpanna hotA hai, vA asatUhI utpanna hotA hai, guNa guNIkA ekAMta bhedahI hai, vA ekAMta abhedahI hai, ekahI brahma hai, ityAdi prAdezika paramatoMseM (yat) jo ( tava zAsanasya ) tere zAsanakA ( parAjaya ) parAjaya hai, so, aisA hai, jaisA ( khadyotapodyutiDambarebhyaH) khadyotake bacce kI pAMkhoM ke prakAza rUpa aDaMbaraseM ( hari maMDalasya ) sUryake maMDalI ( iyaM ) yeha ( viDambanA ) viTaMbanA arthAt parAbhava karanA hai, bhAvArtha yaha hai ki, kyA dyotakA baccA apanI pAMkhoM ke prakAza sUryake prakAzakoM parAbhava kara saktA hai ? kadApi nahI kara saktA hai. taiseMhI, he ji neMdra ! eka nayA bhAsa matake mAnanevAle vAdI, khadyota potavat tere anaMta nayAtmaka syAdvAda matarUpa sUryamaMDalakA parAbhava kadApi nahI kara sakte haiM || 8 || bhagavaMtakA zAsana sarva pramANoMseM siddha hai. atha, jo aise zAsana meM saMzaya karatA hai, kyA jAne yaha bhagavaMta arhankA zAsana satya hai, vA nahI ? athavA, jo bhagavaMtake zAsana meM vivAda karatA hai ki, yaha zasana satya na hI hai, aise puruSakoM stutikAra upadeza karate haiM. zaraNyapuNye tava zAsane'pi saMdegdhi yo vipratipadyate vA // svAdau satathye svahite ca pathye saMdegdhi vA vipratipadyate vA // 9 // vyAkhyA - he jineMdra ! ( zaraNyapuNye ) zaraNAgatakoM jo trANa karaNe yogya hove tisakoM zaraNya kahate haiM tathA puNya pavitra aise ( tava ) tere ( zAsanepi ) zAsana ke hUebhI ( yo ) jo puruSa tere zAsana meM (saMdegdhi ) saMdeha karatA hai ( vA ) athavA ( vipratipadyate ) vivAda karatA hai, so puruSa ( svAdau ) atyaMta svAdavAle ( tathye ) sacce For Private And Personal Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tatvanirNayaprAsAda( svahite ) svahitakArI (ca ) aura (pathye ) nirogyatAmeM sAhAyaka aise suMdara bhojanameM ( saMdegdhi ) saMzaya karatA hai, kyA jAne yaha bhojana, svAdu, tathya, svahitakAri, pathya hai, vA nahI ? (vA ) athavA ( vipratipadyate ) vivAda karatA hai, yaha bhojana, svAdu, tathya, svahitakAri, pathya, nahIM hai, yaha tisakI pragaTa ajJAnatA hai. aMtimakA vA, pAda pUraNArtha hai. kAvyakA bhAvArtha yaha hai ki, he jineMdra ! zaraNAgatakoM trANa karaNevAlA te rA zAsana zaraNya rUpa hai " cattAri saraNamiti vacanAt "--cArahI vastuyeM jagatmeM zaraNya hai. arihaMta, 1, siddha, 2, sAdhu, 3, aura kevalajJAnIkA kathana karA huA dharma, 4. tinameM arihaMta usakoM kahate haiM, jinone jJAnAvaraNa, 1, darzanAvaraNa, 2, mohanIya, 3, aura aMtarAya, 4, ina cAroM karmakI 47 uttara prakRtiyAM kSaya karI hai, aura aSTAdaza dUSaNoMse rahita hue hai, kevala jJAna aura kevala darzana karake saMyukta hai, cautrIsa atizaya aura paiMtrIsa vacana atizaya karake sahita hai, jIvana mokSarUpa hai, mahAmAhana, 1, mahAgopa, 2 , mahAniryAmaka, 3, mahAsArthavAha, 4, yeha cAroM jinakoM upamA hai, paropakAra nirapekSa anugrahake vAste jinoMkA bhavya janoMketAMi upadeza hai, arihaMtake vinA anya koi yathArtha upadeSTA zaraNabhUta nahIM hai kyoMki, inoMnehI AdimeM jagatvAsIyoMko upadezadvArA mokSamArga prApta karA hai. || dUsarA zaraNa siddhoMkA hai, je aSTa karmakI upAdhise rahita hai, sadA AnaMda aura jJAna svarUpa hai, svasvarUpameM jinoMkA avasthAna hai, amara, acara ajara, amala, aja, avinAzI, siddha, buddha, mukta, sadAziva, pAraMgata, paramezvara, paramabrahma, paramAtmA, ityAdi anaMta tinake vizeSaNa hai, aise siddha paramAtmA zaraNabhUta hai; je kara ese siddha na hove taba to arihaMtake kathana, kare mArgakoM bhavya jana kAhekoM aMgIkAra kare? aura siddhAMke vinA A. smAkA zuddha svarUpa keseM AnA jAve? isavAste siddha AtmasvarUpake avipraNAsake hetu hai, isa vAste zaraNarUpa hai. / 3 / tIsarA zaraNa sAdhuoMkA hai.sAdhu kahaneseM AcArya upAdhyAya aura sAdhu, ina tInoMkA grahaNa hai. je kara AcArya upAdhyAya na hote to, asmadAdikAM For Private And Personal Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tRtiiystmbhH| ko arihaMtakA upadeza kauna prApta karatA ? aura sAdhu na hote to jagatvAsIyAMko mokSamArga pAlana karake kauna dikhAtA? aura mokSamArgameM pravartta hue bhavya janoMkoM sAhAyya kauna karatA ? isa vAste sAdhu zaraNabhUta hai. | 3| cauthA zaraNa kevala jJAnIkA kathana karA huA dharma hai; kyoMki vinA dharmake pUrvokta vastuyoMkA asmadAdikAMkoM kauna bodha karatA ? isa vAste sarva zaraNabhUtoMseM adhika zaraNyabhUta, he bhagavan ! terA zAsana hai|4| tathA he jineMdra ! terA zAsana puNya pavitra hai, sarva dUSaNoMse mukta honeseM, pramANa yukti zAstraseM,avirodhi vacana honeseM, tathA dRSTaseMbhI avirodhi honeseM, aise zaraNya aura pavitra tere zAsanake huebhI, jo koi isameM saMzaya karatA hai, vA vivAda karatA hai, so puruSa, atyaMta svAdu, tathya, svahitakAri, pathya bhojanameM saMzaya karanevAlA hai, arthAt vo atyaMtahI mUrkha hai, jo aisI vastumeM saMzaya vA vivAda karatA hai || 9 // atha stutikAra anya AgamoMke apramANa honemeM hetu kahate haiM. hiMsAdyasatkarmapathopadezAdasarvavinmUlatayA pravRtteH nRzaMsadurbuddhiparigrahAcca brUmastvadanyAgamamapramANam // 10 // vyAkhyA-he jineMdra ! ( tvadanyAgamam ) tere kathana kare hue AgamoMseM anya Agama (apramANam ) pramANa nahI, arthAt satpuruSAMkoM mAnya nahI hai, aiseM (brUmaH) hama kahate haiM. anya AgamoMkoM pramANatA kisa hetuseM nahIM hai ? soi dikhAte haiM (hiMsAdyasatkarmapathopadezAt ) ve, anya vedAdi Agama, hiMsAdi asat karmoMke pathake upadezaka honeseM, aura (asarvavinmUlatayApravRtteH) asarvavit, asarvajJoMke mUlaseM pravRtta honeseM, arthAt asarvajJoMke kathana kare hue honeseM, aura ( nRzaMsadurbuddhiparigrahAt ) nirdaya, upalakSaNaseM mRSA, corI, strI, parigrahake dhAranevAle durbuddhi, arthAt kadAgrahI asatpakSapAtIyoMke grahaNa kare hue honeseM; bhAvArtha aisA hai ki, je Agama, nirdayI, mRSAvAdI, adattagrAhI strIke bhogI aura parigrahake lobhIyoMne grahaNa kare haiM, arthAt ve jina AgamoMkoM jagatmeM pravarttAvane For Private And Personal Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 98 tatvanirNayaprAsAdavAle haiM, aura je Agama hiMsAdi, Adi zabdaseM mRSA, adattAdAna, maithunAdi pApa karma karaneke upadezaka haiM, ve Agama pramANa nahIM hai. // 10 // atha bhagavaMtapraNIta Agamake pramANa hone meM hetu kahate haiM.. hitopadezAtsakalajJaklaptermumukSusatsAdhuparigrahAcca // pUrvAparArthepyavirodhasiddhestvadAgamA eva satAM pramANam // 11 // vyAkhyA he bhagavan jineMdra ! (tvadAgamAeva ) tere kathana kare hue dvAdazAMgarUpa AgamahI (satAM ) satpuruSAMkoM (pramANam ) pramANa hai, kisa hetuse (hitopadezAt ) ekAMta hitakArI upadezake honeseM aura (sakala jJakRteH) sarvajJake kathana kare race hue honeseM, (ca) aura (mumukSusatsAdhuparigrahAt ) mokSakI icchAvAle satsAdhuyoMke grahaNa karaneseM, arthAt AcArya upAdhyAya sAdhu jinake pravartaka honeseM, (api) tathA (pUrvAparArthe ) pUrvApara kathana kare arthoM meM (avirodhasiddheH) avirodhakI siddhiseM // 11 // atha bhagavatake satyopadezakoM paravAdI kisI prakAraseMbhI nirAkaraNa nahI kara sakte haiM yaha kathana karate haiM. kSipyeta vAnyaiH sadRzI kriyeta vA tavADipIThe luThanaM sureshitH|| idaM yathAvasthitavastudezanaM paraiH kathaMkAramapAkariSyate // 12 // vyAkhyA he jineMdra ! (tava) tere (aDipIThe) caraNa kamaloMmeM, jo (surezituH) iMdrakA (luThanaM ) luThanA-loTanA thA, caraNameM causaTha iMdrAdi devate sevA karate the, ityAdi jo tere AgamameM kathana hai, tisakoM (anyaiH) paravAdIbauddhAdi, (kSipyeta ) kSepana kareM-khaMDana kareM; yathA jineMdrake caraNa kamaloMmeM iMdrAdi devate sevA karate the, yaha kathana satya nahI hai, jineMdra aura iMdrAdi devatAyoMke parokSa honeseM (vA) athavA (sadRzI kriyeta) sadRza kareM, jaiseM zrI varddhamAna jinake caraNoM meM iMdrAdi loTate the-caraNa kamalakI sevA karate the, aisehI zrI buddha bhagavAn zAkyasiMha gautamakebhI caraNoMmeM iMdrAdi sevA karate the, aiseM kaheM; paraMtu (idaM ) yaha jo (yathAvasthitavastudezanaM ) yathArtha vastuke svarUpakA kathana tere zAsanameM hai, tisakoM (paraiH) paravAdI (kathaMkAram ) kisa prakAra karake (apAkariSyate) For Private And Personal Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tRtiiystmbhH| apAkaraNa-tiraskAra-khaMDana kareMge apitu kisI prakAraseMbhI khaMDana nahIM kara sakeMge. // 12 // atra koi prazna kare ki, yadi arhana bhagavan zrI varddhamAnakA, koibhI paravAdI jisakA kisI prakAraseMbhI khaMDana nahIM kara sakte haiM aisA satyopadeza hai, to phera anya matAvalaMbI tisakI upekSA kyoM karate haiM ? i sakA uttara stutikAra zrImaddhemacaMdrAcArya dete haiM. tadaHkhamAkAlakhalAyitaM vA pacelimaM karmabhavAnukUlam // upekSate yattava zAsanArthamayaM jano vipratipadyate vA // 13 // vyAkhyA-he jineMdra ! ( yat ) jo (ayaM janaH ) yaha pratyakSa jana (tava) tere (zAsanArthaM) zAsanArthakI (upekSate) upekSA karatA hai, (vA) athavA (vipratipadyate ) tere zAsanArthake sAtha zatrupaNA karatA hai (tat) so, tisa prANikA ( duHkhamAkAlakhalAyitaM ) paMcama duHkhama kAlakA khalAyitapaNA hai,-duHkhama kAlahI tisa jIvake sAtha khalakI tareM AcaraNa karatA hai, jo satya jineMdrake kathana kare mArgakI prApti nahIM hone detA hai, (vA) athavA, (bhavAnukUlam ) tisa jIvake bhavAnukUla saMsArameM bhramaNa karavAne yogya (karma) azubha karma mithyAtva mohanIyAdi (pacelimaM ) pakke hue, arthAt apanA phala deneke vAste udayAvalimeM Aye hue hai, tinake udayase jineMdrake kathana kare hue mArgakoM aMgIkAra nahI kara saktA hai, jaise, UMTa drAkSAvelaDIke khAnekI icchA nahIM karatA hai, taiseMhI duHkhama kAla khalAyitapaNeseM aura pacelima karmake udayaseM, yaha jana, he jineMdra ! tere mArgakI upekSA karatA hai, arthAt kalyANakArI jAnake aMgIkAra nahIM karatA hai; athavA tere zAsanake sAtha zatrupaNA karatA hai||13|| koI kaheki, tapa karanA, aura yogAbhyAsAdi satkarma karane, tinake prabhAvaseMhI mokSakI prApti ho jAvegI, to phera jineMdrake kathana kare mArgake aMgIkAra karanekI kyA AvazyakatA hai? tisakA uttara, stutikAra dete haiM. paraH sahasrAH zaradastapAMsi yugAMtaraM yogamupAsatAM vA // tathApite mArgamanApatantona mokSyamANAapi yAntimokSam14 For Private And Personal Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 100 tatvanirNayaprAsAdavyAkhyA he bhagavan ! (paraH) para anya matAvalaMbI (sahasrAH) hajAroM (zaradaH) varSAMtAI (tapAMsi ) vividha prakArake tapa karo, (vA) athavA (yugAMtaraM) arthAt vahuta yugAMtAI (yogaM) yogAbhyAsakoM (upAsatAM) sevokaro, (tathApi ) tobhI ve (te) tere (mArgam ) mArgakoM (anApataMtaH) na prApta hote hue, arthAt tere mArgake aMgIkAra kare vinA, (mokSyamANAapi) cAho ve apane ApakoM mokSa honA mAnabhI rahe haiM, tobhI, (mokSam ) mokSakoM (na) nahIM (yAMti) prApta hote haiM, kyoMki, samyag darzana jJAna cAritrake abhAvase kisIkoMbhI mokSa nahIM hai, aura samyag darzana jJAna cAritrakI prApti, tere mArga vinA kadApi nahI hove hai || 14 // athAgre stutikAra, paravAdIyoMke upadeza bhagavatke mArgako kiMcinmAtrabhI kopa vA Akroza nahI kara sakte haiM, so dikhAte haiM. anAptajADyAdivinirmititvasaMbhAvanAsaMbhavivipralambhAH // paropadezAH paramAptaklaptapathopadeze kimu saMrabhante // 15 // vyAkhyA he jineMdra ! (paropadezAH) je paramatavAdIyoMke upadeza hai,ve upadeza (paramAptakRptapathopadeze ) tere paramAptake race kathana kare upadezameM (kimu ) kyA, kiMcinmAtrabhI (saMraMbhante) karate haiM ? arthAt kopa vA Akroza karate haiM ? kiMcinmAtrabhI nahI kyA ? khadyota prakAza karate hue sUrya maMDalakoM kopa vA Akroza kara saktA hai ? kadApi nahI. aiseM tere zAsanakoMbhI paropadeza saMraMbha nahIM kara sakte haiM, kyoMki, paravAdIyoMke matameM jo sUkti saMpat hai, so terehI pUrva rUpI ye samudrake biMdu gae hue hai, tinake vinA jo paravAdIyoMne svakapolakalpanAseM mithyA jAla khaDA karA hai, so sarva yukti pramANaseM bAdhita hai, isa hetuseM paravAdIyoMke upadeza tere mArgameM kuchabhI kopa vA Akroza nahI kara sakte haiM. kaise haiM ve paravAdIyoMke upadeza ? (anAptajADyAdivinirmititvasaMbhAvanAsaMbhavivipralaMbhAH)anAptoMkI buddhikI jo jADyatAdi, tisase nirmititva saMbhAvanA, arthAt anAptoMkI maMdabuddhikI saMbhAvanA karake vipralaMbharUpa ve upadeza race gae haiM; bhAvArtha yaha hai ki, anAptoMkI maMdabuddhikI saMbhAvanAseM je vipralaM For Private And Personal Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 101 tRtiiystmbhH| bharUpa-vipratAraNarUpa upadeza race gae haiM, ve upadeza, tere paramAptake race pathopadezameM kopa vA Akroza, vA tinake khaMDanameM utsAha, vA vega, jaladI nahIM kara sakte haiM, asamartha honeseM. // 15 // atha stutikAra paravAdiyoMke matameM je upadrava hue haiM, ve upadrava bhagavAnake zAsanameM nahIM hue haiM, aisA svarUpa dikhAte haiM, yadArjavAduktamayuktamanyaistadanyathAkAramakAri ziSyaiH // na viplavoyaM tava zAsanebhUdaho adhRSyA tava shaasnshriiH||16|| vyAkhyA-(anyaiH) paramatake Adi puruSoMne (ArjavAt ) ArjavaseM arthAt bhole bhAle sAde apane manamAne vicArase ( yat ) jo kucha ve. dAdi zAstroMmeM (ayuktam ) ayogya (uktam ) kathana karA hai (tat) sohI kathana (ziSyaiH) tinake ziSyoMne ( anyathAkAram )anyarUpahI (akAri) kara dIyA hai; kyoMki, prathama je veda the ve anIzvaravAdI mImAMsakoMke matAnuyAyI the, aura karmakAMDa yajanayAjanAdi aura aneka devatAyoMkI upAsanA karake svargaprApti mAnate the, aura kAmya karmoke vAste aneka tareMke yajJAdi karate the, mokSa honA nahI mAnate the, sarvajJakoMbhI nahI mAnate the, vedoMkoM apauruSeya kisIke race hue nahIM haiM, kiMtu anAdi haiM, aise mAnate the, tisa apane matakI puSTi vAste pUrvamImAMsA nAmaka aiseM jaimani munine race hai, aisA isamatakA svarUpa thA.prathama to vedoMmeMhI gaDabaDa kara dInI, kitanehI prAcIna maMtra bIcase nikAla diye, RgvedameM puruSasUkta, aura je je Izvara viSayaka RcA haiM, ve prakSepa kara dInI hai; aura yajurvedAdikoMmeM 'sahasrazIrSaH sahasrapAt' tathA 'hiraNyagarbhaH samavarttatAne ityAdi tathA 'izAvAsya' ityAdi; tathA cAraveda Izvarase utpanna hue haiM, tathA cAra veda hiraNyagarbhake utsvAsa rUpa hai ityAdi zrutiyAM Izvara viSayaka vedoMmeM prakSepa karake vedoMkoM Izvarake race hue siddha kare; pIche tina vedoMke mUla pAThameM bhedavAlIyAM hajArAM zAkhA aura zAkhAke sUtra race gae, tadanaMtara yAskAcAryAdikoMne nighaMTu niruktAdi racake vedoMke For Private And Personal Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 1 02 tatvanirNayaprAsAdazabdoMke arthoM meM gaDabaDa karadInI, 'yathA AgnALe (le)' ityAdimeM, 'agnirvai viSNuH' ityAdi. aura kumArila mImAMsAke vArtikakAranebhI, prAcIna arthoM meM bahuta gaDabaDa karI hai; tathA veda racanAke pahile nirIzvarI sAMkhya mata thA; pIche navIna sAMkhya matavAle utpanna hue, tinoMne sezvara sAMkhyamata pragaTa karA; pIche sAMkhya matake anusAra RSiyoMne vedAMta advaita brahmake svarUpake pratipAdaka pustaka race, tinoMkA nAma upaniSad rakkhA; prakRtikI jage mAyAkI kalpanA karI, aura tIna guNAdi 24 cauvIsa tatvoMke nAma vehI rakkhe, paraMtu tinakoM mAyA karake kalpita ThaharAe; aura pramANa bhaTTa matAnusAri mAnalIe.aura upaniSad nAmaka graMtha to itane raca lie ki, jisane apanA navIna mata calAyA, tisakI siddhike vAste navIna upaniSad racake prasiddha karI; jaise rAmatApanI, gopAlatApanI, hanumatopaniSad, allopaniSad , ityAdi pIche tinake bhASyAdi race gae. __ zaMkara svAmIne daza upaniSadoM Upara, gItA Upara, aura viSNusahasra nAmAdi Upara, bhASya race; tinoMne prAcIna arthokoM vyavaccheda karake navI. nahI tareke artha race; tisa bhASyake Upara TIkAkAroMne zaMkarakI bhUleM sudhAranekoM TIkA racI. purANa, aura smRtinAmaka kitanehI pustakoMmeM prAcIna pATha nikAla kara navIna pATha prakSepa kare, aura kitanehI navIna race; sAMprati zaMkara svAmIke matAnuyAyIyoMmeM vedAMta matake mAnanemeM saiMkaDo bheda ho rahe haiM, tathA vyAsasUtroMpari zaMkarasvAmine zArIraka bhASya racA hai, aura anyoMne anya tareke bhASyArtha race haiM, sAyaNAcAryane cAroM vedoMupara navIna bhASya racake mana mAne artha ulaTa pulaTa viparyaya karake likhe haiM, paraMtu prAcIna bhASyAnusAra nahI. aura dayAnaMda sarasvatIjIne to, Rgveda aura yajurveda ke do bhASya aise viparIta svakapolakalpita race haiM ki, mRSAvAdakoM bahutahI puSTa karA hai, so vAMcake paMDita jana bahutahI upahAsya karate haiM. saMprati dayAnaMda svAmIke calAye Arya samAja paMthake do dala ho rahe haiM, tinameMse eka dalavAle to mAMsa khAnekA niSedhahI karate haiM, aura dUsare dalavAle kahate haiM ki, vedameM mAMsa khAnekI AjJA For Private And Personal Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 103 tRtiiystmbhH| hai, isameM pragaTa mAMsa khAnekA upadeza karate haiM, aura rAjaputAnA yodhapurake mahArAjA sara pratApasiMhajIne eka navIna pustaka banavA kara, tisameM athavavedake maMtra likhake, tinake Upara eka paMDitane navIna bhASya racA hai, tisameM bahuta prakAraseM mAMsakA khAnA IzvarakI AjJAseM siddha karA hai. tathA isa viSayaka manusmRti aura dayAnaMdasvAmI AdikA bhI pramANa likhA hai. aba yaha donoM dala paraspara vivAda kara rahe haiM. ___ aura gautamane sirpha veda aura vedAMtake khaMDanavAste hI nyAyasUtra race haiM, veda aura vedAMtaseM viparyayahI prakriyA racI hai, kaNAdane SaT padArtha hI race haiM ityAdi aneka viplava anya matake zAstroMmeM tinake ziSyoMne kare haiM arthAt pUrvajoMne jo kucha kathana karA thA, so, tinake ziSyapraziSyAdikoMne anyathA AkAravAlA kara diyA hai!!! he jineMdra! ( tava) tere ( zAsane ) zAsanameM ( ayaM) yaha pUrvokta ( viplavaH) viplava (na) nahIM (abhUt ) huA hai arthAt ziSya praziSyoMkA karA aisA viplava tere kathanameM nahIM huA haiN| kyoMki, sAta niva, aura aSTamaboTika mahA nihnava, inoMne kiMcinmAtra viplava karanA cAhA thA, tobhI, tinakA karA kiMcid viplava na huA, zAsanaseM vAhya tinakoM zrI saMghane tatkAla kara dIe, isavAste tere zAsanameM pUrvokta viplava nahI huA hai. isavAste (aho ) baDAhI Azcarya hai ki, (tava) tere (zAsanazrIH) zAsanakI lakSmI (adhRSyA) adhRSya hai, arthAt koIbhI tisakI dharSaNA nahIM kara sakatA hai // 16 // atha paravAdIyoMne je je apane apane matake adhiSThAtA svAmIbhUta devate kathana kare hai, tinameM je je aghaTita paraspara viruddha bAteM haiM, ve, stutikAra dikhAte haiM. dehAdyayogena sadA zivatvaM zarIrayogAdapadezakarma // parasparaspardhi kathaM ghaTeta paropaklapteSvadhidaivateSu // 17 // vyAkhyA-(dehAdyayogena ) dehAdike ayogaseM, arthAt deha, Adi zabdaseM rAga, dveSa, mohAdi sarva karma janya upAdhike abhAvase (sadA) ni. For Private And Personal Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 104 tatvanirNayaprAsAdaraMtara (zivatvaM) zivapaNA, satcitAnaMdarUpa parama brahma paramAtmA parama IzvarapaNA hai; aura ( zarIrayogAt) zarIrake yogase saMbaMdhasehI (upadezakarma) upadeza karma hai, arthAt dehavAlA Izvara hove tabahI upadeSTA ho saktA hai; yaha dono bAteM (parasparaspardhi) paraspara virodhi (kathaM) kisatareM (paropakRpteSu) paravAdIyoMke mAne hue (adhidaivateSu ) adhidevatAyoMmeM (ghaTeta) ghaTatI haiM ? apitu kisI prakArasebhI nahI ghaTa saktI haiM kyoMki, paravAdIyoMne anAdi muktarUpa, nirupAdhika, niraMjana, nirAkAra, jyotiHsvarUpa, eka Izvara, sarva vyApaka mAnA hai, aisA Izvara kisI prakAraseMbhI upadeSTA siddha nahIM ho saktA hai. upadeza karaneke dehAdi upakaraNoMke abhAvaseM. kyoMki, dharmAdharma, arthAt puNya pApake vinA to deha nahIM ho saktA hai, aura deha vinA mukha nahIM hotA hai, aura mukha vinA vaktApaNA nahIM hai, vyAkaraNake kathana kare sthAna aura prayatnoMke vinA sAkSara zabdoccAra kadApi nahIM ho sakatA hai, to phera deharahita, sarvavyApaka, akriya paramezvara, kisatareM upadezaka siddha ho sakatA hai? pUrvapakSa:-paramezvara avatAra leke, dehadhArI hoke, upadeza detA hai. uttarapakSaH-paramezvarake mukhyatIna avatAra mAne jAte haiM, brahmA, viSNu, mahAdeva, aura yehI mukhya upadezaka mAne jAte haiM, paraMtu paravAdIyoMke zA. strAnusAra to ye tIno deva, rAga, dveSa, ajJAna, kAma, IrSAdi dUSaNoMseM rahita nahI the; to phera, Izvara, anAdi, nirupAdhika, sadA mukta, sadAziva, kaiseM siddha hovegA? aura sarvavyApI Izvara, eka choTIsI dehameM kisatareM praveza karegA? pUrvapakSaH-hama to Izvarake ekAMzakA avatAra lenA mAnate haiM. uttarapakSaH-taba to Izvara eka aMzameM upAdhivAlA siddha huA, taba to Izvarake do vibhAga ho gae, eka vibhAga to sopAdhika upAdhivAlA, aura eka vibhAga nirupAdhika upAdhirahita. pUrvapakSaH-hAM hamAre Rgveda aura yajurvedameM kahA hai ki, brahmake tIna hisse to sadA mAyAke prapaMcase rahita, arthAt sadA nirupAdhika hai, aura eka cauthA hissA sadAhI upAdhisaMyukta rahatA hai, For Private And Personal Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tRtiiystmbhH| uttarapakSaH-taba to Izvara, sarva, anAdi, mukta, sadA zivarUpa na rahA, paraM, deza mAtra mukta, aura dezamAtra sopAdhika rahA. taba ekAdhikaraNaIzvarameM paraspara viruddha, mokSa aura baMdhakA honA siddha huA, so to dRSTaSTabAdhita hai. chAyAtapavat. vizeSa isakA samAdhAna zrutisahita Age kareMge. taba to, IzvarakoM sadA mukta, kUTastha, nitya, dehAdirahita, sadA zivAdi na kahanA caahiye| ___ pUrvapakSaH-Izvara to dehAdiseM rahita, sarvavyApaka aura sarva zaktimAna hai, isavAste Izvara avatAra nahIM letA hai, paraMtu sRSTikI AdimeM cAra RSiyoMkoM agni 1, vAyu 2, sUrya 3 aura aMgirasa 4 nAmavAloMkoM, vedakA bodha Izvara karAtA hai. uttarapakSaH-yadyapi yaha pUrvokta kahanA dayAnaMdasvAmIkA navIna svakapolakalpita gapparUpa hai, tathApi isakA uttara likhate haiM. prathama to, Izvara sarvavyApaka honeseM akriya hai, arthAt vo koibhI kriyA nahIM karasaktA hai, AkAzavat ; to phera RSiyoMkoM vedakA bodha kaise karA sakatA hai pUrvapakSaH-Izvara apanI icchAseM vedakA bodha karatA hai. uttarapakSA-icchA jo hai, so manakA dharma hai, aura mana deha vinA hotA nahIM haiM, Izvarake deha tumane mAnA nahIM hai, to phera, icchAkA saMbhava IzvarameM kaise ho sakatA hai? pUrvapakSaH-hama to icchAnAma Izvarake jJAnakoM kahate haiM, Izvara apane jJAnaseM preraNA karake vedakA bodha karAtA hai. uttarapakSa:-yahabhI kahanA mithyA hai, kyoMki, jJAna jo hai, so prakAzaka hai, paraMtu preraka nahIM hai, IzvarameM rahA jJAna, kadApi preraNA nahI karasaktA hai, to phera kisatareM RSiyoMkoM vedakA bodha karAtA hai? pUrvapakSaH-pUrvokta RSi, apane jJAnaseMhI Izvarake jJAnAMtargata vedajJAnakoM jAnake, lokoMkoM vedoMkA upadeza karate haiM. uttarapakSa:-yahabhI kathana ThIka nahIM hai, kyoM ki, jaba RSi apane jJAnaseM Izvarake jJAnAMtargata vedajJAnakoM jAnate haiM, to vo vedajJAna Izvarake jJAnameM vyApaka hai ? vA kisIjage jJAnameM prakAzakA puMjarUpa ho rahA For Private And Personal Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 106 tatvanirNayaprAsAdahai ? jekara sarvavyApaka hai, taba to RSiyoMne IzvarakA sarvajJAna dekha lInA; jaba IzvarakA sarvajJAna dekhA, taba to IzvarakA sarva svarUpa RSiyoMne dekha lIyA, taba to RSihI sarvajJa siddha hue; so to tuma Izvarake vinA anya kisIbhI jIvakoM sarvajJa mAnate nahIM haiM. jekara mAnoge, to ve RSi sarvajJa Izvaratulya hovegeM, aura apane jJAnaseMhI vedoMke upadezaka siddha hovegeM, taba Izvarake kathana kare, vA karAye veda kyauMkara siddha hovegeM? jekara dUsarA pakSa mAnogeM taba to anADIke raMge vastrake raMgasamAna IzvarakA jJAna siddha hovegA, jaiseM anADIke raMge vastrameM ekajage to adhika raMga hotA hai, aura dUsarI jage alparaMga hotA hai; aisehI IzvarakAbhI jJAna, eka aMzameM vedAdijJAnake prakAzapuMjarUpa jJAnavAlA hai; taba to eka aMzameM Izvara vedoMke jJAnavAlA hai aura anya sarva anaMta aMzoMmeM vedake jJAnaseM ajJAnI siddha hovegA; isavAste zarIrarahita sarvavyApaka Izvara, kadApi vedAdizAstroMkA upadezaka siddha nahI hotA hai| pUrvapakSaH-Izvara sarvazaktimAna hai, isavAste deharahita sarvavyApaka Izvara, apanI zaktiseM sarvakucha karasaktA hai; he jaino! aise tuma mAna levo. uttarapakSaH-aise tumhAre kathanameM kyA pramANa hai ? kyoM ki, pramANavinA prekSAvAn kadApi kisIke kathanakoM nahIM mAnegeM; paraMtu yaha tumhArA kathana to tumhArI prIya bhAryA AryAsamAjinIhI mAnegI, apramANika honeseM. aura eka yahabhI bAta hai ki, jaba tumane IzvarakoM vinA pramANasehI sarvazaktimAn mAnA hai to, kyA IzvarameM avatAra lenekI zakti nahIM hai ? kyA Izvara kRSNAvatAra leke, gopiyoMke sAtha krIDA rAsavilAsa bhogavilAsAdi nahI kara saktA hai? kyA zaMkara bana karake, pArvatIke sAtha vividhaprakArake bhogavilAsa aura anekatareMkI zivakI lIlA nahI kara sakatA hai? kyA brahmA banake cAroM vedoMkA upadeza, aura nijaputrIseM sahasra varSataka bhogavilAsa nahI kara sakatA hai ? kyA matsyavarAhAdi cauvIsa avatAra dhArake apane manadhAre kRtya nahIM kara sakatA hai ? kyA Izvara nAcanA, gAnA, ronA, pITanA, corI, yArI, nirlajjatAdi nahI kara sakatA hai ? kyA liMgakI vRddhi karake, tIna lokAMtoMseMbhI pare nahIM pahuMcAya saktA hai ? ityAdi For Private And Personal Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tRtIyastambhaH / 107 aneka kRtya je acche puruSa nahI karasakte haiM, ve sarva kRtya Izvara karasaktA hai ? pUrvapakSaH-aise aise pUrvokta sarvakRtya Izvara nahI kara sakatA hai, kyoM ki, aisI burI zaktiyAM IzvarameM hai to sahI, paraMtu Izvara karatA nahIM hai. uttarapakSaH-tumhAre dayAnaMdasvAmI to likhate haiM ki, IzvarakI sarvazaktiyAM saphala honI cAhiye; jekara pUrvokta sarvakRtya Izvara na karegA to, tisakI sarva zaktiyAM saphala kaise hoveMgI? pUrvapakSaH-IzvarameM aisI 2 pUrvokta ayogya zaktiyAM nahIM hai. uttarapakSaH-taba to vadatovyAghAta huA, arthAt sarvazaktimAn Izvara siddha nahIM huA, to phera, deha mukhAdi upakaraNarahita sarvavyApaka Izvara, pramANadvArA vedoMkA upadezaka kaise siddha hovegA? apitu kadApi nahIM hogA. kyoMki, upadeza jo hai so dehavAlekA karma hai, isa vAste eka IzvarameM pUrvokta deharahita honA aura upadezakabhI honA, ye paraspara virodhi dharma nahI ghaTa sakte haiM, isavAste paravAdIyoMkA kathana ajJAnavijUMbhita hai / / 17 // atha stutikAra bhagavaMta zrIvarddhamAnasvAmI phera ayogyavyavaccheda kahate haiMprAgeva devAMtarasaMzritAni rAgAdirUpANyavamAMtarANi na mohajanyAM karuNAmapIza samAdhimAsthAya yugAzrito'si 18 vyAkhyA he jineMdra! he Iza! (rAgAdirUpANi) rAga, dveSa, moha, mada, madanAdirUpadUSaNa (prAk-eva) pahilAMhI (devAMtarasaMzritAni) tere bhayaseM, ( devAMtara ) anyadevoMmeM Azrita hue haiM ki, mAnU, nirbhaya hama ihAM rahegeM; jineMdra to hamArA samUlahI nAza karanevAlA hai, isavAste kisI balavaMtameM rahanA ThIka hai, jo hamArI rakSA kare, mAnU, aisA vicArakehI rAgAdi dUSaNa devAMtaroMmeM sthita hue haiM. kaise hai ve rAgAdidUSaNa ? ( avamAMtarANi) je kSayakoM prApta nahI hue haiM, arthAt apratihata zaktivAle haiM, jinakA kSaya vA kSayopazama vA upazama kiMcit mAtrabhI nahIM huA hai, isavAste he Iza! tUM (samAdhi-AsthAya ) samAdhikoM For Private And Personal Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 108 tatvanirNayaprAsAdaavalaMbake, samAdhinAma zukladhyAnakoM avalaMbake, (mohajanyAM ) mohajanya ( karuNAM-api) karuNAkoMbhI (na) nahI (yugAzritaH-asi ) yugameM Azrita huA hai, arthAt moharUpa karuNA karakebhI tUM yugayugameM avatAra nahI letA hai. jaise gItAmeM likhA hai "upakArAya sAdhUnAM vinAzAya ca duSkRtAm // dharmasaMsthApanArthAya saMbhavAmi yUgeyuge // 1 // " tathAbauddhamatepi "jJAnino dharmatIrthasya kartAraH paramaM pdm|| gatvA gacchaMti bhUyopi bhavantInikArataH // 1 // " arthaH-acche janoMke upakAravAste, aura pApI daityoMke nAza karane vAste, aura dharmake saMsthApana karanevAste, he arjuna ! maiM yugayugameM avatAra letA hUM. | 1 | hamAre dharmatIrthakA kartA buddha bhagavAn , paramapadakoM prApta hokebhI, apane pravarttamAna kare dharmakI vRddhikoM dekhake jagadvAsIyoMkI karI pUjAke lenevAste, aura apane zAsanake anAdaraseM arthAt apane pravartAye zAsanakI pIDA dUra karanevAste, ihAM AtA hai. aisI mohajanya karuNAkoM he Iza! tUM yugayugameM Azrita nahIM huA hai. || 18 // atha stutikAra bhagavaMtameM jaisA kalyANakArI upadeza rahA hai, taisA anyamata ke devoMmeM nahIM hai, yaha kathana karate haiM-- jaganti bhindantu sRjantu vA punaryathA tathA vaaptyHprvaadinaam| tvadekaniSThe bhagavan bhavakSayakSamopadeze tu prNtpsvinH|| 19 // vyAkhyAH-(pravAdinAm- patayaH) pravAdIyoMke pati, arthAt paramatake pravartaka devate hariharAdika, (yathA tathA vA ) jaise taiseM pravAdIyoMkI kalpanA samAna ve devate (jagaMti) jagatAMko ( bhiMdaMtu) bhedana karo-pralaya karo-sUkSma rUpakarake apane meM lIna karo; (vA punaH) athavA ( sRjaMtu) sRSTiyAMkoM sRjana (utpanna) karo, yaha karttavya tinake kahanemUjaba hovo, ve devate karo, paraMtu he bhagavan ! (tvadekaniSThe ) eka terehImeM rahe hue (bhavakSayakSamopadezetu) saMsArake kSaya karanemeM samartha aise dharmopadezake dene meM to, ve paravAdIyoMke pati (svAmI) devate, (paraM ) paramautkRSTa (tapasvinaH) For Private And Personal Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tRtiiystmbhH| 109 tapasvI arthAt dIna hIna kaMgAla garIba hai, anukaMpA karaneyogya hai; kyoMki, ve vicAre dUdhakI jage ATekA dhovana apane bhaktoMkoM dUdha kahake pilArahe haiM, isa vAste anukaMpA karaneyogya hai ki, ina vicArAMkoM kisItareM saccA dUdha mile to ThIka hai // 19 // __ atha stutikAra paravAdiyoMke nAthoMne bhagavAnkI mudrAbhI nahI sIkhI hai yaha kathana karate haiM vapazca paryakazayaM zlathaM ca dRzau ca nAsAniyate sthire ca // na zikSiteyaM paratIrthanAthairjineMdramudrApi tavAnyadAstAm // 20 vyAkhyA-he jineMdra ! (paratIrthanAthaiH) paratIrthanAthoMne (iyaM) yeha (tava) terI (mudrA-api) mudrAbhI, zarIrakA nyAsarUpabhI (na) nahI (zikSitA) sIkhI hai to (anyat) anya tere guNoMkA dhAraNa karanA to (AstAm ) dUra rahA, kaisI hai terI mudrA ? ( vapuH-ca ) zarIra to (paryaMkazayaM) paryakAsanarUpa (ca) aura (zlathaM) zithila hai, (ca) aura (dRzau) donoM netra ( nAsAniyate ) nAsikAupara dRSTikI maryAdAsaMyukta (ca) aura (sthire) sthira hai. __ bhAvArthaH-yaha hai ki, bhagavaMtakI jo paryaMkAsanAdirUpa mudrA hai, so mudrA, yogInAtha bhagavaMtane yogIjanoMke jJApanavAste dhAraNa karI hai; kyoM ki, jitanA cirayogInAtha Apa yogakI kriyA nahIM karadikhAtA hai titanA cirayogI janoMkoM yoga sAdhanekA kriyAkalApa nahI AtA hai tathA bhagavaMta aSTAdaza dUSaNarahita honeseM niHspRha aura sarvajJa hai, tinakI mudrA aisIhI honI cAhiye; paraMtu paratIrthanAthoMne to bhagavaMtakI mudrAbhI nahI sIkhI hai; anyabhagavaMtake guNoMkA dhAraNa karanA to dUra rahA, paratIrtha nAthoMne to bhagavaMtakI mudrAseM viparItahI mudrA dhAraNa karI hai; kyoM ki, jaisI devoMkI mudrA thI, vaisIhI mudrA tinakI pratimAdvArA siddha hotI hai zivajIne to pAMca mastaka jaTAjUTasahita, aura zirameM gaMgAkI mUrti aura nAgaphaNa, galemeM raMDa (manuSyoMke zira ) kI mAlA, aura sarpa, hAtha daza, prathama dAhane hAthameM Damaru, dUsaremeM trizUla, tIsareseM brahmAjIko For Private And Personal Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 990 tatvanirNayaprAsAda. AzIrvAdakA denA, cauthemeM pustaka, aura pAMcavemeM japamAlA; vAme prathama hAthameM gaMdha sUMghanekoM kamala, dUsare meM zaMkha, tIsare hAthaseM viSNukoM AzIrvAdakA denA, cauthemeM zAstra, aura pAMcame hAthaseM dAhane pagakA pakaDanA, aisI mUrti dhAraNa karI hai. tathA anyarUpameM zivajIne pArvatIkoM ardhAgameM dhAraNa karI hai, aura apane hAthaseM lapeTa rahe hai. tathA zivajIke dAne pAse brahmAjI hAtha jor3akarake khaDe haiM, aura vAmepAse viSNu hAtha joDake khaDe haiM. biSNukI mUrti. Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir viSNukI aura brahmAjIkI mudrA to prAyaH citroMmeM prasiddhahI hai. zaMka, cakra, gadAdizastra, aura zrI (lakSmI) jI sahita to viSNukI; aura cAramukha, kamaMDalu japamAlA veda pustakAdi cAroM hAthoM meM dhAraNa kare, aisI mudrA brahmAjIkI hai. paraMtu yogInAtha arihaMtakI mudrA to, kisI bhI dhAraNa nahI karI hai. // 20 // arihaMtakI mUrti For Private And Personal zivakI mUrti. brahmAkI mUrti Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tRtiiystmbhH| athAgre stutikAra bhagavaMtake zAsanakI stuti karate haiMyadIyasamyaktvabalAt pratImo bhavAdRzAnAM paramasvabhAvam // vAsanApAzavinAzanAya namostu tasmai tava zAsanAya // 21 // vyAkhyA-( yadIyasamyaktvabalAt) jisake samyaktabalaseM, arthAt jisake samyag jJAnake balaseM (bhavAdRzAnAM) tumhAresarIkhe paramAptajIvanamokSarUpa mahAtmAyoMke (paramasvabhAvam ) zuddhasvarUpakoM (pratImaH) hama jAnate haiM ( tasmai ) tisa ( tava ) tere (zAsanAya ) zAsanaketAMi hamArA (namaH) namaskAra (astu) hove, kaise zAsanaketAMI ? (kuvAsanApAzavinAzanAya) kuvAsanArUpapAzIke vinAza karanevAlA tisaketAMI. bhAvArtha:-jekara he bhagavan! terA zAsana na hotA to, hamAre sarIkhe paMcamakAlake jIva tumhAre sarIkhe paramAptapuruSoMke parama zuddhasvabhAvakoM kaise jAnate? paraMtu tere Agamase hI sarvakuMjAnA; aura tere AgamanehI pAMca prakArake mithyAtvarUpa kuvAsanApAzIkA vinAza karA hai, isavAste tere zAsanaketAMI hamArA namaskAra hove.||21|| atha stutikAra do vastuyoM anupama kahate haiM apakSapAtena parIkSamANA dvayaM dvayasyApratimaM prtiimH|| yathAsthitArthaprathanaM tavaitadasthAnanirbadharasaM pareSAm // 22 // vyAkhyA-(apakSapAtena) pakSapAtarahita ho kara (parIkSamANAH) jaba hama parIkSA karate haiM to, (dvayasya) do janoMkI (dvayaM) do vastuyoM (apratimaM)anupama upamA rahita (pratImaH) jAnate haiM; he bhagavan ! (taba ) terA (etat ) yaha (yathAsthitArthaprathanaM) yathAsthita padArthoMke svarUpa kathana karanekA vistAra, arthAt yathAsthita padArthoMke svarUpa kathana karanekA vistAra jaisA taine karA hai, aisA jagatmeM koibhI nahI kara sakatA hai, isavAste terA kathana hama anupama jAnate haiM. aura (pareSAM) anyoMkA (asthAnanirbadharasaM) asthAnanirbadharasa, arthAt anyoMne asamaMjasapadAoMke svarUpakathanarUpa gole giraDAye haiM, vebhI upamArahita haiM, tinoMke vinA aisA asamaMjasakathana anya koIbhI nahI kara saktAhai. // 22 // For Private And Personal Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 112 tatvanirNayaprAsAdaatha stutikAra ajJAniyoMke pratibodha karane meM apanI asamarthatA kahate haiM. anaayvidyopnissnnissssnnairvishNkhlaishyaaplmaacrdbhiH|| amaDhalakSyopi parAkriye yattvatkiMkaraH kiM karavANi deva // 23 // vyAkhyA-anAdi avidyA, arthAt mithyAtva ajJAnarUpa upaniSadUrahasyameM tatpara huyoMne, aura vizRMkhalone, arthAt vinA lagAma svachaMdAcArI pramANikapaNArahitoMne, aura capalatA arthAt vAgjAlakI capalatAke AcaraNa karatehrayoMne, ina pUrvokta vizeSaNoMviziSTa mahAajJAnipuruSoMne jekara tere amUDha lakSyakAbhI-jisake upadezAdi sarva karma niSphala na hoveM tisakoM amUDhalakSya kahate haiM, arthAt sarvajJa aise tere amUDhalakSyakoMbhI, jekara pUrvokta puruSa khaMDana kare-tiraskAra kare, jaise koI janmAMdha sUryake prakAzakoM parAkaraNa kare, na mAne, to tisakoM nirmala netravAlA puruSa kyA kare? aisehI ajJAnI terA tiraskAra kare, to he deva! svasvarUpameM krIDA karanevAle sarvajJa vItarAga! terA kiMkara maiM hemacaMdrasUri, kyA karUM? kuchabhI tinaketAMI nahIM kara sakatA hUM. jaiseM janmake aMdhakoM aMjanavaidya kucha nahIM kara sakatA hai. // 23 // atha stutikAra bhagavaMtakI dezanA bhUmikI stuti karate haiM-- vimuktavairavyasanAnubaMdhAzrayaMti yAM zAzvatavairiNo'pi // parairagamyAM tava yoginAtha tAM deshnaabhuumimupaashrye'hm||24|| vyAkhyA-he yoginAtha! (yAM) jisa terI dezanAbhUmikoM (zAzvatavai. riNaH-api ) zAzvatavairIbhI, arthAt jinakA jAtike svabhAvaseMhI niraMtara vairAnubaMdha calA AtA hai, jaise villi mUSakakA, zvAna billikA, vRka ajAkA, ityAdi; vebhI sarva, (vimuktavairavyasanAnubaMdhAH) khajAtikA zAzvata vairai rUpavyasanake anubaMdhaseM vimukta rahita hue thake (zrayaMti) Azrita hote haiM. yaha bhagavaMtakA atizaya hai ki, zAzvatavairIbhI bhagavAnakI dezanAbhUmi samavasaraNameM jaba Ate haiM, taba paraspara vaira choDake paramamaitrIbhAvase ekatra baiThate haiM; aura jo (paraiH) paravAdIyoMne (agamyAM) agamya hai, arthAt paravAdI jisa dezanAbhUmikA svarUpa nahI jAna sakte haiM For Private And Personal Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tRtIyastambhaH / 113 mithyAtva ajJAnarUpa paTaloMseM aMdhe honeseM; (tAM ) tisa ( tava ) terI (dezanAbhUmiM ) dezanAbhUmikoM (aham ) maiM ( upAzraye) upAzrita karatA hUMAzrita hotA hUM, jisase merAbhI sarvajIvoMke sAtha vairAnubaMdharUpa vyasana chuTa jAve. // 24 // athastutikAra paradevoMkA sAmrAjya vRthA siddha karate haiM. mana mAnena manobhavena krodhena lobhena ca saMmadena // parAjitAnAM prasabhaM surANAM rathaiva sAmrAjyarujA pareSAm // 25 // vyAkhyA - ( pareSAm - surANAm ) paradevatAoMkA brahmA, viSNu, mahAdevAdikoM kA ( sAmrAjyarujA ) lokapitAmahapaNA, jagatkarttApaNA, haMsavAhana, kamalAsana, yajJopavIta, kamaMDalu, caturmukha, sAvitrIpati, viziSTAdi daza putroMvAlA, vedoMkA kahanevAlA, cAra varNakA utpanna karanevAlA, vara zApa dene samartha, satoguNarUpa, ityAdi brahmAjIkA sAmrAjya - caturbhuja, zaMkha, cakra, gadA, zAraMga, dhanuSa, vanamAlAkA dhAranevAlA, Izvara, lakSmI, rAdhikA, rukmiNIAdikA pati, solAM sahasra gopiyoMke sAtha krIDA karanI, aneka rUpakA karanA, batrIsa sahasra rANiyoMkA svAmI, trikhaMDAdhipa, vAmana narasiMha rAmakRSNAdikA rUpa dhAranA, kaMsa, vAlI, rAvaNAdikA vadha karanA, sahasroM putroMkA pitA, rajoguNarUpa, sRSTikA pAlanakartA, bhaktasAhAyaka, ghaTaghaTameM vyApaka honA, ityAdi viSNukA sAmrAjya aura jagatpralaya karanA, vRSabhavAhana, paMcamukha, caMdramauli, trinetra, kailAsavAsI, sarva adhika kAmI, strIke atyaMta snehavAlA, sadA strI pArvatIkoM arddhAMgameM rakhanevAlA, atyaMta bholA, tribhuvanakA Izvara ityAdi zivakA sAmrAjya. isItare sarvalaukika devoMkA sAmrAjya samaja lenA. aisA pUrvokta sAmrAjyarUpa roga paratIrthanAthoMkA ( vRthAeva ) vRthAhI hai. kaise paratIrthanAthakA ? ( madena) aSTaprakAra ke mada ( mAnena ) abhimAna - ahaMkAra ( manobhavena ) kAma ( krodhena ) krodha zatruke mAraNarUpa vA zApadAnarUpa (lobhena ) lobha strI, putra, dhana, dhAnya, zastra, sthAnAdigrahaNarUpa, (ca) zabdase mAyAkapaTAdi aura ( saMmadena) harSa khuzI inoM karake ( prasabhaM ) yathA syAttathA arthAt haTha karake apane baDe sAmarthya karake ( parAjitAnAM ) je parAjita i. 15 For Private And Personal Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 114 tattvanirNayaprAsAdahaiM, arthAt pUrvokta duSaNoMkarake je saMyukta haiM, tinoMkA. kyoMki, pUrvokta sAmrAjyarUpa roga AtmAkoM malina karane aura duHkha denevAlA hai, isa vAste vRthAhI hai // 25 // athAgre stutikAra asatvAdI aura paMDitajanoMke lakSaNa kahate haiM. svakaNThapIThe kaThinaM kuThAraM pare kirantaH pralapantu kiMcit // manISiNAM tu tvayi vItarAga na rAgamAtreNa mno'nurktm||26|| vyAkhyA-(pare ) paravAdI je haiM, ve (svakaNThapIThe ) apane kaMThapIThameM ( kaThinaM ) kaThina-tIkSNa (kuThAraM) kuThAra-kuhADA (kirantaH) kSepana karate hue ( kiMcit ) kuchaka (pralapantu ) pralapana karo, arthAt paravAdI apramANika yuktibAdhita kiMcit tatvake svarUpakathanarUpa kaThina kuThArakuhADA apane kaMThapIThameM kSepana karo-mAro, yadvA tadvA volo, satmArgake anabhijJa honeseM, apane AtmAkI hAni karo, paraMtu he vItarAga ! ( manISiNAM tu ) manISi-paMDita-sabudhimAnoMkA to (manaH) mana-aMtaHkaraNa ( tvayi ) tere viSe (rAgamAtreNa) rAgamAtra karake (na) nahIM (anuraktaM ) rakta hai, kiMtu yuktizAstrake avirodhi tere kathanake honeseM tere viSe paMDitajanoMkA mana anurakta hai // 26 // - athAgre je puruSa apanekoM mAdhyastha mAnate haiM, paraMtu vebhI nizcaya matsarI haiM, tinakA svarUpa kathana karate haiM. sunizcitaM matsariNo janasya na nAthamudrAmatizerate te // mAdhyasthamAsthAya parIkSakAye maNau cakAce ca smaanubndhaaH||27|| vyAkhyA he nAtha ! ( sunizcitaM ) hamAre nizcita karA huA varte hai ki (te) ve jana (matsariNaH) matsarI (janasya) puruSakI (mudrA) mudrAkoM (na) nahIM ( atizerate ) ulaMghana karate haiM, arthAt aise janabhI matsArayoMkI paMkti meMhI nizcita kare hue haiM; kaise haiM ve jana ? (ye) je (parIkSakAH) parIkSaka hoke aura (mAdhyasthyam-AsthAya ) mAdhyasthaSaNeko dhAraNa karake ( maNau ) maNimeM (ca) aura ( kAce ) kAcameM ( samAnuvandhAH) sama anubaMdhavAle haiM. For Private And Personal Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tRtiiystmbhH| bhAvArtha-mAdhyasthapaNekoM dhAraNa karake, je puruSa apane ApakoM parIkSaka mAnate haiM ki, hama pakSapAtarahita sacce parIkSaka haiM; paraMtu kAcake TukaDekoM, aura caMdrakAMtAdi maNiyoMkoM molameM, vA guNoMmeM samAna mAnate haiM, ve parIkSaka nahIM haiM, kiMtu vebhI matsari puruSakI mudrAvAlehI haiM. aiseMhI jinoMne mAdhyasthapaNA aura parIkSaka apane Apako mAne haiM, phera kAma, krodha, mAna, mAyA, lobha, hiMsA, maithunAdirahita sarvajJa vItarAgakoM, aura pUrvokta kAmAdisahita ajJAnI sarAgIko ekasamAna mAnate haiM, isavAste ve parIkSaka nahIM, kiMtu vebhi matsarI hI haiM // 27 // atha stutikAra prativAdIyoMsamakSa avaghoSaNA karate haiM. imAM samakSa pratipakSasAkSiNAmudAraghoSAmavaghoSaNAM bruve|| navItarAgAtparamasti daivataM na cApyanekAntamRte nayasthitiH // 28 // vyAkhyA-maiM zrI hemacaMdrasUrI (pratipakSasAkSiNAM) pratipakSasAkSiyoMke ( samakSaM) samakSa-pratyakSa (imAM) yaha jo Age kaheMge tisa (udAraghoSAm ) madhura zabdoMvAlI (avaghoSaNAm) avaghoSaNA, lokoMke janAvane vAste ucca zabda karake jo bolanA tisakA nAma avaghoSaNA kahate haiM, tisa avaghoSaNAkoM (bruve) bolatA hUM-karatA hUM, sohI dikhAte haiM, (vItarAgAt) vItarAgaseM (paraM) pare-koI (daivataM ) satyadharmakA Adi upadeSTA (na) nahIM ( asti ) hai, (ca) aura (anekAMtaM-Rte) anekAMta arthAt syAdvAdavinA koi ( nayasthitiH-api) nayasthitibhI (na) nahIM hai; arthAt syAdvAdake vinA padArthake svarUpake kathana karanerUpa jo nayasthiti hai sobhI nahIM hai. syAt padake cinhavinA kisIbhI nityAnityAdinayake kathanakI siddhi na honeseM // 28 // atha stutikAra apane Apako apakSapAtI siddha karate haiM. na zraddhayaiva tvayi pakSapAto na dveSamAtrAdaruciH pressu|| yathAvadAptatvaparikSayA tu tvAmeva vIra prabhumAzritAH smaH // 29 // vyAkhyA he vIra! (zraddhayA-eva) zraddhA mAtra karakehI, arthAt zrImahAvIrake vinA anya kisI paravAdIke matake devakoM apanA prabhu Izvara For Private And Personal Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tattvanirNaprAsAdasatyopadeSTA nahIM mAnanA, aisI zraddhA, manakI dRDhatA karakehI, ( tvayi ) tereviSe hamArA (pakSapAtaH) pakSapAta (na) nahIM hai, aura ( dveSamAtrAt ) dveSamAtrase (pareSu ) paramatake deva hariharabrahmAdikoMmeM ( aruciH) aruci -aprIti (na) nahIM hai, paraMtu (yathAvadAptatvaparIkSayA-tu) yathAvat AptapaNekI parIkSA karakehI, he vIra ! varddhamAna ! hama (tvAM-eva ) tujahI (prabhum ) prabhukoM (AzritAH smaH) Azrita hue haiM. AptatvakI parIkSA Atake kathanaseM aura Aptake caritase siddha hotI hai, so hamane tere kathanakI parIkSA karI hai, paraMtu tere vacana hamane pramANabAdhita vA pUrvApara virodhi nahIM dekhe haiM, aura terA carita dekhA, sobhI Aptatvake yogyahI dekhA hai, aura terI pratimAdvArA terI mudrAbhI nirdoSa siddha hotI hai ina tInoM parIkSAyoMke karaneseM teremeM nirdoSa AptapaNA siddha hotA hai, isa vAste hamane terekoM prabhu mAnA hai. aura anyadevoMmeM ye tino zuddha nirdoSa parIkSAyoM siddha nahIM hotI haiM, isavAste tIna devoMkoM hama apanA prabhu nahIM mAnate haiM. natu dveSa vA aruciseM. " yadavAdilokatattvanirNaye zrIharabhadrasUrIpAdaiH / pakSapAto na me vIre na dveSaH kapilAdiSu / yuktimadvacanaM yasya tasya kAryaH parIgrahaH" iti // 29 // athAgre stutikAra bhagavaMtakI vANIkI stuti karate haiM. tamaH spRzAmapratibhAsabhAjaM bhavantamapyAzu vivindate yaaH|| mahema candrAMzuzAvadAtAstAstarkapuNyA jgdiishvaacH||30|| vyAkhyA-he jagadIza ! bhagavan ! (yAH) je vAcAyoM terI vANIyoM (tamaspRzAm ) ajJAnarUpa aMdhakArake sparzanevAloMke (apratibhAsabhAjam) apratibhAsabhAja arthAt ajJAnI jisakoM nahIM jAnasakte haiM, aise ( bhavantam-Apa) tujakoMbhI-terekobhI (Azu) zIghra (vivindate) pragaTa karatIyAM hai-janAtIyAM hai (tAH) tina (candrAzudRzAvadAtAH) caMdrakI kiraNoMkItareM dRzA-jJAna karake avadAtA-zveta aura (tarkapuNyAH ) tarka karake pavitra sammata (vAcaH) vANIyAMkoM (mahema ) hama pUjate haiM // 30 // For Private And Personal Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tRtIyastambhaH / 117 atha stutikAra nAmake pakSapAtaseM rahita hokara, guNaviziSTa bhagavaMtakoM namaskAra karate haiM. yatra tatra samaye yathA tathA yo'si sosyabhidhayA yayA tayA // vItadoSa kaluSaH sa cedravAneka eva bhagavannamo'stute // 31 // vyAkhyA - ( yatra tatra samaye ) jisatisa matake zAstrameM ( yathAtathA ) jisa tisa prakAra karake ( yayA tayA abhidhayA) jisa tisa nAmakarake (yaH) jo tUM (asi ) hai (saH) sohI (asi ) tUM hai, paraM (cet) yadi jekara (vItadoSakaluSaH ) dUra hogae haiM dveSa rAga moha malinatAdi dUSaNa, to, (bhavAn-eka -eva ) sarva zAstroM meM tUM jisa nAmaseM prasiddha hai, so sarva jageM tUM ekahI hai, isavAste he bhagavan ! (te) teretAMi ( namaH ) namaskAra (astu ) ho // 31 // atha stutikAra stutikI samAptimeM stutikA svarUpa kahate haiM. idaM zraddhAmAtraM tadatha paranindAM mRdudhiyo vigAhantAM hanta prakRtiparavAdavyasaninaH // araktadviSTAnAM jinavaraparIkSAkSamadhiyA mayaM tattvAlokaH stutimayamupAdhiM vidhRtavAn // 32 // vyAkhyA - (mRdudhiyaH ) mRdu komala vizeSabodharahita jinakI komala buddhi hai, ve puruSa to (idam) isa stotrakoM (zraddhAmAtraM ) zraddhAmAtra, arthAt janamatakI hamakoM zraddhA hai, isavAste hama isako satya karakehI mAneMge, aise jana to isa stotrakoM zraddhAmAtra ( vigAhantAM ) avagAhana karo - mAno, ( hanta ) iti komalAmaMtraNe ( tat - atha ) atha sohI stotra ( prakRtiparavAdavyasaninaH ) svabhAvahI jinoMkA parake kathanameM vAda karakA hai, arthAt apane mAne deva aura tinake kathanameM jinakoM Agraha hai ki, hamane to yahI mAnanA hai, anya nahIM, aise vyasanI puruSa isa stotrakoM (paranindAM ) paraniMdArUpa avagAhana karo; stutikArane paradevoMkI niMdArUpa yaha stotra racA hai, aiseM mAno, apane mAnane kA kadAgraha honeseM, paraMtu he jinavara ! ( parIkSAkSamadhiyAm ) parIkSA karanemeM samartha buddhivAle For Private And Personal Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 118 tattvanirNayaprAsAda(araktadviSTAnAM) rAgadveSarahitoMkoM, arthAt kisI matameM jinoMkA rAga pakSa pAta nahIM hai, aura kisI matameM jinoMkoM dveSaseM aruci nahIM hai, aise parIkSApUrvaka sat asat vastukA pramANaseM nirNaya karanevAloMkoM (ayaM) yaha (tavAlokaH) tattvaprakAzaka stava-stotra (stutimayaM-upAdhi) stutimaya upAdhikoM-stutimaya dharmaciMtAkoM (vidhRtavAn ) dhAraNa karatA hai.||32||itishrihemcNdrsuurivircitmyogvyvcchedikaadvaatriNshikaakhyN zrI mahAvIra svAmistotraM bAlAvabodhasahitaM samAptam // tatsamAptau ca samAptoyaM tRtIyaH stmbhH|| zrImattapogaNezena vijyaanNdsuurinnaa||kRtobaalaavbodhoyN propkRtihetve||1|| indubANAGkacandrAbde mAghamAse site dale // paJcamyAM ca tithau jIvaghaTepUrtimagAttathA // 2 // // itizrImadvijayAnaMdasUriviracite tattvanirNayaprAsAde ayo___ gavyavacchedakavarNanonAma tRtIyaHstaMbhaH // 3 // // atha cturthstmbhpraarmbhH|| tRtIyastaMbhameM prAyaH ayogavyavacchedakA varNana kiyA, aba isa caturthastaMbhameM vizeSataH ayogavyavacchedAdi varNana karate haiM. // aham // praNipatyaikamanekaM kevalarUpaM jinottamaM bhaktyA // bhavyajanabodhanArthaM nRtattvanigama pravakSyAmi // 1 // vyAkhyA-maiM haribhadrasUri (nRtatvanigamaM) nRtattva lokatattvanirNayarUpa nigama Agama kahatA hUM; kisavAste? (bhavyajanabodhanArthaM) bhavyajanoMke tattvajJAnake vAste ; kyA karake ? (bhaktyA) bhakti karake (praNipatya ) namaskAra karake; kisakoM ? (jinottamaM) jina nAma sAmAnya kevalIkA hai, tinoMmeM tIrthaMkaranAmakarake jo uttama hove, tinakoM jinottama, jinavara, arihaMta, kahate haiM, tinakoM. kaise jinottamakoM ? ( ekaM) ekarUpakoM, aura (anekaM) anekarUpakoM, zuddhadravyArthikanayake mataseM ekarUpa hai, "egedavve egeAyA egesiddhe" iti zrIsthAnAMgasUtravacanaprAmANyAt, arthAt sAmA For Private And Personal Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir caturthastambhaH / nyarUpase ekahI kevala jinoMttamarUpa paramezvara hai, aura vyaktirUpakarake anaMta AtmA eka paramabrahma paramezvarapadameM virAjamAna honeseM aneka rUpa hai, athavA dravyArthe eka AtmA honeseM ekarUpa hai, aura paryAyArthikanayake mataseM jJAnadarzanacAritrAdi anaMta paryAyAMkarake anaMta rUpa hai, "utaMca jJAtAdharmakathAMge sthApatyAsutamunizukaparibrAjakasaMvAde - suyA ege viahaM duve viahaM age viahaM - ityAdi - he zuka ! maiM ekabhI hUM, do rUpabhI hUM, aneka rUpabhI hUM - ityAdi - " tina ekAnekarUpavAle jinottamakoM; phera kaise jinottamakoM ? ( kevalarUpaM ) kevala zuddhasvarUpa sarvakarmakRtaupAdhikarake vinirmukta rahitakoM // 1 // atha graMthakAra pariSat -sabhAkI parIkSA karanI kahate haiM. bhavyAbhavyavicAro na hi yukto'nugrahapravRttAnAm // kAmaM tathApi pUrva parIkSitavyA budhaiH pariSat // 2 // 119 vyAkhyA - ( bhavyAbhavyavicAraH ) bhavyAbhavya acche aura bure puruSoMkA vicAra (anugrahapravRttAnAm ) anugraha buddhikarake pravRtta hoe saMta janoMkoM (nahi - yuktaH) karanA yukta - ucita nahI hai ( kAmaM ) yaha kathana yadyapi sammata hai ( tathApi ) tobhI ( budhaiH ) buddhimAnoMne (pUrva) prathama (pariSat ) zrotAjanakI ( parIkSitavyA) parIkSA karaNI ucita hai // 2 // atha graMthakAra upadezake ayogya pariSat ke lakSaNa kahate haiM. For Private And Personal vajramivAbhedyamanAH parikathane cAlanIva yo riktaH // kaluSayati yathA mahiSaH pUnakavadoSamAdatte // 3 // vyAkhyA- -jo puruSa (vajraM - iva) vajravat (abhedyamanAH ) abhedya manavAlA hove, arthAt upadeza zravaNakarake jisake manameM kiMcit mAtra bhI zubha pariNAmAMtara na hove, mudrazelavat; aura (yaH) jo ( parikathane) upadezAdi - keviSe ( cAlanI - iva) cAlanIkI tare (riktaH) rikta ho jAve, jaiseM cAlanImeM jala DAlIe taba sarva jala nikala jAtA hai, taiseM jo zrotA vyAkhyAna zravaNa karatA hai, aura tatkAla bhUlatA jAtA hai, so cAlanIkI tare rikta jAnanA. 2. aura ( yathA ) jaiseM ( mahiSaH ) bhaiMsA talAvameM pAnI Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 120 tattvanirNayaprAsAda. pIne jAtA hai, taba pAnImeM praveza karake pAnIko viloDana karake (kaluSayati) malIna karatA hai, aura jalameM mUtra karatA hai, na to Apa pAnI pItA hai, aura na bhaiMsAMkoM pAnI pIne detA hai, taiseMhI jo zrotA vyAkhyAnameM kleza laDAi vigraha kaSAya kare, na to Apa sune, aura na zeSapariSatkoM sunane deve, so zrotA bhaiMsesamAna jAnanA. 3. aura jo zrotA (pUnakavat) pUnaka baiyA vijaDAsugharA nAmaka jIvakA ghara, jo vRkSake Upara baDI caturAiseM banAtA hai, tisa ghara ahIraloka ghRta tapAke chAnate haiM, tisa pUnakameseM ghRta to nikala jAtA hai, aura kUDAkacarA raha jAtA hai, tadvat pUnakavat-pUnakakI tareM guNa to nahIM grahaNa karatA hai, paraMtu ( doSaM) doSakoM-avaguNAMkoM (Adatte) grahaNa karatA hai, so pUnakasamAna jAnanA. 4. yeha cAroM pariSadA upadeza karaNe yogya nahIM haiM. yaha kathana upalakSaNa mAtra hai, kyoMki naMdisUtra AvazyakasUtra bRhatkalpasUtrAdikoMmeM aurabhI ayogya pariSatkA varNana hai // 3 // pUrvokta pariSatkoM upadeza nirarthaka hai, so dRSTAMtadvArA kahate haiM. jalamanthanavakathitaM badhirasyeva hi nirarthakaM tasya // puratondhasya ca nRtyaM tasmAdrahaNaM tu bhavyasya // 4 // vyAkhyA-(jalamanthanavat ) jalake viloDanekItareM (badhirasya) vAharekoM (kathitaM-iva ) kathanakItareM (ca) aura ( aMdhasya ) AMdheke (purataH) Age (nRtyaM ) nATakakItareM (tasya ) tisa pUrvokta abhavyajanakoM ayogya pariSatkoM upadeza karanA (nirarthakaM ) vyartha hai, arthAt jaiseM jalakA viloDanA vyartha hai, jaise bahirekoM kahanA vyartha hai, aura jaiseM AMdheke Age nATakakA karanA vyartha hai, taiseM tisa ayogya puruSakoM upadezakA denA vyartha hai. (tasmAt ) tisa hetuse (tu)nizcayakarake (bhavyasya ) bhavyayogya puruSakA (grahaNaM) grahaNa karanA yogya hai // 4 // atha graMthakAra parake taraphaseM AzaMkA karate haiM. AcAryasyaivatajADyaM yacchiSyonAvabudhyate // gAvogopAlakenaiva kutiirthenaavtaaritaaH||5|| For Private And Personal Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir caturthastambhaH / 121 vyAkhyA - ( AcAryasya - eva ) AcArya - gurukAhI (tat) vo (jADyaM ) mUrkhapaNA hai (yat) jo ( ziSyaH ) ziSya ( na - avabudhyate) pratibodha nahIM hotA hai, jaiseM (gopAlakena - eva ) gavAlIenehI (gAvaH ) gauyAM (kutIrthena ) bure ghATakarake (avatAritAH ) avatAraNa karI haiM, isameM gauyAMkA kasUra nahIM, kiMtu gavAlIekAhI kasUra hai // 5 // aba AcArya pUrvokta AzaMkAkA uttara dete haiM. kiMvA karotyanAryANAmupadeSTA suvAgapi // tatra tIkSNakuThAropa durdAruNi vihanyate // 6 // aprazAntamatau zAstrasadbhAvapratipAdanam // doSAyAbhinavodIrNe zamanIyamiva jvare // 7 // uditau candrAdityo prajvalitA dIpakoTiramalApi // nopakaroti yathAndhe tathopadezastamondhAnAm // 8 // ekataDAge yat pibati bhujaGgaH zubhaM jalaM gauzca // pariNamati viSaM sarpe tadeva gavi jAyate kSIram // 9 // samyagjJAnataDAge pibatAM jJAnasalilaM satAmasatAm // pariNamati satsu samyak mithyAtvamasatsu ca tadeva // 10 // ekarasamaMtarikSAt patati jalaM tacca medinIM prApya // nAnArasatAM gacchati pRthak pRthak bhAjanavizeSAt // 11 // ekarasamapi tadvAkyaM vakturvadanAdviniHsRtaM tadvat // nAnArasatAM gacchati pRthak pRthak bhAvamAsAdya // 12 // svaM doSaM samavApya neSyati yathA sUryodaye kauziko rAddhiM kaGkaTuko na yAti ca yathA tulyepi pAke kRte // tadvat sarvapadArthabhAvanakaraM saMprApya jainaM mataM bodhaM pApadhiyo na yAnti kujanAstulye kathAsaMbhave // 13 // 8. 16 For Private And Personal Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 122 tattvanirNayaprAsAdavyAkhyA-anArya puruSoMkoM bhale vacanoMvAlAbhI upadeSTA kyA karatA hai? apitu kuchabhI nahIM kara saktA hai, jaiseM bure kASTameM tIkSNabhI kuThAra kuMTha ho jAtA hai.|| aprazAMta, mithyAtva karake ati malIna buddhivAle puruSa viSe zAstrakA yathArtha tatva pratipAdana karanA doSaketAMi hotA hai, jaise navIna jvarake udayameM zamana karaneyoga oSadhakA karanA, athavA ghRta dugdhAdi pAna karAnA doSaketAMi hotA hai. // caMdramA sUrya udaya hue haiM, tathA jAjvalyamAna koTidIpakabhI nirmala jalate haiM, tobhI ve caMdrAdi, jaise aMdhapuruSaviSe upakAra nahIM karasakte haiM, taiseMhI mithyAtva ajJAnarUpa aMdhakArakarake AcchAdita mativAle puruSoMkoM sadgurukA upadezabhI upakAra nahIM karasaktA hai. // ekahI talAkmeM jaiseM sarpa aura gau zubha jala pIte haiM, paraMtu sarpaviSa vohI jala viSarUpa pariNAme pariNamatA hai, aura vohI jala gaukeviSe dudha hoke pariNamatA hai. // taiseMhI samyak AviparIta jJAnarUpa talAvameM jinatIrthaMkara arihaMtakA jJAnarUpa pANI pInevAle sat aura asatpuruSoMkoM pariNamatA hai, satpuruSoMmeM to samyaktvarUpa hoke pariNamatA hai, aura asatpuruSoMmeM mithyAtvarUpa hoke pariNamatA hai.|| jaiseM ekarasavAlA pAnI, AkAzaseM par3atA hai, aura so pAnI nAnAprakArakI pRthvIkoM prApta hoke nyAre nyAre bhAjanoMke vizeSaseM nAnArasapaNe prApta hotA hai. // taiseMhI ekarasavAlA vAkya, tisa vaktAke mukhase nikalA huA, nAnArasapaNe arthAt nyAre nyAre jIvoMke bhAvoMkoM prApta hoke nAnA prakArake abhiprAyapaNe pariNamatA hai.|| jaiseM apanehI doSakoM prApta hoke ulluka sUryake udayakoM nahIM icchatA hai, aura jaise sarva mUMgokesAtha tulyapAkake karebhI kokaDu raMdhAtA nahIM hai, taiseMhI sarva padArthoMke svarUpakA prakaTa karanevAlA jainamata pAkarakebhI, pApabuddhi bure jana, tulyakathAke zravaNa karaneseMbhI bodhakoM prApta nahIM hote haiM. // 6 / 7 / 8 / 9 / 10 / 11 / 12 / 13 // atha graMthakAra tattvanirNaya karanekoM kahate haiM. haThI haThe yahadati plutaH syAnnau vi baddhA ca yathA samudre // tathA parapratyayamAtradakSo lokaH pramAdAmbhasi bambhramIti // 14 // For Private And Personal Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir cturthstmbhH| 123 yAvatparapratyayakAryabuddhirvivarttate tAvadupAyamadhye // manaH svamartheSu nighaThanIyaM nahyAptavAdA nabhasaH patanti // 15 // vyAkhyA-jaiseM kadAgrahI kadAgrahameM atipluta calAyamAna hotA hai, arthAt eka pakSameM jUThA hokara dUsaremeM Azrita hotA hai, dUsareseM tIsaremeM, etAvatA anavasthitivAlA hotA hai, aura jaise malAhakI baMdhI huI nAvA samudrameM atipluta hotI hai, taiseMhI parake nizcaya kiye mAtrameMhI catura jo loka hai, so pramAdarUpa pANImeM Atizaya bhramaNa karatA hai, arthAt je loka apane manameM aisA samajhate haiM ki, hamakoM nizcaya karanekI kucha jarUra nahIM hai ki, yaha satya hai vA asatya? kiMtu jo pUrvajoMne kahA hai, soi mAnya hai, ve loka tattvapadArthake jJAnakoM kabIbhI prApta nahIM hote haiN.|| isavAste jabataka parake jJAnake kAryameM buddhi varttatI hai, tabataka upAyameM tatvapadArthake jJAnameM, aura padArthoMmeM apanA mana niraMtara joDanA cAhiye, arthAt apane manakoM padArthoke nirNaya karanemeM pravarttAvanA cAhiye. kyoMki, AptavAda, satyopadeSTAke vacana AkAzaseM nahIM girate haiM, kiMtu buddhiseM vicArayukti dvArA siddha hote haiM ki, yeha vacana Aptake hai, aura yeha anAptake hai, isa vAste buddhimAn puruSakoM tattva padArthakA avazya nirNaya karanA cAhIye // 14 // 15 // atha asat tatvapadArthake agrAhyapaNekA hetu kahate haiM. yaccintyamAnaM na dadAti yuktiM pratyakSato nApyanumAnatazca // tabuddhimAn konu bhajeta loke gozRGgataH kSIrasamudbhavo n||16|| vyAkhyA-jo kathana karA huA tattvapadArtha, jaba vicArIe, taba pratyakSa vA anumAnaseM yuktiko na deve, arthAt jo yuktipramANa pratyakSa anumAnaseM siddha na hove, so tattvakA kathana kauna buddhimAn satyakarake mAnegA ? apitu koibhI nahIM mAnegA. jaise lokameM gauke zRMgaseM pratyakSa, aura anumAnaseM kadApi dUdhakI utpattikA saMbhava siddha nahIM ho saktAhai // 16 // __ atha graMthakAra je prakRtiseMhI vinayavAle namra haiM tinakoMhI vinayavaMta puruSa vinayavaMta karasakte haiM yaha kathana dRSTAMtadvArA siddha karate haiM. For Private And Personal Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 124 tattvanirNayaprAsAdayevai neyA vinayanipuNaiste kriyante vinItA ___ nAvaineyo vinayanipuNaiH zakyate saMvinetum // dAhAdizyaH samalamamalaM syAt suvarNa suvarNa nAyaspiDo bhavati kanakaM chedadAhakrameNa // 17 // vyAkhA-je vinayavaMta vinayameM nipuNa puruSa haiM, tinakoMhI vinayanipuNa puruSoMhIne vinayavaMta karaNekoM samartha hoie haiM, paraMtu avinItaprakRtivAlekoM vinayavaMta karaNemeM samartha nahIM hoie haiM. dRSTAMta-jaiseM bhale varNAdivAle survaNakoMhI dAha tADana chedAdikarake amala (nirmala) survaNa siddhakarazakIe haiM, arthAt samalasurvaNahI dAhAdikoM karake nirmala survaNa hotA hai, paraMtu chedadAhAdikramakarake lohakA piMDa, kanaka (survaNa) nahIM hotA hai, aiseMhI je yogya puruSa haiM, vehI upadezakoM suNake zubhapariNAmAMtarako prApta hosakte haiM, ayogya puruSa nahIM hosakte haiM. // 17 // atha bAhya padArthakA lakSaNa kahate haiM. Agamena ca yuktyA ca yorthaH samabhigamyate parIkSya hemavadrAhyaH pakSapAtAgraheNa kim // 18 // vyAkhyA-Agamakarake aura yuktikarake jo artha-padArtha siddha hove, sohI dAhatADanachedAdikramakarake survaNakItareM parIkSA karake grahaNa karane yogya hai, arthAt parIkSaka janoMkoM parIkSApUrvaka sohI grahaNa karanA cAhiye ki, jo padArtha parIkSAmeM pakkA ho jAve, kiMtu pakSapAta AgrahakoM dhAraNa na karanA cAhiye. kyoM ki, pakSapAta-jUThA Agraha karaNeseM kyA lAbha hai ? kuchabhI lAbha nahIM haiM // 18 // aba jo vinA vicAre tattvapadArtha grahaNa karatA hai, so pIcheseM pazcAttApa karatA hai, soi dikhAte haiM. ___ mAtRmodakavadvAlA ye gRhantya vicAritam // te pazcAtparitapyante suvarNagrAhako yathA // 19 // For Private And Personal Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 125 suvAjo maine vinA lakI rUDhiseM mAnave pakSapAtI cturthstmbhH| vyAkhyA-yaha modaka merI mAtAkA banAyA huA hai, aisA jAnake je bAlaka tisake acchepaNekA Agraha karate haiM, aura vinA vicAre tisakoM grahaNa karate haiM, ve pIche paritApa (pazcAttApa) ko prApta hote haiM. jaiseM vinA parIkSAke kare suvarNakA grahaNa karanevAlA puruSa, pIche pazcAttApa karatA hai, yathA dhig hai merekoM jo maine vinA parIkSAkekare suvarNake badale pItala grahaNa kiyA. aisehI je puruSa apane 2 kulakI rUDhiseM mAne adharmakoM dharma mAnake kUda rahe haiM, aura satya dharmakA nirNaya nahIM karate haiM, ve pakSapAtI puruSa pIche pazcAttApa kareMge, lohavaNikvat. // 19 // atha tattvajJAnaprAptikA upAya dikhAte haiM. zrotavye ca kRtau karNo vAg buddhizca vicaarnne|| yaHzrutaM na vicAreta sa kArya vindate katham // 20 // vyAkhyA-sunaneyogya vastumeM to dono kAna karehaiM, vacana aura buddhi ye donoM tattvake vicAraNemeM pravRttamAna karehaiM, so puruSa tattvajJAnakoM prApta hotA hai, paraMtu jo suNake vicAratA nahIM hai, so puruSa kAryakoM arthAt tattvakoM kaiseM jANe ? // 20 // netrairnirIkSya viSakaNTakasarpakITAn samyag yathA vrajati tAn parihatya sarvAn // kujJAnakuzrutikudRSTikumArgadoSAn samyag vicArayatha kotra parApavAdaH // 21 // vyAkhyA-jaise viSakaMTaka sarpa kIDe ina sarvako mArgameM calatA huA, netroMseM dekhakarake samyak prakAre sarva oraseM parivarjana karatA hai, isameM jo kahe ki, yaha puruSa rastemeM viSakaMTaka sarpa kIDe inakoM varjake calatA hai, isavAste yaha ruSa viSakaMTakAdikA niMdaka hai, kyA vo usake kahaneseM pUrvokta vastuyoMkA apamAna karanevAlA siddha hosaktA hai ? kadApi nahIM hosaktA hai. aisehI jo puruSa kujJAna, kuzruti, kudRSTi, kumArga-gu jJAnaajJAna, padArthake svarUpako viparyaya kathana karanA. jaiseM AtmA cArabhRtoMseM For Private And Personal Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 126 tattvanirNayaprAsAdahI utpanna hotAhai, athavA AtmA ekAMta nityahI hai, athavA AtmAnAmaka koI padArtha hai nahIM, ekAMtakSaNika vijJAnAdvaitarUpahI tatva hai, ekAnta brahmA dvaitarUpahI tattva hai, athavA AtmA sarvavyApaka hai, athavA aMguSThaparvamAtra, vA taMdulamAtra, vA syAmAkadhAnyajitanA AtmA hai; sRSTi, pralaya, Izvara karatA hai, jIvoMke karmoMkA phalapradAtA Izvara hai, vA jIvoMkA pUrvottara janma nahIM hai, ityAdi caitanya, aura jaDapadArthoMke svarUpakA viparItakathana jisa zAstrameM hove, so zAstra ajJAnarUpa hai. tathA kuzruti,-jisa zAstrameM jIvahiMsA karaNemeM dharma kathana karA hove, yathA ' vedavihitA hiMsA dharmAya' ityAdi, tathA jisa zAstrake zravaNa karaNeseM zrotAko adharmabuddhi utpanna hove, vAtsyAyanAdikAmazAstravat, so kuzruti. ___ kudRSTi,-jisakI buddhi, kudeva, kuguru, kudharmakarake vAsita hove, so kudRSTi; aura kumArga, ekAMta nitya, ekAMta anitya, ityAdi durnayake matase jisa zAstrameM kathana karA hove, saMsArake mArgakoM mokSakA mArga, aura mokSamArgakoM saMsArakA mArga kahanA, tathA samyag deva guru dharmakA svarUpa jisameM kathana nahIM karA hove, so kumArga, ityAdidUSaNoMkoM tyAgake zuddhamArgakoM kathana kare, arthAt sadjJAna, satzruti, sadRSTi, sanmArgakA kathana kare, aura pUrvokta vastuyoMkA niSedha kare to, isameM dUsaroMkA kyA apavAda hai ? arthAt kyA niMdA hai ? so, parIkSako ! tumahI vicAra karo // 21 // pratyakSato na bhagavAnRSabho na viSNu rAlokyate na ca harona hiraNyagarbhaH // teSAM svarUpaguNamAgamasaMprabhAvA jjJAtvA vicArayatha kotra parApavAdaH // 22 // vyAkhyA-pratyakSa pramANaseM to, na bhagavAn RSabhadeva dikhalAi detA hai, aura na pratyakSapramANaseM viSNu dikhalAi detA hai, aura na hara-mahAdeva dIkhatA hai, na brahmAjI dIkhatA hai, aba ina pUrvokta devoMkA svarUpa jANyAvinA kaise jAnA jAve ki, tinama kaise kaise guNa the ? isavAste ye For Private And Personal Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir caturthastambhaH / 127 sarva Agama arthAt Agama - vedasmRtipurANAdi jaisA tinakA jIvanacaritra pratipAdana karate haiM, tinakoM suNake vA vAMcake pUrvokta devoMke cAritroM jANakara tina devoMke svarUpaguNakA nirNaya karie to, isameM vicAra karo ki, kyA kisI devakI niMdA hai ? // 22 // aba pUrvokta devoMkA kiMcit svarUpa graMthakAra dikhAte haiM. viSNuH samuddhatagadAyudharaudrapANiH zaMbhurlalannarazirosthikapAlapAlI // atyantazAnta caritAtizayastu vIraH kampUjayAmaupazAntamazAntarUpam // 23 // vyAkhyA - ugarI hui gadArUpa karake raudrapANI, arthAt bhayAnaka jisakA hAtha hai, aise svarUpavAlA to viSNu hai; aura galemeM manuSyake kapAloMkI mAlAvAlA svarUpa, mahAdevakA arthAt aise svarUpavAlA mahAdeva hai; aura atyaMta zAMtarUpa caritAtizayavAlA vIra mahAvIra arhana hai, yaha svarUpa purANAdi zAstroM meM aura jainamatake zAstroM meM kathana karA hai, tathA pratyakSameM bhI pUrvokta devoMkA svarUpa, tinakI mUrtiyAMdvArA siddha hotA hai. aba hama vAcakavargakoM pUchate haiM ki, tuma kaho, aba hama kisakoM pUjeM ? zAMtarUpavAlekoM ki azAMtarUpavAlekoM ? // 23 // aba graMthakAra pUrvokta devoMke kRtyoMkA kiMcit svarUpa dikhAte haiM. duryodhanAdikulanAzakaro babhUva viSNurharastripuranAzakaraH kilaasiit|| krauJca guhopi dRDhazaktiharaM cakAra vIrastu kevala jagadvitasarvakArI 24 vyAkhyA -- duryodhanAdi aneka rAjAyoMke kuloMkA nAza karanevAlA viSNu, kRSNa hotA bhayA, yaha kathana mahAbhAratAdi graMthoMmeM prasiddha hai; aura hara mahAdeva, tripuranAmaka daityakA nAza karanevAlA nizcayakarake hotAbhayA, aura kArtikeyabhI, krauMcanAmaka rAjAkI dRDhazaktikA harana - nAza karane arthAt krauMcarAjAkI dRDhazaktikA nAza karanevAlA huA hai, paraMtu zrImavIra to kevala sarvajagat ke hitake karanevAle hue haiM. aba kaho! kisakI hama pUjA karIe ? // 24 // For Private And Personal Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 128 tattvanirNayaprAsAdapIDayo mamaiSa tu mamaiSa tu rakSaNIyo ___ mathyo mamaiSa tuna cottamanItireSA // ... niHzreyasAbhyudayasaukhyahitArthabuddhe vIrasya santi ripavo na ca vnycniiyaaH|| 25 // vyAkhyA--yaha mereko pIDaneyogya-duHkha deneyogya hai, aura yaha merekoM rakSaNeyogya hai, aura yaha mereko mathane yogya hai, aura yaha mathane yogya nahIM hai, ityAdi yaha pUrvokta nIti-nyAya pUrvokta kAma karanevAle devoMkA uttama karma nahIM hai, 'rAgadveSapUrvakatvAt '-aura jisase jIvoMko mukti, aura pu-yAnubaMdhI puNyake udayase svargaprAptirUpa sukha, aura isalokaparalokameM hita hove, aisI buddhivAle arthAt aise jJAnasatyopadezavAle, zrImahAvIra bhagavaMtake riyu vairi to jagatmeM bahuta haiM, paraMtu zrImahAvIrajIkoM vaMcanIya koIbhI nahIM hai, arthAt badhya karaNe yogya, pIDA dene yogya, mathaneyogya, koIbhI nahIM hai. viitraagtvaat.||25|| rAgAdidoSajanakAni vacAMsi viSNo sanmattaceSTitakarANi ca yAni shNbhoH|| niHzeSaroSazamanAni munestu samyag ___ vandyatvamarhati tu ko nu vicArayadhvam // 26 // vyAkhyA-purANAdi zAstroMmeM viSNuke vacanarAgAdidoSoMke janaka upalabdha hotehaiM; aura pUrvokta zAstroMmeMhI zaMbhu-mahAdevake vacana unmattapaNekI ceSTAke upalabdha hotehaiM; aura jainAgamameM muni zrImahAvIra arhanke vacana saMpUrNa roSa, upalakSaNaseM rAgakAmAdike zamana karanevAle upalabdha hotehaiM; aba he vAcakavargo ! tumapakSapAtakoM choDake acchItare vicAra karo ki, ina pUrvokta devoMmeM vaMdanA karaneyogya kauna deva hai ? // 26 // yazyodyataH paravadhAya ghRNAM vihAya trANAya yazca jagataHzaraNaM pravRttaH // For Private And Personal Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir cturthstmbhH| rAgI ca yo bhavati yazca vimuktarAgaH pUjyastayoH ka iha brUta ciraM vicintya // 27 // vyAkhyA-jo eka to dayAkoM choDake parake vadha karaNekevAste udyata ho rahAhai, aura jo eka jagatke trANaketAMi arthAt jagadvAsi jIvoMkI rakSAkevAste zaraNako pravRtta huA hai, arthAt zaraNyabhUta hai; aura jo eka rAgI hai, aura jo vItarAga hai, ina donoMmeMse pUjya-pUjaneyogya kaunasA deva hai ? so, he pAThakajano! tuma cirakAlataka ciMtana karake kaho // 27 // zakraM vajadharaM balaM haladharaM viSNuM ca cakrAyudhaM skandaM zaktidharaM zmazAnanilayaM rudraM trizUlAyudham // etAn doSabhayArditAn gataghRNAn bAlAn vicitrAyudhAn nAnAprANiSu codyatapraharaNAn kastAnnamasyebudhaH // 28 // vyAkhyA--vajra dhAraNa karanevAle iMdrako, halamuzalake dhAranevAle baladevako, aura cakra dharanevAle viSNuko, zaktike dharanevAle kArtikeyako, zmazAnameM rahanevAle aura trizUlake dharanevAle rudra-mahAdevako, ina pUrvokta doSabhayakarake pIDita, dayArahita, ajJAnI, vicitra prakArake zastra rakhanevAle, aura nAnAprakAra prANiyoMkeupara zastrake ugarane vA calAnevAle devoMko, kauna budha prekSAvAn namaskAra kare? apitu koibhI na kare // 28 // na yaH zUlaM dhatte na ca yuvatimaGke samadanAM na zaktiM cakraM vA na halamuzalAdyAyudhadharaH // vinirmuktaM klezaiH parahitavidhAvudyatadhiyaM zaraNyaM bhUtAnAM tamRSimupayAto'smi zaraNam // 29 // vyAkhyA-jo deva, trizUla dhAraNa nahIM karatA hai, aura kAmayukta strIko apane kholemeM nahIM dhAraNa karatA hai, tathA jo zaktiko, aura cakrako dhAraNa nahIM karatA hai, tathA jo halamuzalAdi zastroMkA dhAranevAlA nahIM hai, tisa rAgadveSa ajJAnakAmAdi sarvaklezoMse rahita, parajIvoMke hita 17 For Private And Personal Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 130 tattvanirNayaprAsAdakaranemeM sAvadhAna buddhivAle, aura jagadvAsi jIvoMke zaraNabhUta, RSi, sacce devake zaraNako maiM prApta huAI // 29 // rudro rAgavazAt striyaM vahati yo hiMsro hriyA varjito viSNuH krUrataraH kRtaghnacaritaH skandaH svayaM jJAtihA // pharAryA mahiSAMtakRnnaravasAmAMsAsthikAmAturA pAnecchuzca vinAyako jinavare svalpopi doSo'sti kaH // 30 // vyAkhyA-rudra-mahAdeva rAgake vazaseM strIko vaha rahA hai, aura jIvahiMsA karanevAlA hai, aura lajjAkarake varjita hai, viSNu atizayakarake krUra aura kRtaghnacaritavAlA hai, skaMda ApahI apanI jJAtikA hananevAlA hai; nirdaya kAlI bhavAnI bhaiMsoMke aMta karanevAlI manuSyoMkI carbI mAMsa hADoMkI icchAvAlI kAmAtura hai; aura vinAyaka pInekI icchAvAlA hai, paraMtu jinavarameM pUrvokta dUSaNoMmeMse svalpamAtrabhI koi dUSaNa hai? apitu koibhI nhiiN30|| brahmA lUnazirA haridRzi saruk vyAluptazizno haraH sUryopyullikhitonalopyakhilabhuk somaH kalaGkAGkitaH // svarnAthopi visaMsthulaH khalu vapuH saMsthairupasthaiH kRtaH sanmArgaskhalanAdbhavanti vipadaH prAyaH prabhUNAmapi // 31 // vyAkhyA-brahmAjIkA zira kaTAgayA, viSNuke netrameM roga huA, mahAdevakA liMga TUTa gayA, sUryakA zarIra trAcha gayA, agni sarvabhakSI huA, caMdramA kalaMkavAlA huA, aura iMdrabhI sahasrabhagakarake bure zarIravAlA huA; kyoMki, sanmArga (acchemArga) seM skhalAyamAna (bhraSTa) honeseM, prAyaH samartha puruSoMkobhI duHkha hotehaiM. isakA bhAvArtha kathAnakoMseM jAnanA. tathAhi- brahmAjIkA zira kyoM kaTA? so likhate haiM. ekadA prastAve tetIsa koTI devatA ekatra mile, tahAM sarva paraspara mAtApitAyoMkA varNana karate hue, tahAM tinhoMne kahA ki, baDA Azcarya hai jo mahezvarake mAtA pitA jAnane meM nahIM Ate haiM, isavAste mahezvarake mAtApitA nahIM hue haiN| aisA For Private And Personal Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir cturthstmbhH| devatAyoMkA vacana suNake, brahmAne pAMcame gardabhake mukhasarIse mukha karI IrSAseM kahA ki, mere sarva padArthake jAnanevAleke jIvatehue aise kyoM kahate hoM? kyoMki, mahezvarake mAtApitAkA svarUpa maiM jAnatA hUM. tadapIche brahmAjIne kahanekA prAraMbha karA, taba mahezane aprakAzane yogya prakAza karaneseM brahmAupara krodhakarake kaniSThikA aMgulIke nakhakarake sarvadevatAyoMke pratyakSa zIghra brahmAjIkA zira chedana karA. - koika aiseM kahate haiM ki brahmA aura vAsudeva ina donoMkA apane apane baDapaNaviSe vivAda huA, brahmA kahai maiM baDA hUM, aura vAsudeva kahai maiM, donoM jane vivAda karate hue mahezvarake pAsa gae, mahezane kahA tuma jida mata karo, paraMtu tumAre donoMmeMse jo mere liMgake aMtako pAvegA, soi baDA, anya nahIM; tisa pIche viSNu to liMgakA aMta dekhane vAste baDe vegaseM adholokako gayA; paraMtu liMgakA aMta na pAyA, kyoM ki pAtAlake vaDavAnalake sababase Age na jA sakA, tabaseM hI kRSNa, kAle zarIravAlA hoke pAchA AyA, aura mahAdevako kahane lagA ki, tumAre liMgakA aMta nahIM hai. __ aura brahmAbhI, taiseMhI Uparako jAtA huA, paraMtu liMgake aMtako prApta nahIM huA, taba khedako prApta huA, tisa avasarameM mahezake liMgake mastakake UparaseM paDatI huI mAlA prApta huI, taba brahmA mAlAko pUchatA huA ki, tUM kahAMseM AI hai? mAlAne javAba diyA ki, liMgake mastakoparaseM AI hUM; brahmA bolA, AtIhuI tereko kitanA kAla lagA? mAlAne kahA, cha mAsa, taba brahmAne kahA, aise vegaseM calanevAlI tujhako cha mAsa lage hai to, liMgakA aMta bahuta dUra hai, isavAste meM thAkake pAchA jAtAhUM, paraMtu aMtakI pRcchAmeM taineM sAkSI denI; mAlAne brahmAkA kahanA mAnya karA, taba tisako sAtha leke brahmA zaMbhuke pAsa jAtAhuA, aura kahatA huAki maiMne liMgakA aMta pAyA, aura sAkSIkevAste isa mAlAko sAtha lyAyAhUM. taba zaMbhune mAlAko pUchA, mAlAne kahA jaiseM brahmA kahatA hai, taiseMhI hai, taba anaMtaliMgako sAMta karanevAle brahmA, aura jUThI sAkSI denevAlI mAlA, donoMke upara Izvara kopAyamAna huA, kaniSThikAke nakhase brahmAkA gardabhAkAra zira chedana karA, aura mAlAko aspRzyapaNekA zApa dIyA For Private And Personal Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 132 tattvanirNaprAsAda aura matsyapurANake 182 adhyAyameM aiseM likhA hai. [ pArvatIjI mahAdevajIseM pUchatI hai ] jisa hetuseM Apa isa sthAnakoM nahIM choDate usa uttama hetukobhI varNa kIjiye. yaha sunakara mahAdevajIne kahA ki, he devi ! pUrvakAla meM brahmAjIke pAMca zira hotebhaye, unameM pAMcavA~ zira suvarNakesamAna kAMtivAlA thA, phira ekasamaya vaha brahmAjI mujhaseM kahane lage ki, maiM tumhAre janmako jAnatA hUM, taba maine krodhakarake apane bAyeM aMgUTheke nakhase brahmAkA vaha pAMcavA~ zira chedana karadiyA; taba brahmAjIne kahA ki, tumane vinAhI aparAdhake merA zira kATaDAlA hai, isaliye mere zApase tuma kapAlI hoge, arthAt tumhAre hAthameM kapAlI cipaka jAyagI, taba tuma brahmahatyAseM vyAkula hokara tIrthoMpara vicaroge, unake zApako sunakara maiM himavAn parvatapara calA gayA, vahA~ nArAyaNake pAsase maiMne bhikSA mAMgI, taba nArAyaNane apane nakhake agrabhAgase vaha mere hAthakI kapAlI utAralI, usake utAratehI usameMse bahutasI rudhirakI dhArA nikalI, aura 50 yojanake vistArameM vaha rudhirakI dhArA phaila gaI, aura kapAlIbhI phailakara baDe adbhuta bhayaMkara rUpaseM ghora dIkhatI bhaI; isake pIche vaha rudhirakI dhArA divya hajAra varSoMtaka vahatI bhaI, taba viSNu bhagavAn mujhase kahane lage ki, yaha aisA kapAla tumhAre hAthameM kaise lagagayA thA ? isa mere hRdayake saMdehako Apa mere Age kahiye; taba maiMne kahA ki, he deva ! Apa isa kapAlakI utpattiko zravaNa kIjiye. pUrvakAlameM hajAroM varSoMtaka brahmAjIne dAruNa tapasyAkarake apane divyazarIrako racA, unake tapake prabhAva se suvarNake samAna kAMtivAlA pAMcavA~ zira hotAbhayA, una brahmAjIke pAMcaveM zirakoM maiMne kodhakarake kATaDAlA, usI zirakI yaha kapAlI hai -- ityAdi. hari-kRSNa, netraviSe rogI aise hue durvAsA mahARSiko urvazIkesAtha bhoga karanekI icchA huI, taba urvazIne durvAsA RSiko kahA ki, jekara tUM apUrva yAna (asavArI ) meM baiThake varga meM AvegA to, maiM tujhakoM aMgIkAra karUMgI, yaha sunakara durvAsA RSi kRSNa vAsudevake pAsa gayA, tinhoMne RSikI svAgata karI, aura AgamanakA kAraNa pUchA taba RSine For Private And Personal Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir caturthastambhaH | 133 kahA ki, maiM svarga meM jAneko IcchatA hUM, isavAste tUM bhAryAsahita gorUpa hoke rathameM juDake mujhe svarga meM pahuMcatA kara, paraMtu tumane raste calate hue pIcheko nahIM dekhanA. taba kRSNajIne bhakti aura bhayaseM tisakA vacana aMgIkAra karA, aura RSiko svarga meM lejAneko pravRtta huA. rastemeM strIhoneseM tathA vidha calane kI zaktike na honeseM, lakSmIko muni prAjanaka daMDakarake vAraMvAra preratA huA, tisa preraNAko hari snehakarake asahana karatA huA, lakSmIke sanmukha dekhatA huA, taba durvAsA RSine aMgIkRtake na nirvAha karaneseM kRSNake upara kopa karake tisake netroMkoM prAjanakaseM preraNA karI, aise harike locanoM meM roga utpanna bhayA. anya aise kahate haiM ki -- ekadA prastAve kRSNajI talAvake kAMTheUpara tapa tapatethe, tahAM koi tApasanI snAna karatIthI, kRSNane tisakA nagnapaNA sakAma dRSTise dekhA, tApasanIne taisA jAnakara zApa deke, locana saroga karA. mahAdevakA liMga aise TUTA - dAruvana nAmaka tapovana meM tApasa vasatethe, tinakI kuTiyoM meM mahAdeva bhIkha mAMganekevAste apanA samasta alaMkAra aura ghaMToMkI TaMkArase digaMtarAla mukha karatA huA jAtAthA, tApasanIko dekhake mahAdevako vikAra utpanna huA, taba mahezvarane tisakesAtha bhoga karA. yaha vRtAMta RSiyoMne jAnA, taba RSiyoMne atikopase zApa diyA, taba zivakA liMga TUTagayA, tadapIche sarvajanoMke liMga TUTa gae, aura jagatotpatti baMdha hogaI. saba devatAyoMne vicAra karA ki, yaha to akAlameMhI saMhAra honelagA, aise ciMtake tinoMne tApasoMko prasanna karA, taba tinoMne taisAhI liMga karadIyA, paraMtu yaha kaha diyA ki, yaha liMga, Age to sadAhI stabdha rahatA thA, paraMtu AjapIche jaba kAmArthI hovegA, tabahI stabdha, hovegA, tadapIche sarvalokoMkebhI liMga vaisehI hogae. sUryakA zarIra aise trAchA gayA -- pahilAM sUryakI ratnAdevI nAmA bhAryA thI, tisakA yama nAmA putra hotA bhayA, ratnAdevI sUryakA tApa nahIM sahana karatI huI, apane sthAnameM apanI praticchAyAkoM sthApanakarake samudra taTapara jAkara vaDavA (ghoDI ) kA rUpakarake rahatI huI; praticchAyA, zanaizvara bhadrAnAmake apatyoMkoM janatI huI. ekadA prastAve bAhi For Private And Personal Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 134 tattvanirNayaprAsAdaraseM Aehue yamaneM bhojana mAMgA, cchAyAne bhojana nahIM diyA, tadA yamane lAtakA prahAra karA, taba chAyAne zApa deke yamakA paga rogavAlA karadiyA, yamane apane pitA sUryakoM kahA, sobhI suNake ciMtavana karatA huA ki, svamAtA aise kaise kare ? isavAste yaha asalI yamakI mAtA nahIM hai. aise ciMtavana karatehue sUryane vaDavAke rUpameM yamakI mAtAko dekhI, taba sUrya tisakI icchAvinAhi jorAvarIseM tisakesAtha bhoga karatA huA, tisase Azvinadevate hotebhae. tisa. ratnAne roSAruNanayana hoke sUryako dekhA, taba sUrya kuSTI hogayA, taba sUrya apane rogake dUra karaNevAste dhanvaMtarikepAsa gayA, taba dhanvaMtarine kahA ki, terA zarIra vinAchIle acchA nahIM hovegA, taba sUryane apane zarIrako chIlAvanevAste devavaDhaiko prArthanA karI, taba tisane kahA ki, pIDA sahanevAlA hove to bArcha anyathA nahIM; sUryane kahA jaise tuma kahoge taise hi hovegA, taba mastakase leke jAnutAMi trAcchanemeM bahuta pIDA huI, taba sUryane sItkAra karA, taba baDhAine trAchanA choDa diyA. anya aise kahatehaiM-vaDavArUpa svabhAryAkoM bhogake sUrya tisake pitAko upalaMbha detA huA ki, terI putrI mujhako choDake anya jage rahatI hai, so kahatA huA ki, terA tApa na sahana karanese vo kyA kare? isavAste jekara tisa merI putrIke sAtha terA prayojana hai to, apanA zarIra chIlavA le, tisaseM teja maMda hojAvegA, taba sUryane devavaDhaise zarIra chIlavAyA. aura matsyapurANake 11 ekAdaza adhyAyameM aise likhA hai-RSiyoMne pUchA he sUtajI ! Apa yathArthakramase sUryavaMza aura caMdravaMzakoM varNana kIjiye. sUtajI bole prathama aditistrImeM kazyapajIse sUrya utpanna hue, unakI saMjJA, rAjJI aura prabhA, yaha tInoM nAmavAlI tIna striyAM hotI bhaIM. inameM vaha raivatIkIputrI rAjInAma sUryakI strIne revatanAma putrako utpanna kiyA, prabhAstrIne prabhAtanAma putrako utpanna kiyA, aura saMjJAnAma strIne manunAma putrako utpanna kiyA, aura isI strIne yama aura yamunA, ina donoM putrayutriyoMkobhI utpanna kiyA. phira vaha saMjJAstrI jaba sUryake tejako na sahatI bhaI, taba usane apane zarIrase chAyA nAma baDI uttama strIko utpanna kiyA. For Private And Personal Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir caturthastambhaH / 1935 vaha chAyAnAma strI saMjJAke Age khaDI hokara bolI ki maiM kyA karUM? taba saMjJAne kahA ki, he varAnane ! tUM isa mere pati sUryako hI bhaja, aura merI saMtAnako mAtAke samAna apanA snehakarake pAlana kara; phira tathAstu arthAt aisAhI karUMgI isa prakArase aMgIkAra karake vaha chAyA sUryako prApta huI. taba sUrya bhI usako saMjJAkehI samAna jAnakara baDe Adara bhAvase usakesaMga bhoga karanelage, usameM dUsarA manu nAma putra utpanna huA, yaha manu pUrvake manukA, savarNI hokara sAvarNi nAma manu vikhyAta huA, phira usI chAyAmeM sUrya se zanaizvara, tapatI aura viSTi, yaha saMtAna utpanna huI. isake anaMtara vaha chAyA apane putra sAvarNinAma manumeM adhika sneha karanelagI, isa bAtako prathama manune to sahaliyA, paraMtu yama na sahasake, aura mahAkrodhita hokara yamane usa chAyAke putra manuko dAhina pairase tADana kiyA, taba chAyAne yamako yaha zApa diyA ki, yaha terA paira pIvayukta kIToMse bhare ghAvavAlA hokara rAdhase jhire. phira yama isazApako na sahakara, apane pitAke pAsa jAkara yaha bole ki, he deva! mAtAne mujhe niraparAdha zApita karadiyA hai, maiMne bAlakapaNese jarA pairako uThAdiyA thA, usa samaya manune usako niSedha bhI kiyA thA, paraMtu usane zApa dehI diyA. he vibho ! jo ki usane hamako zApase hata kara diyA hai, isahetuse vaha vizeSakarake hamArI mAtA nahIM hai, taba sUryane kahAki he mahAmate ! maiM kyA karUM ? mUrkhatAse athavA karmake prabhAvase kaho, kisako duHkha nahIM hotA hai ? zivajIsebhI karmakI rekhA dUra nahIM hotI hai to, anyajanoMkI kyA bAta hai ? he putra ! maiM tujhe muragA dUMgA, vaha tere kRmiyoMko bhakSaNa karake rAdharudhirakobhI khA kara dUra karadegA. pitAke isavacanako sunakara yama dAruNa tapasyA karanelage, arthAt gokarNa tIrthapara jAke sarva vastuoMko tyAga, phala, mUla, patra aura vAyu, inakA AhAra karanelage, vahAM daza karoDa varSoMtaka yamane mahAdevajIkA tapa kiyA, taba zUladhArI zivajI usapara prasanna hokara bole ki, vara mAMga. taba yamane saMsArake kiye hue pApapuNyoMko jAna lenAhI vara mAMgA, isa For Private And Personal Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 136 tattvanirNayaprAsAdaprakAra karake vaha yama, zivajIke prabhAvase lokapAla hojAtAbhayA, phira adharmoMkAbhI jAnanevAlA hokara, saba pitaroMkA pati hotA bhayA. isakepIche sUryadevatA, prathama kiyehue saMjJAke karmako jAnakara, usake pitA, tvaSTAke pAsa gaye, aura krodha hokara usase bole ki, tumhArI putrIne merI vinAAjJA aisA karma kiyA. yaha sunakara he RSiyo ! usa tvaSTAne sUryako samajhAkara kahA ki, he bhagavan ! yaha merI putrI Apake tejako na sahakara ghoDIkA rUpa dhAraNa karake mere samIpa AIthI, so he sUryadeva ! maiMne usase yaha kahakara usako lauTAdiyA ki, sUryakI AjJA liye vinA jo tU mere ghara AI hai, isahetuse tU mere gharameM praveza karaneko yogya nahIM hai. isa mere vacanako sunakara vaha marusthala dezameM jAkara ghoDIke rUpako dhAraNa karake pRthvImeM vicaratI hai, isa hetuse Apa prasanna hokara mereUpara dayA karo. he divAkarajI ! maiM Apake tejako yaMtrameM karake pRthak karadUMgA, aura Apake rUpako nagupyoMkA AnaMda karanevAlAbhI kara dUMgA. taba sUryane kahA, aisAhI karo. taba usa tvaSTAne sUryake tejako yaMtrameM karake sUryase pRthak kara diyA, phira usI pRthak kiye hue sUryake tejaseM, viSNukA cakra, zivajIkA trizUla, iMdrakA vana aura anya 2 devatAoMke aneka zastroMko banAyA. isake anaMtara daityadAnavoMke nAza karttA saMpUrNa mUrtise rahita sUryako sahasra kiraNavAle vinA pairake suMdaramukhamAtrahI rUpako tvaSTAne aisA banAyA ki, phira usasUryake pairoMke rUpa dekhanekobhI tvaSTA samartha nahIM huA, tabhIse sUryakI pratimAmeM koI unake pairoMkI mUrti nahIM banavAtA hai aura koI haThase vA mUrkhatAse unake pairoMkI mUrti banAvatA hai vaha pApiyoMkI mahAniMdita gatiko prApta hokara isa saMsArake kaThiNa duHkhoMko bhogatA huA kuSTharogako prApta hotAhai, isahetuse dharmakAmAdikI icchAkA karanevAlA manuSya kisI maMdira vA sthAnameM kisI sthAnaparabhI sUryakI mUrtimeM paira na banavAve. __isake uparAMta sUrya devatA, usI mukhakehI rUpase kAmadevase pIDita hokara pRthvIlokameM jAkara usa saMjJAkI icchA karatebhaye, aura baDe teja For Private And Personal Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir cturthstmbhH| vAle ghoDekA rUpa banAkara usa ghoDIrUpa saMjJAke pAsa pahuMce; taba saMjJA manase kSobhako prApta hokara bhayase vivhala hotI bhaI, aura usa sUryasehI dhAraNa kiye hue vIryako parapuruSakI zaMkA karake apanI nAsikAke donoM chidroMke dvArA bAhara tyAgatI bhaI, usI vIryase azvinIkumAra utpanna hote bhaye. azvase utpanna honese unako dasro kahate haiM, aura nAsikAke dvArA honese nAsatyau aisAbhI kahate haiM. __ agni sarvabhakSI aise huA-pahile koika RSi apanI kuTImeM vaizvAnarako baDI bhaktise AhutiyoMkarI pUjatA thA, so ekadA agniko kahanelagA ki, tUM merI bhAryAkI rakhavAlI karI, aise kahakara RSi bAhira gayA. taba pIche kAmAMdha hoke kisI RSine agnike pratyakSahI RSipatnIke sAtha bhoga karA, kSaNAMtarameM so RSi AyA, tisane iMgitAkArakarake a panI bhAryAko parapuruSane bhogI jAnake agniko pUchA ki, yahAM kauna AyAthA? taba donoMmeMseM kisInebhI uttara na diyA, paraMtu tisa RSine apane jJAnakarake tisa upapatiko jAna liyA, taba rakSaNeyogyakI rakSA na karaneseM aura pUchekA uttara na deneseM RSine agnike upara krodha karA, aura zApa diyA ki, tUM sarvabhakSaNa karanevAlA hovegA. taba agni azuci Adi sarva bhakSaNa karane lagA, aura jo kucha gaMdakI Adi agni bhakSaNa kare so sarva devatAoMko prApta hone lagA. " agnimukhA vai devA" itizrutivacanaprAmANyAt, taba azuci rasa khAneseM udvigna hue devate, apane jJAnase zApakA vyatikara jAnakara tisa RSikoM prasanna karanelage, paraMtu RSine mAnA nahIM. aMtameM devatAoMke atiAgrahase agniko saptajivhAvAlA kara diyA, tabase agnikA nAma saptArci prasiddha huA. tinameM do jivhAseM Ahuti bhogane lagA, vaha devatAoMko pahuMcane lagI, aura zeSa pAMca jivhAse sarva bhakSI sthApana kiyA. caMdramAkoM aise kalaMka lagA-caMdramA bRhaspatike pAsa paDhatAthA, tisane bRhaspatikI bhAryAkesAtha bhoga karA, so vRttAMta bRhaspatine jAnA, taba tisane caMdramAko zApa diyA ki, he gurupatnIupabhuMjaka! tUM sadA kalaMkavAn ho. For Private And Personal Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 138 tattvanirNayaprAsAdaiMdrabhI sahasra bhagakarake bure zarIravAlA huA, so aise-pUrvakAlameM gausamamunikI ahalyAnAma bhAryA thI, tisake rUpaUpara mohita hoke tisakI kuTImeM jAke iMdra tisakesAtha bhoga karatAbhayA, itanemeM gautamajI kuTIke bAhira Agae, iMdra tisake bhayaseM mArjArakA rUpakarake svargameM jAtA huA. gautamaRSine vicArA ki, yaha koi sAmAnya biDAla nahIM hai, ityAdi vicArakarake jAnA ki, yaha to iMdra hai. taba zApa deke iMdrako sahasra bhagavAlA kara diyA, aura apane chAtroMko tisakesAtha bhoga karanevAste bhejatA huA, pIche devatAoMne RSikoM prasanna karA, taba gautamane iMdrako sahasrabhagakI jage sahasranetravAlA karadiyA-iti // 31 // bandhurna naH sa bhagavAnarayo'pi cAnye sAkSAnna dRSTatara ekatamo'pi caiSAm // zrutvA vacaH sucaritaM ca pRthagvizeSaM vIraM guNAtizayalolatayA zritAH sma // 32 // vyAkhyA-so bhagavAn zrIvIra, hamArA bhAi nahIM hai; aura anya brahmA, viSNu, mahAdevAdi devate hamAre zatru nahIM haiM; aura na ina pUrvokta sarva devoMmeMse kisI ekakoMbhI pratyakSase atizayakarake hamane dekhA hai, paraMtu pRthag vizeSavAle vacanako aura caritako arthAt jainAgamAnusAra zrImahAvIrake vacana, aura tinakA carita suNake, aura anaMtara kAvyameM likhehue purANAnusAra anyadevoMke vacana, aura carita suNake, pRthak 2 tina caritoMkA vizeSa vicAra karake, guNAtizayakI caMcalatA karake, hama zrImahAvIra kohI Azrita hue haiM // 32 // nAsmAkaM sugataH pitA na ripavastIrthyA dhanaM naiva tai dattaM naiva tathA jinena na hRtaM kiNcitknnaadaadibhiH|| kiM tvekAMtajagaddhitaH sa bhagavAn vIro yatazcAmalam vAkyaM sarvamalopaharta ca yatastadgaktimaMto vayam // 33 // For Private And Personal Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir cturthstmbhH| vyAkhyA-koi sugata budha hamArA pitA nahIM hai, aura na anya devate hamAre zatru haiM, aura na tina devatAoMne hamako dhana diyA hai, taisehI jina arihaMta mahAvIranebhI koi hamako dhana nahIM diyA hai, aura na kaNAda, gautama, pataMjali, jaimini, kapilAdikoMne hamArA kiMcit mAtrabhI dhana harA hai; kiMtu zrImahAvIra bhagavAn ekAMta jagatke hitakA karanevAlA hai. kyoM ki, tinake vacana amala, battIsa dUSaNoMse rahita, aura aSTaguNoMkarI saMyukta haiM. aura zraddhApUrvaka suNanevAle, aura dhAranevAle zrotAjanoMke sarva pApamalake haranevAle haiM; isavAste tisa zrImahAvIrakI bhaktivAle hama hue haiM. aba pUrvokta dUSaNa aura guNa ziSyajanoMke anugrahakevAste likhate haiM. aliyamuvaghAyajaNayaM niracchayamavacchayaM chalaM duhilaM nissAramAdhayamUNaM puNaruttaM vAhayamajuttaM ca // 1 // kamabhinnaM vayaNabhinnaM vibhattibhinnaM ca liMgabhinnaM ca aNabhihiyamapayameva ya sabhAvahINaM vavahiyaM ca // 2 // kAla jati cchabidoso samayaviruddhaM ca vayaNamittaM ca acchAvattI doso ya hoi asamAsa doso ya // 3 // uvamArUvagadoso niddesapadacchasaMdhidoso ya ee usuttadosA battIsaM hoti naayvvaa||4|| ityAvazyakabRhadvRttI. [bhAvArthaH ] anRtama-aNahoyA, kahanA, jaiseM sarvajagatkA kAraNa pradhAna prakRti hai, aura sadbhUtakA ninhava (niSedha) karanA, jaiseM AtmA nahIM hai ityaadi-1| upaghAtajanakama-jisameM jIvahiMsAkA pratipAdana hove, yathA, vedavihitA hiMsA dhrmaayetyaadi-2| nirarthakam-varNakramanirdezavat, yathA "ArAdes" yahAM Ar, At, es, yaha AdezamAtrakAhI kathana hai, na ki abhidheyakarake kisI arthakI pratIti hovehai, isavAste nirarthaka; ddicchaadivt-3| * budhanAma arhanakAhI hai-buddhastvameva vibudhArcitabuddhibodhAditivacanAt // . . . For Private And Personal Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 140 tattvanirNayaprAsAda .. apArthakam-pUrvAparasaMbaMdhakarake rahita, jaiseM dazadADima, chapUDe, kuMDA, ajAcarma, palalapiMDa, kITike ! cala, ityAdi-4 / chalam-artha vikalpa upapattikarake vacanakA vighAta karanA, yathA "navakaMbalo devadatta" ityaadi-5| duhilama-drohasvabhAvavAlA-yathA-"yasya buddhirna lipyeta hatvA sarvamidaM jagat / AkAzamiva paMkena nAsau pApena yujyate" // jaise paMkakarake AkAza nahIM lipatA hai, taise jisakI buddhi isa sAre jagatko mArake lipatI nahIM hai, so pApake sAtha juDatA nahIM hai, arthAt usako karmakA baMdha pApa nahIM lagatA hai, ityAdi-athavA druhilaM-kaluSaM, jisa vacanakarake puNya pApa ekasadRza hojAve, yathA "etAvAneva lokoyaM yAvAnindriya gocaraH"-jitanA iMdriyoMdvArA dIkhatA hai itanAhImAtra yaha loka hai, paraM devaloka narakAdi kucha nahIM hai. ityaadi-6| niHsAram-pariphalgu, niSphala, vedvcnvt-7| adhikam-varNAdikoMkarake adhika jo vacana hove, so adhik-8|| unam-varNAdikoMkarake hiin-9| athavA hetu udAharaNoMkarake jo adhika vA hIna hove, so adhika Una, vacana jANanA. jaise zabda anitya hai, kRtakatva aura prayatnAnaMtarIyakatva honeseM, ghaTapaTavat. yahAM ekahetu aura ekadRSTAMta adhika hai. tathA zabda anitya hai, ghaTavat. isa vacanameM hetuke na honeseM; aura zabda anitya hai, kRtakatva honeseM, isameM dRSTAMtake na honeseM Una hai. ityaadi-8|9|| punaruktam-anuvAdakoM varjake zabda, aura arthakA jo punaH kahanA, so punarukta. punarukta tIna prakArakA hotA hai, tathA hi-zabdapunarukta, yathA iMdraiMdraiti 1, arthapunarukta, yathA iMdraHzakaiti 2 arthaseM Apanna (prApta) siddhakoM, jo svazabda karake kahanA, so arthApanna punarukta, yathA iMdriyAMkarakepraphullita balavAn moTA devadatta dinameM nahIM khAtA hai, yahAM arthApannase siddha hai ki, rAtrimeM khAtA hai, anyathA pInatvAdyasaMbhavAt. tahAM jo kaheki, dinameM nahIM khAtA hai, rAtrimeM khAtA hai, yaha punarukta jAnanA 3-10 / For Private And Personal Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir cturthstmbhH| 141 vyAhatam--jahAM pUrvake kathana karake parakA kathana bAdhyA jAve, so vyAhata. yathA "karma cAsti phalaM cAsti kartA nAsti ca karmaNAmityAdi" -karmabhI hai aura karmoMkA phalabhI hai, paraM karmokA kartA nahIM hai. ityaadi-11|| ayuktam-jo pramANase siddha na hove, yathA "teSAM kaTataTabhraSTairgajAnAM mdbindubhiH||praavrttt nadI ghorA hastyazvarathavAhinItyAdi"-tina hastiyoMke gaMDasthalase bhraSTa-hue jhare hue madabinduoMkarake hasti azva rathAMko vahA denevAlI ghora nadI, pravarsatI bhaI-calatI bhaI ityaadi-12| kramabhitram-jahAM kramakarake kathana na hove, jaise sparzana, rasana, prANa, cakSuH, aura zrotrAMke, artha ( viSaya ) sparza, rasa, gaMdha, varNa, aura zabda, aise kathanameM sparza, rUpa, zabda, gaMdha aura rasa, aise kahanA, so krmbhinn.-13|| vacanabhinnam -vacanakA vyatyaya honA, yathA vRkSAvetau puSpitA ityaadi-14| vibhaktibhinnam-vibhaktikA vyatyaya honA, arthAt prathamAdivibhaktike sthAnameM dvitIyAdikA kahanA, yathA eSa vRkssmityaadi-15|| liMgabhinnam--liMgavyatyaya honA, strIliMgAdike sthAnameM puMliMgAdikA honA, yathA ayaM sviiityaadi-16| __ anabhihitam--apane siddhAMtameM jo nahIM kahA hai, tisakA kathana karanA, so anabhihita jaiseM saptama padArtha, dazama dravya, vA vaizeSikakoM; pradhAna aura puruSaseM adhika sAMkhyamatako; cAra satyase adhika zAkyako. ityaadi-17| apadam-anya chaMdameM anya chaMdakA kahanA, jaise AryApadameM vaitAlIya padakA khnaa-18|| svabhAvahInam--jo vastuke khabhAvaseM anyathA kahanA, yathA agni zItala, mUrtimat AkAza. ityaadi-19| ___ vyavahitam--jahAM prakRtako choDake, aprakRtako vistAra karake kathana karake, phira prakRtakA kathana krnaa.-20|| kAladoSaH-atItAdikAlakA vyatyaya karanA, jaiseM rAmacaMdra vanameM praveza karatebhaye, isasthAnameM praveza karatehaiM. ityaadi-21|| For Private And Personal Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 142 tattvanirNayaprAsAda yatidoSaH -- asthAnameM vizrAma karanA, athavA vizrAma karanAhI nahIM - 22 // chavidoSaH - - alaMkArarahita - 23 | Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir samayaviruddham - apane siddhAMtaviruddha kahanA, yathA asatkAraNameM kAkA mAnanA sAMkhyako; aura satkAraNameM kAryakA mAnanA vaizeSikako, samayaviruddhamiti - 24 // vacanamAtram -- nirhetuka, jaise iSTabhUbhAgameM lokakA madhya kahanA - 25 | arthApattidoSaH -- jahAM arthahI aniSTakI prApti hove, yathA brAhmaNa mArane yogya nahIM hai, aise vacanameM arthaseMhI abrAhmaNaghAtApatti hove hai - 26 | asamAsadopaH - jahAM samAsavyatyaya hove, athavA samAsavidhimeM samAsa na kiyA hove, so asamAsadoSa jAnanA - 27 / upamAdoSaH - hInakoM adhika upamA denI, aura adhikakoM hInopamA denI, yathA sarpapa merusamAna, aura meru sarSapasamAna hai. ityAdi - 28 / rUpakadoSaH - svarUpaavayavoMkA vyatyaya karanA, arthAt avayavoMkA avayavIrUpakarake kahanA, yathA parvatarUpa avayavoMko parvatakarake kahanA. - 29 // anirdezadopaH - jahAM kathana karaneyogya padakA eka vAkyabhAva na karie, yathA ihAM devadatta sthAlI meM odana pakAtA hai, aise kahane meM devadatta sthAlI meM odana aise kahanA. - 30 / padArthadoSaH - jahAM vastuke paryAyavAcipadako, padArthAMtarakalpanAko kahe, jaiseM dravyake paryAyavAcI sattAdi, arthAt mahAsAmAnya, avAMtarasAmAnya, vizeSa, guNakarmAdikAMko padArthaparikalpanA, ulUka arthAt vaizeSikamatavAleke hai - 31 / saMdhidoSaH - asthAna meM saMdhi karanA, aura saMdhi sthAnameM na karanA - 32 / jo ina pUrvokta doSoMseM rahita hove, so vacana amala ( nirmala) jAnA. tathA aSTaguNoMkarake jo saMyukta hove, so vacana sUtra amala (nirmala) sarvajJabhASita jAnanA. vaha aSTaguNa yaha hai niddosaM sAravattaM ca heujuttamalaMkiyaM // uvaNIyaM sovayAraM ca miyaM mahurameva ya // bhAvArthaH // nirdoSam - For Private And Personal Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 143 caturthastambhaH / " doSarahita, 1 sAravat - bahuparyAya arthakarake saMyukta, gozabdavat 2, hetuyuktam - anvayavyatireka lakSaNa, hetuoMkarake saMyukta, 3, alaMkRtamupamAdi alaMkAroMkarake saMyukta, 4, upanItam - upanayanigamanasaMyukta, 5, sopacAram - grAmyavacanakarake rahita, 6, mitam-varNAdiparimANasaMyukta, 7, madhuram -sunane meM manohara 8 // iti // 33 // hitaiSI yo nityaM satatamupakArI ca jagataH kRtaM yena svasthaM bahuvidharujArttaM jagadidam || sphuTaM yasya jJeyaM karatalagataM vetti sakalaM prapadyadhvaM saMtaH sugatamasamaM bhaktimanasaH // 34 // vyAkhyA - jo deva, jagadvAsi jIvoMkA nitya sadAhI hitakArI hai, aura niraMtara upakArI hai, jisane bahuvidha aneka prakArake karma rogakarI pIDita isa jagatko upadezadvArA svastha karA hai, aura jisake jJAnameM sarva jJeya padArtha karatalagata AmalekItareM prakaTa ho rahe haiM, aura jo sakalapadArthAMko jAnatA hai, he saMtajano ! aise asadRza arthAt jisake barAbara koI nahIM hai - aise - sugata bhagavAn arhanako bhaktimanaseM aMgIkAra karo, aura tisako paramezvara mAnake zuddha manaseM pUjo-sevo // 34 // asarvabhAvena yadRcchayA vA parAnuvRttyA vicikitsayA vA // ye tvAM namasyanti munIndracadrAste pyAgarI saMpadamApnuvanti // 35 // vyAkhyA -- yathArthasvarUpake vinA jANyA, athavA saMpUrNabhakti vinA, vA yadRcchA svataH pravRttI, vA parakI anuvRtti dekhAdekhI seM parakI dAkSiNyatAseM, vA vicikitsA phalake saMzayaseM, he munIMdroMmeM caMdramAsamAna munIMdracaMdra bhagavan arhan ! je koi tereko namaskAra karate haiM, ve puruSabhI devatAyoMkI sukhAdisaMpavibhUtIkoM prApta hote haiM, he jina ! tere yathArtha (satya) zAsana ke mAnanevAloMkA to kyAhI kahanA hai ? // 35 // * gozabdo hi bahuparyAyo bahvartha ititAtparya - dizi dRzi vAci jale bhuvi divi vaje'sau pazauca gozabdaitivacanAdevaM sUtramapi vahnarthayuktaM vidheyamiti tathA kiraNe sUrye caMdre vAyau RSabhanAbhauSadhau saurabheyyAM vANe mAtarItyAdAvapi gozabdo vijJeyaH // For Private And Personal Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 144 tattvanirNayaprAsAda. yadA rAgadveSAdasurasuraratnApaharaNe kRtaM mAyAvitvaM bhuvanaharaNAzaktimatinA / / tadA pUjyo vandyo hariraparimukto dhruvatayA vinirmuktaM vIraM na namati jano mohabahulaH // 36 // vyAkhyA--jisa avasarameM rAgadveSaseM sura asuroMke samakSa ratna harameM tIna bhavanake haranekI zaktivAle viSNu harine mAyAvipaNA karAyaha kathA purANoM meM prasiddha hai ki, jisatare maNi corI gaI, jaiseM balabhadrajIke sira lagAI, aura jaisI mAyA harine karI, ityAdi-tadA tisa avasarameM nizcayakarake aSTAdaza dUSaNoMkarake aparimukta (sahita )ko pUjya aura vaMdya mAnake jana (loka) pUjatA hai, aura namaskAra karatA hai, paraM sarvadUSaNoMseM vinirmukta (rahita) zrIvIrabhagavAnkoM namaskAra nahIM karatA hai to, phera tisake moha ajJAna bahuta nahIM to, anya kyA hai ? arthAt mohabahula-bahuta moha ajJAnake vaza honeseM satyAsatya nahIM jAnasaktA hai, isIvAste dUSaNarahitakoM choDake dUSaNasahitako mAnatA hai, namana karatA hai, aura pUjatA hai. // 36 // aba AcArya zrIharibhadrasUrijI apane Apako pakSapAtaseM rahita honA batalAte haiM. tyaktaH svArthaH parahitarataH sarvadA sarvarUpaM sarvAkAraM vividhamasamaM yo vijAnAti vizvam / brahmA viSNurbhavatu varadaH zaMkaro vA haro vA yasyAcintyaM caritamasamaM bhAvatastaM prapadye // 37 // vyAkhyA-jisane svArthakA to tyAga karA hai; aura jo parahitameM rata hai; tathA jo sarvadA (sarvakAla) sarvarUpa jaDacaitanyarUpa, sarvAkAra parimaMDala, vRtta, tryaMza, caturasra, AyatanasaMsthAnAkAra, vividha prakAre utpAda, vyaya, dhrauvyarUpa vizva-jagatko, asama-ananyasadRza jAnatA hai, arthAt jo anyoMkesamAna nahIM jAnatA hai. kyoM ki, anya to ekAMtanitya, vA For Private And Personal Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 145 cturthstmbhH| ekAta anitya, ityAdi jAnate hai, paraMtu sarvajJa paramezvara to, sarva padA*koM tripadIrUpase jAnatA hai, anyathA sarvajJatvahAniprasaMgaH-tathA jisakA carita ananyasadRza aura aciMtya, arthAt kisIbhI dUSaNakarake kalaMkAMkita nahIM, aisA hove, so pUrvokta vizeSaNaviziSTa deva, nAmakarake brahmA ho, vA viSNu ho, vA upadezadvArA vara (pradhAna) jJAna darzana cAritrakA denevAlA ho, vA zaM( sukha ) karanevAlA zaMkara ho, vA hara (mahAdeva ) ho, tisako hI meM sacce bhAvase apanA deva (paramezvara) karake aMgIkAra karatA hUM // 37 // aba pakSapAta na hone meM hetu kahate haiM. pakSapAto na me vIre na dveSaH kapilAdiSu // yuktimadvacanaM yasya tasya kAryaH parigrahaH // 38 // vyAkhyA-merA kucha zrImahAvIraviSe pakSapAta nahIM hai ki, jo kucha zrImahAvIrajIne kahA hai, soi maiMne mAnanA hai, anyakA kahA nahIM; aura kapilAdimatAdhipoMmeM dveSa nahIM hai ki, kapilAdikoMkA kahanA nahIM mAnanA; kiMtu jisakA vacana zAstrayuktimata, arthAt yuktise viruddha nahIM hai, tisakA hI vacana grahaNa karanekA merA nizcaya hai // 38 // aba jagatmeM kapila, brahmA, viSNu, mahAdeva, jaiminI, gautama, kaNAda, vyAsa, paMtajAla, Adi, aura RSabhAdi cauvIsa tIrthaMkara, aura gautamabuddhAdi aneka dharmatIrthake kartA hue haiM; isavAste inameseM koieka to satyavaktA avazya honA cAhie. soi graMthakAra kahate haiM. avazyameSAM katamopi sarvavit jgdvitaikaantvishaalshaasnH|| sa eva mRgyo matisUkSmacakSuSA vizeSamuktaiH kimanarthapaNDitaiH / 39 / _ vyAkhyA-ina pUrvokta dharmatIrthake pravartakoMmeMseM koibhI vaktA, jagatke ekAMta hitakArI vizAla AgamavAlA, arthAt jagatke ekAMta hitakArI prauDha atisuMdara Agamake kathana karanevAlA sarvajJa honA cAhie, jo aisA hove, tisakAhI anveSaNa buddhirUpa sUkSmacakSukarake buddhimAnoMko For Private And Personal Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tattvanirNayaprAsAda karanA cAhie, paraMtu anyakA nahIM. kyoMki, pUrvokta vizeSaNoMkarake rahita anarthake kathana karanevAle ajJAnI paMDitoMke vicAra karaneseM tinoMke vacana sunaneseM aura tinakoM apane iSTadeva mAnanese kyA prayojana hai ? kyA lAbha hai ? apitu kuchabhI nahIM hai // 39 // yasya nikhilAzca doSA na santi sarve guNAzca vidynte|| brahmA vA viSNurvA mahezvaro vA namastasmai // 40 // vyAkhyA-jisake sarvadoSa, arthAt rAga, dveSa, moha, ajJAnAdi aSTAdaza dUSaNa nahIM hai, arthAt kSaya hogae haiM, aura sarvaguNa anaMtajJAna, anaMtadarzana, anaMtacAritra, anaMtavIryAdi anaMta guNa jisake vidyamAna haiM, arthAt dUSaNoMke naSTa honeseM AtmAke anaMta guNa jisake prakaTa hue haiM, so brahmA hove vA viSNu hove va mahezvara hove tisaketAMI merA namaskAra hove // 40 // itizrImadvijayAnandasUriviracite tattvanirNayaprAsAde lokatattva nirNayAntargatadevatattvavarNano nAma caturthaHstaMbhaH // 4 // athpnycmstmbhaarmbhH|| caturthastambhameM devatattvasvarUpakathana kiyA atha paMcamastambhameM loka kriyAtmaviSayaka varNana likhate haiM. lokakriyAtmatattve vivadante vAdino vibhinnArtham // aviditapUrva yeSAM syAhAdavinizcitaM tattvam // 41 // vyAkhyA-jinoMkoM syAdvAdakarake vizeSa nizcita karehue tattvakA jJAna nahIM huA hai, ve vAdI lokakriyAtmatattvaviSa anya anyatareseM vivAda karate haiM, ajJAtapUrvakatvAt // 41 // icchaMti kRtrimaM sRSTivAdinaH sarvamevamiti lokam // kRtsnaM lokaM mahezvarAdayaH sAdiparyantam // 42 // For Private And Personal Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir pshcmstmbhH| vyAkhyA-sRSTike vAda karanevAle sarvalokako ( saMpUrNa jagatko ) kRtrima (racAhuA) mAnate haiM, tinameMseM mahezvarAdiseM sRSTikIutpatti mAnanevAle sRSTivAdI je haiM ve saMpUrNa lokakoAdi aura aMtavAlA mAnatehaiM 42 mAnIzvarajaM kecit kecitsomAgnisaMbhavaM lokm|| dravyAdiSaDvikalpaM jagadetatkecidicchanti // 43 // vyAkhyA-mAnI Izvara ( ahaMkArI Izvara ) maiM Izvara hUM aise IzvaraseM loka utpanna huA hai, aise kitaneka mAnate haiM, kitaneka soma aura agniseM jagatkI utpatti mAnate haiM, aura kitaneka isa jagatko dravyAdi pavi. kalparUpa mAnate haiM, soi dikhAte haiM // 43 // dravyaguNakarmaptAmAnyayukta vizeSa kaNAzinastattvam // vaizeSikametAvat jagadapyetAvadetAvat // 44 // vyAkhyA-pRthivyAdinavaprakArakA dravya, zabdAdi cauvIsa guNa utakSepAdi pAMca prakAra karma, sAmAnya dviprakAra, samavAya eka, aura vizeSa anaMta, yaha SaTpadArtha kaNAdamunikA tattva hai, vaizeSikamatabhI itanAhI hai, aura jagatbhI itanAhI hai // 44 // icchanti kAzyapIyaM kecitsarva jgnmnussyaadym|| dakSaprajApatIyaM trailokyaM kecidicchanti // 45 // vyAkhyA-kitaneka sarva jagatkoM kazyapasaMbaMdhi mAnate haiM, arthAt yaha jagat kazyapane racA hai. 'tathAhi zatapathabrAhmaNe' sayatkummoM nAma / etadvai rUpaM kRtvA prajApatiH prajA asRjata yatsRjatAkarot tadyadakarottasmAtkUrmaH kazyapo vai kUrmastasmAdAhuH sarvAH prajAH kAzyapyaiti-za kAM-7 a-5 brA-1 kaM-5 [bhASArthaH] (sa yatkarmo nAma) so, jo ki, kUrmanAmaseM vedoMmeM prasiddha hai, so (etadvai rUpaM kRtvA prajApatiH) etat arthAt karmarUpako dhAraNa For Private And Personal Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 148 tattvanirNayaprAsAda karake prajApati - paramezvara ( prajA asRjata ) prajAko utpanna karatehue ( tadyadakarot ) so prajApati, jisseM saMpUrNa jagatko utpanna karate bhaye haiM ( tasmAtkarmmaH ) tisIse karmma kahe gaye haiM ( kazyapo vai karmmaH ) vai - nizcaya karake vahI kUrmma kazyapanAmase kahe gaye haiM ( tasmAt ) tisIse (AhuH ) saMpUrNa RSiloka kahate haiM ki ( sarvAH prajAH kAzyapyaiti ) saMpUrNa prajA kazyapakIhI hai. tathA kitane kahate haiM ki, yaha sarva jagat manukA racA hai. tathAhi zatapathabrAhmaNe' manave ha vai prAtaH avanegyamudakamAjahuryathedaM pANibhyAmavanejanAyAharanti evaM tasyAvanenijAnasya matsyaH pANI Apade // 1 // sahAsmaivAcamuvAca vibhRhi mA pArayiSyAmi tveti kasmAnmA pArayiSyasIti / augha imAH sarvAH prajA nirvodAstatastvA pArayitAsmIti kathante bhRtiriti // 2 // sa hovAca / yAvadvai kSullakA bhavAmo baDhI vai nastAvannASTrA bhavantyuta matsya eva matsyaM gilati kuMbhyAmAgre bibharAsi / sa yadA tAmativargoM atha karSU khAtvA tasyA mA bibharAsi sa yadA tAmativarDe atha mA samudramabhyavaharAsi tarhi vA atinASTro bhavitAsmIti // 3 // sa zazvat jhaSa Asa / sa hi jyeSThaM varddhate atha tithIM samAM tadaugha AgantA tanmA nAvamupakalpyopAsAsai sa augha ucchrite nAvamApadyAsai tatastvAM pArayitAsmIti // 4 // tamevaM bhRtvA samudramabhyavajahAra // sa yattithIM tatsamAM paridideza // tattirthI samAM nAvamupakalpyopAsAMcakre // sa augha ucchrite nAvamApede taM sa matsya upanyA pupluve tasya zRMge nAva: pAzaM pratimumoca te naitamuttaraM girimatidudrAva // 5 // For Private And Personal Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir pshcmstmbhH| sa hovAca apIparaM vai tvAM vRkSe nAvaM pratibadhISva / tantu tvAmAgirausantamudakamantazchaitsIdyAvadudakaM samavAyAttAvattAvadanvavasarpAsIti // saha tAvattAvadevAnvavasasarpa tadapyetaduttarasya giremanoravasarpaNamityaugho hatAH sarvAH prajA niruvAhAthehamanuvaikaH pariziziSe // 6 // sorca zrAmyaM tapazcacAra prajAkAmaH za-kAM-1 a-8 brA-1 kN-12||34||5||6|| [bhASArthaH] manujIke prati prAtaHkAlameM bhRtyagaNa (nokara ) hasta dhoneke, aura tarpaNakeliye, jalakA AharaNa karatebhaye, taba manujIne jaise itaraloka vaidikakarmaniSThapuruSa, isa avanegyajalakoM tarpaNa karanekeliye apane donoM hAthoM karake grahaNa karate haiM, isIprakAra tarpaNa karatehue manujIke hAthameM machalIkA baccA matsya akasmAt AgayA, taba usako dekhakara manujI zocane lage, tAvadeva manujIke prati matsya kahane lagA ki, he manu ! tUM merA pAlana kara, aura he manu ! maiM terA pAlana karUMgA. taba usa matsyakI manuSyavANI suna Azcarya mAnakara manujI bole ki, tUM kAhese merI pAlanA karegA. kyoMki, tUM to mahA tuccha jIva hai. taba matsyane kahA ki, he rAjan ! tUM mujhe choTAsA mata samajha, yaha saMpUrNa prajA jo kucha tere dekhanemeM AtI hai, so yaha saba baDebhArI jaloMke samUhameM DUba jAyagI kuchabhI na rahegI, so maiM tisa mahApralayakAlake jalasamUhaseM tereko pAlana karUMgA arthAt usa pralayakAlake jalameM maiM tujhako nahIM DUbane dUMgA. taba manujI bole ki, he matsya ! terA pAlana kisa prakAraseM hogA, sobhI kRpA karake ApahI batAiye. taba matsyane kahA ki, jabataka hama loka choTe rahatehaiM, tabataka bahutasI pApI prajA dhIvarAdi hamAre mAranevAlI hotI haiM, aura baDe 2 matsya aura baDI 2 machaliyAMhI choTe 2 matsya aura choTI 2 machaliyAMkoM nigala jAve haiM, isase prathama isa samaya to mereko apane kamaMDalumeM rakhalIjiye, taba manujIne usa matsyako kamaMDalumeM jala bharakara rakhaliyA, so matsya jaba usa kamuMDalusebhI adhika bar3ha gayA, tadanaMtara manune pUchA ki, aba Apako For Private And Personal Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 150 tattvanirNayaprAsAda. maiM kaise pAlana karUM, taba matsyane kahA ki, he rAjan ! eka baDA garttA vA talAva vA nadI khudAkara usameM mujhako pAlana kara; so matsya jaba nadIseM bhI adhika baDha gayA taba phira manujIne pUchA ki, aba maiM tumhArA kaise pAlana karUM ? taba matsyane kahA ki, he rAjan ! aba mujhako samudra meM choDa dIjiye, taba maiM nAzarahita ho jAuMgA. yaha sunakara manujIne usa nadIko khudAkara samudra meM milAdI taba vahamatsya samudra meM calA gayA. so matsya samudra meM jAtehI zIghrahI baDAbhArI matsya hogayA, aura so phera usase bhI bahuta baDA kSaNa 2 meM baDhane lagA; atha tadanaMtara vo matsya rAjA manuseM jisa varSakI jisa tithIko vo jaloMkA AnevAlA thA, samUha batalAkara kahatA huA ki, jaba yaha samaya Ave taba he rAjan ! tama eka uttama nAva banavAkara, aura usanAvameM savAra hokara, merI upAsanA karanI; arthAt merA smaraNa karanA. jaba so jaloMkA samUha AvegA, taba maiM terI naukApAsahI AjAuMgA, aura taba phira maiM terA pAlana karUMgA. manujI taduktakamase usa matsyako dhAraNapoSaNakara samudra meM pahuMcAte bhaye, so matsya jisa tithi aura jisa saMvatko jalasamUhakA Agamana batAyethe, manujIbhI tisI tithi aura saMvat meM nAva banavAkara usa matsyarUpabhagavAnakI upAsanA karatebhaye, tadanaMtara so mana, usajaloMke samUhako uThA dekhakara nAvameM ArUDha hojAte huye, taba vaha matsya tisamanajIke samIpahI Akara Uparako uchale, taba manujIne una matsya bhagavAnko uchalate hue dekhA, taba manujI tisamatsyake zRMgameM apanI naukAkA rassA DAla dete bhaye; tasa karake vaha matsya naukAkoM khIcate hue uttaragiri (himAlaya) nAmakaparvatakepAsa zIghrahI pahuMcA detebhaye. parvatake nIce naukAkoM pahuMcAkara matsyajI kahate bhaye ki, he rAjan ! nizcayakarake maiM terekoM pralayajala meM DUbaneseM pAlana karatA bhayA hUM, aba tuma tarai isa vRkSake sAtha bAMdha dIjiye, tuma isa parvata ke zikhara para jabataka jala rahe tabataka rahanA, aura isarasseko mata kholanA, phira jaba ki yaha jala parvatake nIce jaise 2 utaratA jAya taise taise hI tumabhI parva - For Private And Personal Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir paJcamastambhaH / 151 takI nIce utarate AnA, aise manujI ke prati samajhAkara matsyajI jala meM samAye aura so manujIbhI, matsyajIke kathanAnukUla jaise 2 jala uttaratA gayA taise 2 usa jalake anukUlahI parvatake nIce 2 utarate Ae, sobhI yaha kevala parvatake Uparase eka manukAhI jo nIce avasarpaNa arthAt avatAraNa huA, so eka manuhI usa sRSTimeM seM bAkI bace, aura saMpUrNa prajAjalasamUhameM hI laya hogaI; taba phira manujIne prajAke racanArtha paryAlocana kara taponuSThAna kiyA, isIse yaha prajA, mAnavI nAmaseM abataka prasiddha hai. iti // aura kitaneka aisA mAnate haiM ki, yaha tIno loka dakSa prajApatine kare haiM, arthAt tInoM dakSa prajApatIne race haiM // 45 // kecitprAhurmUrtistridhA gatikA hariH zivo brahmA // zaMbhujaM jagataH kartA viSNuH kriyA brahmA // 46 // vyAkhyA kitaneka kahate haiMki ekahI paramezvarakI mUrtikI tIna gatiyAM haiM; hari (viSNu) 1, ziva 2, aura brahmA 3, tinameM ziva to jagatkA kAraNarUpa hai, karttA viSNu hai, aura kriyA brahmA hai // 46 // vaiSNavaM kecidicchaMti kecit kAlakRtaM jagat // IzvarapreritaM kecit kecidrahAvinirmitam // 47 // vyAkhyA kitaneka mAnate haiM ki yaha jagat viSNumaya, vA viSNukA ravA huA hai, aura kitaneka kAlakRt mAnate haiM aura kitaneka kahate haiM ki, jo kucha isa jagat meM ho rahA hai, so sarva, IzvarakI preraNAseM hI ho rahA haiM aura kitaneka kahate haiM, yaha jagat brahmAne utpanna karA hai // 47 // avyaktaprabhavaM sarva vizvamicchanti kApilAH // vijJaptimAtraM zUnyaM ca itizAkyasya nizcayaH // 48 // vyAkhyA - avyakta ( pradhAna prakRti ) tisa avyaktaseM sarva jagat utpanna hotA hai, aise kapilake matake mAnanevAle mAnate haiM; aura zAkyamu For Private And Personal Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tattvanirNayaprAsAdanike saMtAnIya vijJAnAdvaita kSaNikarUpa jagat mAnate haiM; aura kitaneka tisake saMtAnIya sarva jagatko zUnyahI mAnate haiM // 48 // puruSaprabhavaM kecit daivAt kecit svbhaavtH|| __akSarAt kSaritaM kecit kecidaNDodbhavaM mahat // 49 // vyAkhyA-kitaneka, puruSaseM jagat utpanna huA mAnate haiM, athavA puruSamaya sarva jagat mAnate haiM, "puruSa evedaM sarva mityAdivacanAt " aura kitaneka daivaseM, aura svabhAvaseM jagat utpanna huA mAnate haiM, aura kitaneka akSara brahmake kSaraNeseM, arthAt mAyAvAn honeseM jagatkI utpatti mAnate haiM, " eko bahusyAmitivacanAt " aura kitaneka aMDeseM jagatkI utpatti mAnate haiM // 49 // yAdRcchikamidaM sarva kecidbhUtavikArajam // keciccAnekarUpaM tu bahudhA sNprdhaavitaaH||50|| vyAkhyA-kitaneka kahate haiM ki yaha loka yadRcchAseM arthAt svatohI utpanna huA hai, aura kitaneka kahate haiMki yaha jagat bhUtoMke vikAraseM hI utpanna huA hai, aura kitaneka jagatko anekarUpahI mAnate haiM, aise bahutaprakArake vikalpa sRSTiviSayameM lokoMne ajJAnavazaseM kathana kare haiN||50|| aba * vaiSNavaM kecidicchanti' ityAdivikalpoMmeM jisa vikalpavAlA, jisa rItiseM sRSTikI racanA mAnatA hai, so pRthak 2 saMkSepamAtraseM graMthakAra dikhAte haiN"vaissnnvaastvaahuH||" jale viSNuHsthale viSNurAkAze vissnnumaalini| viSNumAlAkule loke nAsti kiNcidvaissnnvm||51|| sarvataH pANipAdaM tat sarvatokSiziromukham // sarvataH zrutimalloke sarvamAvRtya tiSThati // 52 // UImalamadhaH zAkhamazvatthaM praahrvyym|| chaMdAMsi yasya parNAni yastaM veda sa vedavit // 53 // For Private And Personal Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir pnycmstmbhH| " purANe caanythaa||" tasminnekArNavIbhUte naSTe sthaavrjnggme|| naSTAmaranare caiva pranaSToragarAkSase // 54 // kevalaM gaharIbhUte mhaabhuutvivrjite|| acintyAtmAvibhustatrazayAnastapyate tpH||55|| tatra tasya zayAnasya nAbhau padmaM vinirgatam // taruNaravimaNDalanibhaM hRdyaM kAJcanakarNikam // 56 // tasmiMzca pajhe bhagavAn daNDakamaNDaluyajJopavItamRgacarmavastusaMyukto brahmA tatrotpannastena jaganmAtaraH sRSTAH // 27 // aditiH surasaMghAnAM ditirasurANAM mnumnussyaannaam|| vinatA vihaGgamAnAM mAtA vizvaprakArANAm // 58 // kaH sarIsRpANAM sulasA mAtA tunaagjaatiinaam|| surAbhizcatuH padAnAmilA punaH sarvabIjAnAm // 59 // prabhavastAsAM vistaramupAgataH kecidevmicchnti|| kecidvadantyavarNa sRSTaM varNAdibhistena // 60 // vyAkhyA--vaiSNavamatavAle kahate haiM ki-jalameMbhI viSNu hai, sthalameM bhI viSNu hai, aura AkAzameM bhI jo kucha hai, so viSNukIhI mAlA-paMkti hai, sarvaloka viSNuhIkI mAlA-paMktikarake Akula arthAt bharAhuA hai isavAste isa jagatmeM aisI koibhI vastu nahIM hai, jo ki, viSNukA rUpa nahIM hai. pAMca vastukarake sarvataH sarvajage pANaya ( hAtha ) haiM, aura sarvajage paga haiM jisake, aura sarvatra jisake AMkheM, zira aura mukha haiM, aura jo sarvajage zravaNeMdriyoMkarake yukta hai, aura jo sarvalokaviSe sarvavastuyoMko vyApya hoke rahatA hai, arthAt sarvaorase prANiyoMkI vRttiyoMkarake hastAdiupAdhiyoMkarake sarvavyavahArakA sthAna hoke rahatA hai. For Private And Personal Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tattvanirNayaprAsAda'kSarAkSarAbhyAmutkRSTaH' aisA puruSottama jisakA mUla hai, adhaiti tisameM arvAcIna kAryarUpa upAdhiyAM hiraNyagarbhAdi grahaNa karIe hai, ve sarva zAkhAkItare zAkhA haiM jisakI, aisA pIpalakA vRkSa pravAharUpakarake Aviccheda honeseM avyaya hai, "UrdhvamUlo'rvAkzAkha eSo'zvatthaH sanAtana ityAdizruti vacanAt" aura, 'chaMdAsi yasya parNAni' veda jisake patra haiM, dharmAdharma pratipAdanadvAra karake chAyA samAna karmaphalakarake saMyukta honekarake saMsArarUpa vRkSakoM sarvajIvoMke AzrayabhUta honeseM patroMsamAna veda hai, jo aise pIpalake vRkSako jAnatA hai, soi vedoMke arthoko jAnatA hai // 51 // 52 // 53 // / pUrvokta varNana prAyaH vedAnusAra kiyA, aba purANAnusAra varNana karate haiM. tisa saMsArake ekArNavIbhUta huAM, sthAvarajaMgamake naSTa hue, amara ( devatAyoM) ke naSTa hue, uragarAkSasoMke naSTa hue, kevala gavharIbhUta mahAbhUtakarake rahita, aise jalameM, arthAt jalake Upara, aciMtya AtmAvAlA vibhu, viSNu sUtAhuA tapa tapatA hai; tahAM tisa sUtehue viSNukI nAbhiseM tatkAlake udaya hue sUrya maMDalake samAna manohara suvarNakI karNivAlA padma (kamala) nikalA, tisa kamalameM bhagavAn brahmA, kamaMDalu yajJopavIta mRgacarmAsanAdi vastuyosahita utpanna huA, tisa brahmAne jagatkI mAtAyeM paidA karI; soi dikhAte haiM. svargavAsidevatAyoMkI mAtA aditi 1, asuroMkI mAtA diti 2, manuSyoMkI manu 3, pakSIyoMkI vinatA 4, sokI kadrU 5, nAgajAtiyoMkI mAtA sulasA 6, caupAyoMkI surabhi7, aura sarvabIjAMkI mAtA ilA (pRthivI) 8 // tinoMseM-pUrvokta mAtAyoMseM utpanna huI prajA vistArako prApta huI, kitaneka aiseM mAnate haiM aura kitaneka aise kahate haiM ki, prathama sarvaprajA varNarahita thI, pIche tisane-brahmAne varNAdikarake sRSTi racI // 54 // 55 // 56 // 57 // 58 // 59 // 60 // "kaalvaadinshcaahH||" kAlaH sRjati bhUtAni kAlaH saMharate prjaaH|| kAlaH supteSu jAgarti kaalohidurtikrmH||6|| . vyAkhyA-kAlavAdI kahate haiM ki-kAlahI jIvoMko utpanna karatA hai, aura kAlahI prajAkA saMhAra karatA hai, jIvoMke sUtehue rakSA karaNarUpa For Private And Personal Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir pnycmstmbhH| 155 kAlahI jAgatA hai, isavAste kAlahI ullaMghana karanA duSkara hai // 61 // "iishvrkaarnnikaashcaahuH||" prakRtInAM yathA rAjA rakSArthamiha codyataH tathA vizvasya vizvAtmA sa jAgarti mheshvrH||62|| anyo jaMturanIzo yamAtmanaH sukhaduHkhayoH // Izvaraprerito gacchet svarga vA zvabhrameva ca // 63 // sUkSmocintyovikaraNagaNaH sarvavit sarvakartA yogAbhyAsAdamalinadhiyAM yoginAM dhyaangmyH|| candrArkAgnikSitijalamarutdIkSitAkAzamUrti dhyeyo nityaM zamasukharatarIzvaraH siddhikaamaiH||64|| vyAkhyA-Izvarako kAraNa mAnanevAle vAdI kahate haiM ki-jaiseM prajAkI rakSAvAste rAjA udyata hai, taisehI sarvajagatkI rakSAvAste vizvAtmA Izvara jAgatA hai, arthAt sarvajagatkA baMdobasta mahezvara karatA hai; kyoMki, anyajIva sarva apane Apako karmaphala sukhaduHkhoMko dene sAmarthya nahIM hai, kiMtu, IzvarakI preraNAseMhI jIva svarga vA narakako jAtAhai; isavAste zamarUpa sukhoMmeM rakta siddhike kAmI puruSoMko niraMtara IzvarakAhI dhyAna karanA yogya hai. Izvara bhagavAn kaisA hai ? sUkSma hai, aciMtya jisakA koibhI citavana nahIM karasaktA hai, iMdriyoMke samUhase rahita hai, sarvajJa hai, sarvakA kartA hai, yogAbhyAsase nirmala buddhivAle yogiyoMke dhyAnase jAnAjAtA hai, caMdra, sUrya, agni, pRthivI, jala, pavana, dIkSita AkAzavat mUrti hai jisakI, arthAt sarva vyApaka hai // 62 // 63 // 64 // " brhmvaadinshcaangH|| AsididaM tamobhUtamaprajJAtamalakSaNam // aprataLamavijJeyaM prasuptamiva sarvataH // 65 // tata:svayaMbhUrbhagavAnavyakto vynyjynnidm|| mahAbhUtAdivRttaujA: prAdurAsIttamonudaH // 66 // For Private And Personal Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tattvanirNaprAsAdalokA nAMtu viddhyarthaM mukhbaahrupaadtH|| brAhmaNaM kSatriyaM vaizyaM zUdraM ca niravartayat // 67 / / vyAkhyA-brahmavAdI kahate haiM ki-idaM yaha jagat tamameM sthita lIna thA, pralayakAlameM sUkSmarUpakarake prakRtimeM lIna thA, prakRtibhI brahmAtma. karake avyAkRtathI arthAt alaga nahIM thI, isavAstehI aprajJAtaM pratyakSa nahIM thA, alakSaNam anumAnakA viSayabhI nahIM thA, aprataya'm tarkayitumazakyam tarkakaraneke yogya nahIM thA, vAcaka sthUlazabdake abhAvaseM, isavAstehI avijJeya thA, arthApattikebhI agocara thA, isavAste sarva orase suptakItareM svakArya karaNemeM asamartha thA. tadanaMtara kyA hotA bhayA ? so kahe haiM; pralayake avasAnAnaMtara svayaMbhU paramAtmA avyakta bAhyakaraNa agocara idaM yaha mahAbhUta AkAzAdika AdizabdaseM mahadAdikAMko prathama sUkSmarUpakarake raheko sthalarUpakarake prakAza karatA bhayA, kaisA hai svayaMbhU paramAtmA ? vRttaujAH sRSTi racanekA sAmarthya jisakA avyAhata hai, aura jo tamonudaH prakRtikA preraka hai, so svayaMbhU paramAtmA bhUlokoMkI vRddhivAste mukha, bAhu, Uru aura pagoMseM brAhmaNa 1, kSatriya 2, vaizya 3, aura zUdroMko yathAkrama nirmita karatA bhayA. // 65 // 66 // 67 // "sAMkhyAzcAhuH" // paJcavidhamahAbhUtaM nAnAvidhadehanAmasaMsthAnam // avyaktasamutthAnaM jagadetat kecidicchanti // 18 // sarvagataM sAmAnyaM sarveSAmAdikAraNaM nityam // sukSmamaliGamacetanamakriyamekaM pradhAnAkhyam // 69 // prakRtermahAMstatohaMkArastasmAdgaNazca ssoddshkH|| tasmAdapi SoDazakAt paJcabhyaH paJcabhUtAni // 7 // mUlaprakRtiravikRtirmahadAdyAH prakRtivikRtayaH paJca // SoDazakazca vikArona prakRtina vikRtiHpurussH||71|| guNalakSaNonayasmAtkAryakAraNalakSaNopino yasmAt // tasmAdanyaH puruSaHphalabhoktA cetyakartA ca // 72 // For Private And Personal Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir pnycmstmbhH| pravarttamAnAn prakRtarimAn guNAn __ tamoTatatvAdviparItacetanaH // ahaMkaromItyabudho'pi gamyate tRNasya kubjIkaraNepyanIzvaraH // 73 // vyAkhyA--sAMkhyamatavAle kahate haiM ki-pAMca prakArake mahAbhUta, nAnAprakArakA deha, nAma, saMsthAna (AkAra) yeha sarva avyakta pradhAnaseMhI samutthAna (utpanna) hote haiM, arthAt jagadutpatti pradhAnaseMhI mAnate haiM. aba pradhAna aparanAma prakRtikA svarUpa dikhAte haiM, jo pradhAna hai, so sarvagata hai, sAmAnyarUpa hai, sarva kAryoMkA AdikAraNa hai, nitya hai, sUkSma hai, liMgarahita hai, acetana hai, akriya hai, eka hai, aisA pradhAnanAmA tattva hai. tisa pradhAna (prakRti )seMmahAn, arthAt buddhi utpanna hotIhai, tisabuddhiseM ahaMkAra utpanna hotA hai, tisa ahaMkAraseM solAMkA gaNa utpanna hotA hai, tina solAMke gaNameMseM pAMca tanmAtraseM pAMca bhata utpanna hote haiM: malaprakRti jo hai so avikRti hai, mahadAdiprakRtikI vikRtiyAM hai, solAM jo hai so vikAra hai, aura paccIsamA tattva puruSa hai, so na prakRti hai aura na vikRti hai; jisahetuseM puruSameM guNalakSaNa nahIM hai, aura kAryakAraNa lakSaNabhI nahIM hai, tisahetuseM prakRtiseM puruSa anya hai, karmake phalakA bhoktA hai, paraMtu kartA nahIM hai; "akartA nirguNo bhoktA AtmA kapiladarzane" itivacanAt // prakRtiseM pravarttamAna hue ina pUrvokta guNoMko tamovRtarUpa honeseM, cetana ina guNoMseM viparItasvarUpa hai, isavAste -- ahaM karomi' maiM karttA hUM aisA to mUrkhabhI mAnatA hai; kyoM ki, karttApaNA jo hai, so to ahaMkArako hai, aura puruSa to tRNamAtrakobhI vAMkA karaNe samartha nahIM hai // 68 // 69 // 70 // 71 // 72 // 73 // -5" zAkyAzcAhuH // " vijJaptimAtramevaitadasamarthAvabhAsanAt // yathA jaina kariSyehaM kozakITAdidarzanam // 74 // krodhazokamadonmAdakAmadoSAdhupadrutAH // abhUtAni ca pazyanti puratovasthitAni ca // 7 // For Private And Personal Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 158 tattvanirNayaprAsAdavyAkhyA-bauddhamatI kahate haiM ki jo kucha dIkhatA hai, so sarva vijJAnamAtra hai; kyoM ki, jo dIkhatA hai so asamartha hoke bhAsana hotA hai, arthAt yuktipramANaseM apane svarUpako dhAraNe samartha nahIM hai. he jaina ! jaiseM tUM kahatA hai ki, maiM kozakITakAdikA darzana karatA hUM, vA karUM gA, paraMtu yaha jo tujhako dIkhatA hai, so upAdhikarake bhAna hotA hai, natu yathArtha svarUpase soi dikhAve hai. krodha, zoka, unmAda, kAma, doSAdikarake pIDita huethake purataH (Age) avasthitapadArthoMko dekhate haiM, ve na hotehueko dekhate haiM, na tu sadbhUtoMko // 74 // 75 ||-6"purussvaadinshcaahuH||" puruSa evedasarva yadbhUtaM yacca bhAvyaM / utAmata tvasyezAno yadannenAtirohati / yadejati yannejati yadre yadu antike yadantarasya sarvasya yadu sarvasyAsya bAhyato yasmAt paraM nAparamasti kiNcit|naanniiyoi svasti kazcidRkSa iva stabdhodivi tiSThatyakastenedaM pUrNa puruSeNa srv| eka eva hi bhUtAtmA tadA sarva prliiyte|| dvAveva puruSau loke kSarazcAkSara eva ca // 1 // kSarazca sarvabhUtAni kUTasthokSara eva ca // " aparepyAhuH // " vidyamAneSu zAstreSu dhriyamANeSu vaktRSu // AtmAnaM ye na jAnanti te vai AtmahatA nraaH||1|| AtmAvai devatA srvsrvmaatmnyvsthitm|| AtmA hi janayatyeSa karmayogaM zarIriNAm // 2 // AtmA dhAtA vidhAtA ca AtmA ca sukhduHkhyoH|| AtmA svargazca naraka AtmA sarvamidaM jagat // 3 // na kartutvaM na karmANi lokasya sRjate prbhuH|| svakarmaphalasaMyogaH svabhAvAddhi prvrttte||4|| For Private And Personal Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendral www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir paJcamastambhaH / AtmajJAnasvabhAvena svayaM mananasaMbhavAt // svakarmaNazca saMbhUteH svayaMbhUrjIva ucyate // 5 // nainaM chindanti zastrANi nainaM dahati pAvakaH // na cainaM kledayantyApo na zoSayati mArutaH // 6 // acchedyoyamabhedyoyaM nirupAkhyoyamucyate // nityaH sarvagataH sthANuracaloyaM sanAtanaH // 7 // sokSaraH sa ca bhUtAtmA saMpradAyaH sa ucyate // sa prANaH sa paraM brahma so haMsaH puruSazca saH // 8 // nAnyastasmAtparo draSTA zrotA mantApi vA bhavet // na karttA na ca bhoktAsti vaktA naivAtra vidyate // 9 // cetanodhyavasAyena karmaNA sa nibadhyate tatobhavastasya bhavettadabhAvAtparaM padam // 10 // uddhareddInamAtmAnamAtmAnamavasAdayet // AtmA caivAtmano bandhurAtmaiva ripurAtmanaH // 11 // saMtuSTAni ca mitrANi saMkruddhAzcaiva zatravaH // nahi me tat kariSyanti yanna pUrva kRtaM mayA // 12 // zubhAzubhAni karmANi svayaM kurvanti dehinaH // svayamevopakurvanti duHkhAni ca sukhAni ca // 13 // vane raNe zatrujanasya madhye mahArNave parvata mastake vA // suptaM pramattaM viSamasthitaM vA rakSanti puNyAni purAkRtAni // 14 // For Private And Personal 159 vyAkhyA - puruSavAdI kahate haiM ki - puruSa, AtmA, evazabda avadhAraNameM hai, so karma aura pradhAnAdike vyavacchedArtha hai, yaha sarva pratyakSa varttamAna Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 160 tattvanirNayaprAsAdasacetanAcetana vastu, idazvAkyAlaMkArameM, jo kucha atIta kAlameM huvA, aura jo Age hovegA, mukti aura saMsAra so sarva puruSahI hai; utazabda apizabdArthe aura apizabda samuccayaviSa hai| amRtasya-amaraNabhava (mokSa) kA IzAnaH prabhu hai| yaditi yacceti ca zabdake lopa honeseM jo annenaahArakarake atirohati-atizayakarake vRddhiko prApta hotA hai, yadejatijo calatA hai pazuAdi, jo nahIM calatA hai parvatAdi, jo dUra hai meru Adijo nikaTa hai, uzabda avadhAraNameM hai, so sarva puruSahI hai; jo aMtara isa cetanAcetana padArthake bIcameM, aura jo kucha isake bAhyaseM hai, so sarva puruSahI hai; jisa puruSakepare apara koi kiMcit trANarUpa kalyANakArI aticatura nahIM hai. tathA jo eka, AkAza, svargameM, vA rahatA hai, tisahI puruSakarake yaha sarva pUrNa bharAhuA hai. jaba ekalA puruSahI rahajAtA hai, taba sarva jagat tisapuruSameMhI laya hojAtA hai, kyoM ki dohI puruSa jagatmeM hai. eka kSara-nAza honevAlA, aura dUsarA akSara-avinAzI hai; jitane jagatmeM bhUta haiM, ve sarva kSara haiM, aura jo kUTastha hai, so akSara haiM // 1 // __aurabhI kahate haiM ki zAstroMke vidyamAna hue.aura vaktAyoMke dhAraNa karatehuebhI je puruSa apane AtmAko nahIM jAnate haiM, ve puruSa nizcayakarake Atmahata (AtmaghAtI) haiM. AtmAhI devatA hai, AtmAmeMhI sarva vastu vyavasthita hai; AtmAhI sarva zarIravAle jIvoMke karmakA saMyoga utpanna karatA hai.| AtmAhI dhAtA hai, AtmAhI vidhAtA hai, AtmAhI sukhaduHkhameM hai, AtmAhI varga hai, AtmAhI naraka hai, aura yaha sarva jagat AtmAhI hai. / Izvara, lokako na karttApaNA racatA hai, aura na karmoko racatA hai, kiMtu apane kare karmaphalakA saMyoga svabhAvaseMhI pravarttatA hai. / AtmajJAna svabhAvakarake ApahI manana honekA saMbhava honese apane karmoMseMhI jIva jagatmeM utpanna hotA hai, isavAste jIvako svayaMbhU kahate haiN| isaAtmAko zastra chedana nahIM karasakte haiM, agni dAha nahIM karasaktA hai, pANI gIlA nahIM karasaktA hai, aura pavana zoSaNa nahIM karasaktA hai.| isavAste yaha AtmA acchedya hai, abhedya hai, pUrApUrA svarUpakathana nahIM karasakte haiM isavAste nirupAkhya hai, nitya hai, sarvagata (sarvavyApaka) hai, sthANu (sthirasvabhAva) arthAt rUpAMtarApattikarake For Private And Personal Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 21 pazcamastambhaH / zUnya hai, acala pUrvarUpAparityAgI hai aura sanAtana ( anAdi ) hai / so AtmAhI, akSara, bhUtAtmA, saMpradAya, prANa, parabrahma, haMsa aura puruSAdi kahanemeM AtA hai. / AtmAseM anya koI dekhanevAlA, sunanevAlA, manana karanevAlA, karttA, bhoktA aura vaktA, nahIM hai; kiMtu, AtmAhI hai / AtmA caitanyarUpa hai, so cetana AtmA adhyavasAyakarake karmoMseM baMdhAtA hai, taba AtmAko saMsAra hotA hai, aura karmabaMdhake abhAvaseM paraMpada mokSa prApta hotA hai / AtmA ApahI apane dInAtmAkA uddhAra karatA hai, aura ApahI apaneko duHkhoM meM geratA hai, AtmAhI AtmAkA baMdhu hai, aura AtmAhI AtmAkA ripu (zatru) hai. / saMtuSTa mitra, aura krodhAyamAna zatru, jo sukhaduHkha pUrve maiMne nahI karA hai, so sukha duHkha mereko nahI kreNge| kyoM ki, zubhAzubhakarmoMko dehadhArI ApahI karate haiM, aura ApahI tina karmoMko sukhaduHkharUpakarake bhogate haiM. / vanameM, saMgrAmameM, zatrujanoM ke bIca meM, samudra meM, parvata ke zikharaUpara, sUteko, pramattako, viSamaApadAmeM paDeko, ityAdi avasthAvAle AtmAkI pUrvale kare hue puNyahI sarvatra rakSA karate haiM. // 1123456789 / 10 / 11 / 12 / 13 / 14 // " daivavAdinazcAhuH // " Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir svacchandato na hi dhanaM na guNo na vidyA nApyeva dharmacaraNaM na sukhaM na duHkham // Aruhya sArathivazena kRtAntayAnaM daivaM yato nayati tena pathA vrajAmi // 1 // yathAyathA pUrvakRtasya karmaNaH phalaM nidhAnasthamivAvatiSThate // tathAtathA tatpratipAdanodyatA pradIpahasteva matiH pravarttate // 2 // vidhirvidhAnaM niyatiH svabhAvaH kAlograhA Izvarakarmadevam // For Private And Personal Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 162 tatvanirNayaprAsAdabhAgyAni karmANiyamaH kRtAntaH paryAyanAmAni purAkRtasya // 3 // yattatpurAkRtaM karma na smarantIha mAnavAH tadidaM pANDavajyeSTha daivamityabhidhIyate // 4 // vyAkhyA-daivavAdI aise kahate haiM-sva (apaNe), chaMde (abhiprAya), seM dhana, guNa, vidyA, dharmAcaraNa, sukha aura duHkhAdi nahI hote haiM; kiMtu kAlarUpa yAna Upara caDhA daiva, tisake vazaseM jahAM daiva lejAtA hai, tahAMhI meM jAtA hUM. / jaiseM 2 pUrvakRta karmokA phala nidhAnakItA rahatA hai, pUrvakRtanikAcitakarmakA nAmahI daiva hai, taiseM 2 tisake pratipAdanameM udyata huA, pradIpa hastakItareM mati pravarte hai. / vidhi 1, vidhAna 2, niyati 3, svabhAva 4, kAla 5, graha 6, Izvara 7, karma 8, daiva 9, bhAgya 10, karma 11, yama 12, aura kRtAMta 13, yaha sarva pUrvakRta karmokehI paryAya nAma hai. / jisa kAraNase te pUrvakRta karma yahAM manuSya nahIM smaraNa karate hai, tisa kAraNaseM, yaha, he pAMDavajyeSTha ! daiva kahA jAtA hai. // 1 // 2 // 3 // 4 // "svbhaavvaadinshcaahuH||" kaH kaNTakAnAM prakaroti tIkSNaM vicitritAM vA mRgapakSiNAM ca // svabhAvataH sarvamidaM pravRttaM na kAmacArosti kutaH prayatnaH // 1 // badaryAH kaNTakastIkSNo Rjurekazca kuNcitH|| phalaM ca vartulaM tasyA vada kena vinirmitam // 2 // vyAkhyA--svabhAvavAdI aiseM kahate haiM-kauna puruSa kaMTakoMko tIkSNa karatA hai ? aura mRgapakSIyoMkA vicitra raMga viraMgAdi svarUpa kauna karatA hai ? apitu koibhI nahIM karatA hai, svabhAvaseMhI sarva pravRtta hote haiM, isavAste apanI icchAseM kuchabhI nahI hotA hai, isavAste puruSakA prayatna ThIka nahIM hai. / berIkA eka kAMTA Rju (sarala) aura tIkSNa, aura eka For Private And Personal Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir pnycmstmbhH| 163 kuMcita (vAMkA ) aura phala vartula (gola), he priyavara ! kaho khabhAvavinA yeha kisane banAe (race) haiM ? // 1 / 2 // "akssrvaadinshcaahuH||" akSarAt kSaritaH kAlastasmAdyApaka ipyte|| __vyaapkaadiprkRtyntHsaivsRssttiHprckssyte||1|| " aparepyAhuH // " akSarAMzastato vAyustasmAttejastato jalam // jalAt prasUtA pRthivI bhUtAnAmeSasaMbhavaH // 2 // vyAkhyA-akSaravAdI kahate haiM-akSaraseM kSarakA kAla utpanna huA, tisa hetuseM kAlako vyApaka mAnA hai, vyApakAdi prakRtiparyaMta sohI sRSTi kahate haiM. apara aiMse kahate haiM-prathama akSarAMza, tisase vAyu utpanna huA, tisa vAyuse teja(agni )utpanna huA, agniseM jala utpanna huA, aura jalaseM pRthivI utpanna hui, ina bhUtoMkA aise saMbhava huA hai // 1 // 2 // "aNddvaadinshcaahuH||" nArAyaNaH parovyaktAdaNDamavyaktasaMbhavam // aNDasyAntastvamIbhedAHsaptadvIpA ca medinI // 1 // garbhodakaM samudrAzca jarAyuzcApi parvatAH // tasminnaNDetvamI lokAH sapta sapta pratiSThitAH // 2 // tasminnaNDe sa bhagavAnuSitvA parivatsaram // svayamevAtmano dhyAnAttadaNDamakarod dvidhA // 3 // tAzyAM sa zakalAbhyAM ca divaM bhUmiM ca nirmame-ityAdivyAkhyA-aMDavAdI kahate haiM-nArAyaNa bhagavAn paramaavyaktaseM, vyakta aMDA utpanna huA, aura tisa aMDeke aMdara yaha bheda jo Age kahate haiM, sAtadvIpavAlI pRthivI, garbhodaka varSaNevAlA jala, samudra, jarAyu manuSyAdi, aura parvata, tisa aMDeviSe ye loka sAta 2 arthAt caudaha bhuvana prati For Private And Personal Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tattvanirNayaprAsAdaSThita hai, so bhagavAn tisa aMDe meM eka varSa rahakarake apane dhyAnaseM tisa aMDeke do bhAga karatA huA, tina donoM TukaDoMmeM Uparale TukaDeseM AkAza aura dUsare TukaDeseM bhUmi nirmANa karatA bhayA. ityaadi|1|2||3|| "ahetuvaadincaahuH||" heturahitA bhavanti hi bhAvAH prtismybhaavinshcitraaH|| bhAvAhate na dravyaM saMbhavarahitaM khapuSpamiva // 1 // vyAkhyA-ahetuvAdI kahate haiM-[prAyaH ahetuvAdI, pariNAmavAdI, aura niyativAdI, yeha yadRcchAvAdIhIke bheda mAluma hote haiM ] pratisamaya honevAle vicitra prakArake je bhAva haiM, ve sarva ahetuseMhI utpanna hote haiM, aura bhAvase rahita dravyakA saMbhava nahIMhai, AkAzake puSpakItareM. // 1 // " pariNAmavAdinacAhuH // " pratisamayaM pariNAmaH pratyAtmagatazca sarva bhaavaanaam|| saMbhavati necchayApi svecchAkramavartinI yasmAt // 1 // vyAkhyA--pariNAmavAdI kahate haiM-samaya 2 prati pariNAma, pratiAtmagata AtmA 2 prati prApta huA, sarvabhAvoMko saMbhava hotA hai, icchAseM kuchabhI nahI hotA hai; kyoMki svecchA kramavartinI hai, aura pariNAma to yugapat sarva padArthoM meM hai // 1 // " niyativAdinazcAhuH // " prAptavyo niyatibalAzrayeNa yo'rthaH so'vazyaM bhavati naNAM zubho'zubho vA // bhUtAnAM mahati kRte'pi hi prayatne nAbhAvyaM bhavati na bhAvinosti naashH||1|| satyaM pizAcAH sma vane vasAmo bherI karAtrairapi na spRzAmaH // ayaM ca vAdaH prathitaH pRthivyAM bherI pizAcAH kila taaddynti||2|| vyAkhyA-niyativAdI kahate haiM-niyativalAzrayakarake jo artha prAptavyaprAptahone yogya hai, so zubha vA azubha artha puruSoMko avazyameva hotA hai, For Private And Personal Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir pnycmstmbhH| 165 jIvoMke bahuta prayatnake karaneseMbhI, jo nahI honahAra hai, vo kadApi nahI hotA hai; aura jo honahAra hai tisakA kadApi nAza nahIM hotA hai. yathA hama sAce pizAca haiM, aura vanameM vasate haiM, bherIko hama hastAyoMkarake bhI sparza nahIM karate haiM, tobhI yaha vAda pRthivImeM prasiddha hai ki, nizcayakarake bherIko pizAcahI tADanA karate haiM (bajAte haiN)|| 1 // 2 // "bhUtavAdinazcAhuH // " pRthivyApastejovAyuriti tattvAni tatsamudAyazarIreMdriyaviSayasaMjJAmadazaktivaccaitanyaMjalabuhudavajjIvo caitanyaviziSTa kAyaHpuruSa iti // bhautikAni zarIrANi viSayAH kAraNAni ca // tathApi mandairanyasya kartRtvamupadizyate // 1 // etAvAneva lokoyaM yaavaanindriygocrH|| bhadre vRkapadaM hyetat ydvdntybhushrutaaH||2|| tapAMsi yAtanAzcitrA saMyamo bhogavaMcanA // agnihotrAdikaM karma bAlakrIDeva lakSyate // 3 // vyAkhyA--bhUtavAdI kahate haiM-pRthivI 1, pANI 2, agni 3, aura vAyu 4, yeha cAra tatva haiM; tinakA samudAya sohI zarIreMdriya viSaya saMjJA hai, aura madazaktikItareM caitanya utpanna hotA hai, jalake budabudakItareM jIva hai, acaitanya viziSTa kAyA hai, sohI puruSa hai, iti. // aiseM pUrvokta bhautika zarIra hai, vehI viSaya aura kAraNa hai, tobhI mUrkha loka anya IzvarAdiko karttApaNA kahate haiM. / yaha loka itanAhI hai, jitanA iMdriyoMke gocaraviSaya hai; he bhadre ! jaisA yaha jUThA kalpita karA huA vRka (bheDIye) kA paga hai, abahuzruta (ajJAnI loka) aisehI naraka svarga jUThe kalpana karake mUrkhalokoMko DarAte haiN.| tapa karanA hai, so niHkevala aneka prakArakI pIDAmAtra hai, aura jo saMyama hai, so bhogoMkI vaMcanArUpa hai, agnihotrAdika je karma haiM, vevAlakoMkI krIDAkItareM mAluma hote haiN.|| 1 // 2 // 3 // "anekvaadinshcaahuH||" For Private And Personal Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 166 www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tattvanirNayaprAsAda kAraNAni vibhinnAni kAryANi ca yataH pRthak // tasmAtriSvapi kAleSu naiva karmAsti nizcayaH // 1 // vyAkhyA - anekavAdI kahate haiM-kAraNabhI bhinna hai, aura kAryabhI bhinna hai, tisavAste tInohI kAlaviSe karmoMkI asti nahI hai // 1 // itipUrvapakSaH // isa pUrvapakSa meM paravAdIyoMke abhimata pakSa likhatehue zrIharibhadrasUrijIneM, jo jo Rgveda yajurvedAdikoMkI zrutiyAM, tathA manu gItApramukha graMthoMke anusAra thoDe 2 vyasta zloka likhe haiM, tisakA kAraNa yaha hai ki, pUrvapakSoMke zloka bahuta haiM sarva likhate to graMtha bhArI ho jAtA, isavAste pratIkamAtra tina sarvamatavAdIyoMke svapakSasthApanake sarvazloka jAna lene. prathama isa avasarpiNIkAlameM zrIRSabhadevajInehI, anaMtanayAtmaka sarvavyApaka syAdvAdarasakUpikAke rasasamAnaseM sarvajIvAditattvoMkA nirU. paNa karA thA, tisameseM kiMcinmAtra sAra leke sAMkhyamata, aura sAMkhyamatakA kiMcit Azaya leke vedAMta, yoga, manusmRti, gItApramukha zAstra RSibrAhmaNoMne race. jaise AryavedoMkI utpatti, aura tinakA vyavaccheda, aura anAryavedoM kI utpatti huI, tathA AryabrAhmaNoMkI, aura anAryabrAhmaNoMkI utpatti, ityAdi varNana hama jainatattvAdarzanAmAgraMtha meM likha Ae haiM; tahAMse jAnanA aura prAyaH isa graMthameM je je mata pUrvapakSameM likhe haiM, vebhI sarva jainatattvAdarzagraMtha meM khaMDanarUpaseM likha dIe haiM; ihAM to kevala jo zrIharIbhadrasUrijIne sAmAnyaprakAre samuccaya pUrvapakSoMkA khaMDana likhA hai, sohI likheMge. vAcakavargako vidita hove ki, vedakesAtha smRti nahI milatI hai, aura smRtiyoMkesAtha purANa nahI milate haiM, isavAste yaha sarvapustaka sarvajJake kathana kare hue nahI haiM, parasparaviruddhatvAt. isavAste pUrvokta matoMvAloMne jagatviSayaka jo jo kathana karA hai, so sarva tinoMkA ajJA vijRMbhita hai. kyoMki, isa jagatkA yathArthasvarUpa pUrvokta matavAloMmeseM kisIbhI nahI jAnA hai. " tattaM te nAbhijANaMti navinAsI kayAivi itivacanaprAmANyAt " // For Private And Personal Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir pnycmstmbhH| 167 aba graMthakArane jo sAmAnyaseM pUrvapakSakA khaMDana likhA hai, sohI likhatehaiM. teSAmevAvinitimasadRzaM sRSTivAdinAmiSTam // etadyuktiviruddha yathAtathA saMpravakSyAmi // 1 // sadasajjagadutpattiH pUrvasmAtkAraNAtsvato nAsti // asatopinAsti ka sadasayAM sNbhvaabhaavaat2|| yadasattasyotpattistriSvapi kAleSu nizcitaM nAsti // kharazaMgamudAharaNaM tasmAtsvAbhAviko lokaH // 3 // mUrttAmUrtta dravyaM sarva na vinAzameti naanytvm|| yadvetyetatprAyaH paryAyavinAzo jainAnAm // 4 // kAzyapadakSAdInAMyadabhiprAyeNa jAyatelokaH // lokAbhAve teSAM astitvaM saMsthitiH kutr||5|| vyAkhyA-tina pUrvokta ssRSTivAdIyoMne isa jagatkA svarUpa yathArtha jAnAhuA nahIM hai, aura jo unako sRSTikA svarUpa iSTa hai, sobhI ekasarISA nahI hai, koi kaiseM mAne hai,aura koi kisItareM mAne hai, so sarva prAyaHUpara pUrvapakSameM likha Ae haiM; aura jo ina pUrvapakSIyoMkA mAnanA hai, sobhI yuktipramANase viruddha hai, jaise yuktipramANase viruddha hai, taiseM, maiM(zrIharibhadrasUri) samyakprakAraseM saMkSeparUpa kathana karUMgA. / jagatkI utpatti satkAraNaseM hai vA asatkAraNaseM hai ? satkAraNaseMbhI nahIM hai, aura asatkAraNaseMbhI nahIM hai; aura sRSTikA karttA sat asat donoM svarUpoMseM saMbhava nahI ho saktA hai, pramANake abhAvaseM, sohI dikhAte haiM. / jekara kAraNa satrUpa hai, taba to kAraNa apane svarUpako kadApi nahI tyAgegA, jaba kAraNa apane svarUpako nahI tyAgegA, taba kAryarUpa jagat kaise utpanna hovegA ? jekara kAraNa apane svarUpako tyAgake kArya utpanna karegA, taba to kAraNakA satsvarUpa nahI rahegA, tathA jagadutpattise pahilA jo jagatkA kAraNa thA, so nityasvarUpavAlA thA, vA, anityasvarUpavAlA thA ? jekara nitya mAnAjAyagA, taba to tInohI kAlameM jagatkI utpatti nahI hovegI, "a pracyutAnutpannasthiraikarUpaM nityaM // " For Private And Personal Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 168 tattvanirNayaprAsAdayaha nityakA lakSaNa hai. jaba kAraNa apane svarUpaseM na kSaregA, arthAt nAza nahI hovegA, aura navIna svarUpa dhAraNa nahIM karegA, taba kAryako kaiseM utpanna karegA ? kyoMki, mRpiMDa, sthAsa, zivaka, koza, kazUlAdi pUrvarUpoMko tyAgakehI uttara rUpoMko prApta hotA hai; jekara kahoge kAraNa anitya hai, taba to sobhI kAraNa anyakAraNaseM utpanna honA cAhie, sobhI kAraNa anyakAraNaseM aise mAne anavasthAdUSaNa hove hai; isavAste sat aura nityakAraNaseM jagadutpatti kaise ho saktIhai ? apitu kadApi nahI ho sakatI hai. __ aura eka yaha vaDA dUSaNa jagadutpatti mAnanemeM hai ki, jaba jagathI nahI thA, taba jagatkI utpattikA kAraNa aura jagatkartA Izvara, ye donoM kisa sthAnameM rahate the? kyoMki koIbhI sthAna rahanevAlA nahIM thA. jekara kahoge AkAzameM rahate the, to, yaha kahanAbhI mithyA hai; kyoMki, sAMkhyazAstrameM, tathA vedoMmeM, AkAzakobhI utpattivAlA mAnA hai, jo ki Age likheMge. jaba AkAzahI nahI utpanna huA thA, tava jagatkA sat nityakAraNa, aura karttA ye donoM kahAM rahate the ? eka anyabAta yaha hai ki, AkAzanAma zUnya polADakA hai, jaba zUnya polADarUpa AkAza nahIM thA to, kyA ihAM koi niggara ghanarUpa thA? kyoMki, sapratipakSa jo vastu hai, tinameM jahAM eka hovegA, tahAM dUsarekA avazya abhAva hovegA, aMdhakAraudyotavat. java ghanarUpa thA, so paramANu Adi cAroM mahAbhUtoMke sivAya anya koI vastu siddha nahI hosaktI hai, aura paramANu Adi cAra mahAbhUta AkAzavinA kadApi kisI jage nahI rahasakte haiM, isavAste satkAraNaseM vA nityAnityakAraNoMseM jagatkI utpatti je mAnate haiM, tinake ghaTameM ajJAna vijUMbhitakevinA anya koI kAraNa nahI hai. tathA jagatkA jo karttA mAnA hai, so satsvarUpa hai ki, asatsvarUpa . hai? jekara satsvarUpa hai to, phera nitya hai ki, anitya hai ? ityAdi For Private And Personal Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir pnycmstmbhH| prAyaH kAraNavAlehI sarva vikalpa jAna lene tathA jaba jagatahI nahI thA, taba jagatakA kartA kahAM rahatAthA ? jekara kahe sarva jageM vyApaka thA, to, he pyAre ! jaba koi jagAhI nahI thI, to, vyApaka kisameM thA? kyoMki, vinA AkAzake koibhI jaDa caitanya vastu nahI raha saktI hai, yaha pramANasiddha hai; aura apramANika kathanakoM satya karake mAnanA, yaha buddhimAnoMkA kAma nahIM hai. jekara asatkAraNa, aura asatkarttAke mAnaneseM jagadutpatti hove, taba to kharazRMgaseMbhI puruSa utpanna honA cAhie; sohI graMthakAra dikhAve hai. jisavAste asat jo hai, tisakI utpatti tInohI kAlameM nizcita nahIM hosaktI hai, isa kathanameM kharazRMgakA dRSTAMta hai, jaise kharazRMga svarUpaseM asat hai, tisse koibhI kArya utpanna nahI hosaktA hai, taiseMhI asatkAraNa aura asatkartAseMbhI koI kArya utpanna nahI hosaktA hai; tisakAraNaseM pravAha apekSA anAdi svabhAvasiddha loka hai, natu iishvraadircit.|| _mUrtAmUrta jo dravya hai, paramANu aura paramANujanya jo kAryadravya hai, sarva mUrttadravya hai; jisameM rUpa, rasa, gaMdha, sparza hove, tisako mUrtadravya kahate haiM; aura AtmA AkAzAdi amUrta dravya hai. ye dono svarUpa, dravyoMke sarvathA kadApi vinAza nahIM hote haiM, aura na anyatva, arthAt mUrtadravya kadApi amUrtabhAvakoM prApta nahIM hove hai, aura na amUrta kadApi mUrta bhAvakoM prApta hove hai; kiMtu, yaha jo jagatkI utpatti vinAza hai, so paryAyarUpakarake jaina mAnate haiM, na tu dravyarUpakarake. / kAzyapadakSAdikoMke, AdizabdaseM samalabrahmahiraNyagarbhabrahmAdike abhiprAyaseM jekara jagatkI utpatti hove, taba lokake abhAvaseM tinakA kAzyapa, dakSa, hiraNyagarbhAdika kA astipaNA, aura rahanA kahAM thA ? kahAMhIbhI nahI thaa.|| 1 // 2 // 3 // 4 // 5 // sarva dharAmbarAdyaM yAti vinAzaM yadA tadA lokaH // kiM bhavati buddhiravyaktamAhitaM tasya kiM rUpam // 6 // rara. For Private And Personal Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tattvanirNayaprAsAda. vyAkhyA sarva pRthivI AkAzAdi jisa avasarameM naSTa ho jAyeMge, taba isa lokakA kyA svarUpa hovegA? avyaktasthApitabuddhikA kyA svarUpa hovegA? tAtparya yaha hai ki, sAMkhyamatavAloMke prakRtipuruSa, aura vedAMtiyoMkA avyakta brahma, ina sarvakA rahanAbhI AkAzAdike abhAvaseM pramANasiddha nahIM hogA. // 6 // yadamUrta mUrta vA svalakSaNaM vidyate svalakSaNataH // tayaktaM nirdiSTaM sarva sarvottamAdezaiH // 7 // vyAkhyA-jisapadArthakA mUrta vA amUrta svalakSaNa hai, vo padArtha apane lakSaNaseM vidyamAna hai, so vyakta hai, aisA sarvottamAdezoMkarake kahA hai. // 7 // dravyaM rUpyamarUpi ca yadihAsti hi tat svalakSaNaM sarvam / tallakSaNaM nayasya tu tadvaMdhyAputravadrAhyam // 8 // vyAkhyA--isa jagatmeM jo rUpi vA arUpi dravya hai, so sva 2 lakSaNakarake vidyamAna hai, jisadravyameM svalakSaNa nahI hai, vo dravya vaMdhyApupravat jAnanA, arthAt vo dravyahI nahI hai, // 8 // yadyutpattirna bhavati turagaviSANasya kharaviSANAgrAt // utpattirabhUtebhyo dhruvaM tathA nAsti bhUtAnAm // 9 // vyAkhyA-jaiseM, kharazRMgAgraseM ghoDeke zRMgakI utpatti nahI hotI hai, taiseMhI mUladravyake svalakSaNayuktake na hue avidyamAnakAraNoMse nizcaya bhUtoMkI utpatti nahIM hai // 9 // tatra vyaktamaliGgAdavyaktAdudbhaviSyati kadAcit // somAdInAM tu na saMbhavosti yadi na santi bhUtAni // 10 // asati mahAbhUtagaNe teSAmeva tanusaMbhavo nAsti / pazupatidinapativatsomANDavyapitAmahaharINAm // 11 // buddhimano bhedAnAM dehAbhAve ca saMbhavo nAsti // For Private And Personal Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir pnycmstmbhH| 171 IhApohAbhAvastadabhAve saMbhavAbhAvaH // 12 // tadabhAvesti na cintA cintAbhAve kriyAguNo nAsti / kartRtvamanupapannaM kriyAguNAnAmasaMbhavataH // 13 // vyAkhyA-tahAM aliMgavAle avyaktaseM vyaktasvarUpakI to kadAcit utpatti hosaktI hai, dadhivat ; paraMtu yadi bhUtahI nahI hai to, somAdikoMkAbhI saMbhava nahIM hai. kyoMki, jekara zarIrake mUlakAraNabhUtahI nahIM hai to, somAdikoMke zarIrakA saMbhava kaise hogA ? / jaba mahAbhUtoMkA samUhahI nahIM hai to, tinake pazupati (mahAdeva,) dinapati, vatsa, mAMDavya, pitAmaha, brahmA, viSNuke zarIrakAbhI saMbhava nahI hosaktA hai. |aur dehake abhAva hue buddhi, aura manake bhedoMkA saMbhava nahI hai. kyoMki, dehake vinA mana aura buddhikA saMbhava kisIpramANaseMbhI siddha nahI hosaktA hai, aura buddhi manake abhAvase IhAapohakA abhAva hai, IhAnAma vicAra karaNekA hai, aura apohAnAma nizcaya karaNeke sanmukha honekA hai, buddhimanake abhAvase ina donoMkA saMbhava nahIM hai.? ihAapohAke abhAvaseM ciMtA nahIM ho saktI hai, aura ciMtAke abhAvase kriyAguNa nahIM hai, kriyAguNake saMbhava na honeseM karttApaNAkI anupapatti hai; jaba kriyAguNa nahI hai, taba karttApaNA kisIpramANaseMbhI siddha nahI hotA hai. // 10 / 11 / 12 / 13 // tena kRtaM yadi ca jagat sa kRtaH kenAkRtotha buddhirvH|| vijJeyaH satyevaM bhavaprapaMco'pi tahadiha // 14 // vyAkhyA-jekara yaha jagat tisa Izvarane racA hai to, vo Izvara kisane racA hai ? atha jekara tumArI aisI buddhi hove ki, Izvara to kisInebhI nahI racA hai to, aisehI jagatkA prapaMcabhI jAnanA cAhie, arthAt jagatbhI IzvarakItareM kisIne nahIM racA hai, kiMtu pravAhaseM anAdi hai; aise kyoM nahI mAnate haiM ? // 14 // abhyupagamyedAnIM jagataH sRSTiM vadAmahe nAsti / puruSArtheH kRtakRtyo na karotyApto jagatkaluSam // 15 // For Private And Personal Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 172 tattvanirNayaprAsAda. apakAraH pretAdyaiH kastasya kRtaH surAdibhiH kiM vA // saMyojitAyadete sukhaduHkhAbhyAmahetubhyAm // 16 // tulye sati sAmarthya kiM na kRto vittasaMyuto lokaH // yena kRto bahuduHkho janmajarAmRtyupathi lokaH // 17 // yadi tena kRto loko bhUyopi kimasya saMkSayaH kriyate // utpAditaH kimartha yadi saMkSapaNIya evAsau // 18 // kaH saMkSiptena guNaH ko vA sRSTena tasya lokena // ko vA janmAdikRtaM duHkhaM saMprApitaiH satvaiH // 19 // bhUtAnugatazarIraM kumbhAdyaM kumbhakRt yathA kRtvA // asakRdbhinatti tadvat karttA bhUtAni nistuuNshH|| 20 // bhavasaMbhavaduHkhakaraM niHkAraNavairiNaM sadA jagataH // kastaM vrajeccharaNyaM bhUri zreyorthamatipApam // 21 // svakRtaM jagat kSapayatastasya na bandhosti buddhirnyessaam|| kiM na bhavati putravadhe bandhaH piturugracittasya // 22 // jagataH prAgutpattiryadi karturvigrahAt kathaM tadvat // adhunA na bhavati tasyaiva vigrahAtsaMbhavastasyAH // 23 // vividhAsu yathAyoniSu satvAnAM sAMprataM samutpattiH nityaM tathaiva siddhA praahuloksthitividhijnyaaH // 24 // evaM vicAryamANAH sRSTivizeSAH parasparaviruddhAH / / hariharavicAratulyA yuktivihInAH parityAjyAH // 25 // . vyAkhyA-aba hama apane siddhAMtakoM aMgIkArakarake kahate haiM; jagatkI utpatti, Izvarane nahI karI hai; kyoMki, sarva puruSArthakarake jo Izvara kRtakRtya hai, so Izvara Apta, malIna jagatko nahIM karatA hai. jekara kare to, kRtakRtya nahI, Apta nahI, vItarAga nahI, taba to, vo IzvarahI nhii.| For Private And Personal Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir janma jarA mRtyakA kSaya kisavArI AvazyakatA thI? pnycmstmbhH| 173 pretAdikoMne tisa IzvarakA kyA burA karA hai ? jisse tinako adhamapaNe utpanna kare; aura devatAyoMne kyA IzvaraUpara upakAra karA? jisse tinakoM uttamapaNe utpanna kare; asuroMkoM duHkhameM aura devatAyoMkoM sukhameM vinAhI hetu joDa die, kyA ehI IzvarakI nyAyazIlatA hai ? / jekara Izvara pakSapAtarahita, nyAyI, dayAlu, sarvasAmarthya hai to, sarva lokoMkoM vitta (dhana,) kalatra, putrAdikarake tulya sukhI kyoM nahI kare ?aura kisavAste janma jarA mRtyuke pathikaloka raca die ? jekara tisa IzvaranehI loka racA hai, to phera tisakA kSaya kisavAste karatA hai ? jekara kSayahI karaNA thA to jagatkI utpatti karaNekI kyA AvazyakatA thI? tisa jagatke kSaya karaNeseM IzvarakoM kisaguNakI prApti huI ? aura tisake racanese kyA lAbha huA ? aura jIvoMkoM janma deke duHkhI karaneseM tisa IzvarakoM kyA lAbha huA ? / jaiseM kuMbhakAra kuMbhAdi karatA hai, aura phera tinakoM bhAMgatA hai, taisehI Izvara jIvAnugatazarIra racatA hai, aura bhAMgatA hai, taba to vo Izvara baDAhI nirdaya hai, aisA siddha hovegA. / jagat-saMbhava duHkhoMkA karanevAlA ( denevAlA ), aura jagadvAsIyoMkA vinAhIkAraNa sadA vairI (zatru, ) aise atipAparUpa Izvarake zaraNakoM kauna buddhimAn kalyANArthI apane kalyANakevAste prApta hove ? apitu koi nahI. / kitaneka lokoMkI aisI buddhi hotI hai ki, apane kare jagatke kSaya karaNevAle tisa IzvarakoM karmabaMdha nahIM hai, yaha kathana unoMkA ajJAna vijUMbhita hai; kyA nirdayacittavAle pitAkoM putrake badha karanemeM pApakA baMdha nahIM hotA hai ? avazyameva hotA hai; aiseMhI IzvarakoMbhI jagat saMhAra karate hue avazyameva pApakA baMdha hove hai.| jagatkI utpatti prathama jekara zarIravAle karttAne karI hai to, kaiseM tisakItareM adhunA saMpratikAlameM jagatkI utpatti dehavAle karttAseM hotI huI nahI dIkha paDatI hai? tAtparya yaha hai ki, prathama jekara sRSTi dehadhArI Izvarane karI hai to, saMpratikAlameM jo navInanavIna sRSTi utpanna ho rahI hai, tisakAbhI kA dehadhArI Izvara hamakoM dIkhanA cAhie, paraMtu dIkhatA nahIM hai; aura sRSTi apane kAra For Private And Personal Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 174 tatvanirNayaprAsAda. NoMseM ho rahI hai; aura amRta deharahita Izvara sRSTikA kartA kisIpramANaseMbhI siddha nahIM hotA hai, isavAste jagat IzvarakA racA huA nahI hai // 15 / 16 / 17 / 18 / 19 / 20 / 21 / 22 / 23 // pUrvapakSaH--jekara Izvara jagatkA racanevAlA nahI, to phera isa jagatkI vyavasthA kaiseM mAnanI cAhie ? uttarapakSaH--nAnAprakArakI yoniyoMmeM saMpratikAlameM apane 2 kAraNoMseM jaiseM jIvoMkI utpatti ho rahI hai, aura kAla svabhAva niyatikarma udyama jaDa caitanyameM preraNazaktidvArA jaiseM isa jagatkI vyavasthA ho rahI hai, aiseMhI nityapravAhaseM anAdi anaMta siddha hai. je loka sthitike vidhike jAnanevAle sarvajJa hai, tinakA aisA kathana hai. aura yuktipramANaseMbhI aisAhI siddha hove hai. // 24 // - aise vicAra karatAM thakAM sRSTikI racanAmeM vizeSa kathana hai, ve parasparaviruddha hai, te sarva Upara likha dIkhAe hai. jaiseM harihara viraMci pramukha sarAgI devoMmeM paramezvarapaNA pramANayuktiseM siddha nahI hotA hai, taiseMhI pramANayuktiseM jagat IzvarakRta siddha nahIM hotA hai, isavAste ye sRSTiracanAke kathana yuktivihIna hai; tissehI buddhimAnoMkoM tyAgane yogya hai.||25|| mukto vAmukto vAsti tatra mUrtoMtha vA jagatkartA // sadasadvApi karoti hi na yujyate sarvathAkaraNam // 26 // vyAkhyA-jagatkA karttA Izvara muktarUpa vA amuktarUpa, mUrta vA amurtta, satrUpa vA asatrUpa, kisItareMbhI siddha nahIM hotA hai. // 26 // makto na karoti jaganna karmaNA badhyate vigatarAgaH // rAgAdiyutaH satanurnibadhyate karmaNAvazyam // 27 // vyAkhyA-jo muktarUpa hai, so to jagatkoM nahI racegA; prayojanAbhAvAt. aura jo vItarAga hai, so karmabaMdhanoseM nahI baMdhAtA hai; jo rAgasaMyukta zarIrasahita hai, so avazyameva karmokarake baMdhAtA hai. // 27 // For Private And Personal Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir pnycmstmbhH| 175 jJAnacaritrAdiguNaiH saMsiddhAH zAzvatAH zivAH siddhau // tanukaraNakarmarahitA bahavasteSAM prabhurnAsti // 28 // vyAkhyA-jJAnadarzanacAritrAdiguNoMkarake je saMsiddha hai, aura je muktimeM zAzvata zivarUpa hai, aura zarIra iMdriyakarmokarake rahita hai, aise anaMta AtmA, sAmAnyarUpase eka, aura vizeSarUpakarake anaMta, aise tina siddhoMkA koi prabhu Izvara nahIM hai, kiMtu ApahI jyotiHsvarUpa hai. // 28 // karmajanitaM prabhutvaM saMsAre kSetratazca tadbhinnam // prabhurekastanurahitaH kartA ca na vidyate loke // 29 // vyAkhyA-karmasaMyuktakarmajanita jo prabhupaNA hai, so saMsArameM hai, rAjAdi; aura kSetrase vicArie to, urddha adho tiryak lokameM hai; paraMtu isa jagatase bhinna, karmarahita, zarIrarahita, sarvavyApaka, sRSTikA kartA, eka Izvara isalokameM nahIM hai. kyoMki, pUrvokta vizeSaNoMvAlA Izvara pramANase siddha nahI hotA hai. // 29 // avagAhAkRtirUpaiH sthairyabhAvena zAzvateloke // kRtakatvamanityatvaM mervAdInAM na saMvahati // 30 // vyAkhyA--avagAhakarake, AkRtikarake, rUpakarake, sthairyabhAvakarake, isa zAzvate lokameM kRtakatvapaNA, anityapaNA, meruAdipadArthokoM nahI prApta hotA hai. " teSAM zAzvatatvAnnityatvAcca tinoMkoM zAzvate aura pravAharUpaseM nitya honeseM. // 30 // guNaddhihAnicitrAt kvacinmahAn kRto na lokazca // iti sarvamidaM prAhuH triSvapi lokeSu srvvidH||31|| vyAkhyA--guNavRddhihAnike vicitra honese samaya 2. utpAdavinAzAdike honeseM, koi jagebhI mahAnkA karA huA loka nahIM hai. aiseM sarva yaha tInoM lokameM, tInoMhI kAlameM, sarvajJa bhagavAn kahate hai. // 31 // For Private And Personal Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 176 tattvanirNayaprAsAdaaddhAcakramanIzaM jyotizcakraM ca jIvacakraM ca // nityaM punaMti lokAnubhAvakarmAnubhAvAnyAm // 32 // vyAkhyA-addhAcakra (kAlacakra) jo lokameM varttatA hai, so IzvarakRta nahIM hai, aiseMhI jyotizcakra aura jIvacakra jAnane; ye tInoM cakra nitya sadAhI lokakI anAdi maryAdAkarake, aura jIvoMke zubhAzubha karmoke anubhAvasAmarthyakarake, pravartta rahe hai, natu IzvarakI preraNAseM. // 32 // caMdrAdityasamudrAstriSvapi lokeSu naativrttte|| prakRtipramANamAtmAyamityuvAcottamajJAtA // 33 // vyAkhyA-caMdra, sUrya, samudra, ye, tIno lokameM jo apanI maryAdAkA ullaMghana nahIM karate hai, yaha bhI anAdi lokasthiti, aura jIvoMke karmoMhIke prabhAvase hai. aura prakRti arthAt dehapramANavyApaka yaha AtmA hai, aiseM uttamajJAnavAn kahate bhae haiM // 33 // sarvAH pRthivyazca samudrazailAH sasvargasiddhAlayamaMtarikSam // azvatrimaH zAsvata eSa loka ato bahiryattadalaukikaM tu||34|| vyAkhyA-sarva pRthivI, samudra, parvata, svarga (devaloka) aura siddhAlaya muktAkAzacidAkAzasahita aMtarikSa AkAza, ye sarva, tinameM kitaneka to svarUpase anAdi hai, aura kitaneka pravAhaseM anAdi hai, isavAste IzvarakRta nahIM hai; kiMtu yaha loka zAzvata hai, aura isa lokaseM jo bAhira hai, so aloka hai, niHkevala AkAzamAtra hai. // 34 // prakRtIzvarau vidhAnaM kAlaH sRSTividhizca daivaM ca // iti nAmadhano lokaH svakarmataH saMsaratyavazaH // 35 // vyAkhyA-prakRti, Izvara, vidhAna, kAla, sRSTi, vidhi, daiva ye sarva lokake nAma hai; isalokameM saMsArI jIva apane 2 karmokarake bhramaNa karatA haiM, natu svavazaseM. // 35 // For Private And Personal Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir paJcastambhaH / karmAnubhAvanimmita nai kA kRtijIvajAtigahanasya // lokasyAsya na paryavasAnaM naivAdibhAvazca // 36 // vyAkhyA- kama ke anubhAvasamarthaseM jIvoMkI aneka AkRti bana rahIhai, tisa aneka kRtIsaMyukta jIvoMkI jAti, yoniyoMkarake gahana isalokakA kadApi paryavasAna (chehaDA) nahI hai, aura AdipaNAbhI nahI hai. // 36 // tasmAdanAdyanidhanaM vyasanorubhImaM janmAra doSadRDhanemyatirAgatumvyam // ghoraM svakarmapavaneritalokacakraM bhrAmyatyanAratabhidaM hi kimIzvareNa // 37 // iti zrImaddharibhadrasUrikRta lokatattvanirNayaH // vyAkhyA - tisavAste anAdi, anaMta aura kaSToMkarake bhayajanaka janmarUpa are ! doSarUpa dRDha cakrakI nemIdhArA hai, rAgarUpa tuMba ghora nAbhI haiM, apane 2 karmarUpa pavanakA prerA huA lokacakra niraMtara bhramaNa karatA hai, to phera Izvara karttA kI kalpanA karaneseM kyA lAbha hai ? kuchabhI nahI hai. niHkevala ajJAniyoMke ajJAnakI lIlA hai, jo ki, jagatkA karttA Izvara mAnanA // 37 // iti zrImaharibhadrasUrikRtalokatattvanirNayasya bAlAvabodhaH // zrImattapogaNezena vijayAnaMdasUriNA // kRtobAlAvabodhoyaM paropakRtihetave // 1 // iMdubANAMkacandrAbde madhumAse site dile // 177 For Private And Personal trayodazyAM tithau budhaghale pUrtimagAttathA // 2 // sarva zrI saMghaseM hama namratApUrvaka vinatI karate haiM ki, mahAdevastotra, ayogavyavaccheda, aura lokatattvanirNaya nAmaka graMthoMkI TIkA to hamakoM milI nahI hai, kevala mUlamAtra pustaka mile haiM, sobhI prAyaH azuddhaseM hai, paraMtu kitaneka muniyoMkI prArthanAseM yaha bAlAvabodharUpa kiMcinmAtra bhASA likhI hai; inameM graMthakArake abhiprAyaseM jo kucha anyathA likhA hove, vA jinAjJAseM viruddha likhA hove to, mithyAduSkRta hamakoM hove; 23 Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 178 tattvanirNayaprAsAdaaura jo hamArI isa bAlakrIDAmeM bhUla hove, so sujJa janoMkoM sudhAralenI cAhie. ___ Upara hama anya 2 matoMvAle jisatareM sRSTi arthAt jagatkI utpatti mAnate haiM, so likha Ae haiM. aba prekSAvAnokoM vicAra karanA cAhie ki, ina pUrvokta sRSTivAdIyoMmeMseM satya kathana kisakA hai, aura mithyA kathana kisakA hai? pUrvapakSaH--jo tumane sRSTiviSayaka mata likhe haiM ve sarvamatadhAriyoMkI kalpanA mithyA hai, paraMtu manusmRti upaniSavedAdimeM jo sRSTikrama likhA hai, so sarva satya aura mAnanIya hai, anya sarvamatAvalaMbiyoMne apane 2 matoMmeM mithyA kalpanAmAtra likhA hai. vizeSataH vedoMmeM jo krama hai, so adhikatara mAnanIya hai, kyoMki vedoMmeM jo kathana hai, so brahmAjIkA hai. uttarapakSaH--manusmRtyAdikA sRSTikrama yadi satya hove, aura yuktipramANase abAdhita hove to, aisA kauna prekSAvAn hai, jo tisakoM na mAne ? paraMtu he pyAre ! manusmRtyAdimeM jo sRSTikrama hai, sobhI parasparaviruddha hai, aura yuktipramANaseM bAdhita hai, vizeSataH vedoMkA aura vedoMmeM jo kathana hai tisseMhI yaha siddha hotA hai ki, veda IzvarakRta nahI hai, jo ki, Age kiMcinmAtra likheNge.|| iti zrImadvijayAnaMdasUriviracite tattvanirNayaprAsAde lokatatvanirNayAMtargatasRSTivarNano nAma paMcamaH stNbhH||5|| // atha sssstthstmbhaarmbhH|| paMcamastaMbhameM lokatattvanirNayAMtargata vedasmRtyAdyanusAra saMkSeparUpa saSTikrama varNana karA, atha SaSThastaMbhameM kuchaka vistAraseM karate haiM. paraM ca isa hamAre lekhakoM pakSapAta choDake vAcaka jana sUkSmabuddhiseM vicAra kareMge to unakoM satyAsatya kathana yathArtha vidita ho jAvegA; aura jo apane vaMzaparaMparAseM calI AI rUDhIkAhI pakSa kareMge, taba to tinakoM For Private And Personal Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir sssstthstmbhH| 179 satya mokSamArgakI prApti nahI hovegI. atha prathama manusmRtimeM jaise sRSTikA krama likhA hai, sohI likha dikhAte haiM. AsIdidaM tamobhUtamaprajJAtamalakSaNam // aprataLabhiva jJeyaM prasuptamiva sarvataH // 5 // tataH svayaMbhUbhagavAnavyakto vyaJjayannidam // mahAbhUtAdivRttaujAH prAdurAsIttamonudaH // 6 // yosAvatIndriyagrAhyaH sUkSmo 'vyaktaH sanAtanaH / / sarvabhUtamayocintyaH sa eva svayamubabhau // 7 // sobhidhyAyazarIrAtsvAt sisRkSurvividhAH prjaaH|| apa eva sasarjAdau tAsu bIjamavAsRjat // 8 // tadaNDamabhavadvaimaM sahasrAMzusamaprabham // tasmin jajJe svayaM brahmA sarvalokapitAmahaH // 9 // Apo nArA iti proktA Apo vai narasUnavaH // tA yadasyAyanaM pUrva tena nArAyaNaH smRtaH // 10 // yattatkAraNamavyaktaM nityaM sadasadAtmakam // tadvisRSTaH sa puruSo loke brahmeti kIrtyate // 11 // tasminnaNDe sa bhagavAnuSitvA parivatsaram // svayamevAtmano dhyAnAttadaNDamakarod dvidhaa|| 12 // tAzyAM sa zakalAbhyAM ca divaM bhUmiM ca nirmame // madhye vyoma dizazcASTAvapAM sthAnaM ca shaashvtm||13|| uddabarhAtmanazcaiva manaH sadasadAtmakam // manasazcApyahaMkAramabhimantAramIzvaram // 14 // mahAntameva cAtmAnaM sarvANi triguNAni ca // viSayANAM grahItRNi zanaiH paJcendriyANi ca // 15 // For Private And Personal Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tattvanirNayaprAsAdateSAM tvavayavAn sUkSmAn SaNNAmapyamitaujasAm // sannivezyAtmamAtrAsu sarvabhUtAni nirmabhe // 16 // yanmUrtyavayavAH sUkSmAstasyemAnyAzrayanti sstt|| tasmAccharIrabhityAhastasya mUrti manISiNaH // 17 // tadAvizanti bhUtAni mahAnti saha krmbhiH|| manazcAvayavaiH sUkSmaiHsarvabhUtakRdavyayam // 18 // teSAmidaM tu saptAnAM puruSANAM mahaujasAm // sUkSmAbhyo mUrtimAtrAbhyaH saMbhavatyavyayAdyayam // 19 // AdyAdyasya guNaM tveSAmavApnoti paraH paraH // yoyo yAvatithazcaiSAM sasa tAvadguNaH smRtaH // 20 // sarveSAM tu sanAmAni karmANi ca pRthak pRthk|| vedazabdebhya evAdau pRthak saMsthAzca nirmame // 21 // karmAtmanAM ca devAnAM so'sRjat prANinAM prbhuH|| sAdhyAnAM ca gaNaM sUkSmaM yajJaM caiva sanAtanam // 22 // agnivAyuravibhyastu trayaM brahmA sanAtanam // dudoha yajJasiddhyarthamRgyajuHsAmalakSaNam // 23 // kAlaM kAlavibhaktIzca nakSatrANi grahAMstathA // saritaH sAgarAn zailAn samAni viSamANi ca // 24 // tapo vAcaM ratiM caiva kAmaM ca krodhameva ca // sRSTiM sasarja caivemA sraSTumicchannimAH prjaaH||25|| karmaNAM ca vivekArtha dharmAdharmo vyavecayat // dvandvairayojayaccemAH sukhaduHkhAdibhiH prjaaH||26|| aNvyomAtrA vinAzinyo dazArdAnAM tu yAH smRtaaH|| tAbhiH sAImidaM sarva saMbhavatyanupUrvazaH // 27 // For Private And Personal Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir sssstthstmbhH| 181 yaM tu karmaNi yasmin sa nyayuGa prathamaM prabhuH // sa tadeva svayaM bheje sRjyamAnaH punaH punH||28|| hiMsrAhile mRdukUre dhrmaadhrmaartaante|| yadyasya so'dadhAt sarge tattasya svayamAvizet // 29 // yathartuliGgAnya'tavaH svayamevarnuparyaye // svAni svAnyabhipadyante tathA karmANi dehinH||30|| lokAnAM tu vivRdyartha mukhabAharupAdataH // brAhmaNaM kSatriyaM vaizyaM zUdraM ca niravarttayat // 31 // dvidhA kRtvAtmano dehamardaina puruSo 'bhavat // ana nArI tasyAM sa virAjamasRjat prabhuH // 32 // tapastaptvA'sRjadyaM tu sa svayaM puruSo virAT // taM mAM vittAsya sarvasya sraSTAraM dvijasattamAH // 33 // ahaM prajAH sisRkSustu tapastaptvA suduzvaram // patIn prajAnAmasRjaM maharSInAdito daza // 34 // marIcimatryaGgirasau pulastyaM pulahaM kratum // pracetasaM vasiSTaM ca bhRgu nAradameva ca // 35 // ete manUMstu saptAnyAnasRjana bhUritejasaH // devAn devanikAyAMzca maharSIzvAmitaujasaH // 36 // yakSarakSaHpizAcAMzca gandharvApsaraso'surAn // nAgAn sarpAn suparNAzca pitRRNAM ca pRthggnnaan||37|| vidyutozanimeghAMzca rohitendradhanUMSi c|| ulkAnirghAtaketUMzca jyotIMpyuccAvacAni ca // 38 // kinnarAn vAnarAn matsyAn vividhAMzca vihNgmaan|| pazUn mRgAna manuSyAMzca vyAlAMzcobhayatodataH // 39 // For Private And Personal Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 182 tattvanirNayaprAsAdakRmikITapataGgAMzca yUkAmakSikamatkuNam // sarva ca daMzamazakaM sthAvaraM ca pRthagvidham // 40 // evametairidaM sarva mnniyogaanmhaatmbhiH|| yathA karmatapoyogAt sRSTaM sthaavrjNgmm|41|m0 a01 vyAkhyA--(idaM) yaha jagat, tamameM (sthita ) lIna thA, pralayakAlameM sUkSmarUpakarake prakRtimeM lIna thA, prakRtibhI brahmAtmakarake (avyAkRta) alaga nahI thI, isavAstehI (aprajJAtaM) pratyakSa nahI thA,(alakSaNaM) anumAnakA viSayabhI nahIM thA, (apratakya) tarkayitumazakyaM tadA vAcaka sthUlazabdake abhAvaleM isavAstehI avijJeya thA, arthApattikebhI agocara thA, isavAste ( prasuptamiva sarvataH ) sarvaorase sUtekItareM svakArya karaNe asamartha thA. // 5 // atha kyA hotA bhayA so kahe haiM. taba pralayake avasAnAnaMtara svayaMbhU paramAtmA (avyakta) bAhyakaraNa agocara (idaM) yaha mahAbhUta AkAzAdika Adizabdase mahadAdikoMkoM (vyaMjayan avyaktAvasthaM) prathama sUkSmarUpakarake raheko sthUlarUpakarake prakAza karatA huA, (vRttaujAH) sRSTi racanekA sAmarthya avyAhata hai jisakA, (tamonudaH) prakRtikA preraka ||6||jo so (atIMdriyagrAhya) Izvara sUkSma bAyeMdriyaagocara (avyakta) avayavarahita (sanAtana) nitya (sarvabhUtamaya) sarvabhUtAtmA isavAstehI (aciMtya) itanA hai aisA na jAnaneseM aciMtya hai, so paramAtmAhI Apa mahadAdikAryarUpakarakeprakaTa huA. // 7 // so paramAtmA nAnAvidha prajA racanekI icchAvAlA 'abhidhyAyApo jAyaMtAM' aiseM abhidhyAnamAtrakarakehI ( ap ) pANI prathama utpanna karatA bhayA, tisa pANImeM zaktirUpabIjakoM Aropita karatA bhyaa||8|| so bIja paramezvarakI icchAseM suvarNasadRza aMDA hotA bhayA, sUryasamAna jisakI prabhA hai, tisa aMDe meM (hiraNyagarbha) brahmA sarvalokoMkA pitAmaha ApahI utpanna bhayA // 9||paanniikaa nAma nArA hai, kyoMki, pANI jo hai so naranAma paramAtmA Izvarake apatya-putra hai, sohI (nArA) pANI isa brahmarUpa paramAtmAkA (ayana) Azraya hai, isavAste paramAtmAkoM nArAyaNa For Private And Personal Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir SaSThastambhaH / 183 kahate haiM // 10 // jo so paramAtmArUpa kAraNa (avyakta) bAoMdriyoMke agocara (nitya) utpattivinAzarahita sat asat Atmaka tisane jo utpanna karA puruSa, tisakoM lokameM brahmA kahate haiM. // 11 // tisa aMDemeM brahmA brahmamAnavAle varSataka raha karake apane dhyAna karake tisa aMDeke do bhAga karatA bhayA. // 12 // tina donoM khaMDoMseM-bhAgoM seM - Uparale bhAgaseM devaloka, aura nIcale bhAgaseM bhUloka, aura donoM bhAgoMke bIcameM AkAza vidizAsahita ATha dizA aura pANIkA sthirasthAna samudra inakoM racatA bhayA // 13 // brahmA paramAtmA ke pAsaseM tisarUpakarake manakA uddhAra karatA bhayA, yugapat jJAna anutpattilakSaNaseM mana sat hai, aura apratyakSa honeseM asat hai, manake pahile ahaMkAratattva ahaM aisA abhimAnanAmaka kAryayukta Izvara svakAryarakSaNasamarthakoM utpanna karatA bhayA. // 14 // mahatnAmaka jo tattva hai tisakoM ahaMkAra se pahile paramAtmAseMhI uddhAra karatA bhayA, aura AtmAkoM upakAra karanevAlI tIno guNa sattva rajaH tamaHyukta viSayoM ke grahaNahAri pAMca iMdriyoM ko kramakarake utpanna karatA bhayA aura ca zabdaseM pAyuAdi pAMca karmeMdriya aura pAMca tanmAtrako utpanna karatA bhayA // 15 // tina pUrvokta ahaMkAra aura pAMca tanmAtra chahoMke sUkSma je avayava hai tina avayavoMko AtmamAtraviSe pUrvokta chahoMkeM apane vikAroMmeM joDakarake manuSya tiryaksthAvarAdi sarvabhUtoM ko paramAtmA racatA bhayA, tinameM tamAtroMkA vikAra pAMca mahAbhUta, aura ahaMkArakA iMdriyAM, pRthivIAdibhUtoMviSe zarIrarUpakarake pariNata aiseM bhUtoMvidhe tanmAtra aura ahaMkArakI yojanA karake saMpUrNa kAryajAtakA nirmANa karA, isIvAstehI pUrvokta 6, (amitaujasa) anaMta kAryake nirmANa karaneseM ativIryazAlI hai // 16 // jisa vAste (mUrti) zarIra hai, tisake saMpAdaka avayava sUkSma tanmAtra ahaMkArarUpa SaT hai, prakRtisahita tisa brahmake yaha je Age kaheMge ve bhUta aura iMdriya pUrva kahe hue kAryapaNekarake Azraya karate haiM, tanmAtroMseM bhUtoMkI utpatti honeseM aura ahaMkAraseM iMdriyoM kI utpatti honeseM, tisavAste tisa brahmakI mUrti (svabhAva) tinako taiseM pariNatoMkoM iMdriyAdizA For Private And Personal Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 184 tattvanirNayaprAsAdalinIko loka zarIra aisA kahate haiM, chahoMke AzrayaNaseM zarIra aise nirvacanase pUrvokta utpattikamahI dRDha karA. // 17 // so brahma zabdAdipaMcatanmAtrAtmAkarake avasthita mahAbhUta je hai, AkAzAdika (AvizaMti) tinase utpanna hotA hai, karmokarakesahita svakAryokarake tahAM AkAzakA avakAzadAnakarma, vAyukA vyUhanaM vinyAsarUpa, tejakA pAka, pANIkA piMDIkaraNarUpa, pRthivIkA dhAraNakaraNA, ahaMkArAtmakarake avasthita brahma manaahaMkArase utpanna hotA hai, avayavoMkarake apane kAryoMkarake zubhAzubha saMkalpa sukhaduHkhAdirUpakarake sUkSma bAhiraiMdriyoMke agocara honeseM sarvabhUtoMkA karA sarvotpattinimitta manojanya zubhAzubha karmoMseM utpanna honeseM jagatko (avyaya) avinAzI hai // 18 // tina pUrvokta prakRtiyoMko mahat ahaMkAra tanmAtrAMko, sapta saMkhyAko, puruSaseM apaNeko utpanna honeseM tadRttigrAhya honeseM 'puruSANAM mahaujasAM' svakArya saMpAdana karanese vIryavaMtoMko sUkSma je mUrtimAtra zarIrasaMpAdaka bhAga hai tinaseM yaha jagat nazvara hotA hai, anazvaraseM jo kArya hai, so vinAzI hai, svakAraNameM laya hotA hai, aura kAraNa to kAryakI apekSA thira hai, paramakAraNa to brahma nitya upAsanA karaneyogya hai, yaha dikhAte hue yaha anuvAda hai.||19||tin bhUtoMko AkAzAdikramakarake utpattikrama hai,zabdAdiguNavattA kaheMge tahAMAdike(AkAzAdike)guNa zabdAdika hai vAyvAdi paraspara prApta hote haiM, yahI vAta spaSTa karate hai, yoyaiti inake bIcameseM jo jitanoMkarake pUrNa hai, so yAvatitha kahie haiM, 'sasadvitIyAdiH' dUsarA do guNavAlA, tIsarA tIna guNavAlA, aiseM manuAdikoMne kahA hai. isa kathanaseM yaha kahA, AkAzakA zabdaguNa, vAyukA zabdapparza, tejakA zabdasparzarUpa, apkA zabdasparzarUparasa, bhUmikA shbdsprshruuprsgNdh.||20|| so paramAtmA hiraNyagarbharUpakarake avasthita huA sarvavastuyoMke nAma, gojAtikA go, azvajAtikA azva, karma, brAhmaNako paThana karanA, kSatriyako prajA rakSAdi, pRthak 2 jisake pUrvakalpameM je je nAma karma the, ve sRSTikI AdimeM vedazabdoMse jAna kara nirmANa karatA bhyaa||21||so brahmA devatAyoMke gaNasamUhako For Private And Personal Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir sssstthstmbhH| 185 sRjana karatA bhayA, prANIyoMko iMdrAdikoMke karma AtmasvabhAva hai jinakA tinakoM, aura pASANAdikoMko, aura devatAyoMke sAdhyoMko, devavizeSoMke samUha, yajJa jyotiSTomAdikoMko, kalpAMtarameMbhI anumIyamAna honeseM nitya hai inakoM sRjana karatA bhayA // 22 // brahmA, Rg, yajuH, sAma, nAmaka tInavedoMkoM Agna, vAyu, ravise AkarSaNa karatA bhayA; sanAtana nitya veda apauruSeya hai, aiseM manuko sammata hai, yajJakI siddhikevAste dohana karatA bhayA; // 23 // AdityAdikriyA, pracayarUpakAla, kAlavibhakti mAsa Rtu ayanAdi,nakSatra kRttikAdi graha sUryAdi nadIyAM samudrAdikoM, parvatoMko samaviSama UMcanIca sthAnoMkoM racatA bhyaa||24||tpH-praajaaptyaadi, vAcaM. vANI, rati-cittakA paritoSa, kAma-icchA, krodha inakoM racatA bhayA; yeha prajA vakSyamANa devAdikoMkI racanA karanekI icchA karatA bhayA; // 25 // karmaNAMceti-dharmayajJAdika, so karttavya hai; adharma-bahmAdibadha, so na kararanA; aiseM koMke vibhAgatAMi dharmAdharmakA vivecana karatA bhayA, pRthak karake kahatA bhayA; dharmakA phala sukha,adharmakA phala duHkha,dharmAdharmake phala bhUta donoM paraspara viruddhoMkarake sukhaduHkhAdikoMkarake isa prajAkoM yojana karatA bhayA; AdigrahaNaseM kAma,krodha, rAga, dveSa,kSudhA, pipAsA, zoka mohAdikarake yukta karatA bhayA // 26 // dazArddhAnAM paMcamahAbhUtoMke je sUkSma paMcatanmAtrarUpa vinAzI pAMca mahAbhUtarUpapaNe pariNAmI je hai, tinoke sAtha kathana karA, aura kareMge. aisA yaha jagat utpanna hotA hai. anukramakarake sUkSmaseM sthUla, sthUlaseM sthUlatara, isakarake sarvazaktiseM brahmakI mAnasa smRSTi kadAcit tattvanirapekSAhI hovegI, aisI zaMkAko dUra karatA huA tat dvArakarakehI yaha sRSTi aisA madhyame phera smaraNa karatA bhayA. // 27 // so prajApati jisajAtivizeSakoM vyAghrAdikoMko, jisa kriyA hariNAdimAraNArUpameM, sRSTikI AdimeM joDatA bhayA, so jAtivizeSa vAraMvAra sRjana karatAM svakarmoke vaza karake taisAhI AcaraNa karate hue. isa kahanekarake prANiyoMke karmAnusAra prajApatine uttamAdhama jAtiyAM racI hai, natu rAgadveSAdhInaseM. // 28 // isakAhI vistAra karate haiM, (hiMsra karma) siMhAdikoMko 24 For Private And Personal Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tattvanirNayaprAsAdahAthImAraNAdika,(ahiMsra) hariNAdika, (mRdu) dayApradhAna viprAdi, (krUra)kSatriyAdikoMko, (dharma) jaiseM brahmacaryAdi, (adharma) jaiseM mAMsamaithunAdi sevana karanA, satya bolanA, asatya bolanA, sRSTikI AdimeM prajApati jisameM jo karma sthApana karatA bhayA, so karma pIcheseM adRSTavazase svayamevahI prApta hotA bhayA. // 29 // isa arthameM dRSTAMta kahate haiM, jaise vasaMtAdiRtuyoMmeM Rtuke cinha AmramaMjarIAdi svakAryAvasarameM ApahI prApta hote hai, taiseMhI jIvoMkoM hiMsrAdi karma jAnane. // 30 // bhUlokoMke bahutavAste mukha, bAhu, Uru, pagoMse brAhmaNa, kSatriya, vaizya, zUdroMko yathAkrama nirmita karatA bhayA. // 31 // so brahmA nija dehake do khaMDa karake eka khaMDakA puruSa banA, aura dUsare khaMDakI strI banI, tisa strIviSe maithuna dharma karaNeseM virATnAmA puruSako nirmita karatA bhayA. // 32 // so virAT tapakarake jo nirmANa karatA bhayA, tisa vastuko mujhakoM batalAuM; he dvijottama! isa sarvajagatke racanevAlekoM. // 33 // meM prajAkoM sRjana karanekI icchA karatA thakA suduzcara tapa tapake daza prajApatiyoMkoM prathama sRjana karatA bhayA. kyoMki, tinoMkarake prajA sRjamAna honeseM. // 34 // marIci 1, atri 2, aMgirasa 3, pulastya 4, pulaha 5, Rtu 6, pracetasa 7, vasiSTha 8, bhRgu 9, aura nArada 10. // 35 // yeha marIciAdi daza baDe tejavAle anya sapta parimANarahita manuyoMkoM devatAyoMkoM brahmake sRjana kare hue devanivAsa sthAnaka vargAdikoMko aura mahARSiyoMkoM sRjana karatA bhayA, yaha manuzabda adhikAravAcI hai, isavAste caudaha manvaMtaroMmeM jisakoM jahAM sargAdikA adhikAra hai, so isa manvaMtarameM svAyaMbhuva svArociSAnAmoMkarake manu kahA jAtA hai. // 36 // yakSa, vaizravaNa, rAkSasa, tisake anucara rAvaNAdi, pizAca, gaMdharva, apsarasa, asura, nAga, sarpa, garuDa, pitroMkoM inakoM pRthak 2 racatA bhayA. // 37 // vijalI, azani, megha, iMdradhanuH, ulkA saprakAzarekhA, bhUmi aMtarikSameM, nirghAta utpAtadhvani, ketU tArA, anya jyotiSi dhruva astAdi nAnA prakArake racatA bhayA. // 38 // kinnara, vAMdara, matsya, nAnAprakArake pakSiyoMko, pazu mRga manuSyoMkoM, vyAla For Private And Personal Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 187 SaSThastambhaH siMhAdi do hai dAMtakI paMkti heThopari jinake tinakoM racatA bhayA. // 39 // kRmI, kITa, pataMga, yUkA, mAkaDa, makSikA, daMza, mazaka, sthAvara vRkSalatAdibheda bhinna vividhaprakArake racatA bhayA. // 40 // ina marIci AdikoMne yaha sarva sthAvara jaMgama sRjana karA, (yathAkarma) jisajIvake jaiseM karma the tisa anusAra deva manuSya tiryagAdimeM utpanna kare, merI AjJAseM, tapa yogase baDA tapa karake sarva aizvarya tapake adhIna hai, yaha dikhlaayaa.||41|| manu0 a0 1 // [samIkSA ] vedoMkA kathana jo sRSTiviSayaka hai, so pAThakagaNoMke vAcanArthe saMkSepase prAyaH zrutiyAMsahita likheMge, ihAM manusmRtike kathanakA kiMcit svarUpa likhate haiM, kyoMki manusmRtibhI vedatulya, vA vedoMseMbhI adhika mAnI jAtI hai; upaniSada jo vedakA sAra kahanemeM AtA hai tinakI mUlazrutimeM manukI prazaMsA likhI hai. manusmRtike prathama adhyAyake 5-6-7 zlokoMmeM jo sRSTisaMbaMdhi kathana hai, so prAyaH RgvedakI pralayAdike samAnahIM hai, isavAste AThame zlokaseM vicAra karate haiM. so paramAtmA nAnAvidha prajA racanekI icchAvaMta huAthakA dhyAnase Apo jAyantAM' aiseM dhyAnamAtrase pahilA pANIhI racatA bhayA, pANI sRjanese pahilAM brahma avyAkRta thA, avyAkRta zabdakarake paMcabhUta 5, paMca buddhIMdriya 5, paMca karmeMdriya 5, prANa 1, mana 1, karma 1, avidyA 1, vAsanA 1, ye sarva sUkSmarUpakarake zaktirUpakarake brahmakesAtha rahe, tisakA nAma avyAkRta hai. // iti manusmRtiTIkAyAM // isa pUrvokta kathanaseM tA, sAMkhyamatavAloMkI mAnI prakRti siddha hotI hai, aura manune sRSTikA kramabhI mahadahaMkArAdikramaseM kahaneseM prAyaH sAMkhyamatakI prakriyAhI aMgIkAra karI mAluma hotI hai; isse sAMkhyazAstra manuse pahile siddha hotA hai. jaba sUkSmarUpaseM prakRti, brahmaseM bhedAbhedarUpaseM pralayadazAmeM thI, taba to advaitamata nirmUla huA, aura brahmake sAtha mAyA, vA, prakRti bhedAbhedarUpaseM mAnanI yaha yuktiviruddha hai. kyoMki, jekara bheda hai to kathaM abheda ? aura jekara abheda hai to, kathaM bheda ? yaha dono pakSa eka adhi For Private And Personal Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 288 tattvanirNayaprAsAda. karaNameM kaiseM raha sakte hai ? yaha kahanA to aisA huA ki, jaise koi unmatta kahatA hai, merI mAtA to hai, paraM vaMdhyA hai. isa pUrvokta kathanameM manujIne, tathA Rgvedake karttAne, chipakarake syAdvAdakA kiMcit zaraNa liyA mAluma hotA hai. kyoMki, syAdvAdavinA kadApi bhedAbheda pakSa siddha nahIM hotA hai. syAdvAda to paramezvarakI sarvapadArthopara mohara chApa lagI huI hai, jisavastu upara syAdvAdarUpa mohara chApa nahIM, so vastu kharazRMgavat ekAMta asat hai, 'syA daH syAdabhedaH malayuktasuvarNavat' jaise sonA aura mala avyAkRta, arthAt vibhAgarahita eka piMDIrUpa hai, paraMtu suvarNakI vivakSA karIe taba to kathaMcid bheda hai, sarvathA nahI; jekara sarvathAhI bhedavivakSA karIe taba to, suvarNakI piMDImeM mala na honA cAhiye aura jekara suvarNa aura malakA ekAMta abhedahI mAnIe taba to, suvarNakI piMDImeM sarvathA mala na honA cAhiye, kiMtu ekAMta suvarNahI hogA. isavAste kathaMcit bhedAbheda pakSa banatA hai, paraMtu syAtpadake vinA kevala bhedAbheda pakSa nahI siddha hotA hai; aura jahAM kathaMcit bhedAbheda pakSa mAnA jAvegA, tahAM avazyameva do vastuyoM mAnanI paDegI; kSIranIravat . isavAste avyAkRta brahma kathaMcit dvaita, kathaMcit advaita mAnanA paDegA; isavAste vedAMtiyoMkA ekAMta advaitapakSa tInakAlameMbhI siddha nahIM ho saktA hai. aura jaDakAryakA upAdAna kAraNabhI jaDa, aura caitanyakAryakA upAdanakAraNa caitanyahI siddha hovegA; isavAste eka caitanya brahma, jaDacaitanyarUpa jagatkA kadApi upAdAnakAraNa siddha nahI ho sakatA hai; isavAste zrutismRtyAdikoMmeM jo likhA hai ki, maiM ekahI jaDacaitanya anekarUpa ho jAUM, yaha pramANabAdhita hai. aura brahmakoM jo jagat racanekI icchA huI, yaha bhI kathana mithyA hai, kyoMki, zarIrakevinA mana nahI, aura manavinA icchA nahIM, yaha pramANasiddha hai; UparabhI likha Ae hai. aMDA racA, yaha kathana, RgvedayajurvedakI zrutiseM, aura gopathabrAhmaNAdiseM viruddha hai; kyoMki, RgvedameM aMDA nahI kahA, yajurveda aura gopathabrAhmaNameM brahmAkI utpatti kamalaseM kahI hai. tisa aMDe meM paramAtmA For Private And Personal Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir SaSThastambhaH / var ApahI brahmA hotA bhayA, anya jage veda meM brahmAko aja kahA hai, yaha parasparaviruddha hai. tisa aMDemeM brahmAjIne brahmAke eka varSataka vAsa karA, aMDemeMhI rahA, yaha kathana manukI TIkAmeM hai. brahmAke eka varSake manuSyoMke 31,10,40,00,00,000 varSa hove haiM. tathAhi . // 1 eka varSa devatAkA, 360 varSa manuSyake / devatAke 12000 varSakA eka yuga devatAkA / jisameM manuSyake caturyuga - varSa - 43,20,000 / devatAke 2000 yugakA eka brahmAkA ahorAtra - 8,64,00,00,000 manuSyavarSa / 360 dinakA eka varSa, jisameM manuSyake varSa - 31,10,40,00,00,000| itane varSAtaka brahmAjI tisa aMDemeM rahe. itane varSataka aMDemeM rahanekA kyA kAraNa thA ? kyA brahmAjI tisa aMDe se nikalanekA rastA mArga DhUMDhate rahe ? kiMvA bauMdala gae ? kucha sUja nahI paDatI thI ? kiMvA tisa aMDeke mApanemeM itane varSa laga gae ? kiMvA aba maiM kyA karUM aisI ciMtAmeM itane varSa vyatIta ho gae? kiMvA utpattike duHkhaseM itane varSataka vizrAma karA ? kiMvA jo vedameM likhA hai, brahmAjIne tapa karA arthAt itane varSoMtaka sRSTi racanekI tajavIja karate rahe? ina sarva pakSoMke mAnanemeM dUSaNa Ate haiM. kyoMki, sarvazaktimAn sarvajJa nirAbAdha paramezvarameM parvokta koi pakSabhI siddha nahI ho sakatA hai, isavAste paramezvara brahmAkA aMDemeM rahanA ajJoMkI kalpanAmAtra hai. phera likhA hai, brahmAjIne dhyAnaseM tisa aMDeke do bhAga kare, yaha bhI asatya hai. kyoMki, dhyAna to vastuke svarUpakA bodhaka haiM, jJAnAMza honeseM; isavAste jJAnaseM aMDeke do TukaDe nahI ho sakate haiM. tina do Tu kaDoMseM eka TukaDekA svargaloka, aura heThale dUsare khaMDaseM bhUmi racatA huA, ina donoMke bIca meM AkAza dizAM aura dizAMke aMtarAla aura pANIkA sthAna samudra racatA huA, yaha kathana yuktiviruddha to haihI, paraMtu RgvedasaiMbhI viruddha hai; kyoMki, Rgveda meM prajApatike ziraseM svarga, pagoMse bhUmi, kAnaseM dizA, aura nAbhiseM AkAza, utpanna hue likhA hai. caturdaza (14) zlokaseM lekara 31 zlokaparyaMta manujIne jo sRSTikrama likhA For Private And Personal Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 197 tattvanirNayaprAsAda hai, so sarva svakapolakalpita, aura pramANabAdhita hai. kyoMki, kisIjageM caitanya upAdAnakAraNaseM jaDakAryakI utpatti likhI hai, aura kisIjageM jaDa upAdanakAraNaseM caitanya kAryakI utpatti likha mArI hai, aura kisI jageM rUpIseM arUpIkI, aura arUpIseM rUpIkI utpatti ghasITa mArI hai. ___ aura ApahI javirUpa dhAraNa karA, hiMsA, mRSAvAda, caurI, maithuna, mAMsabhakSaNAdi, yeha sarva jIvoMkoM jIvoMke karmAnusAra lagA dIe; ApahI apanA satyAnAza kara liyA. sRSTi kyA racI, eka moTI ApadAkA jaM. jAla apane Apa, apane galemeM DAla liyA! jekara sRSTi na racatA, aura pralayadazAmeM sukhase sUtA rahatA to acchA thA!!! pUrvapakSaH--yadi sRSTi na racatA to, jIvoMkoM karmoMkA phala kaise bhuktAtA? uttarapakSaH- isakA samAdhAna Rgvedake sRSTikramakI samIkSAmeM kareMge. battIsameM zlokaseM likhA hai ki, tisa brahmAne apanI dehake do bhAga kare, eka bhAgakA puruSa banA, aura dusare bhAgakI strI banI, tisa strIkesAtha maithunadharma karA, tisse virAT utpanna bhayA, tisa virATne tapa karA, tapa karake manukoM arthAt merekoM utpanna karA, kaisA hUM maiM manu ? sarva isa jagatkA racanevAlA, aiseM mujha manukoM he dvijottama ! tuma jAno; pIche meM prajAke sRjanakI icchA karate huene, atizayakarake duzvara tapa tapIne maineM pahilA daza prajApatiyoMkoM sRjana kare, jinake nAmaUpara likhe haiM, inake sivAya sAta manuyoMkoM sRjana kare ityAdi. vAcakavargo ! jarA vicAra karake dekho ki, jo kathana RgvedaseM aura yuktiseM viruddha hai, so mithyA vAgjAla manujIne raca kara aneka bhavyajanoMkoM phasAye haiM. dekho ! brahmAjIne ApahI strIpuruSa bana kara maithuna karA, tisse virATnAmA puruSa utpanna bhayA, yaha kathana kaisA lajanIya hai ki, sarvajagatkA pitAmahabhI maithuna karatA hai ? aura vinA strIke virATnAmA putra na utpanna kara sakA, phera tisakoM sarvazaktimAn mAnanA, yaha kaisI ajJAnatA hai ? tathA virATne manuko vinAstrIke kaiseM utpanna karA ? aura For Private And Personal Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir sptmstmbhH| phera manujIneM, vinAstrIke daza prajApati prajA sRjanevAle RSiyoMko aura sAta manuyokoM kaise utpanna kare ? jekara vinAstrIke saMtAnakI utpatti ho jAve to, brahmAjIne strI bana kara kAhekoM tisakesAtha maithuna karake virATa utpanna karA ? Rgvedake bhASyakArane to, virATkA artha jo yaha brahmAMDa hai so karA hai, paraMtu brahmAjIne to aMDesehI brahmAMDa racA likhA hai, to phera yaha virATnAmA bIcameM kauna utpanna ho gayA, jisane manukoM utpanna karA ? aba ajJAniyoMke kathanakI kahAMtaka samIkSA karIe, jisa kathanakA pramANayuktise vicAra karate hai, sohI mithyA svakapolakalpita siddha hotA hai; jaisA manukA kathana pramANayuktise bAdhita hai, aisAhI sarvasmRti purANoMkA jAna lenA. ityalaM bahuprayAsena // ityAcAryazrImadvijayAnandasUrIzvaraviracite tattvanirNayaprAsAdagranthamanusmRtisRSTikramavarNano nAma SaSThaH stmbhH||6|| ||athsptmstmbhaarNbhH|| SaSThastambhameM manusmRtikA sRSTikrama likhA, atha saptamastambhameM pUrvapratijJAta RgvedAdikA sRSTikrama likhate haiM. nAsadAsInnosadAsIttadAnIM nAsIdrajo no vyomA paro yat // kimAvarIvaH kuhakasya zarmannambhaH kimAsIdahanaM gabhIram // 1 // n| asat / AsIt / noiti / sat / AsIt / tadAnIm / na / AsIt / rajaH / noiti| vi'uMma / prH| yat / kim / aa| avriivriti| kuha / kasya' / zarman / ambhaH / kim / AsIt / gahanam / gabhIram // 1 // namRtyurAsIdamRtaM na tarhi na rAtryA ahna aasiitprketH|| AnIdavAtaM svadhayA tadekaM tasmAddhAnyanna paraH kiM ca nAsa // 2 // For Private And Personal Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 192 tattvanirNayaprAsAda. I na / mRtyuH / AsIt / amRrtam / na / tarhi / na / rAtryaH / ahnaH / AsIt / pra'ketaH / AnIt / avAtam / sva'dhayA' / tat / eka'm / tasmA't / ha / anyat / na / paraH / kim / cana / AsaM // 2 // tama' A'sa'ttama'sA gR'hU'maye' prake'taM sa'li'laM sarva'mA i'dam / tu'cchyenA'bhvapi hitaM' yadAsI'ttapa'sa'stanma'hi'nA jA'ya'taika'm // 3 // tamaH / AsIt / tama'sA / guhum / aye| apra'ketam / salilam / sarvam / A'H / i'dam / tu'cchyena' / A'bhu / api''hitam / yat / AsIt / tapa'saH / tat / mahinA / ajAyata / eka'm // 3 // kAmastadagre samavartatAdhi'i mana'so' retaH pratha'maM yadAsIt // sa'to baMdhumasa'ti' nira'vindanha'di pra'tISyA' ka'vayo manI'SA // 4 // kArmaH / tat / agre / sam / avartata / adhi' / mana'saH / reta'H / prathamam / yat / AsIt / sataH / bandhum / asa'ti / niH / avindan / hRdi / prati'iSya' / kavaryaH / manISA // 4 // tirazvIno vita'to razmireSAmadhaH svidAsI3 duparisvidAsI3t // retodhA A'sanmahimAnaM AsantsvadhA avastAtpraya'tiH pa'rastAt // 5 // tirazcInaH / vi'ta'taH / razmiH / eSAm / adhaH / svit / AsI3t / upari' / svit / AsI3t / retaHdhAH / Asan / mahimAnaH / Asan / svadhA / a'vastA't / pra'ya'tiH / parastA't // 5 // I ko addhA veda ka iha pravocatkuta AjA'tA kuta' iyaM visRssttiH|| arvAgdevA asya visarjanenAthA ko veda yataM babhUva // 6 // For Private And Personal Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ssmstmmH| kH| addhA ved| kaH / iha provoct| kutaH aa'jaataa| kutH| iym| vi'sRssttiH| arvAk / devAH / asya / vi'sarjanena / artha / kaH / veda / yataH / A'babhUva // 6 // iyaM visRSTiryata AbabhUva yadi vA dadhe yadi vA na / yo asyAdhyakSaH parame vyomantso aGga veda yadi vAna ved||7|| iyam / vi'sRSTiH / yataH / A'babhUva / yadi / vA / dadhe / yadi / vaa| na / yaH / asya / adhi'akSaH / parame / vi'oman / saH / aGga / veda / ydi| vaa|n| veda // 7 // R0 a08 a07 2017 maM0 10 a011 sU0 129 bhASArtha:--'tapasastanmahinAjAyataikamaityAdi 'karake Age sRSTi pratipAdana kareMge, aba tisakI pahilI avasthA, (nirasta) dUra karI hai. samasta prapaMcarUpa, jo pralayaavasthA, so nirUpaNa kariye hai. (tadAnIm ) pralayadazAmeM avasthita rahA huA, jo isa jagatkA mUlakAraNa, so (nAsadAsIt ) asata, zazeke zRMgavat nirupAkhya nahI thA, kyoMki taiseM kAraNaseM isa satrUpa jagatkI utpatti kaise saMbhave ? tathA (nosat) sat nahI (AsIt ) thA, Atmavat satva kahanekarake bhI nirvAcya thA; yadyapi sat asat Atmaka pratyeka vilakSaNa hai, tobhI bhAvAbhAvoMko sAtha rahanekAbhI saMbhava nahIM hai, to tinakA tAdAtmya kahAMse hove ? isavAste ubhaya vilakSaNa nirvAcyahI thA, yaha tAtparyArtha hai. nanu, aisA vitarkameM pada hai, 'nosaditi' isakarake pAramArthika sattvakA niSedha hai to, AtmAkoM bhI anirvAdhyatvakA prasaMga hovegA, jekara kahoge aiseM nahI, kyoM ki, 'AnIdavAtam' isapadakarake tisakA satva Age kaheMge, isavAste parizeSaseM mAyAkAhI sattva ihAM niSedha karate haiM. aiseM mAnyAbhI 'tadAnIM' isa vizeSaNakoM AnarthakyapaNA hovegA; kyoMki, vyavahAradazAmeM tisa mAyAko pAramArthikasattva honeke abhAvaseM. atha jekara vyavahArika sattvakoM tisa avasarameM bhI For Private And Personal Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tattvanirNayaprAsAda. vyavahArikasattA pRthivI Adika bhAvoMkI tadApi vidyamAna honeseM, kaise nosat aisA niSedha ho saktA hai ? aisI zaMkAkA uttara kahate haiM (nAsIdrajaH) ityAdi / " lokaarjaaNsyucyntitiyaaskH"| ihAM sAmAnya apekSAkarake ekavacana hai, (vyomnovakSyamANatvAt ) vyomakoM vakSyamANa honeseM, tisa vyomakA heThalA bhAga pAtAlAdi pRthivI aMtataka (nAsIt) nahI the ityrthH| (vyoma) aMtarikSa,so bhI (no) nahI thA (paraH) vyomase pare Upara dezameM dyulokAdi satyalokAMtataka (yat ) jo hai, so bhI nahI thA; isa kahanekarake caturdazabhuvanasaMyukta brahmAMDa bhI niSedha karA. atha tadAvarakatvakarake purANoMmeM je prasiddha hai AkAzAdibhUta, tinakA avasthAna-rahanekA pradeza, aura tisake AvaraNakA nimitta, AkSepa mukhakarake kramakarake niSedha karate haiM. (kimAvarIvariti ) kyA AvaraNeyogyatattva AvarakabhUtajAta (AvarIvaH) atyaMta AvaraNa kare ? AvAryake abhAvaseM, tadA AvarakabhI nahI thA ityrthH| 'yadvA kim iti prathamA vibhaktiH, kyA tattva Avaraka AvaraNa kare ? AvAryake abhAvaseM, AbriyamANakItareM; so bhI svarUpakarake nahI thA ityrthH| AvaraNa kare so tattva ( kuha ) kisa sthAnameM rahake AvaraNa kare? AdhArabhUta taisA deza sthAna bhI nahI thA (kasya zarman ) kisakA bhoktA jIvake sukhaduHkhake sAkSAtkAralakSaNameM, vA nimittabhUtake huA thakA tisa Avarakatvako AvaraNa kare ? jIvoMke upabhogavAstehI sRSTi hai tisa sRSTike huAM thakAMhI brahmAMDakoM bhUtoMkarake AvaraNa hove; paraMtu pralayadazAmeM bhoganevAle jIvarUpa upAdhike pravilIna honeseM, kisIkA koi bhI bhoktA saMbhava nahI thA; aiseM AvaraNarUpa nimittake abhAvase so nahIM ghaTatA hai. isa kahanekarake bhogyaprapaMcakItareM bhoktRprapaMca bhI tisa avasarameM nahI thA; yadyapi sAvaraNa brahmAMDakA niSedha karaneseM tisake aMtargata apsattvakAbhI nirAkaraNa karA, to bhI 'Apo vA idamagre salilamAsIt ' ityAdizrutikarake koika pANIke sadbhAvakI AzaMkA kare tisaprati kahate haiM; (aMbhaH kimAsIditi ) kyA (gahanam ) duHkha jisameM praveza hove (gabhIram) aura ati agAdha aisA pANI thA ? so bhI nahI thA. 'Apo vA idamagre' For Private And Personal Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org sptmstmbhH| ityAdi jo zruti hai, so avAMtara pralayake svarUpakathanameM hai; ihAM tau mahApralayake svarUpakA kathana hai, isavAste nirupayogI hai. // 1 // __ mRtyu bhInahI thA, amaraNapaNA bhI nahI thA, 'tarhi tasmin pratihArasamaye' tisa pratihArasamayameM rAtrIdinakA(praketaH)prajJAna bhI nahI thA,tinake hetubhUta sUryacaMdramAke abhAvaseM;(AnIdavAtaM) eka zuddha brahmahI thA, (svadhayA) mAyAkarake vibhAgarahita thA, tasmAt pUrvokta mAyAsahita brahmaseM vinA, anya koi bhI vastubhUta bhUtakAryarUpa nahI thA. yaha vartamAna jagat bhI nahIM thA. // 2 // (tamasAgRhamagre) sRSTise pahile pralayadazAmeM bhUtabhautika sarva jagat (tamasA gUDham) jaiseM rAtrisaMbaMdhi tamaH sarvapadArthoMkoM AvaraNa karatA hai, taiseM Atmatattvake AvAraka honeseM mAyA aparanAma bhAvarUpa ajJAna ihAM tamaH kahate haiM, tisa tamaHkarake (nigUDhaM-saMvRta) nAma DhAMpA huA thA; kAraNabhUta mAyAkarake yadyapi jagat thA, to bhI (apraketam-aprajJAyamAnam) pratIta nahI thA, ( salilam ) pANIkItareM; jaise pANI aura dUdha avibhAgApanna hai, aiseM mAyA aura brahma avibhAgApanna the (tucchena ) tuccha kalpanAkarake sat asatse vilakSaNa honeseM bhAvarUpa ajJAnakarake DhAMpA huA thA, ( ekam ) ekIbhUta kAraNarUpa tamaHkarake avibhAgatAko prApta huA bhI, so kAryarUpa (tapasaH) sraSTavyaparyAlocanarUpake (mahinA) mAhAtmyakarake utpanna bhyaa.||3|| nanu uktarItiseM jekara IzvarakA vicAraNAhI jagatakI utpattiviSe kAraNa hai to, so vicArahI kisa nimittaseM hai? sohI dikhAte haiM. 'kAmastadane ityAdi'-isa vikAravAlI sRSTike pahile paramezvarake manameM icchA utpanna hotI bhai ki, maiM sRSTi karUM; Izvarako icchA kisa hetuseM bhai? so kahe haiM, 'manasaHiti' aMtaHkaraNasaMbaMdhI vAsanA zeSakarake, sarva prANiyoMke aMtaHkaraNameM taisA (retaH) honahAra prapaMcakA bIjabhUta pahile atItakalpameM jIvoMne jo karA thA puNyAtmaka karma, yataH jisakAraNaseM smRSTike samayataka ve karmaphala paripakvaphala deneke sanmukha hote bhae, tisahetuse sarvasAkSI phalapradAtA Izvarake manameM sRSTi karaNekI icchA utpanna bhai tisa icchAke hue sRjaneyogya vicArake tadapIche sarvajagatakoM For Private And Personal Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 196 tattvanirNayaprAsAda. racatA hai. sataiti tadapIche satvarUpakarake anubhUyamAna isa jagatkA 'baMdhu-baMdhakaM' hetubhUta kalpAMtarameM prANiyoMne jo karA hai karmasamUha, tinakoM 'kavayaH' tInoM kAlake jAnanevAle yogI hRdayameM buddhidvArA vicArakarake tina karmAnusAra sRSTi karatA bhayA. // 4 // (razmiH) razmisamAna jaiseM sUryakI kiraNAM udayAnaMtara nimeSamAtrakAlameM yugapat sarva jagatameM vyApta hotI haiM, taiseM zIghra sarvatra vyApta hotA huA yaha kAryavarga vitataH' vistAravaMta hotA bhayA. so kAryavarga, prathamase kyA (tirazcInaH) tiryag madhyameM sthita huA thA? kiMvA, adhaH nIceMkoM huA thA? athavA, uparakoM huA thA? aisA mAluma nahI hotA thA. kiMtu sarvatra ekasAthahI sRSTi hotI bhaI, (retodhAH) isasRSTimeM (retasaH) bIjabhUta karmoke karaNehAre, aura bhoganevAle jIva hote bhae. 'mahimAnaH' anyamahAn padArtha AkAzAdibhUta bhogyarUpa hote bhae, bhoktA aura bhogyameM svadhA annoMkA yaha bhogya prapaMca (avastAt)nikRSTa hotA bhayA, (prayatiH) bhoktA (parastAt) utkRSTa hotA bhyaa.||5|| ___ atha sRSTi durvijJAna hai, isavAste vistArase nahI kahI, sohI kahate haiM. 'ko addhati' kauna puruSa paramArthase jAnatA hai? aura kauna (iha) isa lokameM (pravocat ) kaha sakatA hai ? 'iyaM dRzyamAnA visRSTiH' yaha dRzyamAna vividha prakArabhUta bhautika bhoktRbhogyAdirUpakarake bahutaprakArakI sRSTi, (kutaH) kisa upAdAnakAraNaseM, aura (kutaH) kisa nimittakAraNaseM, (AjAtA) samaMtAt jAtA-prAdurbhUtA-utpanna hui hai? ye donoM kathana vistAraseM kauna jAna saktA, aura kaha saktA hai ? nanu devatA sarvajJa hai, isavAste ve jAnatebhI hoveMge, aura kaha bhI sakte hoveMge? sohI kahate haiM. abhaMgiti / devate isa jagatake racaneseMpIche utpanna hue haiM, isavAste ve kaise jAna sakte aura kaha sakte haiM ? atha jaba devate bhI nahI jAnate hai to, tinase vyatirikta manuSyAdi to kaise jAna sakte haiM ki, yataH jisakAraNaseM saMpUrNa jagat utpanna bhayA, so kAraNa kyA thaa?||6|| 'iyaM visRSTi': yaha vividhaprakArakI girinadIsamudrAdirUpakarake vicitrA sRSTi jisase utpanna bhai hai, aura For Private And Personal Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir vRtvA saptamastambhaH jo 'dadhe' isakoM dhAraNa karatA hai, athavA nahIM dhAraNa karatA hai, aisA koi bhI nahIM jAnatA hai. 'yo asyati' joisa jagatkA adhyakSa Izvara, so satyabhUta AkAzameM nirmala svaprakAzameM pratiSThita hai, so IzvarahI jAne vA na jAne, anyakoi nahI jAna saktA hai.||7|| tathA sahasrazIrSA puruSaH sahasrAkSaH sahasrapAt / ___ sa bhUmi vizvato tRtvAtya'tiSThadazAGgulam // 1 // sahasra'zIrSA / purussH| shsr'akssH| shsr'paat| sH|bhuumim| vishvtH| vRtvA / ati / atiSThat / dazaaGgalam // 1 // puruSa evedaM sarva yadbhUtaM yacca bhavyam // utAmRtatvasyezAno yadannenAtirohati // 2 // purussH| eva / idm|srvm / yat / bhUtam / yat / ca / bhavyam / uta / amRta'tvasya / iishaanH| yat / annena |atirohti // 2 // etAvAnasya mahimAto jyAyA~zca pUruSaH / pAdosya vizvA bhUtAni tripAdasyAmRtaM divi||3|| etAvAn / asya / mahimA / ataH / jyAyAn / c| purussH| pAdaH / asy| vizvA / bhUtAni / tri'pAt / asya / amRtam / divi // 3 // tripAdUrdhva udaitpuruSaH paadosyehaabhvtpunH| tato viSvaG vyaMkrAmatsAzanAnazane abhi||4|| tri'paat| urdhvaH / ut / ait / puruSaH / pAdaH / asya / iha |abhvt| punariti / tataH / viSvaG / vi / akrAmat / sAzanAnazaneiti / abhi|| 4 // tasmadviraLajAyata virAjo adhi puurussH| sajAto atyaricyata pazcAdbhUmimatho purH||5||17|| For Private And Personal Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 198 tattvanirNayaprAsAda. tasmA't / virAT / ajAyata / vi'rAjeH / adhi / puruSaH / saH / jAtaH / ati / aricyata / pazcAt / bhUmim / atho irti | puraH // 5 // 17 // yatpuruSeNa ha'viSA' de'vA ya'jJamata'nvata / vasanto asyAsIdAjyaM grISma idhmaH zaraddhaviH // 6 // 1 yat / puru'SeNa / ha'viSA' / de'vAH / ya'jJam / ata'nvata / vasantaH / asya / AsIt / A'jya'm / grISmaH / idhmaH / zarat / haviH // 6 // 1 taM yajJaM barhiSi praukSanpuruSaM jA'tama'ya'taH / tena' de'vA ayajanta sA'dhyA RSa'yazca ye // 7 // tam / yajJam / barhiSi / pra / aukSan / puruSam / jAtam / agrataH / tena' devA: / ayajanta | sAdhyAH / RSayaH / ca / ye // 7 // tasmA'dya'jJAtsarva'hutaH saMbhR'taM pRSadA'jyam / pa'zUnto'zca'kre vAya'vyA'nAra'NyAnyAmyAzca ye // 8 // tasmA't / ya'jJAt / sarva'huta'H / sama'bhR'tam / pRSat'A'jyam / pazUn / tAI n / cakre / vAyavyAn / AraNyAn / grAmyAH / ca / ye // 8 // tasmA'dya'jJAtsarvahuta' RcaH sAmAni jajJire / chandAMsi jajJire tasmAdyajustasmA'dajAyata // 9 // tsmaa't| ya'jJAt / sarva'huta'H / Rca'H / sAmA'ni / jajJire / chandAMsi / jajJire / tsmaa't| yaju'H / tsmaa't| ajAyata // 9 // tasmAdazvA ajAyanta ye ke cobhayAdataH / gAva ha jajJire tasmAttasmA'jAtA ajAvayaH // 10 // 18 // tasmAt / azvaH / ajAyanta / ye / ke / ca / ubhayAda'taH / gAvaM: / ha / jajJire / tasmA't / tasmA't / jA'tAH | ajAvayaH // 10 // 18 // For Private And Personal Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir sptmstmbhH| yatpuruSaM vyadadhuH katidhA vyakalpayan / mukhaM kimasya ko bAhU kA UrU pAdA ucyate // 11 // yat / puruSam / vi / addhuH| katidhA / vi| akalpayan / mukham / kim| asya / kau / vAhU iti / kau| UrUiti / pAdauM / ucyate iti // 11 // brAhmaNosyamukhamAsIhAhu rAjanyaH kRtH| UrU tadasyayadvaizyaH padyAM zUdro ajAyata // 12 // brAhmaNaH / asya / murkham / AsIt / vAhaiti / rAjanyaH / kRtaH UrU iti / tat / asya / yat / vaishyH| pat'bhyAm / zUdraH / ajaayt||12|| candramAmanasojAtazcakSoH sUryoajAyata / mukhAdindrazcAgnicANAdvAyurajAyata // 13 // cndrmaaH|mnsH / jAtaH / ckssoH| suuryH| ajAyata |mukhaat / indraH / ca / agniH / ca / prANAt / vAyuH / ajAyata // 13 // nAbhyAAsIdantarikSazIrNodyauHsamavartata / padbhayAMbhUmirdizaH zrotrAttathAlokA~ akalpayan // 14 // nAbhyAH / AsIt / antarikSam / zIrNaH / dyauH| sam / avartata / pat'bhyAm / bhuumiH| dizaH / zrotrAt / tA / lokAn / akalpayan // 14 // R0 aSTaka 8 / a04|v0 17 / 18 / 19 / mN0|10| a07| sU0 90 // bhASArtha:-sarvaprANi samaSTirUpa brahmAMDadeha hai jisake, aisA virATnAma puruSa,so (yaha sahasrazIrSA) sahasrazira,sahasrazabdako upalakSaNa honese anaMta ziroMkarake yukta hai; kyoMki, je sarvaprANiyoMke zira haiM, te sarva tisakI dehake aMtara honeseM tisakehI zira haiM, isahetuse sahasrazIrSapaNA; aiseM (sahasrAkSaH) sahasrAkSapaNA, aura (sahasrapAta)sahasrapAdapaNAbhIjAnanAso For Private And Personal Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ruSa eva' puruSahI jagat, 'yacca bha hAra jagat, (tadapi 200 tattvanirNayaprAsAdapuruSa, 'bhUmi' brahmAMDagolakarUpabhUmikoM 'vizvataH' sarva oraseM 'vRtvA pariveSTana karake 'dazAMgulaM' dazAMguladezakoM 'atyatiSThat' atikramakarake vyavasthita hai dazAMgula yaha upalakSaNa hai, isavAste brahmAMDaseM bAhira bhI sarva jage vyApya hoke sthita hai. // 1 // jo 'idaM' yada vartamAna jagat hai, so sarva 'puruSa eva' puruSahI hai 'yacca bhUtaM' aura jo atIta jagat, "yacca bhavyam' aura jo bhaviSyat hoNahAra jagat, (tadapi puruSaeva) sobhI puruSahI hai. jaise isa kalpameM varttate prANiyoMke deha hai, te sarvahI virATpuruSake avayava hai, taiseMhI atItAnAgatakalpoMmeM bhI jAnanA, ityabhiprAyaH 'utApi ca' aura 'amRtatvasya' devapaNekA yaha 'IzAnaH' svAmI hai, yat jisakAraNaseM 'annena' prANiyoMke annarUpa bhogyakarake 'atirohati' apanIkAraNa avasthAkoM atikramakarake paridRzyamAna jagat avasthAkoM prApta hotA hai, tisakAraNaseM prANiyoMke karmaphala bhoganetAi jagatavasthA aMgIkAra karaneseM yaha tisakA vastutatva nahIM hai, ityarthaH // 2 // atItAnAgatavarttamAnarUpa jagat jahAMtaka hai 'etAvAn' itanA sarva bhI 'asya' isa puruSakA ' mahimA' ApanA sAmarthya vizeSa hai; na ki tisakA vAstavya svarUpa hai. kyoMki, vAstava svarUpa to puruSa hai, ataH (mahimnopi) isase mahimAsebhI -- jAyAn ' atizaya karake adhika hai, yeha donoM spaSTa karate haiM; 'asya' isa puruSake - vizvA bhUtAni ' trikAla meM vartanevAle sarva prANI 'pAda' cauthe hisse pramANa hai 'asya' isa puruSake 'tripAta' zeSa tIna hisse-bhAga 'amRtaM' vinAzarahita huA thakA divi dyotanAtmake svaprakAzarUpameM vyavatiSThita hai. itishessH||3|| ___ jo yaha tripAt puruSaH saMsArake sparzarahita brahmasvarUpa hai, aura jo yAha 'UrdhvaH udait ' isa ajJAnakArya saMsArase bAhirabhUta hai, ihAMke guNadoSoMkarI aspRSTa hai, utkarSatAkarake rahA huA hai, 'tasyAsya' tisa isa kA 'soyaM pAdaleza: ' so yaha pAdaleza 'iha ' ihAM mAyAmeM phera hotA bhayA. sRSTisaMhAra karake punaH 2 vAraMvAra AtA hai, 'tataH' tadapIche mAyA For Private And Personal Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org stmstmbhH| meM AyAManaMtara 'viSvaG' devatiryagAdirUpakarake vividhaprakArakA huA thakA, vyakAmat' vyAptavAn huA kyA karake? 'sAzanAnazane abhilakSya' (sAzana) bhojanAdivyavahArasaMyukta cetana prANijAta lakhIe haiM, (anazana) tisase rahita acetana girinadIAdika, yeha donoMko jaise hove taiseM svayameva vividharUpa hoke vyApta hotA bhayA // 4 // viSvaG vyakAmaditi yaduktaM tadevAtra prapaMcyate // 'tasmAt tisaAdipuruSaseM virATa-brahmAMDadeha utpanna bhayA / vividhaprakArakI vastu zobhe hai isameM iti virAT / 'virAjodhi' virAT dehake Upara tisadehakoMhI adhikaraNa karake 'puruSaH' tisa dehakA abhimAnI koika puruSa utpanna hotA bhayA, so yaha sarvavedAMtoMkarake vedya paramAtmA sohI apanI mAyAkarake virAdeha brahmAMDarUpa racake tisameM jIvarUpa karI pravezakarake brahmAMDAbhimAnI devAtmA jIva hotA bhayA. 'sajAtaH' so utpanna huA virAT puruSa 'atyaricyata-atiriktobhUt' virATaseM vyatirikta devatiryakmanuSyAdirUpa hotA bhayA. 'pazcAt' devAdijIvabhAvaseM pIche 'bhUmim' bhUmikoM sRjana karatA bhayA, 'atho' bhUmisRSTike anaMtara tinajIvoMke 'puraH' zarIra racatA bhayA // 5 // _ 'yat' yadA pUrvokta kramakarakehI zarIroMke utpanna hue thake, 'devAH' devate uttara sRSTikI siddhivAste bAhyadravyake anutpanna honekarake havike aMtara asaMbhava honeseM puruSasvarUpahI manaHkarake havipaNe saMkalpakarake 'puruSeNa' puruSanAmaka 'haviSA' havi:karake, 'mAnasaM yajJam' mAnasa yajJakoM 'atanvata' vistArate-karate hue. 'tadAnIm ' tisa avasarameM 'asya' isa yajJakA 'vasantaH' vasaMtaRtuhI 'Ajyam' ghRta 'AsIt ' hotA bhayA, tisa vasaMtaRtukoMhI ghRtakI kalpanA karate hue; aiseMhI 'grISma idhma AsIt' grISmaRtu idhma hotA bhayA, tisakoMhI idhmakarake kalpanA karatehue; tathA 'zaraddhavirAsIt ' zaradRtu haviH hotA bhayA, tisakohI puroDAzAbhidha haviHkarake kalpanA karate huai. aiseM puruSakoM haviHsAmAnyarUpakarake saMkalpakarake tisate anaMtara vasaMtAdikoMkoM ghRtAdivizeSarUpakarake kalpana karA, aise jAnanA yogya hai.||6|| For Private And Personal Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org ra0ra tattvanirNayaprAsAda " 'yajJaM yajJake sAdhanabhUta' tam ' tisa puruSakoM pazutvabhAvanAkarake yUpameM bAMdhehueko 'barhiSi ' mAnasa yajJameM 'praukSan' prokSaNa karate bhaye, kaise puruSakoM ? sohI kahe haiM. 'agrataH ' sarvasRSTike pahile 'puruSam jAtam' puruSapaNe utpanna bhayekoM ' tena ' tisa puruSarUpa pazukarake ' devA: ' devate 'ayajanta yajana karate bhaye, mAnasa yajJa niSpanna karate bhaye ityarthaH / kauna ve devate ? sohI kahe haiM. 'sAdhyAH' sRSTike sAdhanayogya prajApatipramukha 'RSayazca' aura tinake anukUla RSi maMtroMke dekhanevAle je haiM, te sarva yajana karate bhaye ityarthaH // 7 // 6 Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 'sarvahutaH' sarvAtmaka puruSa jisa yajJameM Ahavana karIe, so yaha sarvahutaH, taiseM ' tasmAt ' pUrvokta 'yajJAt' mAnasayajJaseM' pRSadAjyam ' dadhimizritaghRtakoM 'saMbhRtam' saMpAdana karA, dadhi aura ghRta yaha AdibhogyajAta sarvasaMpAdana karA ityarthaH / tathA ' vAyavyAn ' vAyudevasaMbaMdhI lokameM prasiddha 'AraNyAn pazUn' AraNya pazuyoMkoM ' cakre ' utpanna karatA bhayA; AraNyahariNAdika / tathA ' ye ca grAmyAH' gau azvAdi tinakoMbhI utpanna karatA bhayA // 8 // ' sarvahutastasmAt ' pUrvokta ' yajJAt ' yajJase ' RcaH sAmAni jajJire ' Rca sAma utpanna bhae tasmAt ' ' tisa yajJaseMhI ' chaMdAMsi ' gAyatrIAdi ' jajJire ' utpanna bhae ' tasmAt ' tisa yajJaseM 'yajurapyajAyata' yajurvedabhI hotA bhayA. // 9 // " 6 " tasmAt ' ' tisa pUrvokta yajJaseM 'azvA ajAyanta' ghoDe utpanna bhae, tathA ' ye ke ca ' je kei azvase vyatirikta gardabha aura khaccarAM ' ubhayAdataH urdhva adhobhAga donoM daMtayukta hote haiM jinake te bhI tisayajJaseMhI utpanna hue haiM, tathA ' tasmAt ' tisa yajJaseM' gAvazca jajJire ' gauyAM utpanna huI haiM, kiMca ' tasmAt ' tisayajJaseM 'ajA: ' bakarIyAM aura ' avaya:' bheDeM bhI ' jAtAH ' utpanna bhaI . // 10 // For Private And Personal praznottararUpakarake brAhmaNAdi sRSTi kahanekoM brahmavAdiyoMke prazna kahate haiM / prajApati prANarUpa devate 'yat' yadA' puruSaM' virArUpa puruSakoM 'vyadadhuH' racate bhae, arthAt saMkalpakarake utpanna karate bhae, taba 'katidhA' kitane prakAroMkarake 'vyakalpayan ' vividharUpa kalpanA karate bhae ? 'asya' Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir sptmstmbhH| 203 isa puruSakA 'mukhaM kim AsIt' mukha kyA hotA bhayA ? ko bAhU abhUtAm' kyA dono bAhAM hotI bhaI ? 'ko UrU kau ca pAdau ucyate' kyA sAthala, aura kyA dono paga kahIe ? prathama sAmAnya prazna hai, pIche mukhaM kim ityAdikarake vizeSaviSayaka prazna hai // 11 // aba pUrvokta praznoMke uttara kahate haiM, 'asya' isa prajApatikA 'brAhmaNaH' brAhmaNatvajAtiviziSTa puruSa 'mukhamAsIt' mukha hotA bhayA, arthAt mukhaseM utpanna huA hai, jo yaha 'rAjanyaH' kSatriyatvajAtiviziSTa hai, so 'bAhUkRtaH' vAhAMkarake utpanna karA hai, arthAt bAhAMseM utpanna huA hai, 'tat tadAnIM' tisasamaya 'asya' isa prajApatike 'yat yau UrU' je do UrU the, tadrUpa 'vaizyaH' vaizya hotA bhayA, arthAt UrUyoMseM vaizya utpanna huA, tathA isa puruSake 'padbhayAM' donoM pagoMseM 'zUdraH zUdratvajAtimAn puruSa 'ajAyata' hotA bhayA, yaha kathana yajurvedake saptamakAMDameM spaSTapaNeM hai. // 12 // jaiseM dadhighRtAdi dravya, gavAdi pazu, RgAdi veda aura brAhmaNAdi manuSya, tisameM utpanna hue haiM, taiseM caMdrAdi devate bhI tisaseMhI utpanna hue haiM, sohI dikhAte haiM. prajApatike 'manasaH' manaseM caMdramA jAtaH' caMdramA utpanna bhayA 'cakSoH' netroMseM 'sUryaH ajAyata' sUrya utpanna bhayA mukhAt iMdrazca Agnizca ' mukhase iMdra aura agni do devate utpanna bhae, aura 'prANAdvAyurajAyata' prANoMseM vAyu utpanna bhayA. // 13 // jaiseM caMdrAdikoMkoM prajApatike manaHpramukhaseM kalpanA karate bhae, tathA taiseMhI -- lokAn ' aMtarikSAdilokoMkoM prajApatike nAbhi Adikase devate 'akalpayan' utpanna karate bhae, sohI dikhAte haiN| 'nAbhyAH' prajApatikI nAbhiseM 'aMtarikSamAsIt ' AkAza utpanna bhayA 'zIrNaH' ziraseM ' dyauH samavartata ' svarga utpanna huA 'padbhayAM bhUmirutpannA' pagoMseM bhUmi utpanna bhaI, aura 'zrotrAdiza utpannA iti' zrotra-kAnoMseM dizA utpanna bhaI. // 14 // ityaadi| For Private And Personal Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 204 tattvanirNayaprAsAdatathA yaimA vishvaabhuvnaanijuhvdRssttiotaanysiidtpitaanH| saAziSAdraviNamicchamAnaHprathamacchadavarA~ 2 // 'Aviveza // 17 // kisvidaasiiddhisstthaanmaarmbhnnNktmtsvitkthaasiit| yatobhUmiMjanayanvizvakarmAvidyAmaurNonmahinAvizvaca'kSAH // 18 // vizvatazcakSurutavizvatomukhovizvatobAhurutavizvataspAt / saMbAhuNyAMdhamatisaMpatatraivAbhUmIjanayandevaekaH // 19 // ki svidvanaMkausakSaAsayatodyAvApRthivIniSTatakSuH / mniissinnomnsaapRcchtedutdyddhytisstthdruvnaanidhaaryn||20|| yajurveda17adhyAye. bhAvArthaH--prajAkoM saMhAra sRjana karate vizvakarmAkoM dekhatA huA RSi kahatA hai / (yaH) jo vizvakarmA (imA) imAni (vizvA) vi. zvAni-yaha jo sarva (bhuvanAni ) bhUtajAtoMkoM (juhvat ) saMhAra karatA huA (nyasIdat) ApahI baiThatA huA, kaisA ? (RSiH) atIMdriyadraSTA sarvajJa (hotA) saMhArarUpa homakA kartA (naH) asmAkam-hama prANiyoMkA (pitA) janaka hai / pralayakAlameM sarva lokoMkA saMhAra karake jo paramezvara Apa ekelAhI raha gayA thA, tathA copnissdH| " AtmA vA idameka evAgra AsInnAnyatkiMcana miSat / sadeva somyedmgraasiidekmevaadvitiiymityaadyaaH||" (saH) taisA pUrvokta svarUpavAlA so paramezvara (AziSA) abhilASakarake "bahusyAM prajAyeyetyevaMrUpeNa" aise rUpakarake punaH phera racanekI icchArUpakarake (draviNamicchamAnaH) jagatarUpadhanakI apekSA karatA huA (avarAn) abhivyakta upAdhIyoMmeM (Aviveza ) jIvarUpakarake praveza karatA bhayA. kaisA ? (prathamacchat ) prathama eka advitIyasvarUpakoM jo chAdana kare so 'prathamacchat ' utkRSTa rUpakoM AcchAdana karatA huA praveza karatA bhayA, (icchamAnaH) so vAMchA karatA bhayA, 'bahu syAM' bahutarUpa ho jAUM ityAdi zrutiyoMse jAna lenA // 17 // For Private And Personal Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir saptamastambhaH / 205 atha Izvara jaiseM jagatkoM sRjatA hai, so praznottaroMkarake kahate haiM / lokameM ghaTAdi karanekI icchAvAlA kuMbhakAra, gharAdisthAnameM rahakarake mRttikAAdi AraMbhaka dravyarUpakarake, aura cakrAdi upakaraNoMkarake ghaTAdika niSpAdana karatA hai / IzvarakoM so AkSepa karate haiM / (sviditi) vitarka hai, dyAvAbhUmI sRjatA huA vizvakarmAkA (adhiSThAnaM kimAsIt ) AdhAra kyA thA ? kyoMki vinA adhiSThAna ke kucha bhI nahI kara saktA hai (sviditi vitarke ) tarka karate haiM, (AraMbhaNaM katamat AsIt ) AraMbhaNa kyA thA ? upAdAna kAraNa kyA thA ? jaiseM mRttikA ghaToMkA (kathA) kriyA ca kamprakArA ( AsIt ) kriyA kisaprakAra thI ? nimitta kAraNa kyA thA ? daMDacatrasalilasUtrAdikarake ghaTAdi karate haiM, tinasamAna kyA thA ? (yataH ) jisase vizvakarmA jisa kAlameM pRthivI aura svargakoM (janayan ) racatA huA (mahinA) svasAmarthyakara ke sRSTi dyAvApRthivIkoM (aurNot ) AcchAdita karatA bhayA, kaisA vizvakarmA ? ( vizvacakSAH ) sarvadraSTA // 18 // uttara kahate haiM // ( eka: ) akelA asahAyI ( deva:) vizvakarmA ( dyAvAbhUmI janayan ) svarga aura bhUmikoM racatA huA ( bAhubhyAM ) bAhusthAnIya dharmAdharmakarake ( saMdhamati ) saMyogakoM prApta hotA hai, (patatraiH ) patanazIlavAle anityaM paMcabhUtoMkarake prApta hotA hai, dharmAdharmanimitta karake paMcabhUtarUpa upAdAnoMkarake sAdhanAMtarake vinAhI sarva sRjana karatA hai, athavA dharmAdharmakarake ca punaH bhUtoMkarake (saMdhamati) samyak prakAra karake prApta karatA hai jIvoMkoM, kaisA hai ? ( vizvatazcakSuH ) sarva oraseM cakSu haiM jisake ( vizvatomukhaH ) sarva oraseM mukha haiM jisake ( vizvatobAhuH ) sarva oraseM bAhAM haiM jisake ( vizvataH pAt) sarva ora seM paga haiM jisake, so paramezvarakoM sarva prANyAtmaka honeseM jisa jisa prANI je je cakSu Adi haiM, te sarva tisa upAdhivAle paramezvarakehI haiM; isa vAste sarva jage cakSuAdi prApta hote haiM iti // 19 // punaH phera prazna hai ( viditi ) vitarka meM hai ( vanaM kim Asa ) so vana kaunasA thA ? ( u ) api ca (saH vRkSaH kaH ) aura so vRkSa kaunasA For Private And Personal Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 206 tattvanirNayaprAsAda thA ? ( yataH ) jisa vana, aura vRkSase vizvakarmA, ( yAvApRthivI ) dyAvApRthivIkoM (niSTatakSuH ) trAchatA ghaDatA racatA alaMkRta karatA huA; kyoMki, taiseM vanavRkSakA saMbhava nahI hai. lokame to gharAdi banAnekI icchAvAlA kisI vanameM kisI vRkSakoM chedanakarake trAchanAdikarake staMbhAdika karatA hai, ihAM jagat racanemeM so hai nahI / eka anyabAta hai (manISiNaH) he buddhimAno ! ( manasA) manakarake - vicArakara ke ( tat it u ) so bhI (pRcchata) tuma pUcho, so kyA ? (bhuvanAni ) jagatkoM ( dhArayan ) dhAraNa karatA huA vizvakarmA ( yadadhyatiSThat ) jisa jage rahatA thA so bhI tuma pUcho. kuMbhakArAdi jaiseM gharAdikameM baiThake ghaTAdi karate haiM, so adhiSThAna bhI puucho| ina sarva praznoMkA yaha uttara hai ki, UrNanAbhivat yaha AtmA (Izvara) sarva jagatkA AraMbha karatA hai, UrNanAbhi ( makaDI - karolIyA) apane aMdara seMhI cepavastu nikAlake jAlA racatA hai, taiseMhI Izvara apane aMdaraseMhI sarva kucha nikAlake jagat racatA hai, isavAste isajagatkA upAdAnakAraNa, aura nimittakAraNa Izvara ApahI hai anya nahI // 20 // // iti yajurvedasaMhitAyAM saptadazAdhyAye // ityAcAryazrImadvijayAnandasUriviracite tattvanirNayaprAsAdagranthe RgvedAdyanusArasRSTikramavarNano nAma saptamaH stambhaH // 7 // // athASTamastambhArambhaH // saptamastaMbhameM RgAdivedAnusAra sRSTikrama varNana karA, athASTama staMbha meM pUrvokta sRSTikramakI yatkiMcit samIkSA karate haiM; tahAM prathama hama bahuta namratApUrvaka vinatI karate haiM ki, pakSa-kadAgrahakoM chor3ake prekSAvAnoMkoM yathArtha tattvakA nirNaya karanA cAhiye, paraMtu yaha nahI samajhanA cAhiye ki, yaha amuka dharma, aura amuka 2 zAstra hamAre vRddha mAnate Ae haiM to, aba hama isako tyAgake anyakoM kyoMkara mAna leve ? kyoMki aisI samaja prekSAvAnoMkI nahI hai, kiMtu yAto ajJa hove, yA dRDha kadAgrahI hove, tisakI aisI samajha hotI hai. isavAste, veda, smRti, purANa, tathA jaina For Private And Personal Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra aSTamastambhaH 207 bauddha, sAMkhya, vedAMta, nyAya, vaizeSika, pAtaMjala, mImAMsAdi sarvazAstroMke kahe tattvoMko prathama zravaNa paThana manana nididhyAsanAdi karake jisa zAstrakA kathana yuktipramANaseM bAdhita hove, tisakA tyAga karanA cAhiye; aura jo yuktipramANaseM bAdhita na hove, tisakoM svIkAra karanA cAhiye; paraMtu matoMkA khaMDanamaMDana dekhake dveSabuddhi kadApi kisI bhI mataupara na karanI cAhiye. kyoMki, sarvamatoMvAle apane 2 mAne matoMko pUrA 2 saccA mAna rahe haiM. ina pUrvokta matoMmeMse sAMkhya, mImAMsaka, jaina aura bauddha ye jagatkA karttA IzvarakoM nahI mAnate haiM, aura vaidika, naiyAyika, vaizeSikAdimatoMke mAnanevAle jagatkA kartA Izvarako mAnate haiM; vedamatavAle anyamatoMvAloMseM vilakSaNahI jagat aura jagatkarttAkA svarUpa mAnate haiM, aura yaha bhI kahate haiM ki, vedasamAna anya koi bhI pustaka pramANika nahIM hai, isavAste prathama hama vedake kathanakoMhI vicArate haiM ki, pramANasiddha hai vA nahIM? jekara pramANasiddha hai, taba to vAcakavargakoM satya karake mAnanA cAhiye, aura jekara pramANabAdhita hove taba to, tisakA tyAgahI karanA cAhiye. vedoMmeM bhI baDA, aura prathama jo Rgveda hai, tisake kathanakAhI satya vA asatyakA vivecana karate haiM. R0 a 8 / a7| va 17 / maM 10|anu 11 / sU 129||prlydshaameN jagautpattikA kAraNabhUta mAyA, satsvarUpavAlI bhI nahIM thI, aura asatsvarUpavAlI bhI nahIM thI, kiMtu sat asat donoM svarUpoMseM vilakSaNa anirvAcyasvarUpavAlI thI. uttarapakSA--jahAM asatkA niSedha kareMge, tahAM avazyameva satkA vidhi mAnanA paDegA; aura jahAM satkA niSedha kareMge, tahAM avazyameva asat mAnanA paDegA; aura jahAM asat sat donoMkA yugapat niSedha kareMge, tahAM sat asat donoM yugapat mAnane paDeMge; aura jahAM sata asata donoM yugapat niSedha kareMge, tahAM asat sat donoM yugapat mAnane paDeMge. asat aura sat ye donoM eka sthAnameM raha nahI sakte haiM, For Private And Personal Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 208 tattvanirNayaprAsAda pUrvapakSa:-- hama to sat asat donoM pakSoMseM vilakSaNa tIsarA anirvAcya pakSa mAnate haiM, isavAste zrutikA kathana satya hai. uttarapakSaH -- yaha jo tuma anivAryatva mAnate ho to, isake akSakA yaha artha hotA hai; niszabda pratiSedhArthameM hai, so pratiSedha, yA to bhAvakA honA cAhiye, vA abhAvakA nakArapratiSedha bhI, yA to bhAvakA niSedha karegA, yA abhAvakA. taba to, anirvAcyatvakA artha bhI bhAva, vA abhAva siddha hovegA; to phera anirvAcyatva kahaneseM bhAva, vA abhAvaseM adhika kucha bhI nahIM siddha hotA hai, isavAste mAyA, yA to sat mAnanI paDegI, vA asat mAnanI paDegI. pUrvapakSa:-- pratItike jo agocara hove, tisakoM hama anirvAcyatva kahate haiM. uttarapakSaH --- pralayadazAmeM so pratIti agocara thA, jo jIvoMke pratI ti agocara thA ki, brahmake pratIti agocara thA ? prathama pakSa to saMbhava hohI nahIM saktA hai; kyoMki, pratIti karanevAle jIva to tisa pralayadazAmeM vidyamAnahI nahI the to, pratIti gocara vA agocara kisakI apekSA kahane meM Ave ? jekara brahmake pratIti agocara thA, taba to mAyA, vA jagatkA kAraNa, kharazRMgavat ekAMta asatUrUpa huA. taba to, tisaseM jagat utpatti trikAlameM bhI nahI hovegI. jekara brahmake pratIti gocara hai, taba to mAyA, satsvarUpavAlI siddha hovegI, tisake siddha honeseM advaita brahma trikAlameM bhI siddha nahI hovegA; isavAste, 'nAsadAsInnosadAsIt' yaha kahanA yuktiseM bAdhita hai. tathA 'AtmA vA idameka evAgra AsIt // ' sadeva saumyeda magra AsIt // ina donoM zrutiyoMseM yaha siddha hotA hai ki, jagat utpattise pahile AtmA, arthAt brahmahI ekalA thA, anya kucha bhI nahI thA. // tathA he saumya ! sathI yaha Age thA, anya kucha bhI nahI thA ! prathama to RgvedakI pUrvokta zrutiseM ye donoM zrutiyoM viruddha mAluma hotI haiM. kyoMki, ina donoM zrutiyoMseM to, vinA eka brahmAtmA satsvarUpaseM anya kucha bhI nahI thA, aisA siddha hotA hai. taba to mAyA, aparanAma jagat utpattikA kAraNa, kadApi siddha nahI hove - Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org adhmstmbhH| 209 gA; to phera, RgvedakI zrutikI kahI anirvAcya mAyA, pralayadazAmeM kyoMkara siddha hovegI? jekara kahoMge, avyAkRta, arthAt mAyA, aura brahmake pRthakpa na honeseM ekahI AtmA kahA hai; taba to, brahmakesAtha otaprota honeseM brahmake satsvarUpakItareM, mAyA bhI satkharUpavAlI siDa hovegI. saba to RgvedakI zrutine jo pralayadazAmeM mAyAko sat asat svarUpase vilakSaNa jo anirvAya kathana karI hai, yaha kahanA mithyA siddha hovegA. aura jaba ekahI brahma satsvarUpa thA, taba to isa jagatkA upAdAna kAraNa bhI satsvarUpa brahmahI siddha hovegA, taba to yaha jaDacaitanya paMcarUpa jagat brahmarUpahI siddha huA. taba to, dharma, adharma, puNya, pApa, jJAna, ajJAna, satkarma, asatkarma, svarga, naraka, dharmI, adharmI, sAdhu, asAdhu, sajana, durjana, guru, ziSya, zAstra, ityAdi kucha bhI siddha nahIM hovegA. taba to, cArvAka, aura vedAMtamatavAloMke sadRzapaNAhI siddha huA. kyoMki, cArvAka to, cAra bhUtoMkAhI kAryarUpa yaha jagat mAnate haiM, anyadharmA dharmAdi Upara kahe hue hai nahI. aura vedAMtI, sarva isa jaDacaitanyarUpa jagatkA upAdAnakAraNa eka satsvarUpa brahmahI mAnate haiM, isavAste tinake matameM bhI Upara.kahe dharmAdharmAdika nahIM hai. isavAste cArvAka, aura vedAMtamatavAle ye donoM nAstika siddha hote haiM. kyoMki, jo jIvoMkoM avinAzI nahIM mAnatA hai, aura puNyapApake hetu,aura puNyapApake phala bhoganeke sthAna nahI mAnatA, AtmAko bhavAMtara gamana karanevAlA nahI mAnatA hai, aura devagurudharmakoM nahI mAnatA hai, so nAstika hai; yeha pUrvokta sarva lakSaNa vedAMtamatameM milate haiM. kyoMki, jaba sarva kucha brahmahI hai, taba to satvarUpa brahmameM anya kucha bhI puNyapApAdi na mAne jAveMge, isabAste asalI vedAMtakA siddhAMta, aMtameM nAstika siddha ho jAtA hai. pUrvapakSaH-pralayadazAmeM ekahI satkharUpa brahma thA, paraMtu yajurvedake saptadaza (17) adhyAyameM, aura upaniSadoMmeM kahA hai, aurNanAbhi, arthAt makaDI kolikanAmA jIva, jaise apane aMdaraseMhI cepa jaisI vastu ni. 27 For Private And Personal Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 210 tattvanirNayaprAsAdakAlake jAla banAtA hai, aiseMhI. satsvarUpa brahma, apane ApahImeMse isa jagatkA upAdAna kAraNa nikAlake tisaseMhI yaha jagat racanA karatA hai. uttarapakSaH- he priyavara ! yaha jo aurNanAbhi-makaDIkA dRSTAMta diyA hai, so bhI ayukta hai, kyoMki, aurNanAbhi-makaDI jo hai, so kevala caitanya nahIM hai, kiMtu tisakA caitanyasvarUpavAlA jIva zarIrarUpa jaDa upAdhivAlA hai, manuSyazarIravat; isavAste, so jaMtu jo kucha zarIradvArA AhAra karatA hai, so tisake zarIrake aMdara cepa malamUtrAdipaNe pariNamatA hai, manuSyake AhAra karaNeseM vAta pitta kapha mala mUtra lAlAdivat tathA aurNanAbhIne jo jAlA racA hai, tisakA upAdAna kAraNa aurNanAbhi nahIM hai, kiMtu jAlekA upAdAnakAraNa aurNanAbhike zarIrameM jo cepAdi vastu hai, so hai; isase yaha siddha huA ki, brahmAtmAke anya kuchaka jaDacaitanyavastuyoM thI, jina upAdAna kAraNoMseM jaDacaitanyakAryarUpa saMsAra-- racA. paraMtu brahmaneM svayamevahI jagatarUpakoM dhAraNa svIkAra nahIM karA, aiseM mAnoMge, taba to advaitakI hAnI hovegI. isavAste, aunAbhikA dRSTAMta bhI asaMgata hai. tathA jaba pralayadazA hotI hai taba kevala ekahI brahma hotAhai ? vA mAyA aura brahma ye do hote haiM ? vA mAyAkarake avyAkRta brahma, arthAt mAyA aura brahma kSIranIrakItareM apRthakapaNe mizrita hote haiM ? prathamapakSameM to zuddha, buddha, saccidAnaMda, akriya, kUTastha, nitya, sarvavyApaka, aise brahmase to trikAlameM kadApi sRSTi nahIM hovegI, nirupAdhika honeseM, muktAmAvat. / 1 / jekara dUsarA pakSa mAnoMge, taba to dvaitApattiseM trikAlameM bhI advaitakI siddhi nahI hovegii.| 2 / jekara tIsarA pakSa mAnoge, taba to tInoMhI kAlameM eka zuddha brahmakI siddhi na hovegI. aura Upara saptama staMbhameM likhI zrutiyoMmeM likhA hai ki-brahmake cAra bhAgoMmeMseM tIna bhAga to sadA mAyAprapaMcase rahita zuddha saccidAnaMdarUpa apane svarUpameMhI prakAza karatA huA vyavatiSThita rahatA hai, aura eka cauthA bhAga so mAyAmeM mAyAsaMyukta ho kara, athavA sadA mAyAsaM For Private And Personal Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir aSTamastambhaH / yukta huA thA sRSTisaMhAra karake vAraMvAra AtA hai, mAyAmeM AyAManaMtara deva manuSya tiryagAdirUpakarake vividha prakArakA huA thakA jaDa caitanyake rUpakoM vyApta hotA hai ityAdi - aba he priyavAcakavargoM ! tuma vicAra karo ki, jaba eka advaitahI zuddha saccidAnaMda svarUpa mAnA, to phera tisakA eka bhAga to mAyAsahita, aura tIna bhAga mAyArahita nirupAdhika saMsArake sparzarahita amRtarUpa kaiseM ho sakte haiM ? tathA cauthA bhAga jo mAyAvAlA hai, so kyA brahmaseM bhinna hai ? jekara bhinna hai, taba to do brahma mAnane paDeMge; eka to tIna guNAdhika zuddha brahma, aura eka caturthAMza mAyAvAlA. jekara to ye donoM brahma anAdi bhinna hai, taba to tInoM kAloM meM bhI advaitakI siddhi nahIM hovegI, jekara ekahI brahmakA caturthAMza mAyAvAn hai, zeSa tIna bhAga nirmala hai, taba to yaha prazna utpanna hovegA ki, yaha cauthA bhAga anAdiseMhI mAyAvAn hai, vA pIcheseM mAyAkA saMbaMdha huA hai ? jekara kahoMge ki, anAdiseMhI mAyAvAn hai, taba to brahma sAvayava vastu siddha hovegA, jaiseM devadattake pagaUpara kuSTakA roga hai, zeSazarIra niroga hai; aiseMhI brahmake tIna aMza to nirmala haiM, aura eka aMza mAyAsaMyukta hai, isaseM brahma sAvayava siddha hotA hai. aura tIna aMzoMseM to saccidAnaMdasvarUpameM magna hai, aura eka aMzakarake janma, maraNa, roga, zoka, jarA, mRtyu, aniSTasaMyoga, iSTatriyogAdi anaMta duHkhoMkoM bhoga rahA hai; aura sadAhI jisakI ye do avasthA banI rahegI, to phera muktarUpa kauna ThaharA ? aura saMsArarUpa kauna ThaharA ? jisa mAyAne brahmake cauthe aMzakI aisI durdazA kara rakkhI hai, phera tisa mAyAkoM sadA na mAnanA yaha kaisI bhUla hai ? 211. For Private And Personal jekara kahoMge brahmA caturthAMza mAyAsaMyukta AdivAlA hai, jaba bahmameM phuraNA hotI hai; taba caturthAMza mAyAvAn ho jAtA hai, yaha bhI ThIka nahI, kyoMki, phuraNeseM pahileM to mAyA nahI thI, to phera phuraNA kisa nimitaseM huA ? jekara kahoMge brahmasvabhAvaseMhI phuraNAvAlA hotA hai, taba to saMpUrNa brahmayugapat phuraNA honA cAhiye, natu caturthAMzakoM . jekara kahoMge Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 212 tattvanirNayaprAsAdacaturthAMzameMhI phuraNA hotA hai, natu tIna aMzoMmeM, tIna aMza to sadA aphurahI rahate haiM, taba to brahmameM svabhAvabheda huA, svabhAvabhedaseMhI brahma anitya siddha hovegA, "svabhAvabhedo hyanityatAyA lakSaNamitivacanAt." / pUrvapakSaH-pralayadazAmeM avyAkRta brahma hai, jaba sarva jIvoMke kare hue zubhAzubha karma paripakka hue thake phala deneke unmukha hote haiM, taba IzvarakoM sAkSI phalapradAtA honese sRSTikI icchA hotI hai. uttarapakSaH-isa kathanaseM to aisA siddha hotA hai ki, avyAkRta brahmameM anaMta jIva, aura anaMtatareke tina jIvoMkarake puNyapApa, aura pacaM bhUtoMkA upAdAna kAraNa, ye sarva sAmagrI brahmameM sUkSmarUpa hoke lIna hui hoi thI; jaba aiseM thA, taba to advaitakI siddhi kadApi nahIM hovegI. jekara kahoMge ye sarva sAmagrI brahmaseM abhedarUpa hoke brahmake sAtha rahatI thI, taba to sarva kucha brahmA dvaitarUpahI huA; jaba advaita brahmahI thA, taba to jIva anaMta pUrvakalpake kare anaMtatareMke puNyapApa aura puNyapApa paripakka hoke phala deneke unmukha hote haiM, taba IzvarakoM sRSTi karanekI icchA utpanna hotI hai, yaha sarva kahanA mahAmithyA siddha hovegA. kyoMki, na to koi brahmaseM anya jIva hai, na zubhAzubha karma hai, na kartA hai, na phala hai, aura na phala deneke unmukha karma hote haiM. kyoMki, eka brahmAdvaitahI tattva hai. pUrvapakSaH-brahmahI anaMta jIva hai, brahmahI zubhAzubha karma, brahmahI karmakA kartA, brahmahI karmaphala bhoktA, brahmahI apane kare karmaphala bhoganekI icchA karake jagat racatA hai. uttarapakSa:-jaba tumhAre kahe pramANa sarva kucha brahmahI hai, taba to tumhAre brahmasamAna ajJAnI, avivekI, AtmaghAtI, anya koI bhI nahIM hai. kyoM ki, jaba nAnAyoniyoM meM nAnAprakArake zIta, tApa, kSudhA, tRSA, saMyoga, viyoga, kura, jalodara, bhagaMdara, apsamAra, kSayI, jvara, zUla, netravedanA, mastakavedanA, janma maraNAdi anaMta duHkha apane kare karmoMseM bhogatA hai, taba to pApa karaneke avasarameM brahmakoM yaha mAluma nahIM thA ki, ina For Private And Personal Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra assttmstmbhH| 213 karmokA mujhe mahAduHkharUpa phala hovegA; isavAstehI pApa kare; isa hetuseM tuhmArA brahma ajJAnI siddha hotA hai. tathA jekara brahma vivekI hotA to, puNyaphalarUpa zubhakarmahI karatA, natu azubha; paraMtu usane to zubhAzubha dono prakArake karma kare haiM, isavAste tuhmArA brahma avivekI siddha hotA hai. jaba ApahI apane duHkha bhoganevAste jagat racatA hai, taba to apane pagoMmeM ApahI kuhADA mAratA hai, isavAste AtmaghAtI bhI siddha hotA hai.. pralaya dazAmeM mAyA, jIva, jIvoMke karma, sarva sUkSmarUpa hoke brahmameM lIna the, jaba brahmakoM jIvoMke kare karma paripakka phala denemeM sanmukha hue, taba paramAtmAkoM sRSTi karanekI icchA utpanna hotI hai, yaha kathana 4 aMkakI zrutimeM hai, isameM hama yaha pUchate haiM ki, prathama to, je zubhAzubha karma jIvoMne kare the, te karma rUpI the ki, arUpi the ? jekara rUpi the to, kyA jaDa the, vA cetana the ? atra dvitIyapakSa to khIkArahI nahI hai, saMbhava na honeseM / atha prathamapakSaH-jekara jaDa the, taba to paramANuyoMke kArya the, vA anya koi unakA sapAdana kAraNa thA ? jekara paramANuyoMke kAryarUpa the, taba to advaitakI hAnI siddha hotI hai; jekara anyakoi upAdAna kAraNa mAnoMge, so to hai nahIM; kyoMki paramANuyoMke vinA anya koi kAraNa, rUpI kAryakA nahI hai; jekara arUpi jaDa the, taba to siddha huA ki, AkAzakevinA anya koI vastu nahI thI, aura AkAza karmokA upAdAna kAraNa nahI siddha hotA hai; jekara arUpi cetana the, taba to jIva, karmoMkA upAdAna kAraNa siddha huA, jaba karma cetana hue, taba to jIvoMke jJAna vicAroMkehI nAma karma hue. atha jo vaha karma jJAnarUpa hai, te paripakka phala deneke unmukha hue thake, kyA brahmakoM khAja utpanna karate haiM ? jo hama phala deneke sanmukha hue hai, isavAste jagat raco! vA aMdara koi karmakI khetI boi hui hai ? jisake dekhaneseM brahmakoM sRSTi karanekI icchA utpanna hotI hai ! vA ve karma IzvarakoM cuhaMDIyAM bharate hai? jisameM Izvara jAnatA hai ki, yeha paripakka hoke phala deneke sanmukha hue haiM ! athavA karma brahmakesAtha laDAi karate haiM ? ki, jIvoMkoM tUM For Private And Personal Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 214 tattvanirNayaprAsAda hamArA phala kyoM nahI detA hai? isa hetuseM Izvarako sRSTi racanekI icchA utpanna bhai ? athavA ve karma Izvarake sAtha laDake IzvarakI AjJAseM bAhira hue cAhate haiM, tinake rAjI rakhanekoM IzvarakoM sRSTi racanekI icchA utpanna hove haiM? ityAdi aneka vikalpa karmoM meM utpanna hote haiM. paraMtu prathama to cAroM vedoMmeM, aura anya matoMke zAstroMmeM, karmoMkA yathArtha svarUpahI kathana nahI karA hai. jekara karmoMkA svarUpa likhA bhI hai, to bhI, jIvahiMsA karanI, mRSA bolanA, corI karanI, parastrIgamana karanA, krodha, lobha, mada, mAyA, chala, daMbhAdi karanekA nAma karma likhA hai; paraMtu yeha to karmo ke utpanna karanekI kriyA hai, natu karma. jaiseM ghaTa utpanna karanemeM kulAlakA cakrabhramaNAdivyApArarUpa kriyA hai, tisa kriyAseM ghaTa utpanna hotA hai; taiseMhI, jIvahiMsAdi pUrvokta sarva karmoMke utpanna karanekI kriyA hai, paraMtu karma nahI. tathA kitaneka kahate haiM, prArabdha karma 1, saMcitakarma 2, aura kriyamANa karma 3, ye tInaprakArake karma hai. paraMtu karma vastu kyA hai ? jaba saMcita karma hai, vo saMcayika vastu kyA hai ? jo phala denemeM unmukha hove, so karma kyA vastu hai ? je karma jIvakesAtha pravAhaseM anAdi saMbaMdhavAle haiM, ve kyA vastu hai ? he ! priyavAcakavargoM ! kisImata meM bhI yathArtha karmoMkA svarUpa nahI likhA hai, isavAstehI arhan bhagavAnke binA sarvamatavAle yathArtha karmasvarUpake na jAnaneseM sarvajJa nahI the. pUrvapakSa:- arhan bhagavAnne karmoMkA kaisA svarUpa kathana karA hai ? uttarapakSaH - vistAra dekhanA hove taba to, SaTkarmagraMtha, paMcasaMgraha, karmaprakRtiAdi zAstroMkoM gurugamyatAseM paThana karo; aura saMkSepaseM dekhanA hove to, hamArI racI jainapraznottarAvaliseM kamakA kiMcinmAtrasvarUpa dekha lenA. aba hama Upara saptama staMbha meM likhI vedakI zrutiyoMkIhI kiMcit parIkSA karate haiM. tIsarI zrutimeM likhA hai ki, sRSTise pahile pralayadazAmeM bhUta bhautika sarva jagat ajJAnarUpa tamaHkarake AcchAdita thA, arthAt Atmatatva Avaraka honeseM mAyA, aparasaMjJAbhAvarUpa ajJAna ihAM tamaH For Private And Personal Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir assttmstmbhH| aisA kahate haiM. // parIkSA // jaba pralayadazAmeM bhUta bhautika jagat ajJAnarUpa tamaHkarake AcchAdita thA, taba to bhUta bhautika jagat vidyamAna siddha hotA hai. kyoMki, koi vastu DhAMkaNese abhAvarUpa nahI hotI hai, taba to brahmane pralayakarake ApahI ApanA satyAnAza karA. jaise koI puruSa nAnAprakArakI krIDAraMga vinoda bhoga vilAsAdi karatA huA, ekadama apanA sarva aizvarya nAzakarake AMkhoMke Age paTTI bAMdhakara kisI aMdhakAravAlI parvatakI guphAmeM jA paDe to, tisakoM avazyameva mUrkha kahanA cAhie. kyoMki, jisakoM apane Apake hitakI icchA nahIM hai, tisaseM adhika anya kauna puruSa mUrkha hai ? koi bhI nahI hai.kiMca puruSa to, kisI parvatakI guphAmeM jA paDA hai, paraMtu sRSTi saMhArakarake brahma ajJAnAcchAdita hoke kisa sthAna meM rahatA thA ? kyoMki, pralayadazAmeM AkAza to thA nahIM; aura vinA AkAzake koi jaDa cetana vastu raha nahI saktI hai. aura vinA AkAzake vastukA rahanA mAnanA yaha yuktipramANaseM viruddha hai, prekSAvAn kadApi nahIM mAneMge. pralaya kareneseM to jagat saMhArI honeseM brahmAtmAkoM nirdaya aura AtmaghAtI kahanA cAhie; aura pralaya na kare to, brahmakI kucha hAni nahIM hai, aura sRSTi na kare to bhI kucha hAni nahI hai, to phera, vinAprayojana pUrvokta kAma karaneseM kauna buddhimAn paramAtmAkoM sarvajJa kRtakRtya vItarAga karuNAsamudra ityAdi vizeSaNoMvAlA mAna saktA hai ? jekara paramAtmA sRSTi na race to, isameM usakI kyA hAni hai ? pUrvapakSaH-jekara Izvara sRSTi na race to, jIvoMke kare zubhAzubha karmoMkA phala jIvoMke bhogane meM kyoM kara Ave ? uttarapakSaH--jekara Izvara jIvoMke karmoMkA phala na bhuktAve to, IzvarakI kyA hAni hove ? kyoMki tumAre matamUjaba jIva Apale karmokA phala bhoga saktehI nahI, aura Izvara sRSTi race nahI, taba to bahutahI acchA kAma hove, na to jIva pUrvakarmakA phala bhoge, aura na navIna zubhAzubha karma AgeMkoM kare, sadA kAla pralayadazAmeMhI paramAnaMdakoM brahmAnaMdameM laya hoke bhogA kare. kyoMki, upaniSadoMmeM likhA hai ki, suSuptimeM AtmA bra For Private And Personal Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 216 tattvanirNayaprAsAdamameM laya hoke paramAnaMdakoM bhogatA hai, jaba suSuptimeM yaha dazA hai to, pralayarUpa mahAsuSuptimeM to paramAnaMdakA kyA kahanA hai ? isase to jaba Izvara sRSTi racatA hai, taba jIvoMke paramAnaMdakA nAza karatA hai, yaha siddha hotA hai. to phera, Izvara sRSTi kyoM racatA hai ? pUrvapakSaH--jekara Izvara sRSTi racake jIvoMkoM karmaphala na bhuktAve, taba to IzvarakA nyAyazIlatA guNa rahe nahI, jagatmeM nyAyAdhIza hoke jo bureko sajA na deve so nyAyAdhIza nahI hai. uttarapakSaH--vedamatameM to eka brahmake vinA anya koi jIvAtmA haihI nahI to, kyA brahma ApahI nyAyAdhazi banatA hai ? aura ApahI azubha karma karake sajAkA pAtra hoke daMDa letA hai ? yaha to aisA huA, jaise kisIne ApahI pApakarma kare, aura tinake phala bhoganevAste apane hAthaseMhI apane nAka kAna hAtha paga mastakAdi chedana kara DAle; isase to, brahma prathama pApa na karatA, tathA Izvara anya jIvoMkoM navIna pApa na karane detA, taba to sadAkAla pralayadazAhI rahatI. na to sRSTi racanI paDatI, aura na sRSTikA saMhAra karanA paDatA, aura na jIvoMkoM karmakA phala denA paDatA, sadAhI paramAnaMda bhogatA rahatA. yaha to brahmane sRSTi kyA racI, ApahI apane pagameM kuhADA mArA! aise ajJAnIkoM kona buddhimAn brahmezvara mAna saktA hai ? isavAste jo pralayakA svarUpa zrutiyoMne kahA hai, so kevala pralApamAtra hai; yuktivikala honese. // iti pralayasamIkSA // cauthI zrutimeM likhA hai ki, paramAtmAke manameM sRSTi racanekI icchA utpanna bhai, yaha kahanA bhI mithyA hai, kyoMki, zarIrake vinA kadApi mana nahI hotA hai, zarIravinA mana hai aisA siddha karanevAlA pratyakSa, vA anumAnAdipramANa nahI hai. paraMtu zarIravinA mana nahIM, aisA to pratyakSa anumAnase siddha ho saktA hai. aura manavinA icchA kadApi siddha nahIM isavAste pralayadazAmeM bhI brahmake zarIra honA cAhie; jekara pralayadazAmeM bhI brahmake zarIra mA. noMge, taba to yaha prazna utpanna hovegA ki, zarIra brahmake sAtha anAdiseM saMbaMdhavAlA hai ki, AdisaMbaMdhavAlA hai? jekara anAdi saMbaMdhavAlA hai, saba For Private And Personal Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir assttmstmbhH| 217 to ' nAsadAsInnosIt ' ityAdi yaha zruti mithyA ThaharegI, aura brahma mutarUpa na ThaharegI aura tIna bhAga brahmake sadA nirlepa muktarUpa, aura cothA bhAga mAyAvAn yaha bhI siddha nahIM hovegA kyoMki, eka bhAga zarIravAlA, aura tIna bhAga zarIrarahita, yaha yuktiseM viruddha hai; isase to brahmake do bhAga ho gae, taba saMpUrNa brahma muktarUpa siddha na huA. aura advaitamatakI to, aisI jaDa kaTegI ki, phera kadApi na utpanna hovegI. isavAste anAdizarIrasaMbaMdhavAlA brahma mAnanA yaha prathama pakSa mithyA hai. ___ atha dUsarA pakSa sAdizarIsaMbaMdhavAlA brahma hai, aisA mAnoMge, taba to zarIra bhI brahmane icchA pUrvakahI racA siddha hovegA, icchA manakA dharma hai, aura mana zarIravinA nahIM hotA hai, isavAste isa zarIrase pahile anyazarIra avazya honA cAhie; tisase Age anya, isatareM mAnaneseM anavasthAdRpaNa hove hai, isavAste dUsarA pakSa bhI mAnanA mithyA hai. isa kathanaseM yaha siddha huA ki, pralayadazAmeM brahmake zarIra nahIM hai, aura zarIravinA mana nahI ho sakatA hai, aura manavinA icchA nahIM hotI hai aura icchAke vinA brahma kadApi sRSTi nahIM raca saktA hai. pUrvapakSaH-sRSTi aura pralaya ye donoM karanekA IzvarakA svabhAvahI hai isavAste sRSTi racatA hai aura pralaya karatA hai. uttarapakSaH--ekavastumeM anyonya viruddha, do svabhAva nahIM raha sakte haiM. pUrvapakSaH--hama to paraspara viruddhasvabhAva mAnate haiM. uttarapakSaH--ye donoM svabhAva nitya hai ki, anitya hai ? IzvaraseM bhinna haiM ki, abhinna hai ? rUpI hai ki, arUpI hai ? jaDa hai ki, cetana hai ? jekara ye donoM svabhAva nitya hai, taba to ye donoM svabhAva yugapat sadA pravRtta hoveMge, taba to Izvara sadAhI sRSTi racegA, aura sadAhI pralaya karegA; taba to, na sRSTi hovegI; aura na pralaya hovegI. jaiseM eka puruSa dIpaka jalAyA cAhatA hai, taba dusarA puruSa jalAneke samayameMhI bujAyA karatA hai, taba to dIpaka na jalegA, aura na bujegA. isItareM IzvarakA sRSTi racanekA svabhAva to sRSTi racehIgA, aura IzvarakA pralaya karanekA 28 For Private And Personal Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 218 tattvanirNayaprAsAdasvabhAva tisa samayameMhI pralaya karegA, taba to sRSTi, aura pralaya, ye donoMhI hoveMgI; isavAste prathama vikalpa mithyA hai. jekara ye donoM svabhAva anitya hai to, kyA brahmezvarase bhinna hai ki, abhinna haiM ? jekara bhinna hai to, Izvarake ye donoM svabhAva nahIM hai; Izvarase bhinna honeseM. jekara anitya, aura abhinna hai, tava to jaiseM svabhAva utpattivinAzavAle hai, taiseM Izvara bhI utpattivinAzavAlA mAnanA cAhie; khabhAvoMseM abhinna honeseM. paraM aiseM mAnate nahIM hai, isavAste yaha pakSa bhI mithyA hai. jekara svabhAva rUpI hai, taba to Izvara bhI rUpIhi honA cAhie; kyoMki, svabhAva vastuse bhinna nahIM hotA hai. taba to IzvarakoM rUpI honeseM jaDatAkI Apatti hovegI, isavAste yaha bhI pakSa mithyA hai. jekara dono svabhAva arUpI hai taba to kisI bhI vastuke karttA nahI ho sakte hai, arUpitva honeseM; AkAzavat. isavAste yaha bhI pakSa mAnanA mithyA hai. __ jaDa pakSa, rUpI pakSakItareM khaMDana karanA. aura cetana pakSa, nityAnitya, aura bhedAbheda pakSameM avatArake uparakItareM khaMDana jAna lenA. isavAste svabhAva pakSa mAnanA kevala ajJAnavijUMbhita hai; aura zrutiyoMmeM jo sRSTi racanekI icchA IzvarameM mAnI hai, so bhI ajJAnavijUMbhita pralApamAtrahI hai; parIkSA'kSamatvAt. // itisRSTiracanAyAmIzvarecchAkhaMDanam // chaThI zrutimeM pUrvapakSakI tarphase prazna kare hai ki, kauna puruSa paramArthaseM jAnatA hai, aura kauna kaha sakatA hai ki, yaha dikhalAi detI nAnA prakArakI sRSTi kisa upAdAnakAraNaseM,aura kisa nimittakAraNaseM utpanna bhai hai? manuSya nahI jAnate, aura nahIM kaha sakte haiM; paraMtu devate sarvajJa haiM, ve to jAnate hoveMge, aura kaha bhI sakte hoveMge ? isa zaMkAke dUra karanevAste kahate haiM, arvaagiti| isa bhautika sRSTike utpanna kare pIche sarva devate utpanna hue haiM; isavAste devate bhI nahI jAna sakte, aura nahI kaha sakte haiM. zuklayajurvedake 17 adhyAyakI 18 / 19 / 20 / zrutiyoMmeM bhI pUrvapakSakI tarphaseM prazna pUche haiN| paraMtu RgavedameM to yaha uttara diyA hai ki, paramAtmAne apanI sAmarthyaseM For Private And Personal Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir assttmstmbhH| 219 yaha jagat racA hai, aura dhAraNa bhI paramAtmAhI karatA hai| aura yajurvedameM yaha uttara diyA hai ki, aurNanAbhikItareM jagat racatA hai. / RgvedaseM yaha adhika kahA hai, aurNanAbhike dRSTAMtakoM to hama Upara khaMDana kara Ae haiM, aura zeSa uttara to, zruti kahanevAlekI priya strIhI mAnegI paraMtu prekSAvAna to koI bhI nahIM mAnegA. kyoMki, javatAMi paramAtmA sarva sAmarthyavAn upAdAnAdi sAmagrIvinA apanI mahimAseM jagat racanevAlA siddha na hovegA, tabatAi yaha jagat vinA upAdAna nimittakAraNoMse AkAzAdi apekSAkAraNake vinAhI IzvarakA racA huA hai, aisA siddha nahIM hogA. aura javatAMi yaha jagat vinA upAdAna nimittakAraNoMseM AkAzAdi apekSAkAraNake vinAhI IzvarakA racA huA siddha nahI hovegA, tavatAMi paramAtmA sarvasAmarthyavAn upAdAnAdisAmagrIvinA apanI mahimAseM jagat racanevAlA siddha nahI hogA. yaha itaretarAzraya dUSaNa hai; isavAste Upara likhI zrutiyoMmeM jo sRSTibAbata kathana hai, so bhI pralApamAtrahI hai. isavAstehI akSapAda, gautamamunineM vedoMkoM apramANikapaNA mAnakehI nyAyasUtroMmeM, aura kaNAdamunineM vaizeSikasUtroMmeM AkAzako nitya, aura sarvavyApaka mAnA. aura dizA, AtmA, mana, kAla aura pRthivIAdi bhUtoMke paramANuyoMkoM nitya mAne. ityAdi jo veda viruddha prakriyA racI, so vedakI prakriyAko apramANika mAnakehI racI siddha hotI hai. aura jaiminIne apane mImAMsAzAstrameM jagatko anAdi mAnA hai, Izvara sarvajJa sRSTikA karttA mAnyAhI nahIM hai. vo bhI to, zrIvyAsajIkAhI ziSya thA, aura mukhya sAmavedI yahI thA; tisane to, IzvaraviSayaka maMDala, aSTaka, adhyAya, anuvAka, sUkta, sarva navIna prakSeparUpa mAnake pramANika nahI mAne haiM. isavAste vedokta sRSTi racanA ajJAnIyoMkI kalpanA karI hui hai, isavAste vedakA kathana satya nahI hai. ___ atha Rgveda aSTaka 8 adhyAya 4 kI zrutiyoMmeM jo sRSTikrama likhA hai, tisakI bhI yatkiMcit samIkSA likhate haiM. cauthe aMkakI zrutiseM likhA For Private And Personal Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 220 - tattvanirNayaprAsAdahai, jo brahmakA cauthA aMza hai, so mAyAmeM Akara devatiryagAdirUpakarake vividha prakArakA huA thakA vyApta huA. kyA karake ? cetana acetana rUpakarake, sohI dikhAte haiM; tisa Adi puruSaseM virAT, arthAt brahmAMDa utpanna bhayA, tisameM jIvarUpakarake pravezakarake brahmAMDAbhimAnI devAtmA jIva hotA bhayA, pIche virAseM vyatirikta deva tiryaG manuSyAdirUpa hotA bhayA, pIche devAdi jIvabhAvaseM bhUmiko sRjana karatA bhayA, atha bhUmisRSTike anaMtara tina jIvoMke zarIra racatA bhayA, zarIroMke utpanna hue thake devate, uttara sRSTikI siddhivAste bAhyadravyake anutpanna honeseM havike aMtara asaMbhava honeseM puruSasvarUpahI manaH karI havipaNe saMkalpakarake puruSanAmaka havikarake mAnasa yajJakA vistAra karate bhae; tisa avasarameM tisa yajJakA vasaMta Rtu ghRta hotA bhayA, grISma Rtu idhma hotA bhayA, zaradRtu havi hotA bhayA, arthAt tisakohI puroDAzAbhidha havikarake kalpana karate bhae; yajJakA sAdhanabhUta puruSa tisakoM pazutvabhAvanAkarake yUpameM bAMdhate hue, barhiSi mAnasa yajJameM prokSaNa karatA bhayA, kaisA puruSa ? sarvasRSTiseM pahile utpanna bhayA, tisa pazurUpa puruSakarake devate pUjate bhae, mAnasa yajJa niSpanna karate bhae. kauna te devate ? sRSTi ke sAdhana yogya prajApatiprabhRti, tinake anukUla RSimaMtroMke dekhanevAle yajana karate bhae, sarvahuta puruSaseM arthAt mAnasa yajJaseM dadhimizrita ghRta saMpAdana karA, vAyu devasaMvadhI lokameM prasiddha hariNAdi AraNya pazuyoMkoM utpanna karatA bhayA, grAmya pazu gauAdi tinakoM utpanna karatA bhayA, tisa yajJaseM Rc sAma utpanna bhae, tisaseMhI gAyanyAdi chaMda utpanna bhae, tisa yajJaseMhI yajurveda hotA bhayA, tisaseMhI azva ghoDe gardabha khaccarAM utpanna bhae, tisa yajJaseM goyAM bakarIyAM bheDeM utpanna bhaI; prajApatike prANarUpa devate jaba virATUpa puruSakoM utpanna karate bhae, taba tisa puruSakA mukha kyA hotA bhayA? donoM bAhu kyA hote bhae ? Uru kyA hote bhae ? paga kyA hote bhae ? (uttara) brAhmaNatva jAtiviziSTapuruSa mukhase utpanna hue, kSatriyatvajAtiviziSTa puruSa thAhoMseM utpanna bhae, Uru-sAthaloMseM vaizya, aura pagoMseM zUdra utpanna bhae. For Private And Personal Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir assttmstmbhH| 221 aisAhI kathana yajurveda meM hai. prajApatike manaseM caMdramA utpanna huA, netroMseM sUrya utpanna bhayA, mukhaseM iMdra aura agnidevate utpanna bhae, prANoMseM vAyu utpanna bhayA, prajApatikI nAbhiseM AkAza utpanna bhayA, zirase svarga utpanna bhayA, pagoMseM bhUmi utpanna bhaI, aura kAnoMseM dizAyAM utpanna bhaI, yaha Rgvedake kathanAnusAra sRSTi honekA krama kahA. aba pUrvokta sRSTikramako pramANayuktiseM samIkSApathameM lAte haiM. / prathama to eka niravayava brahmake cAra aMza kathana karane mithyA hai, eka aMzane kyA pApa karA ? jo anAdi anaMta mAyAkarake saMyukta sRSTi aura pralaya karatA hai, aura ApahI saMsArI hoke nAnAprakArake jarA mRtyu roga zoka kSudhA tRSA naraka tiryagAdirUpoMseM mahAsaMkaTa duHkha bhoga rahA hai; aura tIna aMza sadA mukta brahmAnaMdameM magna ho rahe haiM, kyA eka brahmameM mukta aura saMsAra ekakAlameM saMbhava ho sakte hai ? ApahI sRSTi racake AtmaghAtI hai, upadeza kisakoM karatA hai ? aura veda kisavAste racatA hai ? kyoMki, tisakI to sadAhI durdazA rahatI hai. aura vyAsa zaMkarasvAmIpramukha sarva vedAMtI jaba brahmajJAnI hoke brahmameM lIna hote haiM, taba tIna aMzoMmeM lIna hote haiM ki, eka cauthe aMzameM ? jekara tIna aMzameM lIna hote haiM, taba to yaha jo zrutimeM likhA hai ki, tryaMza to sadAhI saMsArakI mAyAse alaga rahate haiM; taba to vedAMtIyoMke milaneseM tIna aMzoMmeM nirmala brahma adhika ho jAvegA, aura cauthA mAyAvAlA aMza nyUna ho jAvegA. jaba donoM hisse vadhe ghaTeMge, taba to brahmameM anityatArUpa dUSaNa utpanna hovegA. jekara mAyAvAn cauthe hisserUpa brahmameM lIna hote haiM, taba to gardabhake snAnatulya vedAMtIyoMkI mukti siddha hovegI. jaise kisIne gardabhakoM snAna karavAyA, tadapIche so gardabha kuraDIkI rAkhameM jAke phera lauTane lagA, phera vaisAhI malIna ho gayA; aiseMhI vedAMtiyoMne prathama to brahmavidyArUpa jalaseM snAna karake prapaMca dhoyake nirmalatA prApta karI, phera mAyAvAle brahmameM lIna honeseM phera vaisehI mAyAprapaMcavAle bana gae. pUrvapakSaH-zuddha brahmameMhI lIna hote haiM, natu mAyAvAnmeM. For Private And Personal Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 222 tattvanirNayaprAsAdauttarapakSaH--taba to eka 2 aMzakI mukti honeseM saMpUrNa brahmakI kadApi mukti nahIM hovegI, ityAdi aneka dUSaNa honeseM yaha kathana bhI mithyA hai. tathA brahma jo hai, so jJAnasvarUpa hai, tisakoM jaDa virATakA upAdAnakAraNa mAnanA yaha yuktipramANaseM viruddha hai. kyoMki, caitanyavastu kadApi jaDakA upAdana kAraNa nahIM ho sakatA hai // vinA paramANuyoMke bhUmisRjana aura zarIra race likhA hai, so bhI mithyA hai. kyoMki, paramANuyoMkoM nitya mAnanA hai so to advaitamatakI jar3akoM kATanA hai, aura vinAhI paramANuyoMke jaDabhUmi aura jIvoMke zarIroMkA upAdAnakAraNa jJAnasvarUpa brahma mAnanA, so to trikAlameM bhI yuktipramANaseM kadApi siddha nahIM hovegA. jekara yuktipramANake vinAhI mAnoMge, taba to prekSAvAnoMkI paMktiseM bAhira ho jAvoMge, aura cArvAka nAstika matakI pravRtti bhI vedaseMhI siddha hovegI. kyoMki, paMjAva dezameM, phulloranagarake vAsI, paMDita zraddhArAmajIne satyAmRtapravAha nAmaka graMtha racA hai, tisameM isa matalabakA lekha likhA hai-vedameM do tarekI vidyA kahI hai, eka aparA aura dUsarI parA, tinameMseM saMhitA brAhmaNa upaniSada pramukhameM prAyaH aparA vidyAhI kathana karI hai, aura parA vidyA prAyaH guptahI rakkhI hai. merekoM parA vidyAkI khabara bahuta dinoMseM thI, paraMtu jagat vyavahArIyoMkI zaMkAseM maineM prakAza nahI karI, aba meM aMtameM parA vidyAkA svarUpa likhatA hUM. yaha jo brahmAMDa dikhalAi detA hai, yahI brahma hai. aura zruti bhI yahI bAta kahatI hai-" sarvaM khalvidaM brahma ityAdi-' idaM padakarake yaha dRzyamAna jagathI grahaNa karaNA, yaha jo paMcabhautika jagat hai, sohI brahma hai, isase atirikta anya koi brahma nahIM hai, yaha brahmAMDa anAdi anaMta paMcabhUtoMkA eka golaka hai, isakoM na kisIne racA hai, aura na koi isakI pralaya karanevAlA hai, isa golakake aMdarahI aneka padArtha utpanna hote haiM, aura isameMhI laya ho jAte haiM; jaiseM samudrake jalameM anekataraMga cakrabuhRda utpanna hote haiM, aura jalameMhI laya ho jAte hai, na koi AtA hai, aura na koi jAtA hai, pAMcabhautika dehaseM anya jIvanA For Private And Personal Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir assttmstmbhH| 223 maka koi padArtha nahIM hai, vedakI zrutimeM bhI aisAhI lekha hai.--*"vijJAnaghana eva etebhyo bhUtebhyaH samutthAya tAnyevAnuvinazyati na pretya saMjJAsti--" vijJAna AtmAhI ina dRzyamAna bhUtoMseM utpanna ho kara tinake vinAza hote thake anu pazcAt vijJAnaghana bhI nAzakoM prApta hotA hai, isavAste pretya saMjJA nahIM hai, arthAt marake paralokameM koi jAtA nahIM hai, isavAste paralokakI saMjJA nahIM hai-tathA hama saca kahate haiM ki, na koi Izvara hai, aura na koI usakI vANI hai, kiMtu sava graMtha buddhimAnoMne apanI vuddhikI anusAra race hue haiM--pUrvAcAryoMne IzvaranAma eka kalpita zabda maMdabuddhoMke kAnameM isa kAraNaseM DAlA thA ki usake bhaya aura premaseM loka zubhAcArameM pravRtta aura azubhAcArase nivRtta ho kara paraspara sukha liyA kareM, paraMtu aba isa zabdane saMsArameM baDAbhArI anartha kara choDA hai; ityAdi-yadi pUrvAcAryoM bhedavAdiyoMke anartharUpa graMtha jagatmeM vidyamAna na hote ki, jinake paDhaneseM loka IzvarAdike bojhase dabAye jAte, aura sArA Ayu usase trANa nahIM pAte to, aise ( satyAmRtapravAhasadRza ) graMthoMkA likhanA Avazyaka nahI thA; ityAda parA vidyAkA rahasya likhA hai| isa samayameM nirmale sAdhuAdi prAyaH je pUrepUre vedAMti haiM, tinameMseM atyaMta vedAMtake abhyAsa karanevAloMne vedAMtakA tatva jAnakara paMjAba dezameM roDDe, aura cakbukaTeke nAmase paMtha nikAlake upara kahI paMDita zraddhArAmajIvAlI parA vidyAkA lokoMkoM upadeza karate phirate haiN| isase yaha siddha huA ki, je koi vedamatavAle isa brahmAMDakA upAdAna kAraNa brahma mAnate haiM, vehI asala pUrvokta nAstikamatake bIjabhUta hai. kyoMki upAdAna kAraNa apane kAryaseM bhinna nahI hotA hai, jaiseM mRttikA ghaTaseM. isavAste paramA NuyoMke vinA bhUmisRjana, aura jIvoMke zarIrAdikoMkA utpanna honA mAnanA hai, so mithyA hai; aMta nAstika honeseM. devatAyoMne mAnasa yajJa karA tisa mAnasa yajJaseM aneka vastuyoMkI kalpanA utpatti likhI hai, so bhI mithyA hai; pramANayuktiseM bAdhita honeseM. * bRhadAraNyake caturthAdhyAye caturtha brAhmaNe // 12 // For Private And Personal Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 224 tattvanirNayaprAsAdabrahmAjIke mukhaseM brAhmaNa utpanna bhae, ityAdi; yaha bhI mahAajJoMkA kathana hai. kyoMki, anAdikAlaseM je je yoniyAM jina jina jIvoMkI utpattikevAste niyata hai. te te jIva tina tina yoniyoMseM utpanna hote haiM. / yadi brahmaNAdi cAra varNoM kI mukhAdi yoniyAM thI, taba to brAhmaNa sadAhI brahmAjIke, vA apane pitAke mukhaseMhI utpanna hone cAhie; aura kSatriya brahmAjIkI, vA apane pitAkI bAhAMseM utpanna hone cAhie; aiseMhI vaizya, aura zUdra bhI jAnane. aura isatareM utpanna to nahIM hote haiM, isavAste yaha pratyakSaviruddha vedakA kathana kauna buddhimAn mAnegA ? koI bhI nahIM mAnegA. tathA isa kathanameM yaha bhI zaMkA utpanna hotI hai ki, brAhmaNa, kSatriya, vaizya, aura zudra yaha to brahmAjIke pUrvokta aMgoMseM utpanna bhae, paraMtu brAhmaNI, kSatriyANI, vaNiyANI, aura zudbhaNI ye cAroM kahAMseM utpanna huI haiM? kyoMki, inakI utpatti vAste Rgveda yajurvedake mUlapAThameM aura bhApyameM upalakSaNa bhI nahIM likhA hai. kyA brAhmaNAdikoMke mUkhaseM, vA gudAseM brAhmaNI AdikoMkI utpatti mAnanI cAhie ? vA jina sthAnoMseM brAhmaNAdi cAroMkI utpatti huI, vehI brAmhaNI Adi cAroMke utpattisthAna mAnane cAhie? yadi aiseM mAnoge, taba to prathama pakSameM to yAvat strIjAtitvAvachinna sarva putrIrUpa hoMgI; aura dusare pakSameM bhaginI (bahina) rUpa hoMgI; to kyA putrI, vA bahinaseM pANigrahaNAdi kriyA karaneseM pUrvokta mAnanevAlekoM lajA na AvegI? syAt, nA bhI Ave; kyoMki, strI, putrI, bahina, mAtA, pati, putra, bhrAtA, pitAdi, vAstavikameM hai hI nahIM; sarva eka brahmA honeseM. vAha jI vAha ! kyA suMdara zraddhA nikAlI haiM, bhalA zoco to sahI, isase adhika nAstikapaNA kyA hai ? tathA tumAre mAnanemujaba nyAyakI vAta to yaha hai ki, jaise brahmAjIke cAroM aMgoMseM brAhmaNAdi cAroMkI utpatti likhI hai; aiseMhI brahmAjIkI strIke mukhaseM brAhmaNI, bAhAMseM kSatriyANI, ityAdi mAnanA cAhie, paraMtu isameM bhI phera TaMTAhI rahegA ki, brahmAjIkI strI kahAMseM utpanna bhaI ? For Private And Personal Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir assttmstmbhH| 225 isa kathanaseM yahI siddha hotA hai ki, yeha sarva zrutiyAM ajJAniyoMkI kathana karI huI haiM. kyoMki, je jIva garbhaseM utpanna hote haiM, ve sadA anAdikAlaseM apanI 2 mAtAyoMke garbhaseMhI utpanna hote cale Ate haiM; aura yahI isa jagatke anAdi hone meM bar3A dRDha pramANa hai. nahIM to, koi bhI pUrvokta garbhaja jIvoMko vinAgarbhake utpanna karake dikhalAve. jaba eka garbhaja manuSya vinAgarbhake utpanna karake dikhalAve, taba to hama bhI manuSyAdikoMkI utpatti garbhavinA mAna leve; aura anAdi saMsAra mAnanA choDa deve. nahIM to, ajJAnIyoMke pralApamAtrakoM to, ajJAnIhI mAneMge, natu prekSAvAn . // __ aura purANameM to aisA likhA hai " ekavarNamidaM sarvaM puurvmaasiidyudhisstthir| kriyA karmavibhAgena cAturvayaM vyavasthitam // 1 // brAhmaNo brahmacaryeNa yathA zilpena zilpikaH / anyathA nAmamAtraM syaadindrgopkkiittvt||2||" __ bhASArtha:-he yudhiSThira ! pUrvakAlameM yaha sarva ekahI varNa thA, brAhmaNAdi bheda nahI the; kriyAkarmake vibhAga karake cAra varNakI vyavasthiti pIcheseM huI hai. brahmacaryake pAlanekarake brAhmaNa hotA hai, jaise zilpakarake zilpika hai, anyathA to nAmamAtrahI hai, iMdragopaka kIDekItareM. // yaha purANakA kathana vedake kathanaseM bahutahI acchA mAluma detA hai; kyoMki, veda to sarvavastukA nAstipaNAhI pukAre hai, jo ki, kisI bhI pramANayuktiseM siddha nahIM hotA hai; paraMtu yaha purANakA kathana vaiseM nAstipaNA nahI kahatA hai. jainamatameM bhI varNavyavasthA pIcheseM huI likhi hai. kyoMki, zrIRSabhadevajIke rAjyasamayaseM pahilA isa avasarpiNIkAlameM ekahI jAti thI; zrIRSabhadevajIke rAjyasamayameM kSatriya, vaizya, zUdra, aura bharatacakravartIke rAjyameM brAhmaNa, yeha cAra varNa, jaise utpanna hue, so kathana jainatattvAdarza graMthaseM dekha lenA. prajApatike manaseM caMdramA utpanna huA likhA hai, yaha bhI mithyA hai. kyoMki, caMdramA jo hai, so pRthivImaya-pRthivIkAyake udyotanAmakarmake udayavAle jIvoMke zarIroMkA piMDarUpa caMdramA devatAyoMke rahanekA vimAna For Private And Personal Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 226 tattvanirNayaprAsAda hai. aura mana jo hai, so jJAnarUpa arUpi cetana hai. jJAnAMza honeseM. tisa bhAvamanaseM pRthivImaya rUpI pudgalarUpa caMdramA kaise utpanna hove ? tathA netroMse sUrya utpanna huA likhA hai, so bhI pramANa viruddha hai. kyoMki sUrya bhI pRthivImaya AtapanAmakarmake udayavAle pRthivIke jIvoMke zarIroMkA piMDarUpa devatAyoMke rahanekA vimAna hai. ye dono pravAhakI apekSA anAdi anaMta hai. navIna 2 jIva taise zarIvArale samaya 2 meM asaMkhya utpanna hote haiM: aura samaya 2 meM asaMkhya jIva pRthivarvAke mRtyukoM prApta hote haiM; paraMtu caMdramA sUrya vaiseke vaiseMhI rahate haiM, dIpazikhAvat. jaiseM dIpazikhAmeM navIna 2 agnike jIva utpanna hote haiM, aura agale 2 mRtyako prApta hote haiM. vizeSa itanAhI hai ki, caMdramAsUryakA pravAha anAdi anaMta hai, aura dIpakakA pravAha sAdi sAMta hai. aise caMdramAsU. ryako brahmAjIke mana aura netroMseM utpanna hue mAnanA, yaha bhI ajJAnavijUMbhitahI hai. mukhase iMdra aura agni devate utpanna hue, yaha bhI pramANayuktibAdhita hai. kyoMki, iMdrakI utpatti to svargameM devazayyAseM hotI hai, aura agni iMdhanase utpanna hotA hai. eka aura bhI bAta hai ki, yadi brahmAjIke mukhaseM iMdra utpanna huA, taba to brAhmaNa aura iMdra ina donoMkI eka yoni bhai, tava to jaise iMdra amara ajara hai, aise brAhmaNa bhI hone cAhiye. aura jaise brAhmaNa yAcaka hai, aiseM iMdrako bhI bhikSA mAMganI cAhiye !!! prajApatike prANoMseM vAyu utpanna huA, aura nAbhiseM AkAza utpanna bhayA, yaha bhI kathana ajJAnavijUMbhitahI hai. kyoMki, jaba AkAzahI nahIthA, taba brahma kahAM rahatA thA ? AkAzanAma zUnya polADakA hai, jaba polADa nahIM thI to, tisakA pratipakSI ghanarUpa koI vastu honA cAhiye; so vastu bhI AkAzavinA nahIM raha sakatA hai. aura yuktipramANaseM to, AkAza anAdi anaMta sarvavyApaka hai. jo kucha padArtha hai, so sarva isake aMdara hai. aura gautama, kaNAda, jaiminI, jaina, ye sarva AkAzako nitya a For Private And Personal Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 227, nvmstmbhH| nAdi anaMta sarvavyApaka mAnate haiM, to, kyA gautamAdikoMne ye pUrvokta vedakI zrutiyAM paThana nahI karI hoveMgI ? karI to hoveMgI, paraMtu yuktipramANase viruddha mAnake navIna prakriyA gautama kaNAda jaiminIne racI mAluma hotI hai. prajApatike kAnoMseM dizA utpanna hotI bhaI, yaha bhI kathana ajJatAkA hai. kyoMki, dizA to AkAzakAhI pUrvAdi kalpita bhAgavizeSakA nAma hai. jaba nAbhiseM AkAza utpanna bhayA to, kAnoMseM dizA kyoMkara utpanna bhaI likhA hai ? aura arUpI dizAyoMkA koI bhI upAdAnakAraNa nahIM hai, isavAste yaha bhI kathana mithyA hai. itisamIkSA // ityAcAryazrImadvijayAnandasUriviracite tattvanirNayaprAsAde RgAdisRSTya nukramasamIkSAvarNanonAmASTamaH stmbhH|| 8 // // atha nvmstmbhaarmbhH|| aSTamastaMbhameM RgAdisRSTikramakI samIkSA karI, atha navamastaMbhameM vedake kathanakI paraspara viruddhatA saMkSeparUpaseM dikhAte haiM. tamidgarbhamprathamaM dadhra Apo yatra de'vAH samagachanta vishv|| ajasya nAbhAvadhye kamarpitaM yasmin vizvAni bhuvanAni tsthuH|| // ya0 vA0 saM0 a0 17 maM0 30 // bhASArthaH-(a) * (tamidgarbha prathamaM dadhra ApaH) prathamaM arthAt saMpUrNassRSTikI AdimeM (ApaH-jalAni ) jala jo haiM so vaha (tamitgarbha ) tisa prApta garbhakoM ( dadhe ) dhAraNa karate bhaye ki (yatra devAH samagachanta vizve) jisa saMpUrNa vizvake kAraNabhUta garbharUpa brahmAjImeM saMpUrNa devatA utpanna ho kara vyApta ho rahe haiM so (ajasya nAbhAvadhyekamarpitaM ) janmAdiseM jo rahita so kahAve aja aisA jo paramAtmA tisakI nAbhImeM arpita jo kamala tisameM saMpUrNa vizvakA ___ jahAM ( a ) aisA saMketa hove vahAM brahmakuzalodAsIkRtaRgAdibhAppabhUmikeMdu nAma pustakakA likhita bhASArtha jAnanA // For Private And Personal Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 228 tattvanirNayaprAsAda bIjarUpa jo brahmA so kaise haiM ki ( yasmin vizvAni bhUvanAni tasthuH ) jisameM (vizva) arthAt saMpUrNa caturdaza saMkhyAka bhuvana sthita ho rahe haiM. [samIkSA] yaha zruti Rgveda viruddha hai. kyoMki, brahmAjIkI utpattivAste Rgveda meM kamala nahI kahA hai. / 1 / brahmAjIseM pahile paramAtmAkA zarIra siddha hotA hai, vinAzarIrake nAbhi meM kamalotpattike siddha na honeseM. aura paramANuyoM ke vinA zarIra nAbhikamala nahIM ho sakte haiM; ityadvaitahAni. / 2 / AkAzavinA pANIrUpa garbha kisa jage dhAraNa karA ? aura brahmAjI, aura kamala ye donoM kisa sthAna meM the ? / 3 / ityAdi aneka dUSaNa isa zrutimeM haiM. // 1 // ( ba ) + he manuSyo ( yatra ) jisa brahmameM ( ApaH ) kAraNamAtra prANa vA jIva (prathamam ) vistArayukta anAdi ( garbham ) saba lokoMkI utpattikA sthAna prakRtiko (dadhe) dhAraNa karate hue vA jisameM (vizve) saba (devAH) divya AtmA aura aMtaHkaraNayukta yogIjana ( samagachanta ) prApta hote haiM vA jo ( ajasya ) anutpanna anAdi jIva vA avyakta kAraNasamUhake ( nAbhau ) madhya meM (adhi) adhiSThAtRpanaseM sabakeupara virAjamAna ( ekam ) ApahI siddha (arpitam ) sthita ( yasmin ) jisameM (vizvAni ) samasta ( bhUvanAni ) lokotpanna dravya ( tasthuH ) sthira hote haiM, tumaloga ( tamit) usIkoM paramAtmA jAno // 30 bhAvArtha:- manuSyoM ko cAhiye ki jo jagatkA AdhAra yogiyoMko prApta honeyogya aMtaryAmI Apa apanA AdhAra sabameM vyApta hai usIkA sevana saba loga kareM // 30 // [samIkSA] vAcakavargako mAluma hove ki, svAmI dayAnaMdajIkA jo lekha hai, so to svatohi khaMDanarUpa hai. kyoMki, padArthameM kucha aura likhA hai, aura bhAvArthameM aurahI likhA hai tathA saMskRtapadArthameM aura, anvayameM aura, aura bhAvArtha meM aurahI likhA hai, tathA saMskRta prAkRta donoM meM anyaanyahI likhA hai, isavAste svAmIjIkA lekha paraspara viruddha hai; ataeva asamIcIna hai. | jahAM ( ) aisA saMketa hove vahAM svAmI dayAnaMdasarasvatIkRta bhASArtha jAnanA // For Private And Personal Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir navamastambhaH 229 (ka): (Apa) pANI - jala (prathamaM ) pahile ( tamit) tameva - tisahI (garbha) garbhakoM (dadhe ) dadhire - dhAraNa karate bhae ( yatra ) jisa kAraNa - bhUta garbha meM (vizve ) sarve ( devAH ) devate ( samagachanta ) saMgatAH saMbhUya vartate - ekatra ho kara vartate haiM. aba tisa garbhakA adhAra kahate haiM. ( ajasya ) janmarahita paramezvara ke ( nAbhAvadhi ) nAbhisthAnIya svarUpamadhye (eka) vibhAgarahita ananyasadRza kuchaka bIja garbharUpako (arpitaM ) sthApita kiyA ( yasmin) jisa bIja meM (vizvAni ) sarva ( bhuvanAni ) bhUtajAta (tasthu) sthita hue. bIja sthApita karane meM smRtikA bhI pramANa apaeva sasarjAda tAsu bIjamathAkSipat tadaeDamabhavadvaimaM sUryakoTisamaprabhamiti " // sohI sarvakA Azraya hai, paraMtu tisakA anya koI Azraya nahI hai. // 30 // (6 [ samIkSA ] yaha bhASyakArakA kathana bhI pramANabAdhita, aura Rgveda aSTaka 8 ke, tathA yajurveda adhyAya 31 ke kathanaseM viruddha hai. kyoMki, vahAM paramezvarakI nAbhimeM pANIneM bIjarUpa garbha sthApita kiyA, ityAdi varNana nahI hai. bAkI samIkSAprAyaH ( a ) samIkSAvat jAnanI. yahAM yaha bhI kahanA yogya hai ki, vedoMke artha sarvajJa kathita nahI hai; jisako jaise ruce hai, vaisehI artha vaha likha detA hai. mAdhava, mahIdhara, brahmakuzalodAsI, dayAnaMda sarasvatIvat / yadi vedoMke Upara sarvajJakathita prAcIna artha niyamAnusAra hote to, aiseM kabhI na hotA. paraMtu prathama vedahI sarvajJake kathanakare siddha nahI hote haiM to, arthoMkA to kyAhI kahanA hai ? paraspara viruddha honeseM. aura yahI asarvajJakathita veda hone meM baDA bhArI dRDha pramAhai. isa vAste sajjana puruSoMko taTastha hokara satyAsatyakA nirNaya karanA cAhiye. brahma brAhmaNaM puSkare sasRje sa khalu brahmA sRSTazcitAmApede, kenAhamekAkSareNa sarvAMzca kAmAn, sarvAMzca lokAn, sarvAMzca devAn, sarvAMzca vedAn, sarvAMzca yajJAn, sarvAMzca zabdAn, sarvAMzca vyuSTIH, sarvANi ca + ( ka ) jahAM aisA saMketa hove vahAM bhASyakArakA artha jANanA. For Private And Personal Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 230 tattvanirNayaprAsAdabhUtAni, sthAvarajaMgamAnyanubhaveyamiti, sabrahmacaryamacarat, samityetadakSaramapazyat, dvivarNa, caturmAtraM, sarvavyApI, sarvavibhvayAtayAma, brahma vyAhRtiM, brahmadaivataM, tayA sarvAMzca kAbhAn, sarvAMzca lokAna, sarvAMzca devAn, sarvAMzca vedAn, sarvAMzca yajJAna, sarvAMzca zabdAn. sarvAMzca vyuSThIH, sarvANi ca bhUtAni, sthAvarajaMgamAnyanvabhavat iti // gopatha0 pU0 bhA0 prapA0 1 bA0 16 // bhASArthaH-(brahma ha brahmANaM puSkare sarasRje) ha prasiddhArthameM avyaya hai| brahma jo hai saccidAnaMda paramAtmA usane brahmAko (puSkare ) arthAt nAbhikamalameM utpanna kiyA ( sa khalu brahmA sRSTazcintAmApede ) so vaha brahmAjI utpanna ho kara yaha zocane lageki ( kenAhabhekAkSareNa ) meM kisa eka akSarakarake ( sarvAMzca kAmAn ) saMpUrNakAmanAoMko ( sarvAMzca lokAn ) saMpUrNapRthivIAdi lokoMko aura (sarvAMzca devAn ) saMpUrNa agniAdi devatAoMko tathA ( sarvAMzca vedAn ) saMpUrNa RgAdivedoMko aura ( sarvAMzca yajJAn ) saMpUrNa agniSTomAdi yajJoMko tathA ( sarvAMzca zabdAn ) saMpUrNa vaidika aura laukikAdi zabdoMko aura ( sarvAMzca vyuSTIH ) saMpUrNa samRdviyoMko tathA ( sarvANi ca bhUtAni ) saMpUrNa jo bhUta haiM sthAvarajaMgamAdi tinako kaiseM ( anubhaveyam ) anubhava arthAt utpanna karUM ? aise vicAra kara (sabrahmacaryamacarat ) so brahmA brahmacaryakoM dhAraNa karatA bhayA arthAt brahmAjIne brahmacarya dhAraNa kiyA tisa brahmacarya ke prabhAvase (sa amityetadakSaramapazyat ) brahmAjIne m isa akSarakA avalokana kiyA kaisA hai yaha umkAra ki ( dvivarNaM caturmAtraM ) svara aura vyaMjana ye do prakArake akSara hai jisameM aura akAra ukAra makAra tathA arddhaviMdu yaha cAra mAtrA hai jisameM phira kaisA hai ki sarvavyApI aura sarvavibhu tathA (ayAtayAma) arthAt vikArarahita aisA brahmasvarUpa aura (brahmavyAhRti) arthAt brahmakA nAmarUpa aura ( brahmadaivataM ) brahmAhI hai devatA jisakA aise OMkArake avalokanamAtrase ( sarvAMzca kAmAn ) saMpUrNa kAmanA aura saMpUrNaloka tathA saMpUrNa devatA aura saMpUrNa veda tathA saMpUrNa yajJa aura saMpUrNa zabda For Private And Personal Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir nvmstmbhH| 231 aura saMpUrNa vyuSThI arthAt samRddhiyeM tathA ( sarvANi ca bhUtAni sthAvarajaMgamAnyanvabhavat ) saMpUrNa jo bhUta hai sthAvarajaMgamAdi tinako anubhava arthAt utpanna karate bhaye iti // [samIkSA ] yaha kathana Rgveda yajurveda donoMseM viruddha hai. tathA isameM likhA hai, brahmAjI brahmacarya dhAraNa karate bhae, brahmAjIne jo brahmacarya dhAraNa karA tisase pahile kyA brahmAjIke brahmacarya nahI thA ? kyA brahmAjI strIyoMse bhoga vilAsa viSaya sevana karate the ? vA anyakoi kuceSTA karate the? jisase brahmAjI brahmacArI nahIM the, jo pIcheseM brahmacarya dhAraNa karanA paDA. tathA brahmAjIne ciMtA karI, pIche OMkArako dekhA, tisake dekhanemAtraseMhI jo kucha racanA thA so sarva kucha raca diyA, ityAdi kathana Rgveda yajurveda ina donoMseMhI viruddha hai. kyoMki, pUrvokta vedoMmeM isa kathanakA gaMdha bhI nahIM hai; isavAste viruddha hai. etAvatA yuktiviruddha mithyArUpa honeseM tyAjya hai. // 2 // hiraNyagarbhaHsamavartatAne bhUtasya jAtaH patireke AsIt / sadAdhAra pRthivIM dyAmutemAM kasmai devArya haviSA vidhema // 4 // ya0 vA0 saM0 a0 13 maM0 4 // ( a )-(hiraNyagarbhaH ) jo ki manusmRti meM likhA hai ki ( apa eva sasarjAdau tAsu bIja mavAsRjat // tadaNDamabhavadvaimaM sahasrAMzusamaprabham / tasmiJjajJe svayaM brahmA sarvalokapitAmahaH iti) usIkA mUlabhUta yaha maMtra hai so dekhiye (hiraNyagarbhaH) hiraNya jo suvarNa tisake samAna varNa hai jisakA aisA jo pUrvakAlameM utpanna huA aMDa tisake garbha meM sthita jo brahmA so kahA jAya hiraNyagarbha arthAt prajApatiH so vaha ( apre) arthAt jagadutpattise pahile ( samavartata) bhalIprakAraseM vartamAna thA. aura vahI (bhUtasya jAtaH ) jAtaH arthAt utpanna hokara saMpUrNa bhUtaprANiyoMkA (patireka AsIt ) eka ApahI (patiH) arthAt pAlaka hotA bhayA ( sadAdhAra pRthivIM dyA mutemAM ) so vahI pRthivI arthAt aMtarikSalokako aura For Private And Personal Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 232 tattvanirNayaprAsAda(yAM) arthAt svargalokako tathA ( utaiti vitarke ) imAM isa bhUmilIkako ( dAdhAra ) tvajAditvAdIrghaH / dhAraNa karatA bhayA aura (pRthivI) yaha aMtarikSa (AkAza ) kA nAma hai so yAskamunipraNAta nighaMTuke a0 1 khaM0 3 meM 9 navamA nAma hai ( kasmai devAya haviSA vidhema ) kaH nAma prajApatikA hai isase ( kasmai ) arthAt prajApatike liye hama haviko (vidhema) dadmaH-pradAna karate haiM athavA tisa hiraNyagarbhako parityAga kara hama ( kasmai) kisakeliye haviH pradAna kareM yaha isa prakAra laukika artha kara lenaa|| - [samIkSA ] yaha yajurvedakA maMtra, Rgvega yajurveda gopathabrAhmaNaseM viruddha hai. kyoMki, ina pUrvokta tInoM sthAnoMke pUrvokta maMtrameM brahmAjI aMDameM utpanna hue aisA nahI kahA hai, aura isa zrutimeM brahmAjI aMDe meM utpanna hue likhA hai, isavAste yaha tAnoM sarvajJa bhagavAnke kathana kare hue nahIM siddha hote haiM. aura jo isame kathana hai, so yuktipramANaseM virudva hai, isIvAste apane 2 manaHkalpita artha isake loka karate haiM, jaise ki, pUrvokta arthameM brahmakuzalodAsIne kare hai. kyoMki, pUrvokta artha bhASAnusAra nahIM hai. jo laukika artharUpa bhAvArtha udAsIjIne nikAlA hai, so bhASyakArako na pAyA. zoka ! ! aise vihude zAstroMko bhI loka paramezvarakehI kathana kiye mAnate hai; yadi jisane jo artha kiyA sohI kharA ( sarvajJokta prAcIna arthoke na honeseM, aura yadi hai to, batAne cAhie. kyoMki, sAMprata kAlameM jo jhagaDeM ho rahe haiM, prAcIna arthoke na honeseMhI ho rahe haiM. yadi kahoMge, prAcIna artha the to sahI, paraMtu isa samaya hai nahI. to siddha huA veda bhI nahIM hai. kisIne vedakA nAma rakhake pustaka jagatmeM prasiddha kiyA hai, arthavat. yadi vedake pustaka haiM to, usake artha tuma nahIM jAna sakte ho. jaba arthahI nahI jAna sakte ho to, tumako kaiseM nizcaya huA ki yaha Izvarokta hai? ) mAnoMge to, yaha artha bhI tunako mAnanA paDegA. kalpanAdvArA artha siddha honeseM--prAcIna munipraNIta arthoMke na honeseM-(uta iti vitarke) (hiraNyagarbhaH) jo aMDese utpanna huA, aura For Private And Personal Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir alIprakAre vatanayA so prajApati ApahI (pAaMDAdikoMkA nvmstmbhH| 233 jisako prajApati kahate haiM, so (agre) jagadutpattise pahile (samavartata) bhalIprakAre vartamAna thA ? nahI thA; jagadabhAve pANIaMDAdikoMkA bhI abhAva honeseM. tathA so prajApati (jAtaH) utpanna ho kara (bhUtasya) saMpUrNa bhUtaprANiyoMkA (ekaH ) eka ApahI (patiH) pAlaka (AsIt ) hotA bhayA ? nahI. jagatke abhAvase pANIaMDAdikoMkA abhAva siddha hotA hai, aMDeke abhAvase prajApatikA aMDeseM utpanna honA asiddha hai, 'mUlaM nAsti kutaH zAkhetivacanAt.' yadi prajApatikA utpanna honAhI saMbhava nahI hotA hai to, jagatkA pAlanapaNA kahAMseM hove ? asatrUpa honeseM; zazazRMgavat. tathA aMDajame jagata pAlanekI zakti bhI nahI siddha hotI hai, caTakavat. aiseMhI uttarottara vitarka jAna lene / tathA (saH) pUrvokta prajApati ( pRthivIM) AkAzako (yAM) svargalokako aura (imAM ) isa bhUmilokako (dAdhAra) dhAraNa karatA bhayA? nahI. pAlanAdike asiddha honeseM (kasmai devAya haviSA vidhema) aise pUrvokta prajApatidevakeliye hama haviHpradAna karIe ? nahI. yathArtha devapaNA siddha na honeseM. ityAdi aneka kalpanA pUrvokta zrutiyoMmeM ho sakatI hai, aura isIvAste vedake satyArthakA nizcaya nahI ho sakatA hai. svAmI dayAnaMdasarasvatIne to kalpanA karanemeM kasara nahI rakhI hai, paraMtu sAMpratakAlameM kai sanAtanadharmI bhI manamAne ulaTa pAlaTa artha karake chapavA rahe haiM. isase siddha hotA hai ki, vedakA satyArtha koi nahI jAnatA hai. aura athoMke nizcayavinA veda Izvarokta satyopadezaka pustaka hai, yaha bhI nizcaya nahIM ho saktA hai. aba pUrvokta hiraNyagarbhaH samavartatAgre isazrutikA jo artha svAmIdayAnaMdajIne kalpana karA hai, so likha dikhAte haiM. (ba) he manuSyo ! jaise hamaloga jo isa (bhUtasya) utpanna hue saMsArakA (jAtaH) racane aura (patiH) pAlana karanehArA ( ekaH) sahAyakI apekSAse rahita (hiraNyagarbhaH) sUryAdi tejomaya padArthoMkA AdhAra (agre) jagat racaneke pahile (samavartata) vartamAna (AsIt ) thA (saH) vaha (imAM ) isa saMsArako racake (uta) aura (pRthivIM) prakAzarahita For Private And Personal Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 234 tattvanirNayaprAsAdaaura (yAM) prakAzasahita sUryAdilokoMko ( dAdhAra ) dhAraNa karatA huA usa (kasmai ) sukharUpa prajA pAlanevAle (devAya) prakAzamAna paramAtmAkI (haviSA) AtmAdisAmagrIseM (vidhema) sevAmeM tatpara haiM vaise tuma loga bhI isa paramAtmAkA sevana kro|| 4 // -1___ bhAvArtha:--he manuSyo ! tumako yogya hai ki isa prasiddha sRSTike racaneseM prathama paramezvarahI vidyamAna thA, jIva gADhanidrA-suSuptimeM lIna the, jagatkA kAraNa atyaMta sUkSmAvasthAmeM AkAzakesamAna eka rasa sthira thA, jisane saba jagatko racake dhAraNa kiyA aura aMtyasamayameM pralaya karatA hai, usI paramAtmAko upAsanAke yogya maano|| 4 // -2 tathA satyArthaprakAzasaptamasamullAse he manuSyo ! jo sRSTike pUrva saba sUryAdi tejavAle lokoMkA utpattisthAna AdhAra aura jo kucha utpanna hai, huA, thA, aura hogA usakA svAmI thA, hai, aura hogA; vaha pRthivIseM leke sUryalokaparyaMta sRSTiko banAke dhAraNa kara rahA hai, usa sukhasvarUpa paramAmAhIkI bhakti jaise hama kareM vaiseM tuma loga bhI karo // 1 // -3 tathAcASTamasamullAsepi-he manuSyo ! jo saba sUryAdi tejasvI padArthokA AdhAra aura jo yaha jagat huA hai, aura hogA usakA eka advitIya pati paramAtmA isa jagatkI utpattike pUrva vidyamAna thA aura jisane pRthivIseM leke sUryaparyaMta jagatko utpanna kiyA hai, usa paramAtmA devakI premaseM bhakti kiyA kareM // 3 // ---- tathA RgvedAdibhASyabhUmikAyA sRSTividyAviSaya-hiraNyagarbha jo paramezvara hai vahI eka sRSTike pahile vartamAna thA, jo isa saba jagatkA khAmI hai aura vahI pRthivIseM leke sUryaparyaMta saba jagatko racake dhAraNa kara rahA hai, isaliye usI sukhasvarUpa paramezvara devakIhI hama loga upAsanA kareM, anyakI nahIM // 1 // -5 [samIkSA] pUrvokta pAMcaprakArake arthoMko yAda zoce jAve to, svAmI dayAnaMdajIke artha manaHkalpita gapparUpaseM aura kucha bhI siddha nahIM kara sakte haiM. vAhajI! vAha !! artha kyA ThahareM, guDDIyoMkA khela huA, jo manameM For Private And Personal Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir nvmstmbhH| 235 AyA so mAna liyA. aparaMca svAmI dayAnaMdajIne apane manaHkalpita matako dRDha karanekeliye artha to ulaTe liye, paraMtu zocA nahIM ki yaha artha hamAre iSTako bAdhaka hai ki sAdhaka ? kyoMki, dayAnaMdajIkI pratijJA hai ki, veda Izvarokta hai, to, ava zocanA cAhiye ki, yadi veda satya 2 IzvaroktahI hai to, jo dayAnaMdajIne zrutikA artha likhA hai ki "he manuSyo ! jaise hama sevAmeM tatpara haiM, vaiseM tuma loga bhI isa paramAtmAkA sevana karo." kyA dayAnaMdajIke IzvaraseM bhI koI bar3A paramAtmA hai ? jisakI sevAmeM vedavaktA Izvara bhI tatpara hai, aura logoMko upadeza karatA hai. tathA vedake kathana karanevAle Izvara bhI bahota siddha hote haiM ( vidhema ) hama tatpara haiM, aiseM bahuvacana aMgIkAra karaneseM. yadi kaho ki, veda prApta karanevAle RSiyoMkA yaha kahanA hai ki, jaiseM hama paramAtmAkI sevAmeM tatpara haiM, vaiseM tuma loga bhI paramAtmAkA sevana karo. taba to siddha huA ki, veda Izvarokta nahI, kiMtu RSipraNita hai. aparaMca RSiyoMne pUrvokta varNana kiyA ki, jo paramAtmA sRSTikA kartA, dhartA, aura pAlaka hai jo sRSTise pahile eka sahAyakI apekSArahita thA ityAdi; to kyA RSiyoMne yaha sarva vyavasthA jAna lInI? yadi jAna lInI to, ve RSi sarvajJa hue; yadi ve sarvajJa hue to, phera dayAnaMdajIkA jo mAnanA hai ki, Izvaravyatirikta koi bhI jIva sarvajJa nahI ho saktA hai, so kaise satya hogA? aura yadi nahI jAna lInI to, vinA jAne tina RSiyoMne pUrvokta varNana kaise karA? tathA vedameM, sRSTikI utpattikA varNana, sRSTikI utpatti karanevAlekA varNana, jina RSiyoMko vedajJAna prApta bhayA, lokoMko upadezAdi varNana haiM, to, isameM siddha huA ki, veda sRSTyAdike anaMtarahI bane haiM. kyoMki, svAmI dayAnaMdajI satyArthaprakAzake saptama samullAsameM likhate haiM ki"itihAsa jisakA ho usake janmake pazcAt likhA jAtA hai vaha graMtha bhI usake janme pazcAt hotA hai-ityAdi" // yadi aiseM huA to, vedoMkA anAdipaNA aisA huA, jaisA ki vaMdhyAstrIke putrakA vivAha honA. For Private And Personal Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 236 tattvanirNayaprAsAda 23 tathA dayAnaMdajI likhate haiM ki, "isa prasiddha sRSTi racaneseM prathama paramezvarahI vidyamAna thA jIva gADhanidrA -- suSupti meM lIna the aura jagatUkA kAraNa atyaMta sUkSmAvasthA meM AkAzakesamAna ekarasa sthira thAityAdi " - aba hama pUchate haiM ki, yadi prathama AkAzahI nahI thA to, dayAnaMdajIkA paramAtmA, suSupti meM lIna honevAle jIva, aura jagatkA kAraNa, yaha kahAM rahate the ? AkAzavinA koI bhI padArtha nahI raha saktA hai. aura AkAzakI utpatti vedoMmeM prakaTapaNe kahI hai. 'nAbhyA AsIdaMtarikSamitivacanAt ' // * aura dayAnaMdajIne bhI RgvedAdibhASyabhUmikAke vedaviSaya vicArake 49 patropari likhA hai ki " paramAtmAke anaMta sAmarthyaseM AkAza, vAyu, agni, jala aura pRthivI Adi tattva utpanna hue haiM - ityAdi // tathA sRSTividyAviSayake 116 - 117 patropari // "yadA kAryyaM jagannotpannamAsIttadA'satsRSTeH prAk zUnyamAkAzamapi nAsIt // zUnyanAma AkAza arthAt jo netroMse dekhanemeM nahIM AtA so bhI nahIM thA " // tathA satyArthaprakAzake saptama samullAsake lekhameM atItAnAgatavartamAnakAlake sarva padArthoMkA svAmI paramAtmAko likhA hai, aSTama samullAsa ke lekhameM vartamAna aura anAgatakAlake padArthoMkA svAmI likhA hai, aura RgvedAdibhASyabhUmikAke lekhameM vartamAna jagatkA svAmI paramAtmAko likhA hai. hama anumAna karate haiM ki, yadi aura thoDAsA divyajJAna paramAtmA dayAnaMdajIke hRdayameM sthApana kara detA to, phera paramAtmAko svAmIpaNA karanekI kucha AvazyakatA na rahatI ! ityalaM vistareNa // (ka) hiraNyapuruSarUpa brahmAMDameM garbharUpakarake avasthita prajApati hiraNyagarbha, prANijAtakI utpattise pahile svayamava zarIradhArI hotA bhayA, sohI utpanna huA thA ekelAhI utpanna honevAle sarva jagatkA pati hotA bhayA, sohI AkAza svargaloka aura isa bhUmiko arthAt tInoM * sana 1884 ke chape satyArthaprakAzake 187 patropari svamaMtavyAmaMtavya prakAzameM bhI dayAnaMdajIne AkAzako nitya vA anAdi nahIM mAnA hai, kiMtu anAdi padArtha tIna haiM, eka Izvara, dvitIya jIva, tIsarA prakRti arthAt jagatkA kAraNa ityAdi // For Private And Personal Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir nvmstmbhH| rarU7 lokoMko dhAraNa karatA hai, isavAste prajApati devakeliye hama haviHpradAna karate haiM. [samIkSA] yaha bhASyakArakA artha pUrvokta arthoseM vilakSaNahI hai, tathA yajurveda adhyAya 17 ke maMtraseM bhI viruddha hai. tathA isazrutiseM mAluma hotA hai ki, isakA kahanevAlA paramAtmA prajApatiseM bhinna hai. kyoMki, isameM likhA hai ki, jo hiraNyagarbha sRSTise pahile Apa zarIradhArI huA, jo utpanna honevAle sarvajagatkA pati huA, aura tIna lokakoM jo dhAraNa karatA hai, tisa prajApatidevakeliye, hama, haviHpradAna karate haiM, ityAdi. tathA isI zrutikA artha Rgveda aSTaka 8 a07| v03| maM0 10 a0 10 / sU0 121 meM sAyaNAcAryane aiseM likhA hai-hiraNmaya aMDakA garbhabhUta jo prajApati so kahAve hiraNyagarbha, tathA ca taittirIyakaM-"prajApatirve hiraNyagarbhaH prjaapternuruuptvaayeti|" athavA hiraNmaya aMDa garbhavat hai udarameM jisake, aisA jo sUtrAtmA, so kahAve hiraNyagarbha. so hiraNyagarbha (agre) prapaMcotpattike pahile (samavartata) mAyAvazaseM sRjana karanekI icchAvAle paramAtmAse utpanna hotA bhayA. yadyapi paramAtmAhI hiraNyagarbha hai, to bhI, tadupAdhibhUta AkAzAdi sUkSmabhUtoMko brahmaseM utpanna honeseM tadupahita bhI utpanna huA aiseM kaMhIe haiM. so hiraNyagarbha (jAtaH) jAtamAtrahI, utpanna huA thakAhI ( ekaH ) advitIya ekelAhI (bhUtasya ) vikArajAta brahmAMDAdi sarvajagatkA (patiH) Izvara (AsIt ) hotA bhayA. nahI kevala patihI huA, kiMtu so hiraNyagarbha (pRthivIM) vIstIrNa ( yAM) svargalokakoM 'utApica' aura (imAM) hamAre dRzyamAna purovartinI isa bhUmiko, athavA 'pRthivIM' AkAzako svargalokako aura bhUmiko ( dAdhAra ) dhArayati-dhAraNa karatA hai (kasmai) yahAM kiM zabda anitisvarUpavAlA honeseM prajApatimeM vartatA hai| athavA sRSTikevAste jo kAmanA kare so kahAve kH| athavA kaM-sukhaM arthAt sukharUpa honeseM kaH kahIe haiN| athavA iMdrane pUchA huA prajApati, merA mahatva For Private And Personal Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 238 tattvanirNayaprAsAdatujhako deke 'ahaM kaH' meM kaisA hoU ? aisA kahatA huA, taba iMdrane jabAba diyA ki, jo tUM yaha kahatA hai ki, 'ahaM kaH syAmiti' maiM kyA hoUM? tadeva sohI tUM ho isa kAraNaseM 'kaH iti' ka zabdaseM prajApati kathana karIe haiN| "iMdro vai vRtraM hatvA sarvA vijitIvijityAbravIt" ityAdi brAhmaNakA yahAM anusaMdhAna karanA / jaba so kiM zabda taba sarvanAma honeseM smaibhAva siddha haiM. aura jaba yaugika hai, taba vyatyaya jAnanA. kaMprajApati (devAya) deva-dAnAdiguNayukta devakoM (haviSA) prajApatisaMbaM. dhI pazuke vapArUpeNa-kAlejArUpakarake, athavA ekakapAlAtmaka puroDAzakarake (vidhema) vayamRtvijaH-- hama Rtvija 'paricarema' paricaraNakarma karIe haiM. [samIkSA] pUrvokta arthoMse yaha sAyaNAcAryakA artha aurahItareMkA hai. aba vAcaka vargako hama namratApUrvaka kahate haiM ki, donoM bhASyakAroMke arthoM meM kitanA baDA visaMvAda paDatA hai. tathA RgvedAdi bhASyabhUmikAke karttAne aura bhASyabhUmikeMduke kone kaiseM 2 artha kare haiM, so ApahI vicAra kIjIeM. jaba vedoMke arthokAhI nizcaya nahIM hotA hai to, veda satyopadeSTAke kathana kare hue haiM, vA anAdi hai, vA RSiyoMdvArA jagatmeM pravartana hue haiM, ityAdi kaiseM mAnA jAve ? aba hama jyAdA likhanA choDakarake zrutiyAM, aura saMkSepamAtra unoMkI samIkSA, aura paraspara viruddhatA mAtra likhake apanI nahI baMda hotI lekhanIko, jorAvarI baMda karanI cAhate haiM. kyoMka, vedoMkA bahotA pharolanA bhasmathannAgni udghATanatulya hai. subhUH svayambhUH prathamo'ntarmahatyarNave / dadhe ha garbhamRtviyaM yato jAtaH prjaaptiH|| 63||y|vaa|sN| a0 23 / mN063|| bhASArthaH--(subhUH) suMdara hai bhuvana jisakA so kahAve subhU aura (svayaMbhUH) jo apanI icchAhIse zarIrako dhAraNa kara zake so kahAve svayaMbhU aisA jo paramAtmA so (mahatyarNave) mahAn jalasamUhameM (Rtvi For Private And Personal Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir nvmstmbhH| 239 yaM) prAptakAlameM (ha) iti prasiddha (garbha dadhe ) usane garbhako dhAraNa kiyA. kaisA hai vaha garbha ki ( yato jAtaH prajApatiH) jisagarbhaseM prajApati arthAt brahmAjI utpanna hue. // 63 // [samIkSA] prathama to yaha zruti pUrvokta yajurveda, Rgveda, gopathAdikI zrutiyoMseM viruddha hai. tathA paramAtmAkA suMdara bhuvana rahanekA sthAna kahA, yaha viruddha hai. kyoMki, sarvavyApI paramAtmAkA koi bhI sthAna nahI siddha ho sakatA hai. aura tisasamayameM to AkAza bhI nahI thA to, vinA AkAzake paramAtmAkA suMdara bhuvana kahAM thA ? tathA apanI icchAseM jo zarIrako dhAraNa kara zake so kahAve svayaMbhU, yaha vizeSaNa pramANabAdhita hai. kyoMki, zarIrake vinA mana aura manake vinA icchA nahI ho saktI hai, yaha pramANa siddha hai. isavAste pUrvokta vyutpatti svakapolakalpita hai|| paramAtmA mahAjalasamUhameM RtukAlameM garbha dhAraNa karatA bhayA, tisa garbhaseM prajApati brahmAjI utpanna bhae ityAdi-yaha Rgveda yajurveda gopathAdiseM viruddha hai. kyoMki, tinameM anyathA kathana hai, so likha Ae haiN.| tathA paramAtmAne jalasamUhameM garbha dhAraNa karA, ityAdi kahanA bhI mahAmithyA hai. kyoMki, usa samayameM to na pRthivI thI, aura na AkAza thA to, jala kisa vastumeM, aura kisa Upara Thahara rahA thA ? phera jaba paramAtmAko RtukAla AyA, taba jalake bIcameM garbha dhAraNa karA-kyA paramAtmAko strIdharma huA thA ? aura jalake bIcameM garbha dhAraNa karA, kyA garbha bahuta uSNa thA? jisakI garamIseM jala na jAUM isa bhayaseM jalameM praveza karake garbha dhAraNa karA aura sarvavyApI saccidAnaMda arUpI sarvazaktimAna nirAkAra eka paramAtmA jalameM garbha dhAraNa kare, yaha paraspara viruddha, aura yuktipramANa bAdhita nahI hai ? tathA tisa samayameM to kAla bhI nahI thA to, phera paramAtmAko RtukAla kisatareM prApta huA ? jekara kahoMge, yaha to alaMkAra hai, to, aise bhramajanaka mithyA alaMkArake kahanese kyA siddhi bhaI ? jekara alaMkArahI kathana karanA thA taba to, paramAtmAko eka suMdara yauvanavatI strI kathana karanA thA, aura For Private And Personal Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 240 tattvanirNayaprAsAdatisakA eka pati kathana karanA thA, RtukAlameM tisa paramAtmArUpa strIseM bhoga-vIryaniSeka karanA, pIche garbha dhAraNa karanA, pIche prajApati brahmAjIkA janma, ityAdi kathana karate to tumArI kuchaka kiMcinmAtra alaMkArakI AkAMkSA bhI pUrNa hotI. paraMtu aiseM hai nahIM, isavAste yaha alaMkAra bhI nahIM hai. he pAThakagaNo! tuma pakSaNAtako choDa kara, aura jarA netra unmIlana karake vicAra to karo ki sarvajJa, sarvadarzI, trailokyanAtha, karuNAsamudra, kRtakRtya aSTAdazadUSaNarahita, paramAtmA, vItarAgakA upahAsya yogya, aura yuktipramANa bAdhita, aisA kathana ho saktA hai ? kadApi nahI ho sakatA hai. aisI2 mithyA kalpanAjAla khaDI karake bhavya jIvoMko phasAya 2 ke ajJAnIyoMne apane vazaprAyaH kara lie haiM !!! ___ Upara jo samIkSA karI hai, so RgAdibhASyabhUmikeMdunAmaka pustakameM likhe arthAnusAra hai. aba mahIdharakRta vedadIpa bhASyameM jo artha likhA hai, so likhate haiM. (ha) prasiddhArtha meM hai (prathamaH) sarvakA Adi AyaMtarahita puruSa (mahati arNave) kalpAMtakAlasamudrameM (aMtaH) madhyameM (garbhaM dadhe) garbhako sthApana karatA bhayA. kaisA puruSa ? (subhUH) bhalI bhUH-utpatti hove jisase so subhUH arthAt vizva-jagat utpanna karanevAlA ( svayaMbhUH) vayaMbhavatIti svayaMbhU svecchAdhRtazarIraH-apanI icchAseM zarIra dhAraNa karanevAlA. kaisA hai garbha ? (RtviyaM) RtuH prAptoyasya-Rtu prApta huA hai jisako arthAt prAptakAlam (yataH) jisa garbhase (prajApatiH) brahmA (jAtaH) utpanna bhayA-iti // 63 // samIkSAprAyaH pUrvavat // aba dayAnaMdakhAmIkA bhI arthamAtra pUrvoktazrutikA likhate haiM // he jijJAsujana ! (yataH) jisa jagadIzvaraseM (prajApatiH) vizvakA rakSaka sUrya (jAtaH) utpanna huA hai aura jo (subhUH) suMdara vidyamAna (svayaMbhU ) jo apane Apa prasiddha utpatti vinAza rahita (prathamaH) sabase prathama jagadIzvara (mahati) baDe vistRta (arNave ) jaloMse saMbaddha hue saMsArake (aMtaH) bIca (Rtviyam ) samayAnukUla prApta ( garbham ) bIjako (dadhe) dhAraNa karatA hai (ha) usIkI sabaloga upAsanA kareM // 63 // For Private And Personal Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir nvmstmbhH| bhAvArthaH--yadi jo manuSyaloga sUryAdilokoMke uttamakAraNa prakRtiko aura usa prakRtimeM utpattikI zaktiko dhAraNa karanehAre paramAtmAko jAneM to ve jana isajagatmeM vistRta sukhavAle hoveM // 63 // isakI samIkSA karanekI hamako kucha AvazyakatA nahIM hai. kyoMki, dayAnaMdajIke arthahI paraspara samIkSA kara rahe haiM. yadi koi jijJAsu jana aMtardRSTi lagAke vicAra kare to, usako svatohI mAluma ho jAve ki, dayAnaMdasvAmIkA artha niHkevala manaHkalpita hai. aura kevala vedoMkA bihudApaNA chIpAnekA prayojana hai. aSTau putrAso aditeH|ye jAtAstanvaH pari devA3upapraita sptbhiH|| parI mArtANDamAsyat // 7 // taittirIyeAraNyake 1 prapAThake 13 anuvAke 7 maMtraH // mitrazca varuNazca / dhAtA kAryamA c| aAzca bhagazca / indrazca vivsvaashthetyete||10|| te0 A0 1 pra0 13 a0 10 mNtrH|| bhASArthaH-(aditeH) aditidevatAke (aSTau putrAsaH) aSTasaMkhyAkAH putrA vidyate-ATha putra haiM (ye) putrAHje putra (tanvaH pari) zarIrasyopari-zarIrake upara (jAtAH) utpanna hue haiM aura sA ityrthH| tinameseM (saptabhiH) sAta putroMkesAtha (devAn ) devatAoMke (upaprait ) samIpa prApta hotI bhaI (mArtANDaM) mANDa arthAt sUryanAmA AThame putrako ( parAsyat ) parAkRtavatItyAgatI bhaI, arthAt tisa eka AThame putrako tyAgake anya sAta putroMke sAtha aditi devalokameM devatAoMke samIpa gaI. // 7 // ___aba tina AThe putroMke nAma anukramakarake kahate haiM. mitra 1, varuNa 2, dhAtA 3, aryamA 4, aMzapa, bhaga 6, iMdra 7, aura vivasvAna 8, (ityete) mitravaruNAdi ye ATha putra kaheM. // 10 // [samIkSA] isameM aditike ATha putra likhe haiM, jinameM sAtamA putra iMdra, aura AThamA putra sUrya, likhA hai / RgvedameM likhA hai ki, iMdra prajApatike mukhase utpanna huA hai,| aura Rgveda yajurveda donoMhImeM likhA hai ki, sUrya prajApatike netroMseM utpanna huA hai| yaha paraspara viruddha hai. // For Private And Personal Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 242 tattvanirNayaprAsAda caMdramA mana'so jA'tazcakSoH sUryo'ajAyata / zrotrA'hA'yuzca' prA'Nazca' mukhada'gnira'jAyata // 12 // vA0 saM0 a0 31 // Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir bhASArthaH - prajApatike manaseM caMdramA utpanna bhayA, cakSu (netroM) seM sUrya utpanna bhayA; vAyu, aura prANa, ye do, kAnoMseM utpanna bhae; aura agni mukhaseM utpanna bhayA. // 12 // [samIkSA] isa zrutimeM likhA hai ki, vAyu aura prANa ye donoM zrotraseM arthAt karNa (kAnoM) seM utpanna bhae. aura Rgvedake AThame aSTakameM likhA hai ki, prANa vAyu utpanna bhayA / tathA isazrutimeM likhA hai ki, mukhaseM agni bhayA, aura Rgveda meM likhA hai ki, prajApatike mukhaseM iMdra, aura agni, ye donoM utpanna bhae / yajurveda meM iMdrakI utpatti mukhaseM nahI kahI hai, aura RgvedameM kahI hai; yaha paraspara viruddhapaNA hai. // *aditirvai prajAkAmaudanamapacat tata ucchiSTamaznAt / sA garbhamadhatta / tata AdityA ajAryanta || itigopathapUrva bhAge0 pra0 2 brA025 // bhAvArtha:- (aditirvai) vai, yaha nizcayArthaka avyaya hai, arthAt nizcayaarthakA bodha karatA hai. (aditirvai prajAkAmaudanamapacat ) aditineM prajA arthAt saMtAnakI utpattikeliye ( odana ) arthAt brahmodana pakAyA ( tata ucchiSTamaznAt ) tisameseM ucchiSTha arthAt bacA huA jo yajJakA zeSabhAga usako (aznAt ) usane khA liyA. (sA garbhamadhatta ) usake khAneseM aditI garbhako dhAraNa karatI bhaI. ( tata AdityA ajAyanta ) tisa garbhaseM dvAdaza Aditya utpanna hue. iti // [samIkSA] isa zrutimeM likhA hai ki, aditineM yajJakA rahA zeSa anna bhakSaNa karaneseM garbha dhAraNa karA; yaha bhI pramANa vAdhita hai. kyoMki, vinA patike saMyoga se, vA yonimeM vIryake prakSepavinA, kadApi strI garbha isahI matalabakA varNana taittirIyabrAhmaNake 1 aSTakake 1 adhyAyake 9 anuvAka meM hai // For Private And Personal Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 243 nvmstmbhH| dhAraNa nahIM kara saktI hai. aura aditine to annamAtrake bhakSaNa karaneseM garbha dhAraNa karA, yaha pramANaviruddha nahI to, kyA hai ? tisa aditika garbhaseM vArAM Aditya arthAt sUrya utpanna bhae. RgvedayajurvedameM likhA hai, prajApatike netroMse sUrya utpanna bhayA; yaha paraspara viruddha hai. // yasmAhacoapAtaMkSanyajuryasmAdapAkaSan / sAmAni yasya lomAni atharvAGgiraso mukhm|skmmntm brUhi katamaH svideva sH|| atharvasaM0 / kAM0 10 / pra0 23 / a0 4 / maM0 20 // bhASArthaH--(yasmAdRco0) jisa paramAtmAseM Rgveda utpanna hue haiM, aura (yajuryasmAdapAkaSan ) jisa paramAtmAse yajurveda utpanna huA hai, . aura (sAmAni yasya lomAni) sAmaveda jisa paramAtmAke roma haiM, tathA (atharvAgiraso mukham ) AMgirasa jo hai atharvaveda so jisakA mukha hai. (skaMbhaMtaM brUhi katamaH svideva saH) aisA jau hai skaMbha arthAt sabakA Azraya bhUta so ( katama:) kauna hai? (brUhi) kaha-kathana kara (svit eva saH) vahI kevala eka parabrahma paramAtmAhI hai, aura koi nhii.|| [samIkSA ] paramAtmAse Rgveda utpanna huA, aura paramAtmAsehI yajurveda utpanna huA, sAmaveda paramAtmAke roma hai, aura atharvaveda paramAtmAkA mukha hai. / yadi Rgveda yajurveda paramAtmAse utpanna hue haiM, to kyA sAmaveda aura atharvaveda paramAtmAse nahIM utpanna hue haiM ? jo unako roma, aura mukha kahA ! yadi sAmaveda paramAtmAke roma, aura atharvaveda paramAtmAkA mukha aiseMhI kathana karanA thA to, Rgveda zira, aura yajurveda bAhu, yaha bhI kaha denA thA ? vA anya koi aMga kahane the. kyoMki, yaha dono veda bhI to, paramAtmAke aMga hone cAhie; sAmaatharvavedavat. nahI to, una donoMko bhI roma mukha na kahanA cAhie; ina cAroMmeM kyA vizeSa hai ? jo do vedoMko paramAtmAse utpanna hue kahe; tIsareko roma aura cautheko mukha kaha diyA. anya to kiMcit bhI vizeSa nahI, paraMtu somava For Private And Personal Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 244 tattvanirNayaprAsAdallIke nazemeM vA vAjapeya sautrAmaNyAdiyajJoMmeM RSiyoMne madirApAna karA tisake nazemeM A kara jo manameM AyA so vinAvicAre uccAraNa kara diyA; yaha kAraNa to ho saktA hai, anya nahIM. hove to, batalA denA cAhie. tathA RgvedayajurvedameM, mAnasa yajJa devatAoMne karA, tisa yajJaseM vedoMkI utpatti huI likhA hai, yaha paraspara viruddha hai. evaM vA are'sya mahato bhUtasya niHzvasitametadyadRgvedo yajurvedaH sAmavedo'tharvAGgirasa ityAdi // za0kAM014 / a / brA 4 / kaM 10 // isazrutikA bhAvArtha yaha hai ki, RgAdicAroMveda paramAtmAke utsvAsarUpa hai| aba dekhIe ! ! RgvedayajurvedameM to likhA hai, cAroM veda mAnasa yajJase utpanna hue; atharvavedameM likhA hai, sAmaveda paramAtmAke roma haiM, aura atharvaveda paramAtmAkA mukha hai; tathA isazrutimeM cAroMkohI paramAtmAke utkhAsa kahe. yaha paraspara viruddha nahI to, kyA hai ? tathA anyajageM likhA hai, agniseM Rgveda, vAyuse yajurveda, aura sUryase sAmaveda, AkarSaNa kare-baiMcake nikAle. ityAdi vedoMmeM jo kathana haiM, so pramANa bAdhita hai. isavAstehI prekSAvAnoMko aMgIkAra karane yogya nahIM hai. __ prajApatirakAmayata prajAyeyabhUyAntsyAmitI / sa tapo'tapyata sa tapastatvamAllokAnasRjata / pRthivImantarikSaM divaM / satAMllokAnabhyatapattebhyo'bhitaptebhyastrINi jyotISyajAyanta / agnireva pRthivyA ajAyata / vAyurantarikSAt / AdityodivastAni jyotISyabhyatapat tebhyo'bhitaptebhyastrayo vedA ajAyanta / Rgveda evAgnerajAyata / yajurvedo vAyoH / sAmaveda AdityAdityAdi // ai0 brA0 50 5 / kaM0 32 // __ bhASArthaH--(prajApatiH) prajApati jo brahmA so ( akAmayata) icchA karatA huA ki (prajAyeya ) meM utpanna ho kara (bhUyAntsyAmiti) bahuta prakArakA hoUM aise vicAra kara (sa tapo'tapyat) so tapa karatA huA (sa tapastatvA) so tapa karake (imAn lokAn asRjata) ina tIna lokoMko utpanna karatA huA. sohI dikhAve haiM. (pRthivIM) eka pR For Private And Personal Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir nvmstmbhH| 245 thivIlokako (aMtarikSam ) dusare aMtarikSa (AkAza) lokako, aura tIsare (divam ) svarga lokako. phira prajApati ( tAn lokAn abhyatapat) tina tIno lokoMko tapa karAtA huA (tebhyaH abhitaptebhyaH trINi jyotIMSi ajAyaMta) tapake karanese tina pRthivyAdikoMse tIna jyoti, arthAt prakAzAtmaka tIna devate utpanna hue; sohI dikhAte haiM. (agnireva pRthivyAH) agnidevatA pRthivIseM (ajAyata) utpanna hotA bhayA (vAyuraMtarikSAt ) aMtarikSa (AkAza )se vAyu, aura (AdityodivaH) svarga lokaseM Aditya (sUrya) utpanna huA. phira prajApati (tAni jyotIMSi abhyatapat) tina tInoM jyoti agni Adiko tapa karAtA huA (tebhyaH abhitaptebhyaH trayaH vedAH ajAyaMta) tina agnyAdikoMseM tapa karAneseM tInoM veda utpanna hue; sohI dikhAte haiM. (RgvedaH eva agneH) Rgveda agniseM (AjAyata) utpanna hotA bhayA, aura (yajurvedaH vAyoH) yajurveda vAyuseM, aura (sAmavedaH AdityAt iti) sAmaveda AdityaseM utpanna huA. / iti // prajApati idamagraAsIt / ekev|so'kaamyt / saamprjaayeyeti|soshraamyt| sa tapo'tapyata / tasmAchrAntAttepAnAt trayo lokA asRjynt| pRthivyaMtarikSaM dyauH||1||s imaaNstriiNllokaanbhittaap| tebhyastaptebhyastrINi jyotIyajAyantAgniryoyaM pavate sUryaH ||2||tebhystptebhystryo vedA ajAyantAgnerRgvedo vAyoryajurvedaH sUryAt saamvedH||3|| zatapathakAM0 11 / a0 5 / brA0 3 / kaM0 1 / 2 / 3 // bhASArthaH-(prajApati) vai yaha nizcayArthaka avyaya hai (agre) jagat utpattise pahile (ekaH eva) ekahI kevala prajApati (AsIt ) thA, aura koI nahIM (saH akAmayata) so prajApati kAmanA arthAt icchA karatA huA (sAMprajAyeyaiti) ki, maiM anekarUpoMseM utpanna hoU (saH azrAmyat saH tapaH atapyata) soprajApati zAMtacitta ho kara tapa karatA bhayA (tasmAt zrAMtAta te pAnAt ) tisa cittakI sthiratA aura tapake karaneseM (trayaH lokAH For Private And Personal Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 246 tattvanirNayaprAsAda asRjyaMta) tInoM loka utpanna kiye; sohI dikhAte haiM, (pRthivI aMtarikSa dyauH) eka pRthivIloka, dUsarA aMtarikSa (AkAza) loka, aura tIsarA svargaloka // 1 // ina tInoM lokoMkoM utpanna karake phira (saH imAn trIn lokAn abhitatApa) so prajApati ina tInoM lokoMko tapa karatA huA, taba (tebhyaH taptebhyaH trINi jyotIMSi ajAyaMta) tapa karaneseM tina tInoMseM tIna jyoti arthAt prakAzAtmaka tIna devate utpanna hue; sohI dikhAte haiM, (agniH yaH ayaM pavate sUryaH) eka agni, dUsarA jo yaha saMpUrNa vizvako pAvana-pavitra karatA hai so vAyu, aura tIsarA sUrya. // 2 // (tebhyaH taptebhyaH) tapake karaneseM tina tInoM devatAoMseM (trayaH vedAH ajAyaMta) tInoM veda utpanna hote bhae; sohI dikhAte haiM. (agneH RgvedaH) agniseM Rgveda, (vAyoH yajurvedaH) vAyuse yajurveda, aura (sUryAt ) sUryaseM (sAmavedaH) saamved.| iti // sa bhUyo'zrAmyadbhUyo'tapyata / bhUya AtmAnaM samatapat / sa Atmata eva trIllokAnniramimatA pRthiviimntrikssNdivmiti| sa khalu pAdAbhyAmeva pRthivInniramimatodarAdantarikSa mU! divaM / sa taaNstriillokaanbhyshraamydbhytpt| tebhyaHzrAMtezyastaptebhyaH saMtaptebhyastrIn devAnniramimatAgniM vaayumaaditymiti|s khalu pRthivyA evAgniM niramimatAntarikSAdvAyuM diva aaditym| satA~strIn devaanbhyshraamydshytpt|smtpt / tebhyaH zrAntenyastaptebhyaH saMtaptebhyastrIn vedAnniramimata / RgvedaM yajurvedaM sAmavedamiti // go| pU / pra0 1 // braa06|| bhASArthaH-(sa bhUyaH azrAmyat ) so prajApati phira zAMtacitta hotA bhayA (bhUyaH atapyata) phira tapa karatA bhayA (bhUyaH AtmAnaM samatapat) phira AtmAko acche prakArase tapAtA huA arthAt tapa karAtA bhayA tapakarake (saH AtmataH eva trIn lokAn niramimata) soapane AtmAhIse tInoM lokoMko racatA huA, sohI dikhAte haiM. (pRthivIM aMtarikSaM divaM iti) For Private And Personal Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir nvmstmbhH| eka pRthivIloka, dusarA aMtarikSaloka, aura tIsarA svargaloka. aba ye tInoM lokoMko kahAMseM race, so batAve haiM. (saH pAdAbhyAM eva pRthivIM niramimata) so prajApati khalu-nizcayakarake apane donoM pagoMseM pRthivI lokako racatA bhayA (udarAt aMtarikSam) peTaseM aMtarikSa-AkAzakoM, aura (mUrTo divam) apane mastakase svargalokako racatA bhayA (saH tAn trIn lokAn abhyazrAmyat abhyatapat ) so prajApati tina tInoM lokoMko zAMta aura tapa karAtA bhayA, tapa karAke (tebhyaH zrAMtebhyaH taptebhyaH saMtaptebhyaH trIn devAn niramimata) tina zAMta aura tapta saMtapta tInoM lokoMseM tIna devate racatA bhayA; sohI dikhAve haiM. (agniM vAyuM AdityaM iti) agni, vAyu aura sUryako. aba ina devatAoMke utpattisthAna batAve haiM. (saH khalu pRthivyAH eva agniM niramimata) so prajApati nizcayakarake pRthivIseMhI Agniko racatA bhayA, (aMtarikSAt vAyum) AkAzaseM vAyu, aura (divaH AdityaM iti) svargaseM Adityako racatA bhayA. (saH tAn trIn devAn abhyazrAmyat abhyatapat samatapat) so prajApati tina tInoM devoMko zAMta tapa aura acche prakAraseM tapa karAtA bhayA tapa karAke (tebhyaH zrAMtebhyaH taptebhyaH saMtaptebhyaH trIn vedAn niramimata) tina zAMta tapta saMtapta tInoM devoMseM tInoM vedoMko racatA bhayA, sohI kahe haiM. (RgvedaM yajurvedaM sAmavedaM iti ) eka Rgvedako, dusare yajurvedako, aura tIsare sAmavedako utpanna kiyA / iti // [samIkSA] prajApati icchA karatA huA ki, maiM utpanna ho kara bahutaprakArakA hoUM; ityAdi, aitareyabrAhmaNakA, tathA zatapathAdikakA lekha yuktipramANavAdhita hai. kyoMki, vinA zarIrake mana nahI hotA hai, aura manake vinA icchA nahI ho saktI hai, ityAdi pIche likha Ae haiM; isavAste yahAM nahIM likhate haiN.| tathA prajApati tapa karatA huA, tisa tapake karaneseM tIna loka utpanna bhae; pRthivI, AkAza, aura svargaloka. iti aitareyabrAhmaNa zatapathAdo. aura gopathameM likhA ki, prajApatine tapa karA, tisatapake karaneseM apane AtmAhIseM tIna loka race. pagoMseM For Private And Personal Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 248 tattvanirNayaprAsAda pRthivI 1, peTaseM AkAza 2, aura mastakaseM svarga 3. yaha tInoM pustakoMkA kathana, Rgveda yajurvedAdikoMseM viruddha hai. kyoMki, Rgveda yajurveda meM prajApatine tapa karA aisA kathana nahI hai. aura yahAM hai. yaha paraspara viruddha / 1 / tathA Rgveda yajurveda meM prajApatike pagoMseM bhUmI, nAbhiseM AkAza, aura mastakaseM svarga, aisA utpattikrama likhA hai; aura yahAM peTa AkAzakI utpatti likhI hai. yaha parasparaviruddha. / 2 / phira prajApatine pUrvokta pRthivIAdi tInoM lokoMko tapa karAyake unoMseM tIna devate utpanna kiye; pRthivIseM agni 1, AkAzaseM vAyu 2, aura svargaseM sUrya 3; Rgveda yajurveda meM likhA hai ki, prajApatike mukhaseM agni 1, Rgveda meM prajApati ke prANaseM vAyu aura yajurvedameM prajApatike kAnoMseM vAyu 2, aura donoMmeMhI prajApatike netroMseM sUrya 3, aise ina devatAoM kI utpatti likhI hai; yaha paraspara viruddha. / 3 / phira prajApatine pUrvokta agni Adika devatAoMko tapa karAyake unoMseM tInoMhI veda utpanna kare; agniseM Rgveda 1, vAyuseM yajurveda 2, aura Aditya (sUrya) se sAmaveda 3. / RgvedayajurvedameM cAroM vedoMkI utpatti mAnasanAmA yajJaseM likhI hai; tathA atharvavedameM likhA hai, Rgveda aura yajurveda paramAtmAseM utpanna huA hai, sAmaveda paramAtmAke roma hai, aura atharvaveda paramAtmAkA mukha hai. // zatapathameM likhA hai, cAroM veda paramAtmAke niHzvAsarUpa hai / yaha parasparaviruddha. 118 11 tathA prajApatine tapa karA - kyA prajApatine jainIyoMkItareM upavAsa, chaha, ahama, dazama, dvAdazama, arddhamAsakSapaNa, mAsakSapaNAdi, vA ratnAvali, kanakAvali, muktAvali, dhana, pratara, laghusiMhanikrIDita, bRhatsiMhanikrIDita, AcAmlavarddhamAnAdi tInasausATha prakArake tapameseM koi tapa karA thA ? vA cAMdrAyaNAdi ? pUrvapakSa:-prajApatine paryAlocanAtmaka tapa karA thA. uttarapakSaH - brahmAjI prajApatiko to, vedoMmeM sarvajJa likhe haiM / prathama to sarvajJako paryAlocana karanA likhA hai, yaha sarvajJatAko hAnikAraka For Private And Personal Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir nvmstmbhH| 249 hai. kyoMki, jo paryAlocana karanA hai, sohI asarvajJakA lakSaNa hai; isavAste brahmAjI sarvajJa nahIM the, aisA siddha huA, jaba sarvajJa nahI the to, yathArtha sarva jagatkI racanA karanemeM bhI samartha nahI siddha hoveMge. aura yaha jo likhA hai ki, prajApatine tInoM lokoMko tapa karAyAkyA tInoM lokoMko paMcadhUNItapanarUpa tapa karAyA ? vA Upara likhe jainamatake samAna tapa karAyA ? vA paryAlocanAtmaka tapa karavAyA ? vA cAMdrAyaNAdi karavAyA ? jisase tInoM loka thaka gae, tapta saMtapta ho gae. inameseM kisI bhI prakArake tapa karAnekA saMbhava nahIM ho saktA hai. kyoMki, tInoM loka to paMcabhUtAtmaka honeseM jaDarUpa haiM, to phera, yaha kyA jAnake likha diyA ki, prajApati tInoM lokoMko tapa karAte bhae ? prathama to cetanabrahmaseM ina jaDarUpa tInoM lokoMkA utpanna honAhI asaMbhava hai to, tapa karAnA to dUrahI rahA !!! jaba tInoM loka tapa karake zrAMta tapta saMtapta hue, taba tina tInoseM agni, vAyu, sUrya, utpanna kare, tina tInoMko tapa karAke tina tInoMseM RgvedAdi tIna veda utpanna kare. ityAdi-kyA tina tInoMke aMdara veda sthApana kare the, arthAt vedoMke pustaka likhe hue the ? jo baiMcake nikAla liye. tathA agnyAdi tInoM to jaDa bhautika lokoMmeM prasiddha hai, isavAste ve vedakA uccAra bhI nahIM kara sakte haiM. yadi kahoMge, ve tInoM devate honeseM caitanya hai, jaDa nahI; yaha bhI ThIka nahIM hai. jaDarUpa pRthivyAdi upAdAnaseM agnyAdi caitanyakArya kabI bhI nahI ho saktA hai. tathA kyA tina devatAoMke mukhase brahmAjIne vedoMkA prathama uccAra karAyA thA ? yadi kahoMge uccAra nahIM karavAyA, kiMtu tina devatAoMseMhI prathama yajJAdi karavAe. yaha kahanA to, bahutahI asaMgata hai. kyoMki, jinoMseM yajJAdi karma prathama karavAe, ve to yajJAdikarmokI utpattike apAdAna ho sakte hai, paraMtu vedoMke nahI. isavAste vedazrutike dUSaNoMko dUra karanevAste apanI kapola kalpanAseM aTakalapaccuke artha karane, yaha vidvAnokI maMDalImeM upahAsyakA kAraNa hai. 33 For Private And Personal Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 250 tattvanirNayaprAsAdaApo vA idamagre slilmaasiit|ten prjaaptirshraamyt||5|| kathAmida syAditi / so 'pazyat puSkarapUrNa tiSThat / so'mnyt|asti vai tt|ysminnidmdhitisstthtiiti|s varAho rUpaM kRtvopnymjt| spRthiviimdhaarccht| tasyA uphtyodmjaat| tatpuSkarapaNe prathayat / yadaprathayat ||6||tt pRthivyaipRthivitvaM / abhadrA idamiti' tadbhUmyai bhUmitvaM / tAM dizonuvAtaH samavahat / tAM zarkarAbhiradR ht| zaM vai no' 'bhUditi / taccharkarANA zarkaratvaM // ityaadi| taittirIyatrA0 1 aSTa0 1 // adhyA0 3|anu0|| bhASArthaH-(idam) yaha jo kucha girinadIsamudrAdika sthAvara, aura manuSyagavAdika jaMgama dikhalAi detA hai, so (agre) smRSTiseM pUrva nahI thA, kiMtu kevala (salilaM AsIt ) jalamAtrahI thA. taba (prajApatiH) brahmA (tena) jagatsRjananimittakarake (azrAmyat) paryAlocanarUpa tapa karatA bhayA, kaiseM yaha jagat hove arthAt racA jAya aisA vicAra karake tisa pANIke madhyameM dIrghanAlake agrabhAgameM sthita eka padma-kamalake patrako dekhatA bhayA; tisako dekhake prajApati manameM zocatA-vicArakaratA bhayA ki, jisa AdhArameM yaha nAlasahita padmapatra Azrita ho kara sthita hai-rahA hai so vastu kuchaka avazyameva nIce hai. aise vicAra kara prajApati varAharUpa ho kara tisa padmapatranAlake samIpahI jalameM gotA lagAtA bhayA, gotA lagAneseM prajApati nIce bhUmiko prApta huA. tisa bhUmimeMseM kitanIka gIlI mRttikA apanI dADhAke agrabhAgameM rakha kara pANIke Upara uchalatA bhayA, Uparako Akara tisa mRttikAko tisa kamalake patrake Upara phailAtA bhayA, jisavAste yaha mRttikA phailAI, (prathitA) tisavAste isakA pRthivI nAma rakkhA gayA. tadapIche saMtuSTa hoke yaha sthAvarajaMgamakA AdhArabhUta sthAna huA, aisA kathana karatA huA; tisavAstaM bhavati isa. Uparako Akara mRttikA kalA hoke yaha sthAti isa. For Private And Personal Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir nvmstmbhH| 251 vyutpattikarake pRthivIkA bhUmi, nAma huaa.| tisa bhUmiko gIlI dekhake sukAnekeliye cAra dizAoMko raca kara prajApati apane saMkalpase utpanna hue pavanako calAtA bhayA, zuSka hotI huI tisa bhUmiko prajApati sUkSma pASANa karake dRDha karatA bhayA, dRDha karake 'no'smAkaM zaM sukhamabhUdityuvAca' hamako sukha bhayA aise uccAra karA, tisa kAraNaseM 'zaM sukhaM kRtaM AbhiH' isa vyutpattikarake zarkarA (kaMkarI) yaha nAma huA. // ityaadi| [samIkSA]-sRSTise pahile kucha bhI nahIM thA, eka kevala jalamAtrahI thA, taba prajApatine jagat utpanna karaneke nimitta vicAra karA ki, yaha jagat kaise utpanna hove? ityAdi-prathama to isa lekhaseM prajApati ajJAnI asarvajJa siddha huA. kyoMki, vicAra karanA yaha asarvajJakA lakSaNa hai. sarvajJako to,sarva padArtha hastasthAmalakavat pratyakSa bhAsamAna hotA hai, to phera sarvajJa hoke prajApatimeM vicAra karanA kaise saMbhava hove ? tathA sRSTise pahile yadi kucha bhI nahI thA to, tumArA mAnA jala kahAM rahA thA ? vinA AkAza pRthivI Adike jala kabI bhI nahI Thahara saktA hai. pUrvapakSaH-vo pRthivI anya thI, aura yaha dRzyamAna anya hai. kyoMki, zrutimeM likhA hai ki, gotA lagAneseM prajApati nIcekI pRthivIko prApta huA, yadi dUsarI pRthivI na hotI to, kisako prApta hotA ? aura kisameseM mRtikA le AtA ? isavAste siddha huA ki, nIce bhUmi thI, jaba bhUmi huI to jalake rahane meM kyA bAdha hai ? uttarapakSaH-he mitra! hamako to kucha bhI bAdha nahIM hai. kyoMki, hama to aise asat kathanako kavI bhI mAnanA nahIM cAhate haiM. paraMtu Apa loga manaHkalpita kalpanA karake pUrvokta kathanako satya karanA cAhate ho, isIvAste vadatovyAghAtadUSaNarUpa asavAra Apake tarpha dRSTi karatA hai. kyoMki, tumane prathama kahA ki, jalake vinA aura kucha bhI nahI thA, aura usI samaya pRthivI to tumanehI siddha karI, to phera aiseM kahanA cAhiye thA ki, "salilaM bhUmi cAsIt " jala aura bhUmi yaha do padArtha sRSTise pahile vidyamAna the. aisA kahaneseM bhI chUTa nahI sakte ho. kyoM For Private And Personal Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 252 tattvanirNayaprAsAdaki, phera varAhAvatAra dhAraNakarake mRttikA le AyA, yaha kaiseM siddha hogA? yAda kahoMge ki, yaha jo dRzyamAna pRthivI hai, so prathama nahI thI, prajApatine nIcekI mRttikAmeMseM lAyake banAI hai; to jisa bhUmimeMseM prajApati varAharUpakarake mRttikA le AyA, vo bhUmi kisakI banAi huI thI ? aura vo jagatmeM hai ki, jagatse bAhera hai? tathA yajurvedameM likhA hai ki, pralayadazAmeM jala bhI nahIM thA, aura isazrutiseM jala bhUmi kamalapatra AkAzAdi siddha hote haiM; yaha paraspara virudva hai. prajApati vicAra karake eka nAlasahita kamalapatrako dekhatA bhayA. iti-jaba kevala jalahI thA to yaha nAlasahita kamala patra kahAMseM nikala AyA? ___ kamalapatrako dekhake prajApatine vicAra karA ki, jisake AdhAra yaha nAlasahita kamalapatra sthita hai, vo kucha vastu honA cAhiye? aisA vicAra kara kamalapatrake samIpahI gotA lagAtA bhayA, gotA lagAnese nIce bhUmiko prApta huA, tisa bhUmimeMseM gIlI mRttikA apanI dADhAmeM rakhake pANIke Upara Akara kamalapatrake Upara sukAnekeliye mRttikAko phailAI dInI. ityAdi-isase to prajApatike asarvajJa honemeM kucha bhI saMdeha nahIM hai. kyoMki, prajApatine anumAnaseM vicArA ki, yaha kucha vastu honA cAhiye. paraMtu pratyakSa nahIM dekhA. yadi pratyakSa dekhatA to, gotA na lagAtA, vinA goteke lagAyehI vahAMseM mRttikA kADha letA. kyoMki, vo to sarva zaktimAn thA. tathA yaha dRzyamAna sArI pRthivI kamalapatrake Upara sukAI to, vo kamalapatra kitanAka baDA thA ? pRthivIseM to adhikahI baDA honA cAhiye ki, jisake Upara sArI pRthivI phailAI gaI. bhalA nIceseM to varAharUpa karake prajApati mRttikA le Aye, paraMtu sukAye pIche kamalapatrake UparaseM kisarUpa karake prajApatine pRthivI ucaka lInI ? aura vo kamalapatra kahAM gayA ? kyoMki, usa kamalapatrakA to kabI bhI nAza na honA cAhiye; pralaya dazAmeM bhI vidyamAna honeseM, Izvaravat. jaba kamalapatrake Upara phailAneseM bhI nahI sukI, taba prajApatine dizA aura vAyukA saMkalpa karA jisaseM vAyu pracalita huA, taba sukatI huI For Private And Personal Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir nvmstmbhH| tisa pRthivImeM kaMkarI milAke prajApatine pRthivIko dRDha karI, ityAdiaba vicAranA cAhiye ki, jisane saMkalpamAtraseMhI vAyu dizAdi prakaTa kare, vo kyA pRthivIko svatohI nahI banA saktA thA ? jisavAste itanA TaMTA apane galemeM DAla liyA. tathA yaha kathana RgvedayajurvedaseM viruddha hai. kyoMki, unameM likhA hai ki, bhUmi prajApatike pagoMse utpanna bhaI, dizA prajApatike kAnoMseM, aura vAyu RgvedameM prajApatike prANoMseM, aura yajurveda meM prajApatike kAnoMseM utpanna bhayA. iti-aura yahAM prajApati mRttikA le AyA, usase pRthivI utpanna bhaI, aura prajApatike saMkalpamAtraseM vAyudizAdi utpanna bhae, yaha paraspara viruddha. // aura taittirIyasaMhitA kaaN07| pra0 1 / anu0 5 / meM likhA hai // Apo vA idamagre salilam aasiit| tasmin prjaaptirvaayurbhuutvaa'crt|| sa imAmapazyat tAM varAho bhuutvaa''hrt| iti|| bhAvArthaH-(agre ) arthAt sRSTikI utpattise pahile jalahI jala thA, tisa jalameM prajApati vAyurUpa ho kara phiratA huA, paryaTana arthAt cAroMaura ghUma kara so prajApati, ( imAM) isa pRthivIko dekhatA bhayA, taba (tAM) tisa pRthivIko varAharUpa ho kara prajApati jalake Upara le AtA bhayA-iti // dekhiye isameM paryAlocanarUpa tapakA kathana nahIM hai, prajApatine vAyurUpa ho kara aura ghUma kara jalameM pRthivIko dekhA, so bhI isahI pRthivIko dekhA, natu anyako, tathA puSkaraparNa ( kamalapatra ) AdikA varNana bhI isa mUla zrutimeM nahIM hai; yaha paraspara viruddha. // ___ aba vAcakavargako vicAranA cAhiye ki, jina pustakoMmeM apane jagat kartA IzvararUpa iSTatattvameMhI pUrvokta virodhasamUha hove, ve pustaka sarvajJa vItarAga aSTAdazadUSaNarahita paramAtmAke kathana kare siddha ho sakte haiM ? kabI bhI nahI. kyoMki, jaisA paramezvara aura paramezvarake kRtyoMkA kharUpa vedAdi pustakoMmeM kathana karA hai, vo kathana sarvajJa paramAtmAkA hai, vA yaha kRtya paramezvarake haiM, aisA thoDI buddhivAlA puruSa bhI nahIM kaha sakA hai. jaise For Private And Personal Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 254 tattvanirNayaprAsAdaki, bRhadAraNyakake tIsare adhyAyake cauthe brAhmaNameM likhA hai-AtmAhI prathama sRSTi ke pahile thA, so prajApatirUpa puruSa huA, so ekelA honeseM Darane lagA, aura arati-dilagirIko prApta huA, so prajApati tisa aratiko dUra karanekevAste dUsare arati dUra karanemeM samartha strIvastuko icchatA bhayA, arthAt gRddhi karatA bhayA; tisako aise strIviSe gRddhi honese strIke sAtha milehUekItareM prajApatikeM AtmAkA bhAva hotA bhayA, arthAt jaise lokameM strI puruSa arati dUra karanekevAste paraspara mile hue, jisa parimANavAle hote haiM, prajApati bhI apane AtmAke strIpuruSarUpa do bhAga karake tisa parimANavAlA hotA bhayA. jisavAste apane arddha aMga zarIrakI strI banAI, isIvAste jagatmeM strIko ardhAMganA kahate haiM. so prajApati zatarUpA nAmA apanI putrIko strIpaNe mAnI huIko prApta hotA bhayA, arthAt tisameM maithuna sevatA huA, tisameM manuSya utpanna hue.| pIche zatarUpA putrI pitAke gamanase pIDita huI vicAra karatI bhaI, duhita (putrI) kA gamana karanA yaha akRtya hai, aura yaha prajApati nighRNa (ghRNArahita) hai isavAste meM jAtyaMtara ho jAUM; aisA vicAra kara so zatarUpA, gau ho gaI. taba prajApati RSabha (baila) huA, unoMke saMgamaseM gauyAM utpanna huI. / zatarUpA vaDavA (ghoDI) huI, prajApati ghoDA huA; zatarUpA gardabhI (gadhI) huI, prajApati gardabha (gadhA) huA; unoMke saMgamaseM eka khuravAle ghoDe, khacarAM, aura gadhe, yaha tIna utpanna bhe.| zatarUpA bakarI huI, prajApati bakarA huA; zatarUpA avi (bheDa-gheTI) huI, prajApati meSa (mIMDhA-gheTA,) huA; unoMke saMgamaseM ajA, avi utpanna bhae. / aiseM pipIlikA (kIDI) paryaMta jo jo strI puruSarUpa joDA hai, so sarva isI nyAyakarake jAnanAityAdi // yaha hamane kiMcinmAtra likha dikhAyA hai, yadi yaha pUrvokta kRtyoMkA kartA Izvara siddha hove to, vedAdikoMkA vaktA bhI Izvara siddha hove. paraMtu pUrvokta kRtya Izvara paramAtmAmeM kabI bhI siddha nahI ho sakte haiM. yadi pUrvokta kRtyoMke karanevAleko tuma Izvara, paramAtmA For Private And Personal Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 255 dshmstmbhH| sarvajJa, nirvikArI, niravayava, jyotiHsarUpa, saccidAnaMda, mAnoMge taba to vidvatsabhAmeM avazyameva hAsyake pAtra hovoMge; aura tumArA Izvara nAlAyaka siddha hovegA. taba to, vedAdizAstroMkA vaktA bhI vaisAhI hogA. jaba ki, hama saMsArI jIvoMkoM tAranevAle Izvara paramAtmAkIhI yaha pUrvokta viTaMbanA ho rahI hai to, vo hamako kisatareM tAra saktA hai ? yA satpathako prApta karA sakatA hai ? isavAste vedAdizAstra, sarvajJapraNIta nahIM hai. kiMtu ajJAnIyoMke pralApamAtra hai; paraspara viruddha, aura yuktipramANaseM bAdhita honeseM. yaha thoDAsA vedoMkA paraspara viruddhapaNA batAyA, isItareM aura bhI viruddhapaNA apanI buddhidvArA vicAra lenA. ityalaM bahupallavitena vidvadvaryeSu // itizvetAmbarAcAryazrImadvijayAnandasUriviracite tattvanirNayaprAsAde vedAnAM parasparaviruddhatAvarNano nAma nvmstmbhH||9|| pA satya kiMtu ajJAnIyA yaha thoDAsA baddhidvArA // athdshmstmbhaarmbhH|| navama staMbhameM vedoMkA paraspara viruddhapaNA kathana karA, atha dazama staMbhameM vedakI RcAyoMseMhI veda Izvarokta nahIM hai, aisA siddha kareMge. RgvedasaMhitA aSTaka 3 / adhyAya 2 // varga 12 / 13 / 14 // atItakAlameM pejavanake sudAsarAjAkA vizvAmitra nAmA purohita hotA bhayA, tisane purohita honeseM bahuta dhana pAyA, so sarva dhana leke zatadrU aura vipATa arthAt sataluja aura viyAsAnadIyoMke saMgamaUpara AyA. atha vizvAmitra tinaseM pAra utaranekI icchAvaMta, nadIyoMko agAdha jala. pAlI dekhake utaranevAste AdikI tIna RcAyoMkarake tina nadIyoMkI stuti karatA bhayA. aura 4 / 6 / 8 / 10 / ina cAra RcAyoMmeM nadIyoMne jo kucha vizvAmitraketAMi kahA, tisakA kathana hai. chaThI sAtamImeM iMdrakI stuti hai. itibhaassykaarH| praparvatAnAmuzatIityAdi 13 RcA hai / sohI likha dikhAte haiM. // For Private And Personal Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 256 tattvanirNayaprAsAda. ||athprthmaa // pra parvatAnAmuzatI upasthAdazca iva viSite hAsamAne / gAveva zubhre mAtarA rihANe vipATchutudrI paya'sA javete // 1 // // athadvitIyA // indreSite prasavaM bhikSamANe acchA samudraM rathyeva yAthaH / samArANe UrmibhiH pinva'mAne anyA vAmanyAmapyeti shubhre||2|| // athatRtIyA // acchA sindhuM mAtRtamAmayAsaM vipAzamurvI subhgaaNmgnm| vatsamiva mAtarA saMrihANe samAnaM yonimanu saMcarantI // 3 // ||athcturthii|| enA vayaM payasA pinva'mAnA anu yoni devakRtaM crntiiH| na vartave prasavaH sargataktaH kiMyurvipro nadyo johavIti // 4 // ||athpNcmii // ramadhvaM me varcase somyAya RtAvarIrupa muhUrtamevaiH / pra sindhumacchA bRhatI manISAvasyurave kuzikasya' suunuH||5||12|| ||athsssstthii|| indroM asmA~ aradahaz2a bAhurapAhanvRtraM paridhiM nadInAm / devonayatsavitA supANistasya' vayaM prasave yAma urviiH||6|| ||athsptmii|| pravAcyaM zazvadhA vIrya tadindrasya karma yadahiM vizcat / vi vajeNa pariSado jaghAnAyannApoyanamicchamAnAH // 7 // For Private And Personal Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir dshmstmbhH| 257 ||athaassttmii|| etadvacoM jaritApi mRSThA A yatte ghoSAnuttarA yugaani| uktheSu kAro prati no juSasva mA no ni kaH puruSatrA nmste||8|| ||athnvmii|| __o Su svasAraH kAravezRNota yayau vo dUrAdanasA rthen| ni SU namadhvaM bhavatA supArA aMdhoakSAH sindhavaH srotyaabhiH||9|| ||athdshmii|| ___ A te kAro zrRNavAmA vacAsi yayArtha dUrAdanasA rathena / ni te nasai pIpyAneva yoSA maryAyeva kanyA zazvacai te||10||13|| ||athaikaadshii|| yadar3a tvA bharatAH saMtareyurgavyanyAma iSita indrjuutH| arSAdaha prasavaH sargatakta A vo TaNe sumatiM yjnyiyaanaam||11|| ||athdvaadshii|| atAriSurbharatA gavyavaH samabhakta vipraH sumati ndiinaam| pra pinvadhvamiSayantIH surAdhA A vakSaNAH pRNadhvaM yAta shiibhm||12|| ||athtryodshii|| uha UrmiH zamyA hantvApo yokrANi muJcata / mAduSkRtau vyenasATyau zUnamAratAm // 13 // 14 // 10 / sN0| a0 3 / a0 2 / va0 12 / 13 / 14 // Upara likhI RcAyoMkA tAtparya yaha hai ki, vizvAmitraRSi somavallI lenekevAste paMjAbadezameM Ae, jahAM zatadrU aura viyAsA nadIyAM milatI haiM; arthAt jahAM baiThake maiM yaha graMtha racatA hu~, tisa jIre gAmaseM terA (13) mIlake phAsalepara jo harikApattana kahAtA hai, tisa jage vizvAmitra For Private And Personal Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 258 tattvanirNayaprAsAdaAe mAluma hote haiM. kyoMki, isI pattana (ghATa ) meM zatadrU aura viyAsA nadiyAM milatI haiM. bahuta agAdha pANI dekhake tIna RcAyoMseM nadIyoMkI stuti karI ki, mere utaraneko mArga deo; taba nadIyoMne kahA ki, hamako iMdrakI AjJA niraMtara bahanekI hai, isavAste hama calaneseM baMdha nahI hoveMgI. isatareM paraspara nadIyoMkA aura vizvAmitrakA vArtAlApa huA, aura vizvAmitrane nadIyoMkI stuti karI, taba vizvAmitrake rathakI dhurIseM bhI heThAM pANI ho gayA. taba vizvAmitra somavallIke lenevAste pAra utarake Age gayA. zatadrU aura vipAT inakA nAma mUlazrutimeM hai. iti|| __ aba he pAThakagaNo! tuma vicAra karo ki, veda Izvara vA brahmA vA parabrahmakA racA vA anAdi apauruSeya kisatareM siddha ho saktA hai ? kyoMki sarvasUktoMke nyAre 2 RSi hai, aura jina 2 RcAyoMke je je RSi haiM, tina 2 RSiyoMneM tapa karake RcAyeM prApta karI haiM; aura prathama gAyana karI haiM, tina 2 RcAyoMke te te RSi haiM; aisA bhASyameM likhA hai. aura dazo maMDaloMke draSTA daza RSiyoMke nAma likhe haiM; jitanI RcA jisa maMDalameM haiM tina sarvakA svarUpa jisane maMDalarUpase pahile dekhA, so maMDalakA draSTA hai. vizvAmitrane, je nadIyoMkI stutikI RcAyoM paThaNa karI ve RcAyoM paramezvarakI racI kyoMkara siddha ho saktI haiM? aiseMhI nadIyoMne gAyana karI RcAyoM-isItareM saMpUrNa Rgveda bharA hai. jekara kahoMge, agni, sUrya, azvinau, yama, Rbhuva, uSA, vAyu, varuNa, maitrAvaruNa, iMdrAdi ye sarva brahmarUpa hai, isavAste jo inakI stuti hai, so sarva brahmakIhI stuti hai. taba to kutte, bille, gadhe, sUyara, gaMdakIke kIDe, ityAdi sarva jaMtuyoMkI stuti vedameM kyoM nahI karI? aura jage jage yaha likhA hai ki, he iMdra! tUM hamAre zatruyoM kA nAza kara, asuroMkA nAza kara, aura hamako dhana de, gauyAM de, putra de, parivAra de, rAjya de, svarga de, ityAdi vastuyoM kauna mAMgatA hai ? paramezvara kisaseM mAMgatA hai ? aura kRtakRtya paramezvarako pUrvokta vastuyoMseM kyA prayojana hai ? vItarAga aura nirupAdhi maktarUpa honeseM. jekara kahoMge, paramezvara nahIM mAMgatA hai, kiMtu yajamAna For Private And Personal Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir dshmstmbhH| 259 mAMgatA hai to, RcA paramezvarakRta kaise siddha hoveMgI? aura RSi tina RcAyoMke kaise siddha hoveMge ? jekara veda apauruSeya hai, taba to kisIke bhI race siddha nahI hoveMge; jekara kahoMge brahmAjIne prathama vedakA uccAra karA, isavAste brahmAjIke race veda haiM, taba to, yaha jo kathana vedoMmeM hai ki, mAnasayajJase RgAdiveda utpanna bhae, tathA agni vAyu sUryaseM tIna veda brahmAjIne ba~cake kADhe, ityAdi mithyA siddha hovegA. isavAste yeha sarva veda brAhmaNoMkI svakapolakalpanAseM race gae haiM, natu Izvara praNita; paraspara viruddha, aura yuktipramANaseM bAdhita honeseM. tathA RgvedasaMhitASTaka 3. adhyAya 3, varga 23, meM likhA hai-atItakAlameM vizvAmitrakA ziSya sudA nAma rAjaRSi hotA bhayA, so kisI kAraNaseM vasiSThajIkA dveSI hotA bhayA, taba vizvAmitra skhaziSyakI rakSAvAste ina RcAyoMkarake zApa detA bhayA. yeha jo zAparUpa RcAyoM hai, tinakoM vasiSTake saMpradAyI nahIM sunate haiN| itibhASyakAraH / ve RcAyoM yeha haiM.-- tatrAdyA sUkte ekaviMzI // indrotabhirbahulAbhinoM adya yAMccheSTAbhirmaghavaJchUra jinva / yo no dveSTayadharaH saspadISTa yamu dviSmastamu prANo jahAtu // 21 // // athdvaaviNshii|| parazuM cihi tapati ziMbalaM cidvi vRzcati / ukhA ci dindra yeSantI prayastA phenamasyati // 22 // ||athtryoviNshii // na sAyakasya cikite janAso lodhaM nayanti pazu mnymaanaaH| nAvAjinaM vAjinA hAsayanti na gardabhaM puro azvAnnayanti // 23 // For Private And Personal Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 260 tattvanirNayaprAsAda // athcturvishii|| ima indra bharatasya putrA apapitvaM cikiturna prapitvam / hinvantyazvamaraNaM na nityaM jyAvAjaM pari NayantyAjI // 24 // 0 saM0 a0 3 // ina cAroM RcAyoMmeM yaha bhAvArtha hai ki, vizvAmitrane zApa dete hue, prathamArddha RcAmeM to, AtmarakSA karI hai; Age zApa diyA. tUM patat hove, tUM mara jAve, ityaadi| phira iMdrako saMbodhana karA ki, he iMdra! merA zatru mere maMtrakI zaktiseM prahata hoke paDo, aura mukhaseM phena (jhAga) vamana kro| prathama merA tapa kSaya na ho jAve isavAste zApa denese haTa kara maunakara baiThe vizvAmitrako vasiSTake puruSa bAMdha pakaDake le cale, taba vizvAmitra tinako kahatA hai, he loko! nAza karanevAle vizvAmitrake maMtroMkA sAmarthya tuma nahIM jAnate ho! zApa deneseM merA tapa na kSaya ho jAve, aiseM vicArake mujhe maunavaMtako pazusamAna jAnake bAMdhake iSTasthAnameM le jAte ho; aiseM svasAmarthya dikhalAke kahatA hai ki, kyA vasiSTha merI barAbarI kara sakatA hai ? tisake sAtha spardhA karanese vidvAn loka merI hAMsI na kareMge ? isavAste maiM vasiSThake sAtha spardhA nahI karatA huuN| he iMdra ! bharatake vaMzake hoke, kyA vizvAmitra inake sAtha spardhA kareMge? yeha to bicAre brAhmaNahI hai.|| ___ aba pAThakagaNo ! vicAro ki, yeha zrutiyAM paramezvarane racI hai ? kyA vasiSThake zApa denevAste paramezvarane yeha zrutiyAM vizvAmitrako dInI thI? kyoMki, isa sUktakA RSi vizvAmitrahI hai; vizvAmitrane tapa karake Izvarake anugrahase yeha RcAyoM saMpAdana karI hai !! kyA kahanA hai dayAlu paramezvarakA !!! jisane vizvAmitrake tapase saMtuSTamAna hoke, apUrvajJAnarasase bharI huI aisI 2 RcAyoM pradAna karI. lajA bhI kahanevAleko nahI AtI ki, veda paramezvarake race hue haiM ! isavAste kisI pramANaseM bhI veda IzvarakA racA siddha nahI hotA hai. For Private And Personal Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tevana karake ko nikAlake zAti karatA bhayAna karA, taba hRdayAcarakAlataka dshmstmbhH| 251 tathA R0 saM0 aSTaka 4 adhyAya 4 varga 20 meM likhA hai ki--saptavadhinAmA RSi thA, tisake bhatIje tisako peTImeM ghAlake mudrA karake baDe yatnaseM apane gharameM sthApana karate hue; jaiseM rAtrimeM apanI strIseM viSaya sevana na kare, taiseM karate hue. savere 2 tisa peTIko ughADake tisako mArapITake phira peTImeM ghAlake rakhate bhae. aiseM cirakAlataka so kRza aura duHkhI tisa peTImeM rahA, cirakAlataka munine tisa peTIseM nikalanekA upAya ciMtana karA, taba hRdayameM nizcaya karake azvinau devatAyoMkI stuti karatA bhayA; taba azvinau Ae, peTI ughADake tisako nikAlake zIghra adRSTa ho gae. so RSi bhAryAse viSaya sevana karake tinake bhayaseM savere peTImeM praveza karake pUrvakItareM sthita rahA; tisa RSine peTIke nivAsa samayameM yeha do RcAyoM dekhI, jo Age kaheMge. // itibhaassykaarH|| ava zrutiyAM likhate haiM. ||prthmaa // vi jihISva vanaspate yoniH sUSyantyA iva / zrutaM meM azvinA havaM saptavadhiM ca muJcatam // 1 // 5 // ||athdvitiiyaa // bhItAya nAdhamAnAya RSaye sptrvdhrye| mAyAbhirazvinA yuvaM vRkSaM saM ca vi caacthH||2||6|| bhAvArthaH he vanaspatike vikArarUpa peTI! tUM strIkI yonikItareM cauDI ho jA, jaiseM strIkI yoni saMtAnake jananeke samayameM cauDI ho jAtI hai, taiseM tUM bhI ho jA. he azvinau ! tuma saptavadhikI vinatI sunake mUla saptavadhiko chuDAvo! nikalate hue Darateko, aura nikalanA vAMchateko, he azvinau ! aise mUjha saptavadhiko isa peTIseM nikAlaneko aao.|| aba vAcakavargo! tuma dekho ki, yaha paramezvarakI kaisI bhaktavatsalatA hai ki, peTImeM baiThe apane bhakta saptavadhi RSiko kaisI jJAnarasakI bharI For Private And Personal Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 262 tattvanirNayaprAsAdaRcAyoM pradAna karI ki, jinake paDhaneseM azvinaune Akara tisako peTIseM vAhira kADhA! aura tisa RSine bhatIjoMke bhayaseM rAtriko chAnA nikasake svabhAryAseM saMpUrNa rAtrimeM viSaya bhoga karake savereko phira peTImeM praveza kara jaanaa.| vAha !!! balihAri hai, aise RSi mahAtmAyoMkI ki jinakI atiduHSkara tapasyAseM tuSTamAna hoke peTImeM baiTheko do RcAyoM pradAna karI, jisase saptavadhi nihAla ho gayA! pAThakavargo! paramezvara vinA aisA dayAlu kauna hove ? koi bhI nahI. isavAstehI to paMDitaloka Rgvedako pradhAna veda kahate haiM ki, jisameM aisA 2 atyadbhuta jJAna bharA hai !!! tathA R0 saM0 aSTaka 6 adhyAya 6 varga 14 meM likhA hai // atItakAlameM atriRSikI putrI apAlAnAmA brahmavAdinI kisIkAraNaseM tvagrogasaMyukta thI, isavAstehI patine tisako durbhagA jAnake tyAga dInI thI; sA apAlA apane pitAke AzramameM tvagdoSake dUra karanevAste cirakAlataka iMdrako Azritya hoke tapa karatI huI. sA kadAcit iMdrako somavallI priyakara hai, isavAste meM somavallIko iMdraketAMI DhuMgI, aisI buddhi karake nadIke kAMTheupara jAtI huI; tahAM snAna karake, aura rastemeM milI somavallIko leke, apane gharako AtI huI. rastameMhI tisa somako apAlA khAne lagI, tisake bhakSaNakAlameM dAMtoMke ghasaneseM zabda utpanna huA, tisa zabdako pattharoMseM pIsate hue somake samAna dhvani jAnakara tisa avasarameMhI iMdra tahAM AtA huA. Ayake, tisa apAlAko kahatA huA ki, kyA ihAM pattharoMseM somavallI pIsateM haiM ? apAlA kahatI hai, atrikI kanyA snAnakevAste Akara somavallIko dekhake tisakA bhakSaNa karatI hai, tisake bhakSaNa karanekAhI yaha dhvani hai; natu pattharoMseM pIsate somakA. taiseM kahAhuA iMdra, pIche jAne lagA; jAte hue iMdrako apAlA kahatI hai, kisavAste tUM pIche jAtA hai ? tUM to somake pInevAste gharagharameM jAtA hai, taba to ihAM bhI merI dADhoMkarake cAvI huI somavallIko tUM pI (pAnakara) aura dhAnAdiko bhakSaNa kara. apAlA aiseM iMdrako anAdara karatI huI phira kahatI hai, ihAM Ae tujhako maiM iMdra nahI jAnatI hUM; tUM mere gharameM Ave to, For Private And Personal Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 263 dshmstmbhH| maiM terA bahumAna karUMgI. aiseM iMdrako kahake phira apAlA vicAra karatI hai ki, ihAM AyA yaha iMdrahI hai, anya nahI. aisA nizcaya karake apane mukhameM DAle somako kahatI hai, he soma ! tUM Ae hue iMdraketAMi pahile halave 2, tadapIche jaladI 2, sarvaorase strava. tadapIche iMdra tisako vAMchake apAlAke mukhameM rahe dADhoMseM pIse hue somako pItA huA. tadapIche iMdrake soma pIyA huAM, tvagdoSake rogase mujhako maire patine tyAga dInI hai, aba maiM iMdrako samyak prakAre prApta huI hu~; aiseM apAlAke kahe hue iMdra apAlAko kahatA huA ki, tUM kyA vAMchatI (cAhatI) hai ? maiM sohI karUM. iMdrake aiseM kahe thake apAlA vara mAMgatI hai ki, mere pitAkA zira romarahita (TaTTarIvAlA) hai / 1 / mere pitAkA kheta upara (phalAdirahita) hai / 2 / aura merA guhyasthAna bhI romarahita hai / 3 / yeha pUrvokta tInoM roma phalAdiyukta kara de. aise apAlAke kahe hue tisake pitAke zirakI TaharI dUra karake, aura khetako phalAdiyukta karake, apAlAke tvagdoSake dUra karanekevAste apane rathake chidrameM gADeke aura yugake chidrameM apAlAko tIna vAra tArakItareM baiMcatA huA, tisa apAlAkI jo pahilI vAra camaDI utarI tisase zalyaka (mayanA), dUsarI camaDIseM godhA (goha) huI, aura tIsarI vera utarI camaDIseM kirale (kAMkaDe) hote bhae. tisapIche iMdra tisa apAlAko sUryasamAna camakatI huI camaDIvAlI karatA huA. yaha itihAsika kathA hai. aura yaha, kathA, zATyAyana brAhmaNameM spaSTapaNe kahI hai. aura yahI Upara likhA huA artha, kanyAvAra ityAdi sAta macAyoMmeM kathana karA hai; ve RcAyeM yeha haiM. ||prthmaa|| kanyA 3 vAravAyatI somamapi srutaavidt| astaM bharantyabravIdindrIya sunavai tvA zukrAya sunavai tvaa||1|| // athdvitiiyaa|| asau ya eSi vIrako gRhaM gRhaM vicAzat / imaM jambhasutaMpiva dhAnAvantaM krmbhinnmpuuyvntmukthinm|2|| For Private And Personal Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 264 www.kobatirth.org tatvanirNayaprAsAda // atha tRtIyA // A cana tvAcikitsAmodhiM cana tvA nema'si / zanairiva zanakairivendrAyendo pari' srava // 3 // // athacaturthI // kuvicchakatkuvitkara'tkuvinno' vasya'sasra't / ku'vitpa'ti'dvaSo' ya'tIrindreNa saMgamama // 4 // // athapaMcamI // imAni trINi viSTapA tAnIndra vi rohaya / zirastatasyorvarAmAdidaM ma upodare ' // 5 // Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir // athaSaSThI // asau ca yAnaM urvarAdimAM tanvaM mama' / atho' tatasya yacchiraH sarvA tA romazA kRdhi // 6 // // athasaptamI // khe ratha'sya' khena'saH khe yugasya' zatakrato / apAlAmi'ndra' triSpU'tvyakR'No'H sUrya'tvacam // 7 // R0 saM0 aSThaka 6 / a0 6 // aba vAcakavargoM ! vicAra karo ki, yaha kathana paramezvara sarvajJakA siddha ho saktA hai ? prathama to isa sUktakA apAlA strIhI RSi hai, aura paramezvarane tisake tapaseM tuSTamAna hoke tisako yaha apUrva jJAnarasaseM bharA sUkta dInA ! tisameM pUrvokta kathana honeseM, veda, anAdi apauruSeya kaiseM siddha ho saktA hai ? aura apAlA to, brahmavAdinI thI, tisako pitAke zirakI TaharI, uparakSetra, guhyasthAnopari keza na hone, inakI ciMtA kyoM huI; kyoMki, tisake jJAnameM to ye tInoM vastuyoM mAyA ( bhrAMti ) rUpa For Private And Personal Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 265 dshmstmbhH| honeseM trikAlameM haihI nahIM; ekazuddha brahmahI thA. to phira, iMdrako uddezyake tapa kAheko karatI thI ? iMdra bhI to mAyAkI bhrAMtirUpahI thA; jaba apAlAne nadIUparaseM soma leke carvaNa karA, tisake dAMtoMkA zabda sunake iMdrane jAnA ki, pattharoMseM somake pIsanekA yaha zabda hai; iMdrako aisI bhrAMti huI-kyA iMdra mahArAja svargake sukhoMko choDake tisa jage bhaTakatA phiratA thA ? tathA iMdrako to RgvedAdimeM paramezvarakAhI svarUpa likhA hai to, kyA aise jJAnavAn iMdrako apAlAke dAMtoMkA zabda pattha. roMkA zabda mAluma huA ? isameM siddha hotA hai ki, tumArA mAnA vedAdikoMkA vaktA Izvara bhI aisAhI jJAnavAn hogA.-tathA pattharoMseM jagatmeM loka somarasahI pIsate haiM ? anya nahIM? jo somahI pIsanekA zabda hai, anyakA nahI. tahAM yajJazAlA bhI nahIM thI ki, jisase soma pIsanekAhI nizcaya hove. tathA apAlA brAhmaNI koi UMTaNI thI, vA rAkSasaNI thI ? ki jisake dAMtoMkA zabda pattharoMke zabdasamAna iMdrako mAluma paDA ! kyA iMdra bhikSAcaroMkItareM gharagharameM somarasa pItA phiratA thA ? aura apAlA baDI nAlAyaka thI ? ki jisane apane mukhameM carvaNa karI apane mukhakI lAlA aura zleSmayukta jugupsanIya malIna aiMThI cagalI huI somakI nimaMtraNA iMdrako karI ? iMdra bhI kyA tisavinA marA jAtA thA ? jisase pUrvokta cAvI huI lAlA thUkayukta somavAle apAlAke mukhako apane mukhase cUsake somakA sarva rasa pI gayA ! vedAMtIsAhabaH-tuma nahIM jAnate, apAlAne bhaktiseM iMdrako somakI AmaMtraNA karI, aura iMdrane bhaktivaza hoke cagalA huA bhI somarasa pI lIyA, isameM kyA doSa hai ? uttara:--tumArA koi bhakta, jo tumako atyaMta acchI lagatI hove aisI miThAI mukhameM cAvake tumako kahe ki, mere mukhaseM mukha lagAke tuma yaha miThAi cUsake pI lo, to kyA tuma pI loMge ? nahI. to iMdrane kisatareM cagala pI lInI? For Private And Personal Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 296 tattvanirNayaprAsAdavedAMtIH-isakA tAtparya tuma nahIM jAnate, isakA tAtparya yaha hai ki, iMdra bhI brahmajJAnI thA, aura apAlA bhI brahmajJAninIthI, isavAste tinake jJAnameM brahmavinA anya kucha bhI nahIM thA; isavAstehI tisake mukhaseM mukha lagAke somarasa iMdrane cUsA. brahmaseM brahma mila gayA, isameM kyA doSa hai ? uttaraH--isakAlameM kitaneka vedAMtI parastrIyoMseM bhoga karate haiM, tina strIyoMke mukhakI lAlA cATate (cUsate) haiM; kyA ve bhI aisA brahma ekatva samajhakarakehI karate hoveMge ? vedAMtIH- hAM. uttaraH-taba to mAtA, bahina, beTIke gamana karane meM bhI kucha doSa nahI honA cAhie. vedAMtI:--hai to aiseMhI, paraMtu jagatvyavahAra ullaMghana karanA na cAhie. uttaraH--jabataka brahmajJAnI jagatvyavahAra mAneMge, aura mAtA, bahina, beTIko agamya jAneMge, tabatAi tinakI mAyA (bhrAMti) dUra nahI honese tinako brahmajJAna nahI hovegA. asala brahmajJAnI to brahmAjI the, jinoMne sarva jagatko brahmarUpa apanAhI svarUpa jAnakara apanI putrIseMhI saMbhoga karA; yahI prAyaH sarvavedAMtiyoMkA tAtparya (siddhAMta ) hai. __ aura apAlAke pitAke zirameM TaTTarI honeseM apAlAke bApako kyA duHkha thA ? kyA usako jAna caDanA thA ? aura apAlAke guhyasthAnameM rAma nahI the to, tisako kyA duHkha thA ? hAM, jekara iMdraseM yaha mAMgatI ki, mere zarIrakA tUM roga dUra kara, so to vara mAMgA nahI. vo to iMdrane ApahI mukhakI cagala somarasa pIke saMtuSTa hoke tisako yaMtrameseM baiMcake chIla chAlake acchI (caMgI) kara dInI. isa pUrvokta zrutiyoMke kathanameM satya kitanA hai, aura jhUTha kitanA hai, so vAcakavarga ApahI vicAra leveMge. kyoMki, manuSyakI camaDIseM bhI kyA mayanA (zalyaka), goha, aura kirale, utpanna ho sakte haiM ? kadApi nahI ho sakte haiM. isavAste veda Izvarake kathana kare nahI siddha hote haiM; kiMtu brAhmaNoMkI khakapolakalpanA siddha hotI hai. iti // For Private And Personal Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir dshmstmbhH| 27. tathA R0 saM0 aSTaka 7 adhyAya 6 vargameM yama aura yamIkA saMvAda hai. vivasvatake putraputrI yugala prasUta hue, jaba ve yauvanavaMta hue taba yamI bahina, apane yamanAmaka bhAiko dekhake kAmAtura hoke tisakesAtha bhoga karanekI icchAvaMta huI; aura yamako kahane lagI ki, tUM meresAtha maithuna karake mujhe tRpta kara. taba yamane kahA ki, bahina aura bhAikA maithuna (viSaya) mahApApakA hetu hai; isavAste maiM yaha kAma kadApi nahI karuMgA. taba yamIne, yamako samajhAne, aura tisakesAtha saMbhoga (viSaya) sevanekevAste aneka yuktiyAM, aura dRSTAMta dIe haiM. paraMtu yamane tisako uttara deke tisakA kahanA svIkAra nahI karA. yaha kathana caturdaza (14) RcAyoMmeM hai, aura isa sUktake RSi bhI yama aura yamI hai. yaha sUkta yamayamIUpara saMtuSTamAna hoke paramezvarane tinako pradAna karA thA ! aba vAcakavargake vAcanevAste namUnemAtra do RcAyoM arthasahita likha dikhAte haiM. uzanti ghA te amRtA sa etadekasya cittyajasaM matyasya / nite mano manasi dhAyyasme janyuH patistanvamA vivizyAH // 3 // 10 a07| a06|| bhASyAnusArabhASArtha:--punarapi phira yamI yamaprateM kahatI hai| (ghA) aisA nipAta api arthameM hai, he yama! (te) prasiddha-ve-(amRtAsaH) prajApatiAdi devate bhI (etat ) IdRzaM-zAstrane jo agamya kahI hai (tyajasaM) tyAgIe haiM, paraketAMi deie haiM, aisI jo khabeTI bahinAdi strIjAta tinako (uzanti ) kAmayante arthAt tinakesAtha pUrvokta devate bhoga karanekI icchA karate haiN| (ekasyacit ) ekahI sarva jagatkA mukhya prajApati brahmAdi devatAyoMkA bhI apanI beTI bhaginIke sAtha saMbaMdha hai| isakAraNaseM (te) terA (manaH) citta (asme) mere (manasi) cittameM (nidhAyi) sthApana kara, arthAt jaiseM maiM tereko bhogecchA karake vAMchatI hu~, taiseM tUM bhI mujhako vAMcha,-mereseM bhoga karanekI icchA kara. For Private And Personal Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 268 tattvanirNayaprAsAdaapica eka anya bAta yaha hai ki, (janyuH) yaha luptopamA hai janyuriva jaise jananevAlA pitA prajApati brahmA apanI putrIkA bhartA-pati hoke apanI beTIke zarIrako saMbhoga karake viSaya sevana karatA bhayA, taiseM tUM bhI (patiH ) merA pati hokara (tanvaM) mere zarIrako (AvivizyAH) saMbhoga karake 'Aviza' yonimeM prajanana prakSepa, upagRha cuMbanAdi karake mujhako acchItareseM bhoga ityarthaH // 3 // yaha suna kara yama yamIko uttara detA hai. na yatpurA cakRmA kaI nUnamRtA vadanto anRtaM rapema / gandharvo apsvapyA ca yoSA sA no nAbhiHparamaM jAmi tannau // 4 // a07| a06| v06|| bhASArthaH-(purA) pahile prajApatine (yat ) jo agamya gamana karA thA, arthAt apanI putrIseM jo saMbhoga karA thA, so aparimita pramANa rahita sAmarthyavaMta honese karA thA, taiseM hama (na cakRma) nahIM kara sakte haiN.| hama (RtA) satya bolate hue (anRtaM) asatya (kaddha) kabI (nUnaM) nizcayakarake ( rapema ) bolate haiM ? kabI bhI nahI. arthAt hama kabI bhI agamya gamana nahI kareMge. apica (apsu) aMtarikSameM sthita (gandharvaH) kiraNoMke, vA pAnIke dhAraNa karanevAlA Aditya, aura (apyA) aMtarikSasthA sA prasiddhA-Aditya (sUrya)kI bhAryA (strI) saraNyU, ye donoM (nau) apane donoMke (nAbhiH) utpattisthAna arthAt mAtApitA hai (tat) tisa kAraNase (no) apane donoMkA utkRSTa (jAmi) bAMdhavapaNekA-bhAibahinakA saMbaMdha hai, tisakAraNaseM pUrvokta agamyagamanarUpa ayogya kArya, maiM nahIM karUMgA. itybhipraayH||4|| * ___ * svaSTA nAmaka devatA, apanI saraNyUnAmA putrIko sUryaketAMi detA bhayA, tinoMke saMbaMdhaseM yama aura yamI utpanna bhae; ekadA apane sadRza strIke pAsa putraputrIko sthApana karake saraNya, ghoDIkA rUpa karake uttarakuruko calI gii| atha sUrya tisa anyastrIko saraNya jAnake tisakesAtha viSaya For Private And Personal Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir dshmstmbhH| 269 samIkSAH--isameM hama yaha kahanA cAhate haiM ki, yasayamIne jaba tapakarake yaha sUkta prApta karA thA, taba paramezvarane tuSTamAna hokara yaha sUkta dInA; aura pUrvokta kathana paramezvarane yamIke mukhaseM karavAyA ki, tUM apane bhAi yamaseM viSayasaMbhoga karanekevAste prArthanA kara ki, he yama! tUM meresAtha bhoga kara. vAha !!! paramezvarakI lIlA ki, jisane bhAikesAtha bahinako maithunakI prArthanA karavAI! aura yamaseM RcAdvArAhI viSaya sevanakI nahI karavAi; kyA vAcakavargo! paramezvara aise 2 hI kAma karatA rahatA hai ? aura aise 2 kathanoMkI uttamatAseMhI veda paramezvarake race mAne jAte haiM? aura yahI vedakA apauruSeyatva anAditva hai ? jinameM aisA 2 kathana hai. __ aura yamane jo kahA ki, " prajApati brahmAjI aparimita sAmarthyavAle the, isavAste unoMne agamya gamana karA arthAt apanI putrIseM viSaya sevana karA." kyA aparimita sAmarthyavAle, aise 2 anucita kAma karate haiM? jo sarva jagat aura tatvavettAyoMke niMdanIya hote haiM. jekara prajApati aparimita sAmarthyavAle the to kyA tinaseM kAma na jItA gayA? ki, jisako yamasarIkhe vA sAdhAraNa jana bhI jItate haiM, aura jIta zakte haiM. yadi kaho ki, yaha prajApatikI lIlA hai to, kyA putrIkesAtha viSaya sevana karanA yahI lIlA raha gaI thI ? anyalIlA karanekA avasara nahI thA? jisase putrIgamanarUpa lIlA kara dikhalAI ? kyA aisI lIlA kare vinA prajApatikA sAmarthya, aura yaza jagatmeM pragaTa nahI hotA thA ? jisase aisI lIlA karI? vAhajI vAha !!! jagat sRjanahAre pitAmahake karma !!! ina brAhmaNaRSiyoMne baDe 2 mahAtmAyoMko bhI, apane lekhase dUSita kare haiM; isavAste yaha vedoMkI racanA sarva brAhmaNoMkI svakapolakalpanA hai. sevana karatA bhayA, tisameM manunAmA rAjaRSi utpanna bhayA, / tadapIche yaha sarayU nahI hai, aisA jAnake sUrya ghoDA banake tisa ghoDIkesAtha jAke viSaya sevana karatA bhayA, tina donoMke kriDA karate hue vIrya ethivIupara paDA, tisako garbhakI icchA karake ghoDIne sUMghA tisa ghoDIseM donoM azvinIkumAra utpanna hue / iti / R0 saM0 aSTaka 7 / a06 / va0 23 // For Private And Personal Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 270 tathA www.kobatirth.org tattvanirNayaprAsAda Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir namo'stu sarpebhyo ye ke ca pRthivImanuM / ye'antarikSe ye divi tebhyaH sarpebhyo namaH // 6 // yA i'Sa'va yAtu'dhAnA'nAM' ye vA vanaspatI // ranu' / ye vA'vaTeSu' zera'te' tebhyaH sarpebhyo namaH // 7 // ye vAmI rocane divo ye vA sUryasya razmiSu / yeSAmapsu sada'skRtaM tebhyaH sarpebhyo namaH // 8 // // yajurvedAdhyAya 13 // bhASArthaH - 'yekeca' je kei 'sarpanti sarpA lokA pRthivImanu gatA prAptA' tinasapako namaskAra hove, je sarpa aMtarikSa loka meM vartamAna hai, aura je sarpa 'divi' svargaloka meM vartamAna hai, tina sarpoMketAMi arthAt tInoM lokoMke sapako namaskAra hove; sarpazabdakarake loka kahate haiM / 6 / je duHkhoMko dhAraNa kare, te yAtudhAnA - rAkSasAdi, tinoMkI je jAtiyAM; 'iSavaH ' vANarUpa karake varte haiM, arthAt nAgapAzabANarUpa je sarvokI jAtiyAM hai, tinaketAMi; je anya caMdanAdi vanaspatiko veSTana karake sthita rahe haiM, tinaketais; aura je anya biloMmeM vAsa karate haiM, tina sarpoMketAMi namaskAra hove / 7 / devalokake dIptasthAnameM je hamAre adRzyamAna sarpa hai, je sarpa sUryakI kiraNoMmeM vasate haiM, aura jina sapakA jalameM sthAna hai, tina sarva sarpoketAMi namaskAra hove // 8 // samIkSAH -- chaDI zrutikA bhASya meM sarpazabdakarake sarvaloka grahaNa kare haiM, paraMtu yaha artha agalI donoM RcAyoMseM viruddha hai. kyoMki, agalI RcAyoMmeM sarpazabdakarake je jagatvyavahArameM sarpa hai, tinakAhI grahaNa kIyA hai; natu loka. isavAste ina tInoM RcAyoM meM sarpoMkohI namaskAra karA hai. aba vAcakavargo ! vicAra karo ki, jaba paramezvarane veda race haiM to, kyA paramezvara sarpoko namaskAra karatA hai ? vA brahmAjI sarpoko namaskAra For Private And Personal Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir dshmstmbhH| 271 hai ? kyoMki, jo RcAyoMkA kartA hai, sohI soko namaskAra karatA hai. jekara kaho ki, yajamAna soko namaskAra karatA hai, taba to RcAyoMkA bhI kartA yajamAnahI siddha hovegA, natu paramAtmA. jekara paramAtmAhI yajamAnaseM sarpoko namaskAra karavAtA hai, taba to paramAtmAhI ajJAnakA poSaka, aura tiryaMcAdikoMko namaskAra karAneseM asamaMjasakArI hai; isavAste veda paramAtmAke race hue nahI haiM. __ tathA yajurvedake 19 me adhyAyameM sautrAmaNI yajJakA varNana hai, jisase bhI yahI siddha hotA hai ki, veda anAdi, vA IzvarakRta nahI hai; kiMtu ajJAnIyAkA ajJAna vijUMbhita hai. so jo koi pakSapAtarahita hokara vAMcegA, aura zocegA, to usako mAluma ho jAyagA. yadyapi isa adhyAyameM vistArapUrvaka varNana hai, aura kucha bhI paramArtha siddha nahIM kara saktA hai, tathApi bhavya jIvoMko vedakI lIlA jAnanekevAste saMkSepamAtraseM bhAvArthamAtra likhate haiM. // zruti 12 meM bhASyakAra mahIdharajI likhate haiManupahUta somake pIneseM bhraSTa hue iMdrakA vIrya, namucinAmA asura pItA bhayA, taba devatAoMne iMdrakA bhaiSajya karA, tisameM azvinIkumAra, aura sarasvatI, ye tIna bhiSaja arthAt vaidya hue. aura sautrAmaNI auSadha huA; ityAdi-aba zrutikA artha likhate haiM-devatA sautrAmaNInAmA yajJa iMdrake auSadharUpa bheSajako vistArate hue, tisasamaya meM azvinIkumAra, aura sarasvatI, ye tIna iMdraketAMi sAmarthyake denevAle vaidya hote bhae. __ zruti 34-namucine iMdrakA vIrya pIyA, tisako mAraneseM rudhiramizra soma utpanna huA, tisako devate pIte hue.-asuraputra namucike pAsase azvinIkumAra soma harate bhae, aura iMdrake vIryakevAste sarasvatI, tisa azvinIkumArake lAe hue somako pIsatI huI. tisa azvinIkumArake hare hue, aura sarasvatIke pIse hue, isa somako ihAM yajJameM maiM bhakSaNa karU. kaisA hai soma ? rudhirakarakerahita rasavAlA, aura paramaizvarya denevAlA hai. ra pIneseM nA apajya karA aura sautrAmaNInAmA For Private And Personal Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 272 tattvanirNayaprAsAdazruti 35--iMdra surA lagA huA somakA aMza, karmokarake zuddha karake pItA huA. isa yajJameM prAyaH surA (madirA) hI kI mukhyatA hotI hai. __36-pitA, pitAmaha, prapitAmahoMko namaskAra, aura vinatI hai.| pi tRbhyaH svadhAyibhyaH svadhAnamaH ityAdi__ 37-punantu mA pitaraH-he pitaro! mainuM (mujhako) zuddha karo. ityAdi___ 38-he agne ! tUM hamArevAste brIhiAdi dhAnya, aura dadhiAdi de, jIvanakA hetu honeseM; aura he agne! kuttesadRza durjanoMkA nAza kara ityAdi 39-he devAnugAmIjana! he buddhe ! (buddhi !) he vizva jagat ! he agne! tuma mujhako pavitra karo 40-41-agnikI prArthanA-pavitreNa punIhi mA ityAdi42-vAyukI prArthanA-pavamAnaHso adya naH ityAdi43-sUryakI prArthanA-ubhAbhyAM devasavitarityAdi 44-vaizvadevIkI surAkuMbhIkI upamAdvArA stuti-vaizvadevI punatI ityAdi45-46-pitroMko aura gotriyoMko prArthanA 47-maranevAle prANiyoMke do mArga, maiM sunatA huA; eka devatAoMkA mArga, aura dUsarA pitRmArga (pitaroMkA mArga).-dve sUtI'azRNavamityAdi 48-haviH aura agnikI prArthanA-idaM haviH prajananaM me'astu ityAdi 49-50-51-pitaroMko prArthanA-isa lokameM sthita pitaro! tuma urddhalokameM jAvo-paralokameM sthita pitaro tisa sthAnaseM bhI parale sthAnameM jAvo-aMgirasake bahute apatya (saMtAna ) atharvaNamunike saMtAna, bhRguke apatya, ye jo hamAre pitara ve hamako subuddhivAle karo-basiSTake apatya jo hamAre pUrvapitara, jo ki devatAoMko soma prApta karate hue una pitaroMkesAtha prIyamANa huA thakA yama, haviyoMko bhakSaNa karo-udIratAmavare-aMgiraso naH pitaraH-ye naH pUrve pitaraH ityAdi For Private And Personal Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir dazamastambhaH / 273 53 - he soma ! hamAre dhIra pUrvaja pitarahi jisa kAraNaseM terevAste yajJAdi karate bhae, isa kAraNaseM maiM terI prArthanA karatA hUM ki, je yajJake upadrava karanehAre haiM, unakoM tUM dUra kara. ityAdi 56 - maiM pitaroMko jAnatA huA. 57 - te pitara isa yajJameM Ao, hamAre vacana suno, sunake putroMko kahaneyogya jo hove, so kaho. tathA te pitara, hamArI rakSA ( pAlanA ) karo. 58 - hamAre pitara isa yajJameM devayAnoMkarake Ao. 59 - he pitaraH ! hama puruSabhAvakarake calacittavAle hone karake tumhArA aparAdha karate haiM to bhI tuma hamArI hiMsA mata karo. 60-he Adityaloka meM rahanevAle pitaraH ! havi denevAle manuSyaketAMi tuma dhana devo. tathA he pitaraH ! putroMketAMi, yajamAnoMketAMi, abhISTa dhana devo. kyoMki, pitaroMke yajamAna putrahI hote haiM. he pitaraH ! tuma isa hamAre yajJameM rasa sthApana karo . 67 - je pitara isa lokameM haiM, je isa lokameM nahIM haiM, jina pitaroMko hama jAnate haiM, aura jina pitaroMko hama nahI jAnate haiM, he jAtaveda:-agni ! te pitara jitane haiM, tina sarvako tUM jAnatA hai. ityAdi. 68 - je pitara pUrve svargako gae, je pitara kRtakRtya hokara brahmalokako prApta hue, je pitara anameM baiThe hue haiM, aura je pitara yajamAnarUpa prajAmeM baiThe hue haiM, tina cAroM prakArake pitaroMketAMi Ajadina yaha yajJanimitta anna hove. 81 se 92 zrutiparyaMta -- azvinIkumAra, aura sarasvatI ina tInoMne jina jina vastuoMseM iMdrakA rUpa banAyA tinakA varNana hai - yathA - zaSpavirUDhavrIhi ( dhAnyavizeSa ) karake iMdrake roma banAe, virUDhayavoM karake tvak- camaDI banAI, lAjAkA mAMsa banAyA, mAsara zaSpAdicUrNa caruniHsrAvoMkarake hADa banAe, madirAkA lahu banAyA, iMdrA zarIra raMganevAste; isIvAste vedoM meM iMdra kA nAma rohita likhA hai. dUdhaseM iMdrakA vIrya banAyA, 35 For Private And Personal Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 274 tattvanirNayaprAsAdamadirAseM mUtra banAyA, tathA AmAzayagata anna Uvadhya, pakvAzayagata anna sabba,aura nADIgata vAta, ye bhI madirAseM banAe. puroDAza devatAke hRdayakarake iMdrakA hRdaya utpanna karA,savitA puroDAzakarake iMdrakA satya utpanna karA, varuNa iMdrakI cikitsA karatA huA, yakRt kAlakhaMDa aura galanADikA utpanna karatA huA, vAyavyasAmikaur3apAtroMkarake hRdayake donoM pAsoMke hADa aura pitta banAe, madhu siMcana karatI sthAliyAM (hAMDIyAM) iMdrakI AMtre (nazAM) banI, pAtra gudAke sthAna hue, dhenu gudA huI, zyenakA patra plIhA hRdayake vAmepAse rahanevAlA zithila mAMsapiMDa huA, zacIyAMkarake jananIsthAnIya (mAtAsadRzI) AsaMdI, aura nAbhi tathA udara hue. surAdhAnakuMbhane (zacIyoM) karmokarake sthUla AMtrAM (nazAM) utpanna karI, satapAtravizeSa iMdrakA mukha, aura zira huA. pavitra jivhA huI. AzvinIkumAra aura sarasvatI mukhameM hue, capyaM pAyu (gudA) iMdriya huA, vAla surA chANanekA vastra, iMdrakA vaidya gudA aura vIryake vegavAlA liMga huA, azviyAMkarake iMdrake cakSu, graha AzvidevatyAMkarake cakSuoMkA anazvarapaNA, chAga (vakarA)rUpa pakka havikarake cakSusaMbaMdhi teja, godhUma (geMhU) karake netrake roma, berAMkarake cakSunirviSTa loma (roma) aura netragata zveta aura kRSNarUpa' azvinIkumAra karate bhaye. avi aura meSa ye donoM vIryakevAste iMdrake nAkameM sthita hue, graha sArasvatoMkarake prANavAyukA anazvara rastA karA, sarasvatIne yavake aMkuroMkarake iMdrakA vyAnavAyu karA, beroMseM nAzikAke roma kare. valakevAste RSabha iMdrakA rUpa karatA bhayA, graha aiMdroMne bhUta bhaviSyat vartamAna zabdagrAhi zrotraMdriya (karNa) sthApita kare, yava aura barhi bhruvoMke roma hue, aura bera mukhaseM madhutulya lAlA zleSmAdi hue,-vRkake romaseM zarIrake Uparake aura guhyasthAnake roma hue, vyAghrake romaseM mukhake Uparake dADhImUchake roma hue, tathA yazakevAste zirake Upara keza, zobhAkevAste zikhA-coTI, kAMti, aura iMdriyAM, ye sarva siMhake loma (roma) se bane-ityAdi__93-azvinIkumAra AtmAke avayavoMko joDate hue, tinako sarasvatI aMgoMkarake dhAraNa karatI bhaI. ityAdi For Private And Personal Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir dshmstmbhH| 275 94-sarasvatI azvinIkumArakI strI hoke, iMdrarUpa suMdara garbhako dhAraNa karatI hai. 95-azvinIkumAra aura sarasvatIne vIryavat, pazuoMke saMbaMdhi haviSleke, tathA madirA, dUdha aura madhuko leke iMdrakevAste dUdha srAvita karate hue. tathA madirA aura dUdhase amRtarUpavAle, aura aizvarya denevAle somako dohana karate bhae. aiseM jina sarasvati aura azvinIkumAroMne nAnA dravyoMseM nAnA rasa grahaNa karake iMdrakevAste upakAra karA, tina sautrAmaNIke *draSTAoMketAMi namaskAra hove-iti // pUrvokta sarva vRttAMta mahIdharakRta vedadIpakabhASyake anusAra likhA hai. aba vAcakavargako vicAra karanA cAhiye ki, isameM IzvarapraNIta tattvajJAna kaunasA hai ? yaha to niHkevala yuktipramANabAdhita apramANika ajJAnIyoMkI svakapolakalpanA hai. tathA ina zrutiyoMko dekhake, DA0mokSa mUlarakA kahanA-vedoMkA kathana aisA hai, jaisA ki ajJAnIyoMke mukhase akasmAt vacana nikale hove-satya 2 pratIta hotA hai. tathA yAM medhAM devagaNAH pitropaaste|| tayA mAma'dya medhayAgne medhAvinaM kuru svAhA // 14 // medhAM me varuNo dadAtu medhAma'gniH prjaaptiH|| medhAmindrazca vAyuzca medhAM dhAtA dadAtu me svaahaa||15|| yajurvedAdhyAya 32 // ina zrutiyoMkA bhAvArtha yaha hai ki-he agne! devasamUha, aura pitRgaNa (pitara) jisa buddhikI upAsanA (pUjA) karate haiM, tisa buddhikarake Aja mujhakoM buddhivAlA kara; arthAt devapitRmAnya buddhi hamArI bhI hove.| varuNa, agni, prajApati, iMdra, vAyu aura dhAtA, ye mujhe buddhi deve| * sautrAmaNI, yajJavizeSa hai, jisameM brAhmaNoMko bhI surA ( madirA ) pAnakI AjJA likhI haisautrAmaNyAM surAMt ' pibeiti zrutiH- // For Private And Personal Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 276 tattvanirNayaprAsAda ityAdi - aba vAcakavargako vicAranA cAhiye ki, veda Izvarokta kaiseM siddha ho sakte haiM ? kyA Izvara buddhihIna thA, aura agnivaruNAdi buddhisahita the ? jo unoMseM buddhikI yAcanA kare ! isase siddha hotA hai ki, yaha bAta Izvarane nahI kahI, kiMtu kisI manuSyane kahI hai; jo buddhiseM hIna thA. buddhikevAste agnivaruNAdikI prArthanA karatA hai. yadi kaho Izva rane apane vAste nahI kahI, kiMtu zrutidvArA manuSyoMko yaha zikSA karatA hai ki tuma varuNAdikoM ke pAsa buddhikevAste prArthanA karo. to vaisA vedakI " zrutikA pATha sunAnA cAhiye ki, jahAM Izvarane kahA ho ki, he manuSyo ! maiM Izvara tumako zikSA karatA hUM ki, tuma varuNAdikoseM buddhi mAMgo / tathA isa kathanameM eka aura bhI zaMkA utpanna hove hai ki, Izvara sarvajJa, agni vAyu Adi jaDarUpa padArthoMseM kyoM prArthanA karavAve ? isIvAste veda sarvajJokta nahI hai, kiMtu ajJAnIyoMkA ajJAnavijRMbhita hai. tathA yajurveda adhyAya 40 meM jo likhA hai, tisase niHsaMdeha siddha hotA hai ki, veda Izvarake race nahI haiM. a'nyade'vAhuH sa'mbha'vAda'nyA'daddurasaMbhavAt // dhIrANAM ye nastadvicacakSire // 10 // iti zuzruma yaju0 a0 40 // tRtIyapAdabhASyam: -- " ityevaMvidhaM dhIrANAM viduSAM vacaH zuzruma vayaM zrutavantaH ye dhIrAH no'smAkaM tatpUrvoktaM sambhUtyasambhUtyupAsanAphalaM vicacakSire vyAkhyAtavantaH " // bhASArthaH - aiseM pUrvoktavidha dhIra paMDitoMkA vacana hama sunate hue, je dhIra paMDita hamako tat pUrvokta saMbhUti asaMbhUti upAsanAkA phala kathana karate hue. -kyA veda racanevAle Izvara kahate haiM ? ki, hamane dhIra paMDitoMseM aise doprakAra upAsanAkA phala sunA hai, jinoMne hamako pUrvokta upAsanAyoMkA svarUpa kahA hai / kyA IzvaroMne anya bahuta IzvaroMseM sunA hai ? taba to veda kahanevAle bahuta Izvara prathama apaThita siddha hoveMge, For Private And Personal Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org dazamastambhaH / 277 aise veda racanevAle bahuta apaThita Izvara bahuta IzvaroMke chAtra siddha hoveMge / aisAhI kathana 13 maMtra meM hai; isameM yahI siddha hotA hai ki, vedaracanA IzvarakRta nahI hai, kiMtu brAhmaNa aura RSiyoMkI svakapolakalpanA hai. iti // tathA taittirIyabrAhmaNameM aise likhA hai. pra'jApa'ti'H somaM' rAjA'namasRjata / taM trayo vedA' anva'sRjyanta / tAn haste'kuruta / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ityAdi - taittirIya brAhmaNe 2 aSTake 3 adhyAye 10 anuvAke // bhASArthaH - prajApati - brahmA, somarAjAko utpanna karake pIche tIna vedoMko utpanna karate bhae; so somarAjA, tina tInoM vedoMko apane hAthakI muhImeM chipA letA bhayA. - ityAdi - kyA jaba brahmAjIne veda utpanna kare the, aaat kisI tADapatrAdiupara likhe gaye the ? nahI. to brahmAjIne to veda mukhase uccAre hoveMge; jaba to veda jo jJAnarUpa mAnIye, taba to veda brahmAtmAkA jJAna honeseM somarAjAne apane hAtha kI muTThImeM vedoMko kaiseM chipA lIyA ? jekara zabdarUpa kaho, taba bhI zabda muTTImeM kaiseM A gayA ? jekara likhitapatramaya veda mAnoMge, taba bhI itanA baDA pustaka muTThI meM kaise samA saktA hai ? isa vAstehI vedake sarvaracanevAle sarvajJa nahI siddha hote haiM. vizeSa vedoMkA pola aura hiMsakapaNA dekhanA hove to asmatpraNIta ajJAnatimirabhAskaraseM dekha lenA; paDhanekI zakti hove to, vedabhASya, sAyaNAcAryAdikA karA paDhake dekha lenA; paraMtu dayAnaMdasarasvatIjIkA karA bhASya kadApi satya nahI mAnanA. kyoMki, dayAnaMdasarasvatIjIne jo vedabhASyabhUmikA, satyArthaprakAza, yajurvedabhASya, RgvedabhASyAdimeM je artha vedakI zrutiyoMke kare haiM, ve sarva prAyaH prAcInavedamata aura vedabhASyaseM viruddha hai. yadyapi mImAMsAvArttikakAra kumArilabhaTTane, tathA zaMkarasvAmIne, sAyaNAcAryane, mahidharAdikoMne kitanIka vedakI zrutiyoMke artha apane matAnusAra ulaTa pulaTa kare haiM; to bhI dayAnaMdasarasvatIjIne jitane For Private And Personal Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir hai ? yA puruSako kyA to nahIM, paraMDA hotI hai, tasatako ra78 tattvanirNayaprAsAdagappASTakarUpa artha zrutiyoMke kare haiM, taise artha Ajataka prAyaH kisI bhI matavAlene nahI kare haiM. pUrvapakSaH--dayAnaMdasarasvatIjIke artha, vA prAcIna vedabhASyakAroM ke artha, vA vedagraMtha, jainI pramANabhUta nahIM mAnate haiM. kyoMki, jainamatavAle to vedoMkohI hiMsakazAstra aura ajJoMkI kalpanArUpa mAnate haiM. to dayAnaMda sarakhatIjIne gappASTakarUpa artha likhe haiM, isameM Apako kyA duHkha hai ? yadi gardabha (gadhA) kisIke drAkSAmaMDapako khAveM to, raste calanevAle mAdhyastha puruSako kyA duHkha hai ? uttarapakSaH--duHkha to nahI, paraMtu yaha kAma ayogya, hai; isavAste mAdhyasthake manameM bhI kiMcinmAtra pIDA hotI hai. taiseMhI dayAnaMda sarasvatIjIne prAcIna calate hue vedArthoMko bhraSTa kare haiM, tinako dekhake mAdhyastha puruSoMko bhI dayAnaMdasarakhatIjIkI bAlakrIDA dekhake manameM dayA AtI hai ki, isa bicAreke kaisA mithyAtvamohanIya karmakA dRDha udaya huA hai ki, jisase tisane kaisA ajJAnarUpa nATaka racA hai !!! aura tisako dekhake, kitanehI jIva mohita hoke gADha mithyAtvake vaza hogaye haiM. dayAnaMdasarakhatIjI to, ajJAnarUpa nATaka racake cale gae; paraMtu tinake matavAloMkI maTTI kharAba, sanAtanadharmAdivAle kara rahe haiM; tisakA dayAnaMdasarasvatIjIko to duHkha nahI, paraMtu paMDita bhImasenAdike galemeM ustrayoMkI mAlA paDI hai, so dekhie kaise nikAlate haiM !! tathA dayAnaMdIyoMko mRSA bolanA to bahutahI priya hai, jaise saMvat 1951 meMhI ilAhabAdakA pAyonIyara patrameM baDIbhArI gappa chapavAi hai-eka dayAnaMdasarakhatIjIkI vidyA paDhanevAlene chapavAyA hai ki, RgvedakA bhASyakAra sAyaNAcArya to jainamatI thA, tisane to vedoMke sacce artha, tathA vedoMke nAza karanevAste jAnabUjhake vedoMke artha viparyaya likhe haiM, isavAste tisakA karA bhASya hamako pramANa nahI hai-aba vAcakavargo! tuma vicAra karo ki, dayAnaMdIyoMke binA aisI anaghaDa gappa koi mAra saktA hai ? dayAnaMdasarakhatIjIke race pustakoMke, vAcanekA yahI rahasya hai isavAstevAra karo ki, dayAnajIke race pustakAMva For Private And Personal Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir dazamastambhaH 279 ki, jo manameM Ave sohI gappa Thoka denI-hAM dayAnaMdasarasvatIjIne mRSA bolane aura likhanemeM kiMcit nyUnatA nahIM rakkhI hai to, tinake ziSya gappeM mAre aura likhe, likhAveM, isameM kyA Azcarya hai ? kyoMki gurukA jJAna jaisA hotA hai, tinake ziSyoMkA bhI prAyaH taisAhI jJAna hotA hai. kyA jainamatI vA sanAtanavedadharmI, hajAroM paMDitoMmeMseM koi bhI kaha saktA vA mAna saktA hai? ki, sAyaNamAdhavAcArya jainamatI thA. kyoMki, tisake race bhASya, zaMkaravijaya sarvadarzanasaMgrahAdi graMthoMke vAMcanese spaSTa mAluma hotA hai ki, vo jainamataseM viparItamatavAlA thA, balaki jainamatake khaMDana karanemeM tatpara thA. yadyapi unoMne vedabhASyameM apane matAnusAra zrutiyoMke artha, aura kitaneka aTakalapacuke artha, aura kitaneka yathArtha artha likhe haiM, to bhI sAyaNamAdhavakI vidvattA Age dayAnaMdasarasvatIkI paMDitAi aisI hai, jaisA meruAge sarasava. jekara sAyaNAcAryakA bhASya na hotA to, hama dekhate ki, dayAnaMdasarasvatIjI kaise bhASya race lete ? yaha to tinake bhASyakoMhI dekhake dayAnaMdasarasvatIjIne apanI buddhikA ajIrNa dikhAyA hai. jekara sAyaNAcArya jainamatI hotA to, sarvavedoMke artha jainamatAnuyAyI kara dikhalAtA. kyoMki, jainamatake AcAryoMkI aisI vidvattA thI ki, jo ve icchate to sarvavedoMke artha ulaTAke jainamatAnuyAyI kara dete; paraMtu tinako kyA AvazyakatA thI, jo hiMsakapustakoMke artha ulaTAke jainamatAnuyAyI karate? jainIyoMke sarvajJoMke kathana kare hue aise 2 adbhuta pustaka haiM ki, jinake Age vedavedAMtake pustaka kyA vastu hai ? thoDAsA jainamatake AcAryoMkI buddhikA vaibhava hama vAcakavargake jAnanevAste, agale staMbhameM likheMge. ityalaM bahupallavitena // ityAcAryazrImadvijayAnandasUriviracite tattvanirNayaprAsAde vedA nAmIzvarakartRtvaniSedhavarNano nAma dazamaH stambhaH // 10 // For Private And Personal Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 280 tattvanirNayaprAsAda // athaikaadshstmbhaarmbhH|| dazamastaMbhameM veda Izvarokta nahIM hai, yaha siddha kiyA. atha ekAdazastaMbhameM jainAcAryoMkA yatkiMcit buddhikA vaibhava dikhAte haiM, jo ki dazamastaMbhameM pratijJAta hai. cidAtmadarzasaMkrAnta lokAlokAvihAyase // pArevAgvRttirUpAya praNamya paramAtmane // 1 // gambhIrAmapi zrutvA kiMcigurumukhAmbujAt // pareSAmupayogAya gAyatrI viNomyaham // 2 // imAM hyanAdinidhanAM brhmjiivaanuvedinH|| Amananti pare mantraM mananatrANayogataH // 3 // gAyantaM trAyate yasmAt gAyatrIti tataH smRtA // AcArasiddhAvapyasyA ityanvartha udaahRtH||4|| R0 saM0 aSTaka 3 adhyAya 4 varga 10 meM gAyatrI hai, aura yajurvedake 36 me adhyAyameM bhI gAyatrI hai, RgvedameM-" tatsaviturvareNyaM bhargo devasya dhImahi dhiyo yo naH pracodayAt"-yajurvedameM-"bhUrbhuvaHkhastatsaviturvareNyamityAdi"-aura zaMkarabhASyameM OMkArapUrvaka hai-taittirIyAraNyakake 27 anuvAkameM bhI "OMtatsavitu" rityAdi hai. taba to--"OM bhUrbhuvaHsvastatsaviturvareNyaM bhargo devasya dhImahi dhiyo yo naH pracodayAt "aisA gAyatrImaMtra huA. aba isa pUrvokta gAyatrImaMtrakA sarvadarzanake abhiprAyakarake vyAkhyAna karate haiM, tinameMseM bhI prathama jainamatAnuyAyI arthAt jainamatake abhiprAyakarake artha likhate haiM. OM bhUrbhuvaHsvastat saviturvareNyaM bhargode vasyadhImahi // dhiyoyo naH pracodayAt // 1 // OM bhuurbhuvHsvstt| svituH| vrennym| bhrgode| vsi|adhiimhi dhiyH| ayo| nH| prcH| udayAt // 1 // For Private And Personal Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ekaadshstmbhH| 281 bhASArthaH-(OMm ) yaha OMkAra paMca parameSThIko kahatA hai, kaiseM kahatA hai ? sohI kahate haiM 'arhantaH' isa padakA Adya akSara akAra hai, 'azarIrA:-siddhAH-isa padakA Adya akSara akAra hai 'AcAryaH' isakA Adya akSara AkAra hai, 'upAdhyAyAH' isakA Aya akSara ukAra hai, 'muniH' isakA Aya vyaMjana svararahita makAra hai, ina sarvakA saMdhi honeseM 'OM' siddha hotA hai. * padake eka dezameM bhI padakA upacAra honeseM aisI ukti hai. sohI OMkAra asAdhAraNa guNasaMpadAkarake vizeSaNa vAlA kathana kariye haiM ( bhUrbhavaHsvastat ) 'bhUH' yaha avyaya bhUlokakA vAcaka hai 'bhuvaH' pAtAlalokakA, aura 'svaH' svargalokakA, tInoMkA dvaMdvasamAsa honeseM bhUrbhuvaHsvaH' arthAt adholoka, tiryagloka, aura svargalokarUpa tInoM lokoMko, 'tat' 'tanoti-jJAnAtmanA vyApnoti' jJAnAtmAkarake vyApaka hove, so 'bhUrbhuvaHsvastat' arhat siddhoMko sarva dravyaparyAyaviSayika kevalajJAnAtmAkarake tInoM lokoMmeM vyApta honA prasiddhahI hai / jJAna aura AtmAkA 'syAdabhedAt' kathaMcit abheda honeseM. zeSa AcA ryAdi tInoMko bhI, zraddhAnaviSayakarake sarvavyApitva hai, 'savvagayaM sammattamitivacanAt' athavA sAmAnyarUpa jJAnakarake sarvavyApitva hai| isavAstehI ( savituH vareNyam ) sahasrarazmIyoMvAle sUryaseM bhI pradhAnatara hai, sUryake udyotako dezaviSayaka honeseM, aura ina ahaMdAdi pAMcoM saMbaMdhi bhAvaudyotako sarvaviSayaka honeseM. / Ahuzca pUjyAH / caMdAiccagahANaM pahA payAsei parimiyaM khittaM / kevaliyanANalaMbho logAlogaM pyaasei||1||+ __aiseM na kahanA ki,AcAryAdi tInoMko kevalajJAnakA lAbha nahIM hai to, tinako vyApitva kaise hai? kyoMki tinako bhI kaivalikajJAnopalabdha padA_* // arihaMtA asarIrA AyariyA uvabbhAyA muNiNo / paMcarakaranippanno OMkAro paMcaparameThI // 1 // itivacanAt // + [ caMdrAdityagrahANAM prabhAH prakAzayati parimitaM kSetram / kaivalikajJAnalAbho lokAlokaM prakAzayati ] bhAvArthaH-caMdrasUryagrahoMkA prakAza, pramANasaMyukta kSetrako prakAza karatA hai aura kevalajJAna, lokAlokako prakAza karatA hai| isavAste sUrya ke prakAzaseM kevalajJAnakA prakAza pradhAnatara hai.| iti // For Private And Personal Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 282 tattvanirNayaprAsAdarthoMkA sAmAnyaprakAre jJAnakA sadbhAva honeseM, kSati nahIM hai. / ( bhargode) 'bhargaH' Izvara, 'uH'brahmA, 'daH' viSNu [dayate-pAlayati jagaditi do viSNuH] lokameMhI, rajoguNAzritabrahmA jagatko utpanna karatA hai, satvaguNAzrita viSNu sthApana karatA hai, aura tamoguNAzrita Izvara saMhAra karatA hai. / bhargazca uzca dazceti bhargodaM dvaMdvaikavadbhAvAt tasmin bhargode arthAt Izvara brahmA viSNumadhye / kaise IzvarAdi ( vasi ) vasatIti vas tasmin vasi, ( adhImahi ) asyApatyaM iH kAmaH 'a viSNu tisakA putra 'i' kAmadeva tisakI mahyo-bhUmayaH-bhUmiyAM kAminyaH-strIyAM tinako aMgIkAra karake 'adhImahi' strIyoMviSe tiSThamAna arthAt strIyoMke vazIbhUta jinoMkA AtmA hai.| IzvarabrahmAviSNuviSe strIyoMke paravazapaNA yaha to prasiddhahI hai.| pArvatIke rAjI rakhanevAste Izvara tAMDavADaMbara karatA hai / brahmAjIkevAste vedameM bhI kahA hai / "prajApatiH svAM duhitaramakAmayaditi" brahmA apanI putrIke sAtha bhoga karanekI icchA karatA huA. / aura viSNukA to strIvazapaNA gopyAdivallabhapaNeke upadarzaka tisa 2 vacanoMke zravaNa karaneseM pratIta hotA hai / paThyate ca // rAdhA punAtu jagadacyutadattadRSTimathAnakaM vidadhatI dadhiriktabhAMDe / tasyAH stanastabakalolavilocanAlirdevopi dohanadhiyA vRSabhaM nirudhan // 1 // ityAdi // __ bhAvArtha:-kAmake vaza hoke kRSNajImeM sthApana karI hai dRSTi jisane, isIvAste arthAt kAma paravaza honeseM dadhivinA khAlI bhAMDemeM jo maMthAnaka dhAraNa kara rahI hai, arthAt kAmake vaza huI yaha nahIM jAnatI hai ki, maiM dAdha riDakatI hUM ki khAlI bhAMDA; aiseM vizeSaNoMvAlI rAdhA, ( lakSmI ) jagatko pavitra karo. / apica tasyAH-tisa rAdhAke stanasamUhaUpara caMcalanetrAli ( netrapaMkti) sthApana karI hai jisane, isIvAste kAma paravaza honeseM dohanakriyAkI buddhikarake gauke badale bailako rokatA huA; aise vizeSaNoMvAlA deva kRSNa-viSNu bhI jagatko pavitra karo // 1 // ityAdi // For Private And Personal Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 283 ekaadshstmbhH| aba ziSyaprati zikSA kahate haiM-( naH) he naH nRzabdake AmaMtraNaviSe yaha rUpa siddha hai, taba he naH he puruSa! bahumAnasahita AmaMtrita ziSya prAraMbhita arthake zravaNa karanemeM utsAhavAn hotA hai, isavAste vizeSaNa kahate haiN| (dhiyoyo) yu mizraNe aisA dhAtu hai, isa dhAtuko anya amizraNArtha bhI kahate haiM, isavAste yauti pRthagbhavati' jo pRthak ho so kahAve 'yuH' chAMdasa honese guNa nahI huA, 'na yuH ayuH tisakA AmaMtraNa he ayo! he apRthak ! kisase? dhiyaH' buddhiseM jisavAste tUM buddhiseM apRthagbhUta hai arthAt buddhimAn prekSA pUrvakArI hai, isavAste tereko zikSA dete haiM. / prekSAvAnke vinA to, rAgI dveSI mUDha pUrvavyudrAhitAdikoMko ayogya honeseM, tinameM jo upadeza karanA hai, so aMdhakArameM nRtya karanesamAna prayAsa hai.| phira valivyutpAdyakAhI vizeSaNAMtara kahate haiM, (pracaH) 'prakRSTaM caratIti pracaH' prakRSTa-adhika jo care-pravarte so pracaH prakRSTAcAra mArgAnusAripravRttiritiyAvat prakRSTa AcAravAlehImeM upadeza diyA saphala hotA hai, aura AcAraparAGmukhoMko zAstrakA sadbhAva pratipAdana ( kathana) karanA pratyuta ( ulaTA) pratyapAya ( kaSTa-pApa) kA saMbhava honese ThIka nahIM hai. / kiM-kyA zikSA dete haiM ? sohI kahe haiN.| ( udayAt ) udayaM prAptaM udaya prApta ananyasAmAnya guNAtizaya saMpadAkarake pratiSThita ArAdhyatvakarake parameSThipaMcakahI hai, ityarthaH // yahAM yaha tAtparyArtha hai ki, Izvara brahmA viSNu upalakSaNaseM kapilasugatAdi devatAyoMke madhyameM bho puruSa! jJAnavan! prakRSTAcAra ! pUrve dikhalAe lezamAtra guNAtizayake yogaseM ArAdhyatAkarake parameSTipaMcakahI pratiSThita hai. isavAste vehI ArAdhaneyogya haiM, vehI upAsanA karaneyogya haiM, vehI zaraNakarake aMgIkAra karane yogya haiM, tinakI AjJArUpa amRtarasahI AkhAdanIya hai, paMcaparameSThIseM atirikta anya koi ArAdhane yogya na honeseM. jekara hai, to bhI ve ArAdhaneyogya nahI hai. kyoMki, tinake dUSaNa ( doSa) yahAMhI pahile nirNaya karaneseM. jekara dUSaNoMvAloMko bhI ArAdhyatA hove, taba to atiprasaMgadUSaNa hove.| uktaMca / "kAmAnuSa For Private And Personal Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 284 tattvanirNayaprAsAdaktasya ripuprahAriNaH prapaJcatonugrahazApakAriNaH / sAmAnyapuMvargasamAnadhamiNo mahatvakluptau sakalasya tadbhavet // 1 // " bhAvArthaH / kAmameM rakta, prapaMcase zatruoMko prahAra karanevAlA, anugraha aura zApa karanevAlA, aise sAmAnya puruSavargake sadRza kRtyake karanevAleko mahatvakI kalpanA kare hue, sarvaprANiyoMmeM bhI mahatvakI kalpanA hovegI. arthAt brahmAkA bhI, viSNu chalakarake zatruoMko mAranevAlA, aura mahAdeva tuSTamAna ruSTamAna honevAlA, yadi ityAdikoMmeM mahatvakI kalpanA hove to, tAdRza sarva prANiyoMmeM bhI honI cAhie. // 1 // puna: yahAM 'adhImahi' aura 'vasi' ye vizeSaNa tinake rAgake sUcakahI nahIM hai, kiMtu sAhacaryase dveSa aura moha bhI jAna lene; tinake pAsa zastrAdike sadbhAvase, tinameM dveSa siddha hotA hai; aura pUrvApara vyAhata arthavAlA Agama kahaneseM moha ajJAnakA sadbhAva siddha hotA hai. // yaduktaM // "rAgoGganAsaMgamanAnumeyo dveSo dviSadAraNahetigamyaH / mohaH kuvRttAgamadoSasAdhyaH" ityAdi // bhaavaarthH|| rAga to strIsaMgamanase arthAt strIseM bhogavilAsamamatAdiseM anumeya hai, dveSa vairIyoMke mAranevAste zastroMke rakhaneseM anumeya hai, aura kutsita AcaraNa aura pUrvAparavyAhativAlA zAstra kathana karaneseM moha-ajJAna anumeya hai, ityAdi // AcAryAdikoMke to sarvathA rAgAdi kSaya nahI hai, aise mata kahanA. kyoMki, tinako bhI Aptake upadezaseM rAgAdike kSayavAstehI pravRtta honeseM, tathAvidha rAgAdike asadbhAvaseM, aura tisa rAgAdikakA AgAmi kAlameM kSaya honeseM. bhAvinibhUtavadupacArAt-tinako bhI vItarAgatAhI hai. yahAM bhAvAcAryAdikoMkarakehI adhikAra hai, isavAste sarva samaMjasa hai // ityArhatAbhiprAyeNa maMtravyAkhyA // 1 // athAkSapAdAbhiprAyeNa vyAkhyAyate tatrAdau mantraH // AUM| bhUrbhuvaHsvastatsaviturvareNyaM bhargodeva sya dhImahidhiyo yo naH pracodayAt // 1 // 2 // OM / bhUrbhuvaHsvastat / savituH / vareNyaM / bharga / ude / ava / sya / dhIm / AhidhiyaH / ayo / naH / pracodayA / at // 2 // For Private And Personal Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ekaadshstmbhH| 285 bhASArthaH-atha akSapAda je haiM, ve apane mahezvaradevako namaskAra karate hue prArthanApUrvaka OMbhUrbhuva ityAdi uccAraNa karate haiM / (OM) aisA sarva vidyAyoMkA Adya bIja hai, sarva AgamoMkA upaniSadbhUta hai, saMpUNe vighnavighAtakA hananevAlA hai, aura saMpUrNa dRSTAdRSTa phala saMkalpako kalpadruma samAna hai, isavAste isa praNidhAnakA AdimeM upanyAsa (sthApana) karanA parama maMgala hai. nahI isase vyatirikta anya koI vastu tattva hai. iti // (bhUrbhuvaHsvastat) he lokatrayavyApin ! akSapAdoMke matameM zivahI sarvagata hai / tathA ( saviturvareNyaM ) he sUryaseM pradhAnatara ! sarvajJa honeseM 'vareNyaM' isa sthAnapara he vareNya! aise jAnanA / anunAsika itastu / 'aiuvarNasyAMte'nunAsikonIdAderiti' lakSaNavazAt / * iti / aba vizeSya kahate haiM / (bharga) he bharga Izvara ! ( ude) utkRSTa hai 'i' kAma jisake so kahie 'udiH' tisakA AmaMtraNa he ude arthAt he utkRSTakAmin ! arvAcIna avasthAkI apekSAkarake yaha vizeSaNa hai| aba prArthanA kahate haiN| (ava-sya) ye donoM kriyApada yathAsaMkhya uttarapada donoMke sAtha joDane, sohI dikhAve haiM 'ava' rkss-paaly-vdd'y| itiyaavt| pAlana kara, rakSAkara, vRddhikara, ityrthH| kiskii| (dhIm ) dhI buddhi jJAna tattvAdhigama (tattvakA jAnanA) ye sarva ekArthika hai| dhiyaH IHzrIH dhIH buddhikI jo lakSmI so kahie dhIH tAM dhiim|arthaat buddhikI lakSmIkI vRddhi kr| jJAnakI prArthanA IzvaraseM karanI yogyahI hai| IzvarAt jJAnamanvicchediti vacanAt ' tathA 'sya' SoMca aMtakarmaNi ! isa dhAtukA yaha rUpa hai nAza kara / kisakA (ahidhiyaH) sarpakIta je buddhiyAM krUratAdi je parako apakAra karanevAlI, tinoMkA nAza kr| (no) hamArI 'dhIm' 'ava' buddhikI vRddhi kara, aura 'ahidhiyaH'' sya' krUratAdibuddhiyoMkA vinAza kara, ityrthH| phira vizeSa kahate haiN| (yo) he yo ! mizritasaMbaMdha ! / kisakesAtha ? so kahe haiM. (pracodayA) cudaN saMcodane tatazcodanaM codaH zRMgArabhAvasUcanaM prakRSTazcodo yasyAH sA pracodA arthAt pArvatI tayA saheti vaakyshessH| * AcAryazrIhemacaMdrAnusmRte siddhahemacaMdranAni zabdAnuzAsane prathamAdhyAye dvitIye pAde // 1-2-41. For Private And Personal Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 286 tatvanirNayaprAsAdapArvatIkesAtha ityarthaH / arvAcIna avasthAmeM pArvatIke pIna (kaThana) payodhara (stana) ke Upara praNayI snehavAn ityabhiprAyaH / aura paramapada avasthAkI apekSA to 'pracodayA' pArvatIke sAtha 'yo' amizrita aise vyAkhyAna krnaa| 'paDiMdriyANi SaT viSayAH SaT buddhayaH sukhaM duHkhaM zarIraM cetyekaviMzatiprabhedabhinnasya duHkhasyAtyaMtocchedo mokSa iti naiyaayikvcnpraamaannyaat'| iMdriyA 6 viSaya 6 buddhiyAM 6 sukha 1 duHkha 1 aura zarIra 1 ye ekavIsa (21) prabheda bhinna duHkhoMkA jo atyaMta uccheda (nAza) so mokSa, aise naiyAyikoMke vacanapramANaseM / tathA 'ude' yaha prAcInAvasthAkA bhI vizeSaNa jAnanA, aura artha aiseM karanA / ' ut' yaha takArAMta upasarga prAbalya arthameM hai, taba to ut prAbalya atizayakarake 'e:' kAmAdizuddhi karI hai jisane so kahie udeH tisakA AmaMtraNa he ude ! arthAt he kAmAdizuddhikAraka ! / tathA ( at ) yaha bhI vizeSaNa hai / atti-bhakSayati jagaditi at / jo jagatako bhakSaNa kare usako at kahie, sRSTikA saMhAra karanevAlA honeseM. yaha vizeSaNa IzvarakA siddha hai.| uktaMca akSapAdamate devaH sRssttisNhaarkRcchivH| vibhurnityaikasarvajJo nityabuddhisamAzritaH // 1 // * itinaiyAyikAbhiprAyeNa mNtrvyaakhyaa||2|| ___ atha vaizeSikake abhiprAyakarake bhI isItareM vyAkhyA jAnanI, tinako bhI zivajIkohI devakarake aMgIkAra karaneseM. paraMtu itanA vizeSa hai ki, vaizeSikake matameM paramapada avasthAkA svarUpa aisA mAnA hai| buddhi 1 sukha 2 duHkha 3 icchA 4 dveSa 5 prayatna 6 dharma 7 adharma 8 aura saMskArarUpa 9, nava vizeSa guNoMkA atyaMta uccheda honA mokSa hai.| * bhAvArtha:-OM he tIna jagatmeM vyApin paramezvara ! he sUryaseM bhI pradhAna ! he bharga Izvara! he udearvAcInAvasthAapekSAseM ullaSTakAmin kAmavAlA! prAcInAvasthAapekSAse he atizayakarake kAmAdikI zuddhi karanevAlA ! he pArvatIkesAtha saMbaMdhavAlA! parama padakI apekSAseM he pArvatIseM amizrita! he sRSTiko bhakSaNa karanevAlA! pUrvokta vizeSaNaviziSTa he bharga Izvara paramezvara ! tUM hamArI buddhikI vRddhi kara, aura apakAra karanevAlI buddhiyoMkA vinAza kara. iti // For Private And Personal Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org ekAdazastambhaH / maMtrazcAyaM // OM bhUrbhuvaH svastatsaviturvareNyaM bhargodevasya dhImahi dhiyo yo naH pracodayAt // 1 // 3 // Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir I OM / bhUrbhuvaHsvastat / savituH / vareNyaM bharga / ude / ava / sya / dhIm / ahidhiyaH / yo / naH / pracodayA / at // 3 // 1 vyAkhyApUrvavat // iti vaizeSikAbhiprAyeNa maMtravyAkhyA // 3 // atha sAMkhyamatavAle apane kapiladevako namaskAra karate hue, yaha kathana karate haiM // maMtraH // OM bhUrbhuvaH svastatsaviturvareNyaM bhargodevasya dhImahi dhiyo yo naH pracodayAt // 1 // 4 // 294 1 OM bhUrbhuvaHsvastat / savituH / vareNyaM / bhar / godevasya dhiim| hi / dhiyaH | yo / naH / pracodaya | at // 4 // For Private And Personal vyAkhyA : - (dhIma) dhInAma buddhitattvakA hai, tisako mimIte zabdayati prarUpayatIti - kathana kare prarUpe so 'dhImaH 'bhagavAn kapila ityarthaH tisakA AmaMtraNa he dhIma ! arthAt he bhagavan kapila! (OMOM bhUrbhuva: svastat) isakA artha pUrvavat jAna lenA / " amarttazcetano bhogI nityaH sarvagatokriyaH / akarttA nirguNaH sUkSma AtmA kapiladarzane // 1 // " amUrta, cetana, bhogI, nitya, sarvavyApaka, akriya, akarttA, nirguNa, sUkSma, kapilamunike mata meM aiseM lakSaNoMvAlA AtmA mAnA hai. / 1 / isavacanaseM tIna lokameM vyApitva siddha hai| (saviturvareNyaM) isakA artha akSapAdavat jAnanA / aba kapilakohI upayoga saMpadAkarake vizeSa karate haiM / (bhar ) DubhRMgU - poSaNa ca vibhartIti bhara poSakaH poSaNakaranevAlA / kisakA so kahe haiM, (godevasya) gozabdakarake yahAM khura kakuda sAsnA lAMgUla ( pUMcha ) viSANa (zRMga ) Adi avayavasaMyukta pazu kahie haiM, tisakItareM vidheyatAkarake lakhiye haiM, isa vAste gaukItareM vidheyAni vazyAni devAni iMdriyANi vazIbhUta haiM Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 288 tattvanirNayaprAsAdaiMdriyAM jisake, so godeva tisakA arthAt jiteNdriykaa| nahI govidheyatA kaviyoMke rUDhi nahIM hai, apitu hai. 'goriveti vidheyatAmityAdi' lakSyake dekhaneseM 'dhIma' isakA vyAkhyAna prathama kara diyA hai / (hi)| sphuTArthe hai / ( dhiyoyo ) he buddhitattvaseM pRthagbhUta ! prakRtipuruSakA viveka pRthakpaNA dekhaneseM, prakRtike nivRtta (dUra ) huA puruSakA jo apane svarUpameM avasthAna ( rahanA ) hai so mokSa hai isavacanaseM / prakRtike viyogaseM buddhiAdikoMkA bhI vigama ( nAza ) honeseM. kyoMki, kAraNake abhAvaseM kAryakA bhI abhAva hotA hai. / 'dhiyaH' isa paMcamyaMta padako punarAvRttikarake 'pracodaya' isapadake sAtha saMbaMdha kariye haiM, taba to 'dhiyaH' vuddhitattvase ( naH) asmAnapi hamako bhI (pracodaya) preraya vyapanaya-dUra kara ityarthaH / athavA 'dhiyaH' SaSThyaMtapada jAnanA, aura SaSThIvibhakti jo hai, so 'karmaNi zeSajA' hai / yathA mASANAmaznIyAt / tathA / na kevalaM yo mahatAM vibhASate / taba to 'naH' hamArI bhI 'dhiyaM prakRtihetuka buddhiko dUra kr|aap mukta ho, hamako bhI mukta karo ityarthaH / (at ) ad aisA dakArAMta avyaya AzcaryArthameM hai, taba to 'ad' AzcaryarUpa, tisake kAraNameM anivRtta honeseM. / tisakA 'azabdakA' AmaMtraNa he ad ! virAme vA' isa sUtrakarake dakArakA takAra huA, taba he at! he AzcaryarUpa ! ityarthaH // * iti sAMkhyAbhiprAyato maMtravyAkhyA // 4 // athavA vaiSNava apane deva hariko namaskAra karate hue, yaha kahate haiM. // mNtrH|| OM bhUrbhuvaHsvastatsaviturvareNyaM bhargodeva sya dhImahi dhiyo yonaH pracodayAt // 1 // 5 // AUM| bhUrbhuvaHsvastat / ' athavA ' bhuuH| bhuvH| svastat / savituH / vareNyaM / bhagoMdeva / sya / dhImahi / dhiyaH / yo / a / naH / prcodyaat||5|| * bhAvArtha:-he tIna jagatameM vyApina ! he saryaseM pradhAna ! he jiteMdriyakA poSaka ! he buddhitattvako kathana karanevAlA! he buddhitattvaseM pRthagbhUta ! he AzcaryarUpa kapila bhagavan ! tUM hamako budvitattvaseM dUra kara, tUM Apa mukta huA hai, aura hamako bhI mukta kara. iti // For Private And Personal Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ekaadshstmbhH| 289 vyAkhyAH - ( OM OM ) isakA artha prAgvat jAnanA ( bhUrbhuvaH svastat ) he lokatrayavyApin viSNo kRSNa ! "jale viSNuH sthale viSNurviSNuH parvatamastake | jIvamAlAkule viSNustasmAdviSNumayaM jagat // 1 // " isa vacanaseM / athavA (bhUH) bhU: nAma AzrayakA hai, kisakA Azraya ? ( bhuvaH ) pRthivyAH arthAt pRthivIkA Azraya ! | (svastat) 'svarge pare ca loke khaH' iti amarakozake va canaseM 'svaH' paralokako tanoti iti svastat paralokahetu ityarthaH / gatimicchejjanArdanAt ' isa vcnseN| yahAM 'bhava' isa kriyAkA adhyAhAra karanA / tathA (naH) isa agale padakA yahAM saMbaMdha karaneseM he pRthivIkA Azraya ! he paralokakA hetubhUta! 'naH' hama ArAdhakoMko paralokake sukhoMkI prAptivAlA ho. ityarthaH / tathA (saviturvareNyaM) saviturjanakAta - pitAseM bhI, vareNyaM-pradhAnatara ! prajAko AgAmi sukhoMkarake pAlaneseM pitAseM adhikatara premavAn ! ityarthaH / anunAsika prAgvat jAnanA / tathA ( bhargodeva) bhargazca uzca tayorapi deva: mahAdeva aura brahmAkA bhI deva ! pUjya honeseM / bANAhavAdimeM pArvatI ke pati mahAdevakA parAjaya zravaNa karaneseM, aura harike nAbhikamalakara ke brahmAke janmakI prasiddhi honeseM, viSNu, mahAdeva aura brahmAkA pUjya hai. pUjya honeseM, viSNu, Izvara aura brahmAkA deva siddha huA. bhargodeva: ' tisakA AmaMtraNa he bhargodeva ! tathA ( sya ) tyat zabdakA tatzabda ke arthake AmaMtraNameM yaha prayoga hai, taba to he sya ! hesa ! | smRtipraviSTa honeseM isaprakAra vizeSaNakA upanyAsa hai / saMskArake prabodhaseM utpanna anubhUta arthaviSaya tat ( so yaha ) aise AkAravAlA jo jJAna so smaraNa kahiye / aisA smRtikA lakSaNa honeseM / isakarake praNidhAnameM ekAgratA kathana kariye haiM / tathA ( dhImahi ) matupake lopa honeseM athavA abhedopacAraseM 'dhiyaH-paMDitA: ' ' arha maha pUjAyAmiti dhAtoH kivaMtasya mahUitirUpaM mahatIti mahU pUjaka- ArAdhaka iti yAvat, dhiyAM mahU dhImahU, vidvajjanaparyupAsakaH puruSastasmin AdhAre / ' arha aura maha dhAtu pUjArthameM hai, tisameMseM mahadhAtukA kipUpratyayAMta mahU aisA rUpa hotA hai, jo pUjA kare usako mahU kahiye, arthAt pUjaka- ArAdhaka yaha tAtparyaH / 8 37 For Private And Personal Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 290 tattvanirNayaprAsAdabuddhiyoMkA (paMDitoMkA ) jo pUjaka hove, so kahiye 'dhImaha' arthAt vidvajjanoMkA upAsaka puruSa tisa puruSarUpa AdhAraviSe jo buddhi (jJAna) hai, tisa buddhiseM jo apRthagbhUta tisakA AmaMtraNa 'he dhiyo-yo' sadgurukI sevAmeM tatpara je puruSa tinoMkI buddhike gocara ityarthaH / kyoMki jinoMne sadguruyoMkI upAsanA nahI karI hai, aise lokAyatika (nAstika) AdikoMke jJAnagocara paramAtmA prApta nahI hotA hai| 'yo-naH' ina donoMke bIcameM akArakA prakSepa karaneseM 'he a-viSNo' n:|yh yojana karAhI hai |(prcodyaat ) prakRSTazcodaH(zRMgArabhAvasUcana) yasyAHsA prcodaa| pracodA cAsau yA ca lakSmIzca pracodayA, tAM atati sAtatyena gacchati pracodayAt, tasyAmaMtraNaM he pracodayAt!' prakRSTa zRMgArabhAvasUcana hai jisakA so kahiye pracodA;pracodA sohIM jo lakSmI so kahiyepracodayAtisapracoda. yAko (lakSmIko)jo niraMtara prApta hove, so kahiye pracodayAt tisakA AmaMtraNa he pracodayAt' ! athavA prathama 'na: yaha yojana kariye haiN| naH asmAkaM yaha to sAmarthyaseMhI pratIta honeseN| taba to 'AnaHpracoda' aiseM jAnanA yogya hai| he a! he ana:pracoda! anaH zakaTaM gADeko pracodayati prerayati jo preraNA kare so 'anaH pracodaH' kahiye tisakA AmaMtraNa he anaHpracoda' 'zaizavehi viSNunA caraNena zakaTaM paryastamiti zruteH' / bAlapaNemeM viSNune caraNakarake gADeko prerA thA dUra karA thA isa zrutiseM / ttH| samAnAnAM tena dIrghaH / isa sUtrase saMdhike hue 'AnaHpracoda ' aisA siddha hotA hai. / zaMkA / 'yo' isa padase pare 'AnaHpracoda' padake huAM 'yavAnaH pracoda' aisA honA cAhiye, to yahAM 'yonaHpracoda' yaha kaise huA ? uttara / jaiseM tuma kahate hoM, taiseM nahIM hai| kAtaMtravyAkaraNameM "edosparaH padAMte lopamakAraH" isa sUtra meM "edodbhayAM" itane mAtrase siddha huA bhI, jo paragrahaNa hai, so iSTArtha hai; tisase kisI sthAnapara AkArakA bhI. lopa ho jAtA hai. tisavAste yahAM AkAralopaseM siddha hai. 'yonaHpracoda' iti / aiseM na kahanA ki, isaprakArake prayoga upalaMbha nahIM hote haiN| kyoMki, "baMdhupriyaM baMdhujano''juhAva" ityAdi mahAkaviyoMke prayoga dekhneseN| For Private And Personal Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ekAdazastambhaH / 291 1 athavA ' svastataiti' vizeSaNa kahate haiM / ' pracoda ' yaha kriyApada | 'anaH ' yaha karmapada | aMtarAtmArUpa sArathikarake pravartanIya honeseM, ana: kItareM ana: zarIra, tisako 'pracoda ' cudaN saMcodane tasya carAderNico'nityatvAttadabhAve hau rUpaM / saMcodanaM ca nodanamiti dhAtupArAyaNakRtA tathaiva vyAkhyAnAt / taba to 'pracoda' prakarSakarake nuda sphoTaya phoDa ityarthaH / nahI isa dagdhakAya malInazarIrake tyAgevinA kahiM bhI parama sukhakA lAbha hotA hai. / vedameM bhI kahA hai / " azarIraM vA vasaMtaM priyApriye na spRzataH / nahi vai sazarIrasya priyApriyayorapahatirastIti // " itivaiSNavAbhiprAyeNa maMtravyAkhyA // 5 // I athavA saugata (buddha) apane deva buddhabhaTTArakako praNidhAna karate hue aiseM kahate haiM // maMtraH // OM bhUrbhuvaH svastatsaviturvareNyaM bhargodevasya dhImahi dhiyo yo naH pracodayAt // 1 // 6 // 1 OM / bhUH / bhuvaH / svastat / savituH / vareNyaM / bhar / godevasya dhiim| hi / dhiyo / yo / naH / pracodaya / at // 6 // vyAkhyAH - (OM) isakA artha pUrvavat jAnanA (bhUH ) he bhUH he AdhAra! kisakA ? (bhuvaH) bhavyalokasya - bhavyalokakA, ( svastat) svaH - paralokako tanoti-vistArayati - prajJApayati kathana kare jaNAve so 'svastat' tisakA saMbodhana ' he svastat' ityarthaH / AtmAkI nAsti mAnake paralokako aMgIkAra karaneseM / 'AtmA nAsti punarbhAvostItyAdivacanAt ' / AtmAkA nAstipaNA aiseM hai / he bhikSavaH ! yaha pAMca saMjJAmAtra hai, saMvRtimAtra hai, vyavahAramAtra hai; kaunase ve pAMca ? atItakAla 1, anAgatakAla 2, pratisaMkhyAnirodha 3, AkAza 4, aura pudgala 5, isa buddha ke vacanaseM. / yahAM pugalazabdakarake AtmAkA grahaNa hai. iti / (saviturvareNyaM) he sUryaseM pradhAna buddha bhagavan ! arka bAMdhava honeseM, zAkyasiMhanAmA saptama buddhakA yaha AmaMtraNa hai / (bhar ) vibhartIti bhara he poSaka ! kisakA ? ( godevasya ) For Private And Personal Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 292 tattvanirNayaprAsAdago-yathArtha artha garbhitavANIkarake dIvyati stauti-stuti karatA hai so kahiye 'godeva' tasya godevasya-tisa godevakA poSaka ityarthaH / yadi anajAna bAlakane bhI dhUlakI muTThI bharake bhagavAn buddhaketAMi kahA ki lIjIe mahArAja ! yaha ApakA hissA (bhAga) hai, tisaseMhI tisako rAjyaprAptirUpa phala huA to, kyA Azcarya hai ki, je bhAvase buddha bhagavAnkI stuti karanemeM tatpara haiM, tinake manavAMchita prayojanako siddha kre.| tathA (dhIma ) dhiyaM jJAnameva mimIyate-zabdayati-prarUpathati jJAnakoMhI jo kathana karatA hai, so 'dhImaH' tisakA AmaMtraNa 'he dhIma' ! je bAhyArthAkAra ghaTapaTAdirUpa haiM tinako avidyAdarzita hAnese avastu honekarake asarUpa hai, jJAnAdvaitakohI tisake (bauddhake) matameM pramANatA honeseM. / buddhake caraNoMkI sevA karanevAloMne aisA kahA hai| "grAhyagrAhakanirmuktaM vijJAnaM prmaarthst| nAnyonubhAvo buddhyA'sti tsyaanaanubhvoprH||1|| grAhyagrAhakavaidhuryAt svayaM saiva prakAzyate / bAhyo na vidyate hyartho yathA bAlairvikalpyate // 2 // vAsanAluThitaM cittamarthAbhAse prvrttte| ityaadi"| yahAM bahuta kahaneyogya hai, so to graMtha gauravatAke bhayaseM nahI kahate haiN,| gamanikAmAtra phala honeseM, prayAsa (udyama) kaa| (hi) sphuTaM prakaTa (yo) padake ekadezameM padasamudAyake upacAra he yogin| "buddhe tu bhagavAn yogI" iti abhidhAnaciMtAmaNi zeSanAmamAlAvacanaseM yogI nAma buddhakA hai, tisakAAmaMtraNa he yogin ! (buddha) - (naH) hamArI (dhiya:) buddhiyoMko abhipreta tattvajJAnaprati prera, raju kara. iti (at) atati sAtatyena gacchatIti at / gatyarthadhAtuoMko sarvajJAnArtha honeseM ' he at' he sarvajJa' ! ityarthaH // iti bauddhAbhiprAyeNa maMtravyAkhyA // 6 // atha jaiminimunike matavAle to, sarvajJako devatAkarake mAnatehI nahIM haiM; kiMtu, nitya vedavAkyoMseMhI tinako tattvakA nizcaya hai. / sAkSAt atIdriya arthake dekhanevAle kisIkA bhI tinake matameM bhAva na honeseM. / " yaduktaM / " atIMdriyANAmarthAnAM sAkSAdaddASTA na vidyate / vacanena hi For Private And Personal Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ekaadshstmbhH| 293 nityena yaH pazyati sa pazyati // 1 // isavAste, ve vedavAkyake pramANaseMhI gurutAkarake agnihIkI paryupAsanA karate haiN,| tisa agnike praNidhAnArtha veda stutigarbhita yaha paDhate haiN.|| mNtrH|| OM bhUrbhuvaHsvastatsaviturvareNyaM bhargode vasya dhImahi dhiyoyo naH pracodayAt // 1 // 7 // OM / bhUrbhuHkhastat / savituH / va / re / ANyaM bhargode / vsy| dhiimhi| dhiyaH / ayaH / nH| pracodayAt // 7 // vyAkhyA // (dhiyaH ) buddhiyAM (naH) hamArI-bhavaMtviti vAkyazeSaHhoveM kaisI buddhiyAM hoveM ? (ayaH) ayaMti gacchaMtIti ayaH arthAt gamana krnevaalii| khaaN?| (re) agniviSe / agnizabdakarake yahAM tisakI (agnikI) ArAdhanA grahaNa karanI / taba to agniArAdhanAdimeM hamArI buddhiyAM pravartanevAlI hoveM, yaha artha saMpanna huA. iti / kiMviziSTe re / kaise agniviSe? (bhargode) avatIti UH dAhaka ityarthaH, avatidhAtuko zrI siddhahemadhAtupAThameM dahanArthatAkarake paThana karaneseM / 'bharga' Izvara, so 'U' dAhaka hai jisakA, so kahiye 'bhoH' kAma ityarthaH / " ytkaalidaasH|" krodhaM prabho saMhara saMhareti yAvadgiraH khe marutAM caraMti / tAvatsa vanhirbhavanetrajanmA bhasmAvazeSa madanaM cakAra // 1 // taM tisa kAmako, jo dadAtyArAdhakebhyaH deve ArAdhakoMketAi, so kahie 'bhargodaH' tasmin 'bhargode' kAmako denevAle agniviSe ityarthaH / agni tArpayAMke zAstrameM agnitarpaNaseM saMpatkI saMprApti kathana karaneseM, aura saMpadAko kAmakA hetutva honeseM, kAmakI prApti siddha hai.|' tathA ca zivadharmottarasUtraM / ' pUjayA vipulaM rAjyamagnikAryeNa saMpadaH / tapaH pApavizuddhyarthaM jJAnaM dhyAnaM ca muktidam' // 1 // punaH kiMviSTe re-phira kaise agniviSe? (dhImahi) dhiyaH-paMDitA mahaH pUjakA yasya sa tathA tatra / paM. Dita pUjaka hai jisake, aise agniviSe. / kyA svacchaMdekarake hamAri buddhiyAM pravartatI haiM ? nahI. sohI kahe haiM. / (pracodayAt) codanaM-codayA For Private And Personal Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 294 tattvamirNayaprAsAdacodanetyarthaH / codanA nAma preraNA jo hai, so kriyAprati pravartakakA vacana hai / yathA / ' agnihotraM juhuyAt svargakAmaiti ' / jo svargakA kAmI hove so agnihotra kare iti / sohI kathana karate hue SaTdarzanasamuccayake krnevaale| "codanAlakSaNo dharmazcodanA tu kriyAM prati pravartakaM vacaH prAhuH svaH kAmo'gniM yathArpayet / 1|iti / " prakarSeNa codayA pracodayA'sminnastIti / abhrAdibhya iti bahuvacanasyAkRtigaNajJApanArthatvAt apratyaye pracodayo vedaH tasmAt 'pracodayAt ' vedaseM vedopadezako Azraya leke ityarthaH gamyayapaH karmAdhAre paMcamI / kiMviziSTAt vedAt / kaise vedaseM ? (savituH) 'va' zabdako-kAdaMbakhaDitadalAni va paMkajAni ityAdi sthAnoMmeM upamAnArtha rUDha honeseM ' savituH va' AdityAdiva / samasta arthokI prakAzakatA karake bhAskaratulya ityrthH| tisa vedaseM hamArI matiyAM-buddhiyAM agniArAdhanAdiviSe pravRtta hoveM / yatra / jahAM-jisa vedameM (OM) OM aisA akSara vidyamAna hai / OMkArako vedake AdibhUta honeseM / kaisA so OMkAra (bhUrbhuvaHsvastat) bhuvanatrayavyApi / taba to kiMcit abhidheyasatAsamAviSTa vastu gurusaMpradAyayuktikarake anveSaNa kare maMtra OMkArazabda praryAyameMhI prApta hotA hai / sarvahI pravAdiyoMne aniMditakarake isa OMkArako saMpUrNa bhuvanatrayakamalAdhigamameM bIjabhUtakarake varNana karaneseM, yaha OMkAra aise vicArane yogya hai, isavAstehI isakA asAdhAraNa vizeSaNAMtara kahate haiM / ( ANyaM ) ANyate uccAryate iti ANyaM praNidheyaM praNidhAna karaneyogya / kisako (vasya)'u' brahmA 'U' zaMkara 'a' puruSottama saMdhike vazaseM 'vaM ' brahmAmahAdevaviSNurUpa puruSatraya, tinoneM bhI dhyeya hai, arthAt pUrvokta tInoM puruSoMko bhI OMkAra dhyAvane yogya hai.| 'vasyeti kartari SaSThI kRtyasya veti lakSaNAt / athavA vedAt vedaseM / kaiseM vedaseM 'savituH' utpAdayituH utpanna karanevAleseM / kisako utpanna karanevAlA ? 'OM OMkArako zeSaM pUrvavat // itanA vizeSa hai ' va 'zabda vAkyAlaMkArameM jAnanA / 're' ANyaM ' reNyaM 'yahAM AkArakA lopa pUrvotavacanayuktiseM jAnanA / taba to yaha samudAyArtha hotA hai| jisa veda For Private And Personal Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ekaadshstmbhH| . 295 AdimeMhI askhalita jagattrayavyApI tInoM devoMke bhI praNidheya aisA OMkAra hai, aura jo veda udgIya hai, aura jo veda samasta arthake prakAzanemeM eka sUryasamAna hai, tisa vedake upadezako Azritya hokarake kAmasaMpadA karaNahAra paMDitajanoMke pUjanIya aise agniArAdhanaviSe, hamArI buddhiyAM pravRtta hoveM, // itibhaTTadarzane maMtravyAkhyA // 7 // __ atha sAmAnyakarake sarvapravAdiyoMke saMvAdisvarUpa paramezvarakA praNidhAnarUpa yaha gAyatrImaMtra hai.|| mNtrH|| OM bharbhavaHsvastatsaviturvareNyaM bhargodeva sya dhImahidhiyo yonaH prcodyaat||1||8|| OM bhUrbhuvaHsvastat savituH vareNyaM bhargodeva sya dhIm ahidhiyH| yonaH pracodaya at // 8 // vyAkhyA (OM) pUrvavat (bhUrbhuvaHsvastat) he sarvavyApin ! paramezvara ! vedameM bhI kahA hai| 'purussevedmiti'| (vareNyaM) pUrvokta anunAsikarItikarake he vareNya 'savituH' sUryaseM bhI pradhAna iti / (bhargodeva) bharga' Izvara 'u' brahmA 'U' zaMkara tinoMkA bhI deva 'bhargodeva' he bhargodeva ! arthAt he viSNu ! brahmAmahAdevakA ArAdhya ! aise nahIM kahanA ki, tinoMkA ArAdhya koI nahIM hai.| kyoMki, ve bhI saMdhyAdi karate haiM; aisA sunaneseM / tathA / " aSTavargAtagaM bIjaM kavargasya ca pUrvakaM / vahninopari saMyuktaM gaganena vibhUSitam / 1 / etaddevi paraM taMtraM yobhijAnAti ttvtH| saMsArabaMdhanaM chittvA sa gacchet paramAM gatim / 2 / ityAdivacana: prAmANyAt // " (sya ) aMtaya aMta kara / kisakA so kahe haiM, (dhIm ) dhIzcittaM dhInAma manakA hai tasyA iH kAmaH tisa dhI manakA jo ikAma so kahiye 'dhI' taM dhIm arthAt manogata kaamkaa| manogata kAmake naSTa hue tattvase vacanakAyAke kAmakA dhvaMsa hohI gyaa| tthaa| (ahidhiyaH) krUratA Adi je haiM, tinoMkA bhI dhvaMsa (vinAza) kara / tthaa| (yonaH) yoni sacittAdi caurAsI (84)lakSa saMkhyAkA vibhAga jo kare, For Private And Personal Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 296 tattvanirNayaprAsAdaso " NyaMtAt kvipi Niluki " ' yon ' saMsAra, tasmAt 'yonaH' saMsAra samudrase (pracodaya) pAra honevAste hamako preraNA kara, kAmakrodhAdi dhvaMsanapUrvaka hamakoM muktiko prApta kara itybhipraayH| 'yonaH pracodaya' isake kahanese kAmAdikA dhvaMsahI arthApanna muktatAkA jAnanA, paraMtu dhanakA nahI; muktatAviSe aMtarIya dhvaMsa honeseN.| 'dhImahi dhiyaH' isakarakehI siddha thA, aise na kahanA. kyoMki, mutyarthipuruSako prathama kAmAdikA vijaya karanA cAhiye, aise upAyaupeyabhAva janAvaneseM doSa nahI hai.| tthaa| (at ) isakA artha saugata (bauddha) pakSavat jaannaa| iti sarvadarzanasammata maMtravyAkhyA // 8 // __ atha yaha gAyatrI sarva bIjAkSarakA nidhAna hai, aise brAhmaNoMke pravAdako Azritya ho kara kitanekamaMtrAkSaroMke bIjoMko dikhAte haiN.|tdythaa|| OM // aisA bIjAkSara akSapAdake pakSameM saMkSepamAtrase prabhAvasahita dikhAyA hai so hI jAna lenaa.| aura thaaN| bhrgode| isakarake dhyAna karanekI apekSA varNakA sUcana hai, sohI dikhAte haiN.| 'bharga ' Izvara, tisakarake shvetvrnn| zAMtika paussttikaadimeN| 'u' brahmA, piitvrnn| staMbhanAdimeM / pIta aura raktako kaviyoMkI rUDhiseM ekatA honeseM raktakA bhI grahaNa krnaa| vazIkaraNa AkarSaNAdimeM / ' da ' kRSNa, tisakarake kRssnnvrnn| vidveSa uccATana avasAnAdimeM // ityAdi aura bhI isa vIjAkSarakA prANadhAnavidhi yathAgurusaMpradAyaseM jAnanA. // yadi vaa|'AUM' isakarake / " vaddakalA arihaMtA niuNA siddhA ya loDhakalasUrI / uvaSbhAyA suddhakalA dIhakalA sAhuNo suhyaa| 1 / " isa gAthoktarahasyakarake parameSThipaMcaka hI mahAnaMdArthi puruSako dhyAvane yogya hai. // athvaa| 'bhUH" pRthivItattva 'bhuvaH' vAyu, aura AkAza, tinameM 'bhu' vAyutattva aura 'va' AkAzatattva 'svara' upraloka mukhamastakarUpa tisako tanoti prApta hove, so 'vastat ' jala aura agni / nyAya inakA // " tatvapaMcakamidaM vidhiyogAt smrymaannmghjaativighaati| kalpavRkSa iva bhaktiparANAM pUrayatyabhimatAni na kaani| 1" bhAvArtha:-yaha pAMca tattva vidhiyogaseM (arha For Private And Personal Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ekaadshstmbhH| 297 dAdi pAMca kramaseM) smaraNa karate hue kalpavRkSakItareM bhaktimeM tatpara / puruSoMko kyA kyA manavAMcchita pUrNa nahIM karatA haiM ? apitu sarva karatA hai.| kaisA hai tatvapaMcaka ? pApakI jAtikA nAza krnevaalaa| iti // athavA // ' reNyaM ' 'dhImahi ' ihAM 'hi' kA 'h |'re' kA 'r'| dhI' kA dIrgha 'ii'| aura 'NyaM' kA '' biNdu| ina sarvake ekatra joDaneseM mAyAbIja hotA hai| arthAt 'hrIM' kAra hotAhai / so bhI aciMtya zaktiyukta hai, sarva maMtroMmeM rAjA samAna honeseM. yhii| udgIthAdika (sAmavedAvayavavizeSa) hai 'mahidhiyoyonaH' nakArase pare jo visarga hai tisako makAraseM pare joDaneseM 'namaH' honeseM / sanmaMtra hai| tadantaHsanmaMtro varNyateti / ityAdi vacana pramANaseM / tthaa| ' vareNyaM' vakArasthita akAra aura ragata (rakArameM rahe) ekArako-a+e aidaucasUtrakarake 'ai' kArake hue 'NyaM' NyakArameM sthita biMduko aikArake sAtha joDanese vAgvIja " aiM" siddha hotA hai. / 'adhImahi' arhatpakSake vyAkhyAnameM 'iH' nAma kAmakA kathana karA hai, isavAste smarabIja zrIbIjAdi akSaroMke saMyoga zrI padmAvatI tripurAdi devatArAdhana mahAmaMtrasiddhike nibaMdhana hote haiM, isaprakAraseM vidvAnoMko apanI buddhike anusAra kahanA yogya hai / sa yaugika yeha artha hai, jekara aiseM kahoge to kauna kahatA hai? ki, sayaugika nahIM hai. kyoMki, sarvahI mahAmaMtra sayaugika hI hai. tathAcAdhIyate / " amaMtramakSaraM nAsti nAsti mUlamanauSadham / adhanA pRthivI nAsti saMyogAH khalu durlbhaaH||1" // bhAvArthaH // vinA maMtrake koI akSara nahIM hai, vinA auSadhike koi jaDI nahI hai, vinA dhanake koI pRthivI nahI hai, paraMtu nizcaya unoMkA saMyoga durlabha hai. // aiseM rakSAdi yaMtra bhI jaiseM tIna mAyAvIja hai / tinake Upara yaMtrakA nyAsa kariye hai, so vazIkaraNayaMtra hai. / tathA taiseM vazyAdi prayoga bhI ihAM jAnane / jaise bhargozabdaseM gorocana / 'mahi' mnHshil| 'deva' 'pracodayAt ' dakAraseM dala (patra) inoMkarake / "savituH' vizabdaseM vizeSaka vilepana vaa|'yo' yozabdaseM vizeSa yonimatI strIyoMko / 'naH' naH zabdaseM puruSoMko prIti 34 For Private And Personal Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendral www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 298 tattvanirNayaprAsAda ' kara hai. / tathA 'pracodayA' pradIyamAna viSakA asAdhya nidAna hai ityAdi // adhImahi ' akAraseM ajA meSazRMgI ( meSake zRMgasamAna phalavAlA vRkSa) tisake 'pracodayAt ' dakAraseM dala ( patra ) / bhA 1 / 'bhagoMdeva' gozabdaseM geMhU sat / bhA 1 / 'mahi' makAraseM madhuli / bhA 2 / ' savituH ' sakArakheM sarpiSA saha - ghRta ke sAtha ' bhargo' bhazabdaseM bhakSaNa kare ' vareNyaM ' kArase balavIrya kare ' pracoda ' praseM prabhaMjana (vAyu) tisakoM hare, ityAdi auSadha vidhiyAM bhI ihAM jAnanIyAM // AryAvRttam // cakre zrIzubhatilakopAdhyAyaiH svamatizilpakalpanayA // vyAkhyAnaM gAyatryAH krIDAmAtropayogamidam // 1 // anuSTup // tasyAyaM stavakArthastu paropakRtihetave // kRtaHparopakAribhirvijayAnaMdasUribhiH // 1 // // itigAyatrImaMtravyAkhyAstavakArthaH // zrIzubhatilaka upAdhyAyajI apane kare gAyatrIvyAkhyAna meM kahate haiM ki, maine yeha pUrvokta gAyatrIke je artha kare haiM, te sarva krIDAmAtra haiM " krIDAmAtropayogamidamitivacanAt " isase yaha siddha hotA hai ki, yeha pUrvokta sarva artha gAyatrIke sacce haiM, yaha nahI samajhanA kiMtu satyArtha to vo hai ki, jisa RSine jisa arthake abhiprAyaseM gAyatrImaMtra racA hai; paraMtu tisa RSike kathana kare arthakI paraMparAyase dhAraNA Ajataka calI Ai hove, aura taiseM hI artha bhASyakAroMne likhe hoveM, yaha kisItare bhI siddha nahI hotA hai, so agrima staMbhaseM jAna lenA. ityalam // itizrImadvijayAnaMda sUriviracite tattvanirNayaprAsAde jainAcArya - buddhivaibhavavarNano nAmaikAdazastaMbha: // 11 // For Private And Personal Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir dvaadshstmbhH| 299 // atha dvaadshstmbhaarmbhH|| ekAdazastaMbhameM jainAcAryakRta gAyatrIkA vyAkhyAna karA, atha dvAdaza staMbhameM gAyatrIke mAnanevAloMkA karA vyAkhyAna likhate haiM. jo ki, paraspara viruddha hai; tathAvidha saMpradAyake abhAvaseM. / tatrAdau sAyaNAcAryakRta bhASyakA vyAkhyAna karate haiM. // tatsaviturvareNyaM bhargo devasya dhImahi // dhiyo yo naH pracodayAt // 10 // vyAkhyA-jo savitAdeva (no) hamAre (dhiyaH) karmoMko, vA dharmAdiviSayabuddhiyoMko (pracodayAt ) prerayet preraNA kare ( tat) tisa sarva zrutiyoMmeM prasiddha ( devasya ) prakAzamAna ( savituH) sarvAntaryAmi honekarake preraka jagatsraSTA paramezvarakA AtmabhUta (vareNyaM) sarva lokoMko upAsyatAkarake aura jJeyatAkarake samyak prakAraseM bhajane yogya hai (bhargaH) avidyA aura tisake kAryako bharjana (dagdha ) karaneseM svayaMjyotiH parabamAtmaka tejakoM (dhImahi) tat / jo maiM hUM soi voha hai aura jo voha hai soi maiM hUM aise hama dhyAvate haiM / athavA ' tat ' aisA bhargakA vizeSaNa hai, savitAdevakeM taiseM bhargako hama dhyAve haiM -- yaH' liMgavyatyaya honese 'yat ' jo bhargaH hamAre 'dhiyaH' karmAdikoMko 'pracodayAt ' preraNA kare 'tat ' tisa bhargako hama dhyAve haiM iti smnvyH| athavA / (yaH) jo savitA sUrya (dhiyaH) karmoko (pracodayAt ) prerayati preraNA karatA hai (tasya ) (savituH) tisa sarvakI utpatti karanevAle (devasya) prakAzamAna sUryake (tat) sarvako dRzyamAna honeseM prasiddha (vareNyaM) sarbako saMbhajanIya (bhargaH) pApoMko tapAnevAle tejomaMDalako (dhImahi) dhyeyatAkarake manaseM hama dhAraNa karate haiM // athavA / bhargazabdakarake anna kahiye hai / (yaH) jo savitAdeva (dhiyaH) karmoko (pracodayAt) preraNA karatA hai, tisake prasAdaseM (bhargaH) annAdilakSaNa phalako (dhImahi) dhAraNa karate haiM, tisake AdhArabhUta hama hote haiM. ityrthH| bhargazabdako For Private And Personal Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tattvanirNayaprAsAdaannaparatva aura dhIzabdako karmaparatva atharvaNa kahatA hai / tathA ca zrutiH / " vedAMzchaMdAsi saviturvareNyaM bhargo devasya kvyonnmaahuH|krmaanni dhiyastadute prabravImi pracodayantsavitA yAbhiretIti" // ye tInatareMke artha gAyatrIke sAyaNAcAryane RgvedabhASyameM kare haiN| ___ tathA taittirIye AraNyake 10 prapAThake 27 anuvAke / gAyatrImaMtrakA aisA artha sAyaNAcAryanehI karA hai // ( savituH) preraka aMtaryAmI (devasya) devake (vareNyaM ) varNIya zreSTha (tat) (bhaH) tisa bhargako-tejako (dhImahi) hama dhyAve haiN| (yaH) jo savitA paramezvara (naH) hamArI (dhiyaH) buddhivRttiyoMko (pracodayAt ) prakarSakarake tatvabodhameM preraNA kare, tisake tejako hama dhyAve haiM. ityarthaH // __tathA mahIdharakRta yajurvedabhASyameM tIsare adhyAyameM aise likhA hai // (tat) tasya-tisa (devasya) prakAzaka (savituH) preraka aMtaryAmi vijJAnAnaMdasvabhAva hiraNyagarbha upAdhikarake avachinna vA AdityAMtarapuruSa vA brahmake (vareNyaM) sarvako prArthanIya (bhargaH) sarva pApoMko aura saMsArako dagdha karanemeM samartha teja satya jJAnAdi jo vedAMtakarake pratipAdya hai tisako (dhImahi) hama dhyAvate haiN| athavA maMDala, puruSa, aura kiraNAM, ye tIna bharga zabdake vAcya jAnane athavA bharganAma vIryakA jaannaa| "varuNAddha vA abhiSiSicAnAdbhargo'pacakrAma vIryaM vai bharga iti shruteH"|| tasya kasya-tisakA kisakA ? / (yaH) jo savitA (naH) hamArI (dhiyaH) buddhiyoMko, vA hamAre karmoko (pracodayAt) satkarmAnuSThAnakevAste prakarSakarake preratA hai / athavA vAkyabhedakarake yojanA karate haiM, savitu devake tisa varaNIya bhargaH-tejakoM hama dhyAvate haiM, aura jo hamArI buddhiyoMko preratA hai, tisako bhI hama dhyAvate haiM, aura sosavitAhI hai. / ityAdi // atha zaMkarabhASyavyAkhyAna likhate haiM / atha sarvadevAtmaka, sarvazaktirUpa, sarvAvabhAsaka, prakAzaka, tejomaya, paramAtmAko sarvAtmakapaNe prakAzaneke arthe sarvAtmakatva pratipAdaka gAyatrImahAmaMtrakA upAsanaprakAra (vidhi) prakaTa karate haiM / tahAM gAyatrIkoM praNavAdi sAta vyAhRtIyAM For Private And Personal Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir dvaadshstmbhH| 301 (OMbhUrityAdimaMtravizeSa) aura ziraH (OM Apa ityAdimaMtravizeSa) karake saMyuktako sarva vedoMkA sAra kahate haiM, aisI gAyatrI prANAyAma karake upAsanA karane yogya hai, praNava (OM) sahita tIna vyAhRtIyAM saMyukta praNavAMtaka gAyatrIjapAdikoM karake upAsanA karane yogya hai; tahAM zuddhagAyatrI pratyak brahmaikyatAkI bodhikA hai. 'dhiyo yo naH pracodayAditi' hamArI buddhiyoMko jo preratA hai, aisA sarvabuddhisaMjJA aMtaHkaraNaprakAzaka sarvasAkSI pratyak AtmA kahIye hai, tisa pracodayAt zabdakarake kahe AtmAkA svarUpabhUta paraM brahma tisakoM 'tassavituH' ityAdipadoMkarake kathana kariye hai. tahAM "OMtatsaditinirdezo brahmaNastrividhaH smRtaH" iti OM / tat / sat / ye tIna prakArakA brahmakA nirdeza kahA hai, isavAste 'tat' zabdakarake pratyagbhUta svataH siddha paraMbrahma kahiye hai 'savituH' isa. zabdaseM smRSTisthitilayalakSaNarUpa sarva prapaMcakA samasta dvaitarUpa vibhramakA adhiSThAna AdhAra lakhiye hai / 'vareNyaM' sarvavaraNIya niratizaya AnaMdarUpa / 'bhargaH' avidyAdidoSoMkA bharjanAtmaka jJAnekaviSayatva / 'devasya' sarvadyotanAtmaka akhaMDa cidekarasa 'savituH devasya ' ihAM SaSThIvibhaktikA artha rAhuke ziravat aupacArika jAnanA, buddhiAdi sarva dRzya padArthoMkA sAkSIlakSaNa jo merA svarUpa hai, so sarva adhiSThAnabhUta paramAnaMdarUpa nirastadUra kare hai samasta anartha jisane, tadrUpa prakAza cidAtmaka brahmahI hai. aiseM (dhImahi) hama dhyAvate haiM. aise huA brahmake sAtha apane vivarta jaDa prapaMcakarake rajjusarpanyAyakarake apavAda sAmAnAdhikaraNyarUpaekatva hai, so yaha hai, isa nyAyakarake sarvasAkSI pratyag AtmAkA brahmake sAtha tAdAtmyarUpa ekatva hotA hai. isavAste sarvAtmaka brahmakA bodhaka yaha gAyatrImaMtra hai aise siddha hotA hai // sAta vyAhRtiyoMkA yaha artha hai // 'bhUH' isase sanmAtra kahiye hai // 1 // 'bhuvaH' isase sarvaM bhAvayAta prakAzayati isa vyutpattiseM cidrUpa kahiye hai // 2 // sutriyate isa vyutpattiseM 'svara' iti / suSTu bhalIprakAre sarvakarake triyamANa sukhasvarUpa kahiye hai // 3 // ' mahaH' mahIyate pUjyate For Private And Personal Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tattvanirNayaprAsAdaisa vyutpattiseM sarvAtizayatva kahiye hai // 4||'jnH' janayatIti janaH sakalavastuyoMkA kAraNa kahiye hai // 5 // tapaH' sarva tejorUpatva // 6 // 'satyam ' sarvabAdhArahita // 7 // yaha tAtparya hai ki-jo isa lokameM sadrUpa hai so sarva OMkArakA vAcyArtha brahmahI hai, isa AtmAkoM satcidrUpa honeseM / atha bhUAdika sarvaloka OMkArake vAcya sarva brahmAtmaka hai, tisameM vyatirikta kucha bhI nahI hai. / vyAhRtiyAM bhI sarvAtmaka brahmakI hI bodhikA haiN| gAyatrIke zirakA bhI yahI artha hai. / 'ApaH' vyApnoti isa vyutpattiseM vyApitva kahiye hai| jyotiH' prakAzarUpatva / 'rasaH' sarvAtizayatva / 'amRtaM' maraNAdisaMsAranirmuktatva, sarvavyApi, sarvaprakAzaka, sarvotkRSTa, nityamukta, AtmarUpa, saccidAnaMdAtmaka, jo OMkAravAcya brahma hai, so maiM hUM // itigaaytriimNtrsyaarthH|| ___ atha svAmI dayAnaMdasarasvatIjIkRta gAyatrIvyAkhyAna likhate haiN| yathA yajurvedabhASye tRtIyAdhyAye // tatsaviturvareNyaM bhargo devasya dhImahi // dhiyoyonaH pracodayAt // 35 // padArthaH-hama loga / (savituH ) saba jagatake utpanna karane vA / (devasya) prakAzamaya zuddha, vA sukha denevAle paramezvarakA jo| (vareNyam) atizreSTha (bhargaH) pAparUpa dukhoMke mUlako naSTa karanevAlA (tejaH) svarUpa hai / (tat) usako / (dhImahi) dhAraNa kareM, aura / (yaH ) jo aMtaryAmI saba sukhoMkA denevAlA hai, vaha apanI karuNAkarake / (naH) hama logoMkI / (dhiyaH) buddhiyoMko uttama 2 guNakarmasvabhAvoMmeM / (pracodayAt) preraNA kareM // 35 // __ bhAvArthaH-manuSyoMko atyaMta ucita hai ki, isa saba jagatake utpanna karane vA sabase uttama saba doSoMke nAza karanevAle tathA atyaMta zaddha paramezvarahIkI stuti prArthanA aura upAsanA kareM. / kisa prayojanakeliye ? jisase vaha dhAraNa vA prArthanA kiyA huA, hama logoMko khoTe 2 guNa For Private And Personal Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir dvaadshstmbhH| 303 aura karmose alaga karake acche 2 guNa karma aura svabhAvoMmeM pravRtta kare, isaliye / aura prArthanAkA mukhya siddhAMta yahI hai ki, jaisI prArthanA karanI, vaisAhI puruSArthaseM karmakA AcaraNa bhI karanA cAhiye // 35 // __ tathA sana 1875 I0 chApeke satyArthaprakAzake tRtIya samullAsameM aise likhA hai // gAyatrImaMtrameM jo prathama OMkAra hai usakA artha prathama samullAsameM likhA hai, vaisAhI jAna lenA // bhUriti vai praannH| bhuvritypaanH| svariti vyAnaH yaha taittirIyopaniSadkA vacana hai // prANayati carAcaraM jagata sa prANaH / jo saba jagatke prANoMkA jIvana karAtA hai, aura prANase bhI jo priya hai, isse paramezvarakA nAma prANa hai; so bhUH zabda prANakA vAcaka hai. aura bhuvaH zabdaseM apAna artha liyA jAtA hai. apAnayati sarva duHkhaM so'pAnaH / jo mumukSuoMko aura muktoMko saba duHkhaseM choDAke. AnaMdasvarUpa rakkhe, isse paramezvarakA nAma apAna hai. so apAna bhuvaH zabdakA artha hai. vyAnayati sa vyaanH| jo saba jagatke vividha sukhakA hetu, aura vividha ceSTAkA bhI AdhAra, isse paramezvarakA nAma vyAna hai. so vyAna artha svaH zabdakA jaannaa| tat yaha dvitIyAkA ekavacana hai. savituH SaSThIkA ekavacana hai / vareNyaM dvitIyAkA ekavacana hai| bhargaH dvitIyAkA ekavacana hai / devasya SaSThIkA ekavacana hai / dhImahi kriyA. pada hai / dhiyaH dvitIyAkA bahuvacana hai / yaH prathamAkA ekavacana hai| naH SaSThIkA bahuvacana hai| pracodayAt kriyApada hai // savitAzabdakA aura devazabdakA artha prathama samullAsameM kaha diyA hai, vahIM dekha lenaa|| vartumarha vareNyaM / nAma atizreSTam / bhag! nAma tejaH, tejonAma prakAzaH, prakAzo. nAma vijJAnam, vartuM nAma svIkAra karanekoM jo atyaMta yogya usakA nAma vareNya hai, aura atyaMta zreSTha bhI vaha hai, dhInAma buddhikA hai, naH nAma hama logoMkI, pracodayAt nAma prerayet. he paramezvara ! he saccidAnaMdAnaMtasva. rUpa! he nityazuddhabuddhamuktasvabhAva! he kRpAnidhe ! he nyAyakArin ! he aja! he nirvikAra! he niraMjana! he sarvAMtarayAmin ! he sarvAdhAra! he sarvajagatpitaH! he sarvajagadutpAdaka ! he anAde! he vizvaMbhara ! saviturdevasya tava yada For Private And Personal Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 304 tattvanirNayaprAsAdareNyaM bhargaH tadvayaM dhImahi tasya dhAraNaM vayaM kurvImahi / he bhagavan ! yaH savitA devaH paramezvaraH sa bhavAn asmAkaM dhiyaH prcodyaaditynvyH|| he paramezvara! ApakA jo zuddhakharUpa grahaNa karaneke yogya jo vijJAnasvarUpa usako hama loga saba dhAraNa kareM, usakA dhAraNajJAna usake Upara vizvAsa aura dRDha nizcaya hama loga kareM, aisI kRpA Apa hama logoMpara kareM, jisse ki, Apake dhyAnameM aura ApakI upAsanAmeM hama loga samartha hoya; aura atyaMta zraddhAlu bhI hoMya. jo Apa savitA aura devAdika aneka nAmoMke vAcya arthAt anaMta nAmoMke advitIya jo Apa artha haiM nAma sarvazaktimAn so Apa hama logoMkI buddhiyoMko dharma vidyA mukti aura ApakI prAptimeM ApahI preraNA kareM ki, buddhisahita hama loga usI ukta artha meM tatpara aura atyaMta puruSArtha karanevAle hoMya. isa prakArakI hama logoMkI prArthanA Apase hai, so Apa isa prArthanAko aMgIkAra karaiM; yaha saMkSepaseM gAyatrI maMtrakA artha likha diyA, paraMtu usa gAyatrImaMtrakA vedameM isaprakArakA pATha hai ||"AUMbhuurbhuvHsvH|| ttsviturvrennyNbhrgodevsydhiimhi|| dhiyoyonaH pracodayAt // iti // tathA sana 1889 I0 ke chApeke satyArthaprakAza, aura saMskAravidhyAdigraMthoM meM bhI, prAyaH isItareMkA artha likhA hai; paraMtu kisI 2 sthAnameM pharaka bhI mAluma hotA hai // - ina pUrvokta arthoMse siddha hotA hai ki, vedapustaka, aura vedoMke artha Izvarokta nahIM hai; kiMtu, brAhmaNa RSiyoMkI svakapolakalpanA hai; paraspara viruddha honeseM. tathA RgvedakA bhASya sAyaNAcAryake bhASyavinA koI bhI prAcIna bhASya isa dezameM sunane meM nahI AtA hai| aura jo RgvedAdikA rAvaNabhASya sunane meM AtA hai, aura tisakA karanevAlA vo rAvaNa thA ki, jisakoM zrIrAmacaMdra lakSmaNajIne mArA thA. yaha kathana to, mahA mithyA hai. kyoM ki, zrIrAmacaMdrajI to zrIkRSNajIse lAkhoM varSa pahilA hogae hai, aura vedoMkI saMhitA to zrIkRSNajIke samayameM vyAsajIneM RSiyoM pAsase sarvazrutiyAM leke ekatra karake bAMdhI, tisakA nAma vedasaMhitA For Private And Personal Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir kahate haiM. aura Rg, yajuH, sAma, atharva, ye nAma bhI vyAsajInehI rakle haiM aisA kathana mahIdharakRta yajurvedabhASyameM likhA hai. jaba vedakA eka pustakahI rAvaNake samaya meM nahI thA to, tisaUpara rAvaNane bhASya racA kisatare mAnA jAve ? jekara kisI brAhmaNakA nAma rAvaNa hove, aura tisane vedoMpara bhASya racA hove, yaha to mAna bhI sakate haiM. paraMtu vo bhASya kaba racA gayA ? aura kahAM gayA ? kyoM ki, sAyaNAcAryane Rgvedake bhASya racate huene, yaha nahI likhA hai ki, maiM amuka bhASyake anusAre navIna bhASya racatA hUM; jaiseM mahIdharane vedadIpameM likhA hai ki maiM mAdhava uvhaTAdike bhASyAnusAra racanA karatA hUM. yA to sAyaNAcAryakoM prAcIna koDa bhASya nahI milA hovegA / aura je kara milA hovegA to tisake artha sAyaNAcAryako sammata nahI hoveMge, isavAste apane matAnusAra navIna bhASya racake prAcIna bhASya lopa karadiyA hovegA; isavAste hI vedavedAMtake pustakoMke bhASyameM bahuta gaDabaDa hai. koI kisItareke artha karatA hai, aura koi usaseM anyatareMke, koha usaseM bhI anyatareMke; jaiseM vyAsasUtropari ATha AcAryoMne ATha tareke bhASyoM meM anya 2 prakArake artha likhe haiM / zaMkara 1, AnaMdatIrtha 2, niMbArka 3, bhAskara 4, rAmAnuja 5, zaivamatapravartaka 6, vallabha 7, bhikSu 8. / inake race bhASya mata yathAkramaseM jAna lene. / kevalAdvaita 9, dvaita 2, dvaitAdvaita 3, dvaitAdvaita 4, viziSTAdvaita 5, viziSTAdvaita 6, zuddhAdvaita 7, avibhAgAdvaita 8. // isavAste vedavedAMtake pustakoMke prAcIna bhASya, aura TIkA nahI mAluma hote haiM; / isavAste sarva bhASyakArAdikoMne apane 2 matAnusAra apanI 2 aTakalapacIseM artha likhe haiM. mImAMsAke vArtikakAra kumArilabhaTTavat. Adhunika bhASyakarttA svAmidayAnaMdasarasvatIvacca / isavAste ina sarva graMthoMseM pramANika artha nahI siddha hotA hai. aura mAdhavAcArya apane race zaMkaradigvijayameM likhate haiM ki, zaMkarAcAryakoM vyAsajI sAkSAt mile, taba unone vyAsajIseM kahA ki, mere race artha kaise haiM ? taba vyAsajIne kahA ki, tere artha sarva pramANika For Private And Personal Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tattvanirNayaprAsAdahai. / isase bhI yahI siddha hotA hai ki, zaMkarasvAmIne bhI apane matAnusAra aTakalapaccUseM artha likhe haiM, natu prAcInagraMthAnusAra. isavAste yaha sarva graMtha apramANika hai, bhinna 2 racanA honeseN.| aura jo zaMkarabhASyakI sammati Apa vyAsajIne zaMkarasvAmIko dInI likhI hai, so zaMkarabhASyakI uttamatA prasiddha karanevAste hai, so to svamatAnurAgI vinA anya koI bhI prekSAvAn nahI mAneMge. kyoM ki, sAMpratakAlameM aneka jana vedoMke arthoMkA satyAnAza kara rahe haiM to, kyA vyAsajI sUte paDe haiM ? jo sAMpratikAlameM Ayake kisIko bhI vedoMke sacce artha nahIM batalAte haiM !!! hamane jo vedoMkI bAbata samIkSA likhI hai, so apane maMtake anurAga, aura vedoMke Upara dveSakarake nahI likhI hai. kiMtu, yathArtha sarvajJake race hue vedapustaka hai ki, nahI ? isa vAtake nirNayavAste hamane itanA parizrama uThAyA hai. . pUrvapakSaH--manujI to manusmRtike dusare adhyAyameM likhate haiM ki / "yo'vamanyeta te mUle hetuzAstrAzrayAd dvijaH / sa sAdhubhirbahiSkAryoM nAstiko vedanindakaH // 11" // arthaH ||jo brAhmaNa, hetuzAstra (tarkazAstra) AzrayaseM zrutismRtiko na mAne, anAdara kare, tisako sAdhu puruSoMne bahira nikAla denA. kyoM ki, vedakA jo niMdaka hai, so nAstika hai. isavAste tuma bhI nAstikahI ho; vedoMke niMdaka honeseM. . uttarapakSaH--isa kathanaseM to jaina, bauddha, IsAi, musalamAna, yahUdI, pArasI, AdimatoMvAle sarva nAstika ThahareMge. kyoM ki, yeha sarva vedoMko nahI mAnate haiM. tathA kitaneka vedAMtI, aura kitaneka sanAtana dharmIAdi bhI nAstika ThahareMge; vedokta yajana yAjanAdike na mAnaneseM. tathA Rgveda to, agni, iMdra, varuNa, soma, yama, uSA, sUrya, maitrAvaruNa, Azvinau, vAyu, nadIyAM, samudra, ityAdikakI stuti prArthanA aura ghoDekA yajJa ityAdiseM prAyaH bharA hai. aura yajurveda prAyaH hiMsaka yajJoMke vidhiseMhI bharA hai. sAma aura atharva bhI vaise hI hai. / aura upaniSadoMmeM prAyaH eka brahmahIkI siddhikevAste sarva prayatna karA hai; eka Rgvedake puruSasUktameM, vA For Private And Personal Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir dvaadshstmbhH| 307 yajurvedake 40 me adhyAyameM sRSTikartA IzvarAdikA kathana hai. isakevinA anya kaunasA atiuttama, jIva, ajIva, puNya, pApa, Azrava, saMvara, nirjarA, baMdha, mokSAditattvoMkA, vA deva guru dharmAdi tattvoMkA kathana vedoMmeM hai ? jisake niMdane, aura na mAnaneseM nAstika kahe gae ? dUsare matavAle bhI apane pustakoMmeM aisA likha sakate haiN| yathA / " yo'vamanyeta te mUle hetuzAstrAzrayAd dvijaH // sa sAdhubhiH sadA zlAghyo nAstiko vedasthApakaH" // arthaH // jo brAhmaNa, 'upalakSaNaseM anyakA bhI grahaNa jAnanA' tarkazAstrake AzrayaseM vedasmRtikA anAdara kare, so sAdhu puruSoMkarake sadA zlAghanIya hotA hai. kyoM ki, jo vedakA sthApaka hai, so nAstika hai. kyoM ki, veda mahAhiMsaka pustaka hai.| uktaM c| "pasubahAya savve veyA" arthAt pazuyoMke badha karanekevAstehI sarva vedoMke pustaka haiM, so kathana ajJAnatimirabhAskaraseM dekha lenaa.| tathA mahAbhAratake zAMtiparvake 109 adhyAyameM likhA hai|" ahiMsAya bhUtAnAM dharmapravacanaM kRtaM / yaH syAdahiMsAsaMyuktaH sa dharma iti nizcayaH // 12 // zrutidharmaiti Teke netyAhurapare janAH" / ityaadi| arthaH // bhUtajIvoMkI ahiMsA dayAkevAste dharmapravacana karA hai, isavAste jo ahiMsAsaMyukta dharma hove, soi dharma hai, aisA nizcaya hai. // [zrutIti zrutyuktorthaH sarvo dharma ityapi na iyenAderdharmatvAbhAvAt / 'phalatopi ca yatkarma naanrthenaanubdhyte| kevalaM prItihetutvAttaddharma iti kathyate' itivacanAt, zyenAdiphalasya zatruvadhAderanarthatvAduktalakSaNa eva dharma ityrthH| itiTIkAyAm // ] zrutimeM jo artha kathana karA soi dharma hai, aise kitaneka kahate haiM; paraMtu, apara kitaneka jana kahate haiM ki, zrutyukta jo artha hai, so dharma nahIM hai; zyenAdi yajJoMko dharmake abhAva honeseM. phalaseM bhI, jo karma anarthake sAtha saMbaMdhavAlA na hove, kiMtu kevala prItihetu hove, so dharma kahie. isa vacanaseM, zyenAdike phalakoM zatruvadhAdi anartharUpa honeseM, uktalakSaNa arthAt ahiMsAlakSaNarUpa dharmahI hai. / ityaadi| tathA mahAbhAratake zAMtiparvameM 175 adhyAyameM pitAputrake saMvAdameM aisA likhA hai. ythaa| " pazuyajJaiH kathaM hiMsrmAdRzo yaSTumarhati / ityaadi|" bhAvArtha isakA yaha hai ki, yudhiSThira bhISmajIseM pRcchA karate haiM ki, isa For Private And Personal Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 308 tattvanirNayaprAsAda. sarvabhUtoMke kSaya karanevAle jarArogAdikarake puruSoMko duHkha denevAle kAlameM zreya (kalyANa) kArI kyA padArtha hai ? tisako he pitAmaha ! Apa kaho, jisase hama usako aMgIkAra kare. taba bhISma pitAmaha, purAtana itihAsa kathana karate hue; jisameM medhAvInAmA putrake dharmamArgake pUchA hA~, pitAne kahA agnihotrAdi yajJa kara, taba tisake uttarameM putra jabAba detA hai.| pazuyajJairityAdi / mAdRza: meresarikhA mokSArthakA jAnakAra hiMsaka pazuyajJoMkarake yajJa karaneko kaise yogya hai ? api tu kadApi nahI. arthAt meresarikhe jAnakArakoM aise hiMsaka pazuyajJa karane yogya nahIM hai. / ityaadi| ___ isavAste vedoMke pustaka apramANika hai, yuktipramANaseM bAdhita honeseM. so kathana saMkSepaseM Upara likha Ae haiM. isavAste yaha kathana yuktiyukta hai ki, jo vedoMkA sthApaka hai, soi nAstika hai. anya nahI. aura yadi vedoMke niMdakahIko nAstika mAnoMge, taba to, vedavyAsa, yudhiSThira, bhISma pitAmaha, medhAvI Adi bhI nAstika ThahareMge; vedokta yajJakoM na mAnaneseM. tathA matsyapurANa, jo ki vedavyAsakA racA kahA jAtA hai, aura jisakA nAma mahAbhAratameM saMkSeparUpa varNanasahita likhA hai, usameM aise likhA hai.|| (RSayaUcuH) kathaM tretAyugamukhe yajJasyAsIt pravarttanam // pUrva svAyaMbhuve sarge yathAvat prabravIhi naH // 1 // aMtarhitAyAM saMdhyAyAM sAI kRtayugena hi // kAlAkhyAyAM prattAyAM prApte tretAyuge tathA // 2 // auSadhISu ca jAtAsu pravRtte vRSTisarjane // pratiSThitAyAM vArttAyAM grAmeSu ca pureSu ca // 3 // varNAzramapratiSThAnaM kRtvA maMtraizca taiH punH|| saMhitAstu susaMhRtya kathaM yajJaH prvrtitH|| etatvAbravIt sUtaH zrUyatAM tat pracodatam // 4 // For Private And Personal Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir dvaadshstmbhH| (sUtauvAca) maMtrAn vai yojayitvA tu ihAmutra ca krmsu|| tathA vizvabhugiMdrastu yajJaM prAvartayat prbhuH||5|| daivataiH saha saMhatya srvsaadhnsNvRtH|| tasyAzvamedhe vitate smaajgmurmhrssyH||6|| yajJakarmaNyavartata karmaNyagre tthvijH|| hrayamAne devahotre agnau bahuvidhaM hviH||7|| saMpratIteSu deveSu sAmageSu ca susvrm|| parikrAMteSu laghuSu adhvaryupuruSeSu c||8|| AlabdheSu ca madhye tu tathA pazugaNeSu vai|| AhUteSu ca deveSu yajJabhukSu ttstdaa||9|| yaiMdriyAtmakA devA yajJabhAgabhujastu te|| tAn yati tadA devAH kalpAdiSu bhavaMti ye|| 10 // adhvaryupreSakAle tu vyutthitA RSayastathA // maharSayazca tAna dRSTvA dInAn pshugnnaaNstdaa|| vizvabhujaM te tvapRcchan kathaM yajJa vidhistv||11|| adharmo balavAneSa hiMsAdharmepsayA tava // navaH pazuvidhistviSTastava yajJe surottama // 12 // adharmo dharmaghAtAya prArabdhaH pshubhistvyaa|| nAyaM dharmo hyadharmoyaM na hiMsAdharma ucyte|| Agamena bhavAna dharma prakarotu ydiicchti||13|| For Private And Personal Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tattvanirNayaprAsAdavidhidRSTena yajJena dharmeNAvyasanena tu // yajJabIjaiH surazreSTha trivrgprimossitaiH||14|| eSa yajJo mahAniMdraH svayaMbhuvihitaH puraa|| evaM vizvabhugiMdrastu RssibhistttvdrshibhiH|| ukto na pratijagrAha maanmohsmnvitH||15|| teSAM vivAdaH sumahAn jajJe iMdramaharSiNAm // jaMgamaiH sthAvaraiH kena yaSTavyamiticocyate // 16 // te tu khinnA vivAdena zaktyA yuktA maharSayaH // . saMdhAya samamindreNa papracchuH khacaraM vasum // 17 // (RSayaUcuH) mahAprAjJa tvayA dRSTaH kathaM yjnyvidhip|| auttAnapAde prabrUhi saMzayaM nastuda prbho||18|| (sUtauvAca) zrutvA vAkyaM vasusteSAmavicArya balAbalam // vedazAstramanusmRtya yajJatatvamuvAca ha // 19 // yathopanItairyaSTavyAmiti hovAca paarthivH|| yaSTavyaM pazubhirmedhyairatha mUlaphalairapi // 20 // hiMsAsvabhAvo yajJasya iti me drshnaagmH|| tathaite bhAvitA maMtrA hiMsAliMgA maharSibhiH // 21 // dIrgheNa tapasA yuktaistaarkaadinidrshibhiH|| tatpramANaM mayA coktaM tasmAcchamitumarhatha // 22 // yadi pramANaM svAnyeva maMtravAkyAni vo dvijaaH|| tathA pravarttatAM yajJo hyanyathA mAnRtaM vacaH // 23 // For Private And Personal Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir dvaadshstmbhH| evaMkRtottarAste tu yuMjyAtmAnaM tapodhiyA // avazyaMbhAvinaM dRSTvA tamadhohyazapastadA // 24 // ityuktamAtro nRpatiH praviveza rasAtalam // UrdhvacArI nRpo bhUtvA rasAtalacarobhavat // 25 // vasudhAtalacArI tu tena vAkyena sobhavat // dharmANAM saMzayacchettA rAjA vasuradhogataH // 26 // tasmAnna vAcyo hyekena bahujJenApi saMzayaH // bahudhArasya dharmasya sUkSmAduranugAgatiH // 27 // tasmAnna nizcayAdvaktuM dharmaH zakyo hi kenacit // devAnRSInupAdAya svAyaMbhuvamRte manum // 28 // tasmAnna hiMsA yajJe syAdyaduktamRSibhiH purA // RSikoTisahasrANi svaistapobhirdivaM gtaaH||29|| tasmAnna hiMsA yajJaM ca prazaMsanti mhrssyH|| uJcho mUlaM phalaM zAkamudapAtraM tapodhanAH // 30 // etaddattvA vibhavataH svargaloke pratiSThitAH // adrohazcApyalobhazca damobhUtadayAzamaH // 31 // brahmacarya tapaH zaucamanukrozaM kSamA dhRtiH|| sanAtanasya dharmasya mUlameva durAsadam // 32 // dravyamaMtrAtmako yajJastapazca samatAtmakam // yajJaizca devAnApnoti vairAjaM tapasA punH||33|| brahmaNaH karmasaMnyAsAdvairAgyAtprakRterlayam // jJAnAtprApnoti kaivalyaM paMcaitA gatayaH smRtaaH||34|| evaM vivAdaH sumahAn yajJasyAsItpravartane // RSINAM devatAnAM ca pUrva svaayNbhuventre||35|| For Private And Personal Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 312 tattvanirNayaprAsAdatataste RSayo dRSTvA hRtaM dharma balena te // vasorvAkya : nAdRtya jagmuste vai yathAgatam // 36 // gateSu RSisaMgheSu devA yajJamavApnuyuH // zrUyante hi tapaHsiddhA brahmakSatrAdayo nRpaaH||37|| priyavratottAnapAdau dhruvo medhAtithirvasuH // sudhAmA virajAzcaiva zaMkhapAdrAjasastathA // 38 // prAcInabarhiH parjanyo havirdhAnAdayo nRpAH // ete cAnye ca bahavaste tapobhirdivaM gatAH // 39 // rAjarSayo mahAtmAno yeSAM kIrtiH pratiSThitA // tasmAdviziSyate yajJAtapaH sarvaistu kAraNaiH // 40 // brahmaNA tamasA spRSTaM jagadvizvamidaM purA // tasmAnnApnoti tadyajJAttapomUlamidaM smRtam // 41 // yajJapravartanaM hyevamAsItsvAyaMbhuventare // tadAprati yajJo'yaM yugaiH sAI pravartitaH // 42 // adhyaayH||42|| bhASArthaH // RSiyoMne pUchA, he sUtajI ! tretAyugakI AdimeM vAyaMbhuva manuke sargameM yajJoMkI pravRtti kaise hotI bhayI ? yaha Apa hamakoM smjhaaiye.| jaba satyayugakI saMdhyA samApta hojAnepara tretAyugakI prApti hotI hai, taba bahutasI auSadha utpanna hotI haiM, adhika varSA hotI hai, grAmapuraAdikoMmeM uttama pratiSThita bAteM hone lagatI haiM, usa samaya sabavarNAzrama ikaDe hokara annako ikaTThA karake vedasaMhitAoMseM yajJoMkI kaise pravRtti karate haiM ? RSiyoMke ina vacanoMko sunakara sUtajIne kahA ki, he RSilogo/-isa saMsArake, aura paralokake karmoM meM maMtroMko yukta karake vizvakA bhoganevAlA iMdra sarvasAdhanoM aura devatAoMse yukta hokara, java yajJa karatA bhayA, taba usa yajJameM baDe 2 RSiloga aaye.| RSika prA. For Private And Personal Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tere isadhi hai ? isa hiMsAsa yaha vacana bole aura una dIna pazaNakA dvaadshstmbhH| 313 hmaNa yajJoMke karmoko karake usa baDe yajJakI agnimeM bahuta prakAraseM havana karate bhye,| sAmavedI brAhmaNa to uccavaraseM pATha karate bhaye, adhvaryu Adika anya brAhmaNa apane karma karane lage, yajJameM kahe hue pazuoMkA AlaMbhana hone lagA, yajJabhoktA brAhmaNa aura devatA Ane lage, he RSiyo! jo iMdriyoMke bhogakI icchA karanevAle devatA haiM, vahI yajJake bhAgako bhogate haiM; anya saba devatA unhIMkA pUjana karate haiM. vehI phira kalpakI AdimeM utpanna hote haiM. / usa yajJameM jaba adhvaryuke preraNekA samaya AyA, taba RSiloga khaDe ho gaye; aura una dIna pazuoMko dekha kara vizvabhuk devatAoMse yaha vacana bole ki, tumhAre isa yajJakA kaisA vidhi hai ? isa hiMsA karanekA mahA adharma hai; aura he iMdra ! tere isa yajJameM yaha vidhi uttama nahIM hai,| taiMne pazuoMke mAranekarake yaha adharma prAraMbha kiyA hai, isa hiMsArUpI yajJaseM dharma nahIM hotA hai; kiMtu mahA adharma hotA hai. jo tuma uttama karma cAhate ho to, zAstroMke anusAra dharma kro.| he iMdra taiMne trivargakI nAza karanevAlI mahAdurvyasanarUpa hiMsAsaMbaMdhI vidhiyoMkarake apane yajJako racA hai. isaprakAra RSiyoMse zikSA kiyA huA bhI iMdra apane abhimAnaseM mohako prApta ho kara, una tattvadarzI RSiyoMke vacanako nahI grahaNa karatA bhyaa.| usa samaya una RSiyoMkA aura iMdrakA yaha baDA bhArI vivAda hotA bhayA ki, yajJa jaMgama pazuoMseM honA cAhiye, athavA sthAvara vastuoMke zAkalyAdikoMseM honA caahiye| vaha baDe 2 zaktimAn maharSi usa vivAdaseM mahAduHkhita ho kara, AkAzameM vicaranevAle vasurAjAko iMdrakehI samAna jAna kara usase yaha pUchane lage ki, he mahAprAjJa tumane yajJakI vidhi dekhI hai ? jo dekhI hoya to, hamAre saMdehako dUra ro.| sUtajI kahate haiM ki, vaha vasurAjA RSiyoMke vacanako suna kara balAbalako na vicAra, vedazAstrako smaraNa kara, yajJake tattvako kahane lagA ki, zAstrameM yajJake yogya uttama pazuoMkarake, athavA mUlaphalAdikoMkarake yathArtha vidhiseM yajJa karanA cAhiye / yajJakA hiMsAhI khabhAva hai, isIseM vedameM hiMsako For Private And Personal Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 314 tattvanirNayaprAsAdacinhavAla maMtra kaha haiM; yaha maiMne tattvajJa RSiyoMkehI pramANaseM kahA hai. isako Apa kSamA kariyegA, he dvijottamalogo! tuma jo apanehI vacana aura maMtroMko mukhya mAnate ho to, anyathAhI yajJa karo; mere vacanoMko satya mata jaano.| jaba usane esA uttara diyA, taba vaha RSi apane AtmAko tapobuddhikarake yukta kara, aura avazyabhAvIko dekha kara usa vasuko nIce jAnekA zApa dete bhaye. / usasamaya vaha vasurAjA pAtAlalokameM prApta hotA bhayA. RSiyoM ke zApaseM Uparake lokoMkA bhI vicaranevAlA ho kara, nIceke lokoMko prApta hotA bhyaa.| usa vacanake kahanese vaha dharmajJa bhI rAjA pAtAlameM prApta hotA bhayA. isa hetuseM akele bahuta jAnanevAle bhI puruSako bahutasI dhAraNAvAle dharmakA khaMDana karanA yogya nahIM hai. kyoMki, dharmakI baDI sUkSma gati hai.| isakAraNaseM kisI puruSako bhI nizcayakarake koi dharma na kahanA cAhiye. kyoMki, devatA aura RSiyoMke prati svAyaMbhuvamanuke vinA dUsarA koi puruSa bhI kahaneko nahIM samartha hai. / RSiloga yajJameM kabhI hiMsA nahIM karate, aura kiroDoM RSi tapasyAhIke prabhAvaseM vargameM prApta hue haiN.| isIhetuseM baDe mahAtmA RSi hiMsAdharmakI prazaMsA nahI karate haiM. tapodhana RSi, ziloMchavRtti, mUla, phala, zAka, jala aura pAtra, inahIMke dAna karaneseM svargameM prApta hue haiM. droha mohase rahita, jiteMdrI, bhUtoMpara dayA, zAMti, brahmacarya, tapa, zauca, krodha na karanA, kSamA aura dhRti, yaha saba sanAtana dharmake mUla haiM. dravya to maMtrAtmaka yajJa hai, tapa samatAtmaka yajJa hai, yajJoMseMhI devayoni prApta hotI hai; tapakarake virATa zarIra prApta hotA hai. karmoke tyAga karanese brahmAke zarIrako prApta hotA hai, vairAgyaseM mAyAkA nAza hotA hai, aura jJAnaseM kaivalya mokSa prApta hotA hai. yaha pAMca gati kahI hai. / prathama svAyaMbhuvamanuke aMtarameM aise yajJake pravRtta honemeM, RSiyoMkA aura devatAyoMkA baDA vivAda huA hai. / isake pIche vaha RSi balaseM hata hue dharmako dekha kara, rAjA vasukA anAdara kara, apane sthAnameM jAte bhye.| For Private And Personal Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir dvaadshstmbhH| jaya RSi cale gaye, laba devatAloga yajJako prAta hote bhaye. yaha bhI hamane sunA hai ki, rAjA priyannata, uttAnapAda, dhruva, medhAtithi, vasu, sudhAmA, virajA, zaMkhapAda, rAjas, prAcInabarhi aura havirdhAna, ityAdi rAjA, aura anya bhI aneka rAjA tapakarakehI svargako prApta hote bhaye / jo rAjaRSi mahAtmA bhaye haiM, unakI kIrti Ajataka pRthivIpara sthita ho rahI hai, isIseM aneka kAraNoMkarake yajJoMse tapakoMhI adhika kahA hai| 1). isItapake prabhAvase brahmAjIne bhI sTASTikI racanA karI hai, isI kAraNa yajJase adhika tapa hai; saba padArthoM kA mUla tapa hai. / isIrItiseM svAyaMbhu munike aMtara meM yajJa pravRtta hue haiM; tabhIseM le kara yaha yajJa saba yugoMmeM pravRtta ho rahA hai. // 42 // itimatsyapurANe 142 adhyaayH|| ___ isa pUrvokta lekhaseM bhI yahI siddha hai ki, jo vedoMkA sthApaka hai, sohI nAstika hai; adhogati jAneseM, vasurAjAvat ; natu niMdaka, Urdhva khargagati jAneseM, pUrvokta maharSiyoMvat / tathA jainI loka jo mAnate haiM ki, prAyaH hiMsaka yajJa vasurAjAke samaya meM suru hue haiM (2), tisako bhI yaha pUrvokta lekha siddha kare hai. aparaM ca svAyaMbhu munike aMtarameM ina hiMsaka yajJoMkI pravRtti maharSiyoMkA kahanA na mAna kara iMdrane abhimAnake vaza ho kara karI hai, taba to siddha huA ki, prathama hiMsaka yajJa nahIM hote the, aura hiMsaka yajJake na honeseM hiMsaka yajJoMke pratipAdaka vedAdizAstra, jo ki sAMprati vidyamAna hai, aura jinameM hiMsaka yajJoMkA megha varSAyA hai, tinoMkA abhAva siddha huA; taba to sAMprati kAlake vidyamAna vedAdi zAstra anAdi nahI, kiMtu banAvaTI siddha hue.| yAda kaho ki, prAcIna veda naSTa ho gaye, aura yaha hiMsaka zrutiyoM banAke ekatra karake vedakehI nAmaseM pustaka prasiddha huA, yaha to hama mAnatehI haiM, tathA hamako baDA duHkha hotA hai ki vasurAjA 'yajJake yogya uttama pazuoMkarake yajJa (1) isa kathanaseM ' sa tapo'tapyat ' ityAdi sthAnapara bhASyakArane AlocanAtmaka tapa karA ligvA hai, so asatya bhAsana hotA hai. (2) devA jaitanvAdarzakA ekAdaza (11) pariccheda. For Private And Personal Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tattvanirNayaprAsAdakaranA cAhiye' isa vacanake kahanemAtraseMhI, adhogatiko prApta huA to, jo loka vedazAstra aura dharmake nAmaseM dIna anAtha nirAdhAra bakare gAya ghoDe Adi pazuoMko yajJameM havana karake nirdaya ho kara yajJazeSako khAte haiM, vA khAte the, una vicAroMkI kyA gati hogI ? apazosa !!! koi nahI vicArate haiM ki, AstikanAstikake kyA kyA lakSaNa hai ? pUrvapakSaH-ApakA kahanA to ThIka hai, paraMtu mahAbhArata jisako hama loga pAMcamA veda mAnate haiM, tisameM aisA lekha hai // purANaM mAnavo dharmaH sAMgo vedazcikitsitam // AjJAsiddhAni catvAri na haMtavyAni hetubhiH // arthaH-purANa, manusmRti, SaDaMgaveda arthAt Rg, yaju, sAma, atharva, yaha cAra veda; aura zikSA, kalpa, vyAkaraNa, chaMda, jyotiSa, nirukta, yaha SaDaMga; tathA suzrutacarakAdi cikitsAzAstra, ye sarva AjJAsiddha haiM. arthAt jo kucha inameM likhA hai, so sarva satya 2 karake mAna lenA, paraMtu inako yuktipramANoMseM khaMDita na karanA iti // uttarapakSaH-vAhajIvAha !! kyAhI kAbulake ullUyoMke ghoDekA aMDA hai ! jisakI kisIseM bhI parIkSA na karAnI, aura na kisIko dikhalAnA (1) jainoMkA to, isa pUrvokta bhAratake kathana upara yaha kahanA hai. // astivaktavyatA kAcittenedaM na vicAryate // nirdoSaM kAJcanaM cetsyAt parIkSAyA bibheti kim // 1 // arthaH-jo loga yaha kahate haiM ki, amuka 2 graMtha AjJAsiddha hai, tisako pramANayuktise vicAranA nahI; kiMtu tina graMthoMmeM jo likhA hai. (1) sunate haiM ki, kitaneka kAbulI dillI zaharameM Aye the,vahAM unhoMne peThekA phala dekhA, usa baDe phalakoM dekhake pUchane lage ki, yaha kyA hai ! taba una ullUyoM ko dekhake phalavAlene kahA, yaha ghoDekA aMDA hai, taba unhoMne pUchA isameseM kaisA ghoDA nikalatA hai! phalavAlene kahA, darIyAi ghoDA nikalatA hai, taba unhoMne mUlya deke ghoDekA aMDA mAnake peThA (kuSmAMDavizeSa) phala le liyA. phalavAlene kahA, khAMsAhaba! isa aMDeko jamIna Upara nahI rakhanA, aura kisIko dikhAnA nahIM yadi vokta kAma karoge to, tumArA aMDA gala jAyagA!!! ityAdi / For Private And Personal Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 317 dvaadshstmbhH| so sarva satya karake mAna lenA; to hama kahate haiM ki, tina pustakoMmeM aisI koi vaktavyatA hai, jo ki pramANayuktidvArA vicAra karaneseM bAdhita ho jAve; isavAstehI tuma kahate ho ki, pramANayuktiseM tisakI parIkSA nahI karanI ? jekara suvarNa nirdoSa hai to, tisako sarAphakI parIkSAkA kyA bhaya hai ? khoTekohI parIkSAkA bhaya hai, khareko nahI / isase pUrvokta graMtha khoTasaMyukta hai, tinake khoTa chipAnekevAstehI tumAre matameM aise 2 zlokarUpa jAla banAke likha gae haiM ki, jisameM ajJAnI puruSarUpa matsya phasake mara rahe haiM. sarvajJoMkA kahanA to yaha hai ki, parIkSAkarake vastutattva grahaNa karanA cAhiye. hAM. jo vastu pratyakSa anumAnakA viSaya na hove, tisako AgamapramANaseM mAnanA cAhiye; paraMtu Agama bhI kaisA ? jo AptapraNIta hove. Apta kauna ? jisake aSTAdaza (18) dUSaNa atyaMta dUra ho gaye hove; aura AptakA nirdoSapaNA tisake saMpUrNa janmacaritake sunaneseM, aura tisakI mUrtike dekhaneseM siddha hotA hai; so to, prekSAvAnahI kara sakate haiM, na tu mUDha kadAgrahI vyudAhita. so vistArapUrvaka dekhake parIkSA karanI hove, usane tina 2 AptoMke carita vAMcane. aura saMkSeparUpa to isIgraMthameM likha Aye haiM. isavAste jisa zAstrakA kathana yuktipramANaseM bAdhita na hove, so mAnanA cAhiye. tathA manujIke kathana kare zlokaseM yaha bhI siddha hotA hai ki, manujIke samayameM bhI vedoMke niMdaka the, jinako manujIne nAstika kahA hai. paraMtu yaha kahanA mithyA hai; kyoMki, jekara to vedoMkA kathana pramANayuktise bAdhita na hove, taba to satya hai ki, jo vedoMkA niMdaka hai so nAstika hai. aura jekara vedoMkA kathana yuktipramANaseM bAdhita hai, taba to, vedoMke mAnanevAle aura AptapraNIta satya zAstroMko mithyA zAstra kahanevAle, aura satya zAstroMke mAnanevAloMko nAstika kahanevAlehI nAstika haiM. __ pUrvapakSaH-jaina matake mUla AgamagraMthoMmeM gRhasthadharmake paccIsa vA solAM saMskAra nahIM hai, isavAste jainazAstra mAnaneyogya nahIM hai. For Private And Personal Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 318 tattvanirNayaprAsAda uttarapakSaH - aisA mAnaneseM to cAroM veda bhI mAnaneyogya siddha nahI hoveMge, kyoMki, tinameM bhI saMpUrNa saMskAra varNana nahIM hai. aparaM ca ye paccIsa vA solAM saMskAra prAyaH saMsAravyavahAra meMhI dAkhila hai, aura jainake mUla Agama meM to niHkevala mokSamArgakAhI kathana hai; aura jahAM kahIM caritAnuvAdarUpa saMsAravyavahArakA kathana bhI hai to, aisA hai ki, jaba strI garbhavatI hove taba garbhako jina 2 kRtyoMke karaneseM tathA AhAra vyavahAra dezakAlocitaseM viruddha karaneseM garbhako hAni pahuMce so nahI karatI haiM, aura putrake janma huAMpIche prathamadinameM laukika sthiti maryAdA karate haiM, tIsare dina caMdrasUryakA putrako darzana karAte haiM, chaTTe dinameM laukika dharmajAgaraNA karate haiM, aura 11 me dina azuci karma, arthAt sUtikarma se nivRtta hote haiM, aura vividhaprakArake bhojana upaskRta karake nyAtI - vargAdiko bhojana jimAte haiM, aura tinake samakSa putrakA nAma sthApana karate haiM, jaba ATha varSakA hotA hai, taba tisako likhitagaNitAdi vahattara (72) kalA puruSakI putrako, aura causaSTa ( 64 ) kalA khIkI kanyAko sikhalAte haiM, tadapIche jaba tisake nava aMga te prabodha hote haiM, aura yauvanako prApta hotA hai, taba tisake kula, rUpa, AcArasadRza kulakI nirdoSa kanyA ke sAtha vivAhavidhi pANigrahaNa karavAte haiM, pIche saMsA Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ke yathA vibhava bhogavilAsa karatA hai, pIche sAdhuke joga mileM gRhasthadharma vA yatidharma aMgIkAra karatA hai, dharma pAlake pIche vidhiseM prANatyAga karatA hai; itanA vidhi gRhastha vyavahArAdikakA zrIAcArAMga, vivAhaprajJapti ( bhagavatI ), jJAtA dharmakathA, dazAzruta skaMdhake AThame adhyayanAdimeM caritAnuvAdarUpa pratipAdana karA hai. tIrthaMkarake janma huye tinake mAtApitA je ki zrAvaka the, tinoMne bhI yaha pUrvokta vidhi karA hai. isa vAste mUla AgamoM meM caritAnuvAdakarake gRhasthavyavahArakA vidhi sUcana karA hai, paraMtu vidhivAdaseM kathana karA huA hamako mAluma nahI hotA hai. paraM Adi jagat vyavahAra AdIzvara zrIRSabhadevajInehI calAyA thA, tinake calAye vyavahArakAhI brAhmaNoMne ulaTapalaTa ghAlamela karake 25 vA 16 For Private And Personal Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 319 pryodshstmbhH| saMskAra jagatmeM prasiddha kare haiM, aiseM jainamatavAle mAnate haiM. tathApi pUrvokta AgamakI sUcanAanusAra, aura paraMparAyaseM cale Ae jagatvyavahAradharmake solAM saMskAra zrIvarddhamAnasUrijIne AcAradinakara nAmA zAstrameM likhe haiM, vaha agrimatana staMbhoMmeM likheMge. iti.|| ityAcAryazrImadvijayAnandasUriviracite tattvanirNayaprAsAdagraMthe vedabhASyAdInAmapramANatvavarNanonAmadvAdazastambhaH // 12 // // athtryodshstmbhaarmbhH|| atha trayodaza (13) staMbhameM saMskAroMkA varNana likhate haiM. // tattvajJAnamayo loke ya AcAraM praNItavAn // . kenApi hetunA tasmai nama AdyAya yogine // 1 // zrIvarddhamAnasUrijIne AcAradinakara nAmA graMtha banAyA hai, jisake 40 udaya haiM. jinameMseM garbhAdhAnAdi SoDaza (16) udayoMkA varNana yahAM likhate haiM, prakRtopayogitvAt. tatrAdau prathama garbhAdhAnasaMskArakA varNana isa trayodazastaMbhameM karate haiM. aura saMskAroMkA varNana bhI uttarottara staMbhoMmeM kareMge. // kyoMki, samasta paramArthake jANakAra bhagavAn arhan bhI garbhaseM lekara rAjyAbhiSekaparyaMta saMskAroMko apane dehameM dhAraNa karate hue, tathA dezaviratirUpa gRhasthadharmameM pratimAvahana samyaktvAropaNarUpa AcAra AcaraNa karate hue, tathA nimeSamAtra zukladhyAnakarake prApya kevala jJAnakevAste dIrgha kAlataka yatimudrAtapaH caraNAdi dhAraNa karate hue, tathA kevalajJAna hue bAda parakI upekSAkarake rahita cidAnaMdarUpa bhI bhagavAn samavasaraNameM virAjamAna ho kara dharmadezanA, gaNa, gaNadharasthApanA aura saMzayavyavaccheda (saMzayakA dUra karanA) ityAdi karate hue, tathA tisa bhagavAnke nirvANa bAda iMdrAdi devate prANarahita kartRkarmakarake rahita bhI tisa bhagavAnke zarIrakA saMskAra karate haiM, tathA stUpAdi karate haiM. tisavAste Arhatke matameM lokottara puruSoMke AcIrNa honeseM AcAra pramANabhUta hai. For Private And Personal Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 320 tattvanirNayaprAsAdaisIvAste AcArakA varNana karate haiM. yadyapi // " nANaM savaccha mUlaM ca sAhA khaMdho ya dNsnnN| cArittaM ca phalaM tassa raso mukkho jinnoio||1||" arthaH // sarvatra mUlasamAna jJAna hai, aura darzana (zraddhA) zAkhA aura khaMdhasamAna hai, tisa vRkSakA phala cAritra hai, aura cAritrarUpa phalakA rasa jinodita bhagavAnkA kahA mokSa hai. // isavAste siddhAMtamahodadhi (samudra) ke kallolarUpa cAritrakA vyAkhyAna koi bhI nahIM kara sakate haiM, to bhI, zrutakevalIpraNItazAstrArthalezako avalaMbana karake kiMcit AcArayogya vacana kathana karate haiN.|| prathama AcAra doprakarakA hai, yatyAcAraH-yatiyoMkA AcAra 1, aura gRhasthAcAraH-gRhasthoMkA AcAra 2. // yaduktam // sAvajjhajogaparivajjhaNAo savvuttamo jaIdhammo // bIo sAvagadhammo taIo sNviggprkpho||1||* jinameM yati (sAdhu) dharma to, mahAvrata samiti guptikA dhAraNa karanA, parISaha upasargokA sahana karanA, kaSAya viSayoMkA jItanA, zrutajJAnakA dhAraNa karanA, bAhya abhyaMtara dvAdaza prakAra tapakA karanA, ityAdi yogoMkarake mokSakA denevAlA, arthAt mokSakA rastA hai. paraM hai duHprApya, arthAt yatidharma prApta karanA muzkila hai. / 1 / aura gRhasthadharma, parigraha dhAraNa karanA, sukhAsikA yatheSTa vihArabhogopabhogAdikoMkarake audArika sukha lezakA denevAlA hai; paraM mokSa denemeM samartha nahIM hai. to bhI vaha gRhasthadharma dvAdaza (12) vratoMkA dhAraNa karanA, yatijanoMkI upAsanA sevA karanI, arhan bhagavAnkA arcana ( pUjana ) karanA, dAna denA, zIla pAlanA, tapa karanA, bhAvanA bhAvanI, ityAdikoMkarake upacIyamAna puSTa huA thakA, paraMparAkarake mokSa deneko samartha hai. / yata uktamAgame // visamo vi niaDagamaNo maggo mukkhassa iha jaIdhammo / sugamo vi dUragamaNo gihacchadhammo vi mukkhapaho // 1 // * sAvadha yogoMke tyAganeseM sarvottama yatidharma kahAtA hai dUsarA zrAvakadharma aura tIsarA savigna pakSImArga kahAtA hai paramArthameM saMvignapakSImArgakA yatizrAvakadharmameM hI aMtarbhAva hojAtA hai. For Private And Personal Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 321 tryodshstmbhH| bhAvArtha:-isakA yaha hai ki, yatidharma jo hai so viSama haiM, to bhI mokSakA nikaTa mArga hai. aura gRhasthadharma jo hai so sugama hai, to bhI mokSakA dUra mArga arthAt cira pAkara mokSako prApta hotA hai. // tathA jaise khadyota (TaTANA) aura sUrya, sarSapa aura meruparvata, ghaDI aura varSa, yUkA aura gaja, inoMmeM baDA bhArI aMtara hai; taiseM gRhasthadharma, aura yatidharmameM aMtara jaannaa.| yata uktamAgame // jaha merusarisavANaM khadyoyaravINa caMdatArANaM // taha aMtaraM mahaMtaM jaidhammagihacchadhammANaM // 1 // AgamameM bhI kahA hai / jaiseM meru aura sarisava, khadyota aura sUrya, caMdra aura tAre, inameM aMtara hai, taiseM yatidharma aura gRhasthadharmameM mahat aMtara hai. / isIvAste yatidharma grahaNake pUrva sAdhanabhUta, aneka surAsura yati liMgiyoMko prINana (puSTa-tRpta ) karanevAlA, bhagavAnkA pUjana, sAdhuoMkI sevA, ityAdi satkarma karake pavitra, aise gRhasthadharmako kahate haiM. tisa gRhasthadharmameM bhI, prathama vyavahArakA kathana jAnanA, aura pIche dharmakA vyavahAra bhI pramANahI hai. kyoMki, RSabhAdi arihaMta bhI garbhAdhAna janmakAla Adi vyavahAroMko AcaraNa karate haiN| yata uktamAgame-jo kahA hai AgamameM // taeNaM samaNassaNaM bhagavao mahAvIrassa ammApiuNo paDhame divase ThiivaDiyaM karaMti taiya divase caMdasUradasaNaM kuNati chaThe divase dhammajAgariyaM jAgaraMti saMpatte bArasAhadivase virae ityaadi| vyavahArakarma bhagavAn bhI AcaraNa karanekevAste AgamameM kahate haiN.|| ytH|| vyavahAro vihu balavaM jaM vaMdai kevalI vi chnumcchN| AhAkammaM bhuMjai to vavahAraM pamANaM tu // 1 // For Private And Personal Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 322 tattvanirNayaprAsAda__bhAvArthaH-vyavahAra bhI balavAn hai, jisavAste jabataka chadmasthako mAluma na hove, aura nA na kahaiM, tabataka kevalI bhI chadmastha guruko vaMdanA karatA hai; aura chadmasthakA lyAyA AhAra yadyapi chadmastha apanI jANameM zuddha jANakara lyAyA hai, paraMtu kevalI kevalajJAnakarake AdhAkarmAdidUSaNasaMyukta jAnate haiM,to bhI vyavahAra pramANa rakhanekevAste tisa AhArako bhakSaNa karate haiM; isavAste vyavahAra pramANa hai. laukika matameM bhI kahAhai // caturNAmapi vedAnAM dhArako yadi pAragaH // tathApi laukikAcAraM manasApi na laGyet // 1 // yadi cAroM vedoMkA dhAraka, aura pAragAmI hove, to bhI laukikA. cArako manakarake bhI laMghana na kare // isIvAste prathama gRhasthadharmake SoDaza 16 saMskAra kahate haiN.| tadyathA shlokaaH|| garbhAdhAnaM puMsavanaM jnmcndraarkdrshnm|| kSIrAzanaM caiva SaSThI tathA ca zuci karma ca // 1 // tathA ca nAmakaraNamannaprAzanameva ca // karNavedho muNDanaM ca tathopanayanaM param // 2 // pAThArambho vivAhazca vratAropontakarma ca // amI SoDazasaMskArA gRhiNAM prikiirtitaaH||3|| __ bhASArthaH-garbhAdhAna 1, puMsavana 2, janma 3, caMdrasUryadarzana 4, kSIrAzana 5, SaSThI 6, zucikarma 7, nAmakaraNa 8, annaprAzana 9, karNavedha 10, muMDana 11, upanayana 12, pAThAraMbha 13, vivAha 14, vratAropa 15, aMtakarma 16, yeha solAM saMskAra gRhasthIke kathana kre.| ina SoDaza (16) saMskAroM meMseM vratAropasaMskArako varjake, zeSa 15 paMdarAM saMskAra, yatisAdhune gRhasthIko nahI karaNe.. For Private And Personal Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir trayodazastambhaH 323 jisavAste kahA hai AgamameM. // vidyayaM joisaM ceva kamma saMsAriaMtahA // vidyA maMtaM kuNaMto ya sAhU hoi virAhao // 1 // arthaH-vaidaka, jyotiSya, sAMsArika karma, vidyA, maMtra, ye sarva kRtya, jo sAdhu gRhasthako kare, so sAdhu jinAjJAkA virAdhaka hotA hai.|| pUrvapakSaH-taba yeha vratAropavarjita 15 saMskAra kisane karane ? uttarapakSaH arhanmaMtropanItazca brAhANaH paramArhataH // kSullako vA''ptagurvAjJo gRhisaMskAramAcaret // 1 // arthaH-arhanmaMtropanIta paramArhata ( paramazrAvaka ) brAhmaNa, aura prApta karI hai gurukI AjJA jisane aisA kSullaka zrAvaka vizeSa, jisakA kharUpa 18 udayameM likhA hai; ina donoMmeMseM koi eka gRhasthoMko saMskAra kre| tinameM prathama garbhAdhAna saMskArakA vidhi likhate haiN.||jb garbhAdhAna (garbhadhAraNa) ko pAMca mAsa hove, taba garbhAdhAnavidhi, gRhasthaguruyoM (zrAvaka brAhmaNoM) ne karanA. / garbhAdhAna 1, puMsavana 2, janma 3, nAma 4 aura aMta 5, ina pAMca saMskAroM meM avazya karmake hue, mAsa dinAdikoMkI zuddhi na dekhnii.| zravaNa, hasta, punarvasu, mUla, puSya, mRgazIrSa, yeha nakSatra aura ravi, maMgala, bRhaspati, yeha vAra puMsavanAdikarmoM meM kahe haiN.| isavAste pAMcame mAsameM zubha tithi, vAra, nakSatrake dinameM patiko balavAn caMdrAdi dekhakara, dezaviratiguru jisane snAna karA hai, coTI bAMdhI hai, upavIta aura uttarAsaMga dhAraNa karA hai, zvetavastra pahinA hai, paMcakakSA dhAraNa karA hai, mastakameM caMdanakA tilaka karA hai, suvarNamudrAsahita dakSiNakara sAvitrIka prakoSThabaddha paMcaparameSThi maMtroddiSTa pAMca graMthiyukta darbhasahita kausuMbha sUtrakA kaMkaNa hai jisake, tathA jisane rAtrimeM brahmacarya pAlA hai, sevana kiyA hai, jisane upavAsa (vrata) AcAmla (AMvala ) nirvikRti ekAzanAdi pratyAkhyAna karA hai, saMprAptakarI hai AjanmaseM yatigurukI For Private And Personal Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 324 tattvanirNayaprAsAda AjJA jisane, arthAt gurukI AjJAkA karanevAlA, aise pUrvokta vizeSaNoMvAlA jainabrAhmaNa, athavA kSullaka, gRhasthoMke saMskArakarma karaNeke yogya hotA hai| uktaM ca // zAMto jiteMdriyo maunI dRddhsmyktvvaasnH|| arhatsAdhukRtAnujJaH kupratigrahavarjitaH ityaadishlokH||4|| bhAvArthaH-zAMta, jiteMdriya, maunI, dRDhasamyaktvavAna, arhan aura sAdhukI AjJA karanevAlA,burA dAna na leve,krodha mAna mAyA lobhakA jIpaka, kulIna, sarva zAstroMkA jAnakAra, avirodhI, dayAvAn, rAjA aura raMkako samadRSTiseM dekhanevAlA, prANoMke nAza hote bhI apane AcArako na tyAge, suMdara ceSTAvAlA hove, aMgahIna na hove, sarala hove, sadA sadgurukI sevA karanevAlA hove, vinIta, buddhimAn, kSAMtimAn, kRtajJa, doprakAraseM dravyabhAvaseM zuci hove; gRhasthoMke saMskAra karane meM aisA guru cAhiye. // so pUrvokta vizeSaNaviziSTa guru, garbhAdhAna karmameM prathama garbhavaMtIke patikI AjJA leve| aura so garbhavaMtIkA pati, nakhaseM leke zikhA (coTI) paryaMta snAna karake, zuci vastra pahinake nija varNAnusAra upavIta uttarIya vastra uttarAsaMga karake,prathama zAstrokta bRhatsnAtravidhiseM arhatpratimAkA mAtra kare / aura tisa snAtrake pANIko zubha bhAjanameM sthApana kare. / tisapIche zAstrokta vidhise gaMdha, puSpa, dhUpa, dIpa, naivedya, gIta, vAditroMkarake jinapratimAkI pUjA kare. / pUjAke aMtameM guru, garbhavatIko, avidhavAyoMke hAthoMkarI snAtrodakakarake siMcanarUpa abhiSeka krvaave.| pIche sarva jalAzayoMke jaloMko ekatra milAke, sahasramUlacUrNa tisameM prakSepa karake, tisa jalako zAMtidevIke maMtrakarake, athavA zAMtidevIke maMtragarbhita stotrakarake maMtra. // zAMtidevImaMtro yathA // "OM namo nishcitvcse| bhagavate / pUjAmarhate / jyvte| yazasvine / yatisvAmine / sakalamahAsaMpattisamanvitAya / For Private And Personal Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tryodshstmbhH| trailokyapUjitAya |srvaasuraamrsvaamipuujitaay |ajitaay / bhuvanajanapAlanodyatAya / sarvaduritaughanAzanakarAya / sarvAzivaprazamanAya / duSTagrahabhUtapizAcazAkinIpramathanAya / yasyetinAmamaMtrasmaraNatuSTA / bhagavatI / tatpadabhaktA / vijayAdevI OM hrIM namaste / bhagavati / vijaye / jaya 2 / pare / parApare / jaye / ajite / aparAjite / jayAvahe / sarvasaMghasya bhadrakalyANamaMgalaprade / sAdhUnAM zivatuSTipuSTiprade / jaya 2 bhavyAnAM kRtasiddhe / satvAnAM nirratinirvANajanani / abhyprde| svastiprade bhaktAnAM jaMtUnAM zubhapradAnAya nityodyate / samyagdRSTInAM dhRtiratimatibuddhiprade / jinazAsanaratAnAM zAMtipraNatAnAM janAnAM zrIsaMpatkItiyazovarddhini / salilAt rakSa 2 / anilAt rakSa 2 / vi SAt rakSa 2 / viSadharebhyo rakSa 2 / duSTagrahebhyo rakSa 2 / rAjabhayebhyo rakSa 2 / rogabhayebhyo rakSa 2 / raNabhayebhyo rakSa 2 / rAkSasebhyo rakSa 2 / ripugaNenyo rakSa 2 / mArinyo rakSa 2 / caurebhyo rakSa 2 / Itibhyo rakSa 2 / zvApadezyo rakSa 2 / zivaM kuru 2 / zAMtiM kuru 2 / tuSTiM kuru 2 / puSTiM kuru 2 / svatiM kuru 2 / bhagavati / guNavati / janAnAM zivazAMtituSTipuSTisvasti kuru 2OM namo hU~ hraH yaH kSaH hrIM phuTa 2 svaahaa"|| iti // ___ athavA // "OM namo bhagavate'rhate / zAMtisvAmine / sakalAtizeSakamahAsaMpatasamanvitAya / trailokyapUjitAya / namaH zAMtidevAya / sarvAmarasamUhasvAmisaMpUjitAya / bhuvanapAlano For Private And Personal Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 326 tattvanirNayaprAsAda 1 dyatAya / sarvaduritavinAzanAya / sarvAzivaprazamanAya sarvaduSTagrahabhUtapizAcamAriDAkinIpramathanAya / namo bhagavati / vijaye | ajite / aparAjite / jayaMti / jayAvahe / sarvasaMghasya / bhadrakalyANamaMgalaprade / sAdhUnAM zivazAMtituSTipuSTisvastide | bhavyAnAM siddhivRddhinirvRtinirvANajanani / satvAnAM abhayapradAnanirate / bhaktAnAM zubhAvahe / samyagahaSTInAM dhRtiratimatibuddhipradAnodyate / jinazAsananiratAnAM zrIsaMpat yazovarddhani / rogajalajvalanaviSaviSadhara duSTajvavyaMtarajvararAkSasaripumAricauretizvApadopasargAdibhayebhyo rakSa 2 / zivaM kuru 2 / zAMtiM kuru 2 / tuSTiM kuru 2 / puSTiM kuru 2 / svasti kuru 2 | bhagavati zrIzAMtituSTipuSTisvasti kuru 2 / OM namo namo hU~ hraH yaH kSaH hrIM phaT 2 svAhA" // iti // isa maMtra karake athavA pUrvokta maMtrakarake, sahasramUlacUrNakarI saMyukta sarvajalAzayoMke jalako sAtavAra maMtrake, putravAlI sadhavA strIyoMke hArthekarI maMgalagItoMke gAtehue garbhavatIko snAna karavAve. tadapIche garbhavatIko sugaMdhakA anulepana karI sadaza vastra pahirAke, saMpattianusAra AbharaNa dhAraNa karavAke, pati ke sAtha vastrAMcalakA graMthibaMdhana karake, patike vAmepAse zubha Asanake Upara svastika maMgalakarake, garbhavatIko biThalAve. graMthiyojanamaMtro yathA // OM OM / svasti saMsArasaMbaMdhabaddhayoH patibhAryayoH // yuvayoraviyogostu bhavavAsAMtamAziSA // 1 // vivAhako varjake, sarvatra isImaMtrakarake daMpatIkA ( strIbharttAkA ) graMthi - baMdhana karanA / tadapIche guru, tisa garbhavaMtIke Age zubha paTTe Upara padmAsana lagAke baiThake, maNisvarNarUpyatAmrapatrake pAtroM meM jinasnAtrake For Private And Personal Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 327 tryodshstmbhH| jalasaMyukta tIrthodakako sthApana karake, AryavedamaMtra paDhakarake, kuzAgra biMduyoMkarake, garbhavatIko abhiSecana kare. AryavedamaMtro yathA // "OM arha / jIvosi / jIvatattvamasi / prANyasi / prANosi / janmAsi / janmavAnasi / saMsAsi / saMsarannasi / karmavAnasi / karmabaddhosi / bhavabhrAMtosi / bhavabibhramiSurasi / pUrNAGosi / pUrNapiNDosi / jAtopAGosi / jAyamAnopAGgosi / sthiro bhava / nandimAn bhava / ddhimAn bhv| puSTimAn bhava / dhyAtajino bhava / dhyAtasamyaktvoM bhava / tatkuryA yena na punarjanmajarAmaraNasaMkulaM saMsAravAsaM garbhavAsaM prApnoSi / arha OM // " isa maMtrakarake dakSiNahAthameM dhAraNa kare kuzAgra tIrthodaka biMduyoMkarake garbhavaMtIke zira aura zarIraUpara sAtavAra abhiSeka kare. / tadapIche paMca parameSThimaMtra paThanapUrvaka daMpatIko AsanaseM uThAyakarake, jinapratimAke pAsa lejAke 'namutthuNaM arihaMtANaM bhagavaMtANaM' ityAdi zakastava pATha karake jinavaMdana karavAve. / yathAzakti phalamudrA vastra varNAdi jinapratimAke Age Dhove. / tadapIche garbhavaMtI svasaMpattike anusAra vastrAbharaNa dravya suvAdidAna deve. / tadapIche guru, patisahita garbhavaMtIko AzIrvAda deve. yathA // jJAnatrayaM garbhagatopi viMdana saMsArapAraikanibaddhacittaH // garbhasya puSTiM yuvayozca tuSTiM yugAdidevaH prakarotu nityam // 1 // tadapIche AsanaseM uThAyake graMthiviyojana kare. graMthiviyojanamaMtro yathA // OM ahaM / graMthI viyojyamAne'smin snehagraMthiH sthirostu vaaN| zithilostu bhavagraMthiH krmgrNthidRddhiikRtH||1|| For Private And Personal Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 328 tattvanirNayaprAsAdaisa maMtrakarake graMthi kholake dharmAgArameM daMpatIko lejAke susAdhu (guru) ko vaMdanA karavAve, aura sAdhuyoMko nirdoSa bhojana vastra pAtrAdi dilavAve. // iti grbhaadhaansNskaarvidhiH|| tadapIche svakulAcArayuktikarake kuladevatA, gRhadevatA, puradevatAdi pUjana jaannaa.| yahAM jo kahA hai ki, jainavedamaMtra; so kathana karate haiM. yathA Adideva (RSabhadeva) kA putra, avadhijJAnavAn, AdicakrI, bharata rAjA, zrImadAdijinarahasyopadezaseM prApta kiyA hai samyak zrutajJAna jisane-so bharatarAjA-sAMsArika vyavahArasaMskArakI sthitikevAste, arhankI AjJA pAkarake, dhAre haiM jJAnadarzanacAritraratnatraya, karaNA karAvaNA anumatiseM triguNarUpa tInasUtra-mudrAkarake cinhitavakSaHsthalavAle brAhmaNoMko mAhanoMko pUjyatarIke mAnatA huA, aura tisa avasarameM apanI vaikriyalabdhiseM cAra mukhavAlA hoke, cAra vedoMko uccAraNa karatA bhayA. tinake nAma-saMskAradarzana 1, saMsthApanaparAmarzana 2, tattvAvabodha 3, vidyAprabodha 4, / sarva nayavastu kathana karanevAle ina cAroM vedoMko, mAhanoMko paThana karatA huaa.| tadapIche vaha mAhana, sAta tIrthaMkaroMke tIrthataka arthAt caMdraprabhatIrthakarake tIrthataka samyaktvadhArI raheM, auraAItazrAvakoMko vyavahAra dikhAte raheM, tathA dharmopadezAdi karate raheM. / tadapIche navame tIrthaMkara zrIsuvidhinAthapuSpadaMtake tIrthake vyavaccheda hue, tisa bIcameM tina mAhanoMne parigrahake lobhI hoke, svacchaMdaseM tina AryavedoMkI jage kuchaka sunI sunAi bAtoM leke navIna zrutiyAM racI, tinameM hiMsaka yajJAdi aura aneka devatAyoMkI stuti prArthanA racI (kramaseM Rg, yajuH , sAma, atharva, nAma kalpanA karake, mithyAdRSTipaNeko prApta kareM) taba vyavahArapAThaseM parAGmukha arthAt paramArtharahita manaHkalpita hiMsaka yajJapratipAdaka zAstroMse parAGmukha, aise zrIzItalanAthAdike sAdhuyoMne tina hiMsaka vedoMko choDake, jinapraNIta AgamakohI pramANabhUta mAne. / tina brAhmaNomeMseM bhI, jina mAhanoMne (brAhmaNoMne ) samyaka na tyAgana karA, arthAt je mAhana punaH tIrthaMkaroke upadezase For Private And Personal Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir cturdshstmbhH| 329 samyaktva pAke dRDha rahe, tinoMke saMpradAyameM Aja bhI bharatapraNIta vedakA leza karmAtaravyavahAragata sunate haiM; sohI yahAM kahate haiN.|| yata uktmaagme|| siribharahacakavaTTI AriyaveyANa vissuU kttaa|| . mAhaNapaDhaNacchamiNaM kahiaM suhajhANavavahAraM // 1 // jiNaticche vucchinne micchatte mAhaNehiM te ThaviyA // asaMjayANa pUyA appANaM kAriyA tehiM // 2 // vyAkhyAH-zrIbharatacakravartI AryavedoMkA kartA prasiddha hai. bharatane Aryaveda kisavAste kare ? mAhanoMke paDhanevAste, zubha dhyAnakevAste, aura jagatvyavahArake vAste. / jina tIrthaMkarake tIrthake vyavaccheda hue vaha Aryaveda tina mAhanoMne mithyAmArgameM sthApana kare, aura asaMyati hoke tinoMne apanI pUjA jagatmeM karavAI // ina vedoMkA vizeSa nirNaya jainatattvAdarzagraMthaseM jaannaa|| ___ isa garbhAdhAnasaMskArameM itanI vastu cAhiye // paMcAmRta snAtra 1, sarvatIrthodaka 2, sahasramUlacUrNa 3, darbha 4, kausuMbhasutra 5, dravya 6, phala 7, naivedya 8, sadazavastra do 9, zubhaAsana 10, zubhapaTTa 11, svarNatAmrAdibhAjana 12, vAditra 13, pativAlI strIyAM 14 aura garbhavaMtIkA pati 15. // ityAcArya zrIvarddhamAnasUrikRtAcAradinakarasya gRhidharmaprativaddhagarbhAdhAnasaMskArakIrtananAmaprathamodayasyAcAryazrImadvijayAnandasUrikRto bAlAvabodhassamAptastasamAptau ca samAptoyaM trayodazastambhaH // 1 // ityAcAryazrImadvijayAnaMdasUriviracite tattvanirNayaprAsAdagraMthe prathamasaMskAravarNano nAma trayodazastambhaH // 13 // // athcturdshstmbhaarmbhH|| trayodaza staMbhameM prathama saMskArakA varNana karA, atha caturdaza staMbhameM 'puMsavana' nAmA dvitIya saMskArakA varNana karate haiN.|| For Private And Personal Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 330 tattvanirNayaprAsAdagarbhaseM ATha mAsa vyatIta hue, sarva dohadoMke pUrNa hue, sAMgopAMga garbhake utpanna hue, tisake zarIrameM pUrNIbhAva pramodarUpa stanoMmeM dUdhakI utpattikA sUcaka, puMsavana karma kare. / mUla, punarvasu, puSya, hasta, mRgazira, zravaNa, yeha nakSatra; aura maMgala, guru, Aditya, yeha vAra, puMsavana karmameM saMmata hai. riktA, dagdhA, krUrA, tIna dinako sparzanevAlI, avam (TUTI huI,) SaSThI, aSTamI, dvAdazI, amAvAsyA, ye tithiyAM varjake; gaMDAMtakarake upahata, aura azubha nakSatravarjita, pUrvokta vAranakSatrasahita dinameM patiko caMdramAke bala hue, puMsavanakA AraMbha kare; so aiseM hai.| pUrvokta bheSa, aura kharUpavAlA guru patike samIpa hue, athavA na hue, garbhAdhAna karmake anaMtara, jo vastraveSa, aura kezaveSa dhAraNa kare haiM, tisahI vastraveSa aura kezaveSavAlI garbhavaMtIko, rAtrike cauthe praharameM tAresahita AkAza hove taba maMgalagItagAnapUrvaka AbharaNasahita avidhavA strIyoMkarake, abhyaMga udvarttana jalAbhiSekoMkarake snAna krvaave.| tadapIche prabhAta hue navIna vastra gaMdhamAlyabhUSita garbhavaMtIko sAkSiNI karake, gharadeharAmeM arhatpratimAko tisakA pati, vA tisakA devara, vA tisake kulakA puruSa, vA guru, Apa paMcAmRtakarake bRhatsnAtravidhise snAna karavAve. / tadapIche sahastramUlIsnAtra pratimAko kare, pIche tIrthodakasnAtra kare. / pIche sarvasnAtrodakoMko suvarNarUpyatAmrAdi bhAjanameM sthApana karake, zubhAsana Upara baiThI huI sAkSIbhUta kare haiM patidevarAdi kulaja jisane, aisI garbhavatIko, dakSiNahastameM kuzA dhAraNa karake, kuzAgrabiMduyoMkarake snAtrodakase garbhavaMtIke zirastanaudarako siMcana karatA huA, isa vedamaMtrako pddhe.|| "||AUM aha~ |nmstiirthkrnaamkrmprtibNdhsNpraaptsuraasureNdrpuujaayaahte|aatmn tvamAtmAyuHkarmabaMdhaprApyaM mnussyjnmgrbhaavaasmvaapnossi| tadbhava janmajarAmaraNagarbhavAsavicchittaye prAptArhaddharmaH arhadbhaktaH samyaktvanizcalaH kulbhuussnnH| sukhena tvjnmaastu| bhavatu tava tvanmAtApitroH kulasyAnyu For Private And Personal Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir pnycdshstmbhH| dyH| tataH zAMtiH puSTiH tuSTirvRdirRddhiH kAMtiH sanAtanI arha AUM||" isa vedamaMtrako AThavAra paDhatA huA, garbhavaMtIko abhiSecana kre| tadapIche garbhavaMtI AsanaseM UThake sarvajAtike ATha 2 phala, varNarUpyamayI mudrA ATha, praNAma (namaskAra) pUrvaka jinapratimAke Age ddhove.| tadapIche guruke caraNoMko namaskAra karake, do vastra, sonerUpekI ATha mudrA, aura taMbolasahita ATha kramuka guruko deve. / tadapIche dharmAgAra (poSadhazAlA) meM jAkara sAdhuyoMko vaMdanA namaskAra kare, aura sAdhuyoMko yathAzaktiseM zuddha anna vastra pAtra deve.| kulavRddhoMko namaskAra kare. // iti puMsavanasaMskAravidhiH // tadapIche khakulAcArakarake kuladevatAdipUjana jaannaa.|| paMcAmRta 1, snAtravastu 2, strIke navIna vastra 3, navIna vastrayugala 4, svarNakI ATha mudrA 5, rUpekI ATha mudrA 6, sonekI 8 aura rUpekI 8 evaM SoDaza (16) mudrA aura 7, phalakI jAti 8, kuzA9, tAMbUla 10, sugaMdha padArtha 11, puSpa 12, naivedya 13, sadhavA strIyAM 14, gItamaMgala 15, itanI vastu puMsavanasaMskArameM cAhiye. // ityAcAryazrIvarddhamAnasUrikRtAcAradinakarasya gRhidharmapratibaddhapuMsavanasaMskArakIrtananAmadvitIyodayasyAcAryazrImadvijayAnandasurikRto bAlAvavodhassamAptastatsamAptau ca samAptoyaM catudezastambhaH // 2 // ityAcAryazrImadvijayAnandasUriviracite tatvanirNayaprAsAdagranthe dvitIyapuMsavanasaMskAravarNano nAma caturdazastambhaH // 14 // ||athpnycdshstmbhaarmbhH|| atha paMcadaza staMbhameM janmasaMskAranAmA tRtIya saMskArakA varNana karate haiM // .. janmasamaya hue, guru, jyotiSikasahita, sUtikAgRhake nikaTa gRhameM ekAMtasthAnameM jahAM raulA na sunAi deve, strI, bAla, pazu, jahAM na Ave, For Private And Personal Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 332 tattvanirNayaprAsAdatahAM ghaTikApAtra (ghaDI-kalAka) sahita upayogasahita cittavAlA hokara, parameSThijApameM tatpara huA thakA rhe.| yahAM pahilAM tithi vAra nakSatrAdi dekhanA na cAhiye kyoMki, yaha jIva karma aura kAlake adhIna hai.|| yataH // janma mRtyuInaM dausthyaM svasvakAle pravartate // tadasmin kriyatehaMta cetaciMtA kathaM tvyaa||1|| uktaM cAgame zrIvarddhamAnasvAmivAkyam // gAthA // .. samayaM jammaNakAlaM kAlaM maraNassa kamai suranAha // saMpattajogahattI na aisayA viarAehiM // 2 // isavAste bAlakake janma hue samIpa rahA huA guru, jyotiSiko janmakSaNa jAnaneke vAste AjJA kare. tisane bhI samyag janmakAla, karagocara karake dhAraNa karanA tadapIche bAlakake pitA, pitavya (cAcA-kAkA ) pitAmahoneM, nAla vinA chedyAM gurukA, aura jyotiSikA bahuta vastra AbhUSaNavittAdiseM pUjana karanA. kyoMki, nAla chedyAMpIche sUtaka ho jAtA hai. 1 guru bAlakake pitA, pitAmaha ( dAdA ), AdikakoM AzIrvAda deve| yathA // "OM arha kulaM vo varddhatAM / saMtu zatazaH putraprapautrAH / akSINamastvAyurddhanaM yazaH ca arha OM // " iti vedAzIH // tathA |vRttm // yo meruzaMge tridazAdhinAthaidaityAdhinAthaissaparicchadaizca // kuMbhAmRtaiH saMsnapitassadeva Adyo vidadhyAt kulavaInaMca // 1 // jyotiSikAzIrvAdo yathA zArdUlavikrIDitavRttam // Adityo rajanIpatiH kSitisutaH saumyastathA vAkpatiH zrukraH sUryasato vidhutudazikhizreSThA grahAH pAtu vaH // For Private And Personal Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 133 pnycdshstmbhH| azvinyAdibhamaNDalaM tadaparo meSAdirAzikramaH kalyANaM pRthukasya vRddhimadhikAM saMtAnamapyasya ca // 1 // tadapIche lagna dhAraNa karake, jyotipike svaghara gaye hue, guru sUtikamakevAste kulavRddhA strIyoMko, aura dAIyoMko nirdeza kare / anya gharameM rahAhI vAlakako snAna karAnevAste jalako maMtrake deve // jalAbhimaMtraNamaMtro yathA // " // OM arha / nmohsidhdaacaaryopaadhyaaysrvsaadhushyH||" vRttam / kSIrodanIraiH kila janmakAle yarmeruzRGge snapito jinendrH|| snAnodakaM tasya bhavatvidaM ca shishormhaamngglpunnyvR?||1|| isa maMtrakarake sAta vAra jalako maMtra, tisa jalakarake kulavRddhA strIyoM ghAlakako snAna karAve. / aura apane 2 kulAcArake anusAra nAlaccheda kare. tadapIche guru svasthAnameM baiThAhI caMdana, raktacaMdana, bilvakASThAdi dagdha karake bhasma kare; tisa bhasmako zvetasarSapa aura lavaNamizrita karake poTTalikAmeM bAMdhe. rakSAbhimaMtraNamaMtro yathA // "OM hrIM zrIaMbe jagaMdabe zubhe zubhaMkare amuM bAlaM bhUtebhyo rakSa 2 / grahethyo rakSa 2 / pizAcebhyo rakSa 2 / vetAlebhyorakSa 2|shaakiniinyo rkss|ggndeviibhyorkss| duSTebhyo rakSa 2 / zatrubhyo rakSa 2 / kArmaNebhyo rakSa 2 / dRSTidoSebhyo rakSa 2 / jayaM kuru / vijayaM kuru / tuSTiM kuru| puSTiM kuru / kulavRddhiM kuru / zrI hrIM OM bhagavati zrIAMbake nmH|| For Private And Personal Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 334 tattvanirNayaprAsAdaisa maMtrakarake sAtavAra maMtrita rakSApoTTalIko kAle sUtrase bAMdhake, lohekA TukaDA, varuNamUlakA TukaDA, raktacaMdanakA TukaDA aura kauDI, inosahita rakSApoTTaliko kulavRddhA strIyoMke pAsa bAlakake hAtha Upara bNdhvaave.|| sAMvatsara (paMcAMga) ghaTIpAtra, caMdana, raktacaMdana, samIpameM ekAMta gRha, sarasava, lavaNa, kauzeya kRSNasUtra, kauDI, gItamaMgala, lohA, rakSA, vastra, dakSiNAvAste dhana, sUtikA, kulavRddhA, sarva jalAzayakA jala, janmasaMskArameM itanI vastu cAhiye. // itijanma saM0 vidhiH ||ath kadAcit azleSAmeM, jyeSThAmeM, mUlameM, gaMDAMtameM, bhadrAmeM, bAlakakA janma hove to bAlakako, bAlakake mAtApitAko, bAlakake kulako, duHkha, dAridra, zoka, maraNAdi kaSTa hove; isavAste bAlakakA pitA aura kulajyeSTha ( kulakA baDA) zAMtikavidhimeM kahe vidhAnake karevinA bAlakakA mukha na dekhe. // * ityAcArya zrIvarddhamAnasUrikRtAcAradinakarasya gRhidharmapratibaddhajAtakarmasaMskArakIrtananAmatRtIyodayasyAcAryazrImadvijayAnaMdasUrikRto bAlAvabodhassamAptastatsa. mAptau ca samAptoyaM pNcdshstNbhH||3|| ityAcAryazrImadvijayAnaMdasUriviracite tattvanirNayaprAsAdagraMthetRtI yajAtakarmasaMskAravarNano nAma paJcadazastambhaH // 15 // // athssoddshstmbhaarmbhH|| atha SoDazastaMbhameM cauthA sUryacaMdradarzana saMskArakA varNana karate haiN.|| janmadinaseM do dina vyatIta hue, tIsare dina guru samIpake gharameM arhatpUjanapUrvaka jinapratimAke Age kharNatAmramayI vA raktacaMdanamayI sUryakI pratimA sthApana kare. tisakA arcana, zAMtika pauSTika vidhikarake kare. + tadapIche snAnakarake suvastrAbharaNakarake alaMkRta bAlakakI mAtAko * zAMtikavidhikA varNana AcAradinakarake 34 me udayameM hai vahAMseM jAnanA. + zAMtikapauSTikakA vidhi AcAradinakarake 34 me aura 35 me udayameM hai. - For Private And Personal Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ssoddshstmbhH| jisane donoM hAthoM meM bAlakako dhAraNa kiyA hai aisIko pratyakSa sUryake sanmukha lejAke, vedamaMtrako uccAraNa karatA huA, mAtA putrako sUryakA darzana krvaave.|| sUryavedamaMtro yathA // "||AUM ah| sUryo'si / dinakaro'si / sahasrakiraNo'si / vibhaavsursi| tmopho'si|priyNkro'si|shivNkro'si / jagaccakSurasi / suraveSTito'si / munivessttito'si| vitatavimAno'si / tejomayosi / arunnsaarthirsi| maartddosi| dvAdazAtmAsi / vakrabAMdhavo'si / namaste bhagavan prasIdAsya kulasya tuSTiM puSTiM pramAdaM kuru 2 sannihito bhava ah||" aiseM guruke paThana kare hue, sUryako desale, mAtA putrasahita, guruko namaskAra kare. guru putrasahita mAtAko AzIrvAda deve.| yathA / AryA // sarvasurAsuravaMdyaH kArayitA sarvadharmakAryANAm // bhUyAtrijagaccakSurmagaladaste sputraayaaH||1|| sUtakameM dakSiNA nahIM hai. / tadapIche guru svasthAnameM Ayakara jina pratimAko aura sthApita sUryako visarjana kare. mAtA aura putrako sUtakake bhayaseM tahAM jinapratimAke pAsa na lAve. / tisa dinameMhI saMdhyAkAlameM guru jinapUjApUrvaka jinapratimAke Age sphaTikarUpyacaM. danamayI caMdramAkI mUrti sthApana kare, tisa caMdramAkI mUrtikA zAMtikAdika prakramokta vidhikarake pUjana kare. tadapIche taiseMhI sUryadarzanarItise caMdramAke udaya hue pratyakSa caMdrasanmukha mAtA aura putrako le jAke, vedamaMtra uccAra karatA huA, mAtAputra donoMko caMdrakA darzana kraave.|| For Private And Personal Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 336 tattvanirNayaprAsAdacaMdrasya vedamaMtro yathA // "||AUM arha / caMdro'si / nizAkarosi / sudhaakrosi| caMdramA asi / grahapatirasi / nakSatrapatirasi / kaumudIpatirAsi / nizApatirasi / mdnmitrmsi| jagajjIvanamasi / jaivaatRkosi|kssiirsaagrodbhvo'si| shvetvaahnosi|raajaa'si / raajraajosi| aussdhiigrbho'si|vNdyo'si| puujyosi| namaste bhagavan asya kulasya RddhiM kuru / vRddhiM kuru / tuSTiM kuru / puSTiM kuru / jayaM vijayaM kuru / bhadraM kuru / pramodaM kuru / zrIzazAMkAya namaH / ahaM / " aiseM paDhatA huA, mAtA putrako caMdra dikhalAke khaDA rahe. / mAtA putra sahita guruko namaskAra kre.| guru AzIrvAda deve.|| ythaa| vRttam // sarvoSadhImizramarIcijAlaH sarvApadAM saMharaNapravINaH // karotu vRddhiM sakalepi vaMze yuSmAkaminduH satataM prsnnH||1|| tadapIche guru jinapratimA, aura caMdrapratimA donoMko visarjana kre| isameM itanA vizeSa hai.| kadAcit tisa rAtrike viSe caturdazI amAvAsyAke vazaseM vA vAdalasahita AkAzake honeseM caMdramA na dikhalAi deve to bhI pUjana to tisa rAtrikIhI saMdhyAmeM karanA; aura darzana to aura rAtrimeM bhI caMdramAke udaya hue ho saktA hai. // sUrya aura caMdramAkI mUrti, tisakI pUjAkI vastu, sUryacaMdradarzanasaMskArameM cAhiye. // ityAcAryazrIvarddhamAnasUrikRtAcAradinakarasya gRhidharmapratibaddhasUryedudarzanasaMskArakIsananAmacaturthodayasyAcAryazrImadvijayAnaMdasUrikRto vAlAvabodhassamAptastassamAptau ca samAptoyaM SoDazastabhaH // 4 // ityAcAryazrImadvijayAnandasUriviracite tatvanirNayaprAsAdagranthe caturtha sUryendudarzanasaMskAravarNano nAma ssoddshstmbhH||16|| For Private And Personal Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir sptdshstmbhH| // athsptdshstmbhaarmbhH|| atha saptadazastaMbhameM kSIrAzananAmA pAMcamA saMskArakA svarUpa likhate haiM. tisahI janmaseM tIsare, caMdrasUryake darzanake dinameMhI, bAlakako kSIrAzanasaMskAra karanA / tadyathA / pUrvokta veSadhArI guru, amRtamaMtrakarake ekasau ATha vAra maMtrita tIrthodakaseM vAlakako, aura bAlakakI mAtAke stanoMko abhiSeka karake, mAtAkI godI (aMka) meM sthita bAlakako dUdha pAve. pUrNAganAzikAsaMbaMdhi stanya pahilA cuMghAve, stanya (dUdha ) pIte hue bAlakako guru AzIrvAda deve // yathA vedmNtrH|| " // OM ah| jIvo'si / AtmA'si / puruSo'si / shbdjnyo'si|ruupjnyo'si / rasajJo'si |gNdhjnyosi|sprshjnyo'si| sdaahaarosi|kRtaahaaro'si| abhyastAhArosi |kaavlikaahaaro'si / lomAhAro'si / audArikazarIrosi / anenAhAreNa tavAMgaM varddhatAM / balaM vaItAM / tejovarddhatAM / pATavaM varddhatAM / sauSThavaM / vaItAM pUrNAyurbhava / ahaM AUM||" isa maMtrakarake tIna vAra AzIrvAda deve // amRtamaMtro yathA // "AUM|| amRte amRtodbhave amRtavarSiNi amRtaM zrAvaya 2 svaahaa||" ityAcAryavarddhamAnasUrikRtAcAradinakarasya gRhidharmapratibaddhakSIrAzanasaMskArakIrtananAmapaMcamodayasyAcAryazrImadvijayAnaMdasUrikRto vAlAvabodhassamAtastatsamAptau ca samAptoyaM saptadazastambhaH // 5 // ityAcAryazrImadvijayAnandasUriviracite tatvanirNayaprAsAdagranthe paJcamakSIrAzanasaMskAravarNanonAma saptadazastambhaH // 17 // For Private And Personal Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tattvanirNayaprAsAda // athaassttaadshstmbhaarmbhH|| athASTAdazastabhameM SaSThIsaMskAranAmA chaThe saMskArakA svarUpa likhate haiN.|| chaThe dinameM saMdhyAke samayameM guru prasUtigharameM Akarake SaSThIpUjana vidhikA AraMbha kare, SaSThIpUjanameM sUtaka nahIM giNanA. yata uktm| svakule tIrthamadhye ca tathAvazye balAdapi // SaSThIpUjanakAle ca gaNayennaiva sUtakam // 1 // isavacanaseM // sUtikAgRhakI bhIMta aura bhUmi donoMko sadhavAyoMke hAthaseM govarakarake lepana karavAve, / tadapIche dRzya zukrabRhaspatike varttanevAlI dizAke bhItabhAgako khaDI Adikarake dhavala (zveta) karavAve, aura bhUmibhAgako cauMkamaMDita krvaave.| tadapIche zveta bhItabhAgake Upara sadhavAke hAthekarI kuMkumahiMgulAdivarNokarake ATha mAtAoMko u (khaDIyAM ) likhAve, ATha baiThI huI, aura ATha sutI huI bhI likhavAve. kulakramAMtarameM gurukarmAtarameM SaT (6) SaT (6) likhniiyaaN.| tadapIche sadhavA strIyoMke gItamaMgala gAte hue cauMkameM zubhAsanake Upara baiThA huA guru, anaMtarokta pUjAkrama karake mAtAyoMko pUje. yathA // "||AUM hI namo bhgvti|brhmaanni| vINApustakapadmAkSasUtrakare / haMsavAhane / zvetavarNe / iha SaSThIpUjane Agaccha 2 svAhA // " tInavAra paDhake puSpakarake AvhAna kare // tadapIche // " // OM hrIM namo bhagavati / brhmaanni| vINApustakapadmAkSasU trakare / hNsvaahne| shvetvrnne| mama sannihitA bhava 2 svaahaa||" tInabAra paDhake sannihita kare // For Private And Personal Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir aSTAdazastambhaH tdpiiche|| " // OM hrIM namo bhagavati / brahmANi / viinnaapustkpdmaaksssuutrkre| haMsavAhane / shvetvrnne| iha tiSTa 2 svAhA // " iti| tInavAra paDhake sthApana kare // tadapIche "||AUM hrIM namo bhagavati / brahmANi / vINApustakapadmAkSasUtrakare / haMsavAhane / zvetavarNe / gaMdhaM gRha 2 svaahaa||" caMdanAdi gaMdha caDhAve // "OM hIM namo bhgvti| brahmANi / vINApustakapadmAkSasUtrakare / haMsavAhane / zvetavarNe / puSpaM gRha 2 svAhA // " isItareM mNtrpuurvk| "dhUpaM gRha 2 / ' dIpaM gRha 2 / 'akSatAn gRha 2' naivedyaM gRha 2 svAhA // " aiseM ekaekavAra maMtrapAThapUrvaka ina pUrvokta gaMdhAdivastuyoMkarake bhagavatIko puuje.|| aiseMhI anya sAta mAtAyoMkI pUjA karaNI / vizeSa maMtroMmeM hai, so likhate haiN.|| "||AUM hrI~ namo bhagavati |maaheshvri / shuulpinaakkpaalkhttaaNgkre| caMdrAIlalATe / gajacarmArate / shessaahibddhkaaNciiklaape| trinayane / vRSabhavAhane / zvetavarNe / iha SaSThIpUjane Agaccha 2 // " zeSapUrvavat // 2 // "||AUM hrIM namo bhgvti| kaumAri |ssnnmukhi| zUlazaktidhare / varadAbhayakare / mayUravAhane / gauravarNe / iha SaSThIpUjane Agaccha 2 // " zeSaM pUrvavat // 3 // " // OM hrIM namo bhgvti|vaissnnvi|shNkhckrgdaasaarNgkh For Private And Personal Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tttvnirnnypraasaadddukre| garuDavAhane / kRssnnvrnne| iha SaSThIpUjane Agaccha 2 // " zeSaM pUrvavat // 4 // " // OM hrIM namo bhgvti| vArAhi / varAhamuhi / ckrkhdd'hste| shessvaahne| shyaamvrnne| iha SaSThIpUjane Agaccha 2 // zeSaM pUrvavat // 5 // "||AUM hI namo bhgvti|iNdraanni| shsrnyne| vjhste| srvaabhrnnbhuussite| gjvaahne| suraaNgnaakottivessttite|kaaNcnvnne| iha SaSThIpUjane Agaccha 2 // " zeSaM pUrvavat // 6 // "||AUM hrIM namo bhagavati / cAmuMDe / shiraajaalkraalshriire| prkttitdshne| jvaalaakuNtle|rkttrinetre|shuulkpaalkhddpretkeshkre|pretvaahne|dhuusrvnne| iha SaSThIpUjane aagcch2||" zeSaM pUrvavat // 7 // "||AUM hrIM namo bhgvti| tripure| padmapustakavaradAbhayakare / siMhavAhane / shvetvrnne| iha SaSThIpUjane Agaccha 2 // " zeSaM pUrvavat // 8 // evaM jaise urdhva (khaDI) mAtRyAMkA pUjana kare, taiseMhI baiThI aura supta mAtRyAMkA bhI pUrvokta maMtroMseMhI tInavAra pUjana kare; / kitaneka cAmuMDA, tripurA, donoMko varjake SaTamAtRkAhI pUjana karate haiM. // mAtRkA pUjana karake aiseM paDhe. // brahmAdyAmAtaropyaSTau svsvaastrblvaahnaaH|| SaSThIsaMpUjanAtpUrva kalyANaM dadatA zizoH // 1 // tadapIche mAtRsthApanAkI agrabhUmimeM caMdanalepasthApanA karake, aMbArUpa SaSThIko sthApana kare / aura tisa sthApanAko dAdha, caMdana, akSata, durvAdikarake puuje| For Private And Personal Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org aSTAdazastambhaH / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tadapIche guru hastameM puSpa leke // 66 1 " // OM aiM hrI~ SaSThi / AmravanAsIne / kadaMbavanavihAre / putrayute / naravAhane | zyAmAGgi / iha Agaccha 2 svAhA // mAtRvat isakI bhI pUjA karaNI / tadapIche bAlakamAtAsahita avidhavA kulavRddhA strIyAM maMgalagItagAnameM tatpara vAjaMtroMke vAjate hue SaSThIrAtri ko jAgaraNA kare. / tadapIche prAtaHkAlameM // "" " // OM bhagavati mAhezvari punarAgamanAya svAhA // aiseM pratyeka nAmapUrvaka guru, mAtRko aura paSThIko visarjana kare / tadapIche guru, bAlakako paMcaparameSThimaMtra pavitrita jalakarake abhiSeka karatA huA, vedamaMtrakarake AzIrvAda deve. // yathA // " // OM arha jIvo'si / anAdirasi / anAdikarmabhAgasi / yattvayA pUrva prakRtisthitirasapradezairAzravavRttyA karmabaddha tadbandhodayodIraNAsattAbhiH pratibhuGkSva / mA zubhakarmodayaphalabhukterucchekaM dadhyAH / nacAzubhakarmaphalabhuktyA viSAdamAcareH / tavAstu saMvaravRttyA karmanirjarA a haiM OM // 79 sUtakameM dakSiNA nahI hai. // caMdana, dadhi, dUrvA, akSata, kuMkuma, lekhinI, hiMgulAdivarNa, pUjAke upakaraNa, naivedya, sadhavA strIyAM, darbha, bhUmilepana, itanI vastuyAM SaSThIjAgaraNasaMskAra meM cAhiye. // ityAcAryavarddhamAnasUrikRtAcAradinakarasya gRhidharmapratibaddhaSaSThIjAgaraNasaMskArakIrttananAmaSaSThodayasyAcAryazrImadvijayAndasUrikRto vAlAvabodhassamAptastatsamAptau ca samAtoyamaSTAdazastambhaH // 6 // ityAcAryazrImadvijayAndasUriviracite tattvanirNayaprAsAdagranthe SaSThIjAgaraNanAmaSaSThasaMskAravarNano nAmASTAdazastambhaH // 18 // For Private And Personal Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir kara tttvnirnnypraasaad|| athaikonviNshstmbhaarmbhH|| athaikonaviMzastaMbhameM zucikarmasaMskArakA varNana karate haiM. // yahAM zucikarma vasvavarNAnusAra karake dinoMke vyatIta hue karaNA. tadyathA // zuddhyehipro dazAhena hAdazAhena bAhujaH // vaizyastu SoDazAhena zUdro mAsena zuddhayati // 1 // kArUNAM sUtakaM nAsti teSAM zuddhirna cApihi // tato gurukulAcArasteSu prAmANyamicchati // 2 // tisa kAraNase svasvavarNakulAnusAra karake dinoMke vyatIta hue, guru sarvahI, solAM puruSayugase ure, tisa kulavargako bulavAve. kyoMki, sUtaka solAM puruSayugase ure grahaNa kariye haiM. // yaduktaM // nRSoDazakaparyanta gaNayet sUtakaM sudhIH // vivAhaM nAnujAnIyAgotre lakSaNAM yuge // 1 // bhAvArthaH-solAM puruSaparyaMta sudhI puruSa sUtaka ginne,| paraMtu ekagotra meM lakSa puruSayuga vyatIta hue bhI, vivAha nahIM kare; na mAne. / tisavAste tina gotrajako bulavAyake tina sarvako sAMgopAMga snAna aura vastrakSAlana karaneko khe.| snAna karake zuci vastra pahinake guruko sAkSI karake, ve sarva gotraja vividha prakArakI pUjAseM jina pratimAkA pUjana kare / tadapIche bAlakake mAtA pitA paMcagavyakarake aMtasnAna kare. / putrasahita nakhacchedanakarake gAMTha joDI daMpatI jinapratimAko namaskAra kare, sadhavA strIyAMke maMgalagIta gAte vAjaMtroMke vAjate hue.| aura sarva caityoMmeM pUjA naivedya Dhaukana kare. / sAdhuyoMko yathAzakti caturvidha AhAra vastra pAtra deve,|aur saMskAra karanevAle guruko vastra tAMbUla bhUSaNa dravyAdidAna deve. tathA / janma, caMdrasUryadarzana, kSIrAzana, SaSThI, inasaMbaMdhinI dakSiNA tisa dinameM For Private And Personal Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 343 viNshstmbhH| saMskAraguruketAMi dennii.| aura sarva gotraja svajana mitravargoMko yathAzakti bhojana tAMbUla denA. / tathA guru tisa kulake AcArAnusArakarake paMcagavya, jinasnAtrodaka, sarvoSadhijala aura tIrthajala, inoMkarake snAna karAye hue bAlakako vastrAbharaNAdi pahinAve. // tathA strIyoMko sUtakadinoMke pUrNa hue bhI, Ardra nakSatroMmeM, aura siMha gajayoni nakSatroMmeM, sUtakasnAna nahI krvaavnnaa.| Ardra nakSatra daza hai.| kRttikA 1, bharaNI 2, mUla 3, ArdrA 4, puSya 5, punarvasu 6, maghA 7, citrA 8, vizAkhA 9, zravaNa 10, ye daza Ardra nakSatra haiN| inameM strIko sUtakasnAna na karAve. yadi snAna kare to, phira prasUti na hove. // dhaniSThA 1, pUrvAbhAdrapadA 2, ye do siMhayoni nakSatra jANane; aura bharaNI 1, revatI 2, ye do nakSatra gajayoni jANane. // kadAcit sUtaka pUrNa hue dinameM ina pUrvokta nakSatroMmeMseM koI nakSatra Ave, taba eka eka dinake aMtare zucikarma karaNA. // pUjAvastu, paMcagavya, khagotraja jana, tIrthodaka, zucikarmasaMskArameM cAhiye. // ityAcA0 zrIva0 gRhidharmapratibaddhazucisaMskArakIrtananAmasaptamodayasyAcAryazrImadvi0 bA0 sa0 tatsa0 samAptoyamekonaviMzastaMbhaH // 7 // ... ityAcAryazrImadvijayAnaMdasUriviracite tattvanirNayaprAsAdagraMthe saptamazucikarmasaMskAravarNano naamaikonviNshstmbhH||19|| // athviNshstmbhaarmbhH|| atha viMzastambhameM nAmakaraNasaMskAravidhi likhate haiM. // mRdu, dhruva, kSipra aura cara, ina nakSatroMmeM putrakA jAtakarma karanA. athavA guru vA zukra, caturtha sthita hove, taba nAma karanA, sajana puruSoMko sammata hai. // zucikarmadinameM athavA tisake dUsare vA tIsare zubha dinameM bAlakako caMdramAke bala hue, jyotiSikasahita guru tisake gharameM zubhasthAnameM zubhAsanake Upara baiThA huA, paMcaparameSThimaMtrako smaraNa karatA huA rahe. / tisa avasarameM bAlakake pitA, pitAmahAdi, puSpa phalakarake hAtha For Private And Personal Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tattvanirNayaprAsAdaparipUrNa karake jyotiSikasahita guruko sASTAMga namaskAra karake aiseM kahe. he bhagavan ! putrakA nAmakaraNa karo. / taba guru tina pitApitAmahAdiko, tisake kulake puruSoMko, aura kulavRddhA strIyoMko, Age baiThAke, jyotiSiko janmalagna kahanekevAste Adeza kare. / taba jyotiSika zubhapaTTeUpara khaTTikA ( khaDI) karake tisa bAlakake janmalagnako likhe, sthAna 2 meM grahoMko sthApana kre.| taba bAlakake pitApitAmahAdi janmalagnakI pUjA kare. / tisameM varNamudrA 12, rUpyamudrA 12, tAmramudrA 12, kramuka (supArI ) 12, anya phalajAti 12, nAlikera 12, nAgavallIdala (pAna) 12, inoMkarake dvAdaza lagnakA pUjana kare / inahI nava nava vastuyoMkarI navagrahoMkA pUjana kare. aiseM lagnake pUje hue, tinoMke Age jyotiSika lagna vicAra kahe. ve bhI upayogasahita suNe. / tadapIche vyAvarNanasahita lagnako jyotiSika kuMkumAkSaroMkarake patremeM likhake, kulajyeSThako sauMpa deve.| bAlakake pitAdikoMne jyotiSikA nivApa (pitRuddezapUrvaka) vastra svarNadAna karake sanmAna karaNA. / aura jyotiSika bhI tinoMke Age janmanakSatrAnusAre, nAmAkSarako prakAza karake, svagharako jAve. / tadapIche guru, sarva kulapuruSoMko aura kulavRddhA strIyoMko, Age sthApana karake (biThalAke) tinoMkI sammatiseM hAthameM dUrvA leke parameSThimaMtrapaThanapUrvaka kulavRddhAke kAnameM jAtiguNocita nAma suNAve. / tisapIche kulavRddhA nArIyAM gurukesAtha putra godImeM lIyAM tisakI mAtA zivikAdi naravAhanameM baiThI huI, vA pAdacAriNI avidhavAyoMke gIta gAte hue, vAjaMtra vAjate hue, jinamaMdirameM jAve. / tahAM mAtAputra donoM jinako namaskAra kare, mAtA cauvIsa 2 suvarNamudrA, rUpyamudrA, phalanAlikerAdikarake jinapratimAke Age DhaukanikA kare. / tadapIche devake Age kulavRddhA strIyAM bAlakakA nAma prakAza kare. caitya na hove to, gharaderAsarakI pratimAke Age yaha vidhi karanA. tadapIche tisahI rItiseM pauSadhazAlAmeM Ave, tahAM praveza karake bhojanamaMDalI sthAnameM maMDalIpaTTa sthApana karake tisakI pUjA kare. maMDalIpUjAkA vidhi yaha hai. putrakI mAtA " zrIgAtamAya namaH" aisA uccAra karatI huI, gaMdha, akSata, For Private And Personal Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendral www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ekaviMzastambhaH / 345 T puSpa, dhUpa, dIpa, naivedya karake maMDalI paTTakI pUjA kare. maMDalIpaTTopari varNamudrA 10, rUpyamudrA 10, kramuka 108, nAlikera 29, vasta 29 sthApana kare / tadapIche putrasahita mAtA tIna pradakSiNA karake yatiguruko namaskAra kare. / nava sonerUpekI mudrA karake guruke navAMgakI pUjA kare. / niruMchanA aura ArAtrikA ( AratI ) karake kSamAzramaNapUrvaka hAtha joDake, " vAsara kevaMkareha " aisA putrakI mAtA kahe. tava yatiguru vAsakSepako, OMkAra hokAra zrI~kAra sannivezakarake kAmadhenumudrAkarake, varddhamAna vidyAkarake japake, mAtAputra donoMke zirapara kSepa kare. tahAM bhI tinake zirameM OM hrI~ zrI~ akSaroMkA sanniveza kre| tadapIche bAlakakA akSatasahita caMdanakarake tilaka karake, kulavRddhAke anuvAdakarake, nAma sthApana kare / tadapIche tisahI yuktikarake sarva apane gharako Ave / yatiguruyoMko zuddha AhAra vastra pAtrakA dAna deve / aura gRhasthaguruko vastra alaMkAra svarNadAna deve. // nAMdI, maMgalagIta, jyotiSikasahita guru, prabhUta phala, aura mudrA, vividhaprakArake vastra, vAsa, caMdana, dUrvA, nAlikera, dhana, itanI vastu nAmasaMskArakArya meM cAhiye. // ityAcAryazrIvarddhamAnasUrikatAcAradinakarasya gRhidharmapratibaddhanAmakaraNasaMskArakIrttananAmASTamodaya syAcAryazrImadvijayAnaMda sUrikRto bAlAvabodhassamAptastatsamAptau ca sabhAsoyaM viMzastambhaH // 8 // ityAcAryazrImadvijayAnaMdasUriviracite tavanirNayaprAsAdagraMthe'STa nAmakaraNasaMskAravarNano nAma viMzastambhaH // 20 // // athaikaviMzastasmbhArambhaH // atha 21 me staMbhameM annaprAzanasaMskAravidhi likhate haiM. // revatI, zravaNa, hasta, mRgazIrSa, punarvasu, anurAdhA, azvinI, citrA, rohiNI, uttarAtraya, dhaniSThA, puSya, ina nirdoSa nakSatroMmeM aura ravi, caMdra, budha, zukra, guru vAroM meM puruSoMko navIna annaprAzana ( khAnA ) zreSTha hai / aura bAlakoM ko ** For Private And Personal Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 346 tattvanirNayaprAsAda annabhojana riktAdi kutithIyAM aura kuyogoMko varjake zreSTha hai. / putrako chaTThe mAsameM, aura kanyA ko pAMcame mAsa meM annaprAzana, satpuruSoMne kahA hai. / je nakSatra kahe tinameM aura pUrvokta vArameM sagrahoMke vidyamAna hue amAvAsI aura riktA, tithIko varjake zubha tithImeM karaNA kyoMki, lagnameM rAva hove to, kaSTI hove; maMgala hove to, pittarogI hove; zani hove to, vAtavyAdhi hove kSINacaMdra hove to bhIkha mAMganemeM rata hove; budha hove to, jJAnI hove; zukra hove to, bhogI hove; bRhaspati hove to, cirAyu hove; aura pUrNa caMdramA hove to, yajJa karanevAlA aura dAna denevAlA hove / kaMTaka 4 / 7 / 10 / aMtya 12 / nidhana 8 / trikoNa 5 / 9 / ina gharoMmeM pUrvokta graha hove to, zarIrameM zubhaphala dete haiM / chaTTe aura AThame gharameM caMdramA azubha hotA hai / keMdra 1 / 4 / 7 | 10 | trikoNa 5 / 9 / ina gharoMmeM sUrya hove to, annanAza hove. // tisavAste chaTTe mAsameM bAlakako, aura pAMcame mAsameM kanyAko pUrvokta tithI vAra nakSatra yogoM meM bAlakako caMdrabalake hue annaprAzanakA AraMbha kare / tadyathA / pUrvokta veSadhArI guru, tisake gharameM jAke sarvadezotpanna annako ekatra kare; dezotpanna aura anya nagaroMmeMseM je prApta hove, tina sarva phaloMko, aura vikyoMko tyAga kare. / tadapIche sarva annoMko, sarva zAkoM ko, sarva vikRtiyoMko, ghRta, taila, ikSurasa, gorasa, jala, ityAdikoMseM pakAye hue bahutaprakAra ke padArthoMko pRthak nyAre 2 kare / tadapIche arhatpratimAkA bRhatsnAtravidhiseM * paMcAmRtasnAtra karake pRthak pAtroMmeM tina anna zAka vikRti pAkAdikoMko jinapratimAke Age arhatkalpokta + naivedya maMtrakarake Dhove. sarvajAta ke phala bhI Dhove / tadapIche bAlakako arhatasnAtrodaka pilAve. / phira jinapratimAke naivedyaseM uddharita bacI huI tina sarvavastuyoMko sUrimaMtrake madhyagata amRtAzravamaMtra karake zrIgautamapratimA ke Age Dhove / tisaseM uddharita vastuyoMko kuladevatAke maMtrakarake " 1 * bRhatsnAtravidhi AcAradinakarake 33 me udayameM hai ! + arhatkalpokta pUjAvidhi isIgraMthake 27 me staMbhameM hai. Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir dvAviMzastambhaH / 347 1 gotradevIkI pratimAke Age caDhAve / tadapIche kuladevIke naivedyameMseM yogya AhAra maMgalagIta gAte hue mAtA putrake mukhameM deve / aura guru yaha vedamaMtra paDhe. // yathA // " // OM arha bhagavAnarhan trilokanAthastrilokapUjitaH sudhAdhAradhAritazarIropi kAvalikAhAramAhAritavAn / tapasyannapi pAraNAvidhAvikSurasaparamAnnabhojanAt paramAnaMdAdApa kevalaM tadehinnaudArikazarIramAptastvamapyAhAraya AhAraM tatte dIrghamAyurArogyamastu arha OM // 77 yaha maMtra tInavAra paDhe / tadapIche sAdhuyoMko SaTUvikRtiyAMkarake SaTUrasasaMyukta AhAra deve, yatiguruke maMDalIpaTTopari paramAnnapUrita suvarNapAtra caDhAve, gRhasthaguruko droNa droNa pramANa sarvajAtakA annadAna kare, / tulA 2 pramANa sarva ghRta, taila, guDa lavaNAdi dAna kare / sarvajAtake eka sau ATha 2 phala deve, / tAMbekA caru, kAMzyaka thAla, aura vastrayugala deve. | sarvajAtike anna, sarvajAtike phala, sarva vikRtiyAM, svarNa, rUpya, tAmra, kAMzya, inoMke pAtra (bhAjana) itanI vastuyAM isa saMskArameM cAhiye. // ityAcAryazrIvarddhamAna surikRtAcAradinakarasya gRhidharmapratibaddha annaprAzanasaMskAra kIrtananAma navamodayasyAcAryazrImadvijayAnaMda sUrikRto bAlAvabodhassamAptastatsamAptau ca samAptoyamekaviMzastambhaH // 9 // ityAcAryazrImadvijayAnandasUriviracite tattvanirNayaprAsAdagraMthe navamAnnaprAzanasaMskAravarNano nAmaikaviMzastambhaH // 21 // // athadvAviMzastambhArambhaH // atha 22 me staMbhameM karNavedha saMskAravidhi likhate haiM. // uttarAtraya, hasta, rohiNI, revatI, zravaNa, punarvasU, mRgazIrSa, puSya, ina nakSatroM meM For Private And Personal Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tattvanirNayaprAsAdarevatI, zravaNa, hasta, azvinI, citrA, puSya, dhaniSThA, punarvasU, anurAdhA, caMdrasahita ina nakSatroM meM karNavedha karanA, munijana kahate haiM. / lAbha 11, tRtIya 3, gharameM zubha grahoMkarake saMyukta hove, zubharAzi lagnameM krUra grahoMkarake rahita bRhaspatike lagnAdhipa, vA lagnameM hue karNavedha karaNA. jisameM caMdra nakSatra, puSya, citrA, zravaNa, revatI, jANane / maMgala, zukra, sUrya, bRhaspati, ina vArameM zubha tithImeM zubha yogameM bAlaka aura kanyAkA karNavedha karaNA. // ina nirdoSa tithi vAra nakSatrameM bAlakako caMdrabalake hue karNaveSa AraMbha kare. / uktaM ca / " garbhAdhAna, puMsavana, janma, sUryacaMdradarzana, kSIrAzana, SaSThI, zuci, nAmakaraNa, annaprAzana, mRtyu, ina saMskAroM meM avazya kArya honeseM paMDita puruSoMne varSamAsAdikI zuddhi na dekhaNI ! karNavedhAdika anya saMskAroMmeM vivAhakItareM varSa mAsa dina nakSatrAdikoMkI zuddhi avazyameva vilokana karaNI. / ythaa| tIsare pAMcame sAtase nirdoSa varSameM bAlakako balavAna sUrya hove, tisa mAsameM iSTa dinameM, guru, vAlakako aura bAlakakI mAtAko amRtAmaMtra AbhimaMtrita jalakarake maMgalagAnapUrvaka avidhavAyoMke hAthekarI snAna karAve. / aura tahAM kulAcArasaMpadA atizaya vizeSakarake tailaniSekasahita tIna pAMca sAta nava igyAraha dinAMtaka snAnakA vidhi jANanA, / tisake gharameM pauSTikAdhikArameM kahe sarva pauSTikako karaNA, SaSThIko varjake mAtraSTakapUjana pUrvavat karaNA, / tadapIche stra 2 kulAnusAra anya grAmameM kuladevatAke sthAnameM parvataupara nadItIre vA gharameM karNavedhakA AraMbha kare. / tahAM modaka naivedyakaraNa gatigAna maMgalAcArAdi sva 2 kulAgata rItikarake karaNA. / tadapIche bAlakako pUrvAbhimukha AsanaUpara biThalAke tisake karNavedha kare tahAM guru yaha vedamaMtra pddhe.| yathA // "||AUM ahaM zrutenADopADaiH kAlikairutkAlikaiH pUrvagataizcalikAbhiH parikarmabhiH sUtraiH pUrvAnuyogaiH chandobhilakSaNairniruktairdharmazAstravidakoM bhayAtarha AUM||" For Private And Personal Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir Acharya tryoviNshstmbhH| 349 zudrAdikoMko // ||AUM ahaM tava zrutidvayaM hRdayaM dhrmaaviddhmstu||" aiseM khnaa.|| tadapIche bAlakako yAnameM baiThAke, vA nara nArI utsaMgameM leke dharmAgArameM lei jAve; tahAM pUrvokta vidhise maMDalIpUjA karake bAlakako guruke caraNAMAge loTAve. taba yatiguru vidhiseM vAsakSepa kre.| tadapIche bAlakako gharameM lyAke gRhasthaguru karNAbharaNa phinaave.| yatiguruyoMko zuddha cAra prakArakA AhAra vastra pAtra deve. / gRhasthaguruko vastra svarNadAna deve. // ityAcAryazrIvarddhamAnasUrikRtAcAradinakarasya gRhidharmapratibaddhakarNavedhasaMskArakIrtananAmadazamodayasyAcAryazrImadvijayAnaMdasUrikRtobAlAvabodhassamAptastatsamAptau ca samAptoyaM dvAviMzastambhaH // 10 // ityAcAryazrImadvijayAnaMdasUriviracite tattvanirNayaprAsAdagranthe dazamakarNavedhasaMskAravarNano nAma dvAviMzastambhaH // 22 // ||ath tryoviNshstmbhaarmbhH|| atha 23 me staMbhameM cUDAkaraNasaMskAravidhi likhate haiM. // hasta, citrA, svAti, mRgazIrSa, jyeSThA, revatI, punarvasU, zravaNa, dhaniSThA, ina nksstroNmeN|1|2|3|5|7|13|10|11| ina tithiyoNmeN| zukra, soma, budha, ina vAroMmeM caMdra vA tAreke bala hue, kSaurakarma karaNA. / parvake dinoMmeM, yAtrAmeM, snAnaseMpIche, bhojanaseMpIche, vibhUSApIche, tIna saMdhyAmeM, rAtrimeM, saMgrAmameM, kSayatithimeM, pUrvokta tithivAraseM anya tithivArameM, aura anya bhI maMgalakAryameM kSaurakarma na karaNA. // kSauranakSatroMmeM svakulavidhikarake cUDAkaraNa karaNA munIMdra kahate haiM; paraM guru, zukra aura budha yaha tIna graha keMdra meM 1 / 4 / 7 / 10 hone caahiye.| yadi keMdrameM sUrya hove to jvara hove; maMgala hove to zastrase nAza hove; zani hove to paMgupaNA hove; kSINa caMdra hove to nAza hove.| SaSThI (6), aSTamI (8), caturthI (4), sinIvAlI (caturdazIyuktaamAvAsyA), caturdazI (14), navamI (9), ina tithIyoMmeM aura ravi, zani, maMgala, ina vAroMmeM kSaurakarma na kraavnnaa.| dhana 2, vyaya 12, For Private And Personal Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tattvanirNayaprAsAdatrikoNa 5 / 9, ina gRhoMmeM asaraha hove to, mRtyu hue bhI kSurakriyA suMdara nahIM hove; aura inahI gharoMmeM zubha graha hove to kSurakriyA puSTikI karaNahAra jANanI. / tisavAste bAlakako sUryabalayukta mAsake hue, caMdratArAbalayukta dinameM, pUrvokta tithivAranakSatra meM kulAcArAnusAra kuladevatAkI pratimAke pAsa anya grAmameM, banameM, parvatake Upara, vA gharameM zAstrokta rItiseM prathama pauSTika kre.| tadapIche SaSThIpUjArjita mAtraSTapUjA puurvvt.| tadapIche kulAcArAnusAra naivedya devapakvAnnAdi karaNA. / tadapIche . sulAta gRhasthaguru vAlakako AsanaUpara baiThAke bRhatsnAtravidhikRta jinasnAtrodakase zAMtidevIke maMtrakarake siMcana kare. / tadapIche kulakramAgata nApita (nAi ) ke hAthaseM muMDana krvaave.| tIna ke zirake madhyabhAgameM zikhA sthApana kare / aura zUdrako sarvamuMDana. / cUDAkaraNa karate hue yaha vedamaMtra pddhe.|| yathA // " // OM arha dhruvamAyurbuvamArogyaM dhruvAH zrIyo dhruvaM kulaM dhravaM yazodhruvaM tejo dhruvaM karma dhruvA ca guNasaMtatirastu ahaM AUM||" yaha sAtavAra paDhatA huA bAlakako tIrthodakakarake siiNce.| gIta vA. jaMtra sarvatra jANane. / tadapIche paMcaparameSTipAThapUrvaka bAlakako AsanaseM uThAyakara snAna karAve. / caMdanAdikarake lepana kare. / zvetavastra pahinAve. / bhUSaNoMkarake bhUSita kre.| tadanaMtara dharmAgArameM lejaave.| tadapIche pUrvarItiseM maMDalIpUjA guruvaMdanA vAsakSepAdi. / tadapIche sAdhuyoMko zuddha vastra, anna, pAtra aura SaDrasa vikRti dAna deve. / gRhmaguruko vastra svarNa dAna deve| nApitako vastra kaMkaNa dAna deve. // ityAcAryazrIvarddhamAnasUrikRtA. cAradinakarasya gRhidharmaprativaddhacUDAkaraNasaMskArakIrtananAmaikAdazodayasyAcAryazrImadvijayAnaMdasUrikRto vAlAvavodhassamAptastatsamAptau ca samAptoyaM tryoviNshstmbhH||11|| ityAcAryazrImadvijayAnaMdasUriviracite tattvanirNayaprAsAdagraMthe ekA dazacUDAkaraNasaMskAravarNano nAma tryoviNshstmbhH||23|| For Private And Personal Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir cturvishstmbhH| 351 // atha cturviNshstmbhaarmbhH|| atha 24 me staMbhameM upanayanasaMskAravidhi likhate haiM. // tahAM upanayana nAma manuSyoMko varNakramameM praveza karaNevAste saMskArahI veSamudrAke udvahanaseM va 2 guruyoMke upadeze dharmamArgameM niveza (praveza) karatA hai.| yaduktamAgame // dhammAyAre carie veso savaccha kAraNaM pddhmN|| saMjamalajAheU sADDANaM tahaya sAhUNaM // 1 // arthaH-dharmAcArake AcaraNa karate hue veSa jo hai, so sarvatra prathama kAraNa hai. zrAvaka tathA sAdhuyoMko saMjamalajjAkA hetu hai. // tathA ca zrIdharmadAsagaNipAdairupadezamAlAyAmapyuktam // yathA // dhammaM rakkhai veso saMkaI veseNa dikkhiomi ahaM // ummagreNa paDataM rakkhai rAyA jaNavaUvva // 3 // arthaH-veSa dharmakI rakSA karatA hai. kyoMki, veSa honeseM akArya karatA huA manameM zaMkA karatA hai ki, maiM dIkSitaveSavAlA hUM, mujhako dekhake loka niMdA kareMge, isavAste unmArgameM paDate huekI bhI veSa rakSA karatA hai, jaise rAjA dezakI rakSA karatA hai. // tathA ikSvAkuvaMzI, nAradavaMzI, vaizya, prAcya, udIcya, ina vaMzoMke jaina brAhmaNako upanayana aura jinopavIta dhAraNa krnnaa.| tathA kSatrIyavaMzameM utpanna hue jina, cakri, baladeva, vAsudevoMko, zreyAMsakumAra dazArNabhadrAdi rAjAyoMko, harivaMza, ikSvAkuvaMza, vidyAdharavaMza, ina vaMzoMmeM utpanna hueko bhI, upanayana jinopavItadhAraNa vidhi hai / jisavAste kahA hai, AgamameM, "devANuppiA, na eaM bhUaM, na eaM bhavvaM, na eMaM bhavissaM, jannaM, arahaMtA vA, cakkavaTTI vA, baladevA vA, vAsudevA vA, aMtakulesu vA, paMtakulesu vA, kiviNakulesu vA, tucchakulesu vA, daridakulesuvA, bhirakAgakulesu vA, mAhaNakulesu vA, AyAiMsu vA AyAiMti vA, AyAissaMti vA, For Private And Personal Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 352 tattvanirNayaprAsAdaevaM khalu, arahaMtA vA, cakabalavAsudevA vA, ugrakulesu vA, bhogakulesuvA, rAinnakulesu vA, khattiyakulesu vA, irakAgakulesu vA, harivaMsakulesu vA, annayaresu vA, tahappagAresu visuddha jAikulavaMsesu AyA iMsu vA, AyAiti vA, AyAissaMti vA, acchi puNa esevi bhAve, logaccheyabhUe, aNaMtAhiM usappiNi UsappiNIhiM vaikaMtAhiM, samupadyai, nAmaguttassa, vA, kammassa, arakINassa, aveiyassa, ANiAdhaNassa, udaNNaM, jannaM, arahaMtA vA, cakabalavAsudevA vA, aMtakulesu vA, paMtakiviNatucchadarida bhirakAgamAhaNakulesu vA, AyAiMsuM vA, AyAiMti vA, AyAissaMti vA; no ceva NaM, joNIjammaNanirakamaNeNaM nirakamiMsu vA, nikkhamaMti vA, nikkhamissaMti vA. taM jIameaM, tIapaccuppannamaNAgayANaM sakkANaM, deviMdANaM, devarAINaM, arahaMte bhagavaMte, tahappagArehito, aMtakulehito, paMtakulehito, tucchadaridakiviNa bhikkhAgamAhaNakulahito; tahappagAresu upabhogarAyannakhattiyairakAgaharivaMsakulesu vA, annayaresu vA, tahappagAresu visuddhajAikulavaMsesu saahraavitte.||" * tisavAste kArtikazeTha kAmadevA divaizyoMko bhI upanayana jinopavIta dhAraNa karaNA. / AnaMdAdi zudroMko bhI uttarIya dhAraNa karaNA. / zeSa vaNigAdikoMko uttarAsaMgakI anujJA hai. jinopavIta jo hai so bhagavAn jinakI gRhasthapaNekI mudrA hai. / sarva bAhya abhyaMtara karmavimukta nigraMtha yatiyoMko to, nava brahmaguptiguptAjJAnadarzanacAritraratnatrayI, hRdayameMhI hai. kyoMki, munijana sarvadA tadbhAvanAbhAvitahI hote haiM. isavAste navabrahmaguptiyuktaratnatrayI sUtrarUpa bAhyamudrAko nahI dhAraNa karate haiM, tanmaya honeseM. nahI samudra, jalapAtrako hastameM karatA hai. / nahI sUrya dIpakako dhAraNa karatA hai. yata uktam // agnau devosti viprANAM hRdi devosti yoginAm // pratimAsvalpabuddhInAM sarvatra viditAtmanAm // 1 // * isa pAThakA bhAvArtha yaha hai ki pUrvokta aMtAdikulameM arihaMtAdi nahI utpanna hote haiM, kiMtu ugrAdi upanayanAdisaMyukta kulameM utpanna hote haiM, zuddha honeseM. // For Private And Personal Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir cturvishstmbhH| arthaH-agnihotri brAhmaNoMkA to, agnihI deva hai, arthAt agnivighehI devabuddhi hai; aura yogijanoMke hRdayameMhI deva hai; kyoMki, yogAbhyAsI munijana to, apane piMDastha, padastha, rUpastha, rUpAtIta, dhyAnake balaseM apane hRdayameMhI devakA svarUpa dhyAya sakate haiM; aura jo alpabuddhi arthAt gRhasthadharmI zrAvakAdi haiM, tinoMko bhagavAnkI pratimAhI deva hai; tisakehI pUjana, dhyAna, prabhAvanA, utsava, rathayAtrA, karaneseM kalyANa hai. aura jinoMne AtmakharUpa jAnA hai, aiseM yati, RSi, muniyoMko to sarvajageM deva mAluma hotA hai; arthAt dhyAtA, dhyeya, dhyAna, jJAtA, jJeya, jJAna rUpakarake sarva devakharUpahI hai. // isavAste zikhAsUtravivarjita brahmaguptiratnatraya karaNa kAraNa anumatimeM sadaiva AdaravAle yatijana haiN.| aura gRhasthI, brahmaguptiratnatrayalezazravaNasmaraNamAtraseM brahmaguptiratnatrayako sUtramudrAkarake hRdayameM dhAraNa karate haiN.| 'pratimAkhalpavuddhInAM isvcnseN|| tadAtmakatvake na hue mudrAkA dhAraNa hai.| jaiseM chadmasthako bAhya abhyaMtara tapaHkA karaNA hai. / tathA navataMtugarbhatrisUtramaya eka agra aiseM tIna agra brAhmaNako, do agra kSatriyako, eka agra vaizyako, zUdrako uttarIyaka, aura aparako uttarAsaMgakI anujJA hai.| aisA vizeSa kyoM hai ? sohI kahate haiN.| brAhmaNoMne navabrahmaguptiyukta jJAnadarzanacAritrarUpa ratnatraya Apa pAlana karaNe, anyoMse karAvaNe, anya karatAMko anumati deNI. // brhmguptiguptaaiti|braahmnn Apa ratnatrayIko adhyayana samyakdarzana cAritra kriyAyoMkarake Acarate haiM, anyoMseM adhyApana samyaktvopadeza AcAra prarUpaNAkarake ratnatrayIkA AcaraNa karavAte haiM, aura jJAnopAzana samyagdarzana dharmopAzanAdikoMkarake zraddhA karanevAle aura anujJA mAMganevAle anyoMko anujJA dete haiM, isavAste navabrahmaguptigarbha ratnatraya karaNa kAraNa anumativAle brAhmaNoMko jinopavItameM tIna agr.| aura kSatriyoMko Apa ratnatrayakA AcaraNa karaNA, aura nijazaktiseM nyAyapravRttikarake anyoMse AcaraNa karAvaNA yogya hai, paraMtu tina kSatriyoMko anya janoMko anujJA denI yogya nahIM hai. kyoMki, ve ThakurAivAle prabhu For Private And Personal Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 354 tattvanirNayaprAsAda honeseM anya viSe niyamAdikI anujJA nahI dete haiM, isavAste kSatriyoMko jinopavItameM do agra. / vaizyoMne jJAnabhaktikarake samyaktva dhRtikarake upAsakAcArazaktikarake svayameva ratnatraya AcaraNA / tina vaizyoMko asAmarthya honeseM anupadezaka honeseM ratnatrayakA karAvaNA, aura anumatikA deNA yogya nahI hai; isavAste vaizyoMko jinopavItameM eka agra. / thUdroMko to jJAnadarzanacAritrarUpa ratnatrayake karaNemeM ApahI azakta hai to karAvaNA aura anumatikA deNA to dUrahI rahA / tinoMko adhama jAti honeseM, niHsattva honeseM aura ajJAna honeseM; isavAste tinoMko jinAjJArUpa uttarIyakA dhAraNa hai / tinaseM aparavaNigAdikoMko devagurudharmakI upAsanAke avasara meM jinAjJArUpa uttarAsaMgamudrA hai. // jinopavItakA svarUpa yaha hai . // stanAMtara mAtrako caurAzIguNA kariye taba ekasUtra hove, tisako triguNA karaNA, tisako bhI triguNA karake varttana karaNA ( vaTanA ), aiseM eka taMtu huA; isI rItiseM do taMtu aura yojana kariye, taba tIno taMtu milAke eka agra hove hai / tahAM brAhmaNako tIna agra, kSatriyako do aura vaizyoMko eka. / paramatameM to aisA kathana hai // " kRte svarNamayaM sUtraM tretAyAM raupyameva ca // dvApare tAmrasUtraM ca kalau kArpAsamiSyati // 1 // kRtayugameM svarNamayasUtra, tretAyugameM rUpekA, dvAparayugameM tAMbe kA aura kaliyugameM kapAsakA yajJopavIta. // " paraMtu jinamatameM to, sarvadA brAhmaNoMko sauvarNasUtra aura kSatriyavaizyoMko sadA kArpAsasUtrahI hai. // itijinopavItayuktiH // atha upanayanavidhi kahate haiM: - upanIyate varNakramArohayukti karake prANIko puSTiko prApta kariye, ityupanayanaM / zravaNa, dhaniSThA, hasta, mRgazira, azvinI, revatI, svAti, citrA, punarvasU / tathA ca / * AvazyaketvevamuktaM // sa ca ( bharataH ) kAkiNIratnena tAn lAMcchitavAn- Adityayazasastu kAkiNIratnaM nAsIt suvarNamayAni yajJopavItAni kRtavAn / mahAyazaH prabhRtayastu kecana rUpyamayAni kecit vicitrapaTasUtramayAnItyevaM yajJopavItaprasiddheiH // For Private And Personal Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir caturviMzastambhaH / 355 mRgazira, revatI, zravaNa, dhaniSThA, hasta svAti, citrA, puSya, azvinI, ina nakSatroM meM mekhalAbaMdha, aura mokSa karaNA, AcAryavarya kahate haiM. / garbhAdhAna vA janmaseM ATha varSameM brAhmaNoMko mauMjIbaMdha kathana karate haiM, kSatriyoMko igyAraha (11) varSameM, aura vaizyoMko bArame varSameM. / varNAdhipake balavAna hue upanItikriyA hitakAriNI hotI hai, athavA sarva varNoMko guru caMdra sUrya balavAn hue, hita hai. / bRhaspativAra hove, bRhaspati balavAn hove, vA keMdragata hove, to, dvijoMko upanayana zreSTha hai. aura bRhaspati tathA zukra nIca gharameM hove, zatruke gharameM hove, vA parAjita hove to, zravaNavidhImeM smRtikarma hIna hove | lagnameM bRhaspati hove, trikoNameM zukra hove, aura zukrAMzameM caMdramA hove to vedavita hove; zukrasahita sUrya lagnameM zani ke aMzameM sthita hove, tadA projjhitavidyAzIla kRtaghna hove / keMdra meM bRhaspati hove to, svaanuSThAnameM rakta hove, pravaramatiyuta hove. zukra hove to, vidyA saukhya arthayukta hove. budha hove to, adhyApaka hove, sUrya hove to, rAjAkA sevaka hove, maMgala hove to, zastravRttivAlA hove. caMdramA hove to, vaizyavRttivAlA hove. zani hove to, aMtyajoM kA sevaka hove / zanike aMzameM mUrkhatA udaya hove, sUryake bhAgameM krUrapaNA hove, maMgalake aMzameM pApabuddhi hove, caMdrAMza meM atijaDapaNA hove, budhAMza hove to paTupaNA hove, guruzukra ke bhAgameM sujJapaNA hove. / sUryasahita bRhaspati hove to nirguNa hove arthahIna hove, maMgalasahita sUrya hove to krUra hove, budhasahita hove to paTu hove, zanisahita hove to Alasa aura nirguNa hove, zukra aura caMdramAsahita hove to bRhaspativat jANanA. / pUrvokta nirdoSa nakSatroMmeM maMgalavinA anyavAroMmeM sutithimeM dinazuddhimeM dinameM zubhagrahayukta lagna meM / vivAhavat tyAjya nakSadinamAsAdiko varja deve. grahanirmukta pAMcame lagnameM vrata Acare // prathama yathAsaMpattikarake upaneya puruSako sAta, nava, pAMca vA tIna, dinataka sataila niSeka snAna karAve tadapIche lagnadinameM gRhyaguru, tisake gharameM brAhma muhUrtta meM pauSTika kare. tadanaMtara upaneyake zirapara zikhAvarjake vapana muMDana karAve, pIche vedI sthApana kare, tisake madhya meM vedIcatuSkikA cau For Private And Personal Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tattvanirNayaprAsAdakIrUpa vedI karaNI, arthAt cautaDA karaNA, vedIpratiSThA vivAhAdhikAraseM jANanI. tisa vedIcatuSkikAke Upara samavasaraNarUpa caturmukha jinabiMba arthAt caumukhA sthApana kare, tisako pUjake guru, jisane sadaza zvetavastra pahinA hai, vastrakA uttarAsaMga karA hai, akSata nAlikera kramuka hAthameM liye haiM, aise upaneyako samavasaraNako tIna pradakSiNA karavAve. / tadapIche guru upaneyako vAme pAse sthApake, pazcimadizAke sanmukha jisakA mukha hai, tisa jinabiMbake sanmukha baiThake prathama RSabha arhat devastotrayukta zakrastava paDhe. / phera tIna pradakSiNAkarake uttarAbhimukha jinabiMbake sanmukha taiseMhI zakastava pddhe;| aiseMhI tripradakSiNAMtarita pUrvAbhimukha, dakSiNAbhimukha, jinabiMboMke Age bhI zakastava paDhe. maMgalagItavAjaMtrAdikoMkA tisavakhata vistAra karaNA. / tadapIche tahAM AcArya upAdhyAya, sAdhu, sAdhvI, zrAvaka zrAvikArUpa zrIzramaNasaMghako ekatra kare. tadapIche pradakSiNA zakrastavapAThake anaMtara gRhyaguru, upanayanake prAraMbhavAste vedamaMtrakA uccAra kare. aura upaneya jo hai, so dUrvAphalAdikarake hastapUrNa karake jina Age hAtha joDake arthAt aMjalikarake khaDA hoke zravaNa kare. // upanayanAraMbha vedamaMtro yathA // "OMaha~ arhnyonmH| siddhezyonamaH / AcAryebhyonamaH / upAdhyAyebhyo nmH| sAdhubhyo namaH / jJAnAya nmH| darzanAya namaH / cAritrAya namaH / saMyamAya nmH| satyAya namaH / zaucAya namaH / brahmacaryAya nmH| AkiMcanyAya namaH / tapase namaH / zamAya nmH| mAIvAya nmH| AjavAya namaH / muktaye namaH / dharmAya nmH| saMghAya nmH| saiddhAMtikebhyo nmH| dharmopadezakebhyo namaH / vAdilabdhibhyo namaH / aSTAnimittajJebhyo namaH / tapasvibhyo namaH / vidyAdharebhyo namaH / ihalokasiddhebhyonamaH / kavibhyo nmH| labdhimayo namaH / brahmacAribhyo namaH / For Private And Personal Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org caturviMzastambhaH niSparigrahebhyo namaH / dayAlubhyo namaH / satyavAdibhyo namaH / niHspRhebhyo namaH / etebhyo namaskRtyAyaM prANI prAptamanuSyajanmA pravizati varNakramaM arha OM // " Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 66 aiseM vedamaMtra kA uccAra karake phira bhI pUrvavat tIna 2 pradakSiNA karake cAroM dizAmeM yugAdideva stavasaMyukta zakrastava pATha kre| tisa dinameM, jala javAna bhojana karake AcAmlakA pratyAkhyAna upaneyako karAve / tadapIche upaneyako vAme pAse sthApake sarvatIrthodakoMkarake amRtAmaMtrakarake kuzAgroMseM siMcana kare. / tadanaMtara parameSThimaMtra paDhake 'namo'rhatsiddhAcAryopAdhyAyasarvvasAdhubhyaH aisA kahake, jina pratimA ke Age upaneyako pUrvAbhimukha baiThAve; tadapIche gRhyaguru, caMdanamaMtrakarake abhimaMtraNa kare. 11 caMdanamaMtro yathA // // OM namo bhagavate, caMdraprabhajineMdrAya, zazAMkahAragokSIradhavalAya, anaMtaguNAya, nirmalaguNAya, bhavyajanaprabodhanAya, aSTakarmmamUlaprakRtisaMzodhanAya, kevalAlokAvalokitasakalalokAya, janmajarAmaraNavinAzanAya sumaMgalAya, kRtamaMgalAya, prasIda bhagavan iha caMdanenAmRtAzravaNaM kuru 2 svAhA // " isa maMtra karake caMdanako maMtrake hRdayameM jinopavItarUpa, kaTimeM mekhalArUpa aura lalATameM tilakarUpa, rekhAkare, tadapIche upaneya " namostu 2" aiseM kahatA huA, guruke caraNoMmeM paDake khaDA hoke hAtha joDake aiseM kahai . / 357 For Private And Personal 77 I " // bhagavan varNarahito'smi / AcArarahito'smi / maMtrarahito'smi / guNarahito'smi / dharmarahito'smi / zaucarahito'smi / brahmarahito'smi / devarSipitRtithikarmmasu niyojaya mAM // " | Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 358 tattvanirNayaprAsAdaaiseM kahakara phira " namostu 2" aiseM kahatA huA, guruke caraNoM meM paDe; guru bhI. isa maMtrako paDhake upaneyako coTIseM pakaDake khaDA kre| maMtro yathA // " // OM aha~ dehina nimagno'si bhavArNave tatkarSati tvAM bhagavatorhataHpravacanaikadezarajjunA gurustaduttiSTha pravacanAdAnAya zraddadhAhi arha AUM||" aiseM paDhake upaneyako khaDA karake arhatpratimAke Age pUrvAbhimukha khaDA kare. tadapIche gRhmaguru, nitaMtuvartita-tIna taMtukI vuNI, ekAzIti (81) hAtha pramANa, muMjakI mekhalAko apane donoM hAthoMmeM leke, isa vedamaMtrako pddhe.|| " // OM arha Atman dehina jJAnAvaraNena baddho'si darzanAvaraNena baddho'si / vedanIyena baddho'si / mohanIyena baddho'si / AyuSA baro'si / nAmnA baddho'si / gotreNa baddho'si / aMtarAyeNa baddho'si / karmASTakena prakRtisthitirasapradezaizca baddho'si |tnmocyti tvAM bhagavatorhataH pravacanacetanA tabudyasva mAmuhaH mucyatAM tava karmabaMdhanamanena mekhalAbaMdhena ahaM AUM||" aisA paDhake upanayakI kaTimeM navaguNI mekhalAko baaNdhe| tadapIche upaneya 'namostu 2' kahatA huA, gRhyaguruke pagoMmeM paDe / mekhalAko ekAzI (81) hAthapaNA viprako ekAzItaMtugarbha jinopavIta sUcamakevAste, kSatriyako caupana (54) hAtha tAvatpramANataMtugarbha jinopavIta sUcanakevAste, aura vaizyako sattAisa (27) hAtha tadgarbhasUtrasUcanakevAste hai| brAhmaNako navaguNI kSatriyako chIguNI, aura vaizyako triguNI, mekhalA bAMdhanI / tathA mauMjI, kaupIna, jinopavIta, inoMkA pUjana, gItAdimaMgala, nizAjAgaraNa, tisake pUrvadinakI rAtri meM krnnaa| mekhalAbaMdhanake pIche phera gRhyaguru, upaneyake For Private And Personal Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir caturviMzastambhaH vilastapramANa pRthula (cauDA) aura tIna vilastapramANa dIrgha (laMbA) kaupina donoM hAthoMmeM leke // "||AUM arha Atman dehina matijJAnAvaraNena zrutajJAnAvaraNena avadhijJAnAvaraNena manaHparyAyAvaraNena kevalajJAnAvaraNena iMdriyAvaraNena cittAvaraNena AvRto'si tanmucyatAM tavAvaraNamanenAvaraNena arha OM // " isa vedamaMtrako paDhatA huA, upaneyake aMtaHkakSako kopIna paharAve / tadapIche upaneya 'namostu 2' kahatA huA, phira bhI guruke pagoMmeM paDe / phira tIna 2 pradakSiNA karake cAroM dizAmeM zakastavapATha kre.|| tadanaMtara lagnavelAke hue guru, pUrvokta jinopavItako apane hAthameM leve pIche upaneya phera khaDA hokara hAtha joDake aiseM kahe // " // bhagavan vaNNojjhito'smi / jJAnojjhitosmi / kriyojjhitosmi / tajinopavItadAnena mAM varNajJAnakriyAsu samAropaya // " aiseM kahake 'namostu 2' kahatA huA gRhyaguruke pagoMmeM paDe guru phira pUrvokta utthApanamaMtrakarake tisako uThAke khaDA kare / tadapIche guru dakSiNa hAthameM jinopavIta rakhake // "||AUM arha navabrahmaguptIH svakarakAraNAnumatI rayeH tadakSayamastu te vrataM svaparataraNatAraNasamartho bhava arha AUM||" kSatriyako "||krnnkaarnnaabhyaaN dhArayeH svasya taraNasamartho bhava // " vaizyako " // karaNena dhArayeH svasya taraNasamartho bhava // " zeSaM pUrvavat // For Private And Personal Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 360 tattvanirNayaprAsAdaisa vedamaMtrakarake paMca parameSThimaMtra paDhatA huA upaneyake kaMThameM jino pavIta sthApana kare / pIche upaneya tIna pradakSiNA karake 'namostu 2' kahatA huA, guruko namaskAra kare. guru bhI " nistAragapArago bhava" aisA AzIrvAda kahe / tadapIche gRhyaguru pUrvAbhimukha hoke, jinapratimAke Age ziSyako vAmepAse baiThAke, sarva jagatmeM sAra, mahA AgamarUpa kSIrodadhikA mAkhaNa, sarvavAMchitadAyaka, kalpadruma kAmadhenu ciMtAmaNike tiraskArakA hetu, nimeSamAtra smaraNa karanese mokSakA dAtA, aiseM paMcaparameSThimaMtrako gaMdhapuSpapUjita ziSyake dakSiNakAnameM tInavAra suNAve pIche tInavAra tisake mukhase uccAraNa karAve // yathA // " ||nmo arihaMtANaM / namo siddhANaM / namo AyariyANaM / namo uvjjhaayaannN| namo loe svvsaahnnN||" pIche upaneyako maMtrakA prabhAva sunnaave.|| tadyathA // solasasu arakaresu ikikaM akkharaM jgujjoaN|| bhavasayasahassa mahaNo jammi hiu paMca navakAro // 1 // thabhei jalaM jalaNaM ciMtiyamatto i paMca navakAro // .. arimAricorarAulaghoruvasaggaM paNAsei // 2 // ekatra paMcagurumaMtrapadAkSarANi / vizvatrayaM punaranaMtaguNaM paratra // yo dhArayatkila tulAnugataM tto'pi| vaMde mahAgurutaraM parameSThimaMtram // 3 // ye kecanApi sukhamAdyarakA anaMtA / utsarpiNIprabhRtayaH pryyurvivrtaaH|| For Private And Personal Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir cturviNshstmbhH| teSvapyayaM parataraH prathitaH purA'pi / labdhvainameva hi gatAH zivamatra lokaaH||4|| jagmurjinAstadapavargapadaM yadaiva / vizvaM varAkamidamatra kathaM vinAsmAn // etadvilokya bhuvanoharaNAya dhIraiH / ___ maMtrAtmakaM nijavapurnihitaM tadA'tra // 5 // iMdurdivAkaratayA rviriNduruupH| pAtAlamaMbaramilAsuraloka eva // kiMjalpitena bahunA bhuvanatrayepi / tannAsti yanna viSamaM ca samaM ca tasmAt // 6 // siddhAMtodadhinirmathAnnavanItamivoddhRtam // paramaSTimahAmaMtraM dhArayet hRdi sarvadA // 7 // sarvapAtakahartAraM sarvavAMchitadAyakam // mokSArohaNasApAne maMtre prApnoti puNyavAn // 8 // dhAryoyaM bhavatA yatnAt na deyo yasya kasyacit // ajJAneSu zrAvitoyaM zapatyeva na sNshyH||9|| * na smarttavyo'pavitreNa na jane nA'nyasaMzraye // nA'vinItena no dIrghazabdenA'pi kadAcana // 10 // na bAlAnAM nA'zucInAM nA'dharmANAM na durdazAm // + na plutAnAM na duSTAnAM durjAtInAM na kutracit // 11 // anena maMtrarAjena bhUyAstvaM vishvpuujitH|| prANAMte'pi parityAgamasya kuryAnna kutracit // 12 // * na smartavyopacittena na zaThenAnyasaMzraye iti pustakAMtare // tathA anyeSu zrAddhadinakRtazrAddhavidhikaumudIpaMcAzakAdiSu zAstreSvevamuktaM yathA sA kApyavasthA nAsti yasyAM namaskAro na smarttavya iti|| + nA'pUtAnAM na duSTAnAM durjanAnAM na kutracit / iti pustakAMtare // For Private And Personal Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 362 www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tattvanirNayaprAsAda gurutyAge bhaveduHkhaM maMtratratyAge daridratA // gurumaMtra parityAge siddho'pi narakaM vrajet // 13 // iti jJAtvA suragRhItaM kuryA maMtramamuM sadA // setsyati sarvakAryANi tavAsmAnmaMtrato dhruvam // 14 // gurune aise zikSA diyA huA upaneya tIna pradakSiNA karake " namostu 2" aiseM kahatA huA, guruko namaskAra kare. pIche guruko svarNakA jinopavIta, zveta vastra rezamI, aura svarNamoMjI svasaMpadAnusAreM deve. aura sarvasaMghako bhI tAMbUla vastrAdi deve // ityupanayane vratabaMdhavidhiH || atha vratAdezavidhi likhate haiM. // tisahI avasara meM, tisahI saMghake saMgamameM, tisahI gItavAjaMtrAdi utsavameM, tisahI vedacatuSkikAmeM, pratimAsthApana saMyogameM, vratAdezakA AraMbha kare. tisakA yaha kama hai. / gRhyaguru, upanIta puruSake kArpAsa rezamI aMtarIya uttarIya vastre dUra karake mauMjI jinopavIta kaupIna yeha vastuyoM tisakI deha meM taiseMhI sthApake, tisake Upara kRSNasArAjina ( kAlAmRgacarma ) vA, vRkSake valkalakA vastra pahirAve. / hAthameM palAzakA daMDA deve. aura isa maMtra ko paDhe. 66 // OM OM brahmacAryasi / brahmacAriveSo'si avadhitrahmacayasi / dhRtabrahmacayasi / dhRtAjinadaMDosi / buddho'si / prabuddho'si / dhRtasamyaktvo'si / dRDhasamyaktvosi / pumAnasi / sarvapUjyossi / tadavadhirbrahmavrataM AgurunidezaM dhArayeH OM OM // 35 aiseM paDhake vyAghracarmamaya Asanake Upara, vA kalpita kASThamaya Asanake upara upanItakoM biThalAve. tisake dakSiNa hAthakI pradezinI aMgumeM darbhasahita kAMcanamayI voDaza 16 mAse pramANa ( pAMca guMjAkA eka mAsA jANanA ) pavitrikA mudrA paharAve. / For Private And Personal Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir cturviNshstmbhH| 366 pavitrikA paridhApanamaMtro yathA // "pavitraM durlabhaM loke surAsuranRvallabham // suvarNa haMti pApAni mAlinyaM ca na sNshyH||1||" . tadapIche upanIta, mukhaseM paMcaparameSTimaMtra paDhatA huA, gaMdha puSpa akSata dhUpa dIpa naivedyakarake cAroM dizAmeM jinapratimAko puuje| tadapIche jinapratimAko pradakSiNAkarake aura guruko pradakSiNA karake 'namostu 2' kahatA huA, hAtha joDake aiseM kahe // "bhagavan upanItohaM " guru kahe " suSTrapanIto bhava / " phera upanIta 'namostu' kahatA huA namaskAra karake khe| " kRto me vrtbNdhH|" guru khe| " sukRto'stu / " phera 'namostu' kahake namaskAra karake ziSya kahe " / bhagavan jAto me vratabaMdhaH / " guru kahe " / sujAto'stu / " phera namaskAra karake ziSya khe| " jAto'haM brAhmaNaH / kSatriyo vA / vaizyo vaa|" guru kahe / " dRDhavrato bhava / dRDhasamyaktvo bhava / " phera ziSya namaskAra karake kahe / " bhagavana yadi tvayA kRto brAhmaNo'haM tadAdiza kRtyaM / " guru kahe "arhadgirA dishaami|" phera namaskAra karake ziSya kahe / "bhagavan navabrahmagupti garbha ratnatrayamamAdiSTaM / " guru kahe / "AdiSTaM / phera namaskAra karake ziSya / "bhagavan navabrahmaguptigarbha ratnatrayaM mama samAdiza / " guru khe| " smaadishaami|" phera namaskAra karake ziSya kahe / "bhagavan navabrahmaguptigarbha ratnatrayaM mama samArdiSTaM / " guru kahe / " samAdiSTaM / " phera namaskAra karake ziSya kahe / "bhagavan navabrahmaguptigarbha ratnatrayaM mamAnujAnIhi / " guru kahe / "anujAnAmi " phera namaskAra karake ziSya kahe / "bhagavan navabrahmaguptigarbha ratnatrayaM mamAnujJAtaM / " guru khe| " anujnyaatN"| phera namaskAra karake ziSya kahe / "bhagavan navabrahmaguptigarbha ratnatrayaM mayA svayaM karaNIyaM / " guru khe| "karaNIyaM " phera namaskAra karake ziSya kahe / "bhagavan navabrahmaguptigarbha ratnatrayaM mayA anyaiH kArayitavyaM / " guru khe| "kArayitavyaM / " phera namaskAra karake ziSya kahe. / "bhagavat navabrahmaguptigarbha ratnatrayaM kurvato'nye mayA anu. For Private And Personal Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 364 tttvnirnnypraasaadjnyaatvyaaH|" guru kahe / " anujJAtavyAH " kSatriyakoM yaha vizeSa hai 'bhagavan ahaM kSatriyo jAtaH ' Adeza samAdeza donoM kahane, anujJA na kahanI. karaNakAraNameM 'karttavyaM' 'kArayitavyaM' aiseM kahanA, "anujJAtavyaM' aise na khnaa.| aura vaizyako Adeza hI kahanA, samAdeza anujJA yaha donoM na kahane. / 'karttavyaM ' kahanA, 'kArAyatavyaM ' ' anujJAtavyaM ' yaha na khne.| tadapIche upanIta hAtha joDake khe| he bhagavan ! AdizyatAM vrtaadeshH|' taba guru Adeza kare arthAt pratAdeza kathana kre.| tahAM prathama brAhmaNaprati vratAdeza kahate haiM. ythaa.|| ||muulmm // parameSThimahAmaMtro vidheyo hRdaye sadA // nirgrathAnAM munIMdrANAM kArya nityamupAsanam // 1 // trikAlamahatpUjA ca sAmAyikamapi tridhaa|| zakrastavaissaptavalaM vaMdanIyA jinottamAH // 2 // trikAlamekakAlaM vA snAnaM pUtajalairapi // mayaM mAMsaM tathA kSaudraM tathoduMbarapaMcakam // 3 // AmagorasasaMpRktaM dvidalaM puSpitaudanam // saMdhAnamapi saMsaktaM tathA vai nizi bhojanam // 4 // zUdrAnnaM caiva naivedyaM nAznIyAnmaraNe'pi hi|| prajArtha gRhavAsepi saMbhogo na tu kaamtH||5|| AryavedacatuSkaM ca paThanIyaM yathAvidhi // karSaNaM pAzupAlyaM ca sevAvRtti vivarjayeH // 6 // satyaM vacaH prANirakSAmanyastrIdhanavarjanam // kaSAyaviSayatyAgaM vidadhyAH zaucabhAgapi // 7 // prAyaH kSatriyavaizyAnAM na bhoktavyaM gRhe tvayA // brAhmaNAnAmArhatAnAM bhojanaM yujyate gRhe // 8 // For Private And Personal Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir caturviMzastambhaH / svajJAterapi mithyAtvavAsitasya palAzinaH // na bhoktavyaM gRhe prAyaH svayaMpAkena bhojanam // 9 // AmAnnamapi nIcAnAM na grAhyaM dAnamaMjasA // bhramatA nagare prAyaH kAryaH sparzo na kenacit // 10 // upavItaM svarNamudrAM nAMtarIyamapi tyajeH // kAraNAMtaramutsRjya noSNISaM zirasi vyadhAH // 11 // dhamrmopadezaH prAyeNa dAtavyaH sarvadehinAm || vratAropaM parityajya saMskArAn gRhamedhinAm // 12 // nirgrathagurvanujJAtaH kuryAH paMcadazApi hi // zAMtikaM pauSTikaM caiva pratiSThAmarhadAdiSu // 13 // niryathAnujJayA kuryAH pratyAkhyAnaM ca kArayeH // dhAryaM ca dRDhasamyaktvaM mithyAzAstraM vivarjayeH // 14 // nAnAryadeze gaMtavyaM trizuddhayAzaucamAcareH // pAlanIyastvayA vatsa vratAdezo bhavAvadhiH // 15 // // itibrAhmaNatratAdezaH // 365 [ bhASArthaH ] parameSTimahAmaMtra sadA hRdayameM dhAraNa karanA, nirbaMtha munIMdroMkI nitya upAsanA krnii| tIna kAlameM arihaMtakI pUjA karanI, tInavAra sAmAyika karanI, zakrastavaseM sAtavAra caityavaMdanA karanI / chAne hue zuddha jalaseM trikAlameM vA, ekakAlameM snAna karanA, madirA, mAMsa, madhu, mAkhaNa * pAMca jAtike uduMbaraphala, AmagorasasaMyukta arthAt kacce vinA garama kare gorasa dUdha dahI chAchake sAtha dvidala anna, jisapara nIlI phUlI AjAve so anna jIvotpattisaMyukta saMdhAna arthAt tIna dina For Private And Personal * takrameM par3A huA mAkhaNa auSadhAdikameM grAhya honeseM sUtrakArane likhA nahIM hai, tathApi takranirgata aMtarmuhUrttAnaMtara abhakSya hI jANanA // Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 366 tattvanirNayaprAsAdauparAMtakA AcAra, rAtribhojana, zUdrakA anna, devake Age caDhA naivedya ina pUrvokta vastuyoMko maraNAMtameM bhI na khAnA / saMtAnoptattikevAste gRhavAsameM strIseM saMbhoga karanA na tu kAmAsakta hoke| cAroM Aryaveda vidhiseM paDhane, khetI, pazupAlapaNA aura sevAvRtti (naukarI) yeha nahIM krne| zucimAn aise taineM satya vacana bolanA, prANikI rakSA karanI, anya strI aura anya dhana yeha varjane, kapAya viSayako tyAgane, prAyaH kSatriya aura vaizyoMke gharameM taineM bhojana na karanA, Arhat brAhmaNoM ke gharameM bhojana karanA tujhako yogya hai| apanI jJAtikA jo mithyAtvavAsita hove, aura mAMsAhArI hove tisake gharameM bhI bhojana nahI krnnaa| prAyaH ApahI pakAke bhojana karanA / kacce annakA bhI dAna nIcoMkA na grahaNa karaNA, nagarameM bhramaNa karatAM kisIkA bhI prAyaH sparza na krnaa| upavIta, svarNamudrA aura aMtarIya, inako tyAga na karane. kAraNAMtarako varjake zirake Upara uSNISa dhAraNa na krnaa| prAyaH sarva manuSyoMko dharmopadeza denA, vratAropako varjake nigraMtha gurukI AjJAseM paMcadaza 15 saMskAra gRhasthoMko karane, tathA zAMtika, pauSTika, jinapratinAkI pratiSThAdi kraavne| nigraMthakI AjJAseM pratyAkhyAna karanA, aura anyako karAvanA; samyaktvako dRDha dhAraNa karanA, mithyAzAstrakI zraddhA varjanI / anArya dezameM jAnA nahI, tInoM zuddhiyAM karake zauca AcaraNa karanA; he vatsa ! taineM pUrvokta vratAdeza jabataka saMsArameM rahe tabataka pAlanA // 15 // itibraahmnnvrtaadeshH|| athksstriyvrtaadeshH|| parameSTimahAmaMtraH smaraNIyo niraMtaram // zakrastavaistrikAlaM va vaMdanIyA jinezvarAH // 1 // madyaM mAMsaM madhu tathA saMdhAnoduMbarAdi ca // nizi bhojanametAni vrjyedtiytntH||2|| duSTanigrahayuddhAdivarjayitvA vdhoginaam|| na vidheyaH sthUlamRSAvAdastyaktavya eva ca // 3 // For Private And Personal Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir cturviNshstmbhH| paranArI paradhanaM tyajedanyavikatthanam // yuktyAsAdhUpAsanaM ca dvAdazatratapAlanam // 4 // vikramasyAvirodhena vidheyaM jinapUjanam // dhAraNaM cittayatnena svopavItAMtarIyayoH // 5 // liMginAmanyaviprANAmanyadevAlayeSvapi // praNAmadAnapUjAdi vidheyaM vyavahArataH // 6 // sAMsArikaM sarvakarma dharmakApi kArayet // jainavipraizca niryathaiIDhasamyaktvavAsitaH // 7 // raNe zatrusamAkINe dhAryo vIraraso hRdi // yuddhe mRtyubhayaM naiva vidheyaM sarvathApi hi // 8 // gobrAhmaNArthe devArtha gurumitrArtha eva ca // svadezabhaMge yuddhetra soDhavyo mRtyurapyalam // 9 // brAhmaNakSatriyorneva kriyAbhedosti kazcana // vihAyAnyavratAnujJAvidyAvRttipratigrahAn // 10 // duSTanigrahaNaM yuktaM lobhaM bhuumiprtaapyoH|| brAhmaNavyatiriktaM ca kSatriyodAnamAcaret // 11 // // itiksstriyvrtaadeshH|| athakSatriyavratAdeza kahate haiM. // parameSTimahAmaMtra niraMtara smaraNa karanA zakrastavoMkarake trikAla jinezvarako vaMdana karanA. / madya, mAMsa, madhu, saMdhAna, pAMca uduMbarAdi, Adizabdase AmagorasasaMyukta dvidala, puSpitaudana, grahaNa karanA, aura rAtribhojana, inako yatnaseM varje / duSTakA nigraha karanA, aura yuddhAdi varjake prANiyoMkA vadha na karanA, sthUlamRSAvAdatyAga karanA, na bolanA ityrthH| parastrIkA aura paradhanakA tyAga karanA; parakI niMdAkA tyAga kare, yuktiseM sAdhuyoMkI upAsanA kare, aura bArAM vrata pAlana kare / apanI zakti anusAra jinapUjana karanA, cittayatnaseM For Private And Personal Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 360 tattvanirNayaprAsAdaarthAt upayogaseM svaupavIta, aura aMtarIyako dhAraNa krnaa| liMgiyoMko, anya brAhmaNoMko, aura anyadevAlayoMmeM bhI, praNAma dAna pUjAdi kAma paDe to, lokavyavahAraseM karane / saMsArika sarva karma jainabrAhmaNoM aura dharma karma nigraMthoM karake karavAve. dRDhasamyaktvakI vAsanAvAlA hove / zatruyoMkarake samAkIrNa raNameM hRdayake viSe vIrarasa dhAraNa karanA, yuddhameM mRtyukA bhaya sarvathA nahIM karanA / gau brAhmaNake arthe, devake arthe, guru aura mitrake arthe, svadezake bhaMga hote, aura yuddhameM, mRtyu bhI sahana karanA yogya hai| brAhmaNa aura kSatriyakI kriyAmeM kucha bhI bheda nahIM hai, paraM anyako vrataanujJA denI, vidyAvRtti pratigraha (svIkAra-dAna) inako varjake duSToMkA nigraha karanA yogya hai, bhUmi aura pratApakA lobha karanA, brAhmaNaseM vyatirikta kSatriya dAna AcaraNa kare // 11 // iti ksstriyvrtaadeshH|| atha vaishyvrtaadeshH|| ||mlmm // trikAlamahatpUjA ca saptavalaM jinastavaH // parameSTismRtizcaiva niryathagurusevanam // 1 // AvazyakaM dvikAlaM ca dvAdazavratapAlanam // tapovidhirgRhasthA) dharmazravaNamuttamam // 2 // paraniMdAvarjanaM ca sarvatrApyucitakramaH // vANijyapAzupAlyAbhyAM karSaNenopajIvanam // 3 // samyaktvasyAparityAgaH prANanAzepi sarvathA // dAnaM munibhya AhArapAtrAcchAdanasadmanAm // 4 // kAdAnavinirmuktaM vANijyaM sarvamuttamam // upanItena vaizyena karttavyamiti yatnataH // 5 // // itivaishyvrtaadeshH|| For Private And Personal Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir cturvishstmbhH| atha vaizyavratAdeza kahate haiM // trikAla arhatpUjA karanI, sAtavAra jinastava caityavaMdana karanA, paMcaparameSThimaMtrakA smaraNa karanA, nigraMtha gurukI sevA karanI. / do kAlameM (prAtaH kAlameM aura sAyaM kAlameM) Avazyaka (pratikramaNAdi) karanA. bArAM vrata pAlane, gRhasthocita tapovidhi karanA, uttama dharma zravaNa karanA, parakI niMdA varjanI, sarvatra ucita kAma karanA, vANijya, pazupAlana aura khetI karake AjIvikA karanI. / sarvathAprakAre prANoMkA nAza hove to bhI, samyaktva nahI tyAganA; muniyoMko AhAra, pAtra, vastra, makAna (upAzraya) kA dAna krnaa.| karmAdAna rahita sarva uttama vANijya (vyApAra) karanA, upanIta vaizyako ye pUrvokta yatnaseM karaNe yogya hai. // itivaizyavratAdezaH // atha cAturvarNyasya samAno vratAdezaH // // mUlamm // nijapUjyaguruproktaM devadhAdipAlanam // devArcanaM sAdhupUjA praNAmovipraliMgiSu // 1 // dhanArjanaM ca nyAyena paraniMdAvivarjanam // avarNavAdo na kvApi rAjAdiSu vizeSataH // 2 // svasattvasyAparityAgo dAnaM vittaanusaartH|| Ayocito vyayazcaiva kAle kAle ca bhojanam // 3 // na vAso'lpajale deze nadIguruvivarjite // na vizvAso narendrANAM naagriiyniyoginaam||4|| nArINAM ca nadInAM ca lobhinAM pUrvavairiNAm // kArya vinA sthAvarANAmahiMsA dehinAmapi // 5 // nAsatyAhitavAk caiva vivAdo gurubhirna ca // mAtApitrorgurozcaiva mAnanaM paratattvavat // 6 // For Private And Personal Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 370 tattvanirNayaprAsAdazubhazAstrAkarNanaM ca tathA nA'bhakSyabhakSaNam // atyAjyAnAM na ca tyAgopya'ghAtyAnAmaghAtanam // 7 // atithau ca tathA pAtre dIne dAnaM yathAvidhi // daridrANAM tathAMdhAnAmApadArabhRtAmapi // 8 // hInAr3AnAM vikalAnAM nopahAsaH kadAcana // samutpannakSutpipAsAghRNAkrodhAdigopanam // 9 // ariSaDvargavijayaH pakSapAto guNeSu ca // dezAcArA''caraNaM ca bhayaM pApApavAdayoH // 10 // uddAhaH sadRzAcAraiH smjaatynygotrjaiH|| trivargasAdhanaM nityamanyonyApratibaMdhataH // 11 // parijJAnaM svaparayodezakAlAdiciMtanam // saujanyaM dIrghadarzitvaM kRtajJatvaM salajjatA // 12 // paropakArakaraNaM parapIDanavarjanam // parAkramaH paribhave sarvatra kSAMtiranyadA // 13 // jalAzayazmazAnAnAM tathA daivatasadmanAm // nidrAhAraratAdInAM saMdhyAsu parivarjanam // 14 // pravezollaMghanaM caiva taTe zayanameva ca // kUpasya varjanaM nadyAlaMghanaM taraNIM vinA // 15 // gurvAsanAdizayyAsu tAlavRkSe kubhUmiSu // durgoSTiSu kukAryeSu sadaivAsanavarjanam // 16 // na laMghanaM ca gartAdernaduSTasvAmisevanam // na caturthIdunagnastrIzakacApavilokanam // 17 // hastyazvanakhinAM cApavAdinAM dUravarjanam / / divAsaMbhogakaraNaM vRkSasyopAsanaM nizi // 18 // For Private And Personal Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir cturvishstmbhH| 371 kalahe tatsamIpaM ca varjanIyaM niraMtaram // dezakAlaviruddhaM ca bhojyaM kRtyaM gamAgamau // 19 // bhASitaM vyaya Ayazca karttavyAni na karhicit // cAturvarNyasya sarvasya vratAdezoyamuttamaH // 20 // iticAturvarNyasyasamAnobatAdezaH // atha cAroM vargoM kA samAna vratAdeza kahate haiM. // apane pUjya guruke kahe devadharmAdikA pAlanA, devapUjA karanI, sAdhukI yathAyogya pUjA karanI, brAhmaNa aura liMgadhArIko praNAma karanA. / nyAyaseM dhana upArjana karanA. parakI niMdA varjanI, kisIkA bhI avarNavAda na bolanA, rAjAdiviSayaka to vizeSaseM avarNavAda na bolnaa.| apane satvako choDanA nahI, dhanake anusAra dAna denA, lAbhAnusAra kharaca karanA, bhojanake kAlameM bhojana krnaa.| thoDe jalavAle dezameM vasanA nahI, nadI aura dharmaguruvarjita dezameM bhI nahIM vsnaa.| rAjA, rAjyAdhikArI, strI, nadI, lobhI, pUrvavairI, inoMkA vizvAsa nahIM karanA. / kAryavinA sthAvara jIvoMkI bhI hiMsA nahIM karanI / asatya ahitakAri vacana nahI bolanA, guruoM (baDoM) ke sAtha vivAda nahIM karanA. mAtA, pitA aura guru, inako utkRSTa tattvakItareM mAna satkAra krnaa| zubha aSTAdaza dUSaNarahita sarvajJokta zAstrakA zravaNa karanA; abhakSya (nahI khAne yogya) kA bhakSaNa nahIM karanA; je tyAgane yogya nahIM hai, unakA tyAga nahI karanA; je mAraNe yogya nahIM hai, tinako mAraNA nahI. atithi, supAtra, aura dIna, inako yathAvidhi yathAyogya dAna denA; daridra, aMdhe, duHkhI, inako bhI yathAzakti dAna denA. / hIna aMgavAloMko, aura vikaloMko kadApi hasanA nahIM / bhUkha, tRSA, ghRNA, krodhAdi utpanna hue bhI, gopana karane / SaT (6) arivargakA vijaya karanA, guNoMmeM pakSapAta karanA, dezAcAra AcaraNa karanA, pApa aura apavAdakA bhaya krnaa.| sadRza AcAravAle, samajAti, aura anya gotrajoMke sAtha vivAha karanA; dharma artha kAmako niraMtara paraspara apratibaMdhase sAdhana krnaa.| apane aura parAyekA jJAna For Private And Personal Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tattvanirNayaprAsAdakaranA, dezakAlAdikA ciMtana karanA, saujanya dhAraNa karanA, dIrghadarzI honA, kRtajJa honA, lajAlu honA. paropakAra karanA, parako pIDA na karanI, apanA paribhava (tiraskAra ) hove taba parAkrama dikhAnA, anyadA sarvatra kSAMti krnii.| jalAzaya, imazAna, devala, inameM aura tIna saMdhyAmeM nidrA, AhAra, maithunAdi vrjnaa.| kUpameM praveza karanA, kUpako ullaMghana karanA, kUpakAMThepara zayana karanA, ina sarvako varjanA; tathA nAvAvinA nadIkA laMghanA varjanA. / guruke AsanazayyAdike Upara, tADavRkSake heThe, burI bhUmimeM, durgoSTimeM, kukAryameM, baiThanA sadAhI varjanA / khADa kUdanI nahIM, duSTa svAmIkI sevA nahIM karanI; cauthakA caMdra, nagna strI, iMdradhanuH, inako dekhanA nhii.| hAthI, ghoDA, nakhAMvAlA, aura niMdaka, inako dUraseM vrjnaa.| dinameM saMbhoga (maithuna ) na karanA, rAtriko vRkSakA sevana na krnaa.| kalaha, aura kalahakA samIpa, niraMtara vrjnaa.| dezakAla viruddha, bhojana, kArya, gamana, Agamana, bhASaNa, vyaya (kharaca) aura Aya (lAbha) ye kadApi na karane. yaha pUrvokta uttama vratAdeza cAroM varNoMkA hai. // 20 // iti cAturvarNyasya samAnovratAdezaH // ___ gRhyaguru, pUrvokta prakArase ziSyako vratAdeza karake, Age karake jina pratimAko tIna pradakSiNA karAve. phira pUrvAbhimukha hoke zakrastava pddhe| tadapIche gRhyaguru, Asana Upara baiTha jAve, aura ziSya 'namostu' kahatA huA guruke pagoMmeM paDake aiseM kahe, "bhagavan bhavadbhirmama vratAdezo dattaH" taba guru kahe, " dattaHsugRhItostu surakSitostu svayaM tara paraM tAraya saMsArasAgarAt " aiseM kahake namaskAra paDhatA huA UThake donoM guru ziSya caityavaMdana kareM. tadapIche brAhmaNane, vipra kSatriya vaizyake gharameM bhikSATana karanA, kSatri yane zastra grahaNa karanA; aura vaizyane annadAna karanA. // ityupanayane vrtaadeshH|| __ atha vratavisargaHkathyateH-atha vratavisarga kahate haiM. // brAhmaNane ATha varSase leke solAM varSaparyaMta, daMDa aura ajina dhAraNa karake, bhikSAvRtti For Private And Personal Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir caturvizastambhaH 35 karake bhojana karanA, yaha uttama pakSa hai. kSatriyane daMDa ajina dhAraNa karake daza varSaseM leke solAM varSa paryaMta ApahI pAka karake, devagurukI sevAmeM tatpara hoke, bhojana karanA; aura vaizyane daMDa ajina dhAraNa karake svakRta bhojana karake bArAM varSase leke solAM varSa paryaMta bhojana karanA; yaha uttama pakSa hai. / yadi kAryavyagratAseM titane dina na raha sake to, cha (6) mAsa paryaMta rahanA. tadabhAve eka mAsa paryaMta, tadabhAve pakSa paryaMta, tadabhAve tIna dina rahanA. yadi tIna dina bhI na raha sake to, tisahI upanayanabatAdezake dinameMhI visarga kariye, sohI kahe haiM / upanIta, tIna 2 pradakSiNA karake cAroM dizAyoMmeM jinapratimAke Age pUrvavat yugAdijinastotra sahita zakrastava paDhe. tadapIche Asanapara baiThe guruke Age namaskAra karake hAtha joDake aiseM kahe // " bhagavan dezakAlAdyapekSayA vratavisargamAdiza" // guru kahe ||"aadishaami ||"phir namaskAra karake ziSya khe||"bhgvn mamavratavisarga AdiSTaH // " guru khe||'aadissttH||" phira namaskAra karake ziSya kahe ||"bhgvn vratabaMdho visRssttH|" guru kahe ||"jinopviitdhaarnnen avisRSTostu svajanmataH SoDazAbdI brahmacArI pAThadharmaniratastiSTheH // tadapIche paMcaparameSThimaMtra paDhatA huA ziSya, mauMjI, kaupIna, valkala, daMDa, inako dUra karake, guruke Age sthApana kare; aura Apa jinopavItadhArI zvetavastra uttarIya hoke guruke Age namaskAra karake baiThe, tava guru tisa bArAM tilakadhArI upanItake Age upanayanakA vyAkhyAna kre| tadyathA // ATha varSake brAhmaNako, daza varSake kSatriyako, aura bArAM varSake vaizyako, upanayana karanA tisameM garbhamAsa bhI bIcameMhI giNane / tathAca // "jinopavItamiti jinasya upavItaM mudraasuutrmityrthH||" jinakA upavIta arthAt mudrAsUtra so kahAve jinopavIta. / navabrahmagutigarbharatnatraya, yeha purA, zrIyugAdidevane gRhasthIvarNatrayako apanI mudrAkA dhAraNa karanA yAvat jIvatAMi kahA thA. / tadapIche tIrthaka vyavaccheda hue, For Private And Personal Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 374 tattvanirNayaprAsAda mithyAtvako prApta hue brAhmaNoMne hiMsA prarUpaNeseM cAroM vedako mithyA pathameM prApta kare hue, parvata aura vasurAjAseM prAyaH hiMsaka yajJake pravRtta hue, 'yajJopavIta' aisA nAma dhAraNa karA. mithyAdRSTi yathecchAseM pralApa karo! paraMtu jinamatameM to, jinopavItahI nAma hai, natu yajJopavIta. tisavAste taineM isa jinopavItako acchItareM dhAraNa karanA, mAsamAsapIche navIna dhAraNa karanA; pramAdaseM jinopavIta jAtA rahe, vA TuTa jAve to, tIna upavAsa karake navIna dhAraNa karanA. pretakriyAmeM dakSiNa skaMdhake Upara, aura vAma kakSAke heThe, aiseM viparIta dhAraNa karanA. kyoMki, so viparIta karma hai.| muni bhI, mRta munike tyAganameM tathAvidha viparItahI vastra pahenate haiM, jisavAste, tUM purA janmakarake zUdra hotA bhayA, sAMprata saMskAravizeSakaraka brahmaguptike dhAraNeseM brAhmaNa, vA kSatAbANena trANakarake kSatriya, vA nyAyadharmameM praveza karaneseM vaizya huA hai; tisavAste, kriyAsahita isa jinopavItako acchItareM grahaNa karanA, acchItareM rakhanA. tereko saddharmavAsanA upanayanavidhi kSayarahita hove. aiseM vyAkhyAna karake parameSThimaMtra paDhakara donoM guru ziSya khaDe hove. pIche caityavaMdana, aura sAdhuvaMdana kare. // ityupanayane vrtvisrgvidhiH|| atha godAnavidhiryathA // atha godAnavidhi likhate haiM. // tadA vratavisargake anaMtara ziSyasahita guru, jinako tIna 2 pradakSiNA karake pUrvavat cAroM dizAmeM zakrastavakA pATha kare. pIche gRhyaguru, Asanapara baiThe tava ziSya guruko tIna pradakSiNA karake namaskAra karake hAtha joDake khaDA hoke, guruko vijJApanA kare. ythaa|| " // bhagavan tAritohaM nistAritohaM uttamaH kRtohaM sattamaH kRtohaM pUtaH kRtohaM pUjyaH kRtohaM tadbhagavannAdiza pramAdabahula gRhasthadhamma mama kicanApa rahasyabhUta sukRta // " For Private And Personal Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 375 cturviNshstmbhH| he bhagavan ! tArA mujhako, nistArA mujhako, uttama karA mujhako, atizayasAdhu (zreSTha ) karA mujhako, pavitra karA mujhako, pUjya karA mujhako, tisavAste he bhagavan ! pramAdabahula gRhasthadharmameM mereko kuchaka rahasyabhUta sukRta kathana kro.|| taba guru kahe // ___ " // vatsa suSTunuSThitaM suSTu pRSTaM tataH zrUyatAm // " he vatsa acchA karA, bhalA pUchA, tisavAste tUM zravaNa kr.|| dAnaM hi paramo dharmo dAnaM hi paramA kriyaa|| dAnaM hi paramo mArgastasmAdAne manaH kuru // 1 // dayA syAdabhayaM daanmupkaarstthaavidhH|| sarvo hi dharmasaMghAto dAnentarbhAvamarhati // 2 // brahmacArI ca pAThena bhikSuzcaiva samAdhinA // vAnaprasthastu kaSTena gRhI dAnena zuddhayati // 3 // jJAninaH paramArthajJA arhanto jagadIzvarAH // vratakAle prayacchanti dAnaM sAMvatsaraM ca te // 4 // gRhNatAM prINanaM samyak dadatAM puNyamakSayam // dAnatulyastato loke mokSopAyosti naa'prH||5|| arthaH-dAnahI parama utkRSTa dharma hai, dAnahI paramA kriyA hai, dAnahI parama mArga hai, tisavAste dAna denemeM mana kr.| abhayadAnaseM dayA hove hai, dAnaseMhI tathAvidha upakAra hove hai, sarvahI dharmasamUha dAnameM aMtarbhAva ho saktA hai| brahmacArI pATha karake, sAdhu samAdhi karake, vAnaprastha kaSTa karake, aura gRhasthI dAna karake zuddha hotA hai. / tIna jJAnake dhartA paramArthake jANakAra, aiseM ahaMta bhagavaMta jagadIzvara bhI vratasamayameM sAMvatsara dAna dete haiN.| dAna grahaNa karanevAleko to, dAna tRpta karatA hai; aura denevAleko akSaya puNya prApta karAtA hai; tisavAste dAnake samAna dUsarA koI mokSakA upAya lokameM nahIM hai. // 5 // jisavAste he vatsa ! taineM brAhmaNa For Private And Personal Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tattvanirNayaprAsAda paNA, vA kSatriyapaNA, vA vaizyapaNA prApta karA hai, aMgIkAra karA hai; tisavAste he vatsa! tUM gRhasthadharmameM mokSake sopAnarUpa dAna denekA prAraMbha kara. / taba namaskAra karake ziSya kahe, he bhagavan ! mujhako dAnakA vidhI kaho. / guru kahe 'AdizAmi' kahatA huuN| yathA // gAvo bhUmiH suvarNa ca ratnAnyannaM ca naktakAH // gajAzvAiti dAnaM tadaSTadhA parikIrtayet // 1 // etaccASTavidhaM dAnaM viprANAM gRhamedhinAm // deyaM na cApi yatako gRhNantyetaca niHspRhAH // 2 // yatibhyo bhojanaM vastraM pAtramauSadhapustake // dAtavyaM dravyadAnena tau dvau narakagAminau // 3 // arthaH-gau 1, bhUmi 2, suvarNa 3, ratna 4, anna 5, naktaka* 6, hAthI 7, aura ghoDA 8, yeha ATha prakArakA dAna kahiye / yeha pUrvokta ATha prakArakA dAna, gRhasthI brAhmaNaguruyoMko denA. aura niHspRha yati sAdhu munirAja, isa dAnako nahI lete haiM / yatiyoMko to, bhojana, vastra, pAtra, auSadha, pustaka, inakA dAna denA. yatiko dravya (dhana) kA dAna deneseM, denelenevAle donoMhI narakagAmI hote haiM. ||3||tisvaaste prathama godAna grahaNa karanA. upanIta, bachaDesahita kapilA, vA pATalA, vA zvetaraMgakI, nApita, carcita, bhUSita, dhenuko, Age lyAyake, pUMchase pakaDake, rUpyamaya khurA hai jisake, svarNamaya zRMga hai jisake, tAmramaya pRSTha hai jisakI, kAMsyamaya dohapAtra hai jisakA, aisI dhenu, gRhyaguruketAMi deve / guru tisa gaukI pUMchako hAthameM dhAraNa karake, yaha vedamaMtra paDhe / yathA // "OM arha gauriyaM dhenuriyaM prazasyapazuriyaM sarvottamakSIradadhi ghateyaM pavitragomayamUtreyaM sudhAsrAviNIyaM rasodbhAvinIyaM * nakakavastravizeSa. -. xse.ma For Private And Personal Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir cturvishstmbhH| pUjyeyaM hRdyeyaM abhivAdyeyaM tadatteyaM tvayA dhenuH kRtapuNyo bhava prAptapuNyo bhava akSayaM dAnamastu arha OM // " yaha kahakara gRhyaguru, dhenuko grahaNa kare. ziSya tisa gaukesAtha droNapramANa sAta dhAnya, tulAmAtra SaT (6) rasa aura puruSatRptimAtra SaT (6) vikRtI (vigaya) deve // itigodAnam // anya sarva bhUmiratnAdidAnoMviSe yaha maMtra pddhnaa.| yathA // " // OM arha ekamasti dazakamasti zatamasti sahasramasti ayutamasti lakSamasti prayutamasti koTyasti koTidazakamasti koTizatakamasti koTisahasramasti koTyayutamasti koTilakSamasti koTiprayutamasti koTAkoTirasti saMkhyeyamasti asaMkhyeyamasti anaMtamasti anaMtAnaMtamasti dAnaphalamasti tadakSayaM dAnamastu te arha AUM||" iti pareSAM dAnAnAM mNtrpaatthH|| yahAM upanayanameM godAnakAhI nizcaya hai, zeSa dAna kramakarake anyadA bhI denA. godAnAdi dAna gRhyaguru brAhmaNoMkohI denA. niHspRha yatiyoMko na denA. tathA tina yatiyoMko, anna, pAna, vastra, pAtra, bheSaja, vasati, pustakAdi dAnameM 'dharmalAbhaH' yahI maMtra jaannnaa.| atha gRhyaguru, upanItase godAna leke, parNAnujJA deke, caityavaMdana, aura sAdhuvaMdana karAyake, taiseMhI saMghake mile hue, maMgalagItavAjaMtroMke vAjate hue, ziSyako sAdhuyoMkI vasatimeM (upAzrayameM) le jAve. tahAM maMDalIpUjA, vAsakSepa, sAdhuvaMdanAdi sarva pUrvavat krnaa.| tadapIche caturvidha saMghakI pUjA, aura muniyoMko vastra, anna, pAtrAdi dAna kare. // iti godAnavidhiH // saMpUrNoyaM caturvidhaupanayanavidhi H // __ atha zUdrasyottarIyakanyAsavidhiH-atha zUdrako uttarIyakanyAsavidhi likhate haiN.||saat dina tailaniSekalAna pUrvavat jaannnaa.| tadanaMtara yathAvidhi 48 For Private And Personal Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 378 tatvanirNayaprAsAdapauSTika, sarva zirakA muMDana, vedikaraNa, catuSkikAkaraNa, jinapratimAsthApana, pUrvavat |tdpiiche gRhyaguru, jinezvarakI aSTaprakArI pUjA kare. cAroM dizAyoMmeM zakastava pATha kare. pIche guru AsanaUpara baiTha jAve. taba ziSya zvetavastra pahirake, uttarAsaMgakarake samavasaraNa aura guruko, pradakSiNA karake, 'namostu 2' kahatA huA, guruko namaskAra karake, hAtha joDake, khaDA hoyake kahe. " // bhagavan prAptamanuSyajanmAryadezAryakulasya mama bodhirUpAM jinAjJAM dehi // " guru kahe " // dadAmi // " ziSya phira namaskAra karake kahe " // na yogyohamupanayanasya tajinAjJAM dehi // " guru kahe " // ddaami||" tadapIche dvAdaza (12) garbhataMturUpa, jinopavItapramANa dIrgha (laMbA) kArpAsakA, vA rezamakA, uttarIyaka, parameSThimaMtra paDhatA huA, jinopavItavat pahirAve. pIche guru, pUrvAbhimukha ziSyako caityavaMdana karavAve. / tadapIche ziSya 'namostu 2' kahatA huA, sukhaseM baiThe guruke pagoMmeM paDake, phira khaDA hoke, hAtha joDake, aiseM kahe. " // bhagavana uttarIyakanyAsena jinAjJAmAropitohaM // " guru kahe " // samyagAropitosi tara bhavasAgaram // " tadapIche guru sanmukha baiThe zUdrake Age batAnujJA deve.|| yathA // samyaktvenAdhiSThitAni vratAni dvAdazaiva hi // dhAryANi bhavatA naiva kAryaH kulamadastvayA // 1 // jainarSINAM tathA jainabrAhmaNAnAmupAsanam // vidheyaM caiva gItArthAcIrNa kArya tapastvayA // 2 // na niMdyaH kopi pApAtmA na kArya svaprazaMsanam // brAhmaNebhyastvayA mAnaM dAtavyaM hitamicchatA // 3 // zeSa caturvarNazikSAzlokavyAkhyAnamAcaret // uttarIyaparibhraMze bhaMge vApyupavItavat // 4 // kArya vrataM pretakarmakaraNaM vRSala tvayA // yuktireSottarAsaMgAnujJAyAM ca vidhIyate // 5 // For Private And Personal Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 379 ctuaavshstmbhH| kSAtrANAmatha vaizyAnAM deshkaalaadiyogtH|| tyaktopavItAnAM kAryamuttarAsaMgayojanam // 6 // dharmakArye guroISTau devagurvAlaye'pi ca // dhAryastathottarAsaMgaH sUtravat pretakarmaNi // 7 // anyeSAmapi kArUNAM gurvAnujJAM vinApi hi // gurudharmAdikAryeSu uttarAsaMga issyte||8|| arthaH-samyaktvake saMyukta dvAdaza vrata taine dhAraNa karane, aura kulakA mada na karanA. / jaina RSiyoMkI, aura jaina brAhmaNoMkI upAsanA karanI; tathA gItArthAcIrNa tapa karanA. / kisI pApAtmAko niMdanA nahI, apanI prazaMsA na karanI, hita icchake brAhmaNoMko mAna denA. / zeSa catuvarNazikSAzlokameM kahe AcArako AcaraNa karanA; uttarIyake paribhraMzameM, vA bhaMgameM upavItavat jANanA. / vrata karanA, pretakarma karanA, he vRSalazUdra ! uttarAsaMgakI anujJAmeM taine yaha yukti karanI. / dezakAlAdiyogaseM tyAga na kiyA hai upavIta jinoMne, vaise kSatriya aura vaizyoMko, uttarAsaMga yojana krnaa.| dharmakAryameM, gurukI dRSTimeM, deva aura guruke makAnameM, tathA pretakarmameM, sUtrakItareM uttarAsaMga dhAraNa krnaa.| aura bhI kAruyoMko gurukI AjJAke vinA bhI gurudharmAdikAryoMmeM uttarAsaMga icchate haiM. // aisA vyAkhyAna karake guru ziSyako caityavaMdana karavAve. / parameSThimaMtrakA uccAra aura maMtravyAkhyAna pUrvavat / itanA vizeSa hai. zUdrAdikoMko 'namo' ke sthAnameM Namo' uccAraNa karAnA. itigurusaMpradAyaH / tadapIche ziSyasahita guru, utsava karate hue dharmAgArameM jAve. tahAM maMDalIpUjA, gurunamaskAra, vAsakSepAdi pUrvavat / tadapIche muniyoMko anna, vastra, pAtra dAna deve. aura caturvidha saMghakI pUjA kare. // iti upanayane zUdrAdInAM uttarIyakanyAsottarAsaMgAnujJAvidhiH // atha vaTUkaraNavidhiH-atha baTUkaraNavidhi likhate haiM. // jisavAste samyak upanIta, vedavidyAsaMyukta, duHpratigrahavarjita, azUdrAnnabhojana kara For Private And Personal Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 380 tattvanirNayaprAsAdanevAle, mAhanoMke AcArameM rakta, sarva gRhyasaMskArapratiSThAdikarmoke karAnevAle, aiseM brAhmaNa, pUjya hote haiM. / nahI, ve pUrvokta brAhmaNa, kSatriyAdi rAjAyoMko, sevA, annapAka, tisake AjJA karanI, abhyutthAna, cATuH-manohara vacana, prazaMsA, vinA namaskArake AzIrvAda denA, vijJAnakarma, kRSivANijyakaraNa, turaMgavRSabhAdi zikSAkaraNa, ityAdivAste joDane kalpate haiM. isavAste tathAvidha pUrvokta karmoMmeM, baTUkRta brAhmaNa, yojana karane yogya hote haiM. isavAste tina brAhmaNoMko baTU karanekA vidhi kahate haiM. uktaM ca ytH|| cyutavratAnAM vrAtyAnAM tathA naivedyabhojinAm // kukarmaNAmavedAnAmajapAnAM ca zastriNAm // 1 // grAmyANAM kulahInAnAM viprANAM nIcakarmaNAm // pretAnnabhojinAM caiva mAgadhAnAM ca baMdinAm // 2 // ghAMTikAnAM sevakAnAM gaMdhatAMbUlajIvinAm // naTAnAM vipraveSANAM pazurAmAnvavAyinAm // 3 // anyajAtyudbhavAnAM ca baMdiveSopajIvinAm // ityAdiviprarUpANAM baTUkaraNamiSyate // 4 // arthaH-vrataseM bhraSTa hue, saMskArahIna, naivedyakA bhojana karanevAle, kukarmake karanevAle, vedako nahI jANanevAle, veda maMtroMkA japa na karanevAle, zastrako dhAraNa karanevAle, grAmake vasanevAle, kulahIna, nIca karmake karanevAle, pretake annakA bhojana karanevAle, mAgadha-stutipATha paDhanevAle baMdI-rAjAdikI stuti paDhanevAle, ghaMTikA bajAnevAle, sevA karanevAle, gaMdhatAMbUlakarake AjIvikA karanevAle, vipraveSa dhAraNa karanevAle naTa, pazurAmake saMtAnIya, anya jAtise utpanna hue, baMdiveSaseM AjIvikA karanevAle, ityAdi viprarUpako baTukaraNa icchate haiM / tisakA yaha vidhi hai. prathama tisake gharameM gRhyaguru, yathokta vidhiseM pauSTika kare. pIche tisako For Private And Personal Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir cturvishstmbhH| zikhAvarjake muMDana karavAve, tadapIche tisako tIrthodaka maMtroMkarake maMtrita jalakarake snAna krvaave.| tIrthodakAbhimaMtraNamaMtroyathA // "||AUM vaM varuNosi vAruNamasi gAMgamasi yAmunamasi gaudAvaramasi nArmadamAsa pauSkaramasi sArasvatamAsa zAtadravamasi vaipAzamasi saiMdhavamAsa cAMdrabhAgamasi vaitastamasi airAvatamasi kAveramasi kAratoyamasi gaumatamasi zaitamasi zaitodamasi rohitamAsa rohitAMzamasi sAreyavamasi hArikAMtamAsa hArisalilamAsa nArikAMtamasi nArakAMtamasi raupyakUlamasi sauvarNakUlamasi sAlilamasi raktavatamasi naimanasalilamasi unmannasalilamasi pAdmamAsa mahApAdmamasi taigicchamasi kezaramasi jIvanamasi pavitramasi pAvanamAsa tadamuM pavitraya kulAcArarahitamapi dehinaM // " isa maMtrase kuzAgrakarI sAta vAra abhisiMcana kare. pIche nadIkAThe vA tIrthaUpara, vA maMdirameM, vA pavitra gRhasthAnameM tisa baTUkaraNa yogyako, prathama tInaguNI kuzamekhalA, tIna prakArase baaNdhe| mekhalAbaMdhamaMtro yathA // "||AUM pavitrosi prAcInosi navInosi sugamosi ajosi zuddhajanmAsi tadamuM dehinaM dhRtavratamavrataM vA pAvaya punIhi abrAhmaNamapi brAhmaNaM kuru // " isa maMtrakA tIna vAra pATha kare. // pIche kaupIna pahirAve. / kaupInamaMtro ythaa|| . ___ OM abrahmacaryaguptopi brahmacaryadharopi vA // vrataH kaupInabaMdhena brahmacArI nigadyate // 1 // aiseM tIna vAra paDhake kaupIna pahirAvaNA. / tadapIche pUrvokta brAhmaNasamAna upavIta, maMtrapUrvaka pahirAve. / For Private And Personal Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 382 tattvanirNayaprAsAdamaMtro yathA // "OM sadhammosi adhamosikulInosi akulInosi sabrahmacayosi abrahmacaryosi sumanAasi durmanAasi zraddhAlurasi azraddhAlurasi Astikosi nAstikosi Arhatosi saugatosi naiyAyikosi vaizeSikosi sAMkhyosi cArvAkosi saliMgosi aliMgosi tattvajJosi atattvajJosi tadbhava brAhmaNo'munopavItena bhavaMtu te srvaarthsiddhyH||" isa maMtrako nava vAra paDhake upavIta sthApana kare. / pIche tisake hAthameM palAzakA daMDa deve, aura mRgacarma tisako pahirAve, aura bhikSA mAMganI karavAve. bhikSAmArgaNakepIche upavItako varjake, mekhalA, kaupIna, carmadaMDAdi dUra kre| tadapanayanamaMtro yathA // ___ "||AUM dhruvosi sthirosi tadekamupavItaM dhaary||" aiseM tIna vAra paDhe / pIche guru, dhAraNa kiyA hai zvetavastrakA uttarAsaMga jisane, aise tisako, Age biThalAke, zikSA deve. / yathA // paraniMdAM paradrohaM parastrIdhanavAMchanam // mAMsAzanaM mlecchakaMdabhakSaNaM caiva vrjyet||1|| vANijye svAmisevAyAM kapaTaM mA kRthAH kvacit // brahmastrIbhrUNagorakSAM daivarSigurusevanam // 2 // atithInAM pUjanaM ca kuryAdAnaM yathA dhanam // athAtmaghAtaM mA kuryA mA vRthA paratApanam // 3 // upavItamidaM sthApyamAjanmavidhivattvayA // zeSaH zikSAkramaH kathyazcAturvarNyasya pUrvavat // 4 // For Private And Personal Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 383 pnycviNshstmbhH| arthaH-paraniMdA, paradroha, parastrI, paradhanakI vAMchA, mAMsabhakSaNa, mlecchakaMda-lazunAdibhakSaNa, inako varjanA. / vANijyameM, khAmIkI sevAmeM, kadApi kapaTa na karanA; brAhmaNa, strI, garbha aura gau, ina cAroMkI rakSA karanI; deva, RSi aura gurukI sevA karanI. / atithIyoMkA pUjana karanA, dhanake anusAra dAna denA, AtmaghAta nahI karanA, parako pIDA na karanI. / janmaparyaMta yAvajjIve tabataka vidhipUrvaka upavIta dhAraNa karanA, zeSa zikSAkrama pUrvavat cAroM varNokA kathana karanA. // pIche so baTukRta, guruko svarNa, vastra, dhenu, anna, dAna kre.| yahAM baTUkaraNameM vedI, catuSkikA, samavasaraNa, caityavaMdana, vratAnujJA, vratavisarga, godAna, vAsakSepAdi nahIM hai. // iti baTUkaraNavidhiH // ityAcAryazrIvarddhAnasUrikRtAcAradinakarasya gR0 upanayanAdikIrtananAmadvAdazamodayasyAcAryazrImadvi0 bA0 sa0 ta0 samAptoyaM 24 stambhaH // 12 // ityAcAryazrImadvijayAnaMdasUriviracite tattvanirNayaprAsAdagraMthe dvAdazamopanayanAdisaMskAravarNanonAma caturvizastambhaH // 24 // // athpnycviNshstmbhaarmbhH|| atha paMcaviMza staMbhameM adhyayanAraMbhavidhi likhate haiM // azvinI, mula, pUrvA 3, mRgazIrSa, ArdrA, punarvasu, puSya, azleSA, hasta, zatabhiSak, svAti, citrA, zravaNa, dhaniSThA, yeha nakSatra aura budha, guru, zukra, yeha vAra vidyAraMbhameM zubha hai. arthAt inoMmeM prAraMbha karI vidyA prApta hotI hai. ravi aura caMdra, madhyama hai. maMgala aura zanivAra, tyAgane yogya hai. / amAvAsyA, aSTamI, pratipat ( ekama), caturdazI, riktA, SaSThI, navamI, yeha tithiyAM vidyAraMbhameM sadAhI vrjnii.| atha upanayanasadRza dina aura lagnameM vidyAraMbhasaMskArakA AraMbha kariye, tisakA yaha vidhi hai. / gRhyaguru prathama vidhiseM upanIta puruSake gharameM pauSTika kare; pIche guru, maMdirameM, vA upAzrayameM, vA kadaMbavRkSaketale, For Private And Personal Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 384 tattvanirNayaprAsAda kuzAke Asanaupara Apa baiThake, ziSyako vAmepAse kuzAsanopari biThalA tisake dakSiNa kAnako pUjake tInavAra sArakhata maMtra paDhe. pIche guru, apane gharameM vA anya upAdhyAyakI zAlAmeM, vA pauSadhAgArameM, ziSyako pAlakhI, vA ghoDepara caDhAyake saMgalagItoMke gAte hue, dAna dete hue, vAjaMtra vAjate hue, yati gurukepAsa lejAke maMDalIpUjApUrvaka vAsakSepa karavAke, pAThazAlAmeM lejAve. pIche guru ziSyako Age biThalAke yeha zikSAzloka paDhe / yathA // Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ajJAnatimirAMdhAnAM jJAnAMjanazalAkayA / netramunmIlitaM yena tasmai zrIgurave namaH // 1 // yAsAM prasAdAdadhigamya samyak zAstrANi vidanti paraM padaM jnyaaH|| manISitArthapratipAdakAbhyo namostu tAbhyo gurupAdukAbhyaH // 2 // satyetasminnaratiratidaM gRhyate vastu dUrA dapyAsannepyasati tu manasyApyate naiva kiMcit // puMsAmityapyavagatavatAmunmanI bhAvahetAvicchA bADhaM bhavati na kathaM sa iti matvA tvayA vatsa trizuddhyopAsanaM guroH // vidheyaM yena jAyaMte godhIkIrttidhRtizriyaH // 4 // For Private And Personal sanAyAm // 3 // aiseM ziSyako zikSA deke, aura tisaseM svarNa vastra dakSiNA leke, guru apane gharako jAve . pIche upAdhyAya, sarvako pahile mAtRkA paDhAve; pIche viprako prathama Aryaveda paDhAve, pIche paDaMgI, pIche purANAdi dharmaza paDhAve kSatriyako bhI aiseMhI caturdaza vidyA paDhAve pIche Ayurveda, dhanurveda, daMDanIti aura AjIvikAzAstra paDhAve. vaizyako dharmazAstra, nItizAstra, kAmazAstra aura arthazAstra paDhAve. zUdrako nItizAstra aura AjIvikAzAstra paDhAve, kAyoMko tinake ucita vijJAnazAstra paDhAve. pIche sAdhuyoM ko caturvidha Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ssddviNshstmbhH| 385 AhAra vastra pAtra pustaka dAna deve. / ityAcAryazrIvarddhamAnasUrikRtAcAradinakarasyagRhidharmapratibaddhavidyAraMbhasaMskArakIrttananAmatrayodazamodayasyAcAryazrImadvijayAnaMdasUrikRtobAlAvabodhassamAptastatsara tau ca samAptoyaM paMcaviMzastambhaH // 13 // ityAcAryazrImadvijayAnaMdasUriviracite tattvanirNayaprAsAdagraMthe trayo dshmvidyaarNbhsNskaarvrnnnonaampNcviNshstmbhH||25 // athssvishstmbhaarmbhH|| atha 26 me staMbhameM vivAhavidhi likhate haiM // vivAha jo hai so samakulazIlavAloMkAhI hotA hai. yatauktaM // yayoreva samaM zIlaM yayoreva samaM kulam // tayormetrI vivAhazca na tu puSTavipuSTayoH // 1 // tisavAste samakulazIla, samajAti, jAne hai dezakRtya jinoMke, tinakA vivAhasaMbaMdha joDanA yogya haiM; tisavAste jo avikRta hai, tisaneM vikRtakulakI kanyA grahaNa nahI karanI / vikRtakulaM yathA / jinake kulameM zarIraUpara roma bahuta hove, arzaroga hove, dAda hove, citrakuSTi hove, netraroga hove, udararoga hove, aise vaMzoMkI kanyA na grahaNa karanI. vikRta kula honeseM. / kanyA vikRtA ythaa| varaseM laMbI hove, hIna aMgavAlI hove, kapilA hove, UMcI dRSTivAlI hove, jisakA bhASaNa aura nAma bhayAnaka hove, aisI kanyA vicakSaNoMko tyAgane yogya hai. tathA devatA, RSi, graha, tArA, agni, nadI, vRkSAdikake nAmaseM jo kanyA hove, tathA jisake zarIraUpara bahuta roma hove, piMgAkSI aura gharagharAsvaravAlI, aisI kanyA bhI pANigrahaNameM varjanI. // kanyAdAne varasya vikRtaM kulaM yathA / hIna hove, krUra hove, vadhUsahita hove, daridrI hove, vyasana ( kaSTa ) saMyukta hove, kanyAdAnameM aise kula, aura puruSako varjanA. mUrkha, nirdhana, dUra dezameM rahanevAlA, For Private And Personal Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 386 tattvanirNayaprAsAdazUra yoddhA sUramA, mokSAbhilASI, kanyA tInaguNI adhika AyuvAlA, inako bhI kanyA na denI. tisavAste donoM avikRta kuloMkA, aura donoM vikRta kulavAloMkA vivAhasaMbaMdha yogya hai. tathA pAMca zuddhiyAM dekhake vadhUvarakA saMyoga karanA, sohI dikhAve haiM. rAzi 1, yoni 2, gaNa 3, nADI 4 aura varga 5, yeha pAMca zuddhiyAM donoMkI dekhake varavadhUkA saMyoga krnaa.| kula 1, zIla 2, svAmipaNA 3, vidyA 4, dhana 5, zarIra 6 aura vaya 7, yeha sAto guNa varameM dekhane. arthAt yeha sAta guNa varameM dekhake kanyA denI. Age jo hove, so kanyAkA bhAgya hai. garbhase ATha varSaseM leke igyAraha varSatAMi kanyAkA vivAha karanA. * tisake UparAMta rajasvalA hotI hai. tisako rAkA bhI kahate haiM. tisakA vivAha zIghra honA cAhiye. varako pAkarake caMdrabalake hue, tuccha mahotsavake bhI hue, vivAha karanA ucita hai. yatauktam // varSamAsadinAdInAM zuddhiM rAkAkaragrahe // nAlokayeccaMdrabalaM varaM prApya vidhApayet // 1 // * puruSakA ATha varSaseM leke 80 varSake bIca 2 vivAha honA cAhiye. kyoMki, assIvarSa uparAMta prAyaH puruSa zukrarahita hotA hai. / vivAha do prakArake hote haiM, AryavivAha 1, aura pApavivAha 2. / Arya vivAhake cAra bheda haiM. brAhayavivAha 1, prAjApatyavivAha 2, ArSavivAha 3, aura daivatavivAha 4. ye cAroM vivAha mAtApitAkI AjJAseM honeseM laukika vyavahArameM dhArmika vivAha gine jAte haiM. pApavivAhake bhI cAra bheda haiM. gAMdharva vivAha 1, AsuravivAha 2, rAkSasavivAha 3, aura paizAcavivAha 4. ye cAroM karaneseM svecchAnusAra pApavivAha haiN| * yaha kathana prAyaH laukikavyavahArAnusAra hai. kyoMki, jainAgamameM to " jovvaNagamaNamaNupattA" itivacanAt, jaba varakanyA yovanako prApta hove, taba vivAha karanA. aura 'pravacanasAroddhAra meM likhA hai ki, solAM varSakI strI, aura paccIsa varSakA puruSa, tinake saMyogaseM jo saMtAna utpanna hove, so baliSTha hove hai. ityAdi mUlAgamase to bAlalanakA aura vRdhdhake vivAhakA niSedha siddha hotA hai.|| For Private And Personal Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir SaDviMzastambhaH / 387 prathama brAhvayavivAhavidhi likhate haiM / zubha dinameM, zubha lagna meM, pUrvokta guNasaMyukta varako bulavAke snAna alaMkAra karake saMyukta hue tisa varaketAi, alaMkRta kanyA deve . / maMtro yathA // " || OM arha sarvaguNAya sarvavidyAya sarvasukhAya sarvapUjitAya sarvazobhanAya tubhyaM vastragaMdhamAlyAlaMkArAlaMkRtAM kanyAM dadAmi pratigRhNISva bhadraM bhava te arha OM // " isa maMtra karake baddhAMcaladaMpatI - strIbhartA, apane gharameM jAve // iti dhAmya brAhvayavivAhaH // 1 // prAjApatya vivAha jagatameM prasiddha hai, isavAste vistAraseM kahegeM. // 2 // ArSa vivAhameM vanameM rahanevAle muni, RSi, gRhastha apanI putrIko, anyaRSike putraketAMi, gau bailake sAtha dete haiM. tahAM anya koI utsavAdi nahI hote haiM, isa vivAhakA maMtra jainavedoMmeM nahI hai. jaina vedakarake varNAdiko Azrita hue janoMke AcAra kathana karaneseM, jainoM ko aiseM vivAhake akRtya honeseM / daivatavivAha meM bhI aiseMhI jANanA. / ina donoM vivAhoMke maMtra parasamayaseM jANane // iti dhArmya ArSavivAhaH // 3 // daivata vivAha meM to, pitA, apane purohitaketAMi iSTa pUrtta karmake aMta meM apanI kanyAko dakSiNAkItareM deve // iti daivato dhArmya vivAhaH // 4 // ye cAra dhAyavivAha haiM. // pitAdike pramANavinA anyonyaprItikarake jo udyama honA, so gAMdharva vivAha / 1 / paNabaMdhake vivAha karanA, so AsuravivAha // 2 // haThase kanyAko grahaNa kare, so rAkSasavivAha. // 3 // supta, aura pramattakanyAko grahaNa karaneseM, paizAca vivAha kahA jAtA hai. // 4 // mAtA, pitA, guru, AdikI AjJA na honeseM ina cAroM vivAhoM ko vivAhajJa puruSa pApavivAha kahate haiM. // tathA brAhRya 1, ArSa 2, aura daivata 3, For Private And Personal Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 388 tattvanirNayaprAsAda yeha tIna vivAha duHkhamakAlakaliyuga meM pravarttate nahI haiM. / * cAroM pApavivAhoM kA vedoktavidhi bhI nahI hai. adharma honeseM // 1 saMprati varttamAna prAjApatya vivAhakA vidhi kahate haiM // mUla, anurAdhA, rohiNI, maghA, mRgazira, hasta, revatI, uttarA 3, svAti, ina nakSatroMmeM karagrahaNa karanA. / vedha, ekArgala, lattA, pAta, upagrahasaMyukta nakSatroM meM vivAha nahI karanA / tathA yutimeM, aura krAMti sAmya doSameM bhI nahI karanA / tIna dinako sparzanevAlI tithimeM, avam (kSaya) tithimeM, krUra tithimeM, dagdha tithimeM, riktA tithimeM, amAvAsyA, aSTamI, SaSThI, dvAdazI inameM vivAha nahI karanA / bhadrAmeM gaMDAMtameM, duSTanakSatra tithi vAra yogoMmeM, vyatipAta meM, vaidhRtimeM aura niMdya velAmeM, vivAha nahI karanA / sUryake kSetrameM bRhaspati hove, aura bRhaspatike kSetrameM sUrya hove to, dIkSA, pratiSThA, vivAha pramukha varjane / caumAsemeM, adhimAsameM, guru zukra asta hue, malamAsameM, aura janmamAsameM vivAhAdi na karanA / mAsAMtameM, saMkrAMtimeM, saMkrAMti ke dUsare dina meM, grahaNAdi sAta dinoMmeM bhI, pUrvokta kArya nahI karanA. / janmake tithi, vAra, nakSatra, lagnameM; rAzi aura janmake Izvarake asta hue, aura krUra grahoMkarake hata hue bhI, vivAha nahI karaNA / janmarAzimeM, janmarAzi aura janmalagnaseM vArameM aura AThamemeM, aura lagnake aMzake adhipake chaTTe, aura AThame gharameM gae hue, lagna nahI karanA / sthira lagnameM vA dvisvabhAvanameM, vA sadguNa karI saMyukta cara lagna meM, udayAstake vizuddha hue, vivAha karanA. paraMtu utpAtAdikarake vidUSitameM nahI karanA / lagna aura saptama ghara, grahakarake varjita hove; tIsare, chaTThe, aura igyArame gharameM, ravi, maMgala aura zani hove / chaTThe aura tIsare ghara meM, tathA pApagrahavarjita pAMca meM gharameM rAhu hove; lagnameM tathA pAMcame, cauthe, dazame, aura navame gharameM bRhaspati hove. / aiseMhI zukra, budha, hove, lagna, chaTTe, AThame, bArame gharaseM, anyatra caMdramA hove, so bhI pUrNa hove / krUrakarake dRSTa, aura krUrasaMyukta caMdra varjanA; krUra, aura aMtarastha lagna aura caMdra varjane. / ityAdi guNasaMyukta, doSa vivarjita lagna meM, zubha * gomedhanaramedhAdyA yajJAH pANigrahatraya || sutAzca gotrajagurorna bhavaMti kalau yuge // itivacanAt // For Private And Personal Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 389 ssddviNshstmbhH| aMzameM, zubha grahoMkara dRSTa hue, pANigrahaNa zubha hai. // ityAdi zrIbhadrabAhu, varAha, garbha, lalla, pRthuyazaH, zrIpati, viracitavivAhazAstrake avalokanaseM zubha lagna dekhake vivAhakA AraMbha karanA. // shlokH|| tatazca kuladezAdi guruvaakyvishesstH|| anujJAtaM vivAhAdi gagrgAdimunibhiH purA // 1 // vRttam // sUryaH SaT tridazasthitastridazaSaTsaptAdyagazcaMdramA jIvaH saptanavadvipaMcamagato vakrArkajau pabrigau // saumyaH pahicaturdazASTamagataH sarvepyupAMte zubhAH zukraH saptamaSaTdazASTarahitaH zArdUlavatrAsakRt // 1 // " strIyoMko bRhaspati balavAn hove, puruSoMko sUrya balavAn hove, aura daMpatIko caMdra balavAn hove to, lagna shodhnaa.|| prathama kanyAdAnavidhi kahate haiM:-pUrvokta samAna kulazIlavAle, anya gotrIseM kanyA mAMganI. / pUrvokta guNaviziSTa varaketAMi kanyA denI. / kanyAke kulajyeSThane varake kulajyeSThako, nAlikera, kramuka (supArI) jinopavIta, vrIhI, dUrvA, haridrA apane 2 dezakulocita vastu dAnapUrvaka kanyAdAna karanA. tadA gRhyaguru vedamaMtra paDhe / sa yathA // " // OM ahU~ paramasaubhAgyAya paramasukhAya paramabhogAya paramadhAya paramayazase, paramasantAnAya bhogopabhogAMtarAyavyavacchedAya imAM amukanAmnI kanyAM amukagotrAM amukanAmne varAya amukagotrAya dadAti gRhANa << OM // " pIche sarva lokoMketAMDa kanyAke pakSI tAMbUla deve. / tathA dUra rahe vivAhakAlameM varake jIta hue, sA kanyA anyako na denI. For Private And Personal Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tattvanirNayaprAsAda uktNc|| sakRjalpanti rAjAnassakRJjalpanti paNDitAH // sakRt pradIyate kanyA trINyetAni sakRt sakRt // 1 // rAjAoM ekavAra bolate haiM, paMDita jana ekavAra bolate haiM, kanyA ekavAra deie haiM. pUrvokta tIna kArya ekaekahIvAra hote haiM. // tathA vara bhI, tisa kanyAko vastra, AbharaNa, gaMdhAdiutsavasahita, tisake pitAke gharameM deve. / kanyAkA pitA bhI, parijanasaMyukta varako, mahotsavasahita vastra mudrikAdi deve| lagnadinase pahile mAsameM, vA pakSameM vaiyagryAnusAreM donoM pakSoMke svajanoMko ekache karake, sAMvatsara-jyotiSikako uttama AsanaUpara biThalAke, tisake hAthaseM vivAhalagna bhUmike Upara likhavAve; aura rUpya, svarNamudrA, phala, puSpa, dUrvA karake janmalagnavat vivAhalagnako puuje| pIche jyotiSikako donoM pakSoMke vRddhane vastrAlaMkAra tAMbUladAna deveM. iti vivaahaarNbhH|| tadapIche kore zarAvaloMmeM yava bovane / pIche kanyAke gharameM mAtRsthApanA, aura SaSThIsthApanA, SaSThI Adi prakramokta prakAraseM karanA. / varake gharameM jinasamayAnusAriyoMko mAtRsthApana, aura kulakarasthApana karanA. / paramatameM gaNapati, kaMdarpa sthApana karate haiM.so sugama, aura loka prasiddha hai.|| atha kulakara sthApanavidhi kahate haiM. // gRhyaguru bhUmipara par3e gomaya (gobara ) karake lIpI huI bhUmimeM, svarNamaya, rUpyamaya, tAmramaya, vA zrIparNIkASThamaya, paTTA, sthApana kare. / paTTakasthApana maMtraH "||AUM AdhArAya namaH AdhArazaktaye namaH / AsanAya nmH||" isa maMtrakarake ekavAra maMtrake paTTeko sthApana karake, tisa paTTeko amRtAmaMtrakarake tIrthajaloMseM abhiSiMcana kare. / pIche caMdana, akSata, dUrvAkarake paTTeko puuje.| pIche AdimeM For Private And Personal Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir SaDviMzastambhaH 391 " // OM namaH prathamakulakarAya kAMcanavarNAya zyAmavarNa caMdrayazaH priyatamAsahitAya hAkAramAtroccArakhyApitanyAyyapathAya vimalavAhanAbhidhAnAya iha vivAhamahotsavAdau Agaccha 2 iha sthAne tiSTha 2 sannihito bhava 2 kSemado bhava 2 utsavado bhava 2 AnaMdado bhava 2 bhogado bhava 2 kIrtido bhava 2 apatyasaMtAnado bhava 2 snehado bhava 2 rAjyado bhava 2 idamarghyaM pAdyaM baliM carcA AcamanIyaM gRhANa 2 sarvopacArAn gRhANa 2 // 77 tadapIche " // OM gaMdhaM namaH / OM puSpaM namaH / OM dhUpaM namaH / OM dIpaM namaH / OM upavItaM namaH / OM bhUSaNaM namaH / OM naivedyaM namaH / OM tAMbUlaM namaH // 77 pUrva maMtrakarI AvhAna karake, saMsthApana karake, sannihita karake, arghya, pAdya, bali, carcA, AcamanIya, dAna deve. anya OMkArAdimaMtroMkarake, gaMdha do tilaka, do puSpa, do dhUpa, do dIpa eka upavIta, do svarNamudrA, do naivedya, do tAMbUla, deve. // 1 // pIche dUsare sthAnameM // " // OM namo dvitIyakulakarAya zyAmavarNAya zyAmavarNacaMdrakAMtApriyatamAsahitAya hAkAramAtrakhyApitanyAyyapathAya cakSuSmadabhidhAnAya // " zeSaM pUrvavat // 2 // "||AUM namastRtIyakulakarAya zyAmavarNAya zyAmavarNasurUpApriyatamAsahitAya mAkAramAtrakhyApitanyAyyapathAya yazasvyabhidhAnAya // " // zeSaM pUrvavat // For Private And Personal Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 392 tttvnirnnypraasaad___"|| OM namazcaturthakulakarAya zvetavarNAya zyAmavarNapratirUpApriyatamAsahitAya mAkAramAtrakhyApitanyAyyapathAya abhicaMdrAbhidhAnAya // " zeSaM pUrvavat // ___ OM namaH paMcamakulakarAya zyAmavarNAya zyAmavarNacakSuHkAMtApriyatamAsahitAya dhikkAramAtrakhyApitanyAyyapathAya prasenajidabhidhAnAya // " zeSaM pUrvavat // 5 // "||AUM namaH SaSTakulakarAya svarNavarNAya zyAmavarNazrIkAMtApriyatamAsahitAya dhikkAramAtrakhyApitanyAyyapathAya marudevAbhidhAnAya // " zeSaM pUrvavat // 6 // "||AUM namaH saptamakulakarAya kAMcanavarNAya zyAmavarNamarudevApriyatamAsahitAya dhikkAramAtrakhyApitanyAyyapathAya nAbhayabhidhAnAya // " zeSaM pUrvavat // 7 // itikulakarasthApana pUjanavidhi H // yaha kulakarasthApanA aura parasamayameM gaNezamadanasthApanA, vivAhake pIche bhI sAta ahorAtraparyaMta rakhanI cAhiye / pIche varake gharameM zAMtika, pauSTika kare. aura kanyAke gharameM mAtRpUjA pUrvavat / tadapIche vivAhakAlaseM pUrva sAta, nava, igyAraha, vA teraha, dinoMmeM vadhUvarako apane 2 gharameM, maMgalagItavAjaMtrapUrvaka, tailAbhiSeka aura snAna, nitya vivAhaparyaMta karAnA. / prathamatailAbhiSekadinameM, varake gharase kanyAke gharameM, taila, ziraHprasAdhanagaMdhadravya, drAkSAdi khAdya zuSkaphala, bhejne.| nagarakI aurateM varake gharameM, aura kanyAke gharameM, taila, dhAnya, Dhaukana kareM / vadhUvarake gharakI vRddha nArIyoM tina taila dhAnyaDhokanevAlI nArIyoMko, pUDe Adi pakvAnna deveM / tahAM dhAraNAdi dezAcAra, kulAcAroMseM karanA. / tailAbhiSeka, kulakara gaNezAdi sthApana, kaMkaNabaMdha, anyavivAhake upacArAdika sarva, vadhUvarako caMdrabalake hue, vivAhavAle nakSatrameM karanA. / tathA dhUlibhakta, kaurabhakta, saubhAgyajalalyAvana pramukha, karma, maMgalagItavAjaMtrAdisahita For Private And Personal Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ssddviNshstmbhH| dezAcAra kulAcAra vizeSaseM karanA. / tadapIche jekara, vara, anya grAmAMtara, nagarAMtara, vA dezAMtarameM hove to, tisakI gamanayAtrA * kanyAke nivAsasthAnaprati karanI; tisakA vidhi yaha hai. // prathama eka dinameM mAtRpUjApUrvaka sarva lokoMko bhojana denA; pIche dUsare dina sulAta hoke, caMdanakA lepana karake, vastragaMdhamAlyAdikarake alaMkRta hoke, mukuTakarake bhUSita zirako karake, ghoDepara, vA hAthIpara, vA pAlakhImeM ArUDha hoke, vara cale. / tisake samIpa, acche vastroMvAle, pramodasahita, pAnabIDe cAve hue, saMbaMdhI jJAtijana, apanI 2 saMpadAnusAra ghoDeAdi Upara caDhe hue, vA pagoMseM calate hue, varakesAtha cleN.| donoM pAse, maMgalagAnameM prasakta aisI jJAtikI nArIyAM caleM aura Age brAhmaNaloka, gRhyazAMtimaMtra paDhate hue caleM. // sa yathA // "OM arha Adimohana AdimonRpaH Adimo yaMtA Adimo niyaMtA Adimo guruH AdimaH sraSTA AdimaH kartA Adimo bhartA Adimo jayI Adimo nayI AdimaH zilpI Adimo vidvAn Adimo jalpakaH AdimaH zAstA Adimo raudraH AdimaH saumyaH AdimaH kAmyaH AdimaH zaraNyaH Adimo dAtA Adimo vaMdyaH AdimaH stutyaH Adimo jJeyaH Adimo dhyeyaH Adimo bhoktA AdimaH soDhA Adima ekaH Adimo'nekaH AdimaH sthalaH AdimaH karmavAn Adimo'karmA Adimo dharmavit Adimo'nuSTheyaHAdimo'nuSThAtA AdimaHsahajaHAdimodazAvAna AdimaH sakalatraH Adimo niHkalatraH Adimo vivoDhA AdimaH khyApakaH Adimo jJApakaH Adimo viduraH A * nAna-janeta-marAtaitilokaprasiddha. // For Private And Personal Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tattvanirNayaprAsAdadimaH kuzalaH Adimo vaijJAnikaH AdimaH sevyaH AdimogamyaH Adimo vimRzyaH Adimo visraSTA surAsuranaroragapraNataH prAptavimalakevalo yo gIyate sakalaprANigaNahito dayAluraparApekSAparAtmA paraMjyotiH paraM brahmA paramaizvaryabhAk paraMparaH parAparo jagaduttamaH sarvagaH sarvavit sarvajit sarvIyaH sarvaprazasyaH sarvavaMdyaH sarvapUjyaH sarvAtmA'saMsAro'vyayo'vAryavIryaH zrIsaMzrayaH zreyaH saMzrayaH vizvAvazyAyahRt saMzayahat vizvasAro niraMjano nirmamo niHkalaMko niHpApmA niHpaNyaH nirmanA nirvAcA nirdeho niHsaMzayo nirAdhAro niravadhiHpramANaM prameyaM pramAtA jIvAjIvAzravabaMdhasaMvaranirjarAbaMdhamokSaprakAzakaH sa eva bhagavAn zAntiM karotu tuSTiM karotu puSTiM karotu RddhiM karotu vRddhi karotu sukhaM karotu saukhyaM karotu zriyaM karotu lakSmI karotu arha AUM||" aiseM Aryavedake pAThI brAhmaNa, Age cleN.| tadapIche isI vidhiseM mahotsavakarake, caityaparipATI, guruvaMdana, maMDalIpUjana, nagaradevatAdipUjana karake, nagarake samIpa rahe; pIche paMthameM cleN.| tathA isIrItiseM kanyAdhiSThita nagarameM praveza karanA. / tisahI nagarameM vivAhakevAste cale hue varakA bhI, yahI vidhi jaannnaa.| tathA nityasnAnake anaMtara kausuMbhasUtrakarake vadhUvarake zarIrakA mApa krnaa.| tadapIche vivAhadinake Aye hue, vivAhalagnase pahile, tisahI nagarakA vAsI, vA anyadezase AyA vara, tisahI pUrvokta vidhiseM, pANigrahaNakevAste cale. tisakI bahinAM vizeSakarake lUNaAdi uttAraNa kare. / pIche vara, ADaMbara aura gRhyagurusAhita kanyAke gharake dvArameM Ave. tahAM khaDe hue varako, tisake sAsujana,karpUsadIpakAdikarake ArAtrika (Arati) kre.| tadapIche anya strI, jalate hue aMgAre, aura lavaNakarake saMyukta, traDa traDa aise zabda karate hue, For Private And Personal Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir SaDviMzastambhaH sarAvasaMpuTako, varako niraMchana karake, pravezamArgake vAme pAse sthApana kare. / tadapIche anya strI kausuMbhasUtrase alaMkRta, maMthAnako lAke, tisakarake tIna vAra varake lalATako sparza kre.| pIche vara, vAhanase nIce utarake, vAme paga karI tisa agnilavaNagarbhasaMpuTako khaMDita kare (todde).| pIche varakI sAsu, vA kanyAkI mAmI, vA kanyAkA mAmA, kausuMbhavastrako varake kaMThameM DAlake, khecatA huA varako mAtRgharameM le jAve. tahAM vibhUSAkarake, kautukamaMgalakarake, prathama AsanaUpara baiThI huI kanyAke vAme pAse, mAtRdevIke sanmukha, varako bitthlaave.| tadapIche gRhyaguru lagnavelAmeM zubhAMzake hue, pIsI huI samI (khejaDI) kI chAla, aura pIpakI chAla, caMdanadravyamizritakarake, tisase lIpe hue, vadhUvarake donoM dakSiNa hAtha jodde.| upara kausuMbhasUtrase baaNdhe.|| hstbNdhnmNtrH|| " ||AUM arha AtmAsi jIvosi samakAlosi samacittosi samakAsi samAzrayosi samadehosi samakriyosi samasnehosi samaceSTitosi samAbhilASosa samecchosi samapramodosi samaviSAdosi samAvasthosi samanimittosi samavacAasi samakSuttRSNosi samagamosi samAgamosi samavihArosisamaviSayosi samazabdosa samarUposi samagaMdhosi samasparzosi sameMdriyosi samAzravosi samabaMdhosi samasaMvarosi samanirjarosi samamokSosi tadehyekatvamidAnI aha~ AUM||" iti hastabaMdhanamaMtraH // yahAM samayAMtarameM vaidika matameM madhuparka *bhakSaNa, dezAMtarameM varako do gauyAM denI, aura kulAMtarameM kanyAko AbharaNa pahirAvaNe, ityAdi karate *Rgvedake AzvalAyanasUtrake dUsare hisse gRhyasUtrake prathama adhyAyakI cauvIsamI kaMDikAmeM madhuparkakA vidhi likhA hai, tisake sUtra nIce pramANe haiM. // For Private And Personal Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 396 tattvanirNayaprAsAda haiM / tadapIche vadhuvarako mAtRgharameM baiThe hue, kanyAke pakSI, vedikI racanA kareM; tisakA vidhi yaha hai. // kitaneka kASThastaMbha kASThAcchAdanoMkarake caukuNI vedI karate haiM; aura kitaneka cAroM kRNoMmeM svarNa, rUpya, tAmra, vA mATIke sAta sAta kalazoMko Upara laghu laghu, arthAt prathama baDA usake Upara choTA, usake Upara phira choTA, evaM sthApana karake cAroM pAse cAra cAra AI vAMsoMseM bAMdhake vedi karate haiM. cAroM bAra meM vastramaya, vA kASThamaya toraNa, aura vaMdanamAlikA bAMdhate haiM; aura aMdara trikoNa anikA kuMDa karate haiN| vedI banAyA pIche gRhyaguru, pUrvokta veSa dhAraNa karake vedikI pratiSThA kare / tisakA vidhi yaha hai. // 1 RtvijatvA madhuparkamAharet / 1-24- 1 / / 2snAtaka yo| pasthitAya | 1|24|2|| 3rAze ca |1|24|3|| 4AcAryazvazurapitRvyamAtulAnAM ca | 1|24 / 4 / 5 AcAMtodakAya gAM vedayante / 1124/23 || 6 hato me pApyApApmAme hata / iti japitvoM kuruteti kArayiSyan | 1|24|24|| [ nArAyaNavRtti-imaM maMtraM japitvA om kuruteti brUyAt yadi kArayiSyan mArayiSyan bhavati tadA ca dAtA Alabhet ] 7 nAmAMso madhupa bhavati / / 1124/26 || [ nArAyaNavRtti - madhuparkAgabhojanaM amAMsaM na bhavatItyarthaH pazukaraNapakSe tanmAMsena bhojanaM utsarjanapakSe mAMsAMtareNa ] - arthaH // yajJa karanevAste Rtvija khaDA karate vakhata tisako madhuparka denA cAhiye / isItareM vivAhavAste jo vara gharameM Ave tisako, aura rAjA ghara meM Ave tisako madhuparka denA cAhiye / AcArya, guru, zvazura, cAcA, mAmA, yeha gharameM Ave to tinako bhI madhuparka denA cAhiye / mukha sApha karanevAste pANI dekara tisake Age gAya khar3I rakhanI cAhiye / sUtrameM likhA maMtra paDhake om kahake varake svAmine gaukA vadha krnaa| madhuparkaMgabhojana, vinAmAMsa ke nahI hotA hai, isavAste pazu badhapUrvaka madhuparka karA hone to, tisahI pazukA mAMsa bhojanake kAmameM Atre, aura pazuko choDa dIyA hove to, aura mAMsaseM bhojana karAnA cAhiye. // tathA maNilAla nabhAi dvivedI siddhAMtasAra meM likhate haiM // " vivAha ke saMbaMdha meM madhuparkakI bAta kahanejoga hai. aisA dharmAcAra hai ki Aye hue atithike vAste madhuparka karanA cAhiye. vara bhI atithihI hai. asala jaiseM yajJakevAste govadha vihita thA, taiseM madhuparkavAste bhI gaukA vA bailakA vadha vihita thA. mAMsavinA madhuparka nahIM aiseM AzvalAyana kahatA hai; aura nATakAdikoMseM mAluma hotA hai, ki acche maharSiyoM vAste bhI, madhuparka meM gotradha kiyA hai. AzvaryakI bAta hai, ki jo gau Aja bahuta pavitra giNI jAtI hai, tisako prAcIna samaya meM yajJake vAste tathA madhuparkake vAste mAranekA rIvAja thA ? hAla to madhuparka meM phakta dadhi madhu aura vRta hI vAparate haiM. " jaise anArya vedoMmeM hiMsaka kriyA kathana karI nahI hai / aura madhuparka meM tathA yajJameM prAyaH jIvavava baMdha huA hai so bhI jaina, bauddha, jora ( bala ) kA pratApa hai. maNilAla nabhubhAi siddhAMtasArameM likhate haiM // " pATaNa, khaMbhAta, jaisalamera, jepura Adi sthaloMke jainabhaMDAra lAkhoM pustakoM meM bharapUra haiM, aura vidyAke svare bhaMDArarUpa haiM. isatareM dRDha hai, taiseM Arya vedoMmeM vaiSNavAdi saMpradAya ke For Private And Personal Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 397 pshistmbhH| vAsa puSpa akSatoM karake hAtha bharake // "||AUM namaH kSetradevatAyai zivAyai kSA~ kSI yU~ kSau kSaH iha vivAhamaMDape Agaccha 2 iha baliparibhogyaM gRha 2 bhogaM dehi sukhaM dehi yazo dehi saMtatiM dehi RddhiM dehi ddhiM dehi buddhiM dehi sarvasamIhitaM dehi 2 svaahaa||" aiseM paDhake cAroM koNoMmeM nyAre nyAre vAsa, mAlya, akSata, kSepa karanA; toraNakI pratiSThA bhI aiseMhI karanI. tanmaMtro yathA // "||AUM hrIM zrI namo dvArazriye sarvapUjite sarvamAnite sarvapradhAne iha toraNasthAsarvasamIhitaM dehi 2 svaahaa||' // ititoraNapratiSThA // tadapIche vedike madhyameM agnikoNemeM agnikuMDameM maMtrapUrvaka agniko sthApana kre| agninyAsamaMtro yathA // "||AUM raM rAM rI rUM rauM raH namognaye namo bRhadAnave namonaMtatejase namonaMtavIryAya namonaMtaguNAya namo hiraNyaretase namazchAgavAhanAya namo havyAsanAya atra kuMDe Agaccha 2 avatara 2 tiSTha 2 svAhA // " mUla DAlake calA huA yaha ahiMsArUpa parama dharma apanI dRSTike Age adyApi bhI hai. brAhmaNoMke dharmako vedamArgako tathA yajJameM hotI hiMsAko-kharA dhakkA isI dharmane lagAyA hai. buddhake dharmane vedamArgakAhI inakAra kiyA thA tisako ahiMsAkA Agraha nahI thA. yaha mahAdayArUpa, premarUpa dharma, to jainakAhI huA. sAre hiMdusthAnameseM pazuyajJa nikala gayA hai, phakta cheka dakSiNameM, jahAM bauddha ke jainakI chAyA barAbara paDa zakI nahI hai, tahAMhI cAlu hai. itanAhI nahIM paraMtu upaniSadoMkA jJAnamArga sarvathA sateja hoke, jainoMke jIvAjIva tathA karma dharmarUpa vAdaparatve, bahota bahAra AyA hai. aise zaMkArUpa, bauddha tathA jaina dharmoMne darzanoMke parama dharmakA rastA kiyA hai, tattvadRSTiko khare rUpameM pravarttanekA mArga kiyA hai, aura varNa jAti saba bhUlAke, manuSyamAtrako parama premameM ekAtmabhAva prApta karaNahAra brahmajJAnakA udaya sUcana kiyA hai." yadyapi sAMprata kitaneka ajJAnI kadAgrahI punaH hiMsaka kriyAko uttejana kara rahe haiM, tathApi tisakA sArvatrika honA asaMbhava hai, pratipakSiyorkevidyamAna honeseM. // For Private And Personal Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tattvanirNayaprAsAdasamayAMtarameM, dezAMtarameM vA kulAMtarabhe, vedyaMtarameMhI, hastalepana karate haiM. deza kulAcArAdimeM madhuparka prAzanake anaMtara, vedi; aura hastaleparse pahile paraspara kaMbAyuddha, vadhUvarAsphAlana, veDAnayana, maNigrathana, snAna, bhrASTakarma, paryANakarma, vastrakosuMbhasUtrAMtaHkarSaNapramukha, karma karate haiM. ve dezavizeSalokoMseM jANa lene. vyavahAra zAstroMmeM nahIM kahe haiM. paraMtu strIyoMko saubhAgyaprAptivAste, zauka Adi na hove tisake vAste, varako vazIbhUta karanekevAste karate haiM. // __ tadapIche yukta hAthavAle, nArI aura narakI kaTIupara caDhe hue vadhUvara donoMko, gItavAjaMtrAdi bahuta ADavaraseM dakSiNa dvAraseM praveza karAke vedike madhyameM laave.| tadapIche dezakulAcArase kASThAsanoMke Upara, vA vetrAsanoMke Upara, vA siMhAsanake Upara, vA adhomukhI zaramaya khArIke Upara, vadhUvarako pUrvasanmukha viThalAve. / tathA hastalepameM, aura vedikarmameM kulAcArake anusAra dasiyAM sahita kauravastra, vA kausuMbhavastra, vA svabhAvavastra vadhUvarako pahirAve haiM. / tadapIche gRhyaguru, uttarasanmukha mRgacarma Upara baiThAhuA, zamI, pippala, kapittha (kavaTha-kaetavela) kuTaja (kuDacI-jisa vRkSakA phala iMdrayava hotA hai ), vilva, Amalakake iMdhanakarake Agniko jagAke, isa maMtrakarake ghRta madhu tila yava nAnA phaloMkA havana kare // maMtro yathA // "||AUM arha agne prasannaH sAvadhAno bhava tavAyamavasaraH tadAhArayeMdra yamaM nairRtaM varuNaM vAyuM kuberamIzAnaM nAgAn brahmANaM lokapAlAn grahAMzca sUryazazikujasaumyabRhaspatikavizanirAhuketUna surAMzcAmuranAgasuparNavidyudagnidvIpodadhidikkumArAn bhuvanapatIn pizAcabhUtayakSarAkSasakinnarakiMpuruSamahoragagaMdharvAn vyaMtarAn caMdrArkagrahanakSatratArakAn jyotiSkAn saudhamrmezAn * sanatkumAramAheMdrabrahmalAMtakazukrasahasrArA* pratyaMtare 'zrIvatmAkhaMDarapadmottarabrahmottara ' ityadhikapATho dazyate. For Private And Personal Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org viMzastambhaH / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 399 nataprANatAraNAcyutayeveyakAnuttarabhavAn vaimAnikAn iMdrasAmAnikapArSadyatrAstrizalokapAlAnIkaprakIrNakalaukAMtikAbhiyogikabhedabhinnAMzcaturNikAyAnapi sabhAryAn sAyudhabalavAhanAn svasvopalakSitacihnAn apsarasazca parigrahitAparigRhitabhedabhinnAH sasakhikAH sadAsikAH sAbharaNA rucakavAsinIrdikkumarikAzca sarvAHsamudranadIgiryAkaravanadevatAstadetAn sarvAn sarvAzca idamarghyaM pAdyamAcamanIyaM baliM caraM hutaM nyastaM grAhaya 2 svayaM gRhANa 2 svAhA ahaM OM // " tadapIche acchItareM huta karake pradIpta agnike hue, gRhyaguru, tahAMseM uThake dakSiNA sthita huI dhUke sanmukha baiThake, aisA kahe . // " // OM aha~ idamAsanamadhyAsIno svadhyAsIno sthitau susthitau tadastu vAM sanAtanaH saMgamaH ahaM OM // " aiseM kahake kuzAgratIrthodakakarake donoMko sIMcana kre| pIche vadhUkA pitAmaha, vA pitA, vA cAcA, vA bhAi vA mAtAmaha, vA kulajyeSTha, dharmAnuSThAna karake ucita veSavAlA, vadhUvarake Age baitthe| zAMtika pauSTika seM AraMbhake vivAha mAsaparyaMta, maMgalagAna, vAditravAdana, bhojana tAMbUla vastra sAmagrI, sadaiva gavesIye haiM. // tadapIche guru || " // OM namorhatsiddhAcAryopAdhyAya sarvasAdhubhyaH // " aiseM kahake, prathama akSatapUrNa hAthavAlA hoke vadhUvarake Age aisA kahe . // " viditaM vAM gotraM saMbaMdhakaraNenaiva tataH prakAzyatAM janAgrataH jAnA hai tumArA gotra, saMbaMdha karaneseMhI; tisavAste prakAza karo, arath Age. / tava prathama varake pakSIya, apane gotra, apanI pravara, jJAti aura apane anvaya- vaMzako prakAza kare / pIche varakI mAtAke pakSIya, " For Private And Personal 77 Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 400 tattvanirNayaprAsAda gotra, pravara, jJAti, aura anvayako prakAza kare / tadapIche kanyAke pakSIya, apane gotra, pravara, jJAti, anvayako prakAza kare / phira kanyAkI mAtAke pakSIya, gotra, pravara, jJAti, anvayako prakAza kare. / tadapIche gRhyaguru. // // OM arha amukagotrIyaH iyatpravaraH amukajJAtiH amukAnvayaH amukaprapautraH amukapautraH amukaputraH amukagotrIyaH iyatpravaraH amukajJAtIyaH amukAnvayaH amukapradauhitraH amukadauhitraH amukaH sarvavaraguNAnvito varayitA amukagotrIyA iyatpravarA amukajJAtIyA amukAnvayA amukaprapautrI amukapautrI amukaputrI amukagotrIyA iyatpravarA amuka jJAtIyA amukAnvayA amukapradauhitrI amukadauhitrI amukA va tadetayorvayyavarayorvaravarNyayorniviDovivAhasaMbaMdhostu zAMtirastu tuSTirastu puSTirastu dhRtirastu buddhirastu dhanasaMtAnavRddhirastu arha OM // " aiseM kahe . // tadapIche gRhyaguru, varavadhUke pAsaseM gaMdha, puSpa, dhUpa, naivedya karake agnikI pUjA karavAve. | pIche vadhU lAjAMjaliko agnimeM nikSepa kare. / tadapIche phira taisehI dakSiNa pAse vadhU, aura vAme pAse vara baiThe / pIche gRhyaguru vedamaMtra paDhe. "|| OM arha anAdivizvamanAdirAtmA anAdikAlaH anAdikarmma anAdisaMbaMdho dehinAM dehAnumatAnugatAnAM krodhAhaMkArachadmalobhaiH saMjvalanapratyAkhyAnAvaraNApratyAkhyAnAnaMtAnubaMdhibhiH zabdarUparasagaMdhasparzericchAnicchAparisaMkalitaiH saMbaMdhonubaMdhaH pratibaMdhaH saMyogaH sugamaH sukRtaH svanuSThitaH sunivRttaH suprAptaH sulabdho dravyabhAvavizeSeNa OM OM // 39 For Private And Personal Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ssddviNshstmbhH| 401 yaha maMtra paDhake phera aisA kahe.. " // tadastu vAM siddhapratyakSaM kevalipratyakSaM caturNikAyadevapratyakSaM vivAhapradhAnAgnipratyakSaM nAgapratyakSa naranArIpratyakSa nRpapratyakSaM janapratyakSaM gurupratyakSaM mAtRpratyakSaM pitRpratyakSa mAtRpakSapratyakSaM pitRpakSapratyakSaM jJAtisvajanabaMdhupratyakSa saMbaMdhaH sukRtaH sadanuSThitaH suprAptaH susaMbaddhaH susaMgataH tatpradakSiNIkriyatAM tejoraashirvibhaavsuH||" / aiseM kahake taiseMhI grathita aMcala varavadhU, agnikI pradakSiNA kareM. taiseM pradakSiNAkarake taiseMhI pUrvarItiseM baiThe. lAjA tInakI tInoM pradakSiNAmeM Age vadhU aura pIche vara hove. dakSiNa pAse vadhUkA Asana, aura vAme pAse varakA Asana. // iti prathamalAjAkarma // tadapIche varavadhUke Asana Upara baiThe hue, guru vedamaMtra paDhe. " ||AUM arhakArita mohanIyamasti dIrghasthityasti nibiDamasti duHchedyamasti aSTAviMzatiprakRtyasti krodhosti mAnosti mAyAsti lobhosti saMjvalanosti pratyAkhyAnAvaraNosti apratyAkhyAnosti anaMtAnubaMdhyasti catuzcatuvidhosti hAsyamasti ratirasti aratirasti bhayamasti jugupsAsti zokosti puMvedosti strIvedosti napuMsakavedosti mithyAtvamasti mizramasti samyaktvamasti saptati koTAkoTisAgarasthityasti aha~ AUM||" yaha vedamaMtra paDhake aisA kahe. " // tadastu vAM nikAcitaniviDabaddhamohanAyakarmodayakRtaH snehaH sukRtostu suniSThitostu susaMbaMdhostu AbhavamakSayostu tat pradakSiNIkriyatAM vibhAvasuH // " For Private And Personal Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 402 tattvanirNayaprAsAdaphera bhI taiseMhI agnikI pradakSiNA kare. // iti dvitIyalAjAkane // cAroMhI lAjAmeM pradakSiNAke prAraMbhameM vadhU, agnimeM lAjAmuSTi prakSepa kare. tadapIche tina donoMke, taiseMhI baiThe hue, guru, aisA vedamaMtra paDhe. " // OM arha karmAsti vedanIyamasti sAtamasti asAtamasti suvedyaM sAtaM durvedyamasAtaM suvargaNAzravaNaM sAtaM durvargaNAzravaNamasAtaM zubhapudgaladarzanaM sAtaM duHpudgaladarzanamasAtaM zubhaSaDrasAsvAdanaM sAtaM azubhaSaDrasAsvAdanamasAtaM zubhagaMdhAghrANaM sAtaM azubhagaMdhAghrANamasAtaM zubhapudUlasparzaH sAtaM azubhapudgalasparzo'sAtaM sarva sukhakRt sAtaM sarva duHkhakRdasAtaM arha OM // " isa vedamaMtrako paDhake aiseM kahe. " // tadastu vAM sAtavedanIyaM mAbhUdasAtavedanIyaM tat pradakSiNIkriyatAM vibhAvasuH // " iti punaH agniko pradakSiNA karake vadhUvara donoM taiseMhI baiTha jAve. // iti tRtIyalAjAkarma // sadapIche gRhyaguru aisA vedamaMtra paDhe. " // OM arha sahajosti svabhAvosti saMbaMdhosti pratibadosti mohanIyamasti vedanIyamasti nAmAsti gotramasti Ayurasti heturasti Azravabadamasti kriyAbaddhamasti kAyabaddhamAsti sAMsArikasaMbaMdhaH ahaM AUM||" aisA vedamaMtra paDhake, kanyAke pitAke, cAceke, bhAike vA kulajyeSThake, hAthako tilayavakuzadUrvAsaMyukta jalaseM pUrake, aiseM kahe. "||ady amukasaMvatsare amukAyane amukaRtau amukamAse amukapakSe amukatithau amukavAre amukanakSatre amuka For Private And Personal Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 403 pddviNshstmbhH| yoge amukakaraNe amukamuhUrte pUrvakarmasaMbaMdhAnubaddhavastragaMdhamAlyAlaMkRtAM suvarNarUpyamaNibhUSaNabhUSitAM dadAtyayaM pratigrahISva // " aiseM kahake vadhUvarake yojita hAthameM jalakSepa kare. / taba vara kahe. "pratigRhNAmi " tadanaMtara guru kahe. "||suprtigRhiitaastu zAMtirastu puSTirastu Rddhirastu vRddhirastu dhnsNtaanrdvirstu||" tadapIche prathama tIna lAjAmeM varake hAtha Upara rahe kanyAke hAthako nIce kare, aura varake hAthako Upara kare. / pIche varavadhUko AsanaseM UThAkara varako Age kare, aura vadhUko pIche kare. / pIche lAjAkI muSTi agnimeM prakSepa karake guru aiseM kahe. " pradakSiNIkriyatAM vibhAvasuH" varavadhUko pradakSiNA karate hue, kanyAkA pitA, yAvat kanyAkA kulajyeSTha, vA varavadhUke deneyogya vastra, AbharaNa, svarNa, rUpya, ratna, tAmra, kAzya, bhUmi, niHkraya, hAthI, ghoDA, dAsI, gau, baila, palyaMka, tUlikA, utsIrSaka, dIpa, zastra, pAkake bhAMDe, Adi sarva vastuko vedimeM lyaave.| aura bhI tisake bhAi, saMbaMdhI, mitrAdi, svasaMpadAke anusArase pUrvokta vastuyoM vedimeM lyAveM / tadapIche pradakSiNAke aMtameM varavadhU, taiseMhI Asana Upara baiThe. / navaraM itanA vizeSa hai ki, caturtha lAjAke anaMtara varakA Asana dakSiNa pAse, aura vadhUkA Asana vAme pAse krnnaa.| tadapIche gRhyaguru, kuza dUrvA akSata vAsa karake hasta pUrNa huA thakA, aiseM kahe. "||shkraadidevkottiprito bhogyaphalakarmabhogAya saMsArijIvavyavahAramArgasaMdarzanAyasunaMdAsumaMgale paryaNaiSIt jJAtamajJAtaM vA tadanuSThAnamanuSThitamastu // " aiseM kahake vAsa, dUrvA, akSata, kuzako varavadhUke mastaka Upara kSepa kare. / tadapIche gRhyaguruke kahaneseM vadhUkA pitA, jala, yava, tila, kuzako For Private And Personal Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 404 tattvanirNayaprAsAdahAthameM leke, varake hAthameM deke, aiseM kahe."sudAyaM dadAmi pratigRhANa" taba vara kahe "pratihAmi pratigRhItaM parigRhItaM " guru kahe " sugRhItamastu suparigRhItamastu " punaH taiseMhI vastra, bhUSaNa, hasti, azvAdi dAya, denemeM vadhUke pitAkA, aura varakA yahI vAkya, aura yahI vidhi hai.| tadapIche sarva vastuke dIe hue guru aiseM kahe. "||vdhuuvrau vAM pUrvakarmAnubaMdhena nibiDena nikAcitabaddhena anupavartanIyena apAtanAyena anupAyena azlathena avazyabhogyena vivAhaH pratibaddho babhUva tadastvakhaMDito'kSayo'vyayo nirapAyo nirvyAvAdhaH sukhadostu zAMtirastu puSTirastu Rddhirastu vRddhirastu dhanasaMtAnavRddhirastu // " aisA kahake tIrthodakoMkarake kuzAgrase siMcana kare. / phera guru taiseMhI vadhUvarako uThAke mAtRgharameM le jAve, tahAM le jAke vadhUvarako aiseM kahe. " // anuSThito vAM vivAho vatsau sasnehI sabhogau sAyuSI sadharmo samaduHkhasukhau samazatrumitrau samaguNadoSau samavAGmanaHkAyau samAcArau samaguNau bhavatAM // " tadapIche kanyAkA pitA, karamocanekevAste guruprateM kahe. / taba guru aisA vedamaMtra paDhe. " // OM aha jIvastvaM karmaNA bachaH jJAnAvaraNena baddhaH darzanAvaraNena baddhaH vedanIyena baddhaH mohanIyena baddhaH AyuSA baddhaH nAnA baddhaH gotraNa baddhaH aMtarAyeNa baddhaH prakRtyA baddhaH sthityA bahaH rasena baddhaH pradezena baddhaH tadastu te mokSo guNasthAnArohakrameNa aha~ OM // " isa vedamaMtrako paDhake phera aiseM kahe. " // muktayoH karayorastu vAM snehsNbNdho'khNdditH||" For Private And Personal Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ssddviNshstmbhH| 405 aiseM kahake karamocana kare. / kanyAkA pitA karamocanaparvameM jAmAtR ( jamAi ) ke mAMgepramANa, svasaMpattike anusAra bahuta vastu deve. / dAnavidhi, pUrvayuktiseMhI hai. / tadapIche mAtRgharaseM UThake, phera vedigharameM AveM. tadapIche gRhyaguru, AsanaUpara baiThe donoMko aiseM kahe. " // vRttam / pUrva yugAdibhagavAn vidhinaiva yena vizvasya kAryakRtaye kila paryaNaiSIt // bhAryAdvayaM tadamunA vidhinA- . stu yugmametatsukAmaparibhogaphalAnubaMdhi // 1 // " aiseM kahake pUrvokta vidhiseM aMcalamocana karake " vatsau labdhaviSayau bhavatAM" aiseM guruanujJAta dono daMpatI-strIbhartA, vividha vilAsinIyoMke gaNakarI veSTita, zRMgAragRhameM praveza kreN.| tahAM pUrvasthApita madanakI kulavRddhAnusAra karI madana pUjA kare. / pIche tahAM vadhUvarako samahIkAlameM kSIrAnnabhojana karAnA. tadapIche yathAyuktikarake suratakA pracAra. / * tadapIche tisahI AgamanarItikarake utsavasahita apane gharako jaave.| pIche varake mAtApitA, varako niruMchanamaMgalavidhI svadezakulAcArakarake kare. / kaMkaNabaMdhana, kaMkaNamocana, ghRtakrIDA, veNIgraMthanAdi, sarva karma bhI, tisa 2 dezakulAcArakarake karaNe cAhiye / vivAhase pahile vadhUvara donoMke pakSameM bhojana denA. / tadanaMtara dhUlibhakta, janyabhakta, Adi dezakulAcArase karaNe. / tadapIche sAta dinake anaMtara varavadhU visarjana karanA, tisakA vidhi yaha hai. / sAta dinataka vividha bhaktiseM pUjita jamAiko, pUrvokta rItiseM aMcalagraMthana karake aneka vastudAnapUrvaka tisahI ADaMbarase svagRhako pahuMcAve. / pIche sAta rAtraparyaMta, vA mAsaparyaMta, vA cha mAsaparyaMta, vA varSaparyaMta svakulasaMpattidezAcArAnusAra mahotsava karanA. sAta rAtrake anaMtara, vA mAsaanaMtara,kulAcArAnusArakarake kanyAke pakSameM pUrvokta rItikarake mAtRvisarjana karanA.- gaNapatimadanAdivisarjana vidhi lokameM prasiddha hai.-aura varapakSameM kulakara visarjanavidhi kahate haiN| * isa kathanaseM bhI yahI siddha hotA hai ki, yovanaprAptIkAhI vivAha honA cAhiye. kAmakrIDAkaraNAt // For Private And Personal Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 406 tattvanirNayaprAsAdakulakarasthApanAnatara, nitya kulakarakI pUjA krnii.| visarjanakAlameM kulakaroMkA pUjana karake, guru pUrvavat "OM amukakulakarAya" ityAdi saMpUrNamaMtra paDhake " punarAgamanAya svAhA" aiseM sarvakulakaroMko visarjana kare. // pIche yaha paDhe. ___" AjJAhInaM kriyAhInaM maMtrahInaM ca yatkRtaM // tatsarvaM kRpayA deva kSamasva paramezvara // 1 // " itikulkrvisrjnvidhiH|| tadapIche maMDalIpUjA, gurupUjA, vAsakSepAdi pUrvavat. / sAdhUoMko vastra pAtra denA / jJAnapUjA karaNI. / brAhmaNoMko, baMdijanoMko, apara mAgane. vAloMko, yathAsaMpattiseM dAna krnnaa.| tathA dezakulasamayAMtarameM vivAhalagnake prApta hue, varako svasurake gharako prApta hue, SaT (6) AcAra karate haiM. prathama aMgaNameM Asana denA. / svasura kahe " viSTaraM pratigRhANa " taba vara kahe "OM pratigRhNAmi" aiseM kahake Asana Upara baiThe / 1 / pIche svasura varake paga prakSAlana kare / 2 / pIche dAha caMdana akSata dUrvA kuza puSpa svetasarasoM aura jalakarake svasura jamAiko argha deve / 3 / pIche Acamana deve / 4 / pIche gaMdhaakSatase tilaka kare / 5 / pIche varako madhuparka prAzana karAve / 6 / pIche gRhake aMdara vadhUvarakA paraspara dRSTisaMyoga, aura paraspara donoMkA nAmagrahaNa, zeSaM pUrvavat // ityAcAryazrIvarddhamAnasUrikRtAcAradinakarasyagRhidharmapratibaddhavivAhasaMskArakIrtananAmacaturdazodayasyAcAryazrImadvijayAnaMdasUrikRtobAlAvabodhassamAptastatsamAptaucasamAptoyaMSaviMzaHstaMbhaH // 14 // .ityAcAryazrImadvijayAnandasUriviracitetattvanirNayaprAsAdagranthacaturda zavivAhasaMskAravarNanonAmaSaDviMzaHstambhaH // 26 // For Private And Personal Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir // athsptviNshstmbhaarmbhH|| SE OM ahaM atha vratAropasaMskAravidhi likhate haiM. / ihAM jainamatameM garbhAdhAnase leke vivAhaparyaMta caturdaza 14 saMskAroMkarake saMskRta bhI puruSa, vratAropasaMskAravinA isa janmameM zlAghA zreyaH lakSmIkA pAtra nahIM hotA hai. aura paralokameM AryadezAdibhAvapavitrita manuSyajanma svargajokSAdikA bhAjana nahI hotA hai. isavAste vratAropahI, manuSyoMko paramasaMskAra hai. yata uktamAgame / " baMbhaNo khattio vAvi veso suddo tahevaya // payaI vAvi dhammeNa jutto mukkhassa bhAyaNaM // 1 // " arthaH-brAhmaNa, vA kSatriya, vA vaizya, vA zUdra, dharmase yukta huA, mokSakA bhAjana hotA hai. // 1 // apica gaathaa.|| " bAhattarikalakusalA viveyasa hiyA na te narA kusalA // savakalANa ya pavaraM jedhammakalaM na yANaMti // 1 // " arthaH--bahattara kalAkuzala bhI, vivekasahita bhI hove, to bhI te nara kuzala nahIM haiM; je, sarvakalAyoMmeM pradhAna jo dharmakalA tisako nahI jANate haiM. // 1 // paramatameM bhI kahA hai / ' upanItopi pUjyopi kalAvAnapi mAnavaH / na paratreha saukhyAni prApnoti ca kadAcana // 1 // ' isavAste sarvasaMskAra pradhAnabhUta bratasaMskAra kahate haiM / tisakA vidhi yaha hai. pIchale vivAhaparyaMta saMskAra gRhyaguru jaina brAhmaNane vA kSullakane karavAvane. paraMtu vratAropasaMskAra to, nigraMtha yatinehI karAvanA. prathama gurukI gaveSaNA karaNI. For Private And Personal Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tattvanirNayaprAsAdayathA // "paMcamahatyajutto paMcavihAyArapAlaNasamaccho // paMcasamio tigutto chattIsaguNo guru hoi // 1 // paDirUvo teassI jugappahANAgamo maharavako // gaMbhIro dhImaMto uvaesaparo ya Ayario // 2 // aparissAvI somo saMgrahasIlo abhigrahamaIya // avikacchaNo acavalo pasaMtahiyao guru roi // 3 // kaiyAvi jiNavariMdA pattA ayarAmaraM pahaM dAuM // Ayariehi pavayaNaM dhArijai saMpayaM sayalaM // 4 // " arthaH-pAMca mahAvratayukta, 5, pAMca prakArake AcAra pAlanemeM samartha, 5, pAMca samiti, 5, aura tIna guptisahita, 3, evaM chattIsa guNoMvAlA guru hotA hai. / *pratirUpa, tejasvI, yuga pradhAna, AgamakA jAnakAra, madhura vAkyavAlA, gaMbhIra, buddhimAn, upadeza denemeM tatpara, aisA AcArya hotA hai.| kisIkA Alocita dUSaNa anyaAge prakAze nahI, somaprakRtivAlA hove, ziSyAdikA saMgraha karanevAlA hove, dravyAdi abhigrahameM jisakI mati hove, kisIke dUSaNa na bole, capala na hove, prazAMtahRdayavAlA hove, aise guNoMyukta guru hotA hai.| kitanehI jinavareMdra ajarAmara padakA paMtha dikhAke mokSako prApta hue hai; paraM saMprati kAlameM to, jinapravacana, AcAryoMnehI dhAraNa karA hai.|| aba prakArAMtarakarake guruke chattIsa guNa kahate haiN.| AcAravinaya, zrutavinaya, vikSepanAvinaya, doSakA parighAta, evaM cAra prakArake vinayakI pratipatti karanevAle guru hove.| athavA samyaktva, jJAna, cAritra, ina * paMciMdiyasaMvaraNo taha navavihabaMbhaceraguttidharo / cauvihakasAyamuko ia aTArasaguNehiM saMjutto // 1 // pAMca iMdriyako rokanAra, navavidha brahmacaryaguptike dharanAra, caturvidha kapAyase mukta, evaM aSTAdaza guNoMkarI saMyukta / isa pAThako giNaneseM 36 guNa pUrNa hote haiM. // paMca mahAvatAdInAmaSTAdazAnAmapi svayaMkaraNAnyakAraNato dvaiguNyena SaTtriMzadguNo gururbhavatIti tu samyaktvaratnavRttau // For Private And Personal Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 109 sptviNshstmbhH| pratyekake ATha 2 bheda haiM; evaM 24, aura tapake dvAdaza 12 bheda haiM, aise bhAcAryake chattIsa guNa hote haiN.|| athavA AcArAdi ATha 8, aura daza prakArakA sthitakalpa 10 dvAdaza 12 tapa, aura SaDAvazyaka 6, yeha chattIsa guNa AcAryake haiM. / * athavA saMvigna hove 1, madhyastha hove 2, zAMta hove 3, mRdu-komalakhabhAvavAlA hove 4, sarala hove 5, paMDita hove 6, susaMtuSTa hove 7, gItArtha hove 8, kRtayogI hove 9, zrotAke bhAvako jAnanevAlA hove 10, vyAkhyAnAdilabdhisaMpanna hove 11, upadezadene meM nipuNa hove 12, Adeyavacana hove 13, matimAn hove 15, vijJAnI hove 15, nirupapAti hove 16, naimittika hove 17, zarIrakA baliSTha hove 18, upakArI hove 19, dhAraNAzaktivAlA hove 20, bahuta kucha jisane dekhA hove 21, naigamAdi nayamatameM nipuNa hove 22, priyavacanavAlA hove 23, acche madhura gaMbhIra svaravAlA hove 24, tapa karaNemeM rakta hove 25, suMdara zarIravAlA hove 26, zubha bhalI pratibhAvAlA hove 27, vAdIyoMko jItanevAlA hove 28, pariSadAdiko AnaMdakAraka hove 29, zuci-pavitra hove 30, gaMbhIra hove 31, anuvartI hove 32, aMgIkAra karekA pAlanevAlA hove 33, sthiracitavAlA hove 34, dhIra hove 35, ucitakA jAnanevAlA hove 36, yeha pUrvokta 36, guNa AcAryake sUtrameM kahe haiM. // aiseM pitAparaMparAyaseM mAne guruke prApta hue, vA, tisake abhAvameM pUrvokta guNayukta anyagacchIya guruke prApta hue,gRhasthako vratAropavidhi yogya hai, so vidhi yaha hai. // caturdaza saMskAroMkarake saMskRta aisA gRhasthI gRhasthadharmako aMgIkAra karane yogya hotA hai| ___ * bhAcArasaMpat 1 zrutasaMpat 2 zarIrasaMpat 3 vacanasaMpat 4 vAcanAsaMpat 5 matisaMpat 6 prayogamatisaMpat 7 saMgrahaparijJAsaMpat 8 ityAcArasaMpadAdi aSTa / bhaura dazaprakArakA sthita karupa tathAhi Acelakya 1 Adezika 2 zayyAtarapiMDa 3 rAjapiMDa 4 kRtikarma 5 vrata 6 jyeSTharatnAdhikapaNA 7 pratikramaNa 8 mAsakalpa 9 pa!SaNAkalpa 10 yeha dazaprakArakA sthita kalpa jaina matameM prAyaH prasiddha haiN.|| For Private And Personal Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tattvanirNayaprAsAdayata uktamAgame // dhammarayaNassa juggo akkhuddo rUvavaM pagaIsomo // loappiu akUro bhIrU asaDho sudakSiNo // 1 // lajjAluo dayAlU mabbhaccho somadiTThI gunnraagii|| sakaha sapakkhajutto sudIdahaMsI visesabrU // 2 // baDhANugo viNIo kayannuo prhiacchkaariia|| tahaceva ladalakkho igavIsaguNo havai saDho // 2 // arthaH-akSudra 1, rUpavAn 2, prakRtisaumya 3, lokapriya 4, akrUracitta 5, bhIru 6,azaTha 7, sudAkSiNya 8, lajjAlu 9, dayAlu 10 madhyastha somadRSTi 11, guNarAgI 12, satkathI 13, supakSayukta 14, sudIrghadarzI 15, vizeSajJa 16, vRddhAnuga 17 vinIta 18, kRtajJa 19, parahitArthakArI 20, aura labdhalakSa 21, ina ikkIsa guNoMvAlA zrAvaka dharmaratnake yogya hotA hai; arthAt ikvIsa guNa jisa jIvameM hove, athavA prAyaH navIna upArjana kare, tisa jIvameM utkRSTa yogyatA jAnanI. aura thoDeseM thoDe ikkIsa guNoMmeMse cAho koI daza guNa jIvameM hove, tisako jaghanya yogyatAvAlA jAnanA, 11-12 -13-14-15-16-17-18-19-20 zeSa guNavAleko madhyamayogyatAvAlA jAnanA ina ikkIsa guNoMkA vistArasahita varNana ajJAnatimirabhAskarake dvitIya khaMDake 46 pRSThaseM leke 83 pRSThaparyaMta hamane likhA hai, isavAste ihAM nahI likhate haiM. yogazAstre zrIhemacaMdrAcAryoktiryathA // nyAyasaMpannavibhavaH shissttaacaarprshNskH|| kulazIlasamaiH sAI kRtoddaaho'nygotrjaiH||1|| pApabhIruH prasiddhaM ca dezAcAraM samAcaran // avarNavAdI na vApi rAjAdiSu vishesstH||2|| anativyaktagupte ca sthAne suprAtivezmike // For Private And Personal Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir sptviNshstmbhH| aneknirgmhaarvivrjitniketnH||3|| kRtasaMgaH sadAcArairmAtApitrozca puujkH|| tyajannupaplutaM sthAnamapravRttazca gartite // 4 // vyayamAyocitaM kurvan veSaM vittaanusaartH|| aSTavidhAguNairyuktaH zRNvAno dharmamanvahaM // 5 // ajIrNe bhojanatyAgI kAle bhoktA ca sAmyataH // anyonyApratibaMdhena trivargamapi saadhyn||6|| yathAvadatithau sAdhau dIne ca pratipattikRt // sadAnabhiniviSTazca pakSapAtI guNeSu ca // 7 // adezAkAlayozcaryA tyajan jAnanbalAbalaM // vRttasthajJAnavRddhAnAM pUjakaH poSyapoSakaH // 8 // dIrghadarzI vizeSajJaH kRtajJo lokvllbhH|| salajjaH sadayaH saumyaH paropakRtikarmaThaH // 9 // aNtrNgaarissddvrgprihaarpraaynnH|| vazIkRteMdriyagrAmo gRhidharmAya kalpate // 10 // arthaH--nyAyaseM dhana upArjana karanevAlA, ziSTAcArakI prazaMsA karanevAlA, jinakA kulazIla apane samAna hove, aise anya gotravAleke sAtha vivAha kiyA hai jisane; pApase DaranevAlA, prasiddha dezAcArako karanevAlA, arthAt dezAcArakA ullaMghana nahIM karanevAlA, kisI jage bhI avarNavAda nahIM bolanevAlA, rAjAdikoMmeM vizeSaseM avarNavAda varjanevAlA; / atiprakaTa, vA ati gupta sthAnameM nahI rahanevAlA, acchA pADosI hove tisa gharameM rahanevAlA, jisa makAnake aneka AnejAneke raste hoveM tisa gharako varjanevAlA; / sadAcAroMseM saMga karanevAlA, mAtApitAkI pUjA bhakti karanevAlA, upadravasaMyukta sthAnako tyAganevAlA, For Private And Personal Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 412 tattvanirNayaprAsAdajagatmeM jo karma niMdanIka hove tisameM pravRtta nahI honevAlA; / apanI AmadanIanusAra kharca karanevAlA, apane dhanake anusAra veSa rakhanevAlA; buddhike ATha guNoMkarI saMyukta niraMtara dharmopadeza zravaNa karanevAlA; ajIrNameM bhojanakA tyAgI, vakhatasara sAmyatAseM bhojana karanevAlA, eka dUsarekI hAnI na kare isa rItiseM dharma artha kAmako sevnevaalaa;| yathAyogya atithi sAdhu aura dInakI pratipatti karanevAlA, sadA Apraharahita, guNoMkA pksspaatii;| dezakAlaviruddhacaryA tyAganevAlA, / koi bhI kArya karanemeM apanA balAbala jAnanevAlA, je pAMca mahAvratameM sthita hove aura jJAnavRddha hove tinakI pUjA bhakti karanevAlA, poSaNeyogyakA poSaNa karanevAlA, / dIrghadarzI, vizeSajJa, kRtajJa, lokavallabha, lajjAlu, dayAlu, saumya, paropakAra karaNemeM samartha, kAma, krodha, lobha, mAna, mada, harSa, ina SaT 6 aMtaraMga vairIyoMke tyAga karanemeM tatpara, pAMca iMdriyoMke samUhako vaza karanevAlA, aisA puruSa gRhasthadharmake vAste kalpatA hai // 10 // - aise puruSako vratAropa kariye haiM / prAyaHkarake vratAropameM guru ziSyake vacana prAkRta bhASAmeM hote haiM, kyoM ki garbhAdhAnAdi vivAhaparyaMta saMskAroMmeM prAyaH karake gurukehI vacana haiM, ziSyake nahIM aura guru prAyaH zAstravida hote haiM, isavAste saMskRtahI bolate haiM. / ihAM vratAropameM bAla, strI, mUrkha ziSyoMkA kSamAzravaNadAnapUrvaka vacanAdhikAra hai, tisabAste tinako saMskRta uccAra asAmarthya honaseM prAkRta vAkya hai. tisakI sAhacaryatAseM tisake prabodhavAste, guruke vacana bhI, prAkRtahI yatauktamAgame // " // muttUNa dihivAyaM kAliyaukvAliyaMgasiddhataM // __ thIbAlavAyaNacchaMpAiyamuiyaM jiNavarehiM // 1 // " arthaH-dRSTivAdako varjake kAlika utkAlika aMgasiddhAMtako bIbAlakoMke vAcanArtha jinavaroMne prAkRta kathana kare hai.|| For Private And Personal Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra tathAca // www.kobatirth.org saptaviMzastambhaH / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir bAlastrIvRddhamUrkhANAM nRNAM cAritrakAMkSiNAm || uccAraNAya tattvajJaiH siddhAMtaH prAkRtaH kRtaH // 1 // 413 aura dRSTivAda bAramA aMga, parikarma 1 sUtra 2 pUrvAnuyoga 3, pUrvagata 4, cUlikArUpa 5 paMcavidha saMskRtameMhI hotA hai, so bAlakhImUrkhako paThanIya nahI hai. saMsArapAragAmI tattvaupanyAsake vettA gItArthonehI paThanIya hai. zeSa ekAdazAMga kAlika utkAlikAdizAstra yogavAhi sAdhu sAdhvI aura saMyamibAlakoMke paDhane yogya haiM. isavAstehI arihaMta bhagavaMtoMneM ekAdazAMgAdi zAstra prAkRtameM kare haiM. tisavAste vratAropameM bhI, gRhastha bAla khI mUrkha avasthAdhArIyoMke, aura taiseM yatiyoMke bhI, vacana, prAkRmeM hai. // For Private And Personal atha mRdu, dhruva, cara, kSitra nakSatroMmeM prathama bhikSA, tapa, naMdi, AlonAdi kArya karaNe zubha hai. aura maMgala, zani, vinA sarva vAroMmeM. / varSa, mAsa, dina, nakSatra, lagna zuddhike hue, vivAhadIkSA pratiSThAvat, zubha lagnameM guru tisake gharameM zAMtika pauSTika karake, phera devaghara meM, zubha AzramameM, anyatra, vA, yathAkalpita samavasaraNako sthApana kare / tadapIche snAna karake svagharameM mahotsavasahita Aye hue zrAvakako pUrvAbhimukha guru, apane vAme pAseM sthApake aiseM kahe-kaise zrAvakako sakakSa zveta vastra aura zveta uttarAsaMga dhAraNa kiyA hai jisane, tathA mukhavakhikA hAthameM dhAraNa karI hai jisane, tathA jisakI coTI bAMdhI huI hai, caMdanakA mastakameM tilaka karA hai jisane, svavarNAnusAra jinopavIta, vA uttarIya, vA uttarAsaMga dhAraNa kiyA hai jisane aise zrAvakako - kyA kahe so kahate haiN| " sammattaMmi u lar3e TaiyAiM narayatiriyadArAI || divANi mANusANi amurakhasuhAI sahINAI // 1 // 77 Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tattvanirNayaprAsAdaarthaH-samyaktvake lAbha hue, narakatiryaMcagatike dvAra DhAMke hai, aura devatA manuSya mokSake sukha svAdhIna hai. / tadapIche gurukI AjJAseM zrAddhajana, nAlikera akSata supArI karake pUrNa hasta karake parameSThimaMtra paDhatA huA samavasaraNako tIna pradakSiNA kare. / tadapIche guruke pAsa Ayakara, guru zrAddha donohI iryApathikIpaDikkame / pIche Asana upara baiThe guruke Age, zrAddhajana aiseM kahe // " icchAmi khamAsamaNo vaMdiuM jAvaNijjhAe nisIhiAe macchaeNa vaMdAmi ||bhgvn icchAkAreNa tubbhe amhaM sammattAitigArovaNiaMnaMdikavAvaNiyaM vAsakvevaM kreh||" tadapIche guru, vAsAMko, sUrimaMtraseM, vA, gaNividyA arthAt varddhamAna viyAseM, abhimaMtrake, parameSTi aura kAmadhenu donoM mudrAkarake, pUrvAbhimukha khaDA hoke, vAme pAse rahe gAvakake zirameM nikSepa kare. / tisake mastakake upara hAtha rakhake, gaNadhara vidyAse rakSA kare. / tadapIche guru Asanaupara baiTha jAve, aura zrAddha pUrvavat samavasaraNako pradakSiNA karake, guru Age kSamA zramaNa deke kahe. " // icchAkAreNa tabbhe amhaM samsattAitigArovaNiaM ceiAI vaMdAvahe // " sadapIche guru aura zrAvaka dono, cAra varddhamAnastutiyoM karake caityavaMdana kareM. / je chaMdaseM varddhamAna hove, aura carama jinakI prathama stutivAlIyAM hove, tinako varddhamAnastuti kahate haiM. / pIche cArastutike aMtameM " zrIzAMtidevArAdhanArtha karomi kAusaggaM vaMdaNavattiyANa pUaNavattiyANa sakkArava0 sa0 jAvaappANaM vosirAmi" sattAisa utsvAsapramANa arthAt 'sAgaravaragaMbhIrA' taka caturviMzatistava ciMtavana kre.| tadapIche 'namo arihaMtANaM' kahake pAre / pArake-' namorhatsiddhAcAryopAdhyAyasarvasAdhubhyaH' yaha kahake stuti pdde| For Private And Personal Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir sptviNshstmbhH| yathA // " zrImate zAMtinAthAya namaH zAMtividhAyine / trailokyasyAmarAdhIzamukuTAbhyarcitAMghraye // 1 // " athavA // " zAMtiH zAMtikaraH zrImAn zAMtiM dizatu me guruH // zAMtireva sadA teSAM yeSAM zAMtimhe gRhe // 1 // " pIche "||shrutdevtaaraadhnaarthN karemi kAusaggaM annaccha usasieNaM--yAvatappANaM vosiraami||" kAyotsargameM eka navakAra ciMtana kare. pIche 'namo arihaMtANaM' kahake pAre, pArake 'namohatsiddhAcAryopAdhyAyasarvasAdhubhyaH' aisA kahake stuti (thUi) pddhe| yathA // " // muadevayA bhagavaI nANAvaraNIyakammasaMghAyaM // tesiMkhavau sayayaM jesiM suyasAyare bhttii||1||". athavA // " zvasitasurabhigaMdhAlabdhabhaMgI kuraMgaM mukhazazinamajasraM bibhrati yA bibharti // vikacakamalamuccaiH sAstvaciMtyaprabhAvAsakalasukhavidhAtrI prANabhAjAM zrutAMgI // 1 // " punarapi // " // kSetradevatArAdhanArtha karemi kAusaggaM annaccha usasieNaMyAvat--appANaM vosirAmi // " For Private And Personal Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 416 tattvanirNayaprAsAda kAyotsarga meM eka namaskAra ciMtana kare, pIche 'namo arihaMtANaM ' kahake pAre, pArake 'namorhatsiddhAcAryopAdhyAyasarvasAdhubhyaH' kahake thUI paDhe / yathA // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir yasyAH kSetraM samAzritya sAdhubhiH sAdhyate kriyA // sA kSetradevatA nityaM bhUyAnnaH sukhadAyinI // 1 // punarapi // " " // bhuvanadevatArAdhanArthe karemi kAusaggaM annaccha usasieNaM-yAvat -- appANaM votirAmi // " yathA // kAyotsarga meM eka namaskAra ciMtana kare, pIche 'namoarihatANaM ' kahake pAre, pArake 'namorhatsiddhAcAryopAdhyAyasarvasAdhubhyaH' kahake stuti paDhe / 6 jJAnAdiguNayuktAnAM nityaM svAdhyAyasaMyamaratAnAM // vidadhAtu bhuvanadevI zivaM sadA sarvasAdhUnAm // 1 // " punarapi // " zAsanadevatArAdhanArthaM karemi kAusaggaM annaccha0 kAyotsarga meM eka namaskAra ciMtana kare, pIche 'namoarihaMtANaM' kahake pAre, pArake namorhatsiddhA* ' kahake stuti paDhe. 6 "" yathA. // " yA pAti zAsane jainaM sadyaH pratyUhanAzinI // sAbhipretasamRddhyarthaM bhUyAcchAsanadevatA // 1 // " For Private And Personal punarApa. // " samastavaiyAvRttyakarArAghanAthaM karome kAusaggaM annaccha0 " kAyotsargameM eka namaskAra ciMtana kare, pIche 'namo arihaMtANaM ' kahake pAre, pArake : namoItsiddhA0 ' kahake stuti paDhe. Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir saptaviMzastambhaH 417 yathA // " ye ye jinavacanaratA vaiyAvRttyodyatAzca ye nityam // te sarve zAMtikarA bhavaMtu sarvANuyakSAdyAH // 1 // " piiche.|| namo arihatANaM' kahake baiThake " namuththuNaM0 jAvaMticeiyAI." aura "aINAdistotra" paDhe. yathA // ArihANa namo pUaM arahaMtANaM rahassa rahiANaM // payao paramiTThINaM aruhaMtANaM dhuarayANaM // 1 // nivaaTThakambhidhaNANa varanANadaMsaNadharANaM // muttANa namo siddhANaM paramaparamiTThibhUyANaM // 2 // AyAradharANa namo paMcavihAyArasuTTiyANaM ca // nANINAyariyANaM AyAruvaesayANa sayA // 3 // bArasavihaM apUvvaM ditANa suaM namo suaharANaM // sayayamuvajjhAyANaM sajjhAyajjhANajuttANaM // 4 // savvesiM sAhUNaM namo tiguttANa savvaloevi // tavaniyamanANadaMsaNajuttANaM baMbhayArINaM // 5 // eso paramiTThINaM paMcanhavi bhAvao nmukkaaro|| savvassa kIramANo pAvassa paNAsaNo hoi||6|| bhuvaNevi maMgalANaM maNuyAsuraamarakhayaramahiyANaM // savvesimimo paDhamo hoi mahAmaMgalaM paDhamaM // 7 // cattAri maMgalaM me haMtu arahA taheva siddhA ya // sAhU ya savvakAlaM dhammo ya tiloymNgllo||8|| For Private And Personal Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tattvanirNayaprAsAdacattAri ceva sasurAsurassa logassa uttamA huti|| arihaMta siddha sAhU dhammo jinndesiymuyaaro||9|| cattArivi arihaMte siddhe sAhU taheva dhammaM ca // saMsAraghorarakkhasabhaeNa saraNaM pavajAmi // 10 // aha arahao bhagavao mahai mahA badamANasAmissa // pnnysuresrsehrviyliykusumuccykmss||11|| jassa varadhammacakaM diNayarabiMbavva bhAsuracchAyaM // teeNa pajjalaMtaM gacchai purao jiNaMdassa // 12 // AyAsaM pAyAlaM sayalaM mahimaMDalaM payAsaMtaM // micchattamohatimiraM harei tiNhapi loyANaM // 13 // sayalaMmivi jiyaloe ciMtiyamitto karei sattANaM // rakkhaM rakkhasaDAiNipisAyagahabhUajakkhANaM // 14 // lahai vivAe vAe vavahAre bhAvao saraMto a|| jUe raNe a rAyaMgaNe a vijayaM visuddhappA // 15 // paccUsapaosesuM sayayaM bhavyo jaNo suhanjhAyo / eaM jhAemANo mukkhaM pai sAhago hoi // 16 // veAlaruddadANavanAradakohaMDirevaINaM ca // savvesiM sattANaM puriso aparAjio hoi // 17 // vijjuvva pajjalaMtI savvesuvi akkharesu mttaao|| paMcanamukkArapae ikikke uvarimA jAva // 18 // sasidhavalasalilanimmalaAyArasahaM ca vanniyaM biMduM // joyaNasayappamANaM jAlAsayasahassadippaMtaM // 19 // solasasu akkharesu ikikaM akkharaM jgujjoaN|| bhavasayasahassamahaNoM jami hio paMca navakAro // 20 // For Private And Personal Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir saptaviMzastambhaH / 415 jo guNai hu ikamaNo bhavio bhAveNa paMca navakAraM // so gaccha sivaloyaM ujjoaMto dasadisAo // 21 // tavaniyama saMjamaraho paMcanamokkArasArahiniutto // nANaturaMgamajutto nei phuDaM paramanivvANaM // 22 // suddhA suddhamaNA paMcasu samiIsu saMjaya tigutto // je tammi rahe laggA sigdhaM gacchati sivaloaM // 23 // thaMbhei jalaM jalaNaM ciMtiyamittovi paMca navakAro // arimAri corarAulaghoruvasaggaM paNAsei || 24 // avaya asayaM asahassaM ca aDakoDIo // rakkhaMtu me sarIraM devAsurapaNa miA siddhA // 25 // namo arahaMtANaM tiloyapujjo a saMdhuo bhayavaM // amaranararAyamahio aNAinihaNo sivaM disau // 26 // nivia aDakammo sivasuhabhUo niraMjaNo siddho // amaranararAyamahio aNAinihaNo sivaM disau // 27 // savve paosamaccharaAhiahiayA paNAsamuvayaMti // duguNIkayadhaNusa soupi mahAdhaNusahassaM // 28 // iya tihuaNappamANaM solasapattaM jalaMtadittasaraM // ahAra avalayaM paMcanamukkAracakamiNaM // 29 // sayalujjoiabhuvaNaM niddAviasesasattusaMghAyaM // nAsiamicchattatamaM viliyamohaM gayatamohaM // 30 // eyarasa ya majjhaththo sammadiTThIvi suddhacAritI // nANI pavayaNabhatto gurujaNasussUsaNAparamo // 31 // jo paMca namukkAraM paramo puriso parAi bhattI || pariyattei paidiNaM payao suddhappaogappA // 32 // For Private And Personal Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 420 tattvanirNayaprAsAdaahevaya asayA asahassaM ca aTTalakkhaM ca / / aTTevaya koDIo so taiyabhave lahai siddhiM // 33 // eso paramo maMto paramarahassaM paraMparaM tattaM // nANaM paramaM NeaM suddhaM jjhANaM paraM jjheyaM // 34 // gvaM kavayamabheyaM khAiyamacchaM parAbhuvaNarakkhA // joIsunnaM biMdu nAo tArAlavo mattA // 35 // solasaparamakkharabIabiMdugapbho jaguttamo joo|| suabArasaMgasAyaramahacchapuvacchaparamaccho // 36 // nAsei corasAvayavisaharajalajalaNabaMdhaNasayAiM // ciMtijjaMto rakkhasaraNarAyabhayAiM bhAveNa // 37 // // itiarihaNAdistotram // isa arihaNAdi stotrako paDhake "jaya vIyarAya jagaguru0" ityAdi gAthA paDhe / pIche AcArya upAdhyAya guru sAdhuyoMko vaMdanA kre.| yaha zakrastavavidhi, guru aura zrAvaka donoMhI kare. / caityavaMdanake anaMtara, zrAddha, kSamAzramaNadAnapUrvaka kahe. "||bhgvn samyaktvasAmAyikazrutasAmAyikadezaviratisAmA yikaArovaNi naMdikaddAvaNi kAusaggaM kremi||" guru kahe "karaha" taba zrAvaka "sammattAitigArovaNi karemi kAusaggaM anaccha0" ityAdi kahake sattAisa UsAsa pramANaarthAt 'sAgaravaragaMbhIrA'laga kAyotsarga kre| pIche namo arihaMtANaM kahake pArake catuvizatistava arthAt logassa saMpUrNa paDhe / pIche mukhavastrikA pratilekhanapUrvaka zrAvaka dvAdazAvarta vaMdana kare, phira kSamAzramaNa deke kahe " bhagavana sammattAitigaM Aroveha" guru kahe " Arovemi" pIche zrAvaka guruke Age khaDA hoke, aMjali karI, mukhavastrikAseM mukhAcchAdana karI, tIna vAra parameSThimaMtra pddhe| pIche samyaktvadaMDaka paDhe. For Private And Personal Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir sptviNshstmbhH| 421 sayathA // "||ahnnN bhaMte tumhANaM samIve micchattAo paDikamAmi sammattaM uvasaMpajjAmi / taMjahA davvao khittao kAlao bhaavo| davvaoNaM micchattakAraNAiM paJcakkhAmisammattakAraNAI uvasaMpajjAmi no me kappai adyappabhiI annaucchie vA annaucchiadevayANi vA annaucchiyapariggahiyANi arihaMtaceiANi vaMdittae vA namaMsittae vA puTvi aNAlatteNaM Alavittae vA saMlavittae vA tesiM asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA dAuM vA aNuppayAuM vaa| khittaoNaM iheva vA anncchvaa|kaalonnNjaavjjiivaae| bhAvaoNaM jAva gaheNaM na gahijjAmi jAva chaleNaM na chali jjAmi jAva sannivAraNaM nAbhibhavissAmi jAva anneNa vA keNai pariNAmavaseNa pariNAmo me na parivaDai tAva me eaM sammaIsaNaM annaccha rAyAbhiogeNaM balAbhiAgeNaM gaNA bhiogeNaM devayAbhiogeNaM guruniggaheNaM vittIkaMtAraeNaM vosirAmi // " aiseM tInavAra daMDaka pATha kahanA // anye tu daMDakamicchamuJcArayati // yathA // " // ahaNaM bhaMte tumhANaM samIve micchattAo paDikamAmi sammattaM uvasaMpajjAmi no me kappai ajjappabhiI annaucchie vA annaucchiyadevayANi vA annaucchiyaparigga hiyANi ceiANi vaMdittae vA namaMsittae vApuTviM aNAlattaNaM Alavittae vA saMlavittae vA tesiM asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA dAuM vA aNuppayAuM vA annaccha For Private And Personal Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 422 tattvaniNayaprAsAdarAyAbhiogeNaMgaNAbhiogeNaMbalAbhiogeNaM devayAbhiogeNaM guruniggaheNaMvittIkaMtAreNaM taM cauvvihaM / tNjhaa| davao khittaokAlaobhAvaodavyaoNaM daMsaNadavvAiM aNgiikyaaii| khittaoNaM uDhaloe vA aholoe vA tirialoe vA / kAlaoNaM jAvajjIvAe / bhAvaoNaM jAvagahaNaM na gahijjAmi jAva chaleNaM na chalijjAmi jAva sannivAeNaM nAbhibhavissAmi anneNa vA keNai pariNAmavaseNa pariNAmo me na parivaDai tAva me esA damaNapaDivattI // " iti guruvizeSeNa dvitIyo daMDakaH // prathama daMDaka, vA yaha daMDaka donomeMseM koi eka daMDaka tIna vAra uccAraNa kre.| pIche gAthA // "ia micchAo viramia samma uvagamma bhaNai gurupuro| arihaMto nissaMgo mama devo dakkhaNA sAhU // 1 // " guru tIna bAra yaha gAthA paDhake zrAddhake mastakopari vAsakSepa kare. / pIche guru, niSadyAUpara baiThe, baiThake gaMdha akSata vAsAMko sUrimaMtrase, vA gaNividyAseM mNtre.| pIche tina gaMdhAkSata vAsAMko hAthameM leke jina caraNoMko sparza karAve. / pIche tinako sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikAoMko deve. te sAdhuAdi, muTThImeM leleve| pIche zrAddha Asanopari baiThe guruke Age kSamAzramaNa deke kahe // " bhayavaM tubbhe amhaM sammattAisa mAiyaM Aroveha / " gurukahe " Arovemi" phira zrAvaka kSamAzramaNa deke kahe "saMdisaha kiM bhaNAmi" guru kahe "vaMdittu paveyaha" phira zrAvaka kSamAzramaNa deke kahe " bhayavaM tujjhehiM amhaM sAmAiyatiamAroviaM" guru kahe " AroviyaM 2 khamAsamaNeNaM haccheNaM sutteNaMaccheNaMtadubhaeNaM guruguNehiM vahAhi nicchAragapArago hohi"zrAvaka kahe "icchAmoaNusahi" punaH zrAvaka kSamAzramaNa deke kahe " tumhANaM paveiyaM saMdisaha sAhUNaM For Private And Personal Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir sptviNshstmbhH| 423 paevemi" guru kahe " paveyaha " tadapIche zrAvaka parameSThimaMtra paDhatA huA, samavasaraNako pradakSiNA kare / aura saMgha pUrve dIne hue vAsAMko, tisake mastakopari kSepaNa kare. / guru niSadyAUpara baiThe, vahAMseM leke vAsakSepaparyaMta kriyA, tIna vAra isahi rItiseM krnaa.| phira zrAvaka kSamAzramaNa deke kahe " tumhANaM paveiyaM" phira kSamAzramaNa deke kahe " sAhUNaM paveiyaM saMdisaha kAusaggaM karemi" guru kahe "kareha' pIche zrAvaka-sammattAitigassa thirIkaraNacchaM karomi kAusaggaM annaccha0--sAgaravaragaMbhIrAtaka kAyotsarga kare. pArake saMpUrNa logassa kahe. / pIche cArathuivarjita zakrastavaseM caityavaMdana kre.| tadapIche zrAvaka, guruko tIna pradakSiNA deve. pIche niSadyAUpara baiThA huA guru, zrAvakako Age biThAke niyama deve.|| niyamayuktiryathA / gAthA // paMcuMbAra cau vigaI aNAyaphalakusuma hinavisa kare a|| mahi arAibhoyaNa gholavaDA hiMgaNA ceva // 1 // paMpuTTaya siMghADaya vAyaMgaNa kAyaMbANi ya taheva // bAvIsaM davvAiM abhakkhaNIAI saTTANaM // 2 // arthaH-gulara, plakSaNa, kAkoduMvari, vaTa aura pippala, yeha pAMca jAtike phala 5. mAMsa, madirA, mAkhaNa aura madhu, ye cAra vikRti 4-evaM 9-ajJAta phala 10, ajJAta puSpa 11, hima (barapha) 12, viSa 13, karahe (ole-gaDe)14, sarvasaJcittamiTTI 15, rAtribhojana 16, gholavaDA-kAce dUdha dahi chAchameM gerA huA vidala 17, baiMgaNa 18, paMpoTA-khasakhasakA doDA 19, siMghADe 20, * vAyaMgaNa 21, aura kAryavANi 22, yeha bAvIsa dravya zrAvakoMko bhakSaNa karane yogya nahIM hai. // * yadyapi siMghADe anaMtakAya nahI hai, tathApi kAmavRddhijanaka honaseM varjanIya hai. / tathA pustakAMtara, anyaprakAraseM 22 abhakSya likhe haiM / yathA // paMcuMbari 5, cauvigaI 4, hima 10, visa 11, karage a 12. savamaTTI a 13, rAibhoyaNagaM ciya 14, bahuvIya 15, aNaMta 16, saMdhANA 17, gholavaDAM 18, biiMgaNa 19 amuNiyanAmANi phullakalayANi 20, tucchaphalaM 21, caliyarasaM 22, vajjea abhakkha bAvIsaM // inakA vistArasahita artha jainatattvAdarzake aSTama paricchedaseM jANa lenA. For Private And Personal Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 66 424 tattvanirNayaprAsAda aiseM niyama deke yaha gAthA uccAraNa karavAve // arihaMto maha devo jAvajjIvaM susAhuNo guruNo // jiNapaNattaM tattaM ia samattaM mae gahiaM // 1 // "" Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir sugamA // tadanaMtara arihaMtako varjake anyadevako namaskAra karanekA, jinayati mahAvratadhArI zuddha prarUpakako varjake anya yati viprAdikoMko bhAvarse arthAt mokSalAbha jAnake vaMdanA karanekA, aura jinokta sapta tattvako varjake + tattvAMtara kI zraddhA karanekA, niyama karanA. anya deva aura anya liMgi viprAdikoMko namaskAra aura dAna, lokavyavahArakevAste karanA aura anyamatake zAstrakA zravaNa paThana bhI, aiseMhI jAnanA / tadapIche guru samyaktvakI dezanA kare. / sA yathA // mAnuSyamAryadezazca jAtiH sarvAkSapATavam // Ayuzca prApyate tatra kathaMcitkarmalAghavAt // 1 // prApteSu puNyataH zraddhA kathakaH zravaNeSvapi // tattvanizcayarUpaM tadbodhiratnaM sudurlabham // 2 // gAthA // kusamayasuINa mahaNaM sammattaM jassa suhiaM hiyae // tassa jagujjoyakaraM nANaM caraNaM ca bhavamahaNaM // 1 // arthaH- manuSyajanma 1, Aryadeza 2, uttamajAti 3, sarvaiMdra saMpUrNa 4, Ayu: 5, yeha kathaMcit karmakI lAghavatAseM prApta hove hai. / puNyodayaseM pUrvokta prApti huye bhI zraddhA 9, zuddha prarUpakakA joga 2, aura suNaneseM tattvanizcayarUpa bodhiratna samyaktva 3, yeha atihI durlabha haiM. // kutsitasamayaekAMtavAdiyoMke zAstra tinakI zrutiyoMko mathana karanevAlA samyaktva, + puNya aura pApako Azravatattvake aMtargata giNaneseM sapta tattva, anyathA nava tatva jANane jinakA svarUpa jaina tattvAdarzake pacama pariccheda meM hai. For Private And Personal Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 425 sptviNshstmbhH| jisake hRdayameM acchItareM sthita hai, tisa puruSako jagatke udyota karanevAle, aura bhava-saMsArako mathanevAle, jJAna aura cAritra prApta hote haiM. // ||shlokaaH|| yA deve devatAbuddhimurau ca gurutaamtiH|| dharme ca dharmadhIH zuddhA smyktvmidmucyte||1|| adeve devabuddhiryA gurudhIragurau ca yaa|| adharme dharmabuddhizca mithyAtvaM tdviprthyaat||2|| sarvajJo jitraagaadidossstrailokypuujitH|| yathAsthitArthavAdI ca devo'rhan paramezvaraH // 3 // dhyAtavyoyamupAsyoyamayaM zaraNamiSyatAm // asyaiva pratipattavyaM zAsanaM cetanA'sti cet // 4 // ye striishstraaksssuutraadiraagaadyNkklNkitaaH|| nigrahAnugrahaparAste devA syuna muktaye // 5 // naattyaahaassNgiitaadyupplvvisNsthlaaH|| laMbhayeyuH padaM zAMtaM prapannAn prANinaH kathaM // 6 // mahAvratadharA dhIrA bhaikssymaatropjiivinH| sAmAyikasthA dharmopadezakA guravo mtaaH||7|| sarvAbhilASiNaH sarvabhojinaH sprigrhaaH|| abrahmacAriNo mithyopadezA guravo na tu||8|| parigrahAraMbhamannAstArayeyuH kathaM parAn // svayaM daridro na paramIzvarI krtumshvirH||9|| durgatiprapatatprANidhAraNAddharma ucyate // saMyamAdirdazavidhaH sarvajJokto vimuktaye // 10 // For Private And Personal Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 426 tattvanirNayaprAsAda apauruSeyaM vacanamasaMbhavi bhavedyadi // na pramANaM bhavedvAcAM hyAptAdhInA pramANatA // 11 // mithyAdRSTibhirAmnAto hiMsAdyaiH kaluSIkRtaH // sa dharma iti cittopi bhavabhramaNakAraNam // 12 // sarAgopi hi devagururabrahmacAryapi // kRpAhInopi dharmaH syAt kaSTaM naSTaM hahA jagat // 13 // zamasaMveganirvedAnukaMpAstikyalakSaNaiH // lakSaNaiH paMcabhiH samyak samyaktvamupalakSyate // 14 // sthairya prabhAvanAbhaktiH kauzalaM jinazAsane // tIrthasevA ca paMcAsya bhUSaNAni pracakSyate // 15 // zaMkA kAMkSA vicikitsA mithyAdRSTiprazaMsanam // tatsaMstavazca paMcApi samyaktvaM dUSayaMtyamI // 16 // arthaH- sAce devake jo devapaNekI buddhi, sAce guruke viSe gurupa - kI buddhi aura sAce dharmake viSe dharmakI buddhi, kaisI buddhi ? zuddhA sUdhI nizcala saMdeharahita, isako samyaktva kahiye haiM / aisI samyaktvakI buddhi thoDe vakhata bhI jisako AjAvegI, so prANi arddhapudgalaparAvarta - kAlameMhI saMsAra se nikalake mokSako prApta hogA, yaha nizcaya jANanA. yata uktam // Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir aMtomuhuttamittaMpi phAsiyaM jehiM hujjha sammattaM // tersi ava puggalapariaDo ceva saMsAro // 1 // bhAvArtha:- aMtarmuhUrtamAtra bhI jinoMneM samyaktva sparza kiyA hai, tinaukA arddhapudgalaparAvarttahI utkRSTa saMsAra jANanA, tadanaMtara avazyameva mokSako prApta hove. iti samyaktvasvarUpam // 1 // atha mithyAtvasvarUpamAha || jisameM devake guNa nahI haiM, aise adevameM devakI buddhi - jaise tamameM udyotakI buddhi / jisameM guruke guNa nahIM haiM, For Private And Personal Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir saptaviMzastambhaH / 427 aiseM agurumeM gurukI buddhi- jaiseM nIMbameM AmrakI buddhi / adharma yAgAdimeM jIvahiMsAdika, tisake viSe dharmakI buddhi- jaiseM sarpake viSe puSpamAlAkI buddhi, so mithyAtva hai. samyaktva seM viparyaya honeseM, arthAt sAce devake Upara adevapaNekI buddhi, jaiseM kauzika ( ghUaDa) kI sUryake tejaUpara aMdhakAra kI buddhi, sAce guruUpara agurupaNekI buddhi, jaiseM phUlamAlAke Upara sarpakI buddhi / aura sAce dharmake Upara adharmapaNakI buddhi, jaiseM zvetazaMkha ke Upara kA kAmalarogavAlekI nIlazaMkhakI buddhi / tisako mithyAtva kahiye haiM. / so mithyAtva pAMca prakArakA hai. 1 Abhigrahika, 2 anAbhigrahika, 3 Abhinivezika, 4 sAMzayika, 5 anAbhogika // ( 1 ) prathama AbhigrahikamidhyAtva, so, jo jIva mithyA kuzAstroMke paDhaneseM kudeva kuguru kudharmake Upara AsthA karake dRDha huA hai, aura aisA jAnatA hai ki, jo kucha maine samajhA hai sohI satya hai, au kI samajha ThIka nahI hai, jisako saJcajUThakI parIkSA karanekA mana bhI nahIM hai, aura jo saccaThakA vicAra bhI nahI karatA hai. yaha mithyAtva, dIkSita zAkyAdi anyamatamamatvadhArIyoMko hotA hai. ve apane manameM aiseM jAnate haiM ki, jo mata hamane aMgikAra kiyA hai, vohI satya hai; aura sarva mata jhUThe haiM. aiseM jisake pariNAma hove, so abhigrahika mithyAtva hai. ( 2 ) dUsarA anAbhigrahikamithyAtva, so sarva matoMko acchA jANe, sarva matoMseM mokSa hai, isavAste kisIko burA na kahanA, sarva devoMko nama - skAra karanA, aisI jo buddhi, tisako anAbhigrahika mithyAtva kahate haiM. yaha mithyAtva jinoMne koi darzana grahaNa nahIM karA aiseM jo gopAla bAlakAdi tinako hai. kyoMki, yaha amRta aura viSako ekasarikhe jAnanevAle haiM. (3) tIsarA Abhinivezika mithyAtva, so jo puruSa jAnakarake jhUTha bole, prathama to ajJAnaseM kisI zAstrArthako bhUla gayA, pIche jaba koi vidvAn kahe ki, tuma isa viSayameM bhUlate ho, taba apane manameM For Private And Personal Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir kara8 tatvanirNayaprAsAdasatya viSayako jANatA huA bhI, jhUThe pakSakA kadAgraha, grahaNa kare, jAtyAdi abhimAnase kahanA, na mAne, ulaTI svakapolakalpita kuyuktiyoM banAkarake apane manamAne matako siddha kare, vAdameM hAra jAve to bhI na mAne, aisA jIva, atipApI, aura bahula saMsArI hotA hai. aisA mithyAtva, prAyaH jo jainI, jaina matako viparItakathana karatA hai, usameM hotA hai, goSThamAhilAdivat // (4) cauthA sAMzayikamithyAtva, so deva guru dharma jIva kAla pudgalAdika padArthoM meM yaha satya hai ki, yaha satya hai ? aisI buddhi, tisako sAMzayikamithyAtva kahate haiM. yathA kyA vaha jIva asaMkhya pradezI hai? vA nahIM hai? isatareM jinokta sarva padArthameM zaMkA karanI / "sAMzayika mithyAtvaM tadazeSayA zaMkA saMdeho jinoktatattveSvitivacanAt // " (5) pAMcamA anAbhogikamithyAtva, so jina jivoMko upayoga nahI ki, dharma adharma kyA vastu hai? aiseM je ekeMdriyAdi vizeSacaitanyarahita jIva, tinako anAbhogamithyAtva hotA hai.||2|| athadevalakSaNamAha // deva so kahiye, jo sarvajJa hove, paraMtu jaise laukika matameM vinAyakakA mastaka Izvarane chedana kara diyA, pIche pArvatIke AgrahaseM sarvatra dekhane lagA, paraM kisI jage bhI mastaka na dekhA, taba hAthIke mastakako lyAyake vinAyakake mastakake sthAnapara cepa diyA, jisavAste vinAyakakA ( gaNezakA ) nAma " gajAnana" prasiddha huA. ityAdi-yadi Izvara (mahAdeva) sarvajJa hove to, pArvatIkA putra jANake vinAyakakA mastaka kabhI na chedana kare. yadi chede, to jagatmeM vidyamAna tisa mastakako kyoM na dekhe ? isavAste aiseM adhUrejJAnavAleko deva na kahiye. / tathA 'jitarAgAdidoSaH' je saMsArake mUlakAraNa rAga dveSa kAma krodha lobha mohAdika doSa, tina sarvako jisane jIte haiM, nirmUla kiye haiM, tisako deva kahiye. jisameM rAgAdi doSa hove, tisako asmadAdivat saMsArI jIvahI kahiye, tisameM devapaNA na hove / tathA For Private And Personal Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir sptviNshstmbhH| 429 'trailokyapUjitaH ' svargamartyapAtAlake svAmI iMdrAdika parama bhaktikarake jisako vAMde, pUje, namaskAra kare, seve, so deva kahiye. paraMtu kitaneka isa lokake arthIyoMke vAMdaneseM, vA pUjanAdikaseM devapaNA nahIM hove hai.| tathA -- yathAsthitArthavAdI' jo yathAsthita satyapadArthakA vaktA, so deva kahiye, paraMtu jisakA kathana pUrvAparavirodhi hove, aura vicArate hue satya 2 mile nahI, so deva na kahiye. // devorhan paramezvaraH // yeha pUrvokta cAra guNa pUrNa jisameM hove, so arihaMta, vItarAga, paramezvara, deva, kahiye. isase anya koi deva nahIM hai. // 3 // aisA pUrvokta sAcA deva, pichANake ArAdhanA, sohI kahate haiM / dhyAtavyoyamityAdi-pUrve je devake lakSaNa kahe, tina lakSaNoMkarI saMyukta jo deva, tisako ekAgra mana karI dhyAvanA, jaiseM zreNika mahArAjane zrImahAvIrajIkA dhyAna kiyA. / tisa dhyAnake prabhAvase AgAmI cauvIsImeM zreNika mahArAja, varNa, pramANa, saMsthAna, atizayAdikaguNoMkarake zrImahAvIrasvAmisariSA 'padmanAbha,' isa nAmakarake prathama tIrthakara hogA. isItareM aurone bhI tallInapaNe devakA dhyAna karanA, tathA 'upAsyoyam ' aise pUrvokta devakI sevA karanI zreNikAdivat. / tathA isI devakA, saMsArake bhayako TAlanahAra jANake, zaraNa vAMchanA. / isI devakA zAsana, mata, AjJA, dharma, aMgIkAra karanA. / 'cetanAsti cet ' jo koi cetanA caitanyapaNA hai to, sacetana sajANa jIvako upadeza diyA sArthaka hove, paraMtu acetana ajANako diyA upadeza kyA kAma Ave ? isavAste ' cetanAsti cet ' aiseM kahA. // 4 // __ athAdevatvamAha ||ath devake lakSaNa kahate hai.|| ye strI0 jinake pAsa strI (kalatra ) hove tathA khaDDa dhanuSya cakra trizUlAdika zastra (hathiyAra) hove, tathA akSasUtra japamAlA Adi zabdase kamaMDalupramukha hove, yeha kaise hai ? rA rAgAdikake aMka-cinha hai, sohI dikhAve haiM. strI rAgakA cinha hai, / jo pAse strI hove to jANanA ki, isameM rAga hai. / zastra dveSakA cinha hai, jo pAse hathiyAra dekhIe to, aisA jANiye ki tisane kisI For Private And Personal Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 430 tattvanirNayaprAsAdavairIko mAranA, cUranA hai, athavA kisIkA bhaya hai, jisa vAste zastradhAraNa kiye haiN.| akSasUtra asarvajJapaNekA cinha hai, jo hAthameM mAlA dhAraNa kare to jANiye ki, isameM sarvajJapaNA nahIM hai. yadi hove to, maNake vinA giNatIkI saMkhyA jANaleve. athavA tisase adhika bar3A anya koI hai, jisakA vo jApa karatA hai. yadi anya koI nahIM hai to, japamAlAse kisakA jApa karatA hai ? / kamaMDalu azucipaNekA cinha hai, yadi hAthameM kamaMDalu pANIkA bhAjana dekhIe to, aisA jANiye ki, yaha azuci hai. zauca karaNeke vAste yaha kamaMDalu dhAraNa karatA hai.| yata uktm| strIsaMgaH kAmamAcaSTe dveSaM cAyudhasaMgrahaH // vyAmohaM cAkSasUtrAdirazaucaM ca kamaMDaluH // 1 // ina pUrvokta doSoMkarake je kalaMkita dUSita hai,tathA nigrahA0jisake upara ruSTamAna hove, tisako nigraha (baMdhanamaraNAdika) kareM, aura jisake Upara tuSTamAna hove, tisako anugraha (rAjyAdikake vara) deveM; tedevA. je aiseM rAgAdikoMkarake dUSita haiM, ve deva, muktike hetu nahI hote haiM. // 5 // aise pUrvokta deva apane sevakoMko mokSa nahI de sakate haiM, sohI vAta phira kahate haiM. / nATyAdR0 je deva nATakake rasameM magna haiM, aTTAhAsa karate haiM, vINA leke saMgIta gAnAdika karate haiM, ityAdi upaplava saMsArakI ceSTA tinoMkarake je visaMsthula niHpratiSTha asthira hai; laMbhayeyuH--je ApahI aise haiM, ve deva, apane prapanna Azrita sevakoMko zAMtapada, saMsAra ceSTArahita mukti kevalajJAnAdikapada, kaise prApta kara sakate haiM ? jaiseM eraMDavRkSa kalpavRkSakItareM icchA nahI pUra sakatA hai, yadi kisI mUDha puruSane eraMDako kalpavRkSa mAna liyA to, kyA vo kalpavRkSakotareM manovAMchita de sakatA hai? aiseMhI kisI mithyA dRSTIne pUrvokta dUSaNoMvAle kudevoMko deva mAna liye to, kyA ve deva paramezvara mokSadAtA ho sakate haiM? kadApi nahI ho sakate haiM. // 6 // For Private And Personal Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 431 sptviNshstmbhH| athagurulakSaNamAha // atha guruke lakSaNa kahate haiM // mahAba0 ahiMsAdi pAMca mahAvratake dhArane pAlanevAle hove, aura ApadA A paDe taba dhIra sAhasika hove, apane vratoMko virAdhe nahI, kalaMkita kare nhii| baiMtAlIza (42) dUSaNarahita bhikSAvRtti mAdhukarI vRtti karI apane cAritradharmake tathA zarIrake nirvAhavAste bhojana kare, bhojana bhI UnodaratAsaMyukta kare, bhojanakevAste anna pANI rAtriko na rAkhe, dharmasAdhanake upakaraNavinA aura kucha bhI saMgraha na kare, tathA dhana, dhAnya, suvarNa, rUpA, mANi, motI, pravAlAdi parigraha, na rAkhe. / sAmA0 rAgadveSake pariNAmarahita madhyastha vRtti hokara sadA sAmAyikameM vrte.| dharmopa0 jo dharma jIvoMke uddhAravAste samyag jJAnadarzanacAritrarUpa paramezvara arihaMta bhagavaMtane syAdvAda anekAMtasvarUpa nirUpaNa kiyA hai, tisa dharmakA je bhavya jIvoMketAMi upadeza kare, paraMtu jyotiSazAstra, aSTaprakArakA nimitta zAstra, vaidyazAstra, dhana utpanna karanekA zAstra, rAjasevAdi anekazAstra, jinaseM dharmako bAdhA pahuMce tinakA upadeza na kare; aise guru kahiye / kASThamaya beDIsamAna Apa bhI tareM, aura auroMko bhI tAreM. // 7 // athAgurulakSaNamAha // atha aguruke lakSaNa kahate haiM // sarvA0 strI, dhana, dhAnya, hiraNya, rUpAdi sarva dhAtu, kSetra, hATa, havelI, catuHpadAdika aneka prakArake pazu, ina sarvakI abhilASA hai jinako, ve srvaabhilaassinnH| sarvabhojinaH / madhu, mAMsa, mAMkhaNa, madirA, anaMtakAya, abhakSyAdika sarva vastuke bhojana karanevAle hove, kisI bhI vastuko varje nahI, / saparigrahAH / je putra, kalatra, dhana, dhAnya, suvarNa, rUpA, kSetrAdikakarIsahita haiN,| abrahma tathA abrahmacArI haiM / mithyo0 mithyA vitatha jhUThe dharmakA upadeza kareM, jhUThAdharma prakAzeM, jyotiSa, nimitta, vaidaka, maMtra taMtrAdikakA upadeza deveM, ve guru nahI. lohamaya beDI (nAvA) samAna, Apa bhI DUbeM, aura auroMko bhI DobeM. // 8 // pUrvokta vAtahI kahate haiM // parigrahA0 strI, ghara, lakSmI Adi parigraha, aura kSetra, kRSI, vyavasAyAdi AraMbha inameM je magna hai, ApahI For Private And Personal Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 432 tattvanirNayaprAsAdabhavasamudra meM DUbe hue haiM, tA. ve, kisanareMseM dUsare jIvoMko saMsArasAgaraseM tAra sakate haiM ? isavAtameM dRSTAMta kahate haiN| jo puruSa ApahI daridrI hai, so parako Izvara lakSmIvaMta karaneko samartha nahIM hai; taiseMhI ve kuguru, ApahI saMsArameM DUbe hue, para apane sevakoMko kaiseM tAra sake ? // 9 // dharmalakSaNamAha // satya dharmakA svarUpa kahate haiM. // durgati naraka, tiryaMca, kumanuSya, kudevatvAdi durgatimeM girate hue prANikI rakSA kare, girane na deve, isavAste dhAraNa karaneseM dharma kahiye. so, saMyamAdi dazaprakAra sarvajJakA kathana karA huA dharma, pAlanevAleko mokSakevAste hotA hai.| saMyamAdi daza prakAra yeha hai. saMyama jIvadayA 1, satyavacana 2, adattAdAnatyAga 3, brahmacarya 4, parigrahatyAga 5, tapa 6, kSamA 7, nirahaMkAratA 8, * saralatA 9, nirlobhatA 10. // isase ulaTA hiMsAdimaya asarvajJokta dharma, durgatikAhI kAraNa hai. // 10 // __ adharmatvamAha // apauruSeyaM0 apauruSeya vacana, asaMbhavi-saMbhavarahita hai. kyoMki, jo vacana hai, so kisI puruSake bolaneseMhI hai, vinA bole nahI. vac paribhASaNe iti vacanAt. aura akSarotpattike ATha sthAna niyata hai, so bhI puruSakoMhI hote haiM. isavAste vacana puruSake vinA saMbhave nhii.| bhavedyadi-na pramANaM / yahi hove to, vedako pramANatA nahI. kyoMki, / bhavedvAcAM hyAptAdhInA pramANatA / vacanoMkI pramANatA, Apta puruSoMke adhIna hai. // 11 // asarvajJokta dharma pramANa nahIM yaha kahate haiM. // mithyA0 mithyAdRSTi asarvajJoMne apanI buddhiseM kahA huA, pazumedha, azvamedha, naramedhAdi yajJoMke kathanaseM, aura aputrasya gatirnAsti ityAdi kathanaseM, jIvabadhAdikoMkarake jo dharma malIna hai, sadharma so dharma hai, arthAt yajJAdi hiMsA dharmahI hai, aisA ajANa lokoMmeM vizeSa prasiddha hai. to bhI, bhavabhramaNa (saMsArabhramaNa) kA kAraNa hai. yathArtha dharmake abhAvase // 12 // For Private And Personal Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir sptviNshstmbhH| 433 kudevakugurukudharmaniMdAmAha // sarAgopi0 yadi jagatmeM sarAgaH rAgadveSAdikarI sahita bhI deva hove, abrahmacArI maithunAbhilASI bhI guru hove, aura dayAhIna bhI dharma hove, to, hAhA ! iti khede baDA bhArI kaSTa hai, saMsAralakSaNa jagat naSTa huA, durgatimeM paDaneseM. kyoMki, pUrvokta deva guru dharmakarake DUbanAhI hove| yata uktam // rAgI devo dosI devo nAmisUmaMpi devo rattA mattA katA sattA je gurU tevi pujjA / majje dhammo maMse dhammo jIva hiMsAi dhammo hAhA kaDaM naholoo aTTama kunnNto||1||13|| aiseM pUrvokta adeva, aguru, adharmakA parityAga karake, satya deva, guru, dharmakI, AsthA karanI, tisakA nAma samyaktva hai. arthAt AtmAkA jo zubha pariNAma hai, sohI samyaktva hai. so samyaktva hRdayameM hai, aisA pAMca lakSaNoMkarake mAluma hotA hai, ve pAMca lakSaNa kahate haiM. // zamasaM0-jisa jIvameM anaMtAnubaMdhi krodha mAna mAyA lobhakA upazama dekhiye, arthAt aparAdha karanevAleke Upara jisako tIvra kaSAya utpanna hovehI nahI, yadi utpanna hove to, tisa krodhAdiko niSphala kara deve, isa zamarUpa lakSaNaseM jANiye ki, isa jIvameM samyaktva hai| 1 / saMvega-jisake hRdayameM saMvega saMsArase vairAgyapaNA hove, tisa jIvameM saMvegarUpa lakSaNaseM samyaktva jANiye haiN.| 2 / saMsArake sukhoM Upara dveSI, vairAgyavAn, paravazapaNeseM kuTuMbAdikake duHkhaseM gRhasthapaNemeM rahA huA mokSAbhilASI, jo jIva hai, tisameM nirvedarUpa lakSaNaseM samyaktva hai.|3| jisake hRdaya meM duHkhijIvoMko dekhake anukaMpA (dayA) utpanna hove, duHkhijIvoMke duHkhoMko dUra karanekA jisakA mana hove, jo duHkhijIvako dekhake apane manameM duHkhI hove, zaktianusAra duHkhijIvake duHkhoMko dUra kare, tisameM anukaM. pArUpa lakSaNaseM samyaktva upalabdha hotA hai.|4| jinokta tattvoMmeM Asti 55 For Private And Personal Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tatvanirNayaprAsAdabhAvakA honA, so Astikya / 5 / etAvatA zama 1, saMvega 2, nirveda 3, anukaMpA 5, aura Astikya 5, ina pAMcoM lakSaNoMseM hRdayagata samyaktva jANiye haiM. // 14 // samyaktvasya pNcbhuussnnaanyaah||ath samyaktvake pAMca bhUSaNa kahate haiN.|| sthairya-sthairya jinadharmakeviSe sthirtaa|1| jinadharmakI prabhAvanA / 2 / jinadharmameM bhakti / 3 / jinazAsanameM kushltaa| 4 / aura tIrthasevA / 5 / yeha pAMca samyaktvake bhUSaNa haiM. // 15 // samyaktvasya paMcadUSaNAnyAha ||ath samyaktvake pAMca dUSaNa kahate haiN.|| zaMkA0-zaMkA dharma hai, vA nahIM ? ityAdi saMdeha / 1 / AkAMkSA-anya 2 dharmakI abhilASA / 2 / vicikitsA-dharmake phalakA saMdeha / 3 / mithyAdRSTikI prazaMsA / 4 / aura mithyAdRSTiyoMkA paricaya / 5 / yeha pAMca samyaktvoM dUSita karate haiM. // 16 // aiseM pUrvokta upadezakarake zreNika, saMprati, dazArNabhadrAdi samyaktvameM dRDha rAjAyoMke caritroMke vyAkhyAna kare. / usa dinameM zrAvaka ekabhakta AcAmlAdi tapa kare. / sAdhuyoMko anna, vastra, pustaka, vasati, yathAyogya denaa.| maMDalIpUjA krnii.| caturvidhasaMghavAtsalya krnaa.| aura saMghapUjA krnii.|| itivratAropasaMskAre samyaktvasAmAyikAropaNavidhiH // ityAcAryazrImadvijayAnaMdasUriviracite tattvanirNayaprAsAde paMcadazavatAropasaMskArAMtargatasamyaktvasAmAyikAropaNavidhivarNa nonAma saptaviMzaH stambhaH // 27 // // athaassttaaviNshstmbhaarmbhH|| atha aSTAviMza (28) staMbhameM vratAropasaMskArAMtargata dezaviratisAmAyikAropaNavidhi likhate haiM // tadAhI-samyaktva sAmAyikAropaNAnaMtara tatkAlahI, tisakI vAsanAnusAreM, vA mAsa varSAdike atikrama hue, dezaviratimAsAyika AropaNa kariye haiN.| tahAM naMdi, caityavaMdana, kAyotsarga, For Private And Personal Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir aSTAviMzastambhaH / 435 vAsakSepa, kSamAzramaNaAdi, pUrvavat jAnane. paraMtu sarvatra samyaktva sAmAyikake sthAna meM dezaviratisAmAyikakA nAma grahaNa karanA / sarvatra taiseM karake phira dUsarI naMdi daMDakoccAraNaseM prathama karanI / vratoccAra kAlameM namaskAra tIna pAThAnaMtara, hAthameM grahaNa kare parigraha parimANa Tippanaka ( phaharista - noMdha ) aise zrAvakako, guru, dezaviratisAmAyikadaMDaka uccarAve. // sayathA // 66 " // ahaNaM bhaMte tumhANaM samIve thUlagaM pANAivAyaM saMkappao bIiMdiAijIvanikAyaniggahaniyadvirUvaM nirAvarAhaM paccakkhAmi jAvajjIvAe duvihaM tiviheNaM maNeNaM vAyAe kAraNaM na karemi na kAravemi tassa bhaMte paDikkamAmi niMdAmi garihAmi appANaM vosirAmi // "" yaha pATha tInavAra kahanA // 1 // isItareM sarva vratoMmeM tIna 2 vAra pATha paDhanA. // " // ahaNaM bhaMte tumhANaM samIve thUlagaM musAvAyaM jIhAccheyAiniggahaUaM kannAgobhUminikkhevAvahArakUDasakkhAipaMcavihaM dakkhinnAi avisae ahAgahiabhaMgaeNaM paJcakkhAmi jAvajIvA duvihaM tiviheNaM maNeNaM vAyAe kAraNaM0 // 2 // " " // ahaNaM bhaMte tumhANaM samIve thUlagaM adinnAdANaM khattakha - NaNAi cora kArakaraM rAyaniggahakaraM saccittAcittavatthuvisayaM paJcakkhAmi jAvajjIvAe duvihaM tiviheNaM0 // 3 // 66 77 66 // ahaNaM bhaMte tumhANaM samIve thUlagamehuNaM urAliyaveuviyabheaM ahAgahiabhaMgaeNaM tattha duvihaM tiviheNaM divaM egavihaM tiviheNaM tericchaM egavihamegaviheNaM mANussaM paJcakkhAmi jAvajjIvAe duvihaM tiviheNaM0 // 4 // 77 For Private And Personal Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tttvnirnnypraasaad"|| ahaNaM bhaMte tumhANaM samIve aparimiaM pariggahaM dhaNadhannAinavavihavatthuvisayaM paJcakkhAmi icchAparimANaM ahAgahiabhaMgaeNaM uvasaMpajjAmi jAvajjIvAe duvihaM tiviheNaM0 // 5 // " " // ahaNaM bhaMte tumhANaM samIve paDhamaM guNavayaM disiparimANarUvaM paDivajjAmi jAvajIvAe duvihaM tivihennN0||6||" "ahaNaM bhaMte tumhANaM samIve uvabhogaparibhogavayaM bhoyaNao aNaMtakAyabahubIyarAIbhoyaNAibAvIsavatthurUvaMkammaNApannarasakammAdANaiMgAlakammAibahusAvajjakharakammAirAyaniogaM ca pariharAmi parimiaM bhogauvabhogaM uvasaMpajjAmi jAvajjIvAe duvihaM tiviheNaM0 // 7 // " "ahaNaM bhaMte tumhANaM samIve aNatthadaMDaguNavvayaM adRruddajjhANapAvovaesahiMsovayAradANapamAyakaraNarUvaM caunvihaM jahAsattIe paDivajjAmi duvihaM tiviheNaM0 // 8 // " "||ahnnN bhaMte tumhANaM samIve sAmAiyaM jahAsattIe paDivajAmi jAvajIvAe duvihaM tiviheNaM0 // 9 // " "||ahnnN bhaMte tumhANaM samIve desAvagAsiaM jahAsattIe paDivajAmi jAvajIvAe duvihaM tiviheNaM0 // 10 // " " // ahaNaM bhaMte tumhANaM samIve posahovavAsaM jahAsattIe paDivajjAmi jAvajjIvAe duvihaM tivihennN0|| 11 // " "||ahnnN bhaMte tumhANaM samIve atihisavibhAgaM jahAsattIe paDivajjAmi jAvajjIvAe duvihaM tiviheNaM0 // 12 // " For Private And Personal Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir aSTAviMzastambhaH " // icceyaM sammattamUlaM paMcANuvvaiyaM tiguNavvaiyaM causikkhAvaiyaM duvAlasavihaM sAvagadhammaM uvasaMpajjittANaM viharAmi // iti // 77 daMDakoccAraNAnaMtara kAyotsarga, vaMdanaka, kSamAzramaNa, pradakSiNA, vAsakSepAdika pUrvavat parigrahapramANaTippana kayuktiryathA // paNamia amugajiNaMda amugA sahI ya amuga saho vA // gihidhammaM paDivajjai amugassa gurussa pAsaMmi // 1 // arahaMtaM muttRNaM na karemi a annadevayapaNAmaM // muttUNaM jiNasAhU na ceva paNamAmi dhammatthaM // 2 // jiNavayaNabhAviAI tattAiM saccameva jANAmi // micchattasatthasavaNe paDhaNe lihaNe a me niyamo // 3 // paratitthiANa paNamaNa ujjhAvaNa thaNaNa bhattirAgaM ca // sakkAraM sammANaM dANaM viNayaM ca vajjemi // 4 // dhammatthamannatitthe na kare tavadANanhANahomAI || tesiM ca uciyakamme karaNije hou me jayaNA // 5 // tiapaMcasattavelaM ciyavaMdaNayaM jahANusattIe // igadunni avArAo susAhUnabhaNaM ca saMvAso // 6 // idunnitinnivelaM jiNapUA nica pavanhavaNaM ca // jayaNAya kulAyAre pANavahaM savajIvANaM // 7 // na karemi akajeNaM kaje egiMdiANa maha jayaNA // kannAIvisayaaliyaM vajjemi a paMca niyameNaM // 8 // vajjemi dhaNaM coraMkArakaraM rAyaniggahakaraM ca // duvihativiNa divaM egavihaM tivihatericchaM // 9 // For Private And Personal Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra tattvanirNayaprAsAdaniyamatti aNubhavaNaM baMbhavayaM niyamaNami dhAremi / mANusse jAjIvaM kAeNaM mehuNaM vaje // 10 // paranAriM parapurisaM vajemi a annao a jayaNA me // aha ya pariggahasaMkhA pariggahe navavihe esA // 11 // ittiamittA TaMkA ittiamittAI ahava dammA vaa|| tesiM ca vatthugahaNe ittiamittAiM saMkhA vA // 12 // ittiyamittANa TaMkayANa gaNimassa vatthuNo gahaNaM // tulimassa ittiANa ya meassa ya ittiANaM ca // 13 // hatthaMgulameyANaM ittiamittANa majjha saMgahaNaM // tahadiThimullayANaM ittiamittANa TaMkANaM // 14 // ittiakhArI annANa ittia maha pariggahe bhUmI // puragAmahaTTagehA khittA maha ittiapamANA // 15 // ittiamittaM kaNayaM ittiamittaM taheva rUppaM ca // kaMsaM taMbaM lohaM tauM sIsaM ittiyaM ca ghare // 16 // ittiamittA dAsA dAsIo ittiAo maha saMkhA // saMkhA sevayaceDANa ittiANaM ca maha hou // 17 // ittiamittA kariNo ittia turayA ya ittiA vasahA // ittia karahA ya sagaDA gomahisIo iapmaannaa|| 18 // ittiamittA mesA ittia chagalAo ittiA ya hlaa|| amugassa ya amugassa ya kammassau hoi me niymo||19|| dasasuvi disAsu ittiajoaNagamaNaM ca jAvajIvaM me // appassa vaseNaM cia jayaNA puNa titthajattAsu // 20 // kamme bhoguvabhoge kharakammaM kammadANapanarasagaM // duppolAhAraM cia aNNAyapuppaM phalaM vajje // 21 // For Private And Personal Page #549 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org assttaaviNshstmbhH| paMcuMbari cau vigaI hima visa karage a savamaTTI a|| rAIbhoyaNagaM ciya bahubIa aNaMta saMdhANA // 22 // gholavaDA vAyaMgaNa amuNianAmAiM pupphphlyaaii|| tucchaphalaM caliarasaM vajje vajjANi bAvIsaM // 23 // eAI muttUNaM annANa phalANa pupphapattANaM // eAI eAiM pANaMtevi hu na bhakkhemi // 24 // ittiamittaaNaMte phAsuaraIeNa hou me jayaNA // ittiaphale apake akhaMDievi hu na bhakkhami // 25 // AjammaM saccittA itiamittA ya bhakkhaNijjA me // ittiamittA davA vaMjaNadhiadudvadahipabhiI // 26 // ittiAmittA vigaI ittiamittA ya me paittANA // ittiamittA gayaturayarahavarA iMtu jayaNA me // 27 // ittiamittA pUgA ittiamittA lavaMga pattA y|| elA jAiphalAi a maha niccaM ittiapamANA // 28 // cauvihavatthANaMpi a ittiamattANa majjha parihANaM // iajAI iasaMkhA pupphANaM aMgabhoge me // 29 // AsaMdI sIhAsaNa pIDhaya paTTA ya caukkiAo a|| ittiAmittA pallaMka tUliyA khttttmaaiio||30|| kappUrAgarukacchUriAo sirihaMDakuMkumAI a|| ittiamittA maha aMgalevaNe pUyaNe jayaNA // 31 // ittiamittA nArIo majjha saMbhogamittiaM kaalN|| ittiaghaDehi pUehi phAsuehiM ca me nhANaM // 32 // ittiavArA ittiatillehiM ittiappayArehiM // ittiamittaM bhattaM ittiavArAI bhuMjAmi // 33 // For Private And Personal Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tattvanirNayaprAsAdaia jAvajIvaM ciya saJcittAINa bhogpribhogaa|| eesiM puNa saMkhaM divase divase karissAmi // 34 // ittiamittaM maNikaNayarUppamuttAibhUsaNaM aMge // ittiamittaM gIaM naTaM vajaM ca uvabhujaM // 35 // vajemi aharudaM jhANaM arighAyavayaramAIyaM // dakkhinnAvisae puNa sAvajjuvaesadANaM ca // 36 // taha dakSiNAvisae hiMsagAMgahovagaraNAidANaM ca // taha kAmasatthapaDhaNaM jUyaM maja pariharemi // 37 // hiMDolAyaviNoaM bhttitthiidesraaythuiniNdN|| pasupakkhijohaNaM ciya akAlaniI sayalarayaNI // 38 // iccAipamAyAiM aNatthadaMDe guNavyae vaje // varise ittiasAmAiAI taha posahAI ittAiM // 39 // ittAiM joaNAI maha divase dasadisAsu gamaNaM ca // sAhaNa saMvibhAgaM bhoyaNavatthAisu karomi // 40 // paDhamaM jaINa dAuNa appaNA paNamiUNa pAremi // asaII suvihiANaM bhuMjemi a kydisaaloo||41|| iabArasavihamimiNA vihiNA pAlemi sAvagaM dhammaM // agaliajalassapANaM nhANaM maraNevi vajjemi // 42 // kaMdappadappaniTThIvaNAI suaNaM cauvvihAhAraM // sajiNajiNamaMDavaMte vikahaM kalahaM ca muMcAmi // 43 // amugaMmi mahAgacche amugassa gurussa sUrisaMtANe // amugassa sIsapAse pAyaMte amugasUrissa // 44 // amugammi vacchare amugamAsi amugammi pakkhasamayaMmi // amugatithi amugavAre amuge rikkhe a amugapure // 15 // For Private And Personal Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 441 assttaaviNshstmbhH| amugassa suo amugo saho giNhei ittha gihidhmmN|| amugassa amugakaMtA amugA vA sAviA ceva // 46 // jujhaMmi gogahammi a ceiagurusaahusNghuvsgge|| taha duniggahe cia jIvavighAe na maha doso||47|| jaNadesarakkhaNatthaM haNaNe maha sIhavagyasattUNaM // nahu doso jalapiaNe galaNaM annattha jahasattI // 48 // ityeva pamAeNaM ghuruvayaNeNaM imaM tavaM kuve // appabahubhaMgaeNaM teNaM jAyai maha visohI // 49 // bhASArthaH-amuka jineMdrako namaskAra karake, amuka zrAvikA, vA amuka zrAvaka amuka guruke pAse, gRhasthadharmako aMgIkAra karatA hai.||1|| zrI arihaMtako varjake anya devako namaskAra na karUM, jinamatake susAdhuko choDake anya liMgiko dharmArthe namaskAra na karUM. / 2 / jina vacana syAdvAdayukta jo sapta vA nava tattva tinako satya karI jAnatA hUM, mithyAzAstroMke zravaNa paThana likhanekA mujhako niyama hove. / 3 / paratIrthiyAMko praNAma, udbhAvana, stavana, bhakti, rAga, satkAra, sanmAna, dAna, vinaya, varju-na karUM. / 4 / dharmakevAste anya tIrthameM tapa, dAna, vAna, homAdika nahI karUM. tinake ucita karane yogya karmameM jayaNA mujhako hove. / 5 / tIna, vA pAMca, vA sAtavAra yathAzaktiseM caityavaMdana karUM; eka, vA do vA tIna vAra, pratidina susAdhuko namaskAra karUM, aura tisakI sevA karUM. / 6 / eka, vA do, vA tInavAra pratidina jinapUjA karUM; aura parvadinameM snAnAdi adhika adhikatara pUjA karUM. itisamyaktvam / kulAcAra vivAhAdi kRtyameM jIvavadha hote jayaNA karUM / 7 / vinA prayojana ekeMdriyakA bhI badha na karUM, prayojanake hue jayaNA karUM / itiprthmvtm| For Private And Personal Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 442 tattvanirNayaprAsAdakanyA Adi pAMca prakArakA mRSAvAda, niyamakarake varjatA huM. / itidvitIyavratam / jisase cora nAma paDe, aura rAjadaMDa hove, aisA dhana varju, arthAt corI varjuH / ititRtIyavatam / / do karaNa tIna yogaseM devatAsaMbaMdhi, ekavidha trividhe karI tiryaMca saMbaMdhi maithunakA niyama karatA huM. / 9 / anubhava karake staMbhasamAna brahmavratako apane manameM dhAraNa karUM, aura jAvajIva manuSyasaMbaMdhi maithuna kAyAkarake varju. / 10 / paranArIko, aura parapuruSako (strI vratagrAhitA Azrita ) varju. inake uparAMta anyakI mujhako jayaNA. / iticaturthavatam / atha ca nava prakArake parigrahameM parigrahakI saMkhyAkA pramANa yaha hai. / 11 / itane mAtra rUpyaka, itane dramma, tinaseM vastukA grahaNa karanA, itane mAtra giNatimeM. / 12 / itane giNatimeM rUpyaka, yaha gaNimavastukA grahaNa hai. // tolameM itanI vastu aura mApaseM itanI vastu. / 13 / hAtha aMgulaseM meya vastukA itane pramANa mAtrase mujhako saMgraha karanA kalpe, tathA dRSTiseM dekhake jinakA mola karA jAve aise padArtha itane rUpaiyoMke molake rakhane / 14 / itanI khArIyAM annakI eka varSameM rakhanI, itanI mujhako parigrahameM bhUmi rakhanI kalpe; itane pura, itane gAma, itanI haTTAM, itane ghara, aura itane pramANa kSetra, mujhako kalpe. / 15 / itane sera, vA itane tole pramANa sonA, itane mAtra rUpA, itanA kAMsA, itanA tAmra (tAMbA ), itanA lohA, itanA taruyA, itanA sIsA, apane gharameM rakhanA. / 16 / itane dAsa, itanI dAsI, itane sevaka-naukara aura itane dAsaceTakoMkI saMkhyA mujhako rakhanI kalpe. / 17 / itane hAthI, itane ghoDe, itane balada, itane UMTa, itane gADe, itanI gauyAM, itanI mahiSIyAM ( bhNsaaN)| 18 / itanI bakarIyAM, itanI bheDeM, aura itane hala rakhane mujhako kalpe. aura amuka amuka karmakA mujhako niyama hove. / 19 / iti paMcamavatam / dasohI dizAyoMmeM apane vazase itane yojana pramANa jAvajIva gamana karanA, aura tIrthayAtrAmeM jAnekI jayaNA. / 20 / itiSaSThavratam / For Private And Personal Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 443 aSTAviMzastambhaH karmameM bhogopabhogameM, kharakarmameM, paMdarA karmAdAnameM, duppola AhAra ajJAta phUla phala inako vrju.| 21 / pAMca UMbara 5, cAra mahAvigai 4, hima 10, viSa 11, karaka 12, sarva jAtakI maTTI 13, rAtribhojana 14, bahuvIjA 15, anaMtakAya 16, saMdhAna (AcAra) 17. / 22 / gholavaDAM (vidala) 18, vRMtAka 19, ajJAta phala phUla 20, tuccha phala 21, aura calitarasa 22, yeha bAvIsa vastuyoMko varju / 23 / inako varjake anya phala phUla patrameseM amuka amuka prANAMtameM bhI, bhakSaNa na karUM. 24 / itane mAtra prAsuka anaMtakI mujhako jayaNA hove, itane apakva phala aura akhaMDita bhI bhakSaNa na karUM. / 25 / A janmatAMi itanI saJcitta vastuyoM mereko bhakSaNa karane yogya hai, itane puSTikAraka dravya, aura itane vyaMjana zAkAdi mujhako kalpe; tathA ghRta, dugdha, dahi prbhRti-| 26 / itanI vigaiyAM mujhako kalpe. itane piyAde, itane gaja, itane turaga aura itane pradhAna rathoMkI mujhako jayaNA hove. / 27 / itane pUgaphala (supArI), itane lavaMga, itane patra, itane elAphala (ilAyacI) jAyaphala Adi mereko nitya itane pramANa kalpe. / 28 / sautra, kauzeya, aurNa, tANa, ina cAra prakArake vastroM meM bhI itane vastra pahirane mujhako kalpe; aura itanI jAtike phUla mere aMgake bhogavAste kalpe. / 29 / AsaMdI, siMhAsaNa, pIDhI, paTTe, caukIyAM, pallaMka, tulikA (tUlAI) aura khATa Adi, yeha sarva itane pramANa mujhako kalpe. / 30 / kapUra, agara, kastUrI, zrIkhaMDa, kuMkumAdi itane mAtra mere aMgake lepavAste kalpe; aura pUjAmeM jayaNA. / 31 / itanI nArIyAM mere saMbhogameM itane kAlamAtra, itane ghaDe, chANe hue jalake aura prAsuka jalake mereko snAnavAste kalpe. / 32 itanI vAra dinameM itanI jAtike tela abhyaMga (mardana) vAste, itane prakArake bhAta roTI Adika bhojana, aura dina meM itanI vAra bhojana karanA. / 33 / yaha saJcittAdikA bhoga paribhoga jAvajIvatAMi hai, inakA bhI phera pramANa dinadinameM karUM. * / 34 / itane mAtra maNi, kanaka, rUpA, motI bhUSaNa, * dina 2 meM jo pramANa karanA hai, so dazama desAvakAzikavratAMtargata jANanA, // For Private And Personal Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 444 tattvanirNayaprAsAdaaMgaUpara dhAraNa karUM. itane mAtra gIta, nRtya, vAjaMtra, mujhako upabhogavAste kalpe. / 35 // itisaptamavratam // .. vairikA ghAta vaira lenA ityAdika Arta raudra dhyAna adAkSiNyatAviSe pApopadezakA denA, inako varju. / 36 / adAkSiNyatAviSe hiMsAkArI gRhopakaraNAdi denA tathA kAmazAstrakA paDhanA, jUyA khelanA, madya pInA, inako parihalaM. / 37 / hiMDolekA vinoda, bhakta (bhojana), strI, deza, aura rAjA, inakI stuti, vA niMdA; pazu pakSIkA yuddha, akAlameM nIMda lenI, saMpUrNa rAtrimeM sonA, / 38 / ityAdi pramAdasthAnaka, anadaMDanAmaka guNa vrata meM varju. / ityaSTamatratam // eka varSameM itane sAmAyika karUM. / itinavamavatam // itane yojana mereko dina, vA rAtrimeM dazodizAyoMmeM jAnA kalpe. / itidshmvtm| eka varSameM itane pauSadha karUM. / ityekAdazatratam // sAdhuyoMko saMvibhAga bhojana vastra Adikase karUM. / 40 / prathama yatiko deke aura namaskAra karake pIche Apa pAraNA karUM; jekara suvihita sAdhuyoMkA yoga na hove to, dizAvalokana karake bhojana karUM. // 41 // itidvAdazavratam // yaha dvAdaza vratarUpa zrAvakadharma, pUrvokta vidhiseM pAluM, vinA chANyA jalakA pAna aura snAna, maraNAMtameM bhI na karUM. / 42 / kaMdarpa, darpa, thUkanA, sonA, cAra prakArakA AhAra karanA, vikathA, kalaha, ityAdi jinamaMDapameM varju. / 43 / __ amuka mahAgacchameM, amuka guru sRrike saMtAnameM,amukake ziSyake pAsa, amuka sUrike paadaaNtmeN| 44|amuk saMvatsarameM, amuka mAsameM, amuka pakSameM, amuka tithimeM, amuka vArameM, amuka nakSatrameM, amuka ngrmeN| 45 / amukakA putra, amuka nAmakA zrAvaka, yahAM gRhasthadharma grahaNa karatA hai. amukakI putrI, amukakI bhAryA, amuka nAmakI zrAvikA, vA vrata grahaNa karatI hai. / 46 / For Private And Personal Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir yaha do gAthA caitya, gurU, sAma, jIvake vadha zatruyA~ assttaaviNshstmbhH| 445 navaraM kSatriyakevAste prANAtipAta sthAnameM prathama vratameM 47 / 48 / yaha do gAthA, adhika jaannii.| yuddha meM, koi gauyAMko curA le jAtA hove tisake haTAnemeM, caitya, guru, sAdhu, saMghako upasarga hue. upasarga denevAleko haTAnemeM tathA duSTake nigrahameM, jIvake vadha hue mujhako doSa nahI / 49 / janoMke, aura dezake rakSaNavAste siMha, vAgha, zatruyoMke hananemeM mujhako doSa nahI; arthAt ina kAmoMke karaneseM merA vrata bhaMga na hove. / jala pInemeM chANanA, anyatra snAnAdimeM ythaashktiH| 48 / inameM pramAdake honeseM, guruke vacanaseM yaha tapa karUM; alpa bahuta bhAMgeseM, tisameM merI vizuddhi hove. / 49 // iti prigrhprmaannttippnkvidhiH|| ___ ina vArAMhI vratoMmeMseM koi kitanehI vrata aMgIkAra kare, tisako titanehI uccAra karAvane / jisako cha mAsika sAmAyika vrata AropIye haiM, tisakA yaha vidhi hai. // caityavaMdanA, naMdi, kSamAzramaNAdi sarva, pUrvavat sAmAyikake abhilApa karake; / aura vizeSa yaha hai; / kAyotsargake anaMtara tisake hastagata nUtana mukhavastrikAke Upara vAsakSepa krnaa.| tisahI mukhavastrikAkarake SaT (6) mAsaparyaMta ubhayakAla sAmAyika grahaNa kare / pIche tInavAra namaskArakA pATha karake daMDaka paDhAve. sayathA // "karomi bhaMte sAmAiyaM sAvajjaM joga paccakkhAmi jAvaniyamaM pajjuvAsAmi duvihaM tiviheNaM maNeNaM vAyAe kAeNaM na karemi na kAravami tassa bhaMte paDikamAmi niMdAmi garihAmi appANaM vosirAmi / se sAmAie cauvihe taMjahA davao khittao kAlao bhAvao davaoNaM sAmAiaM paDucca khittaoNaM iheva vA annattha vA kAlaoNaM jAva cchammAsaMbhAvaoNaM jAva gaheNaM na gahijjAmi jAva chaleNaM na chalijjAmi jAva sanni vAeNaM nAbhibhavijjAmi tAva me esAsAmAiyapaDivattI // " For Private And Personal Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 446 tattvanirNayaprAsAdaaiseM tInavAra paDhAvanA. / mastakopari vAsakSepa karanA, akSatavAsAMkA abhimaMtraNA, aura saMghake hAthameM vAsakSepa denA, yahAM nahIM hai. paraMtu pradakSiNA tIna, krvaavnii.| itiSANmAsika samyaktvAropaNavidhiH // isItareM samyaktvakA, aura dvAdaza vratoMkA bhI isahI daMDakaseM tisa 2 abhilApaseM mAsa, paT (6) mAsa, vA varSa paryaMta, samyaktva vratoMkA uccAraNa karanA. / navaraM samyaktvakA samyaktvadaMDaseM uccAra karanA. navaraM itanA vizeSa hai ki, samyaktvakI avadhimeM jAvajjIvAe' yaha pATha na kahanA. kiMtu, ' mAsaM chammAsaM parisaM' ityAdi kahanA. zeSa vratoMmeM bhI jAvajIvAeke sthAnameM 'mAsaM chammAsaM varisaM ' ityAdi khnaa.|| __ atha pratimohanavidhiH // yAvajIvatAMi niyama sthirIkaraNa pratijJA jo hai, tisako pratimA kahate haiM. tinameM kAlAdimeM niyamavyavaccheda nahI hai.| te pratimA ekAdaza ( 11) gRhasthoMkI haiN| tadyathA // "||dsnn 1, vaya 2, sAmAiya 3, posaha 4, paDimAya 5, baMbha 6, acitte 7 // AraMbha 8, pesa 9, uddiSTvajjae 10, samaNabhUe ya 11, // 1 // " arthaH-tahAM jisa pratimAmeM mAsatAMi zrAvaka niHzaMkitAdi samyag darzanavAlA hove, sA prathamadarzanapratimA 1. vratadhArI dvitIyA 2. kRtasAmAyika tRtIyA 3. aSTamI caturdazyAdimeM caturvidha pauSadha karanA, caturthI 4. pauSadhakAlameM, rAtrikI Adi pratimA, aMgIkAra karanI, asnAna, prAsukabhojI, dinameM brahmacArI, rAtrimeM parimANa kare, aura kRtapauSadha to, rAtrimeM bhI brahmacArI, iti paMcamI 5. sadA brahmacArI SaSThI 6. saccittAhAravarjaka saptamI 7. Apa AraMbha nahI karanA, aSTamI 8. nokaroMseM AraMbha nahI karAvanA, navamI 9. uddiSTakRtAhAravarjaka, jhuramuMDita, zikhAsahita, vA nirAdhArIkRtadhanakA, putrAdikoMko batalAnevAlA, itidazamI 10. For Private And Personal Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir patimA' tisanAdi karanA, so asava pratimAyoMmeM jATAna pUrva pratimA assttaaviNshstmbhH| kSuramuMDita, luMcitakeza, vA rajoharaNapAtradhArI, sAdhusamAna, nirmamatva, apanI jAtimeM AhArAdikevAste vicare, ityekAdazI. // 11 // yahAM pahilI eka mAsa, dUsarI do mAsa, tIsarI tIna mAsa, evaM yAvat igyArahamI igyAraha mAsa paryaMta. tathA jo anuSThAna pUrva pratimAmeM kahA hai, sohI anuSThAna, AgekI sarva pratimAyoMmeM jAnanA. inameM vitatha prarUpaNA zraddhAnAdi karanA, so aticAra hai. / tinameM pahilI 'darzana pratimA' tisameM naMdi, caityavaMdana, kSamAzramaNa, vAsakSepa, inoMkA vidhi darzanapratimAke abhilApaseM sohI pUrvokta jAnanA. aura daMDaka aiseM haiN| " // ahaNaM bhaMte tumhANaM samIve micchattaM davabhAvabhinnaMpaccakkhAmi daMsaNapaDimaM uvasaMpajjAmi no me kappai anappabhiI annautthiMe vA annautthiadevayANi vA annautthiapariggahiANi vA arihaMtaceiANi vA vaMdittae vA namaMsittae vA puTviaNAlatteNaM Alavittae vA saMlavittae vA tesiM asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA dAuM vA aNuppayAuM vA tivihaM tiviheNaM maNeNaM vAyAe kAraNaM na karomi na kAravemi karataMpi annaM na samaNujANAmi tahA aIaM niMdAmi paDuppannaM saMvaremi aNAgayaM paccakkhAmi arihaMtasakkhi siddhasakkhiaM sAhusakkhiaM appasaksi vosirAmitahA davvao khittao kAlao bhAvao davaoNaM esA daMsaNapaDimA khittaoNaM iheva vA annattha vA kAla oNaM jAva mAsaM bhAvaoNaM jAva gaheNaM na gahijjAmi jAva chaleNaM na chalijAmi jAva sannivAeNaM nAbhibhavijjAmi tAva me esA daMsaNapaDimA // " zeSaM pUrvavat / pradakSiNAtrayAdika, darzanapratimAsthirIkaraNArtha kAyosargAdi. yahAM abhigraha mAsataka yathAzakti AcAmlAdi pratyAkhyAna For Private And Personal Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 448 tattvanirNayaprAsAda karanA. tInoM saMdhyAmeM vidhiseM devayUjana karaNA. pArzvasthAdivaMdanakA parihAra karanA. zaMkAdi pAMca aticAroMkA tyAga karanA. rAjAbhiyogAdi cha (6) kAraNoMseM bhI yaha darzana pratimA nahI tyaagnii.||itidrshnprtimaa.1| ___ atha dUsarI vratapratimA, sA, mAsa dotaka yAvat niraticAra pAMca aNuvrata pAlanaviSayA, guNavrata 3, zikSAbata 4, inakA pAlanA bhI sAthahI jAnanA. arthAt do mAsaparyaMta niraticAra dvAdaza (12) vratoMkA pAlanA. yahAM naMdikSamAzramaNAdi tisatisa pratimAke abhilApase pUrvavat / pratyAkhyAna niyamacaryAdi sarva taiseMhI jAnane. daMDaka bhI tisake abhilApase sohI jAnanA. // itivratapratimA // 2 // atha tIsarI sAmAyika pratimA, sA, tIna mAsataka ubhayasaMdhyAmeM sAmAyika karaneseM hotI hai. zeSa naMdiInayama bratAdividhi soi arthAt pUrvoktahI jAnanA. aura daMDaka sAmAyikake abhilApase kahanA. // itisAmAyikapratimA // 3 // ___ atha cauthI pauSadhapratimA, sA, cAra mAsa yAvat aSTamI caudazako cAra prakArake AhArake tyAgameM raktako cAra prakArake pauSadhake karanese hove hai. dravyAdibhedaseM do Adi mAsaparyaMta isa kathanase yathAzakti sUcana kii gai. yahAM naMdivrata niyamAdividhi sohI sohI aura daMDaka tisake (pauSadhapratimAke) abhilApase khnaa.|| itipauSadhapratimA // 4 // aiseM pAMcamAsAdikAlavAlIyAM zeSapratibhAyoMmeM bhI yahI pUrvokta vidhi hai. naMdikSamAzramaNa daMDakAdi tisatisa pratimAke abhilApaseM. vratacaryA sohI hai, paraM saMpratikAlameM, paryAyaseM, vA saMhananakI zithilatAseM, pAMcamI pratimAseM leke igyArahamItAMi pratimAke anuSThAnakA vidhi zAstroMmeM nahIM dIkhatA hai. pratimAkA AraMbha zubha muhUrta meM karanA. // itivratAropasaMskAre dezaviratisAmAyikAropaNavidhiH // ityAcAryazrImadvijayAnaMdasUriviracite tatvanirNayaprAsAde paMcadaza tAropasaMskArAMtargatadezaviratisAmAyikAropaNadhivarNano nAmASTAviMzaH stambhaH // 28 // For Private And Personal Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ekontriNshstmbhH| ||athaikonviNshstmbhaarmbhH|| atha ekonatriMzastaMbhameM vratAropasaMskArAMtargata zrutasAmAyikAropaNavidhi kahate haiM. // tahAM yati (sAdhu )yoMko zrutasAmAyikAropaNa, yogodvahanavidhikarake hotA hai. aura zrutAropaNa, Agama pAThaseM hotA hai. aura yogodvahana AgamapATha rahita gRhasthoMko, zrutasAmAyikAropaNa, upadhAnodvahanakarake hotA hai. aura sudhAropaNa, parameSThimaMtra, IryApathikI, zakrastava, caityastava, caturviMzatistava, zrutastava, siddhastavAdi pAThakarake hotA hai.|| upadhIyate jJAnAdi parIkSyate anenetyupadhAnaM-jisameM jJAnAdikI parIkSA kariye, tisako upadhAna kahate haiM. athavA cAra prakArake saMvara samAdhirUpa sukhazayyAmeM uttama honeseM utsIrSaka sthAnameM upadhIyate sthApana kariye, tisako upadhAna kahiye. tisa upadhAnameM cha (6) zrutaskaMdhoMkA upadhAna hotA hai, sohI dikhAte haiM. parameSThimaMtrakA 1, IryApathikIkA 2, zakrastavakA 3, arhat caityastavakA 4, caturviMzatistavakA 5,zrutastavakA 6. siddhastavakI vAcanA upadhAnavinA hove hai. prathama parameSThimaMtra mahAzrutaskaMdhake pAMca adhyayana hai, aura eka cUlikA hai. do do padake AlApaka (AlAve ) pAMca hai, sAta 2 akSarake arhat AcArya upAdhyAya namaskRti (namaskAra) rUpa tIna pada hai, siddhanamaskRtirUpa dUsarA pada pAMca akSaroMkA hai, sAdhuyAMko namaskArarUpa pAMdhamA pada nava akSaroMkA hai, evaM pAMca pada. tisake pIche cUlikA, tisameM do padarUpa prathama AlApaka solAM (16) akSaroMkA hai, tRtIya padarUpa dUsarA AlApaka ATha (8) akSaroMkA hai, aura cauthe padarUpa tIsarA AlApaka nava (9) akSaroMkA hai. tahAM paMcaparameSThimaMtrameM pAMco padoMmeM tIna uddeze hai, aura cUlikAmeM bhI uddeze tIna hai, evaM uddeze 6. // prathamake pAMco padoMmeM paiMtIsa (35) akSara hai, aura cUlikAmeM tetIsa (33) akSara hai. For Private And Personal Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tatvanirNayaprAsAdapAMca adhyayana aiseM hai| namo arihaMtANaM 1 / namo siddhANaM 2 / namo AyariANaM 3 / namo uvajjhAyANaM 4 / namo loe savvasAhaNaM // 5 // ekA cUlikA yathA // eso paMca namukkAro savvapAvappaNAsaNo maMgalANaM ca savesiM paDhamaM havai maMgalaM // 1 // do do padake AlApaka yaha hai // namo arihaMtANaM / namosiddhANaM / ityeka aalaapkH||1|| namo AyariANaM namo uvajjhAyANaM / iti dvitIyAlApakaH // 2 // namo loe savvasAhUNaM / ititRtIyAlApakaH // 3 // eso paMca namukkAro svvpaavppnnaasnno| iti cturthaalaapkH||4|| maMgalANaM ca sambosiM paDhamaMhavai maMgalaM / itipNcmaalaapkH||5|| sAta 2 akSarake tIna pada yaha hai|| namo arihaMtANaM / 7 / namo AyariANaM / 7 / namo uvajjhAyANaM / 7 / yaha eka uddezaka hai // 1 // pAMca akSaroMkA dUsarA pada namo siddhANaM / iti dvitIya uddeshkH||2|| pAMcamA pada nava akSarapramANa namo loesavvasAhaNaM / iti tRtIya uddezakaH // 3 // cUlikAmeM solAM (16) akSarapramANa prathama AlApaka // eso paMca namukkAro savvapAvappaNAsaNo / iti cUlikAyAM prathama uddezaH // 1 // cUlikAmeM ATha akSarapramANa dUsarA AlApaka / maMgalANaM ca savvesiM / iti cUlikAyAM dvitIya uddezakaH // 2 // cUlikAmeM nava akSarapramANa tIsarA aalaapk|| paDhamaM havai maMgalaM / iti cUlikAyAM tRtIya uddezaH // 3 // - For Private And Personal Page #561 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir athaikontriNshstmbhH| sarva akSara aDasaTha (68) tisakA upadhAna aiseM hai. // naMdi, devavaMdana, kAyotsarga, kSamAzramaNa, vaMdanaka, pramukha namaskArazrutaskaMdhake abhilApase pUrvavat jANanA. aura AbhimaMtrita vAsakSepa bhI pUrvavat jaannnaa.| tahAM pUrvasevAmeM ekabhaktake aMtare upavAsa pAMca, evaM dina 11, tahAM prathama nadidinameM ekabhakta, vA nivigai, dUsare dina upavAsa, tIsare dina ekabhakta, cauthe dina upavAsa, pAMcame dina ekabhakta, chaThe dina upavAsa, sAtame dina ekabhakta, AThame dina upavAsa, navame dina ekabhakta, dazame dina upavAsa, ekAdazame dina ekabhakta. aise dvAdazama tapa pUrva sevAmeM karanA. / tahAM paMcaparameSTi padAMkI vAcanA naMdivinA bhI denI. zakrastavakA paDhanA, vAsakSepapUrvaka tIna namaskAroMkA paDhanA, sarva vAcanAyoMmeM jaannnaa.| tahAM zreNibaddha ATha AcAmla karane, aise ekonaviMzAta (19) dina. tadapIche vIsame dina ekabhakta, ikavIsame dina upavAsa, bAvIsame dina ekabhakta, teivIsame dina upavAsa, cauvIsame dina ekabhakta, paccIsame dina upavAsa. / aiseM aSTama tapa uttara sevaameN| tadapIche cUlikAkI vAcanA // eso paMca yahAMseM leke havai maMgalaM / iti namaskArasyopadhAnaM // tadapIche tisakI vAcanA, tisakA vidhi yaha hai. // pahilA sAmAcArIkA pustaka pUjanA, pIche mukhavastrikAseM mukha DhAMkake airyApathikI (iriyAvahiyaM) paDikkamake kSamAzramaNapUrvaka kahaiM. // " // bhagavan namukkAravAyaNAsaMdisAvaNiyaM vAyaNAle vAvaNiyaM vAsakkhevaM kareha / ceiyAiM ca vaMdAveha // " / aiseM naMdi karake chaThavIsame dinameM ekabhakta kareM, vAcanA denI cUlikAke cAroM padoMke sarva upadhAnoMmeM pratidina avyApAra pauSadha karanA, savere 2 pauSadha pArake punaH 2 (phira2) nitya poSadha grahaNa karanA, aura namaskAra sahasra guNanA. // itiprathamamupadhAnam // 1 // For Private And Personal Page #562 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 492 . tatvanirNayaprAsAdaairyApathikIkA bhI upadhAna aiseMhI hai. AdikI, aura aMtakI, donoMhI naMdi tisake-airyApathikIke abhilApaseM krnii.| tahAM vAcanAmeM ATha adhyayana, aura vAcanA do,-eka pAMca padoMkI aura dUsarI tIna padoMkI; pAMca padoMkI eka cUlikA // " // icchAmi paDikamiuM iriAvahiAe viraahnnaae| 1 / gamaNAgamaNe / 2 / pANakamaNe, bIyakamaNe, hariyakamaNe / 3 / osaauttiNgpnngdgmttttiimkddaasNtaannaasNkmnne|4| je me jIvA virAhiyA / 5 / yaha eka vAcanA, dvAdazama tapake pIche dete haiM. // 1 // " // egidiyA, beiMdiyA, teiMdiyA, cauriMdiyA, paMciMdiyA / 6 / abhihayA, vattiyA, lesiyA, saMghAiyA, saMghaTTiyA, pariyAviyA, kilAmiyA, uddaviyA, ThANAo ThANaM saMkAmiyA, jIviyAo vavaroviyA, tassa micchAmi dukkaDaM / 7 / tassa uttarIkaraNeNaM, pAyacchittakaraNeNaM, visohIkaraNeNaM, visallIkaraNaNaM, pAvANaM kammANaM nigghAyaNaTTAe, ThAmi kA ussaggaM / 8 // " yaha dUsarI vAcanA, ATha AcAmlake aMtameM denii.||2|| isake pIche // "annaththa usasieNaM,nIsasieNaM,khAsieNaM,chIeNaM, jaMbhAieNaM uDueNaM, vAyanisaggeNaM, bhamalie, pittmucchaae|1| suhumehiM aMgasaMcAlehiM, suhumahiM khelasaMcAlehi,suhumehiM dihisaMcAlehiM / 2 / evamAiehiM, AgArehi, abhaggo, avirAhio, hujja me kaaussggo| 3 / jAva arihaMtANaM, bhagavaMtANaM, na mukkAreNaM, na pAromi / 4 / tAva kAyaM, ThANeNaM, moNeNaM, jhANeNaM, appANaM vosirAmi / 5 // " yaha cUlikAkI For Private And Personal Page #563 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir athaikontriNshstmbhH| 453 vAcanA, aMta dinameM denI. // ityairyApathikyAupadhAnam // 2 // atha zakrastavakA upadhAna kahate haiM. // tahAM naMdiAdi sarva zakastavake abhilApase pUrvavat / tathA prathama dinameM ekabhakta, dUsare dina upavAsa, tIsare dina ekabhakta, cauthe dina upavAsa, pAMcame dina ekabhakta, chaThe dina upavAsa, sAtame dina ekbhkt;| tahAM tIna saMpadAyoMkI prathama vAcanA dete haiN.|| yathA // "||nmuththunnN arihaMtANaM bhgvNtaannN| 1 / AigarANaM tiththayarANaM sayaMsaMbuddhANaM / 2 / purisuttamANaM purisasIhANaM purisavarapuMDarIANaM purisavaragaMdhahaththINaM / 3 / ityekA vaacnaa| yaha eka vAcanA / namuththaNaM / yaha pada bhinna hai. / tInoMhI saMpadA anukrame do, tIna, cAra padavAlI hai. / tadapIche ekazreNikarake niraMtara solAM (16) AcAmla karane. / tisameM pAMca 2 padoMvAlI tIna saMpadAkI vAMcanA dete haiN.|| yathA // // loguttamANaM loganAhANaM logahiANaM logapaIvANaM logapajoagarANaM / 4 / abhayadayANaM cakkhudayANaM maggadayANaM saraNadayANaM bohidayANaM / 5 / dhammadayANaM dhammadesiyANaM dhammanAyagANaM dhammasArahINaM dhammavaracAuraMtacakkavaTTINaM / 6 / yaha dUsarI vAcanA // 2 // tadapIche phira bhI tisahI zreNikarake solAM AcAmla karane / tisameM do tIna padoMvAlI tIna saMpadAkI vAcanA denii.|| ythaa|| // appaDihayavaranANadaMsaNadharANaM viattttthumaannN|7|jinnaannN jAvayANaM tinnANaM tArayANaMbudANaM bohayANaM muttANaM For Private And Personal Page #564 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir paSTa tattvanirNayaprAsAdamoagANaM / 8 / savvannUNaM savvadarisiNaM sivamayalamaruamaNaMtamakkhayamavvAbAhamapuNarAvitisiddhigainAmadheyaMThANaM. saMpattANaM namo jiNANaM jiabhayANaM / 9 // " yaha tIsarI vAcanA // 3 // " // je a aIA siddhAje a bhavissaMtiNAgae kaale|| saMpai a vaTTamANA savve tiviheNa vaMdAmi // " isa aMtimagAthAkI vAcanA bhI, tIsarI vAcanAke sAthahI denI. // itizakastavopadhAnam // 3 // atha caityastavakA upadhAna kahate haiM. // naMdiAdipUrvavat. / prathama dine eka bhakta, dUsare dina upavAsa, tIsare dina eka bhakta; tadapIche zreNikarake lagatamAra tIna AcAmla karane. aMtameM tInoMhI adhyayanoMkI samakAlaM ekahI sAtha eka vAcanA denI. // yathA // " // arihaMtaceiANaM karomi kAussaggaM vaMdaNavattiAe pUaNavattiAe sakAravattiAe sammANavattiAe bohilAbhavattiAe niruvasaggavattiAe / 1 / sadAe mehAe dhIIe dhAraNAe aNuppehAe vaDhamANIe ThAmikAussaggaM / 2 / annaththausasieNaM-yAvat-cosirAmi / 3 // " yaha ekahI vAcanA hai. // iti caityastavopadhAnam // 4 // atha caturviMzatistavakA upadhAna kahate haiM. // nadi, do pUrvavat / prathama dine ekabhakta, dUsare dina upavAsa, tIsare dina ekabhakta, cauthe dina upavAsa, pAMcame dina ekabhakta, chaThe dina upavAsa, sAtame dina ekbhkt.| aiseM aSTama tapa / aMtameM prathama gAthAkI eka vaacnaa.|| pAnam // 4 // For Private And Personal Page #565 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir athaikontriNshstmbhH| yathA // "logassa ujjoagare dhmmtiththyrejinne| arihaMte kittaissaM cauvIsaMpi kevlii| 1 / " yaha eka vAcanA. // 1 // tadapIche zreNikarakehI bArAM (12) AcAmla karane. tisake aMtameM tIna gAthAkI vAcanA. // yathA // ||usbhmjiyN ca vaMde saMbhavamabhiNaMdaNaM ca sumaiM ca / paumappahaM supAsaM jiNaM ca caMdappahaM vaMde / 2 / suvihiM ca pupphadaMtaM siialsijjNsvaasupujNc| vimalamaNaMtaM ca jiNaM dhamma saMtiM ca vaMdAmi / 3 / kuMthu araM ca malliM vaMde muNi suvvayaM namijiNaM ca vaMdAmirihanemiM pAsaM taha vaDhamANaM caa4| yaha dUsarI vAcanA. // 2 // tadapIche tisa zreNikarakehI terA (13) AcAmla karane. tisake aMtameM tIsarI vaacnaa|| yathA // ||evN mae abhithuA vihurayamalA pahINajaramaraNA cauvIsaMpi jiNavarA tiththayarA me psiiyNtu|5| kittiyavaMdiyamahiyA je e logassa uttamA siddhaa| AruggabohilAbhaM samAhivaramuttamaM ditu / 6 / caMdesu nimmalayarA Aiccesu ahiyaM payAsayarA / sAgaravaragaMbhIrA siddhA siddhiM mama disaMtu // 7 // " yaha tIsarI vaacnaa.||3|| iti caturviMzatistavopadhAnam // 5 // atha zrutastavakA upadhAna kahate haiM. / naMdi, do pUrvavat. / prathamadine ekabhakta, dUsare dina upavAsa, tIsare dina ekabhakta, pIche zreNikarake pAMca AcAmla karane. tisake aMtameM do gAthAyoMkI, aura donoM vRttoMkI For Private And Personal Page #566 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tattvanirNayaprAsAdasamakAlahI vAcanA. / tisameM pAMca adhyayana hai. / tisameM prathamakI do gAthAyoMke do adhyayana // yathA // " // pukkharavaradIvaDhe dhAyaisaMDe ajNbudiivea| bharaheravayavidehe dhammAigare namasAmi / 1 / tamatimirapaDalaviddhaMsaNassa suragaNanariMdamahiassa / sImAdharassa vaMde ppphoddiamohjaalss|2| tIsarA adhyayana vasaMtatilakA vRttaseM / yathA // ||jaaiijraamrnnsogpnnaasnnss kallANapukkhalavisAlasuhAvahassa / ko devadANava / nariMdagaNacciassa dhammassa sAramuvalapbha kare pamAyaM / 3 / / cauthA adhyayana zArdUlavikrIDitavRttake pUrvArddhaseM / yathA // // siddhe bhopayao Namo jiNamae naMdIsayAsaMjame devnaagsuvnnkinnrgnnsspbhuuybhaavccie|4| pAMcamA adhyayana zArdUlavikrIDitavRttake uttarArddhaseM / yathA // // logo jaththa paiDio jagamiNaM telukamaccAsuraM dhammo vaDhau sAsao vijayao dhammuttaraM vaTTau / 4 / -5 // " iti zrutastavopadhAnam / 6 / iti SaDupadhAnAni // tathA siddhastavameM prathama tIna gAthAkI vAcanA yathA // " // siddhANaM buddhANaM pAragayANaM paraMparagayANaM / loagga muvagayANaM namo sayA savvasiddhANaM / 1 / jo devANavidevo jaM devA paMjalI namasaMti |tN devadevamahiaM sirasA vaMde mahAvIraM / 2 / ikkovi namukkAro jinnvrvshss|vddhmaannss / saMsArasAgarAo tArei naraM va nAriM vA // 3 // " zeSa do gAthA / yathA // For Private And Personal Page #567 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ekotriNshstmbhH| // urjitaselasihare dikkhA nANaM ca nisIhiA jassa / taM dhammacakavahiM ariTranami namasAmi / 4 / cattAri aSTa dasa do avaMdiA jiNavarA cuviisN| paramanihiaTThA siddhA siddhiM mama disatu // 5 // " ityupdhaanvaacnaasthitiH|| atha vistAra, nizIthasiddhAMtaseM udhRta upadhAnaprakaraNaseM jaannaa.| sayathA // paMcanamukkAre kila duvAlasatavo u hoi uvahANaM // aTu ya AyAmAiM egaM taha aTTamaM aMte // 1 // evaMciya nIsesaM iriyAvahiAi hoi uvahANaM // sakacchaMyaMmi aTTamamegaM battIsa AyAmA // 2 // arihaMtaceiathae uvahANamiNaM tu hoi kAyavvaM // egaM ceva cauththaM tinni a AyaMbilANi tahA // 3 // egaMciya kira chaTuM cauththamegaM tu hoi kaayvN|| paNavIsaM AyAmA cauvIsaththayammi uvahANaM // 4 // ega ceva cauththaM paMca ya AyaMbilANi nANathae / ciivaMdaNAisutte uvahANamiNaM viNidiTuM // 5 // avAvAro vikahA vivajio ruddajhANaparimukko // vissAmaM akuNaMto uvahANaM kuNai uvautto // 6 // aha kahavi huja bAlo buTTo vA sattivajio taruNo // so uvahANapamANaM pUrijA AyasattIe // 7 // rAIbhoyaNaviraI duvihaM tivihaM cauvvihaM vAvi // navakArasahiamAI paccakkhANaM viheUNaM // 8 // egee suddhaAyaMbileNa iyarehiM dohiM uvvaaso|| navakArassahiehiM paNayAlasiAiM uvavAso // 9 // For Private And Personal Page #568 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tattvanirNayaprAsAdaporasicauvIsAe hoi akTehiM dasahiM uvvaaso|| vigaIcAehiM tihiM egaTTANehi a caUhiM // 10 // AyaraNAo neaM purimaTTA solasehiM uvvaaso|| egAsaNagA cauro aTu ya bekAsaNA tahaya // 11 // bhayavaM bahU a kAlo evaM kAratassa pANiNo hujjA // to kahavi hujja maraNaM navakAravivajiassAvi // 12 // navakAravajio so nivvANamaNuttaraM kaha labhijjA // to paDhamaM ciagiehao uvahANaM hoo vA mA vA // 13 // goama jaM samayaM cia muovayAraM karija jo pANI taM samayaM cia jANasu gahiabayaTuM jiNANAe // 14 // evaM kayauvahANo bhavaMtare sulahabohio hojjA // eajjhavasANovihu goama ArAhao bhaNio // 15 // jo u akAUNamiNaM goama gihija bhattimaMtovi // so maNuo daTTavvo agiehamANoNa sAriccho // 16 // AsAyai tiththayaraM tayaNaM saMghagurujaNaM ceva // AsAyaNabahulo so goyama saMsAramaNugAmI // 17 // paDhamaM cia kannAheDaeNa jaM pNcmNglmhiiaN|| tassavi uvahANaparassa sulahiA bohi niddiTThA // 18 // ia uvahANapahANaM niuNaM sayalaMpi vaMdaNa vihANaM // jiNapUAevaM cia paDhija suabhaNianIIe // 19 // taM saravaMjaNamattA biMdupayaccheaThANaparisuddhaM // paDhiUNaM ciivaMdaNasuttaM aththaM viyANijA // 20 // taththa ya jaththeva siA saMdeho suttaaththavisayaMmi // taM bahuso vImaMsia sayalaM nissaMkiyaM kujjA // 21 // For Private And Personal Page #569 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ekotriMzastambhaH / aha sohaNatihikaraNe muttanarakattajogalaggAMma // aNukUlaMmi sasibale sasse sasse a samayammi // 22 // niyavihavANurUvaM saMpADiabhuvaNanAhapUraNa || paramabhattIi vihiNA paDilAbhiasAhuvaggeNa // 23 // bhattibharaniSbhareNaM harisavasulasi abahalapulaeNaM // saddhAsaMvegavivegaparamaveraggajutteNaM // 24 // viNihayaghaNarAgaddosa mohamicchattamalalaMkeNaM // aiulasaMta nimmala ajjhavasANeNa aNusamayaM // 25 // tihuaNagurujiNa paDimA viNivesianayaNamANaseNa tahA // jiNacaMdavadaNAo dhannohaM mantramANeNaM // 26 // niyasiriraiyakarakamalamauliNA jaMtuvirahiogAse // nissaMkaM suttathaM pae para bhAvayateNa // 27 // jiNanAhadi gaMbhIrasamaya kusaleNa suhacaritteNaM // apamAyAIbahuvihaguNeNa guruNA tahA saddhiM // 28 // cauvihasaMghajuraNaM visesao niyayabaMdhusahiNaM // iavihiNA niuNeNaM jiNavitraM vaMdaNijaMti // 29 // tayaNaMtaraM guNahe sAhU vaMdina paramabhattIe // sAhammiyANa kujA jahArihaM taha paNAmAI // 30 // jAvaya mahaggha mukki cukkhavaththappayANapuveNaM // paDivattivihANeNaM kAyavo garuasammANo // 31 // eAvasare guruNA suviiagaMbhIra samayasAreNa // akkhevaNivikvaNi saMveiNipamuhavihiNA u // 32 // bhavaniveapahANA sahAsaMvegasAhaNe NiuMNA // garuNa baMdhe ghammakA hor3a kAyavA // 33 // For Private And Personal 459 Page #570 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tattvanirNayaprAsAdasaddhAsaMvegaparaM sUrI nAUNa taM tao bhavaM // ciivaMdaNAikaraNe ia vayaNaM bhaNai niuNamaI // 34 // bho bho devANupiyA saMpAvia niyayajammasAphallaM // tumae ajappabhiI tikAlaM jAvajIvAe // 35 // vaMdeavAiM ceiAI egaggasuthiracitteNaM // khaNabhaMgurAo maNuattaNAo iNameva sAraMti // 36 // taththa tume puNhe pANaMpi na ceva tAva pAya // no jAva ceiAiM sAhavia vaMdiA vihiNA // 37 // majjhaNhe puNaravi vaMdiUNa niameNa kappae bhuttuM // avaraNhe puNaravi vaMdiUNa niameNa suaNaMti // 38 // evamabhiggahabaMdhaM kAuM to vaDhamANavijAe // abhimaMtiUNa giNhai satta guru gaMdhamuddIo // 39 // tassuttamaMgadese niththAragapArago havija tumaM // uccAremANovia nikkhivai guru spnnihaannN||40|| eAe vijAe pabhAvajogeNa esa kira bhavo // ahigayakajANa lahuM niththAragapArago hou // 41 // aha cauvihovi saMgho niththAragapArago havija tumaM // dhanno salakkhaNo japirotti nikkhivai se gaMdhe // 42 // tatto jiNapaDimAe puAdesAo surabhigaMdharTI // amilANaM siadAmaM gihia guruNA sahaththeNaM // 43 // tassobhayakhaMdhesuM ArovaMteNa suddhacitteNaM // nissaMdehaM guruNA vatta erisaM vayaNaM // 44 // bho bho suladdhaniajamma niciaaigaruapunnapapbhAra // nArayatiriagaIo tujjhAvassaM niruddhaao||45|| For Private And Personal Page #571 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ekotriNshstmbhH| no baMdhagosi suMdara tumamitto ayasanIaguttANaM // no dullaho tuha jammaMtarevi eso nmukkaaro||46|| paMcanamukkArapabhAvao a jammaMtarevi kira tujha // jAIkularUvAruggasaMpayAo phaannaao||47|| annaM ca imAocciya na haMti maNuA kayAvi jIaloe // dAsA pesA dubhagA nIA vigaliMdiA ceva // 48 // kiM bahuNA je imiNA vihiNA eaM suaM ahijittaa|| suabhaNiavihANeNaM suddhe sIle abhiramijjA // 49 // no te jai teNaM cia bhaveNa nivvANamuttamaM pattA // toNuttaragevijAiesu suiraM abhirameuM // 50 // uttamakulammiukiTThalaTThasavvaMgasuMdarA payaDA // savvakalApattaThA jaNamaNaANaMdaNA houM // 51 / / deviMdovamariddhI dayAvarA dANaviNayasaMpannA / / niviNakAmabhogA dhamma sayalaM aNuDheuM // 52 // suhanjhANAnalanidaTraghAikammiMdhaNA mahAsattA // uppannavimalanANA vihuyamalA jhatti sijhaMti // 53 // ia vimalaphalaM muNiuM jiNasta mahamANadevasarissa // vayaNA uvahANamiNaM sAheha mahAnisIhAo // 54 // // ityupadhAnaprakaraNam // bhAvArtha:-pAMca namaskArameM pAMca upavAsakA upadhAna hotA hai, ATha Acamla tathA aMtameM eka aSTamatapa. / aiseMhI saMpUrNa upadhAna iriyAvahikA hai; zakrastavameM eka aSTamatapa, aura battIsa AcAmla. caityastavameM eka upavAsa, aura tIna AcAmla karaNe. / caturviMzatistavameM eka SaSTha For Private And Personal Page #572 -------------------------------------------------------------------------- ________________ www.kobatirth.org Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tattvanirNayaprAsAdatapa, eka upavAsa, aura paMcavIsa (25) AcAmla karaNe. / zrutastavameM eka upavAsa, aura pAMca AcAmla. / caityavaMdanAdi sUtrameM yaha upadhAna kathana karA hai.| tIrthaMkara gaNadharoMne. // 5 // vyApArarahita, vikathAvivarjita, raudra dhyAnakarake rahita, vizrAma nahIM karatA huA, upayogasahita, upadhAna kare. // 6 // yaha utsarga kahA. aba apavAda kahate haiM. / atha kadApi upadhAnavAhI bAlaka hove, vA vRddha hove, vA zaktirahita taruNa ( yuvA ) hove to, so apanI zaktipramANa upadhAnapramANa pUrNa kare. / rAtribhojanakI virati, caturvidhAhAra, vA trividhAhAra, vA dvividhAhAra pratyAkhyAnarUpa kare; navakArasahiAdi paJcakkhANa karake. / eka zuddha AMbilakarake, aura itara do AMbilakarake, eka upavAsa hotA hai. paNatAlIsa (45) navakArasahi karanese eka upavAsa hotA hai. cauvIsa (24) porasi karaneseM, aura daza (10) apArddha karaneseM, eka upavAsa hotA hai. tIna nivikRti karaneseM, aura cAra ekalaThANe karaneseM, eka upavAsa hotA hai. AcaraNAseM solAM (16) purimArddha karaneseM upavAsa hotA hai. cAra ekAsaneseM, aura ATha biyAsaNe karaneseM bhI, upavAsa hotA hai. arthAt upavAsakA jo phala hai, sohI prAyaH pUrvokta tapakA phala hai. isavAste jisakI pUrvokta upadhAnakI zakti na hove so, ina tapoMmeseM kisI bhI tapake karaneseM upadhAna pramANa pUrNa kare. // 11 // __gautamasvAmI kahate haiM. he bhagavan ! aiseM karatehue prANIko bahota kAla hove to, kadApi navakAravarjita bhI, tisakA maraNa ho jAve, aura navakAravarjita so prANI anuttara nirvANa kaise prApta kareM ? tisavAste navakAra prathamahI grahaNa karo, upadhAna hove, vA na hove. // 13 // mahAvIra svAmI kahate haiM. he gautama ! jo prANI jisa samayameM vratopacAra ( upadhAna ) kare, tisahI samayameM, tUM jinAjJAkarake grahaNa karA hai vratArtha jisaneM, aisA tisako jANa. // 14 // aiseM jisane upadhAna karA hai, so prANI bhavAMtarameM sulabhabodhi hove hai. aura isake ( upadhAnake ) adhyavasAyavAleko bhI, he gautama ! ArAdhaka kahA hai. paraMtu he gautama ! For Private And Personal Page #573 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org ekotriNshstmbhH| 463 bhaktivAlA bhI jo prANI, upadhAnavinA zrutako grahaNa kare, tisako nahI grahaNa karanevAleke sadRza jANanA. tathA so jIva, tIrthakarakI, tIrthaMkarake vacanoMkI, saMghakI, aura gurujanakI, AzAtanA karatA hai. so AzAtanA bahula prANI, he gautama saMsArameM bhramaNa karatA hai. prathamahI jisane suNake, pAMca maMgala paDha liyA hai, tisako bhI upadhAnameM tatpara honeseM bodhi, jinadharmaprApti, sulabha kahI hai. yaha upadhAnakarake pradhAna, nipuNa, saMpUrNa bhI vaMdanavidhAna, jinapUjA, pUrvakahI zrutokta nItikarake paDhanA. tisa paMca maMgalako svara, vyaMjana, mAtrA, biMdu, padaccheda, sthAnoMkarake zuddha paDhake, caityavaMdana sUtrako, aura arthako vizeSakarake jANe. tisameM jahAM sUtraviSe, vA arthaviSe, saMdeha hove to, tisako bahuzaH vicArake saMpUrNa niHzaMka saMdeharahita karanA. // 21 // atha zubhatIthi, karaNa, muhUrta, nakSatra, joga, lagnameM, caMdrabalake anukUla hue, kalyANakArI prazasta samayameM, apane vibhavAnusAra bhagavAnkA pUjana karA hai jisane, parama bhaktiseM vidhipUrvaka sAdhuvargako pratilaMbha karA hai jisane, bhaktike atisamUhakarake sahita, harSavazaseM khiDe haiM, bahota pulaka (roma) jisake, zraddhAsaMvegaviveka parama vairAgyayukta, dUra kare haiM, niviDarAgadveSamohamithyAtvamalarUpa kalaMka jisane, ati ullasAyamAna nirmala adhyavasAya karake, anusamaya, tribhuvanaguru jina bhagavAnkI pratimAmeM sthApana kiye haiM, netra, aura mana, jisane, tathA jina caMdrako vaMdanA karaneseM maiM dhanya hUM aiseM mAnate hue, apane mastakake Upara racA hai, karakamalarUpa mukuTa jisane, jaMturahita sthAnameM padapadameM niHzaMka sUtrArthako bhAvate (vicArate) hue, aiseM pUrvokta vizeSaNavAle upadhAnavAhine, jinanAthake kathana kare gaMbhIra samayasiddhAMtameM kuzala, zubhacAritrasaMyukta,apramAdAdi bahuvidha guNoMkarI saMyukta, aiseM guruke sAtha, caturvidha saMghasaMyukta, vizeSaseM nijabaMdhusahita, isa nipuNavidhikarake jinabiMbako vaMdanA karanI. // 29 // tadanaMtara upadhAnavAhI, guNADhyasAdhuyoMko parama bhaktiseM vaMdanA kare. tathA sAdharmiyoMko yathAyogya praNAmAdi kare. pIche jitane bahamolake For Private And Personal Page #574 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir leke jAvajIvaparyaMta tinA. kyoMki. kSaNabhaMguraaura sAdhuyoMko va 464 tattvanirNayaprAsAdautkRSTa cokSa vastra tinake pradAnapUrvaka bhaktividhAnakarake upadhAnavAhine, zrIsaMghakA bhArI sanmAna karanA. // 31 // isa avasarameM acchItare jAnyA hai gaMbhIra samayasiddhAMtakA sAra jisane, aise gurune, AkSepiNI, vikSepiNI, saMvedinI, aura nirvedinI, yaha cAra prakArakI dharmakathA zraddhAsaMvega sAdhanemeM nipuNa bhArI prabaMdha karake karanI. // 33 // ___ tadapIche tisa bhavyajIvako zraddhAsaMvegameM tatpara jANake, nipuNamati AcArya, caityavaMdanAdi karane meM yaha vacana kahe. // 34 // __ bho bho devAnupriya! nija janma sAphalyatAko prApta karake taiMne Ajase leke jAvajIvaparyaMta tinoMhI kAlameM ekAgra susthira cittakarake arhatpratimAyoMko vaMdanA karanI. kyoMki, kSaNabhaMgura manuSyapaNeseM yahI sAra hai, tahAM taiMne purvAnhameM jabataka jinapratimAko aura sAdhuyoMko vaMdanA vidhipUrvaka nahI karI hai, tabataka pAnI bhI nahI pInA. madhyAnhameM phira vaMdanA karakehI bhojana karanA kalpe, aura aparAnhameM bhI phira vaMdanA karakehI sonA kalpe, anyathA nahI. // 38 // aiseM abhigrahabaMdhana karake pIche varddhamAna vidyAseM abhimaMtrake guru sAta muTThIpramANa gaMdha (vAsakSepa) grahaNa kare. pIche tisa upadhAnavAhIke mastakaUpara " niththAragapArago havijja tumaM" aiseM uccAraNa karatA huA guru, namaskArapUrvaka nikSepa kare (DAle) isa vidyAke prabhAvake jogase nizcaya yaha bhavya adhikRta prAraMbhita kAryoMkA zIghra nistAra karanevAlA, aura pAra honevAlA hove. // 41 // .. atha caturvidha saMgha, tUM, nistAraka pAraga ho, tUM dhanya hai, salakSaNa hai, ityAdi bolatA huA, tisake mastakaUpara vAsakSepa kare. // 42 // __ tadapIche jinapratimAke pUjAdezaseM surabhigaMdhasaMyukta amlAna zvetamAlA grahaNa karake, guru apane hAthoMseM tisa upadhAnavAhIke donoM khaMdhoMUpara AropaNa karatA huA, zuddha cittakarake nisaMdeha aisA vacana kahe. // 44 // For Private And Personal Page #575 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ekonatriMzastambhaH / 465 acchItareM prApta kiyA nija janma jisane, tathA saMcaya karA hai atibhArI puNyakA samUha jisane, aiseM bho bho bhavya ! terI narakagati, aura tiryaggati, avazyameva baMda hogaI. he suMdara ! Ajase leke, tUM, apajasa, nIca gotroMkA baMdhaka nahIM hai. tathA janmAMtarameM bhI, yaha paMcanamaskAra tujhako durlabha nahI hai. pAMca namaskArake prabhAvaseM janmAMtarameM bhI tujhako pradhAna jAti, kula, Arogya saMpadAeM prApta hoMgI. aura isake prabhAvaseM manuSya kadApi saMsArameM dAsa, preSya, durbhaga, nIca, aura vikaleMdriya nahI hote haiM. kiMbahunA. je isa vidhiseM isa zrutajJAnako paDhake zrutokta vidhiseM zuddha zIla AcArameM rame-kriDA kare, ve, yadi tisahI bhavameM uttama nirvANako prApta na hove to, anuttara graiveyakAdi devalokoMmeM cirakAla krIDA karake uttama kulameM utkRSTa pradhAna sarvAMgasuMdara prakaTa sarvakalA prApta kare haiM, artha jinoMne, aiseM lokoMke manako AnaMda denevAle hoyake, deveMdrasamAna RddhivAle, dayAmeM tatpara, dAnavinayasaMyukta, kAmabhogoMse nirvinna-virakta saMpUrNa dharmakA anuSThAnakarake zubha dhyAnarUpa agnikarake cAra ghAtikarmarUpa iMdhanako dagdha kiye haiM-jalA diye haiM jinoMneM, aiseM mahAsattva, utpanna huA hai, vimala nirmala kevala jJAna jinoMko, sarva malakarmaseM rahita hokara zIghra siddha hote haiM. // 53 // yaha nirmala phala jANake bahota mAna dene yogya jo deva, sohI bhaye sUri, aiseM jo jina tinake vacanase yaha upadhAna mahAnizItha sUtrase siddha karo.-isa AMtima gAthAmeM prakaraNakartA zrImAna devasUrine bhagavAnke 'mahamANadevamUrissa' isa vizeSaNadvArA apanA bhI nAma, sUcana karA hai. // 54 // ityupadhAnaprakaraNabhAvArthaH // // ityupadhAnavidhiH // atha upadhAna tapake udyApanarUpa mAlAropaNakA vidhi kahate haiM. // tahAM pichalAhI naMdi krama jaannnaa.| aura itanA vizeSa he ki, mAlAropaNa upadhAnatapake pUrNa hue tatkAlahI, vA dinAMtarameM hotA hai. tahAM yaha vidhi hai. // mAlAropaNase pahile dinameM sAdhuyoMko anna pAna vastra pAtra vasati pustaka dAna deve, saMghako bhojana deve, vastrAdikaseM saMghakI For Private And Personal Page #576 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 466 tattvanirNayaprAsAda pUjA kare, tisa dinameM zubha tithi vAra nakSatra lagna meM dIkSAke ucita dinameM parama yuktiseM bRhatsnAtravidhiseM jinapUjA kare, mAtA pitA parijana sAdharmikAdikoMko ekaTThe kare, tadapIche mAlAgrAhI kRtaucitaveSa kRtadhammila uttarAsaMgavAlA nijavarNAnusAraseM jinopavIta uttarIyAdidhArI saja karake pracuragaMdhAdi upakaraNa akSata nAlikera hAtha meM leke pUrvavatsamavasaraNako tIna pradakSiNA kare / tadapIche guru ke samIpe kSamAzramaNapUrvaka kahe // " icchAkAreNa tumbhe amheM paMcamaMgalamahAsuakkhaMdha iri AvahiAsuakkhaMdhasakaththaya suakkhaMdhace i athyayasuakkhaMdha caDavIsaththayasuakbaMdha suyadhyaya suakkhaMdha aNujaNAvaNiaM vAsakkhevaM kareha " // tadapIche guru bhI abhimaMtrita vAsakSepa kare / phira zrAddha kSamAzramaNapUrvaka kahe "ceiAIM ca vaMdAveha " tadapIche varddhamAnastutiyoMseM caityavaMdana karanA, zAMtidevAdi stutiyAM pUrvavat phira zakrastava arhaNAdi stotra kahanA. pUrvavat / tadapIche UThake " paMcamaMgalamahAsu akkhaMca paDikkamaNasuakkhaMdha bhAvArihaMtathya vvaNArihaMtathya cauvIsathyaya nANadhthaya siddhadhthaya aNujANAvaNiaM karemi kAussagaM annaththa usasieNaM yAvat - appANaM vosirAmi" kahake caturviMzatistava ciMtana kare, pArake prakaTa caturviMzatistava paDhe / guru tInavAra parameSThimaMtra paDhake niSadyAUpara baiTha jAve, saMgha aura parijanasahita zrAddhako bho bho devANupiyA saMpAvia niyayajammasAphalaM // tumae ajjappAbhiI tikkAlaM jAvajIvA // 1 // vaMde avAI ceiAI egaggasuthiracitteNaM // khaNabhaMgurAo maNuattaNAo iNameva sAraMti // 2 // taththa tume puvvahe pANaMpi na caiva tAva pAyavvaM // no jAva ceiAI sAhUvia vaMdiA vihiNA // 3 // majjhahe pUNaravi vaMdiUNa niameNa kappae bhuttuM // avarahe puNaravi vAdaMUNa naamaNa suaNaMti // 4 // For Private And Personal Page #577 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ekontriNshstmbhH| 467 ityAdi mahAnizIthamadhyagata vIsa gAthAmeM kahI huI dezanA deke, tIna saMdhyAmeM caityavaMdana sAdhuvaMdana karaneke abhigraha vizeSoMko deve. / tadapIche vAsamatrake sAta gaMdhakI muSThI "niththAragapAragohohi" aiseM kahatA huA guru, tisake zirameM prakSepa kre.| tadapIche akSatasahita vAsakSepako maMtre / tisa samayameM surabhigaMdha amlAna zveta puSpoMke samUhameM graMthana karI huI mAlAko jinapra. timAke pagoMUpara sthApana kre| sUri khaDA hoke abhimaMtrita vAsAMko jinapagoMke Upara kSepa kare, pAsa rahe sAdhu sAdhvI zrAvaka zrAvikA janako gaMdhAkSata deve.| zrAddha namaskAraanujJAkevAste tIna pradakSiNA deve.| taba guru "niththAragapArago hohi guruguhiM budAhi " aiseM kahe. aura jana (saMgha) "pUrNamanorathavAlA tUM huA hai, tUM dhanya hai, tUM puNyavAn hai" aiseM khe.| aiseM kahate hue kramaseM gurusaMghAdi vAsakSepa kre| tadapIche phira zrAddha samavasaraNako tIna pradakSiNA deve / pIche guruko tIna pradakSiNA deve| pIche gurusahita samavasaraNako tIna pradakSiNA deve| pIche gurusaMghasahita samavasaraNako tIna pradakSiNA deve, pIche namaskArAdizrutaskaMdha anujJApanArtha kAyotsarga kare, caturviMzatistava ciMtana kare, pArake prakaTa logassa khe.| tadapIche mAlA dhAraNa karanevAle tisake svajanoMkesAtha pratimAke Age jAke zakrastava paDhake "aNujANau me bhayavaM arihA" aiseM kahake jinapAdaUpari pUrva sthApita mAlAko leke nijabaMdhuke hAthameM sthApana karake naMdike samIpa Aya kara, zrAddha, mAlAko guruseM maMtraNa karAve. / pIche guru khaDA hokara upadhAnavidhikA vyAkhyAna kare. so zrAddha bhI, khaDA hokara zravaNa kare. "paramapayapuripathi" ityAdi mAlovRMhaNa gAthAyoMkarake guru dezanA kre| tadanu // tatto jiNapaDimAe pUAdesAo surabhigaMdharTa // amilANa siadAmaM givhia guruNA sahaththeNaM // 1 // tassobhayakhaMdhesuM ArovateNa suddhacitteNaM // nissaMdehaM garuNA vattavyaM erisaM vayaNaM // 2 // For Private And Personal Page #578 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tattvanirNayaprAsAdabho bho suladdhaniajamma niciaaigaruapunnapapbhAra // nArayatiriagaIo tujjhAvassaM niruddhAo // 3 // no baMdhagosi suMdara tumamitto ayakanIaguttANaM // no dullaho tuha jammaMtarevi eso namukAro // 4 // paMcanamukkArabhAvao a jammaMtarevi kira tajjha // jAIkularUvAggasaMpayAo pahANAo // 5 // annaM ca imAoccia na haMti maNuA kayAvi jIalora // dAsA pesA dubhagA nIA vigaliMdiA ceva // 6 // kiM bahuNA je imiNA vihiNA eaM suaM ahijittaa|| suabhaNi avihANeNaM suddhe sIle abhiramijjA // 7 // no te jai teNIcaa bhaveNa nivANamuttamaM pattA // toNuttara gevijAiesu suiraM annirameuM // 8 // uttabhakulammi ukiThThalaThThasaveMgasudarApayaDA / savukalApatahA jaNamaNaANaMdaNA houM // 9 // deviMdovamariddhI dayAvarA dANavinayasaMpannA // niviNakAmabhogA dhamma sayalaM aNuDheuM // 10 // suhajjhANAnalanidaddaghAikAmaMdhaNA mahAsattA // uppannavimalanANA vidyamalA jhatti sijjhati // 11 // yaha gAthA tInavAra guru kahe / ina gAthAyoMkA bhAvArtha upadhAnaprakaraNabhAvArthameM likha diyA hai. // ___ tadapIche tisake skaMdhameM mAlAprakSepa karanI. // pIche zrAddhavarga ArAtrika (AratI) gItanRtyAdi bahuta kare. / upadhAnavAhI zrAvakane tisa dinameM AcAmlAdi tapa karanA; yadi pauSadhazAlAmeM mAlAropaNa hove, tadA saMghasahita jinamaMdirameM jAve, caityavaMdanA karake phira pauSadhAgArameM Ayakara maMDalIpUjAdi kare. // isa upadhAnavidhiko nizItha, mahAnizItha, For Private And Personal Page #579 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 469 triNshstmbhH| siddhAMtake paDhanevAloMne zrutasAmAyikakarake mAnA hai. aura nizItha mahAnizIthake tiraskAra karanevAloMne nahI aMgIkAra karA hai. tinoMne to pratimodvahana vidhikohI zrutasAmAyikakarake kathana karA hai. // mAlA bhI kitaneka kauzeyapaTTasutramayI (rezamI) svarNa, puSpa, moti, mANikya garbhita, Aropate haiM. aura kitaneka zveta puSyamayI Aropate haiM. tisameM to, apanI saMpattihI pramANa hai. // itivratAropasaMskAre zrutasAmAyikAropaNavidhiH // ityAcAryazrImadvijayAnaMdasUriviracite tattvanirNayaprAsAde paMcadazavatAropasaMskArAMtargatazrutasAmAyikAropaNavi dhivarNanonAmaikonatriMzaHstaMbhaH // 29 // // athtriNshstmbhaarmbhH|| atha triMzastaMbhameM vratasaMskArAMtargata prasaMgameM kathana karI zrAvakoMkI dinacaryA kahate haiM. do muhurta zeSa rAtri rahe zrAvaka sUtA UThe, malamUtrakI zaMkA dUra kare, aura zruci hokara pavitra AsanaUpara sthita huA yathAvidhiseM parameSTi mahAmaMtrakA jApa kare. pIche kulakA, dharmakA, vratakA, zraddhAkA, vicAra karake, aura stotrapAThasaMyukta caityavaMdana karake, apane gharameM, vA dharmaghara (pauSadhazAlAdi) meM sthita hokara, Avazyaka (pratikramaNAdi ) kare. / tadapIche pratyuSa kAlameM apane gharameM snAna karake, zuci hoke, zuci vastra pahirake, bhoga saMsArika sukha, aura mokSa denevAle, aiseM arihaMtakI pUjA kre.| tisavAste jinArcanavidhi, arhatkalpake kathanAnusAreM kahate haiM. soyathA // zrAddha kevala dRDhasamyatkva, prAptaguruupadeza, nijagharameM, vA caityameM arthAt baDe maMdirameM, dhammila (zikhA) bAMdhI, zuci vastra pahari, uttarAsaMga karI, svavarNAnusArakarake jinopavIta, uttarIya, uttarAsaMgadhArI, mukhakoza bAMdhI, ekAgracitta, ekAMtameM jinArcana, jinapUjana, kare. / prathama jala, patra, puSpa, akSata, phala, dhUpa, agni, dIpaka, gaMdhAdikoMko niHpApatA kre.|| For Private And Personal Page #580 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 470 tttvnirnnypraasaad"||AUM Apo'pkAyA ekeMdriyA jIvA niravadyArhatpUjAyAM nirvyathAH saMtu nirapAyAH saMtu sadgatayaH saMtu na mestu saMghahanahiMsApApamahadarcane // " iti jalAbhimaMtraNam // " // OM vanaspatayo vanaspatikAyA jIvA ekeMdriyA niravadyAhatpUjAyAM nirvyathAH saMtu nirapAyAH saMtu sadgatayaH saMtu na mestu saMghaTanahiMsApApamahaMdarcane // " itipatrapuSpaphaladhUpacaMdanAdyabhimaMtraNam // " // OM agnayo'gnikAyAjIvA ekeMdriyA niravadyArhatpUjAyAM nirvyathAH saMtu nirapAyAH saMtu sadgatayaH saMtu na mestu sNghttnhiNsaapaapmhdcn||" iti vanhidIpAdyabhimaMtraNam // sarvakA AbhimaMtraNa vAsakSepaseM tIna tIna vAra karanA. // tdpiiche| puSpagaMdhAdi hAthameM leke| " // OM sarUpohaM saMsArijIvaH suvAsanaHsumedha ekacitto niravadyArhadacarcane nirvyatho bhUyAsaM niHpApo bhayAsaM nirupadravo bhuyAsaM matsaM zritA anyepi saMsArijIvA niravadyArhadarcane nirvyathA bhUyAsuH niHpaapaabhuuyaasuH||" aiseM kahake apane Apako tilaka karanA, puSpAdikarake apanA zira arcana krnaa| phira puSpa akSatAdi hAthameM leke / " ||AUM pRthivyapUtejovAyuvanaspatitrasakAyA ekadvitricatuH paMceMdriyAstiryaGmanuSyanArakadevagatigatAzcaturdazarajjvAtmakalokAkAzanivAsinaH iha jinArcane kRtAnumodanAH saMtu niHpApAH saMtu nirapAyAH saMtu sukhinaH saMtu prAptakAmAH saMtu muktAH saMtu bodhmaapnuvNtH||' VO For Private And Personal Page #581 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir triNshstmbhH| 471 aiseM paMDhake dazoM dizAyoMmeM gaMdha, jala, akSatAdi kSepa karanA. tdpiiche| zivamastu sarvajagataH parahitaniratA bhavaMtu bhUtagaNAH // doSA prayAMtu nAzaM sarvatra sukhItravaMtu lokAH // 1 // sarvepi saMtu sukhinaH sarve saMtu nirAmayAH // sarve bhadrANi pazyaMtu mA kazcidduHkhabhAg bhvet||2|| yaha AryA aura anuSTup chaMda paDhane / tdpiiche| " // OM bhUtadhAtrI pavitrAstu adhivAsitAstu suproSitAstu // " aiseM paDhake prathama lIpI huI bhUmimeM jalaseM prokSaNa (secana) kare. / tdpiiche| ___" // OM sthirAya zAzvatAya nizcalAya pIThAya nmH||" aiseM paDhake dhoyake caMdanaseM lepana karake svastika karake aMkita (cinhita ) aisA pUjApaTTasthAlAdi sthApana kare, aura caityameM to sthiraviva honeseM ina donoM maMtroMkarI tisake bhUmijalapaTTAdikoMko adhivAsana karane / tdpiiche| "||AUMatr kSetre atra kAle nAmAhato rUpAhato dravyAhato bhAvArhataH samAgatAH susthitAH suniSThitAH supra tiSThitAH sNtu||" aiseM paDhake arhat pratimAko sthApana kare nizcalaviMbake hue, caraNa adhivAsana kre.|| tadapIche aMjalike agrabhAgameM puSpa leke| "||AUM namohadyaH siddheyastIrNebhyastArakebhyo buddhebhyo bodhakebhyaH sarvajaMtuhitebhyaH iha kalpanabiMbe bhagavaMtorhataH supratiSThitAH sNtu||" For Private And Personal Page #582 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 472 tatvanirNayaprAsAdaaiseM mauna karake kahake bhagavatke caraNopari puSpa sthApana kare. / phira bhI jalAI phUloseM pUjApUrvaka kahe. / / yathA // " // svAgatamastu susthitamastu supratiSThAstu // " tadapIche phira puSpAbhiSeka krke| " ||arghymstu pAdyamastu AcamanIya mastu sarvopacArai puujaastu||" ina vacanoMkarake vAraMvAra jinapratimAke Upara jalAI puSpAropaNa kare / tadapIche jala leke| OM arha vN| jIvanaM tarpaNaM hRdyaM prANadaM mlnaashnN|| jalaM jinArcanetraiva jAyatAM sukhahetave // 1 // yaha maMtra paDhake jalakarake pratimAko bhiSeka aura snapana (snAtra) kre.|| tadapIche caMdana kuMkuma kapUra kastUrI Adi sugaMdha hAthameM leke / OM arha lN| idaM gaMdhaM mahAmodaM brahaNaM prINanaM sadA // jinArcane ca satkarmasaMsiddhaya jAyatAM mama // 1 // yaha maMtra paDhake vividha gaMdhakarI jinapratimAko vilepana kre.|| tadapIche puSpapatrAdi hAthameM leke| OM arha kSa / nAnAvarNa mahAmodaM sarvatridazavallabhaM // jinArcanetra saMsiddhyai puSpaM bhavatu me sadA // 1 // yaha maMtra paDhake jinapratimAke Upara sugaMdhamaya vividha varNake puSpa cddhaave.|| tadapIche akSata (cAvala) hAthameM leke| OM arha tN| prINanaM nirmalaM balyaM mAMgalyaM srvsiddhidN|| jIvanaM kAryasaMsiddhayai bhUyAnme jinpuujne||1|| yaha maMtra paDhake jinapratimAke Upara akSata AropaNa kre.|| For Private And Personal Page #583 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir triNshstmbhH| 473 tadapIche pUga (supArI) jAyaphala Adi vA vartamAna Rtuke (mosamI) phala hAthameM leke| OM arha phu| janmaphalaM svargaphalaM puNyamokSaphalaM phalaM // dadyAjjinArcanetraiva jinapAdArasaMsthitam // 1 // yaha maMtra paDhake jinapAdAne phala ddhove.|| tadapIche dhUpa leke / OM arha rN| shriikhNddaagruukstuuriidrumniryaassNbhvH|| prINanaH sarva devAnAM dhUpostu jinapUjane // 1 // yaha paDhake agnimeM dhUpakSepa kare. // pIche phUla leke| OM ahaM rN| paMcajJAnamahAjyotirmayAya dhvAMtaghAtine // dyotanAya pratimAyAdIpo bhuuyaatsdaahte||1|| yaha paDhake dIpamadhye puSpa sthApana kare. // tadapIche phuloMko leke / "||AUM ahaM bhagavadbhayorhagyo jalagaMdhapuSpAkSataphaladhUpadIpaiH saMpradAnamastu OM puNyAhaM puNyAhaM prIyaMtAM prIyaMtAM bhagavaM tohatastrilokasthitAH nAmAkRtidravyabhAvayutAH svAhA // " yaha paDhake phira jinapUjana kare. // tadapIche vAsakSepa leke| "||AUM sUryasomAMgArakabudhaguruzukrazanaizcararAhuketumukhAgrahAH iha jinapAdAgre samAyAMtu pUjAM prtiicchNtu||" aiseM paDhake jinapAdaseM nIce sthApita grahoMke Upara, vA snAnapaTTake Upara vAsakSepa kre.|| tdpiiche| "||aacmnmstu gaMdhamastu puSpamastu akSatamastu phalamastu dhupostu dIpostu // " aiseM paDhake kramaseM jala, gaMdha, puSpa, akSata, For Private And Personal Page #584 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org tattvanirNayaprAsAda 474 phala, dhUpa, dIpaseM grahoM kA pUjana kare. // tadapIche aMjali meM phUla leke / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir // OM sUryasomAMgArakabudhaguruzukrazanaizvararAhuketumukhAgrahAH supUjitAH saMtu sAnugrahAH saMtu tuSTidAH saMtu puSTidAH saMtu mAMgalyadAH saMtu mahotsavadAH saMtu // " aiseM kahake grahoMke Upara puSpAropa kare. // phira isI rItikarake / " // OM iMdrAgniyamanirRtivaruNavAyukuberezAnanAgabrahmaNo lokapAlAH savinAyakAH sakSetrapAlAH iha jinapAdAgre samAgacchaMtu pUjAM pratIcchaMtu // " aiseM kahake pUjApaTTopari lokapAloMko vAsakSepa kare. // tadapIche | 66 " // Acamanamastu gaMdhamastu puSpamastu akSatamastu phalamastu dhupostu dIpostu | " aiseM paDhake kramaseM jala, gaMdha, puSpa, akSata, phala, dhUpa, dIpaseM lokapAloMkA pUjana kare. // tadapIche aMjalimeM puSpa leke / " // OM iMdrAgniyamanirRtivaruNavAyukuberezAnanAgabrahmaNo lokapAlAH savinAyakAH sakSetrapAlAH supUjitAH saMtu sAnugrahAH saMtu tuSTidAH saMtu puSTidAH saMtu mAMgalyadAH saMtu mahotsavadAH saMtu // " yaha paDhake lokapAlopari puSpAropaNa kare. // tadapIche puSpAMjali leke / "|| asmatpUrvajA gotrasaMbhavA devagatigatAH supUjitAH saMtu sAnugrahAH saMtu tuSTidAH saMtu puSTidAH saMtu mAMgalyadAH saMtu mahotsavadAH saMtu // " aiseM kahake jinapAdAgre puSpAMjalikSepa kare. // tadapIche phira bhI puSpAMjali leke / For Private And Personal Page #585 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir triNshstmbhH| 475 "||AUM ahaM arhadbhaktASTanavatyuttarazatadevajAtayaH sadevyaH pUjAM praticchaMtu supUjitAH saMtu sAnugrahAH saMtu tuSTidAH saMtu puSTidAH saMtu mAMgalyadAH saMtu mahotsavadAH sNtu||" aiseM kahake jinapAdAgre aMjalikSepa kare. // ___ tadapIche aMjalike agrabhAgameM puSpa dhAraNa karake arhanmaMtra smaraNa karake tisa phUlaseM jinapratimAko puuje| arhanmaMtro yathA // "||AUM aha~ namo arahaMtANaM OM ahaM namo sayaMsaMbuddhANaM OM aha~ namo pAragayANaM // " yaha tripada maMtra zrImat arhan bhagavaMtoMke Age nitya smaraNa kare. kaisA hai maMtra? bhogadevalokAdi sukha aura mokSakA denevAlA hai. tathA sarva pApoMkA nAza karanevAlA hai. / vizeSa itanA hai ki, yaha maMtra apavitra puruSoMne, anyacittavAle arthAt upayogarahita puruSoMne, nahI smaraNa karanA. tathA sakhara arthAt uccazabdase nahI smaraNa karanA, nAstikoMko nahI sunAvanA, aura mithyAdRSTiyoMko bhI nahIM sunAvanA. / yaha pUrvokta arhanmaMtra ekasauATha (108) vAra, vA tadarddha arthAt 54 vAra jape. // tadapIche do pAtroMkarake naivedya Dhokana kare. pIche eka pAtrameM jalakA culuka leke / OM arha / nAnASaDrasasaMpUrNa naivedyaM sarvamuttamaM // jinAgre DhaukitaM sarvasaMpade mama jAyatAM // 1 // yaha paDhake ekatra naivedyameM culukakSepa kare. / phira dUsarA jalaculuka leke| " // OM sarve gaNezakSetrapAlAdyAH sarvegrahAH sarve dikpAlAH sarve'smatpUrvajodbhavAdevAH sarve aSTanavatyuttarazataM devajAtayaH sadevyo'rhadbhaktAH anena naivedyena saMtarpitAH saMtu sAnugrahAH saMtu tuSTidAH saMtu puSTidAH saMtu mAMgalyadAH saMtu maho For Private And Personal Page #586 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tatvanirNayaprAsA tsavadAH saMtu // " aiseM kahake dUsare naivadyake Upara culukakSepa kre.|| // iNdrvjraa|| yo janmakAle puruSottamasya sumeruzRMge kRtamajanaizca // devaiH pradattaH kusumAMjalisa dadAtu sarvANi samIhitAni // 1 // // vasaMtatilakA // rAjyAbhiSekasamaye tridazAdhipena / chatradhvajAMka talayoH padayorjina / / kSiptotibhaktibharataH kusumAMjaliyaH / sa prINayatvanudinaM sudhiyAM manAMsi // 2 // ||shaarduul // deveMdraiH kRtakevale jinapatau saanNdbhttyaagtaiH| sNdehvypropnnkssmshubhvyaakhyaanbuddhyaashyH|| AmodAnvitapArijAtakusumairyaH svAmipAdAgrato / muktassa pratanotu cinmayahRdAM bhadrANi puSpAMjaliH // 3 // ina tInoM vRttoMkarake tIna vAra puSpAMjalikSepa kare. // // iMdravajrA // lAvaNyapuNyAMgabhRtorhato yastavRSTibhAvaM sahasaiva dhatte // savizvabhartulavaNAvatAro garbhAvatAraM sudhiyAM vihaMtu // 1 // // anuSTup // laavnnyaiknidhervishvbhstidvddhihetukRt|| lavaNottaraNaM kuryAdbhavasAgaratAraNam // 2 // ina do vRttoMkarake do vAra lavaNa uttaarnaa.|| ||anussttup // sakSAratAM sadAsaktAM nihaMtumiva sodyamaH // lavaNAbdhilavaNAMbumiSAtte sevate padau // 1 // For Private And Personal Page #587 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org triMzastambhaH / yaha paDhake lavaNamizra jala uttAranA. // // AryA // // anuSTup // saptabhItirvidyAtAI saptavyasananAzakRt // yat saptanarakadvArasaptAraritulAM gatam // 1 // // vasaMtatilakA // bhuvanajanapavitritApramodapraNayanajIvanakAraNaM garIyaH jalamavikalamastu tIrthanAthakramasaMsparzisukhAvahaM janAnAm // 1 // yaha paDhake kevala jalakSepa kare. // Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir saptAMgarAjyaphaladAnakRta pramodaM / satsaptatattvavidanaMtakRtaprabodham // tacchatrahastadhRtasaMgatasaptadIpamArAtrikaM bhavatu saptamasadguNAya // 2 // yaha paDhake ArAtrikAvatAraNa kare. // // anuSTup // vizvatrayabhavaijavaiH sadevAsuramAnavaiH // cinmaMgalaM zrIjineMdrAta prArthanIyaM dine dine // 1 // // vasaMtatilakA // yanmaMgalaM bhagavataH prathamArhataH zrIsaMyojanaiH pratibabhUva vivAhakAle // 477 sarvAsurAsuravadhUmukhagIyamAnaM / sarvarSibhizca sumanobhirudIryamANam // 2 // dAsyaMgateSu sakaleSu surAsureSu / rAjyerhataH prathamasRSTikRto yadAsIt // sanmaMgalaM mithunapANigatIrthavAri / pAdAbhiSeka vidhinAtyupacIyamAnam // 3 // For Private And Personal Page #588 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 278 tttvnirnnypraasaad|| zArdUla // yadvizvAdhipateH samastatanubhRtsaMsAranistAraNe / tIrthe puSTimupeyuSi pratidinaM vRddhiM gataM maMgalam // tat saMpratyupanIta pUjanavidhau vizvAtmanAmarhatAM / bhUyAnmaMgalamakSayaM ca jagate svastyastu saMghAya ca // 4 // ina cAroM vRttoM karake maMgala pradIpa kre| pIche zakrastava paDhe // itijinArzvanavidhiH // Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir atha atizaya karI arhadbhaktivAlA koika zrAvaka, nitya, vA parvadinameM, vA kisI kAryAMtara meM, jinasnAtra karanekI icchA kare, tisakA vidhi yaha hai / prathama snAnapIThake Upara, dikUpAlagraha anya daivatapUjana varjake, pUrvoka prakAra karake jinapratimAko pUjake, maMgaladIpa varjita ArAtrika karake, pUrvopacArayukta zrAvaka, gurusamakSa saMghake mile hue, cAra prakArake gItavAdyAdi utsavake hue puSpAMjali hAthameM leke / 66 , " // namo arahaMtANaM namorhatsiddhAcAryopAdhyAyasarvasAdhubhyaH // " yaha paDhake do vRtta (chaMda) paDhe / yathA // // zArdUlavRttam // kalyANaM kulavRddhikAri kuzalaM zlAghAmatyaGgutaM / sarvAghapratighAtanaM guNagaNAlaMkAravibhrAjitam // kAMtizrIpariraMbhaNaM pratinidhiprakhyaM jayatyarhatAM / dhyAnaM dAnavamAnavairviracitaM sarvArthasaMsiddhaye // 1 // // mAlinIvRttam // bhuvanabhavikapApadhvAMtadIpAyamAnaM / paramataparighAtapratyanIkAyamAnam // dhRti kuvalayanetrAvazyamaMtrAyamAnaM / jayati jinapatInAM dhAnamatyuttamAnAm // 2 // For Private And Personal Page #589 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org triMzastambhaH / yaha paDhake puSpAMjali kSepaNa kare. // itipuSpAMjalikSepaH // // iMdravajrA // tasyezituH pratinidhiH sahajazriyADhyaH / puSpairvinApi hi vinA vasanapratAnaiH // gaMdhairvinA maNimayAbharaNairvinApi / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir yaha karpUra silhAdhikakAkatuMDakasturikA caMdanavaMdanIyaH // dhUpo jinAdhIzvarapUjane'tra sarvANi pApAni dahatvajasram // 1 // paDhake sarvapuSpAMjaliyoM ke bIca meM dhUpotkSepa kare. // aura zakrastava paDhe. // tadapIche jalapUrNa kalaza leke, zloka aura vasaMtatilakA paDhe // // anuSTup // kevalI bhagavAnekaH svAdvAdI maMDanairvinA // vinApi parivAreNa vaMditaH prabhutorjitaH // 1 // yathA // // vasaMtatilakA // 479 lokottaraM kimapi dRSTisukhaM dadAti // 2 // yaha paDhake pratimAko kalazAbhiSeka kare. // itipratimAyAH kalazAbhikaH // puSpa alaMkArAdi uttArake, kalazAbhiSeka karake pIche phira puSpAMjali leke, do kAvya paDhe. 1 yathA // // zArdUlavRttam // vizvAnaMdakarI bhavAMbudhitarI sarvApadAM karttarI / mokSAdhvaikavilaMghanAya vimalA vidyA parA khecarI // dRSTyA bhAvitakalmaSApanayane baddhApratijJA dRDhA / ramyAtpratimA tanotu bhavinAM sarve manovAMchitam // 1 // // AryA // For Private And Personal paramatararamAsamAgamotthaprasumaraharSavibhAsisannikarSA // jayati jagati jinezasya dIptiH pratimA kAmitadAyinI janAnAm 2 Page #590 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 480 tattvanirNayaprAsAda I yaha paDhake phira puSpAMjalikSepa kare. / pIche pUrvokta ' karpUra silhA ' vRttakarake dhUpotkSepa kare, aura zakrastava paDhe / pIche phira puSpAMjali hAthameM leke, do kAvya paDhe. // yathA // ' // pRthivIvRttam // na duHkhamatimAtrakaM na vipadAM parisphUrjitaM / na cApi yazasAM kSitirna viSamA nRNAM dusthatA // na cApi guNahInatA na paramapramoda kSayo / jinnAJcanakRtAM bhave bhavati caiva niHsaMzayam // 1 // // maMdAkrAMtA // etatkRtyaM paramamasamAnaMdasaMpannidAnaM / pAtAlokaH suranarahitaM sAdhubhiH prArthanIyam // sarvAraMbhApacayakaraNaM zreyakAM saM nidhAnaM / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir sAdhyaM sarvairvimalamanasA pUjanaM vizvabhartuH // 2 // yathA // yaha paDhake phira puSpAMjalikSepa kare / tadapIche dhUpa hAthameM leke paDhe / // zArdUla // karpUrAgarusilhacaMdanabalAmAMsIzazaileyaka / zrIvAsadrumadhUparAlaghusRNairatyaMtamAmoditaH // vyomastha prasaracchazAMkakiraNajyotiH praticchAdako / dhUpot kSepakRto jagatrayagurossaubhAgyamuttaMsatu // 1 // // AryA // siddhAcAryaprabhRtIn paMca gurUn sarvadevagaNamadhikam // kSetre kAle dhUpaH prINayatu jinArccane racitaH // 2 // yaha paDhake dhUpotkSepa kare / zakrastava paDhe // pIche phira puSpAMjali leke // For Private And Personal Page #591 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ___ triNshstmbhH| vyomasthaprasaracchazAMkakiraNajyotiHpraticchAdako // dhupotkSepakRto jagatrayagurossaubhAgyamuttaMsatu // 1 // // AryA // siddhAcAryaprabhRtIna paMca gurUna sarvadevagaNamadhikam // kSetre kAle dhUpaH prINayatu jinArcane rcitH||2|| yaha paDhake dhupotakSepa kre|shkstv pddhe.||piiche phira puSpAMjali leke| // vasaMtatilakA // janmanyanaMtasukhade bhuvanezvarasya / sutrAmabhiH kanakazailaziraHzilAyAm // snAtraM vyadhAyi vividhAMbudhikUpavApI / kAsArapalvalasaritsalilaiH sugaMdhaiH // 1 // // iMdravajrA // tAM buddhimAdhAya hRdIhakAle snAnaM jineMdrapratimAgaNasya // kurvati lokAH zubhabhAvabhAjo mahAjano yena gataHsapaMthAH // 2 // yaha paDhake puSpAMjalikSepa kare / tadapIche // // vRttpaatthH|| parimalaguNasArasadguNADhayA bahusaMsaktaparisphurahirephA // bahuvidhabahuvarNapuSpamAlA vapuSi jinasya bhvtvmoghyogaa||1|| yaha vRtta paDhake pagoMseM leke mastakaparyaMta jinapratimAko puSpAropaNa kare. / pIche 'karpUrasilhAdhi0' isakarake dhUpotakSepa kare. / pIche zakrastava pddhe.| pIche phira puSpAMjali hAthameM leke / ||shaarduul // sAmrAjyasya padonmukhe bhagavati svrgaadhipaiguNphito| maMtritvaM balanAthatAmadhikRti svarNasya kozasya ca // bibhradbhiH kusumAMjalirvinihito bhaktyA prabhoH pAdayo For Private And Personal Page #592 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tattvanirNayaprAsAdaduHkhaughasya jalAMjaliM satanutAdAlokanAdeva hi // 1 // // iMdravajrA // cetaH samAdhAtumaniMdriyArtha puNyaM vidhAtuMgaNanAdhyatItam // nikSipyatehatpratimApadAye puSpAMjaliH progatabhaktibhAvaiH // 2 // yaha paDhake puSpAMjalikSepa kre.| sarva puSpAMjaliyoMke aMtameM dhUpotkSepa, aura zakrastavapATha avazya karanA. // tadanaMtara puSpAdikarake pratimA puuje| tadapIche maNi, svarNa, rUpya, tAmra, mizradhAtu, mATImaya, kalaze snAtrakI caukIUpari sthApana karanA. tinameM gaMgodakamizrita sarva jalAzayoMke pAnI sthApana kare. caMdana, kuMkuma, karpUrAdi sugaMdha dravyoMkarake vAsita kare. caMdanAdi karake, aura puSpamAlAyoMkarake, kalazoMko pUje. jala puSpAdiabhimaMtraNamaMtra pUrve kahe haiM te jaanne| tadapIche so eka zrAvaka, athavA bahuta zrAvaka, pUrvokta veSa zaucavAle gaMdhaseM hastako lepana karake, mAlAbhUSita kaMThavAle tina kalazoMko hAthaUpari rakkhe. / tadapIche svasvabuddhianusAraseM jinajanmAbhiSekacinhita stotroMko jinastutigarbhita SaTpadAdi (chappayaAdi) ko paDhe / tadapIche zArdUlavRtta paDhe / ythaa|| ||shaarduulvRtt // jAte janmani sarvaviSTapapateriMdrAdayo nirjarA / nItvA taM karasaMpuTena vahabhiH sAI viziSTotsavaiH // zaMge merumahIdharasya milite saanNddeviignne| snAtrAraMbhamupAnayaMti bahudhA kuMbhAMbugaMdhAdikam // 1 // // AryA // yojanamukhAn rajataniSkamayAn mizradhAtumRdracitAn // dadhate kalazAna saMkhyA teSAM yugaSaTkhadaMtimitA // 2 // vaapiikuup-hdaaNbudhitddaagplvlndiijhraadibhyH|| AnItairvimalajalaiH snAnAdhikaM pUrayaMti ca te // 3 // For Private And Personal Page #593 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir triNshstmbhH| 183 // zArdUlavRttam // kastUrIghanasArakuMkumamurAzrIkhaMDakaMkollakai / hIberAdisugaMdhavastubhiralaMkurvati tatsaMvaram // deveMdrA varapArijAtabakulazrIpuSpajAtIjapA / mAlAbhiH kalazAnanAni dadhate saMprAptahArasrajaH // 4 // IzAnAdhipatenijAMkakuhare saMsthApitaM svAminaM / saudhrmaadhiptimmitaadbhutctuHpraaNshuukssshNgodtaiH|| dhArAvAribharaiH zazAMkavimalaiH siNctynnyaashyH| zeSAzcaiva surApsarassamudayAH kurvatikautUhalam // 5 // // vasaMtatilakA // viinnaamRdNgtimilaaiikttaaiinuur| ddhkaahuddukkpnnvsphuttkaahlaabhiH|| saTTeNujharjharakaduMdubhirghaSuNIbhi sRjati sakalApsaraso vinodam // 6 // // zlokaH // zeSAH surezvarAstatra gRhItvA karasaMpuTe // kalazAMstrijagannAthaM snapayaMti mahAmudaH // 7 // ||shaarduulvRttm // tasmistAdRzautsave vayamapi svrloksNvaasino| bhrAMtA janmavivarttanena vihitshriitiirthsevaadhiyH|| jAtAstena vizuddhabodhamadhunA saMprApya tatpUjanaM / smRtvaitatkaravAma viSTapavibhoH snAtraM mudAmAspadam // 8 // // gAthA // bAlattaNammi sAmia sumerusiharammi kaNayakalasehiM // For Private And Personal Page #594 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org ra tattvanirNayaprAsAda tiyasAsurehiM havio te dhannA jehiM disi // 9 // yaha paDhake kalazoMkarake jinapratimAko abhiSeka kare / tadapIche baDe choTeke kramakarake sarva puruSa striyAM bhI gaMdhodakoMkarake snAtra kare. / tadapIche abhiSekake aMtameM gaMdhodakapUrNa kalaza leke vasaMtatilakAvRtta paDhe / // vasaMtatilakA // Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir yathA // saMghe caturvidha iha pratibhAsamAne zrItIrthapUjanakRtapratibhAsamAne // gaMdhodakaiH punarapi prabhavatvajastraM snAnaM jgtrygurortipuutdhaaraiH||1|| yaha paDhake jinapAdopari kalazAbhiSeka karake snAtranivRtti kare / tadapIche puSpAMjali leke vRtta paDhe / yathA // // praharSiNI // iMdrAne yama nirRte jaleza vAyo vittezezvara bhujagA viraMcinAtha // saMghaTTAdhikatamabhaktibhArabhAjaH snAtresmin bhuvanavibhoH zrIyaM kurudhvam // 1 // yaha paDhake snAnapIThake pAsa rahe kalpita dikUpAlapIThaUpari, puSpAMjalikSepa kare. / tadapIche pratyeka dizAmeM yathAkramakarake dikUpAloMko sthApana kare. / pIche ekaika dikpAlakA pUjana 1 kare 1 yathA // // zikhariNI // surAdhIza zrIman sudRDhatarasamyaktvavasate / zacIkAMta pAMtasthitavibudhakoTyAnatapada || jvaladvajJAghAtakSapitadanujAdhIzakaTaka / prabhoH snAtre vighnaM hara hara hare puNyajayinAm // 1 // " // OM zakra iha jinasnAtramahotsave Agaccha 2 / idaM jalaM gRhANa 2 | gaMdhaM gRhANa 2 / puSpaM gRhANa 2 / dhUpaM gRhANa 2 / For Private And Personal Page #595 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir triNshstmbhH| dipaM gRhaNa 2|naivedyN gRhANa 2 / vidhaM hara 2 / duritaM hara 2 / zAMtiM kuru 2 / tuSTiM kuru 2 / puSTiM kuru 2 / RddhiM kuru 2 / vRddhiM kuru 2 / svAhA // " iti puSpagaMdhAdibhiriMdrapUjanam // 1 // // vapachaMdasikavRttapAThaH // bahiraMtaranaMtatejasA vidadhakAraNakAryasaMgatiH // jinapUjanaAzuzukSaNe kuru vizvapratighAtamaMjasA // 1 // " // OM agne iha0 zeSaM pUrvavat // " // ityagnipUjanam // 2 // // vasaMtatilakA // dIptAMjanaprabhatano tnusNnikrss| vAhArivAhanasamuduradaMDapANe // sarvatra tulyakaraNIyakarasthadharma // kInAza nAzaya vipadvisaraMkSaNetra // 1 // " OM yama iha0 zeSaM pUrvavat // " iti yamapUjanam // 3 // ||aaryaa // raaksssgnnprivessttitcessttitmaatrprkaashhtshtro|| snAtrotsavetra nirRte nAzaya sarvANi duHkhAni // 1 // "||AUM nirRte iha0 zeSaM pUrvavat // " iti nikratipUjanam // 4 // ||strgdhraa // kllolaaniitlolaadhikkirnngnnsphiitrtnprpNc|| prodbhUtaurvAgnizobhaM varamakaramahApRSTadezoktamAnam // caMcaccIrilligipratijhaSagaNairaMcitaM vAruNaM no / varmacchidyAdapAyaM trijagadadhipateH snAtrasatre pavine // 1 // . " // OM varuNa iha0 zeSaM pUrvavat // " iti varuNapUjanam // 5 // For Private And Personal Page #596 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tattvanirNayaprAsAda // mAlinI // dhvajapaTakRta kIrttisphUrttidIpyadvimAna / prasRmarabahuve gatyaktasarvopamAna // iha jinapatipUjAsaMnidhau mAtarizva nnapanayasamudAyaM madhyavAhyAtapAnAm // 1 // " // OM vAyo Iha0 zeSaM pUrvavat // " iti vAyupUjanam // 6 // // vasaMtatilakA // kailAsavAsa vilasatkamalAvilAsa | saMzuddhahAsakRtadausthyakathAnirAsa // zrImatkuverabhagavatsnapanetra sarva / vighnaM vinAzaya zubhAzaya zIghrameva // 1 // 66 " // OM kubera iha 0 zeSaM pUrvavat // " iti kuberapUjanam // 7 // // vasaMtatilakA // gaMgAtaraMgaparikhelanakIrNavAri prodyatkaparcha parimaMDitapArzvadezam // nityaM jinasnapanahRSTahRdaH smarAre vighnaM nihaMtu sakalasya jagatrayasya 1 " // OM IzAna iha0 zeSaM pUrvavat // " itIzAnapUjanam // 8 // // vRttapAThaH // phaNamaNimahasA vibhAsamAnAH / kRtayamunAjalasaMzrayopamAnAH // phaNina iha jinaabhissekkaale| balibhavanAdamRtaMsamAnayaMtu // 1 // // OM nAgA iha0 zeSaM pUrvavat // " iti nAgapUjanam // 1 // // drutavilaMbitapAThaH // vizadapustakazastakaradvayaH / prathitavedatayA pramapradaH // bhagavataH snapanAvasare ciraM / haratu vinabharaM druhiNo vibhuH // 1 // " // OM brahman iha0 zeSaM pUrvavata // " iti brahmaNaH pUjanam // 10 // << 88 For Private And Personal Page #597 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir triNshstmbhH| aiseM kramaseM dikapAlapUjana kare / tadapIche phira bhI hAthameM puSpAMjali lekara AryA pddhe|| yathA // // AryA // dinkrhimkrbhuusutshshisutbRhtiishkaavyrvitnyaaH|| rAho keto kSetrapa jinArcane bhavata snnihitaaH||1|| yaha paDhake grahapIThopari puSpAMjalikSepa kre| tadapIche pUrvAdikramaseM sUrya, zukra, maMgala, rAhu, zani, caMdra, budha, bRhaspati, inako sthApana kare. heTha ketuko, aura Upara kSetrapAlako sthApana kare. / tadapIche pratyeka grahakA pUjana kre| tadyathA // // vasaMtatilakA // vizvaprakAzakRtabhavya zubhAvakAza / dhvAMtapratAnaparipAtanasadvikAza // Aditya nityamiha tIrthakarAbhiSeke / kalyANapallavanamAkalaya prayatnAt // 1 // " // OM sUrya iha0 zeSaM pUrvavat // " iti sUryapUjanam // 1 // // maalinii|| sphaTikadhavalazuddhadhyAnavidhvastapApa / __ pramuditaditiputropAsyapAdAraviMda // tribhuvanajanazavajaMtujIvAnuvidya / prathaya bhagavato! zukra he vItavighnAm // 1 // " // OM zukra iha0 zeSaM pUrvavat // " iti zukrapUjanam // 2 // // AryA // prblblmilitbhukushllaalnaallitklitvighnhte| bhaumajinasnapane'smin vighaTaya vinAgamaM sarvam // 1 // "||AUM maMgala iha0 zeSaM pUrvavat // " iti maMgalapUjanam // 3 // For Private And Personal Page #598 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org yuddha tattvanirNayaprAsAda // anuSTup // astAMhaH siMhasaMyuktaratha vikramamaMdira // siMhikAsuta pUjAyAmatra saMnihito bhava // 1 // " // OM rAho iha0 zeSaM pUrvavat // " iti rAhu pUjanam // 4 // Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir // vRttam // phalinIdalanIla lIlayAMtaHsthagita samastavariSThavighnajAta // ravitanaya prabodhametat jinapUjAkaraNaikasAvadhAnAn // 1 // " // OM zane iha0 zeSaM pUrvavat // " iti zanipUjanam // 5 // // drutavilaMbitapAThaH // 66 amRtavRSTivinAzita sarvopacitavighnaviSaH zazalAMchanaH // vitanutAttanutAmiha dehinAM prasRtatApabharasya jinAcane // 1 // // OM caMdra iha0 zeSaM pUrvavat // " iti caMdrapUjanam // 6 // 64 // vRttam // budhavibudhagaNAccitAMtriyugma pramathitadaitya vinItadRSTazAstra // jinacaraNasamIpagodhunAtvaM racaya matiM bhavaghAtana prakRSTAm // 1 // " // OM budha iha0 zeSaM pUrvavat // " iti budhapUjanam // 7 // // vRttam // surapatihRdayAvatIrNamaMtra pracurakalAvikalaprakAza bhAsvan // nipaciNAbhiSekakAle kuru bRhatIvara vighnavipraNAzam // 1 // " // OM guro iha0 zeSaM pUrvavat // " iti gurupUjanam // 8 // // drutavilaMbita // nijanijodayayogajagatrayIkuzalavistarakAraNatAM gataH // bhavatuketuranazvarasaMpadAM satata heturavAritavikramaH // 1 // " // OM keto iha0 zeSaM pUrvavat // " iti ketupUjanam // 9 // 66 " For Private And Personal Page #599 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir triNshstmbhH| 489 // AryA // kRshnsitkpilvrnnprkiirnnkopaasitaaNghriyugmsdaa|| zrIkSetrapAla pAlaya bhavikajanaM vighnaharaNena // 1 // " // OM kSetrapAla iha zeSaM puurvvt||" iti kSetrapAlapUjanam // 10 // tadapIche gaMdha, puSpa, akSata, dhUpa, dIpase pUrva kahe maMtroMseMhI jinapratimAkI pUjA kare. tadapIche hAthameM vastra leke vasaMtatilakAvRttapATha paDhe. yathA // // vasaMtatilakAvRtta // tyaktvAkhilArthavanitAdikabharirAjyaM / niHsaMgatAmupagato jgtaamdhiishH|| bhikSurbhavannapi sa varmaNi devadUSya mekaM dadhAti vacanena surezvarANAm // 1 // yaha paDhake vastra caDhAve. // iti vastrapUjA // tadapIche nAnAvidha khAdya, peya, bhakSya, lehyasaMyukta naivedya, do sthAnameM karake tinameMseM eka pAtra jinake Age sthApake, zloka paDhe / yathA // ||shlok // sarvapradhAnasadbhUtaM dehidehisupuSTidam // annaM jinAgre racitaM duHkhaM haratu naH sadA // 1 // yaha paDhake jalaculukakarake jinapratimAko naivedya deve. / tadapIche dUsare pAtrameM culukakarakehI, grahadikpAlAdikoMko zloka paDhake naivedya deve| zloko yathA // bhobho sarvegrahAlokapAlAH samyagdRzaH suraaH|| naivedyametadantu bhavaMto bhayahAriNaH // 1 // snAna karAyAvinA bhI pUjAmeM jinapratimAko isahI maMtrakarake naivedya denA. // tadapIche ArAtrika maMgaladIpaka pUrvavat / aura zakrastava bhI For Private And Personal Page #600 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tattvanirNayaprAsAdapaDhanA. // jisa pratimAkA sthAnasthitahIkA snapana karAyA jAve, tisake vAste sarvakucha tahAMhI krnaa.|| zrIkhaMDakarpUrakUraMganAbhipriyaMgumAMsInakhakAkatuMDaiH // jagatrayasyAdhipateH saparyAvidhau vidadhyAtkuzalAni dhuupH||1|| isa vRttakarake sarvapUSpAMjaliyoMke bicAle dhUpotkSepa karanA, aura zakastavapATha pddhnaa.|| / pratimAvisarjanaM yathA // "||AUM aha~ namo bhagavaterhate samaye punaH pUjAM pratIccha svaahaa||" iti puSpanyAsena pratimAvisarjanaM // ___ " // OM haH iMdrAdayolokapAlAH sUryAdayo grahAH sakSetrapAlAH sarvadevAH sarvadevyaH punarAgamanAya svAhA // " iti pUSpAdibhirdika pAlagrahavisarjanam // tadapIche // AjJAhInaM kriyAhInaM maMtrahInaM ca yatkRtam // tatsarva kRpayA devAH kSamaMtu paramezvarAH // 1 // AvAhanaM na jAnAmi na jAnAmi visarjanam // pUjAM caiva na jAnAmi tvameva zaraNaM mama // 2 // kIrtiH zriyo rAjyapadaM suratvaM na prArthaye kiMcana devadeva // matprArthanIyaM bhagavatpradeyaM svadAsatAM mAM naya sarvadApi // 3 // iti sarvakaraNIyAMte jinapratimAdevAdivisarjanavidhiH // ahaMdarcanavidhimeM bhI aiseMhI visarjana jaannaa.|| iti laghusnAtravidhiH // tadapIche (gRhacaityapUjAnaMtara ) baDe devamaMdirameM jAkara, zakrastavAdistotroMkarake jinarAjakI stavanA karake, aura jinarAjakA pUjana karake, For Private And Personal Page #601 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir triMzastambhaH / 491 pratyAkhyAna ciMtana kare / pIche caityako pradakSiNA karake, pauSadhazAlA ( upAzraya ) meM jAkara devakItareM baDe AnaMdaseM sAdhuyoMko vaMdana kare. suMdarabuddhivAlA hokara, pUjAsatkAra kare / pIche ekAgracitta hokara sAdhuke mukha se dharmadezanA zravaNa kare. pIche manameM dhArA huA pratyAkhyAna kare. pIche guruko namaskAra karake karmAdAnako acchItareM tyAgake, dhana upArjana kare. yathAyogya sthAnameM vyApAra samAcare. kutsita burA karma prANoMke nAza hue bhI na karanA / pIche apane gharadeharA meM arhatkI madhyAnhapUjA karake, annapAnI samAcare. bhaktiseM sAdhuyoMko dAna deke, atithIyoMkI pUjA AdarasatkAra karake, aura dIna anAtha mArgaNagaNako saMtoSa, apane vrata aura kulake ucita bhojya vastukA bhojana kare. // sAdhuko AmaMtraNa aiseM kare. // kSamAzramaNa pUrvaka gRhastha kaheM / CC // he bhagavan phAsueNaM esaNijjeNaM asaNapANakhAimasAimeNaM vaththakaMbalapAya pucchaNapaDiggaheNaM osahabhesajJeNaM pADiheraruveNa sijjAsaMthAraeNaM bhayavaM mama gehe aNuggaho kAyo // " tadapIche ( bhojanAnaMtara ) guruke pAsa zAstrakA vicAra kare, paDhe, sune / pIche dhana upArjana karake gharako jAkara saMdhyA pUjA karake sUryake asta honeseM do ghaDI pahile, nijavAMchita bhojana kare. sAyaMkAlameM dharmAgArameM sAmAyikakarake paDAvavazyaka pratikramaNa kare. pIche apane gharameM Ake zAMtabuddhivAlA huA, jaba eka pahara rAtri jAve taba arhatstavAdika paDhake prAyaH brahmacaryavratadhArI hoke sukhaseM nidrA leve jaba nIMdakA aMta Ave taba parameSTimaMtrasmaraNapUrvaka jina, cakrI, arddhacakrI, Adike caritoMko ciMtana kare. aura vratAdikoMke manoratha apanI icchAseM kare, aiseM ahorAtra kI caryA apramatta hoke samAcaratA huA, aura yathAvat kahe vratameM rahA huA, gRhastha bhI zuddha arthAt kalyANabhAgI hotA hai. / iti tAropasaMskAre gRhiNAM dinarAtricaryA // For Private And Personal Page #602 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 492 tatvanirNayaprAsAdavAsanAgurusAmagrI vibhavo dehpaattvm|| saMghazcaturvidho harSo vratArope gaveSyate // 1 // vrkusumgNdhakkhyphljlnevjdhuuvdiivhiN|| avihakammamahaNI jiNapUA ahahA hoi // 2 // ityAcAryazrIvardhamAnasUrikRtAcAradinakarasya gRhidharmapratibaddhapaMcadazamavatAropasaMskArasyAcAryazrImadvijayAnaMdasUriviracitobAlAvabodhassamAptastatsamAptau ca samAptoyaM triMzaH staMbhaH // 30 // ityAcAryazrImadvijayAnaMdasUrIzvaraviracitetatvanirNayaprAsAdagraMthepaMcadazamavatAropasaMskAravarNanonAmatriMzaHstaMbhaH // 30 // // athaiktriNshstmbhaarmbhH|| pUrvokta 27 / 28 / 29 / 30 / staMbhoMmeM paMcadazama (15) vratAropasaMskArakA varNana kiyA, aba isa ikatIsa (31) staMbhameM SoDazama (16) aMtyasaMskArakA varNana karate haiM. // zrAvaka yathAvRt vRttoMkarake nija bhavako pAlake kAladharmake prApta hue, utkRSTa pradhAna ArAdhanA kare, tisakA vidhi yaha hai.| jina arihaMtoMke kalyANaka sthAnoM meM nirjIva zaci pavitra sthaMDila-jagAmeM, vA araNyameM, vA apane gharameM, vidhise anazana krnaa.| tahAM zubhasthAnameM glAnakoparyaMta ArAdhanA karAvanI / tathA avazyameva amukavelA nikaTa maraNa hovegA aiseM jJAnake hue, tithivAranakSatracaMdrabalAdi na dekhnaa| tahAM saMghakA mIlanA karanA / guru, glAnako jaiseM samyaktvAropaNameM taiseMhI naMdi kre.| navaraM itanA vizeSa hai. sarva naMdi devavaMdana kAyotsargAdi pUrvokta vidhi 'saMlehaNA ArAhaNA' isa abhilApakarake karAvaNA. aura vaiyAvRttya kara kaayotsrgaanNtr| " // ArAdhanA devatA ArAdhanArtha karemi kAussaggaM annaththausasieNaM0 jAva-appANaM vosiraami||" kahake kAyotsarga kare. kAyotsargameM cAra logassa citavana karanA, pArake ArAdhanA stuti kahanI. / For Private And Personal Page #603 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ektriNshstmbhH| sA yathA // yasyAH sAnnidhyato bhavyA vAMchitArthaprasAdhakAH // zrImadArAdhanA devI vighnavAtApahAstu vH||1|| zeSaM pUrvavat // tadapIche tisahI pUrvoktavidhiseM samyaktvadaMDakakA uccAraNa, dvAdazanatoMkA uccAraNa karAvaNA. / vAsakSepakAyotsargAdi bhI, 'saMlekhanA ArAdhanA' ke AlApakakarake taiseMhI jANanA. / pradakSiNA karanI, glAnakI zaktike anusAra hove bhI, aura nahI bhI hove. / daMDakAdimeM 'jAvaniyamapajjuvAsAmi' ke sthAnameM 'jAvajjIvAe' aiseM kahanA. / tadapIche sarva jIvoMkesAtha aparAdhakI kSAmaNA karanI / pIche zrAvaka parameSThimaMtroccArapUrvaka guruke sanmukha hAtha joDake kheN| khAmemi sajIve save jIvA khamaMtu me // mittI me savabhUesu veraM majjha na keNai // 1 // guru kheN| " // khAmeha jo khamai tassa aththI ArAhaNA jo na khamai tassa naththi aaraahnnaa||" tadapIche zrAvaka kSamAzramaNapUrvaka kaheM " / bhayavaM aNujANaha / " guru kaheM " / aNujANAmi / " zrAvaka parameSThimaMtrapAThapUrvaka kheN| " // je mae aNaMteNaM bhavapbhamaNeNaM puDhavikAiA AukAiA teukAiA vAukAiA vaNassaikAiA egidiA suhamA vA bAyarA vA pajjattA vA apajjattA vA koheNa vA mANeNa vA mAyAe vA loheNa paMciMdiaTeNa vA rAgaNa vA doseNa vA ghAiA vA pIDiA vA maNeNaM vAyAe kAraNaM tassa micchAmi dukkaDaM // " phira parameSThimaMtra pddhke| " // je mae aNaMteNaM bhavapbhamaNeNaM beiMdiA vA suhamA vA bAyarA vA0 zeSaM pUrvavat // " For Private And Personal Page #604 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 494 tattvanirNayaprAsAdaphira parameSThimaMtra pddhke| ___"jemae aNaMteNaM bhavapbhamaNaNaM teiMdiyA suhamAvA bAyarAvA. zeSaM pUrvavat // " phira parameSThimaMtra pAThapUrvaka kheN| " // je mae aNateNaM bhavapbhamaNeNaM cauridiA suhumA kA bAyarA vA0 zeSaM pUrvavat // " phira parameSTimaMtra pAThapUrvaka kheN| "||je mae aNaMteNaM bhavapbhamaNeNaM paMciMdiA devA vA maNuA vA neraiA vA tirakkhajoNiA vA jalayarA vA thalayarA vA khayarA vA sanniA vA asanniA vA sahamA vA bAyarA vA0 zeSaM pUrvavat // " phira parameSThimaMtra pAThapUrvaka zrAvaka kheN| " // jaM mae aNaMteNaM bhayapbhamaNeNaM aliaM bhaNiaM kohaNa vA mANeNa vA mAyAe vA loheNa vA paMciMdiaTreNa vA rAgeNa vA doseNa vA maNeNaM vAyAe kAraNaM tassa micchAmi dukkaDaM // " phira parameSThimaMtra paDhake kheN| __"||jN mae aNaMteNaM bhavapbhamaNeNaM adinnaM gahiaM koheNa vA mANeNa vA0 zeSaM pUrvavat // " phira parameSThimaMtra pddhke| "jaMmae aNaMteNaM bhavapbhamaNeNaM divaM mANussaM tiricchaM mehuNaM sevi aM kohaNa vA mANeNa vA0 zeSaM pUrvavat // phira parameSThimaMtra pddhke| " // jaM mae aNaMteNaM bhavapbhamaNeNaM aTThArasa pAvaThANAI kayAI koheNa vA mANeNa vA0 zeSaM pUrvavat // " For Private And Personal Page #605 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ektrishstmbhH| phira parameSThimaMtra pddhke| ||jme puDhavikAyagayassa silAleTusakkarAsanhAvAluAgeriasuvannAimahAdhAurUvaM sarIraM pANivahe pANisaMghaTaNe pANipIr3aNe pAvavaraNe micchattaposaNe ThANe saMlaggaM taM niMdAmi garihAmi vosiraami||" __" // jaM me puDhavikAyagayassa silAleTsakarAsanhAvAluAgeriavasunnAImahAdhAurUvaMsarIraM arihaMtaceiesuarihaMtabiMbesudhammadANesu jaMturakkhaNadANesu dhammovagaraNesu saMlaggaM taM aNumoAmi kallANeNaM abhinaMdemi // " phira parameSTimaMtra pddhke| " // jaM meM AukAyagayassa jalakaragamahiAossAhimaharatagurUvaM sarIraM pANivahe pANisaMghaTaNe pANipIDaNe pAvavaTTaNe mi chattaposaNe ThANe saMlaggaM taM niMdAmi garihAmi vosirAmi // " ___ " // jaM me AukAgayassa jalakaragamahiAossAhimaharataNurUvaM sarIraM arihaMtaceiesu arihaMtabiMbemu dhammaTTANesu jaMturakkhaNaTANesu dhammovagaraNesu jiNanhANesu tanhadAhAvaharaNesu saMlaggaM taM aNumoAmi kallANeNaM abhinNdomi||" phira parameSThimaMtra pddhke| ___"me teukAyagayassa agaNiiMgAlamammurajAlAalAyavijjuukkAtearUvaM sarIraM pANivahe pANisaMghaTaNe pANipIDaNe pAvavaTTaNe micchattaposaNe ThANe saMlaggaM taM niMdAmi girihAmi vosirAmi // " __ "||jN me teukAyagayassa agaNiiMgAlamammarajAlAalAyavijjuukkAtearUvaM sarIraM sIAvahAre jiNapUAdhUvakaraNe nevejapAe For Private And Personal Page #606 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tattvanirNayaprAsAdachuhAharaNAhArapAe saMlaggaM taM aNumoemi kallANeNaM abhinaMdemi // " phira parameSThimaMtra pddhke| " // jaM me vAukAyagayassa vAujhaMjhAsAsarUvaM sarIraM pANivahe pANisaMghaTaNe pANipIDaNe pAvavaDhaNe micchattaposaNe ThANe saMlaggaM taM niMdAmi garihAmi vosirAmi // " " // jaM me vAukAyagayassa vAujhaMjhAsAsarUvaM sarIraM pANirakkhaNe pANijIvaNe sAhUNa veyAvacce ghammAvahAre saMlaggaM taM aNumoemi kallANeNaM abhinaMdemi // " phira parameSTimaMtra pddhke| "jaMmevaNassaikAyagayassa mUlakaTTachallipattapupphaphalabIarasanijAsarUvaM sarIraM pANivahe pANisaMghaTaNe pANipADaNe pAvavaNe micchattaposaNe ThANe saMlaggaM taM niMdAmi garihAmi vosiraami||" ___ " // jaM me vaNassaikAyagayassa mUlakaTTachallipattapupphaphalabIarasanijjAsarUvaM sarIraM chuhAharaNesu arihaMtaceiapUyaNesu dhammaTThANesu nevajjakaraNesu jaMturakkhaNesu saMlaggaM taM aNumoemi kallANeNaM abhinaMdemi // " phira parameSTimaMtra pddhke| "||jN me tasakAyagayassa rasarattamaMsameaaTTimajjAsukkacammaromanahanasArUvaM sarIraM pANivahe pANisaMghaTaNe pANipIDaNe pAvavaTTaNe micchattaposaNe ThANe saMlaggaM taM niMdAmi garihAmi vosirAmi // " "jaM me tasakAyagayassa rasarattamaMsameaaTrimajjAsukacammaromanahanasArUvaM sarIraM arihaMtaceiesu arihaMtabiMbesu dhammaTTANesu For Private And Personal Page #607 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ekatriMzastambhaH / 497 jaMturakkhaNANesu dhammAvagaraNesu saMlaggaMtaM aNumoemi kallANeNaM abhinaMdemi // " phira parameSTimaMtra pddhke| " // jaM mae iththa bhave maNeNaM vAyAe kAraNaM dudeM ciMtiaM duTuM bhAsiaMtuSTuM kayaM taM niMdAmi garihAmi vosirAmi // " ___ " // jaM mae iththa bhave maNeNaM vAyAe kAraNaM suTTa ciMtiaM suTu bhAsi suTTa kayaM taM aNumoemi kallANeNaM abhinaMdami // " yahAM pahilA samAropitasamyaktva vratako bhI, phira samyakttva vratAropa karanA. aura jisako pahile samyaktva vratAropa na karA hove, tisako bhI aMtakAlameM samyaktva vratAropa karanA yogya hai.| jisako pahilo vratAropa karA hove, tisako isa aMtasamayameM ekasaucauvIsa aticAroMkI AlocanA krnii.| ve aticAra AvazyakAdi sUtroMseM jAna lene. / tadapIche AlocanAvidhi karanA, so prAyazcittavidhise jaannaa.| tadapIche guru sarva saMghasahita vAsaakSatAdi glAnake zirameM nikSepa kare. // ityaMtasaMskAre aaraadhnaavidhiH|| tadapIche glAna (rogI-bImAra)kSamAzramaNa parameSTimaMtra pAThapUrvaka kaheM // AyariyauvajjhAe sIse sAhammie kulagaNe a|| je me kayA kasAyA save tiviheNa khAmemi // 1 // savassa samaNasaMghassa bhagavao aMjaliM kariya sIse // sa, khamAvaittA khamAmi savassa ahayaMpi // 2 // savvassa jIvarAsissa bhAvao dhmmnihiyniycitto|| savvaM khamAvaittA khamAmi savvassa ahyNpi||3|| "||bhyvN jaM mae caugaigaeNaM devA tiriAmaNussA neraiA caukasAovagaeNaM paMciMdiavasaTreNaM ihammi bhave annesu vA bhavagahaNesu maNeNaM vAyAe kAraNaM dumiA saMtAviA abhitAiyA For Private And Personal Page #608 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 48 tattvanirNayaprAsAda tassa micchAmi dukkaDaM tehiM ahaM abhidUmio saMtAvio abhio tamapi khamAmi // "" tadapIche guru daMDakasahita ina tInoM gAthAkA vistAraseM vyAkhyAna kare / tadapIche glAna, guru sAdhu sAdhvI zrAvaka zrAvikAyoMko pratyekakSAmaNAM kre| yahAM guruyoMko vastrAdi dAna, aura saMghako pUjAsatkAra jAnanA. // ityaMtasaMskAre kSAmaNAvidhiH // atha mRtyukAlake nikaTa hue, glAna, putrAdikoMseM jinacaityoMmeM mahApUjA snAtramahotsava dhvajAropAdi karavAve, caityadharmasthAnAdimeM dhana lagavAve. / tadapIche parameSThimaMtroccArapUrvaka paDhe / yathA // jeme jANaMtu jiNA avarAhA jesura ThANesu // tehaM Aloema o savakAlaMpi // 1 // umaththo mUDhamaNo kittiyamittaMpi saMbharai jIvo // jaM ca na sumarAmi ahaM micchAmi dukkaDaM tassa // 2 // jaM jaM maNeNa baddhaM jaM jaM vAyAi bhAsiaM kiMci jaM jaM // kAraNa kayaM micchAmi dUkkaDaM tassa // 3 // khAmi sajIve save jIvA khamaMtu me // mittI me savabhUesa veraM majjha na keAi // 4 // iti glAnapAThaH // tadapIche tIna namaskAra pAThapUrvaka kheN| 66 // cattAri maMgalaM arihaMtA maMgalaM siddhA maMgalaM sAhU maMgalaM kevalipannatto dhammo maMgalaM / cattAri loguttamA arihaMtA loguttamA siddhA loguttamA sAhU loguttamA kevalipannatto dhammo logattamo / cattAri saraNaM pavajjAmi arihaMte saraNaM pavajjAmi siddhe saraNaM pavajjAmi sAhU saraNaM pavajjAmi kevalipannattaM dhammaM saraNaM pavajjAmi // " For Private And Personal Page #609 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ektriNshstmbhH| yaha pATha tIna vAra paDhe / pIche guruke vacanaseM aSTAdaza (18) pApasthAnakoMko vosarAve vyutsarjana kare. / yathA // " // savU pANAivAyaM paJcakkhAmi / savaM musAvAyaM paccakkhAmi / savaM adinnAdANaM pa0 / savaM mehuNaM pa0 / savaM pariggahaM pa0 / sarbu rAIbhoaNaM pa0 / sarbu kohaM pa0 / sarbu mANaM pa0 / savaM mAyaM pa0 / savaM lohaM pa0 / savaM pijja pa0 / savaM dosaM kalahaM apbhakkhANaaraIraIpesunnaM paraparivAyaM mAyAmosaM micchAdasaMNasallaM icceiAiM aTTArasa pAvaTThANAI duvihaM tiviheNaM vosirAmi apacchimammi UsAse tivihaM tiviheNaM vosirAmi // " tadapIche gItArthaguru, zrIyogazAstrake pAMcame prakAzake kathanaseM, aura kAlapradIpAdizAstrake kathanaseM, glAnake AyukA kSaya jAnake * saMghakI, glAnake saMbaMdhiyoMkI, tathA nagarake rAjAdikI anumati leke, anazanakA uccAra kare. / glAna, zakrastava paDhake tInavAra parameSThimaMtrako paDhake guruke mukhaseM uccre.| yathA // " // bhavacarimaM paccakkhAmi tivihaMpi AhAraM asaNaM khAimaM sAimaM annaththaNAbhogeNaM sahasAgAreNaM mahattarAgAreNaM savasamAhivattiyAgAreNaM vosiraami||" iti sAgArAnazanam // aMtarmuhUrta zeSa rahe hUe, nirAgAra anazana kraanaa.|| * bhaktapratyAkhyAnaprakIrNakazAstrameM likhA hai ki, yadi koi tathyajJAnI kahe, athavA koi samyagdRSTi devatA kahe ki, amukadina terA avazya maraNa hai, tabato apanA saMhananadhRtibala jAnake yAvat jIvakA anazana karanA, anyathA sAgArika anazana karanA. paraMtu, jo koi maraNadinake nizcayavinA yAvat jIvakA anazana kare, karAve, so AtmaghAtI sAdhuzrAvakaghAtI paMceMdriyaghAtI hai; isameM prAyaH isa kAlameM yAvajjIvakA anazana nahIM karAnA siddha hotA hai. // For Private And Personal Page #610 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 500 tattvanirNayaprAsAdayathA // " // bhavacarimaM nirAgAraM paccakkhAmi savaM asaNaM sarbu pANaM savaM khAimaM savU sAimaM annaththaNAbhogeNaM sahasAgAreNaM aIyaM niMdAmi paDipunnaM saMvaremi aNAgayaM paccakkhAmi arihaMtasakkhiyaM siddhasakkhiyaM sAhusakkhiyaM devasakkhiyaM appasakkhiyaM vosiraami||" jai me huja pamAoimassa dehassa imAi velAe // AhAramuvahidehaM tivihaM tiviheNa vosiriaM // 1 // taba guru "niththAragapArago hohi" aiseM kahatA huA saMghasahita vAsaakSatAdi glAnake sanmukha kSepa kre.| zAMtike vAste 'aTTAvayaMmi usaho' ityAdi stuti paDhanI. aura, 'cavaNaM jammaNabhUmI' ityAdi stava pddhnaa.| guru niraMtara glAnake Age tInabhuvanake caityoMkA vyAkhyAna kare, anityatAdi bArAM bhAvanAkA vyAkhyAna kare, anAdibhavasthitikA vyAkhyAna kare, anazanake phalakA vyAkhyAna kare. / aura saMgha gItanRtyAdi utsava kre| glAna jIvitamaraNaicchAko tyAgake samAdhisahita rahe. / tadapIche aMtarmuhUrttake AyAM, glAna 'sa AhAraM saq dehaM sava' uvahiM vosirAmi' aiseM kaheM / pIche glAna paMcaparameSThismaraNazravaNayukta zarIrako tyAge // i. tyaMtasaMskAre'nazanavidhiH // maraNakAlameM glAnako kuzakI zayyAUpara sthApana krnaa||jnmmrnne bhUmAveva iti vyvhaarH|" atha sarvabhAvake bhoktA karmake joDanevAle cetanArUpa jIvake gaye hue, ajIva pudgalarUpa tisake zarIrako sanAthatA khyApanArthe, tisake putrAdikoMkevAste, tIrthasaMskAravidhi kahate haiM. / sarva brAhmaNako zikhA varjake zira dADhI mUMcha muMDana karAnA cAhiye, kitaneka kSatriyavaizyako bhI kahate haiM / tathA zabakA saMskAra sarva svavarNajJAtiyoMne karanA, anyavarNa jJAtivAloMne tisakA sparza nahI karanA. / tadapIche gaMdhatailAdiseM aura bhale gaMdhodakakarake zabako snAna karAve, gaMdhakuMkumAdiseM vilepana kare, mAlAkarake arce, For Private And Personal Page #611 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ektriNshstmbhH| svasvakulocita vastrAbharaNekarI vibhUSita kare. zUdra jAtikA sarvathA muMDana nahI. / tadapIche navIna kASTakI pagavinAkI kuza saMtharI bhale vastraseM DhAMkI huI zayyAke Upara zayyAke upakaraNasahita zavako sthApana kare / yahAM gRhasthake mRtyunakSatrake nakSatrapUtalekA vidhAna, kusUtrAdiseM yatikItareM jAnanA. navaraM kuzaputraka gRhasthaveSadhArI karaNe / varNAnusAra tisake Upara nAnAvidha vastra suvarNa maNi vicitra vastrakA karA prAsAda sthApana kre| tadapIche khajJAtIya cArajaNe parijanake sAtha skaMdhaUpara uThAe zabako,smazAnameM le jaave| tahAM uttarabhAgameM zavakA zira rakhake citAmeM sthApana karake, putrAdi agniseM saMskAra kre.| anna nahIM khAnevAle bAlakoMko bhUmisaMskAra icchate haiM. / tahAM pretapratigrAhiyoMko dAna deve / tadapIche sarva snAna karake, anyamArge hokara apane gharako Ave. tIsare dinameM citAbhasmakA, putrAdi nadImeM pravAha kare. / tisake hADa, tIrthoM meM sthApana kare. / tisake agale dinameM snAna karake zoka dUra kare. / jinacaityoMmeM jAke, parijanasahita, jinabiMbako vinAsparze, caityavaMdana kare. / pIche dharmAgArameM Ake guruko namaskAra kare. guru bhI saMsArakI anityatArUpa dharmadezanA kare. / tadapIche khasvakAryameM sarva tatpara hove / aMtya ArAdhanAseM leke, zoka dUra karanetaka muhUrtAdi na dekhanA, avazya karttavya honeseM. / yamalayogameM, tripuSkarayAgameM, ArdrA, mUla, anurAdhA, mizra, krUra aura dhUva, ina nakSatroM meM pretakriyA nahIM karanI. / * dhaniSThAseM leke pAMca nakSatroMmeM tRNakASThAdi saMgraha nahI karanA / zayyA, dakSiNadizakI yAtrA, mRtakakArya, gRhodyama, ghara banAnA Adi nahIM krnaa.| revatI, zravaNa, azleSA, azvinI, puSpa, hasta, khAti, mRgazira, ina nakSatroMmeM, aura soma, guru, zani, ina vArAma pretakarma karanA buddhimAn kahate haiN| svasvavarNake anusAra janmamaraNakA sUtaka ekasadRza hotA hai, aura garbhapAtameM tIna dinakA sutaka hove hai.| * mRgazira / citrA / dhaniSTA / maMgala / guru / zani / 2 / 12 / 7 / iti yAtrANAM yoge ymlyaagH|| kRtikA / pUrvAphAlgunI / vizAkhA / uttarASADhA / pUrvAbhAdrapadA / punarvasu / maMgala / guru / zani / 2 / 12 / 7 / iti tripuSkarayogaH / / kRtikA / vizAkhA / bharaNI / iti mizranakSatrANi // bharaNI / mayA / pUrvAphAlgunI / pUrvASADhA / pUrvAbhAdrapadA / iti krUranakSatrANi // rohiNI / uttarAphA0 / uttraassaa0| uttarAbhA0 / iti dhruvanakSatrANi // ___ ..........-..-. For Private And Personal Page #612 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 502 tattvanirNayaprAsAdaanya vaMzavAleke mRtyu hue, vA janma hue, vivAhita putriko sUtakavAleke annake khAneseM, ina sarvameM tIna dinakA sUtaka hove hai. / anna nahI khAnevAle bAlakakA sUtaka tIna dinakA hove hai / ATha varSase kama aise bAlakakA bhI vibhAgona sUtaka hove hai.| svasvavarNAnusAra sUtakake aMtameM jinastava mahotsavAdi aura sAdharmikavAtsalyAdi karanA, jisase kalyANaprApti hove.|| ityAcAryazrIvarddhamAnasUrikRtAcAradinakarasya gRhidharmapratibaddhasya SoDazamAMtyasaMskArasyAcAryazrImadvijayAnaMdasUrivicitovAlAvabodhassamAptastatsamAptau ca samAptamidaM SoDazasaMskAravivaraNamm // iMduvANAMkacaMdrAhe (1951) zrAvaNikasitacchade // kRtovAlAvabodhoyaM vijayAnaMdasUriNA // 1 // ityAcAryazrImadvijayAnaMdasUriviracite tattvanirNayaprAsAdagraMthe SoDazamAMtyasaMskAravarNanonAmaikatriMzaH staMbhaH // 31 // // vijJApanamm // yaha pUrvokta soLAM saMskArakA vidhi zrIAcAradinakarake anusAra likhA hai, isake likhanekA yaha prayojana hai ki, yaha sAMsArika vyavahAroMke saMskAroMkA vidhi, zrIRSabhadevaseM pracalita hUA hai, aura jaisA zrIRSabhadevajIne pracalita karA thA, taiseMhI zrI jainAcAryoMne likha dikhalAyA hai.| inameM jo vratAropasaMskAra hai, so to gRhasthakA dharmahI jAnanA. zeSa saMskAroMmeM dharmamizrita jagatvyavahArakI rIti kathana karI hai.| isa kAlameM koI yaha niyama nahIM hai ki, sarva zrAvakoMne yaha vidhi avazya karttavyahI hai; tathApi yadi yaha vidhi pracalita hove to acchI bAta hai. kyoMki, zrIjainAcAryoMko yahI vidhi sammata hai, aura isI vAste muMbAike zrIjainayuniyanaklavake meMbaroMkI, bharucavAle zeTha anupacaMda malUkacaMdakI, bhAvanagarakI zrIjainadharmaprasArakasabhAke zAha kuMvarajI AnaMdajIkI, baDodevAle zeTha gokalabhAi dullabhadAsakI, aura kitaneka sAdhuoMkI sammatiseM hama For Private And Personal Page #613 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir dvaatriNshstmbhH| ne yaha vidhi isa graMthameM guMthana kiyA hai. jisameM ki, lokokoM mAluma hove ki, jainamatameM bhI SoDazasaMskAroMkA varNana hai.| tathA isa jainasaMskAravidhiko, mithyAtva bhI nahI jAnanA. kyoMki yaha laukikavyavahArarUpa prAyaH hai, dharmarUpahI nahI hai. aura AgamameM caritAnuvAdase kisI kisI saMskAravidhikA saMkSepaseM kathana bhI hai.| zrIbhagavatIsUtra, jJAtAsUtra, AcArAMgasUtra, dazAzrutaskaMdhasUtrAdi zAstrAnusAreM caritAnuvAda jAnanA. ___ aba maiM zrIsaMghaseM namratApUrvaka vinatI karatA hUM ki, yaha vidhi likhaneke samayameM ekahI graMtha vidyamAna thA, aura nakala karaneke samaya dUsarA milA thA, tisase prAyaH svamatyanusAra zuddha karake likhA hai, tathApi, kisI sthAnapara draSTyAdidoSaseM azuddha likhA gayA hove, vA jinAjJAviruddha likhA gayA hove, so mujhe mApha kareMge, aura zuddha karake vaaNceNge| ityalamm // // athdvaatriNshstmbhaarmbhH|| aba isa staMbhameM jainamatakI prAcInatAkA thoDAsA khulAsA karate haiN.|| pUrvapakSaH-jainamata jekara prAcIna hove to, tisakA lekha, vA nAma, vedoMmeM honA cAhiye; paraM hai nahI, isavAste jainamata navIna hai, prAcIna nahI hai.|| uttarapakSaH-priyakara ! prathama to vedakAhI kucha ThikAnA nahI hai. kyoMki, prathama RgavedakI 8, kRSNayajurvedakI 86, zuklayajurvedakI 17, sAmavedakI 1000, aura atharvavedakI 9 zAkhA. ye sarva zAkhAyoMke vedapAThameM paraspara anyatva hai. jaiseM jarmanIke chape zuklayajurvedameM mAdhyaMdinI, aura kANvazAkhAke vedapATha pRthak 2 hai. aiseMhI sarva zAkhAyoMmeM jAnanA. ina zAkhAyoMmeMseM bahuta zAkhA to naSTa hogai haiM, to phira, For Private And Personal Page #614 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 504 tasvanirNayaprAsAdaaisA jJAnI kauna hai ? ki, jo kaha deve ki, kisI bhI vedakI zAkhAmeM arhanmatakA nAma nahI hai !! jaba zaMkarAcArya, jisako hue lagabhaga bArAMsau varSa vyatIta hue haiM, tisake samayameM vedAdi pustakoMmeM bahuta gaDabaDa karI gai, purANe pustakoMmeMseM kitanehI hisse nikAle gae, aura kitaneka hisse navIna dAkhala kare gae haiM, yaha kathana itihAsa timiranAzakameM hai. aura vedoMke artha karanemeM bhI zaMkara, mAdhava, sAyaNAcAryAdikoMne apane 2bhASyameM vahuta artha manaHkalpita likhe haiM. kyoMki, prAcIna vedabhASya inako nahIM mile haiM. isavAste inake kare artha kitanehI ananvita hai. aura jo bhASya inoMne race haiM, tinoMmeM bhASyake lakSaNa bhI nahI hai. kevala TIkAkA nAmahI bhASya rakha diyA hai. bhASya to vaha hotA hai ki, jisameM mUlasUtrakArakA jo abhiprAya hove, so sarva prakaTa karA hove " / sUtraM sUcanakRta bhASyaM sUtroktArthaprapaMcakam / " iti vacanAt / jaiseM Avazyaka sUtrake prathamAdhyayanake 86 akSara hai, tisakI niyuktikA bhASya 5000, zlokapramANa prAkRtagAthAbaddha hai, aura tisakI TIkA 28000, zlokapramANa saMskRtameM hai. aiseMhI kalpasUtra (bRhat ) mUla 473, bhASya 12000, prAkRtagAthAbaddha, TIkA 42000, zlokapramANa saMskRtameM hai. ityAdi aneka zAstroMke isItareMke bhASya hai. tathA jaiseM pANinIyasUtropari pataMjalikRta bhASya haiM, yeha to bhASya hai. paraMtu jo navIna bhASya race gaye haiM, ve to, abhimAnake udayase race mAluma hote haiM. jaise dayAnaMdasarasvatIjIne vedoMpara navIna bhASya racA hai, yaha bhASya nahIM haiM, kiMtu zAstroMke satyArtha bigADaneseM viTaMbanArUpa hai. aura dayAnaMdajIkA bhASya to aisA hai ki cAra suhAlI sole thAlI, vAMTaNavAlI assI jaNI; sAre gAma DhaMDhorA pheryA, haMdi thoDI ne halahala ghaNI. / aura isa samayameM RgvedakI zAkhA saMkhyAyanI 1, zAkala 2, vASkala 3, azvalAyanI 4, mAMDuka 5; kRSNayajurveda taittirIya tisakI For Private And Personal Page #615 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 505 dvaatriNshstmbhH| zAkhA ApastaMva 1, hiraNyakezI 2, maitrANi 3, satyApADa 4, bauddhAyanI 5; zaklayajurveda yajJavalkyane racA tisakI zAkhA kANva 1, mAdhyaMdinI 2, kAtyAyanI 3, ye tIna hai; sarva yajurvedakI zAkhA 8; sAmavedakI zAkhA kauthumI 1, rANAyaNI 2, gobhIla 3, ye tIna hai. atharvavedakI zAkhA pippalAda 1. zaunakI 2, ye do hai. itanI zAkhAke brAhmaNa mAluma hote haiM paraMtu zAkhAsamAna vedapATha, itanetareMke mAluma nahIM hote haiM. mAdhyaMdinI kApavara. aba kauna jAne ki, kisa zAkhAmeM, kisa vedapAThameM kyA kathana thA ? aura isa samayameM bhI, taittirIya AraNyakakI bhASyameM sAyaNAcArya likhate haiM ki, isameM draviDadezake brAhmaNoMke causaTTa (64) anuvAkakA pATha hai; aMdhoMke 80, kitaneka karNATakoMke 74, aura kitanekake navAzI, (89) anuvAkakA pATha hai. paraMtu hama assI (80) pAThavAlekA vyAkhyAna, pAThAMtara sUcanAsahita, pradhAnatAkarake kareMge. tathAca ttpaatthH|| "||ttr draviDAnAM ctuHssssttynuvaakpaatthH| AMdhrANAmazItyanuvAkapAThaH / karNATakeSu keSAMciccatuHsaptatipAThaH / apareSAM nvaashiitipaatthH| tatra vayaM pAThAMtarANi yathAsaMbhavaM sUcayaMtozItipAThaM prAdhAnyena vyaakhyaasyaamH||" tathA kalakattAke chApekA pustaka taittirIya AraNyakakA jo hamAre pAsa hai, tisameM likhA hai ki, kitanehI pATha bhASyakArane tyAge haiM, tinakA bhASya nahI karA hai. aura kitaneka pAThoMkA bhASya karA hai, ve pATha mUlapustakameM nahI hai. aura taittirIya brAhmaNa prathamASTaka prathama prapAThaka prathamAnuvAkake prathama maMtrake bhASyameM bhI sAyaNAcArya likhate haiM ki " // vAjasaneyinazca vijJAnamAnaMdaM brahma-iti // " paraMtu yaha zruti vAjasaneyasaMhitAmeM mAluma nahIM hotI hai. ityAdi aneka pramANoMse siddha hotA hai ki, vedoMmeM bahuta gaDabaDa hui hai; aura bahuta hisse naSTa ho gae haiM. aura zeSa rahe For Private And Personal Page #616 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tattvaniNayaprAsAda. hueke bhI arthoM meM, sAyaNAcArya zaMkarAcAryAdikoMne gaDabaDa kara dInI haiM. ___ anya eka yaha bhI pramANa hai ki, jainamatake AcArya zrIbhadrabAhukhAmI, zabdAMbhonidhi mahAbhASyake kartA zrIjinabhadragaNi kSamAzramaNa, ityAdikoMne tathA AvazyakavRttikAra zrIharibhadrasUri, zrImalayagirijIne, je je zrutiyAM vedoMkI likhI haiM, tathA kalpalatA TIkA, vidhikaMdalI, aura uttarAdhyayanasUtrake paccIsame adhyayanameM, je je zrutiyAM AraNyakAdikoMkI likhI haiM; tina pUrvokta zrutiyoMmeMseM kitanIka zrutiyAM, Rgveda, yajurveda, taittirIyAraNyaka, bRhadAraNyaka upaniSadAdikoMmeM milati haiM; aura kitanIka zrutiyAM tina pustakoMmeM nahIM milatI haiM. isase bhI yahI siddha hotA hai ki, ve maMtra zrutiyAM vyavacchada hogai hovegI, vA brAhmaNoMne jAnabUjhake nikAla dInI hovegI, ve sarva zrutiyAM Age likha dikhAte haiN.|| 1||vijnyaanghnevaitebhyo bhUtebhyaH samutthAyatAnyevAnuvinazya ti na pretya saMjJAsti // 2||svai ayamAtmA jnyaanmyH|| 3 // nahavai sazarIrasya priyApriyayorapahAtarastyazarIraM vA vasaMtaM priyApriye na spRzata iti // 4 // agnihotraM juhuyAtsvargakAmaH // 5 // astamite Aditye yAjJavalkyaH caMdramasyastamite zAM tegnau zAMtAyAM vAci kiM jyotirevAyaM puruSaH AtmA jyotiH sAmrADitIhovAca // 6 // puruSa evedagniM sarva yadbhUtaM yacca bhAvyaM utAmRtatvasye zAno yadannenAtirohati yadejati yannejati yaddare yadu aMtike yadaMtarasya sarvasya yadu sarvasyAsya bAhyata ityaadi| For Private And Personal Page #617 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir dvaatriNshstmbhH| 507 7 // UrdhvamUlamadhaH zAkhamazvatthaM prAhuravyayam / chaMdAMsi yasya parNAni yastaM veda sa vedavit // 8 // tatra sa sarvavidyasyaiSa mahimA bhuvi divye brahmapure hyeSa vyomnAtmA supratiSThitastamakSaraM vedayatetha yastu sa sarvajJaH sarvavit sarvamevAviveza // 9 // ekayA pUrNAhutyA sarvAn kAmAnavApnoti // 10 // prathamo yajJo yogniSTomaH yonenAniSTvAnyena yajate sa gartamabhyapatat // 11 // dvAdaza mAsAH saMvatsarogniruznognirhimasya bheSajami tyaadi| 12 // puNyaH puNyena karmaNA pApaH pApenetyAdi / 13 // satyena labhyastapasA hyeSa brahmacaryeNa nityaM jyotirmayo hi zuddhoyaM pazyati dhIrA yatayaH saMyatAtmAna ityaadi| 14 // svapnopamaM vai sakalamityeSa brahmavidhiraMjasA vijJeya _ityaadi| 15 // dyAvApRthivI ityaadi| 16 // pRthivI devatA Apo devatA ityAdi // 17 // puruSo vai puruSatvamaznute pazavaH pazutvamityAdi // 18 // zRgAlo vai eSa jAyate yaH sapurISo dahyate ityaadi| 19 // agniSTomena yamarAjyamabhijayata ityAdi / 20 // sa eSa viguNo vibhurna badhyate saMsarati vA na mucyate mocayati vA na vA eSa bAhyamAbhyaMtaraM vA veda ityaadi| 21 sa eSa yajJAyudhI yajamAnoMjasA svargalokaM gcchtiityaadi| For Private And Personal Page #618 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 508 ttvninnypraasaad22|| apAmasomaM amRtA abhUma agamAmajyotiravidAma devAna kiM nUnamasmAttRNavadarAtiH kimudhUrtiramRtamartyasyetyAdi / 23 // ko jAnAti mAyopamAna devAniMdrayamavaruNakuberAdI nityaadi| 24 // soma sUryasuragurusvArAjyAni jayatItyAdi / 25 // iMdra Agaccha medhAtithe meSavRSaNetyAdi / 26 // nArako vai eSa jAyate yaH zUdrAnnamanAti ityAdi // 27 // na ha vai pretya narake nArakAH saMti // 28 // jarAmarya vA etatsarvaM yadagnihotram // 29 // he brahmaNI veditavye paramaparaM ca tatra paraM satyaM jJAna___ manaMtaM brahmati // 30 // saiSA guhA duravagAhA // 31 // maSirapi na prajJAyata iti // 32 // OM lokazrIpratiSThAn caturviMzatitIrthakarAn RSabhAdivaImAnAMtAn siddhAMtAna zaraNaM prapadyAmahe / OM pavitramagnimupaspRzAmahe yeSAM jAtaM suprajAtaM yeSAM dhIraM sudhIraM yeSAM nagnaM sunanaM brahmasubrahmacAriNaM uditena manasA anuditena manasA devasya maharSayo maharSibhirjaheti yAjakasya yajaMtasya ca sA eSA rakSA bhavatu zAMtirbhavatu tuSTibharvatu dRddhirbhavatu zaktirbhavatu svastirbhavatu zraddhA bhavatu nirvyAja bhavatu // [ yajJeSu mUlamaMtra eSa iti vidhikaMdalyAm ] 33 // jinapramANAMgulAdavIti // For Private And Personal Page #619 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir dvAtriMzastambhaH / 509 34 // RSabhaM pavitraM puruhUtamadhvaraM yajJeSu yajJaparamaM pavitraM zrutadharaM yajJaM prati pradhAnaM RtuyajanapazumiMdramAhavetisvAhA // 35 // trAtAramiMdraM RSabhaM vadaMti aticAramiMdraM tamariSTanemiM bhave bhave subhavaM supArzvamiMdraM have tu zakraM ajitaM jineMdra tadvarddhamAnaM puruhUta miMdraM svAhA // 36 // namaM suvIraM digvAsasaM brahmagarbha sanAtanam // 37 // upaiti vIraM puruSamaruhaMtamAdityavarNaM tamasaH purastAt // 38 // draM tadvarddhamAnaM svastina iMdro vRddhazravAH svastinaH puruSA vizvavedAH svasti nastAkSyariSTanemiH svastinaH // [ yajurvede vaizvadevaRcau ] 39 // dadhAtu dIrghAyustvAyabalAyavarcase suprajAstvAya rakSarakSariSTanemisvAhA // [ bRhadAraNyake ] 40 // RSabhaeva bhagavAn brahmA tena bhagavatA brahmaNA svayamevAcIrNAni brahmANi tapasA ca prAptaH paraM padam // [ AraNyake ] aura bhI kaI esI zrutiyAM jainAcAryAMne likhI hai, jo kitanIka milatI haiM, aura kitanIka nahI milatI haiM. aba jainAcAryoMne je je pATha purANAdike likhe haiM, tinameseM thoDekaseM pATha likha dikhAte haiM. inameseM bhI kitaneka pATha sAMpratakAlake vidya mAna pustakoMmeM mAluma nahI hote haiM. purANoMke pATha likhanekA prayojana yaha hai ki, purANa bhI vedavyAsajIke banAye kahe jAte haiM / 1 // nAbhistujanayetputraM marudevyAM mahAdyutiM // RSabhaM kSatriyajyeSThaM sarvakSatrasya pUrvajaM // 1 // For Private And Personal Page #620 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tattvanirNayaprAsAdaRSabhAdbharato jajJe viirputrshtaagrjH|| abhiSicya bharataM rAjye mahApravrajyamAzritaH // 2 // 2 // iha hi ikSvAkukulavaMzodbhavena nAbhisutena marudevyAnaMdane.. mahAdevena RSabheNa dazaprakAro dharmaH svayamevAcIrNaH kevala jJAnalAbhAca prvrtitH|| [ brahmAMDapurANe ] 3 // yugeyuge mahApuNyA dRzyate dvArikA puri|| avatIrNo hariyaMtra prabhAse zazibhUSaNaM // 1 // revatAdrau jino nemiyugAdirvimalAcale // RSINAmAzramAdeva muktimArgasya kAraNam // 2 // padmAsanasamAsInaH shyaammuurtidigNbrH|| neminAtha zivetyAkhyA nAma cakresya vAmanaH // 3 // 4||vaamnaavtaaroh-"vaamnen raivate zrIneminAthAye balibaMdhana sAmarthyArtha tapastepe // " ititatrakathAsti // 5 // Izo gaurIprati kalikAle mahAghore sarvakalmaSanAzanaH // darzanAt sparzanAdeva kottiyjnyphlprdH||1|| ujjayaMtagirau ramye mAghe kRSNacaturdazI // tasyAM jAgaraNaM kRtvA saMjAto nirmalo hriH||2|| ityaadi| [prabhAsapurANe ] 6||kailaase parvate ramye vRSabhoyaM jineshvrH|| cakAra svAvatAraM yaHsarvajJaH sarvagaH shivH||1||[shivpuraanne] 7 // skaMdapurANe 18 sahasrasaMkhye nagarapurANe atiprasiddhanagarasthApanAdivaktavyatAdhikAre bhavAvatArarahasye SaTsahasraH zrIRSabhacaritra samagrama sti tatra // For Private And Personal Page #621 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir dvaatriNshstmbhH| spRSThA zatru jayaM tIrtha natvA raivatakAcalam // snAtvA gajapade kuMDe punarjanma na vidyate // 1 // paMcAzadAdau kila mUlabhUmerdazoIbhUmerapi vistrosy|| uccatvamaSTaiva tu yojanAni mAnaM vadaMtIha jineshvraadreH||2|| sarvajJaH sarvadarzI ca srvdevnmskRtH|| chatratrayAbhisaMyuktAM pUjyA mUrtimasau vahan // 3 // AdityapramukhAH sarve badAMjalaya idRzaM // dhyAyaMti bhAvato nityaM yadaMghriyuganIrajaM // 4 // paramAtmAnamAtmanaM lasatkevalanirmalam // niraMjanaM nirAkAraM RSabhaMtu mahARSim // 5 // [ skaMdapurANe] 8 // aSTaSaSThiSa tIrtheSu yAtrAyAM yatphalaM bhavet // AdinAthasya devasya smaraNenApi tdbhvet||1||[ nAgapurANe ] ityAdi aneka pramANoMse siddha hotA hai ki, vedAdizAstroMmeM bahuta gaDabaDa ho gaI hai. tathA ina pUrvokta pramANoMseM jainamata vedase pahilekA siddha hotA hai, vedameM jainatIrthaMkarAdikoMke lekha honeseM. aura brAhmaNoMke mAnanemajaba, tathA itihAsa likhanevAloMkI matimUjaba, zrIkRSNavAsudevajIko hue pAMcasahasra ( 5000) varSa mAne jAte haiM. tinake samayameM vyAsajI, vaizaMpAyana, yAjJavalkyAdi, vedasaMhitAke bAMdhanevAle, aura zuklayajurveda, zatapatha brAhmaNAdi zAstroMke kartA hue haiM. tina sarva RSiyoMmeM mukhya vyAsajI haiM, tinoMne vedAMtamatake brahmasUtra race haiM. tisake dUsare adhyAyake dUsare pAdake tetIsame sUtrameM jainamatakI syAdvAdasaptabhaMgIkA khaMDana likhA hai, so sUtra yaha hai. "naikasminnasaMbhavAt" isa sUtrakA bhASyameM zaMkarasvAmIne, saptabhaMgIkA khaMDana likhA hai, so, Age likheMge. jaba vyAsajIke samayameM jainamata vidyamAna thA, to phira vyAsa For Private And Personal Page #622 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 512 tattvanirNayaprAsAdasmRti, yAjJavalkyasmRti, zuklayajurveda, zatapathabrAhmaNAdikoMmeM jainamatakA nAma nahIM likhA; aiseMhI anyavedoMke banAneke samayameM bhI vedoMmeM jainamatakA nAma vidyamAna thA, to bhI nahIM likhA. isase jainamata, kyA navIna siddha ho saktA hai? kadApi nahI. tathA vyAsajIse pahile to cAroM vedoMkI saMhitAyoMhI nahI thI, kiMtu RSiyoMpAsa yajana yAjana karanekI hiMsaka zrutiyAM thI; ve zrutiyAM, aura Rgvedake daza (10) maMDala, jina jina RSiyoMne zrutiyAM raci haiM, aura jina 2 RSiyoMne tina zrutiyAMke maMDala bAMdhe haiM, tinake nAma RgvedabhASyameM prakaTa likhe haiM. tina prArthanA azvamedhAdi yajJavAlI sarva zrutiyAMkI, cAra saMhitA, vyAsajIne bAMdhI aura tinake nAma Rg, yajuH, sAma, atharva, rakkhe. tina hiMsaka zrutiyoMmeM, vA pustakoMmeM ahiMsaka jainadharmake likhanekA kyA prayojana thA? kadApi likhA hovegA to, niMdArUpa likhA hogA. jaise yajJavidhvaMsakAraka, rAkSasa, vedabAhya, daitya, ityaadi| pUrvokta vyAsajIke kathana kare sUtroMseM to, jainamata, cAroM vedoMkI saMhitA bAMdhanese pahile vidyamAna thA. kyoMki, graMthakAra jisa matakA khaMDana likhatA hai, so mata, tisake samayameM prabala vidyamAna hotA hai, aura graMthakArake matakA virodhi hotA hai, taba likhatA hai. isase bhI yahI siddha hotA hai ki, jainadharma, sarva matoMse pahilA saccA mata hai. pUrvapakSaH-aneka vyAsajI ho gae haiM, kyA jAne kisa vyAsajIne, kisa samayameM yeha brahmasUtra race haiM ? uttarapakSaH-AryAvarttake sarva prAcIna vaidikamatavAle to, je kRSNamahArAjake samayameM kRSNadvaipAyana bAdarAyaNa nAmaseM prasiddha the, tina vyAsajIkohI brahmasUtroMke karttA mAnate haiM, anyako nahI. aura zaMkaradigvijayameM to prakaTapaNe vedavyAsajIkohI brahmasUtroMke kartA likhe haiM. pUrvapakSaH-vyAsasUtroMmeM yaha saptabhaMgIke khaMDanevAlA sUtra, kisIne pIchese dAkhala karA hai. For Private And Personal Page #623 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir dvaatriNshstmbhH| uttarapakSaH-yaha kathana tuhmArA mithyA hai. kyoMki, isa kathanake sacce karanevAlA tuhmAre pAsa koi bhI pramANa nahIM hai. pUrvapakSaH-'naikasminnasaMbhavAt ' isa sUtrake arthameM jo zaMkarakhAmIne saptabhaMgIkA khaMDana likhA hai, so artha, isa sUtrakA nahIM, kiMtu anya hai. uttarapakSaH-vAhajIvAha !! isa kathanaseM to tumane zaMkarasvAmIko ajJAnI siddha kare ki, jinoMne anyArthake sthAnameM anyArtha samajhA, aura likha diyA. isase adhika anya ajJAna kyA hotA hai ? aura RgvedAdi cAroM vedoMUparI bhASyakartA, sAyaNamAdhavAcArya, apane race zaMkaradigvijayameM likhate haiM ki, zaMkarasvAmI, matoMkA khaMDana karake, aura vyAsasUtropari zArIraka bhASya racake, badrInAtha kedAranAtha himAlayake zRMgopari gae. tahAM vyAsajI Apa Ae, aura zaMkarakhAmIko sammati dInI ki, jo tumane mere race sUtropari bhASya racA hai, so mere abhiprAyakesamAna hai. tathA yaha bhI vyAsajIne kahA ki, mere ina sUtroMUpara kai janoMne bhASya pIche race, aura Ageko kai jana raceMge, paraMtu tumAre bhASyasadRza koi bhI nahIM. kyoMki, tuma sarvajJa ho. ityAdi-isa lekhaseM bhI, saptabhaMgIkA khaMDana, vyAsajInehI karA siddha hotA hai, isavAste vedasaMhitAse pahilehI, jainamata vidyamAna thA. tathA mahAbhAratake Adiparvake tIsare adhyAyameM yaha pATha hai.|| "sAdhayAmastAvadityutkAprAtiSThatottaMkaste kuMDale gRhItvAsopazyadatha pthingnNksspnnkmaagcchNtNmuhurmuhurdRshymaanmdRshymaanNc||126||" bhAvArtha:-isakA yaha hai ki, uttaMkanAmA vidyArthI, upAdhyAyakI strIkevAste kuMDala leneko gayA; rastemeM pauSyake sAtha vArtAlApa huA, annanimitta uttaMkane pauSyako aMdhA honekA zApa diyA, pauSyane badalekA zApa diyA ki, tUM anapatya (saMtAnarahita) hovegA-aMtameM, hama zApAbhAvakA nizcaya karate haiM. aisA kahake, kuMDaloMko leke, uttaMka calatA bhayA. tisa avasarameM mArgameM, uttaMka, vAraMvAra dRzyamAna adRzmAna, aise, nagna kSapaNakako AtA huA, dekhatA bhayA. For Private And Personal Page #624 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 514 tattvanirNayaprAsAda isa lekha bhI yahI siddha hotA hai ki, jainamata vedasaMhitAseM bhI pUrva vidyamAna thA. kyoMki 'nagrakSapaNaka' isa zabdakA yaha artha hai-kSapaka nAma sAdhukA hai, sAthameM 'nana' isa vizeSaNaseM jainamatakA sAdhu siddha hotA hai. jainamata meM do prakArake sAdhu hote haiM, sthavirakalpI, aura jinakalpI. jinakalpI ATha prakAra ke hote haiM. jinameM kei jinakalpI, aiseM hote haiM, je, rajoharaNa, mukhavastrikAke vinA, anyako vastra nahI rakhate haiM, aura prAyaH jaMgalameMhI rahate haiM. tathA TIkAkAra nIlakaMThajIne bhI, kSapaNakapadakA artha, pAkhaMDa bhikSu karA hai. Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir pUrvapakSa:- Apane jo nagna kSapaNaka padakA artha, jinakalpI sAdhu, aisA karake jainamatakI siddhi vedavyAsajIseM aura vedasaMhitAseM pahileM karI, so ThIka nahI hai. kyoMki, vAstavikameM vaha sAdhu nahI thA, kiMtu pAtAlabhuvananivAsI nAgadevatA thA. aura yahI varNana, Agale pATha meM likhA hai. 5 uttarapakSa:- ApakA kahanA satya hai, paraMtu usa nAgadevatAne jo nagna kSapaNakakA rUpa dhAraNa kiyA, so tisa rUpadhArI sAdhuyoMke vidyamAna hue vinA, kaiseM dhAraNa kiyA ? aura nagna kSapaNaka yaha zabda bhI kaiseM pravRtta huA ? to siddha huA ki, jainamata vedavyAsajIke samaya meM to vidyamAna thAhI, paraMtu vedavyAsajIke, aura vedasaMhitAseM pahileM bhI, vidyamAna thA, uttaMkake dekhaneseM. tathA mahAbhArata ke zAMtiparvake 218 adhyAyameM bauddhamatakA khaMDana likhA hai, aura jainamata, bauddhamataseM prAcIna hai, yaha Age siddha kareMge. to isase bhI jainamata vedasaMhitA, aura vedavyAsajIseM pahilekA siddha hotA hai. For Private And Personal tathA matsyapurANake 24 adhyAya meM aisA pATha hai. gatvAtha mohayAmAsa rajiputrAn bRhaspatiH / jinadharmaM samAsthAya vedabAhyaM sa vedavit // Page #625 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir dvaatriNshstmbhH| bhASATIkAH-aura una rajike putroMko bhI bRhaspatijIne unake pAsa jAkara mohA, aura AjJA dI ki, tuma saba jainadharmake Azraya ho jAo. aisA kaha kara bRhaspatijI bhI, vedaseM bAhya matako calAte bhaye, aura vedaseMrahita vedatrayI bhI banAte bhaye. aba vicAranA cAhiye ki, vedavyAsajIseM prathama jainamatake honemeM kucha bhI zaMkA hai? tathA isa pAThaseM to, jainamata, vedasaMhitAseM to kyA, paraMtu veda zrutiyoMseM bhI, pUrvakA siddha ho gayA. kyoMki, bRhaspatijIne rajike putroMko kahA ki, tuma jainadharmake Azraya ho jAo. aura vedakI zrutiyoMmeM bRhaspatijIkI stuti hai, to siddha huA ki, vedakI zrutiyoMse bRhaspatijI prathama hue. aura, jainadharma bRhaspatijIseM bhI, prathama huA. pUrvapakSaH-yukti pramANoMseM, aura svamataparamatake pustakoMseM to, tumane jainamatako prAcIna siddha karA. paraMtu vartamAnameM jo vedasaMhitA, brAhmaNa, AraNyaka, upaniSadAdi vidyamAna hai, tinameM bhI, koi aisA lekha hai, jisase hama jainamatako prAcIna mAne ? uttarapakSaH--priyavara! lekha to inameM bhI jainamatabAbatake bahuta mAluma hote haiM, paraMtu bhASyakAroMne kucha anyake anyahI artha likha dIe haiM. jaise dayAnaMdasarasvatisvAmIne vedoMke svakapolakalpita artha, apane vedabhASyameM likhe haiM. tinameseM kitaneka pATha saMhitA AraNyakake likha dikhAte haiM. - yajurvedasaMhitA adhyAya 9 zruti // 25 // " // vAjasya nu prasava AbabhUvemA ca vizvA bhuvanAni sarvataH sa nemirAjA pariyAti vidvAn prajAM puSTiM varddhamAno asme svaahaa||" - nuityAdimahIdharakRtabhASyakI bhASAH-'nu' aisA vismayArthaka avyaya hai, 'vAjasya' annakA 'prasavaH' utpAdaka prajApati Izvara 'imA' imAni vizvA' vizvAni bhuvanAni-sarvabhUtaprANI sarvataH sarvaoraseM rahe For Private And Personal Page #626 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tatvanirNayaprAsAdahue, hiraNyagarbhaseM leke staMva (sarakaDe ) paryaMta sarvako jo utpanna karatA huA hai, 'sanemi' ciraMtana rAjA dIpatA huA, sarva sthAnoMmeM apanI icchAseM jAtA hai. kaisA nemi rAjA ? 'vidvAn' apane adhikArako jAnatA huA, tathA hamAreviSe putrAdisaMtatiko, aura dhanapoSako vRddhi karatA huA, sanemi suhutamastu, tisako AhUti hove. // aba isahI zrutike bhASyameM dayAnaMdasarasvatisvAmI aisA artha likhate haiN.|| (vAjasya ) vedAdizAstroMse utpanna hue bodhako (nu ) zIghra (prasavaH) jo utpanna karatA hai so (A) sarvaorase (babhUva) hove (imA) yaha (ca) (vizvA) sarva (bhuvanAni ) mAMDalikarAjAyoMke nivAsa karaneke sthAnaka (sarvataH) (sanemi) sanAtananeminA dharmeNa dharmakarake sahita vartamAna jo hove rAjyamaMDala (rAjA) vedokta rAjaguNoMkarake prakAzamAna (pari) (yAti) prApta hotA hai (vidvAn ) sakala vidyAkA jAnakAra (prajAm ) pAlane yogya (puSTim ) poSaNako (vardhayamAnaH) (asme) hamArA (svAhA) satyanItikarake // aba pakSapAtarahita hokara pAThaka janoMko vicAra karanA cAhiye ki, mahIdharajIne isahI adhyAyakI solamI zrutimeM 'sanemi' zabdakA artha kSipra karA hai, aura paJcIsamI zrutimeM 'sanemi' zabdakA artha nighaMTuke pramANaseM purANanAma tisakA artha ciraMtana rAjA karA hai. dayAnaMdasarasvatijIne isa 'nemi' zabdakA artha sanAtana dharma karA hai. aba inameseM kaunasA artha satya hai ? aura kaunasA mithyA hai? yaha nizcaya, kadApi na hovegA. kyoMki, nemizabdakI vyutpattiseM pUrvokta tInoM arthoMmeMseM eka bhI, nahI nikalatA hai. isavAste vedoMkI zrutiyoMke artha, ThIkaThIka prAyaH nahI mAluma hote haiM. so, prAyaH likhahI Aye haiM. vizeSataH isa zrutikA artha, jaisA pUrve likhA hai, vaisA ghaTamAna bhI nahI lagatA hai, yathArtha AbhiprAyake na jJAta honeseM. pUrvapakSaH-Apake abhiprAyamujaba isa zrutikA kaisA artha honA cAhiye? For Private And Personal Page #627 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 1, dvAtriMzastambhaH / 517 " uttarapakSa:- hamAre abhiprAyamujaba to, isa zrutikA artha, zrInemi (22) bAvIsame tIrthaMkarakI stutikarake tinako Ahuti dInI hai. yathA(nu ) vismayArthameM hai ( vAjasya ) bhAvayajJasya - bhAvayajJakA * ( prasavaH ) utpattikAraka, jinakI prarUpaNAseM bhAvayajJa utpanna huA hai. kyoMki, jo bhAvayajJa hai, sohI pAramArthika yajJa hai. bhAvayajJakA svarUpa aisA hai / ' // agnihotramagnikArikA sA ceha / karmedhanaM samAzritya dRDhAsanAvanAhutiH / karmadhyAnAgninA kAryA dIkSitenAgnikArikA // 1 // bhAvArtha:- karmarUpa iMdhanako Azritya arthAt karmarUpa iMdhanakarake dRDhanizcalasat acchI bhAvanArUpa AhUti, dharmadhyAnarUpa agnikarake karaNI. aisI agnikArikA, dIkSita brAhmaNane karaNI / ityAdi bhAvayajJakA kathana, AraNyakameM hai. "" tathA // Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir iMdriyANI pazUn kRtvA vedIM kRtvA tapomayIm // ahiMsAmAhutiM kRtvA AtmayajJaM yajAmyaham // 1 // dhyAnAgnikuMDajIvasthe damamArutadIpite // asatkarmasamitkSepe agnihotraM kuruttamam // 2 // yUpaM kRtvA pazUn hatvA kRtvA rudhirakarddamam // yadyevaM gamyate svarge narake kena gamyate // 3 // bhAvArtha:- iMdriyoM ko pazUkarake, tapomayI vedIkarake, ahiMsAko Ahu tikarake, AtmayajJako, maiM karatA hUM. vAstavika yajJa to yahI hai; bAkI, anAtha pazukoM mArake yajJa karanA, yaha mokSArthI puruSoMkA kAma nahI hai. mahAbhAratake zAMtiparva ke 266 adhyAyameM bhI hiMsaka * zrImat hemacaMdrasUrine nAnArthadvitIyakAMDa meM vAjanAma yajJakA likhA hai / tathA paMDita bhAnudattavizAradane zabdArthabhAnuke 284 pRSTopari vAjazabdakA artha yajJa likhA hai / tathA tArAnAthatarkavAcaspati bhaTTAcAryaviracitazabdastomamahAnidhimeM bhI 1011 patropari likhA 11 For Private And Personal Page #628 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 518 tattvanirNayaprAsAda yajJako dhUrttanirmita kahA hai / dhyAnarUpa agni hai jisameM aiseM jIvarUpakuMDa meM, damarUpa pavanakarake dIpita agnimeM asatkarmarUpa kASThake kSepana kare hue, uttama agnihotra kara. / yUpa karake, pazuyoMko mArake, rudhirakA kardama ( cikkaDa ) karake, yadi svarga meM jAiegamana kariye, to narakameM kisa karmakarake gamana kariye ! ! ! // tathA jainasiddhAMta meM bhAvayajJakA svarUpa aisA kahA hai. / yajJa karanevAle brAhmaNoMko, harikezabalamuni yajJakA svarUpa kahate haiM / hiMsA 1, mRSAvAda 2, adattAdAna 3, maithuna 4, parigraha 5, ye pAMco AnavadvAroMko, pAMca saMvara, prANAtipAtaviratyAdivratoMkarake, isa narabhavameM AcchAdana kare - roke; asaMyamajIvitavyakI icchA na kare, dehakA mamatva tyAge, zuci mahAvratoM meM malInatA na hove, yaha bhAvayajJa hai. isako yatijana karate haiM. / brAhmaNa pUchate haiM ki, he mune! isa bhAvayajJake karane ke upakaraNa kauna se haiM ? yajJa karanekA vidhi kyA hai? bhAvayajJa jo tere matameM hai, tisameM ani kaisA hai ? agnike rahanekA sthAna kaunasA hai ? zucaH ghRtAdiprakSepa karanevAlI kaDacchI-cATuA kaunasA hai ? karISAMga kaunasA hai ? agnikA uddIpaka jisakarake agniko saMdhu khAte haiM, so kyA hai ? iMdhana kaunase haiM ? jinoM karake agni prajvAliye haiM. / duritake upazamana karanekA hetu, aisA zAMtipATha adhyayanapaddhatirUpa kaunasA hai ? aura he mune! tUM kisa vidhi seM AhutiyoMkarake abhiko tarpaNa karatA hai ? muni uttara dete haiM // "" " // tavo joI jIvo joIThANaM jogA suyA sarIraM kArisaMgaM / kammaM saMjamajogasaMti homaM huNAmi isiNaM pasathyaM // ' bhAvArtha:- bAhya abhyaMtarabhedabhinna bArAM prakArakA jo tapa hai, so ani hai, bhAveMdhana karma dAhaka honeseM. jIva hai, so agnike rahanekA sthAna hai; taparUpa agnikA Azraya jIva honeseM. mana, vacana, kAyArUpa tInoM yoga je haiM, ve zuca hai; tinhoMkarakehI, ghRtasthAnIya zubhavyApAra hote haiM. For Private And Personal Page #629 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir dvaatriNshstmbhH| zarIra karISAMga hai, tisakarakehI taparUpa agniko dIpana kariye haiM, tadbhAvabhAvita honeseM tisako. jJAnAvaraNIyAdi ATha karma, iMdhana hai, tisa karmakohI tapa karake bhasmIbhAva karaneseM. je saMyama yoga haiM, saMyamake vyApAra haiM, vahI zAMtipATha adhyayanapaddhatirUpa haiM, sarva prANiyoMke vighnoMko dUra karanevAle hAneseM. jIvahiMsArahita honeseM, jo homa, sarvaRSiyoMko prazasta hai, tisa homakarake taparUpa agniko, maiM tarpaNa karatA huuN.| yaha bhAvayajJa arihaMtake upadezaseMhI prakaTa huA hai, anyaseM nahI. yaha Azcarya hai. / ( imA) imAni (vizvA) vizvAni sarvANi (bhuvanAni) bhUtAni aura jo ina sarvabhUtajIvoMko (sarvataH ) sarvaorase (AbabhUva) yathArthasvarUpa kathana karaneseM prakaTa karatA huA (sanemi )so nemi bAvIsamA jinatIrthaMkara * (rAjA) apane ghAtikarmacArake naSTa karaneseM, aura kevalajJAnAdi zuddha svarUpaseM dIpatA huA ( pariyAti) sarvaoraseM apratibaddha vihArI hoke jAtA hai-dezomeM vicaratA hai. kaisA hai nemi (vidvAn) sarvajJa hai, mere kathana karedharmakA yaha rahasya hai, aura isa hetuseM maineM jagatako upadeza karanA hai, aise apane adhikArako jAnatA hai. tathA (prajAM-poSaM-vardhayamAnaH) prakarSeNa jAyaMte karmavazavartinaH prANinosmin jagati iti prajA jIvasaMghAta ityarthaH tisakI dayAke upadezaseM, aura dharmakI puSTikI vRddhi karanevAlA (asme ) asmai nemaye-isa nemiko huta hove arthAt Ahuti hove| iti // tathA taittirIya AraNyakake prathama prapAThakake prathamAnuvAkakI AdimeM zAMtikevAste maMgalAcaraNa karA hai, tisameM aisA pATha hai| svstinstaayoarissttnemiH|' isakA bhASyakArane aisA artha karA hai.| ariSTam ahiMsA tisako nemIsthAnIyaH nomasamAna, jaiseM lohamayI nemi kASThamaya cakrake bhaMgAbhAvakevAste hotI hai, arthAt cakrakI rakSA karatI hai; aiseMhI yaha tAyaH-garuDa bhI sAdikoMkI karI huI hiMsAko nivAraNa karake, tisa * namirnemiH pArtho vIraH itizrImaddhemacaMdraviracitAyAmabhidhAnaciMtAmaNinAmamAlAyAm // tathA zabdArthabhAnuke 195 patropAra / nemiH (pu.) jinavizeSa, eka jinakA nAma // For Private And Personal Page #630 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir dvAtriMzastambhaH / 519 zarIra karISAMga hai, tisakarakehI taparUpa agniko dIpana kariye haiM, tadbhAvabhAvita honeseM tisako. jJAnAvaraNIyAdi ATha karma, iMdhana hai, tisa karmakohI tapa karake bhasmIbhAva karaneseM. je saMyama yoga haiM, saMyamake vyApAra haiM, vahI zAMtipATha adhyayanapaddhatirUpa haiM, sarva prANiyoMke vighnoMko dUra karanevAle honeseM. jIvahiMsArahita honeseM, jo homa, sarvaRSiyoMko prazasta hai, tisa homakarake taparUpa agniko, maiM tarpaNa karatA hU~ / yaha bhAvayajJa arihaMtake upadezahI prakaTa huA hai, anyaseM nahIM. yaha Azcarya hai. / (imA ) imAni (vizvA ) vizvAni sarvANi ( bhuvanAni ) bhUtAni aura jo ina sarvabhUtajIvoMko ( sarvataH ) sarvaoraseM ( AbabhUva ) yathArthasvarUpa kathana karaneseM prakaTa karatA huA ( sanemi ) so nemi bAvIsamA jinatIrthaMkara * (rAjA) apane ghAtikarmacArake naSTa karaneseM, aura kevalajJAnAdi zuddha svarUpaseM dIpatA huA ( pariyAti ) sarvaoraseM. apratibaddha vihArI hoke jAtA hai - dezo meM vicaratA hai. kaisA hai nemi (vidvAn ) sarvajJa hai, mere kathana kare dharmakA yaha rahasya hai, aura isa hetuseM maineM jagatako upadeza karanA hai, aise apane adhikArako jAnatA hai. tathA (prajAM - poSaM - vardhayamAnaH ) prakarSeNa jAyaMte karmavazavarttinaH prANinosmin jagati iti prajA jIvasaMghAta ityarthaH tisakI dayAke upadezaseM, aura dharmakI puSTikI vRddhi karanevAlA ( asme ) asmai nemaye - isa nemiko huta ho arthAt Ahuti hove / iti // tathA taittirIya AraNyakake prathama prapAThakake prathamAnuvAkakI AdimeM zAMti ke vAste maMgalAcaraNa karA hai, tisameM aisA pATha hai / / svastinastArkSyo ariSTanemiH / ' isakA bhASyakArane aisA artha karA hai. / ariSTam ahiMsAtisako nemIsthAnIyaH nomasamAna, jaiseM lohamayI nemi kASThamaya cakra ke bhaMgAbhAvake vAste hotI hai, arthAta cakrakI rakSA karatI hai; aiseMhI yaha tArkSyaH - garuDa bhI sarpAdikoMkI karI huI hiMsAko nivAraNa karake, tisa * naminaimiH pArzve vIraH iti zrImaddhemacaMdraviracitAyAmabhidhAnaciMtAmaNinAmamAlAyAm // tathA zabdArthabhAnu ke 195 patropari / nemiH (pu.) jinavizeSa, eka jinakA nAma // For Private And Personal Page #631 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 520 tattvanirNayaprAsAdakA pAlaka honeseM, ariSTanemi hai. aisA garuDa hamako kalyANa nirupadrava kro.| yaha bhASyakI vyAkhyA, asamaMjasa mAluma hotI hai. kyoMki, prathama to, garuDa pakSI, tiryaMcajAti hai; so kalyANa, zAMti, nirupadrava, kaise kara sakatA hai? - pUrvapakSaH-garuDa viSNukA vAhana hai, isavAste baDA sAmarthyavAlA hai; so kalyANa zAMti kara sakatA hai. - uttarapakSaH-taba to vAhanakI stutiseM viSNukIhI stuti karanI ucita thI. kyoMki, vo to, kadApi sarva sAmarthyavAlA honese kalyANa zAMti kara sakatA hai, paraMtu pakSI nahI. tathA ariSTanemirUpa vizeSaNa rakhake jo artha cakrakI nemikA karA hai, so bhI, aghaTitahI mAluma hotA hai. kyoMki, viSNuAdi aneka puruSa rakSaka mAne haiM, tina sarvako choDake upamAmeM lohamaya nemiko jA pakaDA ! jaiseM koi kaheM ki, suvarNa kaisA pIta hai, jaisA sarasava zaNakA puSpa taisA hai. yaha to upamA ThIka hai. paraMtu jo koi kahe ki, suvarNa aisA pIta hai, jaisA niHkevala stanapAna karanevAle bAlakakA purISa pIta hotA hai, yaha upamA aghaTita hai. aisAhI cakrakI nemikA vizeSaNa hai; isavAste yaha satyArtha nahIM mAluma hotA hai. pUrvapakSaH-Apa isakA artha kaise kara sakate haiM ? uttarapakSaH-ariSTanemiH yaha vizeSya hai, aura tAyaH yaha vizeSaNa hai; kahIM kahIM vizeSya, vizeSaNa, Age pIche bhI hote haiM. / taba to, tAyaHsamAna ariSTanemi, hamako kalyANa-zAMti kro| tahAM ariSTanemipadakA yaha artha hai. / |dhrmckrsy nemivnnemiH|' dharmarUpa cakrakI nemisamAna, jaise nemi cakrakI rakSA kare haiM-bigaDane nahIM deve haiM, taiseMhI bhagavAn bAvIsamedharma ariSTa ahiMsA nirupadravarUpa tisake pAlanevAste nemisamAna, so kahiye ariSTanemiH; so ariSTanemi, tAkSyo-garuDasamAna hai.| jahAM jahAM garuDa saMcAra karatA hai, tahAM tahAM sarpAdikoMke viSAdi upadravoMkA nAza hotA hai, taiseMhI ariSTanemi bAvIsamA arihaMta vicaratA hai, tahAM iti For Private And Personal Page #632 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir dvaatriNshstmbhH| upadravAdi nAza ho jAte haiM; isavAste tA_ ariSTanemi bhagavAn hamako kalyANa-zAMti karo. / iti / " dUsarA artha riSTanAma pApa upadravakA hai, tisake kATanevAste nemi ca. krakI dhArAsAmAna, so kahiye riSTanemi; akAra, riSTazabda amaMgalavAcaka honeseM lagAyA hai.| yathA apacchimA mAraNaMtisaMlehaNA / tathA titthayarANaM apacchimo ityAdivat / zeSArtha pUrvavat jAnanA // yeha donoM artha samyak prakArase ghaTa sakate haiM. isatarekI aneka zrutiyAM sAmavedAdi saMhitAoMmeM haiM, tahAM bhI, isI rItiseM arthokI ghaTanA krlenii| pUrvapakSaH-anya sarva tirthaMkaroMko choDake, 'zrInemi' aura 'ariSTanemi' ina donoM nAmoMseM bAvIsame arhan ariSTanemikI stuti vedameM karanekA kyA prayojana hai ? uttarapakSaH-jisa samayameM vedoMkI saMhitA bAMdhI gai thI, zukla yajurveda aura yajurvedake brAhmaNa, AraNyaka, race gaye the, tisa samayameM zrI ariSTanemi 22 me arihaMta vidyamAna the. aura zrIkRSNa vAsudevake tAe samudravijayake putra the. tinoMne saMsAra tyAgake dIkSA leke, kevalajJAna utpanna karake, dharmatIrtha pravartana karA. aura zrIkRSNa vAsudevajIne jinakI bhakti aura muniyoMko vaMdanA karaneseM tIrthaMkara gotra upArjana karA, jisake prabhAvaseM AgAmi utsarpiNIkAlameM amama nAmA arihaMta hoke nirvANapadako prApta hoveMge. aise ariSTanemi bhagavAnkI tina vedoMmeM stuti karanI asaM. bhava nahI hai. . tathA taittirIya AraNyaka pra0 4, a0 5, maMtra 17 memeM prakaTakarake arihaMtakI stuti karI hai. yathA // arhan bibharSi sAyakAnidhanva arhanniSkaM yajataM vizvarUpaM / arhannidaM dayase vizvamabhuvaM na vA ojIyo rudra tvadasti // For Private And Personal Page #633 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir dvaatriNshstmbhH| upadravAdi nAza ho jAte haiM; isavAste tAya ariSTanemi bhagavAn hamako kalyANa-zAMti karo. / iti / dUsarA artha riSTanAma pApa upadravakA hai, tisake kATanevAste nemi cakI dhArAsAmAna, so kahiye riSTanemi; akAra, riSTazabda amaMgalavAcaka honeseM lagAyA hai.| yathA apacchimA mAraNaMtisaMlehaNA / tathA titthayarANaM apacchimo ityAdivat / zeSArtha pUrvavat jAnanA // yeha donoM artha samyak prakAraseM ghaTa sakate haiM. isatarekI aneka zrutiyAM sAmavedAdi saMhitAoMmeM haiM, tahAM bhI, isI rItiseM arthokI ghaTanA krlenii| pUrvapakSaH-anya sarva tirthaMkaroMko choDake, 'zrInemi' aura 'ariSTanemi' ina donoM nAmoMseM bAvIsame arhan ariSTanemikI stuti vedameM karanekA kyA prayojana hai ? uttarapakSaH-jisa samayameM vedoMkI saMhitA bAMdhI gai thI, zukla yajurveda aura yajurvedake brAhmaNa, AraNyaka, race gaye the, tisa samayameM zrI ariSTanemi 22 me arihaMta vidyamAna the. aura zrIkRSNa vAsudevake tAe samudravijayake putra the. tinoMne saMsAra tyAgake dIkSA leke, kevalajJAna utpanna karake, dharmatIrtha pravartana karA. aura zrIkRSNa vAsudevajIne jinakI bhakti aura muniyoMko vaMdanA karaneseM tIrthaMkara gotra upArjana karA, jisake prabhAvaseM AgAmi utsarpiNIkAlameM amama nAmA arihaMta hoke nirvANapadako prApta hoveMge. aise ariSTanemi bhagavAnkI tina vedoMmeM stuti karanI asaM. bhava nahIM hai| . tathA taittirIya AraNyaka pra0 4, a0 5, maMtra 17 memeM prakaTakarake arihaMtakI stuti karI hai. yathA // arhan bibharSi sAyakAnidhanva arhanniSkaM yajataM vizvarUpaM / arhannidaM dayase vizvamabbhuvaM na vA ojIyo rudra tvadasti // 66 For Private And Personal Page #634 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 522 tatvanirNayatrAsAdavyAkhyAH -he arhan ! he rudra! rodayatyasurAvatArabhUtAn nRpAna vaidikayajJAdikAnuSThAnabhraMsaneneti rudraH / so he rudra! tuma (arhan ) yogyatAseM vimohanAtmaka zAstrarUpI (sAyakAn) bANoMko (birSi) dhAraNa karate ho tathA (dhanva) arthAt puruSArtharUpa dhanuSako bhI dhAraNa karate ho aura (he arhan ) apanI yogyatAhIseM ( yajataM) arthAt pUjAke sAdhana (vizvarUpam ) nAnAprakArake maMtrayaMtrAdi dhAraNa karate ho tathA (niSkam ) nAnAprakArake svarNamaya bhUSaNoMko ( bibharSi ) dhAraNa karate ho aura taiseMhI (vizvam abbhuvam ) saMpUrNa jala aura pRthivImeM jo jItane jIva haiM tinako (dayase-mA hiMsyAt sarvA bhUtAni) ityAdi vedavAkyAnukUla dayAkarake pAlana karate ho isIkAraNaseM (he rudra) (vat) tuhmAre samAna (ojIyo) balavAn (navai asti ) koI nahIM hai, isase Apa hamArI bhI rakSA kIjiye-yahAM jo koI yaha zaMkA kare ki maMtrameM to ( arhan bibharSi sAyakAnidhanva ) isase mohanAdi zAstroMkA dhAraNa nahI pAyA jAtA (sAyaka ) padaseM to bANoMkAhI dhAraNa pAyA jAtA hai so kahanA ThIka nahI. kyoMki, buddha arhanmatAnuyAyI Ajakala bhI baDe yatnase jIvarakSA karate haiM, to phira, unameM dhanuSabANakA dhAraNa karanA kaise ghaTa sakatA hai? kadApi nahIM. isase yaha jAnanA cAhiye ki, phira jo inako sAyaka aura dhanuSakA dhAraNa likhA hai, so kevala prazaMsArthaka hai, vAstavameM nahI. so isI AraNyakake pra0 5, anu0 4 meM likhA hai| yathA // ___||arhn bibharSisAyakAnidhanvetyAha stautyevainmett||" yaha arhan bhagavAnmeM jo (bibharSisAyakAnidhanva) yaha likhA hai, so (staityevainametat ) yaha kevala stutimAtrahI hai, vAstavameM nahIM. isase vimohanAtmaka zAstrAstroMkA dhAraNa artha karanAhI ucita hai, anya nahIM / iti // isa maMtrameM rudra, ziva, mahAvIra ( hanumAn ), Adi kisIkA bhI artha nahIM ghaTa sakatA hai. kyoMki, ve to, sarva zastradhArIhI hai, aura isa maMtrameM to, jo zastradhArI nahIM hai, tisako zastradhArI kahA hai jisakA For Private And Personal Page #635 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir dvaatriNshstmbhH| 523 zaMkAsamAdhAna likha Ae haiM. tathA taittirIya AraNyakake 10 me prapAThakake anuvAka 63 meM sAyanAcArya likhate haiN.| yathA // . " // kaMthAkaupInottarAsaMgAdInAM tyAgino yathAjAtarUpadharA nigraMthA niSparigrahAH // " iti sNvrttshrutiH|| bhAvArtha:-zItanivAraNakaMthA, kaupIna, uttarAsaMgAdikoMke tyAgi, aura yathA jAtarUpake dhAraNa karanevAle, je haiM, ve, nirmaMtha, aura niSparigraha, arthAt mamatvakarake rahita hote haiM. yaha lakSaNa utkRSTa jinakalpikA hai. kyoMki nigraMtha jo zabda hai, so jainamatake zAstroMmeMhi sAdhupadakA bAdhaka hai, anyatra nahIM. aura aMgreja lokoMne bhI, yaha siddha karA hai ki, 'nirmatha' zabda jainamatake sAdhuyoMkAhI vAcaka hai. bauddhalokoMke zAstrameM bhI 'niggaMthanAtaputta' arthAt nigraMthajJAtaputra isa nAmase jainamatake 24 me varddhamAna mahAvIrasvAmiko kathana kare haiM. aura jainamatake zAstrameM to, ThikAne 2 'no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA-kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA-niggaMthANa mahesANaM'-ityAdi pATha Ave haiM. tathA prAyaHkarake pUrvakAlameM jainamatake sAdhuyoMko nigraMthahI kahate the, aura sudharmAsvAmI, jo zrImahAvIrasvAmIke pAMcame gaNadhara hue, unoMkI ziSyaparaMparAmeM je sAdhu hue, ve kitaneka kAlaparyaMta nigraMthagacchake sAdhu kahAte the; pIche kAraNa prApta hokara tisa nirmathagacchakA aura nAma prasiddha huA, yAvat adyatana kAlameM tapagacchAdi gacchoMke nAmase kahe jAte haiM. tathA siddhAMtasArameM maNilAla nabhubhAi dvivedI bhI likhate haiM ki, brAhmaNoMke prAcIna graMthoMmeM jaina' aisA nAma nahIM AtA hai; paraMtu, vivasana, nirmatha, digaMbara, aisA nAma vAraMvAra AtA hai. isase bhI nigraMthazabda, jainamatAnuyAyI siddha hotA hai. taba to siddha huA ki, jainamata, zrutismRtiseM bhI prAcIna hai. tathA pUrvokta hamArA lekha, "kyA jAne, kaunasI zAkhAmeM kyA likhA hai?" ityAdi satya huA. tabato, koi bhI kahaneko sAmarthya nahI hai ki, jainamata nUtana hai, vA jainamatakA vedAdikoMmeM nAma bhI nahIM hai. For Private And Personal Page #636 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tattvanirNayaprAsAdapUrvapakSaH-kitaneka sujJajana kahate aura likhate haiM ki, jainamatavAloMke, je je, vedavAvata lekha haiM, ve sarva, dveSabuddhipUrvaka mAluma hote haiM, so kaiseM hai ? uttarapakSaH-he priyavara! jo jo vedoMmeM nivRttimArgakA kathana hai, so sarva jainamatavAloMko sammata hai. kyoMki, jo jo yuktipramANase siddha, saMsArase nivRttijanaka, aura vairAgyautpAdaka vAkya, veda, upaniSada, brAhmaNa, AraNyaka, smRti, purANadikoMmeM haiM, ve sarva sarvajJa bhagavAnke vacana haiM. isa kathanameM zrIsiddhasenadivAkara, aura zrIbhojarAjAkA paMDita zrIdhanapAlajI likhate haiN| yathA // sunizcitaM naH parataMtrayuktiSu sphuraMti yAH kazcana suuktisNpdH|| tavaiva tAH puurvmhaarnnvotthitaajgtprmaannNjinvaakyvipussH||1|| udadhAviva sarvasiMdhavaH samudIraNAstvayi nAtha dRssttyH|| na ca tAsu bhavAn dRzyate prvibhktsritsvivoddhiH||2|| pAvaMti jasaM asamaMjasAvi vayaNehiM jehiM parasamayA // tuhasamayamahoahiNo te maMdA biMdunissaMdA // 3 // bhAvArtha:-he nAtha ! hamane yaha nizcita kiyA hai ki, parataMtrayuktiyoM meM arthAt paramatake zAstroMmeM je keI sUktisaMpadA, zreSTha vacana racanA haiM, ve sarva, he jina ! tumArehi caturdazapUrvarUpa mahAsamudraseM UThe hue, vAkyabiMdu haiN.| tathA he nAtha ! jaiseM samudrameM sarva nadIyeM praveza karatI haiM, taiseM tumAroviSe sarva dRSTiye praveza karatI haiM, paraMtu tina dRSTiyoMkeviSe Apa nahIM dIkhate ho. jaiseM pRthak 2 huI nadIyoMkeviSe samudra nahI dIkhatA hai. arthAt samudrameM sarva nadIyeM samA saktI haiM, paraMtu samudra kisI bhI eka nadImeM nahIM samA saktA hai; aiseMhI sarva mata nadIyeMsamAna hai, ve sarva to, syAdvAdasamudrarUpa tere matameM samA sakte haiM; paraMtu he nAtha ! terA syAdvAdasamudrarUpa mata, kisI matameM bhI saMpUrNa nahIM samA saktA hai. / he nAtha! asamaMjasa bhI je parasamaya, jainamatake vinA anyamatake zAstra, jagatmeM jina For Private And Personal Page #637 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir dvAtriMzastambhaH / vacanoMseM yazako prApta kare haiM, ve sarva vacana, tumAre syAdvAdasiddhAMta rUpa samudra ke maMda thoDese biMdunissaMda biMduoMseM jhare hue pANIsadRza hai; arthAt ve sarva vacanasyAdvAdarUpa mahodadhike biMdu uDake gae haiM. // isavAste pUrvokta vedAdivacana jainoMko sarva pramANa haiM; paraMtu je hiMsaka, aura apramANika vacana haiM, ve sarva, jainoMko sammata nahIM haiM, asarvajJa mUlaka honeseM / yathA manusmRtau paMcamAdhyAye // yajJArthaM pazavaH sRSTAH svayameva svayaMbhuvA // yajJasya bhUtyai sarvasya tasmAdyajJe vadho'vadhaH // 39 // madhuparke ca yajJe ca pitRdaivatakarmaNi // atraiva pazavo hiMsyA nAnyatretyabravInmanuH // 41 // eSvartheSu pazUn hiMsan vedatattvArthavid dvijaH // AtmAnaM ca pazuM caiva gamayatyuttamAM gatim // 42 // yA vedavihitA hiMsA niyatAsmiMzvarAcare // ahiMsAmeva tAM vidyAdvedAddharmo hi nirbabhau // 44 // bhAvArtha:- svayaMbhu paramAtmAne Apa yajJakevAste pazuyoMko utpanna kare haiM, sarva yajJakI bhUtikevAste, tisavAste, yajJameM jo badha hai, so, abadha hai, arthAt vadha nahIM hai. / 39 / madhuparka meM, yajJameM, pitRkarmameM, daivatakarmameM, inameMhI pazuyoMko mArane; anyatra nahIM. aiseM manujI kahate haiM. / 41 / ina pUrvokta kAryoM meM pazuyoMko mAratA huA, vedatattvArthakA jAnakAra brAhmaNa, AtmAko, aura pazuko, uttama gatimeM prApta karatA hai. / 42 / jo vedakathita hiMsA isa carAcara jagat meM niyata karI hai, tisako ahiMsAhI jAno. kyoMki, vedaseMhI dharma dIpatA hai. / 44 / ityAdi hiMsaka zrutiyAMUparahI jainoMkA AkSepahai; ina AkSepa vacanoMkoMhI, kitaneka vaidikamatavAle dveSayukta vacana kahate haiM. kyoMki, unako vaidikamatake pakSapAtaseM yathArtha vacana bhI, dveSayukta mAluma hote haiM. paraMtu pakSapAta chor3ake For Private And Personal Page #638 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir Mee tattvanirNayaprAsAda vicAra kare to sarva satya 2 vacana pratIta hote haiM, yogajIvAnaMdasarasvati svAmIvat. pUrvapakSa:- aise mahAtmA yogajIvAnaMdasarasvatisvAmIjI kauna hai ! uttarapakSaH - saMvat 1948 ASADha sudi 10 mIkA likhA, eka patra, gujarAMvAle hoke hamArepAsa mAjhApaTTI meM pahuMcA. tisa patrako vAMcake hamane tisa likhanevAle niHpakSapAtI aura satya ke grahaNa karanevAle, mahAsmAkI buddhiko koTizaH dhanyavAda dIyA, aura tisake janmako saphala mAnA. so asalIpatra to, hamAre pAsa hai; tisakI nakala, akSara 2, hama yahAM bhavyajana pAThakoMke vAcanevAste dAkhila karate haiM. // " // svasti zrImajaineMdracaraNakamalamadhupAyitamanaska zrIlazrIyuktapariprAjakAcArya paramadharmapratipAlaka zrIAtmArAmajI tapagacchIya zrInmunirAja | buddhivijayaziSyazrImukhajIko parivrAjakayogajIvAnaMdasvAmIparamahaMsakA pradakSiNatrayapUrvaka kSamAprArthanametat // bhagavan vyAkaraNAdi nAnAzAstroMke adhyayanAdhyApanadvArA vedamata galemeM bAMdha maiM aneka rAjA prajAke sabhAvijaya kare dekhA vyartha magaja mAranA hai / itanAhI phala sAdhanAMza hotA hai ki rAjeloga jAnate samajhate haiM phalAnA puruSa vaDA bhArI vidvAn hai paraMtu AtmAko kyA lAbha ho sakatA dekhA to kucha bhI nahI / Aja prasaMgavasa relagADIseM utarake baThiMDA rAdhAkRSNamaMdirameM bahuta dUraseM Anake DerA kIyA thA so eka jainaziSyake hAtha do pustaka dekhe to jo loga ( do cAra acche vidvAn jo mujhase milane Aye ) the kahane lage ki ye nAstika (jaina) graMtha hai ise nahI dekhanA cAhiye aMta unakA mUrkhapaNA unake gale utArake nirapekSa buddhike dvArA vicArapUrvaka jo dekhA to vo lekha itanA satya vo niSpakSapAtI lekha mujhe dekha par3A ki mAno eka jagat choDake dUsare jagatmeM Ana khaDe ho gaye o AbAlyakAla Aja 70 varSaseM jo kucha adhyayana karA vo vaidika dharma bAMdhe phirA so vyarthasA mAlUma hone lagA jainatattvAdarza vo ajJAnatimirabhAskara ina donoM graMthoMko tamAmarAtriMdiva manana karatA baiThA vo graMthakArakI prazaMsA vakhAnatA baThiMDemeM baiThA hUM / setubaMdharAmezvara For Private And Personal Page #639 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir dvAtriMzastambhaH / yAtrAse aba maiM naipAladeza calA hUM paraMtu aba merI aisI asAmAnya mahatI icchA mujhe satAya rahI hai ki kisI prakAra se bhI ekavAra ApakA merA samAgama vo parasparasaMdarzana ho jAve to mai kRtakarmA hojAUM // mahAtman hama saMnyAsI hai| Ajataka jo pAMDityakIrttilAbhadvArA jo sabhAvijayI hoke rAjA mahArAjoM meM khyAtipratipatti kamAyake ekanAma paMDitAIkA hAMsala karA hai / Aja hama yadi ekadama Apase mile to vo kamAyI kIrtti jAtI rahegI ye hama khUba samajhate vo jAnate hai paraMtu haThadharma bhI zubha pariNAma zubha AtmAkAM dharma nahI / Aja maiM Apake pAsa itanAmAtra svIkAra kara sakatA hUM ki prAcIna dharma parama dharma agara koI satya dharma rahA ho to jainadharmma thA jisakI prabhA nAza karaneko vaidika dharma vo pada zAstra vo graMthakAra khaDe bhaye the paraMtu pakSapAtazUnya ho koI yadi vaidika zAstroMpara dRSTi deve to spaSTa pratIta hogA ki vaidika vAteM kahI vo lII gaI so saba jainazAstroMse namUnA ikaThI karI hai / isameM saMdeha nahI kitanIka vAteM aisI hai ki jo pratyakSa vicAra karevinA siddha nahI hotI haiM / saMvat 1948 mitI ASADha sudi 10 // punarnivedana yaha hai ki yadi ApakI kRpApatrI pAi to ekadaphA milanekA udyama karUMgA / iti yogAnaMdasvAmI / kiMvA yogajIvAnaMdasarasvatikhAmi // mAlAbaMdhazlokoyathA // 517 yogAbhogAnugAmI dvijabhajanajaniH zAradAraktirakto / digjetA jetRjetA matinutigatibhiH pUjito jiSNujihvaiH || jIyAddAyAdayAtrI khalabaladalano lolalIlasvalajjaH / kedAraudAsyadArI vimalamadhumadoddAmadhAmapramattaH // 1 // For Private And Personal isa zloka saba artha jainaprazaMsA vo zrI AtmArAmajIkI vibhUtikI prazaMsA nikale hai, pratyeka puSpoMke bIcakA jo akSara hai vo tInavAra eka akSarako kahanA cAhiye aisA kAvya daza vIsa zloka banAyake jarUra Page #640 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tatvanirNayaprAsAda cAhatA thA ki jainatattvAdarza vo ajJAnatimirabhAskarameM jainadeva prazaMsA honI cAhetI thii| ekavAra Apako milanebAda apanA siddhAMtakA nizcaya phira karanA bane to dekhI jAyagI // " . HTTA 8 ENT mAlAbaMdha kaavy|| -:muni AtmArAmajIkI stutikA varNana hai. // mAlAbaMdha zlokoyathA // yogAbhogAnugAmI dvijabhajanajaniH zAradAraktirakto / digjetA jetRjetA matinutigatibhiH pUjitojiSNujihaiH // jIyAdAyAdayAtrIkhalabaladalano lolliilsvljjH| kedArodAsyadArI vimlmdhumdodaamdhaamprmttH||1|| A isa zlokake 51 artha hai. on amaraani yaha lekha unakA eka kAgajake TukaDe meM alaga thA // yaha sarva lekha pUrvokta mahAtmAkA hai // aba vicAra karanA cAhiye ki, isa kAlameM For Private And Personal Page #641 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir dvAtriMzastambhaH / 521 vaidikamatavAle jainamatako dveSabuddhiseM nAstika kahate haiM, aura mahAvidvAn paramahaMsa parivrAjakajI niHpakSapAtI sadbuddhivAle jainamatakI bAbata kailA vicAra rakhate haiM !! isase he priyavaro ! jainAcAryoMne jo jo vedabAbata lekha likhe haiM, ve sarva yathArtha tattva ke bodhavAste likhe haiM, na tu dveSabuddhiseM. aura dveSayukta bhI, matAgrahI puruSoMkohI mAluma hote haiM, natu pakSapA tarahita puruSoMko. // pUrvapakSa:- jainamata meM prAcIna vyAkaraNa tarkazAstra nahIM hai, isaseM jainamata prAcIna nahIM hai. aise kitaneka kahate haiM tisakA kyA uttara hai? uttara pakSaH - saMpratikAlameM jo pANinIya aSTAdhyAyI vyAkaraNa hai, tisaseM to jainake vyAkaraNa prAcIna hai. kyoMki, pANinIya vyAkaraNake karttA pANinI, navame naMdake samayameM hue haiM. so pANinI, apane race vyAkaraNameM kahate haiM, yathA - " triprabhRtiSu zAkaTAyanasya" aura zAkaTAyanake karttA, tathA nyAsa ke kartA, zAkaTAyana aura nyAsakI AdimeM maMgalAcaraNameM aiseM likhate haiM. 66 " // zAkaTAyanopi yapayApanAya yatigrAmAgraNIH svopajJazabdAnuzAsanavRttAvAdau bhagavataH stutimevamAha / zrIvIramamRtaM jyotirnatvAdisarvavedasAm / atra canyAsakRtA vyAkhyA / sarvavedasAM sarvajJAnAnAM svaparadarzana saMbaMdhisakalazAsvAnugataparijJAnAnAmAdiprabhavamutpattikAraNamiti yaha pATha naMdisUtravRttimeM hai| For Private And Personal // "" nyAsakI bhASAH - ( sarvavedasAm ) sarvaprakArake jJAnoMkA svaparadarzanasaMbaMdhI sakalazAstrAnugata parijJAnoMkA ( Adiprabhavam - prathamam ) pahilA utpattikAraNa, aise zrIvIraM arthAt zrImahAvIrako namaskAra karake, kaiseM zrImahAvIrako ( amRtajyotim ) / isase siddha hotA hai ki, pANinI pahileke zAkaTAyana aura nyAsakarttA jainamatI the / * tathA jaineMdra vyAkaraNa aura iMdravyAkaraNa, yebhI pANinIseM * prasiddhakartAkI prastAvanA dekho. 67 Page #642 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tattvanirNayaprAsAdapahile race gaye haiM. aura caturdazapUrva meM zabdaprAbhRta 1, nATyaprAbhRta 2, vAdyaprAbhUta 3,saMgItaprAbhRta 4, svaraprAbhRta 5, yoniprAbhRta 6, ityAdi sarvajagatkI vidyAke prAbhRta the. tinameseM zabdaprAbhRtameM sarva zabdoMke rUpoMkI siddhi thI, nATyaprAbhRtameM sarva nATakoMke vidhikA kathana thA, aura pramANanayaprAbhRtameM saptazatAra nayacakrakI savAlakSa kArikA thI, tisakI eka kArikA UparaseM zrImallavAdi AcAryane dvAdazAranayacakratuMba nAmaka tarkazAstra racA, so vRttisahita aSTAdaza sahasra (18000,) zlokasaMkhyA hai. tisakI prathama kArikA yaha hai.|| vidhiniyamabhaMgarattivyatiriktatvAdanarthakamabodhaM / jainAdanyacchAsanamanRtaM bhavatIti vaidharmyam // 1 // tathA sammatitarka mUla 168, kArikA vRttisahita 25000 zloka pramANa haiM. yaha bhI, pUrvake pramANanayaprAbhRtase uddhAra karake vikramAditya rAjAke samayameM vIrAt (vIra-mahAvIrakA saMvat) 470 varSake lagabhaga zrI siddhasenadivAkarane racA hai.| tathA zabdAMbhonidhigaMdhahastimahAbhASya 1, anekAMtajaya patAkA 2, dharmasaMgrahaNI 3, zAstravArttAsamuccaya 4, nyAyAvatAra 5, nyAyapraveza 6, sarvajJasiddhi 7, pramANasamuccaya 8, tatvArtha 9, SaTdarzanasamuccaya 10, ityAdi aneka pramANagraMtha pUrvadhArIyoMke samayameM race gae haiM. / tathA pramANanaya tattvAlokAlaMkArasUtra tisakI 84000 zlokapramANa syAdvAdaratnAkaranAmAvRtti 1, laghuvRtti 5000 zlokapramANa ratnAkarAvatArikAnAmA 2, prameyaratnakoza 3, lakSmalakSaNa 4, khaMDanatarka 5, nayapradIpa 6, syAdvAdakalpalatA7, nayarahasyopadeza 8, khaMDakhAdya 9, syAdvAdamaMjarI 10, pramANamImAMsA 11, pramANasuMdara 12, ityAdi saiMkaDo pramANagraMtha pUrvokta graMthAnuyAyI race gae haiM. / aura vyAkaraNake graMtha, jaineMdra iMdrAdi vyAkaraNAnusAre buddhisAgara vyAkaraNa, aura tisakA nyAsa zrIbuddhisAgarasUrine racA hai. aura vidyAnaMdasUrine vidyAnaMdavyAkaraNa racA hai, zrImalayagirijIne zabdAnuzAsanavyAkaraNa racA hai, aura zrIsiddhahemavyAkaraNa zrIhemacaMdrasUrijIne racA hai. tisakI bAbata kisI kavine tisa vyAkaraNako dekhake yaha zloka kahA hai| For Private And Personal Page #643 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir dvaatriNshstmbhH| ythaa|| bhrAtaH saMdaNu pANinipralapitaM kAtaMtrakaMthA tathA / mAkArSIH kaTuzAkaTAyanavacaH kSudreNa cAMdreNa kim // kaH kaMThAbharaNAdibhirbaTharayatyAtmAnamanyairapi / zrUyaMte yadi tAvadarthamadhurAH zrIhemacaMdroktayaH // 1 // bhAvArtha:-he bhAi ! jabataka arthokarake madhura, aisI zrIhemacaMdrajIkI uktiyoM suNate haiM, tabataka pANinike pralApako baMda kara, kAtaMtrako vRthA kaMthA ( godaDI ) samAna jAna, kauDe ( kaTuka) zAkaTAyanake vacana mata kara arthAt uccAraNa na kara, tuccha cAMdrakarake kyA hai ? kucha bhI nahI, tathA kaMThAbharaNAdi anya vyAkaraNoMseM bhI kauna puruSa apane AtmAko pIDita kare ? koI bhI nahI. // tathA zizupAlavadhake sarga 2 ke zloka 112 meM mAghakavi, nyAsagraMthakA smaraNa karate haiM; isavAste mAghakavi, nyAsake praNetA jineMdra, aura buddhipAda buddhisAgara AcAryoMse pIche hue haiM. aise mAghakAvyake upodghAtake SaSTha (6) patropari jayapuramahArAjAzrita paMDita brajalAlajIke putra paMDita durgAprasAdajIne likhA hai,| isa lekhase bhI jainavyAkaraNoMke nyAsa aticamatkArI hai, aura prAcIna paMDitoMko sammata hai. nahI to, mAghasarikhe mahAkavi, nyAsakA smaraNa kisavAste karate ? pANinikI utpattikA svarUpa, somadevabhaTTaviracita kathAsaritsAgara, tathA tArAnAthatarkavAcaspatibhaTTAcAryaviracita kaumudIkI saralA nAma TIkA, aura itihAsatimiranAzakake tIsare khaMDake anusAraseM likhate haiN.||paattliputrngrke navame naMdake vakhatameM varSa upavarSanAmA paMDita the, tinake tIna mukhya vidyArthI the, vararuci ( kAtyAyana ), vyADI iMdradatta, aura eka jaDabuddhi pANininAmA chAtra thA. so tahAMseM himAlayaparvatameM jAke tapa karatA huA, tisake tapaseM tuSTamAna hoke kisI zivanAmA devAne For Private And Personal Page #644 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tattvanirNayaprAsAdatisakI icchAnusAra navIna vyAkaraNa racanekA vara dIyA, taba tisane vyAkaraNakI aSTAdhyAyI racI. aura vararuci AdikoMko kahane lagA ki, mere sAtha vyAkaraNaviSayameM zAstrArtha karo. taba vararuci AdikoMne tisakesAtha zAstrArtha karake sAta dinameM pANinikA parAjaya karA; taba tisakAlameM mahAdevane AkAzameM Ake huMkArazabda karA, taba tina paMDitoMkA iMdravyAkaraNa naSTa ho gayA; taba pANinine tina sarvapaMDitoMko jIta lIye. tada pIche vararucine himAlaya parvatameM jAke, zivakI ArAdhanAseM vara pAke, tisa aSTAdhyAyIkI nyUnatA pUraNevAste vArtika racA. // isase siddha huA ki, pANini naMdarAjAke samaya honeseM zrIvIrAt 155 varSa pIche lagabhaga huA. to, kyA, pANinise pahile paMDitajana vyAkaraNaseM zUnya the ? zUnya nahI the, kiMtu jaineMdra, iMdra, zAkaTAyanAdi jainavyAkaraNa pracalita the, to phira, jainamata vyAkaraNazUnya kaiseM siddha hove ? kadApi na hove. tathA pAtaMjaline jo aSTAdhyAyIke Upara bhASya racA hai, so bhI prAyaH jaineMdra iMdra zAkaTAyanAdivyAkaraNAnusAra racA hai. pUrvapakSaH-Apane kitanehI pramANoMdvArA jainamatako prAcIna ThaharAyA so ThIka hai; paraMtu 'jaina' zabda jinazabdaseM taddhita hoke banatA hai, aura 'jina' zabda 'ji jaye' dhAtukA banatA hai, aura 'ji' dhAtu prAcIna nahIM hai. kyoMki, zrI bAbu zivaprasAdajI sitArehiMda apane race itihAsatimiranAzakake tIsare khaMDake pRSTha 17 meM likhate haiM ki, 'ji jaya' dhAtu pramANika nahI hai. kyoMki sAyana aura nRsiMhane apane race uNAdi aura svaramaMjarImeM isa dhAtuko choDa diyA hai. yaha dhAtu kisI pramANika graMthameM nahI milatA hai. uttarapakSaH-he priyavara ! bAbusAhabane jo likhA hai, so, kyA jAne kisa anubhavajJAnaseM likhA hai !! kyA bAbujI sitArehiMda vedoMko pramA. NikagraMtha nahIM mAnate haiM ? kyoMki, yajurveda adhyAya 19 maMtra 42 / 57 meM ji jayadhAtuke prayoga hai. jisako zaMkA hove so, yajurveda dekha leve. vedoMke apramANika honeseM, phira vo aisA vedoMse purAnA pustaka kaunasA hai, jisane ji jayadhAtuko apramANika jAnake choDa diyA hai| yaha lekha For Private And Personal Page #645 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir dvaatriNshstmbhH| so, kisIne jainamatopari dveSabuddhiseM likhA mAluma hotA hai. kisI masAgrahIko yaha sUjhA ki, jisa ji jayadhAtuseM jina siddha hotA hai. tisadhAtukohI uDA do. isItareM dveSabuddhiseM vedoMmeMseM kitanIhI RcA, maMtra aura zAkhAyoMko gumma karadI haiM. to bicArA ji jayadhAtu to kisa giNatImeM hai ? pUrvapakSaH-jainamata vedamatakI bAteM lekara racA gayA hai, aise kitaneka kahate haiM, tisakA kyA uttara hai ? uttarapakSaH-he prekSAvAno ! tumako vicAranA cAhiye ki, jekara jainamata vedakI kitanIka bAteM lekara racA gayA hove, taba to jo kathana, jainamatameM hai, so sarva vedoMmeM honA cAhiye. paraMtu, karmakI 8 mUlaprakRti, aura 148 uttaraprakRtiyoMke svarUpake kathana karanevAle SaTkarmagraMtha, paMcasaMgraha, karmaprakRti, prAbhUtakI saMgrahaNI, prAcIna pAMca karmagraMtha, zataka, SaDazIti karmagraMtha, prajJApanA upAMga, vyAkhyAprajJapti, AdimeM lagabhaga azItisahasra ( 80000) zlokoMkA pramANa hai. tinako kathanakA gaMdhabhI, cAra vedasaMhitA, brAhmaNa, upaniSat, kalpAdimeM nahIM hai, aura sAdhukI padavibhAgasamAcArI, jisake kathana karanevAle savAlakSa (125000) zloka lagabhaga haiM; aura jIva, ajIva, puNya, pApa, Azrava, saMvara, nirjarA, baMdha, mokSa, ina padArthoMkA jaisA svarUpa, jaina matake zAstroMmeM kathana karA hai, taisA svarUpa vedoMmeM svapnameM bhI kadI nahI dIkha paDegA. isavAste prekSAvAnoMko cAhiye ki, veda aura jainamatake zAstra paDhake tinakA mukAbalA kareM aura vicAreM, taba yathArtha mAluma ho jAvegA ki, jainamata vedameMse racA gayA hai, vA, vedoMmeM je je acchI bAteM hai, ve jainamatameMseM leke racI gaI haiM ? jo pUrvokta graMthoMkA mukAbalA karake tatva nizcaya karake dhAregA, tisakA kalyANa hovegA. ___ tathA jainamatake prAcIna hone meM eka anya bhI pramANa milA hai so aiseM hai. / zrIkAMtAnAmA nagarIkA rahanevAlA dhanezanAmA zrAvaka yAnapAtrakarake samudrameM jAtA thA; tinake adhiSThAyaka devatAne tisa jahAjako For Private And Personal Page #646 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 534 tattvanirNayaprAsAdastaMbhana kara dIyA. tadapIche dhanezane tisa vyaMtaradevatAkI pUjA karI, taba tisa samudrakI bhUmiseM tisa vyaMtarake upadezase syAmavarNakI tIna pratimA nikAlI; tinameseM eka pratimA to cArUpagrAmameM tIrthapratiSThita karI, anya zrIpattanameM AmalIke vRkSake haiTha prAsAdameM zrIariSTanemikI pratimA pratiSThita karI, aura tIsarI pratimA zrIpArzvanAthakI sthaMbhana grAmake pAsa seDhikAnadIke kAMThe Upara tarujAlyAMtarabhUmimeM sthApana karI. __purA gaye kAlameM zAlivAhanarAjAke rAjyase pahile vA lagabhaga,nAgArjuna vidyArasasiddhivAlA, buddhikA nidhAna, bhUmimeM rahe hue biMbake prabhAvaseM rasako sthaMbhana karatA huA; tadapIche tisane tahAM sthaMbhanaka grAma nivezana kraa.| aura tisa zrIpArzvanAthakI pratimAke, jo khaMbhAtabaMdarameM saMpratikAlameM vidyamAna hai, biMbAsanake pIche bhAgameM aisI akSaroMkI paMkti likhI huI paraMparAyaseM hama sunate haiM; aura yaha bAta lokoMmeM bhI prAyaH prasiddha hai. / so lekha yaha hai // namestIrthakRtastIrthe varSe dvikacatuSTaye 2222 ASADazrAvako gauDokArayatpratimAtrayam // 1 // arthaH-jainamatameM aisI daMtakathA calatI hai ki, gata cauvIsIke satArame naminAmA tIrthaMkarake zAsana calAM pIche 2222 itane varSa gae, ASADanAmA zrAvaka, gauDadezakA vAsI, tisane tIna pratimA banavAI thIM, tisameM yaha ratnamayI pratimA bhI, tisanehI banavAI thI. jekara isa cauvIsIke 21 ke naminAthake zAsana calAM pIche 2222, itane varSa gae banavAi hove, to bhI, 586650 varSake lagabhaga vyatIta hue haiN.| - yaha lekhasaMbaMdhi kathana prabhAvakacaritra, aura pravacanaparIkSA, aparanAma kumatimata kauzika sahasrakiraNanAmaka graMthoM meM hai. isase bhI siddha hotA hai ki, jainamata atIva prAcIna hai. ityalaM vidvajjanaparSatsu // ityAcAryazrImadvijayAnaMdasUriviracite tattvanirNayaprAsAdagraMthe jainamataprAcInatAvarNano nAma dvAtriMzaH stmbhH||32|| For Private And Personal Page #647 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir trystriNshstmbhH| // athtrystriNshstmbhaarmbhH|| battIsameM staMbhameM jainamatakI prAcInatA siddha karI, aba isa tetIsameM staMbhameM jainamata, bauddhamataseM bhinna, aura prAcIna hai, so siddha karate haiN| pUrvapakSaH-kitaneka mAnate haiM ki, jainamata bauddhamatameMse nikalA hai, vA, bauddhamatakI eka zuddha zAkhA hai; tisakA kyA uttara hai ? uttarapakSaH-he priyavara ! isa vAtakA nizcaya, pAzcAtya vidvAnone acchI tarese karA hai ki, jainamata, baudhamataseM purAnA aura alaga mata hai. AcArAMga sUtrakA tarajumA jarmana dezake vAsI haramaeNnajAkobI vidvAna ( Hermann Jocabi )ne karA hai, so pustaka prophesara meksamullara bhaTTajI (Professor F. Max Miller)ne chapavAyA hai, tisakI prastAvanAmeM aneka pramANoMseM jainamatako, bauddhamataseM prAcIna aura bhinnamata siddha karA hai. tisameMseM thoDIsI bAteM namUnemAtra likha dikhAte haiM. ve likhate haiM ki, jainamatakA mUla, aura tisakI vRddhi, ina donoM bAtoMmeM jo kitaneka yUropIyana vidvAn vahema (zaMkA) rakhate haiM, so ThIka nahIM. kyoMki, baDAbhArI, aura prAcIna, aisA jaina pustakoMkA jathA (samUha) hamAre hAthameM AyA hai; aura tinameMseM jainamatake prAcIna itihAsake pUrepUre sAdhana, jo koi ekaTTe karaneko cAhe to tisako mila sakate haiM aura ye sAdhana aise bhI nahIM haiM ki, jinake Upara apaneko pratIta na Ave. hama jAnate haiM ki, jainoMke pavitra pustaka prAcIna haiM, aura jina saMskRtagraMthoMko tuma hama prAcIna kahate haiM, tina graMthoMseM bhI yeha graMtha adhika prAcIna, yuropIyana vidvAnoMmeM kabUla hue haiM. ina pustakoM se bahute prAcIna honekI bAbatameM uttarake buddhalokoMke prAcInoMmeM prAcIna pustakoMseM adhikatA kareM aise haiM, buddhamata aura buddhamatake itihAsake sAdhanovAste uttarake buddhalokoMke prAcIna graMthoMkA upayoga phatehamaMdIseM karameM AyA hai; taiseMhI jainIyoMke itihAsavAste pramANa karane yogya mUlatarIke tinake pavitra pustakoM Upara hama tuma kisavAste avizvAsa rakhate haiM ? tisakA kAraNa apaneko kucha bhI mAluma nahI hotA hai. For Private And Personal Page #648 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tattvanirNayaprAsAda__ jekara jainagraMthoMkA lekha saMpUrNa virodhI hove, athavA isameM likhe saMvat miti UparaseM virodhi anumAna hotA hove to, aise sAdhanoM Upara AdhAra rAkhanevAlI sarva kalpanAoMko zaMkAsahita mAnanI apaneko ThIka hai; paraMtu phira buddhalokoMke balaki uttarake buddhalokoMke graMthoMse isa bAbatameM jainagraMthoMkA vartAva kucha bhI vizeSa nahI mAluma hotA hai, taba to kisavAste khuda jainamatake zAstroMkI bAteM anumAnaseM mAnane meM AtI haiM? tisaseM jainamatake pustakoMke kathanase judA (anyahI ) samayakAla aura mUla jainamatako arpita (Aropa ) karaneko itane sarva graMthakAroMkI pravRtti huI hai. isa pravRttikA prakaTa kAraNa to yUropIyana paMDitoMko yaha mAluma hotA hai ki, jaina aura buddhamatameM kitanIka UparaUparakI vyavahArika vAtoMkA milatApaNA dekhake aisA dhAraNa karane meM AyA hai ki, jo ye donoM paMthoMmeM itanA milatApaNA hai, to ekapaMtha dUsareseM svataMtra (anya) honA nahIM cAhiye; paraMtu ekapaMthako avazya dUsare paMthameMseM nikalanA cAhiye. isa AnumAnika abhiprAyaseM bahuta yUropIyana parIkSakoMkI buddhi lupta hogaI hai, aba bhI luptahI horahI hai. aiseM bhUlaseM bhare hue abhiprAyako asatya karanevAste, aura jainoMke pavitra pustaka je satyatA aura pratiSThAke pAtra haiM, tinakI satyatA aura pratiSThA sthApana karanevAste, maiM, agale patroMmeM prayatna karUMgA. jainasaMpradAyakA pravarttAvanevAlA, athavA sarvaseM pIchekA tIrthaMkara mahAvIra ( svAmI ), tisa viSayataka hakIkAtaseM leke hama apanI caracAkA prAraMbha karate haiM-ityAdi bahuta lekha likhake pIche likhate haiM ki-buddha tahAMseM vaizAlImeM gayA, jahAM lacchavIyoMkA agrezvarI jo nirmathoMkA (jainake sAdhuyoMkA ) zrAvaka thA, tisako buddhane pratibodha karAityAdi likhake phera likhate haiM ki-buddhamatakehI zAstrameM likhA hai ki, buddhakA pratisparddhi (zatru), aura jainasAdhu athavA nigraMthoMke agrezvarItarIke mahAvIra (svAmI) ko tinakA prasiddha nAma nAtadhuttakarake likhA hai. inakA gotra buddhalokoMne agnivaizAyana likhA hai, so tinakA likhanA asatya hai. kyoMki, yaha gotra to, inake mukhya gaNadhara sudharmA svAmIke sAtha saMbaMdha rakhatA hai, mahAvIra (svAmI) ke sarva gaNadharameMseM yaha sudharmA For Private And Personal Page #649 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir trystriNshstmbhH| khAmI, ekalehI mahAvIrasvAmI ke pIche jIte rahe the; aura apane guruke nirvANapIche inoMhIne agrezvarIpaNA dhAraNa karA thA. mahAvIrasvAmI buddhake sahakAlI honeseM, ina donoMke ekasadRzahI sahakAlika the, tinakA vyorA (khulAsA) biMbIsAra, aura tisakA putra abhayakumAra, aura ajAtazatru lacchavI aura malli, aura maMkhaliputra gozAlaka, ina puruSoMke nAma, donoM matoMke pavitra pustakoMmeM hama tuma dekhate haiM. apaneko pIcheseM khabara huI hai, taiseMhI buddhalokakI pIThikAmeMseM aisA mAluma hotA hai ki, vaizAlImeM mahAvIrasvAmIke bhakta zrAvaka bahuta the. yaha bAta jainaloka kahate haiM ki, isa nagarake pAsahI mahAvIrasvAmIkA janma huA thA, tisake sAtha saMpUrNa, aura phira isa nagarIke mukhya adhikArIke sAtha mahAvIrakA saMbaMdha thA, so pIThikAke kathanake sAtha acchItareM milatA AtA hai; isake vinA bhI pIThikAmeM nigraMthoMkA mata, jaise kriyAvAda, (AtmA nitya hai, tisako apane kare karmakA phala isaloka paralokameM bhoganA paDatA hai.) aura pANImeM jIva hai, aisA mAnanA buddhalokoMke zAstroMmeM likhA hai, so jainamatake sAtha saMpUrNa milatA AtA hai. sabase pIche nAtaputtake nirvANakA sthala buddhaloka pApApurameM mAnate haiM, so sacca hai-ityAdi aneka buddhake, aura mahAvIrake vRttAMtakA parasparavizeSa dikhalAke, buddha puruSa bauddhamatake calAnevAlA, aura mahAvIra jainamatakA calAnevAlA, ye donoM puruSa alaga alaga the. aura buddhake mataseM jainamata pahilekA hai, aisA siddha karA hai. isase jainamata buddhamatase nahI nikalA hai, aura na buddhamatakI zAkhA hai; kiMtu buddhamataseM pahileMkA prAcIna mata hai. __ tathA "sekreDabuksa Apha dhI isTa" ke 45 me bhAgatarIke uttarAdhyayana, aura sUtrakRtAMgake bhASAMtara karanAra prophesara haramaeNna jAkobI, prasiddha karanAra prophesara maeNkSa mullara, tisa pustakakI bhUmikAmeM likhate haiM kibauddhasiddhAMtakA likhAna, nAtaputtake pUrva nirmaMthoMke astitvasaMbaMdhI apane vicAroMseM viruddha nahIM hai, kyoMki, jaba buddhadharma suru huA, tisa vakhatameM For Private And Personal Page #650 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org tattvanirNayaprAsAdanigraMtha eka agatyakI koma honI cAhiye. isa anumAnakA hetu yaha hai ki, bauddhoMke piTakoMke bIca vAraMvAra kathana karanemeM AyA hai ki, nirmatha buddhake, vA tisake ziSyoMke viruddha pakSavAle haiM. athavA tinameMseM kitanekako bauddhamatameM lenemeM Ae. tathA nigraMtha eka navIna sthApana karI huI koma hai, aisA kisI jage bhI kahanemeM AyA nahIM hai; aura anumAna bhI karanemeM nahIM AyA hai. tisase hama tuma nizcaya kara sakate haiM ki, buddhake janma pahile bahuta vakhata hue nigraMtha hone cAhiye. isa nirNayako dUsarI eka bAtakA AdhAra milatA hai. buddha, aura mahAvIrasvAmIke vakhatameM hue maMkhaligozAlekA kahanA aisA hai ki, manuSyajAtike cha (6) vibhAga hai. (dekho bauddhoMkA dIrghanikAyakA sAmAnyaphalasUtra ) isa sUtrake Upara buddhaghoSane sumaMgalavilAsinI isa nAmakI TIkA racI hai, tisake anusAreM manuSyajAtike cha vibhAgameMseM tIsare vibhAgameM nigraMthoMkA samAveza karanemeM AyA hai. nigraMtha, tisahI samayakI navIna utpanna huI koma hotI to, tinako gozAlA manuSyajAtikA eka pRthak judA arthAt agatyakA vibhAga giNe, aisA saMbhava nahI hotA hai. mere mata (mAnane) mUjaba jaiseM prAcIna bauddha, nigraMthoMko, eka agatyakI, aura purAnI komatarIke jAnate the, taiseMhI gozAlene bhI nirgrathoMko bahuta agatyakI, aura purAnI komatarIke jAnI huI honI cAhiye. isa mere matakI tarapheNameM Akhira dalIla yaha hai ki, bauddhoMke majjhima (madhyama) nikAyake 35 me prakaraNameM buddha, aura nighRthake putra saJcakake sAtha huI carcAkI bAta likhi huI hai. saccaka Apa nigraMtha nahIM hai. kyoMki, vo Apa vAdameM nAtaputta (jJAtaputra mahAvIra) ko harAnekA abhimAna janAtA hai. aura jina tatvoMkA Apa bacAva karatA hai, ve tattva jainoMke nahIM haiM. jaba eka nAmAMkitavAdI, jisakA pitA nigraMtha thA, so buddhake vakhatameM huA, taba nigraMthoMkI koma buddhakI jiMdagIkI aMdara sthApanemeM AI hove, yaha bana sakatA nahIM hai. For Private And Personal Page #651 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir trystriNshstmbhH| 539 tathA pUrvokta pustakameMhI likhA hai ki--uttarAdhyayanake 23 me adhyayanakI 13 mI gAthAmeM kahA hai ki, pArzvanAthakI sAmAcArImUjaba sAdhu UparakA aura nIcekA kapaDA paharate the; paraMtu mahAvIrasvAmIkI sAmAcArImeM kapaDekI manAi thI. jainasUtroMmeM nagnasAdhukA nAma vAraMvAra acelaka likhA hai, jisakA akSarArtha kapaDevinAke aisA hotA hai. ___ bauddhaloka acelaka, aura nigraMthake bIcameM kuchaka taphAvata rakhate haiM. bauddhoMke dhammapada (dharmapada ) nAmake pustakaUpara buddhaghoSakI karI huI TIkAmeM kitaneka bhikSusaMbaMdhi aiseM kahanemeM AyA hai ki, ve, acelakase nigraMthoMko vizeSa pasaMda karate haiM. kyoMki, acelaka tadana nagna hote haiM, (savvAsoapaTicchannA) paraMtu nigraMtha eka jAtakA kapaDA nItimaryAdAkevAste rakhate haiM. kapaDA rakhanekA kAraNa bauddhabhikSuyoMne yaha diyA hai ki, nItimaryAdA sacavAtI hai-rahatI hai. yaha kAraNa khoTA hai; bauddha acelaka, arthAt maMkhaligozAleke aura tisake pahile hue kisa saMkiJca tathA naMdavacchake anuyAyI samajhane, aiseM jAnate haiM. aura tinake majjhimanikAyake 36 me prakaraNameM acelakoMkI dharmasaMbaMdhI kriyAoMkA varNana bhI likhA hai. isa Uparake lekhase yaha siddha huA ki, nirgrathamata, arthAt jainamata, bauddhamataseM pRthak bhinna mata hai, aura bauddhamataseM prAcIna hai. aba hama prophesara haramaeNna jAkobIke kare uttarAdhyayanake 23 me adhyayanakI 13 mI gAthAke tarajumekI samAlocanA karate haiM. / kyoMki, unhoMne jo artha karA hai, so apanI buddhIse karA hai, na tu jainasaMpradAyAnusAra; kyoMki, jainamatameM niyukti, bhASya, cUrNi, TIkAdike anusAra artha karA huA mAnya hai, natu svabuddhiutprekSita. jekara svabuddhikI kalpanAseM artha kare jAveM, taba to, anyamatoMke zAstroMkItareM jainamatake zAstroMke artha bhI, nAnA puruSoMkI nAnA kalpanAse nAnA prakArake ho jAveMge; taba to asalI sarva sacce artha vyavaccheda ho jAveMge; aura utsUtrArthakI pravRtti honeseM jainamatahI naSTa ho jAvegA. For Private And Personal Page #652 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 540 tattvanirNayaprAsAdaisavAste avyavacchinnasaMpradAyaseM paMcAMgI anusArahI, artha sujJa janoMko mAnanA cAhiye, paraMtu anya prakArase nahIM. * Upara likhi gAthAkA yathArtha artha aisA hai. "acelago ya je dhammo" ityAdi-acelakazcAvidyamAnacelakaH / parijunnamappamulaM ityAgamAnnaJaH kutsArthatvAt kutsitacelako vA yo dharmo varddhamAnena dezita ityapekSate / jo imotti / yazcAyaM sAMtarANi varddhamAnaziSyavastrApekSayA kasyacit kadAcit mAnavarNavizeSitAni uttarANi ca bahumUlyatayA pradhAnAni vastrANi yasminnasau sAMtarottarodharmaH pArzvena dezitaH / itittiikaa| bhASArthaH-acelaka kahiye, avidyAmAnacelaka, arthAt vastrarahita; athavA pakSAMtarameM dUsarA artha, parijIrNa sarvathA purAne vastra, alpamolake, isa Agamake vacanase nakArako kutsArthavAcaka honese kutsitavastravAlA jo dharma, tisako acelaka dharma kahiye; aisA acelaka dharma, varddhamAna mahAvIrasvAmIne upadezyA hai. aura yaha, jo, sAMtara, varddhamAnasvAmIke ziSyoMkI apekSAseM kisIko kisI vakhata mAna, varNa, vizeSasahita; uttara bahumole honekarake pradhAnavastra hai jisameM, aisA sAMtarottara dharma, pArzvanAthane upadezyA hai. bhAvArthaH-isakA yaha hai ki, mukhavastrikA rajoharaNa varjake pahiraneke sarvavastrarahita sarvotkRSTa jinakalpIkI apekSA acela dharma hai; aura jIrNa alpamolake vastra rakhane yaha bhI acela dharmahI hai, paraMtu ekAMta vastrarahitakAhI nAma aceladharma hai, aisA jainamatake zAstroMkA abhiprAya nahIM hai. kyoMki, jainamatake zAstroMmeM ThikAne ThikAne vastrAdi grahaNa karanekA vidhi kathana karA hai, yadi acela zabdakA artha nagna aisAhI jainamatake zAstroMko sammata hove to, vastragrahaNavidhi kyoM likhate haiM ? isavAste acela zabdase kutsita arthAt jIrNaprAyaH vastrakAhI artha karanA ucita hai. kyoMki, naJ ( nakAra ) ko SaT (6) arthameM sarva vidvAnoMne mAnA hai. isavAste yUropIyana (pAzcAtya ) paMDita jo svakalpanAseM jaina matAdi zAstroMkA . * jaise kalpasUtra, AcArAMga, upAsakadazAMga upodghAtAdimeM kei pAzcAtyavidvAnoMne kare haiM. For Private And Personal Page #653 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir trystriNshstmbhH| 541 tarajumA karate haiM, so bar3I bhUla karate haiM; isavAste unako cAhiye ki TIkAke anusArahI tarajumA kareM. aba yahAM prasaMgopAta hama bahuta namratAseM digaMbara jainamatake mAnane vAloMseM vinatI karate haiM ki, he priyabAMdhavo ! tuma bhI apane matake kadAgrahako choDake pakSapAtase rahita hokara jarA vicAra karo ki, jainamatakI baDI bhArI do zAkhAyeM ho rahI hai; zvetAMbara 1, digaMbara 2, ina donoMmeseM yathArtha jainamata kaunasA hai ? digaMbara:-yaha jo zvetAMbara mata hai, so to vikrama rAjAke mare pIche ekasochattIsa (136) varSapIche saurASTradezakI vallabhInagarImeM utpanna huA hai. aisA kathana hamAre devasenAcArya darzanasAra graMthameM kara gae haiM. tathAhi // chattIse varisasae, vikamarAyassa maraNapattassa // soraTe valahIe, sevaDasaMgho samuppaNNo. // 11 // siribhaddabAhugaNiNo, sIso NAmeNa saMtiAyario // tassa ya sIso duTTho, jiNacaMdo mNdcaaritto.|| 12 // teNa kiyaM madamedaM itthINaM asthi tapbhave morko|| kevalANANINa puNo, aThakkhANaM tahA roo. // 13 // aMbarasahiovi jai, sijjhai vIrassa gapbhacArittaM // paraliMgevi ya muttI, pAsuyabhojaM ca savvattha // 14 // aNNaM ca evamAI, AgamauThAi micchstthaaii|| viraittA appANaM, paDiThaviyaM paDhamae Nirae. // 15 // bhASArthaH-vikramarAjAke maraNa prApta huepIche 136 varSe soraThadezameM vallabhInagarImeM zvetapaTa zvetAMbarasaMgha utpanna huA, zrIbhadrabAhugaNikA zAMtisUrinAmA ziSya huA, tisakA maMdacAritravAlA jinacaMdranAmA duSTa ziSya huA, tisane yaha mata utpanna kiyA. strIko tisahI bhavameM mokSaprApti 1, kevalajJAniko AhAra tathA roga 2, vastrasahita aisA bhI yati For Private And Personal Page #654 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tattvanirNayaprAsAdasiddha hotA hai 3, vIra bhagavAnakA garbhaparAvartana 4, paraliMgameM bhI mukti 5, prAsukabhojana UMca nIca sarva kuloMkA sAdhuko kalpe 6, ityAdi aura bhI Agamako utthApake mithyAzAstra banAyake apane AtmAko prathama narakameM sthApana karA. iti-tathA muni vastra rakkhe 1, kevalI AhAra kare 2, strIkI mukti hove 3, ityAdi zvetAMbaramatake mAne kitanehI padArthokA khaMDana hamAre akalaMka devaviracita laghutrayI vRddhatrayImeM, tathA prameyakamalamArtaMDa, SaTpAhuDAdi aneka graMthoM meM pramANa yuktiseM karA hai, to phira hama zvetAMbaramatako asalI saccA jainamata kaise mAne ? zvetAMbaraH-priyavara! jaiseM tumhAre devasenAcArya, jo ki vikramasaMvat 990 ke lagabhagameM hue haiM, tinoMne darzanasArameM-jo ki vikramasaMvat 990 meM banAyA hai-zvetAMbaramatakI utpatti vikramake mRtyupIche 136 varSe likhi hai; taiseMhI pUrvoke jJAnadhArI zvetAMbarIyoMne Avazyakaniyukti, bhASya, cUrNimeM digaMbaramatakI utpatti likhi hai, so aiseM hai. chavvAsasayAiM navuttarAI taIyA siddhi gayassa viirss| to boDiyANa diTTI, rahavIrapure samuppaNNA // 92 // rahavIrapura nagaraM, dIvagamujANamajjakaNheya // sivabhUIssuvahimmi, pucchA therANa kahaNA ya // 93 // UhAepannattaM, boDiyasivabhUiuttarAhi imaM // micchAdasaNamiNamo, rahavIrapure samuppaNNaM // 94 // boDiyasivabhUIo, boDiyaliMgassa hoi uppattI // koDinnakovIrA, paraMparAphAsamuppannA // 95 // - bhASArthaH-zrImahAvIra bhagavaMtake nirvANa huA pIche 609 varSe boTikoMke matakI dRSTi arthAt digaMbaramatakI zraddhA rathavIrapura nagarameM utpanna huI / aba jaiseM boTikoMkI dRSTi utpanna huI hai taiseM saMgrahagAthAkarake dikhalAte haiM / rahavIra-rathavIrapura nagara tahAM dIpakanAmA udyAna tahAM kRSNanAmA AcArya samosare, tahAM rathavIrapura nagarameM For Private And Personal Page #655 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir trystriNshstmbhH| eka sahasramallazivabhUtinAmakarake puruSa thA, tisakI bhAryA tisakI mAtAkesAtha (sAsukesAtha) laDatI thI ki, terA putra dina 2 prati AdhI rAtriko AtA hai; maiM, jAgatI, aura bhUkhI piyAsI tabataka baiThI rahatI hUM. taba tisakI mAtAne apanI bahuseM kahA ki, Aja tUM daravAjA baMda karake so rahe, aura maiM jAguMgI. vahu daravAjA baMda karake so gaI, mAtA jAgatI rahI; so arddharAtri gae AyA, daravAjA kholanekoM kahA, taba tisakI mAtAne tiraskAraseM kahA ki, isa vakhatameM jahAM ughADe daravAje haiM, tahAM tUM jA. so vahAMse cala nikalA, phirate phiratene sAdhuyoMkA upAzraya ughADe daravAjevAlA dekhA, tisameM gayA. namaskAra karake kahane lagA, mujhako pravajA (dIkSA) deo. AcAryoMne nA kahI, taba ApahI loca karaliyA, taba AcAryone tisako jainamunikA veSa de dIyA. tahAMseM sarva vihAra kara gae. kitaneka kAlapIche phira tisI nagarameM Ae, rAjAne zivabhUtiko ratnakaMbala dIyA, taba AcAryoMne kahA, aisA vastra yatiko lenA ucita nahIM; tumane kisavAste aisA vastra le lInA ? aisA kahake tisako vinAhIpUche AcAryoMne tisa vastrake TukaDe karake rajoharaNake nizIthiye kara dIne. taba, so guruyoMke sAtha kaSAya karatA huA. ekadA prastAve gurune jinakalpakA svarUpa kathana karA, jaiseM jinakalpisAdhu do prakArake hote haiM; eka to pANipAtra, aura oDhaneke vastroMrahita hotA hai; dUsarA pAtradhArI, aura vastroMkarake sahita hotA hai. jo vastradhArI hotA hai, so ATha tareMkA hotA hai. rajoharaNa, mukhavastrikA, evaM do upakaraNadhArI / 1 / do pIchale aura eka pachevaDI (cAdara) evaM tIna upakaraNadhArI / 2 / do pachevaDI hove to cAra / 3 / tIna pachevaDI hove to pAMca / 4 / rajoharaNa mukhavastrikA 2, pAtra 3, pAtrabaMdhana 4, pAtrasthApana 5, pAtrakesarikA 6, tIna paDale 7, rajastrANa 8, gocchaka 9, evaM nava upkrnndhaarii| 5 / pUrvokta nava, aura eka pachevaDI, evaM daza upkrnndhaarii| 6 / do pachevaDI aura pUrvokta nava, evaM igyAraha upkrnndhaarii|7| tIna pachevaDI aura pUrvokta nava, evaM bArAM upakaraNa For Private And Personal Page #656 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tatvanirNayaprAsAdabhArI / 8 / evaM sarva ATha vikalpa hote haiM. pahilA bheda jo pANipAtra, aura vastrarahita kahA hai, sohI ATha vikalpoMmeMseM prathama vikalpavAlA jAnanA. . jaba AcAryoMne jinakalpakA aisA svarUpa kathana karA, taba zivabhUtine pUchA ki, kisavAste Apa aba itanI upAdhi rakhate hoM ? jinakalpa kyoM nahI dhAraNa karate ho ? taba gurune kahA ki, isa kAlameM jinakalpakI sAmAcArI nahIM kara sakate haiM. kyoMki, jaMbUsvAmike mukti gamanapIche jinakalpa vyavaccheda ho gayA hai. taba zivabhUti kahane lagA ki, jinakalpa vyavaccheda ho gayA kyoM kahate ho ? maiM karake dikhAtA hUM. jinakalpahI paralokArthIko karanA cAhiye. tIrthakara bhI acela the, isavAste acelatAhI acchI hai. taba guruyoMne kahA, dehake sadbhAva hue bhI kaSAyamUrchAdi kisIko hote haiM, tisavAste deha bhI tereko tyAgane yogya hai. aura jo aparigrahapaNA muniko sUtrameM kahA hai, so dharmopakaraNoMmeM bhI mUrchA na karanI; aura tIrthakara bhI ekAMta acela nahI the. kyoMki, kahA hai ki, sarva tIrthaMkara eka deva dRSyavastra leke saMsArase nikale haiM; yaha AgamakA vacana hai. aiseM sthaviroMne tisako kathana karA, yaha gAthAkA artha huA. 193 / aiseM guruyoMne tisako samajhAyA bhI, to bhI, karmodayakarake vastra choDake nagna hoke jAtA rahA. tisa zivabhUtikI uttarA nAmA bahina jo AryA hui thI, udyAnameM rahe zivabhUtiko vaMdanA karaneko gaI. tisako nagna dekhake tisane bhI vastra utAra dIne, aura nagna ho gaI, aura nagarameM bhikSAko gaI, taba gaNikAne dekhI, taba vicArA ki, isakA kutsitAkAra dekhake loka hamAre Upara virakta na ho jAveM, isavAste tisakI uraH (chAtI) Upara vastra bAMdhA. * vo to vastra nahI cAhatI hai; taba ziSabhUtine kahA ki, yaha vastra tUM rahane de, devatAne tujhako yaha vastra dInA hai, isvaaste.| tisa zivabhUtine do cele kare. kauDinya 1, koSTavIra 2, ina donoMkI ziSyaparaMparAseM kAlAMtarameM matakI vRddhi hogaI. aiseM digaMbaramata utpanna huA. * kisI jagaha aise bhI likhA hai ki titake .para jharokhesai 50 ana aise gerA jisse usakA nagnapaNA DhakA gayA. For Private And Personal Page #657 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir zrayatriMzastambhaH / 545 yaha artha maine zrIharibhadrasUrikRta TIkAseM likhA hai. aisAhI artha, mUlabhASyakArane karA hai. vizeSArtha dekhanA hove to, zrIjinabhavaNikSamAzramaNakRtazabdAMbhonidhigaMdhahastimahAbhASya, aura tisakI vRttiseM dekhanA. tathA digaMbarIya mUlasaMgha naMdyAmnAya sarasvatigaccha balAtkAragaNakI paTTAvalImeM, aura zrIiMdranaMdisiddhAMtIkRta nItisArakAvya meM aiseM likhA hai / yathA // pUrva zrImUlasaMghastadanusitapaTaH kASTasaMghastatohi / tatrAbhUddAviDAkhyaH punarajani tato yApulIsaMgha ekaH // tasmin zrImUlasaMghe munijanavimale senanaMdI ca saMghau / syAtAM siMhAkhyasaMghobhavadurumahimA devasaMghazcaturthaH // 1 // bhASArthaH - pahile zrImUlasaMghaviSe prathama dUsarA zvetapaTIgaccha huA / 1 / tisapIche kASTasaMgha huA / 2 / tisa pIche drAviDagaccha huA / 3 / tisake pIche yApulIyagaccha huA // 4 // ina gacchoMke kitaneka kAlapIche zvetAMbarama huA / 5 / aura yApanIya gaccha / 1 / kekipiccha / 2 / zvetavAsa / 3 / niHpiccha / 4 / drAviDa / 5 / yeha pAMca saMgha jainAbhAsa kahe haiM. jainasamAna cinhabhAsa dIkhe haiM, so ina pAMcoMne apanI apanI buddhike anusAreM siddhAMtoMkA vyabhicAra kathana karA hai. zrIjineMdra ke mArgako vyabhicArarUpa karA. yaha kathana zrIiMdranaMdisiddhAMtIkRta nItisAra meM hai. tathAhi zlokAH // kiyatyapi tatotIte kAle zvetAMbarobhavat 1 // drAviDo 2 yApanIyazca 3 kekisaMghazca nAmataH // 1 // kekipicchaH 1 zvetavAsAH 2 drAviDo 3 yApulIyakaH 4 // niH picchazceti 5 paMcaite jainabhAsAH prakIrttitAH // 2 // svasvamatyAnusAreNa siddhAMtavyabhicAriNaM // viracayya jineMdrasya mArga nirbhedayaMti te // 3 // ina tInoM zlokoMkA bhAvArtha Upara likha Ae haiM. 69 For Private And Personal Page #658 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tattvanirNayaprAsAdatisa mRlasaMghameMhI cAra saMgha utpanna hue, senasaMgha / 1 / naMdisaMgha / 2 / siMhasaMgha / 3 / devasaMgha / 4 / dUsare bhadrabAhuke ziSya arhaddali, tisake cAra ziSyoMne cAra saMgha sthApana kare. prathama ziSya mAghanaMdi, tisane naMdivRkSake nIce caturmAsa karA, tisane naMdisaMgha sthApana kraa|1| dUsarA ziSya caMdra, tisane tRNake nIce caturmAsa karA, tisane senasaMgha sthApana karA / 2 / tIsarA kIrti, tisane siMhakI guphAmeM caturmAsa karA, tisane siMhasaMgha sthApana karA / 3 / cauthA bhUSaNa, tisane devadattA vezyAke gharameM varSAyoga dhArA so devasaMgha huaa|4| tathA ca nItisArakA zloka // arhabaligurucake saMghasaMghaTanaM paraM // siMhasaMgho naMdisaMghaH senasaMgho mhaaprbhH||1|| devasaMgha itispaSTaM sthAnasthitivizeSataH // isakA bhAvArtha upara likha Ae haiM. aba vicAra karanA cAhiye ki, pUrvokta lekhameM zvetAMbarotpattikA saMvat nahIM likhA hai. tathA isa mUlasaMghakI paTTAvalimeM, aura nItisArameM prathama zvetapaTIgaccha / 1 / pIche kASTasaMgha / 2 / pIche drAviDagaccha / 3 / pIche yApulIyagaccha / 4 / ina gacchoMke kitaneka kAlapIche zvetAMbara mata huA, aiseM likhA hai. yaha kathana devasenAcAryakRta darzanasArake kathanaseM virodhi hai. kyoMki, darzanasArameM prathama zvetAMvara / 1 / pIche yApulIya / 2 / pIche zvetapaTa / 3 / pIche drAviDa / 4 / pIche kASTasaMgha, aiseM likhA hai. tathA ca ttpaatthH|| chattIse varIsasae vikamarAyassa maraNapattassa // soraTe valahIe sevaDasaMgho samuppaNNo // 11 // kallANe varaNayare duNNisae paMca uttare jAdo // jAuliyasaMghabheo sirikalasAdohu sevdddo||29|| For Private And Personal Page #659 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir trystriNshstmbhH| 547 paMcasae chavIse vikamarAyassa maraNapattassa // dakSiNamaharA jAdo dAviDasaMgho mahAmoho // 28 // sattasaye tevaNNe vikamarAyarasa maraNapattassa // NaMdiyaDevaragAme kaTTo saMgho muNeyavo // 38 // bhASArthaH-ekAdaza (11) gAthAkA artha prathama likha Ae haiM, digaMvarake pakSameM. kalyANI nagarImeM 205 varSe yApulIya saMghakA bheda huA, aura zrIkalazameM zvetapaTa huA. // 29 // vikramarAjAke maraNa prApta hue pIche 526 varSe dakSiNamathurAmeM mahAmohaseM drAviDanAmA saMgha utpanna huA. // 28 // vikramarAjAke maraNa pIche 753 varSe naMdiyaDevaragAmameM kASTasaMgha utpanna huA jAnanA. // 38 // isa kASTasaMghakI mUlasaMghakI paTTAvalimeM tathA nItisArameM niMdA nahI likhi hai, paraMtu devasenane kASTasaMghakI darzanasArameM bahuta niMdA likhi hai| tathAhi // sirivIraseNasIso jiNaseNo sayalasatthavinnANI // siripaumanaMdi pacchA causaMghasamuddharo dhIro // 30 // tassa ya sIso guNavaM guNabhaddo divaNANaparipuNNo // parakatsayahamadI mahAtavo bhAvaliMgo ya // 31 // teNappaNovi maccaM NAUNa muNissa viNayaseNassa // siddhate ghosittA sayaM gayaM saggaloyassa // 32 // AsI kumAraseNo NaMdiyare viNayaseNamuNisAMse // saNNAsabhaMjaNeNa ya agahiyapuNudikkhao jAdo // 33 // parivajjiUNa picchaM camaraM cittUNa mohakalideNa // ummaggaM saMkaliyaM vAgaDavisaesu savesu // 34 // itthANaM puNa dikkhA khullayalomassa vIracariyattaM // kakasakesaggahaNaM chaTheM guNavRdaM NAma // 35 // For Private And Personal Page #660 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tattvanirNayaprAsAdaAyamasatthapurANaM pAyacchittaM ca aNNahA kiMpi // viraittA micchattaM pavattiyaM mUDhaloesu // 36 // so savaNasaMghabanjho kumAraseNo hu smymicchtto|| cattovasamo ruddo kaTTaM saMgha pavattavedi // 37 // sattasae tevaNNe vikamarAyassa maraNapattassa // NaMdiyaDevaragAme kaTTho saMghomuNeyavo // 38 // bhASArthaH-zrIvIrasenakA ziSya sakala zAstrakA jJAtA jinasena huA, tisake pIche cAra saMghakA uddhAra karanevAlA dhIra puruSa zrI padmanaMdi huA, tisakA guNavAn divyajJAnaparipUrNa parakAvyako mardana karanevAlA mahAtapasvI bhAvaliMgI guNabhadra nAmA ziSya huA, tisane apanA mRtyu jAnake vinayasena muniko siddhAMta paDhAke svayaM svargalokako gamana kiyA. vinayasena munikA ziSya kumArasena huA, tisane saMnyAsa bhAMga dIyA, phira vinAhI guruke grahaNa kare dIkSita huA, picchako tyAgake cAmara grahaNa karake mohasaMyukta hoke tisane sarvavAgaDadezameM unmArga calAyA; strIko dIkSA kSullakalomako vIracariyatta karkazakezagrahaNa chahAguNavata AgamazAstrapurANaprAyazcitta ityAdi kitanIka anyathA racanA karake mUDhalokoMmeM mithyAtva pravAyA, so sarvasaMghaseM bAhya aisA kumArasena rudra upazamako tyAgake mithyAsiddhAMta, aura kASTasaMghako pravarttAvatA huA. vi. kramarAjAke maraNa pIche sAtasau trepana (753 ) varSe naMdiyaDevaragAmameM kASTasaMgha utpanna huA jAnanA. iti|| tathA anya digaMbara graMthoMmeM lohAcAryaseM kASTasaMghakI utpatti likhi hai, aura darzanasArameM kumArasenaseM kASTasaMghakI utpatti likhi hai. mUlasaMghakI balAtkAragaNakI paTTAvalimeM bhadrabAhu zrIvIranirvANase 498 varSe paTTastha hue likhA hai. tathAhi / bahuri zrIvIrasvAmIkU mukti gaye pIche cyArisaiM sattari (470) varSa gaye pIche zrImanmahArAja vikramarAjAkA janma bhayA, bahuri pUrvokta subhadrAcAryate vikramarAjAko janma haiM. For Private And Personal Page #661 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir trayastriMzastambhaH / 549 bahuri vikramake rAjyapadasaiM varSacatvAri (4) pIcheM pUrvokta dUsarA bhadrabAhukUM AcAryakA paTTa huvA / bahuri zrImahAvIrasvAmI pIcheM cyAriseM bANaveM (492) varSa gaye subhadrAcAryakA varttamAna varSa coIsa (24) so vikramajanmateM bAvIsa (22) varSa, bahuri tAkA rAjyatai varSa cyAra (4) dUsarA bhadrabAhu huvA jAMNanA. bahuri zrImahAvIrataiM cyAra saiMsattari (470), varSa pIcheM vikrama rAjA bhayo, tAke pIche ATha varSaparyaMta bAlakrIDA kari, tAke pIcheM solaha varSatAMI dezAMtaraviSai bhramaNa kari, tAke pIcheM chappanavarSatAMI rAja kIyo nAnAprakAra mithyAtvake upadeza kari saMyukta rahyau, bahuri tAke pIche cAlIsavarSatAMI pUrva midhyAtvako choDi jinadharmakaM pAlikari devapadavI pAI, aiseM vikramarAjAkI utpatti Adi hai. taduktaM vikramaprabaMdhe gAthA // sattaricadusadajutto tiNakAle vikamo havai jammo // aThavarasabAlalIlA soDasavAsehiM bhammie dese // 1 // rasapaNavAsArajjaM kuNati micchopadesasaMjutto // cAlIsavAsajiNavaradhammaM pAleya surapayaM lahiyaM // 2 // isase siddha hotA hai ki, dUsare bhadrabAhu zrIvIranirvANaseM 498 varSe paTTapara hue. kyoMki, zrIvIranirvANaseM 470 varSe vikramarAjAkA janma huA, 8 varSa vikramarAjAne bAlakrIDA karI, 16 varSa dezATana karA, evaM sarva milAke 494 varSa hue; pIche vikramakA rAjyapada huA, tisake rAjyake 4 saMvat meM bhadrabAhukA paTTapara honA, evaM 498 varSa hue. aura sarvAsiddhikI bhASATIkA meM zrIvIranirvANaseM 643 varSe bhadrabAhu hue likhe haiM. pUrvokta paTTAvalimeM prathama aiseM likhA hai, bahuri zrImahAvIrasvAmIpIcheM cyAraseM aDasaThi (468) varSa gae subhadrAcArya bhayA, tAke vartamAna kAlake varSa chaha (6) bahuri tAke pIcheM tathA zrImahAvIrasvAmIpIcheM cyAraseM cahottari ( 474 ) varSa gaye yazobhadrAcArya bhaye, tAkA varttamAnakAlake varSa aThAraha (18) hai. aura Age jAke likhA hai ki, bahuri zrImahAvIrasvAmIpIcheM cyAriseM bANaveM (492) varSa gaye subhadrAcAryakA varttamAna varSa coIsa (24). For Private And Personal Page #662 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tattvanirNayaprAsAdatathA "bahuri tAkai pIche tathA zrIvIranAthakU mukti huvAM pIche cyArasaiM bANa ( 492) varSa gaye dUsarA bhadrabAhu nAmA AcArya bhayA, yAkA varttamAna kAlakA varSa teIsa (23) kA haiM." aise prathama likhA hai. pIche "vikrama rAjakU rAjyapadasthake dinateM saMvat kevala 4 ke caitrazukla 14 caturdazIdine zrIbhadrabAhuAcArya bhaye" aiseM likhA hai, so bhI pUrvAparavirodhavAlA hai. isakI giNatI pUrve likha Ae haiM. pUrvokta paTTAvalimeMhI "bahuri tAke pI tathA zrIvIrasvAmIpIche pAMcaveM paMdaraha (515) varSa gaye lohAcArya bhaye tAkA vartamAna kAla paccAsa (50) varSakA hai"-aiseM likhake phira likhA hai ki-"zrIvarddhamAnasvAmIko mukti huye pAMcaveM paiMsaThi (565) varSa gayeM arhaddaliAcArya bhaye tAkA vartamAna kAla varSa aSTAviMzati (28) kA hai" prathama aiseM likhake phira Age jAke bhadrabAhusvAmIseM pATAnukrama likhA hai, tisameM aiseM likhA hai, "bahuri tAke pIche saMvat kevala chahavIsa (26) kA phAlgunazukla 14 dinameM guptaguptinAmA AcArya jAtiparavAra bhaye" yaha lekha bhI virodhI hai, kyoMki, prathamake lekhameM bhadrabAhuke pIche lohAcArya, aura pIche arhadvaliko kathana karA; aura pichale lekhameM bhadrabAhuke pIchehI arhaddaliko kathana karA.-guptaguptikAhI nAma arhaddali hai, vizAkhAcArya bhI isahIkA nAma hai.-tathA pUrvokta lekhameM arhadaliko zrIvIranirvANase 565 meM paTTapara huA likhA hai, aura pichale lekhaseM zrIvIranirvANase 520 varSe arhadalipaTTaUpara huA siddha hotA hai. __tathA praznacaracA samAdhAnameM likhA hai ki "mahAvIra bhagavAnke ni rvANapIche saMvat 683 varSe dharasenamuni giranArakI guphAmeM baiThe the, tisa kAlameM gyArAM (11) aMga viccheda gaye the" yaha lekha vikramaprabaMdha, aura pUrvokta mUlasaMghakI paTTAvaliseM virodhI hai. kyoMki, paTTAvalimeM aise likhA hai "bahuri tAkai pIche tathA zrIsanmatinAtha ( mahAvIra ) pIche chahase caudaha (614) varSa gayeM dharasenAcArya bhaye, tAkA vartamAna varSa ikaIsakA hai" tathA pUrvokta pAvalimeMhI bhUtabali AcAryataka eka aMgake dhArI muni likhe haiM, so Age likha dikhAveMge. For Private And Personal Page #663 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir trystriNshstmbhH| punaH pUrvokta caracAsamAdhAnameM likhA hai, "dharasenamuni jJAnavAna rahai karmaprAbhRta dUsare pUrvakI kaMThAgrathA, tinake alpAyu apanI jAnakara jJAnake avivaccheda honeke kAraNate jinayAtrA karane saMgha AyA thA, tinapAsa patrI brahmacArIke hAtha bhejakara, tikSNa buddhimAn bhUtabali, puSpadaMta, nAme do muni bulavAye, tinakU jJAna sikhAyA, tinakU vidAya karA." yaha lekha bhI pUrvokta graMthoMseM visaMvAdI hai. kyoMki, pUrvokta graMthoMmeM aiseM likhA hai. bahuri tAkai pIche tathA zrIvIra bhagavAnkU nirvANa bhaye pIche chahasai tetIsa varSa bhukte puSpadaMtAcArya bhaye, tAkA vartamAna kAla varSa tIsa (30) kA bhayA, vahuri tAkai pIche tathA zrImahAvIrapIche chahasaiM tiresaThi (663) varSa gaye bhUtabalyAcArya bhaye, tAkA vartamAna kAla vIsa (20) varSakA bhayA, aiseM anukramasai anukramatai bhaye bahuri zrImahAvIrasvAmIkU mukti gayeM pIche chahasaiM tiyAMsI (683 ) varSa tAMI pUrva aMgakI paripATI cAlI, phiri anukramakari ghaTatI rahI. aura pUrvokta arhavalyAcAryAdi pAMca AcAryakA vartamAna kAla ekaso aThAraha (118) varSakA hai, ihAMtAMI ekAMgake dhArI muni bhaye haiM, bahuri tAkai pIche zrutijJAnI muni bhaye, aiseM AcAryanikI paripATI haiM. tathA ca vikramaprabaMdhe // paMcasaye paNNaTTe aMtimajiNasamayajAdesu // uppaNNA paMcajaNA iyaMgadhArI muNeyavA // 12 // ahavalli mAhaNaMdi ya dharaseNaM puSphayaMta bhuutblii|| aDavIsaM igavIsaM ugaNIsaM tIsa vIsa puNa vaasaa||13|| igasayaaThAravAse igaMgadhArI ya muNivarA jAdA // chassayatigasiyavAse NivANA aMgachitti kahiya jinn||14|| isakA bhAvArtha Upara likha Ae haiM. aba vicAra karo ki zrIvIranirvANaseM 683 varSe dharasena muni kahAMseM Ae.? bhUtabali puSpadaMtako kisane bulavAyA ? bhUtabali puSpadaMta kahAMseM For Private And Personal Page #664 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tatvanirNayaprAsAdaAe? kisane paDhAye? kauna paDhe ? kyoMki, dharasenakA mRtyu 633 meM huA, puSpadaMtakA mRtyu 663 meM huA, aura bhUtabalikA mRtyu 683 meM huA, pUrvokta lekhase siddha hotA hai, to phira, caracAsamAdhAna banAnevAlene zrIvIranirvANase 683 varSe tInoMkA milApa kaiseM karAya diyA? aura tina donoM bhUtabalipuSpadaMtane jeSThasudi 5 ko tIna siddhAMta banAye yaha kaise likha diyA ? yaha to aise huA, jaiseM koi kahe-"mama mukhe rasanA nAsti, vA mama mAtA baMdhyA varttate"-isavAstehI zvetAMbaramatotpattikI bAvata jo lekha likhA hai,so khakapolakalpita hai; satya nahI hai. tathA mathurAke purAne TImeMseM khodaneseM staMbha tathA mahAvIrasvAmIkI mUrti Upara zilAlekha nikale haiM, tina lekhoMke vAcaneseM jo kalpanA digaMbarAcAyauMne zvetAMbaramatakI utpattibAbata likhI hai, so sarva mithyA siddha hotI hai; ve sarva lekha Age calakara likheMge. digaMbaraH-tatvArthasUtrakI sarvArthasiddhibhASATIkAke prAraMbhameMhI zvetAMbaramatakI bAbata aisA lekha likhA hai-tathAhi-zrIvarddhamAna aMtima tIrthakarake nirvANa bhayA pIche tIna kevalI tathA pAMca zrutakevalI isa paMcamakAlaviSe bhaye, tinameM aMtake zrutakevalI zrIbhadrabAhusvAmIke devaloka gayA pIche kAladoSateM keteika muni zithalAcArI bhaye, tinakA saMpradAya calyA, tinameM keteika varSapachaii ekadevarSigaNi nAmA sAdhu bhayA, tina vicArI jo hamArA saMpradAya to bahuta vadhyA, paraMtu zithalAcArI kahAve hai, so yaha zakti nahI, tathA AgAmI hamateM bhI hInAcArI hoyage, so aisA karIye jo isa zithalAcArakU koi buddhikalpita na kahe. taba tisake sAdhanenimitta sUtra racanA karI, caurAsI sUtra race, tinameM zrIvarddhamAnasvAmI aura gautamasvAmI gaNadharakA praznottarakA prasaMga lyAya zithalAcArapoSaNake hetu dRSTAMtayukti banAya pravRtti karI, tina sUtranike AcArAMgAdi nAma dhare, tinameM keteika viparIta kathana kIye; kevalI kavalAhAra kare, strIkU mokSa hoya, strI tIrthaMkara bhayA, parIgrahasahitakU mokSa hoya, sAdhu upakaraNa vastra pAtra Adi caudaha rASe, tathA rogaglAna Adi vedanAkarI For Private And Personal Page #665 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir trayastriMzaH stambhaH / 553 pIDita sAdhu hoya to madyamAMsasahitakA AhAra kare to doSa nahI, ityAdi likhA tathA tinakI sAdhakakalpita kathA banAya likhI. eka sAdhuko modakakA bhojana karatAhI AtmaniMdA karI taba kevalajJAna upajyA, eka kanyAko upAzraya meM buhArI detehI kevalajJAna upajyA, eka sAdhu rogI guruko kAMdhe lecalyA AkhaDatA cAlyA guru lAThIkI daI taba AtmaniMdA karI tAko kevalajJAna upajyA taba guru vAke paga paDyA; marudevIko hastIparI caDhehI kevalajJAna upajyA, ityAdika viruddha kathA, tathA zrIvarddhamAnasvAmI brAhmaNake garbha meM Aye, taba iMdra vahAMte kAdi siddhArtha rAjAkI rANIke garbha meM thApe, tathA tinakaM kevala upaje pIche gosAlAnAma garUDyAkuM dikhyA dai, so vAne tapa bahuta kiyA, vAke jJAna vadhyA, riddha phurI, taba bhagavAnasUM vAda kiyA, taba bAdameM hAsyA, so bhagavAnasUM kaSAya kari tejUlezyA calAi so bhagavAnake pecasakA roga huvA, taba bhagavAna ke kheda bahuta huvA, taba sAdhAneM kahIM eka rAjAkI rANI bilAke nimitta kUkaDA kabUtara mAri bhutalasyA hai, so vai mahAretAI lyAvo, taba yaha roga miTa jAsI, taba eka sAdhu vaha lyAyA bhagavAna khAyA, taba roga miTyA; ityAdi aneka kalpita kathA likhI. ara svetavastra pAtrA daMDaAdi bheSadhArI svataMbara kahAye, pIche tinakI saMpradAya meM kei samajhavAra bhaye, tinaneM vicArI aise viruddha kathanate loka pramANa karasI nahI, taba tinake sAdhanekaM pramANanayakI yukti baNAya nayavivakSA khaDI karI. aise jaiseM taiseM sAdhI, tathApi kahAMtA sAthai, taba kei saMpradAyI tina sUtranameM atyaMta viruddha dekhe, tinakUM to apramANa ThaharAya gopi kIye, kami rAkheM, tinamaiM bhI keikane paiMtAlIsa rAkhe, keikane battIsa rAdhe, aise paraspara virodha vadhyA taba aneka gaccha bhaye, so abatAI prasiddha hai. inike AcAra vicArakA kachU ThikANA nahI. inahImeM DhUMDhiye bhayeM hai, tine nipaTahI niMdya AcaraNa dhArayA hai, so kAladoSa hai, kichU aciraja nAMhI, jainamatakI goNatA isakAlameM hogI hai tAke nimitta aise vaNe. zvetAMbaraH - yaha sarvArthasiddhibhASATIkA meM jo lekha likhA hai, prAyaH dveSabuddhise likhA mAluma hotA hai. jaiseM devasenAcArya darzanasAra meM likhate 70 For Private And Personal Page #666 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 554 tattvanirNayaprAsAdahaiM ki, zvetAMbaramata calAnevAlA jinacaMdra prathama narakameM gayA. aba vicAra karo ki, devasenane saMvat 990 meM darzanasAra banAyA to, kyA usa vakhata devasenako koi avadhijJAna huA thA ki, jisase usane jAnA ki, jinacaMdra pahilI narakameM gayA ? isa devasenake lekhasehI siddha hotA hai ki, zvetAMbaramatakI bAvata jo kalpanA karI hai sarva asatya aura dveSasaMyukta hai. aiseMhI sarva digaMvarAcAryoMkI kalpanAbAbata jAna lenA cAhiye. tathApi sarvArthasiddhibhASATIkAke pAThakI samAlocanA diGmAtra karate haiM. isa lekhameM bahuta muni zithilAcArI ho gae, tinakA saMpradAya calA likhA hai, aura aMtake zrutakevalI prathama bhadrabAhusvAmIke pIche calA likhA hai, yaha zvetAMbaramatakI mUla utpatti likhI hai. paraMtu jinacaMdrakA nAma, vA utpattikA saMvat yaha kucha bhI nahIM likhA hai. tathA digaMbarapaTTAvalimeM, aura vikramaprabaMdhAdi graMthAla zrIvIranirvANaseM 162 varSe prathama bhadrabAhu aMtima zrutakevalIko svargavAsI likhe haiM; aura devasenane zvetAMbaramata calAnevAle jinacaMdrako zrIvIranirvANase 726 varSe huA likhA hai, isavAste yaha lekha bhI paraspara virodhI hai, isIvAste svakapolakalpita hai. __ tathA devarSigaNine zithilAcArake poSaNavAste zvetAMbaroMke mAne AcArAMgAdi sUtra race, yaha kathana bhI ajJAnavijUMbhitahI hai. kyoMki, prathama to devarSigaNinAmA zvetAMbaroMkA koI sAdhuhI nahI huA hai to, racanA dUrahI rahI!! paraMtu prathama sarva pustaka tADapatropari likhane likhAnevAle zrIdevarddhigaNikSamAzramaNa pUrvake jJAnake dhAraka hue haiM, ve to zrIvIranirvANaseM 980 varSa pIche hue haiM, to, kyA zvetAMvarokA mata vinAhI zAstrake 818 varSataka calatA rahA ? likhanevAlekI kaisI ajJAnatA thI ki, vinAhI zoce vicAre asamaMjasa lekha likha dIyA ! ! tathA devarddhigaNikSamAzramaNajIne to, zAstra pustakArUDha kare haiM, paraMtu race nahIM haiM. jaina zvetAMbara AgamoMkI racanA to, yUropIyana sarva vidvAna maMDalane 22 sau varSaseM bhI adhika purANI siddha karI hai, * to phira kisI ajJane devarSigaNike * dekho sekreDabukake aMtargata AcArAMgasUtrake aMgrejI tarajamekI upodghAta ( prastAvanA ) meM aura bulharakata madhurAke zilAlekhoMka bhApaNAma / / For Private And Personal Page #667 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir trystriNshHstmbhH| race likhe haiM to, kyA vidvAn tisa apramANika lekhako satya mAna levegeM ! kadApi nahIM. aura jo likhA hai ki, kitaneka viparIta kathana kiye. kevalI kavala AhAra kare 1, strIkoM mokSa 2, strI tIrthaMkara bhayA 3, parigrahasahitako mokSa hoya 4, sAdhu vastrapAtrAdi caturdaza (14) upakaraNa rAkhe 5, tathA rogaglAnAdipIDita sAdhu hoya to madyamAMsasahitakA AhAra kare to doSa nahIM 6, ityAdi likhA, inakA uttara-prathama tIna bAteM tosatya hai. kyoMki, kevalIkA kavala AhAra aura strIko mokSa ye donoM to pramANayuktIseMhI siddha hai, jo. Age likheMge. paraMtu digaMbarAcArya laukikavyavahArake bhI anabhijJa the kyoMki, laukikamatavAloMne apane matake Adidevatebuddha,brahmA, viSNu, mahAdeva, IsA. dikoMko sarvajJa mAne haiM, paraMtu ve AhAra nahIM karate the aisA kisIne bhI nahI mAnA hai, aura sarvajJa AhAra kare to dUSaNa hai, aisA bhI kisIne nahI mAnA hai. aura jagat vyavahArameM bhI yaha vAta mAnya nahIM hai ki, dehadhArI AhAra na kare, aura zarIrakI vRddhi hove. kyoMki, videhakSetrameM tathA yahAM caturtha ArekI AdimeM nava varSake muniko kevalajJAna hove, taba tisakI vinA kavala AhArake kiye pAMcasau dhanuSyakI avagAhanA kaiseM vRddhi hove ? isavAste digaMbaroMkA kathana asamaMjasa hai. aura strI tIrthaMkara huA yaha to zvetAMbarahI AzcaryabhUta mAnate haiM to, isameM tarkahI kyA hai ? / 3 / ___ aura parigrahadhArIko jo mokSa likhI hai, so to mRSAvAdahI hai. kyoMki, zvetAMbara to parIgrahadhArImeM sAdhupaNA bhI nahI mAnate haiM to, muktikA honA to kahAM rahA ? zvetAMbarI to, mUrchAko parigraha mAnate haiM, natu dharmopakaraNako. yaduktaM zrIdazavaikAlikasUtre zrIzayyaMbhavasUripAdaiH // jaMpi vatthaM ca pAyaM vA kaMbalaM paaypucchnnN|| taMpi saMjamalajjahA dhAraMti parihaMti y|| na so pariggaho vutto nAyaputteNa tAiNA // mucchA pariggaho vutto ii vuttaM mhesinnaa|| For Private And Personal Page #668 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tattvanirNayaprAsAdabhASArtha:-jo vastra pracchAdakAdi zItanivAraNavAste aura bhikSA annajalAdi lenevAste pAtra, aura kaMvala varSAkalpa pAdapuMchana rajoharaNAdi, ye sarva upakaraNa saMyama aura lajAkevAste muni dhAraNa karate haiM, aura pahirate haiM. arthAt saMyamakevAste pAtrAdi dhAraNa karate haiM, aura lajjAke vAste colapaTTakAdi vastra pahirate haiM. isakAste isako SaTakAyake jIvoMke rakSaka jJAtaputra arthAt zrImahAvIra tIrthaMkarane parigraha nahIM kahA hai, paraMtu mUrchAko parigraha kahA hai, arthAt jisa vastu zarIrAdi Upara mUrchA mamatva karanA hai, sohI parigraha kahA hai, natu dharmasAdhanake upakaraNoMko; mahARSi gautama sudharmAdikokA aisA kathana hai. tathA digaMbarAcArya zubhacaMdrakRta jJAnArNava poDaza (16) prakaraNameM bhI likhA hai| ytH|| niHsaMgopi munina syAt saMmUrcchan saMgavarjitaH // yato maccheva tattvajJaiH saMgasatiH prakIrtitA // 5 // bhASArthaH-jo muni niHsaMga hoya, bAhya parigraharahita hoya, aura mamatva karatA hoya to, ni:parigrahI na hoya, jAtai tatvajJAninane mUrchA mamatva pariNAmahIkU parigrahakI utpatti kahI hai // 5 // isavAste dharmopakaraNa dharmasAdhanaketAMi rakhane, tinaUpara mUrchA nahIM karanI, isavAste parigraha nahIM hai. tisa dharmopakaraNadhArI muniko kevalajJAna, aura mukti donoMhI siddha hai. digaMbara:-jaba dharmopakaraNa rakhegA, taba to mUrchA avazyamevahI hovegI to phira, tisako parigrahakA tyAgI kaiseM mAnA jAve ? zvetAMbaraH-aho devAnAMpriya ! tUM to apane matake zAstroMkA bhI jAnanevAlA nahIM hai, kyoMki, jJAnArNavake aSTAdaza (18) prakaraNameM yaha pATha hai| tathAhi // zayyAsanopadhAnAni zAstropakaraNAni ca // pUrva samyak samAlokya pratilikhya punaH punaH // 15 // For Private And Personal Page #669 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir trystriNshaastmbhH| 557 gRhNatosya prayatnena kSipato vA dharAtale // bhavatyavikalA sAdhorAdAnasamitiH sphuTam // 16 // bhASArthaH--zayyA Asana upadhAna zAstra upakaraNa inakU pahilai nIkai dekha ara pheripheri pratileSaNa kara ara grahaNa karai, tAkai ara vaDA yatna kara pRthvItalameM dharai, tAkai saMpUrNa AdAnanikSepaNasamita pragaTa kahI hai. tathA yogeMdradevakRta paramAtmaprakAzakI TIkAmeM digaMbaramuniko tRNake arthAt ghAsake prAvaraNa-pracchAdana rakhane kahe haiM, aura morapIchI kamaMDala to prasiddhahI hai. jaba digaMbaramuni zayyA 1, Asana 2, upadhAna--giduka takiyA 3, zAntra 2. zAstrake upakaraNa pATI 5, baMdhana 6, dorA 7, TiTTikA 8, tRNake prAvaraNa 9, pIchI 10, kamaMDalu 11, ityAdi upakaraNa rakhate the, vA digaMbara muniko ragbanekI AjJA hai, taba to ve bhI tumhAre kahaneseM tina Upara bhUrNI mamatva karate hoveMge; taba to digaMbara muniyoMko parigraha dhArI honeseM kadApi sAdhupaNA, kevalajJAna, mukti na hobegI, taba to digaMbaramata prekSAvAnoMko upAdeya nahI hovegA isase to tumane zvetAMbarokI hAni karate huyoMne, apanehI pagameM kuThAra mArA siddha hovegaa.| 4 / ___ pAMcame aMkameM likhA hai sAdhu upakaraNa caudaha rAkhe, so satya hai kyoMki, upakaraNoMke vinA rAkhe prAyaH saMyamakA pAlanA nahIM hotA hai. isavAstehI to digaMbara sAdhu sarva vyavaccheda hogae. hAM kalpita sAdhu kahAMtaka raha sakate haiM! digaMvaraH-hamAre matake nagnamuni karNATaka Adi dezomeM jainabadrI mUlabadrI Adi nagaroMmeM aba bhI haiM. ___ zvetAMvaraH--yaha tumhArA kahanA mahAmithyA hai. kyoMki, karNATaka dezake rahanevAle nAgarAja nAmA jaina brAhmaNako, tathA mAravADI, kacchI, gujarAtI, zvetAMbara tathA digaMbara je karNATakAdi dezoMke jainabadrI mUlabadrI Adi nagaromeM yAtrA karake Ae haiM, tinase hamaneM acchItareseM pUchA hai ki, tumane yathokta munivRttikA pAlanevAlA digaMbaramatakA nagna sAdhu, koI dekhA, vA sunA hai ? taba tinhoMne kahA ki, nagna For Private And Personal Page #670 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 558 tattvanirNayaprAsAda digaMbara muni hamane koi bhI dekhA, vA sunA nahI hai. paraMtu bhaTTAraka parigrahadhArI, aura bhaTTArakakI AjJAseM zrAvakoM ke pAsaseM rUpaie ugrAha karake bhaTTArakoMko lyAdenevAle, aise 'kSullaka ' nAmaseM prasiddha, ve to haiM. isavAste yathoktavRtti pAlanevAlA nagna digaMbarasAdhu adyatanakAlameM koi bhI nahI hai. jekara aMgrejI rAjyameM rela tArake hue bhI, zrAvagIloga (digaMbara matAvalaMbI) apane sacce gurukI zodha nahI kareMge to, kaba kareMge !!! satya to yaha hai ki, aise guru hai hI nahI. kyoMki, aisI anucitavRtti to kathana kara dInI, paraMta tisako pAle kona ? isavAste caudaha upakaraNadhArI zvetAMbarIhI sAdhu hai, anya nahIM. * / 5 / chaTTe aMkakA uttara- rogI glAnI sAdhu madyamAMsasahitakA AhAra kare to doSa nahI, aisA pATha zvetAMbarake kisI bhI AgamameM nahI hai. / 6 / aura jo likhA hai ki, tinIkI sAdhaka kalpita kathA baNAya likhI, eka sAdhuko modakakA bhojana karatAhI AtmaniMdA karI, taba kevalajJAna upajyA, uttara yaha lekha mithyA hai zvetAMvarazAstra meM aisA lekha nahI hai. eka kanyAko upAzrayameM buhArI detehI kevalajJAna upajyA, yaha lekha bhI mithyA hai, zAstrameM na honeseM / gurucele kI bAbata likhA hai, so bhI mithyA hai, aisA lekha na honeseM. mahAvIrajIko garbhaseM badalA, yaha accherA huA mAnA hai. phira isameM tarka kyA hai? aura jo gosAlene zrImahAvIrajIke Upara tejolezyA pheMkI so satya hai. aura tisa tejolezyA kI garamIseM bhagavaMtake zarIra meM pittajvara aura pecasakA roga utpanna huA, yaha kathana to satya hai, paraMtu yaha to sarva zvetAMbaroMke zAstrameM accherAbhUta mAnA hai. aura asAtAvedanIya karmakA i pharrukhanagaranivAsI caudharI jiyAlAlajIne jainabI mUlabadrIke varNanakA pustaka prasiddha karA hai, tisameM mUlabadrI meM 30 ghara likhe haiM, aura jainabadrI meM 100 ghara jainIyoMke likhe haiM, paraMtu aisA kahIM nahI likhA hai ki, hama yAtrA karate hue phalAne nagara meM aura hamane munamahArAja ke darzana pAe, pApa kaTAe digaMbara jainabadrI baMgalUrakoM kahate haiM, aura mUlabadrI mUDabaDIko kahate haiM. // gae, * caturdaza (14) upakaraNa audhikaupadhikI apekSA jANane. kyoMki, jainamatake zAstroMmeM do prakArakI upadhi kahI hai. audhika aura aupagrAhika. // For Private And Personal Page #671 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir trystriNshHstmbhH| udaya kevalIke digaMbaroMne bhI mAnA hai. pArzvathurANa bhUdarakRta bhASAgraMthameM digaMbaroMne bhI kitaneka acchere mAne haiM. to phira, accherebhUta kathanako nahI mAnanA, yaha kyA prekSAvAnoMkA kAma hai ? nahI kadApi nahI. / tumhAre bar3oMne to, jaba apane graMtha alaga race taba jo jo kathana unako acchA na lagA, so so unhoMne na likhA. jaise kevalIko kavala AhAra 1, strI tIthaMkara 2, strIko mokSa 3, bhagavAnakA garbhaparAvarttana 4, gosAlekA upasarga 5, kevalIkoroga 6, ityaadi| aura zvetAMbarAcArya to bhavabhIru the, isavAste unhoMne siddhAMtoMkA pATha jaisA thA, vaisAhI rahane dIyA. jekara zvetAMbarAcArya tina vastuyoMko na mAnate to, tinake matakI kucha bhI hAni nahIM thI. aura mAnanese kuccha matakI puSTi bhI nahIM hai. paraMtu arihaMtakA kathana anyathA karaneseM, vA mAnaneseM mithyAdRSTipaNA, aura anaMtasaMsArIpaNA hojAtA hai. isavAstehI tumhArItareM AgamakA kathana anyathA nahIM kara sake haiM. aura tumhAre sarvagraMthoMkI racanAseM zvetAMbaroMke Agama prAcIna racanAke haiM; aisI gavAhI ( sAkSI) sUtraracanAke kAlake jAnanevAle sarva yUropIyana vidvAnoMne dInI hai. isavAste zvetAMbaroMke AgamAdimeM jo kathana hai, so sarvajJa arihaMtakA kathana karA huA hai; aura tumhAre sarva graMtha pIcheseM race gaye haiM, isavAste tinameM manaHkalpita bAteM bhI bahuta likhI gaI haiM. ___ aura jo yaha likhA hai ki, bhagavAnne sAdhAne kahA eka rAjAkI rANI bilAke nimitta kUkaDA kabUtara mAri bhutalasyA hai, so vai mAhareM tAI lyAvo, taba yaha roga miTa jAsI, tava eka sAdhu vaha lyAyA, bhagavAna khAyA, tava roga miTyA. uttaraH--yaha lekha kisI ajJAnIkA likhA mAluma hotA hai, kyoMki, zvetAMbarake zAstroMmeM aisA lekhahI nahIM hai. __ aura jo yaha likhA hai ki, prathama caurAsI (84) sUtra race, pIche tinameM virodha dekhake kitanekaneM paiMtAlIsa mAne, rAkhe, kitanekaneM battIsa mAne, aiseM paraspara virodha vadhyA, taba aneka gaccha bhae, so abatAMi prasiddha hai. inake AcAra vicArakA kala ThikANA nAhI. For Private And Personal Page #672 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tattvanirNayaprAsAdauttara:--prathama to yaha lekhahI mithyA hai. kyoMki, hamAre (zvetAMbaroMke ) zAstra meM aisA lekhahI nahIM hai ki,hamAre matake caurAsI Agama hai. paraMtu zrInaMdisUtra meM dvAdazAMgoMse pRthak caudaha hajAra (14000) prakIrNa zAstra likhe haiM. tinameMse kAladoSakarake jitane vyavaccheda ho gae haiM, ve to gae, jo bAkI zeSa rahe haiM, tina sarvako hama mAnate haiM. paraMtu hamAre matameM evakAra nahI hai ki, caurAsI, vA paiMtAlIsa, vA battIsahI mAnane. je mAnate haiM, ve sarva, mithyAdRSTi, aura jinamataseM bAhya haiM. aura jo gacchoMke bhedakA dUSaNa dIyA hai, so to tumhAre matameM bhI samAna hai.tumhAre AcaryAnehI digaMbaramatameM aneka gacchoMke bheda likhe haiM, jinameMseM kitaneka Upara likha Ae haiM. paraMtu itanA vizeSa hai ki, zvetAMbaroMmeM jitane gaccha, vA mata kahe jAte haiM, ve sarva, strIko mokSa 1, kevalIko kabalAhAra 2, strI tIrthakara 3, gosAlene tejolezyA calAI 4, kevalIko roga 5, sAdhuko catudazAdi upakaraNa 6, ityAdi sarva bAteM mAnate haiM. ___ aura yaha jo sarvArthasiddhivAlene likhA hai ki "tinakA ( varddhamAna svAmIko ) kevala upaje pIche gosAlAnAma garUDyALU dikhA dai" so yaha lekha bhI, asatya hai. kyoMki, gosAlA garUDyA nahIM thA, kiMtu maMkhalIputra thA. tathA bhagavAnane tisako dIkSA nahIM dInI thI, kiMtu usane ApahI zira muMDana karavAyake ziSyabuddhi dhAraNa karI thI. vAstavikameM vo ziSya nahIM thA. kyoMki, zvetAMbaroMke zAstroM meM isako ziSyAbhAsa likhA hai. tathA yaha vRttAMta bhagavAn jaba chadmastha avasthAmeM vicarate the, tisa vakhatakA hai; paraMtu kevalajJAna hue pIchekA nahIM hai. aura jo DhUMDhiyoMkI bAbata likhA hai, so bhI mithyA hai. kyoMki, DhUMDhakapaMtha jaina zvetAMbaramatameM nahIM hai. yaha to, sanmUchimapaMtha hai. saMvat 1709 meM suratake vAsI lavajIne nikAlA hai. jaise digabaroMmeM terApaMthI, gumAnapaMthI, Adi. tathA kitaneka vinA guruke nagna digaMbara muna, bhole zrAvagIyAMseM dhana lenekevAste bane phirate haiM, aura kSullaka bane phirate haiM, aiseMhI zvetAMvara matake nAmako kalaMkita karanevAlA, AcAra vicAraseM bhraSTa, For Private And Personal Page #673 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir trystriNshHstmbhH| 561 DhUMDhakamata utpanna huA hai. inakA niMdya AcaraNa, inakohI duHkhadAyI hovegA, na tu zvetAMbaramatavAloMko. isavAste inakesAtha hamArA kucha bhI saMbaMdha nahIM hai; vIsapaMthI, terApaMthI, gumAnapaMthI Adivat . // aura tuma apanI tarpha nahIM dekhate ho ki, hamArA paMtha navInahI nikAlA hai, aura sarva zAstra navInahI race hue haiM. kyoMki, praznacarcAsamAdhAnanAmAgraMthake 135 me praznameM likhA hai ki, "mahAvIra bhagavAnke nIrvANapIche saMvat 683 varSe, dharasena muni, giranArakI guphAmeM baiThe the, tisa kAlameM gyArA aMga viccheda gae the, dharasena muni jJAnavAn rahe. karmaprAbhRta dUsare pUrvakI kaMThAgra thA, tinake apanI alpAyu jAna kara, jJAnake avyavaccheda honeke kAraNateM, jinayAtrA karane saMgha AyA thA, tinapAsa patrI brahmacArIke hAtha bheja kara, tIkSNa buddhimAn bhUtabali 1, puSpadaMta 2, nAme do muni bulavAye; tinako jJAna sikhAyA, tinako vidA karA, Apa mRtu hui. pIche tina donoM munioMne, jyeSTha zudi 5 kU tIna siddhAMta banAye. sittarahajAra (70000) zlokapramANa dhavala 1, sAThahajAra (60000) zlokapramANa jayadhavala 2, cAlIsahajAra (40000) zlokapramANa mahAdhavala 3, inakoM paDhe, so siddhAMtI kahalAye. ina zAstroMmeMsUM nemicaMdrasiddhAMtine cAmuMDarAyakevAste gomaTTasAra racA." tathA AcArya zrIsakalakIrtiviracita praznottaropAsakAcArake dUsare adhyAyameM zrIsudharmamunIMdreNa coktaM zrIjaMbusvAminA // kevalajJAnanetreNa jJAnaM gArhasthyagocaram // 33 // viSAdimunibhiH srveaadshaaNgshrutaaNtgaiH|| praNItaM bhavyasatvAnAmupakArAya tacchRtam // 34 // tataH kAlAdi doSeNa praayurmedhaaNghaanitH|| hIyate prAMgapUrvAdizrutaM zrIdharmakAraNam // 35 // For Private And Personal Page #674 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tattvanirNayaprAsAdatataH zrIkuMdakuMdAcAryAdimukhyA yatIzvarAH // prakAzayaMti sajjJAnaM sagRhAdhiSThitAtmanAm // 36 // kramAttaddhi samAyAtaM parijJAya mahAzrutam // vakSye saddharmabIjaM hi jJAnaM bhavyasukhapradam // 37 // tathA tattvArthasUtrakI bhASATIkA sarvArthasiddhimeM likhA hai " bahuri bhadrabAhusvAmIpIche digaMbarasaMpradAya, keteka varSa tau aMgajJAnakI vyucchitti bhaI, ara AcAra yathAvat rahavAhI kIyo. pIche digaMbaranikA AcAra kaThina, so kAladoSate tathAvat AcArI virale rahi gae. tathApi, saMpradAyameM anyathA parUpaNA to na bhaI. tahAM zrIvarddhamAna svAmiSaM nirvANa gaye pIche chahasaitiyAlIsa (643) varSa pIche dUsare bhadrabAhu nAmA AcArya bhaye, tinake pIche keteika varSapIche digaMbaranike guruke nAma dhAraka cyAra sAkhA bhaI. naMdi 1, sena 2, deva 3, siMha 4, aise inameM naMdisaMpradAyameM zrIkuMdakuMdamuni, tathA umAsvAmImani, tathA nemicaMdra, pUjyapAda vidyAnaMdi, vasunaMdi, Adi baDe baDe AcArya bhaye. tinane vicArI jo, sithalAcArI zvetAMbaranikA saMpradAya tau, bahuta vadhyA, sau tau kAladoSa hai; paraMtu yathArtha mokSamArgakI prarUpaNA calI jAya, aise graMtha racIe tau, keI nikaTabhavya hoya, te yathArtha samajhi zraddhA kare. yathAzakti cAritra grahaNa kareM to, yaha baDA upakAra hai, aiseM vicArake graMtha race." ityAdi lekhoMse yaha siddha hotA hai ki, digaMbaroMke matake sarva graMtha navIna race hue haiN| prAcIna pustaka koI nahIM. jekara digaMbaramata saccA hotA to, gaNadharAdi muniyoMkA racA koi graMtha, prakaraNa, adhyAya, vastu, prAbhRtAdi avazya hotA, so hai nahIM; isavAste yahI siddha hotA hai ki, apanA mata calAnevAste digaMbarone khakalpanAke graMtha navIna raca lIne haiM. aura digaMvaramatake tatvArthAdigraMthoMkI vArtikATIkAdimeM zrIdazavaikAlika, uttarAdhyayanAdi kitanehI pustakoMke nAma likhe haiM. isameM hama yaha pRchate haiM ki, aMga aura pUrvokA pramANa to, tumhAre matameM bahuta baDA inameM nAmadhAraka cyAra sAkhAjanake pIche keteikaTa) varSa pIche dUsara For Private And Personal Page #675 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 563 trystriNshHstmbhH| likhA hai; isavAste tuma unakA to, vyavaccheda mAnate ho; paraMtu dazavaikAlika, uttarAdhyayanAdi, kahAM gae ? digaMbaraH-ve bhI vyavaccheda hogae. zvetAMbara:-baDe AzcaryakI bAta hai ki, dharasenamunike kaMThAgra samudrasamAna dUsare pUrvakA karmaprAbhRta to raha gayA, aura ekAdazAMga, aura dazavaikAlika, uttarAdhyayanAdi, alpagraMthavAle prakIrNaka graMtha vyavaccheda ho gae!! aisA kathana prekSAvAn to, kadApi nahIM mAneMge, paraMtu mata kadAgrahIhI mAneMge. tathA pUrvokta lekhoMse yaha bhI siddha hotA hai ki, kuMdakuMdAdikoMne, zvetAMbaramatakI vRddhi dekhake, zvetAMbarakI mahimA ghaTAnevAste, spardhAseM, anucita kaThina bratike kathana karanevAle zAstra race haiM. rAgadveSake vazIbhUta huA jIva, kyA kyA utsUtra nahI raca sakatA hai ? ina utsUtrarUpa graMthoMke calAnevAstehI, pichale aMga prakIrNAdi graMtha choDa dIye siddha hote haiM. kyoMki, akalaMkadevane rAjavArtikameM pAMcame aMgavyAkhyAprajJaptike kitaneka adhikAra likhe haiM, ve sarva, vartamAna zvetAMbaroMke mAne vyAkhyAprajJapti pAMcameM aMgameM vidyamAna hai; to phira, akalaMkadevane kisa vyAkhyAprajJaptiko dekhake yaha lekha likhA ? jekara kaho ki, guruparaMparAyaseM kaMTha the to, vyAkhyAprajJapti vyavaccheda kaise ho gaI ? tathA praznacarcAsamAdhAnake 16 me praznameM aiseM likhA hai " vidyamAna bharatakSetrameM paMcamakAlameM samyagdRSTI jIva kete pAie samAdhAnaH-jinapaMcalabdhirUpa pariNAmakI paraNataviSe samyaktva upaje hai, te pariNAma isa kalikAlameM mahAdurlabha, tisateM doya, tathA tIna, athavA cAra kahai haiM; pAMca chaha to durlabha hai. isa kathanakI sAkha khAmI kArtikeya TIkAviSe hai. tathAhi // vidyate kati nAtmabodhavimukhAH saMdehino dehinaH prApyate katicit kadAcana punarjijJAsamAnAH kvacit // AtmajJAH paramapramodasukhinaH pronmIladaMtadRzo For Private And Personal Page #676 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 564 tatvanirNayaprAsAdadvitrAH syurbahavo yadi tricaturAste paMcaSA durlbhaaH|| te saMti dvitrA yadi iti kathanAt jJAnArNavepyuktam // isa kAlameM ghane jIva ApakU samyagdRSTi mAne haiM to, mAno; paraMtu zAstraviSe tInacArahI kahai haiM. aura paMcalabdhikA svarUpa bhalIbhAMti jAnA hoi to, Apako samyagdRSTikA anumAna bhI na karai. koI aise bhI kahai haiM, nizcayakarI bhagavAn jAne, anumAnasoM mere samyakta hai yaha bhI zraddhAna, mithyA hai. jAte samyakta anumAnakA viSaya nahI. // " isa lekhakA samAlocana-jaba bharatakhaMDameM do tIna jaghanya, aura utkRSTa pAMca, vA chaha (6) samyaktvadhArI jIva vartamAnakAlameM lAbhe haiM, ve bhI gRhastha haiM, vA sAdhu haiM, yaha nizcaya nahI. taba to, sarva bharatakhaMDameM do, vA cha (6) taka varjake, jitane digaMbara zrAvaka, zrAvikA, nagnasAdhu, bhaTTAraka, pAMDe, aura kSullaka, ye sarva mithyAdRSTi siddha hoveMge. prathama to, sAdhu, sAdhvIke vyavaccheda ho jAneseM, zrAvaka zrAvikArUpa dohI saMgha raha gae haiM. svAmIkArtikeyAdine to, digaMbaroMko samyagdRSTi honekI bhI, nahIMhI likha dInI. graMthakAroMne bhUla karake to, nahIM do tIna samyagdRSTi likha dIe hoveMge! kyoMki, do saMghiyoMmeM to, samyagdarzanakA saMbhavahI nahI hai. praznaH-do saMghiye kauna hai ? uttaraH-priyavara ! saMpratikAlameM, jo bharatakhaMDameM digaMbaramata calatA hai, so do saMghiyA hai. kyoMki, inake matameM sAdhu sAdhvI to haihI nahIM. zrAvaka zrAvikA nAmamAtra do saMgha hai, isavAste ye do saMghiye haiM; aura isIvAste ye mithyAdRSTi haiM. kyoMki, tIrthaMkara bhagavAnke zAsanameM to caturvidha saMgha kahA hai; isavAste ye jinarAjake zAsanameM nahI mAluma hote haiM, do saMghiye honeseM. praznaH-inake do saMgha, kisavAste vyavaccheda hogae ? uttaraH-prathama to zrIvIranirvANaseM 609 varSe, inakA mata calA thA, tabaseMhI inake tIna saMgha cale haiM. kyoMki, paMcamahAvratadhAraNavAlI sAdhvI to inake matameM hohI nahIM sakatI hai, vastra rakhaneseM. tisako to ye For Private And Personal Page #677 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir trayastriMzaH stambhaH / 565 utkRSTa zrAvikAhI mAnate haiM. zeSa rahA nagnamuni, tinake vAste jo anucita kaThina vRtti likha dInI haiM, so tisakA pAlanA paMcamakAlameM azakya hai; aura digaMbaramata calAnevAle inake AcArya bhI dIrghadarzI nahI the. kyoMki, jo kaThinavRtti, vajraRSabhanArAcasaMhananavAloMkevAste thI, vohI vRtti sevArttasaMhananavAleke vAste likha mArI. kyA hAthikA bojha, gardabha UThA sakatA hai ? prathama to digaMbarAcAryoMko pAMca prakArake nigraMthoMke svarUpahIkA yathA rtha bodha nahI mAluma hotA hai. kyoMki, unoMne rAjavArttikAdigraMthoMmeM jaisA pAMca nirgrathoM kA svarUpa likhA hai, tisa svarUpavAle buksa 1, prati saivanA nigraMtha 2, ye donoM je isa paMcamakAlameM pAIye haiM, taiseM svarUpavAle isa bharatakhaMDameM dIkha nahI paDate haiM. jaba pratyakSapramANaseMhI tumhArA ( digaMbara ) mata bAdhita hai, to phira anyapramANakI kyA AvazyakatA hai? aura zvetAMbarama ke vyAkhyAprajJapti, uttarAdhyayananiyukti, paMcanigraMthI saMgrahaNI, umAkhAtikRta tattvArthasUtra, aura tattvArthasUtrakI bhASya, tathA siddhasenagaNikRta tattvArthabhApyavRtti pramukha zAstroMmeM jo pAMca nirmaMthoMkA svarUpa likhA hai, tinameMseM bukkasa 1, pratisevanAnigraMtha 2, jaise svarUpavAle likhe haiM, taiseM svarUpavAle sAdhu, sAdhvI, isa paMcamakAlameM pratyakSa pramANaseM bhI siddha hai. to phira zvetAMbaramatahI asalI jainamata, aura digaMbaramata pIcheseM nikalA kyoM nahI hovegA ? apitu hovehIgA. eka bAta yAda rakhanI cAhiye ki, jo jo kathana jineMdradevake kathanAnusAra digaMbara matake zAstroM meM hai, tisa kathanako hama bahumAna dete, aura anaMtavAra namaskAra karate haiM; paraMtu jo jo digaMbaroMne svakapolakalpanA seM racanA karI hai; tisakAhI hama samAlocana karate haiM. aura jo digaMbara kahate haiM ki, zvetAMbaroMne kevalIko kavala AhAra 1, strIko mokSa 2, sAdhuko caudaha (14) upakaraNa rAkhane, ityAdi viruddha kathana likhe haiM. For Private And Personal Page #678 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tatvanirNayaprAsAdauttaraH-prathama to zrImadyazovijayopAdhyAyajI, jo ke syAdvAdakalpa latA 1, vairAgyakalpalatA 2, adhyAtmopaniSad 3, adhyAtmasAra 4, adhyAsmarahasyopadeza 5, jJAnasAra, 6, jJAnaviMdu 7, nayopadeza 8, nayapradIpa 9, amRtataraMgiNI 10, samAcArI 11, khaMDakhAdya 12, dharmaparIkSA 13, adhyAmamataparIkSA 14, pAtaMjalacaturthapAdavRtti 15, karmaprakRtivRtti 16, anekAMtajainamatavyavasthA 17, devatattvanirNaya 18, gurutattvanirNaya 19, dharmatattvanirNaya 20, tarkabhASA 21, dvAtriMzatdvAtriMzikA 22, aSTaka 23, SoDazakavRtti 24, ityAdi zata (100) graMthake kartA, aura SaTdarzanatarkake vettA, tathA kAzImeM sarvapaMDitoMne jinako jayapatAkA, aura nyAyavizAradakI padavI dInI thI, aise zrIyazovijayopAdhyAyajI likhate haiM ki, jitane digaMbaroMke tarkazAstra haiM, ve sarva, zvetAMbaroMke tarkazAstroMne dale hue, arthAt khaMDana kare hue haiM; tinameMseM namUnAmAtra yahAM likha dikhAte haiM. __ aha~ / kevalIko kavala AhArake hue, sarvajJapaNeke sAtha virodha hotA hai, aise mAnate hue digaMbaroMkA khaMDana karate haiM. naca kavalAhAravatvena tasyAsarvajJatvam // kavalAhArasarvajJatvayoravirodhAt // vyAkhyAH-kevalIko kavalAhArI honekarake, sarvajJapaNekesAtha virodha nahI hai sohI dikhAte haiM. kavalAhAra, aura sarvajJapaNekA jo virodha, digaMbara mAnate haiM so sAkSAt mAnate haiM, vA paraMparAkarake mAnate haiM ? yadi Adi pakSa digaMbara mAneMge, so ThIka nahIM. kyoMki, sarvajJapaNeke hue kevalIko kavalAhAra prApti nahIM hotA hai, yaha bAta nahIM hai. aura kavalAhAra mila to sakatA hai, paraMtu kevalI khA nahI sakatA hai, yaha bhI nahIM hai. athavA kevalI khA to sakatA hai, paraMtu khAneseM kevalajJAna dauDa jAyagA, isa zaMkAseM nahI khA sakatA hai yaha bAta bhI nahIM hai; ina pUrvokta tInoM bAtoMmeM hetu kahate haiM; aMtarAya karma, aura kevalAvaraNa karmokA samUla nAza karaneseM, pUrvokta tIno bAteM nahIM ho sakatI hai. jekara digaMvara dUsare paraMparAvirodhapakSako aMgIkAra karake virodha kahe to, mo bhI vAlakoMkI For Private And Personal Page #679 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir trystriNshaastmbhH| 567 krIDAmAtra hai. kyA aise hue, kavala AhArakA, vyApaka 1, kAraNa 2, kArya 3, sahacarAdikA sarvajJatAke sAtha virodha hai ? aura so virodha paraspara parihArarUpa hai, yA sahAnavasthAnarUpa hai ? yAda prathama pakSa mAnoge taba to, tumhAre bhI jJAnake sAtha kavala AhArake vyApakAdikoMkA paraspara parihArasvarUpa virodhake sadbhAva honeseM, tuma (digaMbaroM) ko bhI kavala AhArakA abhAva hovegA. aho tumArA puruSakAra !! jisavAste apane kahaneseMhI parAbhavako prApta hue hoM. aura dUsare pakSako mAne taba to, kavala AhArakA vyApaka, hAniko nahIM prApta hotA hai. kyoMki, kavala AhArakA vyApaka to, zaktivizeSake vasase udarakaMdarArUpa konemeM prakSepa karanA hai, so to, sarvajJake hue atizayakarake saMbhava kariye haiM. kyoMki, vIryAMtarAyakarma samUla unmUlana karaneseM; tahAM tisa AhArake kSepa karane vAlI zaktivizeSakA saMbhava honeseM. aura AhArakA kAraNa bhI vAhyarUpa, virodhako prApta hotA hai ? vA abhyaMtararUpa kAraNa, virodhako prApta hotA hai ? bAhyarUpakAraNa bhI khAneyogya vastu 1, vA tisa vastuke upahArahetu pAtrAdika 2, vA audArika zarIra 3? prathama to nahIM. kyoMki, jo, kevalajJAna, khAneyogya pudgaloMke sAtha virodhi hove, taba to, asmadAdikoMkA jJAna bhI taisAhI honA cAhiye. aisA nahIM hotA hai ki, sUryakI kiraNoMke sAtha jo aMdhakArakA samUha, virodhI haiM; so, pradIpAlokakesAtha virodhI na hove. taiseM hue, hamAre bhI, khAnekI vastu hAtha meM leneseM,. tisake jJAnake utpanna hotehI, tisakA abhAva honA cAhie. bahuta AzcaryakAri natanahI tumhArA koI tatvAloka kauzala hai, apane ApakobhI AhArakI apekSA nahIM hai !! pAtrAdipakSa bhI ThIka nahIM hai. ahaMtabhagavaMtoMko pANi (hasta) pAtra honeseM; aura itara kevaliyoMko svarUpaseMhI pAtravirodha hai ? vA, mamatAkA kAraNa honeseM hai ? tahAM prathama pakSa to anaMtarapakSake uttaraseMhI khaMDita ho gayA. aura dUsarA pakSa bhI hai nahIM, kevalIko nirmoha hone karake, tinako (kevalIko) pAtrAdiviSe mamakArake na honeseM. aiseM bhI na kahanA ki, pAtrAdikake hue, avazya mamakAra honA cAhiye. kyoMki, For Private And Personal Page #680 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 568 tattvanirNayaprAsAdaaisA avazyabhAva hai nahI. jekara isItareM mAnoge, taba to, kevalIko zarIrake hue, avazya mamakAra honA cAhiye, so hai nahI, itara janoMmeM zarIrapAtrAdike hoe bhI mamakAra dekhaneseM. .. aura audArika zarIra bhI, sarvajJapaNeke sAtha virodha nahI dharatA hai. yadi virodha dhAraNa kare to, kevalajJAnakI utpattike anaMtarahI, audArika zarIrakA abhAva honA cAhiye. aura abhyaMtara bhI, AhArakA virodhi, kAraNa, zarIra hai ? vA, karma hai ? tinameMseM prathama kAraNa to viruddha nahIM hai. kyoMki, muktikA hetu, taijasazarIrakA sarvajJakesAtha rahanA tumane bhI mAnA hai.| dUsare pakSameM karma bhI, ghAti, vA aghAti ? ghAti bhI moharUpa hai, vA itara hai ? itara bhI jJAnadarzanAvaraNa hai, vA, aMtarAya hai ? Adike jJAnadarzanAvaraNa to nahIM hai. kyoMki, tinako to jJAnadarzanAvaraNamAtrameMhI caritArtha honeseM, kevala AhArake kAraNakI anupapatti hai. / dUsarA pakSa bhI nahIM hai. aMtarAyake nAza honeseMhI, AhArakI prApti honeseM, aura aMtarAyakarmakA saMpUrNa nAza kevalIke to tumane bhI mAnA hai. / aura moha bhI, khAnekI icchA lakSaNa jo hai, so tisakA kAraNa hai, vA sAmAnya prakAra karake kAraNa hai ? prathama pakSa (bubhukSAlakSaNa ) meM sarva jage khAnekI icchArUpa moha kAraNa hai, vA asmadAdikoMviSe (hamAretumhAremeM) hI hai? prathamapakSa to pramANamudrAkarake daridra hai, arthAt prathama pakSako siddha karanevAlA koI pramANa nahIM hai. digaMbaraH-hamArepAsa pramANa hai, so yaha hai. jo cetanakriyA hai, so icchApUrvakahI hai, jaise aMgIkAra karI huI (kriyA ), tesIhI bhujikriyA hai, sohI dikhAte haiM. prathama to, pramAtA, vastuko jAnatA hai. tadapIche tisakI icchA karatA hai, pIche udyama karatA hai, aura tadapIche karatA hai. zvetAMbaraH-jaise tuma kahate hoM, taiseM nahIM hai; suptamattamUchitAdikoMkI kriyAkarake vyabhicAra honeseM. digaMbaraH-hama, svavazacetanakriyA, aisA vizeSaNavAlA hetu, aMgIkAra kareMge, tava pUrvokta vyabhicAra na rahegA. For Private And Personal Page #681 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir trystriNshHstmbhH| 569 zvetAMbaraH-aiseM vizeSaNavAlA bhI hetu, kevalIgatagatisthitiniSadyAdi kriyAyoMke sAtha vyabhicArI hai.| . dUsare pakSameM to tumane hamAre siddhakoMhI sAdhyA hai, kevalIviSe vedanIyAdikAraNoMkarake bhuktike siddha honeseM. aura sAmAnyaprakAraseM bhI, moha, kavala karanekA kAraNa nahIM hai. jekara hove, taba to, gatisthitiniSadyAdikoMkA bhI mohahI kAraNa siddha hovegA. jekara taiseM hovegA, taba to kevalImeM mohake abhAva hue, kevalIko gatisthityAdikoMkA bhI abhAva hovegA. taba to, tIrthakI pravRtti kadApi nahI hovegI. jekara kahoge, gati Adi karmahI, tina gatyAdikoMkA kAraNa hai, paraM moha nahIM hai. taba to, vedanIyAdi karmahI, kavala AhArakA kAraNa hai, paraM moha nahI; eseM bhI mAna levo. digaMbara:-aghAti karma, tisa kavala AhArakA kAraNa hai. zvetAMbaraH-aghAtikarma tisa kabala AhArakA kAraNa hai to, kyA AhAraparyApti, nAmakarmakA bheda, tisakA kAraNa hai; vA vedanIya karma? yeha donoMhI bhinnabhinna kAraNa nahIM hai. kyoMki, tathAvidha AhAraparyApti nAmakarmodayake hue, vedanIyodayakarake prabala jvalat jaTharAgnikarake upatapyamAnahI puruSa, AhAra karatA hai. aiseM hue, donoMhI ekaThe hue, tisa kavala AhArake kAraNa hote haiM. kiMtu sarvajJapaNeke sAtha virodhI nahI hai. kyoMki, sarvajJaviSe tumane bhI to tina donoMko mAne haiM. digaMbara:-mohakarake saMyuktahI, pUrvokta donoM kavalAhArake kAraNa hai. zvetAMbara:-yaha tumArA kathana asaMgata hai. gatisthityAdikarmoMkItareM kavalAhArako bhI, moha sAhAyakarahitakohI, tisake kAritva honeke avirodhI honeseM. digaMbaraH-azubha karma prakRtiyAMhI, mohakI sahAyatAkI apekSA karatI hai, nahI anyagatyAdika. aura yaha asAtAvedanIya, azubhaprakRti hai; isavAste mohakI sahAyatA cAhatI hai. zvetAMbaraH-kyA yaha paribhASA, asmadAdikoMmeM taiseM dekhaneseM kalpanA karate ho? For Private And Personal Page #682 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 570 www.kobatirth.org tattvanirNayaprAsAda Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir digaMbara:- hAM. aiseMhI karate haiM. zvetAMvaraH- zubha prakRtiyAM bhI, asmadAdikoMmeM, mohasahakRtahI apane kAryako karatI dekhane meM AtI haiM. taba to kevalIkI gatisthitiAdi zubha prakRtiyAM bhI, mohasahakRtahI honI cAhiye. isavAste pUrvokta donoM prakRtiyoMko mohApekSa hokara ke kavalAhArakA kAraNapaNA nahI hai, kiMtu svataMtra kohI kAraNapaNA hai. so kAraNa kevalI meM avikala arthAt saMpUrNa vidyamAnahI hai, tisavAste kavalAhArakA kAraNa, kevalIkesAtha virodhI nahI hai. yadi kAryakA virodha mAno to jo kArya kevalajJAnake sAtha virodhI hai so kavalAhArakA kArya, kevalimeM mata utpanna ho. paraMtu avikala kAraNavAlA utpadyamAna kavalAhAra to, anivArya hai; arthAt kavalAhArako koi nivAraNa nahI kara sakatA hai. eka anya bAta hai ki, so kaunasA kArya hai ? jo, kevalajJAnakesAtha virodhI hai. kyA rasaneMdriya utpanna huA matijJAna ? (1) dhyAna meM vighna ? (2) paropakAra karane meM aMtarAya ? (3) visUcikAdi vyAdhi ? (2) IryApatha ? (5) purISAdi jugapsitakarma ? (6) dhAtuupacayAdiseM maithunecchA ? (7) nidrA ? ( 8 ) Adya pakSa to nahI hai. kyoMki, rasaneMdriya kesAtha AhArakA saMbaMdha honemAtra seMhI jekara matijJAna utpanna hotA hove taba to, devatAyoM ke samUhane jo karI hai, mahAsugaMdhita phUloMkI niraMtara varSA, tinakI sugaMdhI nAsikAmeM AneseM ghrANeMdriyajanya matijJAna bhI honA cAhiye // 1 // dUsarA pakSa bhI nahI hai. kyoMki, kevalIkA dhyAna zAzvata hai; anyathA to kevalIko calate hue bhI, dhyAnakA vighna honA cAhiye. cAhiye. // 2 // tIsarA pakSa bhI nahI hai, kyoMki, dinakI tIsarI pauruSI meM eka muharttamAtrahI bhagavaMtake AhAra karanekA kAla hai, bAkI zeSakAla paropakArake vAstehI hai. // 3 // cauthA pakSa bhI nahIM hai, jAnakarake, hita mita AhAra karaneseM // 4 // pAMcamA bhI nahI. anyathA, gamanAdi karaneseM bhI IryApathakA prasaMga hovegA. // 5 // chaDA bhI nahI. purISAdi karate hue, kevalIko ApahI jugupsA hotI hai, For Private And Personal Page #683 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir trayastriMzaHstambhaH / 571 vA, anyajanoMko ? tinakoM to, nahI hotI hai. kyoMki, bhagavaMtako nirmoha honeseM, jugupsAkA abhAva hai. jekara anya janoMkoM hotI hai, to kyA, manuSya, amara, iMdra, iMdrANi, ityAdi sahasra janoMkarake sakula sabhAkeviSe, vastrarahita bhagavaMtake baiThe hue, tinoMkoM jugupsA nahI hotI hai ? digaMbara:- bhagavaMtako atizayavaMta honeseM, tinakA nagnapaNA nahI dIkhatA hai. zvetAMvaraH - atizaya ke prabhAvaseM bhagavaMtakA nihAra bhI mAMsacakSuvAloMke adRzya honeseM, doSa nahI hai. aura sAmAnyakevaliyoMne to viviktadezameM malotsarga karaneseM doSakA abhAva hai. // 6 // sAtamA aura AThamA pakSa bhI ThIka nahI hai. maithunecchA, aura nidrA, inako mohanIkarma aura darzanAvarakarmake kArya honeseM; aura bhagavaMtameM ye donoMhI karma, nahI hai. tisavAste kavalAhArakA kArya bhI kevalajJAnake sAtha virodhi nahI hai. // 7 // 8 // aura sahacarAdi bhI viruddha nahI hai. jisavAste, so sahacara, chadmasthapaNA hai, vA anya koI ? Adi pakSa to nahI haiM. kyoMki, donoMhI vAdiyoMne ( zvetAMvara digaMbara donoMhIne ) kevalI meM chadmasthapaNA mAnA nahI hai. jekara asmadAdikoMmeM taiseM dekhaneseM, chadmasthapaNeke sAhacaryakA niyama mAnA jAve, taba to gamanAdikoM ko bhI, chadmasthapaNeke sahacara mAnane paDeMge. aura anya, jo kara, mukha, cAlanAdi, tisake sahacArI haiM, ve bhI kevalajJAnake sAtha virodhI nahI hai. aiseMhI uttaracarAdi bhI kevalajJAnake sAtha virodhI nahI hai. isavAste yaha siddha huA ki, kavalAhAra sarvajJapaNe ke sAtha virodhI nahI hai. isaseM kevalike kavalAhArakA karanA siddha huA. // iti kevalIbhuktivyavasthA || digaMbaraH - strIko tadbhavameM mokSa nahI hove hai. / tathA ca prabhAcaMdraH // " strINAM na mokSaH puruSebhyo hInatvAnnapuMsakAdivaditi // " bhASArthaH - striyoMko mokSa nahI hai; puruSoMseMhI na honeseM, napuMsakAdivat / zvetAMbaraH - yahAM tumane sAmAnyakarake dharmipaNe striyAM grahaNa karI haiM, vA vivAdAspadIbhRta striyAM grahaNa karI haiM ? prathama pakSameM pakSake ekadezameM For Private And Personal Page #684 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 572 tattvanirNayaprAsAdasiddhasAdhyatA hai. kyoMki, asaMkhyAta varSAyuvAlI duSamAdi kAlameM utpanna huI tiryaMcastrI, devastrI, abhavya strI, ityAdi bahuta striyoMko hama bhI mokSa nahIM kahate haiN.| 1 / aura dUsare pakSameM pakSakI nyUnatA hai. vivAdAspadIbhUtA, aise vizeSaNa vinA, niyatastrI ke lAbhake abhAva honeseM. / 2 / digaMbaraH-vivAdAspadIbhUtA strIhI, hamArA pakSa hai. zvetAMbaraH-hetukRta puruSApakarSa, puruSoMseM hInapaNA, striyoM meM kisatareM hai ? (1) samyagdarzanAdi ratnatrayake abhAvase ? (2) viziSTasAmarthyake na honeseM ? (3) puruSoMkarake anabhivaMdya honeseM ? (4) smAraNAdi na karaneseM ? maharddhika na honaseM ? (6) mAyAdiprakarSa honeseM ? prathama pakSameM kisavAste striyoMko ratnatrayakA abhAva hai ? digaMvaraH-vastrarUpaparigrahake honeseM, cAritrakA abhAva hai, isavAste. zvetAMbara:-yaha kahanA ThIka nahIM hai. parigraharUpatA, vastrako, zarIrake saMbaMdhamAtraseM hai ? vastrake bhoga karaneseM ? mUrchA hetu honeseM ? vA jIvasaMsaktihetutvaseM ? prathama pakSameM to, bhUmiAdikA sadA sparza zarIrakesAtha honeseM, parigraharahita, koI bhI siddha nahI hovegA; taba to tIrthaMkarAdikoMko bhI mokSa milanA nahIM cAhiye. etAvatA lAbha prApta karate hue tumane to, mUlakAhI nAza karA! dUsare pakSameM vastrakA paribhoga, tinako, azakya tyAga karake hai, vA guruupadezaseM hai ? prathama pakSa to ThIka nahI. kyoMki, prANoMseM adhika aura kucha bhI priya nahI hai, tinako bhI dharmaAdikevAste strIyAM tyAgatI dIkhatI haiM. to tinako vastra tyAgane kyA bar3I bAta hai ? dUsarA pakSa bhI ThIka nahI. kyoMki, vizvadarzI paramaguru bhagavaMtane, mokSArthI striyoMko, jo saMyamakA upakAri hai, sohI vastropakaraNa, "lo kappadi niggaMdhIe acelAe hottae" nigraMthI (sAdhvI) ko nahI kalpe haiM, vastrarahita honA. ityAdi kathanaseM, upadizA hai, arthAt aisA upadeza diyA hai| pratilekhana ( morapIchI) kamaMDalu ityAdivat. isavAste kaiseM tisake paribhogaseM parigraharUpatA hove ? anyathA pratilekhana Adi dharmopakaraNakoM bhI, parigraha honekA prasaMga hovegaa| For Private And Personal Page #685 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir trystriNshaastmbhH| tathAcAryA // yatsaMyamopakArAya varttate proktametadupakaraNam // dharmasya hi tatsAdhanamatonyadadhikaraNamAhArhan // arthaH-jo saMyamake upakAraketAMi varte, so upakaraNa kahA hai. aura so upakaraNa dharmakAhI sAdhana hai, 'upakArakaM hi karaNamupakaraNamiti vacanAt ' aura isase bhinna sarva adhikaraNa* hai, aiseM arhan bhagavAn kahate haiM. digaMbaraH-pratilekhana kamaMDalu to, saMyama pAlanearthe bhagavaMtane kahe haiM; paraMtu vana kisavAste ? zvetAMbara:-vastra bhI bhagavaMtane saMyama pAlanevAstehI kathana kare haiM. kyoMki, prAyaH alpasatva honekarake, ughADe aMgopAMgake dekhanese utpanna huA hai, cittabheda (vikAra ) jinoMko, aiseM puruSoMkarake striyAM, abhibhavako prApta hotI haiM; jaiseM ughADI ghoDIyAM ghoDAyoMseM. isavAste vastra saMyamake sAdhaka hai, paraMtu bAdhaka nahI hai. tathA striyAM abalA hotI haiM, tinoMkA puruSa balAtkAraseM bhI upabhoga karate haiM, isavAste tinako vastravinA saMyamabAdhAkA saMbhava AtA hai. puruSoMko taiseM nahIM AtA hai, aiseM kaho to, so ThIka hai. paraMtu, etAvatA vastraseM cAritrAbhAva siddha nahIM huA; kiMtu AhArAdikItareM, vastra bhI cAritrake upakAraka hue. digaMbara:-jina alpasatvavAlI striyoMko, prANImAtra bhI abhibhava kara sakate haiM to, aisI striyAM, mahAsatvavAnoMkarake sAdhya jo mokSamArga, tisako kaiseM sAdha sakatI haiM ? zvetAMbara:-yaha kahanA ayukta hai. kyoMki, yahAM mokSasAdhanameM, jisake zarIrakA sAmarthya adhika hove, sohI jIva mokSa sAdhaneke yogya * adhikriyate ghAtAya prANinosminnityadhikaraNamiti // For Private And Personal Page #686 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir jaise khilavAle puruSa, abhibhava hote anyathA, paMgu, vAmana 574 tattvanirNayaprAsAdahonA cAhiye, aisA niyama nahIM hai. anyathA, paMgu, vAmana, atyaMta rogI puruSoMko, striyAMkarake abhibhava hote dekhIe haiM, taba to, ve bhI, tuccha zarIrasatvavAle puruSa, kaise muktike sAdhanevAle satvake bhAgI hoveMge ? jaise tinake zarIrasAmarthyake na hue bhI, mokSasAdhanasAmarthya aviruddha hai, taiseM striyAMko bhI jAnanA. digaMbara:-jekara vastroMke hue bhI, mokSa mAnate ho to, gRhasthako mokSa kyoM nahI mAnate ho ? - zvetAMbaraH-gRhasthako mamatva honeseM, mokSa nahI hove hai. kyoMki, aisA nahIM ho sakatA hai ki, gRhasthI vastrameM mamatva na kare. aura jo mamatva hai, sohI parigraha hai; mamatvake hue, nagna bhI parigrahavAn hotA hai; aura zarIrameM bhI mamatvake honeseM parigrahavAn hotA hai. aura AryikA (sAdhvI ) ko to, mamatvake abhAvase, upasargAdi sahanekevAste, vastra parigraha nahIM hai. yatimuniko bhI grAma ghara vanAdimeM rahanevAleko, mamatvake abhAvaseM parigraha nahI hai. aura jina mahAtmA striyoMne apane AtmAko vaza karA hai, tinako kisI vastumeM bhI mUrchA nahI hai.| ytH|| nirvANazrIprabhavaparamaprItitIvraspRhANAM / mUrchA tAsAM kathamiva bhavet kvApi saMsArabhAge // bhoge roge rahasi sajane sajjane durjane vaa| yAsAM svAMtaM kimapi bhajate naiva vaiSamyamudrAm // 1 // bhAvArtha:-nirvANarUpa lakSmIke utpanna karanemeM paramaprItikarake tIna utkaTa spRhA abhilASA hai jinoMkI, aura jinoMkA khAMta-aMtaHkaraNa-mana bhogameM rogameM ekAMtameM samudAyameM sajanameM vA durjanameM ityAdi kisIbhI saMsAraka bhAgameM vaiSamyamudrA-azAMtatAvikArAdiko nahIM bhajatA hai, taisI mahAtmA striyoMko mUrchA kaise hove ? kadApi na hove ityarthaH // For Private And Personal Page #687 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir trystriNshHstmbhH| tathA cAgamepyuktam // " // avi appaNovi dehami nAyaraMti mamAiyam // " iti // mahAtmAjana apanI dehameM bhI mamatva nahI AcaraNa karate haiM. isa kahaneseM mUrchA hetu honeseM, yaha bhI pakSa, khaMDita hogayA. zarIravat vastrako bhI, kisIko mUrchAhetutvake abhAva honeseM, parigraharUpatvakA abhAva hai. apica / zarIra bhI mUchIkA hetu hai, vA nahI ? nahIM, aisA to, nahI kaha sakate ho. kyoMki, zarIrake vinA mUrchA hotIhI nahI hai. yadi hetu hai, to vastrakItareM kisavAste tyAjya nahI hai ? dustyAjya hai isavAste ? vA muktikA aMga hai isavAste ? dustyAjya hai isavAste, aise kaho to, so sarvapuruSoMko, vA kisI kisIko ? sarvakoM kaho to ThIka nahIM. kyoMki, bahuta vanhipravezAdikase zarIra tyAgate hue dIkhate haiM. kisI kisIko kaho to, so ThIka hai; jaise kisIko zarIra dustyAjya hai, taiseMhI vastra bhI ho. aura muktiaMga kaho to, vastra bhI azaktako svAdhyAyAdi upaSTaMbharUpa hokara, muktikA aMga hai, isavAste tyAjya nahIM hai. yadi jIvasaMsaktihetutvase kaho to, zarIrako bhI jIvasaMsaktihetuseM parigraharUpa mAnanA cAhiye. kyoMki, kRmi gaMDuka (gaMDoye) AdikI utpatti tisameM bhI pratiprANIko vidita hai. yadi kaho ki, zarIraprati to, parama yatna honeseM so aduSTa hai to, yahI nyAya vastrako lagAnemeM kyA bAdha hai? tisavakhata kyA tisa nyAyako vAyasa (kAga) bhakSaNa kara gaye haiM? vastrakA bhI sIvana, kSAlana, ityAdi yatnaseMhI hotA hai, isavAste tisameM bhI jIvasaMsaktikA saMbhava kahAM rahA? isavAste vastrasadbhAvake hue cAritrAbhAva siddha nahIM huA. tisavAste samyagdarzanAdi ratnatrayake abhAvakarake striyoMko puruSoMseM hInatA nahI hai. // 1 // ___ aura viziSTasAmarthyake na honeseM strIko mokSa nahI, yaha bhI kathana, ThIka nahIM hai; kyA saptama narakameM jAneke abhAvaseM viziSTasAmarthya nahI hai ? vAdAdilabdhiyoMse rahita honeseM ? alpazrutavAlI honeseM ? For Private And Personal Page #688 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 576 tatvaniNeyaprAsAdavA anupasthApyatA, pArAMcitakaprAyazcittoMse rahita honese ? prathama pakSa ThIka nahI. jisavAste yahAM saptama pRthvIgamanAbhAva, jisa janmameM striyoMko muktigAmIpaNA hai, tisahI janmameM kahate ho, vA sAmAnyataH kahate ho? prathama pakSameM to, caramazarIriyoMke sAtha anekAMta hai, arthAt yadi Adya pakSa mAno, taba to puruSoMko bhI, jisa janmameM mokSa milatA hai, tisahI janmameM saptama pRthvIgamanayogyatva hotA nahIM hai, isavAste tinako bhI muktike abhAvakA prasaMga mAnanA paDegA. __ yadi dUsarA pakSa kahate ho to, tumArA yaha Azaya hogA. sarvotkRSTa padakI prApti, so sarvotkRSTa adhyavasAyaseM hove. aura sarvotkRSTa aiseM dohI. pada haiM. sarvaduHkhasthAnarUpa saptamI narakapRthvI, aura sarvasukhasthAna aisA mokSa. taba to jaise striyoMko tisake gamana yogya manovIryAbhAvake hue, saptama pRthvIgamana AgamameM niSiddha hai, taiseM mokSa bhI, tathAvidha zubhamanovIryAbhAvake hue, nahI honA cAhiye. prayoga bhI isatareM hai. / muktikA kAraNarUpa, aisA zubhamanovIrya parama prakarSa, striyoM meM hai nahI, kyoMki, so prakarSa hai isavAste, saptama pRthvIgamanakAraNarUpa, azubhamanovIrya prakarSakItareM. / iti puurvpkssH| uttarapakSaH-yaha sarva ayukta hai; kyoMki, vyAptihI nahIM hai. bahirvyAtimAtraseM hetukA gamakatva nahIM ho sakatA hai, aMtApti bhI cAhiye; anyathA, tatputratvAt yaha hetu bhI gamakatva hogA. aMtApti hai so pratibaMdhabalaseMhI siddha hotI hai; aura yahAM to pratibaMdha hai nahIM, isavAste yaha hetu saMdigdhavipakSavyAvRttivAlA hai, so carama zarIrIseM nizcita vyabhicAravAlA hai, kyoMki, tinako saptama pRthvIgamanaheturUpa manovIryaprakarSake abhAva hue bhI, mukti heturUpa manovIryaprakarSakA sadbhAva hai. taiseMhI matsya, isa udAharaNameM bhI vyabhicAra AvegA; tinako saptama pRthvIgamanahetu manovIryaprakarSake hue bhI, mokSahetu zubhamanovIrya prakarSa nahIM hotA hai. tathA jinako adhogamanazakti thoDI hai, tinakoM urdhvagamanaprati bhI thoDI. hI zakti hai, aisA niyama nahIM hai. kyoMki, bhujaparisarpAdimeM vyabhicAra For Private And Personal Page #689 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir trystriNshHstmbhH| 577 AtA hai. dekho ! bhujaparisarpa nIce dUsarI pRthvItaka jAtA hai, tisase nIce na hI jAtA hai; pakSI tIsarItaka; catuSpada caturthItaka; uraga pAMcamItaka; aura sarva utkRSTaseM urdhva sahasrAraparyaMta jAte haiM, aura yaha bhI niyama nahI hai ki, utkRSTa azubha gati upArjana sAmarthyAbhAvake hue, utkRSTa zubha gati upArjanasAmarthya bhI nahI honA cAhiye; anyathA to, prakRSTazubhagati upArjanasAmarthyAbhAvake hue, prakRSTa azubha gati upArjanasAmarthya bhI nahI hai, aise kyoM na hojAve ? aura taiseM hue, abhavya jIvoMko saptama narakagamana nahIM hogA, isa vAste saptama pRthvIgamanAyogyatvako leke, viziSTasAmarthyAsattva, striyoMko nahIM kaha sakate ho. atha / vAdAdilabdhirahita honeseM, striyoMko viziSTasAmarthyAbhAva hai; jisameM nizcita isa lokasaMbaMdhI, vAda, vikriyA, cAraNAdilabdhiyoMkA bhI hetu, saMyamavizeSarUpa sAmarthya nahIM hai, tisameM mokSahetu saMyamavizeSarUpa sAmarthya hovegA, aisA kauna buddhimAn mAnegA ? zvetAMbara:-yaha kahanA zobhanika nahIM hai, vyabhicAra honeseM; mASatuSAdimuniyoMko tina labdhiyoMke abhAva hue bhI, viziSTasAmarthyakI upalabdhi honeseM. aura labdhiyoMko saMyamavizeSahetukatva Agamika nahIM hai. kyoMki, AgamameM labdhiyoMkA hetu, karmakA udaya, kSaya, kSayopazama, aura upazama kahA hai. tathA cakravarti, baladeva, vAsudeva, Adi labdhiyAM, saMyamahetuka nahI hai. hove saMyamahetuka labdhiyAM, to bhI striyoMmeM tina sarva labdhiyoMkA abhAva kahate ho, vA kitanIka labdhiyoMkA ? Adya pakSa to nahI. kyoMki, cakravartyAdi kitanIka labdhiyoMkA tinameM abhAva hai; paraMtu AmarpoSadhyAdi bahutasI labdhiyAM to tinameM hai. aura dUsare pakSameM vyabhicAra hai; puruSoMko sarva vAdAdi labdhiyoMke abhAva hue bhI, viziSTasAmarthya aMgIkAra karaneseM, vAsudevarahita, atIrthakaracakravartyAdikoMko bhI mokSakA saMbhava honeseM. aura alpazrutapaNA bhI, muktikI prAptikarake, anumita viziSTasAmarthyavAle mASatuSAdikoMke sAtha anekAMta honeseM, kahaneyogyahI nahI hai. 73 For Private And Personal Page #690 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 578 tattvanirNayaprAsAdaanupasthApyatApArAMcitakakarake zUnya honeseM striyoMmeM viziSTasAmarthyAbhAva hai, yaha bhI kahanA ayukta hai. kyoMki, tinake niSedhaseM viziSTasAmarthyakA abhAva nahI hotA hai. kyoMki, yogyatAkI apekSAhIse zAstroMmeM nAnAprakArakA vizuddhikA upadeza hai. / uktaM ca // saMvaranirjararUpo, bahuprakArastapovidhiH zAstre // rogacikitsAvidhiriva, kasyApi kathaMcidupakArI // bhAvArthaH-jaise roga cikitsAkA vidhi, kisIko kisItareM, aura kisIko kisItareM, upakArI hotA hai, taiseMhI zAstrameM kahA huA, saMvaranirjarArUpa, bahuprakAravAlA tapakA vidhi upakArI hai. // 2 // puruSa vaMdana nahIM karate haiM, isakarake bhI, striyoMmeM hInatA siddha nahIM hotI hai. kyoMki, taisA anabhivaMdyatva, so bhI sAmAnyataH mAnate ho, vA guNAdhika puruSakI apekSAseM mAnate ho? AdyapakSa asiddha hai. kyoMki, tIrthaMkarakI mAtA Adiko, puraMdarAdi iMdrAdi bhI pUjate haiM, namaskAra karate haiM to, zeSapuruSoMkA to kahanAhI kyA hai ? aura dUsare pakSameM AcArya apane ziSyoMko vaMdanA nahIM karate haiM, taba to, AcAryaseM hIna honeseM, ziSyoMko mukti na honI cAhiye; paraMtu aiseM hai nahIM kyoMki, caMdrarudrAdike ziSyoMko mukti hui zAstroMmeM sunanemeM AtI hai tathA gaNadharoMko bhI tIrthaMkara namaskAra nahIM karate haiM; laba to, tinako bhI hIna giNane cAhiye, aura tinako mokSa na honA cAhiye ! isavAste mUla hetu vyabhicArI hai. aparaM ca / caturvarNasaMgha, so tIrthaMkaroMko vaMdya hai; aura striyoM bhI saMghameMhI hai, isavAste je saMyamavatI haiM, tinako tIrthakaravaMdyatva siddha huA; taba to, striyoMko hInatva kahAM rahA! // 3 // smAraNAdike na karaneseM. yaha pakSa aMgIkAra karoge, taba to, kevala AcAryakoMhI mukti honI cAhiye; ziSyoMko nahIM. kyoMki, ve smAraNAdi karate nahIM haiM. hIna ho apane ziSyAMka to kahanAhI trAdi bhI pUjate For Private And Personal Page #691 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir trystriNshHstmbhH| digaMbaraH-puruSaviSe smAraNAdi akartRtva yahAM vivakSita hai, natu smAraNAdi akartRtvamAtra; aura nahIM, striyAM kadApi puruSoMko smAraNAdi karatI haiM. .. zvetAMbaraH-taba to 'puruSaviSe' aiseM kahanA yogya thA. yadi aiseM kaho, to bhI asiddhatA doSa hai. kyoMki, kitanIka sarvajJake Agamake rahasyakarake vAsita hai saptadhAtu jinoMkI, aisI striyoMko kisI jageM tathAvidha avasarameM skhalAyamAna vRttivAle sAdhuko smAraNAdikA karanA, virodha nahIM hai. // 4 // atha amaharddhika honeseM striyAM puruSoMseM hIna haiM. yaha pakSa bhI ThIka nahIM hai. kyA AdhyAtmika samRddhikI apekSA amaharddhikatva hai, vA bAhyasamRddhikI apekSA ? prathama pakSa to nahI. kyoMki, AdhyAtmikasamRddhi, samyagdarzanAdi ratnatraya hai; tisakA to, striyoM meM bhI sadbhAva hai. bAhyasamRddhivAlA pakSa bhI ThIka nahI. kyoMki, tIrthaMkarakI RddhikI apekSA gaNadharAdi, aura cakradharAdikI apekSA anya kSatriyAdi, sarva amaharddhika haiM; taba to, gaNadharAdikoMko bhI mokSa na honA cAhiye. digaMbaraH-puruSavargakI tIrthaMkararUpa jo mahatI samRddhi hai, so striyoMmeM nahIM hai; isavAste striyoMko ahamaddhikapaNekI hama vivakSA karate haiM. zvetAMbaraH-isa tuhmAre kathanameM bhI asiddhatA doSa hai. kitanIka parama puNyapAtrabhUta striyoMko bhI, tIrthakaratvake avirodhaseM; tisake virodhasAdhaka kisI bhI pramANake abhAvaseM, tumhAre kahe anumAnako adyApi vivAdAspada honeseM, aura anumAnAMtarake abhAvaseM. // 5 // mAyAdi prakarSavattvaseM mokSa nahI. yaha bhI kathana zreSTha nahI hai. mAyAdi prakarSavattvako, strIpuruSa donoMmeM tulya dekhaneseM, aura AgamameM sunaneseM; tathA nAradAdi caramazarIrIko bhI mAyAdi prakarSavattva sunate haiM. tisavAste striyoMko, puruSoMseM hInatva honeseM nirvANa nahIM hai, yaha kahanA acchA nahIM hai. // 6 // For Private And Personal Page #692 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tattvanirNayaprAsAdadigaMbaraH-nirvANakAraNa jJAnAdi parama prakarSa, striyoM meM nahIM hai; parama prakarSa honeseM, saptama pRthvIgamanakAraNa pApa paramaprakarSavat. zvetAMbara:-yaha kahanA ThIka nahIM hai. kyoMki, " parama prakarSa honeseM" yaha tumArA hetu vyabhicArI hai; striyoMmeM mohanIya sthiti parama prakarSa, aura strIvedAdi parama prakarSake bAMdhaneke azubha adhyavasAyake honeseM. digaMbaraH-striyoMko mokSa nahIM hai, parigrahavattva honeseM, gRhasthavat. ... zvetAMbara:-yaha kahanA bhI acchA nahIM hai; vastrAdi dharmopakaraNoMko aparigrahapaNe acchItareMseM siddha karaneseM. // iti strInirvANe saMkSepeNa baadhkoddhaarH|| aura sAdhaka pramANoMkA upanyAsa aiseM hai| kitanIka manuSyastriyA nirvANavAlI hai, avikalanirvANake kAraNa honeseM, puruSavat. nirvANakA avikalasaMpUrNakAraNa to samyagdarzanAdi ratnatraya hai, ve to striyAMviSe haihI. aura napuMsakAdivipakSaseM atyaMtavyAvRtta honeseM, yaha hetu, viruddha anekAMtika bhI nahIM hai. tathA manuSyastrIjAti, kisI vyaktikarake muktike avikala kAraNavAlI hai, pravrajyAkI adhikAritva honeseM, puruSavat. aura yaha asiddhasAdhana bhI nahIM hai. "guviNI bAlavacchA ya pavAveuM na kappai" gurviNI-garbhavatI, aura bAlakavAlI strI, pravrajyA deneko nahI kalpatI hai. isa siddhAMtakarake tinako adhikArIpaNA kathana karaneseM vizeSa pratiSedha (niSedha) ko zeSa striyoMko anujJA honeseM. / / iti strImuktivyavasthA // __ yaha pUrvokta kathana (kevalibhukti, aura strImukti) pramANanaya tattvA lokAlaMkArasUtrakI ratnAkarAvatArikA nAmA laghuvRtti digdarzanamAtra karA hai; aura anyagraMthoMmeM to, bahuta vistArase khaMDana likhA huA hai, so bhI kAma paDegA to likheMge. isavAste digaMbaroMke sarva tarkazAstra, zvetAMbaroMke tarkazAstroMne dale hue haiM; yadi koI vinAdalI tarka digaMbaroMpAsa hai to, prakaTa kareM; tisako bhI zvetAMbara daleMge. For Private And Personal Page #693 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir trystriNshHstmbhH| 684 atha kuchaka digaMbara zvetAMbarake matakA svarUpa, praznottararUpa karake likhate haiM. kyoMki, pUrvokta kathana prAyaH carcAcaMcUhI samajha sakeMge, aura yaha praznottararUpakathana to, thoDI samajhavAle bhI samajheMge. ||"prshn-digNbr" // " uttr-shvetaaNbr"|| praznaH-bhagavAn to bhuvanatilakarUpa hai, isavAste tinako tilaka nahI karanA cAhiye. uttaraH-yaha kahanA anabhijJoMkA hai. kyoMki, jaise bhagavAn tIna lokake chatrarUpa hai, to bhI, tinake mastakopari chatra dhAraNa karanemeM Ave haiM; taiseMhI tilaka bhI jANanA. tathA tumAre saMskRta harivaMzapurANameM bhI, bhagavaMtako tilaka karanA likhA hai. tathAhi // trailokyatilakasyAsya lalATe tilakaM mahat // acIkaranmudeMdrANI zubhAcAraprasiddhaye // 1 // bhAvArthaH-tIna lokake tilaka isa bhagavaMtake lalATameM khuzI hoke iMdrANI zubhAcArakI prasiddhivAste tilaka karatI huii.|1|| praznaH-leparahita, aura rAgadveSarahita, arihaMtako vilepana kisavAste karate ho? uttaraH-harivaMzapurANameMhI likhA hai. ytH|| jineMdrAMgamatheMdrANI divyaamodivilepnaiH|| anvalipyata bhaktyAsau karmalepavighAtanam // 1 // bhAvArtha:-jineMdrake aMgako atha iMdrANI pradhAna AnaMda denevAle vile. panoMkarake bhaktiseM lepana karatI huI. kaisA vilepana? karmalepakA ghaatk|1| aura pAhuDavRttimeM paMcAmRtasnAtra karanA bhI likhA hai. aura jinavara to, tribhuvanake chatra hai to, tuma tinake Upara chatra kyoM karate ho ? jaise bhagavAn tribhuvanatilaka hai, taiseMhI tribhuvanachatra bhI hai; taba tilaka nahI karanA, aura chatra karanA, yaha kaisA anyAya hai! praznaH-bhagavaMtako tuma AbharaNa kisavAste caDAte ho? For Private And Personal Page #694 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tattvanirNayaprAsAdauttaraH-hamAre to pUrvadhara zrIsaMghadAsagaNikSamAzramaNajIne, vyavahArasUtrakI bhASyameM kahA hai ki, jinarAjake biMbako vahuta AbharaNoMseM zRMgAra karanA; jisako dekhake bhavyajanoMke cittameM bahuta AnaMda utpanna hove. aura tattvArthasUtrAdi pAMcasau ( 500 ) graMthake kartA zrIumAsvAtivAcakane, pUjApaTalanAmA graMthameM 21 prakArakI jinarAjakI pUjA kahI hai; jisameM bhI AbharaNapUjA kahI hai. tathA anya AgamomeM bhI, AbharaNa caDAnekA pATha hai. isavAste caDAte haiM. paraMtu tumAre matake ghattAbaMdha harivaMzapurANameM aisA pATha hai. / __ ytH|| "||ennhviuunn khIrasAyarajaleNa bhUsio aahrnnujjlenn||" ityAdi bhASArtha:-kSIrasAragake jalakarake snAna karavAke dedIpyamAna AbharaNoMkarake bhUSita karA / ityAdi-to phira tuma, pratimAko AbharaNa kyoM nahI pahirAte ho? digaMbaraH-Uparake tIna uttarameM jo hamAre graMthoMkI sAkSI dinI hai, so to ThIka hai; paraMtu hama to graMthoktavAteM janmakalyANakakI apekSA mAnate haiM. zvetAMbaraH-tuma jo bhagavaMtako nitya snAna karAte ho, aura yAtrA karake zuddha jala lyAke tisa yAtrAjalaseM snAna karAte ho, so kisa kalyANakakI apekSA karAte ho ? jekara kahoge janmakalyANakakI apekSA karAte haiM, taba to, sAthahI vastrAbharaNa kaTaka kuMDala mukuTAdi bhI pahirAne cAhIye, graMthokta honeseM. jekara kahoge, yogAvasthAkI apekSA karAte haiM, taba to, pAnIseM snAna karAneseM tuma loka aparAdhI Thaharoge. tathA jaba tuma loka bhagavaMtake biMbako ratha, vA pAlakI, vA tAmajhAmameM ArohaNa karate ho, taba kaunasI avasthA mAnate ho ? jekara kahoge janmakalyANaka, vA, gRhasthAvasthA mAnake karate haiM, taba to, vastrAbharaNakaTakakuMDalamukuTAdi bhI pahirAne cAhiye. jekara kahoge, yogAvasthAkI apekSA karate haiM, taba to, bahuta anucita kAma karate ho !! kyoMki, bhagavaMta to yoga lIyAM For Private And Personal Page #695 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir trystriNshaastmbhH| 583 pIche kisI bhI savArIseM nahI caDhe haiM; to, tuma kisavAste lokoMmeM bhagavaMtako yoga lIyAMpIche savArImeM caDhanevAle siddha karate ho? . digaMvara:-yaha to hama, hamArI bhaktiseM karate haiM. zvetAMvara:-taba to bhaktise kaTakakuMDalAdi kyoM nahIM pahirAte ho ? digaMbara:-kaTakakuMDalamukuTAdi pahirAnese jinamudrA bigaDa jAtI hai. zvetAMvara:-rathameM vA pAlakImeM baiThe hue bhagavaMtakI mudrA bhI, bigaDa jAtI hai. kyoMki, cAho nagna hove, cAho vastrAdisahita hove; jaba ratha, vA pAlakImeM baiThA hovegA, taba tisako koi bhI tyAgI, vA yogI vA yogamudrAkA dhAraka, nahI kahegA. jaiseM tumAre matake nagna muniko rathameM, vA pAlakI, vA hAthI, ghoDe, UMTa, Upara caDhAke liye phire to, tisako koi bhI digaMbarI vaMdana nahIM karegA; aura na usako muniavasthA, vA yogamudrA, mAnegA. isavAste haTha choDake zvetAMbaroMkItareM pUjA bhakti, caMdana, puSpa, dhUpa, dIpAbharaNArohaNaseM karo, jisase tuhmArA kalyANa hove. aura zvetAMbaramatameM to, jinapratibhAkA aciMtya svarUpa mAnA hai; isavAste sarva avasthA jinapratimA virAjamAna hai. bhaktajana jaisI avasthA kalpana kare haiM, taisIhI avasthA tinako bhAna hotI hai. aura bhagavaMtakI sarva avasthA samyagdRSTiko AnaMdotpAdaka hai. isI hetuseM jinamatameM paMcakalyANaka kahe haiM. aura kalyANaka zabdakA yaha artha hai ki, pAMca vastu garbha 1, janma, 2, dIkSA 3, kevala 4, aura nirvANa 5, meM utsavabhakti karaneseM, jo, bhaktajanoM ko kalyANa arthAt mokSakA hetu hove, so kalyANaka. / hama digaMvaroMko pUchate haiM ki, tuma jina janmakalyANakakI bhakti karate ho, so dharma mokSakA mAnake karate ho, vA pApa jAnake? jekara dharma mokSakA hetu jAnakara karate ho, taba to, ciraMjIvI raho; tumArI bhakti ThIka hai, sadaiva karttavya hai. jekara pApa mAnate ho, taba to alpabuddhi ho. kyoMki, lAkhoM dravya kharacake, pApopArjana karake, durgati jAnA, yaha mUlhIkA kAma hai; donoM hAniyeM karaneseM, DhUMDhakavat. jaiseM DhUMDhakamatavAle dIkSAmahotsava karate haiM, sAdhusAdhvIke darzanoMko jAte haiM, sAdhusAdhvIyoMke For Private And Personal Page #696 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tatvanirNayaprAsAdabimAra hue davAi Adi karate haiM, paryuSaNAdikoMmeM modakAdikI prAbhavanA karate haiM, tapasyA karanevAleko pAraNA karAte haiM, ityAdi aneka kAmoMmeM hajAroM dravya kharacate haiM; aura phira kahate haiM ki, yaha to saMsAra khAtA he vAhare vAha ! ! ! bachaDeke bhAiyoMne bahutahI jJAna saMpAdana karA ! praznaH-bhagavaMtakI pratimAke zarIrameM anyavastu kucha bhI jaDanI na cAhiye, niHkevala jisa dala, vA dhAtukI pratimA hove, sohI honA cAhiye. uttaraH-tumhAre matakI dravyasaMgrahakI vRttimeMhI likhA hai ki, jinapratimAkA upagRhana (AliMgana) jinadAsanAmA zrAvakane karA. aura pArzvanAthakI pratimAko lagA huA ratna, mAyA brahmAcArIne apaharaNa karAcurAyA. tathA ca ttpaatthH|| "||maayaabrhmcaarinnaa pArzvabhaTTArakapratimAlagnaratnaharaNaM kRtmiti||" prazraH-jinapratimAke kisI bhI aMgameM caMdanAdi sugaMdhakA lepana, na karanA cAhiye. uttaraH-tuhmAre matake bhAvasagrahameM jinapratimAke caraNoMmeM caMdanakA sugaMdha lepana karanA likhA hai. - tathAhi / gAthA // caMdaNasuaMdhaleo jiNavaracalaNesu kuNai jo bhvio|| lahai taNu vikkiriyaM sahAvasasuaMdhayaM vimalaM // 1 // bhAvArtha:-jinavarake caraNoMmeM jo bhavyajIva caMdanasugaMdhakA lepa kare, so svAbhAvika sugaMdhasahita nirmala vaikriya zarIra pAme, arthAt devatA hove. // tathA padmanaMdikRta aSTakameM likhA hai. ytH|| " // karparacaMdanamitIva mayArpitaM sat tvatpAdapaMkajasamAzrayaNaM karotItyAdi // " For Private And Personal Page #697 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir trystriNshHstmbhH| bhASArthaH-merA arpaNa karA huA kapUracaMdana, he jineMdra! tumAre caraNakamalameM samyak Azraya karatA hai. ityAdi* // tathA trailokyasArameM likhA hai.| yataH // " // caMdaNAhiseyaNacaNasaMgIyavaloyamaMdirehiMjudA __kIDaNaguNaNagihahiavisAlavarapaTTasAlAhiM // " bhASArthaH-caMdanakarake abhiSeka nRtya saMgIta avalokana maMdirameM yukta krIDAkaraNa guNaNA gRhasthoMne vizAlapradhAna padRzAlAMkarake // tathA tatvArthasUtrakI rAjavArtika nAmA akalaMkadevakRta TIkAmeM likhA hai ki, maMdirakA gaMdhamAlya (puSpamAlA) dhUpAdi jo curAve, so azubhanAma karma upArjana kara. tathAhi // "||mithyaadrshnpishuntaasthircittsvbhaavtaakuuttmaantulaakrnnsuvrnnmnnirtnaadynukRtikuttilsaakssitvaaNgopaaNgcyaavnvrnngNdhrssprshaanythaabhaavnyNtrpNjrkriyaadrvyaaNtrvissysNbNdhnikRtibhuuyisstthtaaprniNdaatmprshNsaanRtvcnprdrvyaadaan. mahAraMbhaparigrahojavalaveSarUpamadaparUSAsatyapralApAkozamaukha. ryasaubhAgyopayogavazIkaraNaprayogaparakutahalotpAdanAlaMkArAdaracaityapradezagaMdhamAlyadhUpAdimoSaNavilaMbanopahAseSTakApAkadavAgniprayogapratimAyatanapratizrayArAmodyAnavinAzatIvrakrodhamAnamAyAlobhapApakarmopajIvanAdilakSaNaH sa eSa savozubhasya naamnH||" aba vicAra karanA cAhiye ki, gaMdha puSpa mAlAdi caDhAvanehI nahIM; aisA hove to, maMdirameM gaMdhamAlyadhUpAdi kahAMseM AveMge ? aura tinake vi - * pUrvokta kAvyakI TIkAmeM aiseM likhA hai-anena vRttena caMdanaM prakSipyate TIppakAM ca dIyate-isa uTako paDhake caMdanaprakSee kariye aura caraNopari TipikA (tilaka ) kariya.: For Private And Personal Page #698 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tattvanirNayaprAsAdadyamAna na hue, curAvegA kyA ? aura azubhanAma karmakA Azrava (Aga* mana) kisako hAvegA ? taba to, svAmI akalaMkadevakA likhanA tumArI zraddhA mUjiba mithyA ThaharegA ! isavAste siddha hotA hai ki, digaMbaroMkoM apane calAye-mAne matakA AgrahahI hai, na tu nyaaybuddhi.|| praznaH-jinavarakI pratimAko liMgakA AkAra karanA cAhiye. kyoMki, bhagavAn to, dinarAtra vastrarahitahI hote haiM. isavAste jisa jinapratimAko liMgakA AkAra na hove, so jinapratimAhI nahIM hai. kyoMki jinavarake rUpasamAnahI jinabiMba banAnA cAhiye; anyathA dhyAnameM vilaMba hotA hai. isavAste vastrAdikakI zobhA kare, sthira dhyAna nahIM ho sakatA hai. uttaraH-jineMdrake to atizayake prabhAvase liMgAdi nahI dIkhate haiM, aura pratimAke to atizaya nahIM hai, isavAste tisake liMgAdi dIkha paDate haiM; to phira, jinavarasamAna tumArA mAnA jinabiMba kaise siddha huA? apitu nahI siddha huA. aura tumAre matake khaDe yogAsana liMgavAlI pratimAke dekhaneseM, striyoMke manameM vikRti (vikAra) honekA bhI saMbhava hai; jaise suMdara bhaga kucAdi AkAravAlI strIkI mUrti dekhaneseM puruSake manameM vikRti hove hai. aura liMga dekhaneseM jinapratimA, subhaga bhI nahI dIkhatI hai. aura udayapurake jilemeM vAgaDadezameM tumAre matake liMgAkAra prakaTa vAle nemIzvarAdike khaDe yogake aiseM biMba haiM ki jinake darzana karanevAste sage bahinabhAi bhI prAyaH sAtha ekakAlameM nahIM jAte haiM. aura anyamatavAle bhI, aise biMbako dekhake upahAsya karate haiM. yadyapi mahAdevakA kevala liMgahI anyamatavAle pUjate haiM, paraMtu jisane yaha zivajIkA liMga hai, aisA nahIM sunA hai, vo liMgako prathamahI dekhaneseM nahIM jAna sakatA hai ki, yaha kisIkA liMga hai. kyoMki, usameM liMgakI pUrI pUrI AkRti nahIM hai; kiMtu kevala avyakta eka pattharakI laMbIsI piMDI dIkhatI hai. tathApi, prAyaH saMnyAsI loka, nagna honeseM tisake darzana nahIM karate haiM; aisA sunate haiM, For Private And Personal Page #699 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir trystriNshHstmbhH| 587 aura tumane to puruSAkAra pratimAke vRSaNoMke Upara aisA liMgAkAra banAyA hai ki, jisako jo koi dekhegA, tisakohI acchA nahIM lagegA; to phira, jinavarasamAna tumArA jinaviMva kisatareM siddha huA ? / __ aura jo tuma jinasamAna jinakA biMba mAnate ho, taba to, jinabiMbake bhamUha ( bhAphaNa ) zyAma karane cAhiye; AMkheM khuNeseM lAla, Daule zveta, AnA kAlA, kIkI atikAlI, aisI banAnI cAhiye; dADImUMcha kAlI banAnI cAhiye; hAthapagake tale rakta (lAla) karane cAhiye; jekara aiseM na karoge, taba to, jinavarasamAna tumArA jinabiMba kadApi siddha nahI hovegA. tathA jaisA samavasaraNameM jinezvarakA AkAra hai, taisAhI AkAra tuma pratimAkA mAnate ho; taba to, pArzvanAtha bhagavaMtake zirapara karA huA dharaNedrakA sarpAkAra chatra kyoM banAte, aura mAnate hoM ? kyoMki, dharaNeMdrane to chadmasthAvasthAmeM khaDe pArzvanAtha bhagavaMtake zirapara chatra phaNAkArakA karA thA, natu samavasaraNameM baiThoMke. aura jisa jineMdrako baiTheM kevalajJAna utpanna huA, tisakA biMba khaDe yoga kyoM banAte ho ? aura jinavarakA rUpa to, lakSabhUSaNoMke AkAravAlA dedIpyamAna thA; aura tumArI pratimAkA to, taisA rUpa hai nahI. to phira, jinasvarUpakA smaraNa tumako kaise ho sakatA hai ? aura pArzvanAtha bhagavaMtakA varNa to, priyaMguvarNa-morakI grIvAsamAna thA; aura tuma to zyAma, rakta, pIta, zvetavarNakI pratimA banAte ho. to phira, tadanurUpa kaise siddha huI ? isavAste kaTaka kuMDala mukuTAdi AbharaNoMsaMyukta, aura dhUpa dIpa naivedya puSpa phalAdiseM jinarAjakA pUjana karanA cAhiye. kyoMki digaMbarAmnAyake zAstroM meM bhI aisehI pUjAvidhAna likhA hai; so yatkiMcit likhate haiM. zrIumAsvAmIne zrAvakAcAra kiyA hai, tisameM pUjA prakaraNameM aise likhA hai.|| snAnavilepanavibhUSitapuSpavAsadIpaiH pradhUpaphalataMdulapatrapUgaiH // naivedyavArivasanaizcamarAtapatravAditragItantasvastikakoSadUrvA // 1 // For Private And Personal Page #700 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 588 tattvanirNayaprAsAdaityekaviMzatividhA jinarAjapUjA cAnyat priyaM tadiha bhAvavazena yojyam // bhAvArthaH-snAna 1, vilepana 2, puSpa 3, vAsa 4, dIpa 5, dhUpa 6, phala 7, taMdula 8, patra 9, supArI 10, naivedya 11, jala 12, vastra 13, cAmara 14, chatra 15, vAditra 16, gIta 17, nATaka 18, svastika 19, koSa (bhaMDAra) 20, aura dUrvA 21, yaha ikAsa prakArakI zrIjinarAjakI pUjA jANanI, tathA aura bhI, jo priya hove, so zuddha bhAvoMseM pUjanameM yojana karanA. tathA bhagavadekasaMdhiviracita zrIjinasaMhitAmeM aiseM likhA hai.|| nityapUjAvidhAne tu trijagatsvAminaH prbhoH|| kalazenaikakenApi snApanaM na vigRhyte||1|| viddhyaatklhmityaadi-|| bhAvArthaH-nityapUjAvidhAnameM trijagatsvAmI bhagavAnko eka kalazaseM bhI snAna jo nahIM karAte haiM, tinako kalaha kulakA nAza Adi prApta hove haiM, aiseM jANanA. tathA zrIumAsvAmiviracita zrAvakAcArameM aiseM kahA hai. // prabhAte ghanasArasya pUjA kuryAjinezinAm // tathA // caMdanena vinA naiva kuryAtkadAcana // bhAvArthaH-prabhAtake samaya ghanasAra (varAsa) se zrIjinarAjakI pUjA karanI. / tathA-caMdanake vinA kadApi pUjA nahI karanI. tathA vasunaMdIjinasaMhitAmeM aiseM likhA hai.|| anarcitapadavaDhaM kuNkumaadivilepnaiH|| biMbaM pazyati jaineMdra jJAnahInaH sa ucyate // 1 // bhAvArtha:-kuMkuma (kesara ) Adi sugaMdhita dravyoMke lepase rahita caraNa hai jisake, aise jinabiMbakA jo darzana karatA hai, tisako jJAnahIna puruSa kahiye haiM. For Private And Personal Page #701 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir trystriNshHstmbhH| tathA ArAdhanA kathAkoSameM aiseM likhA hai.|| ahichatrapure rAjA vasupAlo vicakSaNaH // zrImajjainamate bhakto vasumatyabhidhA priyA // 1 // tena zrIvasupAlena kAritaM bhuvanottamam // lasatsahasrakUTe zrIjineMdrabhavane zubhe // 2 // zrImatpArzvajineMdrasya pratimApApanAzinI // tatrAsti caikadA tasyAM bhUpatervacanena ca // 3 // dine lepaM dadhatyuccailepakArAH kalAnvitAH // mAMsAdisevakAste tu tato rAtrau salepakaH // 4 // patatyeva kSitau zIghraM kadarthyate khilA bhRzam // evaM ca katicidvAraiH khedAkhinne nRpAdike // 5 // tadaikena parijJAtvA lepakAreNa dhImatA // devatAdhiSThitAM divyAM jineMdrapratimAM hi tAm // 6 // kAryasiddhirbhavedyAvattAvatkAlaM sunizcalam // avagrahaM samAdAya mAMsAdermunipArzvataH // 7 // tasyAM lepaH kRtastena salepaH saMsthitastadA // kAryasiddhirbhavatyevaM prANinAM vratazAlinAm // 8 // tadAsau vasupAlena bhUbhujA parayA mudA // nAnAvastrasuvarNAdyaiH pUjito lepakArakaH // 8 // bhAvArtha:-ahichatrapuranAmA nagarakA rAjA vasupAlanAmA huA, jo vicakSaNa aura zrIjainadharmakA bhakta thA, tisakI rANIkA nAma vasumatI thA, tisa vasupAla rAjAne apane banavAye sahasrakUTa nAmA zrIpArzvanAthake maMdirameM pApoMke nAza karanevAlI zrIpArzvanAthakI pratimA sthApana karI; ekadA prastAve tisa rAjAne lepakAroMko zrIpArzvanAthajIkI pratimAke Upara lepa karanekI AjJA karI, taba kalAvAn lepakAra, dinameM atizaya For Private And Personal Page #702 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 590 tattvanirNayaprAsAda mehanata karake lepa karate haiM, paraMtu lepakAra mAMsAdike sevanevAle honeseM so patrikeviSe jaladI bhUmiUpara gira paDatA hai, jisase lepakArAdi bahuta kadarthanAko prApta hote haiM. kitanehIvAra aiseM karate raheM, paraMtu lepa ThaharatA nahI hai, aura rAjAdi khedako prApta hue; taba buddhimAn eka lepakArane tisa jineMdrakI divyapratimAko devatAdhiSThita jAnake, jabataka kAryasiddhi na hove, tabataka arthAt titane kAlakA mAMsAdi nahI khAnekA munike pAsaseM niyama leke, tisa pratimAke Upara lepa karA; taba so lepa Thahara gayA. aiseM vratazAli prANiyoMko kAryasiddhi hove haiM. taba vasupAla rAjAne paramaharSaseM aneka prakArake vastrasuvarNAdikoM karake tisa lepakArakA pUjana karA. naMdIkRta pratiSThApATha meM aiseM likhA hai. // karpUrailAlavaM gAdidravyamizritacaMdanaiH // saugaMdhavAsitAzeSadiGmukhaizcarccayejinam // 1 // bhAvArtha:- gaMdhakarake vAsita karI hai saMpUrNa dizAyeM jinoMne, aiseM karpUra, elAphala ( ilAyacI ), lavaMga, Adi dravyoMkarake mizrita caMdanaseM jinako caca arthAt lepa kareM. tathA dharmakIrttikRta naMdIzvarastha jinabiMbakI pUjA meM aise likhA hai. // karpUrakuMkumarasena sucaMdanena yejainapAdayugalaM parilepayaMti // tiSThati te bhavijanAH susugaMdhagaMdhAdivyAMganAparivRtAH satataM vasaMti // 1 // bhAvArtha:- je bhavyaprANi karpUrakuMkumake rasakarI, aura bhale caMdanakarake, jinapAdayugalako lepa karate haiM, ve bhavijana susugaMdha zarIravAle hoke, divyarUpavAlI devAMganAoMke sAtha parivare hue niraMtara sAgaroMtaka basate haiM. For Private And Personal Page #703 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir trystriNshHstmbhH| tathA pUjAsAranAmA jinasaMhitAmeM aiseM likhA hai.|| samRddhibhattyA parayA vizudhA kapUrasaMmizritacaMdanena // jinasya devAsurapUjitasya sulepanaM cAru karomi muktyai // 1 // bhAvArtha:-apanI samRddhipUrvaka paramavizuddha bhaktiseM mizritacaMdanakarake devaasurAdikoMse pUjita aiseM jinako muktikevAste bhalA lepana karatA hUM. tathA trivarNAcArameM aiseM likhA hai. // jinAMghricaMdanaiH svasya zarIre lepamAcaret // yajJopavItasUtraM ca kaTimekhalayA yutam // 1 // jinAMghrisparzitAM mAlAM nirmale kaMThadezake // lalATe tilakaM kArya tenaiva caMdanena ca // 2 // bhAvArtha:-jinamUrtike caraNakamalake caMdanaseM apane zarIrako lepa kare, aura kaTimekhalA ( kaMdorA-tarAgaDI ) saMyukta yajJopavIta apane zarIraUpara dhAraNa kare; / tathA jinamUrti ke caraNoMko sparzI huI mAlAko apane kaMThameM dhAraNa kare, tathA apane lalATaUpara tisahI caMdanaseM tilaka kre.|| tathA pUjAsArameM aiseM likhA hai.|| brahmanothavA gono vA taskaraH sarvapApakRt // jinAMdhrigaMdhasaMponmukto bhavati tatkSaNam // 1 // __ bhAvArthaH-jo brahmaghAtI, tathA goghAtI, tathA taskara-caura, tathA sarva pApoMke karanevAlA puruSa hai, so bhI, jineMdrake caraNopari lage hue gaMdhake sparzaseM, arthAt tisa gaMdhako bhaktipUrvaka apane zarIrako lagAneseM, tarakSaNa zIghrahI pUrvokta pApoMse mukta hotA hai-chUTa jAtA hai.|| tathA zrIpAlacaritrameM aiseM likhA hai. divasASTakaparyaMtaM prapUjaya niraMtaram // pUjAdravyairjagatmAeSTabhedairjalAdikaiH // 1 // For Private And Personal Page #704 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 592 tattvanirNayaprAsAdatacaMdanasugaMdhyaMbusrajovyAdhiharAH sphuTam // pratyahaM tvatpaterbhattayA prayaccha rogahAnaye // 2 // bhAvArtha:-madanasuMdarIko mahAmunine kahA ki, zrIsiddhacakrakA ATha dinaparyaMta niraMtara jagatmeM sArabhUta aiseM jalAdi ATha prakArake pUjAke dravyaseM, arthAt aSTadravyaseM pUjana kara; aura niraMtara vyAdhiko haranevAle, aiseM siddhacakrako sparza hue, caMdana, sugaMdha, jala, aura mAlA, rogake dUra karane vAste bhakti se apane patiko lagAva. tathA nirvANakAMDameM aiseM likhA hai.|| gomaTTadevaM vaMdAmi paMca sayaMdhaNuhadehauccaMtaM // devA kuNaMti viDhi kesarakusumANa tassauvarimma // 1 // bhAvArthaH-gomaTTadeva (bAhubala) ko maiM vaMdanA karatA hUM, kaise haiM gomadeva ? jisakA pAMcasau dhanuSya pramANa uccadeha hai, aura tisake Upara devatA kesara aura puSpoMkI varSA karate haiM. tathA SaTkarmopadezaratnamAlAmeM aiseM likhA hai. // itImaM nizcayaM kRtvA dinAnAM saptakaM stii|| zrIjinapratibiMbAnAM snapanaM samakArayat // 1 // caMdanAgarukarpUrasugaMdhaizca vilepanam // sA rAjJI vidadhe prItyA jineMdrANAM trisaMdhyakam // 2 // bhAvArtha:-yaha (pUrvokta ) nizcaya karake madanAvalInAmA rANI, zrIjineMdrapratimAko sAta dina snAna karAtI bhaI; aura prItiseM trisaMdhyAmeM jineMdrako caMdana agarakarpUrAdi sugaMdha dravyoMseM vilepana karatI bhaI. pratiSThApAThameM aiseM likhA hai.|| jinAMdhisparzamAtreNa trailokyAnugrahakSamAm // imAM svargaramAdUtI dhArayAmi varasrajam // 1 // bhAvArtha:-maiM pradhAnamAlAko dhAraNa karatA hUM, kaisI mAlA ? jineMdrake 'caraNake sparzamAtrase tInoM lokoMko anugraha karane meM samartha, aura svargakI samIkI zAtimeM dUta samAna. For Private And Personal Page #705 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir trystriNshHstmbhH| 593 tathA ArAdhanAkathAkoSameM karakaMDuke caritrameM aise likhA hai. // tadA gopAlakaH sopi sthitvA zrImajinAgrataH // bho sarvotkRSTa te padmaM grahANedamiti sphuTam // 1 // uktvA jineMdrapAdAbjopari kSiptvAzu pNkjm|| gato mugdhajanAnAM ca bhavetsatkarmazarmadam // 2 // bhAvArthaH-taba so gopAla bhI zrIjinamUrttike Age sthita hoke, bho sarvotkRSTa ! yaha kamala grahaNa kara, aisA kahake zrIjineMdrake caraNakamalopari kamalako zIghra kSepana karake, gayA; ityAdi. tathA zrIjinayajJakalpapratiSThAzAstrameM aiseM likhA hai.|| " // zrIjinezvaracaraNasparzAdanA pUjA jAtA sA mAlA mahAbhiSekAvasAne bahudhanena grAhyA bhavyazrAvakeneti // " bhAvArthaH-zrIjinezvarake caraNasparzaseM amUlya pUjA huI, so mahAbhiSeka aMtameM bhavya zrAvakane bahuta dhanakarake grahaNa karanI. tathA vratakathAkoSameM aise likhA hai. // tatpraznAcchRSTiputrIti prAha bhadre zRNu bruve // vrataM te durlabhaM yenehAmutra prApyate sukham // 1 // zuklazrAvaNamAsasya saptamIdivasehatAm // snApanaM pUjanaM kRtvA bhattyASTavidhamUrjitam // 2 // dhrIyate mukuTaM mUrdhni racitaM kusumotkraiH|| kaMThe zrIvRSabhezasya puSpamAlA ca dhIyate // 3 // bhAvArthaH-tisake praznameM AryikAjI kahatI bhaI, he bhadre zreSThiputri ! suNa, maiM tujako vrata kahatI hUM; jisa vratake prabhAva isalokameM, aura paralokameM durlabha sukha prApta kariye haiN;| sohI vrata dikhAve haiM. zuklazrAvaNamAsakI saptamIke dina arhan bhagavAnkI mUrtiyoMko bhaktiseM snAna karAyake, aSTadravyakarake jineMdrakA pUjana karake, kusumoMke ( puSpoMke ) samUhaseM race For Private And Personal Page #706 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 594 tattvanirNayaprAsAda hue mukuTako jineMdrake mastaka Upara dhAraNa kariye, aura zrIRSabhadevake kaMThameM puSpamAlA dhAraNa kariye. ityAdi // tathA zrIpAla caritrameM aiseM likhA hai. // tatra naMdIzvarASTamyAM siddhacakrasya pUjanam // cakre sA vidhinA divyairjalaiH karpUra caMdanaiH // 1 // akSataizcaMpakAdyaizca pakvAnnairvaradIpakaiH // dhUpaiH sugaMdhibhirbhaktyA nAlikerAdisatphalaiH // 2 // tadvilepanagaMdhAMbupuSpANi sA dadau mudA // zrIpAlAyAMgarakSebhyaH pANibhyAM rugviihAnaye // 3 // bhAvArtha:- taba madanasuMdarI, aSTAnhikAviSe siddhacakrakA vidhiseM, divya jala, karpUra, caMdana, akSata, caMpakAdi puSpa, pakvAnna, dIpaka, sugaMdhidhUpa, aura nAlikerAdi suMdara phala, ityAdi vividha dravyoMkarake pUjana karatI bhaI; aura tisa pUjanake vilepana gaMdhodaka puSpoMko ( arthAt nairmAlyako ) zrIpAla ketAMi, tathA aMgarakSakoMketAMi rogahAnike vAste, arthAt rogake dUra karanevAste apane hAthoMseM detI bhaI // tathA bhayyA bhagavatIdAsakRta brahmavilAsameM aisA kavitta kahA hai // jagatakai jIva tinhai, jItikai gumAnI bhayo / aiso kAmadeva eka, jodhA yo kahAyo hai // tAkai sara jAnI yata, phUlanIke vRMda bahu / ketakI kamala kuMda, kevarA suhAyo hai // mAlatI mahAsugaMdha, velakI aneka jAtI / caMpaka gulAba jina, caranana caDhAyo hai // terIhI sarana jina, jora na basAya yAko / sumanasuM pUjo tohI, mohi aiso bhAyo hai // 1 // tathA yogIMdradevakRta zrAvakAcArameM aiseM likhA hai. // For Private And Personal Page #707 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 595 trystriNshHstmbhH| " // dIvaMdai diNai jiNavarahaM mohahaM hoi NahAi // " / bhAvArthaH-jo zrIjineMdrakI dIpakaseM pUjA karatA hai, tisakA moha arthAt ajJAna naSTa hotA hai.|| tathA jinasaMhitAviSe aisA likhA hai. // OMkaivalyAvabodhArko dyotayatyakhilaM jgt|| yasya tatpAdapIThAye dIpAn pradyotayAmyaham // 1 // bhAvArtha:-jisakA kevalajJAnarUpI sUrya saMpUrNa jagatko prakAza karatA hai, tisa jineMdrake pAdapIThake Age maiM dIpakoMko prakAzatA huuN.|| tathA bhayyA bhagavatIdAsakRta brahmavilAsameM aiseM likhA hai. // dIpaka anAye cahaM gatimaiM na Ave khN| vartike banAye karmavarti na banatu haiM // AratI utAratahI Arata saba Tara jAya / pAya DhiMga dharai pApapaMkati haratu haiN| vItarAga devajukI kIje dIpakasoM citta laay| dIpata pratApa zivagAmI yoM bhanatu haiM // 1 // tathA zrIumAsvAmiviracitazrAvakAcArameM aiseM likhA hai.|| madhyAhne kusumaiH pUjA saMdhyAyAM dIpadhUpayuk // vAmAMge dhUpadAhazca dIpaM kuryAcca sanmukham // 1 // arhato dakSiNe bhAge dIpasya ca nivezanam // bhAvArthaH-madhyAnhameM kusuma ( phUloM ) se pUjA karanI, saMdhyAmeM dIpadhUpasaMyukta pUjA karanI, bhagavAnake vAmapAse dhUpadAha karanA, aura sanmukha dIpaka karanA, aura arhanke dakSiNa pAse dIpakako sthApana karanA. // tathA baNArasIdAsajIne kahA hai. // // dohA. // pAvaka dahe sugaMdhakaM, dhUpa kahAvata soya // khevata dhUpa jinezakuM, aSTakarma kSaya hoya // 1 // * For Private And Personal Page #708 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 596 tattvanirNayaprAsAdatathA SaDvidhapUjAprakaraNameM aiseM likhA hai. // evaM kAUNa rao khuhiyasamuddova gajamANehiM // varabherIkaraDakAhalajayaghaMTAsaMkhaNivahehiM // 1 // gulagulaMti tivilehiM kaMsatAlehiM jhmjhmNtehiN|| dhumaMtaphaDahamaddalahuDakamukhehiM vivihehiM // 2 // ciTheja jiNaguNArovaNaM kuNaMto jiNaMdapaDibiMbe // iTThavilaggasudaei caMdaNatilayaM tao dijjai // 1 // savAvayavesu puNo maMttaNNAsaM kuNija paDimAe // vivihaccaNaM ca kujA kusumahiM bahuppayArehiM // 2 // valivattiehiM juvArehiya sihatthapaNNarukkhehiM // puvvuttuvayaraNehi ya raija pUrva savihaveNa // 1 // gahiUNa sisirakarakiraNaNiyaradhavalarayaNabhiMgAraM // mottipavAlamaragayasuvaNNamaNikhaciyavarakaMThaM // 1 // suyavuttakusumakuvalayarajapiMjarasurahivimalajalabhAriyaM // jiNacalaNakamalapurao khevijau tiNNadhArAo // 2 // kappUrakuMkumAyarutarukkamisseNa caMdaNaraseNa // varabahulaparimalAmoyavAsiyAsAsamUheNa // 3 // vAsANumaggasaMpattAmayamattAlirAvamuhaleNaM // suramauDaghaDiyacalaNaM bhattie samallahija jiNaM // 4 // sasikaMtakhaMDavimalehi vimalajalohaM sittaaisuaMdhehiM / jiNapaDimapaiTThie jiya visuddhapuNNaMkurehiM ca // 5 // varakalamasAlitaMdulacaNihasuchaMDiyadIhasayalehiM // maNuyasurAsuramahiyaM pUjija jiNiMdapayajuyalaM // 6 // For Private And Personal Page #709 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir trayastriMzaH stambhaH / mAliyakayaMbakaNayAriyaM payAsoyabaulatila ehiM // maMdAraNAyacaMpaya paumuppalasiMduvArehiM // 7 // kaNavIramalliyAI kacaNAramaya kuMda kiMkarAehiM || suravaNajajuhiyApArijAruvaNaDhagarehiM // 8 // sovaNNaruvamehi yamuttAdAmehi bahuviyappehiM // jiNapayasaMkayajuyalaM pUjijja suriMdasayamahiyaM // 9 // dahiduddhasappimissehi kamalamattaehiM bahuppayArehiM // tevaDivaMjaNehi ya bahuvihapakkaNaehiM // 10 // rUppasuvaNNakaMsAithAlaNihiehiM vivihabhariehiM // pUyaM vitthArijA bhattie jiNaMdapayapurao // 11 // dIvehi Niya ho hAmiyakkate ehiM dhUmarahiehi // maMdamaMdANilavaseNa NacaMtahiM accaNaM kujA // 12 // ghaNapaDalakammaNicayava dUramavasAriyaMdhayArehiM || jiNacalaNakamalapurao kuNija rayaNaM subhattie // 13 // kAlAyaruNaha caMda NakappUrasilhArasAidavehi || NippaNNadhUmavattihi parimalApaMtiyAlIhiM // 14 // uggasihAdesiehi saggamokkhamaggahi bahuladhUmehi // dhuvijja jiNiMda pAyAraviMdajuyalaM suriMdaNuyaM // 15 // jaMbIramoyadADimakavitthapaNasUyanAlierehiM // hiMtAlatAlakhajjurabiMbaNAraMgacArehiM // 16 // puiphalatiM duAmalayajaMbUbilyAi surahimiTThehiM // jiNapayapurao rayaNaM phalehi kujjA supakkehiM // 17 // avimaMgalANi ya bahuvihapUjovayaraNadavANi // dhUvadahaNAi tahA jiNapUyatthaM vitIrijai // 18 // For Private And Personal 597 Page #710 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tatvanirNayaprAsAdabhAvArthaH-aiseM pUrvokta prakAra zabda karI, kaisA zabda ? kSobhakoM prApta huA samudra tisakA jo garajArava tisakI upamA yogya zreSTha, bherI 1, karaDa 2, kAhala 3, jayaghaMTA 4, zaMkha 5, ina vAjitrake samUhake zabdakarI gulagula arthAt avyaktazabda hoya hai; tathA tivila 1, aura kAMsI, tAla, maMjIre, Adi vAjitroMke jhamajhama zabda hoya hai; tathA paTahaDhola 1, mRdaMga 2, Adi vAjinake zabdoMkarI ekadhUma macI rahI hai;| ityAdi // nATaka karanekA vidhi hai. __ tathA-jineMdrake guNoMkA AropaNa, jinapratimA sthApana karatA huA baiThe; aura iSTalagnodayake hue, jinapratimAko tilaka deveM / pIche pratimAke sarva avayavoMmeM maMtranyAsa kareM; pIche bahuprakArake kusuma-puSpoMkarake aneka prakArakI pUjA kareM. tathA-vAranAkarI, tathA javAreke harita aMkuroMkarI, tathA sarasavapatra, aura vRkSoMkarI, tathA pUrvokta upakaraNoMkarI, apane vibhavAnusAra jinapratimAkA pUjana kareM. // atha pUjAvidhirucyate-aba Age pUjAkA vidhi kahate haiN| caMdramAke kiraNasamAna ujvala ratnoMseM jaDI huI jhArIko grahaNa karI, jinapratimAke caraNakamalake Age tIna dhArA jalakI dIje; (jinapratimAko nhavaNa karAnekA vidhi prathamakI gAthAyoMmeM hai-evaM cattAridiNA-ityAdi ) kaisI hai jhArI ? motI, pravAla, (gulIyAM), marakata, svarNa, maNi, inoMkarake khacita-jaDA huA hai kaMTha, arthAt suMdara maNimotIsuvarNa AdikoMseM jaDI huI pranAlikA-jala nIkalanekI TUTI hai jisakI, tathA sUtrokta puSpa aura kamalAdikoMkI rajakarI pIta, aura sugaMdhita, aisA nirmala jala bharA hai jisameM. // itijlpuujaa-|| karpUra, kesara, agara, malayAgiramizrita caMdanarasakarake ghasaneseM pracura sugaMdhakarake vAsita karA hai dizAsamUha jisane, tathA sugaMdha dravyake anumArgakarake prApta hue, bhramaroMkI jo madonmatta paMkti tisakarake vAcAlakRta arthAt jisa gaMdhake pracura sugaMdhaseM cAroM tarpha bhramara phira rahe haiM For Private And Personal Page #711 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 599 trayastriMza stmbhH| tathA avyaktadhvanyuccAra kara rahe haiM. aisI suMdara sugaMdhaseM devatAke mukuTakarake ghaTita sparzita caraNakamala hai jisake, aiseM zrIjinezvaradevako vilepana kareM. // itigNdhpuujaa-|| __ caMdramAkI cAMdanIsamAna atiujvala akhaMDita nirmala atisugaMdhita, tathA nirmala jalakarake dhoe hue, aiseM akSata (cAvaloM) karake jinapratimAke pratiSThita hue pUjana karanA; kaiseM pUrvokta cAvala ? mAnuM puNyake aMkura hai; / ati miSTa kalamazAlI aura taMdulake samUhako svaccha karake tina cAvaloMkarake, manuSya surAsurakarake pUjita aiseM zrIjineMdrake padayugalakoM pUjeM. // ityksstpuujaa-|| mAlatI, kadaMba, sUryamukhI, azoka, bakula, (bolasirI) tilakavRkSake puSpa, maMdAranAmA puSpa, nAgacaMpeke puSpa, utpala-kamala, nirguDIke, kaNavIra (kaMDIra) ke, mallikAnAmA, kacanArake, macakuMdake, kiMkara, kalpavRkSake, jUIke, pArijAtikake, jAsUsake puSpa, Damareke patra, soneke puSpa, cAMdIke puSpa, ityAdi aneka prakArake puSpoMkarake, tathA motIkI mAlA Adi aneka prakArakI mAlAyoMkarI, deveMdrAdikoMkarake pUjita aise zrIjineMdrake caraNayugaloMkA pujana kare. ||itipussppuujaa-|| dahidugdhaghRtakarI mizrita miSTataMdulakA bhAta karI, tathA nAnAprakArake zAka Adi vyaMjana (tImana) karI, tathA nAnAprakArake pakkAnakarI sonA cAMdI kAMsI Adike thAloMmeM modakAdi anekaprakArake bhakSyako sthApana karI, zrIjinavarake caraNakamalake Age bhaktiseM pUjAkA vistAra kareM. // itinaivaidyapUjA___ tathA bhagavAnke caraNakamalake Age bhaktiseM dIpakakI racanA kareM. kaise dIpakakI ? apanI prabhAke samUhakarake sUryake sadRza pratApa dhAraNa karA hai jinoMne, tathA dhUmakarake rahita zikhA hai jinakI, tathA maMdamaMda pavanake vazaseM nRtyakesamAna nRtya karate saMte, tathA atisaghanakarmake paTalake samUhake samAna jo aMdhakAra tisako apane prakAzake atizaya For Private And Personal Page #712 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tattvanirNayaprAsAdakarake dUra karate saMte, aiseM dIpakoMkI racanA, bhaktiseM prabhuke caraNakamalake Age karanI. // iti diipkpuujaa-|| __ kAlAguru ( agara ), aMbara, caMdana, kapUra, silhArasAdi sugaMdha dravyoMkarake upanI jo vartiyAM, tinoMkarake sureMdrakarake stave hue zrIjineMdrake caraNakamalako dhUpita kare. kaisI vartiyAM? sugaMdhakI paMkti, aura dhUmakI ugra zikhA, tinoMkarake dikhAyA hai svarga aura mokSakA mArga jinoMne. // iti dhuuppuujaa-|| __ jaMbIraphala, kadalIphala (kelA), dADima (anAra), kapiyya (kauTha), panasa, tUta, nAliera, hiMtAla, tAla, khajUra, kiMdUrI ( golhaphala ), nAraMgI, supArI, tiMduka, AmalA, jAMbU, bilva, ityAdi aneka prakArake Age sugaMdhita, aura miSTa pakka hue phaloMkarake jineMdrake caraNakamalake Age racanA karanI. // iti phlpuujaa--|| . __ aSTavidha maMgala dravya jhArI 1, kalaza 2, cAmara 3, chatra 4, dhvajA 5, tAlabIMjanA 6, svastika 7, darpaNa 8, tathA bahuvidha pUjAke upakaraNa, tathA dhUpadahana Adi, bhagavAnakI pUjAke arthe vistaarnaa.||iti puujaavidhaanm|| ityAdi aneka zAstroMmeM, tathA aura bhI muktAvalipUjA, nareMdrasenabhaTTArakakRta pratiSThApATha, prabhAkarasenakRta pratiSThApATha, AzAdharakRta pratiSThApATha, yogIMdradevakRta zrAvakAcAra, bhagavadekasaMdhikRtajinasaMhitAdi zAstroMmeM nAnAprakArakA pUjAvidhAna kathana karA hai. // tathA bhagavajjinasenAcAryakRta AdipurANameM likhAhai ki, uttamakulake manuSyako jaise gurujanakImAlA,apane zirapara dhAraNa karane yogya hai, taiseMhI jinapadasparzitapuSpakI mAlA, apane ziraUpari dhArane yogya hai.| tathA zrIajitanAtha tIrthaMkarakI mAtA jayasenAne bAlyAvasthAmeM aTTAimahAtsava karake, arhanke zarIrako vilepana karA, puSpamAlA caDhAI. pIche jinapratimAke caraNako sparzI huI tisa mAlAko leke apane pitAko deI, pitAne bhI khuzIseM leke putrIko pAraNA karanekoM vidAya karI. ityAdi kathana zrIajitanAtha purANameM hai. tathA sulocanAne aiseMhI gaMdhodaka, aura puSpamAlA, apane pitA akaMpanAmA rAjAko dInI. For Private And Personal Page #713 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir trystriNshHstmbhH| jo kathana zrIAdipurANameM hai. tathA padmanaMdiAcAryane, padmanaMdipaJcIsImeM dIpakoMkI zreNikarake prabhuko AratI karanI kahI hai. / tathA jinasaMhitAmeM, kArtikamAsameM kRttikAnakSatrake saMdhyAsamayameM zrIjinamaMdirameM kArtikotsava karanekA vidhi likhA hai; jisameM likhA hai ki, yathokta vidhikarake nAnAprakArake naivedya jinAgre dhAraNa karane, aura pUjAsthAnAdi kitaneka sthAnoMmeM ghRta pUrita karpUrakI battI Adike dIpaka karane, aura maMDapa, daravAjA, parivAragRha, prAkArataTa, toraNAdi Urdhva adhaHsthAnoMmeM tailAdi pUrita dIpaka karane, ityAdi. / tathA SaTkarmopadezaparatnamAlAmeM, karpUraghRtAdikaseM trikAla dIpakapUjana likhA hai. ityAdi aneka zAstroMmeM pUjAsaMbaMdhi varNana hai. ina sarva lekhoMseM mAluma hotA hai ki, bhagavAnkI pratimAko aMgIyAMkI racanA nahI karanI, yaha kevala digaMbara bhAiyoMkA haThahI hai; kyoMki, cAMdIkI, suvarNakI, motIkI, ityAdi mAlA, aura puSpakA mukuTa, tathA sarva zarIrakoM vilapana, ityAdi karane to Upara hama digaMbarIya zAstrAnusArahI likha Ae haiM. to, zvetAMbarakI aMgaracanA, AbhUSaNa pUjAdikopari kyoM saMdeha karanA cAhiye ? kyoMki, jisavAste zvetAMbara pUrvokta kArya karate haiM, tisahIvAste digaMbarI bhI karate haiM; sohI digaMbarIya pustakakA pATha thoDAsA likhate haiM. / tathAhi / "bahuri sonArUpAke puSpa, tathA motInikI mAlAkA caDhAvanA kahyA haiM, so jinamadiramaiM bahudravyopArjanakai artha, bahuri atizobhAkai artha, tathA prabhAvanAkI vRddhikai artha, tathA utkarSabhAvakI vRddhikai artha, tathA bahudhanatyAganekai artha, kRpaNAI harivaikai artha, tathA atiupamAkai artha, ityaadi.||" paraMtu mAlAko caraNopari caDhAvanI, aura galemeM nahI pahirAvanI, yaha bhI mana:kalpita vRtti hai. kyoMki, mAlA galemeMhI paharI jAtI hai, so AbAlagopAlAMganAmeM prasiddha hai. yadi galemeM pahirAvanese AbharaNa ho 'jAve haiM, isavAste nahI pahirAvanI cAhie, aiseM kaho to, makaTa bhI to AbharaNahI hai, aura mukuTako mastakopari sthApana karanA digaMbarIya zAstrameMhI likhA hai; jo pATha pUrva likha Ae haiM. 76 For Private And Personal Page #714 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 602 tattvanirNayaprAsAda digaMbarI :- yaha pUrvokta pUjA viSayika ApakA zrama, prAyaH vyartha hai. kyoMki, hamArehI zAstroMke pATha haiM, aura ina sarvapAThoMko hama mAnate haiM, aura ina sarvapAThAnusAra hama karate bhI haiM. Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir zvetAMbarI :- yaha ApakA kathana satya hai, paraMtu hamAre pUrvokta lekhoMmeM kitanAka zrama, vIsapaMthI digaMbarI Adi sarva digaMbarAmnAyake vAstehI hai; jisameM bhI, pUjAviSayaka zrama to, prAyaH terApaMthI digaMbarIyoMke vAste haiM terApaMthI digaMbarIH - puSpAdikaseM pUjana karanAhi pApa hai. kyoMki, isameM baDI hiMsA hotI hai. aura dharma to ahiMsAmaya hai. abhiSekameM aura puSpAdike caDhAvanemeM bahuta sAvadyAraMbha hotA hai, isavAste hama pUrvokta vidhAna nahI karate haiM. 2 uttaraH- vAhajI vAha ! ! Apako bhI DhuMDhakamatakA sparza huA mAluma hotA hai. kyoMki, aisI jainAgamaviruddha zraddhA to apaThita DhuMDhakamatAvalaMbIyoMkI hai; paraMtu digaMbarAmnAyakI to aisI zraddhA nahI hai. balaki, digaMbarAnAyake zrIyogIMdradevakRta zrAvakAcAra meM, tathA sArasaMgrahameM, tathA ArAdhanAkathAkozAdi zAstroM meM likhA hai ki, zrIjinAbhiSeka meM, puSpAdikase jinapUjA karanemeM, aura tIrthayAtrA, jinabiMba, pratiSThA Adi kAryoM meM, jo AraMbha kahatA hai, aura sAvadyayoga kahatA hai, tathA hiMsAraMbha kathana karatA hai, so mithyAdRSTi hai, darzanabhraSTa hai, pApI hai, samyag - darzanakA ghAtaka hai, aura zrIjinadharmakA drohI haiM. tathAhi // AraMbhe jiNaNhAviyae jo sAvajjaM bhaNaMti daMsaNaM teNa // jimaimaliyo icchuNa kAMiobhaMti // 1 // jinAbhiSeke jinavaipratiSThAjinAlaye jainakhuyAtrayAyAM // sAvayalezo vadate sa pApI sa niMdako darzanaghAtakazca // 1 // zrImajjineMdra caMdrANAM pUjA pApapraNAzinI // svargamokSapradA proktA pratyakSaM paramAgame // 1 // For Private And Personal Page #715 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir trayastriMzaH stambhaH / yaH karoti sudhIrbhaktyA pavitro dharmahetave // sa ekadarzane zuddho mahAbhavyo na saMzayaH // 2 // yastasyA niMdakaH pApI sa niMdyo jagati dhruvam // duHkhadAridryarogAdidurgatibhAjanaM bhavet // 3 // ityAdi. 603 bhAvArtha UparahI kaha diyA hai. // isavAste zAstrokta zraddhAna karake karttavyatA yukta hai. kyoMki, puSpAdikoMkarake jinoMne zrIjinarAjakA pUjana karA hai, tinoMne tisakA phala svargalokAdi yAvat kramaseM mokSa pAyA hai; tisakA kathAyukta puNyAzrava, tathA vratakathAkoza, tathA ArAdhanAkathAkoza, tathA paTukarmopadezaratnamAlAdi aneka digaMbarIya zAstroMmeM vistAraseM varNana karA hai. paraMtu, kisI bhI jainamatake zAstra meM, aisA nahI likhA hai ki, phalAne puruSane, vA amuka strIne puSpAdikoMse zrIjinarAjakI pUjA karI, aura tisa pUjAke prabhAvaseM naraka prApta karI !!! aura zvetAMbarama ke zrIrAjapraznIya ( rAyapaseNI ) sUtrameM to, pUjAke pAMca phala likhe haiM:tathAhi || For Private And Personal "hiyAe suhAe khamAe niseyasAe aNugAmittAe bhavissai // " bhAvArtha:-zrI jinapratimA pUjanekA phala pUjanevAloMko hitakevAste, sukhakevAste, yogyatAke vAste, mokSake vAste, aura janmAMtara meM bhI sAthahI AnevAlA hai. // isavAste haThakadAgrahako choDake, zAstroktahI zraddhAna karanA yogya hai. yadi pUrvokta phUla Adi dravyoMmeM hiMsA mAnake pUjana karanA choDa devoge, taba to, jinapratimA, jinamaMdira, aura gulAlavADA, AdikA banAvanA bhI tumakoM chor3a denA paDegA, pUrvokta kAryoMseM adhikatara (tumArI zraddhAmujiba ) sAvadyAraMbha honeseM. tathA pratiSThA bhI nahI karanI cAhiyegI, sAvadyAraMbha honeseM. vAhajI vAha ! ! digaMbara nAma dharAyake bhI, digaMbarAcAryakAhI kathana yathArtha nahI mAnate ho, to auroMke kathanakA to kyAhi kahanA hai ? Page #716 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 604 tattvanirNayaprAsAda___ aura jinapratimA, jinamaMdirake banavAnekA phala digaMbarAcAryonehI aiseM kahA hai. tathAhi pUjAprakaraNe // kuMthubharidalamatte jiNabhavaNe jo Thavei jiNapaDimaM // sarisavamettaMpi lahai so Naro titthayarapuNNaM // 1 // jo puNa jiNiMdabhavaNaM samuNNayaM parihitoraNasamaggaM / NimmAvai tassa phalaM ko sakA vagNiuM sayalaM // 2 // bhAvArthaH-kuMthubhari (kuTuMbara) vRkSake patrapramANa jinabhavanameM sarasavamAtra jinapratimAko jo sthApana kare, so bhavyaprANI tIrthaMkara pUNyaprakR. tiko prApta kare haiN.| aura jo prANI bhAvoMsahita baDA UMcA zikharabaMdha pradakSiNA toraNasahita jinabhavana banavAve hai, tisake saMpUrNa phalakA varNana karaneko kauna samartha hai ? apitu koi nahI. // tathA pUjAke phalakA bhI varNana pRthak 2 digaMbarAcAryoMne kahA hai. tathAhi ssvidhpuujaaprkrnne|| jaladhArANikkhavaNe pAvamalaM sohaNaM have NiyamA // caMdaNaleveNa Naro jAyai sohaggasaMpaNNo // 1 // jAyai akkhayaNihirayaNasAmio akkhaehi akkhoho|| akkhINaladdhijutto akkhayasokvaM ca pAvei // 2 // kusumahiM kusesayavayaNataruNijaNaNayaNakusumavaramAlA // valayeNacciya deho jAyai kusumAuho ceva // 3 // jAyai NivijadANeNa sattigo kaMtiteyasaMpaNNo // laavnnnnjlhivelaatrNgsNpaaviiysriiro||4|| dIvahiM dIviyA sesajIvadavAiM tacca sampAvo / / sampAvajaNiyakevalapadIvateeNa hoi garo // 5 // .... For Private And Personal Page #717 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir trayastriMzaH stambhaH / 605 dhUveNa sisirayaradhavalakittidhavalIyajayattaopuriso // jAyai phalehiM saMpattaparamaNivANasokkhaphalo // 6 // ghaMTAhiM ghaMTasaddAUlesu pavaraccharANamajjammi || saMkIss surasaMghAyasahio varavimANesu // 7 // chattehi esa chattaM bhuMjai puhavIM ca sattuparihINo cAmaradANeNa tahA vijijjai camaraNivadahiM // 8 // ahiseyaphaleNa Naro ahisiMcijjai sudaMsaNassuvariM // khIroyaja leNasuriMdra pamuhadevehi bhattI // 9 // vijayapaDANahiM Naro saMgAmahe vijaio hoi // chakkhaMDevijayaNAho Nippavivakho jasassI ya // 10 // kiM jaMpieNa bahuNA tIsuvi loyesu kiMpi jaM // sokkhaM pUjAphaleNa savaM pAvijjai Natthi saMdeho // 11 // bhAvArtha:- jo nara, jineMdradevake Age jaladhArA nikSepa kare hai, tisakA nizcayakarI tisa jaladhArAke prabhAvakarake pApamalakA zodhana hove haiM; aura jineMdrako caMdanalepana karaneseM nara, saubhAgyasaMyukta hotA hai. / jo prANI, bhaktiseM jineMdra ke akSatake puMjakarI akSatapUjA karatA hai, so akSaya nidhivAlA hotA hai, ratnoMkA svAmI hotA hai. arthAt SaTkhaMDavAmI - cakravarttI hotA hai, kSobhakarakerahita hotA hai, akSINalabdhiyukta hotA hai, aura yAvat akSaya sukha mokSako prApta hotA hai / prabhUkI puSpoMseM pUjA karaneseM kamalavadanI taruNIjana ke netrarUpa puSpoMkI varamAlAkarake AvRta dehakA dhArI hotA hai, aura kAmadevasamAna rUpavAn hotA hai. / prabhuke Age naivedyapradAna karaneseM puruSa zaktimAn hotA hai, kAMtimAn hotA hai, tejasvI hotA hai. tathA lAvaNyatAke samudrakI belA taraMgasamAna zarIrako prApta karatA hai. / dIpakapUjA karaneseM jaiseM dIpaka aMdhakArako dUra karake vastuko prakAza karatA hai, taiseMhI tisa prANiko ajJAnAMdhakAra dUra hokara 1 For Private And Personal Page #718 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tattvanirNayaprAsAda. kevalajJAnarUpa dIpakake tejaseM jIvAjIvAditatvoMkA prakAza hotA hai; arthAt vo prANI, bhAvAMdhakAra ajJAnako dUra karake khAtmaprakAza kevalajJAnako prApta karatA hai, jisake prabhAvase sarva tInalokake carAcara padAoNko ApahI dekhatA hai. / prabhuke Age dhUpako prajvalIta karake jo prANI dhUpapUjA karatA hai, so prANI dhUpapUjAke prabhAvaseM caMdramAsamAna ati ujjvala kIrtikarake dhavalita karA hai jagatraya jisane, aisA puruSa hotA hai; aura phalapUjAke prabhAvase prANI mokSake sukhaphalako prApta hotA hai. / jo prANI prabhuke maMdirameM ghaMTa detA hai, so prANI tisake phalaseM ghaMToMke zabdoMkarake vyApta aiseM pradhAna devavimAnoMmeM suMdara apsarAyoMke vRMdoMmeM devatAyoMke samUhasahita krIDA karatA hai. / chatradAnakarake arthAt bhagavAnke Upari chatra caDhAvaneseM prANI zatrurahita ekachatra pRthvIkA rAjya prApta karatA hai; aura jo bhagavAnko cAmara karatA hai, tisake prabhAvase usa prANiko rAjAAdi cAmara karate haiM. yahAM cAmara camarIgAyake kezoMkA jANanA, anya nahI. kyoMki, bhagavajjinasenAcAryane zrIAdipurANameM camarIgAyake kezoMkehI cAmara likhe haiM. ___ "svakIrtinirmalairvIjyamAnaM cmrijnmbhiH||" itivcnaat|| tathA zrIjineMdrako jalAdipaMcAmRtakarake abhiSeka karaneke phalaseM prANI meruparvatake Upari devatA, aura iMdrAdikoMkarake bhaktipUrvaka kSIrasAgarake jalakarake kare hue abhiSekako prApta karatA hai. / bhagavAnke maMdirake Upari vijayapatAkA (dhvajA) caDhAvaneseM prANI saMgrAmAdikoMke viSe vijayakoM prApta karatA hai, SaTkhaMDasvAmI-cakravartI hotA hai, niHpratipakSa (zatrurahita) hotA hai, aura yazasvI hotA hai. / bahutA kyA kahanA ? tInoM lokoMmeM jo jo sukha hai, so sarva pUjAke phalaseM prApta hotA hai; isameM saMdeha nahIM hai.|| itipuujaaphlm-|| terApaMthI digaMbarI:-tumane kahA so to satya hai, paraMtu zAstroMmeM jalapUjAviSe to gaMgAjala, akSatapUjAmeM motIke akSata, puSpapUjAmeM kalpavRkSake puSpa, aura dIpakapUjAmeM ratnake dIpakAdi likhA hai, so yaha For Private And Personal Page #719 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 607 trystriNshHstmbhH| bhI nahIM karanese AjJAkA bhaMga hotA hai; isakAste gaMgAjalAdi pUrvokta dravyavinA aura sAmAnya jala, zAlike taMdula Adi nahIM caDhAvane cAhiye. uttaraH-he bhrAtaH! zAstroMmeM to sarvahI prakArakI vastu kahI haiM, jo prathama likhahI Ae haiM; isavAste jisako jaisI mile, taisI pavitra sAra vastuse pUjAdi karanI; aura zraddhAna sarvahIkA karanA. kyoMki, zrIumAsvAmIne zraddhAnavAnkohI utkRSTa phala likhA hai. tduktm|| jaM sakai taM kIrai jaM ca Na saI taM ca sdhii| sadahamANo jIvo pAvai ajarAmaraM ThANaM // 1 // bhAvArtha:-jo karazakIe tisako karanA, aura jo na karazakAe tisakA zraddhAna karanA. kyoMki, zraddhAvAn jIva, ajarAmarasthAnako prApta karatA hai. / isavAste zAstrokta AcaraNahI yathArtha hai, anya nahI / terApaMthI digaMbarIH-tumane prathama jo jo lekha likhe haiM, ve sarva pratiSThAdinakevAste haiM, anya dinoMkevAste nahIM. uttara:-yaha tumArA kathana ThIka nahIM hai. kyoMki, pUrvokta pATha pratiSThAdinAzrita nahIM hai; kiMtu, koi mukuTasaptamI, koi muktAvalItapodyApana, koi navapadamahimA, koi naMdIzvarapUjA ityAdi Azrita hai. tathA SaDvidhapUjAprakaraNameM cAra prakAra pUjAkA varNana karA hai; tisameM kSetrapUjA, aura kAlapUjAkA varNana karA hai; tathAhi // jiNajammaNa NikkhavaNaM NANapattI ya mokkhsNpttii|| Nisihisu khettapUjA puvuvihANeNa kAyavA // 1 // garbhapAvayArajammAhiseyaNikkhavaNaNANaNivANaM // jamhi diNe saMjAiyaM jiNaNhavaNaM taddiNe kujjA // 2 // irakhurasasappidahikhIragaMjalapuNNavivihakalasehi // NisijAgaraM ca saMgIya gADayAihiM kAyaq // 3 // hA. For Private And Personal Page #720 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 608 www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tattvanirNayaprAsAda naMdIsa ahadivasesu tahA aNNesu uciyapavesu // jaM kIrai jiNamahimA vaNNeyA kAlapUjA sA // 4 // bhAvArtha:- tIrthakarokI janmabhUmikAkI, tIrthaMkaroM kI tapabhUmikAkI, kevalajJAnaprAptikI bhUmikAkI, aura nirvANakalyANakI bhUmikAkI, pUrvokta vidhAnakarake jo pUjA karanI, so kSetrapUjA hai. bhAvArtha yaha hai ki, ayodhyApurI Adi caturviMzati tIrthaMkaroMkI janmapurI, tapovana arthAt dIkSAbhUmI, jJAnotpattikSetra, tathA aSTApada, sammeta zikhara, giranAra, caMpApurI, pAvApurA, Adi nirvANakSetra, ina sthAnoMmeM jAyake jalAdidravyoMseM pUrvokta vidhikarake tatrastha caityAlayastha jinapratimAkI, vA jinacaraNayugalakI pUjA karanI, so kSetrapUjA hai. // tIrthaMkarake garbhAvatArakA dina, janmAbhiSekakA dina, dIkSAkA dina, jJAnakA dina, aura nirvANakA dina, arthAt jineMdrake pAMca kalyANaka, pUrve jina dinoMmeM hue, tina dinoM meM pUrvokta vidhiseM pUjA karanI; aura vizeSataH igurasa, ghRta, dahi, dugdha, aura sugaMdha jalake bhare hue pavitra vividha prakArake kalazoMkarake jinamUrttiko abhiSeka karanA; tathA rAtrikeviSe saMgIta, nATaka, jinaguNagAyanAdikoMkarake rAtrijAgaraNa karanA; tathA naMdIzvarAdi aSTadinoM meM aura anya bhI SoDaza kAraNa, daza lAkSaNa, puSpAMjalisugaMdha dazamI, anaMtavrata, ratnatraya Adi dharmocita parvake dinoMma zrIjinamaMdirameM jinapUjA prabhAvanAdi kArya karane; so kAlapUjA jANanI // ityalamatiprapaMcena // praznaH - muniko pIchI kamaMDalUvinA anya kucha bhI rakhanA na cAhiye. uttaraH- yaha tumArA kathana ayogya, aura svazAstrAnabhijJatAkA sUcaka hai. kyoMki, brahmacAripAMcA khyakRta tattvArtha sUtrAvacUri, jo ki brahmacArizrutasAgarakRta tattvArthakA uddhAra karI huI hai, tisameM pAMcasamitiyoM ke adhikAra meM AdAnanikSepasamitikA aisA svarUpa likhA hai. tathAhi // 64 // picchAdinA dharmopakaraNAni pratilikhya svIkaraNaM visarjanaM samyagAdAnanikSepasamitiH // " For Private And Personal Page #721 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org trayastriMzaH stambhaH / 609 bhAvArtha:- picchAdikaukarake dharmopakaraNoMko pratilekhake aMgIkAra karane, aura rakhane, so samyag AdAnasamiti hai / yahAM pIchI Adi likhA hai, so AdizabdaseM kyA kyA grahaNa karanA ? aura pratilekhake grahaNa karane, rakhane ve dharmopakaraNa, kauna kaunase haiM ? tathA pUrvokta tatvArtha sUtrAvacUrimeMhI // 1 2 3 Ta 25 Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir " // saMyamazrutapratisevanAtIrthaliMgalezyopapAdaprasthAnavika lpataH sAdhyAH // isa sUtra ke adhikAra meM likhA hai / tathAhi // " | liMgaM dvibhedaM dravyabhAvaliMgabhedAt tatra bhAvaliMginaH paMcaprakArA api niryathA bhavaMti dravyaliMginaH asamarthA maharSayaH zItakAlAdau kaMvalAdikaM gRhItvA na prakSAlayaMte na sIvyati na prayatnAdikaM kurveti aparakAle pariharatIti bhagavatyArAdhanA proktAbhiprAyeNopakaraNakuzIlApekSayA vaktavyam // 99 bhASArtha:- liMga do prakArake haiM, dravyaliMga aura bhAvaliMga; tinameM bhAvaliMgI pAMca prakArake nigraMtha hote haiM, aura dravyaliMgI asamartha mahARSi haiM. je zItakAlAdimeM kaMbalAdikoM grahaNa karake dhove nahI haiM, sIvate nahI haiM, prayanAdi karate nahI haiM, aura zItakAlake dUra hue tyAga karate haiM; iti / yaha kathana, bhagavatyArAdhanAmeM kathana kare hue abhiprAyakarake upakaraNa kuzIlakI apekSA jANanA. // tathA pravacanasAravRtti meM upadhikA bheda kahA hai / yataH // chedo jeNa Na vijadi gahaNavisaggesa sevamANassa // samaNo tehi vahadi dukAlaM khettaM viyANittA // bhAvArtha:- jisake karaneseM na hove cheda, lene aura choDanemeM, isa rIti seM upadhi AhAra nihAra kAraNe sevanA karateko, tisseM tisameM zramaNapaNA vartte haiM, duSamakAlako, aura kSetrako jAnake // 77 For Private And Personal Page #722 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tattvanirNayaprAsAdatathA pravacanasArakI vRttimeM jinezvarake adhikArameM sAdhukI upAdhi dharmadhvajakarake kahI hai. / tathAhi // " // na vidyate liMgAnAM dharmadhvajAnAM grahaNaM yasyeti bahiraM. gytiliNgaabhaavsyti||" bhASArthaH-nahIM hai liMga dharmadhvajoMkA grahaNa jisa jinezvarake, arthAt bahiraMgayatiliMgakA abhAva hai. // bhAvasaMgrahameM bhI upakaraNa vizeSa kahe haiN| tathA ca tatpAThaH // uvayaraNaM taM gahiyaM jeNa Na bhaMgo havei criyss|| gahiyaM putthayavANaM jogaM jaM jassa taM teNa // bhASArthaH-upakaraNa so grahaNa kariye haiM, jisake grahaNa karaneseM cAritrakA bhaMga nahIM hotA hai; aura grahaNa karA pustaka pAnA pustakopakaraNAdibhI, cAritrakA bhaMga nahIM kare haiM. kyoMki, jo jisake yogya upakaraNa haiM, so tisakevAste grahaNa karanA hai. // __ kuMdakuMdamunikRta mUlAcArameM sAdhukI upadhi prakaTapaNe kathana karI hai.| tathAhi // NANuvahiM saMjamuvahiM tauvavahimaNNamaviuvahiM vA // payadaM gahaNikkhevo samihI AdANanikkhevA // bhASArthaH-jJAnopadhi, pustakapaTTikAbaMdhanAdi; saMyamopadhi, jisake rakhaneseM saMyama pAla sakeM; aura tapopadhi, tathA anya prakArakI bhI upadhi, ina pUrvokta sarva upadhiyoMko prayatnaseM grahaNa nikSepa karanA, taba saMpUrNa AdAna nikSepasamiti hotI hai. // aura bodhapAhuDakI vRttimeM jinamudrAkA kathana hai. / ytH|| ziraHkUrcazmazrulocomayUrapicchadharaH kmNddluukrH| adha:kezarakSaNaM jinamudrA sAmAnyata iti // For Private And Personal Page #723 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir trystriNshHstmbhH| __ bhASArthaH-mastaka dADhI mUMchakA to loca karA huA, mora pIchI dhAraNa karI huI, aura kamaMDalU hAthameM, aSaHkezoMkA rakhanA, yaha jinamudrA sAmAnya prakAraseM hai. vAhare ! dinameM rAha bhUlehuye mere digaMbara bhAiyo! kyA tIrthaMkara bhI ziradADhImUMchakA loca karate the ? aura pIchI kamaMDalU rakhate the, jisase tumane jinamudrAkA aisA svarUpa likhA hai ? isase yaha siddha hotA hai ki, tuma jinamudrAkA svarUpa bhI yathArtha nahIM jAnate ho. tathA pravacanasArakI vRttiseM, aura bodhapAhuDakI vRtti siddha hotA hai ki, pIchI kamaMDalUseM anya bhI upadhi sAdhu rakha leveM. kyoMki, bodha pAhuDavRttimeM pIchI kamaMDalU rakhanA jinamudrA kahI hai, aura pravacanasAravRttimeM bahiraMgayatiliMgakA jinezvarako abhAva kahA hai; to, vo bahiraMgayatiliMga kaunasA hai, jo jinezvarameM nahIM hai ? // tathA yogeMdradevaviracita paramAtmaprakAzakI TIkAmeM bhI sAdhuko upakaraNa grahaNa karane likhe haiN.| tathA ca tatpATho yathA // "paramopekSAsaMyamAbhAve tu vItarAgazuddhAtmAnubhUtibhAvasaMyamarakSaNArtha viziSTasaMhananAdizaktyabhAve sati yadyapi tapaHparyAyazarIrasahakAribhUtamannapAnasaMyamazaucajJAnopakaraNataNamayaprAvaraNAdikaM kimapi gRhNAti tathApi mamatvaM na krotiiti||" tathAcoktaM // ramyeSu vastuvanitAdiSu viitmoho| muhyedRthA kimiti saMyamasAdhaneSu // dhImAn kimAmayabhayAt parihatya bhuktiM / pItvauSadhaM vrajati jAtucidapyajIrNam // 1 // bhASArtha:-paramopekSAsaMyamake abhAva hue, vItarAga zuddha AtmAke anubhava bhAva saMyamakI rakSA karanevAste, viziSTasaMhananaAdi zaktike abhAva hue, yadyapi tapa, paryAya, aura zarIrake sahakAribhRta, arthAt sAhAyya denevAle, For Private And Personal Page #724 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 612 tatvanirNayaprAsAdaanna, pANI, aura saMyama, zauca, jJAna, inake upakaraNa, tathA tRNamaya prAvaraNa, ghAMsakA uttarIya vastra, ityAdi kucha bhI grahaNa karatA hai; tathApi tinameM mamatva nahIM karatA hai. iti / sohI kahA hai. / ramaNIya dhanadhAnyAdi vastu, aura vanitA-strI, AdizabdaseM mAtA, pitA, putra, putrI, bhAi, bahina, ityAdikoMmeM jisane moha tyAga diyA hai, so nirmohI, kyA, saMyamake sAdhanoMmeM vRthAhI moha karegA? apitu kabhI bhI nahI. isavAtake dRDha karanevAste dRSTAMta kahe haiM. buddhimAn rogake bhayaseM bhojanako tyAgake aura auSadhako pI, kyA kabhI bhI ajIrNako prApta hotA hai ? kadApi nahIM. aiseMhI janmamaraNAdiduHkharUpa rogake bhayaseM saMsArake moharUpa bhojanako tyAgake, niHsaMga hoke, jinavacanAmRtarUpa auSadhako pIke, saMyamake sAdhanoMmeM ajIrNarUpa mohakoM prApta nahIM hotA hai. // tthaa| rAjavArtikameM bhI upakaraNaviSayaka lekha hai.| tathAhi // " // atithisaMvibhAgazcaturvidho bhikssopkrnnaussdhprtishrybhedaat||28||" atithisNvibhaagshcturdhaabhidyte| kutaH / bhikSopakaraNauSadhapratizrayabhedAt / mokSArthamabhyatthitAyAtithaye saMyamaparAyaNAya zuddhAya zuddhacetasA niravadyA bhikSA deyA dharmopakaraNAni ca samyagdarzanajJAnacAritroparvahaNAni dAtavyAni auSadhaM prAyogyamupayojanIyaM pratizrayazca paramadharmazraddhayA prtipaadyitvyiti| ca shbdovkssymaanngRhsthdhrmsmuccyaarthH|| bhASArthaH-atithisaMvibhAganAmA bArame (12) vratake cAra (4) bheda hote haiM; bhikSA 1, upakaraNa 2, auSadha 3, aura upAzraya 4; mokSakevAste udyata saMyamameM tatpara aiseM zuddha atithi sAdhuketAMi zuddhacittaseM niravadya-dUSaNarahita bhikSA denI 1, aura samyagdarzana, jJAna, cAritra, inakI vRddhi karanevAle upakaraNa dene 2, yogya auSadha prApta kara denA 3, aura parama dharma For Private And Personal Page #725 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir trayastriMzaH stambhaH / 613 zraddhAkarake upAzraya prApta kara denA 4; ca zabda vakSyamANa gRhasthadharmake samuccaya vAste hai. // tathA / rAjavArttikamahI / yatAH // // dharmopakaraNAnAM grahaNavisarjanaM prati yatanamAdAnanikSepaNa samitiH // 7 // " dharmAvirodhinAM parAnuparodhinAM dravyANAM jJAnAdisAdhanAnAM grahaNe visarjane ca nirIkSya prapUjya pravarttanamAdAnanikSepaNAsamitiH H // bhASArthaH - dharma ke avirodhI, parake anuparodhI, jJAnAdike sAdhana, aiseM dravyoMke grahaNameM aura tyAgameM dekhake aura pramArjana karake pravarttanA, so AdAnanikSepaNAsamiti hai. // tathA rAjavArttikahI / yataH // "|| saMsaktAnnapAnopakaraNAdivibhajanaM vivekaH // " saMsaktAnAmannapAnopakaraNAdInAM vibhajanaM viveka ityucyate // bhAvArtha:- saMsakta jIvotpattivAle anna, pANI, upakAraNAdikoMkA tyAga karanA ( paraThanA ), so viveka kahiye haiM. // tathA rAjavArttikahI pAMca prakArake nigraMthoMkA svarUpa likhA hai, tinameM bakuzakA svarUpa aiseM likhA hai / yataH // 66 " // bakuzo dvividhaH upakaraNavakuzaH zarIravakuzazceti // " tatra upakaraNAbhiSvaktacitto vividhavicitra parigrahayuktaH bahu vizeSayuktopakaraNakAMkSI tatsaMskArapratIkArasevI bhikSurupa - karaNavakuzo bhavati zarIrasaMskArasevI zarIrabakuzaH // bhASArthaH - bakuza doprakArakA hotA hai, upakaraNavakuza 1, aura zarIrabakuza 2; tinameM jo upakaraNoM meM rakta cittavAlA nAnA prakAra ke vicitra parigrahayukta, bahuta suMdara upakaraNoMkA icchaka, aura tina upakaraNoMkA saMskAra pratikAra karanevAlA, bhikSu sAdha, so upakaraNakuza hotA hai; aura zarIrakA saMskAra karanevAlA, zarIravakuza hotA hai. // For Private And Personal Page #726 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 614 tattvanirNayaprAsAdatathA bakuzanithameM sAmAyika, aura cchedopasthApana, yaha do saMyama digaMbarAcAryoMne mAne haiM. / tathAhi // "pulAkabakuzapratisevanAkuzIlAHdvayoH saMyamayoH sAmAyikacchedopasthApanayobhavati // " itirAjavArtikaTIkAyAm // tathA jJAnArNavameM zayyA, Asana, upadhAna (takIyA) Adi, munikI upadhi kahI hai; jo pATha Upara likha Ae haiN| ityAdi kitanehI digaM. barazAstroMmeM munikI aneka prakArakI upadhi kahI hai. aiseM upakaraNa rakhaneseM digaMbaramatakA muni to, parigrahadhArI nahIM huA, aura zvetAMbaramatakA muni, caturdazAdi upakaraNa rakkhe, tisako parigrahadhArI mAnanA, yaha matAM. dhapaNA nahI to, anya kyA hai ? _aura digaMbarAcAryoMko dravyakSetrakAlabhAvakI anabhijJatA honeseM, aura anucita kaThina munivRttike kathana karaneseM, prathama to munanI, arthAt sAdhvI vyavaccheda hogaI; pIche sAdhu vyavaccheda hogae. AcAryopAdhyAyakA to kahanAhI kyA hai !!! aura zvetAMbaramatameM to, zrImahAbIrajIseM leke AjatAMi avyavacchinna caturvidha saMgha calA AtA hai. aura bakuzakuzIla isa kAlameM je pAiye haiM, tinakA AcAra, vyAkhyAprajJapti (bhagavatIsUtra) Adi zAstroMmeM kathana karA hai, taiseM AcArake pAlanevAle sAdhu sAdhvI sAMpratikAlameM bhI upalabdha hote haiM. isa hetuseM digaMbarazAstroMkI asatyatA, aura zvetAMbarake zAstroMkI satyatA, pratyakSa pramANaseMhI dekha lo; anyapramANakI kucha AvazyakatA nahIM hai. praznaH kevalI kavalAhAra nahIM karatA hai, aura tuma kevalIko kavalAhAra mAnate ho, so, kisa pramANaseM mAnate ho ? uttaraH-AgamapramANase mAnate haiM. kyoMki, zrItattvArthasUtrameM pariSahoMkA adhikAra calA hai, tahAM kevalI-jinake kSudhApipAsAdi igyAreM pariSaha kahe haiM, aura tumAre matakI dravyasaMgrahakI vRttimeM cAritrake adhikArameM kahA hai ki, tIna yogoMkA vyApAra jina For Private And Personal Page #727 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir trystriNshHstmbhH| 615 kevalIke cAritrako malina kare haiM, jisako pradezoMkA caMcalabhAva hai, tisakoMhI yaha yogatrayavyApAra hai; aura karmagraMthoMmeM betAlIsa (12) karmaprakRtiyAM udayameM kevalIko kahI hai, ve, apanA apanA nAnAprakArakA rasa dikhAtI haiM / avayavoMkA jo prakarSaseM calAnA hai, so pravacanasArameM kriyAvizeSa kahanekarake kevalIkoM kahA hai; samayasArameM bhI aMgasaMcAlana kahA hai, bhaktAmarastotrameM bhagavaMtako caraNoMseM calanA kahA hai, ekIbhAvastavanameM jinavaracaraNoMkA nyAsa kahA hai, bhAvapAhuDakI vRttimeM tIrthaMkarake caraNoMkA nyAsa kahA hai, vIranaMdikRta zrIcaMdraprabhacaritrameM aura harizcaMdrakAyasthaviracita dharmazarmAbhyudayameM bhI, bhagavAnkA vicaranA likhA hai. aba pUrvokta zAstroMke pATha, arthasahita, anukramaseM likhate haiN| tatrAdau tattvArthasUtrapATho yathA // " // sUkSmasaMparAyachadmasthavItarAgayozcaturdazaekAdazajine // " bhASArthaH-sUkSmasaMparAya, aura chadmastha vItarAgameM arthAt dazame igyArame bArame (10 / 11 / 12 / ) guNasthAnameM caudaha (14) parISaha haiM; aura jina-kevalImeM igyAraha (11) parISaha haiM. tava to, kSudhAparISahake hue, kevalIko kavalAhAra siddha huA. paraMtu kitaneka digaMvaraTIkAkAroMne, TIkAmeM nakAra grahaNa karA hai, so mahAutsUtra hai. "ekAdazajine na saMtItizeSaH" aisI mithyAkalpanA siddha karI hai. kyoMki, digaMvaraTIkAkAra sUtrazailIke anabhijJa mAluma hote haiM. jaba sUtra meM nakAra kahAhI nahIM hai, to TIkAkArane nakAra kahAMseM kADha mArA ? jekara nakAra mAnA jAve, taba to, saMlagna sarvasUtrake sAtha 'na saMti' kriyAkA saMbaMdha mAnanA cAhiye. taba to, aisA artha hovegA, sUkSmasaMparAya, aura chadmastha vItarAgake caturdaza parISaha nahIM hai; paraMtu matAMdhapuruSa mithyAtvake udayaseM kyA kyA jhUThI kalpanA nahIM karasakatA hai ? apitu sarva karasakatA hai. jaba kevalImeM vedanIya karmake udayase igyAraha parISaha haiM, to phira, kSudhAke laganeseM For Private And Personal Page #728 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tattvanirNayaprAsAdakevalI kavalAhAra kyoM nahIM kareM ? kyoMki, audArikazarIrakI sthiti kavalAhAravinA nahIM ho sakatI hai. // 1 // dravyasaMgrahavRttipATho yathA // " // sayogikevalino yathAkhyAtaM cAritraM na tu paramayathAkhyAtaM cAritraM caurAbhAvepi caurasaMsargivat mohodayAbhAvepi yogatrayavyApArazcAritramalaM janayatIti // " bhASArthaH-sayogikevalIke yathAkhyAta cAritra hai, paraMtu paramayathAkhyAta cAritra nahIM hai. jaiseM corake abhAvase bhI, corakI saMgativAlA cora hai; taiseMhI mohodayake abhAva hue bhI, yogatrayakA vyApAra cAritrameM mala utpanna karatA hai. // 2 // pravacanasArapATho yathA // ThANanisejjavihArA dhammavadeso aNiadavo tesiM // arahaMtANaM kAle mAyAcArovU itthiinnN|| bhASArthaH-sthAna, niSadhyA, vihAra, dharmopadeza, yaha sarva tina arihaMtoMko svAbhAvika hai. striyoMko mAyAcArakItareM. // 3 // unihema-ityAdi bhaktAmarake kAvyameM bhagavAn kamalopari pAda nyAsa, sthApana karate haiM. "pAdau padAni tava yatrajineMdra chttH||" ||iti vacanAt // 4 // ekIbhAvastotrameM bhI pAdanyAsa likhA hai.|| "pAdanyAsAdapi ca punato yAtrayA tetrilokiimityaadi||" // 5 // tIrthaMkarakamalaUpara pAdanyAsa karate haiN.|| "tIrthaMkarAHkamaloparipAdaunyasaMtIti" bhaavpaahuddvRttivcnaat||6|| caMdraprabhacaritrameM bhagavAnkA vihAra likhA hai. // " // itthaM vihatya bhagavAn sakalAM dhritriimityaadivcnaat||"||7|| dharmanAthacaritrameM bhI bhagavAnakA vicaranA likhA hai. // For Private And Personal Page #729 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir trystriNshHstmbhH| atha puNyaiH samAkRSTo bhavyAnAM niHspRhaH prabhuH // deze deze tamazchettuM vyacaradbhAnumAniva // bhASArthaH-bhavyaprANiyoMke puNyoMseM khicA huA, niHspRha bhI bhagavAn, dezodezameM mithyAtvarUpa aMdhakArako chedanevAste, sUryakItareM vicaratA bhayA. // 8 // __ tathA jina, jo aMga na calAve to, zubha vihAyagati, aura azubha vihAyagatikA udaya kisatareM hove ? nahI hove. aura jinake sAta yoga, kaise hove? aura jo kalpanAkuyuktise kahate haiM ki, devate tIrthaMkarako uThAte, viThalAte haiM, aura calAte haiM; so kahanA mahA mithyA hai. kyoMki, prAcIna digaMbaramatake zAstroMmeM, aisA lekha kisI jagemeM nahI hai. to phira, kevalIko devate, uThanA, baiThanA, calanA, karAte haiM; aisA kalaMkarUpakathana, mithyAdRSTidIrghasaMsArIvinA kauna kara sakatA hai ? aura jo tIrthakarakevalIke, parama audArika zarIra kahate haiM, so bhI inake graMthoMseM viruddha hai. kyoMki, kAyAbodhapAhuDameM audArikahI kahA hai. so pATha yaha hai. // erisaguNAhiM sahiyaM aisayavaMtaM suprimlaamoaN|| orAlIyaM ca kAyaM NAyavU aruhapurusassa // 1 // bhASArthaH-ina pUrvokta guNasahita, atizayavaMta, suparimalaAmodasaMyukta, audArikakAyA, arihaMtapuruSoMkI jAnanI. praznaH-strIko sarvacAritra aura mokSa nahI hai. uttaraH-tumAre matake zAstroMmeMhI, strIko cAritra, aura mokSa honA likhA hai. ytH|| jai daMsaNeNa suddhA uttAmaggeNa sAvi saMjuttA // ghoraM cariyaM carittA-ityAdi 78 For Private And Personal Page #730 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tatva 618 tattvanirNayaprAsAda__ bhASArthaH-yadi darzanasamyaktva karake strI, zuddha hai, uktamArgakarake so bhI, saMyukta hai, ghora duranucaracAritra AcaraNakarake-ityAdi // aura isa pAThakI vRttimeMhI mahAvratakA uccAra kahA hai; anyathA caturvidha saMgha kaise hove? aura trailokyasArameM strIko mokSa kahA hai. / tathA ca ttpaatthH|| vIsa napuMsakaveA itthIvayA ya huMti cAlIsA // puMveA aDayAlA siddhA ikami samayaMmi // 1 // bhASArthaH-napuMsakaveda vIsa (20) strIveda cAlasi (40), puruSaveda ahatAlIsa (48), ye sarva, ekasau ATTa (108) eka samayameM siddha praznaH-nagna digaMbaramunike cinhavinA, kisIko bhI kevala jJAna nahIM hotA hai. uttaraH-brahmadevakRta samayapAhuDakI vRttimeM likhA hai ki, bharatarAjAne bhAvaseM parigraha choDA hai. / tathA prAkRtabaMdha harivaMzapurANameM likhA hai ki, zirameM kara-hAtha DAlatehI bharatanRpatine kevalajJAna lahyA. / aura dravyAliMgarAhata pAMDavoMne, karmoMkA aMta kiyaa.|| jA cihuruppAlaNa khivai hatthu tA kevala uppaNNo pstthu||"itihrivNshpuraanne // prazraH-Apa prathama likha Ae haiM ki, ve sarva lekha Age calake likheMge to, aba batalAie, ve lekha kaunase haiM ? uttaraH-ve lekha sara e. kaniMgahAma (SIR A. CUNN INGLAM) ke 'ArcIolojikala rIporTa' ( ARCHAEOLOGICAL REPORT ) ke tIsare volyamameM (13-165) chapAe hue mathurAke prakhyAta zilAlekha haiM; jinakI nakala nIceM likhate haiM For Private And Personal Page #731 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir trayastriMzaH stambhaH " || siddhaMsaM 20 gramA 1 di 10 + 5 ko hiyato gaNato vANiyato kulato vairito zAkhAto zirikAto bhattito vAcakasya aryasaMghasiMhasya nirvarttanaM dattilasya vi... lasya koTuMbikiye jayavAlasya devadAsasya nAgAdinasya ca nAgadinAye ca mAtuye zrAvikA dinAye dAnaM i (zrI) varddhamAnapratimA // " 619 bhASAMtaraH- " // jaya ! saMvat 20 kA uSNakAlakA mAsa pahilA (1) miti 15, zrIvarddhamAnakI pratimA, dattilakI beTI vi.. lakI strI jayavAla jayapAla devadAsa aura nAgadina arthAt nAgadinna vA nAgadatta aura nAgadinA arthAta nAgadinnA vA nAgadattAkI mAtA dinA arthAta dinnA vA dattA gharakI mAlikiNI gRhastha ziSyaNI zrAvikA tisane arpaNa karI - yaha pratimAkauTikagaccha meMseM vANijanAmA kulameMseM vairIzAkhAke bhAga ke Arya - saMghasiMhakI nirvarttana hai arthAt pratiSThita hai // " // 1 // " // siddhaM mahArAjasya kaniSkasya rAjye saMvatsare navame 9. mAse pratha 1 divase 5 asyAM pUrvAye koTiyato gaNato vANiyato kulato vairito zAkhAto vAcakasya nAganaMdisa nirvaratanaM brahmatuye bhaTTimitasakuTuMbiniye vikaTAye zrIvaImAnasya pratimA kAritA sarvasatvAnaM hitasukhAye // yaha lekha zrI mahAvIrakI pratimAUpara hai. bhAvArtha:- jaya ! kaniSkamahArAjAke rAjya meM nava (9) me varSa meM pahile (1) mahine meM miti pAMcamI (5) meM - isadina meM sarva prANiyoM ke kalyANa "" For Private And Personal * " siddhaM " isa zabdakA ' jaya' artha yUropIyana paMDitoMne kiyA hai, so yathArtha nahI hai. kyoMki, jainaOMOMOM ''ahaM' ' siddhaM ' ityAdi zabda maMgalArtha, aura namaskArArtha vAcaka mAnake, AdimeM likhe mata meM prAyaH 8 jAte haiM. // Page #732 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tattvanirNayaprAsAdatathA sukhakevAste bhaTTimitrakI strI aura brahmakI vikaTA nAmA putrIne zrIvarddhamAnakI pratimA banavAI hai-yaha pratimA-koTigaNake vANija kulake aura vairI zAkhAke AcArya nAganaMdikI nivarttana pratiSThita hai. // 2 // " // saMvatsare 90 va........sya kuTuMbani. va. dAnasya vodhuya koTiyato gaNato praznavAhanakato kulato majjhamAto zAkhAto....sanikAyabhatigAlAe thavAni........... // " isa lekhakevAste DA0 bulhara kahate haiM ki, isa lekhakI lI hui nakala mere vasameM nahIM hai, isavAste isakA pUrNarUpa meM sthApana nahIM kara sakatA hUM, paraMtu pahilI paMktike eka TukaDeke dekhanese aisA anumAna ho sakatA hai ki, yaha pratimA kisI strIne arpaNa karI hai (banavAI hai) aura so strI eka puruSakI mAlakaNI ( kuTuMbinI) aura dUsare putrakI strI (vadhu) thI, aiseM likhA hai|-sNghmeN koTiyagacchake praznavAhana kulakI mdhymshaakhaake-ityaadi-||3|| " // sa0 47 gra. 2 di 20 etasyA pUrvAye cAraNe gaNepetidhamikakulavAcakasya rohanadisya zisasya senasya nivaMtanasAvaka-ityAdi // " saMvat 47 uSNakAlakA mahinA dUsarA (2) miti 20 isa mitimeM yaha saMsArI ziSyakA devArpaNa kiyA huA pANI pInekA eka ThAma hai yaha rohanaMdikA ziSya cAraNagaNake praitidharmikakulakA AcAryasena tisakA pratiSThita hai. // 4 // " // siddhaM namo arahato mahAvIrasya devanAzasya rAjJA vAsudevasya saMvatsare 98 varSa mAse 4 divase 11 etasyA pUrvAye For Private And Personal Page #733 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 621 trystriNshHstmbhH| aryarohaniyato gaNato parihAsakakulato ponapatrikAto zAkhAto gaNisya aryyadevadattasya n........||" yaha bhI eka zilAlekhakA utArA hai. bhASAMtaraH-phateha ! devatAyoMkA nAzakartA aiseM arahatamahAvIrako namaskAra. vAsudeva rAjAke saMvatke 98 me varSameM varSARtuke cauthe mahinemeM ekAdazIke dina isa mitimeM gaNoM ke mukhya gaNI aryyadevadatta AryarohaNake sthApe hue, gaNake parihAsakakulake paurNapatrikAzAkhAke. // ___ aba ina Upara likhe mathurAke purAne zilAlekhoMke vAMcaneseM digaMbarAmnAya mAnanevAle pakSapAtarahita sujJajana priyabAMdhava digaMbaralokoMko vicAra karanA cAhiye ki, digaMbarIya paTTAvalIyoMmeM tathA darzanasArAdi digaMbarIya graMthoMmeM, je lekha zvetAMbaramatakI bAbata likhe haiM, ve satya hai, vA nahI hai ? aura yeha zilAlekha zvetAMbaroMke kathanako siddha karate haiM, vA, digaMbaroMke kathanako ? kyoMki, zvetAMbaramatake dazAzrutaskaMdhasUtrake AThame kalpAdhyayanameM likhA hai ki, zrImahAvIra khAmIke ATha (8)me pATapara zrIvIrAt saMvat 215 meM zrIsthUlabhadra svAmI svargavAsI hue, unake pATapara 9 meM paTTadhara zrIsuhastisUri hue, unake SaT (6) ziSyoMseM SaT (6) gaccha utpanna hue. tathAhi // ____" / sthavira AryarohaNaseM uddeha gaNa, jisakI cAra zAkhAyeM hui, aura cha kula hue. / sthavira bhadrayazaseM RtuvATikA gaccha, tisakI cAra zAkhA, aura tIna kula hue. / sthavira kAmarddhiseM vesavADiyAgaNa, (gaccha) tisakI cAra zAkhA, aura cAra kula. / sthavira supratibuddhaseM kauTikagaNa, tisakI cAra zAkhA aura cAra kula. / sthavira RSiguptaseM mANavakagaNa, tisakI cAra zAkhA, aura cAra kula. / sthavira zrIguptaseM cAraNa gaccha, tisakI cAra zAkhA, aura sAta kul.|" ye gaccha, zAkhA, kulake nAmakA koThA IsamAphaka hai. For Private And Personal Page #734 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 622 tattvanirNayaprAsAda gaccha. zAkhA. kula. 5 naMdija, // 6 pArihAsaka, 1 iMdravatrikA, // // 1 // | 2 mAsapUrikA, // uddehagaNa. 3 matipatrikA, // gaccha. 4 pUrNapatrikA, // 1 caMpizjhiyA, // // 2 // 2 bhadrikA, // RtuvATikA 3 kaakdiyaa,|| gaccha. 4 mehalijjiyA, // 1 nAgabhUta, // 2 somabhata, // 3 ullagaccha, // 4 hatthalijja, // 1 bhadajasiyaM, // 2 bhadaguttiyaM, // 3 yazobhAdrikaM, // 1 sAvatthiyA, // 1 gaNiyaM, // vesavATikA | 2 rajapAliyA, // 2 mahiyaM, // |3 aMtarijiyA, // 3 kAmaDhiyaM, // gaccha. 4 khemalijiyA, // | 4 iMdapuragaM, // 1 uccanAgarI, // 1 baMbhalija, // // 4 // kauTika 2 vidyAdharI, // 2 vatthalija, // 3 vayarI, // 3 vANija, // gaccha. | 4 majjhimillA, // | 4 paNhavAhaNayaM, // 1 kAsavajiyA, // 1 RSiguptaka, // 2 goyamajiyA, // 2 RSidattaka, // mANavaka | 3 vAsaTTiyA, // 3 abhijayaMta, // 4 sorahiyA, // 1 hAriyamAlAgArI, 1 vatthalijaM, // 5 mAlija, // 2 saMkAsiyA, // 2 pIidhammiyaM, // 6 ajavaDiyaM, // cAraNa gaccha. 3 gaveTuA, // 3 hAlijaM, // 7 kaNhasahaM, // | 4 vijjanAgarI, // 4 pupphmittijN,|| gaccha. For Private And Personal Page #735 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ctustriNshHstmbhH| 623 ina pUrvokta SaT (6) gaNoMmeMseM 1 / 4 / 6 gaNoMke, unake kuloMke, aura unakI zAkhAyoMke nAma, mathurAke zilAlekhoMmeM likhe haiM. aura devasena bhaTTAraka apane race darzanasAragraMthameM likhate haiM ki, vikramarAjAke maraNapIche eka sau chattIsa varSa gae soraThadezake vallabhI nagarameM zvetAMbara saMgha utpanna huA; tathA mUlasaMgha, naMdyAmnAya, sarasvatigaccha, balAtkAragaNa, ina cAroM nAmoMkI mathurAke zilAlekhoMmeM gaMdha bhI nahI hai; jekara zvetAMbarIya zAstroMke pUrvokta gaNoMke lekha kalpita mAneM, to bhUmimeMseM ve lekha kaise nikalate ? isavAste zvetAMbarIya zAstroMke lekha satya siddha hote haiM. aura digaMbaroMke lekha mithyA siddha hote haiM. kyoMki, zvetAMbara bAbata devasenake lekhase mathurAke zilAlekha prAcInatara hai; isavAste zvetAMbarIya zAstroMmeM je je gaNa kula zAkhAke nAma likhe haiM, ve satya haiM. aura je je digaMbaroMne mUlasaMgha 1, naMdyAmnAya 2, sarasvatigaccha 3, balAtkAragaNa 4, likhe haiM, ve navIna kalpita siddha hote haiM. jaba zvetAMbaramatakI satyatAkI gavAhI bhUmike zilAlekhahI dete haiM, taba to, prekSAvAnko tisakohI satyakarake mAnanA caahiye.|| // iti prasaMgataH saMkSepato digaMbaramatasamAlocanaM samAptam // // ityAcAryazrImadvijayAnaMdasUriviracite tattvanirNayaprAsAde jainamatasya ... prAcInatAbauddhamatAnyatAvarNano nAma trayastriMzaH stambhaH // 33 // ||athctustriNshstmbhaarmbhH|| tetIsame staMbhameM jainamatakI prAcInatAkA, aura bauddhamataseM pRthaktAkA varNana kIyA; aba isa cautIsame staMbhameM jainamatakI kitanI bAteMpara Adhunika kitaneka paMDitAbhimAnI zaMkA karate haiM, unake uttara likhate haiM. praznaH-jainamatameM RSabhadeva arihaMtakI jo pAMcasau (500,) dhanuSapramANa avagAhanA likhi hai, ora caurAsI lakSa (8400000) pUrvakI Ayu For Private And Personal Page #736 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 624 tattvanirNayaprAsAda likhI hai, aiseM lekhako vAMcake kitaneka loka, jo aMgrejI phArasI paDhe hue haiM, ve upahAsya karate haiM; so aisI avagAhanA, aura Ayuko jainamatavAle kyoMkara satya mAnate haiM ? uttaraH- he bhavya ! jabataka pakSapAta choDake sUkSmabuddhise vicAra nahI karate haiM, tabataka vastuke tattvoM nahI prApta hote haiM. kyoMki, pRthivImeM adhika rasa honeseM tisa pRthivIkI vanaspati meM bhI adhika rasavIrya hotA hai, aura tisa vanaspatike khAnevAle puruSAdikoMmeM adhika bala hotA hai, aura tinake zarIra meM vIrya - dhAtu bhI adhika hotA hai, aura jisakA vIrya adhika hotA hai, tisakA saMtAna bhI kadAvara ( baDI avagAhanAvAlA ) hotA hai, hAthIvat / tathA paMjAbakI bhUmiseM gujarAta dezakI bhUmi rasameM nyUna hai, isavAste paMjAbakI vanaspati khAnevAle paMjAbIyoMkA zarIra gujarAtIyoM kI apekSA kadAvara aura balavAn hai; aura paMjAbaseM kAbulakI bhUmi adhika rasavIryavAlI hai, isavAste vahAMkI mevAdi vanaspati hiMdusthAnakI apekSA bahuta rasavIryavAlI honeseM, vahAMke puruSa bhI kadAvara, aura adhika balavAn hai. isa likhanekA yaha prayojana hai ki, jainamatake siddhAMtAnusAra varttamAnakAla ' avasappiNI' calatA hai, arthAt jisa kAlameM samaya samaya bhUmi Adi padArthoMkA acchA varNa, gaMdha, rasa, sparza, ghaTatA jAve tisako avasarpiNI kAla kahate haiM. yaduktaM paMcakalpabhASye // bhaNiyaM ca dusamAe gAmA hohiMti UmasANasamA // iya khettaguNA hANI kAlevi u hohi imA hANi // 1 // samaye 2 NaMtA parihAyaMte u vaNNamAIyA || davAI pajAyA horattaM tattiyaM ceva // 2 // dUsamaaNubhAveNaM sAhUjoggA u dulahA khettA || kAlevi yadubhikkhA abhikkhaNaM huMti DamarA ya // 3 // For Private And Personal Page #737 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 625 ctustriNshHstmbhH| dUsamaaNubhAveNa ya parihANI hohi osahibalANaM // teNaM maNuyANaMpi u AugamehAdiparihANI // 4 // ityAdi // bhASArthaH-kahA hai dUsamanAmAavasarpiNIkAlake pAMcame Are (hisse)meM gAma prAyaH masANasarikhe hoveMge, yeha kSetrake guNoMkI hAnI jAnanI. aura kAlameM bhI yaha vakSyamANa hAnI hovegI, sohI batAve haiM. samaya samayameM anaMte anaMte dravyaparyAyoMke varNa AdizabdaseM rasa, gaMdha, sparza, je je zubha zubhatara haiM unoMkI hAnI hovegI, paraMtu ahorAtra tAvanmAtrahI rahegA, dUsamakAlake prabhAvaseM sAdhuyoMke yogya kSetra prAyaH durlabha hoveMge, aura sukAlameM bhI sAdhuyoMke yogya bhikSA durlabha hovegI, durbhikSa aura rAjyAdi upadrava vAraMvAra hoveMge, tathA dUsamakAlake prabhAvase auSadhi annAdikoMke valakI tathA rasAdikakI hAnI hogI, aura tisakarake manuSyoMke Ayu buddhi, AdizabdaseM avagAhanA balaparAkramAdikoMkI bhI hAnI hovegI, ityAdi avasarpiNIkA varNana kiyA hai; so avasarpiNIkAla prathama Arese prAraMbha huA hai, tabaseM bhUmiAdi padArthoMke rasa-vIrya ghaTanese puruSAdikoMkI avagAhanA Ayu bhI ghaTane lagI; so abataka, tathA Age kitaneka kAlatAMi ghaTatI jAyagI. kramaseM ghaTate ghaTate hamAre samayataka asaMkhya varSa gujara cuke haiM; lAkhoM karoDoM varSoMke vyatIta honeseM thoDI 2 ghaTate 2 hamAre samayameM thoDI avagAhanA Ayuraha gai hai; isavAste asaMkhya kAla pahile baDI avagAhanAkA honA saMbhave hai. isa kAlameM jo nahI mAnate haiM, ve kyA, asaMkhya kAla asaMkhya varSa atItakAlakA pUrA pUrA svarUpa dekha Ae haiM, jo nahI mAnate haiM ? __ aba atItakAlameM puruSAdikoMke zarIra baDe 2 kaddAvara the, isa kathana Upara hama thoDAsA pramANa bhI likhate haiM. / sana 1850 I0 meM mAruAM najadIka, bhUmimeM khodate hue, rAkSasI kadake manuSyake hADa bhUmimeseM nikalethe; unameM jabADekA hADa, AdamIke pagajitanA laMbA thA, aura eka buzala arthAt cauvIsa (24) sera pakke gehUM tisakI khoparImeM samA saktethe, eka 2 dAMtakA vajana pauNA AMusa (kuchaka nyUna do tole) For Private And Personal Page #738 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 626 tattvanirNayaprAsAdapramANa thA. / aura kInaTolokasa nAmakA rAkSasa paMdarA (15) phuTa 6 iMca UMcAthA, usake khaMbhekI cauDAi 10 phuTakI thI; aura sAralAmenake vakhatameM mAluma huA pharaTIgsa nAmakA sakhasa 28 phuTa UMcA thA; yaha kathana gujarAtamitrake 30 me pustakake tArIkha 18 sapaTeMvara sana 1892 ke aMkameM likhA hai. tathA tArIkha 12 naveMbara sana 1893 ke buMbaIkA gujarAtI patrameM likhA hai ki, haMgarImeM rAkSasIkadake eka meMDaka ( durdara-deDakA) kA hADapiMjara milA hai; isa meMDakako 'levIrInathoDona' ke nAmaseM pichAnane meM Ate haiM. prAcIna zodhoMke karaneseM mAluma hotA hai ki, aisI jAtake meMDaka tisa atItakAlameM bahuta asti dharAte the, paraMtu AjakAlameM aise meMDakakI asti hai nahI. isa meMDakakI khoparI itanI baDI hai ki, usakI donoM AMkhoMke khADoMke bIcameM 18 IcakA aMtara hai; isa khoparIkA vajana 312 ratala pramANa hai, aura sarva hADoMke piMjarakA vajana 1860 ratala pramANa, arthAt lagabhaga eka Tana pramANa hotA hai. tathA prophesara thIoDora kuka apane banAe bhUstara vidyAke graMthameM likhate haiM ki, pUrvakAlameM uDate girolI ( chapakalI-kiralI) jAtake prANI aise vaDe the, jisakI pAMkha 27 phuTa laMbI thI. jaba aise prANI pUrva kAlameM itane baDe the, to phira manuSyoMkI avagAhanA bahuta baDI hove to, isameM kyA Azcarya hai ? ye pUrvokta sarva zodhe aMgrejoMne karI hai. aba jo koi kahe ki, itane bar3e zarIravAle manuSya, meMDaka, girolIko hama nahIM mAnate haiM, to phira hama unako kyA pramANa deve ? kyoMki, aiseM akalake putaloM (bAradAnoM). ko to sarvajJa bhI nahI samajhA sakate haiM. aura jo koi bhRstara vidyAkI zodhako satyakarake mAnate haiM, unakevAste to pUrvokta pramANa bahuta balavat hai ki, pichale jamAnemeM manuSyoMke zarIra bahuta bar3e kaddAvara the; isase bahuta prAcInatara kAlameM jo avagAhanA jaina siddhAMtameM likhI hai, so bhI satya siddha hosakatI hai. / tathA manusmRtikI TIkAmeM zrIrAmacaMdrajIkI Ayu dazasahasra (10000) varSakI likhI hai. / tathA mahAbhAra For Private And Personal Page #739 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ctustriNshHstmbhH| take SoDaza (16) adhyAyameM brahmAkI beTI kazyapakI strI kadUke aMDeko pakanekA kAla pAMcasau ( 500 ) varSa likhA hai, aura vanitAke aMDeko pakanekA kAla eka sahastra (1000) varSa likhA hai. / tathA mahAbhAratake ekonaviMza ( 19) adhyAyameM rAhukA zira, parvatake zikhara jitanA baDA likhA hai. / tathA ekonatriMza ( 29) adhyAyameM SaT (6) yojana UMcA, aura vArAM yojana laMbA, hAthI likhA hai.* tathA tIna yojana UMcA, aura daza yojanakA parigha (gherA), aisA kurma ( kacchu-kAcavA) likhA hai. / tathA tauretagraMthameM nuha Adi kitaneka manuSyoMkI 900, vA 800, sau varSakI Ayu likhI hai. isase mAluma hotA hai ki isse pahile prAcInatara jamAnemeM manuSyoMmeM bahuta baDI AyuvAle manuSya the. isa samaya meM bhI hiMdusthAnakI apekSA kitaneka dezoMmeM adhika AyuvAle manuSya vidyamAna hai; to phira, asaMkhyakAlake pahile manuSyoMkI larva dezoMmeM zata (100) varSa pramANahI Ayu mAnanI, yaha buddhimAnoMko ucita hai ? nahIM. isavAste sarvajJokta pustakoMmeM jo jo lekha hai, so sarva satyahI hai. paraMtu jo tumArI samajhameM nahIM AtA hai, so tumArI buddhikI durbalatA hai. kyoMki, jo koi isa samayameM kisI navIna pustaka likha jAve ki, eka puruSa sau (100) maNa vojA uThA sakatA hai, aura eka puruSa 27 maNakI lohamayI mUMgalI (mudgara-mogarI) uThA sakatA hai, to kyA tisa lekhako AjaseM 50 varSa pIche tucchabuddhivAle mAna sakate haiM? nahIM. paraMtu yaha vArtA hamAre pratyakSa hai. paMjAva dezake lAhora jilemeM valaTohe gAmakA rahanevAlA, phattesiMha nAmakA eka sikha 40, vA, 50, vA 100, maNake bojevAle arahaTa (reMTa) ko uThA letA haiaura pUrvokta jilemeM canAMvAlA gAmakA rahanevAlA, hIrAsiMha nAmakA eka puruSa 27 maNa lohekI jhaMgalI (mudgara--mogarI) uThAtA hai, yaha hamAre pratyakSa dekhane meM AyA hai. isItareM sarvajJake kathana kiye prAcIna lekha, kAlAMtarameM alpabundvivAloMkI samajhameM Ane kaThina hai. * bAbu zivaprasAda sitAre hiMda (sTAra Apha iMDiyA )ne likhA hai ki, bar3e kadake AdamIko caDhanekevAste itanA baDA ghodd| kahAMse milatA hogA ? so isakA uttara bhI jANanA ki, yadi itanA baDA hastI usa jamAnemeM hotA thA, to kyA ghoDe nahI hote hoMge ! ! ! For Private And Personal Page #740 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 628 tattvanirNayaprAsAdapraznaH-kitaneka kahate haiM ki, jainamatameM pRthivI sthira, aura sUrya calatA hai, aisA lekha hai; aura vidyamAna kAlameM to, kitaneka pAzcAtyAdi vidvAn kahate haiM ki, pRthivI calatI hai, aura sUrya sthira hai; aura kitaneka kahate haiM ki, pRthivI bhI calatI hai, aura sUrya bhI apanI madhyarekhApara calatA hai; yaha kyoM kara hai ? uttaraH-prathama to he bhavya ! jainamatake caudahapUrva, ekAdazAMga, upAMga, prakIrNaka, niyukti, vArtika, bhASya, cUrNI, Adi jaise sudharma svAmI gaNadhara AdikoMne race the, aura jaiseM vajrasvAmI dazapUrvadhArIne unakA uddhAra karake navIna racanA karI, so jJAna prAyaH sarva, skaMdilAcAryake samaya meM vyavaccheda ho gayA hai; unameseM jo zeSa kiMcitmAtra rahA, so nAmamAtra raha gayA. phira usa jJAnako skaMdilAdi AcArya sAdhuyoMne nAmamAtra AcArAMgAdiko ekatra karake racanA karI, paraMtu skaMdilAdi AcArya sAdhuyoMne svamatikalpanAseM kuccha bhI nahI racA hai; jo zeSa raha gayA thA, usakohI tisa tisa adhyayana uddezemeM sthApana kiyA. phira devarddhigaNikSamAzramaNaAdikoMne tADapatroMpara mUlapATha, niyukti, bhASya, cUrNi, vRtti, Adi aura anyaprakaraNapramukha eka koTi (10000000,) pustaka likheM. ve pustaka bhI, jainokI gaphalata, matoMke jhagaDe, musalamAnoMke julamaseM, aura gurjara dezameM agni Adike upadravaseM, bahutase naSTa hogae; aura kitaneka bhaMDAroMmeM baMda rahaneseM gala gae; jaiseM pATaNameM phophaliyAvADeke bhaMDArameM eka koThaDImeM tADapatroMke pustakoMkA cUrNa huA bhusakItareM paDA hai. aura jaisalamerameM to, prAcIna pustakoMkA bhaMDAra kahAM hai, so sthAnahI zrAvakaloka bhUla gae haiM. to bhI, DaoNkTara bullara sAhibane, muMbaI hAtemeM DeDha lAkha (150000) jainamatake pustakoMkA patA lagAyA hai; aura unakA sUcIpatra bhI aMgrejImeM chapavAyA hai, aisA hamane sunA hai. jaba itane pustaka jainamatake naSTa hogae haiM to, hama loka kyoM kara jainamatake pustakoMke lekhAnusAra sarva praznoMkA samA. dhAna kara sake ki, isa abhiprAyase yaha kathana kiyA hai ! For Private And Personal Page #741 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ctustriNshHstmbhH| 629 aura isa kAlameM jo buddhimAnoMne pRthivI sUrya Adike calanekA svarUpa prakaTa kiyA hai, so anumAna bAMdhake prakaTa karA hai; paraMtu sarvasvarUpa kisIne AMkhoMseM nahIM dekhA hai. kyoMki, dakSiNa uttara dhruva batalAte haiM, aura unakA svarUpa likhate haiM, aura yaha bhI kahate haiM ki, dakSiNa uttara dhruvoMtaka koi bhI puruSa nahIM jA sakatA hai. aura dhruvakI tarapha jAnekA prayatna karanevAlI kaI maMDalioMkA patA bhI baraphake pahADoMmeM lagA nahIM hai. jaba aiseM hai, to phira, unake likhe kalpita-AnumAnika svarUpakI satyatA kaiseM mAnI jAve? kyoMki, pRthivIke kitanehI hisse aise haiM ki, ve abhitaka jAnanemeM nahI Aye haiM. thoDe arasekI bAta hai, eka akhavAra (nyusapepara ) meM hamane bAMcA hai ki, amerikana zodhakoMne yaha vicAra kiyA ki, yaha dhUmasa (dhUvAM) kahAMse AtI hai ? talAza karate hue unako esAmAluma huA ki, dUra phAMsalepara eka zahara tIsahajAra (30000) ghara, vA manuSyoMkI vastIvAlA dIkha paDA; usa viSayameM ve likhate haiM ki, hama nahI jAnate hai ki, isa zaharakA kyA nAma, aura kisa bAdazAhakI hakumata isapara hai ? aiseMhI pRthivIke aneka vibhAga, vinA jAne par3e haiM. to phira, hama kaiseM sarva kalpita-AnumAnika vAtoMko satyakarake mAna leveM? tathA mi0 vIracaMda rAghavajI gAMdhI, bI. e. ke pAsa eka amerikana vidvAnakA banAyA huA 'arthanaoNTa egloba' (12.AIRTTI N()!' A CHLOBE) nAmakA pustaka hamane dekhA, jisameM aisA likhA suNA hai, ki pRthivI gola nahIM, kiMtu capaTI (sapATa) hai, aura pRthivI phiratI nahIM hai, kiMtu sUrya phiratA hai, aise siddha kiyA hai. tathA AkAzameM aiseM tAre haiM, unako dekha hama aisA anumAna karasakate haiM ki,pRthivI sthira hai, aura sUrya calatA hai, aura jo koi hamAre pAsa Ake yaha bAta dekhanA cAhe to, usako hama disalA sakate bhI haiM. tathA vedoMmeM bhI sUrya calatA hai, aiseM likhA hai. tathAhi prathama Rgvede // taraNirvizvadarzatojyoti'SkRdasisUrya // vizvamAbhAsirocanaM // 4 // For Private And Personal Page #742 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 630 tatvanirNayaprAsAdaR0 a0 1 a0 4 v07| bhASyakA bhASArthaH-he sUrya! tUM taraNi-taritA hai, anya koi na jAsake aise baDe adhva mArgameM jAnevAlA hai| tathA ca smaryate // yojanAnAM sahasra he ve zate he ca yojane // ekena nimiSArDena kramamANa namostu te // 1 // iti // bhASArthaH- do sahastra do sau aura do (2202), itane yojana sUrya AMkha mIcake khole tisakAlaseM Adhe kAlameM calatA hai, ityAdi / tathA Rgveda a0 1 a0 3 va06 meM likhA hai ki, suvarNamaya rathameM baiThake jagatko prakAza karatA huA, aura dekhatA huA, sUrya AjAtA hai. / tathA deva dIpatA huA sUrya, pravaNavata mArgakarake jAtA hai, tathA urdhvadezayukta mArgakarake jAtA hai, udayAnaMtara AmadhyAnhatAMi urdhva mArga hai, tisake uparAta AsAyaMkAla pravaNamArga hai, yaha bheda hai; aura yajana karaneke dezameM sUrya zvetavarNake azvoMkarake jAtA hai, aura dUra AkAza dezase yahAM AtA hai.| tathA R0 a0 2 a0 1 va0 5 meM likhA hai. / yathA // "||suuryohi pratidina ekonapaTyAdhikapaMcasahasrayojanAnimeruM prAdakSiNyena paribhrAmyatItyAdi // " bhASArthaH-sUrya pratidina 5059 yojana meruko pradakSiNA karake paribhramaNa karatA hai. ityAdi. / tathA R0 a0 2 a0 5 va0 2 meM likhA hai. / yathA // " // acaraMtI avicale dve evaite dyaavaapRthivyau||" ityaadi.| avicala acala arthAt sthira dohI hai svarga 1, aura pRthivI 2, ityAdi RcAyoMse sUryakA calanA, aura pRthivIkA sthira rahanA kathana kiyA hai. aiseMhI yajurvedAdisaMhitA, aura brAhmaNabhAgoMmeM sUryake calanekA kathana hai. vaibalake hisse tauretameM bhI likhA hai ki yahasuyA java laDA. For Private And Personal Page #743 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ctustriNshHstmbhH| 631 imeM laDatA thA, taba sUrya kitaneka ghaMTetaka calanemeM thama gayA thA; ityAdi sarva dharmapuskakoMmeM prAyaH sUryakA calanAhI likhA hai. praznaH-kitaneka kahate haiM ki, jainamatameM jo bharatakhaMDakI laMbAI, aura cauDAi, kahI hai, so bahuta hai; aura dekhanemeM hiMdustAna thoDAsA hai, isakA kyA sabava hai? uttaraH-jainamatameM hiMdustAnakA nAma kuccha bharatakhaMDa nahI likhA hai; kiMtu Arya, anArya, sarva deza milAke 32000 deza jisameM vasate the, usakA nAma jainamatameM bharatakhaMDa likhA hai, ve anArya, Arya deza jaunase hai, unake nAma zrIprajJApanA upAMga sUtrase likhate haiM. / prathama anArya dezoMke nAma likhate haiN.| zaka 1, yavana 2, cilAta 3, zabara 4, barbara 5, kAya 6, muruMDa 7, oDDa 8, bhaDaga 9, tIrNaka 10, pakkaNa 11, nIka 12, kulakSa, 13, goMDa 14, sIhala 15, pArasa 16, godha 17, aMdhra 18, damila 19, cillala 20, puliMda 21, hArosa 22, dova 23, bokaNa 24, gaMdhahAra 25, bahali 26, arjala 27, roma 28, pAsa 29, bakuza 30, malakA 31, baMdhakAya (cUMcukA) 32, sUkali (cUlika) 33, kuMkaNa 34, meda 35, palhava 36, mAlava 37, maggara (mahura) 38, AbhAsika 39, kaNa (aNaka) 40, vIraNa (cIna) 41, lhAsika 42, khasa 43, khAsika 44, nedUra 45, maDha 46, DoMvilaga 47, lakusa 48, khakusa 49, kekeya 50, araba 51, haNaka 52, romaka 53, bhamaru 54, ityAdi. / aura zaka 1, yavana 2, zabara 3, barbara 4, kAya 5, maruMDa 6, uDDa 7, bhaMDaDa 8, bhittika 9, pakkaNika 10, kulAkSa 11, gauDa 12, siMhala 13, pArasa 14, krauMca 15, aMdhra 16, draviDa 17, cilvala 18, puliMdra 19, AroSA 20, DovA 21, pokANA 22, gaMdhahArakA 23, bahalIkA 24, jallA 25, rosA 26, mASA 27, bakuzA 28, malayA 29, cUMcukA 30, cUlikA 31, koMkaNagA 32, medA 33. palhavA 34, mAlavA 35, mahurA 36, AbhASikA 37, aNakkA 38, cInA 39, lAsikA 40, khasA 41, khAsikA 42, neharA 43, mahArASTrA 44, muDhA 45, mauSTrikA 46, Arava 47, DoMbikala 48, ku. For Private And Personal Page #744 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 632 tattvanirNayaprAsAdahuNA 49, kekayA 50, hRNA 51, romakA 52, rukkhA 53, marukA 54, ityAdi anAryadezake vAsI manuSyoMke nAma, praznavyAkaraNa sUtrameM likhe haiM. / aura zaka 1, yavana 2, zavara 3, barbara 4, kAya 5, muruMDa 6, dugoNa 7, pakkaNa 8, akkhAga 9, hRNa 10, romasa 11, pArasa 12, khasa 13, khAsika 14, dubila 15, yala 16, bosa 17, bokasa 18, bhiliMda 19, puliMda 20, krauMca 21, bhramara 22, rUkA 23, krauMcAka 24, cIna 25, caMcUka 26, mAlaMga 27, damila 28, kulakSaya 29, kekaya 30, kirAta 31, hayamukha 32, kharamukha 33, turagamukha 34, meMDhakamukha 35, hayakarNa 36, gajakarNa 37, ityAdi anAryadezoMke nAma, sUtrakRtAMgakI niyuktimeM kahe haiN.| ityAdi ekatIsa sahala navasau sADhecuhattara ( 31974 // ) anArya deza jisameM vasate haiM. aura sADhe paccIsa (25 // ) Aryadeza haiM, unake nAma prajJApanA sUtraseM likhate haiM. / rAjagRhanagara-magadhajanapada 1, aMgadeza-caMpAnagarI 2, baMgadeza-tAmraliptInagarI 3, kaliMgadeza-kAMcanapuranagara 4, kAzIdeza-vANArasInagarI 5, kozaladeza-sAketapura apara nAma ayodhyAnagara 6, kurudeza-gajapura ( hastinApura ) nagara 7, kuzAvarttadeza-saurikapuranagara 8, paMcAladeza-kAMpilapuranagara 9, jaMgaladezaahichattAnagarI 10, surASTradeza-dvArAvatI (dvArikA) nagarI 11, videhadeza-mithilAnagarI 12, vatsadeza-kauzAMbInagarI 13, zAMDilyadezanaMdipuranagara 14, malayadeza-bhadilapuranagara 15, vacchadeza-vairATanagara 16, varaNadeza-acchApurInagarI 17, dazANadeza-mRttikAvatInagarI 18, cedideza-zauktikAvatInagarI 19, siMdhudeza-vItabhayanagara 20, sauvIradeza-mathurAnagarI 21, sUrasenadeza-pApAnagarI 22, bhaMgadeza-mAsapurivahAnagarI 23, kuNAladeza-zrAvastInagarI 24, lADhadeza-koTivarSanagara 25, zvetaMbikAnagarI kekaya aadhaa(0||) deza, yeha sADhe paccIsa (25 // ) Aryadeza haiM. kyoMki, ina dezoMmeMhI jina-tIrthaMkara, cakravartI, baladeva, vAsudevAdi Arya-zreSTha puruSoMkA janma hotA hai, isavAste inako Aryadeza kahate haiM. yeha sarva Aryadeza viMdhyAcala, aura himAlayake vIcameM haiM, haima, amarA For Private And Personal Page #745 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ctustriNshHstmbhH| dikozoMmeM bhI aiseMhI Aryadeza kahA hai. aise anArya Arya sarva deza milAke battIsa hajAra (32000) deza jisameM vAsa karate haiM, tisako jainamatameM bharatakhaMDa kahA hai; natu hiNdustaanmaatrko.| aise pUrvokta bharatakhaMDakI bhUmipara bahuta jagoMpara samudrakA pANI phiraneseM khulI bhUmi thoDI raha gai hai; yaha bAta jaina graMthoMseM, aura paramatake graMthoMseM bhI siddha hotI hai. aura anumAnaseM bhI kitaneka buddhimAna siddha karate haiM. jaiseM sana 1892 sapaTeMbara mAsa tArIkha 5 ko 'navamI orIeMTala kAMgresa' (NINTH OR ENTAL CONGRESS) jo laMDanazaharameM bharI thI, tisameM paMDita mokSamullarane apane bhASaNameM aisA siddha karA hai ki, esIyAseM leke amerikAtAMi kisIsamayameM samudrakA pAnI bIcameM nahI thA; kiMtu kevala ekahI bhUmikA sapATa thI. pIche samudrake jalake AjAneseM bIcameM dezoMke TApu bana gae haiM. aura IsA (isu khIstase) pahile 15000, tathA 20000, varSake lagabhaga sAmAnya bhASAke bolanevAle prAcIna loka, pRthivIke kisI bhAgameM vasate the.* tathA DaoNkTara bulhara sAhibane apane bhASaNameM jaina lokoMke saMbaMdhameM eka nibaMdha vAMcake sunAyA thA ki, jainalokoMkI zilpa vidyA kitaneka daraje (kitanIka vAbatoMmeM ) buddha lokoMkI zilpavidyAke sAtha milatI AtI haiM, to bhI, jaina lokoMne, ve sarva buddhalokoMke pAsaseM nahIM lI hai| kiMtu vo vidyA, jaina lokoMke gharakIhI hai, aisA sabUta kara dIyA thA. yaha samAcAra, gujarAtI patrake 13 me pustakake akaTobara sana 1892 ke 40 me aura 41 me aMkameM hai. yaha yahAM prasaMgaseM likhA hai. isavAste cIna, rUsa, amerikAdi sarva bharatakhaMDameMhI jAnane. // pUrvokta sADhepaJcIsa AryadezoMko, jainamatameM kSetra Arya kahate haiM. praznaH-yadi kSetrakI apekSA yeha 25 // deza Arya hai, aura zeSa 31974 // deza anArya hai to, kyA Arya anya tareke bhI hai, jisavAste inako kSetrApekSA Arya kahate ho ? * isa kathanaseM jo isAi loka mAnate haiM ki, isa pRthivIke raceko, vA manuSya raceko cha sahastra (6000) varSa hue haiM, so mithyA ThaharatA hai. 80 For Private And Personal Page #746 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 634 tattvanirNayaprAsAdauttaraH-hAM. anyatareMke bhI Arya hai, jainamatake prajJApanA sUtra meM navaprakArake Arya kahe haiM. / tathAhi // kSetrArya 1, jAti Arya 2, kulArya 3, kArya 4, zilpArya 5, bhASArya 6, jJAnArya 7, darzanArya 8, cAritrArya 9. / aba prathama Arya padakA artha likhate haiM. / "tatrArAt heyadharmebhyo yAtAH prAptA upAdeyadharmarityAryAH pRSodarAdayaiti rUpaniSpattiH // " / tahAM ArAt tyAgane yogya dharmoseM jAte rahe haiM, aura prApta hai aMgIkAra karane yogya dhokarake ve kahiye, Arya. // 1. kSetrArya-kSetrAryakA svarUpa to, Upara likha Ae haiM. // 1 // 2. jAtiArya-ambaSTha 1, kaliMda 2, vaideha 3, vedaMga 4, harita 5, cuJcuNa 6, rUpa ye ibhyajAtiyAM prasiddha hai, tisavAste ina jAtiyoMkarake je saMyukta hai, ve jAtike Arya hai, zeSa nahI. yadyapi zAstrAMtaroMmeM aneka jAtiye kathana karI hai, to bhI, lokoMmeM yehI jAtiyeM pUjane yogya prasiddha hai. // 2 // 3. kulArya-ugrakula 1, bhogakula 2, rAjanyakula 3, ikSvAkukula 4, jJAtakula 5, kauravakula 6. / jinako zrIRSabhadevajIne kotavAlakA pada diyA thA, unakA jo vaMza calA, tisakA nAma ugrakula 1, jinako zrIRSabhadevajIne pUjya baDAkarake mAnA, unakA vaMza bhogakula 2, jo zrIRSabhadevake mitrasthAnIye the, unakA vaMza rAjanyakula 3, jo zrImahAvIrajIkA vaMza, so jJAta (nyAta) kula 4, jo zrIRSabhadevajIkA vaMza, so IkSvA. kukula 5, jo zrIRSabhadevajIke kurunAmA putrase vaMza calA, so kauravavaMza 6. caMdravaMza, aura sUryavaMza, jo zrIRSabhadevake pote caMdrayaza, aura sUryayazake nAmase prasiddha hue haiM, ikSvAkuvaMzake aMtarabhUtahI gine haiM, nyAre nahI. // 3 // 4. kArya-inake aneka bheda haiM / dosikA jAtivizeSa 1, sauttikA 2, karpAsikA 3, muktivaitAlikA jAtivizeSa 4, bhaMDavetAlukA jAti For Private And Personal Page #747 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 635 ctustriNshHstmbhH| vizeSa 5, kolAdika 6, naravAhInikA 7, ityAdi aneka prakArake haiM. // 4 // 6. zilpArya-inake bhI aneka prakAra haiN| darajIkA kAma karanevAle1, taMtuvAyAkuviMdA 2, paTTakArA paTTakUlakuviMdA 3, dRtikArA 4, vicchikA 5, javikA 6, kaThAdikArA 7, kASTapAdukAkArA 8, chatrakArA 9, babhArA 10, papbhArA 11, potthArA 12, leppArA 13, cittArA 14, saMkhArA 15, daMtArA 16, bhaMDArA 17, jipbhAgArA 18, sellArA 19, koDigArA 20, ityAdi aneka prakArake zilpArya jAnane // 5 // 6. bhASArya-jahAM arddhamAgadhI bhASAkarI bolate haiM, aura jahAM brAhmI lipike aThAraha (18) bheda pravarte haiM, arthAt likhate haiM, so bhaassaary.| brAhmI lipike bheda Upara likha Ae haiM, aura aThAraha dezakI bhASA ekatra milI hui bolI jAtI hai, so arddhamAgadhI bhASA, aise nizItha cUrNiNameM likhA hai. // 6 // 7. jJAnArya-inake pAMca bheda haiM. matijJAnArya 1, zrutajJAnArya 2, avavijJAnArya 3, manaHparyavajJAnArya 4, kevalajJAnArya 5. ina pAMcoM jJAnomeMseM jisako jJAna hove, so jJAnArya. ina pAMcoM jJAnoMkA svarUpa naMdisUtraseM jAna lenA. // 7 // 8. darzanArya-inake do bheda haiM. sarAgadarzanArya 1, vItarAgadarzanArya 2 sarAgadarzanArya, kAraNabheda honeseM kAryabheda nayake mataseM daza prakArake haiN| nisargaruci 1, upadezaruci 2, AjJAruci 3, sUtraruci 4, bIjaruci 5, abhigamaruci 6, vistAraruci 7, kriyAruci 8, saMkSeparuci 9, dharmaruci 10. / inakA svarUpa aiseM hai. / bhUtArthatvena sadbhUtA sacce haiM yeha padArtha, aiseM rUpase jisane jIva 1, ajIva 2, puNya 3, pApa 4, Azrava 5, saMvara 6, baMdha 7, nirjarA 8, mokSarUpa 9, nava padArtha jAne haiM; kaise jAne * zrImeghavijayajI upAdhyAyaviracita "tatvagItA" meM jIvakA pratipakSI ajIba, puNyakA pApa, AzravakA saMvara, baMdhakA mokSa, aura nirjarAkI pratipakSiNI vedanA, aiseM daza padArtha likhe haiM; aura zrI bhagavatI matrameM bhI navapadArthoMkA varNana karake anaMtarahI vedanAkA varNana kiyA hai. // For Private And Personal Page #748 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 636 tattvanirNayaprAsAda haiM ? paropadezavinA, jAtismaraNapratibhArUpa apanI matikarake jAne haiM, aura unake satya honekI ruci AtmAke sAtha tattvarUpakarake pariNAma jo karatA hai, tisako nisargaruci jAnanI. isa kathana kohI spaSTatara kahate haiM. jo puruSa jineMdra devake dekhe hue padArthoMko dravya 1, kSetra 2, kAla 3, bhAva 4 seM, vA nAma 1, sthApanA 2, dravya 3, bhAva 4 bhedaseM, cAra prakAra svayameva ApahI parake upadezavinA jAne, aura zraddhe kisa ullekhakarake ? aiseMhI hai, yeha jIvAdipadArtha, jaise jineMdra devoMne dekhe haiM, anyathA nahI hai, yaha nisargaruci hai. / 1 | inahI jIvAdi nava padArthoM ko, jo, chadmasthake upadezaseM, vA jina - tIrthaMkara - sarvajJake upadeza zraddhe, usako upadezaruci jAnanI / 2 / jo hetu vivakSitArthagamakakoM nahI jAnatA hai, kevala jo pravacanakI AjJA hai, tisako satyakarake mAnatA hai, jo pravacanokta hai, sohI satya hai, anya nahIM, yaha AjJAruci jAnanI. | 3 | jo aMgapraviSTa, vA aMgabAhya sUtrako paDhatA huA, tisa zrutakarakehI samyaktvako avagAhana kare, so sUtraruci jAnanI / 4 / jIvAdi kisI eka par3hakarake jIvAdi anekapadoM meM samyaktvavAn AtmA pasarehI hai; kaiseM pasare hai ? jaiseM pAnIke ekadezagata tailakA biMdu samasta jalako AkramaNa karatA hai, taiseM ekadezautpannaruci bhI, tathAvidha kSayopazama bhAvaseM zeSatattvoM meM bhI rucimAna hotA hai: aiseM bIjaruci jAnanI / 5 / jisane AcArAdi ekAdaza ( 11 ) aMga, uttarAdhyayanAdi prakIrNaka, dRSTivAda bAramA aMga, aura upAMgarUpa zrutajJAna, arthaseM dekhA hai, aura tattvaruci prApta karI hai, tisako adhigamaruci kahate haiM. / 6 dharmAstikAyAdi sarva dravyoMke bhAva (paryAyoM ) ko yathAyogya pratyakSAdi sarva pramANoMkarake, aura sarva naigamAdi nayoMke bhedoMkarake jisane jAnA hai, so vistAraruci jAnanI ; sarva vastuparyAya prapaMcake jAnanekarake tisa ruciko ativimala honeseM / 7 / jJAna, darzana, cAritra, tapameM vinaya, tathA yadi sarva samitiyoMviSe, aura manoguptipramukha sarva guptiyoMviSe, jo kriyAbhAvaruci, arthAt jisako bhAvaseM jJAnAdi AcAroMmeM anuSThAna 1 " For Private And Personal Page #749 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ctustriNshHstmbhH| karanekI ruci hai, usakA nAma kriyAruci hai, / 8 / , jisane kudRSTi mithyAmata grahaNa nahIM karA hai, aura jo jinapravacanameM kuzala nahIM hai, aura jisane kapilAdi mata upAdeyakarake grahaNa nahIM kare haiM, tathA jisako paradarzanamAtrakA bhI jJAna nahIM hai, aiseM saMkSeparucivAlA jAnanA. / 9 / jo jIva dharmAstikAyAdike dharma, gatyupaSTaMbhakAdi svabhAvako aura zrIjineMdrake kahe zrutadharma aura cAritradharmako zraddhe, sodharmarucivAlA jAnanA. / 10 / aiseM nisargAdi dazaprakArakA rucirUpa darzana khaa.||ab jinaliMgacinhoMkarake, samyagdarzana utpanna huA jAnIye, nizcaya karIe, ve liMgacinha dikhAte haiM. // bahumAnapurassara jIvAdi padArthoMke jAnanevAste abhyAsa karanA; jinoMne jIvAdi padArthokA svarUpa acchItareMseM jAnA hai, unakI sevA karanI, arthAt yathAzakti unakI baiyAvRta karanI; jinakI jaineMdra mArgakI zraddhA bhraSTa ho gaI hai, aise jo ninhavAdi, aura kudarzana mithyA zraddhAvAle zAzyAdika, unako varjanA, arthAt unoMkA saMga paricaya na karanA; ina liMgoMkarake samyaktva hai, aisA zradvIye. // isa darzanake ATha AcAra hai, ve samyakprakAraseM pAlane yogya hai. yadi unakA ullaMghana kare to, darzana (samyaktva)kA bhI atikrama ullaMghana hove haiM; ve ATha AcAra yeha hai. / niHzaMkita zaMkArahita hove. zaMkA do tarekI hai; eka dezazaMkA, aura dusarI sarvazaMkA; dezazaMkA jaiseM sarva jIvake samAnajIvatvake hue bhI, phira kaise eka bhavya hai, aura dUsarA abhavya hai ? aura sarva zaMkA, prAkRtanibaddha honeseM sakalahI yaha pravacanakalpita hovegaa.| yaha deza aura sarvazaMkA karanI ucita nahIM hai; jisa kAraNase yahAM zAstroMmeM do prakArake padArtha kahe haiM. eka hetuse grahaNa hote haiM, aura dUsare vinAhetuke grahaNa hote haiM, jIvAstitvAdi je haiM, unake sinda karanevAle pramANake sadbhAva honeseM, ve hetugrAhya haiM. aura abhavyatvAdi ahetugrAhya haiM, ammadAdikoMkI apekSAkarake unake sAdhaka hetuyoMke abhAva honeseM, unake hetu prakRSTa jJAnagocara honeseM; aura prAkRtameM jo pravacanakA nibaMdha hai, so bAlAdikoMke anugrahArthe hai. // For Private And Personal Page #750 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 638 tattvanirNayaprAsAdauktaMca // bAlastrImUDhamurkhANAM nRNAM cArikAMkSiNAm // anugrahArtha tattvajJaH siddhAMtaH prAkRtaH kRtaH // 1 // - eka anyabAta bhI hai ki, prAkRtameM bhI pravacanakA nibaMdha dRSTeSTa avirodhI hai, to phira, kaiseM avAMtara parikalpanAkI zaMkA utpanna hove ? kyoMki, sarvajJake vinA anya koi bhI dRSTeSTa avirodhavacana, nahIM kaha sakatA hai. yaha niHzaMkita nAmA prathama AcAra hai.| 1 / niHkAMkSita, vAMchA karanekA nAma kAMkSA hai, so kAMkSA jisathakI nIkala gai hai, so kahiye niHkAMkSita, arthAt deza, sarva kAMkSArahita hove; tahAM dezakAMkSA, eka digaMbarAdi darzanakI vAMchA kare; aura sarvakAMkSA, sarvahI darzana acche haiM, aiseM ciMtana karanA; yeha donoM prakArakI kAMkSA karanI ThIka nahIM hai. kyoMki, zeSa darzanoMmeM SaT jIvanikAyapIDAseM, aura asat pra. rUpaNAke honeseM; iti niHkAMkSitanAmA dUsarA AcAra. ! 2 / vicikitsA, matibhrama phalaprati saMzaya karanA, jinazAsanato acchA hai, kiMtu pravRtta hue mujhako isa karttavyaseM phala hovegA, vA nahIM ? kyoMki, kRSIkarmAdikriyAmeM donoMhI dekhanemeM Ate haiM, ityAdi vikalparahita hove. kyoMki, nahIM avikala upAyake hue upeyakI prApti nahI hotI hai, a. pitu hovehI hai; aisA nizcaya jo honA, so nirvicikitsa nAmA tIsarA AcAra jaannaa.| 3 / amRDhadRSTi, bAla tapasvIke tapa, vidyA, atizayako dekhaneseM mUDhasvabhAvaseM calacitta na hove; sulasAM zrAvikAvat, so amUDhadRSTinAmA cauthA AcAra. / 4 / samAnadhArmika janoMke guNoMkI prazaMsA karake unakI vRddhi karanI, so upabRMhaNAnAmA pAMcamA AcAra. / 5 / dharmaseM sIdAte (Dolatehae ) ko phira dharmameMhI sthApana karanA, so sthirIkaraNanAmA chaTTA AcAra. / 6 / samAnadhArmika janoMko annapANI vastrAdikoMseM upakAra karanA, so vAtsalyatAnAmA sAtamA AcAra. / 7 / prabhAvanA, dharmakathA, dharmamahotsavAdikoMkarake tIrthakA prakAza karanA, unnati karanI, so prabhAvanA nAmA AThamA aacaar.| 8 / ina AThoM AcAroMsahita samyagdarzanasaMyukta jo ho so darzanAryaH // 8 // For Private And Personal Page #751 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir paMcatriMzaHstambhaH 9. cAritrArya-inake bheda zrIprajJApanAsUtra meM aneka prakArake kare haiM. paraMtu sAmAnya prakAraseM jo AhaMsA 1, anRta 2, asteya 3, brahmacarya 4, akiMcinya 5, ina pAMcoM mahAvratoMkA pAlaka hove, so cAritrArya jaannaa.||9|| yeha navabheda AryoMke haiM. yaha Aryapada jainamatake zAstroMmeM hajAroM jage uccAranemeM AtAhai. jaiseM // ___" // ajjasuhamme ajajaMbU ajapapbhava ityaadi||" eka kalpAdhyayanameMhI saiMkaDoM jage uccAra haiM. aura jainamatakI sAdhvIyoMkA nAma bhI, AryA hai; isavAste yaha Arya zabda zreSThatAkA vAcaka hai. sAMpratikAlameM dayAnaMdiye ( dayAnaMdamatAnuyAyI) bhI, apane Apako Arya samAjI kahalAte haiM. paraMtu jo artha, AryapadakA hama Upara likha Ae haiM, so jisameM ghaTe sohI AryapadavAcya hai, anya nahIM hai. / iti saMkSepataH katipaya zaMkAnirAkaraNaM samAptam // ityAcAryazrImadvijayAnaMdasUriviracite tattvanirNa yaprAsAde catustriMzaH stambhaH // 34 // // atha pNctriNshstmbhaarmbhH|| vidita hove ki, vyAsa sUtroMmeM jainamatake kahe tatvoMkA tIna sUtroMmeM khaMDana kiyA hai, una sUtroMpara zaMkarasvAmIne bhASya racake tisameM vistArase pUrvokta tatvoMkA khaMDana likhA hai. bahutaseM jainamatI yaha bhI nahI jAnate haiM ki, zaMkarasvAmI kauna the ? kaba hue haiM ? aura unane hamAre matakA kisa rItiseM khaMDana kiyA hai ? aura bahuta brAhmaNa loka zaMkarasvAmIne jainIyoMke beDe jahAja bharavAke DubavA diye the, ityAdi aneka mithyA vAteM kara rahe haiM, ve sarva mAluma ho jAveMgI. isavAste isa paMcatriMza (35) staMbhameM hama zaMkarasvAmIkI utpatti, zaMkarasvAmIke ziSya anaMtAnaMdagirikRta zaMkaravijaya, aura mAdhavAcAryakRta dUsarI zaMkaravijaya graMthAnusAra likhate haiM. aura jina jainamatake tatvoMkA khaMDana jisa. For Private And Personal Page #752 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 640 tattvanirNayaprAsAdatareM vyAsajI, zaMkarasvAmI AdikoMne likhA hai, vaisAhI khaMDanapUrvaka, chattIsa (36) me staMbhameM likheMge. _keraladezake eka nagarameM sarvajJanAmA brAhmaNa, aura kAmAkSI nAmA tisakI bhAryA rahate the; unoMkI eka viziSTAnAmA putrI, jaba AThavarSakI huI, tava tisake pitAne vizvajitnAmA brAhmaNake putrako vivAha dI. viziSTA, zivake ArAdhanameM tatpara, aura vivekavAlI thI. aisI viziTAko tyAgake tisakA pati vizvajit, araNyameM tapa karanekevAste nizcaya karatA huA; tabaseM viziSTA akelI rahagaI. aura mahAdevako pUjAbhaktiseM atiprasanna karatI bhaI. taba mahAdeva sarvavyApI hai, to bhI, usake vadanakamalameM praveza karake usake udarameM putrarUpa garbhapaNe utpanna huA. garbhakAlaseM pIche janma huA, putrakA nAma zaMkara rakkhA. // itizaMkarasvAmIjanmavarNanam // __bAlyAvasthAmeMhI zakarane gurumukhase sarva vidyA paDhalI. pIche zaMkarasvAmI mAtAkI AjJA leke narmadA nadIke kinArepara vanameM jAkara goviMdanAtha saMnyAsIke ziSya hue; tahAMseM calake zaMkarasvAmIne kAzImeM Ake kitaneka dina nivAsa kiyA, aura apanI brahmavidyAkA, sunanevAloMko upadeza karate rahe; tahAM unake kitanehI ziSya hote bhaye. tahAMseM calake himAlayaparvatake badarIAzramameM jA rahe; tahAM vedAMta, upaniSad, gItAdikA bhASya racate hue, aura ziSyoMko apane race hue bhASyakA paThana karAte hue. tadapIche zArIrikasUtroMkA bhASya racA, tadapIche kumArilabhaTTapAsaseM vArtika karavAnekI icchA utpanna bhaI, taba himAlayaseM dakSiNa dizAko cale. prathama kumArilabhaTTake jItanevAste prayAga Aye, tahAM triveNIsnAna karake ziSyoMsahita kinArepara baiThe. tava lokoMke mukhaseM aisI vArtA sunI, "jisane parvataseM chalAMka (phalAMga)mArake vedavANIkoM prAmANya siddha karI, so yaha kumArila, sarva vedArthoMkA jAnanevAlA, apanA doSa dUrakaranekevAste tuSAgnikarake dagdha hotA hai. sarva zarIra to jalagayA hai, eka mukha zeSa rahatA hai."-yaha sunake saMkarasvAmI turata vahAM gae, aura tuSarAzimeM baiThe, kumArila For Private And Personal Page #753 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir paMcatriMzaH stambhaH / 641 ko dekhA, aura prabhAkarAdi ziSyavarga rudana kara rahe haiM. kumArilane adRSTa, abhUtapUrva, zaMkarakhAmIko dekhake baDA AnaMda pAyA. taba zaMkarasvAmIne usako apanA bhASya dikhalAyA, taba kumArilane kahA tumArA bhASya to ThIka hai, paraMtu isa bhASyake prathamAdhyAyameM aSTasahasra ( 8000 ) vArttikA cAhiye. jekara maine dIkSA nahI li hotI to, maiM isakI vArttikA karatA; paraMtu prathama to maiM bauddhoMseM vAda meM hArA, aura unakAhI zaraNa maineM liyA; taba maiM unakA siddhAMta sunatA rahA. kuzAgrIyabuddhivAle bauddhoMne vaidikamata khaMDana karA, taba merI AMkhoMseM AMsu gire, aura pAsavAloMne mujhe dekhA tabaseM unoneM mereparaseM vizvAsa choDa dIyA ki, yaha apane mata ke mAnanevAlA nahI hai, hamane virodhImatavAle brAhmaNako paDhAyA, aura isane hamAre matakA tatva jAna liyA, isavAste isako upadrava karanA cAhiye. aisI salAha karake bauddhoMne mujhako ucca prAsAdaseM nIce girAyA, taba maiM Upara caDha AyA, aura mukhaseM kahA ki, yadi zrutiyAM satya hai to, maiM, giratA huA bhI, jItA rahUM. mere jIte rahane seM zrutiyAM satya ho gaI, paraMtu giraneseM merI eka AMkha phuTa gaI, so to, vidhikI kalpanA hai. eka akSarakA pradAtA guru hotA hai, zAstra paDhAnevAlekA to kyAhI kahanA hai ? maiMne sarvajJa buddhagurupAsaseM zAstra paDhake usakAhI burA kiyA, usake kulakAhI prathama nAza kiyA, aura jaimanimata mAnane se maiMne IzvarakA khaMDana kiyA, arthAt Izvara jagatkarttA sarvajJa nahI hai, aisA siddha kiyA. ina donoM dUSaNoMke vAste, yaha prAyazcitta maiMne kiyA hai, paraMtu, tUM, mere bahanoI, mAhiSmatinagaranivAsI, maMDanamizrako jIta levegA to, terA mata sarvajage pracalita hovegA. itanA kahakara bhaTTa mRtyuko prApta huA. * * AnaMdagirikRta zaMkaravijayake 55 prakaraNa meM likhA hai / taba paramaguru, bhaTTAcArya ko dekhake kahatA huA, he dvija ! tUne ajJAnakarake yaha avasthA prApta karI hai, he mUDha ! tUM gUDha arthavAle vyAkhyAnoMko nahI jAnatA hai. yataH / haMtAcenmanyate haMtuM tacenmanyate hatam // ubhau tau na vijAnIto nAyaM haMti na hanyate // itizruteH / mAranevAleko jo haMtA - hiMsaka mAnatA hai, aura hatako marA mAnatA hai, ve donoMhI ajJa hai. 81 For Private And Personal Page #754 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 642 tattvanirNayaprAsAdazaMkarasvAmIne mAhiSmati nagarImeM jAke maMDanamizrako parAjaya karA, taba usakI bhAryAne zaMkarakhAmIko kAmazAstrakI bAteM pUchI, zaMkarasvAmIko unakA uttara nahI AyA. taba zaMkarasvAmI vahAMseM cale gaye, kisI dezameM amaraka nAmA rAjekA muradA dekhA, taba eka parvatakI guphAmeM jAke apane ziSyoMko kahA ki, jabataka maiM pIchA isa zarIrameM na AUM tabataka tumane isakI rakSA karanI; aisA kahakara yoga mahAtmaseM zaMkarake zarIrako choDake zaMkarakA jIva, usa rAjAke zarIrameM praveza kara gayA; taba rAjAkA zarIra dhIre dhIre aMga hilAke jItA hogayA. taba sarva rANIyAM maMtrI Adi AnaMdita hue, bar3e utsavase rAjamaMdirameM legae; maMtriyoMne paraspara vicAra kiyA ki, yaha kisI yogIkA jIva rAjAke zarIrameM praveza kara gayA hai, nahI to, rAjya karanekI aisI kuzalatA kahAMse hove? yaha guNa samudra, phira tisa zarIrameM na calA jAve, isavAste, jo mRtaka zarIra hoveM, ve sarva, jalA do, aisI apane nokaroMko AjJA de dI.* __ idhara parama nipuNa zaMkarakhAmI, apane maMtriyoMko rAjya calAnA sauMpake, Apa, rAjAkI rANIyoMseM bhoga karane lage. kaiseM bhoga ? jo anya rAjAoMko milane durlabha haiM, bahuta suMdara maheloMmeM rANIyoMke sAtha pAsAoMkarI dyUtakrIDA karate hue, adharadazana, bAhuudvahana, kamalaseM tADanA, rativiparyaya glahapaNa karate hue, adharase utpanna huA sudhAamRtake zleSaseM manohara mukhake pavanake saMbaMdhaseM sugaMdhI kAMtA-striyoMke hAthaseM prApta huA isavAstehI atipriya madakA karanehArA, aisA madirA kyoMki, na yaha kisIko mAratA hai, aura na kisIseM maratA hai. aise kahA huA bhaTTAcArya, parama guruko kahatA huA; jAgratakAlAnAgata nUtana bauddhatara, kisavAste yahAM Akarake, tUM, mujhako tapAtA hai ? taba gurune kahA, maiM, bauddha nahI hUM; kiMtu, zaMkarAcArya, zuddhAdvaitamArgadAtA, prasaMgArthe yahAM AyA hUM. yaha vacana sunake adagdhazeSazarIra bhaTTAcArya ne kahA, merI bahinakA pati, maMDanamizra, sarvajJasadRza, sakalavidyAmeM pitAmahasamAna hai, usake sAtha, tUM , vAda karanekI khAjakI nivRttiparyaMta, prasaMga kara. ityAdi // * AnaMdagirIkRta zaMkaradigvijayameM rANIne zarIra jalA denekI AjJA naukaroMko dI ityAdi likhA hai, tadviSayika varNana hamAre banAe "janatattvAdarza' se jAna lenA. For Private And Personal Page #755 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir pNctriNshHstmbhH| 643 (zarAba) yathA icchAseM Apa pIpIkara, kAMtAyoMko bhI pilAte hue; maMdAkSara thoDeseM pasIneyukta manohara bhASaNa hai jisameM, nibhRtaromAMcita sItkArayukta kamalakItareM sugaMdhita prasaraNazIla manmatha hai jahAM, aise kAMtAmukhako pIke zaMkara rAjA, kRtyakRtya hote huye; AvaraNarahita jaghana hai jisameM, dazyA hai tale (nIce)kA hoTha jisameM, atizayakarake mardana kare haiM stanayugala jisameM, ratikUjitazabda hai jisameM, pAyA hai utsAha jisameM, pAyA hai kriyAbheda saMvezana vA jisameM, nRtya kara rahe haiM gAtra jisameM, gai hai itarakI bhAvanA jisameM, aisA vacanake agocara, atizAyika sukha, utpanna huA hai; vahAM bhI, brahmAnaMdahI, anubhava karate raheM, sohI dikhAte haiM. zraddhA prIti rati dhRti kIrti kAmaseM utpanna hui vimalAmodinI ghorA madanotpAdinI madAmohinI dIpanI vazakarI raMjanI itanI nAvAsamA kAmakI kalA strIke aMgoMmeM sarva hai, aura strIke aMgoMmeM amuka 2 tithimeM 2 madana vAsa karatA hai, aisI kAmakI kalAmeM jAnakAra manojJa hai ceSTA jisakI, sakala viSayoM meM vyApArayukta iMdriyAM hai jisakI, sadA pramadA uttama karI hai jo kucalakSaNagurukI upAsanA tisakarake atyaMta bhalA nivRta hai aMtaHkaraNa jisakA, so nirargala nirAbAdha nidhuvana maithuna tisameM jo pradhAna brahmAnaMda tisako bhogate hue. so zaMkararUpa rAjA pUrvakItareM rANIyoMke sAtha bhogoMko bhogatA huA, jaiseM vAtsyAyanane kAmazAstrameM maithuna sevanekI vidhi likhI hai, taiseM zaMkarasvAmI maithuna sevate hue. so kAmazAstra svayameva sAkSAt dekhate huye, vAtsyAyanake kahe sUtra, aura unakI bhASyako samyag dekhake, eka abhinavArtha garbhita nibaMdha kAmazAstra, nRpavezadhArI zaMkarasvAmIne racA. zaMkarasvAmI to, vilAsinIyoMseM ukta rItiseM bhoga karate rahe. idhara zaMkarasvAmIke ziSya, ApasameM kahane lage ki, gurujIne eka mAsakI avadhi kIthI, so bhI pAMca cha dina adhika ho gaye hai. to bhI, guru apane zarIrameM Akara hamArI anukaMpA nahI karate haiM. hama kyA kare ? kahAM DhUMDheM ? kahAM jAveM ? aisI ciMtA karake kisI ekako zarIrakA rakSaka For Private And Personal Page #756 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 644 tattvanirNayaprAsAdaThaharAke, Apa sarva DhUMDhaneko gaye; ve parvatAdi dekhate hue amarakanRpake dezameM Ae. unoMne vahAM zravaNa kiyA ki, yahAMkA rAjA marake phira jI uThA hai. taba ziSyoMko dhairyatA Ai, aura jAnA ki, yahI hamArA guru hai. aura jAnA ki, yaha rAjA gItakA lobhI, aura strIyoMmeM Asakta hai, taba unoMne gAnevAloMkA veSa kiyA, taba nagarameM unake gAnekI prasiddhi hui, taba rAjAne unako gAna sunanekevAste bulavAye, taba unoMne gAnameM " tattvamasi" kA upadeza kiyA, jo AnaMdagirikRta vijayameM, aura mAdhavakRta vijayameM prakaTa hai. unakA upadeza sunake zaMkarasvAmI hozameM Aye, aura rAjAkA zarIrako choDakara apane zarIrameM praveza karagaye. paraMtu tisa avasarameM rAjAke cAkara, zaMkarasvAmIke zarIrako agniseM dAha kara rahethe, taba zarIrameM praveza karake zaMkarasvAmIne agniko zAMta karanekevAste narasiMhakA stotra paDhA, jo TIkAmeM likhA hai. agni zAMta huA, taba zaMkarakhAmI vahAMseM calake ziSyoMke sAtha jA mile. vahAMseM maMDanamizrake gharameM Aye, aura tisakI bhAryAke praznoke uttara deke unako jIte. maMDanako apanA ziSya kiyA, vahAMseM dakSiNa dizAko cale, mahArASTrAdi dezoMmeM apane race graMthoMkA pracAra karate hue; aura apane ziSyoMseM pAzupata, vaiSNava, vIra, zaiva, mAhezvarAdi matoMkoM khaMDana karavAte hue; aneka tIrthoMkI yAtrA kI, apanI mAtAseM milane gaye, tisakA aMtyasaMskAra kiyA, pIche dakSiNAdi dezoMmeM phire, vahAMse calake vidarbha dezake sudhanvA nAmA rAjAko apanA ziSya kiyA; sudhanvAne manA bhI kiyA to bhI, zaMkarasvAmIne karNAdidezoMmeM kApAliyoMkA parAjaya kiyA; vahAMseM vicarate hue, ujayanI nagarImeM Aye. sarva jage digvijaya karake jina 2 matavAloMko jIte, tina sarvake nAma AnaMdagirine apane race zaMkaravijayameM likhA hai. jainamatakA khaMDana zaMkarane jaisA kiyA hai, so AnaMdagirine aisA likhA hai. tisa lekhakI bhASAH-tadapIche zaMkarasvAmIke pAsa 'jaina' AyA. kaisA hai jaina ? kaupInamAtradhArI hai, malakarake jisakA aMga bharA For Private And Personal Page #757 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir paMcatriMzaH stambhaH / hai, sadA ' arhan ' aisA vAravAra uccArana karatA huA, zUnyAMkazUnyapuMDra dhRtaviMdu puMDU, ziSyoM sahita pizAcavat, sarva janako bhayaMkara, Akarake sakala lokaguru zaMkarasvAmIko yaha kahatA huA; bho svAmin ! merA mata atyaMta sugama hai, tuma zravaNa karo. jinadeva sarvajJa sarvakA muktidAtA hai; 'ji' isa padake vAcya 'jIva' ko 'na' iti padakarake ' punarbhava' aisA, sohI divyata iti 'deva' hai. sarva prANiyoM ke hRdayakamaloMmeM jIvarUpaseM vyavasthita hai aiseM jJAnamAtraseM, dehake pAta honeseM anaMtara mukti hai, jIvako nitya muktirUpa honeseM, tisaseM karacaraNAdi sAdhanadvArA jo jo karma kiyA haiM, so satya hai, tisako tisake AdhIna honeseM. isavAste jIva zuddha hai, aura deha malapiMDa hai, snAnAdikarake tisakI zu dvikA abhAva honeseM vRthA prayojana hai, isavAste snAnAdi karma karane yogya nahI haiM. aiseM prApta huA siddha huA / iti jainamatapUrvapakSa: // zrIparamaguru kahate haiM, bho jaina ! tUne ati mUDhane kyA kahA ? jIvakI jo dehakI nivRtti sohI mukti hai ? aura niHprayojana honeseM snAnAdikarma karanA yogya nahI, yaha terA kathana ayukta hai. kyoMki, jIvake tIna tareMke deha haiM. sthUla 1, sUkSma 2, kAraNa 3, bhedaseM. aura sthUlakA lakSaNa, paMcIkRtapaMcamahAbhUtasvarUpa hai, so, cauvIsa (24) tattvAtmaka hai. | 1 | sUkSmakA satAreM (17) tattvAtmaka lakSaNa hai, ekAdaza (11) iMdriya, paMcamahAbhUta 5, aura buddhi 1, evaM saptadaza (17) / 2 / aura kAraNa ajJAnamAtra hai. / 3 / aura sthUlakA sUkSmameM, sUkSmakA kAraNameM, kAraNakA saguNameM, saguNakA nirguNaparamAtmAmeM tisa tisa adhipativiziSTa dehoMkA aiseM laya hue, satcidAnaMdalakSaNalakSita paramAtmAhI jIva hotA hai. aura jIva hai, sohI, paramAtmA hai. taiseM bhedabhramakI nivRtti hue, mukti hai, aiseM niravadya hai. pUrvapakSaH - pratyakSa dekhe zarIraseM zarIrAMtara kalpanA nirarthaka hai, tisake hone meM pramANakA abhAva honeseM. yadi hai to, jIvakA tIno zarIroMmeM saMcAra kathana karanA cAhiye, manaHkalpita svapna meM maiMne gaMgA dekhI hai, himavAna dekhA hai, aisA jJAna to hai. kyoMki, dehaseM AtmAke nirgamanako yukta honeseM, kAraNa zarIratvake huye manake kalpita jIvakA bhI nirgama For Private And Personal 645 Page #758 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 646 tattvanirNayaprAsAda nahI kahanA cAhiye, jIvake nirgamake huye phira prApti ke abhAva se svapnAMtarameMhI maraNa prasakti hai, cauvIsa tattvoMmeMhI liMgazarIkA aMtarbhAva honeseM usakI kalpanA vyartha hai. bhUtajAti iMdriyoMko tadrUpa honeseM. isavAste isa kliSTa kalpanA karaneseM koI prayojana nahI hai, tisavAste ekahI deha bhinna 2 jIvoMke hai, tisake pAtAnaMtara jIvakI mukti hai. uttaraH- taba zaMkarasvAmIne kahA. he jaina ! tUM mUDhatara hai, tUne tattva nahI sUnA hai, paMcIkRtabhUtoMkara ke paccIsa (25) saMkhyA huI hai, tisakarake cauvIsa (24) tatva hue haiM, paMcaviMzati (25) saMkhyAko jJAnarUpa honeseM, cauvIsI (24) karakehI deha siddhi hovegI, aiseM nahI hai. apaMcIkRtapaMcabhUtake abhAvaseM, isa kAraNaseM, paMcIkRta aura apaMcIkRta bhUtoMkarake dehakI siddhi kahanI cAhiye, isavAste sthUla apekSAkarake liMgazarIra aMgIkAra kiyA hai. sthUlazarIrake pAtAnaMtara, jIva, sUkSmazarIra Asakta huA, paraloka gamanAraMbha hotA hai, aura arUDha puruSake liMgazarIrake nAza hue, sarva manameMhI adhyasta hove hai. aura so zuddha mana to jAgradAdi avasthA svAmIyoMseM vizva taijasa prAjJoMseM bhI Upara virAjamAna, aMguSTamAtra sarva jagat prabhu manonmAkhyako prApta hotA hai, sohI kAraNa zarIrakA laya hai, aisA prasiddha hai. aiseM tIno zarIroMke naSTa hue, saguNa, nirguNa, ubhayAtmaka, manonmanaparamAtmAmeM lIna hotA hai; sohI mokSa hai. aiseM sarva atIteMdriya jJAnavAnoMne kahA hai. aisA atyaMta duHsAdhya mokSakI prApti dehapAtake anaMtara nahI saMbhava hotI hai, aisA siddhAMta hai; aisA zaMkarasvAmIne kahA huA, jaina, ziSyoMke sAtha svaveSabhASAseM rahita hoyA huA zaMkarasvAmIkA dinaprati cAvalAdi vastu AkarSaNazIla vaNigjana ( modI ) hotA bhayA. // ityanaMtAnaMdagirikRtau jainamata nivarhaNaM nAma saptaviMzaM prakaraNam // aura jo Hraat aAdaza (12) zlokoMmeM jainamatake saptatattva, aura saptabhaMgIkA khaMDana, apane race vijayameM likhA hai, so vyAsakRta sUtrakI zaMkararacita bhASyake anusAre likhA hai, tisakA uttara Age calake sva For Private And Personal Page #759 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir pNctriNshHstmbhH| 647 sthAnameM likheMge, vahAMseM jAnalenA. tadanaMtara naimiza, darada, bharata, sUrasena, kuru, paMcAlAdi dezoMko jItatA huA, guru bhaTTa udayanAdiseM ajIta, aise khaMDanakAra zrI harSako zaMkarasvAmIne jItA. pIche kAmarUpa dezavizeSoMmeM jAke zaMkarasvAmI zAktabhASyake kartA, abhinavaguptako jItate huye. taba abhinavaguptane zaMkarako kArmaNa karanekA vicAra kiyA taba ziSyoMsahita zaMkarasvAmIke sAtha ziSyakItareM varttane lagA, aura zaMkarake badha karanekA udyama karane lagA, so abhinavagupta, zaMkarasvAmIko abhicArika karma karatA huA. kaisA abhicArika karma ? jisakI vaidya bhI cikitsA na kara sake, aisA. tisase bhagaMdaranAmA roga utpanna huA, tisa rogase jharate hue lohIke kIcaDaseM zaMkarakI dhotI bhIja gai. ajugupsaparizodhanAdirUpa sevA, toTakAcAryanAmA zaMkarasvAmIkA ziSya karatA huA.* zaMkarasvAmIko rogakI upekSA karate dekhake ziSyoMne bahuta * zaMkarasvAmIkA mRtyu bhI isI rogaseM huA hai, tathApi san 1884 ke satyArthaprakAzake 287 pRSTopari svAmidayAnaMdasarasvatijIne likhA hai. " jaba vedamatakA sthApana ho cukA aura vidyA pracAra karanekA vicAra karatehI the itanemeM do jaina UparaseM kathanamAtravedamata aura bhItaraseM kaTTarajaina arthAt kapaTamuni the, zaMkarAcArya unapara ati prasanna the, una donoMne avasara pAkara zaMkarAcAryako aisI viSayukta vastu khilAI ki unakI kSudhA maMda hogaI, pazcAt zarIrameM phoDe, phunsI hokara cha mahIneke bhItara zarIra chUTa gayA." isa lekhase siddha hotA hai ki, svAmijIne svamatakI prasiddhikevAste asatya 2 lekha likhake aura niMdA karake bhole lokoMko phasAnekevAste jAla khar3A kiyA hai. tathA dayAnaMdasarasvatiko jainamatakA jJAtapaNA bhI nahI thA, yadi hotA to, pUrvokta pustakameMhI 4 47 patropari aiseM kyoM likhate ? ki " digaMbaroMkA zvetAMbaroMkesAtha itanAhI bheda hai ki digaMbaraloga strIkA saMsarga nahIM karate aura zvetAMbara karate haiM." aphasosa svAmijIke likhanepara ki jisako itanA bhI jJAta nahI ! jaba jainamatakA yathArtha jJAtapaNAhI nahI thA to, usakA karA khaMDana kisako pramANa hogA ? kisIko bhI nahI. jagatmeM kahalAvata bhI hai 'AhArasadRzodgAraH / jaisA AhAra bhojana hove vesAhI udgAra ( DakAra ) AtA hai. so svAmijIke cittameM to, eka strIko kai pati karane aisA nizcaya vasA thA, to phira, brahmacaryake tarapha khyAla kahAMseM hove ? athavA svAmijIne jAnabUjhakehI jainIyoMkI niMdA karanekevAste aisA gapoDA Thoka diyA hogA ! kyoMki, svAmijIke lekhaseMhI siddha hotA hai ki, jhUTha likhake kisIkA mata khaMDana hove to, acchA hai. dekho satyArthaprakAza patra 287 paMkti 29. " aba isameM vicAranA cAhiye ki jo jIvabrahmakI ekatA jagat mithyA zaMkarAcAryakA nijamata thA to vaha acchAmata nahIM aura jo jainiyoMke khaMDanake liye usa matakA svIkAra kiyA ho to kucha acchA hai." vAhajI vAha ! kyA suMdara zraddhAna hai ! yaha kapaTa nahI to anya kyA hai ? yaha to aise huA ki, dusareko apazakuna karanekeyAste apanA nAka kaTavAnA ! ! ! For Private And Personal Page #760 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 648 tattvanirNayaprAsAdasamajhAyA ki, tuma rogakI cikitsA karo. taba zaMkarasvAmIne kahA ki, roga, janmAMtarake pApoMseM hotA hai, so bhoganeseMhI nAza hotA hai, isavAste bhoganeseMhI nAza karane yogya hai. jekara na bhogA jAve to, janmAMtarameM bhoganA paDatA hai, yaha zAstrakA kahanA hai. ziSyoMke atiAgrahase zaMkarasvAmIne cikitsA karAnI mAnya kI, taba ziSyoMne hajAroM vaidyoMseM cikitsA karavAi, paraMtu bhagaMdara to baDha gayA. taba sarva vaidya, apane 2 gharoMko cale gae. taba zaMkarasvAmIne mahAdevakA smaraNa kiyA, taba azvinIkumAra vaidyako brAhmaNake veSameM mahAdevane bheje, azvinIkumAra bhI hAthameM pustaka leke zaMkarasvAmIke pAsa Ake baiTha gaye, aura kahane lage ki, bho yativara ! yaha terA roga, dUra nahIM ho sakatA hai. kyoMki, abhicArakarake yaha utpanna huA hai, aisA kahake ve nijasthAnameM jAte rahe. taba zaMkarasvAmIke ziSya padmapAdane krodhameM Ake aisA maMtra japA, jisase abhinavagupta mara gayA. zaMkarasvAmI pIche kAzmIrameM gaye, vahAM sarasvatikA maMdira caturdAravAlA, jisake madhyameM sarvajJapITha nAmA cauMtarA hai, tisapara jo caDhe, so sajanoMmeM sarvajJa hotA hai, aura sohI usa maMdirameM praveza karanemeM samartha hotA hai, anya nahI. zaMkarasvAmI usa maMdirake dakSiNa daravAjeko kholanevAste vahAM Aye, aura dakSiNakA daravAjA kholA, aneka vAdIyoMke praznoMke uttara dIe, jaba abhyaMtara (aMdara) jAneko utsuka hue, taba sarasvatine kahA ki, kevala isa pIThikA Upara caDhanevAlAhI sarvajJa nahI hotA hai, paraMtu caDhanevAlemeM zuddhatA bhI honI cAhiye. so zuddhatA tumAremeM hai, vA nahIM ? kyoMki, yatidharmameM niSTa aise tumane samyakprakArase strI bhogI hai. aura kAmakalArahasyapravINatAke tuma pAtra hue ho. isavAste aise padapara caDhanekI tumAremeM kisI prakAraseM bhI, yogyatA nahIM hai.. __ yaha sunakara zaMkarasvAmIne kahA, he aMbe ! jo tUne kahA ki, aMganA (strI) bhogI, so isakA uttara yaha hai ki, jisa dehAMtarameM karma kiyA hai, tisase yaha deha anya hai; isavAste isa dehako pApa nahI lagatA hai. yaha For Private And Personal Page #761 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir pNctriNshHstmbhH| 649 sunakara sarasvatine zaMkarasvAmIkA pUjana karA. zaMkarasvAmIne bhI zAradApIThameM kitaneka kAla vAsa kiyA, vahAMseM kedAra gaye, aura mRtyuko prApta hue. // iti saMkSepataH zaMkaravijayAnusArizaMkarasvAmikharUpakathanam // aba hamako jo kachuka kahanA hai, so likhate haiM. jo brAhmaNAdi loka kahate haiM ki, zaMkarasvAmIne jaina bauddhoMke beDe bharake DubavA dIe the, so kahanA mithyA hai. kyoMki, jaba bhagaMdara huA pIche zAradAmaThameM vAsa kiyA hai, aura maraneke thoDeseM dina bAkI (zeSa ) the, taba to, 'jaina' 'bauddha' 'pataMjali' Adi vAdI, vidyamAna likhe haiM. aura zaMkaravijayoMmeM bhI, pUrvokta lekha nahIM hai. isavAste pUrvokta brAhmaNAdikoMkA kahanA, mahAmithyA hai. niHkevala mithyAmatako mithyA bolake saccA karA cAhate haiM, khAmI dayAnaMdasarasvativat. ___ aura patikesaMgamavinA, AnaMdagirine zaMkarasvAmIkI mAtAjIke garbhameM zaMkarasvAmIkI utpatti likhI hai, so pramANa bAdhita hai. kyoMki puruSavIryako strIkI yonimeM praveza karevinA, kadApi garbhakI utpatti nahIM hotI hai; yaha kahanA pramANasiddha hai. isa kAlameM pAzcAtya vidvAnoMne sAyansa (SCIENCE) vidyAke balaseM aneka vastuyoMke saMyogaseM aneka kAryakI utpatti kara dikhalAi hai, paraMtu kisI bhI padArthoM ke milApaseM manavAle manuSyakI utpatti, strI puruSake saMyoga, vA puruSavIryako strIkI yonimeM praveza karevinA, nahI kara sakate haiM. aisA to kisI kAlameM bhI nahIM ho sakatA hai ki, strI puruSake saMgamavinA, vA puruSavIrya strIkI yonimeM praveza karevinA, strIko garbhakI utpatti hove. paraMtu matAnurAgI puruSa, apane matAdhyakSapuruSako, vinA pitAke vIryaseM utpanna honA likhate haiM, so, mUDhoMko Azcarya karanekevAste, vA vyabhicAra chipAnekevAste, aura apane matAdhyakSakI anya manuSyoMseM uttamatA janAnekevAste, aura IzvarakI atyadbhuta zakti prasiddha karaneke vAste, likhate haiM. paraMtu yaha nahIM jAnate the ki, aiseM apramANika lekhako prekSAvAn kadApi nahIM mAneMge, aura aiseM lekhase unakI mAtuzrIko For Private And Personal Page #762 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tattvanirNayaprAsAdavyabhicArakA kalaMka utpanna hovegA. kyoMki, jaba IzvarIya zaktiseM unakA utpanna honA mAnate haiM to, kyA Izvara strIke garbhavinA apane Apako manuSyarUpa nahI banA sakatA thA ? isavAste pratyakSa anumAna AtAgamase viruddha aisA lekha, prekSAvAn to koI bhI nahI likha sakatA hai. yadyapi paramAptAgamameM aisA lekha hai ki, pAMca kAraNoMseM, strI, puruSake saMgamavinA bhI, garbha dhAraNa kara sakatI hai. ve kAraNa yaha haiM. // " // paMcahiM ThANehiM itthI puriseNa saddhiM asaMvasamANIvi gapbhaM dharejA taMjahA dubbiyaDA dunnisannA sukkapoggale ahiDejA // 1 // sukkapoggalasaMsiDhe se vatthe aMto joNIe aNupavisejjA // 2 // sayaM vA se sakkapoggale aNupavisejjA // 3 // paro vA se sukapoggale aNupavisejjA // 4 // sIodagaviyaDeNa vA se AyamamANIe sukapoggale aNupavisejjA // 5 // bhASArthaH-vastrarahita virUpatAkarake guhyapradezakarake kathaMcit puruSanisRSTa zukra (vIrya) pudgalavAle bhUmipaTTAdika Asanako AkramaNa karake baiThI hui, tisa Asanapara sthita hue puruSanisRSTa zukrapudgaloMko kathaMcit yoniseM AkarSaNa karake grahaNa kare. // 1 // tathA zukrapudgalaseM libaDA (bhIjA) huA vastra, upalakSaNaseM tathAvidha aura bhI kezAdi, strikI yonimeM praveza kare, athavA anajAnapane tathAvidha vastrako pahinA huA yonimeM praveza kare, aura zukrapudgalako grahaNa kare. // 2 // tathA ApahI putrArthinI honeseM aura zItalarakSakatva honeseM zukrapudgaloMko yonimeM praveza karavAve. // 3 // tathA para, sAsuAdi putrakevAste vahuke guhyapradezameM vIryapudgaloMko praveza karavAve. // 4 // palvala drahapramukhagata jo zItala jala, tisameM snAna karatI hui strIkI yonimeM kathaMcit pUrvapatita udakamadhyavartI zukrapudgala praveza kare. // 5 // ina pAMca kAraNoMseM strI puruSasaMgamavinA bhI garbhadhAraNa kara sakatI hai. For Private And Personal Page #763 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir pNctriNshHstmbhH| 651 ina pUrvokta pAMcoM kAraNomeM bhI, strIkI yonimeM puruSavIryake praveza honeseMhI, garbhotpatti kahI hai. isItareM anya kisI strIkI yonimeM pUvokta pAMca kAraNoMse vIrya praveza karajAve, aura tisameM usake garbhotpanna ho jAve to, viruddha nahI. paraMtu ina pUrvokta pAMco kAraNoMvinA, aura apane patikesaMgamavinA, jekara garbhotpatti ho jAve to, avazyameva tisa strIne vyabhicAraseM garbha dhAraNa kiyA, aisA siddha hovegA. isavAste puruSakA vIrya, jabataka yonidvArA strIke garbhAzayameM nahI jAvegA, tabataka kadApi garbhotpatti nahI hovegI. isavAste AnaMdagirikA lekha, yuktipramANaseM bAdhita hai. ___ aura jo zaMkarasvAmIko mahAdevakA avatAra, aura sarvajJa likhA hai, so bhI mithyA hai. kyoMki, jaba zaMkarasvAmI maMDanamizrakesAtha vAda karaneko gae haiM, taba maMDanamizrakI dAsIko maMDanamizrakA ghara pUchA ! kyA sarvajJa aiseko kahate haiM ki, jisako maMDanamizrake gharakI bhI khabara nahI thI ki, kahAM hai ? maMDanakI bhAryAke pUche praznoMkA uttara nahI AyA, kyA sarvajJaseM bhI koI bAta chIpI hai ? maMDanamizrake gharameM vyAsajI, aura jaimanIne zrAddhakA bhojana karA, kyA vedAMtIyoMke matakA yahI paryavasAna phala hai, ki mare pIche, vA vedAMtIyoMkI mukti hue pIche, vA brahma hue pIche bhI, lokoMke gharameM zrAddha jImate phirate haiM ? kyA sarva vedAMtI bhI, isItareM lokoMke gharameM zrAddha jImate phireMge ? jaba vyAsajIhI bhUkhe, aura bhojana jImate phirate haiM to, yaha jagathI sabake kAmameM AtA hai, phira jagatko mithyA kahate haiM to, kyA mithyA kahanevAlehI mithyAvAdI nahIM hai ? balahAri hai vedAMtiyoM ! tumAre siddhAMtakA kaisA rahasya hai ki, mare pIche bhI vedAMtI, lokoMke gharameM roTIyAM khAte phirate haiM !!! pUrvapakSaH-maMDanakI bhAryAke praznoMkA uttara zaMkarasvAmIne yaha vicArake nahI diyA ki, mere uttara deneseM mere yatidharmakA kSaya ho jAvegA. uttarapakSaH-jaba rAjAke mRtaka zarIrameM praveza karake madirApAna kiyA, saiMkaDoM rANIyoMseM vAtsyAyanokta caurAsI (84) AsanoMseM maithuna sevana For Private And Personal Page #764 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 652 tattvanirNayaprAsAdakiyA, aura ekamAsase adhika kAlaparyaMta una rANIyoMke mukhake thUkalAlAko amRtasamAna manohara mAnake cUsA-cATA, aura kAmazAstra sIkhA, tisa thUka cATanemeM bhI brahmAnaMdahI bhogA! kyA aisA kAma karaneseM to yatidharma kSaya nahI huA, aura kAmapraznoMke uttara deneseM yatidharma kSaya hotA thA ? hA ! isake uparAMta anya baDA Azcarya kaunasA hai ? aura zaMkara to 'UrddharetaH' thA, rANIyoMkesAtha bhoga karaneseM 'adhoretaH' kisatareM ho gayA ? __pUrvapakSaH-zaMkarasvAmIke zarIrameM yaha vyavasthA thI, paraMtu dehAMtarameM yaha nahI. isIvAste to zaMkarasvAmIne kAzmIravAsinI sarasvatIke praznottarameM kahA hai ki, dehAMtarakA kiyA pApa, isa dehako nahI lagatA hai. uttarapakSaH-hamArI samajhamUjaba to, tumArI mAnI sarasvatI, tumAre kahanaseMhI ajJAninI siddha hotI hai. kyoMki, pahile to usane zaMkarasvAmIko parastrIyoMseM bhoga karanevAle jAnake nirdoSa puruSa nahI jAne, aura phira zaMkarakhAmIkA uttara sunake cupakI hoke zaMkarasvAmIkI pUjA karane laga gaI ! ! aba hama yahAM yaha prazna pUchate haiM ki, pApa karane aura pApake phala bhoganevAlA vohI deha hai, vA anyadeha ? jekara vohI deha hai, taba to janmAMtarameM pApakA phala bhoganevAlA deha nahIM hai, to phira zaMkarasvAmIkI dehane janmAMtarake dehake kiye pApaseM bhagaMdarakA bhArI duHkha kyoMkara bhogA ? aura jaba dehahI pApakA karane aura bhoganevAlA hai, taba to, jIva, sadA mukta honA cAhiye, puNyapApaseM rahita honeseM, aura dehake sAtha saMbaMdha na honeseM. jekara kahoge, jIvahI puNyapApakA kartA, aura bhoktA hai, taba to, zaMkarasvAmIhI parastrIgamanarUpa pApake kartA aura bhoktA, siddha hoveMge; aura kAmazAstra paDhaneseM asarvajJa siddha hoveMge. tathA dehAMtarameM praveza karaneseM jaiseM unakI brahmavidyA jAtI rahI, taiseMhI sarva vedAMtIyoke mare pIche, brahmavidyA naSTa ho jAvegI. kyoMki, vedAMtIyoMke kahane mUjaba brahmavidyA, dehake sAthahI saMbaMdhavAlI hai; nahI to, deha choDaneseM zaMkarasvAmIkI brahmavidyA, naSTa kyoM hotI? jekara zaMkarasvAmIkI For Private And Personal Page #765 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir pNctriNshHstmbhH| brahmavidyA naSTa na hotI to, unake ziSya unako 'tattvamasi' kA upadeza kyoM karate ? aura zaMkarasvAmI yadi sarvajJa hote to, apanI karI mAsakI avadhiko kyoM bhUla jAte ? aura dehAMtarameM kAmazAstra sIkhaneko kyoM jAte ? kyA sarvajJaseM koI zAstra chIpA hai ? aura uttara deneseM merA yatidharma kSaya ho jAyagA aisA vicAra kyoM karate ? kyoMki, phira bhI to usIhI zarIrameM praveza karake maMDanamizrakI bhAryAko uttara diye; kyA usa vakhata uttara deneseM yatidharma kSaya na huA ? aura zaMkarasvAmIko sAkSAt mahAdeva mAne haiM to, kyA pArvatIjIseM bhoga karaneseM tRpta na hue ? jisaseM mRtaka zarIrameM praveza karake parastrIyoMseM bhoga karake unake oSTapuToMkoM cUsake brahmAnaMdakA svAda liyA !!! aura mahAdevako to, tu. mane sarvavyApI mAnA hai to, rAjAke mRtaka zarIrameM anya kauna praveza kara gayA ? aura kauna nikala AyA ? kyoMki, zaMkara to, AgehI sarva jage vyApaka hai. aura zaMkarasvAmIko jo bhagaMdarakA roga huA, so pUrva janmAMtarake pApoMke phalaseM likhA hai to, kyA pUrvajanmAMtaroMmeM zaMkarasvAmIne pApa kare mAnate ho ? tathA tuma to, puNyapApake phalakA pradAtA, Izvarako mAnate ho to, phira kyA zaMkarane apane kiye pApake phala bhoganevAste, ApahI apanI gudAmeM bhagaMdararUpa phoDA karaliyA ? aura abhinavaguptane, jo abhicAraka karma karake zaMkarako bhagaMdara phoDA kiyA to, kyA abhinavagupta zaMkaraseM adhika sAmarthyavAn thA ? vA, zaMkara apane badaleke maMtraseM usako dUra nahIM kara sakatA thA ? kyoMki, zaMkarako to, tuma sarvazaktimAn mAnate ho. aura zaMkarasvAmIke ziSya padmapAdane narasiMharUpa karake, aura maMtrajApa karake, bhairava, kapAlI, aura abhinavaguptako mAra DAlA. kyA padmapAda ajJAnI, rAgI, dveSI thA, jo aisA kAma kiyA ? kyA brahmavit nahI thA ? yadi thA to, zaMkarakItareM samabhAva kyoM nahI kiyA ? isavAste yahI siddha hotA hai ki, zaMkara, aura zaMkarake ziSyoMmeMseM koi bhI, rAgadveSa ajJAna mohase rahita, aura sarvajJa, nahIM thA. aura jo jo kalpanA karake, 4 karake, bha, dveSI thA, jasamabhAva kyoM ziSyoma kI kalpanA For Private And Personal Page #766 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 654 tattvanirNayaprAsAda AnaMdagiri, aura mAdhavane apane 2 race vijayoMmeM zaMkarakI bAbata adhika baDAi likhI hai, so apane guru aura apane matake AcAryake anurAgaseM likhI hai. jaiseM dayAnaMdasarasvatike ziSyoMne isa kAlameM " dayAnaMda digavijayArka " racA hai. paraMtu jaisI dayAnaMdasarasvatine matoM kI vijaya karI hai, aura jaisI usake matakI dhUla anyamatoMvAle loka ur3A rahe haiM, so hama pratyakSa dekha rahe haiM. saMvata 1947 meM sarakArI ginatI mujaba cAlIsa hajAra ( 40000 ) ke lagabhaga dayAnaMdasarasvatike matake mAnanevAle AryasamAjI gine gae haiM, unameM bhI prAyaH baDA bhAga paMjAbIyoMkA hai. aisIhI zaMkaravijaya hovegI. kyoMki, thoDeseMhI varSa hue haiM, paMjAbadezameM udAsI aura nirmale sAdhuyoMne, vRttiprabhAkara, vacArasAgara, nizcaladAsakRta bhASAvedAMtake pustaka, aura upaniSadAdikoM ke anusAre, vedAMtamata, pracalita kiyA hai. aura vedAMtamata mAnanevAle jitane paMjAbI haiM, itane anya loka nahI mAluma hote haiM, aura dakSiNameM prAyaH rAmAnujake matavAloMne, madhvarka, niMbArka Adi vaiSNavamatavAloMne, aura tukArAmAdi bhaktimArgavAloMne, zaMkarasvAmIke calAye zuddhAdvaitamatakI bahuta hAni karI. aura gujarAta, kaccha, mAlavA, medapATa, haDautI, DhuMDhADa ( jayapura ), ajamera, mAravADa, dillI maMDalAdi dezoMmeM prAyaH zaMkarasvAmIkA mata pracalita nahI huA mAluma hotA hai, kyoMki, pUrvokta dezoM meM prAyaH jainamatakAhI prabala bahuta thA. aura zaMkarasvAmIke matake asalI rahasya, aMtameM nAstikoMke samAna mahA ajJAna, aura mithyAtva mohaseM unmattatA, aura prAyaH satkarmoMseM bhraSTatA, Adi kucalana dekhane meM Ate haiM. aura jo zaMkarasvAmIkA ziSya AnaMdagiri, jisane zaMkaravijaya pustaka racA hai, usako to, jainamatakI kiMcita bhI khabara nahI thI. kyoMki usane likhA hai ki, kaupIna ( laMgoTI ) mAtradhArI, mastaka meM biMdu - tilakakA dharanevAlA, maladigdha aMga, aisA jainamatI, zaMkarasvAmIke pAsa ziSyoM sahita AyA. yaha lekha to, AnaMdagirine avazyameva kisI bhaMgA For Private And Personal Page #767 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir paMcatriMzaHstambhaH dike naze caDhemeM likhA mAluma hotA hai. kyoMki, aise veSakA dhAraka to zvetAMbara, digaMbara, donoM matoMmeM nahIM likhA hai. zvetAMbaramatameM to, rajoharaNa, mukhavastrikA, caulapaTTaka, Adi caturdaza (14) audhika upakaraNa, aura kitanehI aupagrAhika upakaraNadhArI muni likhA hai. aura digaMbaramatameM pIchI kamaMDalU AdikA dhArI muni likhA hai. paraMtu mastakameM viMdu-tilaka karanA, donoM jage, muniko niSedha hai. isavAste jainamatakA sAdhu to, zaMkarake pAsa gayA, koi bhI siddha nahI hotA hai. aura zrAvaka bhI, nahI. kyoMki, jaina-zrAvaka to, nitya trikAla jineMdrakI snAnapUrvaka pUjA karanevAlA, sphaTikaratnasamAna, abhyaMtara bAhiraseM nirmala likhA hai. usake zarIrameM to, malakA honA, kaupInamAtra dhArana karanA, saMbhavahI nahI hai. aura ziSyoMkA honA asaMbhava hai. aura digaMbaramatakA kSullaka bhI, nahI thA. kyoMki, usakA bhI veSa ukta prakArakA nahI hai. aura sAMpratikAlameM (Ajakala) je snAnarahita, maladigdhAMga, paramezvarakI pUjArahita, DhuMDhakamatake mAnanevAle prasiddha haiM, ve to zaMkarasvAmIke samayameM thehI nahIM, to phira, AnaMdagirikA likhanA bhaMgAdike nazeke vazaseM nahI to, anya kyA hai? __ aura jo AnaMdagirine, 'jinadeva' zabdakI vyutpatti Adi pUrvapakSa likhA hai, so sarva, svakapolakalpita mahAmithyA likhA hai. kyoMki, vaisA pakSa jainIyoMko sammatahI nahIM hai. aura zaMkarasvAmIne usakA khaMDana kiyA likhA hai, so aisA hai, jaisA vaMdhyAsutakA zRMgAra varNana karanA. isa hetuse zaMkaravijayoMmeM jo kathana jaina bauddhamatakI bAbata likhA hai, so sarva, svakapolakalpita honeseM mithyA hai. ___ vAcakavarga ! aiseM na samajheM ki, yaha graMtha likhanevAlene dveSa buddhiseM zaMkarasvAmIviSayaka, aura donoM zaMkaravijayoMviSayaka lekha, likhe haiM. paraMtu jaba tuma sarva matoMkA pakSapAta choDake madhyastha hoke vicAroge, taba tumako graMthakArakA lekha satya 2 pratIta hojAvegA. aura kumArilabhaTTa, aura zaMkarasvAmIkI bAbata, hiMdusthAnakA saMkSipta itihAsa likhanevAle DaoNkTara haMTara, si, AI, i; ela ela, DI, For Private And Personal Page #768 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tatvanirNayaprAsAda( DR. SIR WILLIAM HUNTER, C. I. E... LL. HD. ) ne likhA hai; usakA tarajUmA gujarAtI bhASAmeM sarakArakI taraphase huA hai. usake sana 1886 ke chape pustakake pRSTha 109 meM likhA hai ki, IsavI sana 800 meM vihArakA vAsI kumArila brAhmaNa huA, aura ukta sana 900 meM, zaMkarasvAmI huA likhA hai. aura pRSTha 103 meM likhA hai ki, IsavI sanake 800 meM saikemeM kumArilane upadeza karanekA prAraMbha kiyA, vedAnusAra purAnA mata yaha hai ki, saguNasraSTA, aura Izvara hai. aise matakA usane bodha kiyA. bauddhadharmameM saguNa Izvara nahI thA; pIchekI eka kathAmeM aisA likhA hai ki, kumArilane bauddhamatake viruddha upadeza kiyA, itanAhI nahI, balaki, unake Upara bahuta julama karaneke vAste kisI dakSiNa hiMdake rAjAke manameM aisA nizcaya karavAyA ki, usa rAjAne apane sevakoMko AjJA dI ki, bauddhamata mAnanevAle vRddha, aura bAlakaparyaMta, setubaMdharAmezvaraseM leke himAlayaparyaMta, jahAM hove, tahAM sarvako mAra do, aura jo na mAre, usako bhI mAra do. tathApi, himAlayaseM leke kanyAkumArItaka, julama karanekI sattA jisake hAthameM hove, so ukta kAma kara sake; paraMtu aisA bhArI rAjA, usakAlameM hiMdameM nahI thA. hAM, dakSiNahiMdake bahutaseM rAjAoMmeMse kisIeka rAjAne apane rAjyameM aisA julama gujArA hove to, hove. paraMtu yaha to, eka choTIsI bAtako baDI karake dikhalAi hai. tathA pro0 maNilAla nabhubhAI dvivedI, apane banAye siddhAMtasArameM aise likhate haiM-sAtame AThame saikemeM zaMkarAcArya kumArila vigerene, isa (bauddha) dharmake sAmane bahuta prayatna kiyA hai. kadApi kisI sthalameM laDAI jhagaDA bhI huA hogA, to bhI bauddhadharmako brAhmaNoMne, rAjAoMke pAsa nikalavA diye aura bauddhadharmake anuyAyI (mAnanevAloM) ko katala karavA diye yaha vAta to, kevala purANakalpanAhI lagatI hai. [ svargavAsI paMDita bhagavAnalAlajIkA bhI yahI mata thA. ] to bauddhadharma hiMdusthAnameMseM kaise lopa ho gayA ? tisavAste usa dharmakA baMdhAraNahI javAbadAra hai. prathamaseMhI isa dharmakI nAti bahuta sakhata thI, isameM sAdhu hoke rahanA bahuta muzkila thA; For Private And Personal Page #769 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir pNctriNshHstmbhH| aura sarvopari yaha kasara (khAmI) thI ki, yaha dharma, kevala abhAvarUpa thA. tisase sAmAnya lokoMko ekavAra isapara jo ruci hui thI, tisako kAyama rakhaneke sAdhana-acche graMtha-sAmAnya lokoMko, aura vidvAna lokoMko ruce, aiseM saMgraha ityAdi-isa dharmameM nahIM the. isavAste kAlAMtarameM lokone vedAMtAdi dharmakA sAra, zaMkaradvArA spaSTa honeseM, isako (bauddhadharmako) choDa dIyA; ApahI isa dharmakA nAza ho gayA. __ tathA sana 1895 akaTobara tArikha 13 bhIke chape gujarAtI patrameM "prAcIna gujarAtakA eka citra (21)" isa viSayameM likhA hai ki, brAhmaNoUparAMta annasatrake nirvAhavAste, devAlayake nirvAhavAste, TUTe phUTeke banAnevAste, maThoMke nirvAhavAste, ityAdi bhI dAnapatra milate haiM, usameM vallabhIke vakhatameM bauddhavihArako dAna dIyekA bhI pramANa milatA hai, tAmrapatroMke dAna bahutakarake smArttadharmake pravartanavAste mAluma hote haiM, paraMtu bauddhadharma calatA thA, usakA Upara likhA pramANa milatA hai. isake sivAya hIvenaseMgake pustakoMseM bhI bharuca, kheDA, vallabhI, surASTra, mAlavAdikoMmeM bauddhadharmakA pracAra dekhanemeM AtA hai. prAcIna samayameM usakA jo rAjakIya, aura dUsarA prAbalya thA, so dekhane meM nahIM AtA hai. aura vo zanaiH zanaiH (dhIme dhIme) nirbala hogayA honA cAhiye. to bhI, dhAravADa jilleke DaMbalagAmameM eka zilAlekha, i. sa. 1095 kA hai. usameM buddhake vihArako, aura AryatArAdevIke vihArako dAna dIye haiM. jisase dekhane meM AtA hai ki, karnATakatarapha, bauddhadharma, yAvat igyAra (11) me saiketaka calatA thA, aura usako dAnAdikoMseM Azraya milatA thA. kanherIkI guphAmeM zaka 775, aura 799, ke lekha haiM. yeha rASTrakUTa rAjA amoghavarSake khaMDaNI (mAtahata ) koMkaNake zilArarAjA kapardIke vakhatake haiM. tisameM bhI, bauddhaguphAko dAna kiyekA lekha milatA hai. arthAt paurANika, smArttadharma, aura kApAlikamatakA zaivadharma, bahuta prabala thA; tathApi, bauddhamata, yAvat bArame (12) saiketaka cAlu-vidyamAna rahaneke pramANa milate haiM. 86 For Private And Personal Page #770 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tattvanirNayaprAsAdaina pUrvokta lekhoMse mAdhavaracita zaMkaravijayakA jo yaha lekha hai.| AseturAtusAdrizca baudAnAM vRddhabAlakaM / na hati yaH sa haMtavyo nRtyaanityvdnnRpaaH|| bhAvArthaH-setubaMdharAmazvarase lekara, himAlayataka, bauddhoMke vRddhase lekara bAlakaparyaMtako, jo na haNe, (na mAre) usako mAra denA; aiseM apane nokaroMprati rAje loka kathana karate hue. so mithyA siddha hotA hai. _ aura mAdhavane jahAM bauddha likhA hai, vahAM bhI, AnaMdagirIne jaina likhA hai. mAdhavakRta vijayake sarga 7 ke pRSTa 11-12 meM, aura AnaMdagirikRta vijayake pRSTa 236 meM dekho. kyA jAne, AnaMdagiriko jainI. yoMne bahuta satAyA hogA, isavAsne, bauddhoMkI jage bhI, jainamatIhI likha diye !!! paraMtu hamArI samajhamUjava to, AnaMdagiriko jaina aura bauddhamatake pRthak 2 jAnanekI bhI, buddhi nahIM thI. aura zaMkarane, jainamatopari kumArilavat, julama gujArA, aisA to, donoMhI vijayagraMthoMmeM nahIM likhA hai. - aise pUrvokta svarUpavAle zaMkarakhAmIne, vedAMtamatake vyAsasUtropari, bhASya racA hai. usameM vyAsajIke kathanAnusAra, jainamatakA khaMDana, likhA hai. so khaMDana khaMDanapUrvaka, Ageke staMbhameM likheMge. / ityalam / ityAcAryazrImadvijayAnaMdasUriviracite tattvanirNayaprAsAde shNkrsvaamisvruupvrnnnonaampNctriNshHstmbhH||35|| // atha pdaatriNshstmbhaarmbhH|| paMcatriMza (35) stambhameM zaMkarasvAmIkA svarUpa kathana kiyA, atha isa chattIsa (36) me stambhameM zaMkarasvAmIne jaise jainamatakI saptabhaMgIkA khaMDana kiyA hai so, aura usake khaMDanakA khaMDana likhate haiM. tahAM prathama jainamatavAle jaisA saptabhaMgIkA svarUpa mAnate haiM, taisA bhASAmeM likhate haiM, jisase vAcakavargako mAluma ho jAyagA ki, zaMkarasvAmIne, For Private And Personal Page #771 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir sstttriNshHstmbhH| jo saptabhaMgIkA khaMDana likhA hai, so, jainamatAnusAra hai, vA anyathA hai ? aura zaMkarasvAmIko jainamatakI saptabhaMgIkA bodha, yathArtha thA, vA ayathArtha thA ? jainamata mAnanevAloMko prathama saptaraMgIkA svarUpa jAnanA cAhiye. kyoMki, saptabhaMgIhI, jainIyoMke pramANakI bhUmikAko racatI hai. durdama jo paravAdIyoMke vAdarUpa hAthI hai, unake pakaDane arthAt parAjaya karanevAste, aura apane siddhAMtake rahasya jAnanevAste, zreSTha je vAdI hai, ve samyak prakArase saptabhaMgIkA abhyAsa karate haiN| yaduktaM // yA praznAdvidhiparyudAsabhidayA bAdhacyutA saptadhA / dharma dharmamapekSya vAkyaracanA naikAtmake vastuni // nidoSA niradezi deva bhavatA sA saptabhaMgI yayA / jalpana jalparaNAMgaNe vijayate vAdI vipakSa kssnnaat||1|| bhAvArtha:-praznavazaseM vidhi, aura paryudAsa, bhedakarake anekAtmaka vastumeM, eka eka dharmakI apekSA, sAtaprakArakI sarvapramANoMseM abAdhita, aura nirdoSa, jo vacanakI racanA hai, so saptabhaMgI hai. he arhan ! deva ! Izvara ! aisI saptabhaMgI, tumane kathana karI hai, jisa saptabhaMgIkarake, vAdarUpI ye saMgrAmameM, vAdI, prativAdIyoMko ekakSaNameM jIta lete haiM. // 1 // tathA yaha jo zabda hai, so yat kiMcit sadaMza, asadaMza, bhaMgakarake apane arthako pratipAdana karatA huA, saptabhaMgahIko prApta hotA hai. sarvajage yaha dhvani vidhiniSedhakarake apane arthako kahatA huA, saptabhaMgIko prApta hotA hai; yaha tAtparyArtha hai. so saptabhaMgI, kaise kharUpavAlI hai ? usakA lakSaNa kahate haiM. " // ekatra vastani ekaikadharmaparyanayogavazAta avirodhena vyastayoH samastayozca vidhiniSedhayoH kalpanayA syAtkArAMkitaH saptadhA vAkprayogaH saptabhaMgIti // " For Private And Personal Page #772 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 660 tattvanirNayaprAsAda__ arthaH-jIva, ajIva Adi eka padArthakeviSe, eka eka dharmameM praznake karaneseM, sakala pramANoMseM abAdhita, bhinna bhinna vidhi pratiSedha aura abhinna vidhi pratiSedhake vibhAgakarake, kahA huA, 'syAt' zabdakarake lAMchita, jo sAtaprakArake vacanakA upanyAsa, so saptabhaMgI jAnanI. 'vidhiHsadaMzaH' vidhi jo hai, so sataMza hai. 'pratiSedho sadaMzaH' aura pratiSedha, niSedha jo hai, so, asat aMza hai. padArthasamUhake sadaMza asadaMza dharmAdi aneka prakArake vibhAga karanese anaMtabhaMgIkA prasaMga hotA hai, jisake dUra karanekevAste sUtrakArane ekapada ( ekatra ) kA grahaNa kiyA hai. anaMtadharmasaMyukta jIva ajIvAdi eka eka vastumeM bhI vidhi niSedhakarake, anaMtadharmake paripraznakAlameM anaMtabhaMgakA saMbhava hai; usakI vyAvRttikevAste eka eka dharmameM paryanuyoga aise padakA grahaNa karA hai. isa kahanese anaMtadharmasaMyukta anaMta padArthoMke hue bhI, pratipadArthake pratidharmake paripraznakAlameM eka eka dharmameM eka ekahI saptabhaMgI hotI hai, yaha niyama kathana kiyA hai. aura anaMtadharmakI vivakSAkarake saptabhaMgIyoMkA bhI, nAnA kalpanA karanA hamako abhISTahI hai. yaha bAta sUtrakAranehI kahI hai. / tathAhi // " // vidhiniSedhaprakArApekSayA pratiparyAyaM vastunyanaMtAnAmapi saptabhaMgInAM saMbhavAt pratiparyAyaM pratipAdyaparyanuyogAnAM saptAnAmeva saMbhavAditi // " bhAvArthaH-vidhiniSedhaprakArakI apekSAkarake vastuke pratiparyAyameM sAtahI bhaMgoMkA saMbhava hai, kiMtu anaMtoMkA nahI. kyoMki, eka eka paryAyaprati, ziSyake sAtahI prazna honeseM. aise hue, anaMta paryAyAtmaka pUrNa vastumeM, anaMta saptabhaMgIyoMkA bhI saMbhava honeseM, anaMtasaptabhaMgI ho sakatI hai, kiMtu anaMtabhaMgI nahI. atha saptabhaMgI svarUpase dikhAte haiN.| tathAhi // " // syAdastyeva samiti sadaMza kalpanAvibhajanena pratha mo bhaMgaH // 1 // " For Private And Personal Page #773 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ptriNshHstmbhH| " // syAnnAstyeva sarvamiti paryudAsakalpanA vibhajanena dvi tIyo bhaMgaH // 2 // " " // syAdastyeva syAnnAstyeveti krameNa sadaMzAsadaMzaka lpanAvibhajanena tRtIyo bhaMgaH // 3 // " " // syAdavaktavyameveti samasamaye vidhiniSedhayoranirvaca nIyakalpanAvibhajanayA caturtho bhaMgaH // 4 // " " // syAdastyeva syAdavaktavyameveti vidhiprAdhAnyena yugapadvidhiniSedhAnirvacanIyakhyApanAkalpanAvibhajanayA paM camo bhaMgaH // 5 // " " // syAnnAstyeva syAdavaktameveti niSedhaprAdhAnyena yugapanni SedhavidhyanirvacanIyakalpanAvibhajanayA SaSTho bhNgH||6||" "||syaadstyev syAnnAstyevasyAdavaktavyamevetikramAt sadaM zAsadaMzaprAdhAnyakalpanayA yugapadvidhiniSedhAnirvaca nIyakhyApanAkalpanAvibhajayA ca saptamo bhaMgaH // 7 // " atha arthaseM prathamabhaMga pragaTa karate haiM:-prathamabhaMga vidhikI pradhAnatAmeM hai. 'syAt ' aisA anekAMtakA dyotaka, arthAt anekAMtakA prakAzaka, avyaya hai. syAt isa kahanekarake kathaMcit kisIprakAraseM apane dravya, kSetra, kAla, bhAvarUpa catuSTayakarake ghaTAdivastu, astirUpahI hai; aura anyavastusaMbaMdhI dravya, kSetra, kAla, bhAva catuSTayarUpakarake ghaTAdivastu, nAstirUpahI hai. tathAhighaTa jo hai, so, dravyaseM pRthivIrUpakarake to hai, jalAdirUpakarake nahIM; kSetraseM pATaliputrake kSetraseM hai, kAnyakubjake kSetrase nahIM; kAlaseM zizaramatukA banA huA hai, vasaMtaRtukA nahIM; bhAvase raktaraMgaseM hai, pItaraMgaseM nahI. aiseMhI anyapadArtha bhI jAnane. kathaMcit arthAt apane dravyAdicAroMkI apekSAkarake, vidyamAna honeseM, kathaMcit astirupa, ghaTa hai, aura paradravyAdicAroMkI apekSAkarake,avidyamAna honeseM kathaMcit nAstirUpa, ghaTa hai, ai. For Private And Personal Page #774 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tatvanirNayaprAsAdasA ullekha arthAt svarUpa hai,jekara anyapadArthako anyapadArthake rUpakI prApti hove to, padArthake svarUpakI hAnikI prasakti hove. evakArake paThana karaneseM aise svarUpavAlA bhaMga hai, aisA evakAraseM avadhAraNa hotA hai. aura avadhAraNa to, avazya karanA cAhiye. nahI to, kisIjage kathana karA huA bhI nAkathanasarIkhA hovegA. tathA jekara 'astyeva kuMbhaH' itanAhI kathana karIye tabato, kuMbhako staMbhAdikapaNe astitvakI prApti honeseM pratiniyata svarUpakI anupapatti hovegI, isavAste usake pratiniyata svarUpakI pratipattike vAste ' syAt ' aisA avyaya, joDA jAtA hai. kathaMcit rUpakarake khadravyAdicatuSTa yakI apekSA asti, aura paradravyAdicatuSTayakI apekSA nAsti hai; aise prayogakI pratipattikevAste tathA tisa 'syAt' avyayako vyavacchedaphala 'evakAra' kItareM jahAMkahIM zAstra meM syAt' pada prakaTa nahI bhI kahA hai, vahAM bhI, 'syAt ' pada avazyameva jAnanA. taduktam // - sopyaprayukto vA tajajJaiH sarvatrArthAt pratIyate / ___ yathaivakAro yogAdivyavacchedaprayojanaH // 1 // arthaH-jisajage 'syAt ' pada, nahIM kahA hai, tahAM bhI, tisa syAt avyayake jAnane vAloMnearthaseM jAna lenA; ayogavyayacchedAdi prayojanavAle evakAravat. tisavAsye evakAra, aura syAtkAra ye donoM sAtoMhI bhaMgameM grahaNa karanA. vidhipradhAna honeseM vidhirUpahI prathama bhaMga hai. // 1 // __ atha arthaseM dUsarA bhaMga dikhAte haiM:-syAnnAstyeveti nissedhprdhaanklpnyaayNbhNgH||kthNcit yaha nahIM hai, aise niSedhapradhAnakalpanAkarake yaha dUsarA bhaMga hai. jo niyamakarake sAdhyake sadbhAvaseM astitva hai, sohI sAdhyake.abhAvameM nAstitva kathana karIye haiM; jaiseM, ghaTa, svadravyacatuSTayakarake astirUpa siddha hai, taiseM mudgarAdike saMyogase naSTa huA thakA, vohI ghaTa, nAstitvarUpakarake siddha hotA hai; astitvako nAstitvake avinAbhAvi honeseM, tathAca kSaNavinazvarabhAvoMkI utpattihI, vinAzameM kAraNa mAnate haiM. For Private And Personal Page #775 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir sstttriNshHstmbhH| taduktam // utpattirava bhAvAnAM vinAze hetariSyate // yo jAtazca na ca dhvasto nazyet pazcAt sa kena ca // arthaH-utpattihI, bhAvoMke vinAzameM hetu hai, jo utpanna huA aura nAza nahI huA, so pIche kisakarake nAza hovegA? utpatti astitvakI siddhiko karatI hai, sohI utpatti, vinAza aparaparyAya nAstitvakA mUlakAraNa honeseM avinAbhAva siddha karatI hai. pUrvapakSaH-jisa svarUpaseM asti hai, jekara tisahI svarUpaseM nAsti hai, taba astinAsti donoMko ekajage honeseM bhAva, abhAva, donoMkI ekatApattirUpa aniSTakA prasaMga hovegA. uttarapakSaH-astinAsti donoMkI bhinnabhinna samayameM prarUpaNA honeseM pUrvokta dUpaNa nahIM, padArthoMkA pratisamaya nAza honeseM. tathA hama aiseM nahIM mAnate haiM ki, jisa samayameM jisakA utpAda hai, tisahI samayameM usakA vinAza hai; tisavAste astitvake avinAbhAvi nAstitva siddha huA. aiseM sarvavastu, svaparadravyAdicatuSTayakI apekSA astinAstirUpaseM siddha hai. astitvakI pradhAnadazAmeM prathamabhaMga hai aura niSedhadazAmeM dUsarA bhaMga hai. // 2 // __atha arthaseM tIsarA bhaMga prakaTa karate haiM:-syAdastyeva syAnAstyeveti // sarvavastu, kramakarakehI, khaparadravyAdi, catuSTayake AdhAra anAdhA rakI vivakSAseM, prApta aprApta pUrvaapara bhAvoMkarake, vidhi aura pratiSedhapradhAnakarake vizeSita tIsare bhaMgako bhajanevAlA hotA hai, ghaTavat. jaise, ghaTa, apane dravyAdicArakI apekSA kathaMcit astirUpahI hai, aura kathaMcit paradravyAdicArakI apekSA nAstirUpahI hai. vidhipratiSedha donoMkI pradhAnatA kathana karanevAlA, yaha tIsarA bhaMga hai. // 3 // atha arthaseM cauthA bhaMga prakaTa karate haiM:-syAdavaktavyaM yugapadvidhiniSedhakalpanayA caturtha iti // sadaMza asadaMza ina donoMkA samakAla prarUpaNAniSedhapradhAna yaha bhaMga hai. For Private And Personal Page #776 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tattvanirNayaprAsAda tathAhi // vidhipratiSedha yugapat pradhAnabhUta donoM dharmoko eka padAthameM yugapat vidhiniSedha donoMkI pradhAnavivakSAmeM taiseM zabdako anirvacanIya honeseM ghaTAdivastu avaktavya hai, vidhipratiSedha donoM dharmokarake AkrAMta bhI tisa padArthako yugapat do dharmoko avaktavyarUpa honeseM, yugapat viruddha do dharmakA prayoga nahI ho sakatA hai; zItauSNakItareM, sukhaduHkhakItareM. kramakarakehI zabdameM artha kathana karanekA sAmarthya honeseM, yugapat ekakAlameM nahIM. ktaktavatukarake saMketita niSThAzabdavat, athavA puSpadaMta zabdakarake saMketita sUryacaMdravat. niSThAzabdakarake, vA, puSpadaMtazabdakarake kramaseMhI ktaktavatukA, aura sUryacaMdrakA artha pratyaya hotA hai, arthAt nizcaya hotA hai. tisakarake dvaMdvAdipadoMkA bhI, yugapat arthapratyAyakapaNA, khaMDana kiyA. 'ghavakhadirau sta iti' yahAM bhI kramakarakehI jJAna hotA hai, yugapat nahI. kyoMki, taiseMhI jJAna pratyaya honeseM, aura samakAlameM zabdako avAcakapaNA honeseM, abaktavya hai. jIvAdivastu, yugapat vidhipratiSedha vikalpanAkarake saMkrAMtahI sthita hotA hai; yayapi vastu, astitvanAstitvadharmokarake saMyukta bhI hai, to bhI, astisvanAstitvadharmokarake ekakAlameM kahA nahI jAtA hai, isavAste avaktavya, arthAt anirvacanIya ghaTa hai. aise phalitArtha caturtha bhaMga huA. // 4 // atha arthaseM pAMcamA bhaMga likhate haiM:-syAdastyeva syAdavaktavyamiti // sadaMzapUrvaka yugapat sadaMza asadaMzakarake anirvacanIya kalpanApradhAnarUpa yaha bhaMga hai. apane 2 dravyAdicatuSTayakarake vidyamAna huAM bhI, sadaMza asadaMzakarake prarUpaNA isa bhaMgameM karanekI sAmarthyatA nahIM hai, jIvAdi sarvavastu khadravyAdicatuSTayakI apekSAkarake hai, paraMtu vidhipratiSedharUpoMkarake kahaneko anirvacanIya hai. 'astyatra pradeze ghaTaH' hai, isa pradezameM, ghaTa satrUpa asatrUpa donoMkarake ekakAlameM una donoMkA svarUpa kathana karanekI sAmarthyatA na honeseM, vidhirUpa huAM bhI, avaktavya hai. eseM phalitArtha pAMcamA bhaMga huA. // 5 // ___ atha arthaseM chaThA bhaMga prakaTa karate haiM:-syAnAstyeva syAdavaktavyamiti // niSedhapUrvaka yugapat vidhiniSedhakarake anirvacanIya pradhAna yaha For Private And Personal Page #777 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir patriMzaH stambhaH / 665 bhaMga hai. paradravyAdicatuSTayake avidyamAnatvake hue bhI, sadaMza asadaMza aisI prarUpaNA karaneko yaha bhaMga asamartha hai. isa bhaMgameM sarvavastu jIvAdi, paradravyAdicatuSTayakI apekSAkarake nAsti bhI hai, to bhI vidhipratiSedharUpoM karake kahaneko anirvacanIya hai. ' nAstyatra pradeze ghaTaH ' nahI hai, isa pradezameM, ghaTa, satrUpa asatUrUpakarake yugapatsvarUpake kathana karanemeM asAmarthya honeseM nAstitvake hue bhI, avaktavya hai. itiphalitArthaH SaSTho bhaMgaH // 6 // atha arthaseM sAtamA bhaMga prakaTa karate haiM :- syAdastyeva syAnnAstyeva syAdavaktavyamiti // anukramakarake astitvanAstitva pUrvaka yugapat vidhiniSedha prarUpaNAniSedhapradhAna yaha bhaMga hai. iti zabda saptabhaMgIkI samA timeM hai; svadravyAdicatuSTayakI apekSAkarake astitva ke hue bhI, paradravyA. dicatuSTayakI apekSA nAstitvake hue bhI, vidhi vA pratiSedha kathana karaneko asamartha hai. isa bhaMga meM sarvajIvAdivastu, svadravyAdi apekSA asti hai, paradravyAdi apekSA nAsti hai, to bhI, ekakAlameM vidhiniSedharUpoMke sAtha yugapat pratipAdana karaneko asamartha hai. jaiseM svadravyAdi apekSAseM hai, isapradezameM, ghaTa, paradravyAdi apekSAseM, nahI hai; yahAM ghaTa, vidhipratiSedharUpoM karake yugapatsvarUpa kathana karaneko asamartha honeseM avaktavya hai. iti prakaTArtha hai. isavAste syAdastyeva syAnnAstyeva syAdavaktavyaM kathaMcita hai, kathaMcit nahI, aura kathaMcit avaktavya, isabhaMgakarake dikhalAyA hai. itisaptamabhaMgaH // 7 // tathA yaha jo saptabhaMgI hai, so sakalAdeza, vikalAdeza, dotareMke bhaMgavAlI hai. taduktaM pramANanayatatvAlokAlaMkAre. // // iyaM saptabhaMgI pratibhaMgaM sakalAdezasvabhAvA vikalAde - zasvabhAvA ca // 43 // pramANapratipannAnaMtadharmAtmakavastunaH kAlAdibhirabhedavRttiprAdhAnyAdabhedopacArAdvA yaugapadyena pratipAdakaM vacaH sakalAdezaH // 44 // tadviparItastu bikalAdezaH // 45 // iticaturthaparicchede // 84 For Private And Personal Page #778 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 666 tattvanirNayaprAsAdaarthaH-yaha saptabhaMgI, pratibhaMgasakalAdezasvabhAvavAlI, aura vikalAdezakhabhAvavAlI hai. tinameM pramANakarake aMgIkAra karA, jo anaMtadhatmika vastu, usako kAlAdi AThoMkarake abhedakI prAdhAnyatAseM arthAt dharmadharmIke abhedakI mukhyatAseM, athavA kAlAdi aSTakarake bhinnabhinna svarUpavAle bhI, dharmadharmI hai, to bhI, abhedake upacAraseM, ekakAlameM kathana kare, aisA jo vAkya, so sakalAdeza hai. aura isIkA nAma pramANavAkya hai. bhAvArtha yaha hai ki, yugapat arthAt ekahIvAra saMpUrNa dharmokarake yukta vastuko kAlAdi aSTakarake abhedakI mukhyatA, athavA abhedake upacArakarake pratipAdana karatA hai, so sakalAdeza pramANake AdhIna honeseM hai; aura sakalAdezameM jo viparIta hai, so vikalAdeza hai; arthAt kramakarake bhedake upacAraseM, athavA bhedakI mukhyatAseM bhedahIko kahe, so nayake AdhIna honeseM vikalAdeza hai. praznaH-krama kyA hai ? aura yugapat kyA hai? uttaraH-jaba astitvAdi dharmoMkI, kAlAdi aSTakarake bhedaseM kathana karanekI icchA hove, taba eka zabdako aneka arthake vodhana karAnekI zakti na honese krama hotA hai; aura jaba tinahI dharmoMkA kAlAdi aSTakarake abhedasvarUpa mAne, taba ekahI zabdakarake eka dharmake bodhana karAnedvArA tisa dharmaseM abhedarUpa saMpUrNadharmasvarUpa vastukA pratipAdana honeseM, yaugapadya hotA hai. ___ atha kAlAdi aSTa yeha haiM. kAla 1, AtmarUpa 2, artha 3, saMbaMdha 4, upakAra 5, guNideza 6, saMsarga 7, aura zabda 8. / taduktam // kAlAtmarUpasaMbaMdhAH saMsargopakriye tathA / / guNidezArthazabdAzcetyaSTau kAlAdayaH smRtAH // 1 // isakA artha Upara likha Aye haiM:-tatra sthAjIvAdivastvastyeveti-kathaMcijIvAdivastu astirUpahI hai. yahAM jisa kAlameM astitva hai, tisahI kAlameM For Private And Personal Page #779 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 667 sstttriNshHstmbhH| apara anaMta dharma bhI vastumeM hai, isavAste una dharmokI kAlakarake abhedavRtti hai. // 1 // jaunasA astitvako vastukA guNa honA yaha AtmarUpa hai, vohI anya anaMta guNoMkA bhI hai, iti AtmarUpakarake abhedavRtti. // 2 // jo artha (dravyAkhya), astitvakA AdhAra Azraya hai, vohI artha dravya, anya dharmoMkA AdhAra hai, ityarthakarake abhedavRtti. // 3 // jo avi pvagbhAva arthAt kathaMcit vasturUpasaMbaMdha astitvakA hai, vohI apara dharmoMkA hai itisaMbaMdhakarake abhedvRtti.||4|| jo upakAra svAnuraktakaraNa apanAkarake khacita karanA astitvako karate haiM, vohI upakAra apara saMpUrNadharmoMko karA jAtA hai, iti upakArake abhedavRtti. // 5 // jo guNike saMbaMdhI kSetrarUpa deza astitvakA hai, vohI guNideza apara dharmoMkA hai, itiguNidezakarake abhedavRtti. // 6 // jo ekavasturUpakarake astitvakA saMsarga hai, vohI saMsarga azeSa dharmoMkA hai, iti saMsargakarake abhedavRtti. // praznaH-pIche kahe saMbaMdhaseM saMsargakA kyA vizeSa hai ? uttaraH-abhedakI mukhyatA aura bhedakI gauNatAkarake pIche saMbaMdha kahA, bhedakI mukhyatA aura abhedakI gauNatAkarake yaha saMsarga kahA. iti. // 7 // jo astizabda astitva dharmavAle vastukA vAcaka hai, vohI astizabda zeSa anaMta dharmAtmaka vastukA vAcaka hai, itizabdakarake abhedavRttiH // 8 // __paryAyArthika nayake gauNa hue, aura dravyArthikake prAdhAnya hue, abheda hotA hai. dravyArthikake gauNa hue, aura paryAyArthikake prAdhAnya hue, ekakAlameM ekavastumeM nAnA guNa na honeseM guNoMkA abheda nahIM hotA hai, yadi hoveM bhI to, usake Azraya bhinnabhinna hojAveMge. // 1 // nAnI guNasaMbaMdhI AtmarUpako bhinna 2 honeseM; yadi AtmarUpakA abheda hove, to, unakA bheda viruddha hojAvegA. // 2 // apane apane dharmake AzrayabhUta arthako bhI nAnA honeseM; yadi nAnA, na hove to, nAnA guNoMkA Azraya honA viruddha hai. // 3 // saMbaMdhakA bhI saMbaMdhiyoMke bhedaseM bheda dekhaneseM; nAnAsaMbaMdhiyoMne ekavastumeM ekasaMbaMdha nahIM racaneseM. // 4 // nAnAsaMbaMdhiyoMne karA jo bhinna 2 svarUpavAlA upakAra tisako nAnA honeseM; aneka For Private And Personal Page #780 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 668 tattvanirNayaprAsAdaupakAriyoMne eka upakAra karanA virodha hai. // 5 // guNike dezako eka eka guNaprati, bhinnabhinna honeseM; yadi guNideza bhinnabhinna, na hove to, pRthak 2 (jUde 2) arthoke guNoMkA bhI guNideza eka honA cAhiye. // 6 // saMsargako bhI eka eka saMsargavAle sAtha jUdAjUdA honeseM; yadi saMsarga eka hove to, saMsargavAloMkA bheda na honA cAhiye. // 7 // zabdako bhI viSayaviSayaprati bhinnabhinna honeseM; yadi sarvaguNa ekazabdake vAcya hove to, sarva arthoMko ekazabdake vAcya hone cAhiye. aura anya sarvazabda niSphala hone cAhiye. // 8 // vAstavase astitvAdidharmokA eka vastumeM isa pUrvokta rItiseM abheda na honeseM kAlAdikoMkarake bhinna 2 svarUpavAle dharmoMkA abhedopacAra hove hai. so pUrvokta abheda athavA abhedopacAra, ina donoMkarake pramANasiddha anaMtadharmAtmaka vastuko ekakAlameM kathana kare, aisA jo vAkya so sakalAdeza hai. pramANavAkya yaha isIkA dUsarA nAma hai. // itisaptabhaMgIsvarUpavarNanam // ___ atha isa pUrvokta saptabhaMgIkA khaMDana, cAra vedake saMgrahakartA vyAsajIne, apane race vyAsasUtrake dUsare adhyAyake dUsare pAdake 33 // 34 // 35 // 36 // me sUtroMmeM jainamatakA khaMDana kiyA hai, tinameM tetIsame sUtra meM "saptabhaMgI" kA khaMDana likhA hai, so dikhAte haiM. tathAhi sUtram // " // naikasminnasaMbhavAt // 33 // " arthaH-ekavastumeM saptabhaMga nahIM ho sakate haiM, asaMbhava honeseM. // isa vyAsasUtrakA bhASya zaMkarasvAmIne kiyA hai, tisakA khulAsA bhApAmeM likhate haiM. zaMkarasvAmI likhate haiM:-jainI sAta padArtha mAnate haiM; jIva 1, ajIva 2, Asrava 3, saMvara 4, nirjarA 5, baMdha 6, mokSa 7, aura saMkSepaseM, jainI, dohI padArtha mAnate haiM. jIva 1, ajIva 2. pUrvokta sAtoM padArthoMko ina jIva ajIva donoMhIke aMtarbhAva mAnate haiM. aura pUrvokta donoMkA prapaMca paMcAstikAyanAma mAnate haiM; jIvAstikAya 1, pudgalAstikAya 2, dharmA For Private And Personal Page #781 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir sstttriNshHstmbhH| 669 stikAya 3, adharmAstikAya 4, AkAzAstikAya 5. aura inake matikalpanAseM aneka bheda kahate haiM. aura sarva padArthoM meM isa saptabhaMgIkA samavatAra karate haiM. syAdasti, syAnnAsti 2, syAdasti ca nAsti 3, syAdavaktavyaH 4, syAdasti cAvaktavyazca 4, syAnnAsti cAvaktavyazca 6, syAdastica nAsticAvaktavyazca 7. aiseMhI ekatvanityatvAdikoMmeM bhI saptabhaMgI joDa lenI. zaMkarasvAmIH-yaha pUrvokta jainIyoMkA mAnanA ThIka nahIM hai. kyoMki, eka dharmimeM yugapat arthAta samakAlameM sat asat Adi viruddha dharmokA samAveza nahI ho sakatA hai, zItauSNakItareM. aura jo yeha sAta padArtha nizcita kare haiM, yeha itanehI haiM, aura aiseMhI svarUpavAle haiM, ve padArtha tathA atathArUpakarake hone cAhiye. taba to, anizcayarUpa jJAnake honeseM saMzayajJAnavat apramANarUpa huA. pUrvapakSI jainIH-anekAtmaka jo vastu hai, so nizcitarUpahI hai; aura utpadyamAnajJAna, saMzayajJAnavat apramANika bhI nahI hosakatA hai. uttarapakSI zaMkarasvAmI:-pUrvokta kahanA ThIka nahIM hai. kyoMki, niraMkuzahI anekAMtapaNe sarva vastu mAnaneseM jo nizcaya karanA hai, so bhI, vastuseM bAhira na honeseM syAt asti syAt nAsti ityAdi vikalpoMke honeseM anirdhAritarUpahI hojAvegA. aiseMhI nirdhAraNa karanevAlA, aura nirdhAraNa karanekA phala bhI hojAvegA. pakSameM asti aura pakSameM nAsti hojAvegI. jaba aiseM huA, taba, kaiseM pramANabhUta vo tIrthaMkara anirdhArita pramANa prameya pramAtA pramiti viSaya upadezaka hosakatA hai ? aura kaiseM tIrthaMkarake abhiprAyAnusArI puruSa tisake kahe anizcitarUpa arthameM pravarttamAna hove ? kyoMki, ekAMtika phalake nizcita honeseMhI tisake sAdhanoMke anuSThAnoMmeM sarva loka anAkula pravarttate haiM, anyathA nahI. isavAste anizcitArtha zAstrakA kahanA unmattake vacanakItareM upAdeya nahI hai. tathA paMcAstikAyakA saMkhyArUpa paMcatva hai, vA nahIM ? ekapakSameM hai, dUsaremeM nahIM; taba to, saMkhyA bhI hIna vA, Adhika ho jAvegI. tathA pUrvokta padArtha avaktavya nahIM; jekara avaktavya hove taba to, kahane na cAhiye, paraMtu kahate haiM. For Private And Personal Page #782 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 670 tattvanirNayaprAsAdataba avaktavya kaiseM hue? aura kahatA thakAM tisahI tareM avadhArate haiM, vA nahI bhI avadhArate haiM ? tathA tinake avadhAraNakA phala samyagdarzana, hai, vA nahI? aiseMhI usase viparIta asamyagdarzana bhI hai, vA nahIM? aiseM kahatA huA mattonmattapakSakItare hovegA, paraMtu pravRttiyogya nahI hovegA. svargamokSapakSameM bhI bhAvapakSameM abhAva, nityapakSameM anitya, aiseM anavadhArita vastuyoMmeM pravRtti nahIM ho sakatI hai. anAdisiddha jIvAdipadArthoMke nizcitarUpoMko anizcitarUpakA prasaMga hai. aiseM jIvAdipadArthoMmeM ekadhamarmImeM satva asatva viruddha dharmokA saMbhava nahI. kyoMki, jekara asat hai to, sat nahI hoveMge. isavAste Arhatmata ThIka nahI. isa kahaneseM eka aneka, nitya anitya,vyatirikta avyatiriktAdi anekAMtakA khaMDana jAnanA. // itivyAsAbhiprAyAnusArizaMkarakRtasaptabhaMgIkhaMDanam // atha vyAsajI, aura zaMkarasvAmIke khaMDanakA khaMDana likhate haiM:-vyAsajI, aura zaMkarakhAmI, jainamatake tattvake jAnanevAle nahI the; nahI to, aise ayauktika asamaMjasa vacanoMseM saptabhaMgIanekAMtavAdakA khaMDana kadApi nahI likhate; inoMke pUrvokta khaMDanako dekhake, sarva vidvAn jainI, upahAsya karate haiM, aura kareMge. kyoMki, jisatareM jainI padArthoMkA svarUpa syAdvAda saptabhaMgIseM mAnate haiM, unake mAnanemujaba jekara khaMDana karate, taba to, jainIyoMke manameM bhI camatkAra utpanna hotA; paraMtu vyAsajI, aura zaMkarasvAmIne to, bhaisakI jage, bhaiMse (jhoTe-pADe)ko doha gerA! isa khaMDanase to, jainIyoMkA mata kiMcitmAtra bhI khaMDana nahI hotA hai. kyoMki, jisatareM jainI saptabhaMgIkA kharUpa mAnate haiM, so upara likha Aye haiM usase jAnanA. atha bhavya jIvoMke bodhavAste kiMcitmAtra,zaMkarakhAmIkI unmattatA,prakaTa karate haiM. zaMkarakhAmI likhate haiM ki, "jainI jIvAdi sAta padArtha mAnate haiM. tathA saMkSepase jIva, aura ajIva, do padArtha mAnate haiM. aura pUrvokta sAta padArthoMko jIvAjIvake aMtarbhUta mAnate haiM. aura pUrvokta jIva ajIvakAhI For Private And Personal Page #783 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 671 SaTtriMzaHstambhaH prapaMcarUpa paMcAstikAya mAnate haiM, ina pAMcoMke aneka bheda mAnate haiM; aura sarva padArthoM meM saptabhaMgAkA samavatAra karate haiM. syAdastiityAdi saptabhaMgI ekatvanityatvAdikoMmeM bhI joDalenI." yahAM taka to zaMkarakhAmIkA kahanA ThIka hai. kyoMki, jainI bhI isItareM mAnate haiM. paraMtu jo zaMkara kahatA hai, ki ekadharmImeM yugapat sat asat AdidharmoMkA samAveza nahI ho sakatA hai, so kahanA mahAmithyAtvake udayase jhUTha hai. kyoMki, jaise jainI mAnate haiM, taiseM to satya hai. yathA ghaTa, apane mRttikAdravyakA 1, kSetraseM pATaliputraka kSetrakA 2, kAlaseM vasaMtaRtukA banA huA 3, aura bhAvaseM jaladhAraNajalaharaNakriyAkA karanevAlA 4, ina apane svacatuSTayakI apekSA, ghaTa, ' asti' aura 'satrUpa' hai. aura paTake dravyakSetrakAlabhAvakI apekSA, ghaTa, 'nAsti' aura 'asatrUpa' hai. paTake svarUpakI nAstirUpa ghaTa hai, aura ghaTake svarUpakI nAstirUpa paTa hai. sarva padArtha apane svarUpakarake astirUpa hai, aura parasvarUpakI apekSA nAstirUpa hai. jekara sarva padArtha svaparasvarUpakarake astirUpa hoveM, taba to, sarva jagat ekarUpa ho jAvegA. taba to, vidyA, avidyA, jaDa, caitanya, daita, sat, asat, eka, aneka, nitya, anitya, samala, vimala, sAdhya, sAdhana, pramANa, prameya, pramukha sarva padArtha ekarUpa hojAveMge. yaha to, mahApratyakSarUpavirodhakarake grasta hai. kyoMki, jaba zaMkarasvAmI brahmako 'satrarUpa' mAnegA, taba to, brahmako pararUpakarake 'asat' mAnanAhI paDegA. jekara pararUpakarake brahmako asat nahIM mAneMge. taba to para jo avidyA mAyA tisake svarUpakI brahmako prApti huI, taba to brahmahIke kharUpakA nAza ho jAvegA. vAha re zaMkarasvAmI ! Apane to apanIhI AMkhameM kaMkara mArA!!! tathA zaMkarasvAmI likhate hai, 'jo yeha sAtapadArtha nizcita kare haiM, ye itanehI haiM, aura aiseM svarUpavAle haiM, ve padArtha tathA atathArUpakarake hone cAhiye. taba to, anizcitarUpa jJAnake honeseM saMzayajJAnavat apramANarUpa hue.' For Private And Personal Page #784 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 672 tatvanirNayaprAsAda___ isakA uttaraH-sAtoM padArtha svasvarUpakarake tathA rUpavAle hai, aura parasvarUpakarake atathArUpa haiM. jekara aiseM na mAne, taba to, brahma svasvarUpakarake tathArUpa hai, so paramAyArUpakarake jekara atathArUpa na mAne, taba to, brahma mAyArUpakarake bhI tathArUpa siddha huA; taba to, vedAMtakI jaDahI saDa gaI. paraMtu bicAre zaMkarasvAmIko aisA svamatakA nAza honA kahAMse dIkha paDe ? atatvavit honeseM. isavAste jainIyoMkA mAnanAhI ThIka hai. isIvAste saMzaya jJAnakItareM apramANika jJAna bhI, nahI hotA hai. punaHzaMkarasvAmI likhate haiM, 'niraMkuza anekAMtapaNe sarva vastuke mAnaneseM jo nizcaya karanA hai, so bhI vastuse bAhira na honeseM anirdhAritarUpahI hojAvegA. aiseMhI nirdhAraNa karanevAlA, aura nirdhAraNa karanekA phala bhI hojAvegA; pakSameM asti, aura pakSameM nAsti hojAvegA. jaba aise huA taba kaise pramANabhUta vo tIrthaMkara anirdhArita pramANa prameya pramAtA pramitiviSaya upadezaka hosakatA hai? aura kaiseM tisa tIrthaMkarake abhiprAyAnusAri puruSake kahe anizcitarUpa arthameM pravarttamAna hove? kyoMki, aikAMtika phalake nizcita honeseM tisake sAdhana anuSThAnoMmeM sarvaloka anAkula pravarttate haiM, anyathA nahI. isavAste anizcitArthazAstrakA kahanA unmattake vacanakItareM upAdeya nahI. isakA uttaraH-hamane jo nizcaya kiyA hai, so, anirdhAritarUpa nahI hai. kyoMki, hamane (jainIyoMne) jo vastu mAnA hai, so, svasvarUpakarake sat. he, aura parasvarUpakarake asat hai; aura yaha jo hamane nizcaya kiyA hai, so nizcaya bhI, apane svarUpakarake nizcita hai, aura parasvarUpakarake nahI hai; tathA nirdhAraNa karanevAlA, aura nirdhAraNakA phala bhI, apane svarUpapakSameM astirUpahI hai, aura parasvarUpakarake nAstirUpahI hai. jaise brahma, svasvarUpakarake astirUpa hai, aura parasvarUpakarake nAstirUpa hai; jekara aisA na mAne, taba to, brahmako svasvarUpa parasvarUpadonoMhI karake astirUpahI honeseM, sat asat jJAna ajJAnAdi sarva ekarUpahI hojAveMge, taba to, brahmake svarUpakAhI nAza hojAvegA. isavAste Upara likhemUjaba For Private And Personal Page #785 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir sstttriNshHstmbhH| mAnaneseM arhan tIrthaMkara, yathArtha vaktA siddha huA. unake kathanameM puruSoMko niHzaMka pravarttanA cAhiye. unake sAdhana anuSThAnoMmeM bhI anAkula pravRtti siddha hogaI. isavAste tIrthaMkaroMkA kahanAhI, satya aura upAdeya hai, natu anyoMkA, ayauktika honeseM. __ punarapi zaMkarasvAmI likhate haiM, " paMcAstikAyake saMkhyArUpa paMcatva hai vA nahIM ? ityAdi samAptiparyaMta." isakA uttaraH-pacatvasaMkhyA paMcatvarUpakarake astirUpa hai, aura anya saMkhyAyoMke svarUpakarake nAstirUpa hai; isavAste saMkhyA, hInAdhikarUpavAlI nahIM hai. tathA pUrvokta sAta padArtha ekAMta avaktavyarUpa nahIM hai, kiMtu kathaMcit avaktavyarUpa hai. yugapat uccAraNakI apekSAavaktavya hai, paraMtu kramakI apekSA avaktavya nahIM hai. isavAste pUrvokta likhanA zaMkarakhAmIkI besamajhIseM hai. tathA jo padArtha khacatuSTaya aura paracatuSTayakI apekSA jaisA hai, tisako vaisAhI astinAstirUpase kathana karanA, aura mAnanA, usakA nAma samyagdarzana hai; aura isase viparIta asamyagdarzana hai. samyagdarzana, apane svarUpakarake astirUpa hai; mithyArUpakarake nahI. aura asamyagdarzana bhI, apane svarUpakarake astirUpa hai, parasvarUpakarake nahI. svarga mokSa bhI, apane 2 svarUpakarake astirUpa hai, aura narakAdirUpakI apekSA nAstirUpa hai. tathA nitya jo hai, so dravyakI apekSA hai; aura anitya jo hai, so paryAyarUpakI apekSA hai. isavAste hamAre jainamatameM avadhAritahI vastu hai, isavAste pravRtti hai. anAdisiddhajIvAdipadArtha bhI apane 2 svacatuSTayakI apekSA astirUpa hai, aura paracatuSTayakI apekSA nAstirUpa hai. isavAste anizcitarUpakA prasaMga nahIM hai, aiseMhI ekadharmImeM svarUpa apekSA sat, pararUpa apekSA asat dharmoMkA saMbhava hai. svarUpakarake vastumAtra sat hai, aura pararUpakarake asat hai. isavAste Ahetamata ThIka satya hai. isakahanekarake eka aneka, nitya anitya, vyatirikta avyatiriktAdi dharmadharmImeM dravyaparyAya bhedAbhedanayamatase sarva satya hai. paraMtu zaMkarakhAmIne jo kucha jainamatake khaMDanavAste khaMDana For Private And Personal Page #786 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 674 tatvanirNayaprAsAdalikhA hai, tisaseM jainamata to khaMDana nahIM hotA hai, paraMtu vedAMtamata khaMDana hotA hai, sohI dikhAte haiM. __ zaMkarasvAmI kahate haiM, "tumane ( jainone ) je sAta padArtha mAne haiM, ve anekAMta mAnaneseM nizcita anizcita hojAveMge." isakA uttaraH-tumane vedAMtIyoMne jo brahma mAnA hai, so ekAMtanizcita hai, vA anizcita hai ? jekara ekAMtanizcita hai to, jaiseM satrUpakarake nizcita hai, taiseM asatrUpakarake bhI, nizcita honA cAhiye; tisako sarvaprakAraseM nizcita honeseM. jekara anizcita hai, to jaise asatrUpakarake anizcita hai, vaiseMhI satrUpakarake bhI, anizcita honA cAhiye; tisako sarvathAprakAra anizcita honeseM. jaba aiseM huA, taba to, brahmakA niyatarUpa na rahA, sat asatkA saMkara honeseM. jekara kahoge satkarake nizcita hai, aura asatkarake anizcita hai, taba to, tumane apanehI hAthaseM apane zirameM prahAra dIyA, anekAMtavAdake siddha honeseM. tathA jaise brahma satrUpakarake nizcita hai, aura asatrUpakarake anizcita hai, aiseMhI sAta padArtha, apane svarUpakarake nizcita hai, aura parasvarUpakarake anizcita hai. punaH zaMkarakhAmI kahate haiM, " niraMkuza anekAMtake mAnaneseM jo nizcaya karanA hai, so bhI, vastuseM bAhira na honeseM syAt asti, nAsti, honA cAhiye. ityAdi." isakA uttaraH-nizcayasvarUpakarake asti hai, saMzaya viparyayarUpakarake nAsti hai. jekara ekAMta asti hove, taba to saMzaya viparyayarUpakarake bhI, asti honA cAhiye; jekara ekAMta nAsti hove, taba nizcayarUpakarake bhI nAsti honA cAhiye; isase siddha huA ki, koI bhI vastu ekAMta nahIM hai. aiseMhI nirdhAraNa karanevAlA, aura nirdhAraNake phalako bhI, svapararUpakarake astinAstirUpa jAnanA. jekara svapararUpakarake astinAstirUpa vastu na mAnIye, taba vastuke niyatarUpake nAza honeseM sarva jagat sarvarUpa hojAvegA. taba to, brahmakA bhI, niyatarUpa nahIM rahegA. vAhare ! zaMkarakhAmI ! acchA anekAMtakA khaMDana kiyA, anekAMta to khaMDana nahI huA, paraMtu brahmake svarUpakA nAza kara diyA!!! itizaMkarakRtakhaMDanasya khaMDanam // For Private And Personal Page #787 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir SaTUtriMzaH stambhaH / 675 atha prasaMga vyAsasUtrake 34 me sUtrake bhASyakA khaMDana likhate haiM. // tathAhi sUtram // " // evaJcAtmAkArtyam // 34 // " zaMkarabhASyakI bhASAH - jaiseM ekadharmiviSe, viruddhadharmakA asaMbhavarUpa doSa, syAdvAda meM prApta hai, aiseM AtmAko bhI arthAt jIvako asarvavyApI mAnanA, yaha apara doSakA prasaMga hai. kaiseM ! zarIraparimANahI jIva hai, aiseM Arhatamatake mAnanevAle mAnate haiM. aura zarIraparimANa AtmAke hue, AtmA, akRtsna asarvagata hai; jaba madhyamaparimANavAlA AtmA huA, taba ghaTAdivat anityatA AtmAko prApta hovegI; aura zarIroMko anavasthitaparimANavAle honeseM manuSyajIva manuSyazarIraparimANa hoke phira kisI karmavipAka karake hAthIkA janma prApta hue, saMpUrNahastike zarIra meM vyApta nahI hovegA; aura sUkSma makkhIkA janma prApta hue saMpUrNa sUkSma makkhIke zarIra meM mAvegA nahI. jekara samAnahI yaha jIva hai, taba to ekahI janmaviSe kumArayauvanavRddhaavasthAoMviSe doSa hovegA; zarIrakI sarva avasthAoM meM zarIra vyApaka nahI hovegA, yaha doSa hovegA. jekara kahoge anaMta avayava jIvake haiM, tisake vehI avayava alpazarIrameM saMkucita hojAte haiM, aura mahAn zarIrameM vikAza hojAte haiM. uttaraH- una anaMtajIva avayavoMkA samAnadezatva pratihanyata hai, vA nahI? jekara pratighAta hai, taba to paricchinnadezameM anaMtaavayava nahI mAveMge; jekara apratighAta hai, taba to apratighAtake hue ekaavayavadezatvakI upapatti, sarvaavayava vistAravAle na honeseM, jIvako aNumAtrakA prasaMga hovegA. apica zarIraparicchinna jIvake anaMta avayavoMkI anaMtatA bhI nahI ho sakatI hai. iti // 34 // isa pUrvokta vyAsasUtrakI bhASyakA uttara likhate haiM. // tathAhi sUtram // " // caitanyasvarUpaH pariNAmI karttA sAkSAdbhoktA svadehaparimANaH pratikSetraM bhinnaH pauDhalikAdRSTavAMzcAyamitiH // 77 For Private And Personal Page #788 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 676 tattvanirNayaprAsAda zrIvAdidevasUrikRta pramANanayatattvAlokAlaMkAre // isa sUtrake 'svadehaparimANaH' isa padakI aura 'pratikSetraM bhinnaH' isa padakI TIkAkI bhASAmeM vyAkhyA likhate haiN| svadehaparimANa, isakarake, AtmAkA naiyAyikAdi parikalpita sarvagatapaNA, niSedha karate haiM. AtmAko sarvagata mAniye, taba to, jIvatattvake prabheda, je pratyakSa dikhalAi dete haiM, unakI prasiddhi na honekA prasaMga AvegA; sarvagata ekahI AtmAviSe nAnAtmakAryoMkI samApti honeseM. ekakAlameM nAnA manokA saMyoga jo hai, so nAnAtmakArya hai. so nAnAtmakArya eka AtmAmeM bhI hosakatA hai. AkAzameM nAnAghaTAdisaMyogavat. isakarake yugapat, nAnAzarIra iMdriyoMkA saMyoga kathana kiyA. pUrvapakSaH-yugapat nAnAzarIroMviSe, AtmasamavAyisukhaduHkhAdikoMkI upapatti nahIM hogI, virodha honeseM. uttarapakSaH-yaha tumArA kahanA ThIka nahIM hai. kyoMki, yugapat nAnA bherIAdikoMviSe, AkAzasamavAyi vitatAdizabdoMkI anupapatti honeke prasaMgaseM; pUrvokta virodhako avizeSa honeseM. pUrvapakSaH-tathAvidha zabdoMke kAraNabheda honeseM, vitatAdi nAnAzabdoMkI anupapatti nahI hai. uttarapakSaH-sukhAdikAraNabhedaseM, usa sukhAdikI anupapatti bhI, eka AtmAviSe na honI cAhiye, vizeSake abhAva honeseM. pUrvapakSaH-viruddhadharmake adhyAsase, AtmAkA nAnAtva hai. uttarapakSaH-tisa viruddhadharmake adhyAsaseMhI, AkAzakA bhI nAnAtva hove. pUrvapakSaH-upacAraseM AkAzake pradezoMkA bheda mAnaneseM pUrvokta doSa nahI hai. uttarapakSaH-pradezabheda upacAraseMhI, AtmAviSe bhI, doSa nahIM hai. aura janmamaraNAdi pratiniyama bhI sarvagata AtmavAdIyoMke matameM Atmabahutvako nahI sAdhegA; eka AtmAmeM bhI, janmamaraNAdikI upapatti honeseM. ghaTAkAzAdike utpatti vinAzAdivat. nahI ghaTAkAzakI For Private And Personal Page #789 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ptriNshHstmbhH| 677 utpattike hue, paTAdi AkAzakI utpattihI hai, tisa samayameM vinAzake bhI dekhaneseM. aura aisA bhI nahIM hai ki, vinAzake hue, vinAzahI hai, utpattikA bhI tisa samayameM upalaMbha honeseM. aura sthitike hue, sthitihI hai, aisA bhI nahIM hai, vinAza, utpAda, donoMko bhI tisa kAlameM dekhaneseM. pUrvapakSaH-baMdhake hue mokSa nahI, aura mokSake hue baMdha nahI hovegA, eka AtmAmeM baMdha mokSa donoMkA virodha honeseM. uttarapakSaH-aisA mAnanA ThIka nahIM hai. kyoMki, AkAzameM bhI eka ghaTake saMbaMdha hue, ghaTAMtarake mokSake abhAvakA prasaMga honeseM. aura eka ghaTake vizleSa hue, ghaMTAtarake vizleSakA prasaMga honeseM. pUrvapakSaH-pradezabhedaupacAraseM, pUrvokta prasaMga nahIM hai. uttarapakSaH-taba to AtmAmeM bhI tisakA prasaMga nahIM hai. AkAzake pradezabheda mAne hue, eka jIvakA bhI pradezabheda hovo; aiseM kahAMseM jIvatatva pradezabheda vyavasthA, jisase AtmA vyApaka hove ? pUrvapakSaH-AtmAke vyApakatvake abhAva hue, digdezAMtaravarti paramANuoMke sAtha yugapatsaMyoMgake abhAvase, AdyakarmakA abhAva hai; tisake abhAvase aMtyasaMyogakA abhAva hai, tisa nimittaka zarIrakA abhAva aura tisakarake usake saMbaMdhakA abhAva hai. taba to vinAhI upAyake siddha huA, sarvadA sarva jIvoko mokSa hoMve. athavA hove jaise taiseMkarI zarIrakI utpatti, to bhI, sAvayava zarIrake pratiavayavameM praveza karatA huA AtmA, sAvayava hovegA; taiseM hue isa AtmAko paTAdivat kAryatvakA prasaMga hai. aura kAryatvake hue, isa AtmAke vijAtikAraNa AraMbhaka hai, vA sajAtikAraNa AraMbhaka hai ? pUrvapakSa to nahI. kyoMki, vijAtiyoMko anAraMbhaka honeseM. dUsarA pakSa bhI nahI. jisavAste sajAtipaNA, unako AtmatvaabhisaMbaMdhaseMhI hove haiM, taiseM hue eka AtmAke aneka AtmA, AraMbhaka aise siddha huA, yaha to, ayukta hai. kyoMki, eka zarIrameM AtmAke AraMbhaka, aneka AtmAkA asaMbhava honeseM. aura saMbhavake hue bhI smaraNakI anupapatti hai. kyoMki, nahI anyane dekhA huA, For Private And Personal Page #790 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tattvanirNayaprAsAdaanya smaraNa karaneko samartha hotA hai, atiprasaMga honeseM. tisakarake Arabhyatvake hue, isa AtmAkA, ghaTavat, avayavakriyAse vibhAga honeseM saMyogavinAzaseM vinAza hovegA. aura zarIraparimANatva AtmAke hue, AtmAko mUrttatvakI prApti honeseM AtmAkA zarIrameM praveza nahI hovegA, mUrtameM mUrttake pravezakA virodha honeseM. taba to, nirAtmakahI, saMpUrNa zarIra, hovegA. athavA AtmAko zarIraparimANatvake hue, bAlazarIraparimANavAle AtmAko, yuvazarIraparimANa aMgIkAra kaise hove? bAlaparimANako tyAgake, vA na tyAgake ? jekara tyAgake, taba to, zarIravat , AtmAko anityatvakA prasaMga honeseM, paralokAdikake abhAvakA prasaMga hovegA. jekara vinAhI tyAganeseM, taba to, pUrvaparimANake na tyAganeseM, zarIravat, AtmAko uttaraparimANakI upapatti nahI hovegI. tathA he jaina! tU AtmAko zarIraparimANa kahatA hai, taba to, zarIrake khaMDana karaneseM, tisa AtmAkA khaMDana, kyoM nahI hotA hai ? so kaho. uttarapakSaH-he vAdin ! jo tUne kahA ki, AtmAke sarvavyApIke abhAvaseM ityAdi-so asatya hai. kyoMki, jo jisakarake saMyukta hai, sohI tisaprati upasarpaNa karatA hai, aisA niyama nahIM hai. camakapASANakarake, lohA saMyukta nahI bhI hai, to bhI tisake AkarSaNa karanekI upalabdhiseM. pUrvapakSaH-jekara asaMyuktakA bhI AkarSaNa hove, taba to, tisake zarIrAraMbhaprati, ekamukhI hue, tribhuvana udaravivaravarti paramANuoMkA upasarpaNa prasaMga honeseM, na jAne kitane parimANavAlA tisakA zarIra hovegA ? uttarapakSaH-saMyuktake bhI, AkarSaNameM yahI doSa, kyoM nahI hovegA? AtmAko vyApaka honekarake, sakalaparamANuoMkA tisa AtmAke sAtha saMyoga honeseM. pUrvapakSaH-saMyogake avizeSaseM, adRSTake vazaseM vivakSitazarIrake utpAdana karanemeM, yogya niyatahI paramANu, upasarpaNa karate haiM. ... uttarapakSaH-taba to hamAre pakSameM bhI tulya hai.| aura jo kahA ki, sAvayavazarIrake, pratiavayavameM, praveza karatA AtmA ityAdi. so bhI, For Private And Personal Page #791 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir patriMzaHstambhaH kathanamAtrahI hai. kyoMki, sAvayavapaNA, aura kAryapaNA, kathaMcit AtmAviSe hama mAnatehI haiM. paraMtu aise mAnaneseM, ghaTAdivat, pahile prasiddha samAnajAtIyaavayavoMkarake ArabhyatvakI prasakti nahIM hai. kyoMki, nahI nizcayaseM, ghaTAdikoMviSe bhI, kAryaseM prathama prasiddha samAnajAtIya kapAlasaMyogakarake Arabhyatva dekhA hai. kuMbhakArAdi vyApArasaMyukta mATIke piMDaseM, prathamahI, ghaTake pRthubudhnodarAdi AkArakI utpatti pratIta honeseM. dravyakAhI, pUrvAkAra parityAganeseM, uttarAkAra pariNAma honA, sohI, kAryatva hai. so kAryatva, bAhirakItareM abhyaMtara bhI anubhUtahI hai. aura paTAdikoMviSe svaavayavasaMyogapUrvaka kAryatvake dekhaneseM sarvajage taiseM honA cAhiye, yaha yukta nahIM hai. kyoMki, nahIM to, kASThaviSe lohalekhyatvake upalaMbha honeseM, vajrameM bhI lohalekhyatvakA prasaMga hovegA. aura pramANabAdhana to donoMjage tulya hai. aura uktalakSaNakAryatva aMgIkAra kareM bhI, AtmAko, anityatvake prasaMgaseM, pratisaMdhAna (smaraNa )ke abhAvakI prApti nahIM hotI hai. kyoMki, kathaMcit anityatvake huehI, isa saMdhAnako, upapadyamAna honeseM. aura jo yaha kahA ki, zarIraparimANa AtmAke hue, AtmAko mUrttatvakI prApti hovegI ityAditahAM mUrttatva kisako kahate ho ? asarvagatadravyaparimANako, vA rUpAdimatvako ? tinameM Adya pakSa to, doSapoSaketAMi nahIM hai, saMmata honeseM. aura dUsarA pakSa to, ayukta hai, vyAptike abhAvaseM. kyoMki, jo asarvagata hai, so niyamakarake rUpAdimat hai, aisA avinAbhAva nahI hai. kyoMki, manako asarvagata honeseM bhI, rUpAdimatvake abhAvaseM. isavAste AtmAkI, zarIraviSe anupravezakI anupapatti nahIM hai, jisavAste zarIra nirAtmaka hojAve. asarvagata dravyaparimANalakSaNamUrtatvako, manovat pravezakA apratibaMdhaka honeseM, rUpAdimatvalakSaNa mUrtatvasahita jalAdikoMkA bhI, bhasmAdiviSe anupraveza nahI niSedhIye haiM, aura mUrtatvaseM rahita bhI AtmAkA praveza zarIrameM pratiSedha karate ho to, isase adhika aura kaunasA Azcarya hai ? For Private And Personal Page #792 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 680 tattvanirNayaprAsAdaaura jo yaha kahA ki, dehaparimANatvake hue, AtmAko bAlazarIraparimANa tyAgake, ityAdi-so bhI, ayukta hai. kyoMki, yuvazarIraparimANaavasthAke viSe, AtmAko vAlazarIrapAramANake parityAge hue, AtmAkA sarvathA vinAzake asaMbhava honeseM; viphaNa avasthAke utpAda hue sarpavat. taba to, kaiseM paralokake abhAvakA anuSaMga hove? paryAyaseM AtmAke ani. tyatvake hue bhI, dravyaseM nityatva honeseN.| aura jo yaha kahA ki, yadiAtmAko zarIraparimANatA hai, taba to zarIrake khaMDana karaneseM ityAdi-so bhI, ThIka nahIM hai. kyoMki, zarIrake khaMDaneseM kathaMcit AtmAkA khaMDana bhI iSTa honeseM. zarIrasaMbaddha AtmapradezoMseMhI, kitaneka AtmapradezoMkA khaMDitazarIrapradezAviSe avasthAna hai, sohI, AtmAkA kisI prakAraseM khaMDana hai; natu sarva prakAraseM. so yahAM vidyamAnahI hai. anyathA to, zarIraseM pRthagbhUta avayavake kaMpanakI upalabdhi nahI hovegI. aura yaha bhI nahI hai ki, khaDita avayava praviSTaAtmapradezako pRthag AtmatatvakA prasaMga hai; una AtmapradezoMkA khaMDita avayavaseM nikalake punaH tisahI zarIrameM praveza honeseM. aura yaha bhI nahIM hai ki, ekatra saMtAnaviSe anekAtmAkA prasaMga hovegA. kyoMki, anekArthapratibhAsi jJAnoMkA eka pramAtAke AdhArakarake pratibhAsake abhAvakA prasaMga honeseM, zarIrAMtara rahe hue, aneka jJAnAvaseya artha saMvittivat. pUrvapakSaH-kisatareM khaMDitAkhaMDita avayavoMkA pIcheseM phira saMghaTana hove hai ? uttarapakSaH-ekAMta sarvathAchedake anaMgIkAraseM, padmanAlataMtuvat, kathaMcit acchedake bhI svIkAraseM. aura tathAvidha adRSTake vazaseM unakA saMghaTana bhI phira aviruddhahI hai. isavAste zarIraparimANahI AtmA aMgIkAra karaneyogya hai, natu sarvavyApaka. prayoga aiseM hai. AtmA vyApaka nahI hai, cetanatva honeseM, jo sarvavyApaka hai, so cetana nahIM hai, jaise AkAza, aura AtmA cetana hai, tisavAste vyApaka nahI. AtmAke avyA For Private And Personal Page #793 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 681 ptriNshHstmbhH| pakatvakA honA, AtmAke guNoMkA zarIrameMhI upalabhyamAna honeseM siddha huA, AtmAkA zarIraparimANapaNA.* tathA zaMkarabhASyameM aura TIkAmeM jo likhA hai ki, dehaparimANa paricchinna AtmAke mAne, AtmA anitya siddha hotA hai, tathAcAnumAnaM-"dehaparimANaparichinna AtmA anityaH madhyamaparimANavattvAt ghaTavat // " dehaparimANaparichinna AtmA anitya hai, madhyamaparimANavAlA honeseM, ghaTakItareM.aura jo nitya hai, so, madhyamaparimANavAlA bhI nahIM; yathA AkAza, vA aNuparimANavAlA paramANu. isavAste AtmA, dehaparimANavyApaka nahI, kiMtu sarvavyApaka hai. ityAdi-yaha pUrvokta kahanA ThIka nahI hai. kyoMki, pUrvokta anumAna to, naiyAyikoMkA hai, paraMtu vedAMtiyoMkA nahIM hai. vedAMtiyoMke matameM to, aise anumAnakA utthAnahI nahI hotA hai. kyoMki, vedAMtiyoMne sarvaseM aNupramANavAle paramANu, aura sarvaseM mahApramANavAlA AkAza, yaha donoM mAnehI nahIM hai, dvaitApatti honeseM. to phira pUrvokta anumAna, unake matameM kaise saMbhave ? apitu nahI saMbhave. jaba kalpitavastu anumAnakA viSayahI nahIM hai, to phira, aisA anumAna, vedAMtI AtmAkI anityatA siddha karanevAste kaiseM kaha sakate haiM ? isavAste vyAsajI, aura zaMkarasvAmIkA jo kathana hai, so svamataviruddha, aura pramANayuktiseM bAdhita hai. tathA pUrvokta anumAna bhI, vyabhicAri hai. ythaa|| " // valmIkaM kuMbhakArakartRjanyaM mRdvikAratvAt ghttvt||" jaiseM yaha anumAna vyabhicAri hai, jo jo mRdvikAra hai, so sarva kuMbhakArakartRjanya, na honeseM. aiseMhI 'madhyamaparimANavattvAt' yaha bhI hetu asiddha hai. kyoMki, madhyamaparimANavAle caMdrasUryAdi, kathaMcit nitya hai; aura 'madhyamaparimANavattvAt ' yaha hetu, prativAdijainoMke matameM sammata * taittirIya AraNyakake dazame prapAThakake aDatIsame anuvAkameM bhI, 'ApAdamastakavyApI ' pairaseM leke mastakaparyaMta vyApI jIva likhA hai. For Private And Personal Page #794 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 682 tattvanirNayaprAsAdanahI hai. aura to hetu, vAdIprativAdI donoMko sammata honA cAhiye, soto, haihI nahI. isavAste vyAsajI aura zaMkarasvAmIkA kahanA, asamaMjasa hai. __ aura jo zaMkarasvAmI likhate haiM ki, zarIroMko anavasthitaparimANavAle ityAdi. tisakA uttaraH-jIvameM saMkoca vikAza honekI zakti hai; karmodayaseM jaba jIva, sthUlazarIrako choDake sUkSmazarIrako dhAraNa karatA hai, taba jIvake asaMkhya pradeza saMkucita hoke sUkSmazarIrameM samA jAte hai; jaiseM eka koThemeMseM prakAzaka dIpakako leke eka pyAleke nIce rakha diyA jAve to, usa dIpakakA prakAza usa pyAlemeMhI prakAza karegA; aiseMhI sUkSmazarIra choDake mahAn zarIrameM jAna lenA. aura jo zaMkarasvAmIne likhA hai, jIvake anaMta avayava, so lekha, mithyA hai. anaMta avayava nahI, kiMtu, asaMkhya pradeza haiM. pradeza usako kahate haiM, jo, AtmAkA niraMza aMza hove; aura AtmAke, ve sarvapradeza ekasarIkhe haiM; isavAste AtmAkAhI saMkoca vikAza hotA hai, pradezoMkA nahI. jaise vastrakI taha lagAnese vastrakAhI saMkoca hai, paraMtu tisake taMtuyoMmeM nyUnAdhikyatA nahI hai. isavAsteAtmAhI, saMkoca vikAza dharmake honeseM sukSmaseM sthUla, aura sthUlaseM sUkSmazarIrameM vyApaka hotA hai. isavAste zaMkarasvAmIkI kalpanAmeM zaMkarasvAmIkI jainamatakI anabhijJatAhI, kAraNa hai. iti| ___ atha prasaMgameM 'pratikSetraM bhinnaH' sUtrake isa avayavarUpa vizeSaNakarake AtmaadvaitavAda khaMDana kiyA, so aise hai. vedAMtI kahate haiM ki, hama to ekahI paramabrahma pAramArthika sadrUpa mAnate haiM. uttarapakSaH-jekara ekahI paramabrahma sadrUpa hai, to phira, yaha jo sarala rasAla priyAla haMtAla tAla tamAla pravAla pramukha padArtha agragAmipaNe. karake pratIta hote haiM, ve, kyoMkara satsvarUpa nahI haiM? pUrvapakSaH-yeha pUrvokta je padArtha pratIta hote haiM, ve sarva mithyA hai. tathAcAnumAna-'prapaMcomithyA' prapaMca mithyA hai, pratIyamAna honeseM, jo aisA hai, so aisA hai, yathA sIpake TukaDemeM, cAMdI. taisAhI yaha prapaMca hai, For Private And Personal Page #795 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 683 sstttriNshHstmbhH| tisavAste mithyA hai. isa anumAnaseM prapaMcamithyArUpa hai, aura eka brahmahI, pAramArthika sadrUpa hai. uttarapakSaH-he pUrvapakSin ! isa anumAnake kahaneseM tumArA tarkavitarkakArkazyasUcana nahIM hotA hai / tathAhi / yaha jo prapaMca tumane mithyArUpa mAnA hai, so mithyA, tIna tareMkA hotA hai. atyaMta asadrUpa (1) hai to, kuccha aura aura pratIta hove aura tareM (2) aura tIsarA anirvAcya (3) ina tInoMmeMseM kaunasA mithyArUpa prapaMcako mAnA hai ? pUrvapakSaH-ina pUrvokta tInoM pakSoMmeMseM prathamake do pakSa to hamako svIkArahI nahIM hai, isavAste hama to tIsarA anirvAcya pakSa mAnate haiM, so yaha prapaMca anirvAcya mithyArUpa hai. uttarapakSaH-prathama to tuma yaha kaho ki, anirvAcya kyA vastu hai ? etAvatA tuma anirvAcya kisako kahate ho? kyA vastukA kahanevAlA zabda nahIM hai! vA zabdakA nimitta nahIM hai ? vA niHsvabhAvatva hai ? prathama vikalpa to kalpanAkaraneyogyahI nahIM hai. kyoMki, yaha sarala hai, yaha rasAla hai, aisA zabda to pratyakSa siddha hai. atha dUsarA pakSa hai to, zabdakA nimittajJAna nahIM hai ? vA padArtha nahIM hai? prathama pakSa to samIcIna nahIM hai, sarala rasAla tAla tamAla pramukhakA jJAna prANIprANI prati pratIta honeseM, dekhanevAle sarva jIva jAnate haiM; jo sarala rasAla tAla tamAla pramukhakA jJAna hamako hai. atha dUsarA pakSa to, padArtha, bhAvarUpa nahI hai ? vA abhAvarUpa nahIM hai ? prathama kalpanAmeM to, asatrakhyAti abhyupagamaprasaMga hai, arthAt jekara kahoge padArtha bhAvarUpa nahIM hai, aura pratIta hotA hai to, tumako asakhyAti mAnanI paDI; aura advaitavAdIyoMke ma. tameM asatkhyAti mAnanI mahAdUSaNa hai. atha dUsarA pakSa, jo padArtha, abhAvarUpa nahI to bhAvarUpa siddha huA. taba to, satkhyAti mAnanI paDI. aura jaba advaitavAdamata aMgIkAra kIyA, aura satrakhyAti mAnanI paDI, taba to satrakhyAtike mAnaneseM advaitamatakI jaDako kUhADeseM kATA. kadApi advaitamata nahIM siddha hogA. For Private And Personal Page #796 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tattvanirNayaprAsAdapUrvapakSaH-bhAvarUpa, tathA abhAvarUpa, yeha donoMhI prakAre vastu nahI. uttarapakSaH-hama tumako pUchate haiM ki, bhAva, aura abhAva, ina donoMkA artha, jo laukikameM prasiddha hai, vohI, tumane mAnA hai ? vA isase viparIta aura tareMkA mAnA hai ? jekara prathama pakSa mAnoge to, jahAM bhAvakA niSedha karoge, tahAM avazyameva abhAva kahanA paDegA; aura jahAM abhAvakA niSedha karoge tahAM avazyameva bhAva kahanA paDegA. jo paraspara virodhI hai, unameM ekakA niSedha karoge to, dUsarekA vidhi, avazya kahanAhI paDegA. atha dUsarA pakSa mAnoge, taba to hamArI kuccha hAnI nahI hai. kyoMki, alaukika etAvatA tumAre manaHkalpita zabda, aura zabdakA nimitta, jekara naSTa hojAvegA to, laukikazabda, aura laukizabdakA nimitta, kadApi naSTa nahIM hogA; to phira, anirvAcya prapaMca kisatareM siddha hogA? jaba anirvAcyahI siddha nahIM hogA to, prapaMca mithyA kaise siddha hogA? aura ekahI advaita brahma kaise siddha hovegA ? niHsvabhAvatvapakSameM bhI, nis zabdako niSedhArthake hue, aura svabhAvazabdako bhI bhAva abhAva donoMmeMseM anyatara kisI eka arthake arthAt bhAvake, vA abhAvake vAcaka hue, pUrvavat prasaMga hovegA. . pUrvapakSaH-hama to jo pratIta na hove, usako niHsvabhAvatva kahate haiM. uttarapakSaH-isa tumAre kahane meM virodha AtA hai; jekara prapaMca pratIta nahIM hotA to, tumane apane prathama anumAnameM prapaMcako pratIyamAna hetusvarUpapaNe kyoMkara grahaNa kiyA? aura prapaMcako anumAna karaneke samaya dharmIpaNe kyoMkara grahaNa kiyA ? tathA dharmIpaNe grahaNa kare hue, vo kaise pratIta nahI hotA hai? pUrvapakSaH-jaisA pratIta hotA hai, taisA hai nahI. uttarapakSaH-taba to yaha, viparItakhyAti, tumane aMgIkAra karI siddha hovegI. tathA hama tumako pUchate haiM ki, yaha jo tuma isa prapaMcako anirvAcya mAnate ho, so pratyakSapramANaseM mAnate ho ? vA anumAnapramANaseM mAnate ho? pratyakSapramANa to, isa prapaMcako satasvarUpahI siddha karatA hai. For Private And Personal Page #797 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 685 sstttriNshHstmbhH| jaisA jaisA padArtha hai, taisA taisAhI pratyakSa jJAna utpanna honeseM. aura prapaMca jo hai, so paraspara, nyArI nyArI, jo vastu hai, so apane apane svarUpameM bhAvarUpa hai; aura dUsare padArthake svarUpakI apekSA abhAvarUpa hai. isa itaretaravivikta vastuyoMkohI prapaMcarUpa mAnA hai. to phira, pratyakSapramANa, prapaMcako anirvAcya kaise siddha kara sakatA hai? pUrvapakSaH-yaha pratyakSa, hamAre pakSako pratikSepa nahIM kara sakatA hai. kyoMki, pratyakSa to vidhAyakahI hai, taiseM taiseM pratyakSa brahmakohI kathana karatA hai, na ki, prapaMca satyatAko kathana karatA hai; prapaMca satyatA to, taba kathana karI siddha hove, jekara pratyakSa itara vastumeM itara vastuyoMke svarUpakA niSedha kare; paraMtu pratyakSapramANa to aisA hai nahIM, pratyakSako niSedha karanemeM kuMTha honeseM. uttarapakSaH-prathama tuma vidhAyaka kisako kahate ho? pUrvapakSaH-yaha aise vastusvarUpako grahaNa kare, aura anyasvarUpako niSedha na kare, aisA pratyakSahI vidhAyaka hai. uttarapakSaH-yaha tumArA kahanA asatya hai. anyavastuke svarUpake vinA niSedhyAM, vastuke yathArtha svarUpakA kadApi bodha na honeseM; pItAdika varNokarI rahita jaba bodha hogA, tabahI nIla aise rUpakA bodha hovegA, anyathA nahI. tathA jaba pratyakSapramANakaraka yathArtha vastusvarUpa grahaNa kiyA jAyagA, taba to avazya apara vastukA niSedha bhI tahAM jAnA jAyagA. jekara pratyakSa, anyavastumeM anyavastuke niSedhako nahI jAnegA to, tisavastuke idamiti yaha aise vidhisvarUpako bhI jAna sakegA. kyoMki, kevala jo vastuke svarUpako grahaNa karanA hai, sohI anyavastuke svarUpakA niSedha karanA hai. jaba pratyakSapramANavidhi, aura niSedha, donoMhI. ko grahaNa karatA hai, taba to, prapaMca, mithyArUpa kadApi siddha na hogA. jaba pratyakSapramANaseM prapaMcahI mithyArUpa siddha na huA to, parama brahmarUpa ekahI advaita tatva kaise siddha hogA? tathA jo tuma pratyakSako niyamakarake vidhAyakahI mAnoge, taba to, vidyAvat avidyAkA bhI vidhAna tumako mAnanA paDegA; so yaha brahma, AvidyArahita honekarake sanmAtra For Private And Personal Page #798 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tattvanirNayaprAsAda hai, pratyakSa pramANaseM aise jAnate hue bhI, phira, pratyakSa, niSedhaka nahI hai; aise kathana karanevAleko kyoM nahIM unmatta kahane cAhiye ? iti siddha huA pratyakSabAdhita tumArA pakSa. / aura anumAnakarake bAdhita, aiseM hai. prapaMca mithyA nahIM hai, asatseM vilakSaNa honeseM; jo asatse vilakSaNa hai, so, mithyA nahIM hai. yathA AtmA. taisAhI yaha prapaMca hai, tisavAste, prapaMca, mithyA nahI. / tathA pratI. yamAna jo tumArA hetu hai, so brahmAtmAke sAtha vyabhicArI hai, kyoMki, brahmAtmA pratIyamAna to hai, paraMtu mithyArUpa nahI hai. jekara kahoge brahmAtmA apratIyamAna hai, taba to, brahmAtmA vacanoMkA gocara na hogA; jaba vacanagocara nahI, tabato, tumako guMge bananAhI ThIka hai. kyoMki, brahmavinA apara to kuccha haihI nahIM, aura jo brahmAtmA hai, so pratIyamAna nahIM hai to phira tumako hama guMgake vinA aura kyA kahaiM ? aura prathama anumAnameM jo tumane sIpakA dRSTAMta diyA, so sAdhya vikala hai. kyoMki, jo sIpa hai, so bhI prapaMcake aMtargatahI hai; aura tuma to, prapaMcako mithyArUpa siddha karA cAhate ho! yaha kadApi nahI ho sakatA hai ki, jo sAdhya hove, sohI, dRSTAMtameM kahA jAve. jaba sIpakAhI abataka satasatpaNA siddha nahIM to, usako dRSTAMtameM kaise grahaNa kiyA? tathA prathama jo tumane prapaMcako mithyA siddha karanevAste anumAna kiyA thA, so anumAna, isa prapaMcase bhinna hai ? vA Abhinna hai ? jekara kahoge bhinna hai, to phira satya hai ? vA asatya hai ? jekara kahoge satya hai to, tisa satya anumAnakItA prapaMcako bhI satyapaNA hove. jekara kahoge asatya hai, to phira kyA zUnya hai ? vA anyathA khyAta hai ? vA anirvacanIya hai ? prathama donoM pakSa to, kadApi sAdhyake sAdhaka nahIM hai. manuSyake zRMgakItareM (1) tathA sIpake rUpekItareM (2) aura tIsarA jo anirvacanIya pakSa hai, so bhI, asamartha hai; arthAt sAdhyako sAdha nahI saktA hai. anirvacanIyako asaMbhavipaNekarake kathana karaneseM. For Private And Personal Page #799 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir SaTtriMzaHstambhaH pUrvapakSaH-hamArA jo anumAna hai, so vyavahArasatya hai; isavAste asatyatvake abhAvaseM apane sAdhyakA sAdhakahI hai ! uttarapakSaH-hama tumase pUchate haiM ki, yaha ' vyavahArasatya ' kyA hai ? vyavahRtirvyavahAraH taba to, jJAnakAhI nAma vyavahAra ThaharA. jekara tisa jJAnarUpa vyavahArakarake satya hai, taba to, so anumAna, pAramArthikahI hai. yadi vyavahArasatyakarake anumAna satya hai, taba to vyavahArasatyakarake prapaMca bhI satya hove. aise isa pakSameM satkhyAtirUpa prapaMca siddha huA, jaba prapaMca sat siddha huvA, taba to, ekahI paramabrahma sadrUpa advaitatattva kisItaraha bhI siddha nahIM ho sakatA hai. jekara kahoge, vyavahAra nAma zabdakA hai, tisakarake jo satya, so vyahAra satya hai; to, hama pUchate haiM ki zabda satyasvarUpa hai ? vA asatya hai ? jekara kahoge, zabda satyasvarUpa hai, taba tisakarake jo satya hai, so pAramArthikahI hai. taba to, anumAkItareM prapaMca bhI satya siddha huA. jekara kahoge zabda asatyasvarUpa hai, to tisa zabdaseM anumAnako satyapaNA kaise hovegA ! tathA zabdase kahe hue brahmAdi kaiseM satsvarUpa ho sakeMge? kyoMki, jo ApahI asatyasvarUpa hai, so parakI vyavasthA karane, vA kahanekA hetu kadApi nahIM ho sakatA hai, AtaprasaMga honeseM. pUrvapakSaH-jaiseM khoTA rUpyaka, satyarUpyakake krayavikrayAdika vyavahArakA janaka honeseM satyarUpyaka mAnA jAtA hai, taiseMhI hamArA anumAna, yadyapi asatyasvarUpa hai, tobhI jagatameM satvyavahArakarake pravartaka honeseM, vyavahAra satya hai; isavAste apane sAdhyakA sAdhaka hai. uttarapakSaH-isa tumAre kahaneseM to, tumArA anumAna, asatvasvarUpahI siddha huA. taba to, jo dUSaNa, asatya pakSameM kathana kare, so sarva, yahAM paDeMge. isavAste prapaMcase bhinna, anumAna, upapatti padavIko nahIM prApta hotA hai. jekara kahoge ki, hama anumAnako prapaMcase abheda mAnate haiM, taba to, prapaMcakItareM anumAna bhI, mithyArUpa ThaharA. taba to, apane sAdhya ko kaise sAdha sakegA ? isa pUrvokta vicArase prapaMca mithyArUpa nahIM, kiMtu For Private And Personal Page #800 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 68 tattvanirNayaprAsAdaAtmAkItareM sadrUpa hai; to phira, ekahI brahma advaitatatva hai, yaha tumArA kahanA kyoMkara satya ho sakatA hai ? kadApi nahI ho sakatA hai. pUrvapakSaH-hamArI upaniSadoMmeM, tathA zaMkarasvAmike ziSya AnaMdagirikRta zaMkaradigvijayake tIsare prakaraNameM likhA hai ki, "paramAtmA jagadupAdAnakAraNAmati" paramAtmAhI, isa sarva jagatkA upAdAna kAraNa hai. upAdAna kAraNa usako kahate haiM ki, jo kAraNa hove, sohI kAryarUpa hojAve. isa kahaneseM yaha siddha huA ki, jo kuccha jagatmeM hai, so sarva, paramAtmAhI Apa bana gayA hai; isavAste jagat paramAtmArUpahI hai. uttarapakSaH-vAhare nAstikaziromaNe! tuma apane vacanako kabhI zoca vicAra kara kahate ho, vA nahIM ? kyoMki, isa tumAre kahaneseM to, pUrNa nAstikapaNA, tumAre matameM siddha hotA hai. yathA, jaba sarva kuccha jagatvarUpa paramAtmArUpahI hai, taba to, na koI pApI hai, na koI dharmI hai, na koI jJAnI hai, na koI ajJAnI hai, na to naraka hai, na to svarga hai, na koI sAdhu hai, na koI cora hai, sat zAstra bhI nahI, asat zAstra bhI nahI, tathA jaisA gomAMsabhakSI, taisAhI annabhakSI, jaisA svabhAryAseM kAmabhoga sevana kiyA, taisAhI mAtA bahina beTIseM kiyA, jaisA brahmacArI, taisA kAmI, jaisA caMDAla, taisA brAhmaNa, jaisA gardabha, taisA saMnyAsI; kyoMki, jaba sarva vastukA kAraNa Izvara paramAtmAhI ThaharA, taba to sarva jagat ekarasa ekasvarUpa hai, dUsarA to koI haihI nahI. pUrvapakSaH-hama eka brahma mAnate haiM, aura eka mAyA mAnate haiM, so, tumane jo Upara bahutaseM AlajaMjAla likhe haiM, so sarva, mAyAjanya hai, brahma to, saccidAnaMda ekahI zuddha svarUpa hai. - uttarapakSaH-he advaitavAdin ! yaha jo tumane pakSa mAnA hai, so bahuta asamIcIna hai. yathA-mAyA jo hai, so brahmaseM bheda hai, vA abheda hai? jekara bheda hai to, jaDa hai, vA cetana hai ? jekara jaDa hai to phira, nitya hai, vA anitya hai ? jekara kahoge nitya hai, taba to, advaitamatake mUlahIko For Private And Personal Page #801 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir SaTUtriMzaH stambhaH 689 dAha karatI hai. kyoMki, jaba mAyA, brahmaseM bhedarUpa huI, aura jaDarUpa bhaI, aura nitya huI, phira to, tumane ApahI apane kahaneseM dvaitapaMtha siddha karA; aura advaitapaMthako jaDa mUlaseM kATa gerA. jekara kahoge, mAyA, brahmaseM bheda, jaDarUpa, aura anitya hai, to bhI, dvaitatA to kadApi dUra nahI hovegI. kyoMki, jo nAza honevAlA hai, so kAryarUpa hai; aura jo kArya hai, so kAraNajanya hai. to phira usa mAyAkA upAdAnakAraNa kauna hai ? so kahanA cAhiye. jekara kahoge, aparamAyA, taba to anavasthAdUSaNa hai; aura advaita tInoM kAloM meM kadApi siddha nahI hogA. jekara brahmahIko upAdAnakAraNa mAnoge, taba to brahmahI Apa sarvakucha bana gayA; taba to pUrvokta dUSaNa AyA. jekara mAyAko caitanya mAnoge, to bhI, yahI pUrvokta dUSaNa hogA. jekara kahoge, mAyA brahmaseM abheda hai. taba to brahmahI kahanA cAhiye, mAyA nahI kahanI cAhiye. pUrvapakSaH - hama to mAyAko anirvacanIya mAnate haiM. uttarapakSaH - isa anirvacanIya pakSako Upara khaMDana kara Aye haiM, isavAste anirvacanIya jo zabda hai, so, daMbhI puruSoMne chalarUpa racA pratIta hotA hai; to bhI, dvaitahI siddha hotA hai, advaita nahI. pUrvapakSa:- yaha jo advaitamata hai, isake mukhya AcArya zaMkarasvAmI hai, jinoMne sarva matoMko khaMDana karake advaitamata siddha kiyA hai; to phira aise zaMkarasvAmI, sAkSAt zivakA avatAra, sarvajJa, brahmajJAnI, zIlavAn, sarvasAmarthyayukta, unoMke advaita matako khaMDanevAlA kauna hai ? uttarapakSaH - he vallabhamitra ? tumArI samajhamUjaba to jarUra jaiseM tuma kahate ho, taiseMhI hai; paraMtu zaMkarasvAmI ke ziSya AnaMdagirikRta zaMkaradigvijayameM jo zaMkarasvAmIkA vRttAMta likhA hai, usake paDhaneseM to aisA pratIta hotA hai ki, zaMkarasvAmI asarvajJa, kAmI, ajJAnI, aura asamartha the. tathA tisa vRttAMta aisA bhI pratIta hotA hai ki, vedAMtiyoMkA advaita brahmajJAna, jabataka yaha sthUla zarIra rahegA, tabatakahI rahegA; paraMtu isa zarIrake pAta hue pIche vedAMtiyoMkA brahmajJAna, nahI rahegA. jo ki, 87 For Private And Personal Page #802 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tattvanirNayaprAsAdapaiMtIsameM staMbhameM saMkSepaseM hama likhahI Aye haiM. isavAste he bhavya! jaba zaMkarasvAmIkA caritrahI asamaMjasa hai, to phira, unake kahe hue matako sayauktika kauna samajha sakatA hai? / pUrvapakSaH-"puruSaevedaM" ityAdi zrutiyoMseM advaitahI siddha hotA hai. uttarapakSaH-yaha bhI tumArA kahanA asat hai. kyoMki, jo puruSamAtrarUpa advaitatattva hove, taba to, yaha jo dikhalAi detA hai, koI sukhI, koI duHkhI, ityAdi sarva paramArthaseM asat hojAveMge; jaba aise hogA, taba to, yaha jo kahanA hai, "||prmaanntodhigmy saMsAranairguNyaM tahimakhayA pra jJayA taducchedAya prvRttirityaadi||" isakA artha saMsArakA nirguNapaNA pramANaseM jAnakara tisa saMsAraseM vimukhabuddhi hokarake tisa saMsArake ucchedavAste pravRtti kare ityAdi-so AkAzake phUlakI sugaMdhikA varNana karanesarIkhA hai. kyoMki, jaba advaitarUpahI tattva hai, taba narakatiryaMcAdibhavabhramaNarUpa saMsAra kahAM rahA ? jisa saMsArako nirguNa jAnakara tisake uccheda karanekI pravRtti hove ! pUrvapakSaH-tatvaseM puruSa advaitamAtrahI hai, aura yaha jo saMsAra nirguNa varNana kiyA hai, aura padArthoMke bhedakA darzana, sadA sarva jIvoMkA jo pratibhAsana ho rahA hai so, sarva citrAmakI strIke aMgopAMga uccanIcakItareM, bhrAMtirUpa hai. uttarapakSaH-yaha jo tumArA kahanA hai, so asat hai. kyoMki, isa bAtameM koI yathArtha pramANa nahIM hai. tadyathA-jekara advaita siddha karanevAste koI pRthagbhUta pramANa mAnoge, taba to, dvaitApatti hovegI; aura pramANake vinA kisIkA bhI mata siddha nahIM ho sakatA hai. yadi pramANake vinAhI siddha mAnoge, taba to, sarvavAdI apane apane abhimatako siddha kara leveMge. tathA bhrAMti bhI, tumako pra. mANabhUta advaitase bhinnahI mAnanI cAhiye; anyathA to, pramANabhUta advaitahI apramANa hojAvegA. jaba bhrAMti advaitakAhI rUpa huI, taba to, For Private And Personal Page #803 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir sstttriNshHstmbhH| puruSakAhI rUpa huI. jaba bhrAMtisvarUpavAlA puruSahI hai, taba to tattvavyavasthA kucha bhI siddha na huI. jekara bhrAMti bhinna mAnoge, taba to dvaitApatti ho jAvegI; aura advaitamatakI hAnI hojAvegI. tathA jo yaha staMbha, ibha kuMbha, aMbhoruha Adi padArthoMkA bheda dikhatA hai, so bhrAMta hai, aise kaho to, niyamaseM sohI padArthabhedadarzana, kisI jage satya mAnanA cAhiye, abhrAMtike dekhe vinA kadApi bhrAMti dekhane meM nahIM AneseM. pUrve jisane saccA sarpa nahI dekhA hai, tisako rajjumeM sarpakI bhrAMti kadApi nahI hovegI. taduktam // nAdRSTapUrvasarpasya rajjvAM sarpamatiH kvacit // tataH pUrvAnusAritvAd bhrAMtirabhrAMtipUrvikA // 1 // isa kahaneseM bhI, bheda siddha hogayA. tathA puruSa advaitarUpatattva, avazyakarake dUsareko nivedana karane yogya hai, apane Apako nahI, apanemeM vyAmohanA honeseM. jekara kahanevAlemeM vyAmoha hove, taba to advaitakI pratipatti kabhI bhI nahI hovegI. pUrvapakSaH-jisavAste apane Apako vyAmoha hai, isIvAste tisa vyAmohakI nivRttivAste, apane Apako, advaitakI pratipatti, karane yogya hai. uttarapakSaH-yaha kahanA ayukta hai. kyoMki, aise hue, advaitakI pratipatti honekarake, apane Apake vyAmohake dUra hoyAhuA, avazyameva pUrvarUpakA tyAga, aura amUDhatAlakSaNa uttararUpakI utpatti kahanI paDegI. taba to avazya dvaitApatti hojAvegI. tathA jaba advaitatattvakA upadezaka puruSa parako upadeza karegA, taba to, parakA avazya mAnegA; phira advaitatattvaparako nivedana karanA, aura advaitatattva mAnanA, yaha to aiseM huA jaiseM merA pitA, kumArabrahmacArI hai. isavacanake kahaneseM jarUra vo puruSa unmatta hai; jekara apaneko aura parako, ina donoMko mAnegA, taba to avazya dvaitApatti hovegI; isavAste jo advaita mAnanA hai, so yuktivikala hai. For Private And Personal Page #804 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 692 . tattvanirNayaprAsAda. __ pUrvapakSaH-parabrahmarUpakI siddhihI, sakalabhedajJAna pratyayoMke nirAlaMbana paNekI siddhi hai. uttarapakSaH-yaha kathana bhI tumArA ThIka nahIM hai, parama brahmahIkI siddhi na honeseM; jekara hai to, svataHsiddhi hai, vA parataHsiddhi hai ? tahAM svataHsiddhi to hai nahI, jekara hove, taba to, kisIkA bhI vivAda na rahe; jekara kahoge parataHsiddhi hai to, kyA anumAnaseM hai, vA AgamaseM hai? jekara kahoge, anumAnaseM hai to, vo anumAna kaunasA hai ? pUrvapakSaH-so anumAna yaha hai. vivAdarUpa jo artha hai, so pratibhAsAMtaHpraviSTa hai, arthAt brahmabhAsake aMdara hai, pratibhAsamAna honeseM; jo jo pratibhAsamAna hai, so so pratibhAsAMtaHpraviSTahI dekhA hai. jaise brahma pratibhAsa svarUpa pratibhAsamAna hai, sakala artha sacetanaacetana vivAdarUpa, tisakAraNaseM pratibhAsAMtaHpraviSTa hai. _ uttarapakSaH-yaha tumArA anumAna, samyak nahI hai. (1) dharmI, (2) hetu, (3) dRSTAMta, ina tInoMke pratibhAsAMtaHpraviSTa honeseM, sAdhyarUpahI hue. taba to (1) dharmI, (2) hetu, (3) dRSTAMta, ina tInoMke na honeseM, anumAnahI nahI banasakatA hai. jekara kahoge ki (1) dharmI, (2) hetu, (3) dRSTAMta, yeha tInoM, pratibhAsAMtaHpraviSTa nahI hai; taba to inoMhIke sAtha hetu vyabhicArI hogA. pUrvapakSaH-anAdi avidyAvAsanAke balaseM, hetu dRSTAMta jo hai, so pratibhAsake bAhirakItareM nizcaya karate haiM; jaise pratipAdya, pratipAdaka, sabhA, sabhApatijanakItareM. tisa kAraNaseM anumAna bhI, hosakatA hai; aura jaba sakala anAdi avidyAkA vilAsa dUra hojAvegA, taba to pratibhAsAMtaHpraviSTahI, pratibhAsa hogA; vivAda bhI na rahegA. pratipAdya, pratipAdaka, sAdhya, sAdhana bhAva bhI nahI rahegA, taba to anumAna karanekA bhI kucha phala nahI. ApahI anubhavamAna paramabrahmake hote hue, dezakAla avyavacchinna svarUpake huethake, nirvyabhicAra sakala avasthA vyApakapaNevAlemeM, anumAnakA kucha prayoga bhI nahIM cAhiye haiM. For Private And Personal Page #805 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir SaTUtriMzaH stambhaH / 693 uttarapakSaH - jo anAdi avidyA, pratibhAsAMtaH praviSTa hai, taba to vidyAhI hogaI; taba to asadrUpa (1) dharmI, (2) hetu, (3) dRSTAMta, Adika bheda, kaiseM dikhA sake ? jekara kahoge, pratibhAsake bAhirabhUta hai, taba to avidyA pratibhAsamAna hai, vA apratibhAsamAna hai ? tisa avidyAko pratibhAsamAnarUpa honeseM, apratibhAsamAna to nahI; jekara kahoge, pratibhAsamAna hai to, tisahI ke sAtha hetu vyabhicArI hai. tathA pratibhAsake bAhirabhUta honeseM, tisake pratibhAsamAna honeseM jekara tumAre mana meM aisA hove ki, avidyA jo hai, so na to pratibhAsamAna hai, na apratibhAsamAna hai, na pratibhAsake bAhira hai, na pratibhAsAMtaHpraviSTa hai, na eka hai, na aneka hai, na nitya hai, na anitya hai, na vyabhicAriNI hai, na avyabhicArINI hai, sarvathA vicArake yogya nahI, sakala vicArAMtara atikrAMtasvarUpa hai, rUpAMtara ke abhAvase, avidyA, jo hai, so nirUpatAlakSaNa hai. yaha bhI tumArI baDI ajJAnatAkA vistAra hai. taisI nirUpatAsvabhAvavAlIko yaha avidyA hai, yaha apratibhAsamAna hai, aiseM kathana karaneko kauna samartha hai ? jekara kahoge, yaha avidyA pratibhAsamAna hai, to phira kyoMkara avidyA, nIrUpa siddha hogI? kyoMki, jo vastu jisa svarUpakara ke prati bhAsamAna hai, so tisahI vastukA rUpa hai. tathA avidyA jo hai, so vicAragocara hai, vA vicAragocararahita hai ? jekara kahoge, vicAragocara hai, taba to nIrUpa nahI; jekara vicAragocara nahIM, taba to tisake mAnanevAle mahAmUrkha siddha hoveMge. jaba vidyA, avidyA, donoMhI siddha hai, taba to, eka paramabrahma, anumAnaseM kaiseM siddha huA ! isa kahaneseM jo upaniSada meM ekabrahmake kahanevAlI zruti hai, so bhI khaMDana hogaI tathA 66 sarvaM vai khalvidaM brahmetyAdi " vacanako paramAtmAseM arthAtara honeseM, dvaitApatti hojAvegI. jekara kahoge, anAdi avidyAseM aisA pratIta hotA hai, taba to pUrvokta dUSaNoMkA prasaMga hogA; tisavAste advaita kI siddhi vaMdhyA ke putrakI zobhAvat hai. isa kAraNaseM advaitamata, yuktivikala hai; isavArate sujJajanoMko anupAdeya hai. / ityadvaitamatakhaMDanam // For Private And Personal * Page #806 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 694 tattvanirNayaprAsAda tathA (35) aura (36) ina sUtroMmeM, aura bhASyameM, jo pakSa jainIyoMke tarphaseM kiyA hai, taiseM jainI mAnate nahI hai, isavAste, anabhyupagamaseMhI nirasta haiM. // 33 ||34||35||36|| iti vedavyAsazaMkarasvAmikRta jainamatakhaMDanasya khaMDanaM advaitamatakhaMDanaM jainamatamaMDanaM ca samAptaM tatsamAptau ca samApteyaM vedavyAsazaMkarasvAmilIlA // sat // atha isase Age jainamatakA saMkSepase kiMcinmAtra svarUpa likhate haiM. prathama to AtmAkA svarUpa jAnanA cAhiye; yaha jo AtmA hai, sohI jIva hai, yaha AtmA svayaMbhU hai, paraMtu kisIkA racA huA nahI, anAdi anaMta hai, (5) varNa, (5) rasa, (2) gaMdha, (8) sparza, inakarake rahita hai, arUpI hai, AkAzavat, asaMkhyapradezI hai. pradeza usako kahate haiM, jo, AtmAkA atyaMta sUkSma aMza, jisakA phira anya aMza na hove, aise asaMkhya aMza kathaMcit bhedAbhedarUpakarake ekasvarUpameM rahe haiM, tisakA nAma AtmA hai. sarva Atmapradeza jJAnasvarUpa hai, paraMtu AtmAke ekaeka pradezaUpara (1) jJAnAvaraNa, (2) darzanAvaraNa, (3) sukhaduHkharUpavedanIya, (4) mohanIya (5) Ayu, (6) nAma, (7) gotra, (8) aMtarAya, ina ATha karmakI anaMta anaMta karmaNA AcchAdita hai, jaiseM darpaNakeUpara chAyA AjAtI hai. jaba jJAnAvaraNAdi kamakA kSayopazama hotA hai, taba iMdriya, aura manodvArA AtmAko zabda, rUpa, gaMdha, rasa, sparzakA jJAna, aura mAnasika jJAna utpanna hotA hai. karmoMkA kSaya, aura kSayopazamakA svarUpa de - khanA hove to, karmagraMtha, karmaprakRti, aura naMdikI bRhaTTIkAdiseM dekhalenA. isa AtmAke ekaeka pradezameM anaMta anaMta zaktiyAM hai, koI jJAnarUpa, koI darzanarUpa, koI avyAbAdharUpa, koI cAritrarUpa, koI sthirarUpa, koI aTalaavagAhanArUpa, koI anaMtazaktisAmarthyarUpa, paraMtu karma ke AvaraNaseM sarva zaktiyAM lupta horahI hai; jaba sarva karma, AtmA ke sAdhanadvArA dUra hote haiM, taba yahI AtmA, paramAtmA, sarvajJa, siddha, buddha, Iza, niraMjana, paramabrahmAdirUpa hojAtA hai; tisahIkA nAma mukti hai. aura jo kucha For Private And Personal Page #807 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir sstttriNshHstmbhH| AtmAmeM nara, nAraka, tiryag, amara, subhaga, durbhaga, susvara, duHsvara, UMca, nIca, raMka, rAjA, dhanI, nirdhana, duHkhI, sukhI, ityAdi jo jo avasthA saMsArameM jIvoMkI pIche hui hai, jo aba horahI hai, aura Ageko hovegI, so sarva, mukhyakarake karmoke nimittaseM hai; vAstavameM zuddhadravyArthikanayake mataseM to AtmAmeM loka tIna, thApanA, uccheda, pApa, puNya, kriyA, karaNIya, rAga, dveSa, baMdha, mokSa, svAmI, dAsa, pRthivIrUpa, apakAyarUpa, tejaskAyarUpa, vAyukAyarUpa, vanaspatikAyarUpa, dvIMdriya, trIMdriya, caturiMdriya, paMceMdriya, kuladharmakI rIti, ziSya, guru, hAra, jIta, sevya, sevaka, ityAdi upAdhI nahI haiM; paraMtu isa kathanako ekAMta vedAMtiyoMkItareM mAnaneseM puruSa atipariNAmI hoke satsvarUpaseM bhraSTa hokara mithyAdRSTi hojAtA hai, isavAste puruSako cAhiye, aMtaraMga vRttimeM to zruddhadravyArthikanayake matako mAne, aura vyavahArameM jo sAdhana, aSTAdaza dUSaNavarjita paramezvarane karmopAdhi dUra karanevAste kahe haiM, tiname pravarte. yahI syAdvAdamatakA sAra hai. __ tathA yaha jo AtmA hai, so zarIramAtravyApaka hai; aura giNatImeM AtmA bhinna bhinna anaMta hai, paraMtu svarUpameM sarva caitanyasvarUpAdikakarake ekasadRza hai; paraMtu ekahI AtmA nahI tathA sarvavyApI bhI nahI. jo AtmAko sarvavyApI, aura eka mAnate haiM, ve pramANake anabhijJa haiM. kyoMki, aise AtmAke mAnaneseM baMdha mokSa kriyAdikoMkA abhAva siddha hotA hai, jo, prathama likhahI Aye haiM, aura jainamatavAle to, AtmAkA lakSaNa aiseM mAnate haiM. taduktam // __ yaH kartA karmabhedAnAM bhoktA karmaphalasya ca // saMsadma parinirvAtA sahyA''tmA naanylkssnnH||1|| arthaH-jo zubhAzubha karmabhedoMkA kartA hai, jo kare karmakA phala bhoganevAlA hai, jo karmAdhina hoke nAnAgatimeM bhramaNa karanevAlA hai, aura jo sAdhanadvArA sarva upAdhiyAM dagdhakarake nirvANa mokSako prApta hotA hai, sohI For Private And Personal Page #808 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tattvanirNayaprAsAda. AtmA hai; anyalakSaNavAlA nahI. yAdi ina pUrvokta bAtoMmeMseM eka bAta bhI,na mAne to, sarva zAhala, jhUThe ThahareMge, aura zAstroMke kathana karanevAle ajJAnI siddha hoveMge. tathA pUrvokta AtmA puNyapApakesAtha pravAhase anAdisaMbaMdhavAlA hai, jekara AtmAkesAtha puNyapApakA pravAhaseM anAdisaMbaMdha, na mAne, taba to, bahuta dUSaNa matadhArIyoMke matameM Ate haiM, ve yeha haiM. jekara AtmAko pahilA mAne, aura puNyapApakI utpatti AtmAmeM pIche mAne, taba to, puNyapApase rahita nirmala AtmA prathama siddha huA. (1) nirmala AtmA saMsArameM utpanna nahI hosakatA hai. (2) vinAkare puNyapApakA phala bhoganA asaMbhava hai. (3) jekara vinAkare puNyapApakA phala bhoganemeM Ave, taba to, siddha muktarUpa paramAtmA bhI ghuNyapApakA phala bhogeMge. (4) karekA nAza, aura vinAkarekA Agamana, yaha dRSaNa hovegA. (5) nirmala AtmAke zarIra utpanna nahIM hovegA. (6) jekara vinApuNyapApake kare Izvara jIvako acchI burI zarIrAdikakI sAmagrI devegA, taba to, Izvara ajJAnI, anyAyI, pUrvAparavicArarahita, nirdayI, pakSapAtI, ityAdi dUSaNoMsahita siddha hovegA; taba Izvara kAhe. kA ? (7) ityAdi aneka dUSaNoMke honeseM prathama pakSa Asiddha hai. // 1 // ___ atha dUsarA pakSaH-karma pahile utpanna hue, aura jIva pIche banA, yaha bhI pakSa mithyA hai. kyoMki, prathama to jIvakA upAdAnakAraNa koI nahI. (1) arUpI vastuke banAnemeM kartAkA vyApAra nahI. (2) jIvane karma kare nahI, isavAste jIvako phala na honA cAhiye. (3) jIvakartAke vinA karma utpanna nahI hosakate haiM (4) jekara karma Izvarane kare haiM, taba to, unakA phala bhI Izvarako bhoganA cAhiye (5) jaba karmakA phala bhogegA, taba Izvara nahIM (6) jekara Izvara karmakarake anya jIvoMko lagAvegA taba to Izvara nirdayI, anyAyI, pakSapAtI, ajJAnI, ityAdi dUSaNayukta siddha hovegA (7) tathAhi-jaba bure karma jIvake vinAkare jIvako lagAe, tava jo jo narakagatike duHkha, tiryaMcagatike duHkha, durbhaga, duHsvara, ayazaH, akIrti, anAdeya, duHkha, roga, soga, dhanahIna, bhUkha, pyAsa, zIta, uSNA For Private And Personal Page #809 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir SaTtriMzaH stambhaH / 697 di nAnAprakArake duHkha jIvane bhoge haiM, ve sarva, IzvarakI nirdayatAseM hue. (1) vinA aparAdhake duHkha deneseM anyAyI, (2) ekako sukhI, ekako duHkhI karaneseM pakSapAtI, (3) pIche, puNyapApake dUra karanekA upadeza deneseM ajJAnI, ( 4 ) ityAdi aneka dUSaNa honeseM dUsarA pakSa bhI asiddha hai. // 2 // atha tIsarA pakSa:- jIva, aura karma, ekahI kAlameM utpanna hue; yaha bhI pakSa mithyA hai. kyoMki, jo vastu sAtha utpanna hotI hai, unameM karttA karma nahI hote haiM. (1) usa karmakA phala jIvako na honA cAhiye. ( 2 ) jIva aura karmoMkA, upAdAnakAraNa nahI. ( 3 ) jekara eka IzvarahI, jIva aura karmakA upAdAnakAraNa mAnIye to, asiddha hai. kyoMki, eka Izvara jaDa cetanakA upAdAnakAraNa nahI hosakatA hai. ( 4 ) Izvarako jagat racaneseM kucha lAbha nahI. ( 5 ) na racaneseM kucha hAni nahI. (6) jaba jIva, aura jaDa, nahI the taba Izvara kisakA thA ? ( 7 ) jIva karma svayameva utpanna nahI hosakate haiM. ( 8 ) isavAste tIsarA pakSa bhI mithyA hai. // 3 // atha cauthA pakSaH - jIvahI saccidAnaMdarUpa akelA hai, puNyapApa nahI yaha bhI pakSa mithyA hai. kyoMki, vinApuNyapApake jagatkI vicitratA kadApi siddha nahI hovegI. isavAste cauthA pakSa bhI mithyA hai. // 4 // atha pAMcamA pakSa:- jIva, aura puNya pApa, yeha haihI nahI; yaha bhI kahanA mithyA hai. kyoMki, jaba jIvahI nahI hai, taba yaha jJAna kisako huA ? ki kucha haihI nahI ! isavAste pAMcamA pakSa bhI asiddha hai. // 5 // ina pUrvokta pAMcoM pakSoMke asiddha honeseM, chaTTA yahI pakSa siddha huA ki, jIva aura karmoM kA saMyogasaMbaMdha, pravAhaseM anAdi hai. tathA yaha AtmA karmoMke saMbaMdha sthAvararUpa horahA hai. thAvarake pAMca bheda haiM. pRthivI ( 1 ), jala ( 2 ), agni (3), pavana ( 4 ), aura vanaspati ( 5 ) ina pAMcoM thAvaroMko ekeMdriya jIva kahate haiM. trasake cAra bheda haiM. dvIMdriya (1), trIMdriya ( 2 ), caturiMdriya ( 3 ), paMceMdriya ( 4 ), tathA nAraka, 88 For Private And Personal Page #810 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 698 tattvanirNayaprAsAdatiryaMca, manuSya, devatA; unameM narakavAsIyoMke (14) bheda, tiyaMcagatike (48) bheda, manuSyagatike (303) bheda, aura devagatike (198) bheda haiM. yeha sarva milAke jIvoMke ( 563 ) bheda haiM. ___ tathA yaha AtmA kathaMcit rUpI, aura kathaMcit arUpI hai. jabataka saMsArIAtmA karmakara saMyukta hai, tabataka kathaMcit rUpI hai; aura karmarahita zuddha AtmAkI vivakSA karIye, taba kathaMcit arUpI hai. jekara AtmAko ekAMta rUpI mAnIye, taba to, AtmA jaDarUpa siddha hovegA, aura kATanese kaTa jAvegA; aura jekara AtmAko ekAMta arUpI mAnIye, taba to, AtmA, kriyArahita siddha hovegA; taba to baMdha mokSa donoMkA abhAva hovegA; jaba baMdha mokSakA abhAva hovegA, taba zAstra, aura zAstrake vaktA jhUThe ThahareMge; aura dIkSA dAnAdi sarva niSphala hoveMge. isavAste AtmA kathaMcit rUpI, kathaMcit arUpI hai.| tathA pramANanayatattvAlokAlaMkArasUtrameM AtmAkA svarUpa aisA likhA hai| " // caitanyasvarUpaH pariNAmI kartA bhoktAbhoktA svadehaparimANaH / pratikSetraM bhinnaH paugalikAdRSTavAMzcAyamiti // " / bhAvArtha:-sAkAra nirAkAra upayogasvarUpa hai jisakA, so caitanyasvarUpa (1). samayasamayaprati, para apara paryAyoMmeM gamana karanA, arthAt prApta honA, so pariNAma, so nitya hai isake, so pariNAmI (2). ina donoM vizeSaNoMkarake AtmAko jaDasvarUpa kUTastha nitya mAnanevAle naiyAyikAdikoMkA khaMDana kiyA, so dekhanA hove to, pramANanayattvAlokAlaMkArakI laghuvRtti syAdvAdaratnAkarAvatArikAseM dekha lenA. kartA, adRSTAdikakA (3). sAkSAt upacArarahita, sukhAdikakA bhoktA, so sAkSAgoktA (4). ina donoM vizeSaNoMkarake kApilamatakA nirAkaraNa kiyA, so bhI, pUrvokta graMthaseM jAnalenA. khadehaparimANa, apane grahaNa kare zarIramAtrameM vyApaka (5). isa vizeSaNakarake naiyAyikAdi parikalpita AtmAkA sarvavyApipaNA niSedha kiyA, jo pUrvasaMkSepaseM likha Aye haiM. zarIrazarIraprati bhinna For Private And Personal Page #811 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir sstttriNshHstmbhH| 699 bhinna (6). isa vizeSaNakarake AtmAdvaitavAda parAsta kiyA, so bhI saMkSepase pUrva likha Aye haiM. aura alaga alagaapane apane kare karmoM ke adhIna (7). isa vizeSaNakarake nAstikamatakA parAjaya kiyA, so pUrvokta aMthaseM jAna lenA. ina pUrvokta vizeSaNaviziSTa yaha AtmA hai. tathA yaha AtmA, saMkhyAmeM anaMtAnaMta hai. jitane tInakAlake samaya, tathA AkAzake sarva pradeza haiM, utane haiM. isavAste mukti honeseM saMsAra, sarvathA kadApi khAlI nahI hovegA. jaiseM AkAzake mApaneseM kadApi aMta nahI AvegA. tathA yeha anaMtAnaMta AtmA, jisa lokameM rahate haiM, so loka, bhasaMkhyAsaMkhya koDAkoDI yojanapramANa laMbA cauDA uMcA nIcA hai. ___ tathA ina AtmAke tIna bheda hai. bahirAtmA (1), aMtarAtmA (2), aura paramAtmA (3). tahAM jo jIva, mithyAtvake udayaseM tanu, dhana, strI, putra, punyAdi parivAra, maMdira (mahalagRhAdi), nagara, deza, zatru, mitrAdi iSTa aniSTa vastuyoMmeM rAgadveSarUpa buddhi dhAraNa karatA hai, so bahirAtmA hai; arthAt vo puruSa bhavAbhinaMdI hai. sAMsArika vastuyoMmeMhI AnaMda mAnatA hai. tathA strI, dhana, yauvana, viSayabhogAdi jo asAra vastu hai, una sarvako sAra padArtha samajhatA hai; tabatakahI paMDitAIseM vairAgyarasa ghoMTatA hai, aura paramabrahmakA kharUpa batAtA hai, aura saMta mahaMta yogI RSi banA phiratA hai, jabataka suMdara udbhaTayauvanavaMtI strI nahI milatI hai, aura dhana nahIM milatA hai. jaba yeha donoM mile, tatkAla advaitabrahmakA dvaitabrahma bana jAtA hai, aura anya lokoMko kahane lagajAtA hai ki, bhaiyA ! hama jo strI bhogate haiM, iMdriyoMke rasameM magana rahate haiM, dhana rakhate haiM, DerA bAMdhate haiM, ityAdi kAma karate haiM, ve sarva mAyAkA prapaMca hai; hama to sadAhI alipta haiM. aise 2 brahmajJAnIyoMkA muMha kAlA karake, gardabhapara caDhAke dezanikAlA karadenA cAhiye !!! kyoMki, aise aise bhraSTAcArI brahmajJAnI, kitaneka mUrkha lokoMko aise bhraSTa karate haiM ki, unakA citta kadApi sanmArgameM nahI lagasakatA hai. aura kitanIka kulavaMtI striyoMko aise bigADate haiM ki, ve kulamaryAdAko bhI lopa kara, ina bhaMgIjaMgI phakIroMkesAtha durAcAra For Private And Personal Page #812 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 700 tattvanirNayaprAsAda karatI haiM. aura yeha jo viSayake bhikhArI, dhanake lobhI, saMtamahaMta bhaMgI - jaMgI brahmajJAnI bane rahate haiM, ve sarva, durgatike adhikArI hote haiM. kyoMki, inake manameM strI, dhana, kAmabhoga, suMdarazayyA, Asana, snAna, pAnAdipara atyaMta rAga rahatA hai; aura duHkhake Aye hInadIna hoke vilApa karate haiM; jaiseM kaMgAla banIyA dhanavAnoMko dekhake jhUratA hai, taiseM yeha paMDita saMtamahaMta bhaMgIjaMgI lokoMkI suMdara striyoMko aura dhanAdisAmagrIko dekhakara jhUrate haiM; manameM cAhate haiM, yeha hamako mile to ThIka hai. isa bAta meM inoMkA manahI sAkSIdAtA hai. isavAste jo jIva bAhyavastukohI tattva samajhatA hai, aura tisahIke bhogavilAsameM AnaMda mAnatA hai, so prathama guNasthAnavAlA jIva vAhyadRSTi honeseM bahirAtmA kahAjAtA hai. // 1 // 3 Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir atha jo puruSa, tattvazraddhAnakarake saMyukta hotA hai, aura karmoMke baMdhana honekA hetu acchitareM jAnatA hai; jisavAste yaha jo jIva isa saMsArA. vasthAmeM hai, so jIva, mithyAtva (1), avirati ( 2 ), kaSAya ( 3 ), pramAda ( 4 ), aura yoga ( 5 ), ina pAMcoM karmabaMdhake hetuyoMkara ke niraMtara karmoko bAMdhatA hai; jaba ve karmaudayameM Ate haiM, taba yaha jIva, svayamevahI bhogatA hai; anya jana koI bhI tisameM sAhAyya nahI karasakatA hai. ityAdi jo jAnatA hai, tathA kiMcit kisI dravyAdivastuke naSTa hue manameM aiseM vicAratA hai ki, isa para vastu ke sAtha merA saMbaMdha naSTa hogayA hai, paraMtu merA dravya to, AtmapradezameM aviSvagbhAva saMbaMdha karake samaveta, jJAnAdilakSaNa hai, so to kahIM bhI nahI jAsakatA hai. tathA kiMcit dravyAdi vastuke lAbha honeseM aiseM mAnatA hai ki, merA isa paugalikavastukesAtha saMbaMdha huA hai, isase mujhako isapara kyA pramoda karanA cAhiye ! aura vedanIya karmake udayase jaba kaSTa prApta hove, taba samabhAva dhAraNa kare, AtmAko parabhAvoMseM bhinna mAnake unake tyAganekA upAya kare, cittameM paramAtmAke svarUpakA dhyAna kare, AvazyakAdi dharmakRtyoMmeM vizeSa udyama kare, so cauthe guNasthAnaseM leke bArame guNasthAnaparyaMtavarttI jIva, aMtardRSTimAn honeseM aMtarAtmA kahe jAte haiM. // 2 // For Private And Personal Page #813 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir sstttriNshHstmbhH| 701 atha punaH, je zuddhAtmasvabhAvake pratibaMdhaka karmazatruyoMko haNake nirupamottama kevalajJAnAdi svasaMpad pAkarake karatalAmalakavat samasta vastuke samUhako vizeSa jAnate, aura dekhate haiM, aura paramAnaMdasaMdohasaMpanna hote haiM, ve terame caudame guNasthAnavI jIva, aura siddhAtmA, zuddha svarUpameM rahaneseM paramAtmA kahe jAte haiM. // 3 // __ atha bahirAtmapaNA choDake aMtarAtmAke honevAste tattvajJAna karanA cAhiye; ve tattva jIvAjIvAdi navatareMke haiM. athavA deva, guru, aura dharma yeha tIna tattva haiM. inakA svarUpa jainatattvAdarzameM likhA hai, isavAste yahAM nahIM likhate haiM. * athavA dharmAstikAya (1), adharmAstikAya (2), AkAzAstikAya (3), kAla (4), pudgalAstikAya (5), aura jIvAstikAya (6), yeha SaT dravyatatva hai. ina chahoMhI dravyoMko jainamatameM dravya kahate haiM. jeje avasthA dravyakI pIche hogai hai, jeje vartamAnameM horahI hai, aura jeje AgekoM hovegI, unahIko jainamatameM dravyatvazakti kahate haiM. yaha dravyatvazakti, dravyaseM kathaMcit bhedAbhedarUpa hai. jaiseM suvarNameM kaTaka kuMDalAdi hai. isa dravyatvazaktihIko, lokoMne Izvara, jagatsraSTA, kalpana kiyA hai; isavAste bhavyajIvoMke bodhArtha, kiMcinmAtra, dravyaguNaparyAyakA svarUpa, likhate haiM. isa kathanameM jo AvegI, sohI dravyatvazakti jAna lenI. tahAM prathama dravyakA svarUpa likhate haiN| ___" // sadravyalakSaNam // "'sat' jo he, sohI dravyakA lakSaNa hai. 'sat' kisako kahate haiM ? " // sIdati svakIyAn guNaparyAyAn vyApnotIti sat // " apane guNaparyAyako, jo vyAptahove, so 'sat' hai. athavA " // utpAdavyayadhrauvyayuktaM st||" jo utpati, vinAzA aura sthiratA, ina tInoMkarI saMyukta hove, so 'sat' hai. athavA " // arthakriyAkAri sat // " jo arthakriyA karanevAlA hai, so 'sat' hai. ___ * dekho jainatattvAdarzake 1 / 3 / 5 / me paricchedameM. For Private And Personal Page #814 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 702 tattvanirNayaprAsAdataduktam // yadevArthakriyAkAri tadeva paramArthasat // yacca nArthakriyAkAri tadeva paratopyasat // 1 // bhAvArtha:-jo arthakriyAkAri hai, sohI, paramArthaseM sat hai; aura jo arthakriyAkAri nahIM hai, so parataH bhI asat hai. iti.|| athavA anyaprakAraseM dravyakA lakSaNa kahate haiN| .. nija nija pradezasamUhairakhaMDavRttyA / svabhAvavi__bhAvaparyAyAn dravati droSyati adudruvaditidravyam // " bhAvArthaH-apane apane pradezasamUhoMkarake akhaMDavRttise svabhAvavibhAvaparyAyoMko prApta hotA hai, hogA, aura pIche huA, so dravya hai. athavA " // guNaparyAyavad dravyam ||"gunnpryaayvaalaa dravya hotA hai. yaduktaM vizeSAvazyakavRttau // davae duyae doravayavo vigAro guNANa saMdAvo // da bhavaM bhAvassa bhUyabhAvaM ca jaM joggaM // 1 // vyAkhyAH-tinatina paryAyoMko prApta hotA hai, vA choDatA hai; athavA apane paryAyoMkarakehI prApta hove, vA chUTe, athavA drusattA tisakAhI avayava, vA vikAra, so dravya; avAMtarasattArUpadravya, mahAsattAke avayava, vA vikArahI hote haiM. athavA rUparasAdi guNa tinoMkA saMdrAvasamUha, ghaTAdi. rUpa, so dravya. tathA bhAviparyAyake yogya jo honevAlA, so bhI, dravya; rAjyaparyAyayogya kumAravat. tathA pazcAtkRtabhAvaparyAya jisakA, so bhI, dravya; anubhUtaghRtAdhArattvaparyAyarahita ghRtaghaTavat. ca zabdaseM bhUtabhaviSyatparyAya dravya, bhUtabhaviSyat ghRtAdhAratvaparyAyarahita ghRtaghaTavat. bhUtabhAvake, bhAvibhAvake, aura bhUtabhaviSyat bhAvoMke, isa samaya na hue bhI, una bhAvoMke jo yogya hai, sohI, dravya hai, anya nahI. anyathA to, sarvaparyAyoMko bhI, anubhUtatva honeseM, aura anubhaviSyamANatva honeseM, pudgalAdi sarvako bhI dravyatvakA prasaMga hovegA. iti gAthArthaH / itidrvyaadhikaarH|| For Private And Personal Page #815 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir sstriNshHstmbhH| 703 atha prasaMgaprApta svabhAvavibhAvaparyAya, kathana karate haiM. tahAM agurulaghudravyake je vikAra haiM, ve svabhAvaparyAya haiM; usase viparIta, arthAt svabhAvaseM anyathA honevAle, vibhAva haiM. tahAM agurulaghudravya sthira hai, yathA siddhikSetraM, jo kahA hai samavAyAMgavRttimeM. gurulaghudravya so hai, jo tiryaggAmi, tirachA calanevAlA hai, yathA vAyu Adi. agurulaghu so hai, jo sthira hai; yathA siddhikSetra, tathA ghaMTAkAravyavasthita jyotikavimAnAdi. guNake je vikAra haiM, ve paryAya haiM; aura ve bArAM prakArake haiM. anaMtabhAgavRddhi (1), asaMkhyAtabhAgavRddhi (2), saMkhyAtabhAgavRddhi (3), anaMtaguNavRddhi (4), asaMkhyAtaguNavRddhi (5), saMkhyAtaguNavRddhi (6), anaMtabhAgahAni (7), asaMkhyAtabhAgahAni (8), saMkhyAtabhAgahAni (9), anaMtaguNahAni (10), asaMkhyAtaguNahAni (11), saMkhyAtaguNahAni (12), iti.| naranArakAdi caturgatirUpa, athavA caurAzI lakSa ( 8400000) yonirUpa, vibhAvaparyAya hai. iti. // atha guNa likhate haiM. astitva (1), vastutva (2), dravyatva (3), prameyatva (4), agurulaghutva (5), pradezatva (6), cetanatva (7), acetanatva (c); mUrtasva (9), amUrttatva (10). yeha dravyoMke sAmAnya guNa haiM. pratyeka dravyameM ATha ATha guNa, pAte haiM. aba inakA artha likhate haiM. astitva, sadrUpapaNA, nityatvAdiuttarasAmAnyoMkA, aura vizeSasvabhAvoMkA AdhArabhUta. / 1 / vastutva, sAmAnyavizeSAtmakapaNA. / 2 / dravyattva, dravyAdhikArokta 'sat' aura sat dravyakA lakSaNa hai. / 3 / pramANakarake, jo mApaneyogya hai, so prameya hai|4| agurulaghutva, jo sUkSma, aura vacanake agocara hai; aura pratisamaya SaTpadaguNI hAni, aura vRddhi, jo dravyameM horahI hai, jo kevala AgamapramANaseMhI grAhya hai, so agurulaghuguNa hai.| ytH|| sUkSma jinoditaM tattvaM hetubhi va hanyate // AjJAsihaM tu tad grAhyaM nAnyathAvAdino jinAH // 1 // bhAvArtha:-sUkSma, jinokta tattva, jo hetuyoMseM khaMDita nahI hotA hai, For Private And Personal Page #816 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 704 tattvanirNayaprAsAdaso to jinAjJAseMhI mAnaneyogya hai. kyoMki, je rAgadveSase rahita haiM, ve jina, bhagavAn, sarvajJa, anyathA nahI kahate haiN.| 5 / pradezatva, kSetrapaNA, jo avibhAgIparamANupudgala jitanA hai.|6| cetanatva, jisase vastukA anubhava hotA hai| ytH|| caitanyamanubhUtiH syAt sakriyArUpameva ca // kriyA manovacaHkAyeSvanvitA varttate dhruvam // 1 // bhAvArtha:-caitanya jo hai, so anubhUti hai, aura sakriyArUpa hai, aura kriyA nizcayakarake manavacanakAyAmeM anvita hoke varte hai.| 7 / acetanatva, jJAnarahitavastu. / 8 / mUrttatva, ruuprsgNdhsprshvaalaa.|9| amUrttatva, rUpAdirahita. / 10 // atha dravyoMke vizeSa guNa likhate haiM. jJAna (1), darzana (2), sukha (3), vIrya (4), sparza (5), rasa (6), gaMdha (7), varNa (8), gatihetutva (9), sthitihetutva (10), avagAhanahetutva (11), varttanAhetutva (12), cetanatva (13), acetanatva (14), mUrttatva (15), amUrttatva (16). yeha solAM vizeSa guNa haiM. inameMseM jIvake 1 / 2 / 3 / 4 / 13 / 16 / yeha 6 guNa hai. pudgalake 5 / 6 / 7 / 8 / 14 / 15 / yeha 6 guNa hai. dharmAstikAyake 9 / 14 / 16 / yeha 3 guNa hai. adharmAsthikAyake 10 / 14 / 16 / yeha 3 guNa hai. AkAzAstikAyake 11 / 14 / 16 / yeha 3 guNa hai. kAlake 12 / 14 / 16 / yeha 3 guNa hai. aMtake je cAra guNa hai, ve svajAtikI apekSA to sAmAnya guNa hai, aura vijAtikI apekSA vizeSa guNa haiM. inakA artha prakaTa hai, isavAste nahI likhA hai. ___ atha prasaMgase jIvAdi dravyoMke svabhAva likhate haiM. astisvabhAva (1), nAstisvabhAva (2), nityasvabhAva (3), anityasvabhAva (4), ekasvabhAva (5), anekasvabhAva (6), bhedasvabhAva (7), abhedasvabhAva (8), bhavyasvabhAva (9), abhavyasvabhAva (10), paramasvabhAva (11), yaha igyAreM For Private And Personal Page #817 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 705 sstttriNshHstmbhH| (11) dravyoMke sAmAnya svabhAva hai. tathA cetanasvabhAva (1), acetanasvabhAva (2), mUrtasvabhAva (3), amUrtasvabhAva (4), ekapradezasvabhAva (5), a. nekapradezasvabhAva (6), vibhAvasvabhAva (7), zuddhasvabhAva (8), azuddha svabhAva (9), upacaritasvabhAva (10), yeha daza dravyoMke vizeSasvabhAva hai. etAvatA donoM milAke ekavIsa (21) svabhAva hue. tinameM jIvapudgalake ekavIsa (21) svabhAva; dharmAstikAya 1, adharmAstikAya 2, AkAzAstikAya 3, ina tInoMke cetanasvabhAva 1, mUrtasvabhAva 2, vibhAvasvabhAva 3, azuddhasvabhAva 4, upacaritasvabhAva [pratyaMtarameM-ekapradezasvabhAva-dravyaguNaparyAyake rAsameM zuddhasvabhAva ] 5, ina pAMcoMko varjake solA svabhAva. kAlake pUrvokta pAMca, aura bahupradezakhabhAva, evaM cha (6) svabhAvako varjake paMcadaza (15), svabhAva jAnane. taduktam // ekaviMzati bhAvAH syujavipudgalayormatAH // ... dharmAdInAM SoDaza syuH kAle paJcadaza smRtaaH||1|| iti svabhAva bhI, guNaparyAyake aMtarbhUtahI jAnane; pRthak nahIM. paraMtu itanA vizeSa hai ki, 'guNa' to guNI hI rahatA hai, aura 'svabhAva' guNa guNI donoMmeM rahatA hai. kyoMki, guNa guNI apanI apanI pariNatiko pariNamatA hai; aura jo pariNati hai, so hI, svabhAva hai. ___ atha svabhAvoMke artha likhate haiM. astisvabhAva, svabhAvalAbhaseM kadApi dUra na honA. / 1 / nAstisvabhAva, pararUpakarake na honA. / 2 / apane apane kramabhAvI nAnAprakArake paryAya, zyAmatvaraktatvAdika, ve, bhedaka haiM; unake hue bhI, yaha dravya, vohI hai, jo pUrva anubhava kiyA thA; aisA jJAna jisaseM hotA hai, so nityasvabhAva. / 3 / dravyakA jo paryAya pariNAmIpaNA, so AnityakhabhAva. arthAt jisa rUpase utpAdavyaya hai, tisa rUpase anityakhabhAva hai. / 4 / sahabhAvIkhabhAvoMkA jo ekarUpakarake AdhAra hove, so ekasvabhAva. jaiseM rUparasagaMdhasparzakA eka AdhAra, ghaTa hai, taiseM nAnAprakArake dharmAdhAratvakarake eksvbhaavtaa.|5| 89 For Private And Personal Page #818 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tattvanirNayaprAsAdaekameM jo aneka svabhAva upalaMbha hove, so anekasvabhAva. arthAt mRdAdidravyakA sthAsa kosa kuzUlAdika aneka dravya pravAha hai, tisameM anekasvabhAva kahIye; paryAyapaNe AdiSTa dravya kariye, taba AkAzAdika dravyameM bhI, ghaTAkAzAdika bhedakarake yaha svabhAva durlabha nahIM hai. / 6 / guNaguNI, paryAyaparyAyI, AdikA saMjJAsaMkhyAlakSaNAdika bhedakarake sAtamA bhedasvabhAva jaannaa.| 7 / saMjJA saMkhyA lakSaNa prayojana guNaguNIAdikA eka svabhAva honeseM, abhedavRttidvArA abhedsvbhaav.| 8 / aneka kAryakAraNazaktika jo avasthita dravya hai, tisako kramikavizeSatA AvirbhAvakarake ativyaMgya honA, arthAt AgAmikAlameM parasvarUpAkAra honA, so bhavyakhabhAva. / 9 / tInoM kAlameM paradravyameM mile hue bhI, parasvarUpAkAra na honA, so abhavyasvabhAva. // yaduktam // annonnaM pavisaMtA detA ogAsamaNNamaNNassa // melaMtAviya NiccaM sagasagabhAvaM nnvijhNti||1|| iti. // 10 // svalakSaNIbhUta pariNAmika bhAvapradhAnatAkarake parama bhAvasvabhAva. kahiye; tAtparya yaha hai ki, jisa jisa dravyameM jo jo pariNAmikabhAva pradhAna hai, so so, paramabhAvasvabhAva hai. yathA jJAnasvarUpa aatmaa.| 11 / yaha sAmAnyasvabhAvoMkA saMkSepArtha hai. vizeSArtha dekhanA hove to, bRhatnayacakraseM dekhalenA. . jisase cetanapaNAkA vyavahAra hove, so cetnsvbhaav.|1| cetanasvabhAvase ulaTA, acetnsvbhaav.|2| rUparasagaMdhasparzAdika jisase dhAraNa kariye, so mUrtasvabhAva. / 3 / mUrtasvabhAvase ulaTA, amuurtsvbhaavH|4| ekatvapariNati akhaMDAkArasannivezakA jo bhAjanapaNA, so ekprdeshsvbhaav.| 5 / jo bhinnapradezayogakarake tathA bhinnapradezakalpanAkarake anekapradezavyavahArayogyapaNA hove, so anekprdeshsvbhaav.|| svabhAvase anyathA jo hove, so vibhaavsvbhaav.|7| jo kevala zuddha hove, arthAt upAdhibhAvarahita aMtarbhAvapariNamana, so shuddhkhbhaav.|| For Private And Personal Page #819 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir sstriNshHstmbhH| 707 isase viparIta, arthAt upAdhijanita bahirbhAvapariNamana yogyatA, so ashukhsvbhaav.|9| niyamitasvabhAvakA jo anyatra aparasthAnameM upacAra karanA so, upacaritakhabhAva. / 10 / upacaritasvabhAva do prakArakA hai; eka karmajanya, aura dUsarA svAbhAvika. tahAM pudgalasaMbaMdhaseM jIvako mUrtapaNA, aura acetanapaNA, jo kahate haiM, so -- gaurvAhIkaH' isatareM upacAra hai, so karmajanita hai; isavAste karma, sohI upacaritasvabhAva hai. aura dUsarA jaise siddhAtmAko parajJAtRtva, paradarzakatva, mAnanA. . . aba jo koI vAdI ina pUrvokta svabhAvoMko na mAne, tisake matameM jo dUSaNa Ave hai so, likhate haiM. jekara ekAMta astisvabhAvahI mAne, taba to, nAstisvabhAva, na mAnegA, taba to, sarvapadArthakI bhinnabhinna niyata svarUpAvasthA nahI hovegI; taba saMkarAdi dUSaNa hoveMge; jagat ekarUpa hojAyagA. aura so to, sarvazAstravyavahAraviruddha hai. isavAste parapadArthakI apekSA, nAstikhabhAva bhI, mAnanAhI paDegA; / 1 / jekara ekAMta nAstikhabhAva mAne, taba sarvajagat zUnya siddha hovegaa.|2| jekara ekAMta nityahI mAnegA, taba nityako ekarUpa honeseM arthakriyAkAritvakA abhAva hovegA, arthakriyAkAritvake abhAvaseM dravyakAhI abhAva hovegaa.|3| jekara ekAMta anitya mAnegA, taba dravya niranvaya nAza hovegA; taba to, pUrvoktahI dUSaNa hogaa.|4| jekara ekAMta eka svabhAva mAne, taba vizeSakA abhAva hovegA; jaba vizeSakA abhAva hovegA, taba anekasvabhAvavinA mUlasattArUpa sAmA. nyakA bhI abhAva hovegA. taduktaM // nirvizeSaM sAmAnyaM bhavet khrvissaannvt|| sAmAnyarahitatvAcca vizeSastadvadevahi // 1 // bhASArtha:-vizeSavinA sAmAnya gardabhake sIMgasamAna asadrUpa hai, aura sAmAnyavinA vizeSa bhI asadrUpa hai, kharazRMgavat. // 5 // jekara ekAMta For Private And Personal Page #820 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tattvanirNayaprAsAda anekarUpa mAne, taba dravyakA abhAva hovegA, nirAdhAra homese; ora AdhArAdheyake abhAvaseM vastukAhI abhAva hovegA. / 6 / . ___ jekara ekAMta bhedahI mAne, taba vizeSoMke nirAdhAra honeseM, ni:kevala muNaparyAyakA bodha na honA cAhiye. kyoMki, AdhArAdheyake abhedavinA dUsarA saMbaMdha, ghaTahI nahIM sakatA hai; ese hue arthakriyAkAritvakA abhAva hovegA, aura tisake abhAvaseM dravyakA bhI abhAva hovegaa.| 71 jekara ekAMta abhedapakSa mAne, taba sarva padArtha ekarUpa hojAyeMge; tisakarake 'idaM dravyaM' yaha dravya 'ayaM guNaH' yaha guNa 'ayaM paryAyaH' yaha paryAya, ityAdi vyavahArakA virodha hovegA; aura arthakriyAkA abhAva hovegA, arthakriyAke abhAvase dravyakAbhI abhAva hovegaa.|| - jekara ekAMta bhavyasvabhAvahI mAne, taba sarvadravya pariNAmI hoke dravyAMtarake rUpako prApta hoveMge, taba saMkarAdi dUSaNa hoveMge. saMkarAdi dUSaNa yeha haiM. saMkara (1), vyatikara (2), virodha (3), vaiyadhikaraNa (4), anavasthA (5), saMzaya (6), apratipatti (7), abhAva (8). inakA arthaH-sarvavastukI ekavastu hojAve, taba saMkaradUSaNa hoveM. 1. jisa vatuskI kisIprakAraseM bhI sthiti na hove, so vyatikaradUSaNa. 2. jaDakA svabhAva cetana hove, aura cetanakA svabhAva jaDa hove, so virodhadUSaNa. 3. jo anekavastukI ekakeviSe viSamatAkarake sthiti hove, so vaiyadhikaraNadUSaNa 4. ekaseM dUsarA utpanna hogA, dUsareMseM tIsarA, tIsareseM cauthA utpanna hogA, isatareM jaDaseM cetana, cetanaseM jaDa, so anavasthAdUSaNa. 5. isako cetana kaheM ki, jaDa kaheM ? aisA jo saMdeha, so saMzayadUSaNa. 6. jisakA kisahI kAlameM nizcaya na hove ki, yaha jaDa hai ki cetana hai so apratipattidUSaNa. 7. sarvathA vastukA nAzahI hove, so abhAvadUSaNa. 8. isavAste ina pUrvokta dUSaNoMke dUra karanevAste, kathaMcit abhavyapakSa bhI mAnanAhI yogya hai. / 9 / / lekara ekAMta abhavyakhabhAvahI mAne, taba sarvathA zUnyatAkAhI prasaMga hovegaa.|10| For Private And Personal Page #821 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir - pshistmbhH| ....yAdi paramabhAvasvabhAva na mAne to, dravyameM prasiddharUpa kaiseM diyA jAya! kyoMki, anaMtadharmAtmaka vastuko ekadharmapuruSakArakarake bulAnA kama karanA, sohI paramabhAvasvabhAvakA lakSaNa hai. / 11 / jekara ekAMtacaitanyasvabhAva mAne to, sarva vastu caitanyarUpa hojAvegI; taba dhyAna, dhyeya, jJAna, jJeya, guru, ziSyAdikakA abhAva hovegA. kyoMki, jaba jIvako sarvathA cetanakhabhAvahI kaheM, acetanasvabhAva na kaheM to, acetanakarmakA jo karmadravyopazleSa tisakarake janita cetanake vikAra vinA, jIvako zuddha siddhasadRzapaNA hogA; taba to, dhyAna dhyeya guru ziSya inakI kyA jarUra hai ? aiseM to sarvazAstravyavahAra niSphala hojAyagA. zuddhako avidyAnivRtipaNe, kyA upakAra hove ? isavAste 'alapaNA yavAgUH' isa vacanavat, acetana AtmA, aisA bhI kathaMcit kahanA yogya hai. / 12 / jekara ekAMta acetanasvabhAva mAne, taba sakalacaitanyakA uccheda hovegA. / 13 / ... jekara ekAMta mUrta mAne, tapa AtmAkI muktikesAtha vyApti na ho. vegii.|14| jekara ekAMta amUrta mAne, taba AtmA saMsArI kadApi na hovegaa.|15| jekara ekAMta ekapradezasvabhAva mAne, taba akhaMDa paripUrNa AtmAko anekakAryakAritvakI hAni hovegI. jaise ghaTAdika avayavI, dezaseM sakaMpa, aura dezase niSkaMpa dekhate haiM; so dravyako anekapradezI na mAnanese kaise siddha hovegA ? yadi avayava kaMpate hue bhI, avayakI niSkaMpa hai, aise kaho to 'calatI' yaha prayoga kaise siddha hogA ? pradezavRttikaMpakA jaiseM paraMparAsaMbaMdha hai, taiseM dezavRttikaMpAbhAvakA bhI paraMparA. saMbaMdha hai, tisavAste dezaseM calatA hai, aura dezaseM nahI calatA hai, isa askhalita vyavahArameM aneka pradeza mAnanA; tathA aneka pradeza svabhAva na mAnIye to, AkAzAdi dravyameM paramANusaMyoga kaise ghaTa sake ? kyoMki, ekavRtti to dezaseM hai, jaise kuMDala iMdrako, yahAM For Private And Personal Page #822 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tattvanirNayaprAsAda. kuMDala to kAnameM prasRta hai, aura kAna iMdrakA eka deza hai, to bhI, iMdra kahake bulAyA jAtA hai. aura dUsarI vRtti sarvaseM hai, jaise sAmAnya vastradvayakI, arthAt jAmA aMgarakhA sarvaaMgameM pahirA hai, so devadatta, yaha sarvaseM vRtti jAnanI. tihAM pratyekameM dUSaNa, sammati vRttimeM kahe haiM. yathAparamANukI AkAzAdikake sAtha dezaseM vRtti mAne to, AkAzAdikake pra. deza nahI icchate bhI mAnane paDeMge; aura sarvaseM vRtti mAne to, paramANu, AkAzAdi pramANa hojAyagA; aura ubhayAbhAva mAne to, paramANuko avRttipaNA hojAyagA; isavAste dravyako kathaMcit aneka pradezasvabhAva bhI mAnanA ThIka hai. / 16 / jekara ekAMta aneka pradezasvabhAva mAne to, artha kriyAkAritvAbhAva, aura vakhabhAvazUnyatAkA prasaMga hovegA. / 17 / jekara ekAMta vibhAvasvabhAva mAne, to muktikA abhAva hojaavegaa.18|| jekara ekAMta zuddhasvabhAva mAne, taba to, AtmAko karmalepa na lagegA aura saMsArakI vicitratAkA abhAva hovegA. / 19 / - jekara ekAMta azuddhasvabhAva mAne to, AtmA kadApi zuddha na hovegA. / 20 / _jekara ekAMta upacaritasvabhAva mAne, nava AtmA kadApi jJAtA nahI hovegA. jekara ekAMtaanupacarita mAne to, svaparavyavasAyIjJAnavaMta AtmA nahI hosakegA. kyoMki, jJAnako svaviSayatva to anupacarita hai, paraMtu paraviSayatva parApekSAseM pratIyamAnapaNe, tathA paranirUpita saMbaMdhapaNe upacarita hai. / 21 / isavAste myAdvAdamanakarake sarvahI mvabhAva. kathaMcita dravyameM mAnane cAhiye. uktNc|| nAnAsvabhAvasaMyuktaM dravyaM jJAtvA pramANataH // tacca sApekSasidyartha syAnnayamizritaM kuru // 1 // For Private And Personal Page #823 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir sstriNshHstmbhH| .. bhASArthaH-nAnAsvabhAvasaMyukta dravyako pramANaseM jAnake, tisa dravyako sApekSa khadravyAdicatuSTayApekSA astirUpa, paradravyAdicatuSTayApekSA nAstirUpa, ityAdi siddhikevAste 'syAt ' zabda aura 'naya' inase mizrita kro.|| ___ isavAste nayake matadvArA svabhAvoMkA adhigama saMkSepamAtraseM dravyoMmeM dikhAte haiM. dravyakA jo astisvabhAva hai, so, svadravyAdicatuSTayake grahaNaseM, dravyArthika nayake mataseM, jaannaa.| 1 / __ paradravyAdicatuSTayake grahaNase, dravyArthika nayake mataseM, nAstisvabhAva hai.| 2 / uktaMca // " // sarvamastisvarUpeNa pararUpeNa nAsti ca // " utpAdavyayakI gauNatAkarake sattAmAtrake grahaNaseM, dravyArthikanayake mataseM, nityasvabhAva hai.|3|| utpAdavyayakI mukhyatAseM, aura sattAkI gauNatAse, aise paryAyArthika nayake mataseM anityasvabhAva hai.|4| bhedakalpanAkI nirapekSatAse, zuddhadravyArthikanayake mataseM, eka svabhAva anvayadravyArthikase, anekasvabhAva hai. kAlAnvayameM sattAgrAhaka, aura dezAnvayameM anvayagrAhaka naya, pravartatA hai.|6| sadbhutavyavahAranayaseM, guNaguNI, paryAyaparyAyIkA bhedasvabhAva hai.|7| guNaguNyAdibhedanirapekSatAseM, zuddhadravyArthikanayake mataseM, abhedasvabhAva hai.| 8 / . paramabhAvagrAhakanayake mataseM, bhavya, abhavya, svabhAva jAnane, bhavyatA, so svabhAvanirUpita hai; aura abhavyatA, so utpannasvabhAvakI tathA parabhAvakI sAdhAraNa hai; isavAste yahAM astinAstisvabhAvakIta, svaparadravyAdigrAhakanayoMkI pravRtti, nahI hosakatI hai.|9|10| For Private And Personal Page #824 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 712 tattvanirNayaprAsAdapariNAmika prAdhAnyatAse, paramakhabhAva, dravyoMmeM hai. pariNAmakA svarUpa aisA hai. sarvathA na gamo yasmAt sarvathA na ca aagmH|| pariNAmaH pramAsiddha iSTazca khalu paMDitaiH // 1 // bhASArthaH-sarvathA jisase jAnA na hove, aura sarvathA Agamana, na hove, so pariNAma, pramANasiddha hai; aisA paMDitoMko iSTa hai. jaise suva ke kaTaka kuMDala kaMkaNAdi. / 11 / . zuddhAzuddhaparamabhAvagrAhaka nayake matasa, cetanasvabhAva jIvako; aura asa. dbhUtavyavahAranayaseM, jJAnAvaraNAdi karma, tathA nokarma manavacanakAyApaNA, inako cetana kahiye. cetanasaMyogakRtaparyAya vahAM hai, isavAste 'idaM zarIramAvazyakaM jAnAti' yaha zarIra Avazyaka jAnatA hai, ityAdi vyavahAra isIvAste hotA hai. ghRtaM dahatItivat. / 12 / paramabhAvagrAhakanayake mataseM karma nokarmako, acetanasvabhAva; yathA ghRta anuSNasvabhAva. aura asadbhUtavyavahAranayaseM jIvako bhI, acetanasvabhAva. isIvAste ' jaDoyamacetanoyam ' ityAdi vyavahAra hai.| 13 / paramabhAvagrAhakanayake mataseM karma nokarmako mUrtasvabhAva asatavyavahAranayaseM jIvako bhI mUrtasvabhAva; isIvAste 'ayamAtmA dRzyate' yaha AtmA dikhatA hai, 'amumAtmAnaM pazyAmi' isa AtmAko meM dekhatA hUM, ityAdi vyavahAra hai. tathA 'raktau ca padmaprabhavAsupUjyau' ityAdi vacana bhI isI svabhAvase hai. / 14 / paramabhAvagrAhakanayaseM, pudgalavarjake anyoMko amUrta svabhAva; aura pudgalako upacAraseM bhI, amUrtasvabhAva nahI, to ekavIsamA bhAva nahI hogA; tava to, 'ekaviMzatibhAvAH syurjIvapudgalayormatAH' isa vacanake vyAghAtaseM apasiddhAMta hovegA, tisako dUra karanevAste, asadbhUtavyavahAranayaseM parokSa, pudgalaparamANu hai, tisako amUrta kahiye. vyavahArikapratyakSake agocarapaNA, sohI, paramANukA amUrtapaNA, aMgikAra kariye haiM. For Private And Personal Page #825 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir SatriMzaHstambhaH / taduktam // " // vyAvahArikapratyakSAgocaratvamamUrttatvaM paramANorbhAktaM svIkriyataityarthaH // " / 15 / / kAlANu, aura pudgalANuko paramabhAvagrAhakanayake mataseM, ekapradezasvabhAva; aura bhedakalpanAnirapekSatAseM zuddhadravyArthikanayase ekapradezasvabhAva, kAlapudgalase itara dharmAdharmAkAzajIvoMko bhI, akhaMDa honeseM hai. / 16 / bhedakalpanAsApekSase zuddha dravyArthikanayaseM, eka chUTe paramANuvinA sarvadravyako anekapradezasvabhAva; aura pudgalaparamANuko bhI anekapradeza honekI yogyatA hai, tisavAste upacAraseM tisako bhI anekapradezastrabhAva kahiye. aura kAlANumeM so upacAra kAraNa nahIM hai, tisavAste tisako sarvathA yaha svabhAva nahIM hai. / 17 / zuddhAzuddhadravyArthikanayake mataseM, vibhAvasvabhAva hai. / 18 / zuddhadravyArthikanayake mataseM, zuddhasvabhAva hai. / 19 / azuddhadravyArthikanayake mataseM, azuddhasvabhAva hai. / 20 asadbhUtavyavahAranayake mataseM, upacaritasvabhAva hai. / 21 / yeha nayoMke mataseM svabhAvoMkA varNana kathana kiyA. atha kiMcinmAtra nayakA svarUpa likhate haiM. "||naanaasvbhaavebhyo vyAvRttyaikasmin svabhAve vastunayanaM nyH||" bhAvArthaH-nAnA svabhAvase haTAke, vastuko eka svabhAvameM prApta karanA, so naya hai. athavA / " // pramANena saMgrahItArthekAMzo nayaH // " bhAvArtha -pramANakarake jo saMgRhItArtha hai, tisakA jo eka aMza, so naya. athvaa| " // jJAturabhiprAyaH zrutavikalpo vA ityeke // " bhAvArtha:-jJAtAkA jo abhiprAya, vA zrutavikalpa, so nayaH / athvaa| " // sarvatrAnaMtadharmAdhyAsite vastuni ekAMzagrAhako bodho nyH||" For Private And Personal Page #826 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 714 tattvanirNayaprAsAdabhAvArtha:-sarvatra anaMtadharmAdhyAsitavastumeM eka aMzakA grAhaka jo bodha hai, so naya hai.-ityanuyogadvAravRttau. // __ athvaa| " // anaMtadharmAtmake vastunyekadharmonnayanaM jJAnaM nyH||" iti nayacakrasAre // bhAvArthaH-anaMtadharmAtmaka jo vastu arthAt jIvAdika eka padArthameM anaMtadharma hai, usakA jo eka dharma grahaNa karanA, aura dUsare anaMtadharma usameM rahe hai, unakA uccheda nahI. aura grahaNa bhI nahI, kevala kisIeka dharmakI mukhyatA karanI, so naya kahiye. __athvaa| " // nIyate yena zrutAkhyapramANaviSayIkRtasyArthasyAMzastaditarAMzaudAsInyataH sapratipatturabhiprAyavizeSo nayaH // " arthaH-yaha sUtra syAdvAdaratnAkarakA hai| pratyakSAdi pramANaseM nizcita kiyA jo artha, tisake aMzako, aMzoMko, vA grahaNa kareM, aura itara aMzomeM audAsIna rahai, arthAt itara aMzoMkA niSedha na kare, so naya, kahiye haiM. yadi mAneM aMzake sivAya taditara dUsare aMzoMkA niSedha kare to, nayAbhAsa ho jAve. jainamatameM jo kathana hai, so nayavinA nahIM hai. yaduktaM vizeSAvazyake // Natthi NaehiM vihuNaM suttaM attho ya jiNamae kiMci // Asajau soAraM nae nayavisArao bUA // 1 // arthaH-jinamatameM nayavinA koI bhI sUtra, aura artha, nahI hai; isavAste nayavizArada, nayakA jAnakAra guru, yogya zrotAko prApta hokara, vividha naya kathana kare. iti.|| atha prasaMgaseM nayAbhAsakA lakSaNa kahate haiM. ___ " // svAbhipretAdaMzAditarAMzApalApI nyaabhaasH||" / bhAvArtha:-apane icchita aMzase padArthake anya aMzako jo niSedha kare, aura nayakItareM bhAsana hove, so nayAbhAsa hai; paraMtu naya nahI. jaise anya For Private And Personal Page #827 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir SaTtriMzaH stambhaH / 715 tIrthIyoMke mata meM ekAMta nityaanityAdike kathana karanevAle vAkya hai. iti. // ve naya, vistAravivakSA meM aneka prakArake haiM. kyoMki, nAnAvastumeM anaMta aMzoMke ekaeka aMzako kathana karanevAle je vaktAke upanyAsa hai, ve sarva, naya haiM. / yaduktaM sammatau anuyogadvAravRttau ca // jAvaiyA vayaNapahA tAvaiyA ceva huMti nayavAyA // jAvaiyA nayavAyA tAvaiyA ceva parasamayA // 1 // artha :- jitane vacanake patha - raste haiM, utanehI nayoMke vacana haiM, aura jitane nayoMke vacana hai, utanehI paramata haiM, ekAMta mAnaneseM. isa vAste vistAraseM sarva nayoM ke svarUpa likha nahI sakate haiM, saMkSepaseM likhate haiM. so, pUrvoktasvarUpa naya, do tareMke haiM. dravyArthikanaya ( 1 ), aura paryAyArthikanaya ( 2 ) yaduktaM // NicchayavavahAraNayA mUlimabhedA NayANa savANaM // NicchayasAhaNaheU va pajjatthiyA muNaha // 1 // dava arthaH- nizcayanaya, aura vyavahAranaya, yeha sarva nayoMke mUla bheda haiMaura nizcayanaya ke sAdhanahetu, dravyArthika, aura paryAyArthika, jAno. iti. // inameM pUrvokta dravyahI artha prayojana hai, jisakA, so dravyArthika. usake yuktikalpanAseM daza bheda haiM. tathAhi // anvayadravyArthika- jo ekasvabhAva kahiye; jaiseM ekahI dravya guNaparyAyasvabhAva kahiye, arthAt guNaparyAyake viSe dravyakA anvaya hai, jaiseM dravyake jAnaneseM dravyArthAdezaseM tadanugata sarvaguNaparyAya jAne kahiye; jaiseM sAmAnyapratyAsatti paravAdIkI sarvavyakti jAnI kahai, taiseM yahAM jAnanA. yaha anvayavyArthikaH / 1 / For Private And Personal Page #828 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir tattvanirNayaprAsAdasvadravyAdigrAhaka-jaiseM artha, jo ghaTAdikadravya so svadravya, svakSetra, svakAla, svabhAva, ina cAroMkI apekSA sat hai, svadravya mRttikA, svakSetra pATalipurAdi, svakAla vivakSitahemaMtAdi, svabhAva raktatAdi, inoMseM jo ghaTAdikakI sattA, so pramANa hai, siddha hai. iti svadravyAdigrAhaka dravyArthikaH / 2 / paradravyAdigrAhaka-jaiseM artha jo ghaTAdika, so, paradravyAdicatuSTayakI apekSA sat nahIM hai; yathA paradravya taMtupramukha, parakSetra kAzIpramukha, parakAla atIta anAgatAdi, parabhAva jhyAmatAdi, ina cAroMkI apekSA, ghaTa, asat hai, iti paradravyAdigrAhakadravyArthikaH / 3 / __ paramabhAvagrAhaka-jisa nayAnusAra AtmAko jJAnasvarUpa kahate haiM; yadyapi darzana, cAritra, vIrya, lezyAdika AtmAke anaMta guNa hai, to bhI, sarvameM jJAnasvabhAva sAra utkRSTa hai. kyoMki, anya dravyaseM AtmAkA bheda jJAnasvabhAva dikhAtA hai, tisavAste zIghropasthitikapaNe AtmAkA jJAnahI paramabhAva hai, isavAste 'jJAnamaya AtmA' yahAM aneka svabhAvoMke bIcase jJAnAkhyaparamabhAva grahaNa kiyA. aiseM dUsare dravyoMke bhI paramabhAva, asAdhAraNa guNa lene. iti paramabhAvagrAhakadravyArthikaH / 4 / karmopAdhinirapekSa zuddhadravyArthika-jaiseM sarvasaMsArI prANImAtrako siddhasamAna zuddhAtmA giNIyeM kahiyeM, arthAt sahajabhAva jo zuddhAtmasvarUpa usako agragAmI kariye, aura bhavaparyAya jo saMsArake bhAva unako giNiye nahIM, arthAt unakI vivakSA na kariye. iti.| yaduktaM dravyasaMgrahe // maggaNaguNaThANehiM caudasahiM havaMti taha asu ddhaNayA // viNNeyA saMsArI save suddhA husuddhaNayA // 1 // caturdazamArgaNA. auraguNasthAnakarake azuddha naya hote haiM, aise jAnanA, aura sarvasaMsArI, zuddhanayApekSA zuddha hai, aise jAnanA. iti karmopAdhinirapekSazuddhadvyArthikaH / 5 / For Private And Personal Page #829 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir sstriNshstmbhH| 717 utpAdavyayakI gauNatAseM, aura sattAkI mukhyatAse, zuddhadravyArthikajaise dravya nitya hai, yahAM tInoMhI kAlameM avicalitarUpasattAkA mukhyapaNe grahaNa karaneseM, yaha bhAva saMbhava hotA hai. kyoMki, yadyapi paryAya, pratikSaNa pariNAmI hai, to bhI, jIvapudgalAdikadravyasattA kadApi calatI nahI hai. iti utpAdavyayagauNatve sattAgrAhakaH shuddhdrvyaarthikH| 6 / bhedakalpanAnirapekSa zuddhadravyArthika-jaiseM nijaguNaparyAyasvabhAvaseM, dravya, abhinna hai. / 7 / karmopAdhisApekSa azuddhadravyArthika-jaiseM krodhAdikarmabhAvamaya AtmA, jisa samaya jo dravya jisa bhAve pariName, tisa samaya so dravya tanmaya jAnanA; yathA lohapiMDa agnipaNe pariNata huA tisa kAlameM agnirUpa jAnanA, aiseMhI krodhamohAdi karmodayakesamaya krodhAdibhAva pariNata AtmA krodhAdirUpa jAnanA. isI vAste AtmAke ATha bheda siddhAMtameM prasiddha hai. iti / 8 / ___ utpAdavyayasApekSa sattAgrAhaka azuddhadravyArthika-jaiseM ekasamayameM dravya ko utpAdavyayadhruvayukta kahanA, yathA jo kaTakAdikA utpAdasamaya, sohI keyUrAdikA vinAzasamaya, aura kanakasattA to, avarjanIyahI hai. iti|9| ___ bhedakalpanAsApekSa azuddhadravyArthika-jaiseM jJAnadarzanAdika zuddha guNa AtmAke haiM. yahAM SaSThI vibhakti, bheda kathana karatI hai. ' bhikSoH pAtramitivat ' bhikSusAdhukA pAtra; yahAM sAdhu, aura pAtrakA bheda hai. isItareM AtmA, aura guNakA bheda SaSThI vibhakti kahatI hai; aura guNaguNIkA bheda hai nahI, to bhI, bhedakalpanAkI apekSAseM azuddhadravyArthikanayake mataseM aise kathana karanemeM AtA hai. iti / 10 / yeha dravyArthikake daza bheda hue. // ___ atha paryAyArthikanayake bheda likhate haiM:-paryAyanAma, jo utpatti, aura vinAzako prApta hove. yaduktam // anAdinidhane dravye svaparyAyAH pratikSaNam // unmajati nimajjati jalakallolavajale // 1 // For Private And Personal Page #830 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 718 tattvanirNayaprAsAda bhAvArtha:- anAdi anaMtadravya meM svaparyAya samayasamaya meM utpanna hote haiM, aura vinAza hote haiM, jaiseM jalameM jalakallola, taraMga ityarthaH / Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir pUrvokta paT 2 hAnivRddhirUpa, aura naranArakAdirUpa, yahAM paryAyazabdakarake grahaNa kariye haiM. paryAya do prakArake haiM, sahabhAvI paryAya ( 1 ) kramabhAvI paryAya (2). jo sahabhAvIparyAya hai, tisako guNa kahate haiM. paryAyazabda paryAsAmAnya svavyaktivyApIko kathana karaneseM doSa nahI. tahAM sahabhAvIparyAyoMko guNa kahate haiM; jaiseM AtmAkA vijJAna vyaktizaktiAdika aura kramabhAvako paryAya kahate haiM; jaiseM AtmAke sukha duHkha zokaharSAdi - paryAya bhI, svabhAva (1) vibhAva (2) aura dravya (1) guNa (2) karake cAra prakArake haiM. / tathAhi - svabhAvadravyavyaMjanaparyAya, yathA caramazarIraseM kiMcit nyUnasiddhaparyAya. / 1 / svabhAvaguNavyaMjanaparyAya, yathA jIvake anaMtajJAnadarzana sukhavIrya Adi guNa / 2 / vibhAvadravyaMjanaparyAya, yathA caurAsI lAkha yoni Adi bheda / 3 / vibhAvaguNAvyaMjana paryAya, yathA matiAdi / 4 / pudgala ke bhI yaNukAdi vibhAvadravyavyaMjana paryAya hai. / 5 / rasaseM rasAMtara, gaMdhaseM gadhAMtara, ityAdikakA honA, so pugalake vibhAvaguNavyaMjanaparyAya hai. / 6 / avibhAgI puhalaparamANu je haiM, ve svabhAvadravyavyaMjanaparyAya hai. / 7 / ekaeka varNa gaMdha rasa aura aviruddha do sparza yeha svabhAva guNavyaMjana paryAya hai. / 8 / aiseM ekatvapRthaktvAdi bhI paryAya hai. uktaMca // egattaM ca pahuttaM ca saMkhA saMThANamevaya // saMjogo ya vibhAgo ya pajjayANaM tu lakkhaNaM // 1 // bhAvArtha:- ekakA jo bhAva, so ekatva bhinna bhI paramANuAdikameM jaise yaha ghaTa hai, aisI pratItikA hetu, so ekatva. pRthaktva yaha isase pRthak (alaga ) hai, aise jJAnakA hetu saMkhyA, saMsthAna, saMyoga, vibhAga, ca zabda nava purANAdi, yeha sarva paryAyake lakSaNa hai. pUrvoktasvarUpa, paryAyahI hai, artha prayojana jisakA, so paryAyArthikanaya. so cha (6) prakArakA hai. For Private And Personal Page #831 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir sstttriNshHstmbhH| 719 tdythaa|| anAdi nitya zuddhaparyAyArthika-jaiseM pudgalaparyAya merupramukha pravAhaseM anAdi, aura nitya hai. asaMkhyAte kAlameM anyonya pudgalasaMkrama hue bhI, saMsthAna vohI hai, aiseMhI ratnaprabhAdika pRthivIparyAya jaanne.|1| - sAdi nitya zuddhaparyAyArthika-jaise siddhake paryAyakI Adi hai. kyoMki, sarva karma kSaya hue, taba siddhaparyAya utpanna huA, tisase Adi hui; paraMtu tisakA nAza aMta nahIM hai, isavAste nitya hai. etAvatA siddhaparyAya sAdinitya siddha huaa.|2| __ sattAkI gauNatAse, utpAdavyayagrAhaka anitya zuddhaparyAyArthikajaise samayasamayameM paryAya vinAzI hai. yahAM vinAzI kahaneseM vinAzakA pratipakSI utpAda bhI, AgayA; paraMtu dhruvatAko gauNakarake dikhAi nhii.|| __ sattAsApekSa nityaazuddhaparyayArthika-jaiseM ekasamayameM, paryAya, utpAda vyaya dhruva tInoMkarake ruddha hai, aisA kahanA. paraMtu paryAyakA zuddha rUpa to, tisakohI kahiye, jo sattA na dikhalAnI. paraMtu yahAM to, mUlasattA bhI dikhAi, isavAste azuddha bheda huA. / 4 / / ___ karmopAdhinirapekSa nitya zuddhaparyAyArthika-jaise saMsArIjIvake paryAya, siddhake jIvasadRza hai. yadyapi karmopAdhi hai, tathApi tisakI vivakSA na kariye; aura jJAnadarzanacAritrAdika zuddhaparyAyakIhI vivakSA kariye, tabahI pUrvokta kahanA banasakatA hai. / 5 / karmopAdhisApekSa anitya azuddhaparyAyArthika-jaise saMsAravAsI jIvoMko janmamaraNakA vyAdhi hai. yahAM janmAdika jIvake je payArya karmasaMyogase hai, ve anitya aura azuddha hai, tisavAstehI janmAdiparyAyake nAza karaneke vAste, mokSArthI jIva, pravRttamAna hotA hai.|6| yeha paryAyArthikake SaT (6) bheda kathana kiye.|| atha ina pUrvokta donoM nayoMke sthAnapradhAna kahate haiM:dravyArthika jo naya hai, so, nityahI sthAnako kahatA hai; dravyako nitya, aura sakala kAlameM honeseM. paryAyArthika jo naya hai, so, anityahI sthAnako kahatA hai, prAyaH paryAyoMko anitya honeseM. For Private And Personal Page #832 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 720 tatvanirNayaprAsAdataduktaM rAjapraznIyavRttau // " // dravyArthikanaye nityaM paryAyArthikanayetvanityaM dravyArthikanayo dravyameva tAttvikamabhimanyate natu paryAyAn dravyaM cAnvayi pariNAmitvAt sakalakAlabhAvi bhavati // " / bhAvArthaH-dravyArthikanayaseM nitya aura paryAyArthikanayaseM anitya vastu hai. dravyArthikanaya dravyahIko tAttvika vastu mAne haiM, paraMtu paryAyoMko nahI. kyoMki, dravya anvayi hai, pariNAmI honeseM, tInoM kAlameM sadrUpa hai. pUrvapakSaH-guNapradhAna, tIsarA guNArthika naya, kyoM nahI kahA ? uttarapakSaH-paryAyoMke grahaNa karaneseM sAtha guNakA bhI grahaNa ho gayA, isavAste guNArthika naya, pRthak nahI kahA. praznaH-paryAya to dravyahIke haiM, taba dravyArthika, aura paryAyArthika, yeha do naya kaise hosakate haiM? uttaraH-dravya aura paryAyake svarUpakI vivakSAseM kuchaka vizeSa hai. tathAhi-paryAya, dravyaseM bhI sUkSma hai. eka dravyameM anaMta paryAyoMke saMbhava honeseM. dravyakI vRddhike hue, paryAyoMkI nizcayahI vRddhi hotI hai. pratidravyameM saMkhyAte asaMkhyAte paryAya, avadhijJAnaseM pariccheda honeseM. aura paryAyoMkI vRddhi hue, dravyavRddhikI bhajanA. taduktaM // bhayaNAe khettakAlA parivaetesu dvvbhaavesu|| davve vaTui bhAvo bhAve davvaM tu bhayaNijjaM // 1 // bhAvArthaH-dravyabhAvakI vRddhi meM kSetrakAlakI vRddhikI bhajanA hai, dravyakI vRddhi hue bhAvakI vRddhi avazyameva hotI hai, aura bhAvakI vRddhimeM dravyavR. ddhikI bhajanA hai. tathA kSetrase dravya anaMtaguNe haiM, aura dravyasai avadhijJAnake viSayabhUta paryAya, saMkheyaguNe asaMkheyaguNe haiM. taduktaM // 'khittavisesehiMto davyamaNaMtaguNiyaM paesehiM // davvehito bhAvo saMkhaguNo asaMkhaguNio vA // 1 // For Private And Personal Page #833 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir sstriNshHstmbhH| bhAvArtha:-kSetrapradezoMseM dravya anaMtaguNA hai, dravyaseM bhAva saMkhyAtaguNA, vA, asaMkhyAtaguNA hai; ityAdi naMdiTIkAmeM vistArasahita kahA hai. isavAste dravyaparyAyoMkA svarUpavivakSAse bhinna honeseM, naya bhI do tareke hai. yadyapi donoM naya, paraspara milate bhI hai, to bhI, pRthakbhAvako nahI tyAgate haiM. inakA svabhAvabheda Age kaheMge. praznaH-dravyaparyAyase vyatirikta sAmAnya vizeSa hai, to phira, sAmAnyArthika, aura vizeSArthika, naya kyoM nahIM ? uttaraH-dravyaparyAyase vyatirikta sAmAnyavizeSa hai nahIM, isavAste sAmAnyArthika vizeSArthika naya nahIM kahe. tadyathA / tahAM prasaMgaseM sAmAnyakA svarUpa likhate haiM. sAmAnya do prakArake haiM. tiryaksAmAnya (1) aura UrddhatAsAmAnya (2) prathamakA lakSaNa kahate haiN| " // prativyaktitulyApariNatiH tiryaksAmAnyaM yathA zabalazAbaleyapiMDeSu gotvamiti // " gavAdikameM gotvAdisvarUpa tulyapariNatirUpa tiryaksAmAnya hai; udAharaNa jaiseM, tisahI jAtivAlA yaha gopiMDa hai, athavA gosadRza gavaya hai.||1|| dUsare sAmAnyakA lkssnn.| " // pUrvAparapariNAmasAdhAraNadravyamUrddhatAsAmAnyam yathA kaTakakaMkaNAdyanugAmikAMcanamiti // " urddhatAsAmAnya so hai, jo, pUrvAparavivarttavyApi mRdAdidravya yaha trikAlagAmi hai. taduktaM // " // pUrvAparaparyAyayoranugatamekaM dravati tAMstAn paryAyAn gacchatIti vyutpattyA trikAlAnuyAyI yo vstvNshstduurddhtaasaamaanymitybhidhiiyte||" For Private And Personal Page #834 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org tti tattvanirNayaprAsAda pUrvAparaparyAya eka anugata una una paryAyoMko prApta hove, isa vyutpattiseM trikAlAnuyAyI, jo vastvaMza hai, so urddhatAsAmAnya kahA jAtA hai. udAharaNa jaiseM kaTakakaMkanameM sohI sonA hai. athavA sohI yaha jinadatta hai. tahAM tiryaksAmAnya to, prativyakti meM sAdRzyapariNatilakSaNa vyaMjana paryAyahI hai. kyoMki, vyaMjanaparyAya, sthUla hai, kAlAMtara sthAyI hai, zabdoMke saMketa ke viSaya hai, aiseM prAvacanikoMmeM arthAt jainAcAya meM prasiddha honeseM. aura urddhatAsAmAnya to, dravyahIko vivakSAseM kahatA hai. aura vizeSa bhI, sAmAnyaseM visadRza vivarttalakSaNa vyaktirUpa paryAyoMke aMtarbhUtahI kahe haiM. isavAste dravyArthika paryAyArthika nayoMseM, adhika nayoMkA avakAza nahI hai. Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir atha sAta nayakI saMkhyA kahate hai:- dravyArthikanayake tIna bheda haiM. naigama ( 1 ) saMgraha ( 2 ) vyavahAra ( 3 ). paryAyArthikanayake cAra bheda haiM. RjusUtra ( 1 ) zabda ( 2 ) samabhirUDha ( 3 ) evaMbhUta ( 4 ) . yeha sarva sAta naya hue. pAMca bhI nayabheda hote haiM, SaT bheda bhI haiM, cAra bheda bhI haiM; yaha kathana pravacanasAroddhAravRtti meM vistArasahita hai, so Age kaheMge. yaduktamanuyogatadvRttyAdiSu // gehiM mANehiM miNaI iti Negamassa ya niruttI sesANaMpi NayANaM lakkhaNamiNaM suNaha vocchaM // 1 // saMgahiyapiMDiyatthaM saMgahavayaNaM samAsao biMti vaccai viNicchiyatthaM vavahAro savadave // 2 // paccupannaggAhI ujjusuo NayavihI muNeyavo icchai visasiyataraM paccupannanao suddo // 3 // vatthUo saMkamaNaM hoi avatthU gae samabhirUDhe vaMjaNaatthatadubhae evaMbhUo visaseti // 4 // NAmi gihiyave agihiyave ya ittha atyaMmi jaiyavameva ss jo uvaaiso so nao nAma // 5 // ii For Private And Personal Page #835 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ptriNshHstmbhH| 723 arthaH-jo eka mAna mahAsattA sAmAnyavizeSAdi jJAnoMkarake vastu, na mApe, na pariccheda kare, kiMtu sAmAnyavizeSAdi aneka rUpaseM vastuko mAne, so naigama; yaha naigamakI nirukti vyutpatti hai. athavA nigama, lokameM vasatA hUM, tiryaglokameM basatA hUM, ityAdi jo siddhAMtoktahI bahuta paricchedarUpahI nigama hai, unameM jo hove, so naigm.| 1 / samyakprakAraseM jo grahaNa karA hai piMDita eka jAtiko prApta huA arthaviSaya jisane, so gRhitapiMDitArtha saMgrahakA vacana, saMkSepaseM tIrthaMkara gaNadhara kahate haiM. yaha naya, sAmAnyahI mAnatA hai, vizeSa nahI. isavAste isakA vacana sAmAnyArthahI hai. aura sAmAnyarUpakarake sarvavastuko kroDIkaratA hai, arthAt sAmAnyajJAna viSaya karatA hai. / 2 / / vaccaiityAdi-cayanaM cayaH' piMDarUpa honA, so caya hai. 'nirAdhikyena' adhika jo caya so kahiye nizcaya. aisA sAmAnya hai. so, sAmAnya, gayA hai jisaseM, so vinizcaya, arthAt sAmAnyAbhAva, tisake arthe jo sadA pravarte, so vyavahAranaya hai. yaha vyavahAra, sarvadravyameM pravarte hai. kyoMki, jagatmeM ghaTa staMbha kamalapramukha vizeSahI prAyaH jalaharaNAdi kriyAmeM kAma Ate haiM, paraMtu tisase atirika sAmAnya nahIM; isavAste yaha naya sAmAnya nahI mAnatA hai. isabAstehI lokavyavahArapradhAna jo naya, sovyvhaarny.| athavA vizeSakarake jo nizcaya, vinizcaya, gopAlastrIvAlakAdi bhI jisa arthako jAnate haiM, tisa arthameM jopravarte, so vyavahAranaya hai. yadyapi nizcayaseM ghaTAdivastu. yoMmeM pAMca (5) varNa, do (2) gaMdha, pAMca (5) rasa, ATha (8)sparza, hai; to bhI, gopAlAMganAdi jisameM jisa varNAdikakI adhikatA dekhate haiM, tisahI nI. lAdi varNavAlI vastu kahate haiM; zeSa nahIM mAnate haiM. itivyavahAranaya / 3 / ___ vartamAna kAlameM jo vastu hove, tisako grahaNa karanekA zIla hai jisakA, so pratyutpannagrAhI RjusUtranaya hai. so, atIta anAgatako kuTila jAnake tyAga detA hai, aura Rju sarala vartamAnakAlabhAvIvastuko jo mAne, so RjusUtranaya, atIta anAgata donoM, naSTa anutpanna honeseM asat hai. aura asatkA jo mAnanA hai, sohI kuTilatA hai, isa For Private And Personal Page #836 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 724 tattvanirNayaprAsAda. vAste nahIM mAnatA hai. athavA Rju avakra zruta hai isakA, so Rjuzruta, zeSa jJAnoMmeM mukhya honeseM. tathAvidha paropakAra sAdhanaseM, zrutajJAnahIko jJAna mAnatA hai. parakI vastuseM apanA kArya siddha nahIM hotA, isavAste parakI jo vastu hai, so vastu nahI. tathA bhinnaliMga bhinnavacanavAle zabdoMkarake ekahI vastu kahatA hai, 'taTaH taTItaTaM' ityAdi; 'guruH gurU guravaH' ityAdi. tathA iMdrAdike nAmasthApanAdi je nikSepa bheda hai, unako pRthak 2 mAnatA hai. Age je naya kaheMge, so atizuddha honeseM liMgavacanake bhedaseM vastukA bheda mAnate haiM, aura nAma sthApanA dravya ina tInoM nikSepoMko nahI mAnate haiM. iti Rjusuutr.|4|| __ arthako gauNapaNe, aura zabdako mukhyapaNe jo mAne, so naya bhI, upacArase zabdanaya kahA jAtA hai. yaha naya, vartamAna vastuko RjusUtraseM vizeSatara mAnatA hai. tathAhi / 'taTaH taTI taTaM' ityAdi zabdoMke bhinnahI vAcya mAnatA hai, bhinnaliMgavRtti honeseM, strIpuruSa napuMsakazabdavat. aiseM yaha naya mAnatA hai. tathA 'guruH gurU guravaH' yahAM bhI abhidheyakA bheda hai, vacanakA bheda honeseM 'puruSaH puruSau puruSAH' ityAdivat. tathA nAma 1, sthApanA 2, dravya 3, nikSepa nahI mAnatA hai, kAryasAdhaka na honeseM; AkAzapuSpavat. pichale nayaOM vizuddha honeseM isakA mAnanA vizeSatara hai, samAnaliMgavacanavAle bahutase zabdoMkA eka abhidheya zabdanaya mAnatA hai, jaiseM iMdra zaka puraMdaraityAdi. iti zabdanaya. / 5 / vatthUityAdi-vastu, iMdrAdi, tisakA saMkramaNa anyatra zakrAdimeM jaba hove, taba avastu hove; samabhirUDhanayake matameM. yaha naya, vAcakazabdake bheda hue, vAcyArthakA bhI bheda mAnatA hai. zabdanaya to, iMdrazakrapuraMdarAdi zabdoMkA vAcyArtha ekahI mAnatA hai, paraMtu yaha samabhirUDhanaya, vAcakake bhedaseM vAcyakA bhI bheda mAnatA hai. 'iMdatIti iMdraH, zaknotIti zakraH, puraM dArayatIti puraMdaraH'. paramaizvaryAdika bhinnahI yahAM pravRttike nimitta hai. jekara ekArthika mAnIye to, atiprasaMgadUSaNa hotA hai. ghaTapaTAdi zabdoMko bhI ekArthitAkA prasaMga hovegA. aise hue, jaba iMdrazabda zakazabdake sAtha For Private And Personal Page #837 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir ptriNshHstmbhH| 725 ekArthI huA, tava vastu paramezvaryakA, zakanalakSaNavastumeM saMkramaNa karA, taba ve donoMko ekarUpa kara dIyA, tisakA saMbhava hai nahI. kyoMki, jo paramaizvaryarUpa paryAya hai, sohI, zakanaparyAya nahIM ho sakatA hai. jekara hove to, sarva paryAyoMko saMkaratAkI Apatti honeseM atiprasaMgadUSaNa hove. iti samabhirUDhanayaH / 6 / vaMjaNaityAdi-jo padArtha, kriyAviziSTapadase kahA jAtA hai, tisahI kriyAko karatA huA, vastu, evaMbhUta kahA jAtA hai. evaMzabdakarake, ceSTA kriyAdikaprakAra kahate haiM; tisa 'evaM' ko 'bhUtaM' arthAt prApta hove jo vastu, tisako 'evaMbhUta' kahate haiM. tisa evaMbhUta vastukA pratipAdaka naya bhI, upacAraseM evaMbhUta kahA jAtA hai. athavA 'evaM' zabdaseM kahiye, ceSTAkriyAdikaprakAra; tadviziSTahI vastuko svIkAra karaneseM, tisa 'evaM' ko, 'bhUtaM' prApta huA jo naya, so evaMbhUta. upacAravinA bhI aiseM evaMbhUtanayakA vyAkhyAna hai. prakaTa kariye artha isakarake, so vyaMjana arthAt zabda. artha jo hai, so zabdakA abhidheyavasturUpa hai. vyaMjana, artha, aura vyaMjana artha donoMko, jo naiyatyaseM sthApana kare. tAtparya yaha hai ki, zabdako arthakarake aura arthako zabdakarake jo, sthApana kare. jaiseM 'ghaTaceSTAyAM ghaTate' strIke mastakAdiUpara ArUDha huA ceSTA kare, so ghaTa; jo ceSTA na kare, so ghaTapadakA vAcya nahI. ceSTArahita ghaTapadakA vAcaka zabda bhI, nahI. iti evaMbhUta. / 7 / jaba yaha sAtohI naya, sAvadhAraNa hove, taba dunaya hai; aura avadhAraNarahita, sunaya hai. jaba sarva sunaya mileM, taba syAdvAda jainamata hai. ina sarva nayoMkA saMgraha kariye to, dravyArthika (1) paryAyArthika (2) yeha do naya hote haiM. tathA jJAnanaya (1) kriyAnaya (2) hote haiM. tathA nizcayanaya (1) vyavahAranaya (2) hote haiM. kyoMki, saptazatAranAmA nayacakrAdhyayana pUrvakAlameM thA, tisameM eka eka nayake sau sau (100) bheda kathana kare the; so to vyavaccheda gayA, paraMtu isa kAlameM dvAdazAranaya. cakra hai, tisameM eka eka nayake dvAdaza (12) bheda kathana kare haiM. yadi kisIko vistAraseM dekhanA hove to, pUrvokta pustaka dekha lenA. jisakI zlokasaMkhyA For Private And Personal Page #838 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 726 tattvanirNayaprAsAda anumAna aSTAdazasahasra ( 18000 ) pramANa hai. yahAM to, vistArake bhayaseM jJAnanaya kriyAnayakA kiMcinmAtra svarUpa likhate haiM. nAyaMmiityAdivyAkhyA - samyakprakAraseM upAdeya heyake svarUpako jAnake pIche, isa loka meM upAdeya, phUlamAlA strI caMdanAdi; heya tyAganeyogya, sarpa viSa kaMTakAdi; aura upekSA karaneyogya, tRNAdi; paralokameM grahaNa karaneyogya, samyagdarzana cAritrAdi; nahI grahaNa karaneyogya, mithyAtvAdi; upekSaNIya, svargalakSmyAdi; aise artha yatna karanA, arthAt jJAnaseM ina vastuyoMko yathArtha jAnanA, aisA jo upadeza, so jJAnanaya jAnanA. ityakSarArthaH // bhAvArtha yaha hai ki jJAnanaya, jJAnako pradhAna karanevAste kahatA hai. isa loka paraloka meM jisako phalakI icchA hove, tisako prathama samyagjJAna huehI artha meM pravarttanA cAhiye, anyathA pravRtti kare phalameM visaMvAda honeseM, ayukta hai. yaduktamAgame // ''|| paDhamaM nANaM tao dayA ityAdi // " prathama jJAna pIche dayA. / || tathA / " || jaMannANItyAdi // " - jitane karma, ajJAnI kroDoM varSoMmeM japatapAdikaseM kSaya karatA hai, utane karma, jJAnavAn, trigupta huA, eka utsvAsa meM kSaya karatA hai. tathA // pAvAo viNiutti pavattaNA tahaya kusalapakkhami // viyarasa ya paDivattI tinnivi nANe visappati // 1 // bhAvArtha:- pApaseM nivarttanA - haTajAnA, kuzalakAmameM pravRtta honA, vinayakI pratipatti, yeha tInoMhI jJAnake AdhIna hai. / anyoMne bhI kahA hai. / vijJaptiH phaladA puMsAM na kriyA phaladA matA // mithyAjJAnapravRttasya phalAsaMvAdadarzanAt // 1 // For Private And Personal Page #839 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir paTUtriMzaH stambhaH 727 bhAvArtha:- puruSoMko jJAnahI phala detA hai, kiyA phala nahI detI hai. kyoMki, vinAjJAnake kriyA kare to, yathArtha phala nahI hotA hai. isavAste jJAnIko prAdhAnyatA hai. tIrthaMkara gaNadharoMne bhI, ekale agItArthako vihAra karanA niSedha karA hai. tathAca tadvacanam // gIyattho ya vihAro bIo gIyatthamIsio bhaNio || to taio vihAro nANunnAo jiNavariMdehiM // 1 // bhAvArtha:- gItArtha vihAra kare, vA gItArtha ke sAtha vihAra kare, ina donoM vihAroM ke vinA, anya tIsarA vihAra, tIrthaMkaroMkA ananujJAta hai, arthAt tIsare vihArakI tIrthaMkaroMne AjJA nahI dInI hai. aMdhA aMdheko rastA nahI batA sakatA hai, iti. yaha to kSAyopazama jJAnakI apekSA kathana hai. kSAyikajJAnakI apekSAseM bhI, viziSTaphalakA sAdhana jJAnahI hai. kyoMki, arhanbhagavAnko bhavasamudrake kAMThe rahe dIkSA leke utkRSTa tapa cAritravAn honeseM bhI, muktikI prApti nahI hotI hai, jabataka kevalajJAna nahI hotA hai. isavAste jJAnahI, puruSArthakA hetu honeseM, pradhAna hai. / iti jJAnanayamatam // atha kriyAnaya / nAyammItyAdi - yahAM jJAna grahaNa karane yogya arthameM, aura na grahaNa karane yogya artha meM, sarva puruSArthakI siddhivAste yatna karanA. yahAM pravRttinivRttilakSaNa kriyAhIkI mukhyatA hai. aura jJAna, kriyAkA upakaraNa honeseM gauNa hai. isavAste sakala puruSArthakI siddhivAste kriyAhI, pradhAna kAraNa hai. aisA jo upadeza, so kriyAnaya jAnanA. yaha naya bhI, apane matakI siddhivAste yukti kahatA hai. kriyAhI, pradhAna puruSArthakI siddhimeM kAraNa hai. kyoMki, AgamameM tIrthaMkara gaNadharoMne kriyA rahitoMkA jJAna bhI, niSphala kahA hai. taduktam // subahupi sumahIyaM kiM kAhI caraNavippamukkasa // aMdharasa jaha palittA dIvasayasahassakoDIvi // For Private And Personal Page #840 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 728 tattvanirNayaprAsAda bhAvArtha:-cAritrarahitako bahuta paDhyA bhI jJAna kyA karegA? jaise aMdheko lAkha koDa dIve bhI prakAza nahIM kara sakate haiM. tathA koI puruSa rastA to jAnatA hai, paraMtu calatA nahIM to, kyA vo majalasira icchita grAma vA nagarako pahuMcegA? kadApi nahI. tathA jo, taranA jAnatA hai, paraMtu nadImeM hAtha paga nahI hilAtA hai to, kyA vo pAra ho jAyagA ? nahIM DUba jAyagA? aiseMhI kriyAhIna jJAnI, jAnanA. // __ tthaa||"jhaa kharocaMdanabhAravAhI ityAdi"-jaiseMgadahe Upara caMdana lAdA, paraMtu gardabhako caMdanakA sukha nahI, aiseMhI kriyAhIna jJAnavAnko sugati nahI. anyoMne bhI kahA hai. // kriyaiva phaladA puMsAM na jJAnaM phaladaM mataM // yataH strIbhakSabhogajJo na jJAnAt sakhito bhavet // 1 // bhAvArthaH-kriyAhI puruSoMko phaladAtrI hai, jJAna nahI. kyoMki, strI aura modakAdike jJAnaseM kAmI aura bhUkhe, tRpta nahIM hote haiM. yaha to kSAyopazama cAritrakriyAkI apekSA prAdhAnyapaNA kahA. aba kSAyikI kriyApekSA kahate haiM. arhan bhagavAnko kevalajJAna bhI hogayA hai, to bhI, jabataka sarvasaMvararUpa pUrNacAritra caturdazaguNasthAna nahI AtA hai, tabataka muktikI prApti nahI hotI hai. isa vAste kriyAhIpradhAna hai.| iti kriyaanymtm|| ina pUrvokta donoM nayoMko pRthak 2 ekAMta mAne to, mithyAtva hai; aura syAdvAdasaMyukta mAne to, samyagdRSTa hai. aiseMhI sarvanayabhedameM niSkarSa jAnanA. __ aba dravyArthika paryAyArthikakA thoDAsA vistAra likhate haiM. unameM naigamadravyArthikanaya, dharmadharmI dravyaparyAyAdi pradhAnaapradhAnAdi gocarakarake grahaNa karI vastuke samUhArthako kahatA hai. / 1 / / saMgrahadravyArthikanaya, abhedarUpakarake vastujAtako ekIbhAvakarake grahaNa karatA hai.| 2 / vyavahAradravyArthikanaya, saMgrahane grahaNa kiyA jo artha, tisake bhedarUpakarake jo vastukA vyavahAra kare, mo vyavahAra dravyArthikanaya hai. / 3 / For Private And Personal Page #841 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir patriMza stmbhH| 729 naigama, aura vyavahAra, azuddha dravyArthika hai. aura saMgraha zuddha dravyako kahatA hai, isavAste, zuddhadravyArthikanaya hai. taduktamanuyogavRttau // " // naigamavyavahArarUpo'vizuddhaH kathaM yato naigamavyavahArau anaMtadvayaNukAdyanekavyaktAtmakaMkRznAdyanekaguNAdhAraM trikAlaviSayaM cAvizuddha dravyamicchataHsaMgrahazva paramANvAdisAmAnyAdekaM tirobhUtaguNakalApamavidyamAnapUrvAparavibhAgaM nityaM sAmAnyameva dravyamicchatyeva tacca kilAnekatAbhyupagamakalaMkenAkalaMkitatvAt zuddha tataH zuddhadravyAbhyupagamaparatvAt zudhdhamevAyamiti // " pASArthaH-naigamavyavahArarUpanaya, avizuddha hai. kyoMki, naigamavyavahAra, anaMtadvayaNukAdi, anekavyaktAtmaka. kRznAdi aneka guNoMkA AdhAra, trikAlaviSaya, aiseM azuddha dravyako dravya mAnate haiM. aura saMgrahanaya, paramANuAdi sAmAnyase eka tirobhUta guNasamUha avidyamAna pUrvAparavibhAga nityasAmAnyahI dravya mAnatA hai. so saMgrahanaya, anekatA mAnanerUpa kalaMkase akalaMkita honeseM aura zuddha dravya mAnaneseM zuddhadravyArthika hai. ___ atha naigamanayakI prarUpaNA karate haiM:-nahI hai eka gama, bodhamArga, jisakA, so naigamanaya hai. pRSodarAdi honeseM kakArakA lopa jAnanA, tisa naigamanayake tIna bheda haiM. dharmadvayagocara (1) dharmidvayagocara (2) dharmadharmigocara (3). yahAM dharmAdharma zabdakarake, dravya aura vyaMjanaparyAyoMko kahate haiM. atha prathamabhedameM udAharaNa kahate haiM. " / saccaitanyamAtmani iti / " AtmAmeM sat caitanya dharma hai, yahAM caitanya nAma vyaMjanaparyAyako, vizeSya honeseM, tisakI mukhyatAkarake vivakSA karI; aura sattAkhyavyaMjanaparyAyako, vizeSaNa honeseM, tisakI amukhyatA, gauNatAkarake, vivakSA karI hai.| itidharmadvayagocaronaigamaH prthmH|1| For Private And Personal Page #842 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 730 tattvanirNayaprAsAdaatha dUsare naigamakA udAharaNa kahate haiM:-" vastu paryAyavadravyam / " paryAyavAlA dravya, vastu hai. yahAM paryAyavAle dravyAkhyarmiko. vizeSya honeseM, pradhAnapaNA hai; aura vastunAmaka dharmiko, vizeSaNa honeseM, apradhAnapaNA hai. athavA 'kiM vastu' vastu kyA hai ? 'paryAyavad dravyam paryAyavAlA dravya. aisI vivakSAmeM, vastuko, vizeSya honeseM pradhAnapaNA hai. aura paryAyavad dravyako, vizeSaNa honeseM, gauNapaNA hai. itidharmidvayagocaronaigamo dvitIyaH / 2 / ___ atha tIsare bhedakA udAharaNa kahate haiM:- "kSaNamekaM sukhI viSayAsaktajIva iti / " eka kSaNamAtra sukhI viSayAsakta jIva hai. yahAM viSayAsakta jIva dravyako, vizeSya honeseM, pradhAnapaNA hai; aura sukhalakSaNaparyAyako, vizeSaNa honeseM, apradhAnapaNA hai. iti dharmidharmAlaMbanonaigamaH tutaayH|3| ___ athavA nigama, vikalpa, tisameM jo hove, so naigama. tisake tIna bheda haiM. bhRta ( 1 ) bhaviSyat (2) vartamAna (3). jisameM atIta vastuko vartamAnavat kathana karanA, so bhUtanaigama. ythaa| Aja sohI dIpotsava (dIvAlI) parva hai, jisameM zrIvarddhamAnasvAmI mukti gye.|1| bhAvini arthAt honahArameM, hogaIkItareM upacAra karanA, so bhaviSyatnaigama. jaiseM arhata siddhapaNeko prAptahI hogaye haiN| 2 / karanekA AraMbha karA, vA thoDAsA niSpanna huA, tisako huA vastu, jisameM kahanA, so vartamAnanaigama. jaiseM, 'odanaH pcyte.'|3|| ___ atha naigamAbhAsakA svarUpa kahate haiM:-do Adidharmoko ekAMta pRthak 2 jo mAne, so naigamAbhAsa, iti. Adipadakarake do dravya, aura dravyaparyAyoM donoMkA grahaNa hai. udAharaNa jaiseM, AtmAmeM sat , aura caitanya, paraspara atyaMta pRthagbhUta hai, ityAdi. AdizabdaseM vastuparyAyavAle dravya dokA, aura kSaNaeka sukhI, iti sukhajIvalakSaNa dravyaparyAya donoMkA grahaNa hai. ina donoMkI sarvathA bhinnarUpaprarUpaNA karaneseM naigamAbhAsa durnaya hai. naiyAyika, vaizeSika, yeha donoM mata naigamAbhAsase utpanna hue haiM, iti // For Private And Personal Page #843 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir sstriNshHstmbhH| ' atha dravyArthikanayakA dUsarA bheda saMgraha nAmA, tisakA varNana karate haiM:-" sAmAnyamAtragrAhI parAmarzaH saMgrahaH" sAmAnyamAtragrAhI jo jJAna, so saMgraha 'mAtraM kAtsnye'vadhAraNe ca mAtrazabda saMpUrNakA aura avadhA. raNakA vAcaka hai, 'sAmAnyamazeSavizeSarahitaM' sAmAnya saMpUrNavizeSarahita sattva dravyatvAdika grahaNa karanekA zIla hai 'saM' ekIbhAvakarake piMDIbhUta vizeSa rAziko grahaNa kare, so saMgraha. tAtparya yaha hai "svajAtedRSTeSTAbhyAmavirodhena vizeSANAmekarUpatayA yadrahaNaM sa saMgrahaH iti " svajAtike dRSTeSTakarake avirodha vizeSoMko ekarUpakarake jo grahaNa kare, so saMgraha, arthAt vizeSarahita piMDIbhUta sAmAnyavizeSavAle vastuko zuddha anubhava karanevAlA jJAna vizeSa, saMgrahakarake kahA jAtA hai. so saMgraha do prakArakA hai. parasaMgraha (1) aparasaMgraha (2). saMpUrNa vizeSoMmeM udAsInatA bhajatA huA, zuddhadravyasanmAtrako, jo mAne, so parasaMgraha hai. jaiseM vizva eka hai, satseM avizeSa honeseM. ___ atha parasaMgrahAbhAsakA lakSaNa kahate haiM:-sattA advaitako svIkAra karatA huA, sakalavizeSoMkA niSedha kare, so parasaMgrahAbhAsa. jaise udAharaNa, sattAhI tatva hai, tisase pRthagbhUta vizeSoMke na dekhaneseM, iti. advaitavAdiyoMke jitane mata hai, ve sarva, parasaMgrahAbhAsakarake jAnane; aura sAMkhyadarzana bhI aiseMhI jAnanA. __ atha dUsare aparasaMgrahakA lakSaNa kahate haiM:-dravyatvAdi avAMtarasAmAnyoMko mAnatA huA, aura tisake bhedoMmeM udAsInatAko avalaMbana karatA huA, aparasaMgraha hai. jaiseM dharma adharma AkAza kAla pudgala jIvadravyoMko dravyatvake abhedaseM eka mAnanA. yahAM dravyasAmAnyajJAnakarake abhedarUpa chahoMhI dravyoMko ekapaNe grahaNa karanA, aura dharmAdi vizeSa bhedoMmeM gajanimilikAvat upekSA karanI. aiseMhI caitanyAcaitanya paryAyoMkA ekapaNA mAnanA, paryAyasAdharmyatAseM. praznaH-caitanyajJAna, aura tadviparIta acaitanya, yeha donoM eka kaise hosakate haiM? For Private And Personal Page #844 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 732 tattvanirNayaprAsAdauttaraH-caitanyAcaitanyakI vizeSa vivakSA na karaneseM, aura dravyatvakarake abhedabuddhi mAnaneseM. atha aparasaMgrahAbhAsakA lakSaNa kahate haiM:-dravyatvako ekAMta tattva jo mAnatA hai, aura tisake vizeSoMko niSedha karatA hai, so aparasaMgrahAbhAsa hai. jaiseM dravyatvahI tattva hai, aura dharmAdi dravya nahIM hai. yathA vastu hai, paraMtu sAmAnyavizeSatva kahAM varte haiM ? aiseMhI sAmAnyavizeSAtmaka vastuko jAnanA. athavA saMgrahanaya do prakArakA hai. sAmAnyasaMgraha (1) vizeSasaMgraha (2). sAmAnyasaMgrahakA udAharaNa jaiseM, sarvadravya ApasameM avirodhI hai. / 1 / vizeSasaMgrahakA udAharaNa jaise, jIva ApasameM avirodhI hai. / itisNgrhdrvyaarthiknyH|2| atha vyavahAradravyArthika nayakA svarUpa likhate haiM: " // saMgraheNa gRhItAnAM gocarIkRtAnAmarthAnAM vidhipUrvakamavaharaNaM yenAbhisaMdhinA kriyate savyavahAraiti // " ___ bhAvArtha:-saMgrahane grahaNa kiyA jo sattvAdi artha, tisakA, vidhiseM jo vivecana kare, so abhiprAya vizeSa, vyavahAranAmA naya hai. udAharaNa jaise, jo sat hai, so dravya hai, athavA paryAya hai. AdizabdaseM aparasaMgrahagRhItArtha vyavahArakA bhI udAharaNa jAnanA. jaiseM jo dravya hai, so jIvAdi SaDvidha hai, iti. paryAyake do bheda hai. kramabhAvI (1) aura sahabhAvI (2), iti. aiseM jIva bhI mukta (1) aura saMsArI (2). je kramabhAvI paryAya hai, ve do prakArake haiM. kriyArUpa (1) aura akriyArUpa (2), iti.|| atha vyavahArAbhAsa kahate haiM:-jo apAramArthika dravyaparyAyavibhAgako mAnatA hai, so vyavahArAbhAsa hai. jaiseM cArvAkamata. kyoMki, nAstika jIvadravyAdi nahI mAnatA hai. sthUladRSTiseM cArabhUta yAvat jitanA dRSTigocara Ave, utanAhI loka mAnatA hai. aiseM svakalpita honekarake jhUTha honeseM cArvAkamata vyavahArAbhAsa hai. For Private And Personal Page #845 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 73 ptriNshstmbhH| tathA anyagraMthaseM vyavahAranayakA kitanAka svarUpa likhate haiM:-bhedopacArakarake jo vastukA vyavahAra kare, so vyavahAranaya. guNaguNikA (1) dravyaparyAyakA (2) saMjJAsaMjJikA (3) svabhAvasvabhAvavAlekA (4) kArakakArakavAlekA (5) kriyAkriyAvAlekA (6) bhedaseM jo bheda kare, so sadbhUtavyavahAra. / 1 / zuddhaguNaguNikA, aura zuddhaparyAyavyakA bheda kathana karanA, so zuddhasadbhUtavyavahAra. / 2 / / upacarita sadbhUtavyavahAra. tahAM sopAdhika arthAt upAdhisahita guNaguNikA jo bhedaviSaya, so upacaritasadbhUtavyavahAra. jaiseM jIvake matijJAnAdika guNa hai. / 3 / nirupAdhika guNaguNikAbhedaka, anupacaritasadbhUtavyavahAra. jaise, jIvake kevalajJAnAdi guNa hai. / 4 / azuddha guNaguNikA, aura azuddha dravyaparyAyakA bheda kahanA, so ashudvsdbhuutvyvhaar.| 5 / svajAtiasadbhUtavyavahAra. jaiseM, paramANuko bahupradezI kathana karanA. 6 // vijAtiasadbhUtavyavahAra. jaiseM, matijJAna mUrtivAlA hai, mUrtidrabyaseM utpanna honeseN.|7| ubhayaasadbhUtavyavahAra. jaise, jIva ajIva jJeyameM jJAna hai, jIva ajIvako jJAnake viSaya honeseN.| 8 / svajAtiupacaritAsadbhUtavhavayAra. jaiseM, putra bhAryAdi mere haiN.|9| vijAtiupacarita asadbhUtavyavahAra. jaiseM, vastra bhUSaNa hema ratnAdi mere haiM. / 10 / tadubhayaupacarita asadbhUtavyavahAra. jaiseM, deza rAjya kIrti gaDhAdi mere haiN.|11| anyatra prasiddha dharmakA anyatra samAropa karanA, so asdbhuutvyvhaar.| 12 / For Private And Personal Page #846 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 734 tattvanirNayaprAsAda adbhuta vyavahArahI upacAra hai, jo upacAraseM bhI upacAra kareM, so upacarita asadbhUtavyavahAra. jaiseM, devadattakA dhana. yahAM saMzleSarahita vastusaMbaMdha viSaya hai. / 13 / saMzleSasahita vastusaMbaMdhaviSaya, anupacarita asaddhRtavyavahAra. jaiseM, jIvakA zarIra / 14 / dravyameM guNakA vyakA upacAra upacAra ( 8 ) asadbhUtavyavahArakA artha upacAra bhI nava prakArakA hai. dravyameM dravyakA upacAra ( 1 ) guNameM guNakA upacAra ( 2 ) paryAya meM paryAyakA upacAra ( 3 ) upacAra (4) dravyameM paryAyakA upacAra ( 5 ) guNa meM (6) guNameM paryAyakA upacAra (7) paryAya meM dravyakA paryAya meM guNakA upacAra ( 9 ). yaha sarva bhI, jAnanA. isIvAste upacAranaya, pRthakU nahI hai, iti. / mukhyAbhAvake hue, prayojana aura niminameM upacAra varttatA hai; so bhI saMbaMdha ke vinA nahI hotA hai. saMbaMdha cAra prakArakA hai. saMzleSasaMzleSasaMbaMdha (1) pariNAmapariNAmisaMbaMdha ( 2 ) zraddhAzraddheya saMbaMdha ( 3 ) jJAnajJeyasaMbaMdha (4) upacarita asadbhUtavyavahArake tIna bheda hai. satyArtha ( 1 ) asatyArtha ( 2 ) satyAsatyArtha ( 3 ) iti yeha 14 bheda vyavahAra - nayake jAnane. yahI vyavahAranayakA artha hai. vyavahAranaya bhedaviSaya hai. // itidravyArthikasya tRtIyo bhedaH // 3 // atha paryAyArthikayake cAra bheda likhate haiM. unameM prathama RjusUtrakA svarUpa likhate haiM: " // RjuvarttamAnakSaNasthAyiparyAya mAtraprAdhAnyataH sUtrayannabhiprAyaRjusUtranaya iti // " arthaH- bhUtabhaviSyatkSaNalavaviziSTa kuTilatAseM vimukta honeseM, Rju saralahI, dravyakI apradhAnatAkara ke, aura kSaNakSayI paryAyoMkI pradhAnatAkarake, jo kathana kare, so RjusUtranaya hai. udAharaNa jaiseM, saMprati sukha vivartta hai. isa vacanaseM kSaNika sukhanAmA paryAyamAtrako mukhyatA karake kahatA hai, paraMtu tadadhikaraNa jIva dravyako gauNatvakarake nahI mAnatA hai, iti. For Private And Personal Page #847 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir __735 sstriNshHstmbhH| atha RjusUtrAbhAsa kahate haiM:-sarvathA dravyakA jo niSedha karatA hai, so RjusUtrAbhAsa hai. udAharaNa jaise, tathAgatamata. kyoMki, bauddha kSaNakSayiparyAyoMkohI pradhAnatAseM kathana karate haiM, aura tattatAdhArabhUta dRvyoMko nahI mAnate haiM; isavAste bauddhamata, RjusUtrAbhAsakarake jAnanA. __ RjusUtrake do bheda hai. sUkSmaRjusUtra, jaiseM paryAya ekasamayamAtra rahanevAlA hai (1) sthUlaRjusUtra, jaiseM manuSyAdiparyAya, apane 2 AyuHpramANakAlataka rahate haiM. / itiparyAyArthikasya prathamobhedaH // 1 // atha dUsarA bheda likhate haiN:"|| kAlAdibhedena dhvanerarthabhedaM pratipadyamAnaH zabdaiti // " arthaH-vyAkaraNake saMketaseM prakRtipratyayake samudAyakarake siddha huA kAla kAraka liMga saMkhyA puruSa upasargake bhedakarake dhvanike artha bhedako jo kathana kare, so zabdanaya hai. kAlabhedameM udAharaNa jaiseM, 'babhUva bhavati bhaviSyati sumeruriti' huA, hai, hovegA, sumeru. yahAM kAlatrayake bhedase sumerukA bhI bheda, zabdanayakarake pratipAdana karIye haiM. dravyatvakarake to, abheda isake matameM upekSA karIye haiN.| kArakabhedameM udAharaNa jaise, -- karoti kriyate kuMbha iti.| liMgabhedameM taTastaTItaTamiti' |sNkhyaabhedmeN dArAH kalatraM / puruSabhedameM 'ehi manye rathena yAsyasi nahi yAsyati yAtaste pitaaityaadi'| upasargabhedameM 'saMtiSThate avatiSThate.' / iti / __ atha zabdanayAbhAsa likhate haiM:-kAlAdibhedakarake vibhinnazabdake arthako bhI, bhinna mAnatA huA, zabdAbhAsa hotA hai. udAharaNa jaiseM, 'babhUva bhavati bhaviSyati sumeruH' ityAdika bhinnakAlake zabda, tinakA bhinnahI artha kahatA hai, bhinnakAlazabda honeseM. taiseM siddha anyazabdavat, iti.| 'babhUva bhavati bhaviSyati sumeruH' isavacanakarake zabdabhedase arthakA ekAMta bheda mAnanA, zabdAbhAsa hai. // itiparyAyArthikasya dvitIyobhedaH // 2 // atha paryAyArthikakA tIsarA bhada samabhirUDhanayakA kharUpa likhate haiN:"|| paryAyazabdeSa niruktibhedena bhinnamartha samabhirohana samabhirUDhaiti // " For Private And Personal Page #848 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 736 tattvanirNayaprAsAdaarthaH-zabdanaya, zabdaparyAyake bhinna bhI hue, dravyArthakA abheda mAnatA hai. aura samabhirUDhanaya, zabdaparyAyake bheda hue, dravyArthakA bhI, meda mAnatA hai. paryAyazabdoMke arthataH ekatvakI upekSA karatA hai. udAharaNa jaiseM, 'iMdanAdiMdraH, zakanAt zakraH, pUrdAraNAt puraMdaraityAdiH' isa vAkya. karake iMdra zaka puraMdara ityAdi ekArtha paryAyazabdameM bhI, vyutpattibhedaseM isake arthakA bhI, bheda mAnatA hai. zabdake bhedaseM, arthakA bheda, yaha naya mAnatA hai. ititAtparyArthaH / aiseMhI anyatra kalaza ghaTa kuTa kuMbhAdikoMmeM jAnanA. ___ atha samabhirUDhAbhAsa kahate haiM:-paryAyadhvaniyoMke abhidheyako ekAMta nAnAhI mAnanA, so samabhirUDhAbhAsa hai. udAharaNa jaise, iMdrazakrapuraMdara ityAdi zabdoMke bhinnahI abhidheya haiM, bhinnazabda honeseM. karikuraMga turaMga karabhazabdavat. yahAM iMdrazakrapuraMdara nAma eka bhI hai, to bhI bhinnazabda honese vAcyArtha bhI, bhinna hai. jaiseM hAthI hiraNa ghoDA UMTa Adi bhinnavAcya hai, taiseM yaha bhI hai. yaha samabhirUDhAbhAsa hai| itiparyAyArthikasya tRtiiyobhedH||3|| atha cauthA bheda likhate haiN:||" zabdAnAM svapravRttinimittabhUtakriyAviziSTamartha vAcyatvenAbhyupagacchannevaMbhUtaiti // " arthaH-samabhirUDhanayaseM iMdanAdi kriyAviziSTa iMdrakA piMDa hove,athavA na hove,paraMtu iMdrAdikakA vyapadeza lokameM, tathA vyAkaraNameM,taiseMhI rUDhI honeseM, samabhirUDha. tathAca rUDhazabdoMkI vyutpatti zobhAmAtrahI hai. 'vyutpattirahitA zabdA rUDhA iti vacanAt' evaMbhUtanaya, jisa samayameM iMdanAdikriyAvi. ziSTa arthako dekhatA hai, tisakAlameMhI iMdrazabdakA vAcya mAnatA hai; paraMtu tisase rahita kAlameM nahI mAnatA hai. isa nayake matameM to sarvAkriyA zabdahI hai. yadyapi bhASyAdikameM jAti (1) guNa (2) kriyA (3) saMbaMdha (4) yadRcchA (5) lakSaNa pAMcaprakArakI zabdapravRtti kahI hai, so For Private And Personal Page #849 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir paTUtriMzaH stambhaH 737 vyavahAramAtraseM jAnanI; paraMtu nizcayaseM nahI. aiseM yaha naya, svIkAra karatA hai. jAtizabda je haiM, ve kriyAzabdahI haiM. 'gacchatIti gauH ' jo gamana kare so gau. 'AzugAmitvAdavaH' Azu - zIghragAmI honeseM azva. guNazabda jaise 'zucirbhavatIti zuklaH ' zuci hove, so zukla. 'nIlabhavannAnnIla: ' nIla honeseM nIla. / yadRcchAzabda jaiseM ' deva enaM deyAt yajJa enaM deyAt / saMyogI samavAyIzabda jaiseM 'daMDosyAstIti daMDI, viSANamasyAstIti viSANI' asti kriyAko pradhAna honeseM astiartha meM pratyaya hai. yeha sarva kriyAzabdahI haiM. asti bhU ityAdi kriyAsAmAnyako sarvavyApI honeseM. udAharaNa jaiseM, iMdanake anubhavanaseM iMdra, zakanakriyApariNata zaka, pUraNapravRttako puraMdara kahate haiM, iti. atha evaMbhUtAbhAsa kahate haiM:-apanI kriyArahita, so vastu bhI, zabdakA vAcya nahI. tatzabdavAcya yaha nahIM hai, aisA evaMbhUtAbhAsa hai. udAharaNa jaiseM, viziSTaceSTAzUnya ghaTanAmaka vastu ghaTazabdakA vAcya nahIM. ghaTazabdapravRttinimittabhUta kriyAseM zUnya honeseM, paTavat. isa vAkyaseM apanI kriyArahita ghaTAdivastuko ghaTAdizabdavAcyatAkA niSedha karanA pramANabAdhita hai. aiseM evaMbhUtAbhAsa kahA hai, iti. ina sAtoM nayoM meM seM Adike cAra naya, artha nirUpaNemeM pravINa honeseM, arthatya haiM. agale tIna naya, zabdavAcyArthagocara honeseM, zabdanaya haiM. atha ina pUrvokta nayoMke kitane bheda haiM, so likhate haiM: gAthA // saat ya sayaviho satta nayasayA havaMti emeva // anno viya Aeso paMceva sayA nayANaM tu // 1 // arthaH- naigamAdi sAtoM nayoMke ekaikake prabheda sau sau bheda haiM, sarva milAke sAta sau ( 700 ) bheda hote haiM. prakArAMtaraseM pAMcahI naya hote haiM. so yadA zabdAdi tInoMko ekahI zabdanaya, vivakSA karIye, aura ekaikake sau sau bheda karIye, taba pAMcasau bheda nayoMke hote haiM. aiseMhI For Private And Personal Page #850 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 738 tatvanirNayaprAsAdachasau, cArasau, dosau bhI, bheda nayoMke hote haiM. tathAhi-jaba sAmAnyagrAhI naigamakI saMgrahake aMtarbhUta, aura vizeSagrAhI naigamakI vyavahArake aMtarbhUta vivakSA karIye, taba mUla naya cha hote haiM. eka ekake sau sau bheda honeseM, chasau bheda hote haiM. / jaba naigama 1 saMgraha 2 vyavahAra 3, tIna to arthanaya aura eka zabdanaya, aisI vivakSA karIye, taba cAra 4 naya; ekaikake sau sau bheda honeseM cArasauM bheda hote haiN.| aura dravyArthika, paryAyArthika, ina donoMke sau sau bheda honeseM, doso bheda hote haiM. yadi utkRSTa bheda giNIye to, asaMkhya bheda hote haiM. yaduktam // jAvaMto vayaNapahA tAvaMto vA nayA vi saddAo // te ceva parasamayA sammattaM samudiA save // 1 // vyAkhyAH -jitane vacanake prakAra hai zabdAtmaka grahaNa kiyA haiM sAvadhAraNapaNA jinoMne, ve sarva naya, parasamaya anya tIrthiyoMke mata hai. aura jo avadhAraNarahita 'syAt' padakarI lAMchita hai, ve sarva naya, ikaThe kareM, samyaktva jainamata hai. praznaH-sarvanaya pratyeka avasthAmeM mithyAtvakA hetu hai to, sarva ekaThe mile mahAmithyAtvakA hetu kyoM nahIM hoveMge? jaise kaNa kaNamAtra viSa ekaThA kare to, bRdviSa ho jAve hai. uttaraH-paraspara viruddha bhI sarva naya, ekatra hue, samyaktva hote haiM, eka jainamatake sAdhuke vazavarti honeseM. jaise nAnA abhiprAyavAle rAjAke naukara, ApasameM dhana dhAnya bhUmi Adikake vAste laDhate bhI haiM, to bhI, samyag nyAyAdhIzake pAsa jAveM, taba pakSapAtarahita nyAyAdhIza, yuktiseM jhagaDA miTAyake mela karAya detA hai, taiseMhI yahAM paraspara virodhI naya, syAdvAdanyAyAdhIzake vaza hoke paraspara ekatra milajAte haiM. tathA bahute jaharake TukaDe baDe maMtravAdIke prayogaseM nirviSa hue kuSThAdirogIko dIpa amRtarUpa hoke pariNamate haiM, taiseM nayasvarUpa bhI jAnalenA. For Private And Personal Page #851 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 739 sstttriNshHstmbhH| taduktam // satthe samiti samma vegavasAo nayA virudAvi // NiccavavahariNo iva rAo dAsANa vasavattI // 1 // iti.|| pUrvokta nayoM meM pUrva pUrva naya vahuviSayavAle haiM, aura uttara uttara naya alpaviSayavAle haiM. yaha nayakA svarUpa, nayapradIpAdikaseM kiMcinmAtra likhA hai. vizeSa dekhanekI icchA hove to, zabdAMbhonidhigaMdhahastimahAbhASyavRtti, (vizeSAvazyaka), dvAdazAranayacakrAdi zAstroMse dekha lenA. iti nayasvarUpavarNanam // tatsamAptau ca samAptoyaM SaTtriMzaH staMbhaH // 36 // dRssttidossaanmtermaadyaadnaabhogaatprmaadtH|| yajinAjJAviru tacchodhanIyaM mniissibhiH||1|| yadazahamiha nirUpitamArthastakSamyatAM prasAda le|| kRtvA vizodhyatAM yat ko na skhalati prmaadvivshohi||2|| yadyapi vahAbhiH pUrvA-cAyaracitAni vividhazAstrANi // prAkRtasaMskRtabhASA-mayAni nayatarkayuktAni // 3 // tadapi mayedaM zAstraM, pUrvamuneH paddhati samAzritya // bhavyajanabodhanArtha, racitaM samyak svadezagirA // 4 // yugmam // zrImanmohanapArzvanAthavimale paTTIpure prastutaH // zrIciMtAmaNipArzvanAthanirace jIretinAmnA pure // graMtho'yaM paripUrNatAM ca gamitazcaMdreSunaMdaNabhUdvarSe (1951)bhAdrapade ca zuladazamIghase gabhastau shubhe||5|| For Private And Personal Page #852 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 740 tatvanirNayaprAsAdasunakSatrapure ramye dharmanAthapratiSTite // ghasrejanazalAkAyAH pAdonadvizatArhatAm // 6 // zikhivANAMkacaMdrAbde (1953) vallabhena mumukSuNA // rAkAyAM prathamAdaze'lekhi mAdhavamAsake // 7 // yugmam // sUryAcaMdrabhasau yAvad yAvacchIvIrazAsanam // graMtho'yaM naMdatAttAvat paropakRtihetave // 8 // kiyAnapyasya zAstrasya zrAddhaiH pttttiinivaasibhiH|| paMDitAmRtacaMdrAdvairbhAgo'sti parizodhitaH // 9 // // iti zubhaM bhUvAt // // itizrImaddhivijayagaNiziSyazrImadvijayAnaMdasUriviracitatattvanirNayaprAsAdagraMthaH smaaptH|| yaha graMtha marudezavAsI (hAla jhuMbaI nivAsI ) osavAla bAlaphenA (vAphaNA ) paramAra gotrIya jaina (zvetAMvarI-tapagacchIya) amaracaMda pI0 (padmAjI) paramArane svamatyanusAra padaccheda bhrUpha Adi zodhana karake prasiddha kiyA. yAcanA hai ki pAThaka varga dRSTidoSakI kSamA kare. zreyAMsi santi bahuvidhatAni loke / kasyedamastyaviditaM bhuvi mAnavasya // zreyastaro'yamiti yaH samayAtyayo'bhUt / taM kSantu mahati sadA viduSAM samUhaH // 1 // arthaH-kisako vidita nahIM hai ki " acche kAryoM meM bahuta vighna hote haiM." yaha graMtha eka vaDA satkArya hai, jisase (kIlanIka Aphata-muzkelIke sababaseM) prasiddha karanemeM vilaMba huvA jisakI sujJa sAkSaravarga kSamA kareMge. aMtApikA agama dharamacaMdra dalapata dana mAna jiin| pakara kSamAdharama suparada tana talIna // // zubham // For Private And Personal Page #853 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir pRSTha paMkti 22 tahAM 0 0 23 10 25 kayIye * 10 2009 ora atha tattvaniNayaprAsAdasya zuddhipatram | azuddha zuddha pRSTha paMkti azuddha zuddha jIna jina / 27 7 . pRchakake pRcchakake samakita samyaktva ekaniSTa ekaniSTha pAraMgAmI pAragAmI paravAdiyoMkI paravAdiyoMko RSabhadeva RSabhadeva 23 ptahAM jIna jisa mAsa bhAsa devapradhAna devArya aMdhakAraka aMdhakArakA cintAcitAH cintAMcitAH anivaDA aninyA rupamada rUpamada dravya mudrAmutriko mudrA mUrtiko svamAvaseM svabhAvaseM devakI devIkI saMsArika sAMsArika karIye bhadrabAhU bhadrabAhu 36 jIvanamokSAvasthA . aura jo aura 2 dravyArthaka dravyArthika pramakha pramukha aura anapAMgAdi aMga upAMgAdi 4 kAraNa kriyAkAraNa koThe kItane koThekI tareM 1 brahma brahmA kAlameM AcArAdi 23-25 samyaktaM samyaktvaM __ kAlameM AcArAdi' 26 guNamayI / guNamaya upAsaka upAzaka arhanakI / arhankA / pANinI pANini parantapa parantapaH likhata likhate sRSTayAthai sRSTayarthaM koI ajANa keI anajAna thAvadaSThazataM yAvadandazataM RcAce RcAmeM 44 28 adhyAya zunaHzeSAdi zunaHzepAdi 476 savAsAM sarvAsAM raktastrAvameM raktasrAva 48 21.15 striyAoMke-ko striyoMke ko tadana tadanu 50 19 bhukuTI bhRkuTI RcAmeM RcAmeM 57 10 mRtya mRtyu Rtvijo Rtvijo 61 19 puruSA paruSA dUta mukhAtaTaH mukhAvaTaH jaiminIyAH panaH jaimanIyAH punaH cAbhadIptA cAbhavadIptA mAnaM mAnya 66 16 pikalA piMgalA jaise 67 21 yojam yojanam janamatavAle jainamatavAle 69 19 pramANa praNAma koi loka kei loka 71 15.17 adbhuta adbhuta sarva sarva 73 3 prasannAn prapannAn 28 .24 20 duta jase , 22 21 For Private And Personal Page #854 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir pRSTha paMkti 3 10.14 , 13 atha prastAvanA zuddhipatram ayutt pRSTa paMkti pANinI pANini vyorleghu vyorlaghu caMdrakAza zcaMdraHkAza zcadrakAza zcaMdraHkAza zakaTAyanaH zAkaTAyanaH nyagara jaineM. nyagarajaineM. zreSTottama zreSTottama satyaniSTa satyaniSTa samyakabo. samyako " 27 sUkSma graMthoseM sadgraMthoke mahAmta niSThAvAna agrejI Rga graMthoMseM sadagraMthoMke mAhAtmya niSThAvAn aMgrejI Rg azuddha zuddha valAyu balAyu vAmadeva sAMtyarthama vAmadevazAMtyarthama so'smAka ari so'smAkamari puruhuta puruhUta ziSTAnnapi ziSTAnapi mahAmunInA mahAmunInAM unaka unake honase honese RSikRta RSikRta vesa bhI ve sabhI kaNDasanA kaNDAsanA jinedrA jineMdrA sarasvatI haMsa, sarasvatI, haMsa tantvaH tatvataH vipraiH ya viprairya brAhmANoMko brAhmaNoMko marUdevI marudevI bharateH bharataH marUdevyAM marudevyAM mUla mUlaka mulake mUlakake dharmakI dharmako paMDitomeM paMDitoMmeM kacA kAcA 10 yajus bodhakI yajusa, bauddhakI eur 20 17 " 27 31 vinayatrIpI vinayatrayIpI 2 aika eka , 21-25 RSabha RSabha 12 3 RSi RSi 13 2 (tIrthoMkI sthApana) (tIrthoM) kI sthA karane vAle hai) (panA karanevAle haiM pramANa praNAma svastinaH svastina vRddhazravA vRddhazravAH stAyo 22 21 " 24 jIjJAsu jijJAsu 23 1 " 2 kIsI kisI iti prastAvanA zuddhipatram For Private And Personal Page #855 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir pRSTha paMkti jIna 1 ....... mudrA mUrtiko 6 coco aura 20 atha tattvaniNayaprAsAdasya zuddhipatram / azuddha zuddha pRSTha paMkti azuddha zuddha jina 27 7 pRchakake pRcchakake samakita samyaktva , 12 ekaniSTa ekaniSTha pAraMgAmI pAragAmI 19 paravAdiyoMkI paravAdiyoMko RSabhadeva RSabhadeva ptahAM tahAM jIna jisa mAsa bhAsa devapradhAna devArya aMdhakAraka aMdhakArakA cintAcitAH cintAMcitAH 18 anivaDA anityA rupamada rUpamada dvavya dravya mudrAmutriko svamAvaseM svabhAvaseM devakI devIkI saMsArika sAMsArika kayIye karIye bhadrabAhU bhadrabAhu jIvanamokSAvasthAmeM . aura jo aura dravyArthaka dravyArthika pramakha pramukha ora anapAMgAdi aMga upAMgAdi / kAraNa kriyAkAraNa koThe kItane koThekI tareM brahma brahmA kAlameM AcArAdi -25 samyaktaM . samyaktvaM ___ kAlameM AcArAdi' 26 guNamayI / guNamaya / upAsaka upAzaka arhanakI / arhankA ) pANinI pANini parantapa parantapaH likhata likhate sRSTayArtha sRSTayartha koI ajANa keI anajAna yAvadaSThazataM yAvadandazataM RcAce RcAmeM adhyAya zunaHzeSAdi zunaHzepAdi 476 savAsAM sarvAsAM raktastrAvameM raktasrAvameM 4821-15 striyAoMke-ko striyoMke ko tadana tadanu 50 19 jhukuTI bhUkuTI RcAmeM RcAmeM 57 10 mRtya mRtyu Rtvijo Rtvijo puruSA paruSA dUta mukhAtaTaH mukhAvaTaH jaiminIyAH panaH jaimanIyAH punaH cAbhadIptA cAbhavadIptA mAnaM mAnya pichalA piMgalA 67 21 yojam yojanam janamatavAle jainamatavAle praNAma koi loka kei loka 71 15-17 adruta adbhuta 73 3 prasannAn prapannAn .. 22.99 28 * 24 20 duta jameM 22 pramANa // 21 sarva sarva For Private And Personal Page #856 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra pRSTha paMkti azuddha 16 ora 24 ka 26 atISTa 25 -dAkAzaH 13- 27 devabhuNi 13 zrImahAdeva 22 7 :9 & & & &. 75 75 77 79 5 83 85 86 87 88 89 " 92 91 2 "" "" 90 19 90-91 24-25 zrRMga 2-9 9 93 "" 95 100 0 17 ' 23 1 17 5 25 105 107 20 12 & 19 21 25 17 18 27 17 11 15 15 - paryAyoMkI -dAkAza deva jhuNi zrImahAdeva vibudhAcita vibudhArcita jagItayasya jagatritayasya puruSottama puruSottamaH ayogya yogya ayoga-yoga 'sAtyatagamane 'sAtatyagamane ' samIcA nahI samIcInahI arthavAlIyA arthavAlIyAM upadezakapaNe upadezakapaNekA kAvya va cheda vyavaccheda dharmAstikAya / dharmAstikAya A pravattana pAMca ( pAMca yogya zuddha aura kaha abhISTa ( bhavastu ) athAt pravartta masUyAndhA karako "adharmAstikAya A paryAyoMkI zRMga pravarttana jJAneMdriya, ( pAMcajJAneMdriya, pAMca yoga www.kobatirth.org ( bhavatsu ) arthAt pravRtta masUyayAndhA karake (svAda atyaMta ) (svAda) atyaMta nahI kyA? khadyota nahIM. kyA khadyota aiseM karatA hai. satra karAtA hai. - svAmI phera ayogya - svAmImeM phera ayogya 108 118 jitanA cirayogInAtha ( 3 ) jitanAcira yogInAtha pRSTha paMkti 19 "" 110 111 " "" :3 33 112 39 116 "3 " 118 119 99 124 "" 39 126 127 95 39 "" 9 "" 4 12 147 149 151 152 154 For Private And Personal 2 17 15 24 21 1 1 33 130 18 23 138 5 139 10 15 16 - 18 parIkSamANA parIkSyamANA 20 18 25 16 25 93 143 18 145 1 Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir zuddha azuddha titanA cirayogI janoMkoM mudgalavat 1 ye yA 8- 9-10- 17 survaNa 13 bAhya 24 6 7 titanAcira yogIjanoM koM zaMkha, kuvAsanA samyakta samyaktva sarvakuMjAnA; sarvakuccha jAnA; 16 27 69 9 5 zaMka vA sanA ( taba ) ( tatra ) - SaSNairviSaNNairvi -- -baMdhaH - baMdhA: harabhadrasUrIpAdaiH haribhadrasUripAdaiH candra zu candrAMzu ( tamaspRzAm ) ( tamaH spRzAm ) rAga rAgaseM jinottamarUpa jinottamarUpa mudgazailavat ye vaineyA suvarNa RSabhadeva samudbhUta - pAlI pUrvoka zrImavIra grAhya kAlakRt eko chaMdA si RSabhadeva samudyata--- - mAlI - pUrvokta zrImahAvIra trAchagayA trAchA gayA. gautama RSine gotamaRSine niracchayamavacchayaM niratthayamavatthaye acchAvattI asthAvattI padaccha padastha DicchAdivat DimthAdivat candrAstepyAgarI candrAstepyAmarIM ekAta ekAMta jaganmanuSyAdyam jaganmanUtpAdyam Apake Apako kAlakRta ekAha chaMdAMsi Page #857 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir Marur , 225 9 " 0 0 1 m pRSTha paMkti azuddha zuddha sthalarUpa sthUlarUpa nANIyoi trANIyoi kazcidRkSa kazcidakSa stabdhodivi stathodivi amaraNabhaba amaraNabhAva ricitritAM vicitratAM kSarakA zrIharI zrIhari nahI hai.? nahIM hai. azvatrimaH akRtrimaH zAsvata zAzvataH nimmitanaikA nimmitAnekA are ! are, dile dale 185 12 brahmAdi brahmAdi 186 12 batalAI batalAo 191 18 tadAnImam tadAnIm to . to 197 21 dvira- dvirA2005 yada 200 18 jAyAn jyAyAn 204 18 18 sAmyeda saumyeda 205 17 anityaM anitya 208 vA abhAvakA yA abhAvakA vA asat yA asat so-jo jo-so ekAta ekAMta 209 paMcarUpa prapaMca 210 jAla jAlA jIvoM karake jIvoMke kare pacaM paMca apsamAra, apasmAra, / kSayI kSaya 213 14 sapAdana upAdAna , 21 vicAroMkehI vikAroMkehI " 26 jisameM jisase HEEEEE : : -STREEEEEEE: pRSTha paMkti azuddha zuddha ApanA apanA karenaseM karaneseM 2171 sInnosIt-sInnosadAsIt 2 ThaharegI ThaharegA 218 2 hoveMgI; na hoveMgI; 223 ityadi ityAdi cakSu cakku 224 zUdraNI zRgI brAmhaNI brAhmaNI koMkI koMkI / 229 4 adhAra AdhAra tadaeDama tadaNDama 229-230 sarvAzca) sarvAzca / vyuSTIH vyuSTI: 232 9 Rgavega Rgveda bhASAnusAra bhASyAnusAra 234 17 huA, thA, huAthA, 235 23 isameM isase 2386 238 17 bhasmathannAgni bhasmacchannAgni 239 22 sarvazaktimAna sarvazaktimAn 241 21 vivasvAna vivasvAn 2436 skammantam skambhantam 2449-12 utsvAsa niHzvAsa 245 12 (AjAyata) (ajAyata) karatA karAtA 247 dusarA dUsarA RgvadaM RgvedaM 257 8 zrR zU 258 17 paThaNa paThana 209 praNita praNIta 260 10 vsissttke| vasiSTake 2.65 1 uddezyake uddizyake 8 isameM isase 266 22 baiMcake <Page #858 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir " bharbhavaH / (5) pRSTha paMkti azuddha zuddha pRSTha paMkti azuddha zuddha 270 14 sarvokI sarpokI vyavahAro vavahAro chanumacchaM chaumatthaM 271 / 125-1 namaskArahai ? namaskAra karatAhai ? vidyayaM vijjayaM 272 19 me'astu me'stu vidyA vijjA 275 26 surAMt "pibeiti / surAM pibet'iti) zlokaH zloka zrutiH zrutiH 325 18 svarti svasti 279 14 race raca 328 7 zrImadijina zrImadAdijina 1 (OMm) ( m ) 328 15 karatA karAtA bhUrbhavaH bhUrbhuvaH 329 4 vissuU vissuo ubhAyA uvaijhAyA , 5.6 ccha-cche stha-tthe paMcarakara paMcakkha kausuMbhasutra kausuMbhasUtra parameThThI paramiTTI 332 19 yazaHca yazaH sukhaMca 284 brahmAkA bhI brahmA kAmI , 25 zrukraHsUryasato zukra sUryasuto iMdriyA iMdriyA 333 7 dAdA amartta amUrta __vRddhayai 292 27 sAkSAyASTA sAkSAddaSTA 337 15 sauSThavaM / vaddhatAM sauSThavaM vaddhatAM / 293 19 tAi 338 2 stabhameM staMbhameM , 24 kiviSTe kiMviziSTe 340 21 dadatA dadatAM praryAyameMhI paryAyameMhI 342 13 paryanta paryantaM 294 27 jisabeda jisa vedameM 343 20 jAtakarma nAmakarma 296 19 vadda va 345 2 vastrasta vastrahasta 300 2 vedAMzchaMdAsi vedAMzchaMdAsi 6 vAsarakevaMkareha vAsakhavaMkareha 204 10.12 kareM kareM , 19 'STa aSTama 1889 1884 3,46 17 SaTvikRyoMko tyAga kare 307 25 dharmahI hai. hI dharma hai. SaTavikRtiyoMko ekatra kare 312 11 tamasA tapasA 348 27 bhayAt bhUyAt // 42 // // 142 // 349 16 budha, budha, guru, 313 27 hiMsako hiMsAke 350 14 dhravaMdhruvaM 318 14 causaSTa savaccha savvastha 320 1 svaccha savRttha 351 7 saTThANaM sAvajjha sAvaja ummagreNa ummaggeNa vajjhaNAo vajjaNAo jaNavaUvva jaNavaovya parakapaho pakkhapaho bhirakAga mikkhAga gihaccha gihattha ugrakulesu uggakulesu savina saMvigna IrakAga ikkhAga 321 / khadyoya khajoya Iti iMti gihancha gihaltha " " acchi asthi 0 causaTha OM cNa For Private And Personal Page #859 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 18A pRSTha paMkti logaccheya logaccheraya usappiNi osappiNi samupadyai samappajjA arakINassa akkhINassa aNidhiNassa / aNijiNNassa, udaNNaM udaeNaM bhirakAga bhikkhAga AyAiMsaM vA AyAiMsa vA nirakamaNeNaM nikkhamaNeNaM nirakamisu nikkhamiMsu kula kule ugra ugga irakAga ikkhAga zUdroMko zUdroMko 357 24 pitRtithi pitratithi 359 18 svakarakAraNA svakaraNakAraNA 360 15 arakaresa akkharesu , 16 hiu Tio ciMtiyamattAi ciMtiyamittAvi 361 14 sApAne maMtre sopAnaM maMtraM 362 1 maMtravatyAge maMtratyAge , 10 veda vedI 363 19 samAdiSTaM samAdiSTaM , 27 bhagavat . bhagavan 364 12 sAbhAyika sAmAyika 365 16 parameSTi parameSTi 373 2-20 daza ekAdaza 377 19 parNAnujJA pUrNAnujJA 378 1 vedikaraNa vedIkaraNa 379 catuviza caturviMza 379 14 tyAga na tyAgana 387 3 tAi tAi 388 28 pANigraMhatya pANigrahatrayaM 390 2 saJja- ssakRjja-) lpanti panti / " 3 rAjAoM rAje " 13 vRddhane vRddha 391 20 pUrvavat pUrvavat 395 9 pIpakI pIpalakI 396 10 snAtakayopa snAtakAyopa 400 12 niAbeDA niviDo 401 14 nibiDa niviDa 404 5 nibiDena niviDena 407 14 viveyasa hiyA viveyasahiya 408 2 samaccho samattho " 6 sNgrhsiilo| saMggahasIlo) abhigraha abhiggaha / , 7 avikacchago adhikatthago 410 34- u; ho; ccho; dahaM; ; bahAccha 5-6 o; Dho; tthA; hadaM; NNu buDhA; ttha 411 3 gartite garhite 412 19 kSamAzravaNa kSamAzramaNa 413 17 svagharameM svaraghaseM 412 25 vAyaNacchaM vAya gatthaM 413 24 TaiyAI ThaiyAI , 25 murakha mukkha 414 9 macchaeNa matthaeNa 16 samsa samma , 17 vaMdAvahe vaMdAvaha " 21 22 vattiyANa vattiyAe 5 720 annaccha annattha 14 khavara khaveu 416 8-16 annaccha anattha , 13 yuktAnAM yutAnAM zAsane zAsana 417 10 ni niddava 419 19 niddAvina viddAviya 420 8 mahaccha pubvaccha paramaccho mahattha pavastha paramatthoM , 19 anaccha anattha 421 2-19 ahaNaM ahaNNaM 5 adya aja " 6 chi sthi " 10 ccha 20 For Private And Personal Page #860 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra pRSTha paMkti azuddha 11 gaNa 6 "1 19 samAiyaM 21 vaMditta 22 tujhehiM 23 cche 19 422 ;" "" 33 "" "" 423 "" 29 33 424 24 nicchA 1 pavei 7chaM; ccha " 26 pacama 426 13 devake 4289 w 12 23 pastakAMtara 3 jigapaNattaM 39 429 22 devake yahi 432 18 434 12 samyaktvoM 435 12 mAsAyika 435 vaha 12 jitroMko 39 436 "" 439 15 mattANa 440 24 titthi 441 4 449 445 18 14 39 446 3 447 10 ahaNaM 12 uthie 22 gaheNaM 448 26 449 6 453 19 desiyANaM sudhAropaNa 24 "} 7 ahaNa 21 urAliya ahaNaM 67 stha; ttha ca vigaIaNAya ca vigaI aNNAya varu 1491 joga chammAsaM samyaktvAro zuddha gaNaM 33 ropaNadhi sAmAiyaM vaMdittA tumehiM nitthA parami pustakAMtara meM jiNapaNNattaM paMcama devake viSe yaha jIvoMko adeva ke yadi samyakkoM sAmAyika ahaNaM orAliya ahaNaNaM mittANa tithi guru // 47 // jogaM chammAsaM sAmAyika ahaNa uthie gaNaM ropaNavivi zrutAropaNa desayANaM viathamANaM viahcha umANaM www.kobatirth.org (7) pRSTha paMkti azuddha 455 16 viharayamalA 456 10 devadANava 457 ekotriMza 10 sakkacchaMyami 33 39 458 " 419 25 "" ;" 461-463 ekotriMza ;" " "" " "3 14 nivtriga "" 465 15 iMdhana kau 466 23 putrarahe he 466 26 vAdaMUNa niameNa vaMdiUNa niameNa 468 "> 1 muhuttanarakatta 7 malalaMkeNaM 23 ee egeNa 8 giehao uvahANaM hoo giNha u uvahANaM hoU 14 agirahamANoNa agahANa ekotriMza ekonatriMza For Private And Personal 3 apakanI 5 bhovaA 39 469 13 zravi 470 14 15 bhuyAsaM 6 rU.gga 12 annirame 13 uttabha " sudarA 16 niJciNa Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir zuddha viyarayamalA devadANava ekonatriMza sakkatthayami 24 va'tuH / / 20 pRthivya 33 471 4 sukhatrivaMta 472 6 sarvopacAra 11 niSeka 99 472 13 bRhaNaM 473 15 pos 16 niHpApA bhUyAsuH // 474 14 vastu 475 24 zataM 477 muhuttanakhatta malakalaMkeNaM ekonatriMza nivtriNa dhanako ayasanI prabhAvao rUvArugga abhirameuM niHpApA bhUyAsuH nirupadravA bhUyAsuH // uttama suMdarA nivviNNa zuci bhUyAsaM SaMtu // pRthivyapa sukhIbhavaMtu sarvopacAraiH abhiSeka bRMhaNaM postu postu zata 7 saptabhItirnivAtA hai saptabhItividyAtAI Page #861 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra pRSTha paMkti 478 25 480 6 12 64 19 " "" 487 481 6 dUsarI bera chapI haiM. 17 DhayA DhyA "" 484 485 6 vina vighna 486 6 iha0 iha0 6 uu aguddha 19 jagatraya gurossaubhAgya "" 497 dhAna kSitirna 494 13 495 7 23 1 " 15 488 22 489 24 490 4 jagatraya 5 pUSpAM puSpAdi 11 491 20 , dhyAna kSatirna zreyakAM saMnidhAnaM zreyasAM saMnidhAnaM jagatrayagurorasaubhAgya " 498 15 jagatraya jagatraya 491 23 parameSTi 491 23 506 11 107 12 vighna cinna dikapAla dikpAla jagatrayasya jagatrayasya jagatrayI jagatrayI zakrastava zakrastava SaDAvavazyaka bhaya riavasa 21 girihAmi 16 parameSTi loheNa loheNa vA 24 vasaNaM zuddha 499 9 dasaNaM 501. 21 puSpa 25 yAtrANAM 39 502 10 caMdrAdve 503 20 priyakara 504 12 kRta vyavacchada badhyate jagatraya puSpAM puSpAdi garihAmi parameSThi basaNaM kiMci jaMjaM // kiMci // jaMjaM SaDAvazyaka parameSThi paMcidiaTTeNa paMcidiaNa bhava riasuva daMsaNa puSya trayANAM cAbde priyavara kRdU www.kobatirth.org vyavaccheda badhyate (8) pRSTha paMkti azuddha 6 iti 520 521 522 526 31 533 16 samAcArI " 534 20 21 ke 539 7 baudhamapaseM 9 Jocahi, "" 22 svaMDake 14 tinako 24 karameM 77 535 29 tisa viSayataka hakIkAta seM 541 16 morako 541 17 kevalA 544 545 Iti 4 dhArAsAmAna dhArAsamAna 23 (staityevainametat) (stotyevainametat ) 11 zrIma 94214 siddhi " 35 571 39 549 13 aTha 5 upAdhi 2 zrIjinabhadraNi 23 jainabhAsAH 22 matyAnu 563 10 tratike 565 10 saivanA For Private And Personal Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir 568 8 muktikA 12 kevala 599 16 pujana 21 naivaidya " zuddha 3 sakula 21 kevalI "3 572 10 karaneseM ! 574 24 saMsoraka 1980 14 anekAMtika 582 10 eNhaviUga 983 22 mokSakA mAnake 584 10 brahmAcArI 993 12-13 so mahAbhiSeka zrImanmu khaMDake tinake sAmAcArI 21 veM bauddhamataseM Jacobi, karane meM tisa viSayaka tahakI kAnaseM mokkho kevala siddhi upadhi zrIjinabhadragaNi jainAbhAsAH matyanu aThTha vRttike sevanA mukti kavala saMkula kevali karaneseM ? (5) sAMsArika anaikAMtika haviUNa mokSakA hetu mAnake brahmacArI so mAlA mahAbhiSeka ke pUjana naivedya Page #862 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir (9) sAdhu jIva pRSTha paMkti azuddha zuddha 600 8 kapiyya kapittha .601 8 dezaparatna dezaratna 607 26 irakhu ikkha 608 2 vaNNeyA . viNNeyA 613 3 yatAH yataH , 25 sAdha niSadhyA niSadyA 627 22 canAMvAlA caThiyAMvAlA 629 24 disalA dikhalA 630 7 sahastra sahastra , 12 uparAta uparAMta 631 1 calanemeM calaneseM 638 2 cArikAMkSiNAm cAritrakAkSiNAma 650 21 zItala zaula 658 4 rAmazvara rAmezvara 661 10 - vaktameM vaktavyameM , 14 vibhajayA vibhajanayA 662 18 vAsye vAste 667 9 upakArake upakAra karake , 21 nAnI nAnA 675 25 -mitiH // " -miti // " 677 9 ghaMTAtarake dhaTAMtarake , 15 saMyoMgake saMyogake pRSTha paMkti azuddha zuddha. 682 1 to hetu hetu to , 19 prasaMgameM prasaMgaseM 685 21 jAna sakegA na jAna sakegA 687 12 anumA- anumAna 69. 17 jIvoMkA jIvoMko 691 23 parakA parako 698 15 bhoktAd sAkSAd 705 13 jarvi ,, 15 iti 707 24 nirvizeSaM nirvizeSa hi 708 16 vatuskI vastukI 709 1 yAdi yadi , 22 'calatI' 'calati' 712 8 matasa matase 718 22 vibhAvadravyaMjana vibhAvadravyavyaMjana , 13 guNA guNa " . 15 gadhAMtara gaMdhAMtara 728 6 nahIM DUba jAyagA ? . nahIM, DUbajAyagA. 730 42 tetAyaH tRtIyaH 733 20 vhavayAra vyavahAra 735 3 vyoMkoM dravyoMko bheda iti tattvanirNayaprAsAdasya zuddhipatram / For Private And Personal Page #863 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsur Gyanmandir For Private And Personal