Book Title: Sangiti
Author(s): Bechardas Doshi
Publisher: Gurjar Granthratna Karyalay
Catalog link: https://jainqq.org/explore/004849/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgIti 5. becaradAsa dozI Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgIti (ciMtanAtmaka-maulika-lekhasaMgraha) lekhaka paM. becaradAsa jIvarAja dozI saMpAdaka jitendra bI. zAha gUrjara graMtha2tna kAryAlaya ratanapoLa nAkA sAme gAMdhI mArga * amadAvAda-380001 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Sangiti by Pandit Bechardas Jivaraj Doshi, Published by Gurjar Grantha Ratna Karyalaya Opp. Ratanpolnaka, Gandhi Road, Ahmedabad - 380 001 Price Rs. 180/ (c) paM. becaradAsa pahelI AvRtti : Disembara 2003 prata : 7pa0 pRSThasaMkhyA: 181284 kiMmata : rU. 180/ prakAzaka amarabhAI ThAkoralAla zAha gUrjara graMtharatna kAryAlaya ratanapoLanAkA sAme, gAMdhI mArga, amadAvAda 380 001 TAipaseTiMga zAradAbahena cimanabhAI eNjyukezanala risarca senTara zAhIbAga, amadAvAda - 380 004 mudraka bhagavatI ophaseTa 15/sI, baMsIdhara esTeTa, bAraDolapurA, amadAvAda - 380004 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMDita becaradAsa dozI janma tA. 2-11-1889]. [avasAna tA. 11-10-1982 Jain Education Interational Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana paM. zrI becaradAsa jIvarAja dozI gurjara graMtharatna kAryAlayanA preraNAsrota ane Aptajana hatA. amArA pUjya pitAzrI sva. zaMbhulAlabhAI tathA sva. zrI goviMdalAlabhAInA ananya mitra hatA. amane (kAMtibhAI, sva. ThAkorabhAI, manubhAI, prakAzabhAI) putravat gaNI apAra vAtsalya bhAva varasAvatA AthI amAro temanI sAthe pArivArika sneha saMbaMdha baMdhAyo hato temanA parivAranA sva. zrI prabodhabhAI, sva. zrI lalitAbena, sva. zrI zirISabhAI tathA lAvaNyabena sAthe bhAIbhAMDu jevo sneha saMbaMdha akabaMdha che. Aje paNa temanA pautro sAthe gharelu saMbaMdha che. paMDitajInA jIvanakALa daramiyAna amane satata preraNA ane mArgadarzana maLatAM hatAM. temanA hUMphALA ane premALa svabhAve amArA vikAsamAM amRtasiMcana karI mahattvapUrNa yogadAna ApyuM hatuM. varSo pUrve amane temaNe taiyAra karelI mahAvIravANI ane prAkRta mArgopadezikA nAmanA be graMtho chApavAno suavasara prApta thayo hato. Aje gUrjara graMtharatna kAryAlaya 75mAM varSamAM pravezI rahyuM che ane amRtaparvanI ujavaNI karI rahyuM che tyAre amArA AptajanonI smRti vadhu sateja bane te sahaja ja gaNAya. temanI puNyasmRtine smaraNAMjali arpavA svarUpe temanA pasaMdagInA lekho pragaTa karavAno vicAra udbhavyo hato. A vicAra ane paMDitajInA eka samayanA vidyArthI ane vartamAnamAM lA.da. vidyAmaMdiranA niyAmaka zrI jitendra bI. zAha samakSa vyakta karyo. temaNe amArA vicArane saharSa vadhAvI lIdho. lekhonI pasaMdagIthI mAMDIne tamAma kAryo teoe saharSa svIkArI suMdara saMpAdanakArya saMpanna karyuM ane amArI mUMjhavaNa TALI. A mATe ame temanA atyaMta AbhArI chIe. dharma ane darzana vizenuM paMDitajInuM AgavuM ciMtana hatuM. temAM maulikatA ane krAMtibIja paNa jovA maLe che. A dRSTie prastuta lekhasaMgraha jijJAsune mArgadarzaka banaze tevI amane AzA che. A graMtha taiyAra karavAmAM zAradAbena cimanabhAI eNjyukezanala risarca senTaranA sTAphano sakriya sahayoga prApta thayo che te badala ame temanA paNa AbhArI chIe. - prakAzaka Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMpAdakIya nivedana sva. paM. zrI becaradAsa jIvarAja dozI saMskRta, prAkRta Adi aneka bhAratIya bhASAnA marmajJa vidvAna, jaina Agama ane pAli tripiTakanA ArUDha vidvAna tathA bhAratIya darzanonA UMDA abhyAsI hatA. temaNe potAnA jIvanakALa daramyAna aneka graMthonuM saMpAdana, aneka kliSTa graMthonA anuvAda ane maulika graMthonuM lekhanakArya karyuM hatuM. temAMnuM moTA bhAganuM sAhitya graMtha svarUpe prakAzita paNa thayuM che. A uparAMta temaNe 200thI vadhu lekho lakhyA hatA. A lekho prabuddha jIvana, akhaMDa AnaMda, purAtattva, jaina sAhitya saMzodhaka Adi aneka supratiSThita sAmayikomAM pragaTa thayA hatA. te tamAmanI sUci temanI hayAtImAM vidyAdhyayana karatAM karatAM taiyAra karI hatI. A sUci pArzvanAtha vidyAzrama, vArANasIthI pragaTa thayela zraddhAMjali graMthamAM yathAtatha pragaTa thaI che. varSo pUrve lekhasaMgraha pragaTa karavAnuM vicAryuM hatuM paraMtu koI kA2Nosa2 A yojanAmAM vilaMba thato ja rahyo. chevaTe gUrjara graMtharatna kAryAlayanA saMcAlakazrI manubhAI sAthe carcA thaI ane temaNe paM. zrI becaradAsa jIvarAja dozInA lekho pragaTa karavAnI utsukatA darzAvI ane lekhasaMgraha pragaTa karavAnA kAryano prAraMbha thayo. temanA lekhomAMthI keTalAka pasaMda karelA lekho ahIM pragaTa thaI rahyA che te AnaMdanI ghaTanA che. paMDita becaradAsa dozI bhAratIya sAhityanA UMDA abhyAsI, jaina Agama ane pAli tripiTaka tulanAtmaka dRSTie adhyayana karanAra pahelA bhAratIya vidvAna, gAMdhIjInuM bhAratamAM Agamana thayuM te pUrve ja svadezInA raMge raMgAyelA ane pachI to vidyApIThamAM kAma karatAM gAMdhIjInA saMparkamAM AvyA ane svataMtratAnI laDatamAM paNa joDAyA hatA. A daramiyAna teozrIne nava mahinA vIsApuranI jelamAM rahevuM paDyuM hatuM. temaNe paMDita sukhalAla saMghavI sAthe sanmatitarka sUtranuM saMpAdana, bhagavatI sUtrano anuvAda ane jIvananI chellI avasthAmAM kalikAlasarvajJa AcArya hemacaMdra viracita siddhahema zabdAnuzAsanano gujarAtI anuvAda pragaTa karyo hato. gujarAtI bhASAnI utkrAMtino itihAsa darzAvatuM abhyAsapUrNa pravacano muMbaI yunivarsiTImAM ApyAM hatAM je pachIthI pustakarUpe pragaTa thayAM hatAM. gujarAtI bhASAnI utkrAMtino suvistRta itihAsa varNavato A ekamAtra graMtha che. prAkatabhASA zIkhavA mATe saraLa bhASAmAM prAkRta mArgopadezikAnI racanA Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ temaNe potAnI 18 varSanI uMmare karI hatI. Ama temanuM vidyApa jIvananA AraMbhe ja zarU thayeluM te AjIvana cAlu rahyuM hatuM. temanA lekhomAM UMDuM zAstraciMtana ane gaveSaNA ane niSpakSa tattvaciMtana jovA maLe che. jIvana atyaMta sAdagIpUrNa ane samatAbharyuM paNa kALakrame zAstromAM ane samAjamAM pravezela vikAro kurUDhione joIne UMDuM duHkha anubhavatA hatA. temaNe temanI A vyathA lekho dvArA pragaTa karelI che. temanA vicAro rUDha mAnasa dharAvatA loko pacAvI zakyA na hatA tethI temane mArI nAMkhavA sudhInA prayAso paNa thayA hatA. tema chatAM satyanA mArgathI vicalita thayA na hatA. satyanI sAdhanA kevI kaThina hoya che ! A graMthamAM temanA badhA ja lekho samAviSTa karavA azakya hatuM. bhASAviSayaka lekho, siddhAMtane sparzatA lekho, zAstrIya viSayonI carcA karatA lekho sivAya ahIM to bhagavAna mahAvIra, bhagavAna buddha ane keTalAka samakAlIna praznone carcatA pasaMdagI karelA lekhono ja saMgraha karavAmAM Avyo che. temanA bAkI rahelA lekho paNa graMthasvarUpe pragaTa karavAnuM kArya gUrjara jevI saMsthA upADI leze to saMzodhako, jijJAsuo ane vAcakone ghaNo moTo lAbha thaze. jitendra bI. zAha Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paM. zrI becaradAsa jIvarAja dozI satyane phUlanA hAra para nahi, paNa talavAranI dhAra para jIvanAra, pAMDitya khAtara apUrva Atmabhoga ApanAra, rASTra khAtara hadapArInI sajA bhogavanAra, sarasvatI devI, samAja ane rASTranI tana, mana ne dhanathI sevA karanAra paMDitavarya zrI becaradAsajInI gaNanA bhAratanA agragaNya sAkSaro, rASTrasevako ne samAjasevakomAM thatI hatI. temaNe jIvananI trividha dizAomAM potAnA puruSArthane aviratapaNe vahAvI jIvanane caritArtha karyuM hatuM. temAMya khAsa karIne jaina saMghane aMdhazraddhAnI nidrAmAMthI jagADanAra A yuganA gaNyAgAMThyA paMDita puruSomAMnA teo eka hatA. UgatI uMmaramAMthI ja musIbatomAM jIvavA TevAyelA puruSArthI paMDitajI 90-92 varSanI uMmare paNa, manane ke tanane asvastha banAvI de evI muzkelIo vacce paNa, samabhAvapUrvaka potAnI sarasvatI ane samAjadharmanI upAsanAne akhkhalitapaNe AgaLa vadhArI rahyA hatA. navuM navuM jANavAnI ane satyane zodhavAnI emanI vRttimAM jIvananA aMta sudhI paNa DhIlAza AvI na hatI, e emanA jIvananI eka AgaLa paDatI vizeSatA hatI. bhAratanA ane jainonA itihAsamAM valabhIpuranuM nAma bhAre mahattvanuM sthAna dharAve che. jaina AgamazAstrone graMthastha karavAnuM gaurava A nagarIne phALe jAya che. saurASTranI dharatInA gauravabharyA A valabhIpura (vaLA) nagaramAM vi. saM. 1946nI sAlamAM, mAgazara vadi amAvAsyAne divase paMDitajIno janma thayo hato. emanA pitAzrInuM nAma jIvarAja lAdhAbhAI dozI. mAtAnuM nAma otamabAI. nAte vIsAzrImALI derAvAsI jaina. kuTuMbanI sthiti bahu sAdhAraNa. paMDitajInA bhaNataranI zarUAta vaLAnI dhUDI nizALamAM thayelI. tyArapachI pAMca copaDI sudhI teo potAnA mosALa saNosarAmAM bhaNyA, ane chaThThI copaDI valabhIpuramAM AvI pUrI karI. A daramiyAna emanI 10 varSanI uMmare emanA pitAzrInuM avasAna thayuM, ane Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuTuMbanI AjIvikAno savAla bhAre muzkelIbharyo banI gayo. samAjanI pracalita rUDhi mujaba potAnA pitAzrInuM kAraja karavA mATe temanI mAtAne potAnI AkharI pUMjI samAM kaDalAM ane ThoLiyAM vecI devAM paDelAM e vAta kahetAM kahetAM paMDitajInuM dila dravI UThatuM. A pachI kuTuMbano nirvAha calAvavA mATe tamabAIne pArakAM daLaNAM-khAMDaNAnuM pAra-vagaranuM kAma karavuM paDatuM; ane chatAM nirvAha to pUro thaI zakato ja nahIM. be dIkarA ane eka dIkarI ema potAnAM traNa saMtAno mATe rAtadivasa mathAmaNa karatI potAnI mAtAne madada karavA paMDitajIe kadI paNa kAma karavAmAM zarama ke nAnama anubhavI na hatI. dANAmAM meLavavA mATe rAkha cALI ApavI, kAlAM pholavAM, kAlAMnA DhAliyAmAMthI rUnAM pUmaDAM vINavAM, dALamasAlI (taLelI dALa) vecavI vagere je maLI zake te kAma paMDitajI karatA rahetA. vadhu abhyAsanI icchA chatAM AjIvikAno savAla ja eTalo bhAre thaI paDyo ke bhaNavAnI vAtano vicAra thaI zake ema ja na hatuM. eTalAmAM saMvata 1958-59nI sAlamAM sva. zAstravizArada jainAcArya vijayadharmasUrijI mahArAje jaina vidvAno taiyAra karavAnA uddezathI, mAMDaLamAM saMskRta pAThazALAnI sthApanA karelI temAM abhyAsa karavA mATe valabhIpuranA ja rahevAsI zrIharSacaMdra bhurAbhAI (sva. mu. zrI jayaMtivijayajI) mAMDaLa jatA hatA temanI sAthe paMDitajI paNa mAMDaLa gayA. jaina vidvAno taiyAra karavAnI zrI. vijayadharmasUrijInI tamannA bhAre utkaTa hatI. temane AvA buddhizALI vidyArthIne joIne bhAre AnaMda thayo. A pachI to sva. sUrijIe prakhara jaina vidvAno gujarAtanA arthapradhAna vAtAvaraNamAM taiyAra thavA muzkela jANIne vidyAvyAsaMganA vAtAvaraNavALA kAzI javAno nirNaya karyo. becaradAsabhAIe mAMDaLamAM pAMca-sAta mahinA rahIne kaumudIno abhyAsa karyo. pachI AcArya mahArAja sAthe kAzI javA mATe pagapALA ravAnA thayA. paNa temanAM mAtuzrInI icchA temane ATale dUra mokalavAnI na hatI eTale harSacaMdrabhAInI sAthe godharAthI teo valabhIpura pAchA AvyA, ane sAtamI copaDI tyAM pUrI karI. mAtAnI icchAthI abhyAsa choDIne pAchA to AvavuM paDyuM hatuM, paNa manamAMthI bhaNavAno vicAra dUra thato na hato. eTale becaradAsa pAlItANA gayA, ane mu. zrI. siddhivijayajI mahArAja suratInI pAse rahIne navatattva vagereno dhArmika abhyAsa karyo. pAlItANAnA A vasavATa daramiyAna emane Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jamavA vagerenI puSkaLa muzkelI veThavI paDelI. temanI bAe baraphIcUramAno Dabo bharIne Apyo hato, te pahoMcyuM tyAM sudhI to roja vakhatasara khAvAnuM maLatuM, paNa pachI to prabhAvanA vageremAM je kAMI maLe tenAthI calAvI levuM paDatuM. koI koI divasa to ekAdazI paNa thaI jatI. chevaTe jAmanagaranA eka sagRhastha zrI. saubhAgyacaMda kapUracaMde mAsika rU. 10 ApavAnuM nakkI karyuM, ane emano mArga kaMIka saraLa banyo. pAlItANAmAM eka varSa rahI teo vaLI pAchA valabhIpura AvyA. koIe kahyuM ke "vRSabha rAzivALAne lAMbA pravAsano joga che. A sAMbhaLI becaradAsane pharI pAchA kAzInA vicAro AvavA lAgyA. paNa mAe rajA na ApI, eTale chevaTe mahesANA pAThazALAmAM jaI pahoMcyA, ane tyAM eka mAsamAM bhAMDArakaranI mArgopadezikAnI pahelI copaDI pUrI karI. paNa ATalAthI vidyA mATe talasato paMDitajIno AtmA saMtuSTa na thayo, ane eka divasa mAtAne pUchayA vagara ja harSacaMdrabhAI sAthe saM. 1962-63nA arasAmAM teo kAzI UpaDI gayA. Ama vidvAno taiyAra karavAnI dhagazavALA AcArya mahArAja ane game te bhoge vidyA upArjana karavAnI bhAvanAvALA vidyArthIno suyoga thaI gayo. paNa cha mahinAmAM paMDitajI zItaLAnI bImArImAM sapaDAyA, te jANIne emanAM bA sAva ekalAM ekalAM cheka banArasa pahoMcI gayAM. mAtRsnehanuM mApa ApaNe buddhinA gaje na kADhI zakIe. kAzImAM be varasa rokAI teo valabhIpura gayA tyAre AcAryavarya hemacaMdrakRta laghuvRtti poNI thaI gaI hatI. valabhImAM thoDuM rokAI teo pAchA banArasa AvyA. ane potAnA abhyAsanI sAthesAthe zrI yazovijaya jaina graMthamALAnA graMthonuM saMpAdana, paM. zrI haragoviMdadAsa trikamadAsa zeThanA sahakAramAM karavA lAgyA. khAsa noMdhavA jevI vAta to e che ke A graMthamALAe prakAzita karelA jaina, vyAkaraNa ane nyAyane lagatA graMtho kalakattA saMskRta kaoNlejanI tIrtha parIkSAmAM dAkhala thayA, ane pachI paMDitajI nyAya ane vyAkaraNanA tIrtha thayA. muMbaInA eNjyukezana borDanI dhArmika parIkSAmAM paNa paMDitajI tathA zrI haragoviMdadAsabhAI Agale naMbare uttIrNa thayA ane bannene rU. 75-75/-nuM pAritoSika maLyuM. Ama dhIre dhIre paMDitajInI gaNanA eka mahAbuddhizALI vidyArthI tarIke thavA lAgI hatI. te vakhate to teo saMskRta kavitA paNa banAvatA ane pAdapUrti karavAmAM paNa kuzaLa gaNAtA. paMDitajInI AvI hoziyArIthI Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArAjazrIe temane mAsika rU. 10nI skaoNlarazipa ApavAnuM kahyuM to paMDitajIe teno ema kahIne sAdara asvIkAra karyo ke-jayAre pAThazALA mAruM badhuM kharca ApatI hoya tyAre AvI skolarazipa kema karI laI zakAya ? A daramiyAna mahArAjazrI pAse AvatA aneka vidvAno sAthe paMDitajIne sAro paricaya thaI gayo hato. mahArAjazrInI icchA paMDitajIne zramaNa saMskRtimAM pUrNa niSNAta banAvavAnI hatI. prAkRta bhASAno abhyAsa to A vakhate karI ja lIdho hato, potAnA prAkRtanA abhyAsa mATe to paMDitajI ema ja kahetA ke, koNa jANe zAthI, paNa prAkRta-ardhamAgadhI bhASA to mane bahu ja saraLa thaI paDI, ane jANe acAnaka ja AvI maLI gaI hoya ema e bhASA mane AtmasAt banI gaI. have bauddhadharmanA jJAna mATe pAlIbhASAnA jJAnanI jarUra hatI. te mATe AcArya mahArAje DaoN. satIzacaMdra vidyAbhUSaNanI sAthe paMDitajIne tathA paM. zrI haragoviMdadAsabhAIne silona mokalyA. tyAM 8 mAsa jeTalA TUMkA samayamAM potAnuM kAma patAvIne e banne jaNA pAchA kAzI AvyA, ane graMthamALAmAM prAcIna jaina graMthonA saMpAdananuM kAma karavA lAgyA. A vakhate dhArmika, sAmAjika ane komI zikSaNa saMsthAomAM rASTrIyatAnI havA sudhdhAM nahotI pahoMcI zakatI. paNa baMgabhaMganI caLavaLanuM AchuM-pAtaLuM darzana paNa paMDitajIe e vakhate kAzImAM je karyuM, te uparathI temaNe dezI kApaDa vAparavAno ane dezI khAMDano upayoga karavAno niyama karyo hato. ane sane 1915-16mAM gAMdhIjIe svadezI ane khAdInI hAkala karI tyArathI temaNe svadezI kApaDa ane vastuono upayoga karavAnuM nakkI karyuM hatuM. Ama te kALe paMDitomAM bhAgye ja jovA maLatI rASTrIyatAnI bhAvanA paMDitajInA aMtaramAM vasavA lAgI hatI. zarUAtamAM paMDitajIne jaina dharma upara evI ekAMgI zraddhA ke teo jaina sivAya bIjAM pustako vAMce ja nahIM. paNa prAkRta-ardha mAgadhI bhASAnA abhyAsa pachI maulika prAcIna jaina sAhityanuM jema jema adhyayana ciMtana AgaLa vadhatuM gayuM tema tema navuM satya jANavAnI emanI icchA vadhu ne vadhu utkaTa banatI gaI; ane manamAM ghara karI beThelI aMdhazraddhA vilIna thavA lAgI. pachI to Agamo kaMThastha karavAno emane evo nAda lAgyo ke rAtanA be be vAge UThIne teo emAM tanmaya thavA lAgyA. prAkRta bhASAnuM UMDuM jJAna to maLI ja cUkyuM hatuM, have temAM AgamonuM vAcana ane ciMtana umerAyuM eTale emano AtmA vadhu satyazodhaka banyo. paMDitajInA jIvanano A samaya Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e paMDitajInA mATe krAntadarzanano ane emanA dilamAM krAMtinI bhAvanAne sajIvana karavAno samaya gaNI zakAya. A pachI to paMDitajIne thayuM ke jaina saMskRtino abhyadaya karavo hoya to e saMskRtanA mULa graMthono anuvAda karIne ene sarvajanasugama banAvI devA joIe. banArasamAM A icchA pUrNa thaI zake ema na lAgyuM. eTale saMvata 1970-71 lagabhagamAM amadAvAdanA zeTha pUMjAbhAI hIrAcaMde sthApela jinAgama prakAzana sabhAmAM joDAyA. jaina AgamonAM pramANabhUta bhASAMtaro taiyAra karAvavAM e saMsthAno mukhya udeza hato. paNa jaina saMghamAM te kALe AgamonA anuvAda sAme bhAre virodha pravartato hato. udAra vicAranA ke sudhAraka dilanA AgaLa paDatA kahevAtA sAdhuo ane gRhasthone paNa A vAta racatI na hatI. A daramyAna amadAvAdamAM mahAvIra jayaMtInI eka sabhAmAM paMDitajIe AgamonA anuvAdanI jarUra saMbaMdhI potAnA vicAro spaSTapaNe vyakta karyA. pariNAme enI sAmeno virodha vadhu ugra banyo. e kALe to Avo virodha mArapITa sudhI AgaLa vadhI javAnI paNa dahezata rahetI. paNa paMDitajI potAnI vAtane makkamapaNe vaLagI rahyA ane muMbaImAM rahIne A kAma karavA lAgyA. A daramiyAna tA. ra1-1-1919nA roja muMbaImAM mAMgaroLa jaina sabhAnA Azraye vastRtva pracAraka maMDaLanA maMtrInA AmaMtraNathI, zrI motIcaMda giradharalAla kApaDiyAnA pramukhapade "jaina sAhityamAM vikAra thavAthI thayelI hAni" e viSaya upara jAhera bhASaNa ApyuM ane AkhA jaina saMghamAM virodhano eka bhAre vaMToLa jAgI gayo. paNa je vicArako hatA temane e bhASaNe bhAre vicAra karatA karI mUkyA. A bhASaNa e paMDitajInA jIvananA eka mahattvanA sImAstaMbharUpa lekhAya che. AnA lIdhe to amadAvAdanA saMghe paMDitajIne saMgha bahAra karavA jeTaluM bahumAna ApyuM paNa paMDitajIne mana nagna satya kahevAnA lAbhanI AgaLa A virodha kaMI visAtamAM na hato. lokaniMdA ke lokaprazaMsAne mahattva ApIe to satyane na pichANI zakAya ke na pracArI zakAya, e siddhAMta paMDitajInA manamAM daDha rIte vasI gayo hato. A daramyAna paMDitajIne pU. mahAtmA gAMdhIjIno samAgama thayo. eka vidvAnane AvA utkaTa satyapremI joIne gAMdhIjIe emane AzIrvAda ApyA, ene potAnI vAtathI pAchA nahIM haThavA kahyuM.. Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 A bhASaNa pachI teo thoDA vakhata bhAvanagaramAM rahyA tyAre 'tamasmaraNa' nAme samAjanI sthiti darzAvato rUpakAtmaka lekha lakhyo, je "jaina"mAM chapAyo hato. A lekhe to AkhA samAjamAM ne sudhArakomAM paNa bhAre khaLabhaLATa macAvI dIdhelo. A pachI to gAMdhIjI sAmeno emano paricaya vadhato ja gayo, ane sane 1921-22mAM teo gAMdhIjInA gujarAta purAtattva maMdiramAM joDAyA, ane tyAM paMDitavarya zrI sukhalAlajInA sahakAramAM sanmatitarkanA saMpAdananuM atiduSkara kArya karyuM. prAcIna Akara graMthonA saMpAdanamAM A graMthanuM saMpAdana eka namUnedAra saMpAdana gaNAya che. temanA A kAmathI gAMdhIjIne bhAre saMtoSa thayo, paMDitajIne A ati jhINA kAmane pAra pADavA mATe potAnI DAbI AMkhanI sadAnI jhAMkhapa vahorI levI paDI. A pachI to gAMdhIjInI dAMDIkUcano aitihAsika prasaMga AvI paDyo. e raNabherIno nAda saMbhaLAyA pachI gharamAM bharAI rahevuM zakya na hatuM. paMDitajI paNa e nAdanI pAchaLa ghelA banyA ane hastalikhita 'navajIvana'nA taMtrI banIne 9 mahinA vIsApura jelanA mahemAna banyA. paNa paMDitajI mATe kharI muzkelIno samaya to jelamAMthI chUTyA pachI zarU thayo. temane briTiza hakUmatamAM dAkhala thavAno sanna manAIhukama maLyo hato te cheka 1933-36nI sAlamAM kaoNMgrese prAMtomAM sattA svIkArI tyAM sudhI cAlu rahyo. A daramyAna AjIvikA meLavavAnI bhAre muzkelI hatI, ane cha-sAta jaNanuM bharaNa-poSaNa karavA sAthe dIkarA-dIkarIonA abhyAsane paNa pahoMcI vaLavAnuM hatuM. A cAra-pAMca varSa lagI koI aNanama yoddho jhajhUme tema paMDitajI aNanamapaNe jIvanasaMgrAma khelatA rahyA, ane mAravADa, rAjasthAna jevA pradezomAM sthAnakavAsI sAdhuo ke bIjAone bhaNAvIne potAno vikaTa jIvanapaMtha kApatA rahyA. AvI vikaTa sthiti chatAM jaina sAhityamAM rahela satyono pracAra karavAnI emanI tamannAmAM jarA paNa oTa na AvI, ane jaina sAhitya sAmeno saMbaMdha zithila karIne, vidyAnAM bIjAM kSetro dvArA jIvanane sukha-cenamaya banAvavAnI lAlacathI paMDitajI sarvathA aLagA rahyA. A duHkhanA ne kasoTInA samayamAM temane sAtha ApanAra temanAM sahadharmiNI zrImatI ajavALIbenane atre yAda karyA sivAya cAle tema nathI. pachI to amadAvAdamAM esa. ela. DI. ArTsa kaoNleja sthapAI, ane gujarAtanA sarvasAmAnya vidvAna DaoN. AnaMdazaMkara dhruvanA prayAsathI teo e Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 kaoNlejanA ardhamAgadhInA adhyApaka nimAyA. sane 1940mAM temaNe muMbaI yunivarsiTI Thakkara vasanajI mAdhavajI vyAkhyAnamALAmAM "gujarAtI bhASAnI utkrAMti vize je vyAkhyAno ApyAM teNe paMDitajInA pAMDitya upara kalagI caDAvI dIdhI. chellAM cALIsa varSa daramiyAna paMDitajIne jaina sAhityanI je virala sevA karI tenA lIdhe aneka mahattvanA graMtho prakAzamAM AvyA. prAcIna gujarAtI, apabhraMza ane prAkRta-ardhamAgadhI bhASAnA to paMDitajI asAdhAraNa vidvAna hatA. A kSetramAM to teo dezanA ane duniyAnI ucca koTInA vidvAnomAM mAnabharyuM sthAna dharAvatA hatA; sAthe sAthe saMskRta bhASAnA paNa teo evA ja utkaTa vidvAna hatA. ane A badhAnI pAchaLa, jaina sAhityamAMnI sAcI hakIkato pragaTa karIne samAjane sAco rasto banAvavAnI je krAMtikArI bhAvanA teo sevI rahyA hatA te apUrva hatI. pAMDitya ane satyalakSI krAMtipriyatAno Avo yoga bahu virala ghaTanA gaNAya. potAne satya samajAyA pachI bIjAnI samakSa rajU karatI vakhate enI kaTutA ke ugratAne dUra karavA mATe enA upara sAkarano paTa caDAvavAnI vyavahAradakSatAmAM paMDitajI paDatA hI, paNa nagna satya pragaTa karavA badala potA upara je muzkelI AvI paDe tene sahaja bhAve vadhAvI letA. paNa koI paNa satyano jijJAsu emanI pAse jaI caDe to bALasahaja nisvArtha AtmIya bhAvanAthI ene madada karavAmAM paMDitajI khUba AnaMda anubhavatA hatA. ane koInuM paNa kAma karI chUTavuM ane khAsa karIne vidyArthIone koI paNa rIte upayogI thaI paDavuM, e mATe paMDitajI sadA taiyAra rahetA hatA. jaina Agamone prakAzita karavAno ja nahIM, paNa tenA anuvAdo prasiddha karavAno paNa mArga Aje khullo thayo che ane tenI sAmeno virodha nAmazeSa banyo che tenuM zreya paMDitajIne phALe jAya che. A nUtana vicArasaraNIne janmAvavAmAM paMDitajIe je saMkaTono sAmano karyo che te cirasmaraNIya banI raheze. paMDitajIno Akho parivAra sarasvatIparAyaNa che. temanA moTA putra sva. DaoN. prabodha ema. e., pIeca. DI. (laMDana) hatA. temanAM moTAM putrI bena sva. lalitA karvenAM jI. e., pI. e. ane bI. TI. hatA. nAnAM putrI lAvaNyavatI meTrika pAsa che ne nAno putra zirISa ejInIyara hatA. jaina saMskRti ane jaina sAhityanA vikAsa mATe paMDitajI jevA aneka Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmavIra paMDitapuruSonI AjanA samAjane khUba jarUra che. jaina samAjane jJAnathI vizeSa samRddha banAvavA paMDitajInuM jIvana ane kArya sadAya yAda raheze tathA jaina samAja temano RNI raheze. (A jIvanavRtta zrI ratilAla dIpacaMda desAIe varSo pUrve lakheluM hatuM te thoDAM sudhArA sAthe yathAtatha lIdhuM che.) paMDitajInI sAhityasevA zrI. yazovijayajI jaina graMthamALAmAM paM. zrI. haragoviMdadAsa sAthenAM saMskRta prAkRta graMthanAM saMpAdano 1. ratnAkarAvatArikA 2. zAMtinAthamahAkAvya 3. neminAtha mahAkAvya 4. vijaya prazasti 5. pAMDava caritra 6. zIladUta 7. nirbhaya bhIma vyAyoga 8. laghu padarzana samuccaya 9. anekAMta jayapatAkA (prathama bhAga) 10. syAdvAdamaMjarI 11. abhidhAna ciMtAmaNi koza 12. pArzvanAtha caritra 13. mallinAtha caritra 14. jagadguru kAvya 15. zabda ratnAkara koza 16. Avazyaka niryukti (prAkRta) - svataMtra kRti, svataMtra saMpAdana ane anuvAda 1. prAkRta mArgopadezikA 2. pAIelacchI nAmamANa saMpAdana-anuvAda 3. pradyumna caritra saMpAdana-anuvAda 4. samarAIzcakahA (be bhava) saMpAdana-anuvAda 5. bhagavatI sUtra be bhAga saMpAdana-anuvAda 6. prAkRta vyAkaraNa saMpAdana-anuvAda 7. giranAra caitya paripATI ane apabhraMza vyAkaraNa saMpAdana-anuvAda 8. bhagavAna mahAvIranI dharmakathAo saMpAdana-anuvAda 9. bhagavAna mahAvIranA upAsako saMpAdana-anuvAda 10. rAyapaseNiyasutta saMpAdana-anuvAda 11. dezI zabda saMgraha (prathama bhAga) saMpAdana-anuvAda 12, mahAvIravANI saMpAdana-anuvAda 13. hemacaMdrAcArya kRti kRti Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14. dharmAmRta-bhajanasaMgraha zabdonI vyutpattio sAthe saMpAdana 15. ceIavaM daNamahAbhAsa saMpAdana 16. jaina kathA ratnakoza anuvAda (AtmAnaMda jaina sabhA) 17, dhammapada anuvAda 18. vaidika bauddha ane jaina dharmanA mULa siddhAMtono samanvaya svataMtra lekha 19, jaina sAhityamAM vikAra thavAthI thayelI hAni svataMtra lekha 20. jaina darzana (Sadarzana samuccayanI guNaratnanI TIkAno anuvAda) anuvAda 21. gujarAtI bhASAnI utkrAMti (muMbaI yunivarsiTI saMcAlita Thakkara vasanajI mAdhavajI vyAkhyAnamALAmAM vyAkhyAno) 22. navakAra maMtrano mahimA paripatra 23. zrI mahAvIra jIvanano mahimA paripatra 24. dharmazodhaka bhagavAna mahAvIranI paccIsamI zatAbdIno utsava 25. kalpasUtrano sAhityika anuvAda anuvAda 26. tattvArthasUtra jainAgamasamanvaya para eka daSTi svataMtra lekhana jainazAsana pAkSikanuM saMpAdana navajIvananI zikSaNa ane sAhityanI pUrtimAM zabdonA vaMzo' zikSaNa ane sAhityamAM 'zabdonA vaMzo" purAtattva, jainasAhitya saMzodhaka, prasthAna, buddhiprakAza, phArbasa trimAsika, akhaMDa AnaMda, bhAratIya vidyA, jaina vidyA, prabuddha jIvana (pAkSika) vageremAM bhASA, vyutpatti ane dharmavicArane lagatA tulanAtmaka lekho gUjarAta vidyApITha-gujarAta purAtattva maMdira dvArA prakAzita ane paMDita sukhalAlajI sAthe karela saMpAdana 1. sanmatitarka pAMca bhAga 2. sanmatitarkano mULano anuvAda vivecana sahita 3. jaina daSTie brahmacarya vicAra Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA , , , , , , , , , , , , , , 1 , 0 *S , , , , , , ,... 1. bhagavAna mahAvIra .... ra. mahAvIra jIvanano mahimA......... ............ 3. rUDhicchedaka mahAvIra . 4. kSamA tathA kSamApanA ....................... 5. jaina dharma ane ahiMsA ....... 6. asatya ........ 7. parigraha viramaNa ............. ...... 8. dharmane lagatAM karmakAMDo ane teno phalAnideza .. 9. jaina samAjanI vartamAna paristhiti ......... 10. Ajano takAdo che mahAvIranI sAdhanAne mAnavInI sAdhanA tarIke avalokavAno ... 11. tIrtharakSAnA kAraNe hiMsaka mArga apanAvavo zuM ucita che ? ......... 12. A saMsAra !................... .......... 13. moDhA ADe muhapattIbaMdhana zA mATe ? - eka saMzodhanAtmaka samAlocanA .. 14. bhagavAna buddha . .......... 15. lokadIpaka buddhaguru .............................. 16. dasa pAramitA ........ ........ ... 135 17. dhammapadanI upamAo... ......... 18. dhana vize bhagavAna buddhanuM nirIkSaNa ..................... 19. jaina ane bauddha vicAradhArAonI AlocanA... ... 157 20. mahAbhArata ane jaina Agama . ..... 168 21. eka bhajana ne mahAbhArata ........... * ....... 180 22. grAmodyoga kalpavRkSa che ............. * * * * * * * * * * * * * * * * * ......... - . * * * * * * * * * 1 * , , , , , , , , , , , 1 - , , , , , , , , .......... Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 ****. 194 221 23. pU. gAMdhIjIe ApaNane vArasAmAM Apelo ahiMsAno jIvaMta vyavahAra 24. upAsanA ......... .......... 198 25. dharmarasano anubhava .......... 206 26. prArthanA................. .............................. 213 27. prArthanA ane saphaLatA . ......... 28. janakalyANa ......... .......... 29. jamAInI parIkSA ............... .......... 245 30. jijIviSA................. ......... 245 31. zraddhAdhana sudarzana. ........................ ......... 236 32. buddhibheda 243 33. dharmAcaraNano adhikAra kyAre ? ......... ....... 2para 34. dharmAcaraNanI bhUmikA ..... 256 35. buddhimAna vaNajAro ........... 36. yudhiSThiranuM manomaMthana .. ............. ......... , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ........... 267 278 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgIti paM. becaradAsa jIvarAja dozI Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. bhagavAna mahAvIra sarvadharmasamabhAvI athavA binasAMpradAyika ApaNI sarakAra bhagavAna mahAvIranI pacIsamI nirvANazatAbdInuM ujamaNuM A varSe karavAnI che e prasaMga sarakAra mATe ane bhAratanI prajA mATe ghaNo AnaMdadAyI ane preraka che. A agAu sarakAre bhagavAna buddhanI paNa nirvANazatAbdInI ujavaNI ghaNI zAnadAra rIte bhAre umaMgathI karelI. A eka suMdara zirasto che ke bhAratanA uttamottama Adarza puruSonI janmajayaMtI athavA nirvANatithi UjavIne te te mahApuruSonuM prajAne smaraNa karAvavuM, temanA guNonuM samUhakIrtana karavAnA prasaMgo UbhA karavA tathA temanuM smaraNa kAyama Take evI prajA-jAgRtinI ke prajAne hitakara nIvaDe evI koI ne koI pravRtti sarakAra kare athavA sarakAra ane prajA baMne maLIne yathAzakti kare; tema karIne te te mahApuruSo prati sarakAra ane prajA potapotAnI kRtajJatA vyakta karavAnI taka meLave. je sarakAra ke prajA guNAnurAgI che ane kRtajJatAnA guNane varelI che tenI to ukta rIte vartavAnI anivArya pharaja che ja. kalikAlasarvajJa AcAryazrI hemacaMdra racela yogazAstranI vRttinA prAraMbhamAM ja Alekhela kathAno mukhya AdhAra ane anya kathAono paNa AdhAra laI prastuta lakhANa lakhuM chuM. yogazAstramAM bhagavAna vIrane "yoginAtha" evuM vizeSaNa ApIne yAda karela che. A bhAratabhUmi upara je je yoginAtha thayelA che teo badhA ja sAdhAraNa mAnavanI bhUmikA uparathI ja pUrNa samadarzI thayelA che, sthitaprajJanI bhUmikAne pAmelA che ane gItAjImAM sthitaprajJanA je je lakSaNo batAvelAM che te tamAma lakSaNothI alaMkRta thayelA che. je manuSya pUrNa samadarzI hoya, sthitaprajJa hoya te pUrNapaNe vitarAga ja hoya che, anAsakta ja hoya che ane teNe yoganI sAdhanAnuM dhyeya ukta rIte pUrNapaNe siddha karela hoya che. Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 * saMgIti koI paNa uccatama dhyeyane pUrNapaNe meLavatAM ghaNo lAMbo kALa jAya che tema vIrabhagavAnane paNa vItarAganI bhUmikAne-sthitaprajJatAnI bhUmikAne prApta karavAnuM dhyeya siddha karatAM sAro evo lAMbo kALa lAgela che. "bhaNatAM paMDita nIpaje, lakhatAM lahiyo thAya", "mAro di karma zatram vidati ? A nyAye bhagavAnane potAnA pUrvajIvanamAM ghaNI-ghaNI sAdhanAomAMthI pasAra thavuM paDeluM. emanA Ama to na gaNI zakAya eTalA janmo thayelA kahevAya che. paNa emAMthI bhagavAnanA jIvananI kathA lakhanAre mukhya-mukhya chavvIsa janmonI ja kathA kahelI che. prastutamAM e chavvIse janmonI kathA lakhavI nathI, paNa e janmomAMthI je janmamAM bhagavAne potAnI sAdhanA tarapha pagalAM bharyA te janmano thoDo paricaya ApI pachI temanA pUrNasiddhiprAptivALA chellA jIvananI eTale vIra bhagavAnanA jIvananI jhAMkhI batAvavAnI che. (1) prathama bhAvamAM bhagavAnanA jIvanuM nAma nayasAra hatuM. te jaMgalamAM lAkaDAM kApavA gayo hato. teNe potAnA mANasone evI sUcanA ApelI ke je vRkSo taddana jaraTha thaI gayAM hoya, lagabhaga sukAI gayA jevAM thaI gayAM hoya temane ja kApavAnAM, bIjAMne nahIM. (2) lAkaDAM kApatAM kApatAM kharo bapora thaI gayo ane sUraja mAthe Avyo, tyAre nayasAra ane tenI AkhI maMDaLI eka ghaTAdAra vRkSanI nIce bhojana levA beThI. eTalAmAM tyAM becAra zramaNanigraMtho AvI pahoMcyA. A zramaNo tApa ane thAkane lIdhe herAna-parezAna thaI gayelA jaNAtA hatA. Ama acAnaka zramaNone AvelA joIne nayasAra pote savinaya temanI pAse pahoMcyo, ane temane thAkelA joIne vinaMti karI ke "Apa vizeSa thAkelA cho tethI A chAyAdAra vRkSanI nIce thoDo ArAma karo ane pachI amArI bhojana-sAmagrImAMthI je Apane khapatuM hoya te laIne bhojana karo. pachI ApanI sAthe vigatathI vAta karIza." pachI zramaNoe ArAma karIne bhojana lIdhuM ane vaLI thAka utAravA vizeSa ArAma karyo. (3) tyArapachI zramaNono thAka UtarI gayelo jANIne nayasAre temanI pAse jaIne savinaya praNAma karIne pUchyuM ke "A ghora jaMgalamAM mANasono saMcAra bhAgye ja thAya che. temAM Apa zI rIte AvI pahoMcyA?zramaNoe kahyuM ke "mahAnubhAva! ame eka sArthavAhanA saMgha sAthe hatA, paNa daivayoge ame judA paDI gayA ane pachI to rasto ja bhUlI gayA. cAlatAM cAlatAM Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra 0 3 tApe ane thAke ame parezAna thayA, ane thayuM ke rastA bAbata koI mANasa maLe to tene pUchIe. paNa ghaNuM cAlyA pachI paNa koI manuSya to dekhAyo nahIM, paNa lAkaDAM kApavAnA avAjo saMbhaLAyA; tethI te dizA tarapha ame vaLyA ane cAlatA cAlatA A jaMgalamAM AvI pahoMcyA chIe. have amAre vizeSa khoTI thavuM poSAya tema nathI. tethI tame rasto batAvo to ame jaladI ravAnA thaIne pelA amArA saMghanI sAthe thaI jaIe. saMgha paNa ATalAmAM ja kayAMka bhojana karavA beTho haze." nayasAre namra bhAve kahyuM ke, "Apa taiyAra thaI jAo. huM mArA mANasone sUcanA ApIne AvI jAuM chuM." nayasAra doDato jaI Avyo ane pachI zramaNonI sAthe temane rasto batAvavA nIkaLyo. kharo rasto AvatAM ja teNe zramaNone kahyuM ke "A dhorImArga che ane have Apa A raste padhAro, ane AzA che ke tamArA saMghano tamane jarUra samAgama thaI jaze." munione thayuM ke A bhAI vizeSa saraLa che ane sArI zikhAmaNonA grAhaka supAtra che ema vicArIne potAthI chUTA paDatA nayasArane saddharmanAM be vacana saMbhaLAvyAM. nayasAra te amRtamaya vacanone sAMbhaLIne munione praNAma karI pAcho pharyo ane jyAM tenI maMDaLI kAma karatI hatI tyAM pahoMcI gayo. maMDaLIe lAkaDAM kApI, temane vaherIne nAnA kaTakA karI gADIo bharI lIdhI hatI ane sUrya namato jato hato ethI potAne sthAne javAnI taiyArI paNa karI lIdhI hatI. eTalAmAM nayasAra AvI pahoMcyo ane teonI maMDaLI potAne sthAne pahoMcI gaI. A vAtamAM 1, 2 ane 3 aMko karelA che. pahelA aMkamAM sUkAM jhADone ja kApavAnI AjJA Apela che, e uparathI nayasArane vRkSo paNa Atmavat priya hatAM evuM sUcana thAya che ane sAthe ja nayasAramAM rahelI sarvajIvamaitrIno khyAla Ave che. bIjA aMkamAM zramaNone AvatA joIne nayasArane je vicAra Ave che te uparathI saMtajano pratye teno kevo ane keTalo badho sadbhAva che te spaSTa jaNAya che, ane 3jA aMkamAM te bhAre sadbhAva sAthe saMtone bhojana Ape che, tethI teno atithi taraphano bhAre vinayayukta sadbhAva tarI Ave che. sAthe ja temanI hakIkata jANI laIne temane TheTha dhorImArga sudhI pahoMcADavA jAya che ane nayasArane yogya samajIne munio be dharmavacana tene saMbhaLAve che. nayasAra potAnI caryA e vacano pramANe goThavIne potAnuM jIvana pAvana karavA lAge che. ukta traNe bAbatomAM nayasAra, mahAvIra bhagavAnanA bhavamAM je pUrNa Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 saMgIti maitrIvRttine-pUrNa samabhAvane meLavavAno che, tenAM bIja samAyelAM che; ane nayasAra je yoginAthanuM pada pAmavAno che te yogasAdhanAnI zarUAta paNa dekhAya che. have nayasAra teNe prApta karela yogasAdhanAne dhIre dhIre sAdhato sAdhato chevaTa yoginAtha thAya che. A vacagALAnA janmomAM tenI yogasAdhanAmAM kaSAyo dvArA vino to Ave che, chatAM te yogasAdhanAne choDato nathI, paNa dhIre dhIre vikasAvato jAya che ane chevaTe vikasela sAdhanA dvArA kharA arthamAM yoginAtha bane che. AcAryazrI hemacaMdrajI kahe che ke : zrI vIrano jIva nayasAranA bhavathI pharato pharato ane potAnI cittazuddhinA vikAsane vadhArato vadhArato tathA cittazuddhirUpa yoganI sAdhanAmAM AvatAM vighnone haThAvato haThAvato prANata nAmanA svargamAM puSpottara nAmanA vimAnamAM devarUpe janmyo, ane e devabhava pUro thaI gayA pachI devanA dehane tajIne siddhArtharAjAne ghare trizalArANInI kukSimAM, jema koI rAjahaMsa suMdara sarovaramAM Ave, tema Avyo. zrI vIrano jIva trizalA rANInI kukSimAM AvyA pachI rANIne ghaNAM ja suMdara ane vividha zubha bhAvinAM sUcaka evAM cauda svo AvyAM. temAM sauthI pahelo rANIe svapnamAM siMhane joyo, pachI hAthIne, tyAra pachI anukrame vRSabha, abhiSekanI kriyAthI yukta lakSmIdevI, sugaMdhayukta tAjI mALA, caMdra, sUrya, mahAdhvaja, pUrNakuMbha, vikaselAM padmonuM sarovara, sarispati samudra, vimAna, ratnarAzi, nidhUma agni. rANIe rAjAne potAne AvelAM svapnonI hakIkata jaNAvI eTale rAjA rAjI thayo ane bolyo, ke ApaNe ghera koI uttama jIva Avela che, je ApaNA kuLamAM dIvA jevo thaze. pachI garbhane yathAvidhi ucheratI rANIe yathAkAle putrane janma Apyo ane potAnA vaMzanI vRddhinuM kAraNa A putra che, ema samajIne mAtApitAe putranuM nAma vardhamAna pADyuM. vardhamAna dhIre dhIre zuklapakSanA caMdranI jema vadhavA lAgyo. bhaNavA javAnI uMmare pahoMcela vardhamAnakumArane rAjArANIe dhAmadhUma karIne nizALe bhaNavA besADyo, nizALiyAone mIThAI vaheMcI tathA bhaNavAnAM sAdhano pATI, pena, pustako uparAMta sarasa kapaDAM paNa vaheMcyAM. upAdhyAyajIno paNa sarasa rIte satkAra karyo : zAladuzAlA ApI upAdhyAyajIne moTo thALa bharIne mIThAI ApI. nizALamAM vardhamAnakumAra tamAma bIjA nizALiyAo sAthe mitrabhAve ekarasa thaI gayA. pote koI Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra 05 rAjakumAra che e vAtanuM emane mahattva na lAgyuM paNa brAhmaNonA, kSatriyanA ane vaizya tathA zUdro eTale kArIgara- ema tamAma varganA nAnAmoTA vidyArthIo sAthe teo bhaLI gayA. sAthe vAMcavuM, dAkhalA karavA, vArtAone samajavI vagere teo te vidyArthIo sAthe ja karavA lAgyA. je dAkhalo bIjA vidyArthIne na AvaDe ke agharo lAge, tene vardhamAnakumAra potAnA buddhibaLe jhaTa gaNI ApatA ane vidyArthIone bhAre acaMbAmAM nAkhI detA. keTalIka vAra to vRddha upAdhyAyanuM kAma paNa teo mukhya chAtra tarIke saMbhALI letA. nizALa chUTatAM sau potapotAne ghera jatA, tyAre vardhamAnakumAra vRddha upAdhyAyane ghare pahoMcADavA tenI sAthe TheTha tenA ghara sudhI jatA ane pachI potAnI DelIe pahocatA. rAjA-rANI baMne temanI rAha jotAM besI rahetAM ane pUchatAM ke A ApaNA pADozamAM raheto kAtyAyana to kayArano nizALethI ghera AvI gayo che, tyAre beTA ! tane kema vAra lAgI ? vardhamAnakumAra mAtAjIne kahetA ke "mAtAjI ! mArA upAdhyAya vayovRddha che eTale temanI sAthe jaIne temane ghera pahoMcADI Avyo eTale ghaDIadhaghaDI moDuM thaI gayuM." dIkarAnI gurubhakti jANIne mAtA-pitA vizeSa khuza thatAM. pachI kumAra jamI karIne ArAma karatA, bAda ghare saMgItakAro AvatA eTale saMgIta sAMbhaLatA, ane saMgItamAM rasa jAmato hovAthI saMgItane paNa zIkhavA prayatna karatA. divasa DhaLatAM chAMyo thatAM potAnA dosta mitro sAthe bahAra upavanamAM ramavA nIkaLI paDatA. eka vAra AmalI pIpaLInI ramata cAlatI hatI ane chokarAo badhA jhADa upara ThekaThekA karatA hatA ane ramatamAM tanmaya thaI gayA hatA, evAmAM akasmAtuM vRkSa upara eka moTo bhoriMga dekhAyo. eTale ramanArA chokarAo to jhADa uparathI TapoTapa nIce paDavA lAgyA. A joI vardhamAne dhIraja ane hiMmata sAthe sApane pakaDIne dUra dUra pheMkI dIdho, eTale pAchI ramata jAmI ane cagI. chokarAo mAMhomAMhe kahevA lAgyA ke "A vardhamAna to bhAI bhAre hiMmatavALo che ne bIkaNa to leza paNa nathI. bhAre jabaro che." jayAre sau ghera pAchA pharyA tyAre keTalAka chokarAoe vardhamAnanAM mAtAjI pAse AvI tenI hiMmatanI, nirbhayatAnI vAta karatAM pelA sarpanI vAta kahI saMbhaLAvI. mAtA to sAMbhaLIne bhAre khuza thaI, paNa tene thoDI AzaMkA AvI ke AvA jokhamanuM kAma vardhamAne nahIM karavuM; ema vicArIne badhA chokarAo potapotAne ghare pahoMcyA pachI vardhamAnane pAse bolAvIne potAno vicAra Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6. saMgIti jaNAvyo. tyAre vardhamAna bolyo ke "he mAtAjI, tame jANatA nathI ke vardhamAna kSatriya bacyo che ? kSatriya eTale satata trAyate-AphatamAMthI bacAve te. eTale e to meM mAro dharma bajAvyo che, e vize tamAre ciMtA na karavI. ane kadAca daivayoge deha paDI jAya to paNa kSatriya potAno dharma cUke kharo ? jo cUke to pachI kSatriya zAno?" have mAtA zuM kahe ? vAta rAjA pAse pahoMcI. e paNa rAjI thayA ane putranAM lakSaNa pAraNAmAMthI e kahevatane yAda karI kSatriyANIne kahyuM ke ""tamAre mUMjhAvAnI jarUra nathI. vIra puruSanAM to AvAM ja lakSaNa hoya." pachI to bIjo paNa Avo bhayano prasaMga AvI paDyo, paNa nIDara vardhamAna temAMthI pote to bacyA ja, paNa bIjA badhAne paNa bacAvyA. have to bhaNIgaNI bAjaMdA thayA, saMgItamAM paNa pravINa thayA, ghoDesavArI, tIraMdAjI vagere kSatriyone ucita badhI vidyAomAM paNa vardhamAna ekkA thayA. have temanI uMmara zaheramAM bhamavA jevI ane lokonA jIvananuM nirIkSaNa karavA jevI thaI hatI. eTale ekalA ekalA zaheramAM judA judA lattAomAM pharavA nIkaLe ane lokonI paristhitino abhyAsa kare. loko rAjakumAra Avyo jANI tenI adaba jALavIne vAta kare, tyAre vardhamAna kahetA ke "ApaNe badhA ja ekasarakhA mAnavI chIe ane ekabIjAnAM sukhaduHkhanI vAto jarUra karI zakIe chIe." jyAre lokoe vardhamAnakumArano paraduHkhabhaMjana svabhAva jANyo tyAre to teo niHsaMkoca bhAve potAnA hRdayanAM kamADa kumAra pAse kholI nAkhatA. kheDUta lokonI tathA bIjA majUrI karanAra lokonI dIna dazAnI vAta sAMbhaLI vardhamAna bhAre duHkhI thatA ane Ano upAya zodhavA prayatna karatA. kumAra bhAre vicakSaNa, vizeSa pratibhA-saMpanna ane bhAre vicArazIla hatA. keTalIka vAra to savAranA ekalA upavanamAM jaIne ciMtana-manana paNa karatA rahetA. ema karatAM vakhata vItavA lAgyo ane kumArane pratIti thaI ke jeTalI sukhasAmagrI vadhu, teTaluM prajAne mAthe duHkha vadhAre. garAsadAra to kAMI kamAto nathI, mahenata karato nathI paNa ezaArAma ane gAnatAna tathA bIjo vaibhava mANe che. prajA kara bharIbharIne tUTI jAya che ane keTalIka vAra garAsadAranA-jamInadAranA amaladAro dukALa jevA varasamAM paNa kara vasUla karIne potAnA mAlikane khuza kare che ane prajAnI sthiti tarapha koInuM dhyAna jatuM nathI. Ama vicAramAM ne vicAramAM vardhamAna ghaNI vAra udAsa banI Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra 0 7 jatA ane A vaibhavavilAsathI virakta rahevAnuM vicAravA lAgyA. mAtApitAne paNa Ano kAMI aNasAra AvavA lAgyo. teo Ano khulAso meLavavA tatkALa to tatpara na thayAM, paNa jayAre vardhamAne gAnatAnamAM bhAga levo choDI dIdho ane bIjA khAnapAna vagerenA samAraMbhomAM paNa gerahAjara rahevA lAgyA tathA sAdhAraNa bhojanathI saMtuSTi mAnavA lAgyA, tyAre to vahAlA putrane pAse besADIne mAtA badhuM ja pUchavA lAgI. tyAre vardhamAne pote je joyuM hatuM te badhuM ja kahI saMbhaLAvyuM ane "AvI paristhitimAM mAre jamInadArI nathI karavI" evo paNa potAno vicAra spaSTa rUpe mAtAne ane pachI pitAne paNa jaNAvI dIdho. mAtApitA putranA vicAro sAMbhaLI ane tenI kSatriyavaTa sAcA arthamAM joIne khuza khuza thaI gayAM ane gaLagaLAM paNa thaI gayAM. A pavitra pravRttithI vardhamAnane aTakAvavAnuM mana temaNe na ja karyuM, paNa eTaluM to iccharyuM ke potAnA jIvatAM sudhI game tema karIne vardhamAnakumAra jamInadArIne saMbhALI le ane pachI tene je ThIka paDe te kare. vardhamAnakumAra mAtApitAnA asAdhAraNa bhakta hatA ane roja mAtApitAnI sarva prakAre sevAmAM tatpara rahetA. nokaro hAjara hovA chatAMya mAtA ke pitA kAMI kAma cIMdhe eTale tarata pote ja karI AvatA; nokara to Ave tyAre kharA. Ama vardhamAnakumAra mAtApitAnI sevAmAM ghaNo ja AnaMda anubhavatA ane vicAratA ke mahApuNyano yoga hoya to AvAM mAtApitA maLe, ane mAtApitA paNa hRdayathI samajatAM ke prabaLa puNyano yoga hoya to ja AvuM putraratna sAMpaDe. vardhamAne to have lagabhaga nirNaya ja karI lIdho hato ke huM mArI koI paNa aMgata pravRtti mATe koIne duHkhanuM nimitta thavA cAhato ja nathI. A sthiti tyAre ja thaI zake, jayAre huM jUnA tapasvIonI peThe sAdhanAnA mArge caDuM, dehakaSTane jarA paNa na gaNakAruM ane ciMtana-manana dvArA mArAmAM je hajI thoDI ghaNI vAsanAo paDI che temane bALIne khAkha karI dauM, ane anAsaktabhAva pUrNa paNe keLavI sukhaduHkhamAM, mAnaapamAnamAM, bhUkhatarasamAM tathA game tevA pratikULa ke anukULa saMyogomAM tadana samacitta rahI dhyAna, ciMtana, manana, dehakaSTa vagere dvArA vItarAgabhaya-krodhanI bhUmikAne pUrNapaNe prApta karuM to ja mane brahmavihArano akhaMDa AnaMda maLe. eka tarapha vardhamAnakumAra bharajuvAnImAM ukta prakArano vicAra karI rahyA che, tyAM bIjI tarapha mAtApitA vRddha avasthAne kAraNe have khakhaDI Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 0 saMgIti javAne lIdhe devagati tarapha prayANa karI gayAM. ethI have temane rAjamahelamAM eka kSaNa paNa rahevuM kaSTakara thayuM ane jamInadArImAM lezamAtra rasa na rahyo. eTale temaNe aThThAvIsa varSanI uMmare potAnA bhAIne jamInadArI soMpI dIdhI. paNa mAtApitAnA avasAnano tAjo ja thA hovAthI temanA bhAI naMdivardhane vardhamAnakumArane vinaMti karI ke, ''bhAI ! A to ghA upara mIThuM bhabharAvavA jevuM thAya che. tame mArI sthiti to juo.' karuNALu vardhamAnakumAra bhAInI lAgaNI joIne tenA kahevA mujaba eka tapasvInI peThe gharamAM rahyA. paNa pachI bhAInI anumati meLavI ane jamInadArImAM je kAMI potAno bhAga hato te laI janatAmAM vaheMcI dIdho ane bhAInI tathA jJAtavaMzIya svajanonI saMmati meLavI trIza varasanI bharajuvAna vaye vardhamAnakumAra ekAkI sAdhanA mATe cAlatA thayA. lokoe vardhamAnakumArane bALakanI jema sarvathA avasra joIne prAcIna paraMparAne dhyAnamAM rAkhI temanA khabhA upara eka kImatI vastra mUkI dIdhuM. paNa jemane sAdhanAnI daSTie potAnA dehanI paNa paravA na hatI teo vastra tarapha zuM kAma jue ? AcAraaMga-sUtramAM temanI sAdhanAnuM je svAbhAvika ane nirbheLa varNana maLe che te uparathI spaSTa jaNAya che ke temaNe e vasranI gaDI paNa khullI nahIM karelI; jema vastrane lokoe nAkhela tema ja te vastra khabhe paDI raheluM ane vardhamAnakumAra to yathAjAtarUpe (kudaratI sthitimAM) ja magadhanI ke vihAranI bhUmimAM viharavA lAgyA. teo prathama vizAlAnA jJAtakhaMDathI nIkaLI pAsenA ja karmAra gAmamAM sAMja thatA pahelAM pahoMcI gayA. jyAre temaNe divasane cothe pahore pravrajyA svIkArI tyAre evo saMkalpa karelo ke AjathI sAvagha pravRttino mAre tyAga che. karmAra gAma pahoMcI gAmanA parisaramAM ja AvelA koI ekAMta sthAnamAM teo UbhA UbhA dhyAna-samAdhi karavA lAgyA. game tevuM ekAMta sthAna hoya to paNa AjubAju aneka khetaro ane vADIo AvelAM hatAM. sAMjano samaya hovAthI joke tyAM koIno pAdasaMcAra na hato, paNa khetaro vagere hovAthI tyAM koI ne koI manuSya ke pazuo hovAno saMbhava kharo. eTale jyAM zrI vardhamAna-zramaNa dhyAnastha UbhA hatA, tyAMthI koI gopAla nIkaLyo ane vI2 vardhamAnazramaNane yathAjAtarUpe tyAM ekAMtamAM jALA pAchaLa UbhelA joIne te grAmINane ekadama acAnaka roSa caDI Avyo ane te yathAjAta zramaNane upadrava karavA lAgyo. zramaNa to dhyAnastha ja hatA; na halyA na calyA ane Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra - 9 emanA dhyAnamAM koI pharaka paNa na paDyo. pachI vardhamAna zramaNa zvetAMbI nagarI tarapha vicAravA lAgyA. teo vizAlAmAM rAjakumAra hatA tyAre temaNe zvetAMbI taraphanA pradezamAM pravartatA eka bhayaMkara upadravanI vAta sAMbhaLI hatI. emane thayeluM ke e upadrava TALavo joIe; paNa e vakhate to evo moko temane sAMpaDyo nahIM. have to pote te upadravane dUra karI zake ema che; eTaluM ja nahIM, paNa upadravanA nirAkaraNano prasaMga temanI sAdhanAmAM bhAre sahAyaka thAya tema che. pahelAM sAMbhaLeluM tenA karatAM zvetAMbI taraphanA mArge prayANa karatAM A paraduHkhabhaMjana zramaNe lokono kakaLATa vadhAre jANyo ane pravAsIone, sArthavAhanA saMghone, pazupAlone tathA mUMgA pazuone ane pakSIone thato prANanAzaka upadrava teoe pratyakSa joyo. atyAra sudhImAM seMkaDo mAnavono nAza thaI gayelo, ane pazuo tathA pakSIonA nAzano to koI sumAra ja na hato. Ama chatAM te pradezano koI rAjA ke vyavasthApaka adhikArI A upadravane nivArI zakato na hato. A upadravanA nAza mATe prANonI bAjI lagAvavI paDe tema hatuM. ethI moTA moTA baLiyA paNa lAcAra banI gayA hatA. bhAvi bhagavAna zrI vardhamAnazramaNe A upadravano nAza karavAno daDha saMkalpa karyo ane tamAma lokonI nA chatAM teo jyAM upadravakArI caMDakauzika sarpa raheto hato tyAM gayA ane tyAM eka derInI pAse dhyAnasamAdhi lagADI ane merunI peThe acaLa rIte dhyAnastha UbhA rahyA. evAmAM caMDakauzika pharato pharato tyAM AvI caDyo. ene thoDuM acaraja thayuM ke mArA pradezamAM Aja sudhI mANasa to zuM paNa eka cakaluMya pharakI zakatuM nathI, tyAM A mANasa ahIM kyAMthI AvI caDyo ? AvI to caDyo paNa te to mastanI peThe dhyAnastha thaIne sarvathA nirbhaya banIne ahIM aDola Ubho che. A badhuM joIne ciMDakauzikano ahaMkAra ghavAyo, ane te pracaMDa krodhI hovA chatAMya A paristhiti joIne vaLI vizeSa jhanUne caDyo ane potAnI viSama javAlAothI bharelI najara teNe pelA dhyAnastha zramaNa tarapha pheMkI; paNa e to paththara upara pANInI jema sarvathA niSphaLa nIvaDI. eTale caMDakauzika vadhAre roSe bharAI tenA viSamaya mukha dvArA saMtapuruSane bacakAM bharavA lAgyo. chatAMya zAMtamUrti evA e dhyAnastha saMta paNa tenI para kazI asara na thaI. eTale teno saghaLo garva gaLI gayo ane dhIre dhIre svastha thaIne te vicAravA Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 * saMgIti lAgyo ke Ama kema? tene lAgyuM ke bhayaMkara pracaMDa roSanI sAme zAmaka zakti paNa teTalI ja balavatI che. te vadhAre svastha thaI vicAravA lAgyo. eTale tene dhyAnastha mAnI bhagavAna vIre potAnI amRtamaya zItaLa vANI dvArA saMbodhyo ke he "caMDakauzika, "budhyasva budhyasva'- samaja samaja. tuM pracaMDa krodhanI vRttine lIdhe A sthiti anubhavI rahyo che ane haju paNa A vRttine nIM choDe ane zAMtinA mArga bhaNI nahIM vaLe to tArI vizeSa durdazA thavAnI che." A sAMbhaLatAM ja tene zAMti anubhavavA jevuM lAgavA mAMDyuM, ane e saMta puruSe caMDakauzikanA pUrvajanmanI kathA kahI saMbhaLAvatAM tene potAno pUrvajanma AbehUba najara sAme khaDo thaI gayo. ethI e saMta tarapha vizeSa AkarSAyo ane potAnI ceSTAo dvArA teNe saMta samakSa potAnI bhUla kabUla karI ane AjathI koI paNa prANIne jarA paNa na pajavavAnI teNe pratijJA karI. ane e to potAne koI na jue ema rahevA lAgyo. Ama zramaNa varSamAne potAnA prANanI paNa paravA rAkhyA vinA eka AtmAne durgatithI bacAvI lIdho, ane te parisaranI AsapAsanA tamAma lokono eka bhAre bhaya dUra thayo che tenuM AnuSaMgika (peTA) pariNAma pedA thayuM. jayAre vardhamAnakumAra potAnI jamInadArI saMbhALatA hatA, tyAre A caMDakauzikanA julamanI vAta te pradezanA kheDUto, majUro, pravAsIo ane pazupAlakone mukhe temaNe sAMbhaLI hatI, ane te ja vakhate temane A julamano pratikAra karavAnuM sUjheluM. paNa te vakhate mAtApitA vidyamAna hatAM ane teo AvA mRtyunA jokhamI kAma mATe tene nahIM ja javA de ema samajIne temaNe A vAta potAnA manamAM ja saMgharI rAkhelI, jeno nikAla temaNe potAnA AtmabaLa dvArA karyo. Ane lIdhe kSamAzakti tathA ahiMsAzaktinA apAra baLano temane jAta-anubhava thayo, ane potAnI yogasAdhanA have dhAryuM pariNAma jarUra nipajAvavAnI enI savizeSa khAtarI thaI. A pachI temaNe AvA ja pracaMDa rAkSasI baLa dharAvatA ane mANasone vizeSa upadrava karanAra zUlapANi nAmanA yakSane paNa samabhAvamAM sthApita karyo hato. e rAkSasI yakSanI ghAtakI vRttithI loko "trAhi, trAhi' thaI gayA hatA; paNa evI koInI tAkAta na hatI ke e narapizAca yakSano sAmano karI zake. vardhamAna zramaNa A paristhiti joIne, lokoe ghaNuM vAravA chatAM, tenA rahevAnA sthAne gayA ane tyAM ja AkhI rAta dhyAnamAM pasAra karI. Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra * 11 pachI to pelA caMDakauzikanI jema ja A garviSTha yakSa paNa bhAre kopAyamAna thayo, ane vividha prakAre potAnuM baLa ajamAvIne dhyAnI bhagavAna zrI vardhamAnasvAmIne AkhI rAta herAna parezAna karI mUkaDyA ane jIva laI levA sudhInA bhayAnaka utpAto macAvyA. paNa A to zAMtamUrti na hale, na cAle, na bole. jema aDaga UbhA hatA tema ja UbhA rahyA. rAta pUrI thavA AvI chatAM yakSa jarA paNa kAmayAba na thayo tyAre te paNa A mANasa vize vicAravA lAgyo ke hajI sudhI meM Avo koI mAIno lAla joyo ja nathI. yakSa vadhAre zAMta thayo, tyAre A saMtapuruSe tene thoDI samaja ApI ane jIvanane saphaLa karavAnI rIta paNa samajAvI. pachI to yakSe bhAre pazcAttApa sAthe zramaNanI kSamA mAgI ane temanA upadeza pramANe jIvanacaryA goThavI prasannatAthI rahevA lAgyo. ahIM A yakSane upadezano lAbha maLyo ane AjubAju vasatI tamAma vastIne zAMti anubhavavAno AnaMda thayo. jema naravIra kRSNa kaMsa vagerene haNI lokomAM zAMti phelAvatA tema A mahAtmA potAnA AMtarazAstra kSamAnA baLe, maitrIvRttine baLe tathA pUrNa adveSabhAve AvA duSTa lokono pratikAra karI pariNAme zAMti pedA karavAmAM nimitta banatA hatA. vardhamAna zramaNavare dIkSA lIdhA pahelAM jayAre potAnI tamAma milakata lokomAM vaheMcI lokone nyAla karI dIdhA, tyAre eka garIba brAhmaNa dhana meLavavA paradezamAM bhaTakI rahyo hato. te pAcho pharyo ane eka kANI koDI paNa na lAvI zakyo, tyAre brAhmaNIe tene khUba phiTakAra Apyo ane kahyuM ke "jayAre jJAtanaMdana vIra vardhamAnakumAra dhanano varasAda varasAvatA hatA tyAre he abhAgiyA ! tuM kema na AvI pahoMcyo? jo to kharo A ApaNA ja pADozI mahAdaridra hatA teo have khUba majAmAM rahe che ane tenAM chokarAMchokarIo rUpA-sonAthI ladAyelAM che." paNa have zuM thAya? tema chatAM brAhmaNInA phiTakArane lIdhe duHkhI duHkhI thayelo te somila brAhmaNa te taddana yathAjAta rahenAra bhikSunI zodhamAM temanI mAhitI meLavI je raste teo gayA hatA te raste thaI temanI pAse pahoMcI gayo. jatAM ja e brAhmaNe temanA vipula dAnanI vAta yAda karI ane pote atyaMta kaMgALa hovAthI temanI pAse kAMIka yAcavA Avela che e vAta jaNAvI. yathAkAta digaMbara) bhikSue kahyuM ke ""he mahAnubhAva, huM to yathAjAta bhikSu chuM. tamane ApavA jevuM mArI pAse kazuM ja nathI. paNa tamAre Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 - saMgIti joItuM hoya to A eka vastra mAre khabhe paDyuM che te laI jAo." brAhmaNa to khuza khuza thaI gayo ane e vastra upADIne cAlato thayo. ane vecIne sAruM evuM dhana e brAhmaNe meLavyuM ane sukhe rahevA lAgyo tathA brAhmaNIe dIdhelA upAlaMbhane hitakara mAnavA lAgyo. juo to kharA, saMtanI asAdhAraNa Atmavat sarvabhUteSunI AcaraNamaya vRtti ! pote dareka prakAranuM kaSTa sukharUpa mAnI prasanna rahe che ane bIjAnAM duHkho ocho karavA niraMtara kALajI rAkhe che. A rIte vIra vardhamAna zramaNe bhUkha-tarasa, TADha, tApa, zaradI vagerenAM aneka kaSTo sahetAM sahetAM potAnI janmabhUmimAM ane AsapAsanA bIjA pradezomAM vihAra karyo, ane AvI paDatAM kaSTo hajI ochAM che ema vicArI anArya pradezamAM paNa teo pharavA lAgyA. tyAMnA loko avicArI ane krUra hovAthI temane vadhAre duHkho ApavA lAgyA ane temanA upara DAghiyA kUtarA choDavA lAgyA. Ama tevuM mahtaM(dahakaSTanuM moTuM phaLa che)nA niyama pramANe teo aneka pratikULa uparAMta bAdhaka paNa anukULa evI aparaMpAra pIDAo sahetA sahetA potAnA dhyeyanI tadana najIka pahoMcI gayA. temaNe bhUkha, tarasane, TADha-tApa vagerene paNa jItI lIdhAM hatAM. viSayone to temaNe kyAranA dUra-sudUra karI dIdhA hatA. paNa viSayagata rasa paNa temano sarvathA nAza pAmyo hato. zarUzarUmAM zarIra, indriyo ane mana temanA upara hukama choDatAM te have UlaTuM banI gayuM; eTale have to temanA upara zrIvardhamAna bhagavaMtano AtmA hukama choDe tyAre ja te gatimAnuM thaI zake evI sthitie teo pahoMcI gayA. eka tapa eTale ke bAra varSa sudhI Ama potAnI sAdhanA prakhara rIte karyA pachI teo brahmavihArano AnaMda mANavA lAgyA; jene yogazAstranI bhASAmAM ke gItAjInI bhASAmAM "prasAda' kahevAmAM Ave che tevo prasAda (prasannatA) temanA romeromamAM vyApI gayo. A sAdhanAne pariNAme dakSa ane medhAvI evA teo gatatRSNa, anAsakta, vItarAga, sthitaprajJa, samadarzI banI cittaprasannatAnI bhUmikAe barAbara betALIsa varSe pahoMcI gayA; eka rIte kahIe to teo muktanI bhUmikAne varI cUkyA. A samayanI temanI sthitinuM varNana AcArya hemacaMdra A pramANe karela che : bhagavAna vardhamAnasvAmI caMdra jevA zItaLa, tapatejathI sUrya samAna, gajarAja jevA zauMDIryavALA, meru jevA nizcala, pRthvI jevA sarvasaha, samudra Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra * 13 jevA gaMbhIra, siMha jevA nirbhaya, agni jevA jAjavalyamAna, varAhanA ziMga jevA ekAkI, mahAbalIvardanI jevA sthAma(jorAvarI)vALA, kAcabA jevA gukheMdriya, sApanI jevA eka daSTivALA, SoDazAvarta zaMkhanI jema koI jAtanA lepa vinAnA, suvarNanA jevI dehakAMtivALA, pakSInI jema sarvathA mukta, AtmAnI peThe asmalita gativALA, AkAzanI peThe koI AdhAra vinAnA, bhAraMDa pakSInI peThe apramatta, kamaLanI peThe sadA kharaDAyA vinAnA, zatru-mitra, sonuM-DhekuM, paththara-maNi tathA bhava ke mukti e badhAMmAM sarvathA samAna vRttivALA banI gayA; ane karuNAnA to eka moTA bhaMDAra samA evA te bhagavAna vIravardhamAna have pachInAM trIsa varSa bhUtalamAM viharI potAnAM vacanAmRto dvArA prajAnuM ajJAna dUra karatAM karatAM apApA nagarImAM pahoMcyA. tyAM paNa upadezarUpa zAMtimaya megha varasAvI pUrNa zAMtine pAmyA. Ama boMtera varSa sudhI teo pAvana jIvana jIvI gayA. e vAtane Aja pacIsaso varasa vItI gayA chatAM teo bhAratanI prajAnA manamAM tAjA ja jhaLahaLI rahyA che. teo potAnI amRtavarSI dezanA dvArA janajIvana zAMtimaya bane ane manuSyamAtra viveka keLavI zAMtisukha anubhave ane krame krame tRSNAno saMyama karI, tRSNAno tyAga karI temanI jema brahmavihAre vihare e mArga ApaNane cIMdhI gayA che. ApaNe jeTaluM e mArge kharA arthamAM cAlIzuM teTaluM jarUra zAMti-sukha anubhavIzuM. temanI A pacIsasomI zatAbdI UjavavAno mukhya uddeza e che ke ApaNe temanA pAvana jIvananA prasaMgonuM yathAzakti anukaraNa karIne pAvana thaIe. - akhaMDa AnaMda, Dise. - 1974 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. mahAvIra-jIvanano mahimA "devAgamanabhoyAnacAmarAdivibhUtayaH / mAyAviSvapi dRzyante nAtastvamasi no mahAn // " samaMtabhadra svAmI mitro taraphathI aneka vAra sUcavavAmAM Ave che ke zrI mahAvIrajIvana vA e vize kAMI lakhAya to sAruM. sUcanA karanAro to A kAma saraLa che ema samajIne sUcave che, paNa jema jema jaina Agama sAhitya, bauddha tripaTiko, upaniSadAdi Arya sAhityane vizeSa vizeSa joto jAuM chuM tema tema e kAma kaThaNa lAgatuM jAya che. je mahApuruSanuM jIvana lakhavAne lekhanI calAvavI che temane vize nyUnAdhika lakhAvA dvArA jarAya anyAya na thAya ane vAcakavargane preraka tathA hitakara satya darzAvI zakAya to ja koInA paNa jIvana viSe lakhanArano zrama saphaLa thayo gaNAya. vartamAnamAM to samasamayI puruSonA jIvanavRttAMtamAM paNa e uddeza ghaNo ocho sacavAto jaNAya che. e uddezane siddha karavA mATe sthiratA, taTasthatA, jIvanaviSayaka aMtaraMga ane bahiraMgasAmagrI, vizALadaSTi vagere sAdhanone meLavyA sivAya lakhAtAM jIvanacaritro ghaNe bhAge potAnA nAyakane ane vAcakavargane anyAyakArI thaI paDe che. bhagavAna mahAvIra to ApaNAthI sarvaprakAre parokSa che; eTale emanuM jIvana lakhavA mATe to uparyukta sAmagrI meLavyA sivAya e vize kAMI paNa lakhavuM tene huM aitihAsika ane sAmAjika jokhama samajuM chuM. ahIM je vAta thAya che te paurANika (purANanI mAphaka lakhAyelA) ane daMtakathAmaya (paraMparAthI cAlI AvatA) jIvanane lagatI nathI, paNa A vaijJAnika samayamAM loko je jAtanA jIvanacaritranI apekSA rAkhe che tenI vAta che. ema to prAkRta ane saMskRtamAM tema ja jUnI ke navI bhASAmAM lakhAyelAM keTalAMya mahAvIracaritro prasiddha thaI cUkyAM che ane ethI paNa vadhAre haju bhaMDAromAM apragaTapaNe paDelAM che. mahAvIra-jIvana lakhavAnuM kAma azakya ke kaThaNa che Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIra-jIvanano mahimA * 15 ema to nathI ja; paNa mArA jevA kAryAtaravyagra (eka kArya sAthe bIjuM kArya karavAne kaMTALanAra)ne mATe to te kaThaNa ja lekhAya. te paNa eTalA mATe ke e kAma ghaNA samayanI apekSA rAkhe che; e eka ja kAraNane lIdhe te kAmane huM kaThaNa gaNuM chuM. e sivAyanI jIvana vizenI bIjI keTalIka sAmagrI mAre mATe duSmApya jevI to nathI ja. e vize huM to lakhuM tyAre lakhuM, paNa e jIvanacaritra lakhavA mATe mArA manamAM je je rekhAo aMkAI che te ahIM darzAvI dauM ke jethI zrI mahAvIrajIvananA bIjA lekhakone mArI e rekhAo kadAca upayogI thAya. aMtaraMga sAmagrI 1. bhagavAna mahAvIra pratye akRtrima (svAbhAvika) bhakti hovI joIe. 2. zraddhA, prajJA (buddhi), samatA (samabhAva), smRti e badhuM lekhakanI vRttimAM samatolapaNe hovuM joIe. zarIramAM vAta, pitta, kapha samAna hoya tyAM sudhI zarIranI svasthatA sacavAI rahe che ane jayAre e traNemAM eka paNa vadhe ke ghaTe tyAre zarIra rogI bane che. te ja prakAre uparyukta zraddhA vagere mAnasika guNo samatolapaNe hoya to ja lekhakathI koI paNa vicArane barAbara nyAya ApI zakAya ane e guNomAMno ekAda paNa pramANamAM vadhyo ke ghaTyo hoya to bhalabhalA lekhako paNa koI vicArane nyAya ApavAne badale potAne ja nyAya ApatA jaNAya che. 3. lekhakamAM tyAgadharma pratye vizvAsa ane tenAmAM enuM vadhAre nahi to ochAmAM ochuM varasa yA cha mAsa sudhInuM parizIlana ane e paNa avaMcakapaNe (AtmAne chetaryA vinA) bahiraMga yA abhyAsanI sAmagrI 4. jaina dharmano sAMpradAyika ane aitihAsika e banne dRSTie abhyAsa 5. ahiMsAdaSTino abhyAsa 6. anekAMtavAdanA marmano spaSTa paricaya 7. jaina dharmanI jUnI ke navI, nAnI ke moTI, vartamAna vA vicchinna dareka zAkhAno pUro paricaya 8. mULa Agama, niyukti, bhASya, cUrNi, avacUrNi, TIkA ane TabbA sudhInA graMthono abhyAsapUrvaka paricaya Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 * saMgIti 9. chedasUtro uparathI nIkaLatA samAja-baMdhAraNano abhyAsa 10. karmazAstra ane mAnasazAstrano tulanAtmaka paricaya 11. jaina dharmanA khAsa khAsa AcAryonA jIvanano paricaya 12. jaina dharma(dharma eTale saMpradAya)mAM krAMti karanArA AcAryonA jIvanano paricaya 13. jaina dharmanI banne zAkhAnAM khagoLa ane bhUgoLano pRthakkaraNa-pUrvaka abhyAsa jainetara (vaidika hindu) tathA musalamAna ane khristI Adi dharmonI daSTie bhUgoLa ane khagoLano paricaya paurANika dRSTie bhUgoLa ane khagoLano abhyAsa vartamAna samayanI navI ane jUnI dRSTie paNa bhUgoLa ane khagoLanuM avalokana 14. magadha dezano paryaTanapUrvaka paricaya 15. zrI mahAvIre potAnA vihArathI pavitra karelAM pratyeka sthaLano sUkSmaNapUrvaka paricaya 16. jaina dharmanI banne zAkhAnA ane itaradharmanI sarva zAkhAnA svarga ane naraka saMbaMdhI pratyeka ullekhono UMDo abhyAsa 17. vartamAna samayanI navI ane jUnI rIte svarga ane narakano abhyAsa 18. svarga ane narakanI bhUgoLa batAvanArAM baMgALI, hiMdI ane marAThI pustakono abhyAsa 19. iMdrAdika zabdonI samajUtI mATe prAcIna vyutpattizAstra-niruktAdino UMDo abhyAsa 20. sarva darzananA mULa mULa prAcIna graMthono upayoga pUrato) abhyAsa 21. bauddhonA pAlIgraMthono (tripiTakono) ane mahAyAna saMpradAyanA saMskRta graMthono paricaya bauddhagraMthomAM aneka sthaLe bhagavAna mahAvIra nAtaputta) ane tenA ziSyo vize kahevAmAM AvyuM che. mahAvIra-jIvanano koI paNa lekhaka e hakIkatone samajyA sivAya bhagavAnanA jIvanane barobara na ja oLakhI zake. namUnA tarIke zrI buddhanA janmAdi prasaMgane aMge bauddhagraMtha lalitavistarAmAM je hakIkta varNavavAmAM AvI che te hakIkata sAthe zrI mahAvIranA janmAdiprasaMganuM varNana ghaNe aMze zabdaza: ane Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIra-jIvanano mahimA * 17 arthazaH maLatuM AvatuM jaNAya che, jeno mULapATha anuvAda sAthe ahIM ja sarakhAmaNI arthe ApI dauM chuM. 22. veda ane vedAMgono paricaya 23. upaniSadonuM ciMtana 24. mahAbhArata, purANo ane smRtionuM avalokana 25. gRhyasUtra, kalpasUtra ane zrautasUtrono abhyAsa 26. brAhmaNa ane AraNyakonuM anvIkSaNa 27. kurAnano paricaya 28. chaMda avestAnI bhASA ane bhAva e banne dRSTie abhyAsa 29. bAibalano abhyAsa 30. khAsa bhagavAna mahAvIra vize mULa AgamomAM, niryuktiomAM, bhASyomAM, cUrNiomAM, avacUriomAM ane TIkAomAM je je kAMI lakhAyuM hoya tenuM kALakramavAra saMkalana 31. bhagavAna mahAvIra vize kathAviSayaka jaina graMthomAM je kAMI AvyuM hoya teno paricaya 32. zvetAMbara ane digaMbara ane zAkhAmAM saMskRta, prAkRta ane lokabhASAmAM bhagavAna mahAvIranAM je je caritra lakhAyAM che, te badhAMnuM kALakramavAra saMkalana ane temAM lakhANane aMge thayelo vadhArA-ghaTADAno paricaya (kathAgraMthomAM ghaNI vAra eka ja kathA bhinna bhinna Dhabe kahelI hoya che ane tenuM sUksekSaNa karatAM ema paNa jaNAya che ke, eka kathA upara varNananA ghaNA paTo caDelA hoya che ane temAM mAtra kavitva sivAya bIjuM kAraNa saMbhavatuM nathI. bhagavAna mahAvIranI kathA vize paNa ghaNA prasaMgomAM ema banyuM lAge che. 33. karNATakI bhASAmAM lakhAyelA jaina sAhityano paricaya-temAM paNa zrI mahAvIra vize je je vAta lakhAyelI hoya teno to khAsa paricaya 34. videzI lekhakoe bhagavAna mahAvIra vize je kAMI lakhyuM hoya teno sAro abhyAsa 35. prAcIna rAjakAraNano paricaya tathA prAcIna samAja-sthitino paNa 1. bannenA anuvAdo A carcAne cheDe vArApharatI ane mULapATho judA pariziSTamAM ApyA che. Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 0 saMgIti paricaya 36. bhASAzAstrano paNa thoDo paricaya 37. sarvadharmanA mULa puruSonA jIvanano sUkSma abhyAsa ATalI abhyAsa-sAmagrI prApta karyA pachI pUrvokta aMtaraMga sAmagrIyukta koI eka vyakti ke maMDaLa zrI mahAvIranA caritra vize lakhavAnI pravRtti ka2ze to temAM ghaNI saphaLatA maLaze ema khAtarIpUrvaka kahI zakAya. A rIte lakhanAra zrI mahAvIrane, zrI buddhane, zrI kRSNane ke bIjA koI mahApuruSane ochuMvattuM lakhIne anyAya to nahi ja kare. ekale hAthe AvuM kAma thavuM azakaya nahi to duHzaMka to jarUra che; ethI vizvakoSanI yojanA pramANe mahAvIracaritra-racanAnI yojanA hAtha dharavAmAM Ave ane te te viSayanA abhyAsakone ucita kAma soMpavAmAM Ave to eka Adarza mahAvIracaritra lakhI zakAya ane e mukhya kAma karatAM jaina dharmane lagatA aneka jAtanAM gUDha prazno ane rahasyono nikAla paNa thaI jAya tema ja jaina dharmano itihAsa ghaNo spaSTa thaI jAya. kharI rIte to 'mahAvIracaritra-sAdhana-saMgrahAvali' nAma rAkhIne eka lekhamALA ja kADhavI joIe ane temAM pUrvokta sAmagrIsaMpanna maMDaLa mahAvIra-caritra lakhavAnI dRSTie te te jAtanA nibaMdho lakhe. e badhA nibaMdhonuM maMthana karatAM je navanIta nIkaLe te mahAvIrajIvananI saMkalanAmAM asAdhAraNa upayogI thAya. vizvahitaiSI bhagavAna mahAvIranuM jIvana lakhavAne samagra vizvanuM upayogI sAhitya vizvavyApaka dRSTie ja jovuM joIe; anyathA e lokanAthanI AzAtanA thavAno saMbhava che. bhagavAna mahAvIranA tyAgadharmane AcaranAro ane sarvabhUtahite rata munigaNa A bAbata vize vicAra kare to e vize ghaNuM thavAno saMbhava che. bhagavAna mahAvIranuM maMdira ane temanuM A prakAranuM jIvanalekhana e be pravRttimAM kaI adhika mUlyavAna che te to kevaLI ja kahI zake. tema chatAM koI paNa aMze A kAmanI kiMmata ochI nathI ja. A to sva ane paranA hitanuM kAma che mATe munigaNane vinaMtI karuM chuM ke jarUra teo A kAma mATe kaTibaddha thaIne prasthAna kare. mArI alpamati pramANe bhagavAna mahAvIranA jIvana vize je je vicAro meM karI rAkhelA te Aje pragaTa karuM chuM. haju paNa bIjA ghaNA vicAro rahI jAya che, jenI pUrti karavAnuM anya vidvAnone prArthI viramuM chuM. Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIra-jIvanano mahimA . 19 "yadeva kiJcidviSamaprakalpitaM purAtanairuktamiti prazasyate / vinizcitApyadyamanuSyavAkkRtirna paThyate smRtimoha eva saH // " zrI siddhasena divAkara. kalpasUtra : 1. "e vAta banI nathI, e vAta bane nahi ane e vAta banaze paNa nahi ke arihaMto, cakravartIo, baladevo ke vAsudevo aMtakulomAM, prAMtakulomAM, tucchakulomAM, daridrakulomAM, kRpaNakulomAM, bhikSukakulomAM ane brAhmaNakulomAM janmyA hatA, janme che ke janmaze." arihaMto, cakravartIo, baladevo ke vAsudevo ugnakulomAM, bhogakulamAM, rAjakulomAM, kSatriyakulomAM, harivaMzakulomAM ke evA ja bIjA koI vizuddha jAti-kula-vaMzamAM janmyA hatA, janme che ane janmaze." 2. "te kAle te samaye ke jyAre zubhagrahono yoga thayo hato, dizAo saumya ane nirmaLa hatI, badhAM zakuno anukULa hatAM, anukULa pavana vAto hato, pRthivI phaLadrupa thayelI hatI ane badhA dezo prasanna ne AnaMdita hatA te samaye trizalA kSatriyANIe bhagavAna mahAvIrane janma Apyo hato." TIkAH je vakhate bhagavAna mahAvIra janmyA tyAre dizAo prasanna ane mudita hatI. mITho pavana maMdamaMda vAto hato. trilokamAM saghaLe jhaLahaLATa thaI rahyo hato, gaganamAM duMdubhi gAjato hato, je nArakone eka kSaNa paNa sukha na hoya teone paNa sukhano zvAsa levAno prasaMga Avyo hato ane pRthivI paNa phaLaphUlothI khIlelI hatI." 3. "jyAre bhagavAn mahAvIra janmyA, tyAre adholokamAM rahenArI ATha dikkumArIonAM Asano kaMpyAM, avadhijJAna dvArA te diimArIoe jinajanmano prasaMga jANI trizalArANInA sUtikAghara tarapha prayANa karyuM. te AThanAM nAma A pramANe che : bhogaMkarA, bhogavatI, subhogA, bhogamAlinI, suvatsA, vatsamitrA, puSpamAlA ane AnaMditA, meghaMkarA, meghavatI, sumeghA, meghamAlinI, toyadhArA, vicitrA, vArireNA ane balAhakA e ATha ATha dilphamArIo UrdhvalokathI AvI ane teoe sUtikAgRhanI AsapAsa yojana (cAra gAu) jeTalI jamIna saMvarta vAyu dvArA zuddha karI ane teTalAmAM ja sugaMdhI pANI ane phUlanI vRSTi karI. e dareka dikumArI sAthe cAra cAra hajAra sAmAniko hoya che, cAra cAra mahattarAo Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 0 saMgIti hoya che, soLa soLa hajAra aMgarakSako hoya che, sAtaso sAtaso sainiko hoya che ane bIjA paNa aneka maharSika devo hoya che. have naMdA, uttarA-naMdA, AnaMdA, naMdivardhanA, vijayA, vaijayaMtI, jayaMtI ane aparAjitA e AThe pUrvarucakathI AvIne trizalAnA sUtikAgRhamAM darpaNa dharIne UbhI rahe che." ityAdi badhI dikkumArikAono varNaka samajI levo. 4. "AkAzamAM dharmacakra, cAmaro, pAdapITha sAthenuM ujajavala siMhAsana, traNa chatro, ratnamaya dhvaja ane bhagavAnanA caraNanyAsa mATe sonAnAM kamalo A badhuM bhagavAna vihAra kare che tyAre thAya che." lalitavistarA : 1. "he bhikSuo ! bodhisattva kulavilokana kare che tenuM zuM kAraNa ?" ''bodhisattvo hInakulomAM janmatA nathI. jevA ke caMDAlakulomAM, veNukArakulomAM, rathakArakulomAM, pukkasakulomAM arthAt evA nIca kulomAM janmatA nathI. 'teo be ja jAtanA kulomAM janma le che : brAhmaNakulamAM ke kSatriyakulamAM. jyAre prajA brAhmaNaguruka hoya che tyAre brAhmaNakulamAM ane prajA jyAre kSatriyaguruka hoya che tyAre kSatriyakulamAM janma le che." pR. 21 2.'caramabhavika bodhisattva jyAre janma le che, jyAre anuttara samyak saMbodhine prApta kare che, tyAre je jAtanA Rddhi-prAtihAryo thAya che te A pramANe che : ''he bhikSuo ! te samaye badhAM prANIo romAMcita thAya che, moTA pRthivIcAlano prAdurbhAva thAya che, eTale ke pRthivI kaMpe che, (sarakhAvo merukaMpa.) koIe vagara vagADye ja sAta jAtanAM divya vAjAMo vAge che, sarva Rtu ane samayanAM vRkSo phUle che ane phaLe che, vizuddha AkAzathI meghanAda saMbhaLAya che, nirmaLa AkAzathI jharamara jharamara meha varase che; aneka prakAranAM divya puSpa, vasra, AbharaNa, gaMdha ane cUrNathI saMmizrita thayelA mIThA, zItaLa ane sugaMdhI vAyarA vAya che; dizAo aMdhakAra, 24, dhUma ane dhUMvADa vinAnI ane suprasanna rahe che; u52 AkAzathI adRzya, gaMbhIra brahmaghoSo saMbhaLAya che; badhA caMdro, sUryo, iMdro, brahmAo ane lokapAlonAM teja abhibhUta thaI jAya che; badhI akuzaLa kriyAo aTakI jAya che; rogIonA rogo zamI jAya che, bhUkhyAonI bhukha bhAMge che, tema ja tarasyAonI tarasa chIpe che; dArUDiyAnuM ghena UtarI jAya che; gAMDAo sAjA thAya che; Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIra-jIvanano mahimA 0 21 AMdhaLAone AMkha maLe che; baherAone kAna maLe che; lUlAM laMgaDAonI khoDa maTI jAya che; nirdhaniyA dhana pAme che; kedIo ane purAyelAM chUTAM thAya che; AvIci vagere badhA narakomAM prANIonAM du:kha TaLI jAya che. tiryaMcayonika prANIono pArasparika bhaya zamI jAya che ane yamalokanA jIvonAM bhUkha vagere duHkha maTe che." pR. 98 "jyAre tattvadarzakano janma thavAno hoya che tyAre agni zAMta thAya che, nadIo suvyavasthitapaNe vahe che ane pRthivI kaMpe che." pR. 112 3."he bhikSuo ! jyAre bodhisatva janme che, tyAre tenI mAtAnI kUkhanuM paDakhuM akSata ane anupahata hoya che--jevuM janmyA pahelAM hoya che tevuM ja janmyA pachI hoya che. pANInA traNa kUvAo banI jAya che, sugaMdhI telanI taLAvaDIo banI jAya che, pAMca hajAra apsarAo sugaMdhI tela laIne bodhisattvanI mAtA pAse Ave che ane sUtikAne lagato kuzaLa prazna pUche che. pAMca hajAra apsarAo divya lepa laIne Ave che, pAMca hajAra apsarAo divya bALotiyAM laIne Ave che, pAMca hajAra apsarAo divya vAjAM laIne Ave che ane A jaMbUdvIpamAM je bAhya evA paMcAbhijJa RSio che, teo badhA AkAzamArga dvArA zuddhodana (zrI buddhanA pitA) pAse AvIne vadhAmaNuM Ape che." pR. 110 have te vakhate sATha hajAra apsarAo kAmAvacaradevalokathI AvIne mAyAdevInI sevA karavA lAge che.' pR. 95 4. 'jyAre buddha bhagavAna cAle che tyAre AkAzamAM koIe nahIM dhareluM evuM divya, dhoLuM ane vizAla chatra, be suMdara cAmara enI pachavADe pachavADe e jyAM jAya che tyAM jAya che. bodhisattva paga UMco kare che--cAlavAne paga upADe che tyAM kamalono prAdurbhAva thAya che.' zrI hemacaMdrAcAryakRta abhidhAnaciMtAmaNi bhagavAna mahAvIranA janmAbhiSekanA varNanano prasaMga mULa AcArAMgamAMthI laIne ghaNA caritragraMthomAM varNavAyelo che, te jotAM te prasaMga te te caritromAM aneka bhinna bhinna rIte upalabdha thAya che. AcArAMganA 'bhAvanA'-nAmaka covIsamA adhyayanamAM eTale tRtIya cUlAmAM bhagavAna 1. A cUlAone zrI sthUlabhadrasvAmInAM bahena sImaMdharasvAmI pAsethI lAvyAM hatAM ane te vakhate saMghe ene AcArAMga sAthe joDI dIdhI. pariziSTa parva, sarga 9 pR. 9. zrlo. 96-100 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 0 saMgIti mahAvIranA janmaprasaMgathI mAMDIne tIrthasthApana sudhIno vRttAMta Ave che. temAM janmAbhiSekano paNa varNaka che. tyAra pachI kalpasUtra mULa ane AvazyakaniyuktinA bhASyamAM e ja janmAbhiSekano varNaka che, niryuktinA bhASyano varNaka mAtra "maMdaragirinA ullekhane laIne pUrvokta varNakathI judo jaNAya che. A pachInA graMthomAM janmAbhiSekane prasaMge iMdranI zaMkA, enA samAdhAna mATe meruno prakaMpa vagere rasapUrNa varNako (bAramA saikAmAM) zrI nemicaMdrasUrinA prAkRta "mahAvIracariyamAM ane zrI hemacaMdrasUrinA mahAvIracaritramAM vA yogazAstranA AraMbhamAM Ave che. jayAre A vize AcArAMga mULamAM ke Avazyaka niryuktinA bhAgamAM kazo ullekha maLato nathI. taduparAMta AcArAMganA mULanI TIkA karanAra zrI zIlAMkasUri ane Avazyaka niryuktinI vRtti karanAra zrImAn haribhadrasUri paNa e vize kAMI izAro sarakho paNa karatA nathI; joke teozrI bIjuM to ghaNuM sarasa varNana Ape che. bauddha 'lalitavistarA" graMthamAM paNa, buddhanA janma prasaMge "pRthvI kaMpI hatI" e ullekha AgaLa jaNAvelo che. eka prasaMgane ja lagatAM AvAM aneka judAM judAM varNano mahAvIra-caritramAM paNa maLavAM asaMbhavita nathI. mATe aitihAsika daSTie mahAvIra-caritra lakhanAre A badhA bhinna bhinna ullekhono paricaya jarUra dharAvavo ja joIe ane e uparathI nIkaLatuM aitihAsika rahasya, kavinI dRSTi ane zraddhApradhAna bhaktanuM hRdaya e badhuM vAcaka varga samakSa jarUra spaSTa karavuM joIe. vAcakonI samajUtI mATe mULa AcArAMganA e covIsamA adhyayanano, kalpasUtramULano ane niyuktinA bhASyano pATha artha sAthe ahIM ApI dauM chuM: ___"teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM tisalA khattiyANI aha annayA kayAi NavaNhaM mAsANaM bahupaDipuNNANaM addhaThamANaM rAiMdiyANaM vItikaMtANaM je se gimhANaM paDhame mAse docce pakkhe cittasuddhe tassa NaM cittasuddhassa terasIpakkheNaM hatthuttarAhiM jogovagateNaM samaNaM bhagavaM mahAvIraM AroyAroyaM pasUyA / "jaM NaM rAI tisalA khattiyANI samaNaM bhagavaM mahAvIraM AroyAroyaM pasUyA taM NaM rAI bhavaNavai-vANamaMtara-joisiya-vimANavAsidevehi ya devIhi ya uvayaMtehi uppayaMtehi ya ege mahaM divve devujjoe devasaNNivAte devakahakahe uppijaMlagabhUte yAvi hotthA / " te kALe, te samaye trizalA kSatriyANIe nava mAsa pUrA thayA bAda Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIra-jIvanano mahimA - ra3 sADA ATha dina vIte chate unALAnA pahelA mAsa, bIje pakSe, caitra suda 13nA dine, uttarAphAlyunI nakSatre zramaNa bhagavAna mahAvIrane kSemakuzaLa 4nma sApyo." je rAte trizalA kSatriyANIe bhagavAnane janma Apyo, te rAte bhavanapati, vANavyaMtara, jayotiSka tathA vimAnavAsI devadevIonA UtaravA tathA UpaDavAthI eka mahAnuM divya udyota, devono meLAvaDo, devonI kathaMkathA (pAtayAta) tathA praza 26 26yo hato." ___"jaM NaM rayaNi tisalA khattiyANI samaNaM bhagavaM mahAvIraM AroyAroyaM pasUyA taM NaM rayaNi bahave devA ya devIo ya egaM mahaM amayavAsaM ca gaMdhavAsaM ca cuNNavAsaM ca puSphavAsaM ca hiraNNavAsaM ca rayaNavAsaM ca vAsiMsu / "jaM NaM rayaNi tisalA khattiyANI samaNaM bhagavaM mahAvIraM AroyAroyaM pasUyA taM NaM rayaNiM bhavaNavai-vANamaMtara-jotisiya-vimANavAsiNo devA ya devIo ya samaNassa bhagavao mahAvIrassa kotugabhUtikammAI titthayarAbhiseyaM ca kari" AcArAMga-bhAvanAdhyayana-covIsa, tRtIya cUlA vaLI, te rAte ghaNA devadevIoe eka moTI amRtanI vRSTi, gaMdhanI vRSTi, cUrNanI vRSTi, phUlanI vRSTi, sonArUpAnI vRSTi, tathA ratnonI vRSTi 12sAvI. ane e ja rAte cAre jAtanA devadevIoe maLI bhagavAna mahAvIranuM kautukakarma, bhUtikarma tathA tIrthakarAbhiSeka karyo." teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNaM bhagavaM mahAvIraM je se gimhANaM paDhame mAse ducce pakkhe cittasuddhe tassa NaM cittasuddhassa terasIdivaseNaM navaNhaM mAsANaM bahupaDipuNNANaM aThThamANaM rAiMdiyANaM viikvaMtANaM uccaTThANagaesu gahesu paDhame caMdajoe somAsu disAsu vitimirAsu visuddhAsu jaiesu savvasauNesu payAhiNANukUlaMsi bhUmisapisi mAruyaMsi pavAyaMsi niSphanameiNIyaMsi kAlaMsi pamuiyapakkIliesu jaNavaesu puvvarattAvaratta-kAlasamayaMsi hatthuttarAhiM nakkhateNaM jogamuvAgaeNaM AruggAruggaM dArayaM pyaayaa| "jaM rayaNi ca NaM samaNe bhagavaM mahAvIre jAe, sA NaM rayaNI bahuhiM devehi devIhi ya AvayaMtehiM uppayaMtehiM ya uppijalamANabhUA kahakahagabhUA Avi hutthA // 9 // __"jaM rayaNi NaM samaNe bhagavaM mahAvIre jAe taM rayaNi ca NaM bahave vesamaNakuMDadhArI tiriyajaMbhagA devA siddhattharAyabhavaNaMsi hiraNNavAsaM ca Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 - saMgIti suvaNNavAsaM ca vayaravAsaM ca vatthavAsaM ca AbharaNavAsaM ca pattavAsaM ca puSphavAsaM ca phalavAsaM ca bIavAsaM ca mallavAsaM ca gaMdhavAsaM ca cuNNavAsaM ca vaNNavAsaM ca vasuhArAvAsaM ca vAsiMsu // 97|| / "tae NaM se siddhatthe khattie bhavaNavaivANamaMtarajoisavemANiehiM devehiM titthayarajammaNAbhiseyamahimAe kayAe samANIe paccUsakAlasamayaMsi nagaraguttie saddAvei saddAvittA evaM vayAsI" // 98 // kalpasUtra. te kALe, te samaye grISmaRtunA prathama mAsamAM bIjA pakSamAM, caitranA zukla pakSamAM, caitrI sudi 13nA divase nava mAsa paripUrNa thaye, taduparAMta sADAsAta divasa vItye pUrvarAtriApararAtrInA samaye, hastottarA nakSatrano yoga thaye, trizalA kSatriyANIe bhagavAna mahAvIrane ArogyapUrvaka janma Apyo. emanA janmaprasaMge badhA graho ucca sthAnamAM hatA. prathama caMdrayoga hato, dizA nirmaLa, vizuddha ane saumya hatI, badhAM zakuno anukULa hatAM bhUmisarSi pavana pradakSiNano vAto hato, badhI pRthvI khIlelI hatI, dezo harSita ane AnaMdita hatA. "je rAtre bhagavAna mahAvIra janmyA te rAtre bahu deva ane devIonA UtaravA tathA UpaDavAthI prakAza thaI rahyo hato ane devonI karthakathA thaI rahI hatI. (96) "je rAtre bhagavAna mahAvIra janmyA te rAtre ghaNA vaizramaNa kuMDadhArI tiryajAMga devoe siddhArtha rAjAnA bhuvanamAM hiraNyanI, suvarNanI, vajanI, vastranI, AbharaNanI, patranI, puSpanI, phalanI, bIjanI, mAlyanI gaMdhanI, cUrNanI, varNanI ane vasudhArAnI vRSTi karI. (97) ""tyAra pachI bhavanapati, vANavyaMtara, jayotiSka ane vaimAnika devoe tIrthakaranA janmAbhiSekano mahimA karyo chate savAranA pahoramAM siddhArtha kSatriye nagaranA rakSakone bolAvIne A pramANe kahyuM : (98) "ee caudasa sumiNe pAsai sA tisalayA suhpsuttaa| jaM rayaNiM sAhario kucchisi mahAyaso vIro // tihiM nANehiM samaggo devItisalAi so a kucchisi / aha vasai sannigabbho chammAse addhamAsaM ca // aha sattamammi mAse gabbhattho ceva abhiggahaM giNhai / nAhaM samaNo hohaM ammApiarammi jIvante // Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIra-jIvanano mahimA . 25 duNha varamahilANaM gabbhe vasiUNa gabbhasukumAlo / navamAse paDipunne satta ya divase samairege // aha cittasuddhapakkhassa terasIpuvvarattakAlammi / hatthuttarAhiM jAo kuNDaggAme mahAvIro // AharaNa-rayaNavAsaM vuTuM titthaMkarammi jAyammi / sakko a devarAyA uvAgao AgayA nihiNo // tadAu devIo devA ANaMdiA sprisaagaa| bhayavammi vaddhamANe telukkasuhAvahe jAe / bhavaNavaivANamaMtara joIsavAsI vimANavAsI a| savvaDDIi saparisA cauvvihA AgayA devA / devehiM saMparivuDo deviMdo gihiUNa titthayaraM / neUNa maMdaragiri abhiseaM tattha kAsI a" // A. ni. bhA. pR. 179-180 gA. 17-65 "je rAte mahAyaza vIra kUkhamAM saMta thayA (te rAte) sukhapUrvaka sUtelI te trizalAe caude svaprone joyAM. "traNa jJAna sahita te (vIra) sADAcha mahinA sudhI trizalAnI kUkhamAM rahyA. have sAtame mahine garbhastha ja (te vIre) abhigraha grahyo ke, "mAtA pitA jIvatAM sudhI huM zramaNa thaIza nahi.' bane uttama strIonA garbhamAM rahIne garbhasukumALa (mahAvIra) navA mAsa pUrA thayA pachI ane te upara sAta divasa vItyA pachI caitra suda teraze pUrvarAtrInA samaye hastottarA nakSatre kuMDagrAmamAM janmyA. tIrthaMkarano janma thayo; AbharaNa-ratnonI vRSTi thaI, zakra devarAja AvyA, ane nidhio AvyA. "tralocane sukhAvaha evA vardhamAna bhagavAnano janma thayo. devI ane devo parivAra sAthe tuSTa thayA, AnaMdita thayA. bhavanapati, vANavyaMtara, jyotiSka ane vimAnavAsI e cAre prakAranA devo parivAra sAthe sarva Rddhisahita AvyA. "devothI vIMTaLAyelA devedra tIrthakarane grahIne maMdaragiri tarapha jaIne tyAM abhiSeka karyo." Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 * saMgIti pariziSTa kalpasUtra 1 "na khalu eyaM bhUaM na eyaM bhavvaM na eyaM bhavissaM-jaM NaM arihaMtA vA cakkavaTTI vA baladevA vA vAsudevA vA aMtakulesu vA paMtakulesu vA tucchakulesu vA dariddakulesu vA kivaNakulesu vA bhikkhAgakulesu vA mAhaNakulesu vA AyAiMsu vA AyAiMti vA AyAissaMti vA / evaM khalu ari0 ca0 ba0 vA0 uggakulesu vA bhogakulesu vA rAiNNakulesu vA ikkhAgakulesu khattiyakulesu vA harivaMsakulesu vA annayaresu vA tahappagAresu visuddhajAikulavaMsesu AyAiMsu vA AyAiMti vA AyAissaMti vA // 2 "teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre xxx uccaTThANagaesu gahesu paDhame caMdajoe somAsu disAsu vitimirAsu visuddhAsu jaiesu savvasauNesu payAhiNANukUlaMsi bhUmisapisi mAruyaMsi pavAyaMsi nipphanna-meiNIyaMsi kAlaMsi pamuiyapakkIliesu jaNavaesu xx dArayaM payAyA / subo0 pR0 126 "acetanA api dizaH prasedurmuditA iva vAyavo'pi sukhasparzA mandaM mandaM vavustadA // "uddyotastrijagatyAsId dadhvAna divi dundubhiH / nArakA apyamodanta bhUrapyucchvAsamAsadat // " 3 "dikkumAryo'STAdholokavAsinyaH kampitAsanAH / arhajjanmA'vadheqhatvA'bhyeyustatsUtivezmani // 3 bhogaMkarA bhogavatI subhogA bhogamAlinI / sumitrA vatsamitrA ca puSpamAlA tvaninditA // 4 natvA saMvartenA'zodhayan mAmAyojanamito gRhAt // 5 meghaMkarA meghavatI sumeghA meghamAlinI / / toyadhArA vicitrA ca vAriSeNA balAhakAH // 6 // aSTova'lokAdetyaitAstatra gandhAmbu-puSpaughavarSa harSAd vitenire // 7 atha nandottarAnande AnandA nandivardhinI / vijayA vaijayantI ca jayantI cAparAjitA ||8|| Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIra-jIvanano mahimA - 27 etAH pUrvarucakAdetya vilokanArthaM darpaNamagre dharanti / etAzca sAmAnikAnAM pratyekaM catvAriMzacchatairyutAH / mahattarAbhiH pratyekaM tathA catasRbhiryutAH // aGgarakSaiH SoDazabhiH sahastraiH saptabhistathA / kaTakaistadadhIzaizca suraizcAnyairmahaddhibhiH / / 20 / / zrI mahAvIra bhagavAnanA atizayo 4. khe dharmacakraM camarAH sapAdapIThaM mRgendrAsanamujvalaM ca / chatratrayaM ratnamayadhvajoMhinyAse ca cAmikarapaGkajAni // " abhidhAnacintAmaNi kAMDa 1 zlo0 61 lalitavistara 1. "kiM kAraNaM hi bhikSavaH ! bodhisattvaH kulavilokitaM vilokayati sma ? na bodhisattvA hInakuleSu upapadyante caNDAlakuleSu vA veNukArakuleSu vA rathakArakuleSu vA pukkasakuleSu vA / atha tarhi kuladvaye eva upapadyante-brAhmaNakule, kSatriyakule ca / tatra yadA brAhmaNaguruko loko bhavati tadA brAhmaNakuleSu upa0, yadA kSatriyaguruko loko bhavati tadA kSatriyakule upapadyante // " pR0 21 2 "yadA bodhisattvazcaramabhaviko jAyate yadA ca anuttarAM samyaksaMbodhimabhisaMbadhyate tadA asya imAni evaMrUpANi RddhiprAtihAryANi bhavanti "tasmin khalu punarbhikSavaH ! samaye saMharSitaromakUpajAtAH sarvasattvA abhUvan / mahatazca pRthivIcAlasya loke prAdurbhAvo'bhUt bhairavasya romaharSaNasya / aghaTTitAni ca divyamAnuSyakANi tUryANi saMpravAditAni sarvartukAlikAzca vRkSAstasmin x saMkusumitAH phalitAzca / vizuddhAcca gaganatalAt meghazabdaH zrUyate sma / apagatameghAcca gaganAcchanaiH sUkSmasUkSmo devaH pravarSati sma / nAnAdivyakusumavastraAbharaNa-gandha-cUrNa-vyAmizrAH paramasukhasaMsparzAzca saumyAH sugandhavAtAH pravAnti sma / vyapagatatamorajo-dhUmanihArAzca sarvA diza suprasannA virAjante sma / upariSTAccAntarikSAd adRzyA gambhIrA mahAbrahmaghoSA zrUyante sma / sarvendra-sUrya-zaka-brahma-lokapAlaprabhAzcAmibhUtA abhavan / Xxxx sarvA akuzalakriyAH prativiratAH / vyAdhitAnAM sattvAnAM vyAdhayaH upazAntAH / kSutpipAsArtAnAM sa0 kSutpipAsA prasrabdhA abhUvan / madyamadamattAnAM ca sa0 madApagamaH saMvRttaH unmattaizca smRtiH pratilabdhA / cakSurvikalaizca sa0 cakSuH pratilabdham / zrotovikalaizca sa. zrotaH / mukhapratyaGga-vikalendriyAzca Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 * saMgIti avikalendriyAH saMvRttAH / daridraizca dhanAni pratilabdhAni / bandhanabaddhAzca bandhanebhyaH vimuktAH / AvIcimAdi kRtvA sarvanairayikANAM sattvAnAM sarvakAraNAd duHkhaM tasmin samaye prasrastam / tiryagyonigatAnAmanyo'nyaM bhakSaNAdiduHkham, yamalokikAnAM sa0 kSutpipAsAdiduHkhaM vyupazAntamabhUt / pR0 98 "yathA ca jvalanaH zAntaH sarvA nadyaH svavasthitAH / sUkSmaM ca kampate bhUmiH bhavitA tattvadarzakaH // " pR0 112 3 "iti he bhikSavaH ! jAte bodhisatve mAtuH kukSipArzvamakSatamanupahatamabhavad yathA pUrvaM tathA pazcAt tribhaviSyadambukUpAH prAdurabhavan / api ca sugandhatailapuSkariNyaH paJca apsara:sahasrANi divyagandhaparivAsitatailaparigRhItAni bodhisattvamAtaramupasaMkramya sujAtajAtatAm, aklAntakAyatAM ca paripRcchanti sma / paJca ca apsaraH sa0 divyAnulepanaparigRhItAni bodhi0 sujAta0 pa0 / paJca apsara:sahasrANi divyadArakacIvarapari0 bo0 su0 pa0 / paJca ca apsara:sa0 dArakA''bharaNapari0 bo0 su0 pa0 / paJca ca apsara: sa0 divyatUryasaMgItisaMprabhaNitena bA0 su0 pa0 / yAvantazca iha jambUdvIpe bAhyA paJcA'bhijJA RSayaste sarve gaganatalena Agatya rAjJaH zuddhodanasya purataH sthitvA jayavRddhimanuzrAvayanti pR0 110 "atha tasmin samaye SaSTiapsara:zatasahasrANi kAmAvacaradevebhya upasaMkramya mAyAdevyA upasthAne paricaryAM kurvanti sma / " pR0 95 zrI buddhabhagavAnanA atizayo 4 tasya prakrAmata upari antarIkSe aparigRhItaM divyazvetaM vipulaM chatram cAmarazubhe gacchantamanuganchanti sma / yatra yatra bodhisattvaH padamutkSipati sma tatra padmAni prAdurbhavAnti sma // pR0 96 - sughoSA sma / Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. rUDhicchedaka mahAvIra vyAkhyAprajJaptimAM AvelI jIvanazuddhi ane vizvavijJAnanI mAhitI upara pramANe ApyA pachI zramaNa bhagavAna mahAvIre potAnA vakhatanI rUDhione toDavA je pravacanadhArA vahevarAvI che, te vize ApaNe have ahIM kahevAnuM che. e pravacanadhArA A sUtramAM tema ja bIjA sUtramAM paNa ThIkaThIka pramANamAM upalabdha che. zrI 'uttarAdhyayanasUtramAM jAtivAdathI thatI sAmAjika viSamatAne toDavA bhagavAne spaSTa zabdomAM kahyuM che ke jAti vizeSathI koI pUjApAtra thaI zakato nathI, paNa guNavizeSathI ja thaI zake che. brAhmaNakuLamAM janmelo ke mAtra mukhathI OM OM no jApa karanAra brAhmaNa nathI, paNa brahmacaryathI brAhmaNa bane che. evI rIte zramaNakuLamAM rahenAro ke koI mAtra mAthuM muMDAvanAro zramaNa thaI zakato nathI, paNa jenAmAM samatA hoya te ja zramaNa kahevAya che. jaMgalamAM rahevAmAtrathI koI muni kahevAto nathI, paNa manana-AtmaciMtana karanAro muni kahevAya che. mAtra koI jhADanI chAla paheravAthI tApasa kahevAto nathI, paNa AtmAne zodhanAruM tapa kare te ja tApasa kahevAya che. A uparAMta ATha gAthAmAM bhagavAne khAsa karIne brAhmaNanuM svarUpa batAvyuM che. dhammapada' ane "suttanipAtamAM bhagavAna buddha paNa brAhmaNanuM A jAtanuM lakSaNa keTalIka gAthAmAM batAveluM che. A uparathI ApaNe spaSTa jANI zakIe chIe ke te banne mahApuruSono zuSka jAtivAda sAme moTo virodha hato. Ane lIdhe ja temanAM tIrthomAM zUdro, kSatriyo ane strIo e badhAMne ekasarakhuM mAnabharyuM sthAna maLeluM che. jAtivAdanI peThe te vakhate jaDamULa ghAlIne beThelI keTalIka jaDa kriyAo sAme paNa bhagavAna mahAvIre te vakhatanA lokonI sAme virodha uThAvelo. e kriyAomAM khAsa karIne yajJa, snAna, arthanA bhAra vinAnuM bhASA adhyayana, devanI khoTI pUjA ane abhimAna, sUrya-caMdranA grahaNane lagato karmakASTha, Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 * saMgIti dizAonI pUjAno pravAta, yuddhathI svarga maLavAnI mAnyatA-e badhI jaDaprakriyAone lIdhe samAjanI Atmazuddhino hrAsa thato jANI A sUtramAM ane bIjA sUtramAM bhagavAne te te kriyAonuM kharuM svarUpa batAvyuM che ane tevA jaDa svarUpano cokhkho virodha karyo che. zrI uttarAdhyayanasUtramAM yajJanA svarUpa vize kahevAmAM AvyuM che ke badhA vedomAM vihita karelA yajJo pazuhiMsAmaya che. te pazuhiMsArUpa pApakarma dvArA je yajJa karavAmAM Ave che, te yajJa yAjakane pApathI bacAvI zakato nathI. tethI ja te kharo yajJa nathI, paNa kharo yajJa A pramANe che : "jIvarUpa agnikuMDamAM manavacanakAyAnI zubha pravRttirUpa vADhIthI zubha pravRttinuM ghI reDIne zarIrarUpa chANAM ane duSkarmarUpa lAkaDAMne pradIpta karIne zAMtirUpa prazasta homane RSio nityaprati kare che. kharo homa A ja che." A ja jAtanA yajJanuM svarUpa jinapravacanamAM ThekaThekANe batAveluM che. bhagavAna mahAvIre te vakhatanA samAjamAM yajJa vizenI A jAtanI mAnyatAno pracAra karIne hiMsAtmaka yajJano chaDecoka virodha karelo ane tene aTakAvelo. bhagavAnanA vakhatamAM ane Aje paNa mAtra jaLasnAnamAM ghaNA loko dharma samaje che. gaMgAsnAna, triveNI snAna, prayAga snAnanA mAhAbhyane lagatA graMthonI paraMparA ApaNA dezamAM Aja keTalAka vakhatathI cAlI Ave che, ane bhoLA loko gaMgAmAM snAna karIne potAne puNya maLyAnuM mAne che. A jAtanA snAnanA mAhAbhyanI asarathI atyAranA jaino paNa zetruMjI nadInA snAnane dharma mAnavA lAgyA che. bhagavAna kahe che ke e snAna to mAtra zarIranA maLane, te paNa ghaDIbharane mATe ja dUra kare che, paNa AtmAnA maLane jarA paNa dUra nathI karI zakatuM. tethI te snAna kharA puNyanuM kAraNa nathI. paNa kharuM snAna karavuM hoya to dharmarUpa jalAzayamAM AvelA brahmarUpa pavitra ghATe snAna kare te kharekhara zIta, vimaLa ane vizuddha thAya che tathA AtmamaLano tyAga kare che. A ja snAnane kuzaLa puruSoe mahAtmAna tarIke varNaveluM che ane RSione to te ja prazasta che. bhagavAne snAnanI A jAtanI vyAkhyA karIne vivekapUrvakanA bAhya snAnano niSedha karyo che ema mAnavAnuM kAraNa nathI. paNa je loko mAtra jalastAnamAM ja dharma mAnatA ane tethI ja Atmazuddhi samajatA teone mATe bhagavAne jIvanazuddhi mATe kharA snAnanuM svarUpa batAvIne snAnano kharo mArga khullo karyo che. Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rUDhicchedaka mahAvIra 0 31 temanA vakhatamAM loko puNyakarma samajIne vedane mAtra kaMThastha karI rAkhatA ane arthano vicAra bhAgye ja karatA. vedanA arthanI paramparA bhagavAnanA pahelAMnA samayathI tUTI gayelI hovAno purAvo yAskAcArya pote ja che; kAraNa ke te vaidika zabdonA spaSTa artha karI zakatA nathI paNa tene lagatA aneka matamatAMtaro sAthe potAno amuka mata jaNAve che. eTale ghaNA vakhatathI vedanA arthano vicAra karavo lokoe mAMDI vALelo ane veda jUno graMtha hoI tene kaMThastha karavAmAM ane svarapUrvaka uccAraNa karavAmAM ja puNya manAtuM ane brAhmaNo ema mAnatA ke vedane bhaNIne, brAhmaNone jamADIne ane putra utpanna karIne pachI AraNyaka tapasvI thavAya. paNa A jAtano jaDa karmakAMDa jIvanazuddhinuM ekAMta ghAtaka che ema samajIne 'uttarAdhyayanasUtra'mAM kahevAmAM AvyuM che ke vedonuM adhyayana AtmAnuM rakSaNa karI zakatuM nathI. jamADelA brAhmaNo ALasu thavAthI jamADanArane lAbha devAne badale UlaTA narakamAM pADe che, ane aputrasya ti'sti evo je vaidika pravAda che te paNa barAbara nathI; kAraNa ke utpanna karelA putro paNa pitAnA ke potAnA AtmAnuM rakSaNa karI zakatA nathI. A rIte jinapravacanamAM vedanA zuSka adhyayanano virodha karavAmAM Avyo che ane jJAna ane AcAra u52 ekasarakho bhAra mUkavAmAM Avyo che. bhagavAnanA jamAnAmAM vaidika ke laukika saMskRtane ja mahattva apAtuM; te eTaluM badhuM ke e ja bhASA bolavAmAM puNya che ane bIjI bhASA bolavAmAM pApa che. A hakIkatano pratidhvani mahAbhASyanA AraMbhamAM Aje paNa jovAmAM Ave che. temAM saMskRta sivAyanI bAkInI bhASAone apabhraSTa tarIke gaNAvI che ane teno prayoga karanArAone doSI TharAvavAmAM AvyA che. A rIte te vakhatanA keTalAka loko zabdane brahma samajI tenI ja pUjA pAchaLa paDelA. A saMbaMdhamAM bhagavAne potAnAM sarva pravacano te vakhatanI lokabhASAmAM karIne e vakhate jAmelo bhASAno khoTo mahimA toDI nAMkhelo 1. bhUyAMso'pazabdA alpIyAMsaH zabdAH / ekaikasya hi zabdasya bahavo'pabhraMzAH tadyathAnaurityaya zandrasya gAvI-goLI-jotA-gopotaniA-phatyevamAvyo navo'pbhrNshaaH / yastu prayuMkte kuzalo vizeSe zabdAn yathAvad vyavahArakAle / so'nantamApnoti jayaM paratra vAgyogavid duSyati cApazabdaiH // (mahAbhASyanA prathama sUtrano prAraMbha) Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3ra - saMgIti che ane eka mAtra sadAcAra ja AtmazuddhinuM kAraNa che; mAtra bhASAthI kAMI vaLatuM nathI ema batAvI ApyuM che. zrI uttarAdhyayanamAM kahevAmAM AvyuM che ke judI judI bhASAo AtmAnuM rakSaNa karI zakatI nathI.' bhagavAna buddha paNa bhASAnI khoTI pUjAno pravAda bhagavAna mahAvIranI paddhatie ja aTakAvavAno prayAsa karyo che. sUryagrahaNa ke caMdragrahaNa vize je mAnyatA atyAre cAle che, tevI ja mAnyatA bhagavAnanA jamAnAmAM paNa cAlatI. rAhu sUryane gaLI gayo ane grahaNa pUruM thAya tyAre rAhue sUrya ke caMdrane choDI dIdho-ema rAhune sUrya ane caMdra sAthe vairabhAva jANe ke na hoya tema te vakhatanA loko samajatA ane evuM rUpakAtmaka varNana haju sudhI vaidika paraMparAmAM paurANika graMthomAM TakI rahyuM che. A grahaNa vakhate dharma mAnIne jema loko snAna mATe atyAre doDadhAma kare che, tema te vakhate paNa karatA haze ema mAnavuM khoTuM na kahevAya. kahevAno matalaba e che ke grahaNanA prasaMgane dhArmika prakriyAnuM rUpa ApIne loko jema atyAre dhamAdhama macAve che, tema te vakhate paNa macAvatA haze. temanI sAme bhagavAne kahyuM che ke rAhu caMdra ke sUryane gaLato nathI, tema te be vacce koI jAtano vairabhAva paNa nathI. e to gaganamaMDaLamAM rAhu eka gatimAna padArtha che, tema caMdra ane sUrya paNa gatimAna padArtha che. jyAre gativALA teo ekabIjAnI ADe AvI jAya che tyAre aMzathI ke pUrNapaNe ekabIjAne DhAMkI de che ane pachI chUTA paNa paDI jAya che eTale koI ekabIjAthI gaLAto nathI. jyAre ekabIjAne DhAMke che tyAre loko tene grahaNa thayuM kahe che. eTale e grahaNa koI dharmamaya utsava nathI; tethI e mATenI doDadhAma paNa dharmamaya nathI ja e ughADe che. (bhA. 3 pA. 279). A rIte grahaNa nimitte cAlatI jaDa kriyAno grahaNanuM spaSTa svarUpa ApIne bhagavAne A sthaLe spaSTa khulAso karyo che. ane vadhArAmAM "zazI ane "AdityanA spaSTa artho paNa jaNAvyA che. "zazI' zabdano paurANika artha zaza(sasalA)vALo evo thAya che ane "Adityano artha aditino chokaro evo thAya che. bhagavAne A paurANika paramparA sAme jANe ke Takora 2. "na vittA tAyamAlA govijJApusA ? | visaNNA pAvakammehiM bAlA paMDiamANiNo // " (uttarAdhyayanasUtra adhyayana-6) Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rUDhicchedaka mahAvIra 0 33 ka2vA khAtara ja zazI ane AdityanA taddana judA artho batAvelA che, bhagavAna 'zazI'no sazrI (zrIsahita, zobhAsahita, evo artha kare che; arthAt je tejavALo, kAMtivALo, ane dIptivALo che te zazI, sazrI. tene jinapravacanamAM sasI (sazrI) kahevAmAM Ave che. ane 'Aditya' eTale bhagavAnanA kahevA pramANe jene mukhyabhUta--AdibhUta karIne kALanI gaNatarI thAya te Aditta. kALanI gaNatarImAM sUryanuM sthAna sarvathI prathama che; mATe bhagavAne karelo A artha vAjabI che ane vyutpattinI dRSTie paNa barAbara che. bhagavAne Adityano je uparyukta artha batAvyo che te matsyapurANamAM paNa upalabdha che. A pramANe zazI ane AdityanA paurANika artho khaseDIne tenA navA artho yojyA che ane tema karIne te pratyenI lokonI gerasamaja ochI karavA prayAsa karelo che. 'hato nA prApti svargas" (gItA a. 2, zloka. 37) e gItAnA vAkyamAM ema kahevAmAM AvyuM che ke zatruthI haNAIne tuM svarge jaIza, ethI gItAnA jamAnAthI ke gItAnA samaya pahelethI lokomAM evI mAnyatA prasarI gayelI ke laDanArA loko svarge jAya che. A mAnyatAne lIdhe moTI moTI laDAIomAM laDanArA ghaNA maLI AvatA, ane A rIte manuSyajAtano ccaraghANa nIkaLato. e aTakAvavA bhagavAne e mAnyatA upara spaSTa prakAza nAkhyo che ane kahyuM che ke loko yuddhathI svarga maLavAnI vAta kahe che te khoTI che. paNa kharI vAta to e che ke laDanArA svarge ja jAya che ema nathI paNa te potapotAnAM zuddhAzuddha karma pramANe bhinna bhinna yoniomAM janma dhAraNa kare che. (bhaga. bhA. 3, pA. 32) A hakIkata kahIne bhagavAne yuddha svarganuM sAdhana che evI jAtanI lokomAM phelAyelI dhAraNA khoTI pADI ane lokone yuddhanA hiMsAmaya mArgathI dUra rahevAnI bhalAmaNa karI. vaLI, te vakhatanI dizApUjananI prathAne lokomAMthI dUra karavA ane tenuM kharuM svarUpa batAvavA bhagavAne A sUtramAM dizAnI paNa carcA karI che. 'bhagavatIsUtra'nA dazamA zatakanA pahelA uddezakanI zarUAta dizAnA vivecanathI karavAmAM AvI che. bhagavAne gautamane kahyuM che ke dizAo daza 1. 'AtyizcAbhUitatvAr'-matsyapurANa 360 2 zlo0 rU6. Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 0 saMgIti kahevAmAM AvI che jenA kramathI nAma aindrI (indrinA svAmitvavALI), AgneyI (agninA svAmitvavALI), yAmyA (yamanA svAmitvavALI), nirjhati (niRti nAmanA devanA svAmitvavALI), vAruNI (varuNa devanA svAmitvavALI) vAyavya (vAyunA svAmitvavALI), saumyA (somanA svAmitvavALI), aizAnI (IzAnanA svAmitvavALI), vimalA ane tamA. A daza dizAone mATe purANaprasiddha uparyukta nAmo jaNAvavA uparAMta nIcenA prasiddha zabdo paNa mUkavAmAM AvelA che : pUrva, pUrvadakSiNa, dakSiNa, dakSiNapazcima, pazcima, pazcimottara, uttara, uttarapUrva, Urdhva (uparanI), adho (nIcenI) : A badhI dizAo jIvAjIvanA AdhArarUpa che tethI upacArathI e dizAone jIvaajIvarUpa kahevAmAM AvI che. dizAne eka dravya tarIke gaNAvavAnI paddhati vaidika paraMparAnI vaizeSika zAkhAmAM prasiddha che. vaidikakALamAM dizAonI pUjA karavAno praghAta hato e hakIkata sAhitya uparathI jANI zakAya che. dizAonuM prokSaNa karIne jamavAnI paddhati eka vrata tarIke amuka paraMparAmAM cAlu hatI ane te paraMparAne mAnatA loko visApovizvo kahevAtA e hakIkata jaina AgamomAM paNa maLe che. A rIte vedanI jUnI paraMparAmAM dizAonuM mahattva vizeSa prasiddhi pAmeluM hatuM ane dizAonI pUjAno pracAra paNa lokomAM ThIkaThIka hato. A jaDa pracArane rokavA mATe ja bhagavAne dizAnA mAhAtmyanI niSprayojanatA batAvavA tene A sUtramAM jIvAjIvAtmaka kahIne varNavelI che. dizAo mAtra AkAzarUpa hoI jIvAjIvarUpa samasta padArthanA AdhArarUpa che e vAta kharI che, paNa eTalAmAtrathI tenI jaDapUjA karavA maMDI paDavuM te AdhyAtmika zuddhi ke jIvanazuddhi mATe jarAya upayogI nathI. bhagavAna buddhe paNa dizAonI jaDapUjAne aTakAvavA potAnA pravacanamAM bIjI ja rIte Takora karI che. 'dInikAya'nA trIjA varganA 'sigAlovavAdasutta'mAM lakheluM che ke eka vakhata buddha bhagavAna rAjagRhanA veNuvanamAM rahetA hatA te vakhate sigAla nAmano eka yuvaka zaheramAMthI roja 1. 'pRthivyApasteno vAyurAAAM jAto vin AtmA mana rUti dravyakhi / ' (vaizeSikadarzana prathama adhyAya) 2. 'utkhana vijJa: prokSya che ta1-mubAvi samunviti" aupapAtika sUtra pR0 10. 3. jUo vIniAya-35ryu sUtra. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rUDhicchedaka mahAvIra 0 35 savAre bahAra AvI snAna karI pUrva, pazcima, uttara, dakSiNa, upara ane nIce e cha e dizAe namaskAra karato hato. rAjagRhamAM bhikSA mATe jatA buddha tene joIne bolyA "gRhapatiputra ! teM A zuM mAMDyuM che?" sigAla bolyo : "he bhadaMta ! mArA pitAe maratI vakhate cha dizAnI pUjA karatA rahevAnuM mane kahyuM hovAthI huM A dizAone namaskAra karuM chuM." bha. buddha bolyA : "he sigAla ! tAro A namaskAravidhi AryonI paddhati pramANe nathI." tyAre sigAle AryonI rIti pramANe cha dizAono namaskAravidhi batAvavA buddhane vinaMtI karI. bha. buddha bolyA : "je AryazrAvakane cha dizAnI pUjA karavAnI hoya, teNe cAra karmaklezathI mukta thavuM joIe, cAra kAraNone laIne pApakarma karavAM na ghaTe ane saMpattinAzanAM cha dhArono teNe aMgIkAra karavo na ghaTe. A cauda vAto sAMbhaLe to cha dizAnI pUjA karavAne te yogya bane che. A uparAMta buddha tene ema kahyuM ke "bhAI ! mAbApa e pUrvadizA che, gurune dakSiNa dizA samajavI, patnIputra pazcimadizA, sagAMvahAlAM uttaradizA, dAsa ane majUra nIcenI dizA tathA zramaNabrAhmaNa uparanI dizA samajavI. ATaluM kahyA pachI tene e dizAonI pUjAnI paddhati buddha bhagavAne vistArathI samajAvI che. A uparathI ema mAlUma paDe che ke bhagavAna buddhanA vakhatamAM dizAonI jaDapUjAno pracAra khUba thayelo hovo joIe, jene aTakAvavA zrIbudde navA prakAre dizAnI pUjAnI paddhati lokone samajAvI. ane bhagavAna mahAvIre pUrvokta rIte dizAone jIvAjIvAtmaka kahIne te jaDapUjAmAMthI lokone bacAvI levA prayatna karyo, e ekasarakhI hakIkata A sUtramAM AvelA dizAnA prakaraNa uparathI spaSTa rIte samajI zakAya evI che. dizA vize bhagavAnanuM pravacana te vakhatanI dipUjananI rUDhine nAbUda karanAruM che. A prakAre bhagavAne potAnA samayanI kurUDhione nAbUda karavA ane tene sthAne sumArga pravartAvavA potAnA pravacanamAM ghaNo prayAsa karelo che. A jAtanAM udAharaNo ghaNAM ApI zakAya paNa udAharaNo namUnArUpe TAMkelAM che. bhagavAna mahAvIre ane bhagavAna buddha kurUDhine dUra karIne lokone surUDhi para lAvavA potAnAM pravacanomAM pUrvokta keTalIka hakIkato batAvelI che. AthI ja A banne mahApuruSo te vakhatanA prabaLa sudhArako hatA ema je atyAranA zodhako mAne che te kharekharuM che. Aryoe batAvelA ahiMsA ane satyamaya mArgamAM je keTaloka kacaro bharAI gayelo tene dUra karavA A banne Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 0 saMgIti mahApuruSoe ghaNo prayatna sevyo che emAM zaka nathI. keTalIye evI vaidika mAnyatAo hatI jenAthI lokomAM hiMsA, asatya, jaDatA vagere durguNono vadhAro thato ane ethI te vakhatanI prajA trAsI paNa gayelI. e prajAne sanmArga batAvavA bhagavAna buddha ane bhagavAna mahAvIra kalyANamitrarUpe na AvyA hota to atyAre ApaNI kevI durdazA hota te koNa kahI zake ?1 1. bhagavatIsUtranA cothA bhAganI prastAvanAmAMthI - utthAna Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. kSamA tathA kSamApanA mAnavanuM samagra jIvana sAmAjika che, kauTuMbika che, pArivArika che. te koI paNa pravRtti karatAM samAja sAthe, kuTuMba sAthe ke parivAra sAthe saMkaLAyelo rahe che. bhinna bhinna AcAra-vicAravALA to ThIka, paNa keTalIka vAra viruddha AcAra-vicAravALA loko sAthe sudhdhAM kAma pADavAnA prasaMgo Dagale ne pagale AvatA rahetA hoya che. jyArathI te thoDo-ghaNo samajaNo thavA mAMDe che tyArathI mAMDIne jIvanaparyaMta pravRttizIla manuSyane AvI sphoTaka paristhitimAMthI gujaravuM paDe che. zizudazAmAM ramato ramatAM zizuo, bALamaMdiramAM keLavaNI pAmatAM bALako, nizALa ke mahAvidyAlayamAM potAnI jAtane keLavavA mathatA kumAra-kumArIo ane pachI saMsAranA raNakSetra upara AvIne gRhasthAzramanI javAbadArIne varelAM puruSo ke strIo, jeo vividha vyavahAranAM kSetromAM potAnI pasaMdagI tathA maryAdA ke zakti anusAra pravRttimAM paDelAM hoya che, teo badhAMne lagabhaga potAnAthI judI judI jAtanI prakRtivALA, judI judI jAtanA vicAravALA ane judI judI jAtanA AcAravALA loko sAthe pratipaLa-pratikSaNa kAma karavAnuM hoya che. AvI paristhitimAM svArthasiddhine kAraNe paNa vyavahAranAM e tamAma kSetromAM thoDI-ghaNI to sahanazIlatA parANe paNa keLavavI paDe che. viveka na hovAne kAraNe bahArathI bhale sahanazIlatA dekhADavI ke rAkhavI paDatI hoya, chatAM mananI sthiti bhAre kacavATabharI, aNagamAbharI ke arucibharI banatI rahe che. Ama thavAthI mANasamAtramAM bIjAM aneka dUSaNo pedA thavA mAMDe che. keTalAka lokone potAno uparI, adhikArI ke zeTha gamato hoto nathI chatAM tenI nIce vA tenA hukamane vaza thaIne pazunI peThe dorAIne parANe kAma karavuM paDe che. ghaNI vAra uparI, adhikArIo ke zeTha loko bhAre svacchaMdI hoya che, tumAkhIvALA hoya che, vAtavAtamAM roSe bharAvAnI prakRtivALA hoya che ane vilAsapradhAna hoI nahIM icchelAM, aNagamatAM vA gajA uparanAM kAmo bhaLAvatA hoya che. AvI paristhitimAM moTe bhAge Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 * saMgIti nAnAthI moTA tamAma mAnavInuM jIvana sadA satata saMgharSamAM ja cAlatuM hoya che. saMgharSa sphoTaka hovAthI bhArelA agni jevo hoya che. A sthitimAM klezanA taNakhA UDavA ke bhaDako thavo svAbhAvika che. saMsAramAM saraLa vRttinA, vivekI tathA zrI gItAjI anusAra bhAge AvelI pravRttine dharma samajIne karanArA manuSyo nathI ema to nathI, paNa evA kharekhara saraLa ane vivekI loko virala dekhAya che. moTo bhAga to dabANa nIce ja cAlanAro hoya che. koIne mAtApitAnuM dabANa, zikSakanuM dabANa, uparI-adhikArInuM dabANa, daMDanA bhayanuM dabANa, strInuM dabANa, mitronuM dabANa, samAja, kuTuMba ke parivAranuM dabANa ema aneka rIte dabANane vaza thaIne samagra pravAha cAle che. je loko vizeSa zrImaMta che temane vizeSa dhana ke vilAso meLavavAnuM dabANa hoya che ane je loko zikhara upara beThelA che temane potAnI sattAnA dabANa nIce vA potAnA ahaMkAra, lobha, svacchaMda vagerenA dabANa nIce vartavuM paDatuM hoya che. Ama, tamAma loko koI ne koI jAtanAM dabANanI nIce potAnI mULa jAtane bhUlI jaIne pravRtti karavAmAM mazagUla rahetA hoya che. AvI paristhitimAM koInA manamAM krodhanI vRtti jAmatI rahe che, kyAMya vaLI dveSa, IrSyA ke ahaMkAranA saMskAro ghara karatA hoya che, koInA cittamAM sAmA pratye tiraskAra, tochaDAI ke dhRNAnA bhAvo bharAvA lAge che, to vaLI kyAMka "manamAM rAma ane bagalamAM chUrI" evI kapaTavRtti poSAtI hoya che; ane lAga AvatAM ja A tamAma duksaMskAro jayAre zarIra ane iMdriyo sAthe sahakAra meLave che tyAre moTo vinAza sarajAyA vinA raheto nathI e dazA konA anubhavamAM nathI? jayAM sudhI A badhAM aniSTa dUSaNo mAtra manamAM ja bIjarUpe hoya che tyAM sudhI to sau koIne zAMtino, sukhano ke saMtoSano bhAsa thAya che, paNa jayAre bIjo aMkuro thaI moTA vRkSanuM rUpa levA lAgI phaLa ApavA zaktimAna thAya che, tyAre nAnAmAM nAnA mAnavathI mAMDI moTA mAMdhAtA sudhInA tamAma loko athavA jeo pote sAdhusaMnyAsI hovAnuM mAne che teo paNa bUrAmAM bUrI dazAne pAme che ema koNa nathI joI zakatuM ? buddha bhagavAne potAnA jAta-anubhavathI bhAre udghoSa karIne jaNAvela che ke "tamAma vRttionuM mULa 1. manopuvvAmA dhammA manoseTTA manomayI | manasA ce paduDhena bhAsati va karoti va / tato TuvAlamanveti va ve vaheto pavuM dhammapada, yamakavarga, gA. 1 Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSamAM tathA kSamApanA 0 39 sthAna mana che ane tamAma pravRttionuM preraka paNa mana che." jemanuM mana upara jaNAvelAM dUSaNothI UbharAya che ane jayAre mana e dUSaNonA Avegane jIravI zakatuM nathI eTaluM badhuM ugra prakriSTa bane che, tyAre tenI sattA zarIra ane indriyo upara cAlavA lAge che. eTale jayAre mana, zarIra ane vANI saMpa kare che tyAre bhArelo agni khullo thatAM je sthiti thAya che te sthitine aTakAvI zakAtI nathI. pariNAmamAM priyatama pAtro sAthe paNa najIvAM bAnAM UbhAM karIne jheravera thavA lAge che. A evI Aga saLage che ke jemAM strIpuruSa, temanAM kuTuMba-parivAra ane manAyelAM tamAma svajano, guru, celA, zeTha, vANotara, uparI ane nokara-e badhAMnA saMbaMdho bhasmIbhUta thaI jAya che ane samasta saMsAramAM jayAM-tyAM rAkSasI tAMDava najare paDe che. sadUbhAgye prANImAtrane vismaraNazaktinI bakSisa maLela che ane peTa to koIne choDatuM ja nathI. eTale pAchuM gADuM cAlavA lAge che; paNa pharIne kaI paLe e tAMDava nathI thavAnuM ema koI kahI zakavA samartha nathI. e tAMDavane aTakAvavAnA upAya nathI ema nathI; paNa mAnava e upAyo ajamAvavA sAru pote saMkalpa ja kadI karato hoya ema jaNAtuM nathI. zrI. buddhe ja e mATe eno upAya batAvela che ke "je manuSya praddhiSTa mana rAkhIne pravRtti karaze ane vArevAre sAmAnA doSo ja joyA karaze ke ANe mane gALa dIdhI', "mane tucchakAryo', "mane mAryo', "mane harAvyo Ama vAraMvAra yAda karato raheze te mANasanI pAchaLa jema gADIe joDelA baLadanI pAchaLa paiDuM cAlatuM ja rahe che tema du:kha cAlatuM ja rahevAnuM che ane je manuSya prasanna mana rAkhIne pravRtti karaze tathA potAnA aMtaramAM ja joyA karaze ane "bIjAe zuM karyuM te bAbata vicAra karavo choDI deze te mANasane. jema teno paDachAyo kadI choDI jato nathI tema sukha (tevA mANasane) kadI choDatuM ja nathI". A bAbata zrI gItAjImAM paNa bIjI rIte samajAvela che ke 1. akkocchi meM avadhi meM ajini maM ahAsi maM / ve naM 35nati ke te 7 sati . dhammapada yamaka varga gA. 3 2. suvRduHNe ane tvA nAmADatApa nayAnathI tato yuddhAya avasva naivaM pApamavAra | gItA adhyAya 2, zloka 38 ahIM arjunane badale ApaNe ema samajavAnI jarUra che ke vyavahAramAM paDelA ane saMgharSamAM AvelA AkhA jagatane bhagavAna kRSNa A saMdezo saMbhaLAve che ane kahe che ke je manuSya ke samAja A zlokamAM kahelI vAtane yathArtha svIkArI, AcaraNamAM mUkI Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 * saMgIti "sukha-duHkhane, lAbha-alAbhane tathA jaya-parAjaya vagere paristhitione samAna gaNIne ane paramezvaranI IcchAne vaza thaIne pravRtti karanAro manuSya prAkRta duHkha ke sukhathI kadI mUMjhAto nathI tema harakhAto paNa nathI." jaina paraMparAmAM paNa A vAtane ja A rIte kahela che ke "bIjo koI mArA upara kAbU rAkhe ane te mATe sahana karavuM paDe te karatAM to huM ja mArI jAta upara pote kAbU rAkhuM ane prApta paristhitimAM paNa puruSArthanI ajamAyaza sAthe prasanna bhAve rahuM e vadhAre uttama che." Ama tamAma dharmapravartakoe ApaNane mArga to sApha rIte darzAvela che, paNa ApaNA saMkalpamAM e upAya hajI sudhI barAbara beTho nathI. jyAre paNa prAcIna anubhavI puruSoe batAvelo upAya mANasanA saMkalpamAM daDha rIte jaDAze tyAre A jagatanI pAse svarga ke mukti paNa pANI bhare evuM suMdaratama ane pavitratama te banI jaze. mANasa A hakIkato jANe che ke potAnA manamAM keTalAMka aniSTa ane vaghAtaka saMskAronAM bIja paDelAM ja che, je aMkurita thaI phAlatAM-phUlatAM bhAre ghamasANa UbhuM thAya che; eTaluM ja nahi, moTI moTI saMhAraka laDAIo paNa Ane ja AbhArI che. kuTuMbamAM, nAtajAtamAM, vidyAnA kSetramAM, dharmanA sthAnamAM ke game tyAM phAlelA e saMskArone lIdhe bhaDakA baLatA hoya che, jene pariNAme kyAMya zAMti, saMtoSa ke sukhacenanuM nizAna paNa TakatuM nathI. ghaNI vAra to vaLI e kusaMskAro dharmanuM rUpa le che tyAre vaLI e bhaDako evo bhAre hoya che ke tene lIdhe potAne dhArmika mAnatA loko ja vinAzanA mukhamAM sapaDAI pataMgiyAnI peThe baLI jAya che. A tamAma paristhitithI mAnava rajeraja suparicita che, tema chatAM e duHsaMskArarUpa zalyone ukheDI nAkhavAno saMkalpa baLavAna banato nathI. ApaNe joIe chIe ke mANasa, mAtra eka saMkalpabaLane lIdhe ja siMhane, vAghane, bhayaMkara sarpane nAthavAnuM sAmarthya dharAve che. jyAM koI jaI zakatuM nathI tevA himAlayanA uccatama zikhara upara pahoMcI potAno dhvaja pharakAvI zake che. are, have to caMdra sudhI pahoMcavAnI hiMmata paNa mANasa dharAve che. paNa potAnA mananA Avego pAse to e lAcAra banIne, e Avegane adhIna thaIne ja cAlato rahe che ane duHkhanI batAve tene saMsAranA raNasaMgrAmamAM paDavAthI pApa lAgavAnuM nathI. 1. vara ne gappA haMto, saMgame tave ja ! mAruM digaMto, vazvadi vadiya uttarAdhyayana sUtra, prathama adhyayana, gA. 16 Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSamA tathA kSamApanA * 41 javAlAomAM zekAyA kare che. jo ke e AvegothI mANasa kaMTALato nathI ema paNa nathI, ane evo kaMTALelo te zAMti, saMtoSa ke samAdhAna meLavavA phAMphA mArato rahe che; eTale e Avegone niSkriya banAvavA te vaLI vadhAre vilAso tarapha jhUke che; dArU, gAMjo, aphINa, sigAra-bIDI, cA vagere vyasanono Azaro le che, judI judI jAtanI klabo kADhI temAM rasa dharAvavA mAMDe che ane e klabo sevAdharmanAM sAdhano che ema samajI temAM anargaLa dhana tathA zakti veDaphe che, jarUriyAto vizeSa vadhArI mUke che tathA deva-devIonAM moTAM moTAM maMdiro UbhAM karI temAM potAnA svacchaMdane poSe evI dhAmadhUmovALA moTA moTA utsavo goThavavA mathato hoya che. A rIte ATalI badhI dhamAla, dhamAdhama karyA pachI paNa sAcI svasthatA, na TaLe evI zAMti ke saMtoSa-samAdhAna maLatAM hoya tema koI anubhavatuM jaNAtuM nathI. kharI rIte to jyAM sudhI bhArelA bhaDakA jevA dusaMskArorUpa zalyo cittamAM sthiravAsa karIne beThelAM che, tyAM sudhI adamya sAmarthyavALo paNa manuSya e zalyone dUra karavAnA eka prabaLa saMkalpa sivAya bIjA game te upAyo ajamAve paNa zAMti, saMtoSa ke samAdhAna meLavI zakanAra nathI ja nathI. keTalAka lokone ema paNa kahetA sAMbhaLyA che ke"baLyuM A jagata ane baLyo A jagatano saMbaMdha, A badhuM choDIne jaMgalamAM jatA rahevuM, saMgharSathI dUra dUra bhAgI chUTavuM, saMnyAsa laI levo, phakIrI dhAraNa karavI ke dIkSA svIkArI levI; eTale badhI ja jaMjALa khatama. mAthA upara kazI javAbadArI ja na rAkhavI eTale saMgharSa zuM karI zakavAno hato ?" Ano artha to e thayo ke je je javAbadArIo UbhI karela che eTale ke kuTuMbanI javAbadArI, pati-patnInI javAbadArI, mAtApitA tathA bALakonA saMrakSaNanI javAbadArI, bALakonA saMvardhana tathA zikSaNanI javAbadArI ane A sivAyanI bIjI badhI leNadeNa vagerenI vyAvahArika javAbadArI tathA jIvananI vyavasthA ane nibhAva mATe parasevo pADI parizrama karIne vividha sAdhanone UbhAM karavAnI javAbadArI-e badhuM ja phagAvI devuM. mArI samaja pramANe zAMti, saMtoSa ke samAdhAna mATe A upAya paNa kAragata nIvaDela nathI e hakIkata vartamAna sAdhu-saMnyAsIno samUha ja sUcavI rahela che. ghaDIbhara ema mAnI laIe ke javAbadArIone phagAvI denArA dekhAvamAM bhale sukha-zAMti anubhavatA hoya, paNa jayAM sudhI temanAM manomaMdiramAM ya pelAM dusaMskArarUpa mAnasika zalyo ghara karIne beThAM che, tyAM sudhI to e Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 * saMgIti paNa sukha nahIM paNa sukhAbhAsa, zAMti nahIM paNa zAMtino AbhAsa kadAca anubhavatA hoya to paNa vAstavika zAMti-samAdhAnathI to teo paNa hajAro gAu cheTe rahe che Ama na hoya to teo paNa gRhastha jevI bIjI jAtanI dhamAlamAM rAcatA hoya che ane dharmane nAme tathA saMpradAya saMbaMdhI anuSThAnone nAme vizeSa vikSepakArI pravRttimAM temane rasa Avato hoya che te kema bane? vaLI, jeo sAdhu-saMnyAsI thAya che teo Akhare rahevAnA che to A jagatamAM ja, teo kyAMya adhdhara AkAzamAM jaIne rahevAnA to nathI ja. A sAdhuvarga potAnA peTane to choDI zakato ja nathI, ethI temanI jarUriyAto gRhastho karatAM ochI thavAnI nathI. eTale jyAM sudhI teo sAdhu-saMnyAsI nahi banelA tyAM sudhI to te badhI javAbadArIo teone mAthe hatI ane temane teo game tema karIne nabhAvatA ane jIvanane ghaDatA; paNa sAdhu-saMnyAsI thayA pachI teo peTane adhIna rahevA chatAM ya lagabhaga niSkriya banIne rahe che; eTale UlaTuM e javAbadArIo samAjanA lokone mAthe paDe che. Ama thavAthI mArI samaja pramANe to puruSArthane haNI nAkhanArI bhikSAvRttithI jIvavuM, sAdhu saMnyAsI thavuM-eTale mUA nahi ane pAchA thayA jevuM bane che. Ama chatAM jeo kevaLa mumukSuo che, niHspRha che, vairAgyavAsita che ane peTanI paNa tamA rAkhanArA nathI evI virala vyaktio mATe saMnyAsadIkSA temanA cittanA zodhananuM jarUra sAdhana banI zake che. mULa muddo to upara jaNAvyAM te dusaMskArarUpI bhayaMkara zalyone dUra karavAno che ane e zalyonuM baLa kema ochuM thAya ema vartavAno che. jyAM sudhI ema na thAya tyAM sudhI koI paNa vyakti ke samAja sukha, zAMti ke samAdhAna anubhavI zakavAno nathI ja e vAta soLasoLa AnA che. ziyALAmAM ApaNA hAtha-paganA pahoMcA upara ghaNI vAra evo mela jAmI jAya che ke cAmaDI ane mela kema jANe eka thaI gayAM hoya evuM lAge che. e ghaTTa jAmela melane kADhavA mATe cAmaDI cholAya ane baLavA lAge tyAM sudhI paNa cAmaDIne ghasavI paDe che. paNa e melane kADhya ja rahIe chIe. e ja rIte, peTamAM kacaro jAmatAM becenI thavA lAge che ane zarIra rogabharyuM thaI jAya che tyAre game tevA AkarA ane kharcALamAM kharcALa upAyo karIne paNa peTa sApha karIe chIe ane svasthatA anubhavavA bhAgyazALI banIe chIe. Ama AvA bahAranA melane dUra karavA sakhata parizrama karavo paDe che ane e bahAranA melo hAnikAraka che evI ApaNI pAkI samaja che Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSamA tathA kSamApanA 0 43 tathA e melane dUra karavA sAru ApaNe manasA, vAcA, karmaNA ane dhana vaDe paNa kaTibaddha thaIne daDha saMkalpa dharAvIe chIe. A paristhitimAM e melone dUra karIne ja ApaNe jaMpIe chIe. A ja prakAra mAnasika zalyone kADhavA mATe ApaNe ajamAvIe to mAnasika zalyonI tAkAta nathI ke e ApaNA manamAM cITakI rahIne ApaNane ja satAve. e zalyonA jorane narama pADavAnA upAyo manana-ciMtana, satsaMga, svAdhyAya ne aMtaranuM nirIkSaNa vagere che, tathA iMdriyonI, mananI ane dehanI upara svAmitva meLavavuM tathA ApaNI jUnI Tevo badalavA mATe daDha saMkalpa sAthe sakhata parizrama karavo e che. ghaNA lokone cA, bIDI, sigAra ke dArU vagere vagara cAlatuM ja nathI. eo ema samaje che ke A Tevo teo choDI de to sukhe jIvI ja na zake, mAMdA paDI jAya, TUrti vinAnA thaI jAya. Ama mAnIne A loko potAnI talabanA gulAma bane che ane ghaNIvAra potAnI khAnadAnI ke maryAdA sudhdhAM khoI nAkhavA sudhI jAya che. A loko e vAtano paNa vicAra karatA nathI ke zuM teo janmathI ja AvI talabanA gulAma hatA ? jo janmathI ja gulAma na hatA tyAre AvI talaba vinA teo jIvyA zI rIte ? nAnapaNamAM svasthatA kema TakAvI zakyA ane moTA kevI rIte thayA ? game te saMyogone tAbe thaIne A loko je saMkalpane lIdhe AvI talabanA dAsa thayA to pachI te ja daDha saMkalpano AdhAra laI teo pote pADelI talabanI gulAmImAMthI kema na chUTI zake ? chUTavA dhAre to jarUra chUTI zake ja. have bahAranA melone ane bahAranI talabone choDavA jevo ane jeTalo daDha saMkalpa tathA parizrama karavo jarUrI che, te karatAM vizeSa vadhAre majabUta saMkalpa sAthe abhyAsa karIe-sArI TevonI ane sArAM AcaraNonI parANe paNa pasaMdagI karI te pramANe vartavA kamara kasIe, to mananAM zalyonI tAkAta nathI ke te dUra na thAya-samULagAM ukhaDI na zake. vAta evI che ke jema Teva banelAM vyasanomAM mANasane jayAM sudhI AnaMdano anubhava thato rahe, tyAM sudhI e vyasano choDI zakAtAM nathI ja, tema ja krodha, kAma, IrSyA, ahaMkAra ane kapaTavRtti vagere rUpe manamAM jaDAI gayelAM zalyone lIdhe AnaMdano ke sukha-samAdhAnano anubhava thato rahe tyAM sudhI game teTalAM bahAranAM dharmAnuSThAna karIe ane dehadamana vagere AkarAM tapa karIe to paNa te bhayAnaka zalyo khasavAnAM nathI. jyAM sudhI ApaNI vRtti manamAM phAve tema karavAnI rahe che, tyAM sudhI pelA ziyALa ane UMTanI peThe mAra khAdhA karavAnuM Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 * saMgIti raheze ane zAMtinuM nAma paNa raheze nahi. bALavArtAomAM Ave che ke ziyALa ane UMTa be bhAIbaMdha hatAM. eka vAra bharyuMbharyuM zeraDInuM moTuM khetara joyuM ane temAM jaI tene khAvAnI ziyALane talaba thaI AvI, sAthe bhAIbaMdha UMTane paNa lIdho. ziyALe to dharAI dharAIne zeraDI khAI lIdhI, paNa UMTanuM peTa to hajI bharAyuM na hatuM. tevAmAM ziyALe bhAIbaMdha UMTane kahyuM ke mane hamaNAM ne hamaNAM gAvAnI talaba thaI AvI che eTale mAre gAvuM ja paDaze. UMTa kahe, bhalo thaIne tArI te talaba hamaNAM kore rAkha, mane barAbara khAI levA de; pachI ApaNe banne bahAra nIkaLI jaIzuM. tyArabAda tArI talaba pramANe tuM sArI rIte gAI leje, paNa UMTanI vAta ziyALe na mAnI ane gAvAnI zarUAta karI dIdhI. ziyALano avAja sAMbhaLI khetaravALA lAkaDIo sAthe ziyALa upara tUTI paDyA ane khUba mArI tenAM hADakAM khokharAM karI nAkhyAM. eTalAmAM teonuM dhyAna Ape caratAM UMTa tarapha gayuM. pachI to teo UMTa upara paNa tUTI paDyA ane tenA aMge aMga upara lAkaDIono mAra paDyo. ApaNI talaba thatAM ja te pramANe karavA mAMDIe to ziyALanA jevA ApaNA hAla thAya; ane kharekhara ema thaI rahyuM nathI ema koNa kaheze ? talabane tAbAmAM rAkhavI ane ApaNAM zalyone lIdhe jene jene kaSTa pahoMcatuM hoya te tamAma lokonI pAse jaIne potAnAM zilyonI kabUlAta karI te aMge kSamApanA karavI ane pharI vAra tema nahi vartavAno ddaDha saMkalpa karI tadanusAra vartavAnI kALajI rAkhavI tathA jemanAM jemanAM e zalyone lIdhe ApaNane kaSTa pahoMcela che temanA upara ciDAvuM nahi, gusso lAvavo nahi tema temanuM leza paNa aniSTa icchavuM nahi ane temane paNa prasannatA sAthe kSamA ApavI. Ama kSamAne keLavavAthI tathA kSamApanAnI vRttine kharA arthamAM anusaravAthI jarUra ApaNAM e duHkhakara bhayaMkara zalyonuM jora narama paDaze, ane e rItano vAraMvAra abhyAsa pADavAthI, evA abhyAsa vize kALajI rAkhavAthI eka vakhata evo jarUra Avaze ke e zalyo ApaNAmAMthI jarUra dUra thaI jaze ane tene badale prasannatA, AnaMda ane samAdhAnanuM sukha anubhavAze. vAta ema che ke jayAM sudhI ApaNane krodha karavAmAM, abhimAnathI vartavAmAM, IrSyA ane adekhAI karavAmAM, lobhIpaNuM sAcavI rAkhavAmAM ane kapaTavRttithI ApaNo bacAva karavAmAM rasa Avato raheze ApaNe krodha, mAna, ahaMkAra, lobha, moha, kAma ane kapaTa vagere bhAvone Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSamA tathA kSamApanA * 45 ApaNA sukhanAM sAdhana mAnatA rahezuM paNa e tamAma ApaNA duHkhanAM mULa che ema nahIM mAnIe, e kaSAyo vyakti ke samAja mATe bhAre baMdhanarUpa che ane saMsAranuM duHkhamAtra emane lIdhe ja UbhuM thAya che ema ApaNA manamAM daDha rIte jayAM sudhI Thase nahi-tyAM sudhI to e bhayaMkara ghAtaka zalyo ApaNAmAMthI nIkaLavAnAM nathI ja. je vastu vA vRttine ApaNe ApaNA sukhanuM sAdhana mAnatA hoIe te vastu vA vRtti ApaNAthI zI rIte dUra thaI zake vA ApaNe tene dUra zI rIte karI zakIe ? eTale prathama to ApaNe evo saMkalpa daDha karavo joIe ke e zalyo ApaNAM tamAma duHkhanuM mULa che, ane mAre emane mArA manamAMthI mULathI ukheDI nAkhavAnAM che. evuM nakkI karyA sivAya ApaNe game te jAtano dhArmika karmakAMDa karatA rahIe to paNa e zalyo dUra to thavAnAM nathI, UlaTAM vadhavAnAM che emAM zaka nathI. ApaNA dezamAM dhArmika karmakAMDo pAra vinAnA cAle che ane evo koI divasa bhAgye ja haze ke je divase evAM anuSThAno na cAlatAM hoya. loko devamaMdirone gajave che, tyAM jaIne vividha jAtanAM pUjApATho, prArthanAo, namAjo, baMdagIo vagere satata karatA rahe che, tema chatAM manamAMthI e zalyone dUra kADhavAnAM che evA saMkalpathI bhAgye ja koI dharmAnuSThAna thAya che. koI to paramezvaranA maMdiramAM jaI pote jemane zatru mAnato hoya tenA vinAzanI prArthanA kare che. koI vaLI sAmAjika gunAo karavAthI bhogavavI paDatI sajAomAMthI bacavAnI mAnatA kare che, koI vaLI potAnI premikA nA premI maLI jAya evI bhAvanAthI bhagavAnane phUla-niveda vagere caDAve che, to koI potAne putra nathI ane maherabAnI karIne bhagavAna putrane mokalI Ape evI ja bhAvanAthI maMdiramAM jato hoya che. vidyArthIo bhaNavAmAM dhyAna na ApI sArA naMbare pAsa thavAnI bhagavAna pAse mAgaNI karatA hoya che ane corIchUpIthI pAsa thaI jatAM bhagavAnano pADa mAnatA hoya che, ane adhyApako potAnuM vetana vadhatuM rahe ane rajAo vadhAre maLe e mATe bhagavAnanuM dhyAna dharatA hoya che. vizeSataH maMdiramAM janArA tamAma loko pote potAnI rIte sukhI thAya, saMpattimAna thAya ane pote game tema varte chatAM kazuM duHkha na AvI paDe te aMge bhagavAnanI bhaktimAM ane pUjApAThamAM mUDha bhAve kalAkonA kalAko vitAve che. Ama ApaNI Izvarabhakti cAlI rahela che ! ethI to UlaTAM ApaNAM e bhayaMkara zalyo ghaTavAnAM ke vadhavAnAM ? bhAgye ja koI bhAvika potAnAM Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 * saMgIti zalyone dUra karavAnA ekamAtra hetune pradhAna rAkhIne paramezvaranI bhakti karato haze-ema kahevAmAM kazI anucitatA jaNAtI nathI. zalyo dUra karavAnAM ane zalyonuM jora narama pADavAnA upAyo mATe vicAra karIe to spaSTa jaNAze ke jyAre ApaNe nAnA bALaka hatA tyAre e zalyonAM bIja ApaNAmAM hatAM ja; paNa saraLa bALasvabhAvane lIdhe e bIjo jora pakaDatAM nahotAM. paNa jema jema ApaNe moTA thatA gayA ane ApaNAM ucheranAra mAtApitA bhAI-bahena vagerenI rItabhAto ApaNe jotA gayA, ApaNA AkhA kuTuMbanI klezamaya ane svArthasAdhu pravRtti ApaNA dhyAnamAM AvatI gaI ane ApaNA ADozI-pADozInI tathA AkhI jAti ke samAjanI paNa AvI pravRttine ApaNe vAraMvAra jotA rahyA, eTale e bIjabhUta zalyo. aMkurita thavA lAgyAM. ane jema jema AvuM vAtAvaraNa ApaNA dhyAnamAM daDha thatuM gayuM, tema tema e aMkuro moTAM vRkSa banI phaLa ApavA sudhI pahoMcI gayA ane e phaLo ApaNane mIThAM paNa lAgavA mAMDyAM-pachI bhale ne bIjI vyaktine vA kuTuMbane vA samAjane ke ApaNAM pAlaka mAtA-pitAne sudhdhAM e ApaNane sukhakArI lAgatAM phaLo kaDavAM jaNAtAM hoya vA duHkhakArI jaNAtAM hoya vA temane game tema pratikULa thatuM hoya, to paNa ApaNe te phaLomAM ja laTuM thavA lAgyA. pariNAme, ApaNe khuda azAMta banI gayA ane AkhuM jagata azAMta banI gayuM. kahevAnuM tAtparya e che ke ApaNI Tevo ApaNane ja hAni thAya evI pADavA lAgyA ane bIjAne hAni pahoMcADavA lAgyA. have jayAre samajaNA thayA chIe tyAre e bALapaNanI TevomAM sudhAro karyA vinA ane te paNa bahArathI sudhAro nahi paNa aMtaramAM sudhAro karyA vinA koI vyakti ke samaSTine sukhasamAdhAnano saMbhava nathI ema anubhava sAthe samajIne sudhAro karavAnA daDha saMkalpa sAthe abhyAsa ke navI Teva pADavAno prayatna karIne e jUnI TevomAM saMzodhana karavA prabaLa puruSArtha karIzuM to ja ApaNe kharuM sukha, kharI prasannatA ane kharA samAdhAnane pAmavAnA chIe. je kAMI thayuM che te ApaNI Tevone lIdhe thayela che ane je kAMI have navuM karavAnuM che te ApaNI TevomAM saMzodhana karIne karavAnuM che; eTale bhUlyA tyAMthI pharIthI gaNo e nyAyane dhyAnamAM rAkhI hRdayapUrvaka ane daDha saMkalpapUrvaka kSamA ane kSamApanAnI Teva pADIe to A jagatamAM ApaNe pharIthI jarUra divya AnaMda anubhavIe. Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSamA tathA kSamApanA 0 47 bALaka jyAre bALaka hoya che tyAre tenA manamAM mArA ke parAyAno bhAva hoto nathI, te game tenI pAse cAlyuM jAya che; eTaluM ja nahi, paNa gharamAMthI maLelo khAvAno bhAga te potAnAM game te jAtinAM, sAthe ramatAM bALakomAM vaheMcI ApIne ja khAya che, ramakaDAM paNa ramatAM bALakone ApavAmAM AnaMda mAne che...Ama, te "vasudhaiva kuTumbakam'nI vRttivALuM hoya che. paNa jyAre tenAM vaDIlo tene tema karatuM TokavA mAMDe che tyArathI e saraLa ane sarvatra abhedabhAve vartatuM bALaka ekAMgI ane kevaLa svArthasAdhu banavA lAge che; ane, pariNAme, jevA atyAre ApaNe chIe tevAM banI jaIe chIe. ApaNA tamAma vyavahAromAM kSamA ane kSamApanAnI vRtti kharA arthamAM Ave nahi, tyAM sudhI koI paNa bIjA upAya dvArA ApaNe sArA thavAnA nathI ja. dhAro ke basa mATe ApaNe UbhAM chIe ane tema bIjAM paNa ghaNAM UbhAM che. ApaNA manamAM jaladI javAno Avega Ubho thayela che, tema bIjAM UbhelAMnAM manamAM paNa tevo ja Avega Avela che. eTale lAIna toDI nAkhIne ane eka jAtano anyAya karIne ApaNe caDavA prayAsa karIe chIe. Ama anyAyanI vRttine keLavatAM ApaNane saune kSobha thavo joIe. chatAM koIne Avo kSobha thAya che kharo ? acchA, basamAM dhamAdhama caDyAM, paNa jeo temAM beThelA ke UbhelA che temAMnA koIno paga ApaNA page kacarAya che, ApaNA joDA tene vAge che. eTale te paNa ciDAIne kaheze ke ''AMdhaLo che, paga kacarI nAkhyo e dekhato nathI ?' A sAMbhaLatAM ApaNo pitto UchaLe che ane basamAM bolAcAlI vadhatAM sAro evo jaMga jAmI paDe che. A prasaMge ApaNane ApaNo doSa sUjhato nathI, ane UlaTuM bIjAne gaLe paDavA jevuM karIe chIe. ApaNAmAM potAne sArA banAvAno saMkalpa dRDha hoya to tarata ja ApaNe vizeSa namratA batAvIne ema jarUra kahevuM joIe ke ''bhAI ke bahena, tame mApha karazo. caDavAnI dhUnamAM mAruM dhyAna tamArA paga tarapha na gayuM ane tamane mAro paga ke joDo vAgI gayo. e aMge vAraMvAra tamArI kSamA mAMgu chuM ane maherabAnI karIne tame paNa mane mApha karI dezo evI namra vinaMti karuM chuM." A jAtanI ApaNI vRtti thavI joIe, ane ApaNA potAnA tamAma vyavahAromAM paNa AvI ja vRttithI kAma levuM joIe; to anubhava thaze ke zAMti kevI uttama cIja che. ApaNe saMgharSanI vacce jIvavAnuM che eTale Avegone vaza thaIne AvA aneka prakAranA anyAyo ApaNe hAthe banavAnA ja, ane ema thavAthI Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 * saMgIti saMtApa vadhavAno. Ama na thAya e mATe ja kSamA rAkhavAnI ane kSamApanA karavAnI Teva ApaNe pADavI jarUrI che. pharIthI evA anyAyonA nimitta na banIe evI kALajI sAthe ja kSamA rAkhIe ane kSamApanA karIe to ja te saphaLa bane che. paNa mAtra zabdo dvArA to kSamA mAgIe ane kSamApanA paNa karIe ane vartanamAM kazo ja pheraphAra na karIe, to e kSamA ane kSamApanA kevaLa DhoMganuM rUpa leze ane pAchA ApaNe hatA tyAMnA tyAM ja rahIzuM ane je saMtApo, azAMti ke asamAdhAnane ApaNe TALavA icchIe chIe te rajamAtra TaLaze nahi, paNa UlaTAM vadhavA mAMDaze. ApaNane saune e vAtanI jANa che ke ApaNA gharamAM roja ekathI vadhAre vAra jhADu mAravAmAM Ave che, ane aThavADiye ke pakhavADiye tamAma rAcaracIluM pheravIne oraDAone sApha karavAmAM Ave che temaja mahine-be mahine moTuM vAMsaDAnuM jhADuM laI uparanA bhAgamAM khUNekhAMcare jyAM bAvAMjALAM bAjhI gayAM hoya temane paNa jhApaTIjhUDI sApha karavAmAM Ave che ane e rIte gharanI sAphasUkSa thAya che, e ja rIte, khAvA-pIvAnA upayogamAM AvatAM vAsaNo roja be vAra sApha karAya che, ane tahevAra AvatAM ja je vAsaNo nathI vaparAtAM te badhAMne paNa UjaLAM banAvI tenI mAMgaNI karIe chIe. kapaDAM paNa roja ne roja dhovAM paDe che. peTa paNa sApha rAkhavA kALajI levI paDe che. Ama, ApaNe malinatA koI rIte pasaMda karatA nathI, paNa svacchatAnA pUrA vAMchuM chIe. ApaNane evo anubhava che ke besavAnA oraDA, vAparavAnAM vAsaNo ke paheravAnAM kapaDAM vAraMvAra sApha ane svaccha na karIe to ApaNane cena paDatuM nathI. te sAthe peTane paNa sApha na rAkhIe to zarIra bhAre thaI jAya che ane kAmakAja paNa sUjhatuM nathI. A jAtanI ApaNI daDha saMkalpapUrvakanI mAnyatA che ane tadanusAra vartavAnI satata koziza paNa karIe chIe. tyAre, bhalA, manamAM je aneka prakAranI malinatA bharI paDI che, temAM evAM evAM zalyo coMTI gayAM che, jene lIdhe ApaNane satata nirAMta ke zAMti maLatI nathI, te malinatAne athavA te malinatAnAM poSaka zalyone manamAM ne manamAM ja saMgharI rAkhavAM e kaI rIte ApaNane chAje che? bahAranI malinatAne lIdhe ApaNe herAna-parezAna thaI jaIe chIe, akaLAIe chIe; to pachI tamAma malinatAnA upAdAna-kAraNa jevI mananI malinatAne kADhavA zA mATe ApaNe kaTibaddha thatA nathI ? zA mATe e aMge daDha saMkalpa karatA nathI ? jema bahAranI malinatAne dUra karavA vAraMvAra prayAsa karIe chIe ane Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSamA tathA kSamApanA 0 49 khIsAmAM kAMsako rAkhIe chIe, eTaluM nahi paNa dahADAmAM dasa vAra mAthe kAMsako pheravIe paNa chIe, darpaNamAM moTuM joyA karIe chIe, tema aMtaranI malinatAne dUra dhakelavA majabUta saMkalpa sAthe prayatna karIe to zA bhAra che e malinatAnA ke ochI na thAya? jemaNe khetaramAM kosa cAlato joyo haze temane pratyakSa anubhava haze ke pANInA thALAmAM moTA moTA kALamIMDha paththaro jaDelA hoya che. e evA majabUta paththaro hoya che ke kema karIne ghasAtA nathI. paNa jyAre kosanI varatanuM rAMDhavuM ke doraDuM e paththaro sAthe ghasAvA mAMDe che, tyAre e kALamIMDha paNa dhIre dhIre ghasAvA lAge che, ane eka divasa evo Ave che ke e paththaro kharekharA bhAMgI jAya che; kaTake kaTakA thaI teno cUro thaI jAya che. to pachI TevanA baLane lIdhe jAmI paDelI mananI malinatA athavA manamAM rahelAM e zalyone ukheDI nAkhavAnA daDha saMkalpa sAthenI pravRtti satata karavAthI jarUra e zalyo ukheDAvA maMDavAnAM, ane ema karatAM karatAM eka divasa evo Ugaze ke manuSya taddana niHzalya, sarvatra abhedana jonAro ane e ja pramANe vartanAro thaI zakavAno; zarata eTalI ja che ke kSamA ane kSamApanAnI vRtti kharA arthamAM keLavavI joIe. jo ke zarUzarUmAM te kadAca maukhika rIte cAlaze, paNa viveka ane mananaciMtana enI sAthe bhaLaze eTale kevaLa maukhika maTI te aMtarathI thavA lAgaze, ane ema thavAthI dhAryuM pariNAma acUka Avaze. nAnuM bALaka pahelavahelAM nizALe bese che tyAre pATI upara kevaLa lITA ja kare che. ADAavaLA lITA karatuM karatuM e ja bALaka dhIre dhIre ekaDo karavA mAMDe che; te ja pramANe, ApaNe paNa zarUzarUmAM bhale kSamA ke kSamApanA maukhika karIe, paNa roja ne roja savAra-sAMja ema vicArapUrvaka karatA rahevAthI ApaNAmAM "A zA mATe karuM chuM', "Ama karavA sAthe mArI pravRttimAM phera paDe che ke kema?" evo vicAra AvyA karavAno, ane e vicAraviveka sAthe kSamA ane kSamApanA zarU thatAM ApaNI tamAma malinatAo sarakavA lAgavAnI ja e azaMka che. jema mAMtrika maMtra jape che ane ema ne ema keTalAya kALa sudhI ekAgra thaIne jato rahe che tyAre e maMtra siddhikara nIvaDe che. tema ja kSamA ane kSamApanA AMtara-malinatA TALavAno eka jAtano maMtra che. ene jema jema rAtadivasa-are, pratikSaNa pratyeka pravRttimAM japavA mAMDIe eTale maMtranI peThe ja e paNa siddhikara nIvaDavAnAM. AthI zarUzarUmAM kadAca e pravRtti kevaLa Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 saMgIti bAhya jevI lAge, chatAM choDavI ja nahi paNa satata cAlu rAkhavI. ema satata cAlu rAkhatAM e zAbdika pravRtti paNa vicAraviveka sAthe cAlu thaIne ApaNA aMtarane jagADaze ane e aMgeno daDha saMkalpa thatAM, aMtara jAgatAM ApaNe ekadama nyAla thaI javAnAM emAM zaMkAsthAna nathI. lekha vadhAre lAMbo thaI gayo che chatAM piSTapeSaNa jevuM karIne tathA punaruktino doSa mAthe laIne A agatyanI bAbatane vadhu spaSTa karavAnI vRttine rokI zakato nathI. rogIne potAne roga che evI khabara che, ArogyanA sukhano anubhava paNa che; mATe ja te rogane nAbUda karavA dakSa vaidyanI sahAya le che, auSadha satata vaidyanI sUcanA pramANe lAMbA kALa sudhI khAya che, pathya pUruM barAbara jALave che ane auSadha levA mATe niyata karela samaye barAbara te le che. Ama karyA pachI paNa vaidyanI sUcanAnusAra rahetAM tene bIjI mAnasika ane zArIrika pravRttio aMge saMyama pALavAno hoya che tene paNa barAbara pALe che. uparAMta rogI paramezvaranI kRpAno AkAMkSI paNa che. A rIte auSadha lenAro rogI nIrogI thayA vinA rahe nahi. te ja rIte, ApaNane ApaNA AMtara-zalyarUpa roganA bhAnanI khAsa jarUra che. bhAna thayA pachI ApaNI tamAma pravRttionI cokI karavAnI jarUra che. bolavAmAM, sAMbhaLavAmAM, khAvA-pIvAmAM, jovAmAM, svAda levAmAM ke bIjI evI zArIrika ke mAnasika AnaMdajanaka manAtI pravRttiomAM khUba sAvadhAnIthI vartavuM e badhuM ApaNe mATe mahApathya rUpa che. AMtara-zalyano roga maTADavA kSamA ane kSamApanA e pradhAna auSadha che tathA pelA prasiddha traNa vAnaronI jema pratyeka anucita jaNAtA vyavahAramAM baherA, mUMgA ane AMdhaLA banavAnI vizeSa jarUra che. chevaTe, baLAtkAre paNa kSamA ane kSamApanAnA rastA upara AvavAnuM che ane tenI majabUta Teva pADavAnI che. dhAro ke koI suMdara AkRti ke padArtha jotAM mananuM zalya vizeSa jora upara Ave, teve vakhate e Avega tarapha AMkhamIMcAmaNAM karavAno daDha saMkalpa karavo ane zarIranI gati rokI rAkhavI. AMkha, hAtha, paga, mukha, kAna vagere avayavone amuka lAMbA gALA mATe niSkriya banAvI devA. eTale pelo Avega dhIredhIre dhImo paDIne khasI jaze ane e sAthe satata sadvAcananI pravRtti zarU karavI ke zarIrane bIjI koI parizramI pravRttimAM joDI devuM; to e zalya ApaNane herAna nahi karI zake. e ja rIte, kyAMya bolacAla thaI, apamAnano prasaMga Ubho thayo, koIe gALa dIdhI athavA na kahevAnuM saMbhaLAvyuM; tyAre paNa Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSamA tathA kSamApanA 7 51 zarIrane, hAthane, pagane, kAna vagerene pelA vAMdarAnI peThe akriya banAvavAM ane je jagyAe ApaNe hoIe te sthAnethI jarA paNa halanacalana na karatAM parANe khoDAI javuM. A rIte zarIra, AMkha, kAna vagerene ane hAtha, paga vagerene niSkriya banAvavAthI ApaNe pelA zalyanA humalAthI jarUra bacI jaIzuM. A badhAM pathya sAthe zalyanA Avegane tAbe thavuM ja nathI evo dRDha saMkalpa to jarUra hovo joIe. e vinA tamAma pravRtti taddana nakAmI banI javAnI e barAbara yAda rAkhavAnuM che. dhanuSya sAthe bANa na bhaLe to dhanuSya jema bekAra banI jAya che, tema mananA Avega sAthe zarIrano, hAthapagano ke AMkhakAna vagereno sAtha na maLe, to manano Avega mAtra UbharA jevo jorathI AvI dhIre dhIre ThaMDo paDI javAno. vepArI gharAkone pajave che, gharAka vepArIne pajave che, zeTha majUrane ke vANotarane herAna kare che ane majUra ke vANotara zeThane herAna kare che. vakIla asIlane, DaoNkTara daradIne, vidyArthI adhyApakane, strI patine, putra mAtapitAne--A rIte AkhA samAjamAM paraspara herAnagatinuM cakra cAlI rahela che. tene ochuM karavuM hoya ane samAdhAna-sukha meLavavuM hoya, to potAnI bhUlo tarapha najara rAkhI ane bIjAnI bhUlo tarapha AMkho mIMcI daI kSamA ane kSamApanAnA sAdhana vaDe ja nirmaLa thaI zakAze, tathA bIjA evA Avego UbhA thatAM zarIrane tathA tenA badhA avayavone akriya banAvI devAnuM baLa dAkhavavuM paDaze. A rIte ka2vAthI mArI samaja pramANe AMtara-zalyo dhIre-dhIre nAbUda thavA mAMDaze ane kSamA tathA kSamApanA dvArA vyavahAra cokhkho thato raheze. A hetune ja lakSyamAM rAkhIne jarathostI paraMparA, vaidika, jaina, bauddha paraMparA tathA 1. jarathostI paraMparAnA pavitra pustaka khoradeha avastAmAM pR. 107 tathA 108 upara kSamA ane kSamApanA sUcana mATe pateta tathA patetapazemAnI nAmanuM eka AkhuM prakaraNa che. temAM pAkaparamezvara pAse mANase pote karelA tamAma mAnasika, vAcika ane zArIrika aparAdho mATe manasA, vacasA ane karmaNA kSamA mAgavAnI hakIkata spaSTapaNe Apela che. 2. karacaraNakRtaM vAkkAyajaM karmajaM vA zravaNanayanajaM vA mAnasaM vA'parAdham / vihitamavihitaM vA sarvametat kSamasva naya gaya haLAvyuM ! zrI mahAdeva ! zaMbho ! 1 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 0 saMgIti islAmI ane khristI e badhI paraMparAoe AvI svasaMzodhananI uttama pravRtti mATe rojaroja saraLa hRdaye pUrvokta saMkalpa sAthe AMtara nirIkSaNane AvAM ciMtana ane prArthanA sAthe svazuddhi mATe homa vagere anuSThAnonAM paNa vidhAna karelAM che. 3. svAmemi savvanIve, sabne nIvA tumaMtu me 1 mittI me savvabhUesa, veraM majjhaM na keNai // arthAt huM tamAma jIvo-prANIo-manuSyo pAse mArAthI thayelA aparAdho bAbata kharA hRdayathI saraLabhAve kSamA mAguM chuM ane te tamAma jIvo-manuSyo mane mArA aparAdho bAbata kSamA Apo. tamAma prANIo-manuSyo sAthe mAre maitrI (mitratA) che ane koI paNa prANInI-manuSyanI sAthe mAre vairabhAva (zatrutA) nathI. A ane AvA prakAranI kSamA tathA kSamApanAne lagatI bIjI paNa aneka gAthAo jaina pravacanamAM che te mATe juo 'mahAvIravANI' kSAmaNAsUtra paccIsamuM. kSamA mAgavAnI A prathA jainomAM jAhera rIte pracalita che. moTe bhAge to jaino Aje mAtra maukhika vyavahAra karIne kSamA mAgatA hoya che, paNa temAMnA keTalAka to kharekhara pastAvo karIne kSamA mAganArA hoya che ane teo jarUra pote nirmaLa bane che. 4. A aMge laghupAThamAM buddha bhagavAnanuM vacana A pramANe che : mAtA yathA niyaM puttaMsAyusA ekaputtamanurakkhe | evaM pi savvabhUtesu mAnasaM bhAvaye aparimANaM || mattaM ca savvalokesmi mAnasaM bhAvaye aparimANaM / uddhaM adho ca tiriyaM ca asaMbAdhaM averaM asapattaM // arthAt mAtA potAnA ekanA eka putrane potAnuM AyuSya ApIne paNa bacAve che, te ja pramANe vizALa mana rAkhIne tamAma jIvonA kalyANanI bhAvanA karavI joIe. upara, nIce ane ApaNI cAre bAju ema AkhAya lokamAM bAdhA vagaranA, vaira vagaranA ane mitratAyukta vRtti sahita vizALa cittanI bhAvanA rAkhavI joIe. 1. islAma ane khristI paraMparAno bhrAtRbhAva vizeSa supratIta che eTale e mATe koI vacananI sAkSI ApavAnI jarUra nathI. 2. jaina paraMparAmAM roja savAre, roja sAMje, mahinAnuM pakhavADiyuM pUruM thatAM banne pakhavADiyAmAM, phAgaNa-comAsAmAM, ASADha-comAsAmAM ane chellA kArtikacomAsAmAM pratyeka jaine pote karelA aparAdho-doSo vagerenI kSamA mAgavAnI che ane bIjAo potAnA aparAdho vagerenI kSamA Ape evI saraLabhAve namratApUrvaka prArthanA paNa karavAnI che. AvAM vidhAna che. AvAM ja vidhAna judI judI rIte dareka dharma ane dareka saMpradAyanA graMthomAM paNa Ave ja e svAbhAvika che ane loko paNa e pramANe vartatA hoya che. Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSamA tathA kSamApanA 7 53 mATe, saMdhyA, vaMdana, prArthanA vagere karavAnI bhArapUrvaka bhalAmaNa karela che tathA e mATe vizeSa vizeSa vahevAro paNa goThavI ApelA che. o! Izvara bhajIe tane, moTuM che tuja nAma, guNa tArA nita gAIe, thAya amArAM kAma. heta rAkhI hasAva tuM, sadA rAkha dila sApha, bhUla kadI karIe ame to prabhu karaje mApha. A prArthanAne to vizvanA tamAma loko svIkAre che. gaMbhIra rIte vicArIe to mAlUma paDaze ke AvI nAnI prArthanAmAM paNa gaMbhIra artha rahelo che, ane kSamA ane kSamApanAnuM tamAma rahasya A nAnakaDI prArthanAmAM samAI gayuM che. 1. jainoe kSamA ane kSamApanAnI vizeSa pravRtti mATe bhAdaravA sudi (zukla divasa e pUro zabda che) cotha ke pAMcamano divasa mukarara karela che ane tenI AjubAju sAta divasa ke paMdara divasa sudhI cAle tevA AkarSaka tahevAra goThavelA che, jenuM nAma pazusaNa ke pajosaNa che. paryupazamana zabdamAM pheraphAra thaI prAkRtamAM "pajjosavaNa" zabda bane che ane e dvArA cAlu zabda pajusaNa ke pajosaNa zabda pracalita thayela che. '"sarvaprakAre upazAMti'' e artha 'paryupazamana'ke posaNa zabdano che. keTalAka loko "pazusaNa" evuM je bhaLatuM uccAraNa kare che te bhUlabhareluM che. jarathostI paraMparAmAM A kSamA ane kSamApanA mATe patetIno tahevAra muka22 thayela che. ghaNI vAra A tahevAra zrAvaNa mahinAmAM Ave che. vaidika paraMparAmAM A mATe zrAvaNI pUrNimAno divasa niyata karela che, jyAre brAhmaNavarga potAnuM jUnuM yajJopavIta badalIne navuM yajJopavIta dhAraNa kare che. paNa kamanasIbanI vAta e che ke jayAre dIkarAne janoI devAno prasaMga Ave che tyAre e aMgenI kriyA to gauNa bane che ane AiskrImano ke bhojanano samAraMbha pradhAna bane che. tema dareka dharmamAM kSamA ane kSamApanA mATe divaso ke tahevAro to mukarara thayela ja che. paNa te vakhate upalA prasaMganI peThe dareka dharmanI paraMparAomAM bIjI dhAmadhUmo ane bhojana vagerenI prakriyAo pradhAna sthAna laI jAya che, ene lIdhe e divaso ke tahevAro ApaNA cittanI zuddhi mATe upayogI rahetA nathI. Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. jaina dharma ane ahiMsA gujarAtamAM, rAjasthAnamAM, dakSiNamAM ane uttarapradeza tathA baMgALamAM sarvatra jaina prajA phelAyela che. temAM gujarAta, rAjasthAna ane dakSiNamAM tenI saMkhyA vizeSa che. uttarapradeza ane baMgALamAM jaina tIrtho vizeSa AvelAM che. tethI ema anumAna karI zakAya ke te banne pradezomAM jainonI saMkhyA ane jAhojalAlI vizeSa hatI. ApaNA amadAvAdamAM ja aneka jaina maMdiro che, jaina munio ane jaina sAdhvIo paNa saMkhyAmAM vizeSa che, ane jaina kuTuMbonI saMkhyA paNa bIjAM nagaro karatAM vadhAre che; tathA vaibhavanI dRSTie paNa jaina kuTuMbo ahIM ja vizeSa jovA maLe che. tema chatAM ghaNA lokonA manamAM jaina dharma zuM che ? zuM e Astika dharma che ? zuM e dharma punarjanmamAM mAne che ? -evA evA aneka prazno UThatA hoya che. AvA prazno jemanA manamAM Uge che, temAM vidyArthIo paNa AvI jAya che. ApaNI kaoNlejanA ja ghaNuM karIne mArA varganA vidyArthIoe mane AvA prazno karelA, tyAre meM temane e praznonA barAbara uttaro ApIne badhuM samajAveluM. ApaNe tyAM judA judA dharmanA anuyAyIo ADozI-pADozI hovA chatAM eka-bIjAno pUro paricaya karavAno rivAja ghaNo ja ocho che. eka brAhmaNakuTuMba ane eka jaina kuTuMba varaso sudhI eka ja khaDakImAM rahetAM hoya chatAMya temanI vacce ghaNo ja ocho paricaya hoya che. koI evAM kuTuMbo sahRdayI hoya to paraspara ghaNI sahAnubhUti dharAvatAM hoya, sukheduHkhe ekabIjAne sArI rIte khapamAM paNa AvatAM hoya ane paraspara svArthanI apekSA vinA eka-bIjA mATe eka-bIjA ghasAI chUTatAM paNa hoya. tema chatAM ekabIjAnA dharmane samajavA jijJAsApUrvaka vicAronI Apa-le karavAnuM banI zakatuM nathI. dharmane ALo viSaya mAnavAmAM Ave che ane e aMge carcAvicAraNA karatAM kadAca sAmA mitranuM mana dukhAya evI bhIti sevavAmAM Ave Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma ane ahiMsA 0 55 che. A uparAMta, potapotAnA dhArmika pUrvagraho paNa AmAM ADA Ave che ane ema mAnavAmAM Ave che ke sau sauno dharma saune mubAraka; enI carcAvicAraNA karIne zuM kAma che? AthI vizeSa to A viSayamAM pratibaMdhaka e che ke dareka dharmagurue potapotAnA dharmanA vADA bAMdhI rAkhelA che. amuka vADAno mANasa amuka vADAmAM na pesI jAya e mATe kaThora maryAdAo mukAyela che. A paristhitine lIdhe nobata tyAM sudhI pahoMcI gayela che, ke eka-bIjA dharmanuM sAhitya paNa eka-bIjA dharmanA loko vAMcI zakatA nathI. pariNAme paraspara ghaniSTha mitratA hovA chatAM dharmanA viSayamAM sau loko potapotAnA pUrvagraho pramANe varte che. bIjAno dharma barAbara nathI ane potAno dharma barAbara che. bIjAno dharma khoTo che ane potAno dharma sAco che. AvI mAnyatAo baMdhAyelI hovAthI bhinnabhinna dharmo aMge lokonI vividha mAnyatAo baMdhAyelI cAlI Ave che. pariNAme samagra dezamAM vyApaka ekatA, AtmIyatA ane vAstavika sahAnubhUti vadhI ja zakatAM nathI. tethI deza Akho chinnabhinna sthitimAM sapaDAyela che. prAMtanI sarahadanA kalaho, prAMtIya dRSTie bhASAnA kalaho ane komI vikhavAda vadhato jAya che. ane meLavelI AjhAdInuM je sukha anubhavAvuM joIe te bhAgye ja anubhavAya che. jo AvI paristhiti lAMbA kALa sudhI cAlu rahI to e AjhAdI mATe bhAre bhaya samAna nIvaDavAnI. mathALe "jaina dharma Ama zabdo mUkela che, ane lekhaka bIjI vAtomAM caDI gayo che ema jarUra lAgavAnuM, paNa mathALAnA jaina dharmanA dharma' zabdanA saMdarbhamAM ja A badhuM lakhAyela che e sujJavAcaka barAbara vicAraze to tenA dhyAnamAM AvI zakaze. dharma' zabdathI je AcAra, vicAra ke pravRtti sUcita thAya che teno saMbaMdha vizeSataH AmajanatA sAthe che. AmajanatAnA hita mATe ja dharmapravRttino prAdurbhAva thayela che. ahIM dharmapravRttino vyApaka artha samajavAno che, ethI e arthamAM tamAma dharmanI pravRttione samajavAnI che. eka jamAno evo hato ke jyAre dharma jevI koI cIja na hatI. loko AhAra, nidrA, bhaya ane maithuna jevI pAzavI vRttiomAM racyApacyA rahetA ane potAnI jAta sivAya athavA pote kalpelI ToLI sivAya jANe bIjAne koIne jIvavAno haka hoya ema nahi mAnatA ane bhinna kalpelI jAtono potAnA AhAra vagere bhautika AnaMda mATe bhAre saMhAra thato. pazupakSIono to upayoga AhAra vagere mATe ja che evI mAnyatA daDhamULa thaI Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 0 saMgIti gayelI ane manuSyo vize paNa evI ja mAnyatA thaI gayela. Ane lIdhe baLavAna jAtio nirbaLono saMhAra karI nAkhatI ane loko naramedha sudhI pahoMcI gayA hatA. A paristhiti ghaNA thoDA lokone mATe sukhadAyI hatI, ane jemane mATe e sukhadAyI lekhAtI teo paNa bhAre saMtapta avasthAno anubhava karatA; kema ke jemane mAravAnA hatA teo potAnI zaktibhara prayatna karIne sAme thavAmAM kacAza na rAkhatA ane jIvasaTosaTanI laDAIo cAlu rahetI. AmAM, joke jeo baLavAna hatA teo ja phAvI jatA, paNa ghaNI badhI zaktine veDaphI nAkhyA pachI Ama banatuM. ethI jeo phAvI janArA hatA teo paNa sukhethI UMghI zakatA na hatA. Ama ekaMdare koIne sukha-zAMti sAMpaDatAM na hatAM. AvI paristhitithI AdikALamAM jeTalo mAnavasamAja hato te badho koI ne koI rIte azAMti anubhavato raheto. temAM je loko vicArako hatA, ciMtanazIla hatA ane zAMtinI zodha mATe prabaLa prayAsa karanArA hatA tathA eka-bIjA mAnavonI lAgaNIone barAbara oLakhanArA hatA, teoe khetInI zodha karIne lokone khetI karatAM zIkhavyuM ane te dvArA anAja, phaLo vagerene pakavIne AhArAdi naisargika vRttione saMtoSI zakavAnI yojanA zarU thaI. Ama thavAthI je ekabIjI jAtio dvArA ghora mAnavasaMhAra thato hato, te thoDoghaNo aTakyo ane lokone khetIdvArA zAMti maLavA lAgI. Ama kRSipravRttirUpa dharma uparAMta bIjI bIjI pravRttivALA, zAMtinA heturUpa judA judA dharmonI zodha thavAnI zarUAta thaI. dharma eTale amuka prakAranI kriyAtmaka pravRtti ane amuka prakAranI bhAvanAtmaka pravRtti. A banne pravRttio samagra samAjane ane pazupakSInA samAjane paNa hitarUpa nIvaDavA lAgI. samAjanA hitano vicAra karanArA zodhaka paMDitoe e kriyAtmaka dharma ane bhAvanAtmaka dharmanI zodha karatAM karatAM ahiMsA, satya, acaurya, aparigraha ane brahmacarya e badhI AcArAtmaka pravRttione zodhI kADhI ane temane amalamAM mUkavAnI janasamAjane vizeSa bhalAmaNa karI. temAM tyAM sudhI jaNAvavAmAM AvyuM ke je samAja e pAMceya pravRttione jeTale aMze vAstavika arthamAM amalamAM mUkaze, te samAja teTale aMze zAMti bhogavavAno ane bIjAnI zAMtimAM dakhala nahi karavAno. ane je samAja e pAMce pravRttione amalamAM nahi mUke te samAja azAMtine anubhavavAno ane Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma ane ahiMsA : 57 bIjAnI zAMtino nAza karavAno. e pAMce pravRttionA AcArAtmaka anusaMdhAnamAMthI AtmA, punarjanma, pApa, puNya, karmano siddhAMta, Izvara, advaita, brahmacaryAzrama vagere cAra Azramo, brAhmaNa vagere cAra varNo uparAMta jarathostI dharma, vaidika dharma, jaina dharma ane bauddha dharma vagere tamAma dharmaviSayaka vicAronI zodha thaI. bhArata deza sivAya bIjA bIjA dezomAM paNa yahUdI, khristI, islAmI vagere je aneka dharmo zodhAyelA che, te paNa ukta pAMce pravRttionA AcArAtmaka anusaMdhAnane ane sAmAjika kalyANanI bhAvanAne AbhArI che. A rIte, jaina dharmanI zodha mATe paNa ahiMsA vagere pAMce AcArAtmaka pravRttio heturUpa che ane sAmAjika hita nizreyasanI bhAvanA ja e zodhanI preraka che. jaina dharmanA pAyAmAM mULa tarIke ahiMsAne mAnavAmAM Avela che. niSedhAtmaka dharmarUpa ahiMsAne pAyAmAM mAnavAmAM AvI ane vidheyAtmaka dharmapravRttine pAyAmAM kema na mAnavAmAM AvI ? Avo prazna game te jijJAsune svAbhAvika rIte ja UgI zake tema che. manuSya potAnAM bhautika sukha, AnaMda mATe hiMsA kare che, jUThuM bole che, corI kare che, parigraha saMgrahe che ane vijAtIya sahavAsa dvArA viSayavilAsa mANe che. jema eka manuSya varte che tema manuSyasamAja paNa A rIte ja varte che; ane pazu-pakSI tathA vanaspatio mATe to e pravRtti svAbhAvika ja thaI pI che. pazu-pakSI vagere dvArA thatI e pravRttio prakRtinA niyaMtraNamAM hovAthI koInI zAMtimAM ke parasparanI zAMtimAM bhAre khalela pahoMcADI zakatI nathI. paNa mAnava ke mAnavasamAja buddhizaktiyukta hovAthI te potapotAnA AnaMda mATe e pAMce hiMsAdi pravRttione niraMkuzapaNe, svacchaMdIpaNe calAvavA lAge to koI vyakti ke samAjane zAMti maLavAno saMbhava nathI. Ama A pravRttiomAM niraMkuzatA ane svacchaMda ja cAlavA lAge, to pachI AdimAnavanI jaMgalI vRttinuM ja punarAvartana thAya ane zAMtinuM nAmanizAna na rahe. mATe tamAma dharmazodhakoe sau pahelAM ema ja kahyuM, ke hiMsA na karo, jUThuM na bolo, corI na karo, parigrahano saMgraha na karo ane vijAtIya saMsarga dvArA meLavAtA AnaMdanI hada bAMdho athavA evA parAdhIna AnaMdano samULago tyAga karavAnI zakti keLavo, jethI bAkInI hiMsA vagere pravRttio ochI ja thaI jAya. A rIte, niSedhAtmaka dharmarUpa ahiMsAne prathama sthAna apAyuM ane sAthe ja vidheyAtmaka dharmanAM paNa vidhAna tamAma Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 * saMgIti dharmazodhakoe potapotAnI rIte batAvelAM che ke sarvatra samabhAva rAkho, sarvatra maitrI-vRttine keLavo, sarvatra abheda-advaita-bhAvanA rAkho, Izvara eka pitA che ane prANImAtra tenAM saMtAna che mATe sarvanI sAthe bhrAtRbhAva keLavo. A rIte, tamAma dharmanA paMDitoe niSedhAtmaka dharmanI sAthe ja vidhyAtmaka AcaraNane paNa bhArapUrvaka dharmarUpe jaNAvelAM ja che. jo ke tamAma dharmoe ahiMsAne prathama sthAna Apela che, ane e aMge mAnavahitanI daSTie vicAraNAo paNa karela che, chatAM jaina dharmanI ahiMsAnI vicAraNA sarva prANIonA hita-kalyANanI dRSTie vizeSa gaMbhIra che. A ahiMsAnI vicAraNA mANasane, pazune, ane pakSIne to sparze che ja, te uparAMta pRthvI, pANI, vAyu, agni ane vanaspatine paNa sparze che. mANasa ane pazu-pakSIonA jIvanane TakAvavA pRthvI, pANI, vAyu, agni ane vanaspatino ghaNo moTo bhoga levAmAM Ave che, ane e bicArAM mUka prANIonA saMhArano koI pAra nathI raheto. mATe jaina dharme ja A vAta kahI che, ke pRthvI vagere jIvonA saMhAranI maryAdA rAkhavI ghaTe. ane je mAnava AvI maryAdA rAkhe teNe potAnA jIvanane paNa maryAdAmAM ja rAkhavuM ghaTe. mAnava potAnA jIvanane maryAdAmAM na rAkhe, to ahiMsAnA AcaraNano saMbhava ja nathI. tethI mAnava, pazu-pakSI vagere tamAma nAnA moTA jIvo taraphanI maitrIvRttinuM paNa jaina dharme khAsa samarthana karela che. bhale jaina loko tene barAbara na pALe athavA to viparIta rIte pALIne dharma AcaryAno saMtoSa mAne, paNa jaina dharmanA zodhakoe to pote jema kahela che tema Acarela paNa che ane zAstromAM paNa DhaMDhero piTAvIne spaSTa kahe che ke parigrahane pradhAnasthAne rAkhanArAo bhAgye ja kharA arthamAM jaina dharma dvArA sUcavAyela ahiMsAne pALI zakavAnA. A rIte, jaina dharmanA zodhakoe tamAma azAMtinA mULarUpe saMgrahavRttine ja gaNAvela che. ane e saMgrahavRttine rokavA sAru ahiMsA vagere pAMca yamonA AcAraNanI bhAra daIne bhalAmaNa karela che. je vyakti yA samAja A pAMce yamonuM AcaraNa karavAnI bhAvanA rAkhe teNe saMgrahavRttine maryAdAmAM ja rAkhavI ghaTe, ane je vyakti yA samAja saMgrahavRttine maryAdAmAM rAkhI zake che te ja A pAMca yamone kharA arthamAM AcarI zake che. dAna, zIla, tapa ane bhAva eTale cittazuddhi e cArane paNa dharmanA mULa rUpe varNavelAM che; te paNa ahiMsAdi pAMce yamonA pAlana arthe Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma ane ahiMsA 0 59, ane saMgrahavRttine maryAdAmAM rAkhavAnA hetuthI ja. dAna eTale nyAyapUrvaka pedA karela dhana vagerenI sAmagrIno sarva prANIonA ane khAsa karIne koI bheda rAkhyA vagara manuSyonA hita-zreya mATe upayoga. Ama karavAthI saMgrahavRtti upara aMkuza AvI ja jAya, ane e aMkuza Ave eTale zIla-sadAcAra sahaja banI jAya, ane e sahaja bane eTale iMdriyanigraha tathA manonigraharUpa tapa paNa ApoApa sadhAya. A mATe kAMI judA upavAso karavAnI jarUra hotI nathI vA rahetI nathI. ane A badhuM sadhAya eTale cittazuddhirUpa pariNAma anAyAse ja AvI jAya. Ama, saMgrahavRtti upara aMkuza vA ahiMsAdika pAMca yamo vA dAna, zIla, tapa ane bhAva-e badhI pravRttio kAyika vA mAnasika ema banne prakAre paraspara saMkalita che, paraspara susaMbaddha che, eka-bIjAne TekArUpa che. kahevAnuM tAtparya e che ke jaina dharme jaMgama manuSya tathA pazu-pakSIrUpa prANI tathA pRthvI vagere sthAvararUpa prANIe tamAmanI hiMsA nahi karavAnI bhalAmaNa karI che. ane jyAM e sthAvara prANIonI hiMsA karyA vinA jIvana nahi TakavA jevuM lAge tevA ja saMyogomAM emanI hiMsA upara maryAdA mUkI che. Ama kahIne,jaina dharma potAnA pAyAnA siddhAMtarUpa ahiMsAne mAne che; A rIte, ahiMsAnuM utkaTa svarUpa jaina dharmamAM vizeSataH batAvela che. jaMgama prANIo, manuSyo vagere sAthenA vyavahAramAM paraspara sahAnubhUtibharyuM valaNa, eka-bIjAnI lAgaNIne samajIne vartavAnI pravRtti, tamAma jaMgama prANIo sAthe maitrIvRtti vagere upara bhAra mUkIne jaina dharme hiMsAno sarvathA niSedha ja karela che. eTale je keTalAka loko ema samaje che, ane ghaNA loko to eTale sudhI kahe paNa che, ke jaina dharma kIDA-maMkoDAnI ahiMsA vize bhAra mUke che, paNa manuSyo ane pazuo vagerenI ahiMsA upara bhAra mUkato jaNAto nathI-AvI mAnyatA taddana bhUlabharelI che. jeo AvI mAnyatA dharAve che teo jaina dharmanA ahiMsAnA svarUpane samajyA ja nathI, vA temaNe e hakIkatane samajavA dhyAna ja nathI ApyuM, paNa jaina dharmanA anuyAyIonI pravRttio joIne evI bhaLatI ja kalpanA gRhIta karI che. je loko vaidika paraMparAnA anuyAyIo che, te loko itihAsanA jamAnAmAM bhUtakALamAM paraspara khUnakhAra rIte laDatA hatA ane eka-bIjAno jAna levA talasatA hatA, tema ja vyabhicAra karatA hatA, khoTuM bolatA hatA, Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60saMgIti dhADo pADatA hatA. vartamAnamAM paNa vaidika dharmanA anuyAyI A badhuM ja karatA rahe che ema sau koIne pratyakSa che. e badhuM jANIne ema kahI zakAya kharuM, ke vaidika paraMparAno dharma hiMsAne, asatyane, corIne yA vyabhicArane samarthana Ape che? yA te te dUSita pravRttione dharmarUpa mAne che ? koI paNa dharmanA anuyAyI potapotAnI svacchaMdI vAsanAne vaza paDelo che, ane tethI te anucita rIte vartI rahyo che. ethI kAMI emanA dharma upara e vartanano doSa lagADI zakAya kharo? koI paNa dharma-pachI jaina dharma hoya yA vaidika dharma hoya-te koI paNa jAtanI anucita pravRttinuM kadI samarthana karato ja nathI e vAtane kadI na bhUlavI joIe. dharmanI vicAraNA ane vAstavika svarUpa samajavA mATe te te dharmanA pravartakonAM jIvana, AcaraNa ane vartana taTastha bhAve tapAsavAM joIe. ane tevA lokoe je upadezo ApelA che tenuM UMDuM adhyayana karavuM joIe. Ama thAya to ja koIpaNa dharmano kharo marma dhyAnamAM AvI zake. koInA manamAM evo prazna thavAno saMbhava che ke jaina dharme manuSya ane pazu vagerenI hiMsAno niSedha karela che te to samajI zakAya ema che; paNa pRthvI, pANI, vAyu, agni ane vanaspatinI hiMsAno je niSedha karela che vA te niSedha aMge je maryAdA batAvela che, te ApaNuM cAlu jIvana, AcaraNa ane jarUriyAta jotAM samajamAM AvI zakatuM nathI. A praznano khulAso A pramANe che. vyaktinuM ke samAjanuM jIvanadhoraNa ane sattvasaMvardhana eka-bIjA cetanane ghasAro ApyA vinA saMbhavI zakatuM ja nathI. eTale koI paNa dehadhArI manuSyanA jIvanamAM sUkSma rIte saMpUrNapaNe ahiMsAnuM AcaraNa zakya nathI. sAmAnya manuSyanI to A paristhiti che, paraMtu jeo vItarAga ane pUrNa anAsakta puruSo che, temanuM jIvanadhAraNa paNa bIjA cetanane ghasAro ApyA vinA saMbhavita nathI; mATe tamAma dharmapravartaka puruSoe anubhavathI ema TharAvela che ke jIvanamAM hiMsAno upayoga che kharo, paNa te vivekapUrvakanI maryAdAmAM ja; maryAdAthI jarA paNa vadhAre nahi ja. Ama che mATe mahAbhAratamAM, jaina-pravacanamAM ane bauddha piTakomAM A aMge Ama kaheluM che ke jema bhamaro potAnA nirvAha mATe puSpamAMthI rasa meLave che, paNa rasa ApanArAM puSponA nAzanI paristhiti ANIne nahi-bhamaro potAno poSaka rasa puSpomAMthI evI rIte meLave che, jethI puSpone ochAmAM ocho ghasAro Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma ane ahiMsA - 61 pahoMce, tema hiMsAnA vyApaka upayoganI paristhitimAM ahiMsAnA tamAma sAdhakone mATe hiMsAno maryAdita upayoga karavA tarapha vizeSa dhyAna ApavAnuM che, ane pUrvokta praznano khulAso paNa hiMsAnA maryAdita upayogamAM AvI jAya che. A uparathI eTaluM phalita karI zakAya ke vyakti ke samAjane jIvanadhAraNa, jIvanapoSaNa ane sattvasaMvardhana mATe jeTalI hiMsA jarUrI hoya teTalI Avazyaka kartavyarUpa manAya che. Ano artha ema samajavAno nathI ja, ke Avazyaka hiMsA e ahiMsA che; che to te hiMsA ja. paNa mANasa vA samAja lAcAra hovAthI tene upayogamAM laI potAne TakAvavA ane e rItanA TakAva dvArA saguNo vadhAravAnI ke potAnI uparanI tamAma prAmANika javAbadArIone nyAyanI rIte niSThApUrvaka adA karavA-karAvavAnI pravRtti karato rahe to ja teNe Avazyaka hiMsAno sadupayoga karyo kahevAya, nahi to nahi ja. - vartamAnamAM ApaNA vyaktigata jIvanamAM ke sAmAjika vA sAmUhika jIvanamAM A jAtanI hiMsAnI koI maryAdA jovAmAM nathI AvatI. ema thavAthI ja Akho samAja duHkhI, trasta, bekAra, ALasu jevo dekhAya che ane nItinA ane kAryaniSThAnAM dhoraNone jALavavAmAM saphaLa thaI zakato nathI. atyAre to nIvo nIvaNa nIvanamuM ke mAsyanyAya tamAma kSetromAM pravartI rahyo che; ane eTale vukSataH vuiM na jati pApam jevI paristhiti cAlI rahela che. pRthvI, pANI, vAyu, agni ane vanaspatinI amaryAda niraMkuza hiMsA thavAthI je ghaNAM mAThAM, bhayAnaka ane prajAne duHkha ApanArAM pariNAmo AvyAM che te A che : jo ApaNe pRthvInI hiMsAnI vyaktigata yA sAmUhika maryAdA AMkI hota to atyAre kheDa karI zake tevA kuzaLa ane sAdhanayukta loko paNa jamIna vagara rahI ja na zakyA hota ane bekArI paNa ochI thaI gaI hota; tathA jamIna vagaranA hovAne kAraNe je pIDA anubhavAI rahI che te ghaNe aMze dUra thaI gaI hota. vaLI, je ghaNI vistAravALI jagyAo rokI rAkhI temAM potAnA vA kuTuMbanA vaibhavI AnaMda mATe athavA dharmane nAme je moTAM moTAM makAno bAMdhavAmAM AvyAM che ane Ave che te na banyuM hota tathA A paristhitine lIdhe je hajAro manuSyo makAna vagaranAM rahyAM che te paNa na banyuM hota. bIjuM, khANono vyavasAya, je kevaLa mUDIdAronI mUDI vadhAravAmAM ja sAdhana banela che, te mATe zAstro yA zAstronA upadezako upara koI paNa rIte doSano Topalo Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 saMgIti oDhADI zakAya kharAM? pazcimanA loko vizeSataH IhalokavAdI che, ane tethI e daSTie teo potAnA vyavahAro goThave che. tema karatAM paNa teo vanaspati vagerenA saMrakSaNanuM tathA pazu-pakSIonA saMrakSaNanuM ane mAnavazaktinA saMrakSaNanuM mUlya barAbara samaje che. ApaNe tyAM je dazA pUjaya manAtI gAyonI che, te karatAM e lokanA jIvananA upayoganI daSTie gAyonI mahattA seMkaDo gaNI vadhAre che. ApaNe tyAM vepArI loko khAvAnI dareka cIjomAM-are ! davAmAM sudhdhAM- bheLaseLa karIne lokonA jIvana sAthe khela karI zake che, tyAre IhalokavAdI lokomAM AvuM valaNa jovAmAM nathI AvatuM. AnuM kAraNa ahiMsAnI samajamAM, tenI maryAdA ane upayoganI samajamAM ApaNuM jJAna kevaLa aMdhavizvAsa upara vivekahIna rIte Takela che, tyAre temanuM jJAna vartamAna jIvananI upayogitArUpa kArya-kAraNanA pratyakSa niyamane vaijJAnika rIte avalaMbe che. A jotAM emano ihalokavAda ApaNA paralokavAda karatAM vizeSa caDiyAto che. teo Ihalokane to sudhAre che tyAre ApaNA to banne loka bagaDe che. dharma sauthI prathama IhalokanI zAMti mATe che ane e zAMtine pariNAme paralokanI zAMti sulabha che e sau koIe yAda rAkhavuM jarUrI che. kahevAnuM tAtparya eTaluM ja ke jaina-pravacanamAM tenA prAdurbhAvanI paristhiti pramANe ahiMsA upara vizeSa bhAra apAyela che. ane tenI sAthe satya, asteya, aparigrahabhAva ane brahmacarya upara paNa eTalo ja bhAra apAyela che. ahiMsA ane satya vageremAM paraspara razya-rakSakano bhAva varte che. ahiMsA gaI to satya vagere badhuM ja gayuM, ane satya vagere gayAM to ahiMsA paNa gaI ja. ema spaSTa kahevAmAM Avela che ke pAMca mahAvratomAMnA ekanuM khaMDana aTale e pAMcenuM khaMDana. dharma samAjanuM vartamAnakAlIna dhAraNa-poSaNa e sarvasaMvardhana karavAmAM kadI bAdhaka nIvaDato ja nathI. ema hovAthI ja tenuM "dharma'nAma sArthaka che. jo. dharma bAdhaka nIvaDe, to te "dharma ja na kahevAya, paNa dharmane nAme cAlato bhrAMta vyavahAra kahI zakAya. A rIte jaina dharmanA eka siddhAMta ahiMsA vize thoDI vivecanA thaI. ahiMsA uparAMta tenA bIjA siddhAMto syAdvAda-anekAMtavAda, saMyama, gRhasthadharma, sAdhudharma, AtmavAda, karmavAda, baMdha ane mokSa vagere vize paNa vivecanA karavAnI jarUra che. Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6. asatya hiMsA ane asatya e banne ekabIjAnAM poSaka che. asatya hoya che tyAM hiMsA hoya che ane hiMsA hoya che tyAM asatya hoya che. koI ema kahI zake ke asatyano saMbaMdha to bhASA sAthe che ane hiMsAno saMbaMdha to koI prANIne dUbhavavA sAthe che to pachI asatya ane hiMsA e be vacce ekabIjAnuM poSakapaNuM kema saMbhavI zake ? sthUla rIte vicAratAM saMbhava che ke asatya ane hiMsA vacce meLa na jaNAya, paraMtu jarA vizeSa UMDA UtarIne vicArIe to spaSTa jaNAze ke jema satya ane ahiMsA ekabIjAM paraspara saMkaLAyelAM che tema asatya ane hiMsA e banne durguNo paNa ekabIjA sAthe saMkaLAyelAM che. koI ema paNa pUchavA taiyAra thAya ke gussAmAM AvIne meM eka mANasane tamAco mAryo, A hiMsA to kahevAya e taddana cokhkhI vAta che; paNa A hiMsAnI pravRttino asatya sAthe zI rIte meLa khAya ? je vastu jevI che tevI samajavI ane vyavahAra paNa tevI samajaNane anusarIne karavo AnuM nAma satya ane ethI UlaTuM hoya te asatya; jemake koI be bhAIo che. te be bhAIo jyAM sudhI ekabIjAnA bhrAtRdharmane barAbara samaje, eka bIjA mATe ghasAvAmAM parama AnaMda ane saMtoSa anubhave, tathA ekabIjA mATe prANa ApavAno prasaMga Ave to paNa saMkoca na rAkhe ane A jAtano uttamottama prakAranA bhrAtRdharmane anusare tyAM sudhI bhAIo uttama rIte satyanuM AcaraNa kare che. temaNe potAnI vaccenA bhrAtRdharmane yathArtha rIte samajela che ane samajyA pramANe teonuM AcaraNa paNa che, A satyanuM AcaraNa thayuM. have jyAre eka bhAI potAnI vAsanA-tRSNAne vaza thaIne potAne kAMI ochuM paDatAM bIjA potAnA bhAI upara hAtha ugAme tyAre e hiMsAnI zarUAta thaI ane e sAthe asatyanI paNa zarUAta thaI gaI. jo tamAco mAranAra bhAI potAnA bhAIne vAstavika bhAI samajato hoya to te kadI Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 * saMgIti tRSNAnA AvezamAM AvIne bhrAtRdharmane cUke nahIM. paraMtu ahIM to jenAmAM tRSNAno Aveza Avela che te potAnI samajamAM AvelA bhrAtRdharmane pALato nathI, eTale ke je satya hakIkata che tenI avagaNanA karavA tatpara thayela che ane tethI ja te potAnA bhAIne mAravA hAtha ugAme che. eno artha e ja thAya ke te satyanuM AcaraNa choDI asatyanuM AcaraNa karavA UchaLI rahyo che, "ane e asatyanA AcaraNamAMthI ja batAvela krame goThavo hiMsAno AvirbhAva thAya che. jo te bhrAtRdharmanuM je satyajJAna pAmela che, tene pUrato vaphAdAra rahyo hota to kadI tRSNAnA AvezamAM na taNAta; ane ema thAta to tenAthI hiMsaka pravRtti kema thAta ? tAtparya e che ke jyAM jayAM hiMsAnI pravRtti cAle che tyAM badhe zarUAtamAM asatyano praveza hoya che ane tethI ja hiMsAnI pravRtti cAle che. A rIte asatya ane hiMsA e banne ekabIjAM paraspara saMkaLAyelAM che, ekabIjAmAM otaprota che. eTale asatyane tajanAre ahiMsAne Azraye javuM joIe ane satyano tajanAro ApoApa hiMsAmAM sapaDAI jAya che. A hakIkatane spaSTa karavA eka A bIjo paNa dAkhalo ApI zakAya : dhAro ke eka koI moTA vepArInI peDhI che. temAM ATha gumAstAone rokavAmAM Ave to ja peDhInuM badhuM kAma barAbara thaI zake che. eka gumAstI karanArane mAsika so rUpiyA ochAmAM ochA ApavAmAM Ave to mAsika AThaso rUpiyA te gumAstAnA pagAramAM ja cAlyA jAya. A sthaLe peDhIno mAlika zeTha cokhuM samaje che ke ATha gumAstAo hoya to ja peDhInuM kAma sutaruM cAlI zake ema che. paNa te lobhane vaza thaIne ema vicAravA lAge che ke ATha gumAstA rAkhIza to mahine ne mahine rUpiyA AThaso kaladAra tijorImAMthI ochA thaze. e lobhAM thayelA peDhIpatine e khyAlamAM AvatuM ja nathI ke A ATha gumAstAo mahine ne mahine eMzI hajAra rUpiyAnuM vecANa vA utpAdana karaze tethI temane AThaso rUpiyA ApavA te kAMI vadhAre paDatuM nathI. UlaTuM tene potAnA eMzI hajAramAMthI AThaso khUTe che te sahyuM jatuM nathI. eTale AThane badale cAra gumAstAo rAkhe che ane ema karIne e zeTha potAnA cAraso rUpiyA bacAvavAno lobha rokI zakato nathI. A thayuM asatya AcaraNa ane AThano bojo cAra mANasa upara lAdavAthI hiMsAnI pravRtti paNa thaI. eka baLada je mAMDa 20 maNa upADI zake tenA upara trIsa maNa ke tethI vadhAre bojo lAdavAthI jema baLada upara trAsa karavAmAM Ave che ane e trAsa ja hiMsArUpa che, tema pelA zeThajI je cAraso Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asatya - 65 bacAvavAnA lobhamAM AvIne e cAra mANaso upara ATha mANasono bhAra nAkhe che e paNa emanA uparano trAsa ja kahevAya; ane trAsa ane hiMsA e banne paryAya-zabdo che; eTale zeThanA manamAM lobhano praveza thatAM asatyanuM AcaraNa thayuM ane ema thatAM emAMthI hiMsAno prAdurbhAva thayo. A rIte hiMsA ane asatya e banne ekabIjAM gADha saMbaMdhavALAM che, emane bannene chUTAM pADI zakAtAM nathI. tema chatAM lobhanA, krodhanA, ahaMkAranA ke evA bIjA koI durguNanA AvezamAM AvanAro mAnava je satya potAnA dhyAnamAM che, manamAM barAbara samajAyela che tene avagaNIne vyavahAra ane potAnI sukhasagavaDa goThave che. AnuM nAma eTale satyanI avagaNanA karavAnuM nAma asatya ane ema thatAM emAMthI hiMsAnI pravRtti ApoApa pedA thAya che e dIvA jevuM cokhuM che. chatAM ApaNe loko tRSNAnA AvezamAM AvIne hiMsA karavA chatAM asatya karIe chIe e hakIkatane samajavA taiyAra nathI. paraMtu vAstavikatAno tethI apalopa thaI zakato nathI. je sAdhaka vA mumukSu vA bhaktajana hiMsAne tajavAnA vicArano hoya teNe asatyano tyAga ja karavAno rahyo ane je sAdhaka, mumukSu vA bhaktajana asatyane tajavAnA saMkalpavALo che teNe krodha, lobha, ahaMkAra A badhI vRttiono tyAga karavAno prayatna karavo ja rahyo. Ama thAya to ja ApaNA khyAlamAM satya ane ahiMsAnA saMbaMdhano, ekabIjAnI otaprotatAno khyAla Ave. jyAM sudhI ApaNe ema samajIe, sthUlabhAve ema mAnIe ke jIbhathI khoTuM bolavuM te asatya ane koIne mAravuM te hiMsA ane A banne vacce koI saMbaMdha ja kyAM che, tyAM sudhI ApaNe satyanuM ane ahiMsAnuM pAlana nathI karI zakavAnA. Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7. parigraha-viramaNa "parigraha' zabda "pari' upasarga sAthe "pra' dhAtu dvArA banela che. pari' eTale cAre bAjuethI, "graha' eTale grahaNa karavuM. potAnA rakSaNa mATe potAnI pratiSThA mATe, potAnA yaza, lAbha mATe ema potA mATe cAre bAjuthI je grahaNa karAya tene tamAma zAstrakAroe "parigraha' tarIke svIkArela che. samagra saMsArano TakAva "parigraha' upara ja che. azAMtino janaka paNa parigraha ja che. je vyakti aparigrahI che athavA binaparigrahI che te koIne paNa bhayajanaka nathI, pIDAjanaka nathI. "parigraha'no viruddha zabda "saMtoSa" che. lokamAM kahevata che ke "saMtoSI nara sadA sukhI." saMtoSI thavuM ke binaparigrahI thavuM saheluM nathI. saMtoSI thavA mATe mananI pravRttio, vANInI pravRttio tathA zarIranI pravRttio upara vadhAre ne vadhAre kApa mUkavo jarUrI che; ema karyA sivAya koI paNa vyakti aparigrahI alpaparigrahI ke saMtoSI thaI zakatI nathI. "mUcha e AMtara-parigrahanuM nAma che. AMtaraparigrahamAMthI ja bAhyaparigraha janme che. sarva prakAre to aparigrahI te ja thaI zake je zarIradhArI nathI. je je zarIradhArI che tene parigraha karavAnI jarUra paDe che. ApaNe tyAM sarva dharmoe "ahiMsAne parama dharmarUpe gaNAvela che. A ahiMsAne sAdhavA mATe paNa aparigrahavRtti ja keLavavI paDe che. jeTale aMze aparigrahano bhAva keLavAya, teTale aMze jagatamAM sukhano ane zAMtino anubhava thAya che ane jeTale aMze parigrahano tyAga na keLavAya teTale aMze duHkha vadhatuM jAya che. A mATe eka prasiddha laukika udAharaNa A pramANe ApI zakAya. eka bAvo hato, tenI pAse kazo ja bAhya parigraha na hato. mAtra te eka kaupInabhara raheto. kaupIna eTale laMgoTI, bAvo je jhUMpaDImAM raheto te jhUMpaDImAM uMdarono upadrava vizeSa raheto. bAvo potAnI laMgoTIne dhoIne pAsenA jhADa upara sUkavI deto ane bIjI laMgoTI paherI leto. paNa jyAM jhUMpaDI hatI tyAM uMdarono bhAre upadrava hato; eTale uMdaro AvIne Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parigraha-viramaNa 0 67 bAvAnI laMgoTI tANI jatA ane potAnA daramAM jaIne kAtarI khAtA. bAvAe vicAryuM ke "roja roja laMgoTI kyAMthI lAvavI, ane A uMdarono upadrava jayAM sudhI raheze tyAM sudhI mArI laMgoTI salAmata nahIM rahe. bhikSA mATe gAmamAM kAMI "nAgA' to na ja javAya; mATe laMgoTIne sAcavavAnI vyavasthA karavI jarUrI che. uMdaro eTalA badhA che ke temane haTAvI paNa zI rIte zakAya? A rIte to mArAM dhyAna, upAsanA vagere anuSThAno nirvighna zI rIte cAlI zake ?" Ama bAvo vicArato hato tyAM koI gAmaDiyo teno bhakta tene page lAgavA Avyo. AvatAM ja teNe kahyuM ke, "bAvAjI pAya lAgUM." potAnA bhaktanA zabda to bAvAjIe sAMbhaLyA paNa tenuM dhyAna potAnI laMgoTInA rakSaNanA vicAramAM eTaluM badhuM DULyuM hatuM ke bAvAjIne bhaktane AzIrvAda ApavAnuM tarata sUjhayuM nahIM. bhakta joyuM ke Aje bAvAjI bhAre vyagra banI gayA che ane huM roja roja temanA darzane AvuM chuM tyAre to teo tarata ja mane "sukhI raho'no AzIrvAda Ape che, paNa Aja to teo koI vizeSa ciMtAmAM evA DUbI gayA che ke kadAca, mArA namaskArasUcaka zabdo paNa temaNe nahIM sAMbhaLyA hoya". Ama vicArIne pelA gAmaDiyA bhakta vizeSa avAja karIne bAvAjIne pharI vAra saMbhaLAvyuM ke "bAvAjI pAya lAguM." potAnA bhaktano vizeSa baLapUrvaka bolAyelo zabda bAvAjIne kAne barAbara paDyo ane temaNe UMcuM joIne potAnA bhaktane "sukhI raho'no AzIrvAda to Apyo, paNa jANe bAvAjI bhAre kaMTALAthI bolatA hoya tema pelA bhaktane lAgyuM. eTale jarA vadhAre najIka jaIne bAvAjIne bhakta pUchyuM ke "kema bAvAjI! Aje zI ciMtAmAM tame paDI gayA cho ?" pachI sAvadhAna thaIne bAvAjI bolyA ke "bhAI ! ye merI laMgoTIkI baDI ciMtA hotI hai" roja roja uMdara use le jAkara kATa dete hai. isase meM socatA huM kI laMgoTIke rakSaNake liye kyA kiyA jAya, jisase roja roja naI laMgoTI nahIM lAnI paDe ?" gAmaDiyo tarata bolyo ke "bAvAjI ! ciMtA mata kijIye. usakA upAya isa prakAra kijIye : eka billIko pAla lijIye aura idhara ApakI jhoMpaDImeM rassIse billIko bAMdha kara rakhiye, aura phira Apa sukhazAMtise rahIe. billI hone se eka bhI uMdara nahIM A sakatA aura ApakI laMgoTI sadA surakSita rahegI." potAnA gAmaDiyA bhaktanI vAta sAMbhaLIne bAvAjIne upAya maLI gayo. paNa pALela billI kAMI bhUkhI jIvI zake nahi. ane bAMdhela hovAthI te potAnuM bhakSya meLavI zake nahIM. eTale vaLI bAvAjI e mATe thoDA vyagra thaI gayA. paNa A vakhate to temane tarata ja Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 * saMgIti upAya sUjhI gayo ke eka gAya pALIe to roja potAne ane A billIneya cokhkhuM dUdha maLI jAya. Ama vicArIne bAvAjI je gAmamAM roja bhikSAe jatA, tyAMnA ThAkorane nivAse jaIne A billIne pALavAnI tathA tene mATe dUdhano baMdobasta karavAnI vAta ThAkorane karI. eTale ThAkore to ghaNA bhaktibhAvathI bAvAjIne potAnI pAsenI gAyomAMthI zodhIne eka dUjhaNI gAya tarata ja ApI dIdhI ane bAvAjIno kharA bhAvapUrvakano zubha AzIrvAda meLavI lIdho. paNa potAne maLelI gAyathI potAnuM dUdhanuM kAma to sarI jaze ane billInI paNa rakSA thaze-e rIte potAnI laMgoTInI salAmatIthI bAvAjI khuza to thayA, paNa vaLI tene ciMtA thaI ke "ThAkore Apela A gAya zuM khAze ? jaMgalamAM kAMI bAre mAsa lIluM ghAsa maLavAno saMbhava nathI.' eTale vaLI bAvAjI ghAsanI ciMtAmAM paDyA. pharI pAchA gAmanA ThAkora pAse jaIne bAvAjIe potAnI mUMjhavaNa ThAkorane kahI saMbhaLAvI, eTale jhaTa daIne ThAkora potAnA tAbAnI jamInamAMthI eka vIgho kUvAvALI jamIna kADhI ApI ane sAthe baLadanI joDI tathA haLa, khaMpALI, dAtaraDuM vagere khetara kheDavAnI sAmagrI paNa ApI. eTale bAvAjInA cittamAM zAMti thaI ane bAvAjI have potAnI badhI dhyAnanI-ciMtananI-manananI tathA lokopakAranI pravRtti choDIne khetI karavA lAgyA ane potAnI laMgoTInI salAmatIthI nizcita rahevA lAgyA. evAmAM eka vAra e bAvAjIno gurubhAI je bIjA paDakhenA ja jaMgalamAM raheto hato te bAvAjIne maLavA AvI caDyo, ane teNe joyuM ke bAvAjI khetaramAM haLa hAMkI rahyA che. A joIne tene ema lAgyuM ke zuM huM bhUlo paDIne bIje ThekANe AvI caDyo chuM? mAro gurubhAI to masta hato ane dhyAnI hato tathA satata IzvaranA ciMtanamAM je magna raheto hato. tyAre A che to bAvo, paNa khetI karato jaNAya che. eTale e sthAnethI pAcho vaLIne cAlavA lAgyo, paNa A bAvAjIe hAMka mArI tene pAcho bolAvavA prayAsa karyA. eTale hAka sAMbhaLIne Avela bAvAjI samajI gayA ke A bAvAjI ja mArA gurubhAI che. ema teNe tenI hAkanA zabdathI temane oLakhyA ane pAcho vaLIne potAnA gurubhAI ane vartamAnamAM kheDUta banelA A bAvAjI pAse pahoMcyo ane vaMdana-namana karIne kuzaLa samAcAra pUchI tenI pAse beTho. teNe pUchyuM ke "bhAI ! A badho zo prapaMca che ? tuM to mArA karatAM vadhAre masta ane dhyAnI hato ane sadA IzvaraprArthanAmAM ja masta raheto hato. have A badhI upAdhi zenI vadhI gaI?" A sAMbhaLIne Avela atithirUpa bAvAjIne pelA kheDUta bAvAjIe WW) Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parigraha-viramaNa 0 69 kahyuM ke "A laMgoTInI salAmatI mATe A badhI upAdhi vadhAravI paDI che; paNa tAruM kema cAle che e to kahe'. A sAMbhaLIne Avela atithi bAvAjI bolyo ke "bhAI ! eka laMgoTInI salAmatI mATe te pote vairAgyapUrvaka lIdhelo saMnyAsa khoI nAkhyo ane A badhI paLojaNamAM pAcho jevo gRhastha hato tevo banI gayo. A to sAdhanAno rasto nathI paNa avatArane niSphaLa banAvavAno rasto che. mArI pAse paNa laMgoTI to che ja, paNa tene saMbhALavAnI ciMtA mAre kayAreya karavI paDI nathI ane mArI laMgoTIne kyAreya uMdare kAtarI ja nathI. mATe tuM A prapaMcamAMthI bahAra Ave ane teM lIdhela saMnyAsavRttine pharI dhAraNa kara. ATalI badhI phikara laMgoTInI karavAnI hotI haze ?" A kathA uparathI joI zakAya che ke jANe-ajANe salAmatIne bahAne ApaNo parigraha kevI rIte vadhato rahe che ane ene lIdhe ahiMsA, satya, acaurya, brahmacaryanAM ApaNAM mahAvrato tathA aNuvrato kevI rIte chinnabhinna thaI jAya che tenI sarata paNa rahetI nathI. ApaNe ahiMsAnI, satyanI, acauryanI brahmacaryanI sarvAze ke dezathI arthAta alpAMze pAlanA karavI hoya to parigrahanuM niyamana karyA sivAya zakya ja nathI. parigrahanI pAchaLa hiMsaka vRtti to rahelI ja che. evI hiMsaka vRttithI ApaNe TevAI gayA hoI e hiMsaka vRtti ApaNA jevA ahiMsAdharmIne kaThatI paNa nathI; eTaluM ja nahIM, keTalIka vAra to dharmane nAme paNa parigraha cAlato rahe che enI paNa ApaNane jANa thatI nathI. jaina AgamomAM jaNAvela che ke "cittamaMta vA acitta vA parigrAhya vA kisAmapi" arthAt sajIva ke nirjIva thoDo paNa parigraha karavAthI bhAvakarmo chUTI zakatAM nathI. dehadhArI vyakti mATe sarvathA aparigrahI thavuM zakya nathI. dehadhArI vyakti parigraha upara niyamana to jarUra karI zake che ane e rIte parigrahajanya hiMsA vagere dUSaNothI jarUra bacI zake che. dAkhalA tarIke ApaNI sAme traNa prakAranI cIjo upasthita hoya che, temAMthI ApaNe ApaNA kArya mATe evI cIja pasaMda karavAnI che je ApaNI tRSNAne bahekAve nahIM. to jemanI vRtti aparigrahaparAyaNa che teo evI vastu pasaMda karaze je dvArA ochAmAM ocho parigraha karyo kahevAya. je loko zreyArthI hoya che teo A rIte aparigrahanI vRtti keLavatA hoya che. sukha ke zAMtinI kharI jhAMkhI karavI hoya to mUchavRttino dhIre dhIre tyAga karavo joIe. Ama Teva pADavAthI, abhyAsa karavAthI, citta aparigrahavRttithI TevAI jAya che. je kharA arthamAM aparigrahI hoya che te koInA paNa duHkhanuM nimitta thato nathI. A rIte Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 - saMgIti aparigrahavRtti ahiMsAnI sAdhanAmAM sahAyaka bane che tathA aparigrahIne asatyano Azraya levAnI jarUra paDatI nathI. tethI aparigrahavRtti satyanI sAdhanAmAM paNa madadagAra thAya che. Ama vicAratAM aparigrahavRtti sukhakara nIvaDe che ane duHkhanA nAzamAM prabaLa sahAyaka bane che. aparigraha mATe mUchano tyAga ja sabaLa sAdhana che te na bhulAya. - prabuddha jIvana Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8. dharmane lagatAM karmakAMDo ane teno phalAtideza prajAvRddhi thavA lAgI ane temAM anekavidha saMgharSo pedA thavA lAgyA, ane te saMgharSone pariNAme AjasudhImAM keTalAMya mAnavakuLo sarvakALa mATe sarvathA ucchinna paNa thaI cUkyAM, e paristhiti zI rIte aTake? e saMgharSonuM upazamana kevI rIte karI zakAya ane pharIpharIne e bhayAnaka saMgharSo UThavA ja na pAme e eka udAtta Azayane lakSyamAM rAkhI, aneka sAdhakoe e vize jAtaanubhava karIne, vividha sAdhanAo karIne ane anekavidha vedanAo sahIne paNa e saMgharSone samULa nAbUda karavA mATe je je potAnA anubhavo varNavyA, pote deha, mana, vAsanA-tRSNA, svArtha vagerenuM pRthakkaraNa karIne, eka cetanatattva ane tenA vividha AvirbhAvo, sarvatra cetanatattvanI ekarUpatA, tene anubhavavAnA upAyo vagerenI atIndriya zodho karIne je kAMI pravacanarUpe jagata samakSa jaNAvyuM che, te badhuM ahIM "dharmanA nAmathI samajI levAnuM che. adhdhara rahelAM sUrya, caMdra, grahamaMDaLa ane tArAgaNa tathA adhdhara rahelI pRthivI, samudro, moTAM moTAM uttuMga zRMgavALA mahAkAya parvato ane nadIo-e badhAM jema eka gurutvAkarSaNanA prabaLa prabhAvathI potapotAnI samatulAmAM rahe che, eka dorAvo paNa casakatAM nathI, ane kadAca casake to jANe pralaya thavA beTho che evuM ja thAya che, te ja rIte mAnavanA cittamAM vAsanAnA pravAho UThatA hoya, vahetA hoya ane tene saMgharSa nIpajAvavA preratA hoya chatAM je pravacananA prabaLa saMskAra, prabaLa bhAvanA ke prabaLa anubhavane baLe, mAnava saMgharSamAM na paDatAM potAnI mAnasika samatulAne sAcavI zake ane vAsanAnA baLavALA vegane ApoApa niSphaLa karI mUke, te pravacananA prabaLa saMskAra, prabaLa bhAvanA ke prabaLa anubhava, mAnavane saMgharSa tarapha jatAM dharI rAkhe che, aTakAvI rAkhe che, jhAlI rAkhe che. mATe ja te "dharmane nAmane yathArtha rIte yogya che. Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 0 saMgIti pracaMDa saMgharSa tarapha dhasatA mAnavane dharma zI rIte dharI rAkhe, aTakAvI rAkhe che, e hakIkata A nIcenA udAharaNathI spaSTa thaI zake ema che. eka zeThane tyAM cilAtI karIne eka dAsI hatI. teno putra te cilAtIputra athavA cailAteya. (ahIM saraLatAne mATe tenuM nAma celaiyo ThIka paDaze.) e celaiyo eka zeThane tyAM cAkarIe rahyo. zeThanI ekanI eka susumA nAmanI chokarIne sAcavavAnuM celaiyAnuM khAsa kAma. celaiyo vizeSa aTakacALo hovAthI te gAmanAM chokarAM-chokarIo sAthe bhAre aDapalAM kare ane roja ne roja te mATenI phariyAdo zeThanI pAse Ave; vaLI pelI susumA paNa barAbara na sacavAya. ethI zeThe te celaiyAne gharamAMthI kADhI mUkyo. zeThe kADhI mUkelo celaiyo eka dhADapADunI ToLImAM maLI gayo, ane potAnI zUravIratAne lIdhe jate dahADe e, te dhADapADunI ToLIno nAyaka thayo. nAnapaNamAM eNe pelA zeThane tyAM susumAne ramADelI ane sAcavelI; tethI tenI smRti thatAM ene te upara rAga thayo ane tene meLavavAnI prabaLa vAsanA thaI AvI. AthI, te potAnI ToLIne laIne e zeThanA ghara upara moTo hallo laI gayo. ToLInA sAthIone celaiyAe AgaLathI ja kahI rAkheluM ke dhADamAM je dhana maLe te sAthIonuM ane pelI 'susumA'ne to te pote ja rAkhaze. A tarapha pelI susumA paNa pUrNapaNe yauvanane AMgaNe pahoMcI gaI hatI. celaiyAnI ToLIe AvIne zeThanuM sarvasva lUMTI lIdhuM ane celaiyo pote ekalI susumAne laIne nAsI gayo. Aje jema bane che tema jUnA vakhatanA zeTha paNa potAnuM rakSaNa karavA asamartha hatA. zeThane pAMca to moTA juvAnajodha putro hatA, chatAM temAMno koI e celaiyAnI ToLI sAme thaI ja na zakyo. Aje jema ApaNe rakSaNa mATe polIsane zaraNe javuM paDe che, tema te zeTha potAnA nagaranA koTavALa pAse potAnuM rakSaNa mAgavA gayo ane coroe je potAnuM sarvasva lUMTI lIdhuM che, te badhuM pAchuM ANI ApavAnI koTavALa pAse mAgaNI karI. eTale koTavALa, koTavALanA bIjA sAthIdAro-zastradhArI pagI vagere, zeTha ane tenA pAMce putro--e badhA ekasAthe pelI dhADapADunI ToLInI zodha mATe nIkaLI paDyA. rastAmAM koI eka sthaLe e badhAno bheTo thaI gayo, eTale pelA cAlAka dhADapADuo dhananAM poTalAM mAragamAM pheMkI daIne pobArA gaNI gayA, ane ekalo celaiyo susumAne laIne dUrano dUra jato rahyo. mAragamAM paDelA dhananAM poTalAM joIne ane tene bhegA karIne-laIne pelo koTavALa ane tenA sAthIo pAchA pharyA. zeThe tene kahyuM ke "koTavALa sAheba, mArI susumA Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmane lagatAM karmakAMDo ane teno phalAtideza * 73 kyAM ?" paraMtu koTavALane to dhana ghaNuM maLeluM hatuM, tethI AjanA sarakArI polIsonI jema pelA zeThanI vinaMti tenA kAnamAM jaI ja na zakI. eTale koTavALa ane tenA sAthIo to dhananAM poTalAM upADI tyAMthI ja pAchA pharyA. have bicAro ekalo zeTha ane tenA pAMca putro, susumAne laI jatA pelA celaiyAnI pAchaLa paDyA. paraMtu teo tene meLavI ja na zakyA. celaiyAe jAyuM ke, pote have vadhAre doDI zake ema nathI ane zeTha tathA tenA putro potAnI pAse AvI pahoce ema che; ethI susumAne meLavavA ATalo badho utpAta karanAra celaiyAe potAnI vahAlI susumAnuM mAthuM kApI nAkhyuM ane ekaluM mAthuM laIne ja te ghora jaMgalamAM AgaLa ne AgaLa doDI gayo. jayAre zeThe potAnI putrInuM zaba joyuM tyAre te paNa zokathI raDavA lAgyo. chevaTe e zabane paDatuM mUkIne zeTha vagere potAne ghare pAchA pharyA ane chokarInuM uttarakAraja karyuM. A tarapha pelo celaiyo potAnI vAsanAnA asAdhAraNa vegamAM je atyAra sudhI potAnuM ISTa thaze e AzAe avirata rIte doDI rahyo hato, te thoDo DhIlo paDI gayo ane potAnI paristhiti vize mUDha jevo thaI gayo. evAmAM te araNyamAM ja eka sAdhanAparAyaNa samabhAvI sAdhakane teNe joyo, ane have potAne zI rIte sukha maLe e dRSTithI e sAdhakane teNe sukhano mArga batAvavA mATe rophathI kahyuM ane je kahevAnuM hoya te taddana TUMkamAM kahI nAkhavA paNa teNe sAdhakane paDakAryo. sAdhaka upazama viveka saMvara ATalA zabdo bolIne ja adazya thaI gayo. A zabdone pelA celaiyAe sAMbhaLyA ane pachI te, e pratyeka zabdanA bhAvanI vicAraNAmAM paDayo. vicAraNA karatAM karatAM tene kAMI navI ja sUjha paDI ane atyAra sudhI teNe je rate potAnuM jIvana haMkAryuM hatuM, tethI have UlaTI ja dizAmAM javAno te vicAra karavA lAgyo. atyAra sudhI je saMgharSa dvArA teNe samAjamAM ane potAnA jIvanamAM bhAre utpAta macAvelo, te saMgharSathI te aTakI gayo ane zAMti arthAt ochAmAM ocho saMgharSa paNa je jIvana jIvatAM samULago rahe nahIM te jAtanuM jIvana, viveka, sArAsAra, zubhAzubha ane kAryAkAryano viveka ane saMvara eTale je pravAha mAnavane saMgharSane mArge vALe che, te pravAhane Avato rokI rAkhavo; ane e ja prakAre mananI sthitine ghaDavI. A rIte e celaiyo mAtra e traNa zabdanI vicAraNAthI mananI samatulAmAM AvI gayo. have game te prakAranuM baLa tene saMgharSa tarapha kheMcavA Ave, to paNa te potAnI samatulAthI khasato nathI ane evA baLano sAmano karI zake eTaluM Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 saMgIti vizeSa manobaLa paNa te dharAvI zakyo che. vadhAre samAja mATe bIjo eka cAlu dAkhalo paNa dauM. eka vepArI nItine raste cAlI potAno dhaMdho karI rahyo che, khoTuM bolato nathI, mAlamAM seLabheLa paNa karato nathI, dharma, artha ane kAma e traNe ekabIjAnA poSaka thAya e rIte sAdhe che. kharca jarUriyAta jeTaluM rAkhe che ane jarUriyAto nakAmI nakAmI mAtra vilAsane arthe ja na vadhe te bAbata pUratI kALajI rAkhI badhI pravRtti kare che. ane te eTale sudhI paNa samajI zakayo che ke "jIvo ane jIvavA do' e ja sUtra kharuM che. potAnA kuTuMbanA je traNa ke cAra sAthIo che, temane paNa teNe e ja rIte keLavyA che. e kuTuMba dhanamAM pratiSThA nathI samajatuM, paraMtu dhana potAnI sAdhanAmAM je rIte jeTaluM upayogI thAya te daSTie ja tene mahattva Ape che. ane "pazama vive saMvara' e tripadIne anusarI te potAno gRhasthAzrama calAve che. evAmAM teNe koI bIjA vepArI pAsethI potAnA vepAramAM joItI koI cIja mATe sodo karyo ane cIja pUrI pADanAra vepArI sAthe e mATenA bhAvatAla paNa nakkI thayA, ane e bhAvatAlane dhyAnamAM rAkhIne sodo lenAra vepArI, pelA vepArIne e sodo ApavA baMdhAI paNa cUkyo. evAmAM akasmAta rIte e cIjanA bhAva, nakkI karelA bhAva karatAM pAMcagaNA vadhI gayA ane cIja pUrI pADanAra vepArI vizeSa gabharAyo. Ama e pAMcagaNA bhAve kharIdI pelA vepArIe nakkI karelA bhAve cIja pUrI pADe, to tenuM gharabhAra badhuM jAya ane sahakuTuMba bhAre AphatamAM AvI paDe evI paristhiti UbhI thaI. A tarapha ApaNA nItimAna ane 'upazama viveka saMvarane anusAre potAno gRhasthAzrama calAvatA e vepArIe jANyuM ke pote bIjA vepArI pAsethI je cIja kharIdavAno che, te cIjanA dAma to pAMcagaNA thaI gayA che ane e rIte kharIdatAM to sAmo vepArI bhAre herAna herAna thaI jaze. e prakAre te zAMta rIte badhI paristhiti samajI zakyo ane potAnAM patnI vagere kuTuMbanA sAthIone paNa teNe e pelA vepArInI viSama paristhiti samajAvI. eTale e badhA dhanalobhanA prabaLa vegamAM na taNAtAM potAnA mananI samatulAne barAbara sAcavI zakyAM, ane AmAM koIne kazo dhakko na lAge eTale ApaNe bIjA sAthe, mAtra eka lobhane ja khAtara saMgharSamAM na AvavuM paDe, evo temaNe badhAe maLIne eka mArga nakkI karyo; ane te e ke pelA vepArIne bolAvIne jaNAvI dIdhuM ke "bhAI ! tArI sAthe karelo amAro A Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmane lagatAM karmakAMDo ane teno phalAtideza * 75 sodo rada che. tane e bAbatanuM kazuM baMdhana nathI. vaLI, jayAre bhAva nIcA thAya tyAre vAta." paNa ATalAthI ja pelA vepArIne kadAca saMtoSa na thAya ema dhArIne ApaNA nItimAna vepArIe sodAne rada karavA bAbata potAnA sahIsikkA sAthenuM lakhANa karI te vepArIne suparata karyuM. A sodo rada karavAmAM je prabaLa bhAvanAe phALo Apyo che, tenuM ja nAma dharma samabhAvaekAtmatA vagere je kaho te eka ja che. AvI ekAtmatAnuM AcaraNa mAnavamAtramAM prakaTe, ane mAnava teno vyApa potAnI badhI pravRttimAM kare; ane te paNa badhA cetanamaya ke cetana dvArA nirmAyelA pratyeka padArtha sudhI vyApe. e dRSTine dhyAnamAM rAkhIne ja ApaNA pUrvajoe potapotAnAM pravacano ApelA che. teo jANatA ja nahIM, paNa anubhavatA hatA ke jayAM sudhI temaNe kahyA pramANeno vyApa ApaNA jIvanamAM na thAya, tyAM sudhI koI saMgharSa talabhAra paNa aTakavAno nathI. ukta ekAtmatAnI siddhi mATe teomAMnA vaidika mahApuruSe kahyuM ke "mA hiMsthAt sarvAna mUtAni' (badhAM bhUtonI hiMsA na karo), jaina mahApuruSe e ja vAta e vakhatanI lokabhASAmAM kahIH dhampo kaMDAnaM kuM, hiMsA saMgamo tavo' (ahiMsA saMyama ane tapa e dharma che ane te ja utkRSTa maMgala che). A vAtamAM vedokta "haM'nI sAthe saMyama ane tapa e be vastu vadhelI che. anubhavathI ema siddha thayuM che, ke ekAtmatAnI sAdhaka evI ahiMsAnA AcaraNa mATe saMyama ane tapa e bannenI jarUra che. saMyama ane tapa vinA koI paNa rIte ahiMsAne sAdhI-AcarI zakAtI ja nathI. A saMyamano artha kAMI geruvAM ke kesariyAM vA dhoLAM kapaDAM paheravAM ke kapaDATa vinA ja rahevuM eTalo ja nathI, ane tapano artha upavAso karavA ke ekAdazIo, cAMdrAyaNa vagere karIne bhUkhyA rahevuM e paNa nathI. AgaLa kahelA vepArInA dAkhalAmAM ahiMsAne AcaranAra e vepArIe pelA sAmA vepArIne bacAvavA je alobhavRtti dAkhavI tenuM ja nAma saMyama; ane e alobhavRtti dAkhavatAM je je bhautika sukho tene tajavAnAM AvyAM, tenuM nAma tA. e vepArIe jo alobhavRttirUpa saMyama na dAkhavyo hota vA bhautika sukho tarapha na lalacAtAM je sthiti che te ja calAvI levAnuM tapa na AcaryuM hota, to kadI paNa pelo sAmo vepArI surakSita na rahI zakata. A rIte saMyama ane tapa e be ahiMsAne cAlavAnA paga che. e be paga na hoya to ahiMsAno saMbhava ja nathI. ane jyAM ahiMsA nathI, tyAM ekAtmatAno saMbhava paNa nathI. jema Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 * saMgIti jaina mahApuruSe kahyuM ane AcaryuM, tema bauddha mahApuruSe paNa e ja rIte potAno svAnubhava kahyo che ane e ja rIte emanuM AcaraNa paNa hatuM. ATalA uparathI ema phalita thAya che ke brahmAMDamAM sarvatra cetanatattva vyApta che ane sarvatra sama che. pachI enA AvirbhAvanuM vAhana bhale manuSya hoya ke vRkSa hoya. Ama che mATe ja te ekAtmatAnA anubhavanI sAdhanA mATe badhAM bhUtomAM samadaSTi rAkho, koInuM kAMI harI na lo, sAcuM bolo, jIvanazuddhimAM ane saMgharSanA nirodhamAM parigrahano je rIte upayoga thAya te rIte tenI yojanA karo, bhogavilAsone auSadha samajI tathA ApaNuM jIvana calAvavAnAM je rAcaracIlAM che, te badhAM koI ne koI rIte caitanya dvArA ja nirmAyelAM che, mATe teno upayoga paNa auSadhanI jema karo. A ane AvAM bIjAM pravacano ApaNe sAru pUrvapuruSo kahI gayA che, ane e rIte vartavuM enuM ja nAma dharma che ane enuM ja nAma ekAtmatA che. A dharmanuM pariNAma, tene AcaranAro potAnI narI AMkhe joI zake evuM hoya che, paraMtu ema nathI ja hotuM ke e dharma A jIvanamAM sAdhyo ane tenuM pariNAma A jIvanamAM na dekhAya. jayAM AvuM hoya tyAM nakkI samajavuM ke sAdhake dharmane sAdhyo ja nathI, paraMtu koI bhaLatI ja evI dharmAbhAsI sAdhanA karelI che. ukta dharmane sAdhavA mATe te te dhArmika puruSoe pote jAte anubhavelI keTalIka bAhya ane AMtara paddhatio paNa batAvelI che, jemanuM eke nAma 'karmakAMDa che. jemake ciMtana, manana, nididhyAsana, dhyAna, saMkalpazuddhi tathA yajJo, pUjApATha, tIrthayAtrA, saMtasamAgama, sAdhu-saMnyAsInI sevA, dAnavRtti, dayAbhAvavALI pravRtti vagere vagere karmakAMDo' kALe kALe badalAtAM rahe che. AcaranAranI paristhiti pramANe temanI yojanAo thatI rahe che. paraMtu AmAM eka vAta e to jovAnI ja ke te badhAM karmakAMDo tenA mULarUpa dharmane barAbara anurUpa ja hovAM joIe. sIDInAM pagathiyAM upara caDIne mAnava potAnI dhArelI jagyAe pahoMce che, ane to ja e sIDIne kharI sIDI samaje che. je sIDI upara caDavA chatAM jo dhArelI jagyA sudhI na pahoMcAya, to te kharI sIDI nathI ja, paraMtu sIDIno AbhAsa karAve evuM bIjuM ja kAMI che. tema ja karmakAMDo karato karato mAnava, je mATe te karmakAMDo yojAyAM che te hetune na pAme ane karmakAMDo cAlyA ja kare, to samajavuM ke e udiSTa mATenAM sAcAM karmakAMDo nathI, paraMtu koI prakAranI iMdrajALa che. ahIM karmakAMDo ke tenI vividhatA vize kazuM kahevAnuM nathI. bhale karmakAMDo vividha ho vA saMkhyAtIta ho, paraMtu te Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmane lagatAM karmakAMDo ane teno phalAtideza - 77 karmakAMDonuM anuSThAna karanAra dharmane pAmI zake che ke kema, e khAsa vizeSa rIte vicAravAnuM che. karmakAMDonI Ama to bhale vividha jAto ho, paraMtu tenA pradhAnataH be prakAra che : eka AMtara karmakAMDa ane bIjuM bAhya karmakAMDa. AMtara karmakAMDa dvArA mana keLavAya che ane sAthe sAthe ja bAhya karmakAMDa dvArA zarIra ane vANI keLavAya che. koI paNa sArI ke mAThI pravRttinuM mULa udbhavasthAna mana che. manamAM je jAtano nizcita saMkalpa hoya che, te ja jAtano teno bahAra paDagho paDe che. mATe badhA zAstrakAroe eka mate kaheluM che, ke "mana: va manuSyALAM jhAranuM vadhamokSayoH" (mANasonuM mana ja temanAM baMdhana ane muktinuM kAraNa che.) vaLI, dhyAnapaddhatinA pAragAmI zAkyamunie to AgaLa vadhIne ema paNa kaheluM che ke, "manoputraMgamA dhammA manoseDDA manomayA' (pravRttimAtramAM mana agresara rahe che, pravRttimAtramAM mana zreSTha che ane ethI ja pravRttimAtra manomaya che.) A uparathI eka A vAta to spaSTa kaLAya che, ke jIvanamAM dharmane otaprota karavA mATe tenI sthApanA manamAM karI levI joIe. manamAM te bAbata dRDha..saMkalpa thavo joIe. je je ahiMsA, satya vagere dharmasAdhanAnA AcAro che, te badhA manamAM sajjaDa rIte jaDAI javA joIe. A siddhi mAnavane maLI jAya to tene saheje dharmaprApti paNa thaI ja jAya. jyAM sudhI mAnava potAnA manamAM nizcitapaNe ema na samajato hoya ke 'bhUtamAtramAM ane mArAmAM kazo bheda nathI, badhAM bhUto te ja huM chuM ane huM chuM e ja badhAM bhUto che' tyAM sudhI te kharA arthamAM kadI paNa ahiMsaka thaI zakato nathI, satyavAdI banI zakato nathI, corIthI potAnI jAtane dUra rAkhI zakato nathI, parigrahano sadupayoga karI zakato nathI ane zaktino apavyaya karatAM paNa te acakAto nathI. pachI bhale te hajAro karmakAMDo kare, eTale ke tIrthayAtrAo kare, sadAvrato bAMdhe, pAMjarApoLo calAve ke moTA yajJo kare vA moTI moTI pUjAo racAve. tenAM e karmakAMDo kevaLa pratiSThAnAM poSaka che vA tenI nabaLAInAM DhAMkaNAM che vA tene mATe kAlpanika saMtoSa ApI zake tevAM banI rahe che. citra kADhavA mATe hajAro prayatna karIne paNa pahelAM bhUmizuddhi karavI paDe che ane tema thAya to ja citrakArano prayatna dIpI nIkaLe che; paraMtu bhUmi ja azuddha hoya to to pachI, bhalene citrakAra kuzaLa hoya ane tenI pAsenAM sAdhano sArAmAM sArAM hoya, to paNa bhUmidoSane lIdhe citrakAra hArI jAya Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 * saMgIti che. te ja rIte manobhUmimAM dharmanuM citra kADhavA jatAM pahelAM tene manana, ciMtana, nididhyAsana vagere aneka prakAranI sAdhanArUpa kriyAo dvArA sphaTika jevI nirmaLa banAvavI joIe. tema thAya to ja tenAM dharmanuM pratibiMba barAbara paDI zake che. nahIM to dharmane badale kevaLa dhatiMga ja temAM pesI jAya che ane tene pariNAme dharmane ja nAme hiMsA, asatya, caurya, parigraha, abrahmacarya vagere aneka apavitra pravRttio cAlu thaI jAya che. are cAlu thaI rahI che. chevaTe zuSka vedAMtanI jema dharma hAMsIpAtra banI haDahaDe thavAne pAtra banI jAya che, banI rahyo che ! A jotAM dharmasAdhakoe bIjAM bAhya kriyAkAMDo karatAM manana vagere AMtara kriyAkAMDo tarapha ja lakSa ApavuM rahyuM, ane sAthesAtha bAhya kriyAkAMDo paNa tarachoDavo na joIe. zAstrakAroe to A hakIkatane ja aneka rIte samajAvI che, spaSTa karI che ane te vize aneka kathAnako ApI tene vadhAre saraLa rIte samajAvavA prayatna paNa karyo che, tema chatAM ApaNe e sAdhanarUpa AMtara kriyAo tarapha vadhAre ne vadhAre bedarakAra rahIe chIe ane kevaLa jaDa evAM karmakAMDone ja vaLagI rahyA chIe. jene pariNAme dharma ApaNAmAM bhAgye ja jaDAyelo jaNAya che. A paristhiti kAMI AjakAlanI nathI, hajAro varSathI cAlI Ave che. tenAM bIjAM to ghaNAM kAraNo haze, paraMtu tenuM A eka mahAna kAraNa to spaSTa jaNAya che, ke badhA zAstrakAroe e bAhya kriyAkAMDonAM addabhuta phaLo batAvyAM che. zAstrakAra kahe che ke yajJa kare te svarge jAya, yajJa kare tene lakSmI maLe, yajJa kare tenA zatruo nAza pAme, yajJa kare to putra thAya, somavAra kare tene amuka phaLa maLe, vaDanI pUjA kare tene putra thAya, gaMgAsnAna kare tenAM pApa dhovAya, prayAgarAjanI triveNImAM snAna kare tenI sadgati thAya, kAzImAM mare tenI mukti thAya, rAmarAma jape tenuM vaikuMThagamana thAya; are rAmarAmane badale marAmarA' jayanArA paNa vaikuMThe pahoMcI gayAnAM aneka AkhyAno paNa che ! gAyane sparza kare tenAM pApa dhovAya, brAhmaNane jamADe tene mahApuNya thAya, kanyAdAna denAra ghaNuM puNya meLave che, paMcAgni tapa tape te rAjA thAya vagere vagere aneka phalAnidezo pelAM bAhya karmakAMDa saMbaMdha kahevAyelAM che. A ja prakAre jaina graMthakAroe paNa kaheluM che, ke je zatruMjaya parvatanI tarapha eka eka DagaluM bhare tenAM karoDo bhavamAM karelAM evAM badhAM pApo nAza pAmI jAya, gautamanuM nAma letAM lADI, vADI ane gADI maLe, nave nidhAna Ave, badhA rogo TaLe, zatruo nAsI jAya, siddhacakranI pUjA karanAro rAjA zrIpALanI Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmane lagatAM karmakAMDo ane teno phalAtideza0 79 peThe eneka prakAranAM sukha, bhogo, rAjaya vagere pAme. bhagavAnanI gaMdhathI pUjA kare te sugaMdhI zarIra pAme, saubhAgya pAme ane suMdara sAtha pAme. kahe che ke damayaMtI rANInA kapALamAMthI bhAre teja nIkaLatuM hatuM, tenuM kAraNa teNe koI eka janamamAM bhagavAnanA kapALa upara ratnamaya TIlAM caDAvelAM hatAM ! rAjA kumArapALe phakta pAMca ke bAra koDInAM phUlo vaDe bhagavaMtanI pUjA karelI tethI te aDhAra dezanuM rAjaya pAmyo hato. pAMcamane divase upavAsa karavAthI ane pustakonI pUjA karavAthI vidyA maLI zake che. bhagavAnanAM darzana karavAthI sukhasaMpadA maLe che ane nave nidhAna pamAya che. AThamane divase upavAsa vagere karI AThamanI ArAdhanA karavAthI ATha mahAsiddhio maLe che. e ja prakAre ekAdazIne divase upavAsa vagere karIne ane agiyAra agiyAra vastuo maMdiramAM ke upAzrayamAM mUkavAthI paNa ghaNAM ghaNAM sukho maLe che. AThama, caudaza vagere moTI tithiomAM zAka vagere lIlI vastu na khAvAthI ghaNuM puNya thAya che. amuka stotrane sAMbhaLavAthI rogo thatA nathI ane thavAnA hoya to te nAza pAme che. pArzvanAtha bhagavAnanA nAmamAM evo camatkAra che ke tenA smaraNathI duHkha durbhAgya vagere doSo nAza pAme che, garIbAI TaLI jAya che ane lakSmI vadhe che. sUraja UgyA pachI ja jamavAnuM vrata kare tethI eTale namukkArasahitanuM paccakhANa karavAthI ghaNuM narakanuM pApa maTI jAya che. e ja prakAre nava vAgyA pachI ja khAvAnuM vrata lenAranuM vaLI bhAre narakanuM pApa kapAI jAya che. vItarAganI pUjA karanAro rAjA thAya che, deva thAya che ane iMdra paNa enI sevA kare che. je mANasa jIvo upara anukaMpA rAkhe che te janmAMtaramAM lAMbu AyuSya, arogI zarIra, asAdhAraNa rUpa, bhAre zakti, uttama saubhAgya, asAdhAraNa bhoga, nirmaLa jaza, AjJAMkita parivAra, nAza na pAme tevI lakSmI e badhuM pAme che. A rIte dharmane pALavAnAM cheka bAhya anuSThAnonA AvA AvA aneka phalAtidezo zAstrakAroe varNavelA che ane A rIte phaLakathananI paddhati Aja be hajAra varasathI to cAlI ja Ave che. A phalakathano khoTAM ja che ema kahevAnuM nathI, paraMtu te phaLakathana karanArA ja pote kahe che ke e bAhya anuSThAnonI asara manamAM na thAya vA enAthI manamAM ahiMsAdika yamaniyamonA prabaLa saMskAro na bese to koI kALe sAdhaka, atIMdriya cetanatattvane oLakhI zakavAno nathI ja ane tenuM badhuM karyuM-kAravyuM dhULadhANI samajavAnuM che, ane je bhayAnaka hiMsAdika saMgharSo aTakAvavA mATe e bAhya anuSThAno vihita Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 87 * saMgIti thayelAM, te ja anuSThAno, e hiMsAdika saMgharSone vadhAre vegathI janmAvanArA thavAnAM che, thAya che ane thaI rahyAM che. A hakIkata "smAt kriyA pratini na pAvazUnya:' A eka ja vAkya batAvI Ape che. bhAvazUnya eTale cittazUnyatAe karelI badhI kriyAo phaLatI nathI. kadAca koI kaheze ke je je bAhya anuSThAno ATalA moTA ADaMbarathI thaI rahyAM che, te badhAM cittanI zUnyatA hoya to thaI ja kema zake ? vAta kharI che, paraMtu anuSThAna karanAranuM citta e bAhya anuSThAnanA ADaMbaramAM hoya che ane upara uparanA dekhAvamAM dekhAya che, e mATe cAlatA janavAdamAM hoya che, ane tethI ja anuSThAna karanAranuM citta, e anuSThAnone ja sAdhya samaje che. paraMtu e bhUlI jAya che, ke e badhAM anuSThAno to sIDI jevAM sAdhana che, temanA dvArA to cittamAM ahiMsA, kSamA, akaSAya, alobha, namratA vagere vRttione sthira karavAnI che, ane te vRttio sthira thaye ekAtmAno sAkSAtkAra karavAno che. A jAtanI bhUlanuM ja nAma bhAvazUnyatAcittazUnyatA che. eTale sAdhako bAhya anuSThAnomAM game tevo rasa letA hoya, chatAM cittazUnya hoI zake che; ane ema thavAthI ja enAM e badhAM anuSThAno sarvathA niSphaLa jAya che. jema koI mANasane amuka eka pustaka vAMcavAthI koI jIvanopayogI vAta jANavAmAM AvI jAya ane e vAtathI tenA jIvananuM zreya paNa thAya, eTalA mAtrathI e mANasa pustakanI pUjA karavA maMDI jAya, vA pustaka mATe moTAM moTAM maMdiro baMdhAve, vA pustaka upara sonuM, rUpuM, hIrA, mANeka caDAve tathA pustaka vAMcavAnAM phaLonI eka hAramALA gaNAve ane pustakane evuM karI mUke ke teno bIjo koI lAbha ja na laI zake; evI sthiti, mAnavajIvanane bhAre hAnikAraka che. e ja rIte ukta prakAre kevaLa bAhya anuSThAnomAM cittazUnyatApUrvaka rAcanAra mAnavanI dharmajiMdagI tene bojArUpa banI jAya che, ane jayAre moTI musApharI karavAnI kSaNa Ave che tyAre te leza paNa samAdhi ke zAMti rAkhI zakato nathI. eTale zAstrakAroe je phalAtidezo kahyA che, te badhAM tyAre ja saphaLa thaI zake ke jayAre bAhya anuSThAna karanAra cittazUnya na hoya, vivekI hoya, deza, kALa, bhAva, pAtra, paristhiti badhuM tenA dhyAnamAM hoya, ane kharI vAta to tenA khyAlamAM e ja hovI joIe ke e anuSThAnonI asara tenA aMdaranA citta upara kevI ane keTalI paDe che. Avo ja anuSThAnI hoya te zAstramAM varNavelAM phaLo meLavI zakato kalpI zakAya. paraMtu mAnavamAM eTalI Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmane lagatAM karmakAMDo ane teno phalAtideza 0 81 badhI lAlaca vadhI gaI che, phaLa pAmavAnI eTalI badhI utAvaLa AvI gaI che tathA thoDAmAM thoDuM kharcA vadhAremAM vadhAre meLavavAnI je tvarA AvelI che, te A anuSThAnomAM paNa pesI gaI che ! Ane pariNAme zAstrakAre batAvelA phalAtidezono mAnave durupayoga karyo che ane phaLa meLavavAnI dhamAlamAM bAhya anuSThAnanI zuddhi paNa te joI zakato nathI, to pachI enI AMtaravRtti tarapha to enuM lakSya ja kema jAya? A mATe becAra udAharaNo ja basa che. vaidika maMdiro ane jaina maMdiromAM IzvaranI bhakti mATe cAmaro vaparAya che. cAmara vaDe IzvaranI bhakti karIne AtmAmAM sadguNo meLavavAnuM lakSya che. e cAmara vaDe bhakti karanAra ADakatarI rIte hajAro camarI gAyonA vadhane uttejana Ape che, te vastu e bhaktanA dhyAnamAM Aja lagI AvI ja nathI ane e tarapha koI lakSya ApavAnuM kahe to UlaTo te kahenAra nAstika' kahevAya che. have kaho e cAmarathI thatI jaDa bhakti, bhaktanA cittamAM koI sadbhAvane jagADI zake ke kevaLa camarI gAyanA vadhanI ja preraka thAya? bAhya anuSThAna karanArAo jANye-ajANe ema samajatA lAge che, ke ApaNe je kAMI dharamakarama karIe chIe, te badhuM bhagavAnane copaDe ApaNe khAte puNyarUpe jame thAya che ane ApaNe jayAre paralokamAM sidhAvazuM tyAre vyAja sAthe muddala badhuM ApaNane pAchuM maLavAnuM che. A paristhiti samAja mATe vartamAna jIvanamAM bhAre khataranAka che. AvI paristhitine lIdhe ja sAmAjika saDAo nAbUda thaI zakatA nathI, parasparano saMgharSa thoDo paNa ocho thato nathI ane dharama to cAlyA ja kare che; eTaluM ja nahIM, paNa vyaktionAM ane temAM vizeSa karIne gabharu lokonAM vartamAna jIvana upara chINI mukAya che. keTalIye baheno bhUkhamaro veThI veThIne zarIrane ghasI nAkhe che, peTe chokarAMo paDyAM hoya, to paNa temane ucheravAnI, keLavavAnI ane temane mATe ghasAvAnI pravRttimAM temane kazI tapazcaryA ja lAgatI nathI. e to bhUkhamarAmAM-upavAsa, ekAdazI, zanivAra ane somavAramAM ja ghasAI ghasAIne tUTI jAya che. mane lAge che ke A pravAha rokavo kaThaNa che, chatAM phalAtidezo kahevAnI rIta pheravavI joIe ane vartamAna jIvana sAthe e phaLono meLa bese e rIte phalAtidezo kahevAvAM joIe. athavA jaDa kriyAo ane jaDa anuSThAnonI vAraMvAra bharsanA ja thavI joIe, tathA anuSThAna karanAra pote, anuSThAna dvArA vartamAna jIvanamAM ja kAMI thoDIghaNI guNavatta' meLavI zake, e upara ja vadhAremAM vadhAre bhAra mukAvo joIe vA varta Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 0 saMgIti jIvanamAM ja kAMI zreyaprApti thAya evAM anuSThAna yojavAM joIe, tema ja puNya ane pApanI samajUtI paNa vartamAna jIvanamAM ja prApta thatA phaLanI apekSAe ja apAvI joIe vA kAryakAraNanA vijJAna upara te samajUtIno kasa kaDhAvo joIe. have e samaya AvI pahoMcyo che, ke ApaNe e phalAtidezonA kathananI jUnI rItamAM vo pApapuNyanI vyAkhyAnI purANI samajamAM vartamAna jIvanane pradhAna sthAna apAvuM joIe. Ama karavAmAM ApaNA zAstrakArono ja bhAre Adara thaze ane ApaNe RSiRNane pheDI zakIzuM. hiMdu eTale vaidika ane jaina samAjamAM tathA ahiMdu samAjamAM jaDa anuSThAnonI nIce kacarAtAM asaMkhya bhAIbahenonI ApaNe sevA karI zakIzuM; eTaluM ja nahIM, paNa temane bhayaMkara zArIrika ane mAnasika yAtanAomAMthI mukta karI zakIzuM. eka nukasAna to jarUra thaze ke je bhAIo ane baheno AvAM jaDa anuSThAno dvArA nabhatAM haze vA cena uDAvatAM haze, temane ApaNe takalIphamAM mUkIzuM; chatAM jema dArUbaMdhI karavAne vakhate dArU vecanAra phalAlanI ke dArU pInAranI takalIphano vicAra karavo anAvazyaka che, te ja rIte AvAM jaDa anuSThAnonI nIce kacarAI maratAM asaMkhya bhAI-bahenone bacAvavAnI ukta pavitra pravRtti karatAM e jaDa anuSThAnonI nIce tAgaDadhinnA karatA paraMtu bhAre anartha Ubho karanArA thoDAnI takalIphanuM pApa ApaNe mAthe levuM ja paDeze. to mArI AjanA navayuvakane namra vinaMti che, ke teNe khUba samajI, vicArI, samabhAva rAkhI, A pravRttimAM leza paNa akaLAyA vinA jhaMpalAvavuM joIe ane asaMkhyonA AzIrvAda meLavavA joIe. - prajAbaMdhu gujarAta samAcAra Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9. jaina samAjanI vartamAna paristhiti (zrI paramAnaMdabhAInA smRti-aMka mATe paMDita becaradAsajIe eka lAMbo lekha lakhI mokalyo hato. smRti-aMkamAM eTalo lAMbo lekha chApavo zakya na hovAthI zraddhAMjali gaNAya evo thoDo bhAga chApyo hato. te lekhamAM paramAnaMdabhAI sAthe temanI chellI mulAkAta prasaMge jaina samAjanI vartamAna paristhiti vize temanI sAthe je vArtAlApa thayo hato, te vigatathI Apyo che. jaina samAjamAM ajJAna ane aMdhazraddhA pravarte che te saMbaMdhe paMDitajIe vyathita hRdaye potAnI vedanA prakaTa karI che. A lakhANa koI nAstika ke ajJAnInuM che ema koI nahi kahI zake; AkhI jiMdagI temaNe zAstrAdhyayanamAM gALI che. alabatta, temAM jaNAvela vicAro samAjane tenI nidrAmAMthI jAgrata kare tevA che. paMDitajIe A lekha pragaTa karavA AgrahathI mane lakhyuM che ane jaNAvyuM che ke samAjane AMcakA ApyA vinA chUTako nathI. temano A lekha thoDo TUMkAvIne nIce Apyo che. taMtrI), prabuddha jIvanamAM tattvajJAnanI carcA cAlI. paNa AvI carcAno to aMta ja AvI zake nahi. je vastu akaLa che tene zabdo vaDe zI rIte carcA zakAya ? AcArya haribhadrasUrijIe kahela che ke : "mAtra buddhivAda dvArA jo padArthonA svarUpano nirNaya thaI zakato hota, to nirNaya kayArano thaI gayo hota. Izvara, sarvajJa, AtmA, jagata, siddha, karma vagere padArtho vize Aja hajAro varSathI aneka vidvAnoe potapotAnI kalpanAo calAvI seMkaDo graMtho lakhI nAkhyAM che ane haju paNa evA graMtho lakhAtA jAya che. chatAM koI nirNaya Avela nathI." Ama paristhiti che eTale tattvajJAnanA lekho ke carcA vizeSa upayogI nathI. UlaTuM, koI vAra to judI judI ane paraspara UlaTasUlaTI kalpanAo AvavAthI sAdhAraNa vAMcanAra to bhramamAM ja paDI jAya. Ama zarU karI meM kahyuM ke jaina tattvajJAna paNa bIjA tattvajJAnonI peThe apUrNa jevuM che. tattvajJAnanA zodhakane prathama kalpanAnI phuraNA thAya che, ane te kalpanAne Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 saMgIti AdhAre te bIjI bIjI aneka kalpanAo karI tattvajJAnano vistAra kare che. jaina tattvajJAna vize huM to ghaNA ghaNA vicAro karI ciMtanamanana karato rahuM chuM, eTale mane to te aneka rIte vicAraNIya dekhAya che. dAkhalA tarIke dharmAstikAya ane adharmAstikAya e tattvonuM nirmANa. prathama mukta AtmAnI Urdhvagati kalpI, have te kyAM sudhI UMce javAno ? AkAza to pAra vagaranuM che. aMte ema ne ema UMce ne UMce cAlyo jAya to te UrdhvagatinI kalpanA karanArane ThIka na lAgyuM, eTale ene jarUra kyAMka aTakAvI rAkhavo joIe. tethI dharmAstikAya ane adharmAstikAya nAmanA be tattvo kalpI kADhyAM ane siddhano jIva jyAM sudhI dharmAstikAya hoya tyAM sudhI ja jaI zake, paNa pachI AgaLa na jaI zake. hakIktanI vizeSa puSTi mATe eka moTI siddhazilAnI kalpanAnI paNa jarUra UbhI thaI; eTaluM ja nahi, e mukta jIvano amuka AkAra paNa kalpAyo. jyAM eka siddha sAthe eka ja pradeza upara anaMta siddho rahe che evuM mAnavAmAM AvyuM, tyAM AkAranI kalpanA kema baMdha bese? ane eka moTI vajaya siddhazilAnI kalpanA paNa bhAre rasika che. A dharmAstikAyAdi bAbate AcArya siddhasena divAkare potAnI batrIzIomAM khAsa karIne tarkazailIthI vizeSa vicAra karela che. paNa e vize Aja sudhI koIe kazI carcA ja karI nathI. bhagavatIsUtramAM eka sthaLe dharmAstikAyanA paryAyazabdo batAvatA prANAtipAtaviramaNa, viveka vagere sadgaNone dharmAstikAyanA paryAyo rUpe jaNAvelA che ane adharmAstikAyanA paryAyazabdo batAvatAM prANAtipAta, mRSAvAda, aviveka, asaMyama vagere vibhAvarUpa bhAvone adharmAstikAyanA paryAyo rUpe jaNAvelA che. A bAbate ghaNAM varaso pahelAM jaina-sAhitya-saMzodhakamAM meM carcA karelI. paNa ApaNo vicAraka varga e vize Aja sudhI koI vizeSa carcA-vicAraNA karI zakyo nathI. maraNottara zuM thAya che te vizeSa akaLa che. te bAbata bhagavAna buddhe to spaSTa kahI dIdhuM ja ke nirvANa pachInI avasthAnA prazno atiprazno che, ane tenuM spaSTIkaraNa karI zakAya nahi. paNa ApaNA vicArakoe ema mAnI lIdheluM che ke ApaNA tIrthakara sarvajJa puruSa che, eTale te badhI jAtanA prazno vize prakAza pADI zake che. AvI eka bhaktipradhAna dhAraNA dvArA temanA nAme pachInA vicArakoe AvI AvI aneka kalpanAo ApaNane Apela che, jeno vartamAna jIvana mATe kazo ja khapa che ke kema e mane vicAraNIya lAge che. hamaNAM meM jainamAM jAhera khabara vAMcI ke mahesANAmAM Azare vIsa Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina samAjanI vartamAna paristhiti 0 85 lAkha rUpiyA kharcIne sImaMdharasvAmInuM eka vizALa maMdira baMdhAya che. te mATe e jAherakhabaramAM nANAM meLavavA samAjane apIla hatI. meM paramAnaMdabhAIne kahyuM ke jAherakhabaramAM jaNAveluM ke sImaMdharasvAmInI vicitra kalpanAthI keTalAka mahAnubhAvo to ema paNa kahevA lAgyA che ke amAro temanI sAthe saMdezA-vyavahAra paNa cAlI rahyo che. amArI ane zrI sImaMdhara bhagavAnanI vacce eka prAcIna AcArya saMkalana rAkhavAnuM kAma kare che. ame e prAcIna AcAryane phona karIe chIe ane te pachI zrI sImaMdharasvAmIne amArA phonanI jANa kare che; ema amAro vyavahAra cAlI rahyo che. vartamAnamAM vaijJAnikoe caMdra sudhI pahoMcavAnuM sAhasa karyuM ane tyAMthI mATI paNa ahIM laI AvyA. A badhI pratyakSa vAto che, koI kalpanAnI vAta nathI. jemane saMdeha hoya te tAlIma laIne tyAM sudhI jarUra pahoMcI zake ane khAtarI karI zake. jaMbUdvIpa-nirmANanI yojanA karanArA eka jANItA muni mAre ghare AvelA ane mane temaNe A bAbata pUchI, tenA uttaramAM meM emane namra bhAve jaNAveluM ke tame pote tAlIma laIne tyAM sudhI eka vAra jaI Avo ane A vaijJAnikonuM je kAMI tamane pokaLa lAgatuM hoya te jarUra khulluM karo. tamane to tyAM sudhI kahuM chuM ke have evAM vimAno thayAM che ke je eka miniTamAM ja hajAro gAu jaI zake che. evA eka vimAnane bhADe laIne jarUra tame mahAvideha kSetranI yAtrA karI zako cho ane zrI sImaMdharasvAmIjI sAthe sAkSAt vArtAlApa paNa karI zako cho, zrI sImaMdharasvAmI mahAvideha kSetramAM vicarI rahyA che vagere vagere. paNa mahAvideha kyAM ? zrI sImaMdharasvAmI kyAM ? vartamAnamAM vaijJAnikoe tathA bhUgoLanA zodhakoe pRthvInA parimANa vagere vize cokkasa nirNaya karela che. ane keTalAka zodhako to AkhI pRthvInI pradakSiNA paNa eka vAra nahi aneka vAra karI cUkyA che. chatAM A kalpanA-prasuta hakIkata mATe ApaNe tyAM A zuM cAlI rahyuM che ? joke kalpanA paNa upayogI cIja che paNa teno sadupayoga karavAnI daSTi hovI joIe. ekalavya nAmanA bhIlaputre mATInI droNanI mUrti banAvI ane te mUrtine sAkSAt droNa kalpI tenA sAMnidhyamAM dhanurvidyA zIkhavA evo prabaLa puruSArtha karyo ke jethI te arjunathI paNa caDI gayo. Ama kalpanA zreyanI sAdhanA mATe puruSArthapreraka hovI joIe; to ja e kalpanAo upayogI che. nahIM to narI rasika kalpanAo to ApaNI zaktino hrAsa karanArI Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 * saMgIti nIvaDe che. mane lAge che ke kalpita nimitto UbhAM karIne prAcIna catura puruSoe ApaNane soMpyA ane emaNe ema kalpeluM ke samAjamAMthI be-cAra jaNA to jarUra evA nIkaLaze, jeo ApaNI kalpanAno sadupayoga samajI pelA ekalavyanI peThe puruSArthazALI navaDaze ane potAno jIvanavikAsa sAdhaze. vartamAna jIvana, vartamAna kuTuMba ane vartamAna samAjane lakSyamAM rAkhIne prAmANikatA vagere guNo keLavI potAnA mAtApitA vagere vaDIlajanonI sevA karI tathA potAnAM bALakone barAbara ucherI, saMskArasaMpanna karI, vartamAna jIvanano zAMtipradhAna rasa jarUra meLavaze. paNa ApaNAmAMnA AcAryo, buddhijIvI vakIlo, DaoNkTaro tathA tIvra buddhivALA udyogapatio ane kuzAgrIya buddhivALA prophesaro sudhdhAM A vAta samajI zakatA nathI, to pachI sAmAnya mANasa to zuM samaje? A sAthe eka bIjI vAta paNa kahI dauM ke A paristhiti kevaLa jaina samAjanI ja nathI, paNa duniyAmAM je je dharmo pracalita che te tamAma dharmonA AcAryonI ane te te dharmanA tamAma anuyAyIonI che. atyAre pUrva baMgALamAM rAkSasI hatyAkAMDa cAlI rahyo che, chatAM che koI kurAnano evo vaphAdAra bhakta je ema paDakAra karIne kahe ke A to kurAna ja khatarAmAM che ? bAibalanA zabdone pUjanAra evo che koI ja kahe A to naryo rAkSasabhAva che? Ama ApaNe vartamAna jIvanano vicAra ane sAthe pratyakSa jIvanamAM guNavikAsano vicAra gauNa karIne svarganI pAchaLa paDyA chIe. dIkSA lyo, svarga maLaze; upavAso kheMco, svarga maLaze; pUjA karo svarga maLaze; derAM baMdhAvo, svarga maLaze; saMsAra to asAra che, mAtApitA anaMtavAra maLyA che; mATe ene choDo. upadhAna, grahapUjana, atmahApUjana vagere bhAtabhAtanAM karmakAMDo karo, svarga maLaze athavA mahAvidehamAM janma pAmazuM ane sAkSAt tIrthakara zrI sImaMdharasvAmInA darzana karIzuM. saMsAra asAra che ema jeo ApaNane kahe che teo saMsAra choDIne kyAM rahevA gayA ? eka mANasa sarasa bAMdhelA rastA upara cAlyo jato hato, tevAmAM bedhyAna thavAthI lapasI paDyo. eTale tarata ja kahevA lAgyo ke A rasto ja kharAba che. paNa pote bedhyAna thavAthI lapasI paDyo e vAtano vicAra nathI karato. e sthiti Aje ApaNI che. nAnAM bALakono uddhAra kema karavo e koNa jANe che ? e to bhagavAnanI maherabAnIthI moTAM thaI jAya che. vaijJAnikoe zodhela che ke bALaka be Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina samAjanI vartamAna paristhiti 0 87 varasamAM to ghaNuM ja jANI-samajI jAya che, tyAre ApaNe e bALakanI sAme kevI kevI ceSTAo karIe chIe ane enAmAM saMskAro kevA paDe che enuM keTaluM dhyAna rAkhIe chIe? pachI jyAre e bALaka moTo thaI svacchaMdI banI jAya ane ApaNane bhAjImULA samajavA lAge tyAre ApaNe ja kahevAnA ke sAlo, nAlAyaka nIkaLyo. paNa AmAM doSa to ApaNo ja che. ene badale koI IzvaranI marajInI vAta karaze to koI karmanI kathanI karaze; paNa bALakanA uchera mATe pote tenI bALavayamAM zuM zuM karyuM hatuM teno vicAra koI bhAgye ja karaze. Ama mane lAge che ke gADI avaLe pATe caDI gaI che. ema na hoya to mUrtio upara ghareNAM, dUdha vagere zI rIte caDI zake ? guruo kahe che ke bhAIo, tIrthakara thavuM hoya to derAM baMdhAvo, AMgI karAvo ane bhagavAnane dUdhe navarAvo. paNa A badhI pravRttino mULa hetu bhAgye ja koI samaje che. mArA eka savizeSa paricita ane abhyAsI tathA vyAkhyAnakuzaLa evA eka bahene dharma-nimitte utsava karyo, temAM grahazAMti karI, chappana dikakumArIone bolAvI. jyAre meM A jANyuM ke AvA vicakSaNa loko paNa kevaLa kalpanAo pAchaLa rAce che tyAre bIjA sAdhAraNa lokonI to zI sthiti? meM te bahenane lakhyuM ke che "kaI dikumArIo? grahazAMti zuM che? koI graha AvIne kAMI bolyo ?" e bahena mane zuM jaNAve? paNa emaNe eTaluM to sUcavyuM ke moTA moTA jainAcAryo, AgamavAridhio paNa AmAM rasa dharAve che, tyAre ame zuM karIe ? hoDI dvArA nadI ke samudrane pAra karavAnuM pradhAna prayojana che, paNa hoDInI pUjA karavAnI ke tene dUdha navarAvavAnI jarUra kharI? hA, eTaluM kharuM ke hoDI barAbara sAcavavI ane saMbhALavI jarUrI che. sAvaraNI oraDAne ke gharane sApha karavA mATe che. sAvaraNInI upara mALA caDAvavAnI ke tene dUdha navarAvavAnI jarUra kharI ? sAvaraNIne sAcavavI e to jarUrI che. jethI jayAre oraDo sApha karavo hoya tyAre tenAthI kAma laI zakAya. tema ja mUrtinuM Alekhana tene pUjavA mATe ke zaNagAravA mATe nathI, paNa teno Teko laIne pUjaka vicArazaktine keLave ane potAnA je doSo samAjane, kuTuMbane-are potAne paNa-hAnikAraka che temAM dhIre dhIre ghaTADo kare ane AgaLa vadhe te mATe che, kuTuMba mATe potAnA sukhano tyAga kare, mAtApitA mATe potAnI svArthika vAsanAono tyAga karatA zIkhe ane zAMtimaya kuTuMba-jIvana mATe sAmAjika jIvana jIve, ane Ama Aste-Aste vizvamAnava banavAnI Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 0 saMgIti taiyArI tarapha pagalAM mAMDato thAya. AnuM ja nAma ahiMsA, satya ane audArya vagere che. A to kahe che ke kuTuMbajIvana moha che, mAtA-pitA anaMtavAra maLyAM, eTale e to vizeSa baMdhanakA2ka che. eTale je vizeSa vicAra karI zakato nathI ane svargano abhilASI che, te tarata mAtA-pitAne tathA kuTuMbane paDatuM mUkI AlizAna mahAlaya jevA apAsarAmAM AvI jAya che ane lagabhaga potAnI tamAma jarUriyAto samAja upara nAMkhIne pote kahevA lAge che ke '"bhAI ! saMsAra asAra che, mAyAjALa che, mATe temAMthI chUTo ane mokSanA mAragamAM Avo.' A to naryuM indrajALa jevuM vizeSa visaMgata che. jeo ema kahe che ke mAtApitA anaMtavAra maLyAM temane ema paNa koI kahI zake ke tamArA jevA guruo paNa anaMtIvAra nathI maLyA zuM ? zAstra to pokAra pADIne kahe che ke meruparvata jeTalo Dhagalo thAya teTalAM oghA, rajoharaNo ane muhapattIo vAparI che; toya Aro Avyo nathI ane kapALe je caMdananAM tilako karIe chIe teno paNa meruparvata jeTalo Dhagalo thAya teTalA caMdananAM tilako karelA che ane haju paNa tilako karyA ja karIe chIe. AmAM kaI cIja khUTe che e ja vizeSa vicAravAnuM rahe che. ene badale ApaNe to roja 'meruzikhara navarAve ho surapati' ema ja gAtA rahIe chIe. A aMge kazo ja vicAra koI bhAgye ja karatuM haze. je gRhasthAzrama tamAma Azramono AdhAra che tene vagovavAnuM cAle che ane jema ekaDo ghUMTyA vinA ja vidyArthI pAMcamI copaDImAM besI jAya evI sthiti che. tamane huM keTaluMka kahyuM, bhAI ! jyAre saMsAra asAra che, tyAre dharmane lIdhe maLanAra svarga zuM saMsAra nathI ? jethI kalpita nalinIgulma nAmanA vimAnane meLavavA mANasa dIkSita thAya che. 'dharmaratnaprakaraNa'mAM AcArya zAMtisUrie spaSTa kahela che ke bhaya ane lAlacane lIdhe mANasane guNavaMta banAvI zakAya evI kalpanAthI narakonAM bhayasUtro UbhAM thayAM ane svargonAM lobhaka sUtro UbhAM thayAM. e bannenI hakIkata eka jAhera-khabara jevI che, chatAM e sthiti loko ke lokanA guru samajyA nahIM ane jAherakhabaranI pAchaLa ja lokone doDAvavA lAgyA ane potAnI jarUriyAto samAja pUrI pADe e bAbata vizeSa cIvaTa rAkhavA lAgyA. karmanI vargaNA, deha ane AtmAno bhedabhAva eTale deha dehanuM kAma kare ne AtmA AtmAnuM kAma kare arthAt kema jANe deha ane AtmAne zo ja meLa na hoya, saMbaMdha na hoya vagere anekAneka evI lpanAo che je aMge vicArakoe vizeSa manana-ciMtana karavuM ghaTe ane Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jene samAjanI vartamAna paristhiti 0 89 lokone sAco rasto cIMdhavo ghaTe tathA pote paNa jarUriyAto ochI ochI karatA jaIne samAja uparano bojo haLavo karavo ghaTe. bhagavAna mahAvIre asAra saMsArane choDIne potAno keTalo bojo samAja upara nAkhelo ? paramAnaMdabhAI kahevA lAgyA ke "jema rAjakAraNIo lokone ajJAnamAM rAkhI potAnI svArthasAdhanA karatA pratyakSa dekhAya che," tema tamAma dharmanA dharmaguruo moTe bhAge lokone ajJAnamAM rAkhIne potAnI tRpti meLavI rahyA che. A sthiti kAMI AjanI nathI, Aja hajAro varSathI cAlI Avela che. emAM tame ke huM zuM karI zakavAnA ? ghaNA mahAnubhAvo kevaLa satyArthI paNa hoya che, paNa teo zuM kare? eTale ApaNe to ApaNA pUratuM zodhana karavuM ane guNo keLavavA prayatna karavo e ja vartamAna jIvanane zAMtimaya ane rasamaya banAvavAno kharo ane sIdho rasto che." meM kahyuM, have eka ja vAta karI mAruM bolavuM pUruM karI dauM. 2500mI jayaMtI AvI rahela che. caitra zudi terasane kalpo to janmajayaMtI ane nirvANa tithine kalpo to nirvANajayaMtI. mane lAge che ke eka to varaghoDAo sarasa nIkaLavAnA. keTalIka copaDIo paNa lakhAvAnI ane dhAmadhUma, jamaNa vagere paNa uttamottama thavAnAM. je tapasvI taddana acetaka hato, jamaNa ke dhAmadhUmamAM jene lezamAtra rasa na hato tenI pAchaLa tene ja nAme dhAmadhUma ane jamaNa ! bhagavAna mahAvIranuM vartamAna paraspara visaMgativALuM je jIvanacaritra sAMbhaLyA karIe chIe, tene badale temanuM saMzodhanayukta ane paraspara visaMgati vinAnuM jIvana lakhAze kharuM ? digaMbara-zvetAmbara vagere zabdone badale mAtra eka jaina tarIke ja oLakhAvAnuM Akho jaina samasta saMgha pasaMda karaze kharo? ardhamAgadhI tathA pAlI bhASA, jenuM atyAre koI dhaNIdhorI nathI, tene bhAratIya baMdhAraNamAM je cauda bhASAo noMdhAyela che temAM sthAna maLaze kharuM? "tamAma jaino vartamAnamAM jene samakti mAne che te saunuM samakita che, ema sau mAnaze kharA? "jainamAtra sago bhAI che evI bhAvanA vadhaze kharI?' ema prazna na karIe, paNa jayaMtI jevA prasaMge to e bhAvanA vadhavI ja joIe. paramAnaMdabhAI, meM to AkhI jiMdagI zAstro-sUtro vAMcIne vizeSa mananaciMtana karyA karela che. ane have to Are AvIne beTho chuM ane jaina samAjanI je vartamAna dazA dekhAya che te joIne harSa paNa thAya che; chatAM harSa karatAM vizeSa kheda thAya che. jANe jUnAkALamAM maMdiro baMdhAvavAno, pratiSThAo Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 - saMgIti karavAno, ema aneka prakArano vA vAto hato te ja vA atyAre paNa cAlu che. pAlItANAmAM jyAM maMdirono pAra nathI tyAM paNa A vAne lIdhe ja maMdiro baMdhAya che. "jaina" chApAmAM dharmanI prabhAvanAonA samAcAro vAMcato rahuM chuM tyAre koI gama ja paDatI nathI. koI prabhAvanAnA samAcAramAM AvA samAcAra to AvatA ja nathI ke amuka mAsamAM zrAvaka lokoe prAmANika vyavahAra karavAnI, seLabheLa na karavAnI ke kALAbajAro na karavAnI pratijJA lIdhI hoya ! ema paNa sAMbhaLuM chuM ke keTalAka sUrivaro to ughADe choga kahe che ke kALAbajAranA paisA maMdira, pratiSThA vagere dharmanA utsavo vagere mATe jarUra vAparI zakAya. jyAre loko A vAta sAMbhaLe tyAre kALAbajAra vagere anucita pravRttio karatAM kema karIne aTake ?" - A badhI vAta mArI patnI paNa sAMbhaLatI hatI, te mane kahevA lAgI ke tame paramAnaMdabhAIne AvuM AvuM badhuM zA mATe kaho cho? tamArA kahevAthI keTalA loko samajavAnA? zuM paramAnaMdabhAI A badhuM samajatA nathI ?" tene kahyuM ke "tArI vAta to kharI che, paNa eka samAna vicAranA mitra maLe tyAre ja AvI vAto karI zakAya ane vizeSa ciMtana-manananI sAmagrI meLavI zakAya. huM kAMI koIne sudhAravA A badhI vAto karato nathI, paNa mULa vastu kevI hatI ane vartamAnamAM teno kevo vicitra AkAra thaI gayo che ane A AvA vikRta AkArane parama satya rUpa mAnI loko tene kevA vaLagI rahyA che ane svArthasAdhuo potAno svArtha, rAjakAraNamAM ke dharmakAraNamAM kevI rIte sAdhI rahyA che, A eka paristhitinI kaho ke ajJAnatAnI kaho, kevI balihArI che e vicAravAnI dRSTie A badhI vAta karuM chuM." - prabuddha jIvana, sapTe. - 1971 Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10. Ajano takAdo che mahAvIranI sAdhanAne mAnavInI sAdhanA tarIke avalokavAno mANasajAte samagra duniyAmAM aneka mahApuruSo ApelA che. je je mahApuruSo thayA che te tamAma mULamAM sAdhAraNa mANaso hatA, paNa pachI potAnA puruSArthathI mahApuruSanI padavIne pAmelA che. bhagavAna mahAvIra paNa potAnA jamAnAmAM eka sAdhAraNa jAgIradAranA putra hatA, ane teo ciMtana, manana karIne potAnA samayanI paristhitine joIne jAgIradArI karavAno mArga choDIne tyAganA mArge vaLyA. vartamAnamAM jaina zAstromAM je mahAvIrakathA maLe che temAM temanA tyAgamArganA valaNa mATe koI kAraNa ApavAmAM AvyuM nathI. paNa tyAgamArganA valaNanuM kAraNa to hovuM joIe. jema lokamAnye dezanI prajAnI paristhiti joIne lokasevAno mArga svIkAryo, mahAtmA gAMdhIe paNa hiMdustAnanI prajAnI atyaMta garIbI ane parataMtradazA joIne potAno baeNrisTarano dhaMdho choDI daI, e prajAne UbhI karavA mATe jIvana kharcI nAMkhyuM, e ja rIte vardhamAna mahAvIra potAnI jAgIradArI choDIne kaThaNa tapanA mArge vaLyA tenuM kAraNa jarUra hovuM joIe. mane lAge che ke bhagavAna mahAvIra ghaNA vicakSaNa puruSa hatA ane cAre bAjunI paristhitine nIrakhyA karatA hatA. ema karIne teo potAnA manamAM vizeSa ciMtana-manana karatA hatA. paristhitinuM nirIkSaNa ane ciMtana-manana karavAthI emane lAgyuM ke jo koI paNa manuSyane ke bIjA koI paNa prANIne takalIpha na thAya evuM jIvana gujAravuM hoya, to A jAgIradArIno, tamAma bhogono ane vilAsavaibhavano tyAga karye ja chUTako che; ane e tyAga tyAre ja thaI zake ke jyAre icchA ochI thaI jAya ane duHkha sahana karavAnI zakti vadhu khIle. Ama thAya to ja zAMta citte rahevAya ane icchAone Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 - saMgIti ochI karI zakAya. emaNe joyuM ke kapaDAM paheravAmAM, khAvApIvAmAM, moTAM moTAM makAnomAM rahevAmAM ane dareka prakAranA nAnA-moTA vilAso karavAmAM manuSya uparAMta tamAma prANIone duHkha devAnuM bane che. jo ke tamAma prANIo ane manuSya saghaLAne sukhI karavAnuM mArA hAthamAM nathI, paNa koIne duHkha na pahoMcADavuM e to mArA hAthamAM ja che. Ama vicArIne jyAre teo pAkA samajaNA thayA ane javAbadArIvALuM jIvana gujArI zake tevA thayA tyAre 30 varSanI uMmare emaNe duniyAdArIno mArga choDI dIdho ane tapano, saMyamano, aparigrahano mArga svIkAryo ane hasate moDhe duHkha sahana karavAno mArga apanAvyo. gItAmAM kahyuM che ke je manuSya nirAhAra rahe che tenAthI viSayo haTI jAya che, matalaba ke nirAhAra rahevAthI viSaya bhaNInI rahelI Asakti ochI thaI jAya che; paNa cittamAM rahelo viSayano svAda jato nathI. jo e svAda na jAya to nirAhAra rahevAnuM paNa vyartha ja thAya. eTale vIra vardhamAnasvAmIe nirAhAra rahevA sAthe satata dhyAna, ciMtana, manana vagereno Azraya laIne manamAM rahelo viSayano svAda paNa TALI nAMkhyo. eTale gItAnI bhASAmAM teo taddana anAsakta thaI gayA. zarIra AhAra sivAya TakI zakatuM nathI, hAlavuM-cAlavuM paDe che, vihAra karavA paDe che; A badhI pravRttio mATe zarIrane kAmamAM levuM hoya to AhAra karavo paDe; e ja daSTie vIra bhagavAne potAnI lAMbI tapazcaryAomAM mahine be mahine bhikSA dvArA je lukhkhosUko AhAra maLe te levAno rAkhelo. e paNa eTalA mATe ke dhyAna, ciMtana vagerenI sAdhanA mATe zarIrane kAmamAM levuM hatuM. A uparathI huM ema vicAruM chuM ke duniyAnA koI paNa jIvane leza paNa kaSTa na thAya te rIte temaNe bAhya jIvana svIkAryuM ane cittamAM rahelo viSayarasa nirmULa thaI jAya e mATe temaNe AMtarajIvananI sAdhanA karI. AvA tapasvI jIvananI kathA yathArtha rUpamAM maLavI kaThaNa che. A to emanI jIvanakathA vAMcIne tathA emanAM ugra tapa, asAdhAraNa kaSTasahana ane asAmAnya karaNAnI vAta vAMcIne huM uparyukta kathana upara Avyo chuM. sAdhAraNa mANaso emanI AvI ugra sAdhanAnuM kAraNa samajI zakatA nathI, eTale bhaktakavio emanI kathA karatI vakhate alaMkAramaya bhASA vApare che. sAmAnya loko AvI bhASA dvArA temanA tarapha kheMcAya ane temanA jIvanano kaMIka vicAra kare, tathA te jIvanamAMnuM je kaMI anukaraNIya lAge ane AcarI zakAya tevuM jaNAya tene loko AcAramAM Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIranI sAdhanA te mAnavInI sAdhanA 0 93 mUke, Avo uddeza vIrasvAmInI kavitAmaya kathA karavA pAchaLa e kaviono hato. paNa kALa jatAM loko kavinI bhASA samajayA nahi ane kavino uddeza paNa samajayA nahi. ethI vIrasvAmI mAtra pUjApAtra thayA. paNa emanA jIvanamAM je aMzo anukaraNIya ane AcaraNIya hatA te tarapha lokonuM dhyAna kheMcAyuM nahi. eTale A nirvANa-zatAbdInA pavitra utsavaprasaMge emanuM evuM jIvana loko sAme AvavuM joIe ke jemAM kavitA ochAmAM ochI hoya. kavitA eTale alaMkAranI bhASA. Ama thAya to ja te saMta puruSanuM janatA anukaraNa karIne potAnA saMsArane sukhamaya karI zake. kamanasIbI e che ke temanA bhakta loko, sAdhuo, AcAryo vageree emanuM jIvana atyAra sudhI nirbheLa rIte lakhyuM nathI; eTaluM ja nahi, paNa Aja hajAro varSathI emanuM nirbheLa jIvana bahu ochuM upalabdha thAya che. jyArathI graMtho lakhAvA mAMDyA ane emanI jIvanakathA graMthomAM gUMthAvA mAMDI, tyArathI emAM camatkAronI bharamAra thavA lAgI. Dagale ne pagale devo ane indro AvavA lAgyA ane evI AlaMkArika gUMthaNI thaI ke emAM mahAvIrane zodhavA e muzkela kAma thaI paDyuM. ema atyAre jaina maMdiramAM jaIe to tyAgI, aparigrahI ane sarvadA nagna rahenAra tapasvI vIrasvAmInI mUrti upara ghareNAMno pAra nahi, attara, abIlano pAra nahi, puSpono pAra nahi; hAthe ghareNAM, page ghareNAM, kAne ghareNAM....AvuM jonAro mANasa e mUrti dvArA aparigrahI mahAvIrane zI rIte zodhe? ane zI rIte samaje? vaLI, bIjuM, je jainAcAryoe mahAvIrakathA lakhelI che, temAM ekavAkyatA mAluma paDatI nathI. eka zvetAmbara AcArya kahe che ke mahAvIrane eka ja patnI hatI. jyAre bIjA zvetAMbara AcArya kahe che ke mahAvIra aneka kanyAone paraNyA hatA. eka zvetAmbara AcArya kahe che, naMdIvardhana mahAvIrano moTo bhAI hato jyAre bIjA zvetAmbara AcArya kahe che ke mahAvIre 30 varSanI uMmare gAdI nAnA bhAIne ApIne tyAga svIkAryo. eka zvetAmbara AcArya kahe che, mahAvIre meru upara abhiSeka karyo. A abhiSekanI vAta lakhanAra AcArya mahAvIre meru kaMpAvyo e vAta lakhatA nathI; tyAre bIjA zvetAmbara AcArya bALapaNamAM mahAvIre meru kaMpAvyo evI vAta lakhe che. eka zvetAmbara AcArya kahe che, jamAlI nAmano rAjaputra mahAvIrano jamAI hato je pAchaLathI mahAvIrano ziSya thaIne temano pratispardhI thayo ane ema kahevA lAgyo ke huM paNa arahaMta chuM. tyAre bhagavatI sUtramAM navamA zatakamAM jamAlInI pUrI kathA Ave che. temAM tene ATha rANIo Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 * saMgIti hatI ema kahevAmAM AvyuM che. paNa te bhagavAnano jamAI hato te vAtano to nirdeza paNa nathI. AcArya hemacaMdrAcArya kahe che ke devAnaMdA brAhmaNInI kukSImAMthI mahAvIranA garbhane laIne siddhArtha rAjAnI rANI trizalAnI kulImAM pheravavAmAM Avyo. Ama kahenAra e ja hemacaMdrAcArya yogazAstramAM spaSTa kahe che ke svargamAMthI vIra bhagavAnano jIva sIdho rAjA siddhArthanI rANI trizalAnI kukSImAM Avyo. zrIvIra prANatasvargapuSpottara vimAnataH | 1 jJAnatrayapavitrAtma siddhArthanRpazmAni trizadaloka kSo sarasvA rAjahaMsa IvAgamana para yugmama (yogazAstra prathama prakAza, bIjA zlokanI vyAkhyAmAM A pramANe jaNAvAyuM che) A rIte aneka prakAre bhagavAnanI jIvanakathAmAM bhAre visaMvAdo noMdhAyelA che. A badhA visaMvAdonuM nirAkaraNa karavuM ane prAcIna sAhitya dvArA temanI yathArtha kathA AlekhavI e A nirvANazatAbdImAM karavAnuM moTAmAM moTuM kAma che. eka evI vAta che ke vihAra karatAM karatAM vIrasvAmIne nadI UtaravAno prasaMga Avyo, e vakhate teo hoDImAM besI gayA. hoDInA mAlikane ke hoDI hAMkanArane teoe ema kahyuM nathI, ke "bhAI, huM aparigrahI chuM, ane mArI pAse eka dokaDo paNa nathI; eTale tamArI saMmati laIne huM hoDImAM besuM chuM." jayAre hoDImAMthI UtaravAno prasaMga Avyo tyAre bIjA musApharo pAsethI hoDIvALAe bhADuM ugharAvI lIdhuM. mahAvIra pAse eNe jayAre bhADuM mAgyuM tyAre teo kaMI bolyA nahi, ane tene Thapako ApavAno vicAra karyo tyAre bhagavAnanA koI oLakhItAe bhADuM cUkavI dIdhuM. A banAva eka visaMgati jevo che. bhagavAna mahAvIra zvetAmbI nagarI jatA hatA tyAre vacce be mArga AvyA. eka mArga saraLa ane sIdho hato. bIjo mArga kaThaNa ane vAMkadhodhavALo hato. saraLa mArge jatAM vacce moTA caMDakauzika sarpanuM raheThANa AvatuM hatuM, eTale e mArge koI jatuM nahi. caMDakauzika sarpane lIdhe govALo, sArthavAho, vaNajhArA badhAM pharI-pharIne lAMbA mArge pravAsa karatA. e sthiti pazuo ane mANaso mATe bhAre kaSTakara hatI; kAraNa ke e mArge ghaNuM pharIpharIne javuM paDatuM. jaLAzayomAM pANI pInArAM pazuo ane jaLAzayo pAse paDAva nAkhanArA vepArI tathA govALo niraMtara paDyA rahetA ne potapotAnA AnaMdamAM masta rahetA. temane paNa ghaNuM ghaNuM pharIne AvavuM paDatuM. A sthiti jANIne manuSyo ane pazuo upara Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIranI sAdhanA te mAnavInI sAdhanA 0 95 paDatuM duHkha bhagavAna na rahI zakyA tethI karuNAne lIdhe jyAM caMDakauzika raheto hato e ja mArge gayA ne caMDakauzikanA bhayaMkara krodhane zAMta karIne ja rahyA. e rIte A saraLa mArga khullo thaI javAthI musApharonuM, cAranArAonuM ane govALo vagerenuM kaSTa ghaNuM ochuM karyuM. A emanI loko taraphanI ekAtmatAno pratyakSa dAkhalo che. bIjo eka evo prasaMga che ke mahAvIrakathAmAM lakhyA pramANe jyAre temaNe dIkSA lIdhI, tyAre teo taddana nagna thaIne ja viharavAnA hatA; paNa lokoe temanA khabhA upara eka kapaDuM mUkI dIdhuM. lokoe mUkelA A kapaDAno temaNe kadI upayoga karyo ja nathI. game tevI TADha hoya, taDako hoya ke varasAda hoya to paNa kapaDAnA vaparAza tarapha temanuM mana ja gayuM nathI. A sthitimAM teo dhyAnamAM beThA hatA tyAre eka garIba mahAduHkhI brAhmaNa temanI pAse kaMIka mAgavA Avyo. brAhmaNe kahyuM ke 'he ! mahAkaruNAnA sAgara ! dIkSA lIdhA pahelAM tame tamArA bhAge AvatI milakata chUTe hAthe lokomAM vaheMcI ane lokone nyAla karI dIdhA, paNa e vakhate kamanasIba evo huM bahAragAma gayelo hoI hAjara na rahI zakyo. ghare AvatAM mArI strIe mane phiTakAra Apyo ane tamArI pAse kaMI mAMgavA mokalyo. to, he dayAnA sAgara, mane kaMIka Apo." bhagavAne kahyuM, "he devAnupriya ! huM to nagna bhikSu chuM. mArI pAse tane ApavA jevuM kazuM ja nathI. tema chatAM A kapaDAno ardhabhAga tuM laI jA." A hakIkata paNa lokonA duHkha tarapha manovRtti kevI hatI tenI sAkSI Ape che. AcArya haribhadranA kahevA pramANe bhagavAna mahAvIra mAtApitAnA asAdhAraNa bhakta hatA; e bhaktinA lIdhe ja teo gharamAM rahI zakyA ane mAtApitA deva thatAM ja tyAganI sAdhanA mATe nIkaLI paDyA. A mahAvIrakathAmAM AMkhe vaLage evA anukaraNIya prasaMgo che. te badhAne bhagavAnanuM jIvana lakhatI vakhate dhyAnamAM rAkhIne loka samakSa mUkavAnI jarUra che, jethI temano Adara, pUjA karavA sAthe temanA jIvananuM anukaraNa paNa karI zake. A lakhavAnuM tAtparya e che ke mahAvIranuM zuddha, nirbheLa jIvana loko sAme AvavuM joIe. jo barAbara prayatna karavAmAM Ave, pRthakkaraNa karavAmAM Ave, zodhakhoLa karavAmAM Ave ane bhagavAna mahAvIranI sAdhanAne mAnavInI sAdhanA tarIke avalokavAmAM Ave to nirbheLa jIvana lakhI zakAya tema che temAM saMdeha nathI. - janasattA, nave. - 1974 Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11. tIrtharakSAnA kAraNe hiMsaka mArga apanAvavo zuM ucita che? ("prabuddha jIvananA tA. 1-5-'68nA aMkamAM pragaTa thayela zrI jeThAbhAI hIrajI mepANInA, jainonA tIrthaviSayaka jhagaDAnI carcA karatA patranA anusaMdhAnamAM paMDita becaradAsa jIvarAja taraphathI maLelo patra nIce ApavAmAM Ave che. -taMtrI) snehIzrI paramAnaMdabhAI amadAvAda 5-5-'68 "prabuddha jIvana'nA me mahinAnI pahelI tArIkhanA aMkamAM bhAIzrI jeThAbhAI hIrajI mepANIno patra che. temAM ema jaNAvela che ke "e to koI vidharmI ApaNA koI tIrthano nAza karavA AvI caDhe ane teno pratikAra karavAmAM Ave. tene tIrtharakSAnA nAmathI oLakhAvI zakAya ane te mATe hiMsA karavI paDe to doSarUpa nahIM lekhAtI hoya." A aMge namratApUrvaka jaNAvavAnI rajA lauM chuM ke jaina dharmamAM AMtarika ahiMsA pradhAna gaNAyela che, eTale ke AtmArthI manuSya kaSAyo, krodha, lobha, mada, IrSA vagere kaSAyone ochA karavA ane moLA pADavA e ja jIvanano prathama uddeza che. jo zAMti meLavavI hoya ane te paNa vyaktigata zAMti ke samAjagata zAMti ke dezagata zAMti meLavavI hoya to kaSAyone moLA pADavA; A ja hetune lakSamAM rAkhIne tamAma karmakAMDo yojAyela che. paNa kamanasIbe A bAbatano ApaNA upadezaka-vargane khyAla Avato nathI. ane tIrtharakSA mATe balidAna Apo, emAM hiMsA nathI evI AtmaghAtI ane samAjaghAtI salAha ApavA taiyAra thAya che. tIrtharakSA karavAnuM prayojana to e che ke tIrthanI ekAgra upAsanA dvArA upAsakonA kapAyo moLA paDe ane AtmA zAMta bane, samabhAvI bane ane bIjA paNa zAMta ane samabhAvI bane e mATe nimittarUpa thAya. kaSAyo vadhArIne ane eka bIjA mAnavanI hatyA karIne tIrtharakSA thaI zake nahIM, Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrtharakSAnA kAraNe hiMsaka mArga apanAvavo zuM ucita che? * 97 ane AvuM vidhAna paNa jaina graMthomAM kayAMya jovA maLe tema nathI. ajavALAne sAcavavA aMdhArAno upayoga karavA jevI A hiMsAnI vAta che. eTale je loko "tIrtharakSAnA bahAnA nIce hiMsA karavAmAM doSa nathI" ema kahe che te jaina dharmano uddeza ja bhUlI jAya che ane pote kaSAyavALA hovAthI temane hiMsAno ja upAya jaDe che ane e upAya karavAmAM doSa nathI ema kahevA lAge che. upAsakadazAMga sUtramAM AnaMdazrAvake samakitanA vrata mATe evI pratijJA karela che ke je arihaMtacaityo anyatIrthikoe laI lIdhAM che te arihaMta caityono upayoga nahIM karuM. kharekhara anyatIrthikoe pacAvI pADelAM arihaMtacaityone pAchAM meLavavA laDAI karavAnI hoya ane temAM hiMsAno paNa prayoga karavo ucita gaNAto hoya to AnaMda zrAvaka AvI pratijJA nahIM ja karata, paNa evI pratijJA karata ke anyatIrthikoe laI lIdhelAM arihaMtacaityone pAchA meLavavA laDAI karIne prayatna karuM. eTale tIrtharakSA mATe hiMsAne nAme balidAnanI vAto karanArA bhagavAna mahAvIranA siddhAMtane pAyAmAMthI ja samajatA nathI ane svacchede potAnI kapAyapradhAna vRttinuM ja tIrtharakSAne nAme pradarzana karI rahyA che. prakAzane sAcavavA mATe aMdhArAno prayoga karavo e tadana mUrkhatAbharelI vAta che. ApaNo samAja gatAnugatika che; koI A aMge sthira zAMtabhAve vicAra karavA navaruM ja nathI ane sAdhunAM kapaDAM paheralA loko je kahe tene vagara vicAryuM "hA, hA' karavA maMDI paDe che, jenA pariNAmo Aja sudhI bhAre aniSTa AvelAM che ane pachI paNa aniSTa AvanArAM che. bIjuM to ThIka, paNa pU. gAMdhIjIe ahiMsaka pravRtti dvArA je namUno pUro pADyo che ane je ApaNane saune pratyakSa che, e aMge paNa sAdhuonuM dhyAna jatuM nathI e kevuM AMtarika AMdhaLApaNuM che, e paNa vicAravAnI vAta che. ApaNe tyAM to jAherakhabaronuM ja mahAbhya che, paNa mukhya muddAnuM nathI. - Apano becaradAsa - prabuddha jIvana, 1968 Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12. A saMsAra ! jagatanA UMDA anubhavI vivekI puruSo kahI gayA che ane kahe che paNa kharA ke jo jIvatAM AvaDe to saMsAra kharekhara sAramaya che ane jIvatAM na AvaDe to e kevaLa janama-janamanAM AMTApherArUpa che. mANasa ekalo bhAgye ja rahI zake che. samAja yA kuTuMba vinA tene gamatuM nathI. mANasa to zuM, jhADa paNa vanamAM ekaluM rahI jIvI zakatuM nathI evI lokamAnyatA che. vaita vinA advaita zakya nathI. Ama chatAM jayAM jyAM vaita che tyAM tyAM sarva sthaLe vizeSa karIne suvidhA karatAM duvidhAo anubhavAya che. Ama kema? manuSyanA dehamAM vividha tattvo che. eka to cetanA che, jene laIne manuSyanuM jIvana TakI rahyuM che. bIjuM, indriyo, mana ane A sthULa deha e paNa manuSyanA jIvana sAthe ja jaDAyela che. cetanA, Indriyo mana ane deha e badhAM vacce kevo saMbaMdha che ? e saMbaMdha zA mATe sarajAyo che? e viSaya judo che, chatAM eTaluM to kahevuM ja paDaze ke e badhuM paraspara evuM otaprota che ke jIvana che tyAM sudhI emAMthI kazuM chUTuM pADI zakAtuM nathI ane jema myAna ane talavAra judAM judAM dekhAya che, yA judAM judAM karI zakAya che tema uparyukta cAra apratyakSa aMgo judAM karI zakAtAM nathI. eka vAta sau koInI anubhavelI che ke mANasa lAgaNInA taraMgono moTo dariyo che. tAjA janmelA bALakamAM paNa lAgaNIo paDelI che, jemAMno * "jene ghera A divasa kleza vagarano, svacchatAthI, zaucatAthI, saMpathI, saMtoSathI saumyatAthI, snehathI, sabhyatAthI, sukhathI jaze tene ghera pavitratAno vAsa che. kuzaLa kahyAgarA putro, AjJAvalaMbanI dharmayukta anucaro, sadguNI sundarI, saMpIluM kuTuMba, sapuruSa jevI potAnI dazA je puruSanI haze teno Ajano divasa ApaNa saghaLAne vaMdanIya che." -zrImad rAjacandra pR. 7-8, gujarAtI mudraNa Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A saMsAra !0 99 vizeSa bhAga suSupta rIte paDela che ane nahi jevo bhAga anubhavI zakAya ema che. je kriyA deha, mana ane indriyone anukULa lAge te sau koIne game che ene je kriyA dehAdikane pratikULa lAge te koIne paNa gamatI nathI. bALakanA moMmAM sAkara mUkatAM te tene anukULa jaNAya ane dhIre dhIre te enAthI TevAya che. kariyAtuM moDhAmAM mUkatAM kaDavuM lAge che ane tethI pratikULa jaNAya che. bALaka ema vicArI zakatuM nathI ke narI sAkara khAvAthI je sukha te icche che te kadI maLanAra nathI, te ja pramANe naryuM kariyAtuM paNa tenI kalpanAnuM mAtra duHkhadAtA che ema nathI. hakIkatamAM bannenI atizayatA TALavI joIe ane vacalo mArga grahaNa karavAthI sukha sAMpaDI zake. vacalo rasto jANIto hovA chatAM te raste janArA viralA ja che ane tethI ja saMsArane asAra kahevAno, mAnavA-manAvavAno eka praghoSa cAlu ja che. mAnava-mAnava vacce je anurAgavRtti che te sAkara jevI che ane je vaiSanI, aNagamAnI vRtti che te kariyAtA jevI che. mAtra anurAga ke mAtra aNagamo e be mAnava-jIvanane sadatA nathI. prAyaH anurAgamAMthI ja aNagamo ane aNagamAmAMthI anurAga janme che. A eka evI vicitra gUMca che ke jeno ukela sAdhAraNa jana kadI karI zakato nathI. AthI ja te A bannenI vacce ghaMTInA be paDo vaccenA dANAnI jema satata pisAyA kare che ane chevaTe kudaratanuM teDuM AvatAM kamane ya tene cAlI nIkaLavuM paDe che. satata pisAyA karavAnI A paristhitine aTakAvavAnA vividha mArgo yojAyA che. vairAgyano eTale asaMsArI banavAno mArga, saMsAra mANavAnA mArgathIye adhika kaThina che. vairAgI bananAranuM mahad aMze "nahi vero, nahi veTha; bAvo bAvo sau kahe ane sukhe bhare peTa" evuM banI jAya che. asaMsArI banavAno vicAra sevanArAnA manamAM mAtra peTa bharavAno ja uddeza nathI hoto, chatAM moTe bhAge paristhiti AvI ja dekhAya che. bIjo mArga gRhasthAzramI banIne tene nibhAvavAno che. vairAgyanA mArga jeTalo ja sAcA arthamAM A mArga duSkara che. jeo A mArga le che teo mAtra peTa yA veTha mATe ja A mArga svIkAratA nathI, chatAM pariNAme vizeSa karIne peTanuM ke veThanuM ja paribaLa dekhAya che. zAstromAM ke kAvyomAM A banne mArgonAM je ati suMdara varNano Ave che te vastusthiti che ke vijJApano te kaLavuM kaThaNa che. samasta saMsArano bhUta ane vartamAna jotAM mahAkavi kAlidAsanI A vANI para zraddhA thavI kaThaNa nathI lAgatI ? Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 saMgIti ''tyAya saMvRtArthAnAm'' 'prakhAya vRdghamedhinAk'' tathA '' "prajAnAM vinayAdhAnAt rakSaNAt bharaNAdapi / sa pitA pitarastAsAM kevalaM janmahetavaH // " ''khetu: prasUtaye / '' -raghuvaMza sarga prathama, zloka 7, 24, 25. uparyukta zlokomAM kavie kahyuM che ke prAcIna kALamAM kSatriyo dhana vagere sukhadAyI padArthono saMgraha dAna karavA mATe ja, lagna karatA te mAtra prajAne mATe ja. rAjA dilIpa prajAno kharo pitA hato. rAjA dilIpa mAtra saMtAna mATe ja paraNyo hato, bhogAnanda mATe nahi. je dezanA itihAsamAM hajAro varSothI jAtivAdane pradhAnasthAna apAyela che, aspRzyatA TakI rahela che, jyAM Adarza gaNAtA kSatriyo kanyAnAM haraNa karavAmAM potAne zUravI2 gaNatA ane AvA haThavavAhane zAstra mAnyatA ApelI che, te dezano itihAsa kevaLa taTasthaSTie jotAM ane vicAratAM upaluM varNana khuzAmata jevuM nathI lAgatuM ? paraMtu A to viSayAntara jevuM thaI gayuM. kahevAnI vAta to e hatI ke vairAgya ane gRhastha e banne mArgo hakIkatamAM khAMDAnI dhAra jevA che. tyAre karavuM zuM ? sApekSa rIte vicAratAM ane vividha manovRttione jotAM mAnavasamAja mATe e banne mArgo keTaleka aMze hitAvaha gaNI zakAya; chatAM dhorImArga to gRhasthamArgane kahI zakAya. A gRhasthAzramano tApa paNa jevo-tevo nathI. e tApa jIravavo bhAre kaThaNa che. gRhapati ane gRhapatnI bannenA saMskAra sAva judA judA to ThIka, paNa virodhI sudhdhAM hoya che. vRttionI vividhatAno to pAra nahi, ekabIjAnI pravRttionAM kSetroya taddana nirALAM ane ghaNI vAra sAmasAmAM. gRhapati kavi, lekhaka, saMzodhaka ke sampAdaka hoya yA sva-vyavasAyamAM tanmaya hoya tyAre gRhapatnInA kevA hAla thAya ? gRhapatnI gharakAma-gRhavyavasthA karavA sAthe pote kalpelA vizeSa prakAranA daihika, vAcika ane mAnasika pramoda icche che. pelo kavitAmAM evo mazagUla, ekadhyAna ane ekatAna hoya che, tyAre gRhiNInI koI vAtane ja e sAMbhaLI na zake. AvI paristhitimAM gRhiNI mATe kavitA sapatnInI garaja sAre che. prAcIna Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A saMsAra ! 101 saMzodhananI pravRttimAM rata rahetA patinI patnInA hAla AthI vadhAre sArA nathI hotA. evA patinI gRhiNI to ghaNI vAra A prAcIna thothAM-pothIne saLagAvI devAno vicAra sudhdhAM kare che; paNa kare zuM ? temanA saunA roTalAno AdhAra e vyavasAya para hoya che. milavALo, kArakhAnAvALo ke jeno dhaMdho dhIkato cAlato hoya che te patnIne sone-hIre maDhI zake, paNa je AnandanI patnI apekSA rAkhatI hoya te tene bhAgye ja maLI zake che. sone-hIre ladAyelI patnIone evuM kahetAM sAMbhaLI che ke A karatAM to koI jhUMpaDAmAM rahetAM hota to vadhAre sAruM ! AvI sphoTaka sthitimAM bemAMthI traNa thatAM ane e rIte velo vadhato jatAM e sthiti vadhu sphoTaka bane che. saMtAnonA uchera aMge ghaNI vAra be jaNa vacce bhAre vikhavAda khaDo thAya che. patnI mAne che ke bALakone sArAM banAvavA mATe narama thavA jeTalI ja kaDaka thavAnI agatyatA che, tyAre pelo saMzodhana-kAryarata ke kavitAparAyaNa svAmI kaDaka banI zakato ja nathI. A paristhiti samasta kuTuMba mATe ghaNI vAra khataranAka nIvaDe che. jUnA jamAnAnI zALAonI 'soTI vAge camacama ne vidyA Ave ramajhama'nI rUDhi anusAra gharamAM AvA zAsanathI pati-mahAzaya gabharAya che. paNa kare zuM ? vadhu durdazAno to AgaLa jatAM sAmano karavo paDe che. saMtAno yuvAna thAya, potAnA vyaktitvane pArakhatAM thAya, tyAre teo jarAye sakhatAI sahana karI zakatAM nathI, ane tyAre je AzA-abhilASothI temane ucheryAM hoya, sukhadu:kha veThI moTAM karyAM hoya te aramAnonA cUrA thaI jatAM baLatAmAM ghI homAyA jevI sthiti thAya che. samaju ane samartha hoya to saMtAna potAno rasto kADhI le che; paNa jyAM evuM na hoya tyAM to gharanI dazA ghora jevI ja banI jAya che. emAMye saMtAna prabhutAmAM pagalAM mAMDe ane navuM mANasa gharamAM Ave tyAre bhagavAna mahAvIra ane bhagavAna buddhanA zabdomAM 'A Akho saMsAra bhaDake baLe che'nuM dazya pratyakSa khaDuM thAya che. chatAM e bhaDako hima jevo lAge che ane koI koIno saMbaMdha toDI zakatuM nathI--chUTuM thaI zakatuM nathI. navI AvanArI ghaNI vAra bhaDako vadhu moTo karavAmAM kAraNabhUta bane che. vaDIlo jUnA jamAnAnA ane saMtAno navA jamAnAnAM, vaLI putravadhUo ekadama navA jamAnAnI; eTale to kalpanA pramANe duHkhano dariyo ja UmaTI paDe. A paristhiti bhUtakALamAM hatI ane Ajeya dekhAya che--kyAMka vadhu to kyAMka ochI, paNa dekhAyA vinA nathI rahetI. jo sakhata majUrIthI badhAMe Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 - saMgIti maLIne jIvananuM gADuM calAvavAnuM hoya to A paristhitino anubhava ocho thAya, paNa jIvana lagabhaga beThADu hoya ane mo-mAgyuM badhuM AvI maLatuM hoya tyAM paNa A bhaDako ocho lAge; paNa madhyamavarganAo to lagabhaga AvI ja paristhiti anubhavatA hoya che. A paristhitinuM mULa kAraNa mana che. manamAM jayAre vAsanAono bhaMDAra hoya tyAre ja Ama bane che. A vAsanAono ekadama to zuM, paNa varSonAM varSo sudhI, are ! janmonA janmo sudhI tyAga karavo ane nirvAsana thaIne gRhasthAzramaparAyaNa banavuM e mahAbhagIratha kArya che. kharI khUbI to e che ke game tevI sphoTaka paristhiti hovA chatAM ane paraspara kaTTara verI jevAM lAgatAM hovA chatAM mAnavamAM eka evI vRtti che je badhAMne game te prakAre joDI rAkhe che-enuM nAma anurAgavRtti. A vRtti paraspara sahAnubhUtimaya bane, maryAdAzIla banAve ane AMkhanI zaramane TakAvI rAkhe to game tevA bhaDakA jarUra sahana thaI zake, ane A bhaDakAo saMsAranI satata ThaMDIne uDADavAmAM kadAca sahAyaka paNa nIvaDe. mAnasazAstrIo AvI bhayaMkara paristhitinA mULamAM moTe bhAge kAmavAsanAne nimittarUpa gaNe che; jyAre bhAratIya yogazAstrIo kaSAyone A paristhitinA janaka mAne che. kaSAyo ane kAmavAsanA e vacce pharaka pADavo muzkela che. gItA ane bIjA jJAnIo vAraMvAra kahe che ke "saMga" A badhAnA mULamAM che. saMga, vizALa arthamAM kAmavAsanA, ane kaSAyo e badhuM saravALe eka ja che. A jagatanI ane temAM jIvatA mAnavasamAjanI paristhiti che. A paristhitimAM mAnavasamAjane zAtA upajAve, mAnavatAno lopa na thavA de ane mAnasika ApaghAtomAMthI ugArI le evI koI yojanA che kharI? jayAre dezamAM jIvananirvAhanI sAmagrI pUratI hatI, udyamIone pUrato udyama maLI raheto, kalAkArone kalA pradarzita karavAnI pUratI tako maLatI, majUrone pUratI majUrI maLatI, karaboja nahi jevA hatA, lagabhaga sau parizramaparAyaNa jIvana gALatA hatA, beThADuonI pratiSThA ja nahotI, gheraghera hAthaudyogo cAlyA ja karatA hatA, rAmakathA jevAM pavitra pravacanonI paraMparA unALAomAM niyamitapaNe yojAtI hatI, ane sauthI mahattvanI vAta to e ke anAja ekadama sodhuM hatuM, ghI-dUdha, dahIM-chAza to anAjathIye Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A saMsAra ! 0 103 sastAM hatAM, dUdha vecavAno rivAja ja nahoto, ane chAza to joIe teTalI maLatI; moTA mutsaddIne ke moTI peDhInA munImone vArSika so rUpiyA maLatA, to temAMthI samasta parivAra, sukhasaMtoSa ane sAhebImAM jIvana vitAvato; zubha-azubha prasaMgo paNa sArI rIte UkalI jatA. akabaranA jamAnAnI vAta javA daIe. mArA jamAnAnI ja vAta karuM. vaLAmAM ame, bahArathI AvanArA vachiyAtone amAre tyAM jamADatA ane mahine mAtra pAMca ja rUpiyA letA. ghI-dUdha temanAM judAM lAvatAM. Ama pAMca rUpiyAmAM amArA kaTuMbano paNa ghaNo-kharo nirvAha thaI jato. have atyAre mAre ekalAne vaLAmAM rahevuM hoya to ane barAbara sArI rIte rahevuM hoya to mahine sATha-poNoso rUpiyA saheje joIe. Ama mArI jANamAM ja kharcamAM ekadama bA2-paMdaragaNo kharca vadhI gayo che. jyAre sAme palle AvakanA mArgo ekadama ghaTI gayA che. hAthaudyogo badhA bhAMgI gayA che. paradezI tamAma vastuo bajAromAM UbharAya che. jeo vejAM vaNe che teo mAthe vejAM mUkIne bharabajAre Akho di' AMTA mAryA kare to paNa temanAM vejAM khapatAM nathI. chevaTe lAcArIthI thAkIne thoDI khoTa khAIne paNa vejAM vecI jAya che. gharamAM navarAzano pAra nathI, koI hAthaughoga nathI; loTa taiyAra, milanA chaDelA cokhA, maga-tuveranI dALo paNa taiyAra, ghI to kacAMthI maLe, paNa 'vanaspati'ghInA DabbA taiyAra, cokhkhA telanA paNa ThekANAM nathI. A paristhitimAM mANasanA aMtaramAM AnaMda kyAMthI pragaTe ? kharcA vadhAre ne AvakanA sAMsA hoya tyAM aprAmANikapaNuM, anIti, chaLakapaTa ane lAMcaruzvata hoya emAM zI navAI ? maMdiromAM ghaMTArava thayA kare, zaMkho phUMkAyA kare ane jhAlaro vAgyA kare, paNa prajAnA dilamAMthI bhagavAna bahAra nIkaLI gayo ane maMdiranA gabhArAmAM AvelI peDhalI upara jaIne besI gayo. prajAnA ArogyanI paNa AvI ja hAlata che. kSaya vagere jIvaleNa rogo na Ave to jAya kyAM ? dama vagaranA khAnapAne zarIranI zaktione kSINa banAvI dIdhI che, ane je adhUruM poSaNa maLe che tenA pramANamAM jIvanano bhAra pAra vagarano. eTale zuM Arthika dRSTie ke zuM ArogyanI dRSTie, koI di' be pAsAM sarakhAM thaI ja kema zake ? meM pote chappaniyA dukALamAMye rUpiyAnuM sADA traNa zera cokhkhuM, nirbheLa ane tAjuM ghI khAdhuM che. atyAre kahevAtuM dhIye traNa rUpiye zera maLe che. cokhkhuM ghI to svaprAmAMye durlabha che. yuvaka-yuvatIo akALe gharaDAM thavA lAgyAM che. cAlI na zakAya, hAthapaga halAvatAM zvAsa caDe. jIvana kRtrima--Arogya Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 * saMgIti kRtrima ane sukha paNa kRtrima-e AjanA pragatizIla jamAnAnI deNa che. A sthitimAMthI UgaravA mATe zuM karavuM te vyaktino, samAjano, rASTrano prANaprazna che. jIvanamAM AnaMda joIe, utsava joIe; vairAgyane paNa sthAna che. paraMtu jayAM asthiratA ne unmAda hoya tyAM AvuM kazuM zakya ja kyAM che? je je bhUtakALanI vAta upara lakhI temAM koIne atizayokti ke adhUruM avalokana lAge, koIne sAcuMye lAge; paraMtu e hakIkata to siddha che ke bhUtakALamAM pAchuM jaI zakAya ema nathI. vartamAnamAM chIe ne bhAvimAM gati karavI che. sAcI dizA zodhavA mATe ApaNe kayAMthI nIkaLyA ne kyAM UbhA chIe te jANavuM jarUrI gaNAya. bhUta ane vartamAnano e upayoga. bhAvi mArga ApaNe have zodhI levo joIe. saMsAra asAra paNa nathI ne sAramaya paNa nathI athavA to bane che. A avalokana ane manomaMthanano sAra e che ke vyakti jo vicAre ne parivartana sAdhe to samAja palaTAyA vinA rahe nahi; kAraNa ke vyaktithI ja samAja bane che ane e ja che saMsAra. jAta sudhArIne A saMsArane sudhArIe. - jIvana mAdhurI, oNgasTa - 1958 Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13. moDhA ADe muhapattIbaMdhana zA mATe ? : eka saMzodhanAtmaka samAlocanA (aMgata patranA AkAramAM maLelI A samAlocanAnA lekhaka paMDita becaradAsa jIvarAja dozI eka moTA vyAkaraNazAstrI ane jaina dharmanA prakhara paMDita che. temaNe saMpAdita karelI 'mahAvIravANI'ne pUjya vinobAjIe UMDI prasannatAbharyA udgAropUrvaka AvakArI che. temanI vizeSatA svataMtra ciMtana ane potAnA vicAronA nIDaratAbharyA nirUpaNamAM rahelI che. vicAronI svataMtratA khAtara temaNe potAnA samAja taraphathI je sahana karyuM che tevuM bhAgye ja anya koI jaina vicArakane sahana karavuM paDyuM haze. temano prastuta lekha muhapattIbaMdhananA viSayamAM maulika prakAza pADe che. A lakhANa mokalIne temaNe mArI vicAraNAne vadhAre sugrAhya banAvI che. tethI A temano lekha pragaTa karatAM huM AnaMda ane kRtajJatAnI lAgaNI anubhavuM chuM. paramAnaMda) snehI zrI paramAnaMdabhAI, saprema praNAma. sapTembara mahinAnI soLamI tArIkha ane zanivAranA 'prabuddha jIvana'mAM 'moDhA ADe muhapattIbaMdhana zA mATe ?' e mathALA nIce tame je noMdha lakhela che te ekalI ja paNa 'prabuddha jIvana'nA nAmane sArthaka karavAne samartha che ema mane lAge che. mArA manamAM paNa A ane AvA bIjA aneka viSayo aMge aneka vicAro ghaNI ghaNI vAra ghoLAtA rahe che, paNa jANI joIne ja e vicArone huM vAcA Apato nathI. jouM chuM ke samAjanA dhuraMdhara AcAryo, upAdhyAyo ane sAdhusAdhvIo amuka rIte pravAhapatita thaIne cAlI rahyA che; temAM ja temane moja che. AvI carcAone lIdhe teo thoDI vAra jarUra UMcAnIcA thavAnA ane carcA karanArane eka-be zabdo copaDAvavAnA; e sivAya bIjuM teo kazuM karI zakavA samartha nathI. Avo eka samaya hato, paNa have to AvI carcAne teo bhAgye ja jotA hoya che. have to temanI cAmaDI vizeSa jADI thaI gaI che. eTale AvI carcAnI Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 0 saMgIti goLIo temane na lAgatAM temanI cAmaDI ja e goLIone pAchI pADe che. astu, mAre mana to AvI vicArapreraka carcAo ghaNI ja upayogI che ane navI peDhIne vizeSa preraka che. muhapattI zA mATe bAMdhavI ? garama pANI pIvAthI ahiMsA kevI rIte sadhAya che ? potAnAM pezAba tathA gaMdA pANI jAhera rastA upara DhoLavAmAM saMyama che ? cAlu bhikSAnI rUDhi pauruSane haNanArI nathI ? A uparAMta vItarAga bhagavAnanI mUrti upara coDavAmAM AvatAM cakSuo ane TIlAM-TapakAM, caDAvavAmAM AvatAM mugaTa ane AbhUSaNo, karavAmAM AvatAM bhAtabhAtanAM zobhAzaNagAra--A badhuM jinamUrtinI bhAvanA sAthe susaMgata che ke visaMgata ? vagere vagere aneka bAbato tamArI lakhelI carcA joIne manamAM UbhI thAya che. paNa e aMge hAla to kazuM lakhavA mana taiyAra nathI. phakta muhapattI ane teno itihAsa tathA bAMdhavAno hetu e vize ja thoDuM lakhavAnI vRtti anubhavuM chuM. koI saMgha navuM prasthAna kare tyAre potAnA bAhya poSAka vize cAlu rIta karatAM navI ja kalpanA karato hoya che. kharI rIte to AMtaravRtti vize vizeSa lakSya apAvuM joIe, paNa loko vacce rahevAnI ane potAnI oLakha ApavAnI jarUra jaNAyAthI A bAbatanuM mahattva vadhI jAya che. amuka loko evA hoya che ke teo amuka poSAkavALAne bhikSA vagerenuM dAna ApI puNya kamAvA tatpara hoya che. bhagavAna mahAvIre to pote koI veza ja nahIM rAkhelo; temano deha e ja temano veza hato. teo lokanirapekSa hatA, eTale temane te posAyuM. paNa temanI paraMparA to loka upara jIvanArI rahI, eTale temane to veSanI upekSA karavI zI rIte pAlave ? uttarAdhyayanasUtramAM kezI ane gautamanA saMvAdamAM zrI gautame spaSTa jaNAvela che ke liMga-veSanI lokaoLakhANa sivAya kazI ja kiMmata nathI, pradhAna to saMyamanI sAdhanA che. paNa pAchaLanI paraMparAmAM je pradhAna hatuM te gauNa banI gayuM, ane je gauNa hatuM te pradhAna banI gayuM. pahelAM kahyuM tema zrI mahAvIra pAse na to rajoharaNapAyaluMchaNa hatuM, na pAtra hatuM; tema na muhapattI hatI, tathA kapaDuM to nAme na hatuM. gautamAdika munio paNa acelaka hatA. aMgasUtromAM jemaNe jemaNe dIkSA lIdhela che temanAM aneka kathAnako ApelAM che. temAM rAjaputro, zeThanA putro, zeThanI putrIo, rAjaputrIo, kuMbhAro vagerenAM paNa kathAnako che. temAM e dIkSA lenArAo pAse mAtra be ja upakaraNo hovAnI noMdha che. eka to rajoharaNa ane bIjuM pAtra. temAM kapaDAnI tema ja muhapattInI noMdha muddala Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ moDhA ADe muhapattIbaMdhana zA mATe ?.... 107 nathI dekhAtI. tyAre have e prazna thavo saMbhavita che ke A muhapattI AvI kevI rIte ? guNaratnasUrie 'Sadarzanasamuccaya'nI moTI TIkA lakhela che. temAM 'bITA' nAme eka zabda Ave che. tenI vyAkhyA ApatAM temaNe jaNAvela che ke bITA e lAkaDAnI paTikA che, jene sAMkhyamatAnuyAyI munio potAnA mukha para bAMdhI rAkhatA. e munio ema mAnatA ke mukhamAMthI zvAsa nIkaLatAM ghaNA jIvono vinAza thaI jAya che, mATe moDhA upara lAkaDAnI paTTI rAkhI melavI joIe. A bAbatano je zloka guNaratnasUrie (samaya paMda2mo saiko) Apela che te A pramANe che : 'vITA' vRtti mArate dhyAtA, vAravI mustriA / dayAnimittaM bhUtAnAM mukhaniH zvAsarodhikA // sAMkhyadarzananA anuyAyI munionA veSanI hakIkata lakhatAM TIkAkAre A zloka TAMkela che. 'bITA' zabdanI vyutpatti vize koI samajaNa ApI nathI, tema te aMge vizeSa mAhitI paNa maLatI nathI. TIkAkAre 'bhArata'mAM eTale kadAca mahAbhAratamAM A bITA' zabda prasiddha che ema jaNAvela che. A zabda mahAbhAratamAM kyAM Ave che te aMge koI mAhitI Apela nathI ane e aMge koI tapAsa paNa karavAmAM AvI nathI. paNa A upa2thI eTaluM to jaNAya che ke sAMkhyamatanA sAdhuo jIvadayAne nimitte mukha upara lAkaDAnI paTTI bAMdhI rAkhatA, bAMdhI rAkhela hoya to ja mukha upara lAkaDAnI paTTI rahI zake. moDhA ADI lAkaDAnI paTTI hoya to jarUra mukhamAMthI nIkaLato niHzvAsa rokAI zake. A game tema ho, paNa A dezamAM eka kALe sAMkhyamuniono evo saMgha haze, je potAnA mukha upara lAkaDAnI paTTI bAMdhI rAkhato haze. e saMdha keTalo prAcIna hato e vize kahevuM kaThaNa che. paNa je samayanA guNaratnasUri che te samayamAM eTale vikramanA paMdaramA saikAmAM zrI guNaratnasUrie evA sAMkhya munione kadAca joyA paNa hoya. A to vAta lAkaDAnI paTTInI thaI, paNa jaina saMghamAM vastranI muhapattI kyAre AvI ? e vize vicAra karavA jevo che. upara kahyuM tema prAcIna jaina munio pAse mAtra be ja u5ka2Na rajoharaNa ane pAtra hatAM, e sivAya trIjuM koI u5ka2Na na hatuM. muhapattIno itihAsa jUno jaNAya che. saMbhava che ke devarkiMgaNInI pahelAM te AvI gaI hoya athavA kaMdilAcAryanA samayanI paNa te hoI zake. A bAbata koI ullekhanuM pramANa maLatuM nathI, paNa mArI samaja pramANe muhapattIno saMbaMdha pustako sAthe hoya ema jaNAya che. Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 0 saMgIti jyAre lakhela pustakonI saMghamAM hayAtI thaI, tyAre te sAthe muhapattI paNa prAdurbhAva pAmI. Ama to bhagavAna mahAvIra bAda hajAra varasa pachI rItasara Agamo pustakArUDha thayA eTale ke pustakAre lipimAM lakhAyAM, paNa te pahelAM koI pustaka nahIM lakheluM hoya ema kahI zakAya evuM nathI. prAcIna kALamAM jyAre kAgaLo zodhAyA na hatA tyAre pustako tADapatra para lakhAtAM ane e tADapatro lAMbI sAijhanAM tathA TUMkI sAijhanAM pAnAMvALAM hatAM. tene dorIthI bAMdhavAnI paddhati hatI. paNa te paddhati jarA judI hatI. pratyeka pAnAnI vacce eka kANuM (chidra) rAkhavAmAM AvatuM ane lAMbA pAnA upara be kANAM thoDAM dUra paNa samAna lITImAM rAkhavAmAM AvatAM. te samaye pustako ghaNAM durlabha hatAM, tethI tenI saMbhALa vizeSa rAkhavAnI jarUra hatI. vAMcatI vakhate pustako upara thUMka na paDe te aMge khAsa cIvaTa rAkhavAmAM AvatI. thUMka paDavAthI pustaka bagaDe, tenA akSaro paNa bhUMsAI jAya ane vAraMvAra thUMka paDavAthI pustakanI AvaradA ochI thatAM teno nAza ja thaI jAya. te tADapatranAM pustako vAMcatAM, bhaNatAM, vaMcAvatAM pAnuM pakaDavA mATe be hAtha rokAtAM, eTale vAMcanAra ke bhaNanAranuM mukha vAMcatA-bhaNatAM khulluM rahe ane temAMthI thUMka UDavAno saMbhava kharo. A paristhitimAM UDatuM thUMka rokavAnA upAya tarIke vAMcatI vakhate muhapattI mukha upara bAMdhI rAkhavAnI jarUra jaNAI hoya e banavA joga che. mukha upara muhapattI bAMdhavAnA be prakAra che--eka to muhapattInA banne cheDAne kAna pAse kAnanI upara majabUta rIte bharAvI devA, jethI mukha uparathI muhapattI khasI na jAya. ahIM e yAda rAkhavuM jarUrI che ke mAtra pustakano upayoga karatI vakhate ja muhapattInA upayoganI jarUra hatI, paNa Akho vakhata, rAta ane divasa bAMdhI rAkhavAnI kalpanA na hatI. keTalAka munione kAnanI bUTamAM cheda hoya che. te chedamAM muhapattInA banne cheDA bharAvI rAkhIne paNa mukha upara muhapattI barAbara TakAvI rakhAtI. vartamAnamAM paNa mUrtipUjaka paraMparAnA keTalAka sAdhuo mAtra vyAkhyAna vAMcatI vakhate kAnanI bUTamAM muhapattInA banne cheDA bharAvIne mukha upara muhapattI bAMdhe che. ahIM amadAvAdamAM DelAno upAzraya che. temAM je sAdhuo vyAkhyAna vAMce che, teo vyAkhyAna vAMcatI vakhate ja kAnanI bUTamAM muhapattInA cheDA bharAvIne vyAkhyAna vAMce che. e rivAja haju paNa pracalita che. jyAre khuda tIrthaMkara bhagavAna hayAta hatA, tyAre temanI vANI sAMbhaLI loko kRtArtha thatA; ane jyAre tIrthaMkara nirvANa pAmyA tyAre temanI vANIne tIrthaMkara jeTaluM mahattva apAtuM ane e Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ moDhA ADe muhapattIbaMdhana zA mATe ?..... * 109 vANIne sAcavI rAkhavAnuM sAdhana vizeSataH pustaka che. e pustakanI koI rIte leza paNa avamAnanA na thAya e dRSTie mukhya rIte vyAkhyAna ApavAnA vakhate muhapattI mukha upara bAMdhavAno rivAja cAlu thayela che. A rIte muhapattInI utpattino saMbaMdha pustakonI utpatti sAthe hovAnuM mane to sayuktika jaNAya che. pachI to bolatI vakhate ke koInI sAthe vAtacIta karatI vakhate zrotAnA AdaranI daSTie-ne pAse beThelA zrotA upara thuMka na paDe e daSTie--hAthamAM muhapattI rAkhI ane tene moDhA ADI dharIne bolavuM e vizeSa sabhyatAnuM nizAna che. e rIte muhapattI hAthamAM rAkhavAnI paddhati zarU thaI gaI lAge che. ghaNI jUnI evI munionI mUrtio maLe che tathA ghaNAM jUnAM evAM munionAM citro paNa maLe che, temAM kayAMya mukha upara muhapattIne bAMdhelI jovAmAM AvatI nathI. kAM to hAthamAM rAkhelI hoya che, kAM to rajoharaNa sAthe mUkelI hoya che. A rIte vyAkhyAna vAMcatI vakhate ane bolatI vakhate muhapattInA vaparAzanI hakIkata paristhitivazAt cAlu thayela hoya ema mane lAge che. pachI jyAre lokazAhe mUrtipUjAnI paddhatino tyAga karyo ane amUrtipUjaka paraMparA calAvI, tyAre paNa khuda lokAzAha muhapattI bAMdhatA na hatA. joke teo bhikSA dvArA potAnI saMyamayAtrA calAvatA, paNa vezamAM khAsa phera nahIM rAkhelo. kadAca nIcenuM vastra vacamAM che. pAchaLa khoselo na hoya evI rIte madrAsI loko mAphaka paheratA ema mAluma paDe che. paNa jayAre temanA anuyAyI munio thavA lAgyA tyAre veza kevo rAkhavo te aMge vicAravAnI jarUra UbhI thaI. te jamAnAnAM munio ane sAdhvIo mAtra dhoLAM kapaDAM paheratAM, eTale A munioe potAnAM kapaDAM dhoLAM rAkhavAnuM svIkAryuM. paNa mUrtipUjaka paraMparAnA munio muhapattIne hAthamAM rAkhatA, tyAre A navA munioe dorA dvArA muhapattIne mukha upara bAMdhI. ema bIjAM bIjAM upakaraNo sAthe eka muhapattInuM upakaraNa vadhu svIkArI lIdhuM, ane rAtadivasa sUtAM-besatAM paNa muhapattIne bAMdhI rAkhavAnuM svIkArI, te vakhatanA cAlu muniveza karatAM potAnI judAI jaNAvavA A pagaluM bharyuM. have e paraMparAmAMthI terApaMthI munionI eka paraMparA judI paDI, paNa temanI muhapattI vartamAna sthAnakavAsI munio karatAM thoDI judI jaNAya che. A aMge mane pUro khyAla nathI, paNa temane jotAM ema mAlUma paDe che ke sthAnakavAsIo karatAM A navA paMthavALAnI muhapattInI laMbAIpahoLAImAM thoDo bheda rAkhavAmAM Avela che. have to A navA terApaMthI munio cakacakita muhapattIne paNa bAMdhatA dekhAya che; teoe muhapattIne Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 - saMgIti cakacakita karavAnI eka khAsa prakriyA zarU karI che. ethI A navA paMthanA keTalAka munio potAnA mukha upara cakacakita plAsTika jevI lAgatI muhapattIone dorA vaDe bAMdhe che. muhaparI mukha upara bAMdhavAnI pAchaLano hetu upara jaNAvela che. teo kahe che ke sUkSma jaMtuonI hiMsA na thAya mATe mukha pAse muhapattI rAkhavAmAM Ave che athavA kAyama bAMdhI rAkhavAmAM Ave che. kahevAmAM Ave che ke vAtAvaraNamAM UDatA sUkSma jIvo mukhamAM pesI na jAya ane vAyukAyanA jIvonI hiMsA na thAya e mATe A muhapattIno upayoga che. paNa A vAta jhaTa gaLe Utare evI nathI. jayAre A munio ke sAdhvIo cAle che, tyAre temanA banne hAtha hAlatA ja hoya che ane kapaDAnA cheDA paNa hAlatA ja hoya che. eTale e vaDe paNa vAyukAyanA jIvonI hiMsA thavAno saMbhava nathI zuM? je kriyAo anivArya che temane yatanApUrvaka, vivekapUrvaka, saMyama sAthe karavAthI hiMsAno saMbhava nathI, ane kadAca evI rIte koI hiMsA thaI jAya to paNa tene baMdhanakartA hiMsArUpe svIkAravAmAM nathI AvelI. ema chatAM A loko vAyukAyanI rakSAno vicAra kare che te mane to samajAto nathI. mane to ema jaNAya che ke mAtra vezano bheda karavA mATe A pravRtti zarU thayela che, pachIthI teno vizeSa Agraha thayo ane chevaTe tyAM sudhI vAta Avela che ke muhapattI vinA saMyamano saMbhava nathI. eTale koI sadgaNI, kharekhara saMyamI muni paNa muhapattI choDe ke tene bhraSTa athavA asaMyamI mAnavA sudhInI vAta AvI jAya che. sthAnakavAsI paraMparAmAM amuka muni muhapattI bAMdhavAnI prathAnuM koI vizeSa prayojana na jotAM hoya to paNa temane samAjanA bhayathI, potAnA nirvAhanI dRSTithI ane potAnI pratiSThA vagerenA hetuthI paNa muhapattI bAMdhI rAkhavI ja paDe che. A karuNatA nahIM to bIjuM zuM kahevAya ? muhapattI aMge bIjI paNa eka vAta sUjhe che : "muni' zabda ochuM bolavAnI ane vizeSa mauna rAkhavAnI pravRttine sUcave che. mauna zabda muni' zabda dvArA Avela che. vizeSa manana-ciMtana karavuM ane ochAmAM ochuM bolavuM e muninuM vizeSa lakSaNa che. e dRSTie paNa muhapattIno praveza thavo saMbhavita lAge che. jema sAMkhya munio lAkaDAnI paTTI bAMdhI rAkhatA teno hetu paNa maunavrata sAcavavAno jaNAya che ane kapaDAnI muhapattIno paNa e ja hetu hovo joIe. paNa have to e hetu koI paNa aMzamAM sacavAto jaNAto nathI. eTale muhapattI mAtra zobhArUpa ja dekhAya che. bAMdhanArA paNa bolavAnI pravRttimAM vizeSa agresara mAlUma paDe che. eTale bAMdhavAno e hetu Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ moDhA ADe muhapattIbaMdhana zA mATe ?.... - 111 sarato jaNAto nathI. samagra jaina saMghamAM ekatAnI vAto jorazorathI cAlI rahela che ane bhagavAnanA nirvANane paccIsaso varasa pUrAM thatAM e ekatA sadhAvI joIe evuM paNa vAtAvaraNa UbhuM thatuM jaNAya che. jeo ekatA karavA kharA aMtaHkaraNathI mAnatA hoya ane kharekhara AtmArthI hoya, jo ekatAnA teo kharA himAyatI hoya, to teo samajI le ke paraspara bAMdhachoDa karyA vinA ekatAno saMbhava nathI. jyAM sudhI tamAma phirakAnA munio ane zrAvako potapotAnA AgrahamAM makkama che tyAM sudhI koI kALe ekatAno saMbhava nathI. eTale ekatA sAdhavI haze to keTalIka kevaLa bAhya pravRttimAM jarUra kApakUpa karavI paDaze, ane emAM AvI muhapattI bAMdhavAnI prathA jevI paristhiti aMge UbhI thayelI pravRttiono paNa vicAra karavo paDaze. koI paNa bAhya AcAro avicaLa nathI ane avicaLa rahevAnA nathI. vijJAnanuM prAbalya jotAM have hAjIhAjInI rIta cAlavAnI ja nathI--bhale ne koI muni jaMbUDhIpanI eka lAkha yojananI laMbAI-pahoLAI samajAvavA koI moTuM saMsthAna sthApe, vividha jAtanA nakazA kalpe vA game tevI yuktio dvArA pustako lakhIne chapAve. eka lAkha yojanano jaMbudrIpa che e vAta vartamAnamAM je samagra pRthvI che tenI laMbAI-pahoLAI pratyakSa rIte jotAM paNa koI rIte TakI zakavAnI ja nathI. hA, jo yojanano artha koI judI rIte kalpavAmAM Ave, to te vAta TakI zake kharI. vartamAnamAM evA aneka zodhako che, jeo samagra pRthvInI pradakSiNA karI AvyA che ane pRthvInI laMbAI-pahoLAI pratyakSa rIte batAvI zakavA samartha che. koI jaina gRhastha ke muni paNa A hakIkatane pratyakSa jarUra kahI zake che, paNa potAnI hakIkatano meLa na bese tema hama chatAM kadAgraha karIne tene pakaDI rAkhavI ane samAjamAM nANAMno durupayoga karavo vA karAvavo e to vizeSa anarthakara che. je samAjanA loko moTA-moTA udyogo calAvI zake che ane vizeSa buddhimAna paNa che e loko kevA vicArathI AvI azakya puravAra thayelI, pAyA vinAnI vAtonI sAbitI mATe paisA ApI zake che e ja samajAtuM nathI. astu. paramAtmA saune sanmati Ape ! tamAro becaradAsa - prabuddha jIvana, oNkTo. - 1967 Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14. bhagavAna buddha vaizAkhI pUnamane divase kSatriya kuLabhUSaNa dharmasaMzodhaka rAjaputra siddhArtha buddha thayA. rAjaputra siddhArthe saLagatA saMsArane joIne tene zAMti pamADavAnI daSTie ane pote paNa paramazAMti meLavavAnA hetuthI bhikSapada svIkAryuM. AkarAM tapa karyo, zarIra mAtra hADakAMno mALo banI gayuM, nasenasa dekhAvA lAgI, sagaDImAM bharelA kolasA sagaDIne calavatAM khakhaDavA lAge, tema rAjaputranA zarIranAM tamAma hADakAM khakhaDavA lAgyAM. kevaLa pANI upara ghaNo vakhata vitAvyo, kevaLa khaDadhAnya upara paNa mahinAonA mahinA calAvyuM, gomUtra ane gobara upara paNa zarIrane TakAvI rAkhyuM; sakhata tApamAM, ThaMDImAM ane muzaLadhAra varasate varasAde paNa Asanane calita na thavA dIdhuM, potAnI pAchaLa paDelI tRSNAnI senAne paNa dAda na dIdhI ane Ama kaThorAtikaThora, ghorAtighora sAdhanA karatAM karatAM bebhAna paNa banI javAno prasaMga AvI gayo; chatAM te vajakAya vIranara DhIlo na paDyo te na ja paDyo, ane chevaTe teNe gayAmAM bodhivRkSane nIce besIne buddhatva prApta karyA pachI ja hAza karI. e mahAtyAgI samartha saMzodhaka buddha bhagavAne potAnA samayanA dharmasamAjano citAra ApatAM "suttanipAta nAmanA graMthamAM 19mA brAhmaNadhamikasuttamAM prAcIna brAhmaNo ane arvAcIna brAhmaNo vize je hakIkata varNavelI che, te Aje paNa eTalI ja sAcI che; teno sAra A pramANe che : "eka vAra bhagavAna buddha zrAvastI nagarInA jetavanamAM anAthapiDika zeThe bhikSuone mATe arpaNa karelA ArAmamAM rahetA hatA. te vakhate kozaladezanA vatanI keTalAka gharaDA kulIna brAhmaNo bhagavAna pAse AvyA. bhagavAnane kuzala samAcAra ane sukhasaMyamanI hakIkata pUchI teo badhA eka bAjue beThA, ane temaNe bhagavAnanI sAthe prAcIna brAhmaNo ane arvAcIna Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna buddha 0 113 brAhmaNo vize je saMvAda karyo te A pramANe che : brAhmaNo : he gautama ! AjakAlanA brAhmaNo jUnA brAhmaNonA brAhmaNadharmanA AcAra mujaba vartanArA dekhAya che kharA ? gautama : he brAhmaNo ! AjakAlanA A brAhmaNo jUnA brAhmaNonA AcAra mujaba vartana karanArA dekhAtA nathI. brAhmaNo : jo Apa gautamane A carcA karatAM khAsa takalIpha na jaNAtI hoya, to Apa amane jUnA brAhmaNono AcAra samajAvo. gautama : he brAhmaNo ! jUnA brAhmaNono AcAra tamAre samajavo hoya ane te vize tamAre sAMbhaLavuM hoya, to huM kahuM chuM te dhyAna daIne sAMbhaLo. brAhmaNo : vAru, Apa kaho, ame sAvadhAna mana karIne je Apa kahezo tene barAbara sAMbhaLIzuM. gautama : jUnA brAhmaNo saMyamI hatA, tapasvI hatA ane pAMca iMdriyonA viSayono tyAga karIne brahmaciMtanamAM tatpara rahetA hatA. te brAhmaNo pAse pazuo nahotAM, dhana na hatuM, dhAnyano saMgraha paNa na hato. svAdhyAya e ja temanuM mahAmUluM dhana hatuM ane teo e brahmanidhinuM zraddhA ane bhaktithI rakSaNa karatA rahetA hatA. AmajanatA temane sAru zraddhApUrvaka bhojana taiyAra karIne bAraNAmAM temanA AvavAnI rAha jotI khaDI rahetI. AmajanatA ema ja samajatI ke AvA saMyamI ane tapasvIo mATe A rIte bhojana ApavuM e ja yogya hatuM. moTAM moTAM saMpanna rASTro AvA brAhmaNonI pUjA karatA, Adara karatA, bahumAna karatA. tevA brAhmaNo haMmezAne mATe avadhya hatA ane dharmathI surakSita hovAne lIdhe ajeya hatA tathA sadAcArasaMpanna hovAne kAraNe teo game te kuTuMbamAM jaI zakatA--temane game te gharamAM ke kuTuMbamAM jatAM koI aTakAvatuM na hatuM. prAcIna brAhmaNo aDatALIsa varSa sudhI kaumAra brahmacaryane vizuddhapaNe pALatA ane te daramiyAna prajJAnA vikAsane tathA zIlanI saMpattine vadhAratA. te prAcIna brAhmaNo kadI paradArAgamana to karatA ja nahi athavA koI kanyA, strI ke vidhavAne vecAtI ke bhADe paNa na rAkhatA. sAcA snehavALo strIsahavAsa ja temane mAnya hato. Rtusamaya sivAya teo bIje samaye kadI paNa strIsaMga karatA nahi. Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 * saMgIti te prAcIna brAhmaNo brahmacarya, zIla, saraLatA, komaLatA, namratA, tapa, samAdhi, ahiMsA ane kSamA vagere guNonI stuti karatA ane potAmAM e badhA guNo pUrNapaNe vikase e mATe satata prayatna karatA rahetA.. temano brahmA nAmano AgevAna puruSa daDha parAkramI hato. teNe to svame paNa kadI strIsaMga karyo nathI. Aje paNa tevA prAcIna brAhmaNono AcAradharma keTalAka sujJa brAhmaNo sAcavI rahyA che ane teo e prAcIna brAhmaNonA brahmacarya, zIla tathA kSamA vagere guNonI prazaMsA karatA dekhAya che.. te prAcIna brAhmaNo besavAnAM pAtharaNAM-Asano, vastra, ghI, cokhA ane tela vagere padArthone bhikSAmAM mAgI lAvIne athavA dhArmika rIte te padArthone ekaThA karIne yajJa karatA. te yajJamAM teo kadI govadha karatA ja nahi. te prAcIna brAhmaNo ema samajatA, ke jevAM potAnAM mAbApa che, jevAM potAnAM bhAI-bhAMDu che, jevAM potAnAM bIjAM sagAMvahAlAM che evI ja A gAyo che. A gAyo amAruM ane AmajanatAnA poSaNanuM avalaMbana che, saune sukha ApanArI che, paramamitrarUpa che ane AkhAya saMsArane jenAthI poSaNa maLe che evI khetI A gAyo upara ja TakI rahI che. A gAyo anna ApanArI che, baLa denArI che, kAMti vadhAranArI che, sukhazAMtine phelAvanArI che; A badhuM barAbara samajIne te prAcIna brAhmaNo yajJamAM kadI paNa gAyono vadha karatA ja nahIM. vaLI e tejasvI prAcIna brAhmaNo majabUta bAMdhAvALA hatA, yazasvI hatA ane potAnA dharmanA AcAra pramANe daDhapaNe vartanArA hatA tathA kRtya ane akRtyano viveka karavAmAM bhAre kuzaLa hatA ane jayAM sudhI e brAhmaNo potAnA dharmamAM daDhapaNe sthira rahyA, tyAM sudhI teo ane AmajanatA paNa sukhI hatAM. paraMtu rAjAo taraphathI maLatI dakSiNAo, dhananA DhagalAo ane ghareNAMothI suzobhita strIo jevI atyaMta zudra vastuo temane maLavA lAgI, tyArathI temanI buddhi badalAI gaI. rAjAo potAnA svacchaMdane poSavA mATe temanI pAse navI navI vyavasthAo karAvavA sAruM jyArathI uttama ghoDA joDelA ratho temane dakSiNAmAM ApavA lAgyA, uttama mahelo temane bheTa karavA lAgyA tathA gAyonAM ToLAM Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna buddha 1 115 temane arpaNa karavA lAgyA ane ochAmAM pUruM suMdara strIonAM najarANAM temane rAjAo taraphathI thavA lAgyAM, tyArathI te tamAma asAra ane niHsattva vastuomAM brAhmaNo lobhAI gayA ane te lAlacane lIdhe teo potAno prAcIna dharma cUkI gayA. AthI teoe eTale A lAlacu brAhmaNoe navA navA maMtronI racanA karavI zarU karI ane teo rAjA izvAku pAse pahoMcyA ane teo tene kahevA lAgyA ke, "he rAjA ! tArI pAse puSkaLa dhana che, dhAnya che mATe tuM yajJa kara tathA tArI pAse saMpatti khUba che mATe paNa tuM yajJa kara." - jyAre izvAku ratharSabha rAjAne brAhmaNoe Ama samajAvyuM, tyAre te rAjAe azvamedha, puruSamadha, samyakSAza, vAjapeya ane nirgaLa yajJo karIne brAhmaNone dakSiNAmAM khUba dhana ApyuM ane gAyo paNa moTI saMkhyAmAM bheTa karI, tathA raMgaberaMgI vastro bheTa dharyA; navAM navAM suMdara pAtharaNAM, Asano ApyAM ane uttama ghoDA joDelA ratho tathA alaMkAro paherelI suMdara strIonI paNa bheTa karI. A uparAMta uttama mahelo, ImArato ane dhAnyathI bharelI koThIonI koThIo paNa arpaNa karI. A rIte yajJomAM vividha dakSiNAo meLavIne tyAgI aparigrahI brAhmaNo parigrahI paisAdAra banyA. ema karatAM karatAM temanI lolupatA vadhavA lAgI ane tRSNAmAM teo taNAvA lAgyA. pachI to teo pote meLavelI paMDitAIne baLe vArevAre maMtro racIne rAjAo pAse javA lAgyA ane kahevA lAgyA, ke "he rAjAo ! tamArI pAse jamIna che, jalAzayo che, sonuM che, rUpuM che, dhAnyanA koThAra che, gAyo paNa besumAra che ane manuSyone upabhogamAM Ave evI cIjavastuono to tamArI pAse pAra nathI, tethI tame yajJa karo." AvI rIte rAjAone brAhmaNoe samajAvyA tethI te rAjAoe yajJomAM lAkho gAyone mArI nAMkhI. je gAyo taddana garIba ane rAMkaDI hatI, je gAyo pagathI ke ziMgaDAMthI koIne jarA paNa IjA karatI na hatI, je gAyo potAnA eka paNa avayavathI koIne kazI harakata pahoMcADatI nahIM ane gheTAM jevI taddana gabharU zAMta hatI tathA ghaDA bharI bharIne roja dUdha ApyA karatI tevI hajAro ane lAkho gAyone ziMgaDAe jhAlI jhAlIne rAjAo yajJamAM mAravA lAgyA. A rIte adharmarUpa govadhane dharmanuM rUpa maLavAthI devo, pitRo, iMdro, Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 0 saMgIti asuro ane rAkSaso hAhAkAra karavA lAgyA ane gAyo upara zastra paDyuM jANI bhAre nArAja thaI gayA. bahu prAcIna samayamAM lokone mAtra traNa roga hatA H 1 icchA, 2 bhUkha ane, 3 ghaDapaNa. paNa A rIte govadhanA phelAvAthI tathA yajJamAM bIjAM bIjAM pazuono ghAta thato hovAthI janatAmAM bIjA aneka rogo UbharAyA, phelAyA ane ene lIdhe tamAma loko kamote maravA lAgyA. govadha vA pazuvadharUpa eka jUno jaMgalI adharma utpanna thayo tethI yAjako nirdoSa gAyone vA anya pazuone yajJamAM mAravA lAgyA ane dharmano nAza karavA lAgyA. sujJa ane vicAraka loko AvA hiMsAmaya yajJonI niMdA karavA lAgyA ane yAjakone jotAM ja temanI ghRNA karavA lAgyA. A prakAre dharma-kharo ahiMsAno AcAra-vipattimAM AvI paDyo tethI janatAmAM buddhibheda vadhavA lAgyo, vaizyo ane zUdro sau je eka hatA teo judA paDI gayA, kSatriyomAM paNa bhaMgANa paDyuM ane patnIo pationI avagaNanA karavA lAgI. Avo bhraSTavADo phelAtAM sArA sArA kSatriyo, brAhmaNo ane bIjA loko paNa have koI prakArano bhaya rAkhyA vinA svacchaMde vartavA lAgyA ane bhogavilAsanAM cena uDAvavA lAgyA. brAhmaNo : he bhagavAna ! tame amane sAcI vAta karI che, sAcI hakIkatanI mAhitI ApI che; mATe he gautama ! have ame badhA tamAre zaraNe AvIe chIe, dharmanuM zaraNuM svIkArIe chIe tathA bhikSusaMdhanuM zaraNa laIe chIe ane AjathI ame badhA have tamArA upAsaka banIe chIe. bhagavAna buddha ane mAranI senA taM maM padhAnapahitattaM nardi neraMjaraM pati / viparakkamma jhAyaMtaM yogakkhemassa pattiyA // sAra : zrI gautamabuddha pote ja kahe che ke niraMjarA nadIne kAMThe ghaTAdAra vaDanA jhADanI nIce sthira Asana jamAvI jyAre huM nirvANanI zodha mATenA prayatnamAM garakAva thaI gayo hato, tyAre lAlaca ane tRSNArUpa mAra potAnA lAvalazkara sAthe AvIne mane Ama kahevA lAgyo : namucI karuNaM vAcaM bhAsamAno upAgami / kiso tvamasi duvvaNNo aMtike maraNaM tava // Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna buddha 0 117 sAra : e mAra mArI pAse AvIne jANe mArI dayA khAto hoya tema mane kahevA lAgyo : "are sukumALa rAjaputra ! tuM ghaNo dUbaLo paDI gayo che, tAruM rUpa paNa jatuM rahyuM che ane tuM jhADanA ThUMThA jevo durvarNa lAge che. are bhalA yuvAna ! mane lAge che ke have tAruM mota tArI aDoaDa AvI gayuM che. sahasabhAgo maraNassa ekaMso tava jIvitaM / jIva bho jIvitaM seyyo jIvaM puJJAni kAhasi // sAra : "are bhoLAbhAI ! tArAmAM maraNanAM to hajAro cihno dekhAI rahyAM che, tAruM jIvana to mAtra have eka Tako ja bAkI che. bhalA mANasa ! jIvavAno prayatna kara, jIvavuM e ja zreya che, jIvato nara bhadrA pAme e vAta tuM kema bhUlI jAya che ? carato ca te brahmacariyaM aggihuttaM ca jUhato / pahUtaM cIyate puJJa kiM padhAnena kAhasi // sAra : "bhale ne tuM brahmacarya pALa, agnihotra karIne havanahoma karyA kara ane ema karavAthI tane ghaNuM ghaNuM puNya maLaze, to pachI tuM A nirvANanI zodhanA lapharAmAM kyAM paDyo ? duggo maggo padhAnAya dukkaro durabhisaMbhavo / imA gAthA bhaNaM mAro aTThA buddhassa santike // sAra : "are bhAI ! nirvANano rasto bhAre kaThaNa che, e raste cAlI zakavuM vizeSa musIbatabharyuM che ane lagabhaga mANasa mATe to e taddana asaMbhavita jevuM che, mATe huM tane cetavuM chuM ke ahIMthI ja tuM pAcho vaLI jA.' A gAthAone bolato ane Dara batAvato mAra (tRSNAnI senA) buddhanI pAse AvIne UbhI rahI. taM tathAvAdinaM mAraM bhagavA etadabravi / pattabaMdhu pApima yenatthena idhAgato // sAra : jyAre mAre bhagavAnane upara pramANe kahyuM, tyAre dhIragaMbhIra prazamamaya buddhe tene javAba ApatAM zarUAtamAM ja jaNAvI dIdhuM ke, "he pApiyA, pramAdIvRttivALAnA belI ! tuM ahIM zA mATe Avyo che, te huM badhuM barAbara jANuM chuM." aNumattena'pi pujenaM attho mavhaM na vijjati / yesaM ca attho puJjAnaM te mAro vattumarahati // Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 * saMgIti sAra: "mAra ! te mane brahmacarya pALavAnI ane homahavana karyA karI puNyano saMcaya karavAnI suphiyANI zikhAmaNa ApI, paraMtu mAre to mAtra eka nirvANanI ja apekSA che. mAre te kahelA evA puNyanI jarUra ja nathI; chatAM jeone tArI sUcanA pramANenA puNyasaMcayanI jarUra hoya, tene tuM tArI vAta samajAvI zake che. asthi saddhA tato viriyaM paJjA ca mama vijjati / evaM me pahitattaM pi kiM jIvamanupucchasi // sAra : "he mAra ! tuM samajI le ke mArAmAM acaLa zraddhA che, ane e zraddhA pramANe ja mAro aDaga puruSArtha che ane mArI prajJA paNa evI ja teja che. A prakAre huM A mArA sAdhya evA nirvANanA mArgamAM daDhacitta chuM, chatAM tuM mane jIvavAnI vAta zA mATe pUche che? ahIM to "kareMge yA mareMge' e ja eka jIvanasUtra che. kAM to nirvANa meLavavuM yA dehane pADI devo. lohite sussamAnamhi pittaM semhaM ca sussati / maMsesu khIyamAnesu bhiyyo cittaM pasIdati / bhiyyo sati ca paJA ca samAdhi mama tiTThati // sAra : "are mAra ! A sAdhanAthI cittamAM prasannatA thAya che tenI tane zI khabara paDe? kaThora sAdhanA karavAthI lohI sukAI jAya che e kharuM, ane lohI sukAI jatAM pitta ane kapha e banne sukAya che ane mAMsa tathA carabI vagere paNa kSINa thAya che; e badhI tArI vAta kharI che, paNa ema thatAM mArA cittamAM bhAre prasannatA pragaTe che, ema thavAthI mArI smRti bhAre teja bane che; ane smRti teja banatAM mane suMdara samAdhi sAMpaDe che, mATe mAra ! mArA lohI sukAvAnI tAre ciMtA karavAnuM kazuM kAraNa nathI. tassa mevaM viharato pattassuttamavedanaM / kAme nApekkhaMte cittaM passa sattassa suddhataM // sAra: "A rIte uttama anubhava meLavato huM nityaprati ullAsapUrvaka rahuM chuM, mArA manamAM kAmonI (kAmasukhonI) leza paNa apekSA nathI. tuM A mAruM zuddha sattva jo, to tane khabara paDe. kAmA te paDhamA senA dutiyA arati vuccati / tatiyA khuppipAsA te catutthI taNhA pavuccati // Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna buddha * 119 paMcamaM thInamiddhaM te chaTThA bhIrupavuccati / sattamI vitikicchA te makkho thaMbho te aTThamo / lAbho siloko sakkAro micchAladdho ca yo yaso / yo cattAnaM samukkaMse pare ca avajAnati // esA namuci te senA kaNhassAbhippahArinI / na taM asUro jinAti jetvA ca labhate sukhaM // sAra : "he kALiyA mAra ! tArI senAnI mane barAbara khabara che. pahelAM to tuM mANasane rUpa, rasa, gaMdha, sparza, zabda evA AkarSaka viSayo dvArA lalacAve che. pachI tAro bIjo prahAra becenI upajAvavAno zarU thAya che. trIjI vArano tAro ghA bhUkha ane tarasanI pIDA UbhI karavAno che ane cothI tArI senA cittamAM tRSNA-AzA-vAsanAne UbhI karavArUpa che. tAruM pAMcamuM zastra ALasa pedA karavAnuM che. tane khabara che ke bhalabhalA zUrA loko paNa eka mAtra ALasa-bedarakArIne lIdhe potAnuM kAma bagADI nAkhe che. tAruM chaThTha hathiyAra bivaDAvavAnuM che; arthAt koI paNa zUra bhayathI TharI jAya evA bhayaMkara bihAmaNAM dazyo sAdhakanI AMkha sAme tuM UbhAM karavA mAMDe che. tAro sAtamo ghA sAdhakanA manamAM zaMkAkuzaMkA UbhI karavAno che arthAt sAdhaka ghaNA lAMbA samaya sudhI kaThorAtikaThora sAdhanA kare ane tenuM pariNAma na jue to tene ema thavA lAge che ke "zuM mAruM sAdhya barAbara che ke kalpita che? zuM e sAdhya koIe meLavyuM haze ke nahIM ? vA A jagatamAM evuM koI sAdhya haze kharuM ?' Ama DAmADoLa thayelo sAdhaka potAnA lakSyathI bhraSTa thAya ja. he mAra ! tAruM AThamuM hathiyAra to vividha prakAranuM che : tuM mANasanA manamAM krodha ke IrSyA UbhI thAya tevuM vAtAvaraNa UbhuM karI de che. temAM na phAve to ahaMkAra UbharAI javA jevI sthiti saraje che. emAMya tuM na phAve to uparAupara lAbho batAvIne lalacAve che ane e rIte sAdhakane phasAve che. e ja rIte mAnapratiSThA ane mithyA ADaMbarathI kIrti maLe temAM sAdhaka phasAI jAya evI ghaTanA kare che. Ama thatAM asAvadhAna sAdhaka phulAI jAya ane potAnI jAtane vadhAremAM vadhAre uttama, moTI, pratiSThita mAnavA lAge ane bIjA tamAma manuSyonI niMdA vA avajJA karavA taiyAra thaI jAya ane evI vAsanA vA vRtti pedA thatAM sAdhaka ekadama potAnA lakSyathI bhraSTa thaI jAya che. he kALiyA mAra ! tArI senA bhAre jIvaleNa ghA karanArI che. je zUravIra na hoya tene to tuM harAvI ja nAkhe. paraMtu je kharekharo sAvadhAna zUravIra Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 saMgIti hoya, te to tene jItI jAya che ane pUrNa zAMtine pAme che. esa mujaM parihare ritthu iya jIvitaM / saMgAme me mataM sevyo yaM ce jIve parAjito // sAra : "mAra ! tuM ema samajI le ke A sAdhaka jevo-tevo nathI, teNe to laDAImAM maravuM svIkArIne ja A saMgrAma zarU karelo che ane e mATe to A muMjanuM ghAsa mAthe bAMdheluM che. je yoddho laDAImAM hArIne pAcho phare tenuM jIvana dhikkArane pAtra che. hArIne jIvavA karatAM to maravuM ja zreyarUpa che ema mAro daDha saMkalpa che.' chevaTa mAra thAkyo ane te bolavA lAgyo ke : satta vassAni bhagavaMtaM anubaMdhiM padApadaM / tAraM nAdhigacchassaM saMbuddhassa satImato || sAra : "huM bhagavAnanI pAchaLa pAchaLa niraMtara sAta varasa sudhI pharyA karyo, paNa A bhAre cakora ane tIvra jAgrata smRtivALA saMbuddha puruSamAM kyAMya pesavA jeTaluM jarA paNa kANuM meLavI zakyo nahIM." A rIte mahAzUra siddhArtha rAjaputre sAta varasa sudhI mAranI senA sAthe khAMDAnA khela khelyA; paraMtu chevaTe mAra pote ja hAryo ane vaizAkhI pUrNimAne divase AjathI pacIsaso varasa pahelAM e rAjaputra siddhArtha, bhagavAna buddha banI gayA ane sArA bhAratamAM bhAre prakAza phelAvyo. akhaMDa AnaMda, me - 1955 Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15. lokadIpaka buddhaguru (vyaktinA jIvanamAM ja rathacakranA ArAnI mAphaka Urdhvagati ne adhogati Ave che ema nathI. eka saMskRtithI sUkSma rIte saMkaLAyelo samasta samAja paNa 'cakranemikrameNa'cakranA ArAnA krama anusAra varte che. cAreya bAjuthI asat, anIti, durAcaraNa, anyAya, jUTha, ajJAna vagere hIna vRttionI arAjakatA pravartI rahelI hoya che, tyAre koI mahAvibhUtinuM Agamana thAya che, ane samAjasamastane e sAco rAha darzAve che. bhagavAna buddhano janma paNa evA ja mahAna kArya mATe evA ja saMyogomAM thayo. pracalita mAnyatAo ne suvidita kathAo karatAM kaMIka vizeSa abhyAsanA paripAkarUpe buddhadevanuM mUlyAMkana ahIM najare paDe che. A mahinAnI navamI tArIkhevaizAkhI pUnamane dine buddhajayaMtI Ave che, tethI A lekhanuM mahattva vadhe che.) rathanAM paiDAnI peThe saMsAranuM paiDuM pharyA ja kare che. koI vAra te UMce AvatuM jaNAya che, koI vAra te nIce AvatuM jaNAya che. te paLavAra paNa sthira rahetuM nathI. jyAre te UMce AvatuM hoya che tyAre janatAmAM vivekanI sphuraNAne lIdhe anyAya ocho ane nyAya vadhAre hoya che, asatya ochuM ane satya vadhAre hoya che, mANasa mANasa vacce sadbhAva vadhAre ane IrSyA, dveSa, matsara ochAM hoya che. ane jayAre te nIce AvatuM hoya che, tyAre anyAya vadhAre ane nyAya ghaNo ocho dekhAya che, asatya vadhAre pramANamAM ane satya bhAgye ja dekhAya che, mANasa mANasa vacce IrSyA, dveSa, matsara ane svArthavRtti tathA svacchaMdAcAra adhika hoya che ane sadbhAva, niHsvArthapravRtti tathA saMyama, zIla vagere ochAM dekhAya che. je samaye saMsAranA paiDAnI gati nIcI hoya che, tyAre prakRtinA niyama pramANe e koI evI zakti jagatamAM mokale che ke e zaktinA puruSArtha vaDe vaLI pAchuM saMsA22thanuM paiDuM UMcI gatie Ave che. divasa pachI rAta ane rAta pachI divasa ema cAlyA ja kare che. kevaLa prakAza ja prakAza ke kevaLa Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 - saMgIti aMdhAruM ja aMdhAruM saMsAramAM rahetuM nathI evo prAkRtika niyama aTala che. samagra janatA jyAre rUMdhAvA mAMDe che, tyAre tenI abhilASA potAnA rUMdhanane dUra karavA evI tIvra thAya che, ke game tyAMthI game te rIte evI koI zakti AvIne janatAnI e rUMdhanane maTADavA potAnI tamAma puruSArtha phorave che ane chelle e zakti potAnA prANane paNa hoDamAM mUkI janatAnA e rUMdhanane dUra karavA puruSArtha karatI rahe che. janatAnuM saMkalpabaLa ja e zaktine saMsAramAM ANe che. ApaNA bhAratIya itihAsamAM rAma, kRSNa, vardhamAna mahAvIra ane siddhArtha buddha e badhI viziSTa zaktio te te samayanI pisAyelI, bhIMsAyelI, dabAyelI e duHkhatrasta janatAnA saMkalpabaLanA udAharaNarUpe janmelI che ema jarUra gaNAvI zakAya. sat ane asatu, brahma ane mAyA, deva ane dAnava, saMta ane saMtAna kAMI AjakAlanAM nathI. saMsAramAM e badhAM anAdithI ja potAnuM paribaLa batAvatAM Ave che. koIka vAra deva phAve ane koIka vAra dAnava phAve, koIka vAra saMta phAve to koIka vAra setAna phAve. dehadhArI mAnava jyAre kevaLa dehano gulAma bane che, svacchedI vAsanAo ja teno kabajo le che ane moTA pramANamAM AvI paristhiti UbhI thAya che, tyAre dAnava phAvyo gaNAya. dAnavanuM jyAre paribaLa hoya che tyAre asat, anyAya, jUTha, svacchaMda, ajJAna vagere vRttio joramAM hoya che; eTaluM ja nahIM, paNa saMtAnanA rAjayamAM phasAyelI janatA anyAyane nyAya samaje che, jUThane sAcA mAne che, hiMsAne ahiMsA dhAre che, svArtha mATe mANasane paNa pazu mAnavA lAge che, madhane amRtanuM sthAna Ape che ane Ama karIne e bhAre bhIMsamAM Ave che. jyAre prANa kaMTha sudhI AvI jAya ane pote saMtAnanA jataraDAmAM phasAyela che evuM bhAna AvatAM te temAMthI chUTavA bhAre taraphaDiyAM mAre che ane koI saMtane sAda devA mAMDe che. barAbara e vakhate tenA prabaLa saMkalpane baLe saMta paNa hAjara thaI te setAnanA rAjayane sApha karavA mAMDe che ane vaLI pAchAM nyAya, nIti, sAca vagere prajAmAM AvavA mAMDe che. brAhmaNa, kSatriya, vaizya ane zUdro potAnAM svacchaMda, ajJAna, svArtha ane vilAsa-vaibhavone lIdhe pote herAna herAna thaI gayelA ane Ama janatA paNa trAsa pAmI gayelI, barAbara Ave vakhate lokadIpaka buddhano janma Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lokadIpaka buddhaguru 7 123 thAya che. vikrama pUrve 505 varSe eTale AjathI (saM. 2008thI) 2513 varSa pahelAM rAjA zuddhodananA ghare mahAmAyAdevInI kukSimAMthI zrI buddha potAne pragaTa karyA ema mahApaMDita tripiTakAcArya zrI rAhula sAMkRtyAyanajI potAnI buddhacaryAmAM jaNAve che. nepALanI tarAIthI eTale tilIrAkoTa, taulihavAthI 20 mAIla uttaramAM kapilavastu nAmanuM eka nagara che. tyAM jayAre rAjA zuddhodananI mahArANI mahAmAyAdevIne sUMDhamAM kamaLane leto dhoLo hAthI potAnI kukSimAM praveza kare che evuM sapanuM AvyuM, tyAre ASADha pUrNimAno utsava cAlato hato. e utsava pUrNimA pahelAM sAta divase zarU thayelo. mAtA mahAmAyAdevI bIjI kSatriyANIonI jema zarAbI na hatI. te mALAthI suzobhita banIne e pUnamanA utsavamAM bhAga laI rahI hatI. e vakhate barAbara uttarASADhA nakSatramAM zrIbuddha mAtAnI kukSimAM AvyA ane tyAra pachI barAbara dasa mahinA pachI temano janma thayo, ane teo jamyA pachI barAbara sAta divase temanI mAtA mahAmAyAnuM avasAna thayuM. ASADhI pUnamanI pachI dasa mahinA bAda vaizAkha mahino Ave che ane tithi paNa vaizAkhI pUnama Ave che. eTale vaizAkhI pUnamano divasa buddhaguruno janmadivasa gaNAya. temanI mAtA A lokamAMthI sidhAvyA bAda temanI mAsI mahAprajApati gautamIe temanuM lAlanapAlana karyuM ane temane putravat ucheryA. A mahAtmAnA nAma sAthe paNa aneka camatkAro ane atizayoktio lAgelI che. e badhAMnuM kAMI tAtparya hoya to te ATaluM ja ke buddha mahApratApI ane bhAre puNyazALI hatA. jozIoe evuM bhaviSya bhAkheluM ke e rAjakumAra yogI thaze. e sAMbhaLIne temanA pitA zuddhodana zASe temane bhogavilAsamAM taraboLa rAkhavA badhI sAmagrI ekaThI karI hatI, ane te sAmagrIonI vacce ja temane rahevAnuM hatuM. temano janma kapilavastumAM nahIM thayelo paNa jayAre buddha mAtAnI kukSimAM AvyA ne dasa mahinA pUrA thayA, tyAre temanI mAtAne temane piyara javAnuM mana thayuM. temanuM piyara devadaha nagaramAM hatuM. rAjAe kapilavastuthI devadaha nagara sudhIno mArga sudharAvI ane dhajApatAkAthI suzobhita karAvI rAkhyo.pachI pAlakhImAM besI potAnA moTA parivAra sAthe mahArANI mahAmAyAdevI potAne piyara javA nIkaLyAM. te vakhate kapilavastu ane devadahanagaranI vacce lubinI nAmanuM eka maMgalamaya zAlavana AvatuM. Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 * saMgIti vartamAnamAM A lubinInuM nAma "min deI che ane te nautanavA sTezanathI (bI. ena. Dabalyu relve) prAyaH ATha mAIla pazcime nepALanI tarAImAM Avela che. je sthaLe zAkyonI ane devadahanA koliyonA rAjyanI sarahada aDatI hatI, barAbara e ja sthaLe banne rAjyoe potapotAnA vihAraAnaMda mATe e maMgalamaya zAlaudyAna taiyAra karAvyuM hatuM. jayAre te udyAnamAM mahAmAyA pahoMcyAM ke temane te udyAnamAM visAmo khAvAnI tIvra icchA thaI AvI. rANInI icchA pramANe tenI pAlakhIne tyAM thobhAvavAmAM AvI. rANI pAlakhImAMthI UtaryA ane udyAnamAM Amatema pharavA lAgyAM. e laMbinI udyAnamAM vizeSa suMdara ane phUlonA puMjathI lacI gayeluM eka zAlavRkSa hatuM. tenI nIce rANI jaIne te vRkSanI DALa pakaDIne UbhA rahyAM che tarata temane vINa (vINa-prasUti pIDA) AvavA lAgI. temanI dAsIoe rANInI AsapAsa paDadA bAMdhI dIdhA ane tyAM ja e vRkSa nIce kuladIpaka tathA lokadIpaka zaktino janma thayo. rivAja pramANe rAjA zuddhodane janmanA prasaMgane potAnA vaibhavane chAje e rIte Ujavyo ane nAmakaraNa-saMskAra vakhate te bALakanuM nAma siddhArtha pADyuM. lagabhaga ATha varSanI vaye kumAra siddhArthane pATI ane vitaraNuM laIne kalAcAryanI pAse lekhana-gaNita vagere vidyAo zIkhavA sAru mokalavAmAM AvyA. "lalitavistara' mahApurANamAM lakhyA pramANe je lekhazALAmAM siddhArtha bhaNatA hatA, tyAM vividha lipio ane vividha kalAo saMgIta, nRtya, vAdyavAdana vagere zIkhavavAmAM AvatI. bhaNIgaNIne kumAra have yauvanamAM pahoMcyA ke temane rAjakuTuMbanI kanyA yazodharA sAthe paraNAvavAmAM AvyA. siddhArtha ane yazodharA banne paraspara atula snehathI saMdhAyelAM hatAM. temane e snehanA phaLarUpe eka "rAhula" nAme putra paNa thayo. - siddhArtha bhAre saMskArI hatA, tethI ATalI nAnI vayamAM paNa teo potAnI AsapAsanI paristhiti barAbara samajI gayA. emaNe joyuM ke dharmane nAme lagabhaga adharma ja pravartI rahyo che. jemanA hAthamAM prajAnuM sukAna che te brAhmaNo ane kSatriyo potapotAnA kartavyathI cuta thayA che. zUdronI pIDAno to pAra ja nathI. varNadharmane nAme zUdro upara asahya atyAcAro vartI rahyA che. yajJane bahAne hiMsA ane bIjI lUMTo cAlI rahI che. mAMsAhAra ane madyapAna mATe "pravRttivA pUtAnAm' arthAt e to sAdhAraNa sthiti thaI gaI che. rAjAo ane brAhmaNo prajAnI khAMdha upara caDIne ArAma karI rahyA che. Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lokadIpaka buddhaguru 0 125 zUdro to lagabhaga kharIdelA gulAma hoya tema ribAI rahyA che. strIo bicArI mUka pIDA anubhavI rahI che. A rIte manuSyonuM ane yajJamAM homAtAM pazuonuM bhAre duHkha siddhArthanA dhyAna upara AvyuM. have to tenI UMgha ja UDI gaI. tene evA vicAro AvavA lAgyA ke A duHkhanuM mULa zuM ? A duHkha dUra ze thAya ? pote je rIte ArAmamAM rahe che e ja rIte rahe to e duHkhamAM vadhAro thAya, paNa ghaTADo thavAno nathI; kAraNa ke pote paNa prajAnI khAMdha upara ja caDIne ArAma bhogavI rahela che. evuM tene spaSTa bhAna thaI gayuM hatuM. A vicAronI paraMparAno tenA manamAM prabaLa vega thayo ane eka madharAtre teNe potAnA tamAma ArAmane, pativatsala yuvatI strIne ane atyaMta AkarSaka bALaputrane tyajI devAno dRDha saMkalpa karyo ane ASADhI pUrNimAne divase ja teNe potAnA mAnItA channa sArathine sAthe laIne mahAbhiniSkramaNa karyuM. saMsAranA tamAma bhogone lAta mArI, potAnAM atyaMta priya pitA, patnI ane putrane tajI daIne komaLazarIrI kumAra siddhArthe pote joyela du:khanuM mULa zodhavA eka vaijJAnikanI peThe dehadamananuM ugra tapa zarU karyuM. temanA samayamAM sAdhako sukhanI zodha mATe dehadamana karatA hatA, te ja paraMparAne anusarIne kumAra siddhArtha paNa bhikSu banI ekAMtamAM araNyamAM, parvata upara ke nadIkAMThe bhAre tapa tapavA lAgyo ane aMtarmukha thaI potAnA dhyeyanI siddhi mATe satata prayatna karavA mAMDyo. potAnA nagara kapilavastuthI te prathama bhikSune veSe rAjagRha (vartamAna rAjagira) pahoMcyo. rAjagRha pahoMcatAM-pahoMcatAM sAduM khAnapAna eTale vanaphaLa, kaMdamULa vagerenuM bhojana ane jharaNAM ke nadInuM cokhkhuM pANI--tenA upara te potAno nibhAva karavA lAgyo. rAjagRha pahoMcI te prAcIna paraMparA pramANe hAthamAM bhikSApAtra laIne rAjagRhanA rastAo upara pharavA lAgyo ane yathAprApta bhikSA vaDe potAno nirvAha karavA lAgyo. bhikSu siddhArtha camAra-DheDathI mAMDIne TheTha brAhmaNa sudhInI aDhAre varaNanAM gharomAM bhikSA mATe pha2to. jema bhamaro phUlane ochAmAM ochI pIDA Upaje te rIte temAMthI rasa cUse che, tema bhikSu siddhArtha paNa dAtAone potAno bojo ochAmAM ocho lAge te rIte temane gherathI kaTakA-baTakAnI eTale khAdhA pachI vadhelaghaTela annanI bhikSA levA lAgyo. jyAre e prathama bhikSAne laIne rAjagRhanA pAMDavaparvata tarapha vaLyo, tyAre tenuM pAtra vividha annathI bharAyeluM hatuM. te joIne tene UbakA AvavA lAgyA ane kema jANe moM vATe AMtaraDAM bahAra nIkaLI jatAM hoya ema Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 : saMgIti jaNAvA lAgyuM. A vakhate tene je vicAro AvyA te A pramANe hatA : siddhArtha ! tane A zuM thayuM? tane koIe parANe to bhikSu muMDyo nathI. rAjavaibhavono te hasate moMe tyAga karelo che, chatAM sUganA A ghAtaka saMskAro haju sudhI tArA haiyAmAM bharAI rahyA che ? te jyAre jayAre mANasa mANasa vacceno bhedabhAva joyo hato, tyAre tuM kakaLI UThyo ane te dUra karavA sAruM to tuM muMDa bhikSu thayo, ane have atyAre A halakI jAtoe ApeluM anna khAvAno prasaMga AvatAM tArA manamAM te loko tarapha prema na pragaTatAM tane sUga AvavA lAgI che? siddhArtha ! AvI ghelachA choDyA vinA tuM tArI zodha karI zakavAno nathI. eTale tAre jo dhyeyasiddhi karavI hoya to rAjAnA gharanA sugaMdhI cokhA ane A halakI jAtanA lokoe ApelI ghaMza e vacce bhedabhAva na gaNavo joIe. A bhedabhAva TaLaze to ja tane dhyeyasiddhi sAMpaDavAnI che ane je arthe tuM bhikSu thayelo che te paNa saphaLa thavAno che. AvA saMkalpa-vikalpo thatAM siddhArthe potAnA manane vizeSa dRDha karyuM ane e vividha prakAranuM paraspara bhaLI gayeluM bhojana te hoMzehoze jamI gayo. jayAre bhikSu siddhArtha rAjagRhanA rastAo upara pharato hato, tyAre rAjagRhanA rAjA biMbisAre (zreNike, tene joyo ane te tenuM rAjateja, pratApI vyaktitva, khIlatuM yauvana, lAvaNya vagere joIne bhAre vismaya pAmyo. tene lAgyuM ke A koI rAjaputra ja hovo joIe ane vakhAno mAryo muMDa thayo hovo joIe. tenI pravRtti vize samAcAra meLavavA teNe potAnA dUtone tenI pAchaLa-pAchaLa mokalyA. dUtoe AvIne rAjAne samAcAra ApyA ke e bhikSu pAMDavaparvatanI taLeTImAM AvelI eka TekarInI chAyAmAM beThelo che. A samAcAra sAMbhaLI rAjA pote ja page cAlatA-cAlato te siMhasamI mudrAvALA siddhArtha-bhikSu pAse gayo. bhikSue haju hamaNAM ja bhojana patAvI lIdhuM hatuM, bhikSApAtrane dhoIne taDakAmAM te palAMThI vALIne potAnA Asana upara zAMta bhAve beTho hato. 1. jaina graMthomAM rAjA zreNikanuM bIjuM nAma bhaMbhAsAra maLe che. bauddha graMthomAM maLatuM biMbisAra ane A bhaMbhAsAra e baMne nAmo taddana maLatAM che. bhaMbhA e vijayasUcaka vAjAnuM nAma che. rAjA zreNika bhaMbhAne vizeSa sArarUpa mAnatA tethI temanuM bhaMbhAsAra nAma paDyuM che evI kathA jaina graMthamAM maLe che. Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lokadIpaka buddhaguru * 127 rAjA tenI pAse ja eka bAjue AvIne beTho. e vakhate rAjA ane siddhArtha bhikSa vacce je saMvAda thayo te A pramANe hato : rAjA : tArA dehanuM lAvaNya jotAM tuM jarUra koI ucca kuLano hovo joIe. AvI taruNa avasthAmAM tAre tArI rAjazrIno tyAga karavAnuM kAraNa mane kahIza to teno kAMI toDa nIkaLI zakaze. tuM ahIM zA mATe Avelo che? tane joIne mane ema ApoApa thayuM che ke A mANasa-ziromaNine mArI pAse rAkhavo ane tene rAjyanI moTI pAyarIe caDAvavo. mane ema nakkI lAge che ke tuM mArI senAmAM ghaNuM uttama kAma bajAvI zakIza. bhikSu siddhArtha : mahArAja ! himAlayanI taLeTImAM zAkyonuM samRddha rAjaya che, tenI kIrti to Ape sAMbhaLI ja haze. huM tyAMnA rAjA zuddhodanano putra chuM. koI prakAranI saMpattinI AzAe meM A bhikSupada nathI lIdhuM, paNa meM ApaNA dezamAM dharmane nAme adharma thato joyo che; yajJomAM mUMgA pazuono homa karIne svarga meLavavAno vahema ApaNI prajAmAM phelAyelo joyo che; yajJane nimitte hiMsA uparAMta caurya ane madyapAnane paNa samarthana ApanArA hotAone meM najare joyA che. brAhmaNo potAno dharma cUkI mahAparigrahI banI beThA che. kSatriyo potAno rAjadharma cUkI vilAsI, abhimAnI ane kajiyAkhora thaI gayA che. varNAzramadharmane nAme zUdro to pazu karatAM paNa halakA gaNAvA lAgyA che. strIone dharmazAstra, veda zIkhavAno adhikAra ja nahi. lokabhASAne paNa A purohito avagaNavA lAgyA che, tathA Izvara AtmA vagere tattvo ja saMyamanAM poSaka, mANasa mANasa vacce prema vadhAranArAM ane prANImAtra pratye maitrIne joDanArAM hatAM tene badale A vivAdI lokoe te vize moTA jhaghaDA UbhA karyA che ane enA vAdo mAMDyA che, tathA bIjA paNa aneka vAdo paMDitoe UbhA karIne dharmanuM sAduM rUpa ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya ane aparigraha e badhuM tadana gauNa karIne prajAne bhAre mUMjhavaNamAM nAkhI che. huM jouM chuM ke rAjAo, purohito, vaizyo badhA ja garIba bicArI prajAne khAMdhe caDIne tene cUsI rahyA che. tame ja kaho ne, rAjan ! ke tame kayo parasevo pADIne A rAjyapada meLavyuM che? tamAro 1. 'uttarAdhyayanasUtramAM anAthI munine lagatuM saMyatIya nAme eka adhyayana aDhAramuM che. temAM eka rAjA ane muni vaccenA saMvAdanI noMdha che. meM keTalAka vRddha munio pAsethI ema sAMbhaLyuM che ke te saMvAda zrI buddha ane rAjA zreNika vacceno che. Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 * saMgIti lakhalUTa kharca garIba bicArA majUro, kheDUto sivAya tame kyAMthI meLavo cho? ane e kharca badala tame temanI keTalIka saMbhALa lyo cho? mahArAja! vadhAre zuM kahuM? meM to A jagatamAM cArekora duHkha, duHkha ne duHkha ja dIThuM che. mAre e duHkhanuM nimitta na banavuM ane e duHkhanA upazamano upAya zodhavo e ja eka uddezathI meM mAruM rAjapada tajI A bhikSupada lIdhela che. rAjA to A badhuM sAMbhaLIne saDaka thaI gayo ane bhikSu siddhArthano nizcaya joI tene kahevA lAgyo, ke "he rAjakumAra ! have mAre tane kazuM ja kahevuM nathI, paNa tuM jo te jaNAvelA duHkhano upazama thAya evo rasto zodhI zake, to e tuM mane jarUra batAvaje; to e mArgane huM kAMIka sahAyaka thaI zakuM evuM jarUra karavA mArI vRtti che." A pachI zrI siddhArthabhikSu te vakhatanA je prasiddha yogamArganA sAdhako AlArakAlAma ne udkarAmaputraRSi hatA; temanA AzramamAM gayo ane tyAM jaIne temaNe batAvelI tamAma sAdhanA teNe karI joI, paNa tenA mananuM pUruM samAdhAna na thayuM. te AzramomAM teNe joyuM ke A sAdhako samAjanAM duHkho tarapha bedarakAra che; eTaluM ja nahi, paNa saMsAramAM je anyAya cAlI rahyo che ane dharmane nAme hiMsA, jUTha, corI, parigraha vagere je aneka apavitra pravRttio josabhera bahekI rahI chete tarapha paNa AMkhamIMcAmaNAM karI rahyA che. kevaLa thoDA vakhatanI samAdhithI potAnA manane niSkriya karavAmAM ja A sAdhako potAnI yogasiddhi samaje che. paraMtu zrI siddhArthane lAgyuM ke jayAM sudhI mana sahaja rIte sama na thAya ane te anyAyano pratikAra karavAnuM jabarajasta AMdolana jagADI jagatamAM dharmane nAme cAlato adharma nAbUda na karI zake ane AvI pravRttimAM paDavA chatAM paNa potAnI samatulA na gumAvI zake, tyAre ja ThIka sAdhanA karI ema kahI zakAya. A mATe tene te vakhatanA koI AzramomAM javAthI saMtoSa na thayo. tethI chevaTe teNe pote jAte ja pote dhArelI sAdhanAne sAdhavAnuM nakkI karyuM. pharato pharato te gaMgAnI pAsenA uruvelA (vartamAna bodhagayA, jillo gayA) nAmanA sthAnamAM Avyo. A sthAna prAkRtika rIte atyaMta manohara hatuM ane A bhAgamAM ja thaIne niraMjanA (vartamAna nilAjana, jillo gayA) nadI vahetI hatI. zrI siddhArtha bhikSae A sthAnamAM rahIne ja potAnI sAdhanA AgaLa vadhAravA mAMDI. teNe nizcaya karyo ke "bhale mArI cAmaDI utaraDAI jAya, naso tUTI jAya, hADakahADakuM bhAMgI jAya vA huM mAtra hADakAMno mALo ja banI jAuM, mAruM Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lokadIpaka buddhaguru . 129 zarIra, mAMsa, lohI bhale sukAI jAya, to paNa je sAdhya mATe huM bhikSu thayo chuM, tenI siddhi vinA ahIMthI khasIza nahi." A saMkalpa karIne siddhArtha bhikSue lAgalagaTa cha varasa sudhI gharamAM ghora tapa AcaryuM. te tapanI vAta sAMbhaLatAM ja ApaNAM rUMvADAM beThAM thaI jAya evuM e bhayaMkara tapa hatuM. A vize "majhimanikAya' nAmanA graMthamAM 'siMhanAdasuta'mAM bhAre adbhuta vRttAMta che. tevuM aghora tapa tapatAM hAthapaga saLekaDA jevA thaI gayA, baraDAnI karoDa eka sAMkaLanI jema pratyakSa dekhAvA lAgI. bhAMgelA gharanI vaLIonI peThe enI tamAma pAMsaLIo hacamacI gaI. AMkho ekadama UMDI UtarI gaI ane karamAyelA koLAnI peThe tenI zarIrakAMti taddana karamAI gaI. peTa ane pITha banne ekabIjAne jANe vaLagI paDyAM hoya tema tadana coMTI gayAM. kolasA bharelI sagaDIne calAvatAM jema khaDakhaDa avAja thAya, tema te jyAre halanacalana karatA, tyAre tenAM hADakAM khaDakhaDa thavA lAgyAM. A to te tapanuM sAdhAraNa varNana che, paNa teno khorAka, tenAM vividha Asano, tenAM vastro vagere evAM kaThora hatAM, je sAMbhaLatAM ja dikyUDha thaI javAya. emanA vakhatamAM AvI dehadaMDanI paraMparA pahelethI cAlI AvatI hatI ane sAdhako badhA A raste ja cAlatA hatA. ethI siddhArtha bhikSue paNa e kaThoratama dehadaMDano mArga ajamAvI joyo ane te paNa becAra mahinA nahIM, paNa pUrA bottera mahinA. AvuM AkaruM tapa karyA pachI paNa temanI sAdhyanI siddhino patto lAgyo nahIM. eTale siddhArtha potAnA manamAM vicAravA lAgyo ke zuM A mArA mArgamAM koI bhUla haze ke jethI mAruM sAdhya haju sudhI mane jaDatuM nathI. kadAca sapATa raNamAM koI vaTemArga bhUlo paDe tema huM A mArgamAM bhUlo to nahIM paDyo houM? Ama vicAratAM-vicAratAM temane kaThora dehadaMDano mArga kAMIka avaLo lAgyo, tethI teo dhIre dhIre AhAra upara AvavA lAgyA. Ama sAdA AhArathI dhyAnamAM magna thatAM teo paramazAMti-vItarAgatAnuM sukha anubhavavA lAgyA. paNa hajI sAdhyanI siddhi dUra hatI. A vakhate dhyAnamAM jyAre teo sthira thatA, tyAre keTalIka vAra tenA cittamAM pelI jUnI vAsanAo UThI AvatI : rAganI, mohanI, premasukhanI tRSNAnI, IrSyAnI Ama tarehatarehanAM rUpa laI cittanI aMdara jaDa ghAlIne beThelI e vAsanAonI bhUtAvaLa zrI siddhArthane satAmaNI karavAmAM pAchuM vALIne na jotI. paNa siddhArtha potAnA saMkalpathI DagyA ja nahIM ane te badhI vAsanAone temaNe pavitratAnA rUpamAM pheravI janakalyANanA saMlparUpe, Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 * saMgIti samUhasukhanI vRttirUpe zuddha karI nAkhI ane cittamAM acAnaka jema jhabakAro thAya tema temane potAnuM sAdhya sAMpaDI gayuM ane saMsAranA duHkhanuM mULa temanA dhyAnamAM AvI gayuM. cittamAM je na kaLI zakAya tevI tRSNA rahe che ane te ja tRSNA jyAre sthULa AkAra dhAraNa kare che, tyAre tamAma prakAranAM duHkho UbhAM thAya che. vaLI te ja tRSNAne lIdhe keTalAMka kAryo duHkhada pariNAmavALAM chatAMya sukharUpe bhAse che. temane lAgyuM ke saMsAramAM e tRSNAne ja baLe mAsyanyAya cAlI rahyo che ane mANasonuM mana paNa ghaNuM ja saMkucita banI gayuM che, jene lIdhe keTalAka kalpita bhedo UbhA karI mANasa-mANasa vacce judAI pADavAnI vRttie dharmanuM rUpa lIdhuM che. kalpita svarganI tRSNAmAMthI ja A ghora hiMsA cAlI rahI che. tRSNAne lIdhe ja khUnakhAra yuddhone paNa kSatriyo potAno paramadharma samaje che ane yuddha tarapha AkarSavA mATe "hato vA prasthati sva' arthAt "yuddhamAM haNAyelo vIra svargane pAmaze' ema kahI yuddha tarapha mUDha lokone kheMce che. grahaNa, dizApUjana, sUryapUjA vagere paNa jaDa karmakAMDo tRSNAmAMthI ja UbhAM thayelAM che ane tRSNAne lIdhe ja purohita loko zAstrIya vAto vize tarka karavAnI nA pADe che ane kahe che ke vedo to svata:pramANa che, enI saccAI vize koI tarkanI jarUra nathI. bhale vedonAM vAkyono artha na samajAya chatAMya temanI saccAI vize je koI tarka karaze te nAstika kahevAze. zrAddha karavAthI marI gayelA svajano tRpta thAya che, nadIsnAnathI pavitratA maLe che vagere aneka pAramArthika ane vyAvahArika vividha karmakAMDo eka tRSNAmAMthI ja UbhAM thayelAM che ane Ama janatA temAM bhIMsAI rahI che. tenI ajJAnatAno lAbha tRSNAtura purohito, rAjAo ane vaizyo meLavI jAya che. janmAMtaramAM Ama maLaze, tema maLaze ema karI karIne purohito loko pAsethI dAno paDAve che ane rAjAne devAMza kahIne tenA anAcAra tathA julamono bacAva kare che. A ane AvuM bIjuM badhuM saMzodhana siddhArtha bhikSunA manamAM ApoApa phurI AvyuM. tRSNAne temaNe jaDamULathI ukhADIne pheMkI dIdhI. tene badale tene vizvaprema, vizvetA, samUhanAM duHkhomAM sahAnubhUti vagere rUpamAM pheravI nAkhI ane have te bhikSu buddha thayA ane temane A jAtanuM pAkuM jJAna eTale bodhi vaizAkha suda pUnamane divase pIpaLAnA vRkSanI nIce beThAM beThAM dhyAna karatAM thaI gayuM. have to ApaNA vartamAna loko e pIpaLAnI paNa pUjA kare che; eTaluM ja nahIM, paNa pUjA mATe pIpaLAnI zAkhAo TheTha laMkA-anurAdhApura sudhI Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lokadIpaka buddhaguru * 131 pahoMcADI devAmAM AvI che. Ajano A divasa zrI buddhagurune bodhijJAna thayAno che; mATe ja ApaNe mATe e maMgaLa divasa che. emaNe potAmAM je prakAza anubhavyo te prakAza A dezamAM khUNe khUNe pahoMcADavA bhAre prayatna karyo, mATe ja te lokadIpaka kahevAyA che. maratAM maratAM paNa teo e prakAzanI ekeya vAta karavAnuM cUkyA nathI. upara je badhuM vRttAMta lakheluM che, te mATe zrI rAhulajIe lakhela buddhacaryA', kosaMbIjIe lakhela "buddhalIlAsArasaMgraha vagereno AdhAra levA chatAM badhuM svataMtra rIte lakheluM che. upara je zrI buddhanA mananA saMkalponuM citraNa karela che, te mATe tripiTaka, majhimanikAya, dIghanikAya vagere graMthomAM AvatI brAhmaNonI carcA, vedanA prAmANyanI carcA, janmajAtivAdanI carcA, kSatriyonI carcA vagereno AdhAra che. AvuM kaDIbaMdha lakhANa kAMI mULa pustakamAM nathI, chatAM AmAM lakhAyelA vicAro piTakagraMthomAM TheraThera maLe che. bIjA-bIjA vAdIo jyAre samAjanAM duHkhasukhanI paravA karyA vinA atyAranA muni-saMnyAsIonI peThe yogasAdhanAnuM bahAnuM batAvI, paralokakalyANane nimitta karI jANye-ajANye svAdaraparAyaNa jevA dIsatA hatA. te vakhate lokadIpaka buddha samAjanAM duHkhane ja mULabhUta tattva tarIke sthApyuM ane tene ja teo potAnI mukhya zodha tarIke samajAvavA lAgyA. duHkha to pratyakSa ja che. e mATe koI zAstranA pramANanI jarUra nathI ke jJAnI sarvajJanA upadezanI jarUra nathI, tema koI brahma-sAkSAtkAranI jarUra nathI. pratyeka prANIne du:khano sAkSAtkAra che ja; eTale emaNe bIjAM bIjAM atyaMta parokSa ane jemano koIne pratyakSa anubhava nathI evAM Izvara, AtmA vagere tattvone avyAkRta koTimAM rAkhI e mATeno nakAmo vAdavivAda vadhAryo nahIM. dehathI AtmA judo che ane dehAdhyAsane lIdhe ApaNane deha ane AtmA eka lAge che eTale AtmAno sAkSAtkAra karavo e ja jIvananuM dhyeya che-evuM kahenArA vAdIo e mAthAkUTamAM ja rahetA, paNa temanI e sAkSAtkAranI pravRttithI samAjanuM talabhAra paNa duHkha ochuM thatuM na hatuM. UlaTuM vadhyA karatuM hatuM; mATe ja temaNe e vize koI vidhiniSedha na karatAM kevaLa upekSA dAkhavI, ane sakaLa prANIpratyakSa evAM duHkha, duHkhanAM kAraNo, duHkha dUra karavAnAM sAdhano ane duHkhano upazama e vicAro upara ja khUba bhAra mUkyo; ane potAnuM dharmacakra paNa e tattvo upara ja TheravyuM. bIjA vaLI Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13ra - saMgIti vAdIo ema kahetA hatA ke A jagatano kartA, dhartA, pAlaka ane saMhAraka eka koI Izvara che, tenuM karyuM ja badhuM thAya che, ApaNe eka taNakhaluM paNa halAvI zakatA nathI. A tattvanI pAchaLa ane pelA AtmatattvanI pAchaLa uddeza to tRSNAtyAgano hato, abhimAnarahita thavAno hato ane rAgadveSo ochA karIne sarvatra mANasa-mANasa vacce ane prANImAtra vacce samabhAva, ekabhAva keLavavAno hato. paraMtu prajAnI ajJAnatAne lIdhe ane te te vAdIonA svacchaMdane lIdhe e uddeza bhUlAI jaI e tattvanA prarUpaka vAdIo ekabIjA sAmasAmA bhAre vivAdamAM UtaryA ane tevA zAstrArthanA akhADA jAmavA lAgyA. A akhADAmAM te vakhatanA kSatriyo paNa rasa levA lAgyA. Ama te samaye pravartato sAmAjika anyAya, rAjakIya anyAya ane e baMne anyAyone lIdhe prajAmAM vadhatI jatI hADamArI tarapha bhAgye ja koInuM dhyAna jatuM. AtmavAdIo kahetA ke e to prajAnAM karmanuM ja phaLa che ane IzvaravAdIo kahetA ke e to jevI IzvaranI IcchA. AvA nirUpaNathI anyAya karanArA rAjAo bahekatA, ane te te tattvanA prarUpaka vAdIono e rAjAone Teko hato. eTale Ama rAjA ane dharmaguru bannee maLIne prajAne lagabhaga bhIMsI nAkhI hatI; eTaluM ja nahIM, paNa Izvarane khuza karavAne hiMsAmaya bIjAM bIjAM karmakAMDo UbhAM karavAmAM AvyAM ane AgalAM karmono nAza karavA mATe vaLI judo ja dehadamanano mArga ane tene lagatAM jaDa karmakAMDonuM kALuM phelAvavAmAM AvyuM. paNa duHkhanuM pratyakSa mULa mANasamAM potAmAM ja paDyuM che ane tene mANasa icche to paLavAramAM dUra karI zake che. duHkhanAM kAraNo mANasa pote ja UbhAM kare che ane teno nAza karavAnA upAyo tenI ja pAse che-A badhuM anubhavasiddha na samajAvAne lIdhe prajAnI AMkhe AtmA ane Izvara tathA pUrvakarmanA pATA baMdhAvavAmAM AvyA, ane bicArI ajJAna prajA e pATAnA bhArathI gUMgaLAvA lAgI ne rAjAo tathA dharmaguruo e pATA prajAne baMdhAvI tenA upara ja moja karavA lAgyA. jyAM juo tyAM zAstrArtho, vAdavivAdo ane cha cha mahinA sudhI vAda-vivAdanA akhADA cAlatA ja hoya ane temAM rAjA rasapUrvaka bhAga letA hoya, tyAre Ama janatA to zUnyavat badhuM joyA karatI ane potAnAM duHkha che mATe tenA ja vicAramAM udAsIna banI rahetI. evAmAM ja buddhagurue duHkhatattvanI vAta karI prajAnI AMkha uparanA pATA khesavI nAkhyA ane prajAne duHkha dUra karavAne puruSArtha karavAnuM sUjhe evuM tene dharmacakra maLyuM. buddhagurue sAphasApha Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lokadIpaka buddhaguru * 133 kahyuM che ke "koI zAstra svataHpramANa nathI; e to racanAranA satya-asatya anubhava upara ja UbhuM thayeluM che ane te dvArA ja tenI satyatA ke asatyatA kaLI zakAya che. tema koI vacana IzvaranuM vAkya nathI; je che te badhI ApaNA jevA mAnavInI vANI che. mATe tene barAbara cakAsI, parIkSA karI pachI ja mAnavAnI che; eTaluM ja nahIM, paNa buddhagurue paNa spaSTa karyuM ke huM sarvajJa nathI, lokottara nathI ke koI divyatAne dhAraNa karato nathI. huM paNa tamArAmAMno ane tamArI jevo ja eka mANasa chuM. mane mArI cAre bAju duHkha-duHkha joI te vize vicAro AvyA ane dharmane nAme lagabhaga badhI prajAmAM adharma pravartato joI, anyAya cAlato joI mane bhikSu thavAnI preraNA maLI. ethI meM ghaNA lAMbA samaya sudhI judI judI sAdhanA karI. chevaTe huM je nirNaya upara Avyo, te mAro jAti anubhava tamArI AgaLa mArA dharmacakrane nAme jaNAvuM chuM. te paNa jo tamane barAbara lAge to ja mAnajo, paNa koI yogI kahe che ke sarvajJa kahe che ke ApaNane game tevuM kahe che ema dhArIne mAnavAnuM nathI, paraMtu tamArI vivekabuddhithI tame tenI kasoTI karI pachI tamane jo e vacana duHkha dUra karanAruM jaNAya, to ja mAnavAnuM che." A rIte lokadIpaka buddha vaizAkha zukla pUnamane divase potAnuM dharmacakra zarU karatAM te jamAnAnA ghaNA bhramo dUra karyA. prajAne mATe vicArasvAtaMtryano mArga khullo karyo. janma-jAtivAdano samULago niSedha karyo ane guNone lIdhe zreSTha vA azreSTha samajavAno siddhAMta lokone samajAvyo. IzvaravAkya ke vedavAkya ke sarvajJavAkyanI nAgacUDamAM bhIMsAyelI prajA purohito ke dharmaguruo sAme cUM ke cAM karI zakatI na hatI, judA judA paMthanA AcAryo potAne phAve te pramANe prajAne bharamAvatA hatA. te sAme have prajA avAja uThAvI zake evI paristhiti UbhI karI ane sauthI vadhAremAM vadhAre to temaNe maMgaLarUpa e vAta AmajanatAne samajAvI, ke "tamArI sAme je pratyakSa A duHkha che, tene dUra karavAnA prayatnamAM ja lAgI jAo, paNa parokSa evA svarganAM sukhonI AzAmAM na raho, ane jeno sAkSAtkAra zakya ja nathI evA AtmA ke Izvara pAchaLa paNa vakhata na gumAvo. duHkha, sAmAjika duHkha ane samasta vizvanA vyaktigata duHkhanuM mULa mANasanA potAnA manamAM ja che. e manane ThIka karo, zuddha saMkalpa keLavatAM zIkho eTale e duHkha ApoApa dUra thaze. maitrIbhAva sarvatra phelAvo, koI UMca nathI ke koI nIca nathI. mANasamAtra ekasarakhA ja che. je prayatna kare te potAnA saMkalpane zuddha karI zake che ane te Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 0 saMgIti dvArA sAkSAt zAMtinuM sukha ghaNI saraLatAthI mANI zake che. pachI te brAhmaNa ho, DheDa ho, camAra ho, mocI ho, koLI ho, vAgharI ho, kSatriya ho ke vaizya ho.' lokadIpaka zrIbuddhagurue potAno tamAma upadeza potAnA samayanI AmajanatAnI mAgadhI (pAli) bhASAmAM karelo che, tethI teno adhikAra jijJAsumAtrane che ema paNa samajavAnuM che. temanAM pravacano ane caryA tathA sadupadezo, carcAo, subhASito vagere majijhanikAya, dInikAya, aMguttaranikAya, saMyuttanikAya, dhammapada vagere aneka mahAkAya ne laghukAya graMthomAM jaLavAyela che. te tamAmano saMkSipta sAra A nIcenI gAthAmAM AvI jAya che. savvapApassa akaraNa kusalassa upasaMpadA / sacittapariyodapanaM etaM buddhAna sAsanaM // tamAma prakAranAM pApo na karavA, tamAma prakAranAM kuzaLa karmo-satkarmo karavAM ane potAnA cittane zuddha karavuM e buddhonuM zAsana che. A vaizAkhI pUnamanA pavitra divase zrI buddhaguruno janma, temane bodhijJAna ane temanuM nirvANa paNa te ja divase thayela che, eTale ApaNe sAru A divasa pavitramAM pavitra che; ane A divase ApaNe e saMtapuruSanAM guNagAna karI pavitra banavAno prayAsa karIe, to ApaNe mATe A divasa dhanya ja gaNAya. -- akhaMDa AnaMda, me - 1952 Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16. dasa pAramitA (pAramitA eTale koI paNa sadAcArI guNane tenI utkRSTa sthiti parvata keLavavo te. dAkhalA tarIke karNarAjAe dAnapAramitA keLavI hatI ane harizcaMdrarAjAe satyapAramitA potAnA jIvanamAM sAMgopAMga utArI hatI. buddhadevanI prajJApAramitA kahevAya che e to atyaMta jANItI bInA che. jIvananA evA dasa paramodAtta guNo buddhadharme prabodhyA che. vidvAna paMDitajIe potAnI rIte e sarvanI ahIM samajaNa ApI che. paNa A pAramitA zuM mAnavI eka ja jIvanamAM prApta karI zake che? bauddhadharma kahe che enI taiyArI pUrvajanmonAM karmakarmAtaro para vizeSa avalaMbe che. prajJApAramitAnuM amUlya biruda pAmelA buddhadevanA pUrvajIvananI kathA eTale jAtakakathA. A kathAo mULa pAlImAM lakhAyelI che, ane paMDitajI pAlI bhASAnA vidvAna che. A kathAonuM pAna karavAno lhAvo A ja lekhaka dvArA maLanAra che e ApaNe mATe AnaMdanI vAta che.) mANasamAtranuM dhyeya vA sAdhya zAzvata AnaMda che. te mATe pratyeka mANasa atUTa prayatno karyA ja kare che. paNa azuddha sAdhanovALA prayatno karavAthI koI paNa mANasa nirbheLa AnaMda meLavI ja zakato nathI. (1) nitAMta AnaMda mATe zuddha vicArazaktinI sauthI prathama apekSA rahe che. mANasa potAnI prajJAne barAbara na keLave ane sArAsArano vicAra karavAnuM sAmarthya na meLave, tyAM lagI e sAttvika AnaMdanI jhAMkhI karI. zakavAno nathI. barAbara buddhi keLavAyA pachI ane sArAsArano vicAra karavAnI zakti maLyA pachI paNa te pramANe AcaraNa na thAya to paNa vizuddha AnaMdane badale bhaLato ja AnaMda mANasane phasAvI de che. eTale prajJAne keLavavA sAthe manamAM udAratA lAvavAno paNa vizeSa abhyAsa pADavo joIe. (2) udAratA keLavanAranA manamAM tyAgabhAva ane sahanazakti e baMne guNo vikasavA joIe. sahanazakti vikasavAthI ApaNI dazA sama karI Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 - saMgIti zakAya che. kadI viSamatA khaDI thAya to paNa sahanazaktinI keLavaNInA prabhAvathI e viSamatAne paLavAramAM dUra karI zakAya che. koInA viruddha vA vibhinna AcAra ke vicAra ApaNane leza paNa pajavI zakatA nathI ane sarva koI sAthe ApaNe mitrabhAve vartI zakIe chIe. tyAgabhAvanI Teva pADavAthI ApaNA manamAM dhana vA bIjI jarUrI cIjone choDatAM jarA paNa acakAvApaNuM rahetuM nathI. ApaNo ja bhAI dhana vagarano hoya vA bIjAM sAdhana tene na sAMpaDelAM hoya, tenI jANa thatAM tarata ja tyAgabhAvano abhyAsI te bhAI mATe dhanano ke sAdhana-vastuono tyAga karatAM kSaNa paNa vilaMba nahi kare. mATe zAzvata AnaMda mATe prajJAzodhananI peThe tyAgabhAvano paNa abhyAsa karavAnI savizeSa jarUra rahe che. ApaNA pUrvaja saMtoe potAnA bhAIonAM (temane mana tamAma AtmAo bhAIo ja hatA). sukho mATe dhana to zuM paNa prANo paNa temaNe kADhI ApyA che. e badho prabhAva tyAgabhAvanI Tevo che. upara kahelA guNo keLavavA sAthe sAttvika AnaMdanA icchuke potAnAM AcAra, pravRtti, raheNIkaraNI paNa keLavavAM joIe. (3) emAM zIlasadAcAranI pradhAnatAne barAbara jALavI rAkhavI joIe. mANasa buddhimAna hoya ane sAthe udAra paNa hoya chatAM tenAmAM sAdI raheNIkaraNI ane saMyamazIla vRtti na hoya to tenA e baMne guNo tene maLyA na maLyA jevA che. saMyama vinAnA e guNo ucca AnaMdanI prAptimAM vipna samAna che. mATe pUrvokta baMne guNo sAthe trIjo guNa zIla-sadAcArano paNa jarUra keLavavo joIe. uparanA traNe guNo keLavyA chatAM paNa zarIra ane mana nabaLAM hoya, pagale pagale mANasa nirbaLa thato hoya ane jokhamanuM koI kAma AvI paDatAM ja kAyara banato hoya, to te traNe guNo taddana nakAmA che. (4) eTale prajJAvizodhana, udAratA ane sadAcAranA guNonuM phaLa cAkhavAnI vRttivALAe zarIra ane manane savizeSa sabaLa rAkhavAM joIe. ema karavA mATe zarIrane keLavavuM joIe ane mananI paNa tAlIma levI joIe. TADha, tApa, zaradI ane game tevuM vAtAvaraNa hoya to paNa zarIra tene vinA mUMjhAye sahI zake. potAnA dhyeyamAM e Apattio aMtarAya karanArI na thAya eTaluM zarIrabaLa zAzvata AnaMdanI prApti mATe keLavyA sivAya cAle ja nahi. sAthe sAthe evuM ja daDha mana paNa taiyAra karavuM joIe, Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dasa pAramitA 0 137 jethI koI paNa vipatti sAme AvatAM te jarA paNa potAnA sAdhyathI calita na thAya. je mANasa satya ja bole che tene rAjA harizcaMdranI peThe zArIrika Apattio ane mAnasika AghAto ghaNAM sahana karavAnAM Ave che. eve vakhate zarIra ane mana na kasAyAM hoya to mANasa potAnuM dhyeya na cUkI jAya ane nitAMta AnaMdane badale koI narakAgAramAM ja paDI jAya. mATe zarIrabaLa ane manobaLa e ukta traNa guNo jeTaluM ja jarUrI che. vartamAnamAM to tamAma mANasoe e bhUlavAnuM nathI. (5) A sAthe kSamAnA guNane paNa khUbakhUba keLavavo ghaTe. mANasa DAhyo hoya, dAnI hoya, sadAcArI hoya ane zarIre tathA manathI paNa baLuko hovA chatAM, te vAtavAtamAM ciDAto hoya, potAnA krodhanA Aveza upara teno aMkuza na hoya ane jayAM-tyAM game te kAraNe mijAja gumAvI deto hoya, to te paNa vizuddha AnaMda pAmI zakato nathI mATe vizuddha AnaMdano anubhava karavAnI dhAraNAvALAe kSamAno guNa khAsa karIne keLavavo joIe. kSamAnA guNane keLavavAthI koI bahArano AghAta ke mAnasika AghAta ApaNane aDI ja zakato nathI ane enI ApaNA zarIra ke mana upara kazI asara paNa thatI nathI. kSamAsvabhAvI mANasa sadA prasannamukha hoya che. (6) A sAthe mAnavI jo satyane visarI jAya to to badhuM ekaDA vinAnA mIMDA jevuM ja che. mATe jenAmAM uparanA pAMca guNono meLa hoya tenAmAM satyAgraha na hoya, satyane meLavavA mATenI tamannA na hoya ane satyane meLavavA mATe jIvana paNa kurabAna karavAnI vRtti na pragaTe, to zAzvata AnaMdanuM dhyeya ghaNuM cheTuM rahI jAya. mATe ukta pAMca guNonI sAthe satyAgrahano guNa paNa savizeSa rIte mANase potAnA manamAM keLavavo ja rahyo. (7) A sAthe mittI e savvapUpasunI vRtti paNa cittamAM majabUta rIte keLavAvI joIe. eTale ke "tamAma manuSyo-pachI bhale te game te dezanA, game te jAtanA, game te raMganA ke game te bhASA bolanArA vA game tevo AcAravicAra dharAvanArA hoya, -mArA mitro che ane temano paNa huM eka adano mitra chuM. mANaso to zuM paNa pazuo, pakSIo, kITapataMgo, kIDImaMkoDAo ane jhADapAna, pANI, havA, Aga,mATI vagere tamAma cetanAmaya tattvo paNa mArA mitro che ane huM paNa temano mitra che. arthAt tamAma sRSTi mArA mitrarUpa che ane tamAma sRSTino huM sakhA chuM. mAre koInI paNa sAthe vairavirodha nathI--e jAtanI bhAvanA keLavyA vinA upara kahelA Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 * saMgIti tamAma guNo nakAmA nIvaDe che ane pUrNa AnaMdano mArga bhulAI jAya che. eTale A sAtamo maitrI-vRttino guNa vAraMvAra manana karI manamAM evo jamAvI devo joIe, jethI ApaNe koInA duHkhanuM kAraNa na banIe ane anya koI duHkhanuM kAraNa jaNAya, to te mitra taraphathI AveluM duHkha samajI tene hasatA vadane sahI laIe. (8) Ama sAta guNo keLavyA pachI paNa koI paNa sacetana ke acetana padArthamAM ApaNI Asakti hoya to mUA nahi ne pAchA thayA jevuM ja thAya. eTale Asakti hoya to ApaNAmAM lobha, kAma, dveSa vagere durguNo rahevAnA ja. lobha, kAma, vaiSa e badhA ja AsaktinAM saMtAna che. eTale uparanA sAta guNovALA ApaNA manamAM kyAMya Asakti bharAI paDI hoya, to e sAte guNo durgaNo ja banI javAnA ane cirakAlIna AnaMda mATeno ApaNo prayatna cirakAlIna duHkhanuM phaLa lAvavAno. tethI e barAbara samajI levuM joIe ke ApaNA tamAma vyavahAramAM-lAbhamAM, alAbhamAM, sukhamAM, duHkhamAM, bhojanamAM, lAMghaNamAM, svajanamAM ke parajanamAM ema tamAmamAM-ApaNe jAgRti sAthe anAsakti keLavavI joIe ane manane sarvatra anAsakta rahevAnI Teva pADI devI joIe. ema thAya to ja ApaNe mATe sAttvika AnaMdanAM pagathiyAM caDavAM sahelAM thaI jaze; nahi to e mATe e pagathiyuM to zuM paNa pagathiyAMno somo bhAga paNa ApaNe kadI paNa nahi caDI zakIe. (9) A pachI ApaNe ApaNI dhyeyasiddhi mATe e anAsakta mananI vizeSa daDhatA mATe upekSAvRttine paNa keLavavI paDaze. ApaNo aMgata vyavahAra hoya, kuTuMbano vyavahAra hoya ke samAjano vyavahAra hoya, te tamAma vyavahAramAM ApaNe kartavyabuddhithI pravRtti karatA hoIzuM ane sAthe ja upekSAvRttine paNa keLavya rAkhIzuM, jethI ApaNe kyAMya rAgadveSamAM nahi lapasI paDIe, baMdhanamAM nahi paDI jaIe ane barAbara daDhapaNe ApaNe tamAma vyavahAra zoka ane moha dUra karI calAvI zakIzuM. ApaNe ApaNA koI svajanane tenA hita mATe thoDI zikhAmaNa ApI. tene te pramANe vartavAnuM ApaNane vacana paNa ApyuM chatAM tenA zarIra ane mananI pUrI taiyArI na hovAthI te te pramANe vartI zakato nathI. e joI ApaNe duHkha 1. duSTa e krUra mANasonI pravRtti joIne temanA tarapha doSabuddhi ke roSa na karatAM taTastha vRtti keLavavI-A paNa upekSAvRtti kahevAya che. Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dasa pAramitA 0 139 mAThuM lagADIe ane tenA tarapha ThapakAbharI najare jovA lAgIe to pariNAme ApaNI vRtti tenA tarapha DhaSavALI paNa banI jAya. e sthiti na Ave teTalA mATe ja A navamo guNa upekSAvRtti keLavavAno che. ApaNe ema samajIe ke e bhAI potAnA saMskArane ThIka na karI zake, tyAM sudhI koInI paNa zikhAmaNa tene aDI ja na zake. bhale pachI zaramanA mAryA potAnA vaDIlane ke mAnanIyane temanI zikhAmaNa pramANe vartavAnAM vacano Ape, paNa te bhUmikA zuddha kya sivAya te pramANe vartI ja zakavAnA nathI. eTale emanI pAchaLa ja paDavuM ane chAzavAre ne chAzavAre temane bodha ApavA besI javuM, e bodha ApanAra ane bodha sAMbhaLanAra ema baMnene hAnirUpa che. IzvaramAM zraddhA hoya to ema samajavuM ghaTe ke e bhAI upara hajI sudhI IzvarAnugraha thayo nathI. karma ke puruSArthamAM vizvAsa hoya to ema jANavuM joIe, ke haju sudhI e bhAI karmavaza che ane ethI ja teo AvI rUDI vAtane AcAramAM mUkavAno puruSArtha karI zakatA nathI. ApaNe to koInA sArA mATe phakta nimittarUpa thaI zakIe. bAkI karavuM na karavuM, AcaravuM na AcaravuM e to bIjAnA hAthanI vAta che. Ama samajI ApaNe ApaNI satyavRtti jarUra cAlu rAkhIe paNa koI vyakti pratye, kuTuMba pratye vA samAja pratye koI tiraskArano bhAva na keLavIe. A upekSAvRttinI keLavaNInuM pariNAma che. eTale zAzvata AnaMdanA sAdhake A navamo guNa paNa meLavavo ghaNo jarUrI che. (10) have chello ane dasamo guNa ApaNI pratijJAonI daDhatAno che. ApaNe vizuddha AnaMdanI prAptinA lakSyanI siddhi mATe je je bAhya AcAro ane niyamo khAvA-pIvAnA, bolavA-cAlavAnA, sUvA-besavAnA ane vinoda-vilAsanA niyamo pALavAnA hoya te tamAma niyamone daDhapaNe vaLagI rahevuM joIe; e niyamono leza paNa bhaMga na thavA devo joIe ane ApaNI jAta mATe temAM eka paNa apavAda na rAkhatAM barAbara custapaNe-kaDakapaNe enuM dhyAnapUrvaka ane samAja sAthe akSarazaH pAlana karavuM joIe. e bAhya niyamo ke AcAro pALavA sAthe je je AMtaravRttio (AMtaraniyamo-AcAro) keLavavAnA-pALavAnA hoya, te tamAmane eka jhoDanI jema vaLagI rahevuM joIe. jANatAM eTale ApaNI zuddhi hoya tyAM sudhI to eka paNa cUka na thavI joIe. evI ApaNI aDagatA hoya to ApaNe anAyAse ApaNA lakSya sAttvika AnaMda meLavI zakIzuM. atyAre je vizuddha AnaMda ApaNane kAgaLa upara maLe che, te ApaNA AtmArUpa thaI Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 * saMgIti jaze, ane enuM sukha ApaNe to mANIzuM paNa ApaNA tamAma baMdhuone paNa e sukhamAM bhAgIdAra banAvI zakIzuM. mArI namra samaja pramANe upara je dasa guNo vize lakhavAmAM AvyuM che, te dase guNo meLavavA mATe ApaNe jarUra prayatna karIzuM ane zAzvata AnaMdanA vAcananuM zubha pariNAma bhogavI zakIzuM. upara je dasa guNo jaNAvelA che, temAMnA keTalAka to ekabIjAmAM samAI jAya tevA che. chatAM kevaLa spaSTatA khAtara e ekabIjAmAM samAI jatA guNone paNa pradhAnatA ApavA mATe ahIM judA judA gaNAvelA che. eTale sAttvika AnaMdanI prAptinI icchAvALo vAcaka e lakhANamAM punarukti na gaNatAM te te guNonI mahattA ane AvazyakatA para ja potAnuM dhyAna Theravaze. bauddha graMthomAM e guNo mATe "dasa pAramitA' zabda yojelo che. buddha thanAra umedavAre potAnA pUrvanA jIvanamAM e dase pAramitAo keLavI hoya to ja te pariNAme buddha banI zake che. buddha thanAro koI AtmA akasmAta buddha banI zakato nathI athavA te kAMI ema ne ema adhdharathI TapakI paDato nathI. jeNe potAnA pUrvajIvanamAM e pAramitAo pUrepUrI keLavelI hoya, te ja buddhapadane lAyaka thaI zake che. "pAramitA' zabdanI vyutpattinI carcAmAM ahIM paDavAnI jarUra nathI. paNa teno bhAvArtha e che ke guNane tenI pUrNatA sudhI, tenA pAra sudhI keLavIne potAmAM prakaTa karavo; jema ke dAnapAramitA eTale dAnaguNane eTalI hade keLavavo ke koI duHkhI-arthI potAnuM dhana, rAjaya ke bIjo vaibhava mAMgavA Ave to tene tamAma prasanna mukhe ApI devuM; eTaluM ja nahi paNa zarIrano koI bhAga-AMkha vagere avayavo paNaApI devAnI jarUra paDe, athavA kadAca eTalethI paNa kAma na sare ane AkhuM zarIra ja ApI devAnI pharaja AvI paDe, to te paNa vagara AnAkAnIe prasannatApUrvaka ApI devAya evI je manovRtti keLavavI tenuM nAma dAnapAramitA keLavI kahevAya. bhAratane AjhAda karavAmAM je je zuddha satyAgrahIoe potAnAM zarIra sudhdhAMno je bhoga Apelo che, te A dAnapAramitAmAM AvI zake. vadhAre samaja mATe prajJApAramitAne samajAvI dauM : prajJA eTale buddhi. arthAt buddhinA guNane eTalI hada sudhI keLavavo joIe ke te tamAma pravRttinA guNadoSa barAbara jANI zake. tenAM pariNAmo paNa samajI zake ane vyavahAranA ke paramArthanA tamAma koyaDA te barAbara ukelI zake, jethI potAnI uccocca AnaMdanI sAdhanAmAM te buddhibaLa barAbara khapa Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dasa pAramitA 0 141 lAge. prajJApAramitAe pahoMcelo manuSya svayaM pratibhAsaMpanna, prakhara pratibhAsaMpanna hoya. te koI DhoMgathI ke bIjI game tevI lAlacathI kadI paNa na bhoLavAya. eTaluM ja nahi paNa te potAnI buddhinA prabhAve potAnAM svajanone, potAnA tamAma vyavahArone ane sAmAjika kAryone paNa barAbara thALe pADe, jethI temAM jhaghaDA ke saMtApa UbhA na thAya ne temane barAbara calAve. bauddha graMthomAM e dasa pAramitAono krama A pramANe che : (1) dAnapAramitA, (2) zIlapAramitA, (3) naSkarmapAramitA, (4) prajJApAramitA, (5) vIryapAramitA, (6) kSAMtipAramitA (7) satyapAramitA, (8) adhiSThAnapAramitA, (9) maitrIpAramitA ane (10) upekSApAramitA. meM ahIM A krama thoDo badalyo che ane te A pramANe che : (1) buddhinA guNano vikAsa-prajJApAramitA, (2) udAratAnA guNano vikAsadAnapAramitA, (3) sadAcAra ane saMyamanA guNano vikAsa-zIlapAramitA, (4) zarIrabaLa ane manobaLanA guNano vikAsa-vIryapAramitA, (5) kSamAnA guNano vikAsa, kSamApAramitA-kSAMtipAramitA, (6) satyAgrahanA guNano vikAsa-satyapAramitA, (7) maitrInA guNano vikAsa-maitrIpAramitA, (8) anAsaktiguNano vikAsa-gnaSkarmapAramitA, (9) anAsaktinA guNanI daDhatA mATe upekSAnA guNanI khilavaNI-upekSApAramitA ane (10) vratamAM daDhatAnA guNanI khilavaNI-adhiSThAnapAramitA. meM je mAro krama goThavyo che te mAtra mArI buddhi anusAra che. A jamAnAmAM jayAM-tyAM pAkhaMDo UbharAvA maMDyAM che. dharmamAM zuM ke vyavahAramAM zuM, jayAM joIe tyAM aneka vAdo ane paMtho navAnavA pedA thavA lAgyA che. temAMthI bacavA ane potAnI saniSThA kAyama rAkhavA mane buddhinA guNanI khilavaNIne vizeSa agatya ApavAnuM ucita jaNAyuM che, mATe ja meM ahIM prajJApAramitAne prathama sthAna ApeluM che. pachI to je je pAramitAo ApelI che temAM kramano vizeSa pheraphAra karelo nathI. chatAM thoDo phera to jarUra karela che. AmAM kyAMya vizeSa hAnikAraka cUka thaI che ema koI vAcakane jaNAya, to teo mane jarUra sUcavaze eTale mane temanuM sUcana vAjabI jaNAze, to jarUra pheraphAra karIne sudhArIza, tema ja temanuM RNa paNa nahi. bhUluM. bAkI to "mudde muzke tamannA' e to che ja. A pAramitAonI samaja ApyA pachI have pachInA aMkomAM e dareka Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 0 saMgIti pAramitAo vize mahAsaMta buddhamaharSinI vAto lakhavAnI che. e vAto mULa pAli bhASAmAM (mAgadhI bhASAmAM) lakhAyelAM jAtakomAM ApelI che. te ghaNuM karIne sAtaso jeTalI che. temAMnI je vizeSa rucikara ane vAcakane preraka thaI zake evI haze, temane ahIM agrasthAna ApanAra chuM. sauthI prathama maharSi buddhe potAnA pUrvajIvanamAM kevA kevA prasaMge e prajJApAramitA keLavI hatI ane tethI temane sukhaprAptimAM kevI sagavaDa maLI hatI, te vize sAragrAhI kathAo AlekhavAno chuM. teno mULa AdhAra upara jaNAvelAM jAtako--jAtakakathAo che. mArI dhAraNA che ke svAsthya barAbara rahyuM to samagra jAtakakathAo rucikara thAya e rIte sArarUpe ane pAramitAnA krame 'akhaMDa AnaMda'nA vAcakone pUrI pADuM, ane evI paNa umeda che ke enA lakhANathI mane potAne cittazuddhino moTo guNa sAMpaDe ane vAcakone paNa e guNa sAMpaDe; kAraNa ke svAdhyAya moTo lAbha kare che. lakhanArane paNa svAdhyAya karavo paDe che ane vAcanArane paNa svAdhyAya karavo paDe che. 'zivamastu sarvanAtaH / ' - akhaMDa AnaMda, phebru. - 1949 Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17. dhammapadanI upamAo jyAre tattvanuM ciMtana karavAnuM hoya che vA tattvanuM ciMtana bIjAone samajAvavAno prasaMga Ave che, tyAre aneka bIjI sarvAnubhUta hakIkatonA dAkhalA smaraNamAM AvI jAya che athavA lokone evA dAkhalA ApavAmAM Ave che. A dAkhalA eTalA badhA prasiddha hoya che ke jene A-bALagopALa jANatA hoya che. mULa vicAra ane A sarvAnubhUta hakIkato vacce paraspara samAnatA batAvIne mULa vicArane samajAvavo vadhAre sulabha vA sukara lAge che. Ama ekabIjI ghaTanA vacce paraspara samAnatA batAvavAnuM nAma upamA che. kavio potAnAM kAvyomAM prasaMge prasaMge vividha padArthonuM varNana karatAM vA vividha hakIkatonuM varNana karatAM upamAno prayoga karatA AvyA che, tema tattvaciMtako paNa e ja upamAono tattvavicAro sAthe paNa prayoga karatA AvyA che. alaMkArazAstramAM jeTalA alaMkAro gaNAvelA che, temAM mULabhUta A upamA alaMkAra che, athavA sarva alaMkAronI mAtA A upamA ja che ema kahIe to kahI zakAya. vedomAM paNa koI prasaMge jaDa brAhmaNane deDakA sAthe sarakhAvela che. jema deDako artha vagaranuM DrAuM DrAuM karato rahe che, tema arthane samajyA vagara je mAtra vedapATha karyA ja kare che, tene deDakA sAthe sarakhAvIne e hakIkatane vadhAre spaSTa karavAmAM Avela che. kavi kulaguru kAlidAse potAnA raghuvaMzamAM prathama ja zlokamAM mahAdeva ane pArvatIno paraspara abheda batAvavA temane zabda ane arthanI sAthe sarakhAvela che. jema vANI ane artha paraspara saMbaddha che, paraspara saMparka dharAve che, tema pArvatI ane paramezvara eTale mahAdeva paNa ekabIjA evo ja abheda saMbaMdha paraspara dharAve che. 'vALA~va saMvRttI pArvatI-paramezvaranai' AmAM pArvatI ane paramezvaranA parasparanA saMbaMdhane vANI ane arthanA parasparanA saMbaMdha sAthe sarakhAvIne tene vizeSa spaSTa rIte samajAvela che. A ja rIte dhammavamAM paNa Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 * saMgIti buddha bhagavAnanA vicArone samajAvavA sAru aneka sthaLe prasiddha prasiddha hakIkatone mULa vicAra sAthe sarakhAvIne vizeSa vizada rIte samajAvela che. e hakIkata A lakhANamAM AvavAnI che. dhammapadanA kayA varganI kaI gAthAmAM kevI kevI upamAo batAvela che tenuM vigatavAra varNana A lekhamAM che. sauthI prathama yamakavargamAM zarUAtanI gAthAmAM zubha saMkalpo ane azubha saMkalpo vize carcA che. graMthakArane ema kahevAnuM che ke je mANasa zubha saMkalpo kare che tene sukha kadI choDatuM nathI-jema paDachAyo ane padArtha paraspara sadA sAthe ja rahe che. paDachAyo padArtha vinA kadI hoto nathI tema zubha saMkalpa karanAra kadI paNa sukha vinA rahI zakato nathI. A hakIkatane samajAvavA dhammapadano kartA kahe che ke "manI ve prasannena mAsati vA karoti vA to te sumati chIyeva banAvanI' arthAt je manuSya prasanna mana rAkhIne bole che athavA je kAMI pravRtti kare che, tenI pAchaLa sukha sadA cAlyA ja kare che-jema padArthano paDachAyo padArthanI pAchaLa pAchaLa niraMtara cAlyA ja kare che. ahIM prasanna eTale samadarzI samabhAvayukta mana ema samajavAnuM che. AthI UlaTuM je mANasa aprasanna mana vaDe eTale vizeSa duSTatAyukta mana rAkhIne je kAMI bole che athavA je kAMI pravRtti kare che. jema gADAmAM joDelo baLada jyAre cAle che tyAre tenI pAchaLa gADAnuM paiDuM cAlyA ja kare che. manasA ve para bAsati vI karoti vA to tuM tuvaraHveti varSa va vadato parva | A rIte paDachAyo ane padArthano tathA baLada ane paiDAMno dAkhalo ApavAthI mANasa sAthe duHkha ane sukhano saMbaMdha vadhu spaSTa thAya che. A upamA AbALagopALa saune jANItI che. zrI buddha bhagavAna jagatanA nAnA moTA tamAma padArthone joIne kevI sUkSma rIte vicAratA hatA e vAta paNa A hakIkatathI ApaNA khyAlamAM AvI zake che. pachI e ja vargamAM sAtamI gAthAmAM pavana ane dUbaLA vRkSanI upamA ApIne ema jaNAvela che ke jema pavana dUbaLA vRkSane mULathI ukheDI nAkhe che, tema je mAnava khAvApIvAmAM mApa rAkhato nathI ane mojamAM Ave tema jyAre khAvAnuM mana thAya tyAre pramANanuM dhyAna rAkhyA vagara khAdhA kare che ane pIdhA kare che, te mAnavane teno svachaMda ja, tenI vAsanA ja mULathI ukheDI nAkhe che; eTale ke teno potAno vinAza tenI vAsanA dvArA ja thAya che : ponanaSki amathuM chusIta hInavarie te ve pati mAro vAto varSa 2 TuvvataM | je manuSya potAnA Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhammapadanI upamAo 0 145 khAnapAnanuM mApa jANato nathI, te ALasu thAya che ane ALasu thavAthI sAmarthya vagarano bane che; AvI sthitimAM tenuM mana tenA potAnA kabajAmAM rahI zakatuM ja nathI. tethI jema pavana dUbaLA jhADane ukheDI nAkhe che tema te mANasane tenI potAnI pravRtti ja vinAza tarapha dhakele che. pachI eve TANe te kazuM vicArI ke samajI zakato ja nathI. eTale mANase jo sukhI thavuM hoya to pote potAnA manane kabaje rAkhavAno thoDo thoDo abhyAsa karavo joIe. A pachInI gAthAmAM AthI barAbara UlaTI hakIkata ApIne pavana tathA zilAmaya parvatano dAkhalo batAvela che. jema pavana evA zaila parvatane jarA paNa kaMpAvI zakato nathI. tema je mANasa khAnapAnamAM barAbara niyamita che, mApasara ja khAya che ane pIe che, game tevuM svAdiSTa khANuM ke pINuM AvyuM hoya to paNa tene barAbara mApasara ja le che, te mANasa pUrI zraddhAvALo hoI kadI ALasu hoto nathI, ane ALasa tenAthI dUra rahetI hovAthI te barAbara sArI rIte zaktisaMpanna hoya che, zaktino sadupayoga karanAra hoya che. tethI AvA vIryazALI mANasane tenI vAsanA jarA paNa herAna karI zakatI nathI; jema pavana parvatane muddala halAvI zakato nathI : molampha 7 mattabuM sarja AndvavIriyaM tuM ne na vvasati mAro vAto selluM va panataM ! AmAM eka dhyAna rAkhavAnI vAta e batAvela che, ke dhULano bhAre moTo koI Dhagalo hoya to pavana tene potAnA jhapATAthI AkAzamAM uDADI mele che; paNa A to zilAmaya arthAt pASANothI bharapUra parvata che, tene pavana jarA paNa halAvI zakato nathI, e batAvavA parvata sAthe 'zaila' zabdane joDyo che. arthAt je mANasa khAnapAnamAM mApane samaje che te mANasa zilAmaya parvata jevo bhAre majabUta hoya che. AthI AgaLa teramI ane caudamI gAthAomAM barAbara chAyela dharanI ane barAbara nahIM chAyela gharanI upamA ApIne cittanI paristhiti samajAvela che. je mANase niraMtara Teva pADI pADIne potAnA cittane barAbara kabajAmAM rAkhela che ane amuka sadbhAvanAo karI karIne barAbara bhAvita karela che te mANasanI vAsanA tene vIMdhI zakatI nathI. jema ghara sArI rIte chAyela hoya, tenA chAparAmAM kyAMya kANuM na hoya to varasAda e gharane vIMdhI zakato nathI, tema bhAvita cittavALo mANasa potAnI vRttiothI jarA paNa vIMdhAto nathI. yathA jhAM sughdhAM vuddhi na samativiti / ethI UlaTuM je mANasa potAnA cittane barAbara samajI kabajAmAM rAkhavAnI Teva pADato nathI ane sadvAcana, satsaMga vagerenA Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 149 - saMgIti saMnidhAna dvArA potAnA caMcaLa cittane sthira rAkhavAnI bhAvanAo, saMkalpo karato nathI ane evA saMkalpo anusAra prayatna karato nathI, te mANasanI potAnI vRttino vega tene vIMdhI nAkhe che ane evo paravaza thayelo mAnavI sArAsArano vicAra karI zakato nathI-jema ghara sArI rIte chAyela na hoya, tenA chAparAmAM ThekaThekANe aneka kANAM paDyAM hoya to varasAda potAnI joradAra dhArAo vaDe te gharane vIMdhI nAkhe che. yathA mA kuchadma puSTi samitiviti | AthI AgaLa 19mI gAthAmAM ema kahevuM che ke je mANasa dharmAcaraNa vize, sadAcaraNa vize, saMyamAdika sAdhano vize potAnA hitane lakSyamAM rAkhIne jo vAre vAre bola bola ja kare, moTAM moTAM bhASaNo kare ane sabhAone gajavI mUke to te gAjayA megha jevo che. evo mANasa, jema pArakI gAyone eka-be-traNa ema gaNagaNa karato govALa gAyano svAmI thaI zakato nathI, tema kadI paNa potAnA hitano, sadAcaraNano ke saMyama vagere sAdhano dvArA potAnA vikAsano bhAgI thaI zakato nathI. mApo va Avo artha paresaM na bhAgavA sAmaJjassa hoti / A pachI bIjA apramAda-varganI upamAo A pramANe che : zloka AThamo : pabUtaro mukhyadde dhIro vAne vevati | arthAt mAnava jayAre potAnAM asaMyama, svachaMda ane pramAda vagerene saMyama vaDe, puruSanI AjJAne adhIna rahIne apramAda vaDe hAMkI kADhe che, tyAre samatAyukta prajJAnA prAsAda upara caDI zake che, ane tyAM caDelo te, ajJAna manuSyo tarapha karaNAbhAve vA madhyasthabhAve najara pherave che, jema parvata upara caDelo manuSya jamIna upara rahelA mANasone jANe teo tadana ThIMgaNAM hoya ema jue tema. zloka navamAmAM avatarUMva sIdho uhatvA yati sudho | arthAta jema ghoDadoDamAM nabaLA ghoDAone pAchaLa rAkhI zIghagAmI ghoDo AgaLa nIkaLI jAya che, tema pramAdI mANasone pAchaLa rAkhIne apramAdI buddhimAna mANasa AgaLa nIkaLI jAya che. e hakIkata A sacoTa upamA dvArA spaSTa karI che. zloka agiyAramAmAM saMthonanuM AkhuM cUrva yudaM 3Iva chata ! eTale jema agni potAnA mArgamAM AvatA nAnAmoTA, jADApAtaLA, tamAma padArthone bALato cAlyo jAya che tema apramAdI saMyamI mAnava, potAnI sAdhanAmAM AvatAM tamAma nAnAMmoTAM baMdhanone kApato AgaLa ne AgaLa vadhye ja jAya che. trIjA cittavargamAM prathama zlokamAM 36 karoti medhAvI sasuro va Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhammapadanI upamAo 0 147 tenanuM che arthAt jema bANa ghaDanAro kArIgara vaLI gayelA ke maraDAI gayelA bANane sIdhuM, pAMsaruMdora karI de che tema buddhimAna AtmArthI potAnA vAMkA thayelA vA TharaDAI gayelA cittane abhyAsa dvArA ghaDIghaDIne ekadama sIdhuM saraLa banAvI de che. bIjA zlokamAM vArino va catte fao mota 30mato | eTale pANImAM rahetA mAchalAne pANImAMthI bahAra kADhatAM te jema vAraMvAra taraphaDyA kare che, jarA paNa sthira rahI zakatuM nathI, tema khAvApIvAnI, bhogavilAsanI ane evI bIjI aneka hAjatonI ghareDamAM TevAI gayela cittane jyAre te TevomAMthI bahAra kADhavAno thoDo paNa prayAsa karavAmAM AvI che, tyAre te citta vAraMvAra phaphaDATa karyA kare che ane te keme karIne sthira na thatAM AtmArthIne bhAre vyAkuLa karI mUke che. koI daradI hoya, ene khAvApIvAnI evI bhayAnaka Tevo paDelI hoya ane ene ja pariNAme te bhayaMkara vyAdhimAM sapaDAI gayo hoya, tyAre te jyAre vaidya pAse jAya che, tyAre vaidya sUcanA Ape che ke have tAre ane maraNane jhAjhuM cheTuM nathI. chatAM jo jIvavuM ja hoya to khAvApIvA vageremAM khAsa maryAdA jALavavI paDaze, nahIM to maraNane bheTavA taiyAra rahevuM paDaze. AvI paristhitimAM paNa evA zUrA daradIo maLI Ave che ke jeo maraNane bheTavA taiyAra thAya che, paNa cittane saMyamamAM rAkhavA puruSArtha karI zakatA nathI. AThamI gAthAmAM mAchalAnI peThe taraphaDatA ane vakarAvI mUkelA cittavALA mANasanA zarIrane dhUpa arthAt mATInA kAcA ghaDA jevuM kahyuM che ane cittane nAme eTale moTA nagara jevuM kahyuM che. ghaDo ane nagara A bemAM ghaDA karatAM nagara vizeSa mUlyavaMta che. eTale ghaDo nAza pAme to bhale, paNa nagara to nAza na pAmavuM joIe ema samajAvI ema spaSTa kareluM che ke zarIra paDe to bhale paDe paNa mana na ja paDavuM joIe. zarIranI rakSA karatAM mananI jALavaNI vizeSa kiMmatI che. eTale zarIrane bhoge paNa nagara jevA mananI zuddhinI rakSA karavI joIe, ema A upamAnuM rahasya che. navamI gAthAmAM nityaM va #ti arthAt zarIra nakAmA bhUsA jevuM che athavA nakAmA lAkaDA jevuM che, ane te game tyAre mATImAM maLI javAnuM che. eTale enA karatAM mananI zuddhi vadhAre agatyanI che. ethI zarIra karatAM AtmArthIe mana tarapha vadhAre dhyAna ApavuM joIe. dasamI gAthAmAM duSTa manane vairI jevuM kahyuM che ane agiyAramI gAthAmAM saraLa ane svaccha manane mAtApitA tathA jJAtijano, sagAMvahAlAM karatAMye vadhAre hitakara kahIne varNaveluM che. Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 0 saMgIti cothA puSpavarganA trIjA zlokamAM A zarIrane penUpamaM eTale pANInA phINa jevuM tathA mIdhimAM eTale jhAMjhavAnA jaLa jevuM kahIne tenI kSaNabhaMguratA batAvI che. zloka cothAmAM je mANasa potAnI mojamAM rahe che ane kalApI jema kahe che ke 'phUla vINa sakhe, phUla vINa sakhe' arthAt mANasa, yuvAvasthAmAM AvIne haju jagatanI vADInAM phUlo vINavAmAM mazagUla banIne rokAyela hoya che tevAmAM te mojIlA mANasane mRtyu AvIne upADI jAya che, jema sabhara UMghamAM paDelA gAmane pANInuM moTuM pUra kheMcI jAya che tema. sutta gAma mahoSo va ! muni deva pattinAM / Ama kahIne mANasa mRtyunA mukhamAM aNadhArI rIte sapaDAI jAya che ema batAvI AtmArthI puruSane sAvadhAna rahevAnI sUcanA Apela che. chaThThA zlokamAM munie ke gRhasthe A jagatamAM potAnI AjIvikAne kaI rIte zuddha meLavavI, kaI rIte koIne paNa dUbhavyA sivAya athavA ochAmAM ochuM dUbhavIne meLavavI e hakIkatane spaSTa karatAM uhe che } yathA pi bhamaro pupphaM vaNNagaMdhaM aheThayaM paleti rasamAdAya evaM gAme munI re / arthAt suMdaravarNa-rUpa-vALA ane sugaMdhIdAra puSpamAMthI tene trAsa ApyA vinA bhamaro jema rasa pIe che ane UDI jAya che tema AjIvikA meLavanAra harakoIe potAnA sahacArIonA jIvanane dhakko pahoMcADyA vinA potAnI AjIvikA meLavavA barAbara sAvadhAnIthI prayatna karavo joIe. joke bhamaro puSpamAMthI rasa pIe che, tyAre puSpane trAsa muddala thato nathI ema to nathI, paraMtu ghaNo ja ocho trAsa thAya che; tema samAjamAM ekabIjA dvArA potapotAno vahevAra, dhaMdho kAmakAja karatAM-karAvatAM, ekabIjA sahacArIne bilakula trAsa na thAya tema to banI zakatuM ja nathI; paraMtu temano trAsa ochAmAM ocho karIne paNa jarUra AjIvikA meLavI zakAya che. to e mATe bhagavAna buddha tamAma gRhasthonuM ane munionuM dhyAna kheMcavA A bhamarA ane phUlano dAkhalo Ape che. AjIvikA meLavavA dereke dareka mANase vadhAre ke ocho zrama to karavo paDe che; AmAM koIne zarIra tUTI jAya evo zrama karavAno Ave che to koIne nahivat zrama karavAno hoya che. A paristhiti samAjano vighAta karanArI che. eTale saue sarakhe bhAge potapotAnA gajA pramANe zarIrazrama karavo joIe. to dhaMdhArojagAramAM ekabIjAne je vizeSa trAsa thAya che te aTakI jaze. A rIte trAsa aTakAvavAnI pravRttine bhamaro jema phUlamAMthI rasa meLave che te rIta sAthe sarakhAvI che. A bodhavacana vartamAnakALamAM khAsa vizeSa upayogI che. kema Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhammapadanI upamAo - 149 ke vartamAnamAM amuka loko tadana beThADu ja che, ane te beThADuo bIjA manuSyonA jIvatoDa parizramane baLe potAnI moja mANI rahyA che ane samAjamAM viSamatAne vadhArI rahyA che. zloka AThamAmAM niSphaLa vANIne yathApi varSa purUM vaLavaMta gAMdharva kahIne rUpakaDA paNa gaMdha vagaranA phUla sAthe sarakhAvI che. ane saphaLa vANIne vAvaMta sajadhajaM eTale rUpakaDA paNa sarasa gaMdhayukta phUla sAthe sarakhAvI che. niSkaLa vANI eTale AcAra vagaranI kevaLa vANI ane saphaLa vANI eTale AcaraNa sahitanI sArthaka vANI. kuzaLanA rAzine phUlanI mALA sAthe dasamA zlokamAM sarakhAvI che. vaLI agiyAramA, bAramA ane teramA zlokamAM jaNAvela che ke caMdananI, tagaranI ke mallikAnI sugaMdha UlaTI dizAmAM jaI zakatI nathI, tyAre saMta puruSonI sugaMdha to tamAma dizAone sugaMdhita kare che, tathA kamaLa, caMdana ane tagara vagere sugaMdhavALA tamAma padArthonI sugaMdha karatAM sadAcAranI gaMdhane uttamottama kahela che. tagara, caMdana vagerenI gaMdha to ghaNI ja thoDI hoya che, tyAre zIlavaMta-sadAcAravaMta mAnavanI sugaMdha to pAra vagaranI hoya che. ema kahIne zIla ane phUlonI gaMdha vaccenI samAnatA batAvela che. paMdaramAM zlokamAM ema kahevuM che ke jema sugaMdhayukta suMdara padma cokamAM AvelA ukaraDAmAM Uge che, tema A aMdhakAramaya saMsAranA ukaraDAmAMthI ja buddhanA zrAvako potAnI sthira prajJA vaDe jhaLahaLI UThe che : yathA saMdhAkSmi ujjhitasmi mahApathe / padumaM tattha jAyetha sucigaMdhaM manoramaM / / pAMcamA bAlavargamAM prathama zlokamAM kahela che ke jema jAgatAne rAta lAMbI lAge che, thAkelAne gAu lAMbA lAge tema ajJAnI mANasone saMsAra lAMbo lAge che. pAMcamA zlokamAM dravyo sUpa yathA eTale dALanA pATiyAmAM rahelI kaDachI jema dALano svAda mANI zakatI nathI, tema ajJAnI mANasa potAnI vAsanAone choDyA vinA jIvatA sudhI saMtapuruSanI upAsanA karyA kare to paNa saMtanA guNonA rasano anubhava karI zakato nathI. lokomAM kahevata che ke "murabbAno svAda na jANe baraNI.' AthI UlaTuM potAnI vAsanAone choDIne saMtanI AjJAne zirodhArya karIne saMtanI eka ghaDI paNa saMgata-sobata karanAro temanA guNono svAda cAkhI zake cheH jiddI sUparAM yathA . jema jIbha dALano svAda tatkALa jANI le che. zloka dasamAmAM 'pApa karatI vakhate to te madha jevuM gaLyuM lAge che (Hdhu vA macchato) paNa jayAre te Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 0 saMgIti pApa phaLe che tyAre bhAre bhayaMkara nIvaDe che' ema kaheluM che. bAramA zlokamAM kaheluM che ke tAjuM dUdha jema tatkALa dahIM banatuM nathI tema tAjuM kareluM pApa tatkALe to du:khakara jaNAtuM nathI, paraMtu te rAkhathI bhArI rAkhelA agninI peThe jyAre tenA u52 paga mUko tyAre bALyA ja kare che. arthAt pApano dAha niraMtarano hoya che, paNa te bhArelA agni jevo che : 7 mAM sannuvIra va muccati / bhasmacchanno va pAvako || chaThThA paMDitavargamAM je mANasa ApaNA doSone dekhADI te tarapha ApaNuM dhyAna kheMce che te mANasa ta2pha dhanano moTo gupta bhaMDAra batAvanAra koI ApaNo hitaiSI hoya tema vartavAnuM jaNAvela che H nidhInuM va pavattAruM yaM vase vakhtasminaM (zloka 1). pAMcamA zlokamAM je jJAnI puruSo saMyamanI sAdhanA vaDe potAnA manane ane iMdriyone nigrahamAM rAkhavA tatpara rahe che ane ema karIne manane satpravRttio tarapha vALatA rahe che, te jJAnI puruSone khetaramAM judA judA kacArAmAM pANIne vALatA koziyA sAthe sarakhAvyA che, TharaDAI gayelA bANane sIdhuM karanAra bANa banAvanAra sAthe sarakhAvyA che ane lAkaDAne cholIne sIdhuM karanAra suthAra sAthe sarakhAvyA che : va di nayati nettiA / OMsujArA namayanti tenAM tAruM namanti tacchA ! mattAna maryAnti paMDitA / zloka chaThThAmAM je jJAnI puruSa potAnI niMdA sAMbhaLIne vA potAnI prazaMsA sAMbhaLIne leza paNa kaMpa anubhavato nathI tene selo puruSano yathA / pavanathI nahIM kaMpatA nakkara parvata jevo ema kahIne varNavela che. : zloka sAtamAmAM jJAnI paMDita puruSonA suprasanna manobhAvane pANInA UMDA ane nirmaLa tathA vizeSa prasanna dharA sAthe sarakhAvela che : yathA pi rahado gaMbhIro vippasanno anAvilo. sAtamA arahaMta-vargamAM bIjA zlokamAM vItarAga a2haMto vize kaheluM che ke e vItarAga puruSo jagatanA prapaMcamAM ruci dharAvatA nathI, jema haMso khAbociyAmAM ruci dharAvatA nathI. haMsA va pachao / trIjA zlokamAM jeo aparigrahI che--jemanI pAse koI paNa cIjano saMgraha nathI ane jeo nirvANano anubhava karI rahelA che temanI gati-dazA-avasthA bhAre durgama che. UDatA pakSInAM pagalAM jema AkAzamAM jaNAtAM nathI, tema evA vItarAgo dekhAya che to mANasa jevA mANasa paNa tenI dazAno khyAla ApaNane AvI zakato nathI : AAse va santAnaM gati tesaM vunnayA / zloka Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhammapadanI upamAo - 151 pAMcamAmAM zAMta thayelI eTale saMyamanI sAdhanA vaDe keLavAyelI iMdriyone kocamene paloTelA ghoDAonI sAthe sarakhAvelI che. sA yathA sArathinA sudrattA AvA paloTAyelA ghoDA jema UMdhe raste jatA nathI tema AvI zAMta iMdriyo pApanA mArge jatI nathI ema kahevAnuM tAtparya che. pachI chaThThA zlokamAM vItarAga arahaMtane pRthvInI jevo sarvasaha koInI sAthe virodha nahIM karanAra, paNa tamAma prasaMgone sahana karanAra kahela che ane iMdrakala jevo aDaga varNavelo che tathA kAdava vagaranA nirmaLa pANIvALA dharA jevo prasanna kahelo che. pIvIsamo rUdrANIsUpamAM raheto va Apeto ! - AThamA sahasravargamAM kahevuM che ke hajAro nirarthaka vAkyo bolavA karatAM upazama karAvanAruM eka ja sArthaka vAkya bolavuM uttama che. e ja rIte hajAro gAthA nirarthaka rIte gaNagaNavA karatAM zAMti pamADanArI eka ja gAthA basa che, tathA saMgrAmamAM lAkho mANasone jItavA karatAM eka potAnA AtmAne jItavo e uttamottama che. Ama potAnA AtmAne ja jItanArAne kharo bahAdura yoddho gaNavo e ja sarvottama che. je manuSya mahine ne mahine moTo kharca karIne yajJo karyA kare, je seMkaDo varasa sudhI homahavana karyA kare vA agninI pUjA karyA kare te karatAM paNa ghaDIbhara saMtano samAgama karavo uttama che. - so varasa duHzIla rahIne eTale anAcArI rahIne, so varasa durbuddhiyukta rahIne tathA so varasa puruSArthahInapaNe vartIne jIvavA karatAM sadAcArI, sadgaddhisahita ane puruSArthasahita eka ja divasa jIvavuM zreyaskara che. A rIte A vargamAM Ama durjIvana ane sujIvananI sarakhAmaNI karI batAvelI che. - navamA pApavargamAM jaNAveluM che ke koI mANasa ema samaje ke huM thoDuM thoDuM ja pApa karuM to tethI zI harakata che, to tevA mANasane samajAvatAM jaNAvela che ke TIpe TIpe sarovara bharAya che, e rIte thoDuM thoDuM pApa karatAM paNa eka vakhata evo Ave che ke pApanuM moTuM taLAva bharAI jAya che ane tenAM kaDavAmAM kaDavAM phaLa Ave che. mATe koIe thoDuM thoDuM paNa pApa kadI na karavuM. pApa eTale asavRtti. e ja rIte koI ema kalpanA kare ke huM to thoDuM thoDuM ja puNya karI zakuM chuM to tethI paNa mane zo phAyado thavAno che? vadhAre puNya karI zakato houM to jarUra phAyado thAya, paNa thoDA thoDA puNyathI zI rIte phAyado thAya ? evA thoDuM thoDuM puNya karanArane buddha bhagavAna bhalAmaNa kare che, ke bhAI ! bhale roja thoDuM thoDuM paNa puNya kara, kAraNa ke e Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1520 saMgIti thoDuM thoDuM puNya paNa bheguM thaIne saravALe eka moTuM puNyasarova2 thaI javAnuM ane tethI tane ghaNo ja lAbha thavAno; mATe roja thoDuM thoDuM paNa puNya karanAre jarA paNa nirAza thavAnI jarUra nathI. puNya eTale savRtti. vidyunipAtena kuMbhoSa pUti / (zloka 6-7) jenI sAthe barAbara saMgAtha nathI ane potAnI pAse ghaNuM dhana che evo pravAsI koI vANiyo jema bhayAvaha rastAne choDIne bIje sAre raste cAle che tema A bhayayukta saMsAramAM pApano mAraga choDI daIne puNyane mArge ja pravAsa karavo uttama che : vALino va mayaM maLyuM (zloka 8). jenA hAthamAM ghA na paDyo hoya te mANasa, potAnA dhA vagaranA hAthamAM game te jherI padArthane paNa rAkhI zake che, tema jenA manamAM duSTavRtti nathI, te potAnA nirmaLa mana dvArA game te yogya, ucita ane hitakara pravRtti kare to tene pApa lAgatuM nathI; arthAt manamAM pApa na hoya to bahAranI pravRttithI pApa lAgatuM nathI : piimta 6 vaLo nAmsa dareyya pALinA vizaM (zloka 9). dasamA daMDavargamAM khAsa bhAra daIne kahevAmAM AvyuM che ke nAnAM-moTAM tamAma prANIo daMDathI Dare che ane mRtyuthI bIe che. mATe jevuM vartana potAnI jAta sAthe mANasa rAkhe che, tevuM vartana teNe tamAma prANIo sAthe rAkhavuM ghaTe : attAnaM 35ma tvA (zloka 1). zloka 6mAM kaheluM che ke phUTeluM kAMsAnuM vAsaNa jema avAja karatuM nathI, tema koI paNa mANase kaThora avAja na karavo joIe eTale kaThora vacana na bolavAM joIe : so 3pato yathA / zloka sAtamAmAM ema jaNAvela che ke jema govALa lAkaDI sAthe rAkhIne potAnI gAyone gocaramAM pahoMcADe che, tema ghaDapaNa ane mRtyu e banne mANasane tenA AyuSyane cheDe pahoMcADe che : yathA blena gopAto Avo pAvRti ovara ! agiyAramo jarA varga : zarIra pakSInA mALAnI peThe rogano mALo che H ronikuM (zloka 3). pheMkI dIdhelAM lIlAM tuMbaDAM paNa zaradaRtumAM karamAI karamAIne bhUrAM thaI jAya che, phIkAM paDI jAya che, tema A badhAM hADakAM phIkAM thaI jAya che, DhIlAM paDI jAya che : ajJApUneva sAre jApotAni aTTIni ! vaLI kaheluM che ke juo to kharA-zarIra hADakAMnuM nagara che. te hADakAMnI AsapAsa mAMsa ane lohInA tharanI gAra karela che ane temAM ghaDapaNa, mRtyu ane abhimAna potAnI amaladArI calAve che : aThThInaM nara tuM maMsohitane panaM Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhammapadanI upamAo - 153 (zloka 4). A mUDha ane tRSNAtura mAnava baLadanI peThe vaLe jAya che, temAM navuM mAMsa vadhe che paraMtu tenI satvajJA to jarAya vadhatI nathI : vanivaDyo va nIti (zloka 3). buddha bhagavAna potAno svAnubhava TAMkatA hoya tema jANe ApaNane kahe che, ke "he bhAIo ! huM atyAra sudhI deharUpa ghara banAvanAranI-A prapaMcanA banAvanAranI-zodhamAM doDato hato, paNa have to teno patto mane lAgI gayo che. tethI meM enI tamAma pAMsaLIonA eTale deharUpa gharanI pATaDIonA cUrecUrA karI nAkhyA che ane gharano mobha paNa toDI nAkhyo che, cittane tRSNA vagaranuM banAvI dIdhela che. eTale have mArI pAse gharane banAvanArI-janmajanmamAM dhakkA khavarAvanArI-e tRSNAnuM kazuM ja cAlavAnuM nathI : hAra! vido ri puna haM na va isavA te suI paNa hiTa visaMta . (zloka 9) zloka 10 tathA 11 : jeoe juvAnImAM saMyama rAkhyo nathI ane (juvAnImAM) dhananuM upArjana paNa karyuM nathI teo ghaDapaNa AvatAM bhAre pastAvAmAM paDIne ribAyA kare che, jema mAchalAM vagaranA khAbociyAmAM rahelAM gharaDAM bagalAMo bicArA TagaraTagara joyAM kare che, paNa kazuM ja meLavI zakatAM nathI tema. tathA saDI gayeluM dhanuSya kazuM ja kAma ApI zakatuM nathI; paDyuM ja rahe che, tema te gharaDA loko mAtra pastAvAmAM saDyA kare che : jiNNakoccA va jhAyanti khINamaccheva va pallale / senti cApA'tikhINA va / bAramA AtmavargamAM nirUpaNa karela che ke mAluvA nAmano moTo vizALa velo jema zAlanA jhADa upara cAre bAju phelAI zAlanA jhADano mULamAMthI nAza kare che, tema jayAre mAnavanI durAcAritAno ghaDo bharAI jAya che, tyAre teno nAza ja thaI jAya che. atyaMta sustItve mAtuvI sAmavasthita | (zloka 6). zloka 8: jema vAMsaDAnuM phaLa teno (vAMsano) potAno ja nAza sarje che, tema dharmanI niMdA karanAro paNa pote jAte potAno vinAza sarje che : phalAni kaTThakasseva attaghaJAya phallati. teramo lokavarga : saMsAranA A tamAma prapaMcane parapoTA jevo jANo tathA jhAMjhavAnAM jaLa jevo samajo. jeo ema samaje che temanI sAme mRtyurAja joI zakato nathI : yathA yuvvata ! yathA marI / majurInA ne pati (zloka 4). Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 saMgIti vaLI A saMsAra, rAjAnA rathanI jevo citravicitra raMgano che; ekaraMgI nathI. saMsAramAM aneka jAtanA anaMta raMgo che : to vitta ! ranarayUpaHI (zloka 5). je mANasa pahelAM ajJAnane lIdhe pramAda kare che, paNa pachI sAvadhAna thaIne sadAcArI saMyamI banI jAya che te, vAdaLAMmAMthI bahAra nIkaLelA caMdranI peThe prakAzamAna thaIne A saMsArane paNa prakAzita karato dekhAya che : so meM norva pAti game mutto va vaMtima 1 (zloka 6). A saMsAramAM AMdhaLAo ja vadhAre che, dekhatA loko ghaNA thoDA che. jeo dekhatA che teo ja jALamAMthI mukta thayelA pakSInI peThe svataMtra banI zake cheH santo khAtamutto (zloka 8). - tathA evA prajJAvaMta vivekavaMta dekhatA paramahaMsa loko ja mArane, tRSNAne jItIne AkAzamAM jema haMso mokaLAzathI vicare che, tema jagatamAM svataMtrabhAve vicare che : haMsADaDaviDyapaNe cA vA. (zloka 9). A lakhANamAM dhammapadanA kula chavvIsa vargomAMthI; tera vargomAM je je upamAo ApelI che, te lagabhaga badhI vivecana karIne samajAvelI che. - akhaMDa AnaMda, nave. - 1956 Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18. dhana vize bhagavAna buddhanuM nirIkSaNa saddhA dhana sIladhana hirI-otapriya dhanA sutaM dhana ca cAjo ca pabbA ve satama dhana | (vAlidra vacana) aMguttaranikAya dhanavAna meM sAMbhaLyuM che ke bhagavAna buddha eka vakhata zrAvastI nagarImAM viharatA hatA ane tyAMnA jetavanamAM anAthapiDikanA ArAmamAM birAjatA hatA. te vakhate bhagavAna buddha potAnI pAse AmaMtraNa ApIne bhikSuone bolAvyA ane kahyuM ke : "he bhikSuo ! tame ahIM mArI pAse Avo". bhagavAnanuM pharamAna sAMbhaLIne bhikSuoe bhagavAnane savinaya jaNAvyuM ke : "he bhagavAna ! ame tamArI pAse AvIe chIe." jyAre bhikSuo bhagavAna pAse AvI gayA tyAre bhagavAne kahyuM : tame nidhana cho, nirgastha cho ema samajIne manamAM kadI paNa dInatA na ANazo. tamArI pAse jevuM dhana che tevuM dhana to moTA dhanADhya loko pAse paNa hotuM nathI. he bhikSuo, tamArI pAse je dhana che te sAta prakAranuM dhana che." A sAMbhaLIne bhikSuo vicAravA lAgyA ke bhagavAna A kevI vAta kare che ke bhikSuo pAse sAta prakAranuM dhana hoya che. kharI rIte to dhana-arthapaiso to gRhastho pAse ja hoya che. ApaNe bhikSuoe to dhanano tyAga karela che, eTale ApaNe to akiMcana chIe, ane jyAre koI kAma prasaMge dhananI jarUra paDe che tyAre ApaNe ApaNA upAsakone kahevuM paDe che, ane temanA dhana vaDe ApaNI keTalIka jarUriyAto pUrI paDe che. eTale ApaNI pAse dhana kevuM ane tenI vAta kevI? bhikSuono A vicAra jANIne bhagavAne kahyuM : "bhikSuo, tamArI pAse sAta prakAranuM dhana che. temAM sauthI paheluM zraddhA dhana che. tamane zAstra ane Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 saMgIti mArgadarzaka tathAgata upara cokkasa prakAranI zraddhA che ane e zraddhArUpa dhana vaDe tame nirvANamArga tarapha dharmayAna dvArA pravAsa karI rahyA cho. eTale tamArI pAse sauthI paheluM je dhana che te zraddhAdhana che. bIjuM zIladhana che, je zIla dvArA tame saMyamanI sAdhanA karI rahyA cho ane phaLanI apekSA rAkhyA vinA zIlarUpa dhana vaDe tame saMghane samRddha banAvI rahyA cho. trIjuM dhana tamArI pAse lajjAnuM dhana che. keTalAka AcArone tame lajjAne lIdhe sAcavI rahyA cho ane lajjAnA dhana vaDe pALI rahyA cho. cothuM dhana tamArI dAkSiNyapravRtti che. keTalAka AcAronuM phaLa tame tatkALa jANI zakatA nathI, paNa tame juo cho ke tathAgata evA keTalAka AcArone barAbara pALIne tathAgatapaNuM meLavela che, eTale tame tathAgata tarapha dAkSiNyabhAva rAkhIne tevA AcArone pALI rahyA cho. tamArI pAse je zrutajJAna che-zAstrAbhyAsa dvArA meLavela vidyA che, te dvArA tame vinaya-viveka ane sAdhanAmAM jAgRti rAkhI rahyA che; te zrutajJAna tamAruM pAMcamuM dhana che. tamArI pAse chakuM dhana tyAgadhana che. tame svecchAe viSayakaSAyono tathA vaibhavavilAsano je tyAga karela che, te tyAga dhana vaDe tame vizeSa dhanADharca bala cho. ApaNA saMghamAM evA ghaNA bhikSuo che, jeo potAnI pUrvAvasthAmAM nirdhana hatA. temanI pAse bhogapabhogo mATe koI sAdhana nahotuM. paNa te aMge prabaLa vAsanA hatI. te vAsanA para kAbU meLavIne teoe viveka ane vicAra sAthe bhikSu avasthAne svIkArela che ane potAnA cittanI zuddhi mATe prayatna karI rahyA che. e jotAM evA bhikSuo tyAgarUpa dhana vaDe samRddha che. chelluM vizeSa upayogI prajJA dhana che. prajJAne lIdhe bhikSu potAnI sAdhanAmAM vizeSa rasa dharAvI zake che. je karmakAMDa bIjAne mATe zuSka jevuM jaNAya che, te karmakAMDa bhikSu potAnI svaccha prajJA dvArA surasa banAvI zake che, ane e surasa banela karmakAMDa nirvANamArgane pramoda sAthe sAdhI zake che. "Ama hovAthI prajJA athavA vivekane ucca prakAranAM dhanamAM gaNAvela che. A rIte tame vicArazo to tame bIjA dhanADhyo karatAM vizeSa dhanADhya cho ane tamArA sAte prakAranAM dhana dvArA tamAre to zreya thAya ja che, paNa tame e dhana dvArA manuSyonAM zreyamAM nimitta banI rahyA cho." - abhinava bhAratI, Dise. - 1976 Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19. jaina ane bauddha vicAradhArAonI AlocanA (oNkTobara mahinAmAM dillImAM maLelA akhila bhAratIya saMskRta sAhitya saMmelananI suvarNajayaMtInI ujavaNInA prasaMge paMDita becaradAsa jIvarAja dozIe jaina ane bauddha pariSadanA adhyakSa tarIke ApelA bhASaNano sArabhUta anuvAda). vijJAnanA prakAzamAna sUryano dinapratidina jhaLahaLato prakAza phelAtAM aMdhazraddhAnAM aMdhArAM osarI cUkyAM che. kadAgraha, durAgraha, saMkucitatA, paraspara mAtsarya ane arthazUnya dhArmika kalaha e badhuM tathA camatkAro upara laherAto dharmano jhaMDo have vadhAre vakhata TakavAno saMbhava nathI. potAnAM darzana, ke vicAranA anubhavanI sAthe bIjAnAM darzana, vicAra ke anubhavanI paraspara tulanA karavAno tathA samabhAvanI daSTine mukhya rAkhIne vicAravAno samaya pAkI gayo che. sAmasAmA cheDAvALI rAjakAraNI vivAdagrasta pravRttiomAM sahaastitvano siddhAMta svIkArI zakAya che, to sarvane zAMtidAyaka evA dArzanika vicAronA kSetramAM to sahaastitva sahajabhAve AvI zake che; ema thavAmAM koI jAtanA virodhane avakAza kema hoI zake ? prastuta jainadarzana ane bauddhadarzananA anusaMdhAnamAM jagatu, karma, AtmA, nirvANa, pramANa vagere prameyonI carcAne meM jANI joIne gauNa sthAna Apela che. A banne darzanonAM je je mukhya tAttvika vicAro che teno samanvayanI dRSTie vicAra karavo e mAro pradhAna uddeza che. ApaNA rASTrapitAe paNa samagra vizvanA hitane lakSyamAM rAkhI ane temAMya dharmatattva vize vividha vicArasaraNI dharAvatI bhAratIya janatAne vizeSataH potAnI sAme rAkhI saunA kalyANanI daSTie je agiyAra vratonI yojanA karelI temAM samanvayamUlaka vicArasaraNIne vizeSa pratiSThA Apela che. Ama to ahiMsAnA mahAvratamAM ja samanvayavicAra samAI jAya che. chatAM ajJAna, saMkucitatA ane "mama satya"no Agraha hovAthI ApaNe Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 * saMgIti samanvayanA vicArane visarI gayelA ane dharmane nAme ja kalahamAM sapaDAI gayelA. tethI ApaNane jAgrata karavA sAruM ja pU. gAMdhIjIe sarvadharmasamabhAvavratanI yojanA karI jIvanacaryAmAM vaNI levAno saMdezo Apela che. emaNe to AzramanI banne samayanI prArthanAmAM ane bIjI paNa pravRttio karatI vakhate e vratanI caryAne potAnI karaNImAM vaNI batAvela che; rAma, hari, hara, ahuramajhUda, gaoNDa, jina, buddha tathA khudA e badhAnuM smaraNa yathocita rIte cAlatuM karela che ane AzramavAsIo tathA bhAratIya samagra janatAne sarvadharmasamabhAvanI bhAvanAne anurUpa vartavAnI hAkala karela che, emaNe to tyAM sudhI kahela che ke mAnavamAtranA sukhanI, zAMtinI, samAdhAnanI cAvI sarvadharma-samabhAvavratane AcaravAmAM ja che. mANasane je dharma, AcAra, karmakAMDa ke anuSThAna vArasAmAM maLela che, tathA je tattvavicAra gaLathuthImAM sAMpaDela che tene barAbara samajI laI viveka rAkhI pUrNa vaphAdArI sAthe AcaravAmAM Ave ane potAthI anya mANasane je dharma, AcAra, karmakAMDa, anuSThAna ke tattvavicAra vArasAmAM maLela che te tarapha Adara sAthe sahiSNutApUrvaka vartavAmAM Ave tathA ekabIjAnA dharma ke karmakAMDa vA tattvavicAranI tulanA karIne samajavA mATe prayAsa karavAmAM Ave, to vivekI vicArazIla manuSyane paraspara viruddha kahevAtA ekabIjAnAM dharma, darzana, karmakAMDa vageremAM keTalI badhI samAnatA che enI cokhkhI khabara paDe tathA e banne vacce kevaLa nirUpaNazailInI bhinnatA che vA kyAMya kyAMya to kevaLa zAbdika ja bheda che e paNa ApoApa jaNAI Ave. vaLI, ekabIjAnAM dharma, darzana ke karmakAMDa vageremAM amuka aMza upara vizeSa bhAra mUkavAmAM Avela che te paNa samajAya tathA ekabIjAnAM darzana vagerenI khUbIo paNa khyAlamAM Ave. mAro potAno aMgata abhiprAya jaNAvuM to bhAratIya vA bhAratIyetara koI paNa dharma, mata, darzana mArgonA pracArano hetu janatAnuM niHzreyasa sAdhavAno che. koI paNa sAdhana ke prakriyA dvArA rAgadveSo kSINa thAya, samabhAva pedA thAya ane pratyakSa jIvanamAM zAMti, samAdhAna, saMtoSa anubhavAya evo uddeza tamAma dharmamatono che ane e udeza siddha karavA aMge samadarzI jaina vicAranI A ghoSaNA che juo, samadarzI jaina AcAryazrI haribhadrasUri kahe che ke : Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina ane bauddha vicAradhArAonI AlocanA 0 159 "seyaMvaro vA AsaMvaro vA buddho vA taha ya anno vA / samabhAvabhAviappA lahai mukkhaM na saMdeho // " bhale manuSya jainamArgano anuyAyI hoya--zvetAMbarI hoya ke digaMbarI hoya--athavA bauddhamArgano ke bIjA paNa koI dharmamArgano anuyAyI hoya, paNa jyAre bhinnabhinna dharmamArgano anuyAyI samabhAvI bane arthAt vItarAga, samadarzI banI tadanusAra AcaraNa-parAyaNa thAya tyAre jarUra te nirvANa, niHzreyasa, mukti ke siddhine meLavI zake che temAM lezamAtra saMdeha nathI. AcAryazrI haribhadrathI pachI thayelA ane gujarAtanA sAhityasamrATarUpe prasiddhi pAmelA AcArya hemacaMdre jaina dharmano pradhAna siddhAMta ahiMsA tathA e ja ahiMsAno poSaka jainaparaMparAno syAdvAda siddhAMta-e bannene kendramAM rAkhIne evI udghoSaNA karI che ke : 4. " bhavabIjAMkurajananA rAgAdyAH kSayamupAgatA yasya / brahmA vA viSNurvA haro jino vA namastasmai // " prapaMcarUpa saMsAranA aMkuranA mUla bIjarUpa rAgadveSa, krodha, mAna, mAyA, lobha vage2e dUSaNo jemanAM kSINa thaI gayela che, eTale jeo vItarAga samadarzI che temane saune namaskAra-pachI te brahmA hoya, viSNu hoya, hara hoya ke jina eTale jina athavA buddha hoya. tAtparya e ke vItarAga, samabhAvI evo koI paNa puruSa jaina dRSTie vaMdanIya ja che. bhagavAna mahAvIre anekAMtavAda athavA sApekSa anAgrahavAdane potAnA pravacanomAM sthApita karela che, tema bhagavAna buddhe paNa e ja hakIkatane zabdAntarathI potAnA pravacanamAM vizada rIte samajAvela che, jene madhyamamArga vA 'vibhajyavAda' nAma Apela che. AjathI Azare be hajAra varSa pUrve bhAratamAM samrATna siMhAsane AvelA priyadarzI rAjA azoke potAnA zAstA bhagavAna buddhanA madhyamamArgane lakSyamAM rAkhIne udghoSaNA karela che ke zramaNa-saMpradAya ane brAhmaNasaMpradAya e banne nirvANavAdI saMpradAyo paraspara haLImaLIne rahe, koI koInI niMdA gaha na kare ane prazaMsA paNa evI rIte na kare jethI ekabIjA saMpradAyo dubhAya. A vAta, rAjA azoke jyAM jyAM bhAratamAM potAnI dharmalipio--dharmAnuzAsana kotarAvela che, tyAM tyAM, te dareka dharmAnuzAsanamAM avazya kotarAvela che. A uparathI ema spaSTa thAya che ke jaina darzananA mULa AdhArarUpa bhagavAna mahAvIra ane bauddha darzananA mULa AdhArarUpa bhagavAna Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 - saMgIti buddha e bannenI dRSTimAM samanvayavRttine athavA sarvadharma samabhAvane vizeSa pratiSThA maLela che. mAro ja dharmavicAra yA darzana athavA anubhava kharo che ane tArosAmAno-vicAra-dharmavicAra, darzana athavA anubhava khoTo ja che-A jAtanI vicAradhArAnuM nAma kadAgraha athavA durAgraha che. pU. zrI vinobAjIe "bhUmiputra'mAM potAnAM eka lekhamAM jaNAvela che ke vaidika sAhityamAM yuddhanA bhAvano sUcaka "mama satyam' zabda vaparAyela che. "mama satyam' eTale mAruM ja sAcuM arthAt tAruM (sAmAnuM) khoTuM ja. "mama satyam zabda kadAgrahano sUcaka che, ekapakSI che ane sAmAnA vicArane athavA anubhavane samajavAnI nA pADavAno bhAva emAM dekhAya che. ane Ama che mATe e zabda kalahavardhaka yuddhanA paryAyarUpa banela che. amuka daSTie vicArIe to mAruM paNa sAcuM che ane amuka dRSTie vicAra karIe to tAruM paNa sAcuM che-A jAtanI vicAradhArA kadAgraha vagaranI che ane samabhAva taraphanuM valaNa batAvanArI che. je vicAradhArA bane jAtanA judI judI daSTie yojAyelA vicArane anyAya na kare ane yathocita prAmANya Ape te vicAradhArA kalamanuM kAraNa banatI nathI. nAnAhiM to."--loka judI judI rucivALo che. eTale bhale ne rucio judI judI hoya, paNa e ruci dharAvanAra aneka lokono uddeza eka hoya che, ane e eka ja uddezane pAra pADanArI prakriyAo cibhede judI judI hoI zake che. eTale bhinna bhinna vicArone sAMbhaLIne bhaDakavAnuM nathI, paNa dhIraja dharI e bhinna bhinna vicAronuM mULa zodhI kADhI te darekane nyAya ApavAno che. A aMge dAkhalo Ama ApI zakAya. nIce jamIna upara loko cAlI rahyAM che ane e loko potapotAnI UMcAInuM mApa jANe che, tathA vahetI nadIono paTa tathA gharonI UMcAI, pahoLAI ke laMbAInAM mApo paNa bhUtaLa upara cAlatA lokonA dhyAnamAM hoya che. paNa jyAre vimAna bhUtaLa uparathI ghaNe UMce UDatuM hoya, tyAre temAM beThelA badhA loko nIce najara kare to temane ema lAgaze ke nIce to nAnA nAnA vAmanonI hAra cAlI jAya che, nadIo pAtaLI dhoLI dorI jevI lAge che ane ghara to taddana nAnAM gholakAM jevAM jaNAya che. have A be darzanomAM jovA jaIe to banneya sAcAM che. AmAM bhUtaLa upara cAlanAranuM darzana ja sAcuM che athavA to vimAnamAM besIne UDanAranuM ja darzana sAcuM che ema kadI paNa nahIM kahI Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina ane bauddha vicAradhArAonI AlocanA 161 zakAya, ane koI paNa vicAraka ema kaheze paNa nahi. bIjuM udAharaNa eka ja puruSa ke strI pitA che, mAtA che, putra che, putrI che, banevI che, sALo che, mAmo che, mAmI che, phuvo che, phaI che, sasaro che, sAsu che-Avo vyavahAra sau koIne anubhavasiddha che. eTale AmAM bolanArano dRSTikoNa barAbara samajI levAmAM Ave to koI paNa jAtano vyavahAra jarA paNa khoTo nahIM Thare. mahAvIre kahyuM che ke "huM sat paNa chuM ane asat paNa chuM." A sAMbhaLI koI jarUra bolI UThaze ke Ama kema ? je sat che te asat kema ? ane asat che te sat kema? paNa mahAvIra kahe che ke juo, mArA svarUpamAM huM sat chuM ane mArAthI viruddha svarUpamAM asat chuM. saraLa bhASAmAM kahevuM hoya to mahAvIra mahAvIra che, paNa mahAvIra kAyara nathI. A rIte ja buddhe kahela che ke huM kriyAvAdI paNa chuM ane akriyAvAdI paNa chuM. A sAMbhaLIne bhaDakavAnI jarUra nathI. A aMge buddha pote ja khulAso karela che ke kuzaLa karma karavAnI mArI saune preraNA che, mATe huM kriyAvAdI chuM, ane akuzaLa karma eTale pApakarma karavAnI mArI cokhI nA che, mATe huM akriyAvAdI chuM. Ama parasparaviruddha ke bhinna vicArone judI judI daSTie tapAsatAM temAM je satya che te barAbara samajI zakAya ema che. jevI rIte arthaprApti mATe vividha sAdhanAo che, vividha pravRttio che te bhale taddana bhinna bhinna hoya vA ekabIjI sAmasAmA cheDAnI hoya, paNa te badhI pravRttiono uddeza eka "dhana" hoya che; judI judI e pravRttio dhananA upArjanamAM asAdhAraNa kAraNa hoya che. koI ema to nahIM ja kahI zake ke dhanane pedA karavA mATe A eka ja sAcI prakriyA ke sAdhanA che, ane e sivAyanI bIjI prakriyA ke sAdhanA khoTI ja che. A hakIkatano koI paNa inkAra nahIM kare. e ja rIte cittazuddhinI sAdhanA mATe paNa vividha prakriyAo hoI zake che, nirvANa meLavavA mATe ke mukta thavA mATe vaLI bhinna bhinna sAdhanA ke prakriyAo hoI zake che. A mATe ja upara jaNAvela che ke game te rIte samabhAva prApta karo eTale avazya nirvANano anubhava thaze, ane game te puruSa hoya te jo vItarAgI hoya to jarUra vaMdanIya che. AmAM samabhAvanI prApti mATe koI eka ja prakriyA ke sAdhanAnI vAtano nirdeza nathI. tema vaMdanIyatA mATe koI eka ja vyaktino nirdeza nathI paNa guNano nirdeza che. A vicAra mATe dareka dArzanika ke dhArmika vicAraka barAbara saMmata thaI zake Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 0 saMgIti ema che. koI paNa dharmamata vA darzana, nirvANano lAbha meLavavA sAruM kyAre ke kadI paNa ema to kaheto nathI ke te mATe rAgadveSane vadhAro, kapaTa, lobha ke krodhane uttejita karo, viSayavilAsomAM satata magna raho, jUThuM bolo ke parigrahI tathA hiMsaka bano. A u52thI ema to spaSTa jaNAya che ke nirvANanA lAbha mATe je je bAdhaka ane niSedhAtmaka bAju che temAM tamAma mata, dharma ke darzana ekamata che. eTale emAM to vivAdane sthAna nathI. have eka sAdhyarUpa nirvANanA lAbha mATe dareka darzana, mata ke dharmanA prakAzake judI judI vicAradhArA batAvIne tene anukULa judI judI sAdhanA ke karmakAMDa batAvelAM che. paNa rAgadveSarahita thavAnI vAtamAM koIno lezamAtra vivAda nathI. je judAI che te adhikArIonI judI judI bhUmikAne lakSyamAM rAkhIne athavA deza vA kALanI paristhiti ane manuSyonI zakti tathA rucine lakSyamAM rAkhIne mAtra vacagALAnI prakriyAo judI judI batAvavAmAM Avela che temAM che. ethI koIe lezamAtra bhaDakavAnuM nathI. je prakriyA vArasAgata maLela che tene barAbara yathArtha rIte vivekapUrvaka anusaravAnI che, paNa e aMge koI vivAda karavAnI jarUra nathI. jaina dharme ahiMsAne tathA syAdvAdanA siddhAMtane sAdhanAnuM pradhAna aMga mAnela che, ane sAthe sAthe satsaMga, indriyanigraha, svAdhyAya, japa, tapa vagere vividha anuSThAnone e sAdhanAnA poSaka rUpe-nirUpelAM che. bauddha dharme madhyama mArgane kendramAM rAkhI 'dRzyamAna badhuM ja kSaNika che' evI bhAvanAne keLavavAnI bhalAmaNa karela che. A bhAvanA keLavavAthI rAgadveSa vagere dUSaNo vadhavAno saMbhava nathI, ane je bIjarUpe te dUSaNo rahelAM che temano paNa nAza ja thAya evI paristhiti ukta bhAvanAne keLavavAthI nirmita thAya che. A sAthe ahiMsA vagerenuM AcaraNa, indriyanigraha, satsaMga, japa, tapa, prArthanA vagere karmakAMDo batAvelAM che. emAM dhyAna aMge vizeSa bhAra apAyela che. A rIte A banne darzanoe nirvANamArganI prAptinI dizA batAvela che. have vicAra karo ke AmAM vAda-vivAda, khaMDanamaMDana ke daMtakalahane sthAna ja kyAM che ? ApaNe jANIe chIe ke vartamAnakALamAM vividha prakAranA vaijJAnika paMDitoe bhautika siddhio meLavavA sAru aneka prayogo karIne aneka jAtanA judA judA nirNayo tAravelA che. temAMnA je nirNayone tamAma vaijJAnikoe Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina ane bauddha vicAradhArAonI AlocanA 0 163 tathA temanI samitie svIkArelA che temane sarvasaMmata mAnavAmAM Ave che ane je nirNayo vivAdAspada hoya che te aMge prayogo karI karIne cakAsaNI karavAmAM Ave che. temAM koI vaijJAnika e mATe zAstrArtha karavAnuM paNa dhArato nathI. e to ema ja samaje che ke prayogo karavAthI tathA e aMge vadhu ciMtana-manana, saMzodhana karavAthI je hakIkata nizcita thAya te sarvasAmAnya thAya ane sarvagrAhya paNa thAya. Ama hovAthI badhA ja vaijJAniko potapotAnI zodho ane te bAbatanA vicAronuM paraspara AdAnapradAna karatA rahe che, paNa koI sthaLe vaijJAniko vacce daMtakalaha thayo jANyo, sAMbhaLyo ke joyo nathI. ApaNA dezamAM paNa ghaNA prAcIna kALathI ciMtana-manana thatuM Avela che. saMsArapravAhamAM taNAtAM prANIonI duHkhamaya sthiti joI jemanA cittamAM karuNAnAM pUra UmaTyAM tevA vIra puruSoe A pratyakSa du:khamaya sthitine kema TALI zakAya, e aMgenI zodha mATe potAnAM bhautika sukhonI Ahuti ApI. ciMtana-manana nididhyAsana sAthe potAnA ja deha upara, mana upara, vRttio upara ane iMdriyo upara aneka akhatarA karyA, ghora dehadamana karyAM, dhyAna karyAM, japa, tapa, svAdhyAya vagere paNa karyAM. e badhuM karyA pachI emane je je anubhavo thayA ane e dvArA emane je jAtanA nirNayo lAdhyA te saMsAra sAme rajU karyA. A aMge zrIkRSNa, kapilamuni, gautamamuni, kaNAdamuni tathA vardhamAna mahAvIra ane siddhArtha gautama buddha e badhAe vividha sAdhanAo dvArA je je nirNayo tAravyA ane temane pote karelA prayogo dvArA je je anubhavo thayA te badhA ja jagata samakSa mUkyA ane te saue ghoSaNA karI ke A duHkhamaya paristhitimAMthI bacavAnI icchA hoya to ame je je prayogo batAvyA che ane je je anubhavA tAravyA che te prayogo tame paNa karo, ane sthira zAMta paristhitimAM pUrvagrahono tyAga karIne e prayogomAM navI navI zodhanuM umeraNa ka2I sAdhyasiddhi mATe vadhAre saraLa mArganuM zodhana karo. e dvArA temaNe saMsArane vadhAremAM vadhAre saraLa mArganI bheTa karI. prastutamAM zrIkRSNa vagere vIra puruSonI zodho ane anubhavo aMge vizeSa kahevAno A prasaMga nathI. A pariSada jaina ane bauddha vicAra pUratI goThavAyela che. eTale te be darzananA zodhakonA vicArone ja upara jaNAvelA che. have ApaNe vicArIe ke ApaNe A bAbata zuM karyuM ? koI navI zodho karI ? koI navA prayogo karI navA nirNayo ke anubhavo tAravyA ? Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 * saMgIti A savAlonA javAbo meLavavA bhUtakALanA itihAsane ahIM thoDo ukheLavo paDe tema che. mahAvIra ane buddha e banne cIlAcAlu puruSo nahotA, paraMtu svataMtrapaNe vicAraka hatA. parApUrvathI je dharmapravAha cAlyo Avato hato temAM te bannee vizeSa parivartana ApyuM hatuM ane temanA jamAnAnI je aniSTa rUDhio hatI temano te bannee sakhata sAmano karI, prajAne navI dizAe cAlavAnI preraNA ApavA sAru, temaNe bannee potapotanA suvAMga prayogo AraMbhyA hatA. temAM teo pAra UtaryA eTale te prayogone temaNe loko sAme mUkyA, ane je rIte temaNe e prayogo AcarelA te rIte lokone samajAvI, ane te pramANe vartavAnI preraNA ApI. te samayanA hajAro, lAkho lokoe emanI sUcanAne mAnya karI e prayogo pramANe jIvana ghaDavuM zarU kareluM, ane temAM ghaNA loko ThIka ThIka saphaLa thayA ane prajAmAM te prayogo Adara pAmyA. - have kharI vAta to e che ke te prayogo pramANe jIvana ghaDavuM ane tema karIne vaLI emAM kAMI navI zodho karI temAM vizeSa sugamatA lAvI e prayogone AgaLa calAvavAnA hatA. paNa temanA jamAnA pachInA jamAnAmAM tema na banyuM ane prajA temanA tarapha ahobhAvanI najare jovA lAgI ane potAne AvA uttama koTinA prerako maLyA jANI atyaMta prabhAvita thaIne mAtra te bannenAM guNagAna, pUjA ane mahimA karavA lAgI. A rIte lagabhaga prajAno moTo bhAga bhaktinA pravAhamAM taNAyo, e banne mahApuruSoe je navA navA anubhavo karI te prayogonI zodha calAvI AgaLa vadhArelI ane te rIte prajAnuM jIvana ghaDavA ane tadanusAra vartana karavA prayogo batAvelA te prayogo mAtra sthAne sthAne pUjAvA ja lAgyA ane te te banne mahApuruSono ja mahimA, paropakArIpaNuM, asAdhAraNa tyAga vagerenA guNo gavAvA lAgyA. Ama thavuM svAbhAvika hatuM. paNa Ama karavA sAthe te banne mahAtmAonI jIvanasaraNIne anusaravAnuM baLa meLavavAnuM hatuM. paNa te pradhAnapravRtti DhIlamAM paDI ane te te puruSonA anuyAyI vidvAna lokoe te prayogone zabdamAM utArI temanAM judAM judAM zAstro racyAM. A paNa jarUrI hatuM, paNa bhaktinA asAdhAraNa AvezamAM e zAstrone mAnanArAoe e zAstrone mATe evI mahora mArI ke e prayogomAM have kAMI umeravA jevuM Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina ane bauddha vicAradhArAonI AlocanA 165 nathI, tema temAM kAMI navuM parivartana karavAnI jarUra nathI; je che te taddana saMpUrNa che. A pahelAM jIvanazuddhinA sAdhaka prAcInatama prayoga karanArAonAM paNa judAM judAM zAstro racAI gayAM hatAM ane te judA judA zAstrakartAoe paNa potapotAnAM zAstro aMge pUrNatAnI mahora mArI hatI ane e bAbata teo paraspara vAdavivAde paNa caDyA hatA. "mama satyam' e nyAye teo ekabIjA vacanayuddha tarapha paNa vaLyA hatA. sAMkhyazAstra (kapilamuni), nyAyadarzana (gautama muni) ane vaizeSikazAstra (kaNAdamuni) A traNe prayogAtmaka zAstro hatAM; temAM temanA praNetAnA potapotAnA judA judA anubhavo hatA ane temaNe je rIte sAdhanA karI jIvana ghaDeluM tenuM vivecana hatuM. paNa temanA judA judA anuyAyIoe prayogAtmaka zAstro upara siddharUpatA vA pUrNarUpatAnI mahora mArI ekabIjAnAM khaMDanamaMDana tarapha vaLyA hatA. ekabIjAnA vicArone samajavA, tenI paraspara tulanA karavI ane te te zAstrono pradhAna uddeza samajI tadanusAra jIvana ghaDavuM e pravRtti maMda paDI gaI hatI ane judA judA buddhinA akhADAomAM e paMDito mallonI peThe buddhinA yuddhe caDyA hatA. te ja sthiti bhagavAna mahAvIra ane bhagavAna buddhanA anuyAyIonI paNa thaI. emaNe potapotAnA zraddheya, mAnanIya, pUjanIya tarapha kRtajJatAbhAva vikasAvavA e ja rAhe caDavAnuM munAsaba mAnyuM, ane joke, jIvana ghaDavA mATe e prayogonuM anusaraNa paNa cAlu rAkhyuM, chatAM e anusaraNamAM moTo bhAga A vANIyuddhano ja rahyo ane moTAM moTAM maMdiro, bhAre bhAre utsavo, ane potAnI vRttine poSe evA ThAThamATho tathA keTale aMze dehadamana vagere cAlu rahyAM. A rIta pachI to eTalI badhI vadhI gaI ke e prayogomAMno mULa prANa nIkaLI gayA jevuM thaI gayuM ane mAtra kRtajJatAsUcaka pravRttio ja vadhatI cAlI tathA e badhA junA ane navA prayogonAM zAstro ekabIjA tarapha virodhabhAva dhAraNa karavA sudhI pahoMcI gayA. A sthiti madhyayugamAM vizeSa vikasI ane e mATe aneka navA navA tarkapradhAna graMthonuM paNa nirmANa thayuM. temAM eTale sudhI bhaktibhAva vadhyo ke amuka zAstra mAne te ja Astika ane dhArmika ane bIjA zAstrane mAnanAra nAstika ane adhArmika vA ajJAnI vA mithyAdaSTi. e madhyayuganI asara ApaNA vartamAnakALamAM pUrepUrI jAmI gaI che; jo ke have jAhera rIte to buddhinA akhADA keTaleka aMze baMdha thayA che, paNa Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 - saMgIti ekabIjAnA zAstra tarapha napharata ochI thaI jaNAtI nathI. tame jozo ke brAhmaNaparaMparAnA anuyAyIomAM bhAgye ja evA paMDito maLaze, jeo jaina ane bauddha vicAronI pUrI samaja dharAvatA hoya; tema A bAju jaina ane bauddha paraMparAnA anuyAyIomAMnA bhAgye ja evA paMDito maLaze ke jeo brAhmaNa paraMparAnA gItA athavA upaniSad jevA graMthomAM je vicAro darzAvelA che temane barAbara samaje, vicAre ane temanuM tolana kare. A vANIyuddhanuM bIjuM aniSTa pariNAma e AvyuM che ke e prayogAtmaka zAstrane mAnanArAomAM paNa phATaphUTa paDI gaI ane temAMthI judA judA paMthosaMpradAyo-saMkIrNa mato UbhA thayA. je je hakIkata prayogarUpe hoya tene anusaratAM temAM kriyAbheda vA vicArabheda jarUra thAya, ane ema banavuM e to prayogAtmaka pravRttino prANa che. paNa A judA judA paMtho ane saMpradAyomAM ema na thatAM paraspara virodha vadhAre vadhato cAlyo ane te tattvavicAramAM vA tenA anuSThAnanI carcAmAM gALAgALI sudhI pahoMcI gayo. A rItamAM jaina graMthakAro paNa jarAya pAchaLa rahyA nathI. ahiMsAne saMpUrNapaNe mAnanArA ane anekAMtavAdanA siddhAMtane paNa pUrepUruM mAna ApanArA paNa A zAstrakAro tattvavicAra ane karmakAMDanI carcAmAM na to ahiMsAne jALavI zakyA che, na to anekAMtavAda taraphano potAno Adara TakAvI zakyA che. jevuM A kathana jaina zAstrakArone lAgu paDe che tevuM bauddha zAstrakArone paNa lAgu paDe che. have to vijJAnano yuga Avela che ane gAMdhIyuga paNa ApaNe najaronajara joyo che. eTale te baMnenI asara prajA upara che. eTale ja vartamAna yuvAna peDhI gaDamathalamAM paDI che. te dharmavimukha nathI, paNa kayo prayoga karavo tenI mUMjhavaNamAM che. Ave TAMkaNe jo dharmadhuraMdharo madhyayuga jevI sthitine ja pradhAnasthAna ApavAmAMthI navarA nahIM thAya, to jarUra A peDhIne dharmavimukha banAvavAnI javAbadArInA bhAgIdAra banaze emAM zaka nathI. prAcIna samayamAM vaidika, jaina ane bauddha traNa prayogAtmaka vicAradhArAo ApaNI sAme hatI, paNa have to temAM bIjI bIjI prayogAtmaka vicAradhArAono paNa samAveza thayela che : jarathostI dharmanI prAcIna paraMparA, khristI dharmanI paraMparA ane islAmI dharmanI paraMparA. A vicAradhArAonI paNa upekSA karavI poSAya tema nathI e hakIkata aMge paNa ApanuM dhyAna kheMcuM chuM. Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina ane bauddha vicAradhArAonI AlocanA 0 167 samagra lakhANano sAra A che ke je je zAstra vartamAnamAM pracalita che te badhAM ja prayogarUpa che, ane te prayogane barAbara amalamAM mUkavAmAM Ave eTale aMdarathI ane bahArathI barAbara e prayogone je koI anusaraze te jarUra A viSama kALamAM paNa niHzreyasa meLavaze-jarUra siddha thaI jaze. AcArya siddhasena divAkare moTI ghoSaNA sAthe jaNAvela che ke : "jene jene mithyA darzano kahevAmAM Ave che te badhAM ja jayAre bhegAM thAya tyAre jaina darzana bane che, jinavacana bane che." vartamAna yuganA jainasaMghanA je je saMpradAyo che te badhA ja jayAre bhegA thAya tyAre pUro jaina dharma bane che e vAta samajavAmAM Avaze tyAre ja jainasaMghanuM ane anya saMghonuM paNa kalyANa thaze ema mAro aMgata abhiprAya che. - prabuddha jIvana - 1967 Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20. mahAbhArata ane jaina Agama Ama to mahAbhArata brAhmaNaparaMparAno graMtha che ane jaina Agamo jaina paraMparAnA che. e be vacce hoya to virodha ja hoya; kazI samAnatA ke sagAI to na ja hoya evI sAdhAraNa mAnyatA che. zramaNa ane brAhmaNa vacce pAchalA keTalAka samayathI meLa nathI, balka virodha che evuM te te zAstro dvArA paNa loko jANe che. jemanuM nityavera hoya evA samAsanA prayogonA dAkhalAmAM zramabrAhamaNana' evuM eka udAharaNa ghaNA samayathI bane paraMparAnA vyAkaraNagraMthamAM cAlyuM Ave che ane "jogI-jAtine vera, vera satI-vezyAne evI zAmaLa bhaTTanI lokokti paNa e ja veranI samarthaka che. A hakIkata khoTI nathI; paNa mAtra eka ja AMkhe ane te paNa mAtra bheda ke virodha zodhavAnI dRSTie jovAthI UbhI thayelI che. samabhAve ane ekabIjAnI sagAI zodhavAnI daSTie bIjI AMkhe paNa joIe, to brAhmaNa ane zramaNa vacce jeTalo ghaniSTha saMbaMdha che teTalo bIjAo vize dekhAto nathI. be sagA bhAIo hoya chatAM jo doSadRSTithI ja ekabIjAne jotA hoya to temAM paNa dveSa ke vera sivAya bIjo koI bhAva dekhAze nahIM, ane jo guNadaSTie ane samAdhAnabhAve joIzuM to game te be taddana judA judA lAgatA manuSyomAM paNa bhAre saMgatatA ane ghaniSThatA mAlUma paDe che, to pachI be sagA bhAInI to vAta ja zI ? samAjanuM dhAraNapoSaNa ane sattvasaMrakSaNa karavuM hoya, prajAmAM sadbhAva ane prema vadhAravA hoya to judAImAM to zuM, virodhamAM paNa saMgati jovAnI dRSTi keLavavAnI jarUra che. tema karyA sivAya vyakti ane samAja baMnene hAni che. kevaLa bheda ke virodhadaSTithI ja jovAnI Teva pADIe to kadAca ekalI vyaktine thoDo-ghaNo phAyado thAya, paNa te phAyadAnA mULamAM saMtApa ane kleza sivAya bIjuM kazuM ja dekhAze nahIM. mATe samAjanA ane vyaktinA hitavAMchue pradhAnapaNe samAdhAnanI daSTi keLavavAnI Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAbhArata ane jaina Agama 169 vizeSa jarUra che. te rIte bhinna bhinna matone, judA judA abhiprAyone, bhinna bhinna graMthone tathA vividha saMpradAyone jovAthI e badhAmAM vizeSa saMgatatA, ghaNI ghaniSThatA ane jANe ke e badhA eka ja hoya ema ApaNe prAmANikapaNe joI zakIzuM. brAhmaNagraMthakAroe vedabAhya lokone niMdyA che, jaina graMthakAroe mahAbhArata vagere mahAgraMthone mithyA graMtho kahIne vagovyA che. paNa temAM kevaLa emaNe eka ja AMkhano upayoga karelo ane kevaLa saMkucita sAMpradAyika dRSTine ja keLavelI. paNa have ApaNe game te dharmanA, game te bhASAnA, game te dhaMdhAnA vA game te kuLa yA gotranA hoIe to paNa eka ja chIe, eka ja rahevAnA ane ApaNI bhAvI prajAne paNa eja eka saMdezo temanA vArasAmAM ApI javAnA. A eka uddeza vA daSTine dhyAnamAM rAkhIne nIce mahAbhAratanI sAthe jaina Agama uttarAdhyayanasUtranI tulanAtmaka rIte vivecanA karavAmAM AvI che. vivecanAmAM kalpanA nathI, paNa nakkara satya che. vAta ema che ke ghaNA jUnA samayamAM brAhmaNa-paraMparA karmakAMDapradhAna hatI, eTale ke yajJo karavA; pachI bhale temAM narabali ke pazubali caDAvavAmAM Avato hoya. evA yajJo svargamAM pahoMcADanArA che ema paNa vedone nAme kahevAmAM AvatuM. "sItrAmakhyAM surApAnam' eTale sautrAmaNi yajJamAM surAnuM pAna karavuM ema kahIne pazuhiMsAnI sAthe madyapAnane paNa vedone nAme Teko ApavAmAM Avato. A rIte vedone nAme eka kALe ghaNA anAcArone poSaNa maLeluM. A paristhitithI ghaNA brAhmaNo paNa akaLAyelA ane e akaLAmaNamAMthI ja upaniSado janmyAM che. mAThara jevA brAhmaNa paraMparAnA puraskartAe to ema paNa kaheluM che, ke "vRkSAt chilvA pazu halvA vRtvA audhararvamam ! pAzraya te svanara: phena te" (mATharavRtti, pAnuM AThamuM, caukhaMbA graMthamALA) arthAt jo yajJamAM pazuone mArIne svargamAM jaI zakAya to pachI narakamAM javAno bIjo kyo mArga che? athavA AvA hiMsako svargamAM jAya to pachI narakamAM koNa jAya? gItAnA samarthaka puruSottama zrIkRSNa paNa evA hiMsApradhAna vedo tarapha tAkavAnI potAnA sakhA arjunane sApha nA pADelI, ane e rIte emaNe paNa ahiMsA ane saMyamanuM ja samarthana kareluM che. gItAjImAM zrIkRSNa je vacano vedo vize kADhelAM che te A pramANe che : Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 * saMgIti "yAmimAM puSpitAM vAcaM pravadantyavipazcitaH / vedavAdaratAH pArtha nAnyadastIti vAdinaH // 82 // kAmAtmAnaH svargaparA janmakarmaphalapradAm / kriyAvizeSabahulA bhaugaizvaryagati prati // 83 // bhogaizvaryaprasaktAnAM tayA'pahRtacetasAm / vyavasAyAtmikA buddhiH samAdhau na vidhIyate // 44 // traiguNyaviSayA vedA nisvaiguNyo bhavArjuna / nidvaMndvo nityasatvastho niryogakSema AtmavAn // 85 // " zrI gItAjInA bIjA adhyAyamAM A cAra zloko ApelA che. e zloko ja batAvI Ape che ke gItAjInA samayamAM vedono kevo anucita upayoga purohito karatA hatA. zrIkRSNa pote vedano A jAtano durupayoga joIne ja potAnA sakhA arjunane vedavAda tarapha jovAnI sAphasApha nA pADe che. A uparAMta "maputrasya titi' arthAt "apuniyAnI sadgati thatI nathI' evo vedavAda che. vedonuM adhyayana karavuM, prajA pedA karavI, brAhmaNone jamADavA vagere paNa vedavAda che. karmakAMDapradhAna paraMparAnuM rahasya nathI samajavAmAM AvatuM, tyAre je anartho thAya te badhA e paraMparAmAM thAya e svAbhAvika che. eka purohita brAhmaNa e karmakAMDapradhAna paraMparAno anugAmI che, tyAre eno putra e paraMparAthI judo paDe che ane ahiMsA-saMyamapradhAna paraMparAne anusaravA tatpara thAya che. evA e banne pitAputrano saMvAda mahAbhAratamAM Apelo che ane evo ja saMvAda jaina Agama uttarAdhyayanamAM paNa Apela che. A nIce e banne saMvAdono anuvAda ApuM chuM ane pachI e bannenAM mULa padyo paNa TAMkI batAvuM chuM, jethI vAMcanAra joI zakaze ke te bannenA anuvAdamAM keTalI badhI samAnatA che, eTaluM ja nahIM, paNa padyomAM paNa keTalI badhI akSarazaH paNa samAnatA jaLavAyelI che. mahAbhAratamAM bAramuM zAMtiparva che. tenA peTAmAM trIjuM mokSadharmaparva che. temAM saLaMga cAlyA AvatA 175mA adhyAyamAM rAjA yudhiSThira ane bhISmapitAmaha vacceno saMvAda che. 1. ahIM vApareluM mahAbhArata pUnAnI AvRtti che. Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAbhArata ane jaina Agama * 101 zarUAta "TdhaSThira uvAva' arthAt "yudhiSThira bolyA" ema karIne thAya che. "tamAma prANIonA kSayane karanAro A kALa cAlyo jAya che. to te pitAmaha! tame mane kaho ke ame zreyasa tarIke zuM svIkArIe?" 1 pachI bhISmapitAmaha bolyA : "A sthaLe paNa he rAjA yudhiSThira ! pitAputra vacce eka saMvAda purAtana itihAsarUpa thayela che, tene ja udAharaNarUpe kahevAmAM Ave che, te tuM jANa arthAt tArA praznano javAba e saMvAdamAMthI jaDI jaze. 2 "he pRthAnA-kuMtInA putra rAjA yudhiSThira ! svAdhyAya parAyaNa koI brAhmaNano medhAvI nAme buddhizALI putra janmyo hato. 3 "mokSa ane dharmanI samajamAM kuzaLa tathA samagra lokatattva jANanArA te medhAvIe svAdhyAya karavAmAM tatpara evA te potAnA pitAne kahyuM : 4 "he pitAjI ! mAnavonuM AyuSya jhapATAbaMdha cAlyuM jAya che, to samajadAra dhIrapuruSe potAnA zreya mATe zuM karavuM ghaTe? pitAjI ! tame mane anukrame yathArtha hakIkata kaho, jethI huM dharmanuM AcaraNa karavA mAMDe. 5 pitA bolyA : he putra ! brahmacarya dhAraNa karIne. vedone bhaNIne ApaNA pUrvajapitRone pAvana karavA mATe putrone icchavA joIe; arthAt brahmacarya sAthe vedone bhaNa ane zrAddha mATe putrone pedA kara. agninI sthApanA karIne vidhipUrvaka yajJo kara ane pachI vAnaprastha thayA bAda muni thavAnI icchA kara." 6 (medhAvIno pitA karmakAMDapradhAna brAhmaNa-paraMparAno che ane medhAvInI AsthA e karmakAMDapradhAna evI brAhmaNa-paraMparAthI UThI gaI hoya ema lAge che, e dhyAnamAM rAkhavA jevuM che.) putra bolyo : "samagra saMsAra A rIte bhAre DisAI rahyo che ane aneka duHkhothI gherAyelo che tathA AyuSyane haravAmAM saphaLa evI rAtrIo vItatI jAya che, tene vakhate he pitA! tame AvuM dhIranA jevuM kema bolo cho; arthAt jayAre jagata AkhuM mRtyunA jaDabAmAM phasAyeluM che ane Adhi, vyAdhi tathA upAdhiothI gherAyela che, teve vakhate vedone bhaNavAnI, putrone pedA karavAnI tathA yajJo karavAnI salAha zI rIte Apo cho? kAlanI to koIne khabara nathI." Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17ra * saMgIti pitA bolyA : dIkarA ! A tuM zuM kahe che? A saMsAra kevI rIte pisAI rahyo che? duHkhothI kevI rIte gherAyelo che? kaI saphaLa rAtrIo vItatI jAya che? jANe ke tuM zuM mane bivarAvI rahyo che !8 putra bolyo : loka badhA mRtyuthI AghAta pAmelA che, jarAnA rogathI gherAyelA che ane ApaNA AyuSyane ghaTADanArAM A rAtadina cAlyAM jAya che. A badhuM che pitA ! tame kema jANatA nathI ? 9 AyuSyane gaLI janArI A kALarAtrIo roja ne roja Ave che ane jAya che. vaLI huM jayAre e jANuM chuM ke mRtyu UbhuM rahetuM nathI, 10 tyAre jJAna-sama baddharathI nahIM DhaMkAyelo huM kevI rIte vATa joIne besI rahuM ? (arthAtu pratikSaNa AyuSya ghaTatuM rahe che ane mRtyuno bhaya Ubho ja che, teve vakhate vedone bhaNavAnuM, putrone pedA karavAnuM ane yajJo karavAnuM mane kema sUjhe ?) 11 "jema jema rAto vIte che, tema tema AyuSya alpa, alpatara ane alpatama thatuM rahe che. paMDita puruSe AvI sthitimAM vItI jatA samayane niSphaLa mAnavo joIe. AvI duHkhamaya paristhitimAM kayo mANasa sukha pAme ? ochA pANImAM jema mAchaluM taraphaDe, tema mANaso duHkhamAM taraphaDI rahyAM che. mANasanI dhArelI vAsanAo pUrI nathI thatI, tyAM to manuSyane mRtyunuM teDuM AvI jAya che. 12 vAsanAomAM manane parovIne mANasa haju phUlone cUMTato hoya che, tyAM ja mRtyu tene upADIne cAlatuM thAya che-jema varu garIba gheTAne upADIne cAlatuM thAya che tema. 13 'tuM Aje ja tAruM zreya je thAya te karI le, tane A mRtyu-kALa dabAvI na jAya. karavAnAM kAryo aNakaryA raheze ane kharekhara tane mRtyu kheMcI jaze. 14 "AvatI kAle karavAnuM Aje ja karI le, sAMje karavAnuM bapore ja karI le. ANe potAnuM kAma karyuM che ke nathI karyuM e rIte mRtyu koInI vATa jotuM nathI. 15 ema koNa jANI zake che ke Aje konuM maraNa thavAnuM che? mATe yuvAna mANase ja dharmazIla thavuM joIe. jIvana anitya che. Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAbhArata ane jaina Agama * 173 dharmAcaraNathI kIrti thaze. uparAMta A lokamAM ane paralokamAM paNa sukha ja thaze. 16 mohathI gherAyelo mAnavI putro ane strIo mATe udyata thAya che ane karavAnuM ke na karavAnuM kAma karIne paNa emane poSaNa Ape che. 17 putra ane pazuonI saMpatavALA tathA vizeSa Asakta manavALA puruSane, jema sUtelA haraNane vAgha upADIne cAlyo jAya che, tema mRtyu upADIne cAlyuM jAya che. 18 mohanA ghenamAM paDelA, haju saMcaya karavAnI zarUAta karatA ane vAsanAothI atRpta rahelA mAnavane, jema vAgha pazune laIne cAlyo jAya che, tema mRtyu upADIne cAlyuM jAya che. 19 "A kAma karyuM che, A kAma karavuM bAkI che ane bIjuM paNa ghaNuM karyuM che ane karavAnuM che-e rIte je mAnava asukhamAM Asakta rahe che, tene mRtyu potAne tAbe kare che. 20 je je karmo eTale kAryo mANase karelAM che, tenuM phaLa haju tene maLyuM nathI; tyAM to e khetara, hATa ane gharamAM Asakta thayelA manuSyane pakaDIne mRtyu cAlyuM jAya che. 21 "mANasa bhale dUbaLo hoya ke baLavAna hoya, zUravIra hoya ke bIkaNa hoya, jaDa hoya ke kavi-paMDita hoyae badhA potapotAnI vAsanAone haju pUrI na karI zakyA hoya to paNa te badhAne upADIne mRtyu cAlyuM jAya che. 22 he pitA ! A zarIramAM mRtyu, jarA, vyAdhi ane bIjAM ane duHkho bharelAM che, chatAM tame taddana svastha jevA kema beThA cho? janmelA prANIne ja yamarAja upADI jAya che, jarA gherI vaLe che. maraNa ane jarAthI jagatanAM tamAma sthAvarajaMgama prANIo gherAyelAM che. 24 "je mANasane A grAmya sukhomAM eTale deha-iMdriyonAM sukhomAM cena paDe che, te mRtyunuM ja mukha che ane je mANasa e grAmya sukhone tajI daIne araNyamAM vAsa kare che, te devono ja goSTha che. arthAt tyAga sAtheno araNyavAsa svargasamAna che. 25 grAmya sukhomAM ja bharAI rahevuM te eka jAtanuM moTuM baMdhana che. je sukRti manuSyo che teo e baMdhanane chedI nAkhe che ane jeo duSkRti che teo e baMdhanane chedI zakatA nathI. 26 je manuSya manasA, vAcA ane karmaNA koI prANInI hiMsA nathI Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 * saMgIti karato, tene krUramAM krUra prANI paNa mArI zakatuM nathI. 27 satya vinA bIjuM koI paNa tattva, sAme dhasI AvatI mRtyunI senAne rokI zakatuM nathI, mATe asatyane tajI devuM joIe. satyamAM amRta bhareluM che. 28 "satyano sAco mahimA samajIne mAnavIe satyavratanuM AcaraNa karavuM joIe, satya-yogamAM tatpara thavuM joIe tathA satyazAstranA anugAmI banavuM joIe, dAtta thavuM joIe ane satya vaDe ja maraNane jItavuM joIe. 29 amRta ane maraNa e bane A mAnavadehamAM ja rahelAM che. mohane lIdhe maraNa Ave che ane satyane lIdhe amRta sAMpaDe che. 30 mATe he pitAjI ! huM ahiMsaka banIza, satyArthI thaIza, kAma ane krodhane mArI manamAMthI bahAra kADhI melIza, duHkha ane sukhamAM samadaSTi rahIza. A rIte kSemavALo thaIne amaryanI (davanI) peThe huM mRtyune tajI daIza. 31 mAro pazuyajJa ke narayajJa nahIM hoya, huM to zAMtinA yajJamAM tatpara banIza, mArI iMdriyo ane dehane aMkuzamAM rAkhIza. e rIte brahmayajJamAM sthira evo muni thaIza tathA praNavajapano mAro vANIyajJa cAlaze, gurusevA vagere sadanuSThAnono mAro karmayajJa cAlaze, manano jaya karavAno mAro manayajJa pravartaze. e rIte huM devayAnanA mArgamAM cAlIza. 32 "jemAM pazuone mArI nAkhavAmAM Ave che evA ghora hiMsaka pazuyajJo vaDe mArA jevo bhAnavALo sAvadhAna thayelo manuSya zA mATe yajJo kare eTale ke devonI pUjA kare ? "e hiMsaka yajJo to nAzavAna che, mATe huM pizAcanI peThe evA yajJo zA mATe karuM ? 33 jenA vANI ane mana hamezAM barAbara svastha che, je tapa kare che, tyAga kare che ane satyane Acare che, te kharekhara badhuM ja pAme che. 34 "vighA jevI koI bIjI AMkha nathI, satya-vacana jevuM koI bIjuM tapa nathI, rAga jevuM bIjuM koI duHkha nathI ane tyAga jevuM bIjuM koI sukha nathI. 35 he pitAjI, huM prajA vagarano rahIza chatAM AtmaniSTha banIza, AtmAmAM ja parAyaNa rahIza. prajA mane tArI zake ema nathI, arthAt putrotpattithI mAruM trANa thaI zake tema nathI. 36 sarvatra abhedavRtti, samatA ane satya vANI, zIla, sthiratA, Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAbhArata ane jaina Agama 0 175 hiMsAno tyAga ane saraLatA-enA jevuM brAhmaNanuM bIjuM koI dhana nathI arthAta samatA vagere ja brAhmaNanuM dhana che, mATe prapaMcavALI pravRttiothI aTakavuM e ja uttama che. 37 he brAhmaNa ! tAre dhananuM zuM kAma che ! baMdhuonuM zuM kAma che ? strIonuM paNa tAre zuM kAma che? tuM maravAno che. guhAmAM peThelo che evA AtmAne tuM zodha ane vicAra kara ke tArA pitAmaha ane pitA kyAM gayA che? (arthAt pelo medhAvI putra potAnA pitAne kahe che ke yajJo karavAnI, vedo bhaNavAnI ane prajotpatti karavAnI tamArI salAha vakhatasaranI nathI. mRtyune taravAmAM e yajJo, e vedAdhyayana ke e putro kazI sahAyatA karI zakatA nathI. mATe huM to tyAgI thaIza ane Atmazodha ja karIza.) 38 arthAt A pitAputrano saMvAda pUro thatAM have bhISma pitAmaha rAjA yudhiSThirane kahe che, ke "he rAjA ! potAnA medhAvI putranuM e jAtanuM vacana sAMbhaLIne jema pitAe karyuM, arthAt jema pitA AtmaniSTha banavA taiyAra thayA, tema tuM paNa satyadharmaparAyaNa thaIne tAruM vartana kara." 39 - have pachI jaina paraMparAnA AgamarUpa uttarAdhyayanasUtramAM AvelA caudamAM "usuyArija' (iSakArIya) nAmanA adhyayanamAM je hakIkata Ave che teno A nIce kramazaH anuvAda ApuM chuM: eka purohita, tenA be putro, purohitanI jasA nAmanI patnI, prasiddha kIrtivALo iSakAra nAme rAjA ane tenI rANI kamalAvatI devI-ema che pAtrono saMbaMdha A adhyayanamAM che. devalokanA jevA ramya, prakhyAta, samRddhivALA ane purAtana kALathI vaselA ISakAra nAmanA nagaramAM e che jaNAno saMvAda thayelo che. purohitanA baMne putro jyAre barAbara samajaNA evA juvAna thayA, tyAre temaNe juvAnImAM ja saMsAranA prapaMcapUrNa cakramAMthI dUra thavAno nirNaya karyo; arthAt karmakAMDapradhAna paraMparAmAM teo janmelA hatA chatAM temanA koIka viziSTa saMskArabaLane lIdhe teo nAnapaNathI ja tyAgavRtti tarapha vaLyA. temaNe gRhasthAzrama na mAMDyo, yajJo na karyA, vedonuM adhyayana paNa choDI dIdhuM ane brAhmaNone jamADavA nahIM tema potAnA pitRonuM zrAddha paNa karavuM temane yuktirahita lAgyuM. te baMne putroe potAnA purohita pitAne jaNAvyuM, ke "he pitAjI ! janmaduHkha, jarAduHkha ane maraNaduHkha e trividha duHkhone lIdhe ame trAsI 12 Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 * saMgIti gayA chIe. mATe ja A bhikSuno zramaNano-saMnyAsIno mArga svIkAravA taiyAra thayA chIe ane saMsAranA cakrathI chUTI javA mATe ame kAmaguNono tyAga karIe chIe." 4 - jyAre purohite potAnA putrone kAmabhogothI virakta joyA ane mokSanI temanI AkAMkSA vadhatI joI, tyAre tene bhAre viSAda thayo. vairAgyanA raMgathI raMgAyelA te baMne putroe potAnI vAta potAnA pitAne A pramANe kahI batAvI : 6 A saMsAranA sukho sthAyI nathI, tema ja te ghaNAMghaNAM vighnothI bharelAM che.vaLI amAruM AyuSya paNa eTaluM badhuM lAMbuM nathI. mATe he pitAjI ! ame gRhasthAzramanAM sukhane meLavavAno prayatna karavAnA nathI, munivRta AcaravAnA chIe ane e mATe tamane paNa AmaMtraNa ApIe chIe."7 purohitane A vAta sAMbhaLIne bhAre AMcako lAgyo ane potAnA putro vedo na bhaNe, yajJo na kare ane gRhasthAzrama mAMDIne putrone pedA na kare, e badhuM tene potAnI karmakAMDapradhAna purANakALathI cAlI AvatI praNAlikAthI taddana UMdhuM lAgyuM. ethI putronI sAdhanAmAM bAdhA karavA mATe te A pramANe bolyA : "he putro ! tame A zuM bolo cho? jeo vedavido che teo ema kahe che ke aputra manuSyanI sadgati thatI nathI 'vaye vevize vati nahI na hoDa suyANa togo') arthAt tame putra vinAnA rahezo to tamArI asadgati thaze ema vedavidonI vAta tamAre mAnavI joIe. 8 mATe tame vedone bhaNA, brAhmaNone pIraso eTale jamADo ane te putro ! gharamAM tamArI gAdI upara putrone besADo tathA strIo sAthe bhogone bhogavIne tame araNyavAsI prazasta evA muni thajo." 9 potAnA putrono saMnyAsa levAno vicAra jANIne pitA purohita zokathI saLagI UThe che ane temAM moha tene adhika satAve che tethI te vadhAre dalIla kare che. 10 dhananI lAlaca batAvIne ane putrotpattinuM vedavidhAna batAvIne putrone samajAvavA taiyAra thayelA potAnA purohita pitAne te chokarAoe A pramANe kahyuM : 11 "he pitAjI ! vedone bhaNavAthI amAruM trANa thavAnuM nathI. jamADavAmAM AvelA brAhmaNo UlaTuM amane aMdhArAmAM ja laI jAya che. Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAbhArata ane jaina Agama - 177 janmelA putro paNa amane bacAvI zakavAnA nathI. to he pitAjI ! tamArI e vAtane koNa mAne ? 12 "strIo sAthenA bhogo to kSaNamAtra mATe ja sukhakara che, vizeSa duHkhathI bharelA che ane bhAre anartharUpa che tathA mokSamArgamAM bhayaMkara vighnasamAna che. 13 "dhana kamAvA mATe dhamAdhama karatA ane e mATe rAtadivasa saMtApa pAmatA puruSane ekavakhata jarA gherI vaLe che ane mRtyu tenI pAse pahoMcI jAya che. 14 "A mAruM che, A mAruM nathI, A karavAnuM che, A nathI karavAnuM evI rIte lapalapATa karatA puruSane mRtyunA dUto AvIne jhapATAbaMdha upADI jAya che, mATe pramAda zA mATe karavo ?" 15 A sAMbhaLIne pitA purohita bolyo : ''vatso ! gharamAM dhana ghaNuMya che, kAmabhogonI sAmagrI paNa akhUTa che, strIo paNa ramaNIya che. vaLI jene mATe bIjA loko tapa tapItapIne marI jAya che, te badhuM saMsAranuM bhogasukha tamane sahelAIthI maLeluM ja che. to pachI zA mATe bhikSu thavAno vicAra karo cho ?" vaLI pitA kahe che, ke "putro, AtmA ja nathI. je che te A badhuM pratyakSa ja dekhAya che. to tene ja bhogalI lyo, ane paralokane bharose rahIne koNI uparano goLa cATavA jevuM zA mATe karo cho ?' 16 A sAMbhaLI putro bolyA : "pitAjI, dharmanI sAdhanAmAM dhananuM zuM kAma che ? tema ja kAmaguNonuM paNa kazuM ja kAma nathI. ame to guNadhArI evA zramaNo thaIzuM ane bhikSA dvArA nibhAva karIne araNyavAsI banIzuM. 17 "he pitAjI ! jema araNInA lAkaDAmAM agni rahelo che, dUdhamAM jema ghI raheluM che ane talomAM jema tala raheluM che,tema A zarIramAM AtmA rahelo che. e AtmA rUpa, rasa, gaMdhavALo na hovAthI iMdriyo dvArA samajAto nathI ane amRta hovAthI ja te sthAyI-nitya che. khoTA saMskArone lIdhe te baMdhAya che ane evuM baMdhana ja tenA saMsAranuM kAraNa che. 18, 19 "pahelA to ame dharmanA vAstavika svarUpane samajatA nahotA ane tethI ja ame aneka pApakarmo karelAM, paNa have dharmanI kharI samajaNa pAmyA pachI pharI pharIne ame evAM hiMsAmaya anuSThAno karavAnAM nathI. tame amane game teTalA rokavA taiyAra thAo to paNa ame have kSaNa paNa rokAvAnA nathI. 20 Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 0 saMgIti "samasta loko bhAre AghAta pAmelA che ane duHkhothI cAre bAju gherAyelA che, A badhI rAtrI saphaLa thaIne cAlI jAya che, mATe he pitAjI, have amane tamArI vAtamAM rasa raheto nathI." 21 pitAe pUchyuM : "loka konAthI AghAta pAmela che ? ane kayAM duHkhothI gherAyelo che ? vaLI A rAtrIo saphaLa thaIne cAlI jAya che e zuM che ? he putro, tamArAM vacanathI huM ciMtAmAM paDyo chuM, mATe mane samajAvo." 22 "pitAjI ! loko mRtyuthI AghAta pAmelA che, jarAthI gherAyelA che ane ApaNuM AyuSya harI lenArI A rAtrIo--kALarAtrIo potAnuM kAma patAvIne cAlI jAya che. he pitAjI ! tame A badhuM samajo. 23 "pitAjI ! je je rAta cAlI jAya che te kadI pAchI AvatI nathI. je manuSya adharmanuM AcaraNa kare che, tenI te rAtrIo niSphaLa jAya che ane je manuSya dharmanuM AcaraNa kare che, tenI te rAtrIo saphaLa jAya che. 24-25 "pitAjI ! jenI sAthe mRtyunI bhAIbaMdhI che athavA je mRtyuthI bhAgIne chUTI zake che athavA 'huM maravAno nathI' evI jene khAtarI che. te mANasa ja ema kahe ke huM AvatI kAle karIza. pitAjI ! ame to Aje ja A zramaNadharmane svIkAravAnA chIe, jenA AcaraNathI ame pharI janmavAnA nathI evI amane khAtarI che, eTale have ame rAgadveSa tajI daIne je nakkI karyuM che te ja ka2vAnA chIe." 26-27-28 A pachI purohita, tenI patnI, rAjA ane rAjAnI rANI ane pelA be purohita-putro chaye jaNA bodha pAmIne zramaNadharmane svIkAre che e badhI hakIkata gA. 29thI 53 sudhImAM carcelI che. A lakhANane have AthI vadhAre lAMbuM na karavuM joIe e dRSTithI ahIM mahAbhAratanA ane uttarAdhyayana sUtranA tamAma zloko A nIce nathI ApavAmAM AvatA, paraMtu e be vacce je asAdhAraNa samAnatA che te uparanA anuvAdathI jaNAI Ave che. mATe A nIce te baMne graMthonAM evAM ja padyo ApuM chuM jemanI vacce zabdaracanAnI dRSTie paNa asAdhAraNa samAnatA che : Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAbhArata ane jaina Agama - 179 mahAbhArata pitAnuM vacana vedAnadhItya brahmacaryena putra putrAnicchet pAvanArthaM pitRNAm / agninAdhAya vidhivazceSTayajJo vanaM pravizyAtha muniLUbhUSet / / putranuM vacana evamabhyAhate loke samantAt parivArite amoghAsu patantISu kiM dhIra iva bhASase // pitAnuM vacana kathamabhyAhato lokaH kena vA parivAritaH amoghAH kAH patantIha kiMnu bhISayasIvamAm // putranuM vacana mRtyunA'bhyAhato loko jarayA parivAritaH ahorAtrAH patantyete nanu kasmAnna budhyase || putranuM vacana yadAhametajjAnAmi na mRtyustiSThatIti ha / so'haM kathaM pratIkSiSye jJAnenA'pi hitaizcaran / Atmanyeva bhaviSyAmi na mAM tArayati prajA mahAzAMtiparvamokSadharmaparva a. 175 pR. 300 uttamadhyanasUtra pitAnuM vacana ahijja vedA parivissa vippe putte paridRppa gihaMsi jAyA / bhoccANa bhoe saha itthiyAhiM AraNNagA hoha muNI pasatthA / / / putranuM vacana AbbhAhayammi logammi savvao parivArie / amohAhiM paDantIhiM gihasina raI labhe // pitAnuM vacana keNa abbhAhao logo keNa vA privaario| kA vA amohA vuttA jAyA ! ciMtAvaro hu me|| putranuM vacana maccuNA'bbhAhao logo jarAe privaario| amohA rayaNI vuttA evaM tAya ! viyANaha / / putranuM vacana jatsa'tthi maccuNA sakkhaM jassa asthi palAyaNaM / jo jANai na marissAmi so hu kaMkhe sue siyA // jAyAya puttA na havaMti tAnaM kINAma te aNumanejja eyaM // uttarAdhyayanasUtra, ISakArIya-adhyayana caudamuM Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21. eka bhajana ne mahAbhArata mAnavanI bhASA bhale judI judI hoya, mAnavamAM dezano ane kALano bheda bhale hoya, mAnavanAM sAdhanoya bhale judAMjudAM hoya ane mAnavanAM dhArmika yA sAMpradAyika karmakAMDoya bhale bhAtabhAtanAM hoya, chatAM mAnavane je eka aMtaraMga anubhava thAya che te ekasarakho hoya che. ahiMsA vize lyo, satya vize juo; asteya, brahmacarya ane aparigraha bAbata lyo vA tyAga vize juo; tamAma saMtono eka ja anubhava che, tamAma zAstronI ekasarakhI vANI che. kurAna hoya ke purANa hoya, bAibala hoya ke buddhavacana hoya, mahAvIravacana hoya ke jarathuSTranI vANI hoya, koI jUnAmAM jUnuM zAstra hoya ke arvAcIna vacana hoya, tamAmamAM pAMca sadAcAra vize ekasarakhuM vivecana maLe che. te ja rIte koI paNa saMtapuruSa ke je bhinna dezano hoya ke eka dezano hoya, prAcIna samayano hoya ke arvAcIna yugano hoya, te badhAno tyAga vize ekasarakho anubhava hoya che. kahevAnI, samajAvavAnI ke dAkhalA-dalIlo ApavAnI rIta bhale nyArI nyArI hoya, paNa anubhava to ekasarakho ja jaNAvAno. A bAbata vadhu spaSTa karavA A nIce eka paMjAbI bhASAnuM bhajana TAMkuM chuM, je bhajana bahu jUnuM jaNAtuM nathI, paNa che koI anubhavI puruSanuM. enA kartAnA nAmanI jANa nathI. e bhajanamAM phakIronA svabhAva vize bhajana banAvanAra saMtano potAno mAnubhava zabda zabda nItare che. bhajanamAM je bhAva batAvelo che, te ja bhAva mahAbhAratanA bAramA zAMtiparvanA 17mA adhyAye AbehUba varNavelo che. A nIce anubhavavANIrUpa e arvAcIna bhajana ane mahAbhAratanA zloko TAMkI batAvIne e batAvavAnuM che, ke anubhavavANImAM dezanuM, kALanuM ke bhASAnuM aMtara naDatuM nathI. Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka bhajana ne mahAbhArata 0 181 rAga dhanAsarI-tAla dhumAlI vAda vAdare ka hIrAM rI. () kabhI cabAveM canA cabInA, kAma napaTa nai vIra vI. vAda II kabhI to oDhe zAladuzAlA, vama suDiyA TvIrAM vI. vAeo iArA kabhI to soveM raMgamahala meM, kabhI galI ahIrAM dI. vAha0 // 3 // maMga taMga ke TukaDe khAnde, cAla caleM amIrAM dI. vAha0 // 4 // A cAra kaDInA nAnAmAM nAnA bhajanamAM phakIrIno, tyAgano, saMnyAsI vRttino, saMyamInI sAdhanAno, saMtoSavRttino AbehUba citAra bhajanakAre Apyo che. bhajanakArane potAne sAdhanA karatAM je kAMI saMtoSavRttino anubhava thayelo che, te A nAnA bhajanamAM ghaNI saraLa bhASAmAM spaSTa kahelo che, je samajavo jarAya agharo nathI, chatAMya te vize thoDuM vivecana karI dauM chuM : juo to kharA phakIronI moja kevI hoya che ! e mojamajAne kavi masta thaIne vAhavAha karIne varNave che : bhajanakAra potAno svAnubhava varNavatAM gAya che ke, phakIro koI vAra caNA ke evuM bIjuM kAMI cavANuM cAvatA-khAtA hoya che ! e mojamajAne kavi masta thaIne vAha-vAha karIne varNave che : phakIro koI vAra caNA ke evuM bIjuM kAMI cavANuM cAvatA-khAtA hoya che, to koI vAra khIra upara jhapATo calAvatA hoya che; paNa teonI vRttimAM jarAya asaMtoSa jaNAto nathI. lUkhuM sUkuM je kAMI paNa khAvAnuM nirdoSa bhAve, bIjA koI upara bojo na paDe e rIte maLatuM hoya te upara, zarIra dvArA saMyamane sAdhavAnA eka mAtra hetune mukhya lakSyamAM rAkhI potAno nirvAha calAvatA hoya che. caNA hoya ke jA rabAjarAno sUko roTalo hoya yA dUdhapAka hoya ke mAlapUDA hoya, temAM temane leza paNa svAdanI Asakti hotI nathI, temanI jIbha pUrI rIte temanA kAbUmAM hoya che. eTale sUko roTalo maLatAM temane asaMtoSa thato nathI ane khIrapoLI maLatAM teo rAjI rAjI ya thatA nathI. A vAkaye saMtano jIvano saMyama batAvela che. Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 0 saMgIti A pachInA bIjA vAkyamAM zarIrane DhAMkavA vize saMtanI vRttine batAvatAM bhajanakAra jaNAve che ke, saMta puruSo koI koI vAra to zAladuzAlA oDhatA hoya che ane vaLI koI koIvAra phATalA gAbhAnI godaDIo oDhIne pharatA hoya che. emane zAladuzAlA ke phATalA gAbhA sAthe saMbaMdha nathI, mAtra lokalAjane mATe, maryAdA sAcavavAnI dRSTie zarIrane DhAMkavAno ja mukhya uddeza hoya che; eTale pachI so-baso rUpiyAnI zAla maLI ke Dagalo maLyo vA kayAMya phATITUTI lIre labaDatI godaDI maLI, te badhuM temane mana ekasarakhuM che. - trIjI kaDImAM anubhavI bhajanika gAya che, ke saMtapuruSo koI koI vAra to raMgamahelamAM sUe che ane koI koI vAra bharavADanI galIomAM ke jayAM pazuonAM chANamUtara, lIMDI-lAda vagere paDyuM hoya, tyAM paNa mojathI sUe che. emane mana raMgamahela ho ke bharavADanI jhoka ho, e banne sthaLa ekasarakhAM che. mAtra temane to potAnI sAdhanA mATe jarUra pUratA vizrAmanI apekSA che, te jyAM maLyo tyAM pUrato saMtoSa che. pachI bhale ne pAkAM AlizAna moTAM moTAM makAnomAM rahevAnuM ke sUvAnuM maLe, vA kheDUtanAM jhUMpaDAmAM, luhAranI koDomAM ke masANamAM vA bharavADanI jhokomAM. banne ThekANe enI to aMtaranI sAdhanA cAlatI ja hoya che. cheka chellI kaDImAM kavi kahe che ke jogI, saMyamI, phakIra, saMnyAsI game te saMpradAya ke dharmanI chApavALo hoya, paNa tenI cAla amIranI hoya che; tenAmAM jarAya dInavRtti nathI hotI, jyAre juo tyAre tenuM vadana prasanna hoya che ane svAnubhavano AlhAda tenAmAM bharelo ja hoya che. bhale ne te mAMgI-tAMgIne TukaDA khAto hoya, paNa juo to jANe moTo amIra, zAhano zAha. AkhuM bhajana pUratI saMtoSavRtti, anAsaktavRtti ane tyAgabhAvanI bhAvanAnA bhASya jevuM che. koI paNa dezano, koI paNa kALano, koI paNa bhASAne bolanAro, koI paNa dharma ke saMpradAyanI chApa dharAvanAro navo AdamI ke jUno AdamI A bhajanamAM kahelI bAbatamAM matabheda dharAvavAno nathI. A bhajana racanAre mahAbhAratano abhyAsa karyo che ke kema e vize bhale kAMI na kahI zakAya, paNa mahAbhAratanA zAMtiparvanA 179mA adhyAyamAM Ajagara ane prahalAdano je saMvAda Avelo che, temAM barAbara akSareakSara uparanA bhajanano ja bhAva samAyela che. Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka bhajana ne mahAbhArata 0 183 dharmarAja yudhiSThira bhISmapitAmahane pUche che, ke "kena vRttena vRttajJa ! vItazokazcaret mahIm / kiM ca kurvannaro loke prApnoti gatimuttamAm" // he vRttajJa! jene vItazokanRtaddana zoka vagaranA thaIne jIvavuM hoya te puruSa kayA prakAranA vRtta vaDe, AcaraNa vaDe, vartana vaDe A jagatamAM rahe ? ane zuM pravRtti karato puruSa A jagatamAM uttama gatine pAme ?" dharmarAjano A prazna sAMbhaLI pAkA anubhavI ane dharmanA vRttathI ghaDAyelA tathA tamAma prakAranAM vRttone, vRttAMtone jANanAra evA bhISmapitAmaha bolyA : "satrayuhartAmamitihAsaM purAtanam | prahlAdasya ca saMvAdaM munerAjagarasya ca" // 2 // "rAjA yudhiSThira ! tamArA A praznanA uttara mATe ahIM rAjA prahalAda ane Ajagara muni vacce thayelo purAtana itihAsamaya A saMvAda TAMkI batAvuM chuM." bhISmapitAmahe varNavelo A saMvAda ghaNo moTo che, eTale te Akhoya ahIM na apAya; paraMtu uparyukta bhajananA bhAva sAthe pitAmahanAM je je vacano barAbara maLatAM Ave che, temane ahIM TAMkI batAvavAM joIe. ema thAya to ja arvAcIna ane prAcIna anubhavavANIno tulanAtmaka bhAva batAvI zakAya. pitAmaha kahe che : prahnA 3thIva | (rAjA pradyAre pelA Ajagara munine pUchyuM ke) 'svasthaH zakto mRdurdAnto nirvidhitso'nasUyakaH / suvAk pragalbho medhAvI prAjJazcarasi bAlavat // 4 // naiva prArthayase lAbhaM nAlAbheSvanuzocasi / nityatRpta iva brahman ! na kiJcidiva manyase // 5 // srotasA hriyamANAsu prajAsu vimanA iva / dharmakAmArthakAryeSu kUTastha iva lakSyase // 6 // 1. ajagara jevI vRttithI potAnuM jIvana TakAve che, arthAt koI prakArathI bIjAne duHkha pahoMcADanArI khaTapaTa karyA vinA jema ajagara jIve che, tema jIvanano nirvAha kare te ajagara jevo mATe Ajagara. Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 * saMgIti nAnutiSThasi dharmArtho na kAme cApi vartase / indriyArthAnanAdRtya muktazcarasi sAkSivat // 7 // kA nu prajJA zrutaM vA kiM vRttirvA kA nu te mune ! / kSipramAcakSva me brahman ! zreyo yadiha manyase' // 8 // he Ajagara muni ! he brAhmaNa ! tuM svastha che, zaktizALI che, komaLavRttivALo che, jiteMdriya che, kazuM karavAnI tAlAvelI vagarano che, IrSArahita che. tArI bhASA madhura che, koIthI dabAya evo paNa tuM nathI arthAt tejasvI che, medhAvI che, prAjJa che ane bALakanI peThe nirdoSabhAve rahe che. 4 "he muni ! tuM lAbhanI icchA rAkhato nathI, tema alAbha bAbata zoka paNa karato nathI; kema jANe nityatRpta ho evo jaNAya che. A tArI cAre bAju je dhamAla, khaTapaTa, prapaMca cAlI rahyAM che temane tuM lezamAtra gaNakArato nathI. 5 prakRtinA pUra dvArA tamAma prajAo harAtI-DhasaDAtI-jAya che eTale ke loko kALanA mukhamAM niraMtara paDatA rahe che. chatAMya tuM to kema jANe e tarapha jarA paNa mana lagADato na hoya ema varte che. dharma tathA arthanI dhAmadhUma bharelI dhamAlavALI pravRttio tarapha tuM jANe kUTastha (taTastha) ho ema dekhAya che (kUTastha eTale koI prakAranI sArI-narasI asara vagarano-nirvikAra). 6 "he muni ! tuM dharmano DoLa karato nathI, arthanI dhamAla karato nathI ane vAsanAomAM paNa vartato nathI. iMdriyonA viSayo tarapha AdarabhAva batAvyA vinA kema jANe sAkSI ho e rIte muktavRttie rahe che. 7 he muni ! tuM je Ama svastha rahe che te mATe tArI pAse kaI jAtanI buddhi che? kyA prakAranuM zAstra che? tArI pAse evI kaI jAtanI vRtti che? he brAhmaNa ! tuM je mAre mATe kalyANarUpa mAnato hato te jhaTa kahI nAkha, jethI mane A tArA jevI prasanna sthitino lAbha thAya. 8 (Ama rAjA praphlAdano prazna sAMbhaLI Ajagara munie je kAMI kahyuM te pitAmaha potAnA zabdomAM rAjA yudhiSThirane A pramANe kahevA lAgyA :) bhISma uvAca "anuyuktaH sa medhAvI lokadharmavidhAnavit / uvAca zlakSNayA vAcA prahlAdamanapArthayA // 9 // Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka bhajana ne mahAbhArata 0 185 "lokadharmanA vidhAnane samajanArA eTale saMsAranA svabhAvane barAbara pichANanArA ane jemane prazna pUchavAmAM Avela che, evA te medhAvI Ajagara munie rAjA pralAdane arthabharelI, komaLa vANI vaDe A pramANe kahyuM : 9 'pazya, prahlAda ! bhUtAnAmutpattimanimittataH / hAsaM vRddhi vinAzaM ca na prahRSye na ca vyathe // 10 // he rAjA prahalAda ! tuM jo (vicAra karo. A tamAma prakAranA jIvo vinA kAraNe pedA thAya che, temanI ghaTa thAya che, temano vadhAro thAya che ane temano samULago vinAza thAya che. e badhuM akAraNa thAya che ema jANIne huM harakhAto nathI tema duNAto nathI. arthAt saMsAramAM cAlatA A prakAranA bhUtonA jIvonA saMgharSane joIne mane kazo harakhazoka thato nathI, e svastha jIvananuM prathama kAraNa che. 'svabhAvAdeva saMdRzyA vartamAnAH pravRttayaH / / svabhAvaniratAH sarvA parituSyenna kenacit // 11 // pazya prahlAda ! saMyogAn viprayogaparAyaNAn / saMcayAMzca vinAzAntAn na kvacid vidadhe manaH // 12 // antavanti ca bhUtAni guNayuktAni pazyataH / utpattinidhanajJasya kiM kAryamavaziSyate ? // 13 // he rAjA prahalAda ! vartamAna A je tamAma pravRttio cAle che, te badhIne svAbhAvikapaNe cAlatI samajavAnI che. te tamAma pravRttio eka mAtra svabhAvane vaza che, mATe te game tevI koI eka pravRtti joIne harakhAvAnuM nathI. 11 "he rAjA praphlAda ! tuM jo, je A badhA saMyogo che, saMbaMdho che, mAdIkaro, bApa-beTo, pati-patnI, bhAI-bahena, mAmA-mAzI, phaI-phUvA ke zatru-mitra; A tamAma saMbaMdhano chevaTe viyoga che, arthAt emAMno eka paNa saMbaMdha sthira nathI. vaLI je A badho dhana, mAyA, prema, sagAI, saMbaMdho, jazakIrti vagereno je moTo saMcaya karavAmAM Ave che, te tamAmano chevaTa paNa vinAza ja che. mATe huM to temAMnA koI tarapha jarA paNa mana pheravato nathI arthAtu mAruM mana te bAbata jarAya Asakta nathI, rAjI thatuM nathI tema nAkhuza paNa thatuM nathI. vastusthitine barAbara pArakhyA pachI kyAM rAjI Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1860 saMgIti thavuM? kyAM raDavuM ? 12 "jagatamAM A je tamAma prakAranAM prANIo che, te badhAM vinAzavaza ane potapotAnA guNathI yukta che, arthAt tamoguNI, rajoguNI ke sattvaguNI evAM A tamAma prANIone je joto hoya, barAbara samajato hoya evA utpatti ane maraNanA svabhAvane jANanArAne have evuM kayuM kAma bAkI rahI jAya che ke je mATe Asakta thavAnuM hoya? 13 rAjA praphlAda ! huM to A jAtanI prajJA, A jAtano anubhava ane A jAtanI vRttine lIdhe A saMtApathI tapatA saMsAramAMya prasannapaNe mAro samaya vitAvuM chuM. vaLI tuM jo, huM zuM zuM karuM chuM : "sumahAntamapi grAsaM grase labdhaM yadRcchayA / zaye punarabhuJjAno divasAni bahUnyapi // 19 // Azayantyapi mAmannaM punarbahuguNaM bahu / punaralpaM punaH stokaM punarnaivopapadyate // 20 // kaNaM kadAcit khAdAmi piNyAkamapi ca grase / bhakSaye zAli-mAMsAni bhakSyAMzcoccAvacAn punaH // 21 // jo rAjA praphlAda ! mane koI vAra Akasmika rIte koI sarasa moTuM bhojana maLI jAya toya anAsaktabhAve khAI lauM chuM ane na maLe arthAt kazuM khAvAnuM na maLe toya kazI dhamAla ke udhamAta karyA vinA-khAdhApIdhA vinA ghaNA divaso sudhI ema ne ema sUI rahuM chuM. 19 "koI vAra to loko mane bahuguNavALuM anna thoDuM ke ghaNuM khavaDAvI jAya che, tyAre koI vAra vaLI jarAka jeTaluM paNa maLatuM nathI. 20 vaLI koIka vAra to dANAnA kaNone vINI khAuM chuM ane koIka vAra to khoLa paNa khAI lauM chuM. vaLI koIka vAra uttama sALanA cokhA ane sarasa pakAveluM mAMsa maLI jAya che to tene khAI lauM chuM ane koIka vAra vaLI thoDuM ke ghaNuM vA sAruM ke narasuM je maLe te khAI lauM chuM. khAvApIvA pratye mArI A daSTi che ke sAdhanA mATe zarIrane TakAvI rAkhavuM ane je maLe temAM saMtoSa mAnavo. 1. sarakhAvo bhajananI kaDI 1lI : kabhI cabAveM canA cabInA kabhI lapaTa laiM khIrA dii| Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka bhajana ne mahAbhArata 0 187 vaLI te Ajagara muni kahe che ke ema kahIne bhISmapitAmaha bolyA: 'zaye kadAcit paryaGke bhUmAvapi punaH zaye / prAsAde cApi me zayyA kadAcid upapadyate' // 22 // koIka vAra to huM palaMgamAM sUuM chuM, vaLI koIka vAra jamIna upara ja pathArI karuM chuM. vaLI koIka vAra mahelamAM mArI pathArI chatrIpalaMga upara paNa hoya che, chatAM mane e vizeno jarAya harakhazoka nathI. mArI to pradhAna sAdhanA vItarAgavRttinI che. "pharI vaLI bhIkhe e Ajagara muninA paheraveza vize jaNAvatAM kahyuM ke, 'dhArayAmi ca cIrANi zANakSaumAjinAni ca / mahArhANi ca vAsAMsi dhArayAmyahamekadA' // 23 // koI vAra to cIro eTale cIMtharAM jevAM kapaDAM paheruM chuM ane koI vAra vaLI bhIMDInAM kapaDAM eTale AlapAkanAM kapaDAM paheruM chuM. koI vAra atalasanAM ane koI vAra suMvALAM makhamala jevAM narama narama cAmaDAMnAM kapaDAM paheruM chuM. huM e upara kahyAM tevAM vadhAre kiMmatI kapaDAM paheruM ke cItharAM paheruM ke rezama paheruM tenuM mane kAMI nathI. mAre to samatAvRtti, anAsaktavRtti ane ahiMsAvRtti keLavavAnI che. mArA jIvanano A eka ja uddeza che eTale e udezane leza paNa hAni na pahoMce e rIte khAuM chuM, pIuM chuM. sUuM chuM ane paheraveza paheruM chuM. chevaTe bhISmapitAmaha bolyA ke 'ra saMnitita tharmamupamo yadacchA . pratyAcakSe na cApyenamanurudhye sudurlabham' // 24 // khAvAnuM, pIvAnuM, paheravAnuM, oDhavAnuM ke bIjuM je kAMI sAdhana Akasmika rIte ane dharma sacavAya e rIte maLe che te tamAmano huM upabhoga karuM chuM, arthAt e dharme upabhogane huM nakArato nathI, tema evA koI vizeSa durlabha sAdhananI pAchaLa paNa huM paDato nathI. je jema maLe tenAthI tema calAvI lauM chuM. A rIte rahevAthI ja mArI zAMti TakI zake che ane mAnavat sarvabhUteSu bhAvanA paNa barAbara jaLavAya che. 1. sarakhAvo bhajananI kaDI bIjI : kabhI to oDhe zAladuzAlA kabhI gudar3iyA~ lhIrAM dI / Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 * saMgIti ane A rIte lobha vagara, tRSNA vagara jIvanayApana karatAM apUrva sukhalAbha thAya che. cheka chelle pitAmaha bolyA ke "e Ajagara munie rAjA pralAdane Ama kahyuM ke 'hRdayamanurudhya vAGmano vA priyasukhadurlabhatAmanityatAM ca / tadubhayamupalakSayannivAhaM vratamidamAjagaraM zucizcarAmi' // buddhi, mana, vacana ane zarIrane barAbara tAbAmAM rAkhIne, priya ane sukhanI durlabhatAne ane A saMsAranI anityatA samaye samaye badalAtI dazA)ne samajIne ane A banne paristhitine barAbara oLakhato pavitra evo huM A AgaravratanuM AcaraNa karuM chuM.' ' je koI manuSya sukhI thavAnI icchA rAkhato hoya teNe mahAtmA Ajagara muninI peThe potAnuM AcaraNa rAkhavuM. mahAbhAratane lagatA A tulanAtmaka lekhamAM saMkSepamAM be muddA tarapha dhyAna rAkhavAnuM che : pahelo muddo saMtanA anubhavane zAstra Apo-Apa kevI rIte anusare che te che; arthAt zAstra saMtanA anubhavathI juduM hotuM nathI-kharI rIte to saMtano anubhava ja kALakrame zAstranuM rUpa le che. uttararAmacarita'mAM mahAkavi bhavabhUtie eka zlokamAM Ama jaNAveluM ke "laukikAnAM hi sAdhUnAmarthaM vAg anuvartate / vIja punarodAnAM vAvamanuthAvata" . arthAt duniyAnA sAdhu-DAhyA-puruSonI vANI arthane anusare che; eTale e laukika vANI vastu-padArthane vazavartI hoya che. tyAre jeo RSio che, saMto che ane aMtaraMga rIte jeo satyadraSTA, sarvadA, sarvathA sadAcAraparAyaNa che ane sarvAtmakyAnubhavI che, temanI vANInI pAchaLa artha doDe che. eTale teo bole te ja kharuM bane che-teo bole te ja zAstra banI jAya che. temanI vANI padArthaparAdhIna nathI paNa padArtha temanI vANIne adhIna hoya che. mahAbhAratanI upara jaNAvelI hakIkata ane prastuta bhajananI vANI A hakIkatano saMpUrNa dAkhalo kahevAya. bIjo muddo bhAratIya ke abhAratIya koI paNa saMtano anubhava ekasarakho hoya che emAM leza paNa saMdeha nathI. jaina paribhASAmAM Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka bhajana ne mahAbhArata 0 189 zramaNadazA, bauddha paribhASAmAM bhikSudazA, vaidika paribhASAmAM saMnyAsIvRtti, islAmI paribhASAmAM oliyApaNuM-phakIrI, krizciyana paribhASAmAM pAdarIpaNuM-sisTara, madhara ke bradhara vA phAdharano bhAva, pArasI paribhASAmAM mobedanI ke adhyArunI (adhvaryunI) vRtti jo sAdhanA mATe ja svIkArelI hoya to aMtaraMganI apekSAe ekasarakhI ja hoya che. bahArathI jotAM bhale te judI judI jaNAya, paraMtu bahAranI dazA karatAM aMtaraMga dazA ja vizeSa AdarapAtra che. bahAranI dazAya anAdaraNIya nathI, paraMtu te sAdhanarUpa che, ane aMtaraMgadazA sAdhyarUpa che. eTale vRkSanAM phaLa ane vRkSanAM bIjAM bIjAM nimitta kAraNo vacce je jAtano mUlyano bheda che, tevo bheda A bahiraMga ane aMtaraMga dazA vacce rahe che e dhyAnamAM rAkhavAnuM che. A vizALa bhAvane khyAlamAM rAkhIne ja jainaparaMparAnA suprasiddha navakAramaMtramAM pAMcamuM pada "namo to savvasAhULa' kahevAmAM Avela che. teno artha A pramANe che: to' eTale A jagatamAM, "sarvasAhU' eTale tamAma sAdhupuruSone, "namo' eTale namaskAra. arthAt A jagatamAM jyAM jyAM sAdhupuruSo che, tyAM tyAM te tamAma vaMdanIya-AdaraNIya-pUjanIya che. AjakAla "sAdhuo upayogI che ke nahIM' evI carcA ApaNA rAjapuruSo ane bIjA sudhArako karI rahyA che. temane lAge che ke A dezanA hajAro sAdhuo-saMnyAsIo prajAne bhAre bhArarUpa che; mATe temane niyamanamAM lAvavA koI niyaMtraNanI jarUra che. vicAra karatAM jaNAze ke dezamAM prajAne bhArarUpa lAge tevA koNa koNa che? evI zodha karavAno adhikAra tene ja che ke je pote koI paNa rIte dezane bhArarUpa na banato hoya. jyAM sudhI mANasa kevaLa svArthaparAyaNa, kuTuMbaparAyaNa, komaparAyaNa vRttivALo che tyAM sudhI te dezane bhArarUpa ja che; eTaluM ja nahIM, paNa bhAre khataranAka che ane bekArI vadhAravAmAM jANyaajANye sAtha Apato ja hoya che. A bhajanamAM jevA saMtonI dazA varNavI che tevA saMto kadI paNa dezane ke prajAne bhArarUpa hovAno saMbhava nathI; ane prajAne bhArarUpa na thavA mATe ja to saMtoe bhajanamAM varNavelI dazA jANIbUjhIne apanAvela che; evA saMto dezane bhArarUpa nathI ja. UlaTA dezanA abhyadayamAM asAdhAraNa kAraNarUpa che ane eka uttama Adarza samAna che e na bhulAya--evo A lakhANano bIjo muddo che. - akhaMDa AnaMda, eprila - 1954 Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22. grAmodyoga kalpavRkSa ApaNA dezamAM sAta lAkha gAmaDAM che ema kahevAmAM Ave che. gAmaDAMmAM vasanAra bhAI-bahenone poSaka khorAka maLe to ja teo zarIre svastha rahIne potAno bApuko udyoga (khetIvADIno) barAbara karI zake. e udyoga to bAre mAsa cAlato nathI; tethI jyAre vakhata phAjala hoya--varasamAM ochAmAM ochA cAra mahinAno vakhata phAjala hoya ja che--te vakhate A grAmavAsIo jarU2 grAmodyoga karI zake che ane AvA grAmodyoga dvArA teo kamANI karIne ThIka ThIka badalo meLavI potAne poSaka evI khorAkIpozAkI jarUra meLavI zake tema che. grAmodyogamAM prathama to gAmapUratuM kApaDa meLavavAnuM, cokhA tathA dALane chaDavAnuM, anAja vagerene khAMDavAnuM ke odhAvAnuM ane daLavAnuM vagere aneka gRhaudyoga che. amuka varganA loko mATe khAsa dhaMdhA jema ke ghAMcI mATe tala pIlavAnuM, darajI mATe kapaDAM sIvavAnuM, mocI mATe joDA sIvavAnuM, suthAra mATe ghara tathA khetI mATenuM rAcaracIluM banAvavAnuM, luhAra mATe loDhAmAMthI upayogI khIlA, saLiyA, sANasI vagere banAvavAnuM tathA koza, kodALI, pAvaDA, kodALA, haLanI koza vagere banAvavAnuM Ama paNa aneka grAmodyogo che. A uparAMta sAbu banAvavAno, kAgaLa banAvavAno, judA judA raMganI zAhIo banAvavAno vagere aneka vepArI udyogo paNa che. che A badhA udyogo mATe mAtra tAlImanI jarUra hoya che. koI udyogomAM hAthathI calAvI zakAya evAM yaMtrarUpa sAdhano paNa jarUrI hoya che. A badhA gRhaudyogo ane grAmodyogo prajAne temanI lAyakAta pramANe zIkhavI devAmAM Ave ane zIkhavI dIdhA pachI zIkhanAranI pUrI nipuNatAnI khAtarI kya pachI te gRhaudyogo gharanA ja mANaso pAse karAvavAmAM Ave ane keTalAka grAmodyogo amuka amuka varganA lokone sArI rIte zIkhavI devAmAM Ave Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ grAmodyoga kalpavRkSa che - 191 ane zIkhanAranI nipuNatAnI khAtarI meLavyA pachI te te loko pAse paNa te te udyogo karAvavAmAM Ave to tamAma lokone ThIkaThIka kAma maLI zake che ane te dvArA te loko potapotAno nirvAha sukhe jarUra karI zake che. e rIte sau koI potapotAnuM jIvana tejasvI rIte AnaMdapUrvaka jarUra calAvI zake che. Ama thavAthI gAmamAM bekArIne sthAna maLavAnuM nathI, ane loko potapotAnA udyogasara hovAthI gAmamAM bIjAM dUSaNo pesavAno saMbhava ghaNo ocho che. e vAta dhyAnamAM jarUra rahevI joIe ke udyoga karanAra dareka puruSa vA strIne ThIka ThIka mahenatANuM jarUra maLavuM joIe. A mATe dalAlanI jarUra na rahevI joIe. A bAbata gAmanA udAravRttinA mahAjana lokoe barAbara takedArI rAkhavI joIe. to ja u5ra jaNAvelA gRhaudyogo ke te te varganA udyogo vA kArIgarIvALA udyogo barAbara nabhI zake, ane to ja gAmaDuM potAnuM teja sAcavI zake ane gAmaDAnI prajAne koInA paNa mo'tAja banIne rahevAno vakhata na Ave. gAmaDAmAM A prakAre judA judA udyogo pAMgare ane poSaNa pAmI dRDhamULa thAya to pachI loko potapotAnA dharmane anusarIne Izvarabhajana jarUra karI zake ane sau bhegA maLIne kathAkIrtana paNa karI zake vA sAMbhaLI zake. udyogo puSTa thayA hoya to utsavo, AnaMdapramodanAM nirdoSa sAdhano ane nAnAmoTA tahevAra upara meLAo, saMmelano ane nAnA prakAranA vArtAvinodonI goSThIo paNa sahaja thavA lAge, niyamita udyogo karavAthI AtmazraddhA paNa vadhavA lAge ane ema thatAM paraspara prema, mAyA, sahakAra vagere mAnavanA pArasparika guNo paNa pedA thAya. AvuM thatAM mane lAge che ke UMca jAta ane nIca jAtanI kalpanA ApoApa dUra thaI jAya. gAmanA saMskArarakSaka ane susaMskArapoSaka mahAjanoe prajAnI keLavaNI tarapha pUratuM dhyAna rAkhavuM joIe; eTaluM ja nahIM, paNa niraMtara jAgrata rahIne susaMskAronI rakSA thAya te vize barAbara kALajI karavAnI jarUra samajavI joIe. A mATe udyogapoSaka keLavaNInI yojanA avazya karavI ghaTe. nAnapaNathI ja bAlaka-bAlikAone udyogapoSaka keLavaNI apAvI joIe. sudAmAjI ane zrIMkRSNajI pote lAkaDAM kApavA jatA e udAharaNa sAme rAkhIne zikSaNasaMsthAmAM bhaNanArAM bALako tathA bALAoe potapotAnAM jIvana samRddha karavA sAru potapotAnI zALAnAM upara mujaba judAM judAM kAma Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 * saMgIti upADI levAM joIe. zALAno kacaro sApha karavo, bArIbAraNAM jhApaTIne cokhkhAM karavAM, pIvAnA pANInAM mATalAM dhovAM, pANI pIvAnA pyAlA vagere sApha karavA, zikSakone besavAnAM Asano tathA vidyArthIone besavAnA Asano dhyAna daIne sApha karavAM. jema jema zikSaNa vadhatuM jAya ane chAtra tathA chAtrAonI uMmara vadhatI jAya tema tema udyogo paNa badalAtA rahevA joIe ane tenAM sAdhano paNa zALAmAM upalabdha hovAM joIe. dhAro ke sAtamA-AThamA dhoraNanA vidyArthIonI zALAmAM eka bAraNuM vasAtuM ja nathI vA vasAveluM eka bAraNuM UghaDatuM ja nathI, to zikSake Ama thavAnuM vaijJAnika kAraNa vidyArthIone samajAvavuM ane pachI e kAraNane dhyAnamAM laIne e bAraNuM ughADavAnI vA e bAraNAne vAsavAnI hakIkata samajAvavI, vidyArthIo dvArA ja bAraNuM ughaDAvavuM joIe ke vasAvavuM joIe. AthI jema moTA vargomAM Ave ane pachI to vidyArthI vinayamaMdiramAMthI mahAvidyAlayamAM jAya tyAre vaLI bIjA bhAre mahenatavALA tathA buddhikauzalya dvArA kaLAkArIgarIvALA udyogone paNa kramazaH sthAna apAvuM joIe. A mATe zikSako paNa akSarajJAna uparAMta te khAsa udyogomAM pravINatA prApta karelA hovA joIe. * Ama vidyArthIone akSarajJAna, gaNitavidyA, pustakamAM ApelA pAThone samajavAnI zakti, pATho samajyA pachI te aMge vidyArthInI potAnI kalpanAzaktinI khilavaNI, jijJAsAnI vRddhi ane vAraMvAra prazna-pratiprazna karavAnI zakti vagere guNo vidyArthImAM khIle e jAtanI zikSaNapaddhati nirmANa thavI joIe. AjanA zikSakono, prophesarono tathA AcAryono ane vidyArthIono mane potAne je thoDo anubhava che te pramANe huM jaNAvI zakuM tema chuM ke koI zikSaka ke prophesara vA AcArya bhAgye ja vidyArthIonI jijJAsA vadhe, prazna-pratiprazna karavAnI zakti vadhe, temanI svataMtra kalpanAzakti vadhe te mATe jAgRtabhAve prayAsa karato haze. A mATe AgaLa jatAM jo mAbApo ke vidyArthInA vAlIo potAnAM saMtAnone eTaluM ja pUchavAnI takalIpha le ke zALAmAM ke mahAvidyAlayamAM roja thatI prArthanAno artha vidyArthIo samaje che kharA? vA roja thatAM AcAryonAM prAthamika prAraMbhika pravacanono Azaya mahAvidyAlayamAM bhaNanArAnA khyAlamAM Ave che kharo ? atyAre zikSaNa vagovAI rahyuM che ne sau koI zikSaNa tarapha napharata dharAvatA thaI gayA che tema chatAM zikSaNanA DhAMcA ghaDavAnuM Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ grAmodyoga kalpavRkSa che 0 1983 kAma jemanA niyamana nIce thAya che teo A napharatapAtra zikSaNane badalavA kaMI vicAra kare che ke kema, te aMge kazuM jANavAmAM AvatuM nathI. rogIno roga jaNAya che chatAM te mATe auSadhanI vyavasthA na thAya to e roga zI rIte maTe ? ane Ama thavAthI vidyArthIomAM asaMtoSa pedA thAya ane pachI to capaLa vidyArthIo konA aMkuzamAM rahI zake ? ahIM je gRhaudyoga ke grAmodyoga vagerenI vAta karelI che teno mULa pAyo udyogapradhAna zikSaNa upara che. pUjya gAMdhIjI kahetA hatA ke zALAno keTaloka kharca to zALAmAM cAlatA udyogo dvArA pedA thavo joIe. paNa Ama to tyAre ja bane ke jyAre udyogapriya, tejasvI ane sAhityapriya zikSako tathA adhyApako zikSaNasaMsthAne maLI zake. Ama thAya ane zikSaNa udyogalakSI thAya ane akSaralakSI ochuM rahe to ja kAMIka navInatA Ave. atyAre vinayamaMdiromAM je vijJAna zIkhavavAmAM Ave che te dvArA vidyArthI zuM samaje che ? ane vyavahAru rIte teno zo upayoga che te koInI samajamAM Ave che kharuM ? koI videzanuM ke koI zikSaNa saMsthAnuM anukaraNa karIne Apato zikSaNano DhAMco banAvIe te kAM sudhI ApaNI zaikSaNika jarUriyAtone sAdhavA samartha nIvaDe e jarUra vicAravuM joIe. upara kahyuM tema gRhaudyoga ke grAmodyoga jarUra kalpavRkSarUpa che paNa te aMgenI zikSaNayojanA barAbara na hoya to bicAruM kalpavRkSa to Akhare vRkSa ja che. eTale mArI namra vinaMtI che ke jo gAmaDAMne tejasvI banAvavAM hoya, Atmanirbhara jovA icchatA hoIe to dezanA vartamAna sUtradhAroe ane dezanI prajAnA saMskArarakSakoe prathama zikSaNamAM ja AmUla pheraphAra karavAno koI vicAravimarza karIne tenI yojanA karavI ghaTe. vaLI, bIjI eka vAta e che ke sadAcArI samAjano pAyo paNa zikSaNa ja che. jo zikSako, adhyApako ane AcAryo vidvattApUrNa hovA sAthe sadAcAraparAyaNa, avyasanI ane saMyamI sAMpaDe to zikSaNano raMga ja pharI jAya ane vidyArthIono svabhAva paNa ApoApa badalAI jAya. Ama thAya ane e rIte zikSaNano tathA ucca zikSaNano prabaMdha thAya to ja zikSaNa sAthe cAlatA udyogo kAryasAdhaka bane ane kalpavRkSa thaI niraMtara phaLadAyI nIvaDe. akhaMDa AnaMda, Dise. 1975 Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23. pU. gAMdhIjIe vArasAmAM Apelo ahiMsAno jIvaMta vyavahAra koI paNa prANInA svArthanI hAni thatAM tarata ja saMgharSanI prakriyA zarU thaI jAya che; temAMya mANasa-mANasa vacce ekabIjAnA svArthanI hAni thatAM je saMgharSanI prakriyA zarU thAya che te atizaya bhayaMkara hoya che, ke jemAM samagra vizva paNa saMhAranI nikaTa pahoMcI jaze ke zuM evI paristhiti AvI javAno ghaNI vAra bhAsa thaI jAya che. jIvavuM to sau koIne che, eTale e bhAsa vAstavamAM pariNamI zakato nathI. svArthanI hAni eTale kaMI ekalI dhananI, zarIranI, dhaMdhArojagAranI, vasavATanI, sthAnanI vA vaibhava-vilAsanI hAni ja nahIM, paNa pote kalpelI yojanAnI, potAnA saMkalpanI ke potAnI vAsanAonI yA ahaMkAranI athavA pote kalpelI potAnI mAnela prajAnI ke pote kalpela dezanI ke dezanI sImAnI yA pote kalpelI saMskRti vagerenI hAni samajavAnI che. kharI rIte A AkhuMya vizva eka che ane tenI niyAmaka, cAlaka, saMrakSaka ke saMhAraka zakti je avikSita che te paNa koI eka hovAno bhAsa thAya che. A jotAM vizvamAM vasatA tamAma manuSyono samAna adhikAra hovo ghaTe. koI vizeSa kAraNathI, eTale raMga, bhASA, dharma ke vaibhava vagere kAraNathI amuka jAti vizeSa ucca prakAranI che ane koI amuka jAti vizeSa adhama prakAranI che e kalpanA mANase pote ja potAnI aMgata sukhasagavaDa mATe UbhI karela che, ane AvI kalpanAne lIdhe kalpanA karanAra ane bIjA badhA loko du:khI du:khI thatA rahe che. raziyA ke amerikA karoDonI rakama zastro banAvavAmAM kharce che, ane ema kyAM lagI kharcaze tenI koI maryAdA nathI. banne dezamAM vasatI prajA badhI ja sukhI che ane mAnavane jarUrI sagavaDa temane pUratI maLI rahe che tema nathI ja, chatAM e dezanA netAo Ama zastronI doDamAM hajI sudhI thAkyA dekhAtA nathI ane te dezonI samagra Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pU. gAMdhIjIe vArasAmAM Apelo ahiMsAno vyavahAra * 195 prajA sukhI nathI. A badhuM dIvA jevuM spaSTa che chatAM te te dezanA dakSapuruSonuM-jemanI sattA cAle che evA puruSonuM-rUMvADuMya pharakatuM nathI e kevI bhayaMkara sthiti che ! A paristhiti hovAthI bIjA paNa aneka saMgharSo UbhA thatA rahe che. ApaNA bhArata dezamAMnI dezanI paristhiti ane AbohavAnI anukULatA tathA khetIpradhAnatAne lIdhe je je moTI moTI yojanAo thaI rahela che, jemAM ApaNI zakti uparavaTa nANAM kharcAI rahyAM che, chatAM dezamAM AmajanatAne vyApaka rIte saMtoSa ke samAdhAna maLatAM nathI. je anubhavI puruSo A sAme cetavaNI ApatA rahe che temanuM koI kAne dharatuM nathI. badhA ja kahe che ke zikSaNa barAbara nathI, Ayojana barAbara nathI; chatAMya ema ne ema cAlyA kare che. hiMsaka ane sphoTaka paristhitio jyAM tyAM pedA thatI rahe che, chatAM pAchA pharIne jovAnuM kema sUjhatuM nathI ? AnI pAchaLa kaI vRtti, kayo saMkalpa ke kayA prakAranI rASTrahitanI buddhi kAma karI rahela che e vize kAMI samajaNa paDatI nathI. jayAM juo tyAM chApAmAM, lokomAM ane moTA netA puruSomAM paNa baLApAnI vRtti jaNAtI rahe che. ghaNA kahetA rahe che ke atyAre pU. gAMdhIjI hota, yA saradAra sAheba hota, yA kiDavAI sAheba hota to jarUra paristhiti AvI na hota. paNa have teo pAchA kevI rIte Ave ? eTale ApaNe je vartamAnamAM chIe emaNe ja kAMI vicAravuM paDaze, pravRtti karavI paDaze ane ilAja karavo paDaze. manuSya sAmAjika prANI che, eTale ene paraspara sahakAra vinA cAlI zakatuM ja nathI. e ekabIjA dehadhArIne japhA pahoMcADyA vinA mAnavadeha TakI zake ema nathI. eTale saMgharSa vRtti ja pedA na thAya e banavuM azakya che. paNa manuSya evI sthiti pedA karI zake che ke parasparano saMgharSa ekabIjAnA zoSaNanI sthiti sudhI na pahoMce. dA. ta., eka mANasa pAse lAkho ekara jamIna che, jenI pUrI vyavasthA paNa karI zakAtI nathI; chatAM tene te uparanuM mamatva choDI zakAtuM nathI, jene pariNAme bIjA hajAro jamIna vagaranA rahIne nAgA-bhUkhyA jIvI rahyA che. A sthiti daMDa ke bhayathI paNa aTakI zake ane mamatvanA tyAgathI tathA ekabIjAnAM sukhaduHkha samajavAthI paNa aTakI zake. pahelo upAya bhAre khataranAka che. enAthI chevaTe vyaktinI ja sattA jAme che ane bIjA tamAmane tenA dAbamAM jIvavuM paDe che. tyAre bIjo upAya sarvane hitakara che, ane vicArazakti upara nirbhara che. atre zrI gAMdhIjIe A bIjo upAya ApaNe barAbara samajIe e daSTie potAnuM Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 0 saMgIti jIvana ane tamAma vyavahAra goThavelo ane Aja sudhI je ahiMsAno vicAra kitAbomAM hato yA vanaspati, bhAjI, mAchalAM vagere sudhI ja pahoMcADI zakAyelo tene mANasajAtanI vacce, mANasajAtanA hitanI dRSTie vyApaka rIte vaheto karyo. badhA dharmavALA 'ahiMsA paramo dharma:' evuM kahyA karatA, gokhyA karatA ane saMbhaLAvyA karatA, chatAMya aMdara-aMda2 avizvAsa, ekabIjAnI UMcatA ane adhamatA, AtmIyatAno abhAva tathA bIjAM chaLaprapaMca, anIti vagere cAlyA karatuM. A badhuM hiMsAnI koTinuM; chatAMya 'ahiMsA 52mo dharma:' mAnanArAnA khyAlamAM AvyuM nahIM ane haju paNa pUruM AvyuM jaNAtuM nathI. ghaNA to hajI paNa ema kahetA saMbhaLAya che ke e ahiMsA maMdiramAM, maThamAM, havelImAM ke sthAnaka yA upAzrayamAM cAlI zake, paNa bajAramAM, dezanA kAmakAjamAM, moTA moTA dhaMdhAomAM ke bIjI dunyavI pravRttiomAM nahIM cAlI zake. paNa mahAtmAjIe A vAta khoTI TharAvela che, ane mANasanA tamAma vyavahAramAM eTale khAvA, pIvA, paheravAthI mAMDIne AkhA dezanuM rAjya calAvavA sudhI ahiMsA-satyane pahoMcADI dIdhela che. ApaNe jo A vAraso sAcavavo hoya ane gAMdhIjIne vaphAdAra rahI temanAM saMtAnanI koTimAM gaNAvuM hoya yA jIvananuM ucca dhoraNa eTale sAdAI, uDAupaNAnI vRttino abhAva, vyasanono abhAva, ekabIjA tarapha adaMbhIpaNuM, sahakAra ane prema, ekabIjAnAM sukhaduHkhamAM ApaNI potAnI lAgaNI ane dharmane nAme cAlatAM anarthakArI karmakAMDono tyAga tathA dharmane nAme, komane nAme yA dezane nAme cAlatA gatAnugatika khoTA pravAhomAM nahIM vahevAnuM--A badhuM dhIre dhIre jIvanamAM utAratAM zIkhI levuM joIe. eka jhapATe A badhuM ApaNe nahIM AcarI zakIe, paNa eka eka DagaluM vicArI vicArIne bharatAM zIkhIe to jarUra evo vakhata Avaze ke ApaNe mahAtmAjInA thoDe ghaNe aMze vArasadAra banavAnA ane ema thayA pachI kharA arthamAM pUrA vArasadAra paNa thaI zakavAnA. ghaNI vAra to gharSaNanAM kAraNo ja nAMkhI devA jevAM hoya che. vicAryA pachI ApaNane e kAraNo joIne hasavuM AvI jAya che ane AvuM kema thaI gayuM evI vimAsaNa paNa thaI jAya che. saMgharSa TALavA saMnyAsI, bhikSu ke ghara badalI nAsI javAnI jarUra nathI, paNa manane, saMkalpane, vAsanAne, svacchaMda vRttine badalavAnI jarUra che ane mAthA 52nI tamAma javAbadArIo adA karavA tatpara thavAnI jarUra che. hiMdustAnanI tyAgI jamAta pachI te jaina, bauddha ke vaidika yA islAmI Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pU. gAMdhIjIe vArasAmAM Apelo ahiMsAno vyavahAra * 197 paraMparAnI ho, je parApUrvathI mAthA paranI javAbadArI choDavAnI vAta karatI Avela che ane jagatane e ja jAtano upadeza detI Avela che te koI rIte barAbara nathI. ema karavAthI to e jamAta potAno badho ja bojo bAkInA loko upara nAMkhe che ane e rIte gRhasthAzramI janatA upara bamaNo-tramaNo bojo paDe che. ane pariNAme saMgharSa ke hiMsAvRtti rokavAne badale vadhatAM rahe che. zAstrane pramANa mAnanArA temAM lakhelI hakIkatone toLIne AjanI daSTie vicAra kare. vijJAnano prakAza madada karI zake ema che. eTale zAstranA akSarane vaLagavA karatAM vartamAnakALane sAme rAkhI mANasajAtanA hitanuM je AcaraNa vAstavamAM sUjhe tene AcaravA prayatna kare. amuka AcaraNa mANasanA hitanuM che ane amuka hitanuM nathI eno khyAla darekane enI meLe ja AvI jAya che. mAtra e khyAlane anusaravAnuM baLa prApta karavuM joIe. jo Ama thAya to mANasajAta jarUra sukhI thavAnI ane enI pAchaLa pazupakSIo tathA je prANIo avyakta cetanAvALAM che temane paNa sukhazAMti jarUra UpajavAnI. bhagavAna mahAvIre kahela che ke, tamAma vyavahAra-nAno ke moTo yatanApUrvaka karo, ane A ja vAta AjanA mahAvIra pU. gAMdhIjIe pokArI pokArIne ApaNane samajAvela che. tA. ka. jene vizeSa saMzodhana karavuM hoya ane UMDA UtarIne koI navI zodho karI mAnavahitakara kAma karavuM hoya te bhale phakIra ke bhikSu yA zramaNa thaI potAnI zodha calAve, paNa AjakAla jema chAzavAre zramaNa ke bhikSuo thatA chApAmAM dekhA de che te to koI rIte jugatuM nathI, ane dezanA AgevAnoe tathA vicAraka varge temane cetavavA joIe. - niketana Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24. upAsanA ApaNA dezamAM "upAsanA' zabda ghaNo pracalita che. "upa+AsanA e rIte be zabdo bhegA thavAthI A zabda banela che. "upa' eTale pAse ane AsanA' eTale besavuM. je pravRttimAM ghaNA vakhata sudhI pAse besI rahevAnI kriyA cAlatI hoya te pravRttinuM nAma "upAsanA' che. vidyopAsanA, dhanopAsanA, dharmopAsanA ane svAmI-upAsanA tathA IzvaropAsanA-Ama vividha prakAranI upAsanAo vartamAnamAM pracalita che. upAsanA karanAro koI paNa manuSya upAsanAnA pariNAmane pAmavAno prayatna karato hoya che. upAsanA barAbara prAmANikapaNe zarIrane cittane sparze e rIte karavAmAM Ave to tenuM pariNAma AvyA sivAya rahetuM nathI. upAsanA zarIrane sparza eTale zarIra dvArA tenuM barAbara AcaraNa thAya ane cittane sparze eTale cittamAM te barAbara ThaselI hoya, samajAyelI hoya. je kriyA cittamAM barAbara samajapUrvaka kaselI hoya te kriyA zarIrane jarUra sparzavAnI ja. eTale zarIra dvArA AcaravAnI. je kriyA cittamAM barAbara samajapUrvaka kaselI na hoya te kriyA kadAca bAhya rIte zarIra dvArA dekhAvanI daSTie karavAmAM Ave to paNa tenuM pariNAma jevuM ane jeTaluM joIe teTaluM ane tevuM AvatuM nathI; jema ke koI nokara paisA meLavavAnI dRSTie koI zeThanI upAsanA karato hoya. ahIM upAsanA eTale zeThanI AjJA pramANe vartavAnuM; zeThanI najaramAM rahIne kAma karavAnuM athavA zeThanI icchA pramANe vartavAnuM samajavuM. have jo A nokara zeTha tarapha aNagamo rAkhe, drohI jevuM vartana kare, AjJA vA icchA pramANe na varte to te kadI paNa pote dhAryA pramANeno lAbha meLavI zakavAno nathI; tyAre je nokara potAnA zeTha tarapha kharekhara sadUbhAva rAkhe che, tene lAbha thAya tema varte che, bhale potAne sahana karavuM paDe paNa zeThane hAni na thavI joIe evI kartavyaniSThAnI varte che, samayano bagADa karato nathI, tema dila ke zarIranI Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upAsanA 0 199 corI karato nathI ane barAbara tanamana daIne kAma kare che te alpakALamAM ja dhAryA karatAM sAro lAbha meLave che, e Aje paNa anubhavasiddha hakIkata che. A rIte vartanAra nokaranI buddhi paNa vikasita thAya che ane te jokhamI kAmane paNa barAbara pahoMcI vaLe che. pariNAme te vakhata jatAM nokara maTIne zeThanI padavIe pahoMce che. je vidyArthI vidyAnI upAsanA karavA pravRtti kare che te nizALe ke kaoNlejamAM jAya teTaluM basa nathI, tenI pAse sArAM ghaNAM pAThyapustako hoya te paNa pUratuM nathI, tenI pAse iMDIpena vagere paNa sAdhano pramANamAM vadhAre hoya te paNa paryApta nathI. jo tenuM mana vighA tarapha abhirucivALuM na hoya, adhyApaka tarapha vinayayukta vartanavALuM na hoya ane zIkhavAnA viSayane barAbara samajavAnI taiyArIvALuM tenuM mana ekAgra na ja thAya. jyAre je vidyArthInuM mana vidyAthI thatA lAbhane barAbara samajatuM hoya, vinayavRtti tenAmAM hoya ane zIkhavAnA viSayane sthira citte samajI te aMge mananaciMtana karavAnI tenI mAnasika taiyArI hoya to koI paNa viSayano abhyAsa karanAra vidyArthI te viSayano uttama niSNAta thaI zake che. te viSaya aMge vivecana karavAnI, prabaMdho lakhavAnI tathA bIjAne prayogo karIne samaja ApavAnI zakti tenAmAM sacoTa AvI jAya che. ane Avo vidyArthI uttama rIte vidyAnA lAbha uparAMta saMskAritAne paNa pAme che, keLavAyela bane che. eTale vidyAnI upAsanA karavA gayA pahelAM tenI je cittanI vA zarIranI vA sAmarthyanI avasthA hatI, te vidyA meLavyA pachI arthAt ukta rIte vidyAnI upAsanA karyA pachI ghaNI ja tejasvI, ojasvI ane pratApazALI banI jAya che ane A jAtanA vidyArthIne vyaktitva uparAMta pratiSThAno lAbha thAya che ane AnuSaMgika rIte dhanano lAbha paNa tene maLe che. dhana mATe tene phAMphAM mAravAM paDatAM nathI, paNa lakSmI tene zodhatI Ave che. have ApaNe dhanopAsanA, dharmopAsanA athavA IzvaropAsanA vize vicArIe. evAM seMkaDo udAharaNo maLI zake ema che ke jeo kevaLa dorIloTo laIne bIje sthaLe dhanopAsanA mATe gayelA, teo kharekhara samRddha banelA che. emAM apramANikapaNe vartanArA paNa haze; paraMtu kartavyaniSThA ane pramANikatA pramANe vartanArA paNa samRddha banelA che enI koI nA nahIM kahI zake. evA mANasane meM najare joyela che ke je eka samaya milamAM paTAvALAnuM Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 0 saMgIti ke jhADu denAranuM kAma karato hato te vakhata jatAM aMgrejI ghaNuM ochuM jANato hovA chatAM te ja milamAM maeNnejara thayela hato. je loko dhanopAsanA mATe bIjA zaheramAM ke bIjA prAMtamAM vA dezamAM jAya che teonA manamAM dhanopAsanAnA bAhya ane AMtarika upAyo barAbara ThaselA hoya che, ane keTalAka upAyo to temane navA navA sUjhatA paNa jAya che. sAdAI, namratA, milanasArapaNuM, vANInuM mAdhurya, sahakAranI bhAvanA, paragajupaNuM--A badhA guNo dhanopAsanAmAM mukhya che. A uparAMta khaDatalapaNuM, parizrama-parAyaNatA, sAhasa, nirAza na thavAnI vRtti ane jAgrata vicArazakti tathA ekabIjA dhaMdhAonuM paraspara tulanAtmaka nirIkSaNa karavAnI sAvadhAnatA--A badhuM paNa guNanI dRSTie jarUrI che. kArakhAnAnI ke dukAnanI yojanA, potAnA dhaMdhAne phelAvavAnAM sAdhanonI pUrI mAhitI ane pradhAnazakti utsAha. mana dhanopAsanAnI yojanAo ja barAbara vicArIne ghaDatuM hoya ane ethI viparIta dazAmAM eTale vilAsa, mojazokha ke nirAzA tarapha jarA paNa na jatuM hoya e rIte manovyApAranuM niyaMtraNa kare, ane zarIra paNa e niyaMtraNane anusaratuM hoya to pachI dorIloTo laIne bahAra gayelA loko karoDapati zA mATe na thAya ? jAgrata dhanopAsaka kadI koInuM AMdhaLuM anukaraNa nahIM kare, tema gajA uparAMta pravRtti paNa nahIM kare tathA vAhavAhamAM paDI AMdhaLI rIte gajA uparAMta kRtrimapaNe paraduHkhabhaMjana paNa nahIM thAya; bhale e paraduHkhabhaMjana thavAne vizeSa iSTa samajato hoya, chatAM potAnI maryAdAne kadI na vaTAve. upara kahI tevI traNe upAsanAomAM mana ane zarIranI ekatA hoya to ja saphaLatA maLe che tema ApaNe joyuM. mananI ekAgratA ane tadanusAra zarIra dvArA AcaraNa na hoya to svAmInI upAsanA, vidyAnI upAsanA ane dhananI upAsanA lagabhaga niSphaLa jAya che e siddha vAta che. e ja rIte dharmanI upAsanA athavA IzvaranI upAsanA paNa mananI ekAgratA ane zarIra dvArA AcaraNa vinA thatI hoya to te phaLa zI rIte Ape ? ApaNe tyAM aneka dharmo che ane devo paNa aneka che. koI hanumAnanI, koI bhadrakALInI, koI mahAdevanI (mahAdevo vividha nAme hoya che), koI rAmanI, koI kRSNanI, koI aMbAjInI, koI buddhanI upAsanA karanArA aneka loko hayAta che. ghaNAkharA to A upAsanA niyamita karanAra hoya che, ane keTalAka to upAsanA vinA bhojana na levuM evA niyamavALA paNa Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hoya che. upara jaNAvelA aneka devonI tathA devIonI upAsanA karavAnuM kAma sarasa che, lagIre khoTuM athavA anucita nathI. paNa jema svAmInI upAsanA karanAro, vidyAnI upAsanA karanAro ane dhananI upAsanA karanAro potAno uddeza spaSTa samaje che ane ema samajIne barAbara niSThAthI ane pramANikatA sAthe upAsanA kare to ja lAbha meLave che, tema A deva ane devIonI upAsanA vize paNa barAbara samajavAnuM che. upAsanA 0 201 pahelAM to e upAsako te te devonI ke devIonI upAsanA temanI kulaparaMparAmAM UtarI AvelI hovAthI pote te calAve che ema teo samaje che ane te aMge potAno zuM uddeza che te vize spaSTa bhAna ke samajaNa temane hotI nathI, e vastu vizeSa vicAravA jevI che. koI paNa pravRtti dunyavI hoya yA AdhyAtmika hoya, te zarU karatA pahelAM dareka pravRtti karanAre potAno uddeza spaSTa samajavo e jarUranuM che. ema nahIM karavAmAM Ave to te upAsanA mAtra sAdA pherA jevI ja rahevAnI che. temAMthI koI jAtanI preraNA maLavAno saMbhava nathI. ethI jIvananI prakriyAmAM kazo ja phera paDavAno nathI. Ane pariNAme evI uddezyahIna upAsanA kazuM ja phaLa ApavA samartha nathI, eTaluM ja nahIM paNa evI AdhaLI upAsanA ghaNI vAra anartha paNa pedA kare che ane manuSyajIvananI barabAdInuM kAraNa athavA nAstikavRttinuM kAraNa banI jAya che. jyAM sudhI mANasa bALaka hoya, DhIMgalA-DhIMgalInI ramato karato hoya, ane jayAM sudhI koI jAtanI vyAvahArika buddhino vikAsa na thayo hoya tyAM sudhI to evI AMdhaLI athavA niruddeza upAsanA bhale cAlatI rahe ane e rIte e kSamya paNa gaNAya. paraMtu jyAre manuSya kArya-akArya samajavAnI vaye pahoMce, potAnI bIjI badhI pravRttionI sAdhanAnA uddezo nakkI karI zakavA jeTalI buddhi dharAve ane moTAM moTAM sAhaso karI moTA moTA lAbho-pratiSThA meLavavA sudhInI zakti dharAvato thAya, tyAre paNa te te deva-devIonI AMdhaLI upAsanA ja cAlu rAkhe ane koI jAtanA uddeza vize potAno nirNaya nakkI na kare, to te potAnI jAtane Thagato hoya che athavA dhArmikatAno DoLa karato hoya che. A paristhitimAM te game te uttamottama manAtA devanI upAsanA karato hoya to paNa teno lAbha tene jIvanamAM ke jIvana pachI paNa Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 - saMgIti kazo ja maLavAno nathI e hakIkta nizcita che. pelI traNa upAsanAomAM to jemanI jemanI upAsanA karavAnI che te ApaNane pratyakSa che, tenAM sAdhano najara upara che, e sAdhanAnI-upAsanAnI prakriyA ApaNane lAbha thAya e dRSTie ApaNe yojI zakavA vicAra karI zakIe chIe ane dhAryo lAbha na thAya to prakriyAmAM koI bhUla hovI joIe evo vicAra karIne jAgRti sAthe prakriyAne badalI zakIe chIe. e traNe upAsanAmAM ApaNo hetu taddana spaSTa hoya che ethI ja Ama banI zake che. jayAre ApaNe amuka amuka deva-devIonI upAsanA karIe chIe, tyAre e devomAMnI koI vyakti ApaNane pratyakSa nathI; eTaluM ja nahIM, paNa keTalAMka deva-devIo paurANika che. jeo Izvarane viyaMbhara, jaganiyaMtA mAnanArA che, teo Izvarane nirAkAra ane sarvavyApaka mAne che. Avo Izvara to sarvatra che, eTale enI upAsanA sAmAnya mativALA kema karIne karI zake ? jeno koI AkAra nathI, jenuM koI parimANa nathI tenI upAsanA karavAnuM bhAre azakya che. eTale anubhavI jJAnI AcAryoe te IzvaranAM amuka sphaliMgo kapyAM ane temanAM nAma rAma, kRSNa, hanumAna, bhadrakALI, aMbAjI vagere rAkhyAM; eTaluM ja nahi, e suliMgonAM mAnava jevAM jIvanacaritro paNa ApaNI sAme rajU karyA, ane nirAkAra niraMjana vyApaka evA IzvaranI upAsanAno mArga ApaNA jevA pRthakkaraNa na karI zake tevI pravAhapatita vRttivALAo mATe ghaNo ja saraLa karI Apyo. jemanAM aMtaracakSu khIlela che, pRthakkaraNazakti jAgrata che ane jeo jagatane ja IzvaranuM rUpa samajI zake che, temane mATe maMdiro ke mUrtionI apekSA ochI che. teo to eka puSpa joIne Izvarane samajI zake che, bhara unALAmAM lIlAMchama jevAM ane puSpothI lacI rahelAM vRkSone joIne Izvarane samajI zake che. mANasane joIne, pazune joIne, gaMgAne, himAlayane, jvALAmukhIne ane dharatIkaMpa vagerene joIne IzvaranuM sAMnidhya anubhavI zake che. paNa jeo AvA nathI ane upara jaNAvyA tevA pravAhapatita paraMparAne anusaranArA che chatAM vyavahAra buddhivALAM che, sArAsArane samajI zakanArA che, temane mATe ukta sphaliMgonI kalpanA ane te kalpanA dvArA temanI amuka AkAranI mUrtio sthApita karI nirAkAra niraMjana IzvaranI upAsanAno mArga lokahitaiSI RSimunioe ghaNo ja saraLa karI Apela che. ukta devomAM keTalAka aitihAsika che ane Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upAsanA 0 203 teo rAma, kRSNa, hanumAna jevA mAnavarUpe itihAsakALamAM thaI gayA. temanA jIvana anusAra AkArone kalpI temanI mUrtio sthApI temanI upAsanAno mArga paNa te te AcAryoe saraLa karI Apyo. jema Izvara nirAkAra che, tethI tenI upAsanA kema thaI zake, e eka prazna hato, tema buddha vagere atyAre to nirAkAra ja che, ane ApaNI sAme vidyamAna nathI, tethI temanI upAsanA paNa kema karIne karavI e aMge paNa prazna ja hato. A baMne praznono khulAso ApaNA pUrvapuruSoe karI Apela che. AnuM nAma saguNopAsanA kahevAya. hanumAna brahmacArI hatA, asAdhAraNa vinayI hatA. bhakta hatA, vajra jevI kAyAvALA hatA, abhimAna vagaranA hatA. jeo hanumAnanI upAsanA karanArA che temanA manamAM hanumAnanA pavitra jIvanano, temanI bhaktiyukta vRttino, temanA akhaMDa brahmacaryano ane temanI bajaraMgatAno eTale vajrAMgatA arthAt vajra jevI kAyAno khyAla satata rahevo joIe. AvA khyAlavALo hanumAnano upAsaka mAyakAMgalo, bIkaNa, pavitratArahita, bhaktavRtti vinAno kema karIne rahI zake ? betraNa kalAka sinemA jonAranA mana upara tenI chApa rahetI hoya to niraMtara hanumaMta bhagavAna pAse janArAnA mana upara temanA jIvananI, temanA vyavahAranI ane temanI pavitratAnI chApa kema na bese ? upAsanA eTale pAse besavAnI pravRtti. jeo zrIhanumaMta pAse niyata besanArA che temanuM cAlu jIvana jarUra parivartana pAmavuM joIe. jo Ama na thAya ane jevuM ghareDamAM che evuM ja jIvana cAlatuM rahe to pachI upAsanA ane anupAsanAmAM phera kyAM rahyo ? upAsanA eka prakArano satsaMga che. niraMtara satsaMga thato hoya, chatAM tenI chApa ApaNA manamAM na Upase, tema ApaNA zarIra dvArA tenuM AcaraNa na thAya to samajavuM ke A upAsanAnA ApaNA uddezamAM kyAMka bhUla che athavA upAsanAnI prakriyAmAM kyAMka bhUla che athavA upAsanA mATe je mAhitI meLavavI joIe te meLavI zakAI nathI, tema mAnasika ane zArIrika taiyArI thaI zakI nathI. bAkI, jeo zrIhanumaMtanI, zrIrAmacaMdranI, zrIkRSNanI ke buddha vagerenI upAsanA karanArA che teo baLavaMta, pitRbhakta, bhrAtRsnehI, koI jAtanI lAlaca vinA satkarma karanArA ane potAnA aMtaraMga zatruo kAma, krodha, lobha, mada, moha vagere upara vijaya meLavanArA banavA joIe. bhale dhIre dhIre teo potAnA upAsya jevA bane, paNa pratyakSa jIvanamAM eka evI sthiti jarUra AvI javI joIe ke teo potAnA Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 * saMgIti upAsyanI ghaNA nikaTa AvI javA joIe. te ja pramANe jeo duSTono nigraha karanArI ane sajjanonuM rakSaNa karanArI mahAzaktirUpa devIonI upAsanA karanArA che, temAM paNa duSTatA kema karIne TakI zake ? samasta brahmAMDa upara prabhutva rAkhavAvALI evI zaktinA akhUTa khajAnArUpa vidhavidha devIonA upAsako jo pote ja nabaLA hoya, duSTatAmAM rAcatA hoya, lAlacu, lobhI ane anyAyakArI tathA vizvAsaghAtI hoya to pachI emanI devIonI upAsanAne ne emane so gAunuM cheTuM che, ema ja mAnavuM joIe. eTaluM ja nahi, paNa jo AvA upAsako potAnA jIvanavaheNane jema che tema ja TakAvI rAkhavA mathe eTale potAnA anyAyakArI valaNane, parapIDakavRttine ane vizvAsaghAtanI vRttine ja vaLagI rahe to kharekhara te mahAdevIo temano ja nigraha karIne temane pAMsarA karaze e emanI upAsanAnuM pariNAma jarUra eka kALe AvavuM joIe. bAkI e mahAzaktio potAne upAsakonI cAlu anyAya-parAyaNa vagere prakAranI sthiti nALiyera caDAvavAthI ke dhUpadIpa yA naivedya caDAvavAthI ke rUpiyA-paiso nAkhavAthI calavI le vA sahI le ema to trikALe banavAnuM nathI, e cokkasa che. upAsanA mATe upAsanA uparAMta bIjA aneka zabdo vaparAyela che. paricaryA, sevA, bhakti, pUjA, prasAdanA, zukrUSA, ArAdhanA, upAsti, varivasyA, upacAra ane parISTi. tAtparya e che ke, jema ApaNe dhananI, svAmInI ane vidyAnI upAsanAne sarvAgI athavA thoDe ghaNe aMze ApaNA pratyakSa jIvanamAM saphaLa banelI joIe chIe, tema pUrvokta deva-devIonI upAsanA paNa ApaNA pratyakSa jIvanamAM ja saphaLa banatI ApaNe anubhavavI e khyAla agatyano che. paNa Ama kema banatuM nathI ? ane AvI pravAhapatitatA kema cAlI rahI che? ApaNe tyAM je vividha deva-devIonI upAsanAo cAlI rahela che, temAMnI eke upAsanA anucita che vA khoTI che vA asaMyata che, ema kadI koIe samajavAnuM nathI, tathA je rIte pravAhapatita A upAsanAo cAlI rahela che te paNa niSphaLa che yA anarthakArI che. ema paNa dhAravAnuM nathI. paraMtu e upAsanAo kema tenA kharA arthamAM saphaLa bane, jIvatAM ja ApaNe emanI saphaLatAno anubhava kema karIne karI zakIe e aMge ja prayatnapUrvaka vicAravAnuM che. jyAre bALaka nizALe bese ke tarata ja kaMI AMkaDA mAMDatAM ke Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upAsanA 0 205 vAMcatAM-lakhatAM zIkhI jato nathI, paNa vakhata jatAM te jarUra AMkaDAM mAMDatAM ane vAMcatAM-lakhatAM zIkhI jAya che. zarUzarUmAM to bALaka pATI upara mAtra lITA kADhe che, ane te paNa sIdhA nahi paNa ADAavaLA, tema A pravAhapatita upAsanAnuM paNa banela che, eTale pravAhapatita upAsanA upAsanAnI prathama bhUmikA che, ane vAstavika upAsanAnuM prathama pagathiyuM che. have AgaLanAM pagathiyAMo upara kema karIne caDAya ane te aMge zuM vicAravuM joIe ane kevo prayatna karavo joIe e ja hakIkata tarapha dhyAna doravAnuM che. - akhaMDa AnaMda, julAI - 1962 Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25. dharmarasano anubhava koI paNa kArya ke pravRtti karavI hoya athavA temano pracAra karavo hoya to kArya ke pravRtti karanAramAM ke temanA pracAra karanAramAM amuka eka vizeSa prakAranI yogyatA hoya to ja te kArya ke pravRtti thaI zake che athavA phelAvI zakAya che. eka mANase lagabhaga baLada jevA eka vAchaDAne potAne khabhe upADI lokone AzcaryamAM nAkhI dIdhelA. paNa A kAma te mANasa ekAeka karI zakyo na hato. te mATe teNe pUrI yogyatA saMpAdana karelI. jyAre tenA gAyavADAmAM gAya viyAI tyArathI ja te, roja ne roja gAyanA navajAta baccAne upADavAnI Teva pADavA lAgelo. jema jema bacce moTuM thatuM gayuM tema tema tenA bhAravahananuM baLa te mANasane rojanA abhyAsathI maLatuM gayuM. eka vAra to teNe e vAchaDo jyAre baLada jevo thayo tyAre paNa tene potAnA khabhA upara besADavAnuM sAhasa karI, jonArAone chaka karI nAkhyA ! A rIte yogyatA meLavyA vinA AvuM kAma kadI sAdhya thatuM nathI. A to mAtra zarIrabaLanI vAta thaI. A rIte ja je koIne vaktA thavAnuM mana hoya ane game tevI moTI sabhAne mugdha karavA jevuM samartha vaSnava keLavavuM hoya teNe paNa A mATe yogyatA meLavavA satata prayAsa karatA rahevuM joIe. AvA prayAsane kAraNe te eka asAdhAraNa vaktA banI zakavAno ja. A vAta vANIbaLanI thaI. dhAro ke mAre samAjavAdI thavuM hoya to kaI jAtanI yogyatA keLavavI ? A praznano javAba ApatA pahelAM "samAjavAdI' zabdano artha samajavo paDaze. samAjavAdI zabdanA be artha che : eka to "samAja", "samAja ema bola-bola karavA sAthe, "samAjanAM duHkha dUra karo, garIbAI dUra karo ane badhAMnI ekasarakhI je jarUriyAto hoya tene pUrI pADo" evuM evuM paNa bolabola karavuM. samAjavAdI' zabdano bIjo artha samAjamAM sau koIne eTale taddana chellA mANasane paNa gaNatarImAM laIne je je sAdhano prApta che, Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmarasano anubhava 0 207 tevAM sAdhano dvArA potAnI raheNIkaraNI goThavavA prayatna karavo ane te pramANe dhIre dhIre potAno tamAma jIvanavyavahAra goThavavo. amadAvAdamAM ghaNI vAra maccharono bhAre upadrava thato, ane te upadrava AzramamAM paNa raheto. chatAM pU. gAMdhIjI maccharonA duHkhane TALavA maccharadAnI bhAgye ja vAparatA. teoe to evo upAya zodhI kADhelo ke je upAya samAjano chello mANasa paNa karI zake. e upAya barAbara oDhIne sUvuM tathA sUtI vakhate je aMgo khullAM rahI jatAM hoya tyAM badhe ghAsaleTa tela copaDavuM. pU. gAMdhIjI manasA, vAcA ane karmaNA samAjavAdI hatA. A bIjA artha tarapha dhyAna rAkhIne je koI potAnI raheNIkaraNI ane kathanI goThavavA tatpara rahe ane tenI tatparatA jIvanaparyata sthira rAkhI te pramANe vartavAno satata prayatna karato rahe, tene kharo samAjavAdI thavAne yogya gaNI zakAya. keTalAka loko khUba dhana raLe che ane te mATe game tevA sArAnarasA upAyo ajamAve che. potAnI jarUriyAto vadhAravAmAM moTAI mAne che ane moTI moTI jamInonA mAlika che tathA lagnAdi prasaMge lAkho rUpiyAno dhumADo kare che; eTaluM ja nahi, paNa potAnA kuTuMbanAM sukhaduHkhanI ciMtA karatA nathI ane IzvaranI ja AvI badhI racanA che' ema kahI potAno bacAva karatA hoya che. keTalAka to evuM paNa samaje che ke "mArA dareka chokarA pAse, chokarI pAse, vahuo pAse eka eka moTara hovI joIe, dareka pAse paMdarapaMdara lAkha rUpiyA hovA joIe, darekane rahevAne Rtune anukULa judA judA baMgalAo hovA joIe ane nokaracAkaronI phoja paNa amArI tahenAtamAM rahevI joIe. Ama kuTuMbamAM badhe sarakhAI thAya e amAro samAjavAda kema nahi?" teo samAjavAdI to kharA; paNa samAjavAdI zabdanA prathama artha pramANe, bIjA artha pramANe nahi. eTale sAcA samAjavAdI banavA mATe paNa potAnI Tevo, jarUriyAto ane tRSNAone badalavA mATe prayatna karI yogyatA meLavavAnI jarUra che. ema kyU vinA samAjavAdI banavuM te naryo bakavAda ja che. dharmanA AcaraNano vicAra vizeSe karIne mana sAthe saMbaMdha rAkhe che. joke teno saMbaMdha zarIrabaLa ane vANIbaLa sAthe nathI ema to nathI ja, paNa AcaraNano prazna mana sAthe vizeSa saMkaLAyela che. sadAcaraNanuM ja bIjuM nAma dharmAcaraNa che. zvAsa levAnI kriyAnI peThe dharmAcaraNane keLavavuM hoya to jAgatAM ke UMghatAM paNa adharmAcaraNa na thAya e jAtanI jAgRti keLavavA vizeSa ciMtana-manana karavAM jarUrI che, dharmanA svarUpane paNa barAbara samajI Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 * saMgIti levAnI jarUra che. ane ATaluM karyA pachI nirapekSapaNe eTale koI jAtanA sthUla badalAnI apekSA vinA kevaLa dharmAcaraNane kriyAmAM mUkavAno prayatna vAraMvAra karyA karavAno che, ane e AcaraNamAM je je pravRtti vighnarUpa hoya te tamAmane barAbara oLakhI laI teno sadaMtara tyAga karavA paNa prayatna karavo jarUrI che. A aMge keTalAka niyamo anubhavI jJAnI puruSoe batAvela che. e Teva pADavA mATe je taiyAra hoya te ja mANasa dharmarasanA anubhavanI bhUmikAne meLavI zake che. 1. guNavaMta puruSono bane teTalA vizeSa samAgama rAkhavo, temanI anubhavelI pravRttione samajavI ane guNo upara atizaya prema keLavavo. Ama karavAthI guNo tarapha mana rucivALuM thaze ane dhIre dhIre e guNo potAnA AcaraNamAM lAvI zakAze. 2. tamAma manuSyone potAnA mitro samajavA ane ema samajIne temanI sAthe tamAma vyavahAra karavo. A Tevano abhyAsa karavAthI koInI sAthe ThagAI karavAnuM ke bIjA prakArano anucita vyavahAra karavAnuM ApoApa TaLI jaze. 3. duniyAmAM bhautika rIte sukhI loko karatAM duHkhI ane karuNApAtra ghaNA manuSyo che. te tamAma manuSyone potAnA baMdhuvata samajIne potAnI zakti pramANe temanuM duHkha thoDuM paNa ochuM thAya tevo vicAra ane viveka kAyama rAkhavo. jo ke AvA bIjA niyamo paNa aneka che; paNa A traNa niyamone je mANasa satata vaLagI rahevA prayAsa karaze to te sadAcaraNarUpa dharmanA rasano anubhava karavAnI bhUmikA jarUra prApta karaze. ghaNIvAra AvA niyamone jAgrata rIte pALavAnI Teva pADatAM agharuM lAge che. jema ke ALasa, guNavaMta puruSo tarapha aruci, tamAma manuSyone mitra samajatAM potAnI saMpattimAM vadhAro to na thAya paNa dhIre dhIre ghaTa AvavA lAge ane karaNAnI Teva pADatAM potAnAM kAma adhUrAM rahe athavA bagaDI javAnI paristhitimAM Ave ema vicAravuM. A uparAMta lokonI TIkA, kuTuMbanA sabhyonI rukAvaTa ane khAsa to potAnA lakSyane pahoMcavA mATe dhagazano abhAva e vighno che. zahera pAsenA nAnA gAmamAM eka gRhasthanuM kuTuMba che. vaMzaparaMparAthI sAdhAraNa rIte khAdhepIdhe sukhI che ane vyavasAyanI daSTie paNa saphaLa che. Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmarasano anubhava * 209 tADI, dArU, aphiNa, sigAreTa tathA bIDInA vyavasAyamAM te sAruM raLato. pote sArA sagRhasthanI pratiSThA prApta karelI. Avaka ghaNI vadhatI cAlI; eTale potAnI pratiSThA, dhaMdhAnI jAherAta e baMnene dhyAnamAM rAkhIne e gRhastha potAnI Avakano thoDo bhAga sArA sAhityaprakAzanamAM kharcavA lAgyo. A rIte te gRhastha dAnavIra tathA dharmavIranI bhUmikA sudhI pahoMcI gayo. tenAM puNya pAMzarA haze ke eka vAra tene eka saMta puruSa bheTI gayA, jeo taddana niHspRha ane manuSyamAtranA ja nahIM paNa prANImAtranA sAcA hitaiSI, tyAgI, tapasvI ane anivArya evI ochAmAM ochI jarUriyAto dharAvanArA ane anukULatA maLe tyAM zarIrazrama dvArA e jarUriyAtone pahoMcI vaLanArA hatA. A saMtane jotAM ja pelA gRhasthanA manamAM temanA tarapha AkarSaNa jAmyuM. emaNe e saMtane potAnA ghera AvavA vinaMtI karI. saMta to A vyaktinuM mana joIne tene tyAM javA lAgyA. gharamAM pesatAM ja saMta A bhAInA vyavasAyane samajI gayA, paNa kAMI bolyA nahi. ghara ghaNuM moTuM, phaLiyuM vizeSa vizALa, nokaracAkaroya ghaNA, gAya vagerene bAMdhavAno vADo paNa moTo, kuTuMbI paNa moTI saMkhyAmAM-baheno, bhAIo, chokarA tathA chokarIo; e saue saMtane AvatA joyA ke tarata vinayapUrvaka temane praNAma karyA. gAyonA vADA pAsenI eka anukULa oraDImAM saMte potAno utAro karyo, ane vahelI savAre prArthanA vagereno krama temaNe zarU karyo. sAMje prArthanA tathA bhajana ane dharmAcaraNanI yogyatA vagere bAbatonI carcA zarU karI dIdhI-koI vyaktine upadeza ApatA hoya e rIte nahIM, paNa mANasa potAno vikAsa zI rIte karI zake che e daSTie. saMta pote roja zeThanuM AkhuM ja AMgaNuM vALyA pachI ja zeThane tyAMthI bhikSA letA.zeThanA kuTuMbanA beThADu ane ArAmI tathA eka rIte vilAsI ALasu bairAMone bhAre zaramAvAnuM AvyuM. chokarA-chokarIo to kAmamAM khuzIthI joDAI gayAM ane pachI Aste Aste khuda zeThanAM patnI vagere kAmamAM rasa levA lAgyAM. saMte joyuM ke A loko bhaMgI pAse saphAI karAve che, paNa tenA tarapha tiraskAra, anAdara ane amAnavIya vRtti rAkhe che. A paristhitine TALavA saMte koI upadeza na karyo, paNa ekavAra bhaMgInI sAthe saMta paNa sApha karavAnI pravRttimAM joDAI gayA. A joIne zeThane, zeThANIne tathA temanA AkhA kuTuMbane bhAre AMcako lAgyo. saMtane e khyAlamAM AvI gayuM eTale Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 - saMgIti sAMje jyAre prArthanA thaI ane temAM gItAnA zloko bolAvA lAgyA tyAre saMte kahyuM ke, "zUni vaiva RpA paMhitA: samazanaH kUtarAmAM ane caMDALamAM vivekI puruSo samadarzI hoya che; eTale je darajajo ApaNo che te ja darajajo bhaMgI vagereno paNa che. eTale temanuM apamAna karavuM e temanAmAM rahelA paramezvaranuM ja apamAna che." atyAra sudhI to A kuTuMbe ghaNI dharmavANI sAMbhaLI kADhelI. paNa A anokhI anubhavavANI sAMbhaLI saunAM hRdaya-kamADa khUlI gayAM ane pachIthI bhaMgI, DheDa vagerene potAnA mAnava bhAI tarIke te AkhuM kuTuMba samajavA lAgyuM. ane khImalo ke khamalIne badale khImAbhAI ke khImIbahena evAM vacano temane mATe vaparAvA lAgyAM. saMte joyuM ke kuTuMba saraLa che, yogya che paNa tene mArga batAvanAra koI maLyuM nathI. saMtane Abe beeka mahinA to thaI gayA. teTalAmAM teo zeThanA vyavasAya ane temAM cAlatI aneka gerarItiothI paricita thaI gayA hatA. eka vAra avasara joIne saMta emanI pAse pahoMcI gayA. ane temano A dhaMdho paramezvaranuM kevI rIte bhayaMkara apamAna karanAro che e vAta ja madhura bhASAmAM ane namratApUrvaka samajAvI, tathA A dhaMdhAne lIdhe hajAro manuSyo A vyasanamAM phasAyAM che, temAMnAM keTalAMka to khAMsI, kSaya ane kensaranA rogamAM sapaDAyA che te sacoTapaNe samajAvyuM. - saMte kahyuM ke "tamane ema lAgaze ke dAnadharma karatA raho cho tathA ghare sAdhusaMtone bolAvI temano satkAra karI dharmavyAkhyAno paNa karAvatA raho cho eTale A dhaMdhAnuM pApa dhovAI jAya che. paNa zeThazrI, tamArI dharmapravRttio to tamArA dhaMdhAnI jAherAtamAtra che. jo tamane dharmazravaNa gaLe UtaryuM hoya to tame A dhaMdho choDI bIjA dhaMdhAmAM-eTale khetImAM ke prAmANika vepAramAM joDAI gayA hota." saMta tathA zeTha eka vAra majUralattAmAM pahoMcyA, jayAM loko tADI, dArU tathA aphINanA ane bIDI tathA sigAreTanA bhAre vyasanI hatA. nAnAM nAnAM chokarAMo paNa bIDI-sigAreTanAM ThUMThAM vINIvINIne cUsyA kare. saMte majUronI e galI ghaNI gaMdI joIne sAvaraNo hAthamAM laIne sApha karI nAkhI ane jyAM Thera Thera baLakhA vagere gaMduM paDeluM tyAM dhovAya tyAM dhoI nAkhyuM ane bIje badhe rAkha ke mATI nAkhI dIdhI. potAnA dhaMdhAe kevo anartha pedA karelo che te badhuM zeThe Aje ja narI Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmarasano anubhava 0 211 AMkhe joyuM. rastAmAM te kahevA lAgyA ke "mahArAja, maMdiromAM dara varase hajAro rUpiyA dAna ApuM chuM, pAMjarApoLa tathA dharmazALAnAM phaMDomAM paNa rUpiyA bharato rahuM chuM. zuM A badhuM saphaLa nahIM thAya ?" saMta kahe ke "e tamArA dhaMdhAnA phelAvAmAM vizeSa saphaLa che. dayAdharma paNa pAMjarApoLa vagere dvArA thAya kharo, paNa tame joyuM ne ke e dAnanI pravRtti TakAvavA keTalI badhI mAnavahAni thAya che. bhAI, tamane khabara che ke devanA janma karatAM mAnavajanmane uttama kahela che; kema ke eka mAnavajanma ja evo che jemAM aneka saguNo keLavI zakAya che ane e dvArA potAnA jIvanano tathA kuTuMba ane samAjanA jIvanano paNa vikAsa sAdhI zakAya che ane bhAvi janmamAM paNa e ja saMskAra sAthe Ave che, jethI dhIre dhIre paramezvaranI pAse pahoMcI tenA rUpamAM samAI javAnuM phaLa maLe che ane pUrNa zAMti prApta thAya che." vAta zeThane gaLe barAbara UtarI gaI, paNa have karavuM kevI rIte? kuTuMba moTuM, ArAma ane vilAsanI Tevo pesI gaI hatI, ane pAcho bhAIo sAtheno badho saMyukta vyavahAra. paNa zeTha bhAre catura, aMtaramAM vivekI ane vicakSaNa hatA. temaNe sauthI pahelAM potAnA mananI A vAta potAnI patnIne kahI. tene paNa vAta gaLe UtarI gaI. pachI potAnA moTA chokarAone samajAvI. teo paNa potAnA pitAne pagale cAlavA tatparatA batAvavA lAgyA. ane chevaTe potAnA nAnAmoTA traNa bhAIone ekAMtamAM bolAvIne potAnI je mAnasika paristhiti thayelI che ane pote joyelo ane potAnA dhaMdhAne lIdhe thayelo te naryo adharmamaya AcAra temane samajAvyo. bhAIo samajI to gayA; paNa A ArAma, vilAsa ane svacchaMda kema chUTI zake? traNa bhAIoe maLIne kahyuM ke "moTAbhAI saMtanA pAzamAM AvI gayA che mATe e saMtane ja ahIMthI bhagADo." paNa zeThano evo prabhAva ane dhAka hatAM ke teo saMtane to kazuMya na kahI zakyA, paNa potAnA bhAIthI teo chUTA paDI gayA ane bhAIne bhAge je kAMI AvatuM hatuM te temane ApI dIdhuM. have zeThe chokarAone potAnI jIvanacaryA ane khetInI pravRtti vize cokhavaTathI samajAvyuM. eTale traNa chokarAmAMthI mAtra eka ja chokarAe sAtha ApavAnuM nakkI karyuM. eTale bIjA be chokarAone zeThe temane bhAge AvatI saMpatti vaheMcI ApI. chevaTe zeTha, zeThANI ane eka chokaro tathA chokarI e baMgalAmAMthI vidAya laI sArA pADozIvALA lattAmAM pote samAI zake evA Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 * saMgIti eka nAnA paNa cokhkhA gharamAM jaI goThavAI gayAM ane potAno jUno dhaMdho sadaMtara choDI dIdho ane have temanI prArthanA, gItApATha ane bIjAM dAnadharma rasamaya bane che ema temaNe anubhavyuM, je vighno hatAM temane zAMtithI dUra karyA ane tamAma manuSyone mitravat samajavAno abhyAsa karavA sAthe hRdayane karuNApUrNa banAvyuM ane pratyakSa rasa ApanAra dharmano anubhava karavA lAgyA. mANasa game te dharmanA anuyAyI hoya ane te dharmane anusaratAM game te jAtanAM karmakAMDo karavA tarapha vaLela hoya to paNa je koI potAnA dharmanuM svarUpa samaje, vicAre ane teno parama artha dhyAnamAM le to jarUra kharA arthamAM eTale bIjA arthamAM samAjavAdI banI zake. ahiMsAno artha ja samAjavAda che. paNa Aje to ahiMsAne mAnanAra potAne anukULa evI ahiMsAnI vyAkhyA mAne che. e gharanA dareka putraputrIne paNa moTara joIe, dhana joIe moTo judo baMgalo joIe. A sagavaDone anukULa ahiMsAno artha meLavelo che ane e rIte samAjavAdInI vyAkhyA paNa potAne anukULa evI goThavelI che. zuM vaiSNava, zuM jaina, zuM bauddha, zuM islAmI, zuM yahUdI, zuM pArasI, zuM zIkha vagere dharma ahiMsApradhAna nathI? paNa mANasanI evI caturAI che ke te potapotAnA dharmanA vicArane potAnI marajI pramANe ghaTAvavA maMDyo che, ane dharmaguruo paNa lokone AdhIna hovAthI e bAbata cUM ke cAM karatA nathI, paNa jema loko kahe che tema teo temAM sAtha ApavA moTe bhAge taiyAra hoya che. jo dharmaguruo lokAdhIna na hota, potAnI AjIvikAmAM zarIrasakhane vaLagI rahyA na hota. to A sthiti kadI na Avata. paNa lokonI peThe dharmaguruo paNa sAmAnya mANasanI koTithI AgaLa jaI zakyA nathI. jema vizvanAthanuM maMdira che tema vizvanAthanI baeNnka paNa UbhI karavAmAM koI vAMdho nathI. eTale kharI rIte dharmarasano anubhava karavo hoya to pelA saMtanA jevA saMto dezamAM TheraThera ghUmatA rahevA joIe ane pelA zeThanI jema potAnA aMtaramanane DhaMDhoLIne samajanArA tathA jIvanamAM kharuM parivartana lAvanArA mANaso hovA joIe. to ja samAjavAda ke dharmano rasa anubhavI zakAya. nahIM to bolI bolIne lokone bhramamAM nAkhavAno ane potAno ja svArtha sAdhavAno je dhaMdho hajAro varasathI cAlato Avela che, phAlela tathA phUlela che tema ja cAlatuM rahevAnuM ane "garIbAI haTAvo'nI bUmo sAMbhaLyA karavAnI. - akhaMDa AnaMda, julAI - 1971 Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26. prArthanA pAMca pacIsa bhAIo ane baheno ToLAmAM maLIne cAlyAM jatAM hatAM. cAlatAM cAlatAM potapotAnAM sukhaduHkhanI vAto karatAM hatAM. eka bahena bolyAM : "nAnapaNathI gAmaDAmAM UcharI chuM, mAtApitA khUba mahenatu hatAM. jAtamahenate roTalo raLatAM. ame cAra jaNAM mAtApitA ane ame bhAIbahena. mArI mA ane huM sUtara kAMtatAM ane mAro bhAI tathA pitAjI kapAsa kharIdI tene taDake sUkavI pachI tene loDhatA, kapAsiyA judA paDatA ane eka tarapha rU cokhkhuM nIkaLI paDatuM. ATaluM karyA pachI mAro bhAI pUNIo banAvato ane ame mAdIkarI niraMtara kAMtyA ja karatAM. Ama amArA gAmamAM pAMca-pacIsa je khoraDAM hatAM te badhAM ja A jAtano dhaMdho karatAM ane sau sukhazAMtithI prasannatApUrvaka rahetAM. amArA keTalAka khoraDAMvALA hAthazALo rAkhI vaNavAno dhaMdho karatA. Ama kApaDeya jeTaluM taiyAra thatuM te amArA gAmamAM ja khapI jatuM. A rIte kAMtanArA, vaNanArA ane vejAnA vepArIo sau sukhazAMtithI rahetA. Ama jAtamahenata tathA majUrI vaDe amo sau bhagavAnanI kRpAthI dALa-roTalo pAmI sukhe sukhe rahetA. ame kAMtatAM te kAMI bahu jhINuM nahIM, paNa vIsa-trIsa naMbaranuM kharuM. emAMthI je kapaDuM banatuM te bahu bArIka ke ghaNA ochA vajananuM nahIM banatuM, paNa ThIka ThIka pAtaLuM eTale bahu jADuM nahIM tema bahuM jhINuM nahIM ane vajanamAM paNa vizeSa bhAre nahIM tema vizeSa halakuM nahIM paNa paheranArAne game tevuM to kharuM ja. A rIte gAma AkhAnA ekabIjAnA sAthasathavArAne lIdhe koIne bhUkhanuM duHkha to nahotuM rahyuM ane gAmaDAgAmamAM ghare ghare dujhANuM paNa kharuM. eTale sau gajA pramANe ghI-dUdha-chAzamAkhaNa vagere pAmatAM ane zarIre paNa tejavALAM ane baLukAM paNa kharAM. kheDUto baLado vaDe kheDa karatA ane gAyo bheMso tathA ghoDA paNa rAkhatA. potapotAnA dhaMdhAmAM sau kALajI rAkhatA ane jeTalI buddhi ane zakti hatI te badhI ja vAparIne potapotAno dhaMdho karatA ane temAM thoDo thoDo sudhAro paNa thayA Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 * saMgIti karato. Ama gAma AkhuM barakatamAM hatuM, saMpa paNa ghaNo sAro ane devadarzana, pUjA, jAtrA ane atithinI sevA vagere pravRttio paNa cAlyA karatI. paNa amAre mana to amAruM poSaNa karanAra dhaMdho e mukhya vastu hatI, ane temAM saccAI ane ekabIjAnI hUMpha e ja amArA jIvanano mukhya AdhAra hato. daLaNuM daLI letAM ane dujhANuM hoya to chANavAsIduM paNa sau hAthohAtha karI letAM, gAmamAM be eka gorajI rahetA ane be eka bhAmaNanAM khoraDAM paNa kharAM. amArA chokarAone gorajI hoMze hoMze "OM namaH siddhAya" maMDAvIne bhaNatara zarU karatA ane amArA khapajoguM chokarIo bhaNatAM bhaNataranuM kharaca khAsa kAMI nahIM. gorajIno apAsaro to hato ja, temAM ame sau vArApharatI saphAInuM kAma karI AvatA ane gorajI be vAto amArA hitanI, paramezvaranA gharanI ghaDI be ghaDI kahetA te sAMbhaLatAM ane e vAta paNa amArA dhaMdhAne khUba Teko Ape evI ane amArA ekabIjAnA sAthasathavArAne poSaNa Ape evI ja rahetI. ame keTalAka hiMdu loko ane keTalAka musalamAna loko e vAto sAMbhaLavA jatA. ame e vAta to jANatA paNa nahIM ke hiMdu ke musalamAnano dharama vizeSa judo che. ame sau sarakho dhaMdho karatA ane rAmarahemAnane Azare gAma AkhuM gaharI khAtuM, bhAmaNabhAIo AvuMbhoLuM vaiduM bhaNatA. koka vAra ja amAre evA upAyanI jarUra paDatI. gAmanA paMce TharAvela rIte gorajIbApA amAre saune tyAMthI vArApharatI bhikSA laI jatA ane bhAmaNabhAIo kuTuMbakabIlAvALA hatA teo roja loTe AvatA, ane amArAmAMnuM dareka ghara bhAmaNabhAIone hAthe daLela cokhkho loTa ApatuM. kheDUto zAkapAMdaDuM je mosamamAM thatuM te ApatA, ane paMcanA TharAva pramANe temane lUgaDAMlattAM thAya teTaluM kapaDuM paNa pahoMcatuM karatAM. koka vAra musalamAnabhAInA sAMIbAbA AvatA to temanI pAsethI paNa khudAnA gharanA becAra zabdo sAMbhaLevA jatAM. Ama sau potapotAnI pravRttimAM ekacitta hatuM. gAmanI saphAI mATe paMce harijanone goThavelA. paNa paMce TharAveluM ke harijano ApaNA bhAIo che. koI ene TUMkAre bolAvI zake nahIM. enI rojI mATe paMca amArI pAsethI anAja, kApaDa vagere ugharAvI laIne tene barAbara pUruM pADatuM. mocI, camAra, ghAMcI, luhAra ane suthAra paNa amArAM saunAM jarUrI kAma karI ApatA; paMce temane rojI barAbara goThavI dIdhela. paMce amArI kamANI upara sau bharI zake evo vero nAkhela che, e verAmAMthI tamAma kArIgara bhAIo sukhe sukhe gadaratA, ane gAma AkhuM jANe ekajIva jevuM hoya ema thaIne rahetuM. Ama amAre to Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prArthanA 0 215 satyuga jevuM hatuM, sau sukhaduHkhamAM bhAgIdAra banIne rahetA. eTale sukhano eMkAra nahIM ane duHkhanI vedanA paNa nahIM. evAmAM eka divasa koNa jANe kevuM kamUratuM haze ke gAmamAM khabara paDI ke ApaNA gAmamAM vIjaLI AvavAnI che. gAmanA DAhyA ane gAma AkhAnuM sukha vAMcatA loko bhegA thayA ane A vIjaLI zA mATe Ave che teno vicAra karavA beThA. to mAlUma paDyuM ke vIjaLI to daLavAnI ghaMTI, sinemA vagere vaDe ApaNane sukhI karavA Ave che. amArA paMce nakkI karyuM ke ApaNe vIjaLI nathI joItI. daLavAnuM to ame hAthe ja karIe chIe ane amArA bhavAnabhAIo tathA nATaka karanArA naTa loko ane bajANiyAbhAIo amane potapotAnI karAmata batAvIne khuza khuza karI nAkhe che ane badalAmAM ame emane bepAMca maNa anAja ApIe chIe. jayAM sudhI e loko corAmAM rahe tyAM sudhI vArApharatI ghare ghare temane jamADIe chIe. mATe amAre vIjaLInI jarUra ja nathI. paNa ame rahyA gAmaDiyA ane vijaLI lAvanArA zaheranA loko hatA. emaNe kahyuM ke tame Ama jaMgalI jevA raho te sAruM nahIM mATe jarA samA pramANe toramAM Avo ane jIvataranAM sukha paNa bhogavo. ame lAcAra banyA, vIjaLI AvI ane amArA dhaMdhAmAM vIjaLI paDI. daLavAnI ghaMTIo AvI, sinemA AvyAM ane kAMtavAnuM paNa tathA vaNavAjaya vIjaLIthI cAlavA mAMDyuM. are khetI paNa vIjaLIthI thavA mAMDI. gAmaDuM maDaduM thaI gayuM. ame paNa maDadAM jevAM banI gayAM ane amArAM chokarAM rakhaDuM thaI gayAM, amArA gorajIe tathA bhAmaNabhAIoe ghaNI nA pADI paNa emanuM sAMbhaLe koNa? A ame navarAdhUpa thaI gayA, vIjaLIthI AMkho paNa bagaDI, vIjaLInI ghaMTInA loTa khAIne maMdavADa Avavo zarU thayo, khAlI paDelA baLado bahAra jaI vecAvA lAgyA ane amArAM badhAM khoraDAM dhULadhANI thaI gayAM, vepArIo paNa joramAM vadhI gayA ane eo paNa herAnaherAna thaI gayA, jUTha vadhI gayuM ane chetarAmaNa karanArA sonAnAM ghareNAM paherIne amArA gAmamAM AvavA lAgyA ane gAmaDuM bagaDI gayuM. navA navA saMcA khaTapaTavA lAgyA, DaoNkaTaro paNa bharAvA lAgyA. Ama ame sau vIMkhAI gayA ane have bhagavAnane prArthanA karIe chIe ke "he bhagavAna! khudA ! amane amArA divaso pAchA ApavA maherabAnI kara. have bhagavAna amAruM sAMbhaLe tyAre kharo". - sadAcAra nirmANa, oNgasTa - 1975 Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra7. prArthanA ane saphaLatA zivamastu sarvajagataH, parahitaniratA bhavantu bhUtagaNAH / doSAH prayAntu nAzam, sarvatra sukhino bhavantu lokAH // upara lakhela padya eka sarvasAmAnya prArthanAnuM padya che. A prArthanA pratyeka manuSya bolI zake che-pachI te bolanAra hiMdu hoya, zIkha hoya, pArasI hoya, bauddha hoya, jaina hoya, zaiva hoya, vaiSNava hoya, svAminArAyaNa hoya, AryasamAjI hoya, khristI hoya, musalamAna hoya ke game te dharma nA saMpradAyanA anuyAyI hoya. tamAma jagatanuM kalyANa thAo, tamAma prANIo ekabIjAnuM bhaluM karavA tatpara bano, doSo tamAma dUra thAo ane tamAma sthAnomAM rahenArA loko sukhI thAo." AvI bhAvanA A prArthanAmAM che. A bhAvanA koNa pasaMda nahIM kare ? jo prArthanA manasA, vAcA ane karmaNA thAya to jarUra saphaLa thAya; eTaluM ja nahIM, paNa evI prArthanA pUrepUrI saphaLa thAya ane prArthanAmAM je je mAgaNI karavAmAM AvelI che te badhI ja akSareakSara jarUra saphaLa ja thAya. ghaNA loko upara kahelI tevI prArthanA to roja karatA hoya che, chatAM teo niraMtara phariyAda karatA hoya che ke "bhagavAna amArI prArthanA sAMbhaLato nathI, amArI prArthanA upara muddala dhyAna Apato nathI, e bAbata kayAM jaIne phariyAda karavI ?" AvI prArthanA karanAra keTalAka vepArIomAMnA eka jaNe potAnA eka dharmagurune kahyuM ke "sAheba ! huM roja savAra-sAMja upara lakhI tevI prArthanA karato rahuM chuM, chatAMya mArA gharamAMthI maMdavADa khasato nathI enuM zuM kAraNa haze?" dharmagurue tene javAba Apyo ke "bhAI ! tame rojeroja kharekhara upara lakhela che tevI akSareakSara zuddha bhASAmAM kadAca Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prArthanA ane saphaLatA 0 217 prArthanA nahIM karatA ho." prArthanA karanAra bhAI ke bahene potAnA mAnya gurujIne hAtha joDIne atizaya namratA sAthe javAba Apyo ke, "sAheba, ame roja roja upara lakhelI prArthanA akSareakSara zuddha rIte barAbara karIe chIe; eTaluM ja nahIM, paNa amArA darekanAM uccAraNo barAbara zuddha rIte ja bolAya e mATe ame mAsika aDhIso rUpiyA kharcIne eka paMDitane paNa rokela che, jeo amArAM uccAraNo barAbara rojeroja sAMbhaLe che ane kahe che ke 'bhAI ! tamArAM uccAraNo ghaNAM ja zuddha che ane temAM hrasvadIrgha uccAraNanI paNa jarA jeTalI khAmI nathI. eTale Ama rojeroja prArthanA karavAthI tame jarUra sukhI thazo ane koI apUrva lAbhane jarUra meLavazo.' '' paMDite kahelI evI vAta potAnA gurujIne kahI rahela che. Ama vAta thAya che tyAM A prArthanA karanAra vyaktino eka paDozI tyAM AvI caDyo ane teNe prArthanA karanArAnA dharmagurunI samakSa ja pelAne jorathI pakaDIne pUchyuM ke "bhAIsAheba ! ApaNI vacce eka paDozIno nAto che. e nAtAne lIdhe tamAre tyAM vivAha hato tyAre meM mAre sage hAthe tame mAgyA tyAre pAMcaso rUpiyA uchInA ApelA che. lakhata-patara to nathI ane vivAha to patI gayA ane tame vivAhita karelI kanyAne adharaNI paNa AvI ane have te A najIkanA davAkhAnAmAM prasUti mATe paNa jaze. chatAM bhAIsAheba, tame mArI rakama mane pAchI ApavAnuM hajI sudhI vicAratA paNa nathI. bhAIsAheba, huM to mAgI mAgIne thAkyo, have A mArI chellI mAgaNI che. jo traNa divasanI aMdara mArI rakama pAchI nahIM Apo to joyA jevI thaze. tamArI phajetI thaze ane tamArI AbarUnAya kAMkarA thaze. A tamArA dharmagurunI sAkSIe tamane mArI A chellI cetavaNI ApavA huM A sthaLe Avela chuM." potAnA paDozInI A vAta sAMbhaLatAM ja pelo roja prArthanA karanAra bhAI tADUkyo ane bolyo ke "alyA ! tuM kone gaLe paDe che ? jA, jA, tAre thAya te karI le. rUpiyA kevA ane vAta kevI ?" A badhuM sAMbhaLI pelA dharmaguru to saDaka thaI gayA. pelo mAgaNI karanAra potAnI vAta kahIne cAlato thayo eTale dharmagurue pelA roja prArthanA karanArane pUchyuM ke "A zuM che ? A mAgaNIvALo tamAro paDozI kharI vAta kare che ke khoTI ?' pelA bhAIe potAnA dharmagurune jaNAvyuM ke "sAheba ! tame A duniyAdArInI vAtamAM zA mATe mAthuM mAro cho ? tame to saMsAra choDIne saMnyAsI sAdhunAM Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 * saMgIti kapaDAM paheryA che; eTale tamAre AvI khaTapaTamAM zuM karavA paDavuM joIe?" A vAta sAMbhaLI dharmagurue potAnA upAsakane spaSTa zabdomAM saMbhaLAvI dIdhuM ke "bhAI ! dALamAM jarUra kAMI kALuM che. mATe tame A dharmasthAnamAM AvavA lAyaka nathI ane huM tamane jaNAvI dauM chuM; eTaluM ja nahIM, cetavI dauM chuM ke jayAM sudhI tamArI dAnata cokhkhI na thAya ane vyavahAra nirdoSa na thAya tyAM sudhI tame mArI pAse Avazo nahi ane AvI bUrI dAnata rAkhIne tame upara jaNAvela prArthanA rojaroja dasa vAra karo to paNa tamane koI phAyado thavAno nathI. eTaluM ja nahIM, tame khoTI dAnata rAkhIne koInA paisA oLavazo to yAda rAkhajo ke tame kadI sukhI nahIM thaI zako ane tamArA gharamAMthI maMdavADano khATalo paNa khasaze zI rIte ? tame prArthanAmAM to kaho cho ke "tamAma jagatanuM kalyANa thAo, tamAma jIvo paraspara ekabIjAnuM hita karavAmAM tatpara thAo, doSamAtrano nAza thAo ane tamAma loko sukhI thAo." AvI prArthanA roja roja zuddha rIte cokhAM kapaDAM paherIne tame bhale karyA karo, paNa jayAM sudhI tamArI aMdaranI dAnata cokhkhI nathI ane bIjAnA paisA paDAvI levAnuM tame mana rAkho cho, tyAM sudhI tamAruM zubha thAya ema mane to lAgatuM nathI." potAnA dharmagurunI vAta sAMbhaLIne e bhAI to bhoMThA paDI gayA ane vIle moDhe dharmasthAnamAMthI pAchA pharyA. ghera AvIne je paMDite temane kaheluM ke, "tamArA tamAma uccAraNo bahu ja zuddha che, ethI tamane jarUra lAbha maLaze ja" e paMDitane bolAvavA potAnA nokarane mokalyo. paMDita to tarato tarata AvI pahoMcyo. eTale e prArthanA karanAre paMDitano paNa UdhaDo lIdho ane kahyuM ke "paMDitajI ! tame to kahetA hatA, ke "tamArA tamAma uccAraNo akSareakSara zuddha che. eTale tamane jarUra koI apUrva lAbha maLaze ja. paNa A mArA dharmaguru kahe che ke tame game tevAM zuddha uccAraNo sAthe ane nAhIdhoIne cokhkhAM kapaDAM paherIne bhale prArthanA karatA raho, paNa jyAM sudhI tamArI dAnata cokhkhI nathI tyAM sudhI tame game tevI cokhkhI ane zuddha prArthanA bhale karo paNa te dvArA tamane koI lAbha maLaze nahIM e yAda rAkhajo." " paMDitajI kahe, "zeThajI ! mAro pagAra traNa mahinAno to caDI gayela che, ane Aje ja cotho mahino paNa pUro thaI gayo che. eTale kRpA karIne mAro caDelo pUro pagAra Apo to mAre paNa DaoNkTaranuM bila bharavuM che te bharI zakuM." pelA zeTha kahe : "paMDita, pagAra kevo ane vAta kevI ?" ema kahIne paMDitane gharamAMthI Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prArthanA ane saphaLatA 0 219 bahAra cAlyA javAnuM kahI zeThajI to hAvaNiyAmAM besI gayA ane nAhIdhoIne haMmezAnI Teva mujaba gAvA lAgyA ke, zivamastu sarvanAta, pahitanA mavastu mUtaUT: - raSiA: prItu nAma, sarvatra juvino bhavatu no: " A kathA mAtra ekalA vepArIne ja lAgu paDatI nathI, paNa moTA moTA udyogapatio, moTA moTA vakIla-baeNrisTaro, moTA moTA vidyAguruo, prophesaro, yunivarsiTInA saMcAlako, vaidyo, DaoNkTaro, kArIgaro tathA sAdhusaMnyAsIone paNa teTalI ja lAgu paDe che. tathA pustakonA vecanArAo ane pustakone prakAzita karanArI saMsthAo tathA rAjayavyavasthA karanArA rAjapuruSo tathA sarakArI tamAma nokaro, paTAvALAthI pradhAna sudhInA sattAvALA lokone paNa teTalI ja lAgu paDe che. tAtparya e ke dAnata cokhkhI rAkhavA sAthe ane vyavahAra cokhkho rAkhavA sAthe jo prArthanA thAya to to tenI saphaLatAnI bAbata zaMkA rahetI nathI. paNa prArthanA pUrva dizAmAM cAle ane prArthanA karanAra pazcima dizAmAM cAle to prArthanAnuM pariNAma moTA mIMDAmAM ja Ave che e niHzaMka vAta che. vizeSa spaSTa zabdomAM kahevuM hoya to ema jarUra kahI zakAya ke moTA moTA udyogapatio je je sAmAna banAve che te sAmAna banAvavAmAM jeTalI jeTalI vastuo bheLavavAnI hoya ane bheLavavA jevI tamAma vastuone bheLavIne janatAne upayogI, TakAu ane uttama sAmAna banAvavA tarapha ja temanuM lakSya hoya to ja teo vaizyadharmane Acare che ema kahI zakAya. A rIte khIlelA gRhaudyogo sAthe karavAmAM AvatI prArthanA, pUjA ke bIjI dharmapravRtti tejasvI banaze ane kharA arthamAM dharmanuM AcaraNa khIlaze ane bhAvi prajAmAM uttama saMskAro pADavAnuM paNa anAyAse banaze. ApaNA vidyArthIo je je zikSaNa meLave te tamAma gRhaudyogone anurUpa hovuM joIe. jayAM sudhI gRhaudyogone poSaNa maLe evuM zikSaNa nahIM zarU thAya, tyAM sudhI ApaNe ApaNA abhyadayanI ke dharmanA AcaraNanI pravRtti kharA arthamAM karI zakavAnA nathI ja. kAyadApothImAM kAyadAo game teTalA sArA hoya, paNa jyAM sudhI te kAyadAono amala temanA kharA arthamAM na thAya, tyAM sudhI AmajanatAno abhyadaya vaMdhyAputra samAna rahevAno. ApaNe joIe ja chIe ke aspRzyatA nivAraNano kAyado saMpUrNapaNe kAyadApothImAM to che ja, eTaluM Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 0 saMgIti ja nahIM, te kAyadAne nahIM anusaranAra mATe daMDa tathA sajAnI paNa jogavAI kAyadAmAM paDelI che. chatAMya ApaNA samagra dezamAM ane khAsa gujarAtamAM harijanonI dazA vize chApAomAM je hakIkato vAraMvAra Ave che, te ApaNe vAMcIe ja chIe. amadAvAdanI zahera-sudharAIe harijanone mAthe meluM nahIM upaDAvavAno nirNaya jAhera karyo te vAta chApAmAM AvI gaI che evo khyAla che. paNa amadAvAda taLamAM haju sudhI zauca javA mATe keTalA vADAo che e aMge zahera sudharAIe koI tapAsa karela che ke kema ? A aMge jarUra tapAsa karI e bAbata jarUrI pagalAM zahe2sudharAI leze kharI ? Ama to ApaNe hirajanasaptAho UjavatA rahIe chIe, paNa AvA vADAo aMge hirajanone koI takalIpho che kharI, e vADAonI saphAI mATe zuM vyavasthA che evo vicAra zahe2sudharAIne jarUra Avavo joIe, ane jyAM jyAM evA vADAo hoya tenI tapAsa karIne te bAbata nikAla ANavA ghaTatuM jarUra karavuM joIe. keTalAMka jainatIrthomAM evA lekho vAMcavAmAM Avela che ke "A maMdiramAM koI hirajana praveza na karI zake; eTaluM ja nahIM, paNa snAna karIne cokhkho thayelo tathA cokhkhAM kapaDAM paherelo hirajana paNa A jaina maMdiramAM praveza na karI zake." Avo lekha zuM kAyadesara che ? ane na hoya to evo lekha kema TakI rahyo che ? e vize rAjayanA vyavasthApakonuM dhyAna gayuM che kharuM ? Ama kAyadA kharekhara uttama hoya, chatAM tenA amala bAbata sAvadhAnI na hoya to evA sArA kAyadA hoya toya zuM ane na hoya toya zuM ? ekaMdara kahevAnuM tAtparya e che ke jyAM sudhI 'zivamastu sarvajagataH' ityAdi prArthanA ane enA jevI bIjI prArthanAo ApaNe mAtra zabdothI raTyA karatA rahIzuM, paNa tevI prArthanAonA Azaya anusAra thoDuMghaNuM paNa vartana nahIM karIe, gAmegAma ghare ghare gRhaudyogano vAstavika pracAra na thAya ane vepAra karanArA moTA moTA udyogapatiothI mAMDIne tamAma vepArIvarga potAno vaizyadharma barAbara na pALe ane zikSaNa udyogalakSI na bane tyAM sudhI uparathI khuda brahmA Ave to paNa ApaNI AmajanatAno abhyudaya susaMbhavita nathI ane AmajanatA sukhe raLIne roTalo pAmavAnI nathI. A mATe pU. gAMdhIjI je mArga batAvI gayA che te raste cAlyA vinA chUTako jaM nathI, jeTaluM moDuM thaze teTaluM ApaNI AmajanatAne zoSavAnuM che ane nukasAna bhogavavAnuM che. na - sadAcAra nirmANa, phebru. - 1976 Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28. janakalyANa janakalyANa' zabda havAmAM cArekora phelAI gayela che. game tene mukhe e zabda saMbhaLAyA kare che. Aje aneka saMsthAo e mATe pravRtti karI rahI che ane e mATe aneka phaMDaphALA paNa cAlyA kare che. chatAMya te zabda kharA arthamAM sArthaka bane che ke kema, e eka vicitra koyaDo Ubho thayo che. - ApaNA mAnanIya pradhAnonA koI paNa bhASaNamAM jarUra e zabda eka vAra nahIM, paNa aneka vAra AvavAno ja. paMcavarSIya yojanA mATe je abajo rUpiyA kharcAya che ane kharcAvAnA che, te paNa e zabdanI sArthakatA mATe ja. ApaNI rASTrIya mahAsabhA, samAjavAda, sAmyavAda, hindusabhA, rASTrIya sevAsaMgha vagere A badhI vyApaka saMsthAo ane te te koma, dharma ane saMpradAyanI paNa aneka saMsthAo "janakalyANa mATe ja kAma karI rahI che. chatAMya e zabda vadhAre gUMcavADAvALo thato jAya che. tame jyAM sAMbhaLo tyAM moTe bhAge "janakalyANa' zabda ja saMbhaLAvavAno. poLonI pATa upara, vidyArthIonA saMmelanamAM, raste cAlatAM je vAto saMbhaLAya che tyAM paNa e ja zabda tamArA kAna upara athaDAvAno. nizALo ane kaoNlejonA adhyApako to jANe e zabdane ja sArthaka karavA macI paDyA che. Ama cAre bAjuthI e zabda upara lokono bhAre hallo cAle che. chatAM Aja lagI e zabdano artha koInI pakaDamAM Ave che kharo ? vepArIo, moTI moTI peDhIo, baeNnko ane dharmanA upadeza karanArA guruo paNa e zabdane ja pramukha karIne potapotAnI jAherAto, pravacano ane hilacAlo karI rahyA che, chatAMya dhumADAnA bAcakAnI jema e zabdanA arthano kyAMya koIne patto dekhAya che kharo? bUmo saMbhaLAya che ke vaNakarono dhaMdho bhAMgI paDyo, ghAMcIono dhaMdho nAbUda thaI gayo, kuMbhAro kAmadhaMdhA vinA kakaLI rahyA che, mocIo, suthAra, luhAro, camAro ane gharakhUNe zIla sAcavIne daLanArI vidhavAo-e badhAM Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 - saMgIti paNa potapotAno dhaMdho bhAgI javAthI behAla banI gayAM che. kaMsArAo, raMgArAo, kApaDa chApanArAo-chIpAo, kAgadIo-keTalAyane gaNAvI zakAya. A badhA kArIgaro maravAne vAMke jIve che. "mANasonA artha mATe "jana" zabda che, eTale "janakalyANa'no artha "mANasonuM kalyANa thAya. upara jaNAvelA tamAma dhaMdhAdArIo "jana'nA arthamAM samAya che. have ahIM vicArIe ke temanuM eTale te badhA dhaMdhAdArIonuM kalyANa e kaI cIja che? vA emanuM kalyANa kaI pravRttimAM ke kriyAmAM raheluM che ? dAkhalo sAdo ja laIe. mocIo joDA sIve che, chatAMya teone bhUkhamaro veThavo paDe che; kema ke teoe sIvelA joDA bajAramAM khapatA nathI, loko bIjI bIjI dukAnomAMthI taiyAra sIvelAM joDAM kharIde che. jema mocIono mAla bajAramAM khapato nathI, tema mocIo pote paNa potAnA baMdhuoe eTale vaNakaroe vaNelAM kapaDAM kharIdatA nathI, eTale vaNakarone paNa bhUkhamaro veThavo paDe che. A ja rIte mocI ane vaNakaro ghAMcInI ghANImAMthI nIkaLela tela vAparatA nathI, eTale ghAMcIo paNa dhaMdhA vagara herAna thAya che. jeo mahAjana kahevAya che teo, eTale vANiyA, brAhmaNa, nAgara vagere vepArI ke rAjakAraNI upalA tharanA loko mocIno, vaNakarono ane ghAMcIno banAvelo mAla vAparatA nathI ane teo potAno zokha pUro karavA paradezathI Avelo ke mazInamAM banAvelo mAla vApare che ane paradezathI Avelo mazInamAM banelo mAla lokomAM vecIne potAnA paisAne potAnA dezamAM na rAkhatA paradezamAM mokale che. A rIte Akho bhAratIya mAnavasamAja parasparanirapekSa banI gayo che. A nirapekSatA ja tamAma duHkhanuM mULa che. janakalyANamAM A nirapekSatA ja bhAre ADakhIlIrUpa che. A nirapekSatA maTADyA vinA koI kALe janakalyANa sadhAvAnuM nathI. jayAM sudhI koI paNa mANasa mAtra potAnI ja ekanI AjIvikAno vicAra kare ane e AjIvikAne meLavavA dezadroha karatAM paNa na acakAya, tyAM sudhI bhale ne so so bhArata-sevakasamAja thAya, so so paMcavarSIya yojanAo thAya ane temAM abajo rUpiyA pANInI peThe vahevaDAvAya, to paNa dezanuM sAmAjika ke zArIrika kalyANa thavAnuM nathI ja. pahelAM to ApaNAmAM paraspara rahelI nirapekSatA ja TALavI joIe ane e mATe dareka rIte puruSArtha karavo joIe. A puruSArtha bhASaNothI nahIM karI zakAya, tema dezI vAparavAnI Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janakalyANa 0 223 patrikA upara sahIo levAthI nahIM karI zakAya, tema dezI vastuo vAparavA mATenAM saraghaso kADhavAthI paNa nahIM karI zakAya. A puruSArtha to ApaNA jIvanavyavahAramAM palaTo karavAthI ja sAdhI zakAze. upalA tharanA moTA loko, vaDApradhAno, pradhAno, upapradhAno ke maMtrIothI mAMDIne dezanA nAnAmAM nAnA mANaso sudhdhAMe samagra dezano nAza karanArI, deza AkhAne bhUkhe mAranArI ane zaktizALIone paNa bekAra banAvanArI nirapekSatA TALavA mATe jhuMbeza calAvavI haze, to paheluM to potAnA gharamAM, kacerImAM, pravAsamAM ke bIje paNa koI sthaLe je je vastuono upayoga karavAno Ave, temAM tamAma dezI vastuone ane temAMya hAthaughogathI banelI vastuone prathama sthAna ApavuM paDaze. pradhAna ke vaDApradhAnane evI dezI ke hAthaudyogathI banelI vastuono upayoga karatAM potAnA mobhA karatAM dezane prathama sthAna ApavuM paDaze. jemanA matothI teo pradhAnanuM pada zobhAve che temanI AjIvikAno temaNe prathama vicAra karavo joIe. pradhAna ke maMtrI evo vicAra kare, ke A dezI vastuo ke hAthaudyogathI banelI vastuo gharamAM ke kacerImAM zobhe evI nathI ane A to ApaNA dezanI pratiSThAne ghaTADe evI che, to temano te vicAra potAno ja droha karanAro che, potAnA ja dezabaMdhuonI AjIvikAno nAza karanAro che ane potAnA padane lajavanAro che emAM jarAya zaka nathI. pU. bApu jayAre iMglenDamAM rAjAne maLavA gayA tyAre temaNe potAne A kaMgALa dezanA pratinidhi mAnIne zuM paheryuM hatuM, potAnA deha upara zI zI zobhA karI hatI te vAta zuM ApaNA A mahAjano bhUlI gayA ke zuM? gharanuM ke kacerInuM rAcaracIluM ane khAvApIvAnI ekaeka cIja mahAjanothI mAMDIne nAnAmAM nAnA mANasa sudhInA vaparAzamAM dezI ane hAthaudyoganI ja hovI joIe. kAgaLo, sIsApeno, iDipeno, zAhI vagere badhuM dezamAM banI zake che, ane enA banAvanArAone uttejana maLe ane eo uttarottara sAro ane sasto mAla banAvI zake e rIte sarakAroe jogavAI karI ApavI joIe. e mAla banAvanArAo paNa jo potAno ja zokha, vilAsa ane ArAma joze ane mAlanI jAtane sudhAravAmAM dhyAna nahIM Ape, to teo paNa pahelA naMbaranA dezadrohI gaNAvA joIe. gRhiNIoe hAthacakkIno ATo, hAthathI banelI dALo ane hAthathI chaDelA cokhA, ghANInuM tAjuM tela ane cokhkhA ghIno pUrepUro Agraha rAkhavo 15 Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 * saMgIti joIe. ane e badhI vastuone pUrI pADanArA vepArI lokoe paNa kadI temano vizvAsaghAta karavAno vicAra-sarakho paNa manamAM na ANavo joIe. A zarUAta pradhAnonA ja gharathI thAya to ja dezamAM teno phelAvo thaI zake. gAmamAM ke zaheramAM poLepaLe baLadacakkIo zarU karI ApavAnI sagavaDo ApavI joIe. baLadaghANIo paNa pharI zake evI vyavasthA saraLa rIte thaI javI joIe. dALanI milone ke cokhAnI milone badale jayAM hajAro baheno potAne hAthe dALa bharaDatI hoya ane cokhA chaDatI hoya evAM kArakhAnAM moTA pramANamAM sahakArI dhoraNa para thavAM joIe. e sahakArI pravRttio kevaLa bekArI TALavAnA ane Arogyavardhaka khorAka pUro pADavAnA eka uddezathI calAvavI joIe, nahIM ke napho meLavavAnI vRttithI. matalaba ke dezanA kArIgaroe banAvela mAla dezanI tamAma janatA ane kArIgaro sudhdhAM vAparavAnuM nakkI kare to bekArInA zA bhAra che ke te eka kSaNa paNa TakI zake ? pradhAna sAheba jayAM Utare yA temanA maMtrI sAheba jayAM Utare tyAM teoe sApha sApha jaNAvI devuM joIe ke teo hAthacakkInA loTanI roTalI ke purIo khAze ane hAthe bharaDelI dALa ke hAthe chaDelA cokhAno ja khAvAmAM upayoga karaze. pachI bhale ne teo dUdhapAka khAtA hoya ke pUraNapoLI khAtA hoya. hamaNAM ja mAre tyAM eka mitra AvelA. temaNe mane cetavaNI ApelI ke huM gAyanuM ja ghI khAuM chuM, ane nahIM hoya to telathI ja calAvIza. paNa bIjuM koI cokhkhuM ane uttama ghI haze to paNa mane khapaze nahIM ja. mAre barAbara kALajI rAkhIne gAyanuM ghI ja meLavavuM paDyuM ane temanI sAthe e ja ghIno upayoga karavo paDyo. ApaNA mahAjano eTale ke zrImaMta sAhebo ane temanAM zrImatIo paNa Avo ja Agraha rAkhavAnuM kare to hamaNAM hajAro mANasone AjIvikA maLavI zakya thaI jAya. Ama karyA sivAya e zrImaMto ke zrImatIo game te dAnapuNya kare vA game te jAtanI janasahAyatA kare te tamAma phokaTanuM che. parasparanirapekSatAne dUra karI samAjanA tamAma nAnAmoTA loko sAthe sadbhAvathI rahevAmAM Ave, tamAma lokonI AjIvikAno vicAra mukhya mAnI potapotAno badho vyavahAra goThavavAmAM Ave, to ja dharmasAdhanA karI gaNAya. ema na kare ne dharmazALA, maMdira, ke pAThazALA vA koleja kADhavA mATe nANAM ApavAmAM Ave ane dezanA karoDo lokonI AjIvikAnA thatA Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janakalyANa 0 225 nAzanI upekSA karavAmAM Ave, to e dAna sudAna nathI ja, paNa UlaTuM AjIvikAnA nAzamAMthI meLavelA paisAnuM dAna hovAthI e pApamaya ke tAmasa dAnanI koTinuM hoI dAtAne ghora narakamAM laI janAruM nIvaDe to navAI nahIM kahevAya. matalaba e ke parasparanI nirapekSatA TALavA ane paraspara sApekSatA keLavavA tamAma nAnAmoTA lokoe ane sarakAranA mukhya puruSoe paNa potAno mobhAno, potAnA mojazokhano ke jarUrI sagavaDano potAnA khyAla dUra karI kevaLa dezanA tamAma lokone AjIvikA kema maLe e daSTie potapotAno kArabhAra goThavavo joIe tathA vepArIoe paNa e ja daSTie potAnI jIvanavyavasthA karavI joIe. Ama thAya to ja kadAca "janakalyANa zabda sArthaka thAya. Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29. jamAInI parIkSA mAbApane sauthI vadhAre ciMtA potAnI kanyAonI rahe che. ApaNA dezamAM je samaye vivAha saMbaMdhe khAsa niyamana na hatuM, tyAre jamAI meLavavAnI ciMtA na rahetI. paraMtu jayArathI koI ne koI prakAre vivAhasaMbaMdhe yA lagna-saMbaMdhe niyaMtraNanI paddhati zarU thaI, tyArathI mAtApitAne kanyA mATe jamAI meLavavAnI ciMtA savizeSa rahetI AvI che. svayaMvaranI paddhati hatI tyAre paNa enI ciMtA rahetI ane jayArathI mAtApitAne ja mAthe "vara' zodhavAnI javAbadArI AvI tyArathI e ciMtA vadhu ne vadhu rahevA lAgI. keTalAMka kuzaLa mAtApitAo e mATe koI ne koI saMtoSakAraka mArga zodhavA bhaNI paNa vaLelAM dekhAya che. "upadezapada' nAmanA jaina kathAgraMthamAM A bAbata eka suMdara kathA ApavAmAM Avela che, jeno sAra A pramANe che : vasaMtapura nagaramAM devazarmA nAme eka brAhmaNa rahe. tenI strInuM nAma sudhA. temane traNa putrIo. e putrIo jayAre juvAna thaI tyAre temane khAnadAna kuTuMbamAM paraNAvI dIdhI. paraNAvI dIdhA pachI mAtAne vicAra thayo ke putrIone paraNAvI to dIdhI, paNa temanA pationo putrIo tarapha kevo bhAva raheze e jANavuM jarUrI che. evuM jANI lIdhuM hoya to putrIone te bAbata jarUra koI vizeSa sUcana ApI zakAya ane e sUcana anusAra vartavAthI putrIono saMsAra sukhamaya nIvaDe. Ama to jayAre putrIone sAsare mokalavAmAM Ave che tyAre mAtA temane khUba khUba zikhAmaNa Ape che. patisevAnI vAta, patine khuza rAkhavAnI bhalAmaNa, sAsusasarA sAthe salUkAIthI vartavAnI vAta, zokya hoya to tene sagI bahena mAnavAnI vAta, jeTha, dera, jeThANI vagere sAthe haLImaLIne rahevAnI vAta ane bIjA pADozIo sAthe kema vartavuM vagere Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jamAInI parIkSA - 227 aneka vAto dharAI dharAIne samajAvavAmAM Ave che. putrIne sAsare vaLAvatAM mAtAnuM kALajuM phaphaDatuM hoya che, haiyuM bharAI jAya che, AMsuo paNa AMkhamAM chalakAI jAya che. janmathI atyAra sudhI phUlanI kaLInI peThe ucherelI putrIne pArakA jaNyAnA hAthamAM sopatAM Dara lAge ane aneka zaMkAkuzaMkAo gherI vaLe che. chatAM tema karyA vinA cAlatuM nathI, eTale chevaTa mana mArIneya tema karavuM paDe che. A brAhmaNIne potAnA jamAIo kevA prakAranI vRttivALA che : risALa che? khuzAmatane pasaMda karanArA che? cIDiyA che? patnIbhakto che? -e zodhI kADhavuM hatuM. eNe potAnI putrIone ema sUcanA ApI ke tame sAsare jaI pati sAthe prathama samAgama thatAM ja bIjuM kazuM karatA pahelAM tene eka sajajaDa pATu mArajo-patinA mAthA upara tamArI paganI pAnIthI barAbara pATu mArajo-ane ema karyA pachI te tamArI sAthe kevuM vartana rAkhe che, kevA bhAvathI varte che tamAruM apamAna kare che yA Adara te badhI hakIkata savAre savAre ghare AvIne mane jaNAvI jajo. gAmamAM ne gAmamAM vivAha thayo hato, eTale Ama karavuM muzkela na hatuM. mAnA manane ema ke jamAIonI cittavRtti jevI haze tevI prathama prasaMgamAM ja jaNAI Avaze ane e uparathI temanA samagra jIvanadhoraNano khyAla AvI jaze. joke upAya bhAre ujha che, paraMtu Avo ugra upAya ja mANasanI vRttine samajavA mATe kAragata thaI zake che. jayAre manamAM ullAsanI choLo UThatI hoya, kutUhalo aneka thatAM hoya, premanI lAgaNI navI navI hoya ane paristhiti taddana ajANI hoya tyAre ja Avo ugra upAya kAMI sUcaka pariNAma lAvanAra nIvaDaze ema mAtA potAnA jAta-anubhavathI samajatI hatI. ethI jokhama kheDIne paNa teNe potAnI putrIone A sAhasa karavAnuM sUcana ApyuM. sauthI moTI putrIe savAre AvIne mAtAne potAno anubhava jaNAvyo ke "he mAtA! meM tArA kahevA pramANe mAro pati AvatAM ja tenA mAthAmAM jorathI evI pATu mArI ke te eka gothuM khAI gayo. paNa pachI Ubho thatAM ja te hAtha joDI mane vInavavA lAgyo ke "he devI! tane zuM koI duHkha paDyuM? zuM koI agavaDa AvI ? yA tane evI te kevI takalIpha thaI ke jethI tAre AvatAM ja Avo ugra upAya levo paDyo?" "e to vInavato jAya ne mArA Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 * saMgIti pagane taLosato jAya ane bolato jAya ke tArA komaLa pagane mArA mAthAno AghAta to thayo nathI ne ? AvA komaLa page tAre Ama karavuM ucita nahotuM. kharI rIte he devI ! tAro mArA upara atizaya sneha che; eTale ja teM Ama karyuM jaNAya che; atizaya sneha vinA zuM koI Ama karI zake ? " A badhI hakIkata sAMbhaLIne mAtAe putrIne tenA patinuM bhAvijIvana AkhuM dorI ApI samajAvI dIdhuM ke "he dIkarI ! have tuM lahera kara, tAro pati tArA tarapha atizaya, amaryAda prema rAkhavAno ane tAro paDyo bola jhIlI levAno; have tane pANI mAgatAM dUdha maLavAnuM. koInI dena nathI ke tane kAMI kahI zake; eTaluM ja nahIM, paNa have gharamAM tAruM ja calaNa rahevAnuM. have koInI magadUra nathI ke tAruM game tevuM veNa uthApI zake. have tAre koIthI lagAra paNa bIvAnuM nathI ane dhAryuM karavAnuM tane anukULa paDaze." pachI vacalI putrIe AvIne pote karelA prayoganA je samAcAra ApyA te A rahyAM : savAranA pahoramAM UThatAMveMta mAtA pAse vacalI putrI AvI ane kahevA lAgI ke "mAtA, tArA kahevA pramANe meM evI to jorathI pATu mArI ke te paDato paDato rahI gayo, paNa mArI pATu paDatAM ja te jarAka to khijAI gayo ane pAcho tarata ja rAjI thaIne mArI khuzAmata karavA maMDI paDyo." A samAcAra sAMbhaLI jIvananA anubhavathI ghaDAyelI mAtAe dIkarIne pheMsalo saMbhaLAvyo ke "beTI ! tuM tArA patine kAMI aNagamatuM kahIza to te tArA upara vadhAre koI daMDa nahIM kare, eTale ke vadhAre mArajhUDa nahIM kare, paNa jarAka ja khijAze. e pAcho tAro gulAma banI jaze. mATe tAre paNa enI eTalI khIja sahI levAnI. have tane bIjo koI bhaya nathI; mATe tuMya tAre ghare lahera kara. sauthI nAnI trIjI dIkarIe savAranA potAnI mAtA pAse AvatAM ja je samAcAra ApyA, tethI mAtA coMkI ja gaI. teNIe AvIne kahyuM ke pati to phAMkaDo thaIne Avelo, attara to maheka maheka thatuM hatuM, palaMga upara phUlonI bichAna karAvelI, ane jevo mane potAnA bAhupAzamAM jakaDavA Avyo ke tarata ja meM tArA kahevA pramANe dhaDa daIne evI sajjaDa pATu mArI ke te bicAro Ama aNadhAryo ghA AvatAM tammara khAI gayo ane bhAre vicAramAM paDI gayo. paNa pachI kaLa vaLatAM teNe mArA upara bhAre roSa Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jamAInI parIkSA 0 229 ThAlavyo; eTaluM ja nahIM, paNa te dhUMvAMpUvAM thato mane bhAMDavA lAgyo : 'rAMDa kALakA ! AvatAMveMta A zuM mAMDyuM che ? rAMDa kubhArajA ! have tuM paNa A bhAyaDAne joI le ! ema kahetoka te eka majabUta doraDuM laI Avyo ane mane dharanA thAMbhalA sAthe bAMdhI so cAbakhA mAryA." rotI rotI e chokarI hIbakA bharatI kahevA lAgI ke "mA ! teM Avo te kevoka upAya batAvyo ? mAro jIva nIkaLI gayo ! jo to mAro baraDo kevo sUjhI gayo ! soLo kevA UThI AvyA ? tArA kahevAthI mAro jIva nIkaLI gayo. ATalo mAra mAryA pachI teNe mane dhakko mArIne gharamAMthI kADhI mUkI ane kahI paNa dIdhuM ke, 'khabaradAra, jo have gharamAM TAMTiyo mUkyo che to tArI vAta che ! tAro TAMTiyo ja bhAMgI nAkhIza, rAMDa halakaTa ! tuM brAhmaNanA peTanI cho ke koI caMDALanA peTanI cho ? jA, cAlI jA, have mAre tAruM kAma nathI, tAruM moM kALuM kara ane mane kadI tAruM moM nA batAvIza.' ' A badhI hakIkata sAMbhaLIne sudhAbAI krodhanI mUrti banI gaI ane te jhaTa phariyAda karavA ane potAnI dIkarInI vakIlAta karavA jamAI pAse pahoMcI. teNIe potAnI buddhi laDAvIne dIkarIno ghaNoya bacAva karyo, paNa e tArkika juvAna jamAI pAse teNInuM kAMI paNa cAlyuM nahIM. teNIe AvIne ThAvakuM moM rAkhIne hasatA laTUDAM paTUDAM karatAM jamAIne jaNAvyuM ke "are ! tame A zuM karI nAkhyuM ? tamane khabara nathI ke amArA gotrano evo AcAra che ke dIkarI sAsare jaI dhaNIne pATu mAre to ja te saubhAgyavatI banI rahe che. ema na karavAmAM Ave to dhaNI-dhaNiyANI baMne du:khI thAya che. mATe ja mArI dIkarIe tamane pATu mArI potAnA kuladharmanA AcArane pALyo che. emAM tame eNIne ATalI mArI ? bicArI phUla jevI chokarIne mAratAM zarama na AvI ? tamAre ene pUchavuM hatuM to kharuM ke Ama kema karyuM ? to jhaTa khulAso thaI jAta.' A sAMbhaLIne jamAIe tene saNasaNato javAba Apyo ke, "mAjI ! amAro kuladharma paNa evo ja che ke paraNIne AvatI vahune thAMbhalA sAthe bAMdhavI paDe che ane tene so cAbakhA barAbara gaNIne mAravA paDe che; eke ocho nahIM. tamArI dIkarIne pUchI jojo ke meM so karatAM eke vadhAre mAryo che kharo ? are so cAbakhA mAryA pachI mAre tene AMgaLI paNa na aDADAya. Ama na karuM to mAro paNa kuLadharma lopAya ane vahu saubhAgyavatI na bane. mATe mAre paNa kuLadharmane pALyA vinA chUTako ja nahoto. zuM thAya ? e to Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 * saMgIti jeno jevo kuladharma tema vartavuM ja paDe, emAM kaMI koIne Thapako devAno na hoya." A badhuM sAMbhaLIne sAsu to saDaka ja thaI gaI ane vinaMti karavA lAgI ke "haze, have thayuM te kharuM. paNa have tame tene sAcavajo ane saMbhALajo. huM ghare jaIne tene pAchI mokaluM chuM." ema page paDIne vinaMtI karIne potAne ghare pAchI pharI. AvIne teNIe potAnI putrIne samajAvI dIdhuM ke, "jo, tuM have dareka prasaMge tArA patinI dAsI thaIne raheje ane ene jarAya mAThuM lAge tevuM karIza ja nahIM; eTaluM ja nahIM, evuM bolIza paNa nahIM. enI hAe hA ane enI nAe nA-e rAta kahe to rAta ane divasa kahe to madharAte paNa divasa ja kahevo. basa ATalAmAM badhuM samajI javAnuM che. sukhI thavuM hoya to tuM jevI devamaMdiramAM devanI pAse varte che, tema tArA gharamAM pati pAse vartaje. ema nahIM kare to tane te prItikara nahIM thAya, ane jarAka vAMkuM paDyuM ke tagaDI ja mUkaze. mATe have ghera jA ane barAbara ThAvakI thaIne saMbhALathI raheje." - gRhamAdhurI julAI 1954 Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30. jijIviSA AjathI chaMtALIsa varasa uparanI anubhavelI A eka ghaTanA che. ame sahakuTuMba te vakhate rAjakoTamAM gareDiyA kUvA pAsenA eka lohANA bhAInA makAnamAM, rastA upara paDatA bhAgamAM uparanI oraDImAM rahetAM hatAM. rAjakoTamAM te vakhate huM "zrI jinAgama prakAzaka sabhA' taraphathI jaina Agama bhagavatIsUtra'nA anuvAdanuM ne saMpAdana-saMzodhananuM kAma karato hato. bhAvanagaravALA zrI premacaMda ratanajI zeTha mArA snehI ane vizeSa paricita hatA. teo temanA jANItA koI sAdhunA snehayukta paricayane lIdhe giranAranI yAtrAe jatA hatA ane atyAre e yAda nathI ke sAdhue temane nimaMtraNa ApeluM ke teo potAnI meLe giranAra javA taiyAra thayelA. sAdhunuM tyAM makAna hatuM. e makAna gorakhamaDhI pAse ghaNuM karIne hatuM. zeTha premacaMdabhAI bAvA sAdhunA satsaMgI hatA ane bhajananA paNa rasika hatA. e bAvAjInuM nAma paNa bhUlI gayo chuM. jyAM ame giranAramAM UtarelA tyAM mukhya sAdhujI ane temanA ziSyo rahetA hatA. bahu Adara-satkArathI e sAdhujIe zeThanI ane temanI sAthe AvelA mitronI bahu sArI sarabharA karI hatI. premacaMda zeTha, munizrI jinavijayajI, huM ane zeThano rasoIyo tathA nokara eTalA jaNA ame e pravAsamAM hatA. sAdhujIe cUramAnA lADavA ane aDadanI dALanuM zAka karAveluM. A uparAMta bIjAM zAkabhAjI vagere paNa hatAM kharAM. mArI umara te vakhate lagabhaga 31 varasanI. zarIra paNa svastha. vajana 125-130nI AsapAsa. bhojananI spardhAmAM UtarI zake kharo. ame sau sAthe besIne jamaNa jamyA. thoDI vizrAMti karI. zeThane pahADamAM pharavAno ane navuM navuM jovAno paNa zokha kharo. giranAranI yAtrA A pahelAM meM eka vAra atyaMta bhaktibhAve page cAlIne karelI. paNa temAM mAtra devadarzana ja; jovAnAM sthaLo vize koI mAhitI na hatI. bAvAjInA celAe zeThane Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23ra - saMgIti kahyuM ke, "cAlo to pAMDavaguphA ane siddhaguphA batAvuM." e celo pote sAthe AvavA taiyAra thayo. amArI maMDaLI AkhI cAlavA mAMDI. AgaLa celo ane pAchaLa ame. koI rasto nahoto, tema keDI paNa nahotI. jaMgalI pahADa khUMdatAM khUMdatAM cAlavA lAgyA. samaya baporanA traNa pachIno hato. tApa to hato, paNa khullI havAne lIdhe zItaLatA hovAthI tApa takalIpha kare tevo na hato. sArI rIte jamelA eTale saune tarasa lAgI; pANI sAthe nahi lIdheluM. celAne tarasanI vAta karI eTale e kahe, ahIM pANI maLavAno saMbhava nathI. paNa cAlo, ahIM eka nAnuM evuM jharaNa Tapake che. thoDuM thoDuM pANI maLaze ane gaLuM bhInuM thaze." ame badhA celAnI pAchaLa pAchaLa e jharaNA tarapha vaLyA. kharekhara te jarA jarA TapakatuM hatuM. badhAe khobe khobe thoDuM thoDuM pANI pIdhuM. pachI pelI guphAo jovA ame sau celAnI pAchaLa cAlavA lAgyA. kaI Rtu hatI te yAda nathI, paNa ajavALiyuM pUrabahAramAM khIlyuM hatuM te barAbara yAda che. sAMja paDavA AvI chatAM eka paNa guphA dekhAI nahIM, paNa celo to AgaLa ne AgaLa cAlato rahyo. pelA jharaNA pAsethI te kharekhara rasto ja bhUlI gayelo. paNa te kazuM ja bolyo nahIM ane jANe rasto khoLato hoya tema AgaLa cAlavA lAgyo. have to caMdranI jayotsA khIlI nIkaLI hatI ane ame badhA paNa samajayA ke bhUlA paDyA chIe. paNa javuM kyAM tenI kazI khabara na paDe. celo amAro netA eTale enI pAchaLa ja cAlavuM rahyuM. rasto to kyAMthI hoya ? paNa koI keDI paNa nahIM. moTA moTA patharA ThekavAnA, ne banne bAju saghana choDavA; temAMthI pasAra thatAM zarIra to cholAvA mAMDyuM ane kapaDAM paNa cirAvA lAgyAM. vacce UMcA UMcA patharA Ave te upara caDI javAnuM ane pAchuM ThekIne nIce UtaravuM ke kUdI paDavAnuM. kyAMka kyAMka pAMca pAMca ke dasa dasa ke tethIya vadhAre phUTa UMcA patharA UbhA hoya. tenI upara dhIre dhIre caDavuM athavA chalAMga mArIne caDavuM ane je vege caDaDyA te ja vege nIce paDatuM mUkavuM. kyAMka kyAMka sUIne cAlavuM paDe, kayAMka kayAMka besI besIne paNa cAlavAnuM Ave. Ama ne Ama rAtanA agiyAra vAgyA; paNa raheThANano patto na lAgyo. jamyA pachI eka ja vAra pelA jharaNAmAMthI thoDAM TIpAM pANI maLeluM te ja mApha. pachI to cAlyA ja karavAnuM AvyuM. Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jijIviSA 0 233 pANI vagere koIne sAMbharatuM nahotuM. kema karIne raheThANa sudhI pahoMcAya toya ganImata. premacaMda zeTha bhAre suMvALA. temane Avo anubhava to kyAMthI hoya? paNa duHkha sahana karavAnI Teva to kharI. mArI to nAnapaNathI garIbI ane zrI jinavijayajI to sAdhubAvA thayelA ane pachI muni thayelA eTale emane paNa kaSTa sahevAnI Teva kharI. vaLI pote jAte kSatriya eTale zaurya paNa kharuM. mAtra eka zeTha sukomaLa; paNa ahIM zuM thAya? badhA ja cUpacApa, kazuM ja bolyA vinA rasto kApatA hatA. Ama cAlatAM cAlatAM rAtanA be vAgyA. zeTha pAse ghaDiyALa hatI, eTale samayanI khabara paDelI. nIcANamAM parvatanI jhADImAM kayAMka pahoMcelA. paNa sthaLa na sUjhe. caMdrano sarasa prakAza eTale badhuM dekhAya kharuM eTalI paramezvaranI maherabAnI. pachI to ame darakhAsta mUkI, ke "have ahIM ja dhAmA nAkho. AsapAsathI lAkaDAM vINI lAvo ane bhaDako karo, eTale nirAMte besAya ane bhaDakAne lIdhe koI jaMgalI janAvara pAse na Ave." sau jAgatA rahevAnA hatA; UMgha AvavAno saMbhava ja na hato. paNa celo kaheH "ApaNe ahIM nathI rahevuM. AgaLa ne AgaLa cAlo, eTale raheThANa AvI jaze." ene kAMI khabara na hatI, paNa te ema ne ema ja gapa mArato hato. te paNa bicAro duHkhI to thayo, paNa tene to pahADamAM AthaDavAnI Teva eTale harakata nahIM. vaLI te to gharabAra choDIne celo thayela eTale tene AgaLa ulALa nahIM ane pAchaLa dharALa nahIM; tema pAchaLa koI ronAra paNa nahIM. paNa amArI saunI dazA enAthI taddana judI hatI. mAthe kuTuMbanI javAbadArI, saMzodhananA kAmanI javAbadArI. zeThanI mAthe paNa potAnA bahoLA kuTuMbanI, vepAravyavahAranI ane potAnI be patnIonI paNa javAbadArI. Ama chatAM koI akaLAtuM nahotuM. paNa have AgaLa cAlavAnI hiMmata ochI thaI gayelI. baporanA traNasADAtraNa vAgyethI cAlavA mAMDeluM te atyAre rAtanA be vAgyAthI paNa vadhAre rAta bhAMgelI, eTale A galImAM ja rAta pUrI karavAnI vAta karI. paNa te celAnA mAnyAmAM na AvI. pachI to suvANe-kasuvANe cAlavuM ja rahyuM. eTale ame badhAM to mAtra eka jijIviSAne jore ja AgaLa vadhavA lAgyA. evAmAM uparathI koI sAdhue amArA paDachAyA joyA. e sAdhu rAte kyAMthI Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 0 saMgIti Avyo haze ne potAnI jagyAmAMthI bahAra nIkaLyo haze ? amAre mana e ajANyo hato, paNa amane jivADavA ja paramezvare tenuM dhyAna amArA paDachAyA tarapha kema jANe doryuM na hoya ! teNe to jyAM Ubho hato tyAMthI jorathI bUma pADI ke, "elA, koNa cho ? Ama kyAM maravA jAo cho ?" A sAMbhaLIne amArAmAMnA koIe kahyuM ke, 'ame bhUlA paDyA chIe ane amAre gorakhamaDhI pAse amuka mahaMtanA makAnamAM javuM che." A sAMbhaLIne pelA sAdhue jorathI kahyuM ke, "tame jyAM cho tyAM ja UbhA raho. huM nIce tamArI pAse AvuM chuM ane tamane rasto batAvI, tame jyAM UtaryA cho te mahaMtanI mahUlI pAse mUkI jAuM chuM." A sAMbhaLI ame sau tarata ja ekadama thaMbhI gayA. vIsa-pacIsa miniTamAM to phAnasa laIne amArI pAse e AvI gayo ane amane sIdho saraLa pagathiyAvALo rasto batAvI dIdho. tyAMthI ame jhapATAbaMdha cAlavA lAgyA. ame Azare rAtanA traNeka vAgye pelA mahaMtanI mahUlIe pahoMcyA; thAkIne lothapotha thaI gayelA. atyAra sudhI to cAlavAnuM joma hatuM, paNa have to e paNa na rahyuM. beThA tyAMthI UbhuM ja na thavAya; paga cAlavAnI ja nA pADe. page goTalA caDI gayA. thoDo visAmo laI paheluM kAma pANI pIvAnuM karyuM. bIjA vize mane kazuM yAda rahyuM nathI, paNa mArI potAnI vAta mane barAbara yAda che, ke meM to pANIno bharelo ghaDo ja moDhe mAMDyo ane dharAI dharAIne pANI pIdhuM. mahaMtajIe amAre mATe gAdalA patharAvIne rAkhyA hatA, eTale jhaTa UMghabhegA thaI gayA. savAre kAM'ka kaLa vaLI. pelA celAjI kahe : "have cAlo, e guphAo tathA bIjI guphAo batAvavA sAthe AvuM." ame ghasIne nA pADI. ene bicArAne utsAha hato, paNa ame bho khAI gayelA eTale tenI joDe javAnI to nA pADI, zrI jinavijayajI ane zeTha to jovAnA rasiyA hatA, eTale emaNe hA pADatAM huM paNa sAthe joDAyo. pachI to savAramAM zauca, dAtaNapANI karI, thoDo nAsto laI, badhA UpaDyA guphAo jovA. cidAnaMdajInI ane bIjI evI aneka guphAo joI. guphAnuM moDhuM kyAMka sAMkaDuM ne kyAMka pahoLuM. aMdara thoDo-ghaNo prakAza Ave tevI sagavaDa kharI. koI guphA to aMdarathI rItasara caNelI dekhAI. guphAmAM pesatAM kacAMka sUIne pesavuM paDe ane kayAMka besIne pesavuM paDe. guphAmAM koI jaMgalI pazu to nahIM hoya--enI khAtarI karavA ame ekabAju dUra Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jijIviSA - 235 UbhA rahIne moTA avAjo karIe, ane pachI ja praveza karIe. sAthe jhagamagatI beTarIno dIvo rAkhela kharo. savAranA pahora hato, eTale bhaya jevuM kazuM hatuM nahIM. guphAo joIne amane ema to jarUra lAgyuM ke AmAM rahevuM, sthira citte dhyAna karavuM ane nirbhaya rahevuM e baccAnA khela nathI. A mATe to moTA moTA chAtIkaDhA paNa taiyAra thaI zake nahIM. paNa pachI to ame AThadaseka guphAo pharI vaLyA ane maDhulImAM pAchA pharI jamI lIdhuM. pachI paravArI, sTezana bhegA thaI gayA. zeTha to pahoMcyA bhAvanagara. munijI mAre tyAM rAjakoTa AvelA, paNa vadhAre na rokAyA. teo te vakhate "gujarAta purAtattva maMdiranA AcArya hatA. jo ke zeThane ane munijIne zarIre sArI rIte ujharaDA thayelA, cholAyeluM ane lohI paNa nIkaLela, chatAM temane koI kuTuMbIe ke mitre A zuM thayuM, evuM kazuM pUchyuM haze ke kema tenI mane khabara nathI. paNa mAre ghera pahoMcyA pachI vaLate divase jyAre huM nA'vA beTho tyAre mArI patnIe mAruM zarIra jotAM ja jarA acaMbo pAmI, mArAM mAtAjIne kahyuM ke, "mA! AmanuM zarIra to juo. giranAramAM vAghavaru sAthe laDAI thaI hoya ane lohIluhANa thayA hoya evuM lAge che. te to kazuM bolatA nathI ane hasyA kare che." pachI mArI mA pAse AvyAM ane Ama thavAnI kharI hakIkata kahevAnI mane sUcanA karI. eTale garama pANIe nAhI, thAka utArI, badhI vAta temane vigatathI kahI saMbhaLAvI. mane paNa A prasaMge ema to lAgyuM, ke jijIviSA na hota to ghare pAchA pahoMcAta ke kema? vaLI paramezvare pelA sAdhune rasto batAvavA na mokalyo hota to zA hAla thAta? ame je UMcA UMcA paththaro ThekelA tethI to amane ThekanArAne ja e vakhate acaMbo thAya ke A zI rIte ThekI zakAya? jANI joIne ThekavA jaIe to te kadI ja na ThekI zakAya evA ane eTalA badhA UMcA hatA. paNa paramezvare mANasanA manamAM jijIviSA mUkelI che enI ja A banAva sAbitI che. - janakalyANa, phebru. - 1967 Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31. zraddhAdhana sudarzana covIsaso covIsaso comAsAM codhAra nIre varasI gayAM, covIsaso covIsaso vasaMta phUlaDe phAlI gaI, covIsaso covIsaso dIvALIo dIpakathI jhaLahaLI gaI. e pahelAMnA vakhatanI A vAta che. mAnavIya zraddhAnI kasoTInI A kathA che. magadha deza che. emAM rAjagRha nagarI bhAre prasiddha. tyAMno rAjavI mahArAjA zreNika biMbisAra bhAre mojIlo, raMgarAgavALo. e nagaramAM rAjAnA jevuM ja mojIluM eka mALI-kuTuMba vase. kuTuMbanA vaDAnuM nAma arjuna mALI. mAlaNanuM nAma baMdhumatI ! A mALI ne mAlaNanI jugala joDI bhAre phUTaDI, bhAre raMgIlI, bhAre vilAsI. mALIne aneka bagIcA ! gulAba, mogaro, jAI, jUI, mAlatI, caMpo, belAM, kesUDAM-- AvAM kaMI kaMI jAtanAM phUla Utare. rAjagRhamAM phUlonAM zokhIna bhAre ! bhAre khapata rahe. arjuna ne baMdhumatI--A gulAbI juvAnIvALuM joDuM eka yakSadevatAnuM upAsaka. e yakSanuM nAma mugarapANi ! mugara eTale mogarI (gadA) jenA hAthamAM che te. roja savAre A joDuM yakSabApajInA maMdire Ave, ne phUlono Dhaga caDhAve. yakSabApajIno varasovarasa meLo Ave. aDhAre varaNa e meLAmAM UmaTe. meLAmAM badhAya samAna; nahi AbhaDacheTa ke nahi aMboTa. sau sAthe nAce, sAthe gAnatAna kare, sAthe nAstApANI kare. meLAmAM bhAre bhapako karIne arjuna mALI Avyo. ThAThamATha racIne baMdhumatI AvI. benAM rUpa-raMga joIne sahu kahevA lAgyAM ke kAmadeva ane rita pote meLo mahAlavA AvyAM che. meLAmAM sArAM Ave tema khoTAM paNa Ave ene na rokAya. evI eka cha-sAta jaNAnI lalita maMDaLI paNa lahera karavA AvelI. emanI najara rUpanA sAgara jevI baMdhumatI para maMDAI gaI. Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zraddhAdhana sudarzana * ra37 sAMja paDI. meLo vIkharAyo. aMdhArAM UtaravA lAgyAM. arjuna mALI ne baMdhumatI yakSabApajInAM darzana karavA maMdire gayAM. pelI zetAnamaMDaLIe lAga joyo. arjuna mALIne cAra-cha jaNAe thaIne pakaDI lIdho. maMdiranA thAMbhale kasakasAvIne bAMdhI dIdho. pachI pakaDI badhumatIne ! cha bAjanA hAthamAM eka kabUtarI ! zI enI hAlata thAya ? e anAcArathI maMdira apavitra thayuM. baMdhumatInuM prANapaMkheruM apavitra thayelA deha-maMdirane choDIne cAlyuM gayuM. lalita maMDaLI paNa aMdhakAranI kALAzamAM potAnAM kALAM moM laI nAsI chUTI ! rahyo eka arjuna mALI-thAMbhale baMdhAyelo, A tamAma atyAcArano paravaza sAkSI ! eNe yakSabApajIne ghaNI AjIjI karI, paNa mAlaNanA yakSabApajI pASANanA ja rahyA ! sAme cUMthAyelI baMdhumatInuM maDaduM paDyuM hatuM. e jotAM jotAM arjunanuM magaja phaTakI gayuM. savAra thatAM to jANe e ThAvako ne zANo arjuna mALI ja na rahyo. mAnavamAMthI rAkSasa sarajAI gayo. eNe jorathI AMcako mAryo; doraDuM tUTI gayuM. doDIne eNe mUrtinA hAthamAMnI mogarI uThAvI devane ja mArI; kaDaDabhUsa ! pachI nIkaLyo bahAra. sAme je maLyAM ene mogarIthI ThAra karyA. jotajotAmAM hAhAkAra vartI gayo. rAjA jevo rAjA paNa kaMI karI na zakyo. arjuna mALIno jyAM saMcAra thayo tyAM bharelAM nagara khAlI thavA lAgyAM. rojaroja khUnanI vAto phelAvA mAMDI. prajA "trAhi', 'trAhi pokArI gaI. rAjAe koTavALane hukama karyo ke gAma AkhAmAM Dhola vagaDAvo ke koI kaThiyAro, ghAsavALo, phUla vINanAro, niMbhADA pakavanAro kuMbhAra ke bahAragAmano pravAsI e raste na cAle; e raste khUnano bhaya che, mota mAthe che. mATe koI nAnuM-moTuM, bUTuM-gharaDuM, juvAna-javAMmarda e motane mArge pharake paNa nahIM. chatAMya koI jaze to tenA khUnanI javAbadArI ene zira che. gAma AkhAe Dhola sAMbhaLyo. sau saDaka thaI gayAM. e raste dhaMdhA mATe janArA to mUMjhAI gayA. jayAM mAthe mota gAje tyAM koNa Daga mAMDe ? banavAkALa che, ke barAbara e ja TANe e rastA tarapha cheka cheDe AvelA moTA vanakhaMDamAM guNazIla nAmanA caitya pAse bhagavAna mahAvIra padhAryA. e to nirbhaya, moTA marajIvA, zAMtinA dariyA, karuNAnA bhaMDAra. magadha AkhAyamAM gAmegAma vicare, potAnuM dharmacakra pharatuM rAkhI tamAma janatAne zAMti pamADe, mAraga batAve. eo pharatAM pharatAM rAjagRha tarapha AvI caDyA. rAjArANI emanAM Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 * saMgIti pAkAM anuyAyI, loko paNa temanA upAsaka; keTalAka to vaLI aThaMga upAsaka. nagara AkhAmAM ane AsapAsa badhe samAcAro pharI vaLyA, ke jyAM pelo phaTakelo arjuna doDyA kare che, mogarI pheravato pheravato mANasonAM mAthAM dhaDathI judAM kare che e rastA upara cheka cheDe AvelA vanakhaMDamAM bhagavAna mahAvIra padhAryA che. Ama to AvA samAcAra sAMbhaLatAM ja nagara AkhuMya UmaTI paDatuM, raste tasuya cAlavAnI jagA na rahe evI bhIDa jAmatI, rasto ghaNo pahoLo hoya chatAM Ave TANe sAMkaDo banI jato. paNa A vakhate AmAMnuM kAMI na banyuM. e raste koI ja na pharakyuM. gharaDAM upAsako ane upAsikAo paNa bhayabhIta thaI ghare besIne ja mahAvIranI stuti gAvA lAgyAM, jApa japavA lAgyo ane bolavA lAgyAM ke "he bhagavAna ! vanamAM rahelA tamane ame ahIM ghera beThAM beThAM ja namIe chIe, vaMdIe chIe ane bhajIe chIe; tame amArAM e vaMdana, namana ane bhajana svIkAro." vaLI keTalAya javAMmarda juvAno bhagavAna mahAvIranA darzane javA taiyAra thayA to temanAM mAbApoe ane temanI juvAnaDIoe temane samasaMgharA daIne aTakAvI dIdhA. koI vaLI baLajabarIthI javA taiyAra thayA, tyAre rAjAnI ANe temane rokI rAkhyA. kharekhara A TANe nagara AkhAnI saMtadarzananI bhAvanA UDI gaI. keTalAka bhAvanAvALA bhAvanA bhAvavA lAgyA ke prabhu to pavananI jema pharanArA che ane A mALI have keTalAka dI kADhavAno ? e to dayAnA sAgara, vaLI pAchA Avate unALe ke ziyALe rAjagRhane jarUra pAvana karavAnA. utAvaLA na thAo, A vakhate vaLI darzanano aMtarAya lakhyo haze; karmanI gati gahana che. zuM karIe? A vakhate, jene hADohADa bhagavAnanI vANI lAgI gaI che evo bhagavAnano ananya upAsaka sArthavAha-putra sudarzana mRtyubhaya chAMDI khaDo thAya che. rAjagRhano e prasiddha juvAna che. bhagavAna AvyAnA samAcAra sAMbhaLatAM ja e juvAnanAM romaroma khaDAM thaI gayAM, harSanA AvezathI haiyuM vadhu ne vadhu dhaDakavA lAgyuM, AMkhamAM AnaMdanAM AMsu UbharAyAM. saMtanuM mAtra nAma paNa pAvanakArI che, to pachI temanAM darzananI ane vacanazravaNanI zI vAta ? Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zraddhAdhana sudarzana * 239 vANiyo dhana mATe jokhama kheDavA taiyAra thAya, brAhmaNa dakSiNA mATe kyAMthI kyAM pahoMce, game tevo kSatriya gAmagarAsa mATe mAthuM mUkatAMya pAchI pAnI na kare, tema saMtanAM nAma ane vacanano premI, darzanano Azaka zuM na kare? sudarzana to savAranA jhaTajhaTa UThI savAranuM tamAma kAma patAvI, yogya vastro paherI potAnAM mAtapitA pAse Avyo. AvatAM ja teNe mAtApitAne jaNAvyuM : "huM guNazila caityamAM padhArelA bhagavAna mahAvIranAM darzane jAuM chuM." mAtApitAe putrane pagathI ja pArakho. mAtApitAe tene kahyuM: "beTA ! tane khabara che ne eka tarapha mota che ane bIjI tarapha bhagavAnanAM darzana che ? beTA ! hajI to tuM juvAna che. gharamAM tArI rAha jonArI jobanavaMtI nAnI bALA beThelI che. ameya bhagavAnanA darzana mATe ghaNuM ghaNuM talasIe chIe, taraphaDIe chIe; paNa Ama kAMI motane maLavA javAya?" sudarzane mAvataranI gaNitanajara pArakhI. e AvA gaNitaneDAmAM mAnato na hato. e abhI bhakti karatAM pratyakSa upAsanAmAM rasa dharAvato. pharI eka vAra sudarzane potAnAM pUjanIya mAtApitAne saMtasamAgamano mahimA samajAvyo ane maraNane kAMThe beThelAM temane potAnI sAthe ja bhagavAnanI upAsanA mATe cAlI nIkaLavA vinavaNI karI. e to ekano be na thayAM; eTale sudarzana to mUThIo vALI bhagavAnanI dizAmAM doDavA lAgyo. ene kAMI bIjuM sAMbhaLavuM nahotuM, ene mana to eka bhagavAna ja bhagavAna ja ! emanI dhUnamAM e to masta banI vegathI UpaDyo. sAthe mAtra bhaktinuM bhAtuM, bhagavAnanuM nAmasmaraNa, temanA puruSArthanuM ciMtana ane naramAMthI nArAyaNa thavAnI temanI pravRttinuM manana. dUrathI pelA phaTakelA mALIe mANasane e raste Aja ghaNe divasa Avato joI malakATa karyo, AnaMdanI ciciyArIo pADI. e to potAnuM khAja AveluM joI koI nararAkSasanI peThe nAcavA lAgyo ane mogarI pheravato pheravato sudarzananuM sAmaiyuM karavA talapApaDa thaI rahyo. paNa e sAmo doDe e pahelAM ja dhIra, vIra, gaMbhIra, prazamarasathI bharelo jIvanasAdhanAno umedavAra sudarzana ja tenI tarapha vegathI UpaDyo. jema jema sudarzana pAse Avato dekhAyo tema tema mALInI phaTaka narama thavA lAgI. Ameya vakhata vadhAre thaI javAthI phaTaka thoDI thoDI besI gaI hatI, paNa Aje to temAM kAMI ora ja phera thato lAgyo. Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 * saMgIti mALInI barAbara sAme sudarzana have AvI pahoMcyo. mALIe paDakAryo: "are nAdAna, zuM tAre maravuM che? zuM tAre Aje hatA na hatA thaI javuM che? tane khabara nathI ke A raste janArA tamAmanuM huM lohI pI jAuM chuM? mAruM nAma arjuna mALI. A mogarI joI? tuM to belI! eka ja phaTakAnA lAgo cho. A raste zA mATe Avyo? zuM tAre AgaLapAchaLa koI nathI? ghera mArI baMdhumatI jevI koI juvAnaDI rAha jonArI nathI? are bhalA mANasa ! pAcho pharI jA. hajI huM tane cetavuM chuM : gharabhego thaI jA, nAhakano mane na uzkera." sudarzana to prazamapUrNa netre mALInI barAbara sAme trATaka najare joI ja rahyo; na halyo, na calyo, na bhaDakyo, na dhrujyo, na kaMpyo. e to aDaga ja Ubho rahyo. hoTha marakatA hatA. manamAM ullAsa UbharAto hato ke jyAre guNazIlamAM pahoMce ane bhagavAnane bhAvuM ! enI to dhUna eka ja ke kyAre bhagavAnanAM darzana kare ! kayAre temanAM sudhI samAna vacana sAMbhaLuM ! je paLo jatI hatI te tene mana varasa varasa jevaDI jaNAtI hatI. mALI vaLI tADUkyo : "bola chokarA bola, bola juvAna bola; phATI nAkha, ahIM AvavAnI tArI zI makasada ?" mogarInA AMTA jora jorathI pharatA hatA tema sudarzana taddana aDola, sthira, akaMpa ane romamAM paNa kSobha vinAno Ubho hato. "zuM tuM mUMgo che? bolato kema nathI? A jhADanI jema zuM mArI sAme tAke che? bole che ke phaTakAruM?" zAMta svare sudarzana bolyo : "guNazIla caityamAM paramaguru saMtapuruSa zramaNa bhagavAna mahAvIra padhAryA che, temane vaMdana karavA, temanI vANI sAMbhaLavA, temane bheTavA jAuM chuM bhAI !" gaganane gajavI mUke evuM hAsya karato mALI barADyo : "mArI mAlaNane mArI nAkhI e ke bIjo tuM? Ava, oro Ava ane mogarIno svAda cAkha." sudarzana mALInI vadhu najIka gayo, kema jANe sagA bhAIne bheTato hoya tema te baMdhubhAva anubhavavA lAgyo. sudarzanane sthira, nirbhaya ane smitavadana joIne mALI camakyo. tenI bhaDaka-phaTaka vadhAre narama thatI dekhAI. tenA aMtaramAM valoNuM zarU thaI gayuM. "kema A Darato nathI? mArI pAse sarato Ave che kema? A kazuM barADato nathI? mahAvIra vaLI koNa? A juvAna enAM darzana mATe maravA taiyAra zA mATe thAya che?' Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zraddhAdhana sudarzana 0 241 mALInA manano vicAra-ravaiyo enA hRdayamAM jorathI pharavA lAgyo. hAthamAMthI mogarI kyAre sarI gaI tenuM tene bhAna na rahyuM. kAMIka narama paDelo, kAMIka bhoMTho paDelo mALI thaMbhyo. sudarzananI sAme phATe DoLe jovA lAgyo, vAraMvAra jovA lAgyo. UMce joyuM, nIce joyuM, tyAre pAsa joyuM ane ema keTalIka paLo joyA ja karyuM. pachI vaLI ghUmarI khAto te babaDavA lAgyo : "are o navalohiyA juvAna ! bhagavAna, deva, darzana, pUjA badhuM DhoMga che. mANasa mANasano zatru che. meM ghaNI pUjA karI. enuM phaLa A maLyuM." sudarzana bolyo : "nA bhAI ! A pUjA AvI nahIM. A pUjAno artha TIlATapakAM karavAM te nahIM, paNa Adara, sadUbhAva, samabhAva. eTale je tamAma prANIo tarapha Adara rAkhato hoya, sadUbhAvathI vartato hoya. samabhAve tamAma bhaNI najara rAkhato hoya, koIne paNa koI paNa rIte dUbhavato na hoya eTale manathI, vacanathI ane kAyAthI koI paNa prANIne je duHkhI na karato hoya; eTaluM ja nahIM, potAnA svArthane kAje ke potAnA zarIrane mATe paNa koIne lezamAtra trAsa na Apato hoya, ane vakhata AvyuM bIjAnA bacAva mATe, rakSaNa mATe potAnA prANonI paNa Ahuti Apato hoya te arihaMta kahevAya. evA arihaMtomAM A mahAvIra zramaNa jIvaMta arihaMta che ne te mArA paramaguru che; temanAM darzane javA sAru huM A raste AvI nIkaLyo chuM." mALI vadhAre zAMta thayo. tenA hRdayamAM kAMIka ajavALuM thayuM. te bolyo : "bhAI ! tAro e paramaguru mAro A saMtApa TALI zakaze kharo ?" sudarzana bolyo : "bhAI mALI ! tAro A saMtApa te jarUra TALI zakaze. mane eno pUro anubhava che ne pAko vizvAsa che." mALI jarAka marakyo ane bolyo : "zuM huM tArI sAthe cAlI zakuM ?" sudarzana bolyo : "hA bhAI jarUra, ApaNe banne sAthe ja jaIe. tuM ema kara bhAI, A pAsenI puSkariNImAM nirmaLa zItaLa jaLa bhareluM che; temAM snAna karI le. darzane pachI ApaNe banne sAthe ja UpaDIe." arjuna pAsenI manohara kamaLabharelI puSkariNImAM nAhIne tAjo thaIne AvI pahoMcyo. kapaDAM ThIkaThAka karyA ane e banne jANe ghaNA kALanA snehI hoya ema potapotAnA hAthanA AMkaDA bhIDI jhapATAbaMdha guNazIla caitya bhaNI cAlavA mAMDyA. Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 0 saMgIti keTalAka ziSyo bhagavaMta mahAvIranI AsapAsa ToLe vaLI koI avanavA prazno pUchatA hatA. A badhuM jotA A banne bheruo, mALI arjuna ane sudarzana sArthavAha putra, bhagavaMtanI najIka AvI pahoMcyA. sudarzana to bhagavaMtane jotAM ja gaLagaLo thaI gayo. bhagavaMta paNa tene oLakhatA hatA ane tenI pAtratAne pichANatA hatA. bhagavaMtane traNa pradakSiNA daI te to temanAM caraNamAM loTI paDyA. bhagavaMte potAne hAthe sAhIne tene tevA ja preme navarAvI Ubho karyo. bhagavaMte AvelA banne jaNanA sukhasamAcAra jANyA ane potAnI nityanI rIte temane potAno anubhava jaNAvavA meghagaMbhIra madhura vANIno pravAha choDyo : ''sudarzana ! bhAI, meM A mArA moTA ziSya indrabhUti gautamane vArevAre kaheluM che ke 'mANasane sacana sAMbhaLavAno moko mahAmusIbate maLe che. kadAca e moko maLI jAya to mArA vAlIDA mANaso evA paNa hoya che, ke te vacanomAM temane zraddhA-vizvAsa paDato nathI. keTalAka vaLI sAMbhaLe che, samaje che ane temAM vizvAsa rAkhe che, zraddhA rAkhe che; paNa teo te vizvAsa pramANe, zraddhA pramANe AcarI zakatA nathI. mAnava mATe saMtavacanomAM zraddhA thavI ghaNI kaThaNa che. zraddhA thaI gaI to te zraddhA pramANe pravRtti thavI vaLI bhAre kaThaNa che. mAnava mAne che ke mArAmAM zraddhA to pragaTI che, have ghaNuM thayuM, paNa sudarzana, pravRtti vagaranI vAMjhaNI zraddhA zuM kAma Ave ? janmelI zraddhA hamezAM vAMjhaNI ja rahe, to mAnava kevaLa zraddhAne bahAne dharmavimukha bane, kartavyaniSThArahita thaI jAya ane zraddhAno mada vadhato jAya, ane e dvArA chevaTe bIjAM aneka pAkhaMDo UbhAM karI vadhAre patita banato jAya. mATe kalyANavAMchue to zraddhAne sAcavavI ane tene anusAra pravRtti paNa karavAnuM sAhasa avazya kheDavuM. Ama thAya to ja mAnavano jIvanavikAsa thAya che." sudarzana ekacitte sAMbhaLato hato ane mahAvIra karuNAmaya premamaya vANIthI bolye jatA hatA. e badhuM joto arjuna mALI paNa bhagavaMtane zaraNe gayo ane saMtavacanamAM zraddhA pAmI te anusAre svArthatyAganI sAhasika vRtti upajAvI paramazaktine anubhavavA lAgyo. - janakalyANa Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32. buddhibheda mAnavIe mAnavIe buddhibheda' to rahevAno ja. amukane ja sAMpaDatI cetanAzaktithI-bhAvinA eMdhANa pArakhavAnI, ajaba cApalyanI ne vilakSaNa pratibhAnI viziSTatAnI tejachAyAthI-ApaNe sadA sarvadA prabhAvita thaIe chIe. jaina paraMparA buddhizaktinA mukhyatve cAra prakAro darzAve che : autpattikI, vainAyikI, karmajA ane pariNAmikI. AmAMthI pahelI autpattikI buddhinA rasika dAkhalAo ahIM rajU thayA che. - bhAratIya tamAma darzano eka akhaMDa cetanA zaktino svIkAra kare che. e cetanA AtmatattvanuM asAdhAraNa svarUpa che. samasta brahmAMDa e cetanAzaktino ja vaibhava che ema kahevAmAM kazo bAdha nathI. pRthvI vagere bhUtomAM, ubhijja (pRthvIne bhedIne UganArAM ke nIkaLanArAM) prANIomAM arthAt vanaspatiomAM tathA keTalAMka kITapataMgomAM, gati karanArAM prANIomAM, svedathI pedA thanArAM (jU-mAMkaDa vagere) prANIomAM e cetanAzakti sabhara bharelI che. jaina darzananI apekSAe be prakAranA jIvo che : trasa ane sthAvara, trasa eTale gatizIla prANIo ane sthAvara eTale taddana sthitizIla jIvo-jeo bilakula gati nathI karI zakatAM tevAM vanaspati vagere. prANIonAM zarIranA aNuaNue cetanA rahelI che. pRthvI, pANI, agni, vAyu ane vanaspatiprANI e pAMca sthAvarakAya che athavA kevaLa ekasparza iMdriyavALAM prANIo che ane jeo gativALAM prANIo che teomAM keTalAMka sparza ane rasa ema be iMdriyavALA zaMkha, koDA, jaLo vagere prANIo che, keTalAMka kIDI vagere prANIo sparza, rasa ane nAsikA ema traNa iMdriyavALAM prANIo che, keTalAka bhamarA vagere sparza, rasa, nAsikA ane AMkha ema cAra iMdriyadhArI jIvo che; tyAre keTalAka sparza, rasa, nAsikA, AMkha ane kAna ema pAMca iMdriyovALAM gAya, sApa, popaTa ane manuSya vagere jIvo che. A badhAmAM ekathI cAra iMdriyovALAM prANIomAM Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 * saMgIti manana karavAnI zakti nahIM jevI hoya che, mATe temane mana vagaranAM mAnavAmAM Ave che. garbha dvArA janma pAmanArAM evAM pAMca iMdriyovALAM gAya, sApa, popaTa ane mAnava vagere tamAma prANIomAM tara-tama bhAve bhUta-bhaviSyano vicAra karavAnI mananazakti pratyakSa dekhAya che, tethI te prANIomAM mana spaSTapaNe che ja. A rItanA tamAma jAtanAM prANIomAM cetanAzakti rahelI che. kayAMka paristhitine lIdhe cetanAzaktino AvirbhAva ocho jaNAya che ane kyAMka e vadhu jaNAya che. mAnavaprANImAM e zaktino AvirbhAva vadhAremAM vadhAre thayelo dekhAya che. buddhi e cetanAzaktinuM eka viziSTa rUpa che. jyAM e buddhine vizeSa keLavavAmAM nimitto maLyAM hoya tyAM e vadhAre vikaselI dekhAya che. AjanA vijJAnanA yugamAM e buddhizaktino vikAsa bhAre adbhuta thayelo jaNAya che. prAcIna tattvavidyAnA vicArakoe e buddhizaktinAM vikAsaka nimitto vize je thoDI carcA karelI che ane enAM je AkarSaka nidarzano ApelAM che, te vize A lekhamAM carcA karIzuM. jaina paraMparAnA naMdIsUtramAM buddhizaktinA pradhAnapaNe cAra prakAro batAvelA che* 1. autpattikI, 2. vainAyikI, 3. karmajA, 4. pariNAmikI. naMdIsUtrakAra kahe che ke tenA khyAlamAM buddhinA A cAra bhedo AvelA che; pAMcamo teno koI bheda upalabdha thayela nathI. tpattikI eTale je buddhi sahaja hoya che te. jene mATe zAstrAbhyAsa, kriyApravRttionuM parizIlana vagere koInI apekSA nathI, paNa je janmathI ja mANasanA manamAM sahaja rIte hure che te buddhi autpattikI kahevAya che. zAstrakAre A buddhinAM keTalAMka nidarzano ApelAM che, temAMnA keTalAMka A pramANe che : 1. ujeNI nagarInI pAse naTonuM eka gAma hatuM, temAM bharata nAme eka naTa raheto hato. tene rohaka nAme eka nAno pAMca-sAta varasano bALaka hato. eka vAra te potAnA pitAnI sAthe ujeNI nagarI gayo. teNe AkhI ujeNI barAbara dhyAnapUrvaka nihALI ane teNe e ujeNIne evI rIte nihALI ke te AkhI nagarI pahelethI chelle sudhI tenA cittamAM jANe ke chapAI * 1. uppattiA, 2 veNaiA, 3 kammayA, 4 pariNAmiA / buddhi cauvvihA vuttA paMcamA novalabbhai // -naMdIsUtra pR. 144 Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhibheda 0 245 ja gaI. pachI pitA sAthe nagarIthI bahAra nIkaLyo. eTalAmAM teno pitA 'kAMI bhUlI gayo.' ema kahIne bhUleluM levA pharI pAcho nagarImAM gayo; A rohaka ekalo siprA nadIne kAMThe besI rahyo. tyAM beThAMbeThAM roke paNa siprAnadInI retImAM bALaramata karatAM te AkhI ujjaiNI nagarIne pharatA killA sAthe cItarI dIdhI. emAM nagarInAM corAzI cauTA, pahoLI ane moTI moTI poLo, devamaMdiro ane maTho vagere badhuM e nagarImAM, jyAM jema dIThuM hatuM tyAM tema ja barAbara AlekhyuM. A tarapha rAjA ghoDo doDAvato doDAvato ekalo paDI gayelo e raste AvavA lAgyo. potAnI nagarI tarapha AvatA rAjAne joIne rohaka bolyo : ''he rAjakuMvara ! A tarapha tArA ghoDAne na doDAva.' rAjAe pUchyuM : ''kema ?" rohaka bolyo ''tuM zuM A rAjamaMdira nathI joto ?" A sAMbhaLIne acaMbo pAmelo rAjA ghoDA uparathI nIce UtarIne te badhuM jovA lAgyo. potAnI rAjadhAnIne A nAnA chokarAe AbehUba cItarelI joIne rAjA to cakita thaI gayo ane rohakane pUchavA lAgyo : 're ! teM pahelAM koI vAra A nagarIne joI hatI kharI ?'' rohaka bolyo : 'nA re, meM to Aje ja mArA bApa sAthe mAre gAmathI AvIne A nagarIne pahela-vahelI ja dIThI.'' A sAMbhaLIne rAjA bALakanI buddhizaktino prabhAva samajIne tenA upara khuzakhuza thaI gayo. vadhu hakIkata jANavA mATe teNe rohakane pUchyuM, "tAruM gAma kyAM che ? tAruM nAma zuM che ?" "mAruM gAma A ujjaiNIne paDakhe ja AgavuM Avela che. ane mAruM nAma rohaka che." Ama vAta thatI hatI tyAM rohakano pitA nagarImAMthI pAcho pharyo. bApa-beTo banne potAnA gAma bhaNI cAlavA lAgyA ane rAjA potAnA sthAne gayo. jatAM jatAM rAjA vicAravA lAgyo ke 'mAre 499 maMtrIo che, huM eka sauthI moTA maMtrInI zodha karyA karuM chuM. jo mane evo e 499 maMtrIomAM sauthI uttama maMtrI maLI jAya,to mAruM rAjya sukhe cAle,vadhe. buddhi-baLiyo rAjA ochuM lazkara rAkhe to paNa teno parAjaya koI na ja karI zake, zatruone te ramatavAtamAM ja jItI zake.' Ama vicAro karatAM rAjAnA manamAM ema thayuM ke 'lAva ne pelA nAnA rohakanI buddhinI haju vadhAre parIkSA karuM ane jo te mArI parIkSAmAM yogya nIkaLe to tene ja pAMcasomo maMtrI kema na nImuM ?' Ama vicArIne rAjAe je gAmamAM rohaka raheto hato, te gAmanA mukhI-moTerA lokone hukama karyo, ke tamArA gAmanI bahAra eka moTI zilA Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 249 - saMgIti che tene upADIne te dvArA tamArA ja gAmanI bahAra rAjamaMDapanuM DhAMkaNa banAvI Apo. A jAtano koI rIte amalI na banAvI zakAya evo rAjAno hukama sAMbhaLIne mukhI vagere gAmanA mahAjana-moTerAo corAmAM bhegA maLIne e hukama bAbata zuM karavuM e ciMtAtura mane vicAravA lAgyA. gAmanA mahAjanamAM rohakano bApa bharata paNa hato. te jamavAnI veLA vaTI javA chatAM haju ghera Avyo na hato. gharamAM rohaka bhUkhyo thayo hato ane te potAnA bApanI sAthe ja jamato hovAthI bhUkhe herAna thato hato. teNe jAyuM : bApa to core covaTamAM beTho che. eTale te bApane bolAvI lAvavA core javA nIkaLyo. core AvIne joyuM to mAluma paDyuM ke tyAM beThelA badhA ciMtAmAM paDyA che. eNe enA bApane jamavA AvavA jhaTa UbhA thaI ghera AvavA kahyuM. bApe kahyuM, "tuM gAmanuM duHkha jANato nathI ane jhaTa jamavAnI vAta kare che." pachI rohakanA pitA bharate zilAne lagato rAjAe je hukama mokalyo hato te kahI batAvyo. e sAMbhaLatAM ja rohake potAnA buddhibaLathI tyAM beThelA mukhI vagerene e hukamano amala kema karavI tenI rIta batAvI. rohake kahyuM : "AmAM gabharAvAnuM kazuM ja kAraNa nathI. bahAranI e moTI zilAnI nIce tame khodAvo ane tenI badhI bAju joIe teTalA tene barAbara TekavI zake eTalA thAMbhalA ekaeka pachI ekaeka mukAvatA Avo ane te tamAma thAMbhalA vaccenA polA bhAgamAM paDabhItiyAM bhIDatA Avo ane paDabhItiyAone maThArI-maThArI raMgaberaMgI karo, tathA e staMbhone paNa vividha raMgo lagADI khUba suMdara AkarSaka banAvo. pachI tyAM javA mATe nIce pagathiyAM karAvo ane vacce rAjasiMhAsanane goThavI do. Ama karavAthI e zilA rAjamaMDapanuM sarasa DhAMkaNa banaze, eTale ke e zilA rAjamaMDapanI sarasa chata banI jaze." A sAMbhaLIne gAmanA mukhI, vaDerA, gharaDA loko rAjI rAjI thaI gayA ane badhAM sAthe jamavA paNa UThI gayA. pachI to rohakanI sUcanA pramANe zilAnI pharatuM nIce khodakAma zarU karAvyuM, thAMbhalA TekavavA mAMDyA ane paDabhItimAM paNa bharI dIdhAM, zilAnI nIce vacce rAjasiMhAsana maMDAvyuM ane e thAMbhalA tathA paDabhItiyAM raMgaberaMgI banAvI, TekAone paNa suMdara opI, raMgI karIne jyAre rAjamaMDapa taiyAra thayo ane enI upara chata tarIke zilA barAbara goThavAIne sajjaDa rIte jaDAI gaI, tyAre gAmanA mukhI vagere mahAjana lokoe rAjAne namrabhAve gAmanA thANadAra mAraphata kahevaDAvI dIdhuM ke "ApanA hukama pramANe amArA gAmanI bahAra paDelI Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhibheda * 247 moTI zilAne rAjamaMDapanA DhAMkaNa tarIke goThavI dIdhI che, to Apa yathAvakAza AvIne joI jazo." jyAre rAjAne thANadAre saMdezo Apyo tyAre tAbaDatoba rAjA paDe e maMDapane jovA gayo. thANadArane rAjAe pUchyuM "kaho to e kAma kema nIpajayuM ane konI buddhithI nIpajyuM ?" je rIte khodakAma karIne caNatara vagere karyuM hatuM, te badhuM thANadAre rAjAne samajAvyuM ane sAthe umeryuM ke A badhuM amArA gAmanA rahevAsI pelA bharatanA chokarA rohakanI buddhi vaDe, salAha-sUcanA vaDe taiyAra thaI zakyuM che. A sAMbhaLIne rAjA khuzakhuza thaI gayo. vaLI rohakanI buddhine vadhAre karavA mATe e gAmanA loko upara rAjAe A bIjo evo ja azakya hukama mokalI Apyo. rAjAe thoDA divasa pachI eka ja kUkaDo mokalyo ane gAmanA lokone kahevaDAvyuM ke e ekalA kUkaDAne bIjA kUkaDA vinA ja laDAvavAno che. gAmanA lokoe have to sIdhuM ja rohakane pUchyuM : "kahe bhAI, A ekalA kUkaDAne vaLI zI rIte laDAvavo?" rohake sUcavyuM ke "e kUkaDAnI sAme eka moTo arIso mUko eTale e arIsAmAM A kUkaDAnuM pratibiMba paDaze. e pratibiMbane "A phUkaDo bIjo kUkaDo potA sAme laDavA Avyo che.' ema samajaze ane enI sAme barAbara laDavA mAMDaze." gAmalokoe AvelA ekalA kUkaDAnI sAme eka moTo kAcano arIso mUkyo. temAM potAno paDachAyo jotAM ja te kUkaDo ekalo chatAMya khunnasa lAvIne khUba laDavA lAgyo. thANadAre A mATe paNa rohakanI ja caturAInAM vakhANa karyAM. vaLI rAjAe keTalAka divaso javA daI e gAmanA lokone kahI mokalyuM ke, "tamArA gAmanA pAdaramAM je nadI vahe che tenA kAMThA upara sonerI raMganI veLu (retI) che. to te veLunAM sarasa, moTAM ane jADAM doraDAM vaNAvIne mokalI Apo." A bAbata rohakane pUchatAM teNe teno sarasa javAba rAjAne kahevaDAvI dIdho : ""he rAjAjI ! amArA gAmamAM ame badhA naTaloko ja vasIe chIe; amAro dhaMdho nAcavAno che, eTale ame nAcavAnuM to sarasa jANIe chIe paNa doraDAM vaNavAnuM jANatA nathI. tame ema karo ke tamArA rAjyamAM tame pahelAM retInAM doraDAM vaNAvIne maMgAvyAM haze ane vaparAzamAM paNa lIdhAM haze. to tamArA koThAramAM evA namUnArUpa je be-cAra Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 * saMgIti AkhAMpAmAM doraDAM retInAM vaNelAM paDyAM haze ja temAMthI amane jovA mATe ekAda be doraDAM mokalI Apo, jemane joIne ame amArI nadInI veLunAM doraDAM vaNI zakIe." A sAMbhaLIne rAjA to cUpa ja thaI gayo. retInAM doraDAM tenI pAse kayAMthI hoya ane namUnA mATe te mokalI paNa zuM zake ?" vaLI thoDo vakhata javA daIne rAjAe gAmalokone potAnA thANadAra mAraphata pharamAna mokalI ApyuM ke huM eka maravA paDelA A rAjahAthIne tamAre tyAM mokalI ApuM chuM. e hAthI mAMdo che, tamAre ene saMbhALavAno che, paNa jyAre e marI jAya tyAre tamAre mane e "marI gayo che ema to na kahevuM ane enA rojerojanA samAcAra mane mokalyA karavA." gAmalokoe bhegA thaIne A vize rohakanI salAha pUchI to teNe jaNAvyuM ke "hamaNAM to ApaNe e hAthIne rAkhI laIe, khavaDAvIepivaDAvIe : pachI je thaze te joyuM jAze. mATe hamaNAM to ene gAmanI hAthIzALAmAM laI jaI bAMdhI daIe." tenI salAha mujaba lokoe e mAMdA-maravA paDelA hAthIne dorI jaI gAmanA hAthIkhAnAmAM bAMdhI dIdho ane tene khAvApIvAnuM paNa apAvA lAgyuM. evAmAM eka divasa te hAthI kharekhara marI ja gayo. A vakhate vaLI gAmalokoe "rAjAne have zuM kahevaDAvavuM joIe ?" ema kahIne rohakanI salAha pUchI. rohake taddana nirbhaya rIte thANadAra sAthe rAjAne saMdezo mokalyo ke, "rAjAjI ! tame mokalelo hAthI have to besato nathI, Ubho raheto nathI, koLiyo leto nathI, lAda karato nathI, zvAsocchavAsa paNa nathI leto ke mUkato; vadhAre zuM kahIe paNa e hAthI have koI paNa sacetana prANI jevI eka paNa ceSTA nathI karato." A sAMbhaLIne rAjA bolyo ke ""tyAre zuM te hAthI have marI gayo che ?" thANadAra mAraphata gAmalokoe rAjAne kahevaDAvyuM ke "ame to ema kAMI kahetA nathI, tema to tame ja bolI zako." A sAMbhaLIne paNa rAjA niruttara thaI gayo. vaLI rAjAe thoDAka roja javA daI e ja gAmanA lokone kahevaDAvyuM ke "tamArA gAmamAM mIThA svAdIlA jaLathI bharelo eka kUvo che, tene tame jaladI mArI nagarImAM mokalI Apo." A vize gAmalokoe rohakanI salAha pUchI to teNe lokone kahyuM ke ""ApaNe rAjAjIne ema kahevaDAvo ke amAro gAmaDAno kUvo bhAre bIkaNa che. eNe koI vAra tamArI nagarI ke Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhibheda 0 249 zaheranI rItabhAta joI nathI. mATe tame tamArA zaheramAMthI jo ekAda kUvAne ahIM mokalazo to te kUvA sAthe amAro kUvo bhAIbaMdhI karI leze ane pachI teno vizvAsa meLavIne te enI ja sAthe tamArA zaheramAM Avaze. ame loko gAmaDiyA kahevAIe, ema amArA kUvA paNa gAmaDiyA ja kahevAya. gAmaDiyA loko zaheramAM AvatAM bhAre gabharAya evA e bhAre bIkaNa che. to gAmiDayA kUvAnI bIka TALavA sAru tame eka kUvo tamArA zaheramAMthI amArA gAmaDAmAM mokalI Apo, eTale enI sAthe amAro gAmiDayo kUvo zaheramAM vagara bIke AvI zakaze.'' thANadAra pAsethI gAmaDAno A saMdezo sAMbhaLIne rAjA to saDaka ja thaI gayo ane enA javAbamAM kazuM ja kahI zakyo nahIM. pharI vaLI keTalAka divasa javA daI rAjAe e gAmanA lokone kahevaDAvyuM ke 'tamArA gAmano je bagIco pUrvamAM che tene pazcima dizAmAM pheravI nAkho." A ghaTanA taddana behUdI sAMbhaLIne loko rAjA para dAjhe bharAyA ane khIjavAIne AmanasAmana kahevA lAgyA ke A rAjA to AvAAvA aNaghaTatA hukamo melImelIne ApaNo jIva levA dhAre che ke zuM ?" lokoe bhegA thaIne rAjAne Thapako devAno vicAra to mAMDI vALyo, paNa rohakane bolAvIne ugamaNI dizAmAM AvelA bagIcAne AthamaNI dizAmAM kema pheravavo e vize pUchyuM, to rohake to caTa daIne lokone samajAvyuM ke "emAM paNa kazuM gabharAvAnuM kAraNa nathI. e kAma to sAva saraLa che. juo, tame gAmano vAsa AjathI badalI nAkhIne tene bagIcAthI ugamaNI dizAmAM goThavI do, eTale bagIco ApoApa gAmanI AthamaNI dizAmAM AvI jaze.'' gAmalokoe badhA bhegA thaIne rohakanI vAta sAMbhaLIne gAmano vAsa tarata ja badalI kADhI vAsane bagIcAnI ugamaNI dizAe vasAvI dIdho eTale bagIco ApharaDo gAmathI AthamaNI dizAmAM AvI gayo. rAjAne e vAta thANadAre jaNAvI dIdhI ke ''rohakanA buddhikauzalane lIdhe have gAmano bagIco gAmathI ApharaDo-ApharaDo AthamaNI daze AvI gayo.'' vaLI rAjAe thoDoka vakhata javA daIne eka bIjo navo ja hukama e gAmavALA upara mokalI Apyo. rAjAe gAmavALAone kahevaDAvyuM ke, '"Aga upara mUkyA vinA khIra rAMdhI ApavAnI che." vaLI gAmaloko Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25saMgIti bhegA thayA ane e bAbata rohakanI salAha lIdhI. rohake rasto batAvyo ke cokhA pANImAM khUba bhInA karI rAkho ane pachI sUryanA tApathI khUbakhUba tapelAM chANAM ane parALa upara e cokhAthI bharelI thALI caDAvI rAkho, jethI khIra raMdhAI jaze." gAmalokoe rohakanI salAha pramANe khIra rAMdhIne rAjAne thANadAra mAraphata khabara kahevaDAvI dIdhI. A sAMbhaLIne rAjA to bhAre vismaya pAmyo. teNe vicAryuM ke A bALake mArA tamAma hukamo banAvyA che ane mane taddana niruttara karI nAkhelo che. A bALaka bhAre buddhimAna che emAM zaka nathI. ethI rAjAe have tene potAnI pAse bolAvavAno manasUbo karIne tene kahevaDAvyuM ke "teNe mArI pAse AvavAnuM che." rAjAe thANadAra sAthe e bALakane kahevaDAvyuM ke "e chokaro mArI pAse ajavALiyAmAM na Ave tema ja aMdhAriyAmAM paNa na Ave. rAtre paNa na Ave ane divase paNa na Ave. chAyAmAM na Ave tema tApamAM paNa na Ave. adhdhara cAlIne na Ave tema page cAlIne paNa na Ave. mArge thaIne na Ave tema kamArga paNa na Ave. nAhIne na Ave tema nAhyA vinA paNa na Ave. A rIte te chokaro mArI pAse Ave." ema rAjAe thANadAra sAthe tene kahevaDAvyuM. rAjAno hukama sAMbhaLIne A buddhimAna rohaka paNa rAjAe batAvelI tamAma zarato sAcavIne te rAjA pAse javA nIkaLyo. teNe rAjAnI pAse jatAM A pramANe karyuM "mAtra gaLA upara ja pANI reDIne te nAhyo paNa Akhe zarIre te na nAhyo. gADAnA paiDAno vacalo Aro teNe eka gheTA upara goThavyo. ane te e ArA upara besIne gheTAnI savArI karIne rAjA pAse javA nIkaLyo. mAthe cALaNInuM chatara dharyuM. samI sAMje, amAsa ane paDavAnA saMgama vakhate hAthamAM mATIno piMDo laIne te rAjAnA darabAramAM AvI pahoMcyo. rohake rAjA pAse AvIne praNAma karIne potAnA hAthamAM rahelo mATIno piMDo rAjA sAme mUkyo. eTale rAjAe tene pUchyuM ke, "re rohaka ! tuM A zuM lAvela che ?" rohaka bolyo, "Apa pRthvIpati cho, mATe meM Apane bheTarUpe A pRthvIno piMDo Apela che." rAjA A mAMgalika vacana sAMbhaLIne ghaNo saMtoSa pAmyo. te pachI ekAda be AkarI parIkSA lIdhI, temAM paNa enA hAjara Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhibheda * 251 javAbIpaNAthI rAjAnA dhyAnamAM AvI gayuM ke "Avo buddhimAna manuSya mane bIjo koI maLavo atyaMta kaThaNa che. A rohakanI buddhine paNa sImA ja nathI. je kAMI taddana azakya jevuM kAma batAvuM chuM to te paNa jhapATAbaMdha karI nAkhe che, ane je kAMI pUchuM chuM te badhAnA javAbo tenI pAse hAjara che ja, tathA mane paNa niruttara banAvavAnI addabhuta zakti A rohaka dharAve che.' A badhuM vicAratAM tene ema thayuM ke "A rohaka mAro pAMcasomo maMtrI thavAne yogya che.' Ama vicArIne rAjAe bhAre dhAmadhUma sAthe teno mukhya maMtrInI gAdIe abhiSeka karyo ane potAnA badhA maMtrIomAM rohakane ja sauthI uttama maMtrI banAvyo. tyArathI te tamAma maMtrIomAM agratama sthAna bhogavato rohaka rAjya calAvavAmAM ane rAjyane lagatI badhI vyavasthA karavAmAM bhAre khaMtathI potAnuM dhyAna parovI rahyo. rAjaya bahAranI paNa potAnI hadamAM potAnA khaMDiyA rAjAone paNa teNe mAtra eka mIThI vANIthI ja bhAre mitro banAvI dIdhA. rAjayanI, anya rAjayo sAthenI nItione paNa teNe barAbara nakkI karI dIdhI, jethI potAnA rAjAne ke rAjayane leza paNa AMca na AvI zake. ahIM jaNAvelI badhI vAtomAM rohake potAnI sahaja evI autpattikI buddhithI kAma lIdhuM hatuM. - akhaMDa AnaMda, jAnyu. - 1954 Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33. dharmAcaraNano adhikAra kyAre ? A mathALuM vAMcIne vAMcanArA jarUra mUMjhAze ane ema pUchavA tatpara thaze ke "vaLI dharmAcaraNa mATe adhikAra joIe ? dharma e to uttama vastu che. eTale te to game te mANasa AcarI zake. zuM ene mATe vaLI koI vayamaryAdA vA amuka koTino vicAra karavo jarUrI kharo ?" koI uttama prakAranuM rasAyaNa khAvuM hoya to koI paNa vaidya rogIne te ema ne ema nathI ApI deto. prathama to te mATe peTanI zuddhinI jarUra batAve che ane te uparAMta e rasAyaNanI je pratikriyA thAya tene sahana karavAnI vA rasAyaNane pacAvavAnI daradImAM zakti che ke kema, e badhuM joI-tapAsI pachI ja vizeSa prakAranA pathya sAthe ane amuka samaye ja daradIne rasAyaNa khAvAnI chaTa Ape che. vaidyanI je je bhalAmaNo hoya temAMnI ekane paNa ullaMghavAmAM Ave to daradIne e rasAyaNa bhAre hAni kare che; eTaluM ja nahIM, paNa tenA prANa sudhdhAM harI le che; arthAt zarIranI paristhitinI yogyatA meLavyA vinA atyaMta poSaka rasAyaNa paNa kAtila jheranuM kAma kare che. e ja somala jIva laI le che ane e ja somala khUba zakti Ape che. jo AvI sthULa ane dazya kriyA mATe adhikAranI vicAraNA karavI jarUrI lekhAtI hoya, to jeno vizeSa karIne mana sAthe, mAnasika paristhitio sAthe khAsa saMbaMdha che tevA dharmanuM AcaraNa koNa karI zake ane ene mATe kevo mANasa ayogya manAyae badhuM avazya vicAraNIya che. AryazAstranA praNetAoe A bAbata vicAra paNa barAbara karyo che ja. manusmRtimAM zrI manu kahe che ke-"je mANasa dharmane haNe che teno nAza dharma ja kare che ane je mANasa dharmane barAbara pALe che, tenI rakSA pUrI rIte dharma ja kare che. dharma ApaNo nAza na karI nAkhe ema barAbara samajIne dharmane koIe haNavo nahIM." AvAM ja vacana jaina zAstramAM paNa che, e zAstrakAro potAnA Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmAcaraNano adhikAra kyAre ? 0 253 anubhavanI vAta samajAvatAM kahe che ke, "jema eka hathiyArane koI UMdhuM pakaDe to te hathiyAra tene pakaDanArano ja vinAza kare che, tema dharmane kharAba rIte pakaDavAmAM Ave, to te dharma tenA AcaranArano ja vinAza kare che." manue je kahela che ke dharmane haNavo nahIM, eno artha dharmane khoTI rIte samajavo nahIM. dharma je rUpamAM hoya te ja rUpe tene samajI levo ane pachI jeTale aMze barAbara AcarI zakAya teTale aMze dhIme dhIme AcaraNamAM lAvavAno abhyAsa pADavo. to ja dharma jIvananI zuddhi kare che. ane ema nahIM karatAM dharmane viparIta rUpe samajI tenuM viparIta rIte AcaraNa karavAmAM Ave, to e dharma vyaktinuM vA samAjanuM nikaMdana kADhI nAkhe che ane jema dAdarA upara caDanAro eka pagathiyuM cUke to tene TheTha nIce ja paTakAvuM paDe che, tema dharmane viparIta rIte samajIne tenuM vizeSa ke thoDuM paNa AcaraNa karavAmAM Ave, to te dharma AtmazatrunuM kAma kare che. A vAta be cAra dAkhalAthI samajI zakAze. vaidika paraMparAmAM ekAdazInuM vrata karavAno rivAja che. nirjalA ekAdazI karavI e uttamottama che. tema karavAthI khAvApIvAnI khaTapaTa rahetI nathI. ethI badho vakhata AtmAnA nirIkSaNamAM ane IzvaranA ciMtanamAM vitAvI zakAya che ane e rIte karatAM manamAM sArA sArA saMkalpo vA bhAvanAo sthAna pAme che ane tenI asara sArI rIte TakI zake che. Ama nirjalA ekAdazI karavAnI azakti hoya to tulasIpatra upara jeTaluM anna mAya teTaluM ja khAIne vrata karavuM evI paddhati hovAnuM saMbhaLAya che. ekAdazInuM vrata e eka prakAranI dhArmika kriyA che. ene barAbara AcaranAra dharma kare che ema jarUra kahI zakAya, ane evo barAbara AcaranAro cittanI zAMtinA lAbhane paNa jarUra meLavI zake che. AjakAla A paristhiti taddana UlaTI thaI gaI che ane eTalI badhI UlaTI thaI gaI che ke jeo vicArako ane vivekI loko che, teo tyAM sudhI kahevA lAgyA che, ke A karatAM dvAdazI ja sArI che. dvAdazIne divase mAtra traNa ke cAra AnAthI Akho divasa calAvI zakAya che ane ekAdazIne divase to rUpiyA be rUpiyA vA tethIya vadhAre kharca thaI jAya che ane Akho vakhata khAtokhA ja cAle che. kahevAya phalAhAra; paNa peMDA, zIkhaMDa badhuM ja khAI zakAya; eTaluM ja nahi, ziMgoDAno zIro, sAmAno zIro vagere vividha vAnagIo banAvavAmAM ja badho samaya vItI jAya che ane AtmAnuM nirIkSaNa vA IzvaranuM smaraNa bhAgye Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 saMgIti ja thAya che. A rItanI ekAdazI AtmAnA baMdhanarUpa che ane AvI ne AvI ja ekAdazIo lAkha varasa karavAmAM Ave ane emAM jarAya lakSyAnukUla pheraphAra na karavAmAM Ave to e taddana nakAmI to che ja; paNa mANasanA jIvanane vadhAre bagADI mUkanArI nIvaDe che. mANasanI vRtti khAvA tarapha che ane temAMya khAsa karIne svAda tarapha vadhAre che. tene saMyamamAM lAvavAnA ane jIbha upara jaya meLavavAnA abhyAsa khAtara to jJAnI ane anubhavI vivekI puruSoe ekAdazI jevAM vratanI yojanA karI che. mANasa kaMI ekadama saMyamI ke jiteMdriya banI zakato nathI; e to haLave haLave abhyAsa karato karato saMyama keLavI zake che. e mATe ja mahinAmAM be vAra vA eka vAra potAnI zakti mujaba nirjalA ekAdazI karavAnI ApaNane sUcanA maLI vA tulasIpatra upara mAtra eTalo ja phalAhAra karavAnI chUTa maLI. te chUTane ApaNe svAdiyA lokoe eTalI badhI vikRta karI nAkhI che ke temAM ekAdazInI gaMdha paNa rahI nathI; chatAM mANasa ekAdazI karyAnuM abhimAna mANe che. AnuM nAma dharmane haNavo kahevAya vA dharmane viparIta rUpe grahaNa karyo kahevAya. jaina lokomAM paNa ekAdazInI ja peThe upavAsa vagere vrato karavAnuM pharamAna che. A pharamAnane je loko yogya rIte nathI samajyA te lokoe upavAsa karavAnuM to cAluM rAkhyuM; paNa upavAsa karavAnI AgalI sAMje peTa ThAMsIne bharavAnI rIta zodhI kADhI; eTaluM ja nahi, paNa je lokone upavAsa karavAno hoya temane AgalI sAMje bhAre svAdIluM jamaNa ApavAnI prathA paNa zarU karI ane temAM puNya maLe che evI paNa vAta calAvI. kharI rIte ekAdazInuM vrata vA upavAsanuM vrata eka bAhya pravRtti che; teno saMbaMdha zarIra-pUrato che, mana sAthe teno sIdho saMbaMdha nathI. eTale e kevaLa bAhya tapa ja gaNAya. ekaluM bAhya tapa karavAthI koInI manaHzuddhi vA Atmazuddhi thatI nathI, thaI nathI ane thavAnI paNa nathI ema zAstrakAro pokArI pokArIne kahe che. bAhya tapa sAthe ja aMtaranuM nirIkSaNa cAle ane IzvaranuM ciMtana thatuM hoya to saMbhava che ke e bAhya tapa paNa mananI upara thoDI ghaNI asara kare ane e asara dvArA manuSya dhIre dhIre zuddhi ane zAMti meLavI zake. peTamAM maLa to thoDo thoDo raheto ja hoya, tene nirmaLa karavA upavAsanI kriyAnI yojanA karavAmAM AvI; to svAdiyA evA ApaNe lokoe AgalI sAMje ThAMsIne khAvAnI zodha karI dIdhI; eTaluM ja nahi, Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmAcaraNano adhikAra kyAre? - 255 paNa evI rIte jamADanArane svarganI ciThThI paNa lakhI ApavAnI vAta karI. jamADanAro samaje che ke huM to upavAsa karI zakato nathI, to pachI jeo upavAsa karanArA che temane sArI peThe jamADIne zA mATe puNyane hAMsala na karuM ? A to thaI AgalA divasanI sAMjanA jamaNanI vAta; paNa vaLI pAraNAmAMya khAvAnI prathA pADI ane pAraNuM karAvanArane paNa puNyano pAra nahi ema kahevAyuM. A paristhitimAM peTamAM maLa vadhe ke ghaTe? jUnA maLane sApha karavA jJAnIe upavAsano upAya batAvyo, tyAre anadhikArI lokoe vacce upavAsa rAkhIne AgaLa-pAchaLa khAvAnI-svAdaluM bhAre khAvAnI vidhi zodhI kADhI; Ane pariNAme na peTa sApha thAya, ane mananI to pachI vAta ja kyAM rahI? zAstrakAro AvA upavAsa vagere vratone vAraMvAra kAyaklezarUpa nakAmAM kahe che ane tyAM sudhI paNa kahe che ke AvI narI vivekahIna kriyAo kazo ja lAbha ApI zakatI nathI. chatAM ApaNe khAudharA ane svAdiyA loko te vAtane leza paNa kAne dharatA nathI ane jevuM cAle che tevuM vikAravALuM vartana calAve ja rAkhIe chIe. bauddhomAM paNa AvI ja sthiti varte che. buddha bhagavAne sAdhuone mATe niyama karyo che ke teoe bapore trIje pahore bhojana levAnuM rAkhavuM ane eka ja vAra khAvuM. Aje tene badale bhikSuo bIjuM ja vartana calAvI rahyA che. teo khAya che to eka ja vAra, paNa sAMje tamAkunA DUcA moMmAM mAre che-jema mULo khAya tema tamAkunAM moTAM moTAM pAna ja cAvI jAya che! cAnA paNa ukALA pIe che, cUno-pAna vagere paNa khUba khUba khAya che. A paddhati meM kolaMbomAM najare joI che. A paristhiti hovAthI dharmanA adhikAra mATe yogyatA-ayogyatAno vicAra jarUra Avazyaka che ane asthAne paNa nathI. - akhaMDa AnaMda, jUna - 1957 Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34. dharmAcaraNanI bhUmikA koI paNa sAmAjika, vyAvahArika ke AdhyAtmika pravRtti karanAra pratyeka mAnava potAnI yogyatA joI-tapAsIne pachI pravRtti kare to temAM saphaLa thAya che, aNIzuddha rIte pAra Utare che. potAnI yogyatAno vicAra karyA vinA AMdhaLiyAM karIne doTa mUkanAra manuSya sadA parAbhava pAme che athavA ADaMbarI ke daMbhI bane che. te eTale sudhI ke e vAstavika pravRttine nAme khoTekhoTAM dhatiMga calAvIne kevaLa carI khAvAno dhaMdho khole che, ane e rIte te mahApAkhaMDane poSe che ane uttejana paNa Ape che. dhaMdho karanAra mANasa potAnI mULa mUDIne joI-tapAsIne te anusAra dhaMdho kare che. ema vicAryA vinA dhaMdho karanAra pAyamAla thAya che ane thayA paNa che. chevaTe devALuM kADhe che vA ApaghAtanuM jokhama kheDe che. abhyAsa karanAra vidyArthI potAnI yogyatA na hovA chatAM uparanA vargamAM caDI jAya, to pariNAme haMmezAM jJAnamAM kAco ja rahe che ane jIvanaparyata te potAnI bhUlano bhoga banI rahe che. hA, kahevA mAtrathI te bhale bI. e. ke ema. e. athavA paMDita banI jAya, paNa teTalAmAtrathI te kAMI bI. e. athavA ema. e.nI yogyatA pAmI zakato nathI. AvI ja paristhiti AdhyAtmika pravRttine aMge paNa che. - je loko IzvaramAM mAne che, punarjanma ane AtmAnA astitvano svIkAra kare che, teo potAno AtmA A janmamAM ane bhaviSyanA janmamAM kema zAMtino lAbha meLave ane zI rIte sukhI thAya tevuM pote svayaM samajIne athavA bIjA vivekI pAsethI sAMbhaLIne AtmAnA saMzodhananI pravRtti tarapha vaLe che. AvA loko e mATe zravaNanI, manananI, ciMtananI, bhajananI, prArthanAnI, dAnanI, yajJanI, dehadamananI, yogasAdhanAnI evI vividha pravRttio Adare che ane e mATe potAno kiMmatI samaya ane jarUra paDe tyAM Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmAcaraNanI bhUmikA * 257 dhanano paNa ThIkaThIka kharca kare che. Ama chatAM evA loko vartamAna jIvanamAM AtmAne aMge kazo vikAsa bhAgye ja sAdhI zakatA hoya che. are ! keTalAka AvA loko to bhogavilAsa ane khaTapaTamAM paDI jAya che. AnuM kAraNa bIjuM kazuM ja nathI, paNa pote je pravRtti potAnA AtmAnA saMzodhana mATe-AtmA upara bAjhelA malinatAnA tharone dUra karavA mATe Adare che, te mATe teo pote yogya che ke kema teno paNa bhAgye ja vicAra karatA hoya che. teo to AMdhaLiyAM karIne e pravRttimAM jhukAve che ane pariNAme thAkIne nAstika jevA banI jAya che. chevaTe sAdhAraNa nItino mArga paNa teo choDI detAM acakAtA nathI. A rIte evA loko dharmane nAme dhADa UbhI kare che. AtmAnuM saMzodhana karavA je manuSya tatpara bane che, te pote AtmA che, paNa deha nathI, ane deha to AtmAnuM eka sAdhana che, jema sutAranuM sAdhana raMdho che tema evuM dhyAna dhare che. deha uparAMta AMkha, nAka, kAna, jIbha, cAmaDI ane aMtaHkaraNa eTale citta sudhdhAM AtmA nathI, e paNa badhAM AtmAnAM sAdhano che. jema koI kArIgara potAnI pAsenAM zuddha sAdhano dvArA nakAmA lAgatA khaDabacaDA paththaramAMthI eka suMdara mUrti ghaDI zake che, tema AtmA potAnAM vizuddha banAvelAM deha, iMdriyo ane manarUpI sAdhano dvArA AtmAne nirmaLa ane nirdoSa banAvI zake che. A mATe kaI kaI jAtanI yogyatA meLavavAnI hoI zake tenA uttaramAM e aMge jAta anubhava karanAra vivekI ane saMta puruSoe nIce mujaba keTalIka sUcanAo karI che : prathama to pote AtmA che paNa deha nathI, tema iMdriyo nathI, tema mana paNa nathI; deha, iMdriyo ane mana e AtmArUpa potAnAM sAdhano che evuM dRDha vizvAsayukta valaNa joIe; A makkama valaNa vinA koI paNa nAnI ke moTI sAdhanA AtmAno vikAsa sAdhavAmAM kazo phALo ApI zakatI nathI, e nakkI samajavAnuM che. jayAre iMdriyAdika potAnAM sAdhano che, tyAre sAdhano karatAM sAdhaka evA AtmAnuM sAmarthya vadhAre ja hovuM joIe--e nyAye AtmA iMdriyAdi karatAM vizeSa baliSTha che evo daDha saMkalpa, evI bhAvanA niraMtara karyA ja karavI. ethI AtmAnuM kaheluM iMdriyAdi tathA mana mAnaze, paraMtu iMdriyAdika ane mananuM kaheNa AtmA nahi svIkAre-evuM prabhutva AtmAmAM janmavA pAmaze. A mATe tadana prAthamika bhUmikA A rIte keLavavI joIe. koI paNa AtmArthIe potAnI tamAma vyavahAra nyAyane raste sAdhavo Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2580 saMgIti joIe; jANI-bUjhIne kacAMya anyAyano jarAsarakho paNa Azraya na levo joIe, tene eTale sudhI taiyArI dAkhavavA tatpara rahevuM joIe ke nyAya mATe deha paDe to bhale paDe, kuTuMba du:khI thAya to bhale thAya, gharano nAza thAya to paNa bhale thAya, paNa nyAyamArgano Azraya kadI na chUTe : A sauthI prathama bhUmikA che. A jAtanI bhUmikA meLavyA vinA ane meLavIne tene khUba keLavyA vinA game tevAM dharmAnuSThAno, jevAM ke yAtrAo, brAhmaNa-bhojano, yajJo, homahavano, caMDIpATho, gAyatrIpurazcaraNo, zAstranAM zravaNo, dehadamano vagere pAInI paNa kiMmatanAM nathI, e AtmArthIe barAbara yAda rAkhavuM ghaTe. potAnA nyAyamArganI vAta potAnA priya kuTuMbane paNa dhIre dhIre premapUrvaka samajAvavI joIe, ane e rIte kuTuMbano paNa AtmArthanI potAnI sAdhanAmAM sahakAra meLavavA prayAsa karavo joIe. ghaNI vAra ghaNI mahenata karyA chatAM, samajAvaTa chatAM, AtmArthI vyakti kuTuMbane, mAtApitAne ke bhAIbahenone vA patnIne sudhdhAM samajAvavAmAM saphaLa thatI nathI. teve vakhate dRDha AtmArthIe jarA paNa kSobhano anubhava karyA vinA, potAno nyAyano Azraya tajyA vinA ja potAno vyavahAra calAvavo joIe, ane tema karatAM je Apatti vA agavaDo Ave te sahevA taiyAra rahevuM joIe. evI Apatti ke agavaDo pote ja vadhAre sahana karavA tatpara banavuM joIe, ane kuTuMbane mAthe evI Apatti vA agavaDo ochI paDavA devI. dhAro ke gharamAM ghI ochuM che; ghInA mApa karatAM khAnAra vizeSa che. eTale badhAMne ghI pahoMce ema nathI. evI sthitimAM AtmArthI ghI nahi ja khAya, paNa te potAnAM bhAIbhAMDune vA mAtapitAne vA patnIne te prathama Apaze. ema karatAM nahi vadhe to prasanna bhAve ghIno tyAga karaze. paNa anyAyanA sAdhana dvArA ghI meLavavA kadI paNa prayAsa nahi ja kare. yogazAstrakAro pokArI pokArIne kahe che ke nyAyayukta vyavahAra vinA evA dharmAcaraNanI yogyatA AvatI nathI, ke je dharmAcaraNa dvArA AtmAnuM saMzodhana karIne tene brahmarUpa banAvavA prayAsa karavAno che. A nyAyanA avalaMbananA guNa aMge evo dRDha vizvAsa thavo joIe ke prANatyAga bhale thAya, paNa nyAyano mArga na tajuM. AvI vRtti keLavavA sAru AtmArthI mAnave ziSTa puruSonA AcAronI prazaMsA karyA karavAnI vRtti keLavavI joIe. eTale potAnAM AcaraNone ThIka karavA ziSTa puruSono niraMtara samAgama karatA rahevuM joIe. ziSTa eTale saphAIdAra bhASA Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmAcaraNanI bhUmikA * 259 bolanArA nahi, tema bahAranI TApaTIpathI saMsArane AMjI denAra vA kevaLa saMskRta bhASA bolanAra paMDito ja nahi, tema mAgadhI vA pAli bhASAnA paMDito vA vedo, upaniSado vA bIjAM dharmapustakonA popaTiyA pAThI nahi; paraMtu saMsAranA vRttane jeo barAbara taTasthapaNe samajanArA che, vidyAvaMta che ane meLavelI vidyAne, jJAnane AcaraNamAM lAvanArA che, anubhave karIne ghaDAyelA che, ane sevAo dvArA jemaNe vizuddha zikSaNa meLaveluM che, tevAone yogazAstrakAro ziSTa kahe che. e ziSTone oLakhavAnAM nizAna A che : (1) lokomAM potAno apavAda thAya tevuM kAMI paNa nAnuM-moTuM svArthasAdhaka kAma nathI karatA. (2) dIna, anAtha ane rogIone sahAyatA karavAmAM AdarautsAha batAve che. (3) koIe potA upara karela nAnA-sarakhA upakArane paNa kadI na bhUlanArA, haThAgraha na karanArA ane bIjAne anarthakArI evI potAnI haThane tajI denArA hoya che. AvI bhAvanA ane kartavyabuddhi vA kartavyaniSThA jemanAmAM hoya temane ziSTa puruSo samajavAnA che. AtmArthI Atmazodhaka mAnava AvA prakAranA ziSTonA AcAro tarapha potAnuM valaNa thAya te arthe temanA AcAronI vAraMvAra prazaMsA karavA sAthe temanA samAgamamAM niraMtara rahe to ja te nyAyamArganA AlaMbanane niraMtara TakAvI zake ane nyAyapriya banIne custapaNe nyAyapura sara vyavahAra karanAro banI zake. AtmArthI pApothI DaranAro hovo joIe. je pApabhIru hoya tene ja upara jaNAvelA ziSTa puruSono samAgama asarakAraka nIvaDe che. jeo pApabhIru nathI hotA temane sAkSAt Izvara paNa nyAyanA mArge vALI zakato nathI. mATe AtmArthI vyakti ziSTono samAgama to jarUra niraMtara rAkhe; uparAMta evo samAgama saphaLa karavo hoya vA evA samAgamanI asara potAnA upara thavA devI hoya to AtmArthI manuSya pApabhIru banavuM ja joIe, eTale ke pApavRttiothI ane tevI vRttiothI thatAM kAryothI dUra haThatA rahevAmAM ja bahAdurI batAvavI joIe. pApabhIru rahevAnuM ekaluM nahi cAlI zake, paraMtu te sAthe AtmArthI je dezamAM vasato hoya te dezanI bhASA, te dezanI raheNIkaraNI, te dezano paheraveza ane potAnA dezamAM pracalita evA sadAcArane bAdha na Ave evo tamAma dezAcAra teNe barAbara pALavo joIe. bhAratavarSamAM rahIne koI paNa kAraNa vinA mAtra AMdhaLiyA anukaraNa dvArA paradezI bhASA, paradezI Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra60 - saMgIti raheNIkaraNI, paradezI poSAka ane evo ja bIjo paradezI khAnapAna vagereno AcAra niraMtara varkavo joIe. vaLI, potAnA deza, bhASA tathA potAnA dezanA loko pratye potAnuM zuM kartavya che, ane te kartavyane pUrepUruM vaphAdAra evuM potAnuM AcaraNa che ke nahi, tema barAbara vicArIne jyAM jeTalI khAmI hoya te tamAma dUra karIne pAkA svadezI banI javuM joIe. bhAratavarSanI janasaMkhyA ghaNI moTI che, eTale te tamAma lokonI pAse pahoMcI zake tevo koI udyoga na hoya to loka bekAra rahe, ane bekAra rahenAra lokomAM sadAcaraNonI Teva TakatI nathI; eTaluM ja nahi, paNa teo khoTe raste paNa caDI jAya che. Ama thatAM nyAyanuM dhoraNa nIce Utare che. eTale dezAcAra tathA dezapoSaka udyoga ane dezI rItabhAta tarapha AtmArthI manuSya pUratuM lakSya ApavuM ghaTe. - dezAcAra taraphanA daDha sadAgraha sAthe AtmArthImAM koInI paNa vyaktigata ke pakSagata niMdA karavAnI leza paNa vRtti na hovI joIe. niMdA e evo durguNa che jethI niMdA karanAra tathA tene sAMbhaLanAra, ane tene uttejana ApanAra, e traNeno adha:pAta thayA vinA raheto nathI. mANasa bahu bahu to doSonI niMdA karI zake, ane te paNa eTalA mATe ke tenA tarapha dhRNA pedA thAya ane pariNAme dhRNita doSono jhaTa tyAga karI zakAya. doSavAna vyakti vA samUhanI kadIya niMdA na karavAnI Teva pratyeka AtmArthImAM athavA dharmano adhikAra meLavanAramAM hovI ja joIe. Ama niMdA karavAnI vRttine moTo durguNa samajI teno tyAga tatkALa karavo ja rahyo. e rIte karelA tyAgane custa rIte vaLagI rahI tene kAyama TakAvI rAkhavAnuM baLa sadAcArI puruSonI prazaMsA karyA karavAthI ane vivekapUrvaka temanI sobatathI Ave che ane vadhe che. tethI AtmArthI manuSya guNaprazaMsaka banavA sAthe ane niMdAno tyAga karavA sAthe, koI paNa deza, veza, bhASA, dhaMdho ke koma vagerene pradhAna sthAna ApyA vinA je koI sadAcArI manuSya hoya teno saMga sadA rAkhavo jarUrI che. sadAcArI loko amuka koI dezamAM janmathI pAke che evuM nathI, tema amuka jAtano veza paheravAthI manuSya sadAcArI bane che evuM nathI. te ja prakAre mANasa amuka jAtanI bhASA bolanAro vA amuka jAtano dhaMdho karanAro vA amuka jAtanA raMgavALo vA amuka vaMzano, kuLano ke jAtano che mATe te sadAcArI ja hoya tevuM paNa niyata rIte dekhAtuM nathI. Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmAcaraNanI bhUmikA * 261 tethI sadAcArInI parIkSA koI deza, veza ke raMga vagere upara nirbhara nathI. e to pratyakSa vyavahAra ane AcaraNa upara nirbhara rahe che. tethI game te dezano game tevA vezavALo ke raMgavALo manuSya sadAcArI hoI zake che. to evA sadAcaraNI manuSyono sahavAsa-samAgama AtmArthIne dharmano adhikAra meLavavAnI taiyArImAM ghaNo ja upayogI che. bIDInuM vyasana choDanAre bIDI pInArAonI sobata choDavI ja rahI ane nahi bIDI pInArAonI sobatamAM vadhAre AvavuM rahyuM. ene mATe pInArA karatAM nahi pInArA vizeSa uttama prakAranA che. AvA saMganA adhika prasaMgathI ja AtmArthImAM je sadAcaraNono raMga lAgavA lAgyo hoya te vadhAre daDha ane sthiramULa thavA lAge che. A sAthe dareka AtmArthI ane dharmano adhikAra meLavavAno prayAsa karanAra mAnava potAnAM mAtA-pitAno pUjaka hovo joIe. bIjA guNo keLavavA sAthe mAtApitA taraphano Adara, bhaktibhAva ane temane pratyakSa paramezvara samAna mAnavAnI vRtti jemAM na udbhave tene AtmArthI kema karIne kahevo? ane evo manuSya dharmano adhikArI thaI ja kema zake? yogazAstro te kahe che ke mAtApitAno je Avo pUjaka na hoya ane drohI hoya te AtmArthI hoI ja zakato nathI, pachI tenA dharmAnA adhikArI banavAnI vAta ja kyAM rahI? A vize koI paNa zAstrano matabheda nathI. uparanA guNo keLavavA sAthe niMdanIya evI koI pravRtti tarapha AtmArthInuM thoDuM paNa valaNa na hovuM joIe, ane jo hoya to tene dUra karavA bhAre prayatna karavo jarUrI che. je je yogyatA upara darzAvelI che, te tamAma yogyatA tyAre ja meLavI zakAya, vA meLavelI hoya to te tyAre ja TakI zake, jayAre e AtmArthI potAnA vA potAnA svajanonA poSaNa nimitte evI koI pravRttine varelo hoya ke je pravRtti dvArA nyAyapUrvaka thatA dhanArjananI sahAyathI potAno vyavahAra cAlI zakato hoya. eTale, AtmArthI manuSya-dharmano adhikAra meLavavA sAra niSkriya banI jAya ane potAnA vA potAnA svajanonAM poSaNanI javAbadArI adA karavAmAM bedarakAra rahevA ALasa kare to je guNo teNe meLavelA haze te paNa badhA ja phogaTa javAnA. e paristhitine dhyAnamAM rAkhIne yogazAstrakAra kahe che ke dharmano adhikAra meLavavA icchatA AtmArthI gRhastha dhanArjana karavuM jarUrI che, paNa te nyAyane ja mArge. Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 * saMgIti anyAyI rIte dhanArjana karIne dharmAdhikAra meLavavA janAramAM ghaNI vAra bedarakArI, binajavAbadArI, svachaMda, ALasa, harAmIpaNuM ane sAmAjika daSTie potAnA kartavya aMge bebhAnapaNuM tathA jeo tarapha potAnI daDha mamatA che evAM svajano pratye binavaphAdArI vagere durguNo pedA thavAnuM jokhama raheluM che. mATe ja AtmArthIne mATe potAnA ane kuTuMbanA nyAyapUrvakanA poSaNa vize bhAra mUkavAmAM Avela che. A rIte dhanArjana karanAre potAnI Avaka ane jAvaka aMge barAbara sAvadhAna rahevuM joIe ane evI jAgRti satata rAkhavI joIe ke jAvaka haMmezAM AvakathI ochI ja rahe ane kadI paNa vadhavA to na ja pAme.. yogazAstrakAro A aMge vizeSa spaSTatA karatAM jaNAve che, ke AtmArthI manuSyanAM aDozI-paDozI uttama prakAranAM hovAM joIe ane teNe evA gharamAM rahevAno vizeSa Agraha rAkhavo joIe ke jyAM aDozI-paDozI ochAM kharcALa arthAt uDAu nahi tema kaMjUsa paNa nahi, paraspara sahAnubhUtivALAM, guNagrAhaka ane khAsa karIne ApattimAM sahAyatA karanAra hoya. AvA paDozamAM vasanAro Atmazodhaka manuSya mitavyayI hovo joIe. jo te mitavyathI na hoya athavA tevo na rahI zakato hoya, to tene dharmano adhikAra maLavAno muddala saMbhava nathI. Avakano vicAra lakSyathI dUra karI jAvakane ja vadhAranAra manuSya kadI AtmArthI to ThIka paNa sAmAnya mAnava je rIte vartato hoya che te rIte vartI zakato nathI ane dharmano adhikArI banI zakato nathI. Avo jAvaka ane AvakanAM sarakhAM pallAM rAkhanAro vA jAvakane ochI rAkhanAro arthAt sAdI rIte rahenAro manuSya pote evo ja paheraveza paheraze je tenI AvakanA pramANamAM bilakula sAdo hoya. koI bIjAo upara ropha mAravA ke prabhAva pADavA poSAka karatAM AcaraNa ja vizeSa upayogI hoya che, ema samajIne te AtmArthI gRhastha kadI paNa uchAMchaLo vA paradezanA kevaLa anukaraNathI pracAra pAmelo veza-paheraveza kadI paNa nahi pahere; eTaluM ja nahi, paNa zarIranI koI paNa TApaTIpa e bIjAone potA tarapha kheMcavA vA vyAmohamAM pADavA kadI nahi ja kare; eTaluM ja nahi, paNa tenuM vizeSa dhyAna zarIranA ane mananA Arogyane TakAvavA tarapha raheze, ane potAnI vezabhUSA vA kezakalApa vA nakha vagerenuM sauMdarya te, Arogyane dhyAnamAM rAkhIne ja karaze. te ema samajI ja levAno ke uchAMchaLo veza Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmAcaraNanI bhUmikA * 263 potAne hAnikartA nIvaDe che ane bIjA jonArAone paNa ghaNI vAra anItinA khADAmAM utArI pADe che. eTale sAdAIthI rahevA te vizeSa sAvadhAna rahe che. vaLI te svataMtra vicAraka hovo joIe. koInuM anukaraNa karIne aMdha aMdhane anusare ema vinA samaye ke vicAryuM koI aMdhAnukaraNI na hovo joIe. eTale te potAnA dhyeyane aMge niraMtara kAMI navuM navuM sAMbhaLavAnI vA jANavAnI vRttivALo hovo joIe. je sAMbhaLeluM hoya tene barAbara grahaNa karanAro paNa te hovo joIe ane grahaNa karelA vicArane barAbara smRtimAM saMgharavAro ane tenI ucitatA aMge tarkavitarka karanAro paNa e AtmArthI hovo joIe. jo te Avo jAgrata na hoya to jarUra dharmane nAme cAlatA vahemomAM phasAI paDavAno ane dharmathI taddana avaLe mArge ja dorAI javAno. ghaNA loko nahAvAmAM dharma mAne che tathA ghaNA evA paNa loko che ke jeo devadevIo pAse jIvatAM pazuone kApavAmAM athavA AgamAM homI devAmAMya dharma samaje che. e mANasanA avicAranuM ja pariNAma che. AvA vicAra-svAtaMtrya sAthe teNe niyamita dharmazAstranuM zravaNa paNa karatAM rahevuM joIe. dharmano adhikAra meLavavA mathato manuSya Avo hovA sAthe mitAhArI, niyamita eTale vakhatasara bhojanapAna karanAro ane ajIrNa thatAM ja bhojanano tyAga karanAro hovo joIe. Avo na hoya to te niraMtara mAMdo ja rahevAno; te teno vyavahAra kathaLe ja. ane vyavahAra kathaLatAM nItinuM dhoraNa nAza pAme ane chevaTe evo mANasa, eka pagathiyuM cUkelo jema cheka nIce AvIne paDe che, tema nIcI sapATIe pahoMcI jAya che. upara kahyo tevo mitAhArI, pApabhIru ane sadAcAronI prazaMsAmAM tatpara rahenAro AtmArthI gRhastha vevalo vairAgI hoya te tenA hitamAM nathI, tema paisA pAchaLa ja AMdhaLo thaIne paDanAro hoya to teno AtmArtha ja kyAM rahyo ? ane vizeSa bhogo-upabhogo tarapha tenuM valaNa hoya to paNa AtmArtha na Take. A aMge yogazAstrakAra kahe che ke dharma, artha ane kAma e traNemAM paraspara avirodha rahe e rIte temane sAdhanAro hoya. sAmAjika niSThA, kuTuMbaniSThA, svAsthaniSThA, nyAyaniSThA tathA vidyAniSThA vagerene hAni nahi pahoMcADIne arthanuM utpAdana karavuM tenuM nAma dharma. te dharmane abAdhita rAkhIne karAtI arthaprApti nyAyamArge karI kahevAya. nyAyamArge Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 0 saMgIti arthaprApti karavA sAthe 'ziSTAcarita maryAdA'ne sAcavIne tamAma iMdriyone rasayukta prIti-tRpti maLe e rIte arthano vyaya karavo tenuM nAma dharmane abAdhita rAkhIne kAmanuM arjana karyuM kahevAya. ane artha tathA kAmane bAdhA nahi pahoMcADIne dAna vagere dharmonuM AcaraNa karavuM tenuM nAma ucita dharmAcaraNa kahevAya. gRhasthAzramI niraMtara dehadamana karyA kare te tenA gRhasthAzramane ucita na gaNAya. tAtparya e, ke AtmArthI gRhasthe dharmane, arthane ane kAmane evI rIte anubhavavA ke jethI e traNamAMnA koI paNa puruSArthane hAni na pahoMce. je mANasa potAnA sahAyako tathA kuTuMba ane nokaravargane atizaya pIDA ApIne arthanuM upArjana karato hoya ane eka damaDIno paNa sva ke para mATe upayoga na karato hoya tevo mANasa mahAkaMjUsa kahevAya; koI rIte te AtmArthI na kahevAya. Ama traNe vargane sAdhanAro AtmArthI atithino pUjaka na hoya to teno AtmArtha taddana jhAMkho ja samajavo, nisteja samajavo. te potAne AMgaNe caDI AvanAra atithino nAta, jAta, bhASA, dharma ke bIjI evI paristhitione vacce lAvyA vinA ja samavRttipUrvaka Adara tathA bahumAna karanAro hovo joIe. A guNa manuSya na keLave to te dharmano adhikArI zI rIte banI zake ? samavRttinuM ja nAma vAstavika dharma che. te jyAM na hoya tyAM dharmAcaraNano saMbhava nathI. atithipUjaka adhikArI saMtajano tarapha udAra vRttivALo hovo joIe tathA dIna loko tarapha pUratI sahAnubhUti rAkhI dAna ApanAro tathA temanI sevA karanAro hovo joIe. jo te Avo dAtA na hoya to te dharmano adhikArI koI paNa rIte kema hoI zake ? atithipUjaka tathA dAtA evo manuSya kadI koI paNa rIte game te muddA pratye durAgrahI na ja hovo joIe. vaLI te manuSyaguNono vizeSa pakSapAtI hovo joIe. abhiniveza vinAno tathA sva ke paranI paristhitinA baLAbaLane samajIne deza viruddhanI ke kALa viruddhanI tamAma carcAne TALanAro paNa hovo joIe. A sAthe e manuSya cAritryasaMpanna tathA jJAnavRddha loko tarapha vizeSa Adara rAkhanAro ane temano pUjaka paNa hovo joIe. tathA jemanI jemanI javAbadArI teNe potA upara lIdhelI che, athavA sAmAjika rIte jemanI javAbadArI potAnA upara AvelI hoya tevA tamAma poSya lokono eTale Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmAcaraNanI bhUmikA * 265 jemanuM poSaNa karavAnuM che temano te AdarapUrvaka poSaka hovo joIe. tathA dIrghadarzI ane vizeSatAone samajanAro eTale ke sArAsAra, kAryAkArya, heyaupAdeya vagerenI vizeSatAne pUro samajanAra hovo joIe. potAnA guNadoSane barAbara pichANanAro hovo joIe, potA upara koIe karelA nAnA sarakhA upakArane paNa kadI na bhUle evo kRtajJa hovo joIe. lokapriya eTale lokonAM duHkhasukhamAM bhAgIdAra vA sahAnubhUtivALo hovo joIe, vaDIlonI AMkhanI zarama rAkhanAro hovo joIe. eTale koI anucita prasaMga AvI jatAM vaDIlo tene eTaluM ja kahe ke "bhalA mANasa ! tane A zobhe ?" ATalAmAtrathI te, e prasaMgathI aTakI javAnI vRttivALo hovo joIe. dayAvALo, saumya prakRtino ane paropakAra karavAmAM tatparatA dAkhavanAro paNa hovo joIe. tathA kAma, krodha, lobha, mAna, mada ane harSa e cha aMdarane zatraothI te dUra rahenAro hoya to ja tenAthI dharmanA adhikArI thaI zakAya. mANasa parastrI athavA parapuruSa tarapha kAmavAsanAne aMge vicAra kare athavA apariNIta strI tathA puruSo tarapha kAmavAsanAne aMge vicAra kare tenuM nAma kAma puruSArtha. potAno doSa che ke bIjAno doSa che e bAbata kSaNa paNa vicAra karyA vinA ekAeka kopa karavo tenuM nAma krodha. jayAM dAna devAnI jarUra che tyAM potAnA dhanano upayoga na karavo ane koI paNa yuktiprayukti dvArA koI paNa khAsa kAraNa vinA bIjA pAsethI dhana paDAvI levuM tenuM nAma lobha. durAgraha rAkhavo athavA yukta vAtanuM tarata grahaNa na karavuM tenuM nAma mAna. potAnA kuLano, baLano, vaibhavano, rUpano ke vidyAno ahaMkAra karavo tenuM nAma mada. nimitta vagara bIjAne satAvI temAM AnaMdapramoda mAnavo, koIne duHkhI joIne manamAM harSa karavo athavA jugAra ramIne vA zikAra karIne manane saMtoSa pamADavo tenuM nAma harSa. AtmArthI gRhastho mATe A cha vRttio aMdaranA zatru che. e cha aMtaraMga zatruothI dUra rahenAro ane potAnI iMdriyone vazamAM rAkhavAno abhyAsa rAkhanAro gRhasthadharmano adhikArI hoI zake che. Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 * saMgIti upara jaNAvelI badhI yogyatA jenAmAM hoya vA emAMnI pradhAna-pradhAna becAra yogyatAo paNa jenAmAM hoya athavA prathama yogyatA je nyAyaparAyaNatAnI che, nIti-niSThAnI che ane satyapriyatAnI che te ekalI eka yogyatA paNa jenAmAM hoya te mANasa gRhastha dharmanA AcaraNano adhikArI che, bIjo nahIM. upara varNavelI evI koI paNa yogyatA athavA prathama yogyatA paNa jenAmAM na hoya te manuSya koI kALe dharmAcaraNano adhikArI banI zakato nathI. chatAMya jo evo tadana yogyatA vinAno mAnava dharmAcaraNa karavA prayatna kare to te rAkha upara lIMpaNa karavA barobara che. jema rAkha upara jarA paNa lIMpaNa kadI paNa thaI zakatuM nathI, tema upara jaNAvelI eka paNa yogyatA jenAmAM nathI vA prathama yogyatA paNa jenAmAM nathI tevo koI paNa manuSya dharmAcaraNane lAyaka banI zakato nathI. A uparathI phalita ema karI zakAya ke nirAza ke hatotsAha na thatAM ane pAchA haThavuM paDe to tema karIne paNa AtmArthI gRhastha dharmano adhikAra meLavavA, uparanI yogyatA meLavavA sAru prathama prayAsa karavo atyaMta jarUrI che. - akhaMDa AnaMda, mArca - 1958 Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35. buddhimAn vaNajAro (AtmAe sAcI dizAmAM Adarelo pravAsa A deha khAkha thaI gayA pachI paNa cAlu rahe che ane uttarottara vikAsa pAmI koI eka janmamAM pUrNatvane pAme che. AvI koI vicArasaraNIne AdhAre bhagavAna buddhanA pUrvajanmanI dharmakathAono janma thayo che. jAti ke varNano bheda buddhinI khilavaNIne ke prajJAnI pAramitAne mAnya nathI e vAta buddhadeve potAnA A pUrvajanmamAM siddha karI che. pAlI bhASAnA abhyAsI paMDitajIe anekamAMnI eka jAtaka-kathA ahIM rajU karI che.) pUrve kAzI dezamAM rAjA brahmadattanuM rAja cAlatuM hatuM. tyAre bodhisattva eka vaNajArAnA kuLamAM avataryA hatA. jyAre te nizALe javA jevaDA thayA, tyAre temane guru pAse nizALe bhaNavA besADyA. bhaNIgaNIne pravINa thayA pachI mAtApitAe temane guNe ane svabhAve sarakhI evI eka kanyA paraNAvI. pachI to lagna bAda teo potAnAM mAtApitAnI saMmati meLavI pote Agavo vepAra karavA lAgyA. mAlanI pAMcaso pAMcaso gADIo bharI pUrvathI TheTha pazcimamAM javA lAgyA ane pazcimamAMthI mAlasAmAnanI pAMcaso pAMcaso gADIo bharIne pUrvamAM AvavA lAgyA. e ja prakAre uttaramAM ane dakSiNamAM paNa potAno moTo vepAra kheDavA lAgyA. emanA ja vakhatamAM kAzImAM eka bIjo paNa vaNajAro chokaro vepAra kheDato hato. e chokaro mUrakha, jaDa ane buddhihIna hato. eka vakhata bodhisattva vaNajArAe kariyANAno kiMmatI mAlasAmAna bharI pAMcaso gADIo laI paradezamAM jaI vepAra kheDavAnI taiyArI karI, tyAre pelA vaNajArAno buddhihIna chokaro paNa mAlanI pAMcaso gADIo bharIne paradeza javA taiyAra thayo. A samAcAra sAMbhaLatAM ja bodhisattvanI tarata-buddhie vicAryuM : 'ame baMne vaNajArA eka sAthe pravAsa kheDIzuM to koIne lAbha to nahIM thAya; UlaTuM Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 * saMgIti nukasAna thaze ane pravAsamAM paNa bhAre hADamArI raheze. eka sAthe hajAra gADIo cAle evo pUrato sAro rasto hovAno saMbhava nathI; ne vaLI sAthe AvanArA hajArathI vadhu sAthIdAro, gADIvALA tathA be hajArathI paNa vadhu pazuo, baLada, gAya vagere mATe raste pUratuM baLataNa, khorAka, ghAsacAro, pIvAnuM cokhkhuM ane mIThuM pANI paNa maLavuM muzkela che. vaLI, mAla vecavAmAM jo e pelo chokaro harIphAI karavA lAge to pUrI kiMmata paNa hAthamAM na Ave; eTale napho levA jatAM khoTa khAIne ja pAchuM AvavuM paDe. ethI kAM to e pahelo jAya ane kAM to huM pahelo jAuM; paNa baMne sAthe to haragija nahi cAlIe.' AvuM vicArI pAko nirNaya karI temaNe pelA bIjA vaNajArAne bolAvyo ane pUchyuM : "bhAI, zuM tame pahelAM javAnA cho ke huM pahelo jAuM ? ApaNe baMnee eka sAthe cAlavuM ThIka nahi. mATe bolo, tame je nakkI karo te mAre kabUla che." pelA chokarAne vicAra Avyo : huM pahelo jAuM to mane vizeSa phAyado thaze. vaNakheDAyelA ne sAre raste musApharI karavAnuM maLaze, baLadone tAjuM ghAsa maLaze, mArA mANasone khAvA mATe sAro bhAjIpAlo, zAka, phaLo vagere paNa maLaze, cokhkhuM pANI maLaze; ane sauthI moTo to lAbha e che ke huM mAro sAmAna vecIne manamAnyo napho paNa meLavI zakIza.' manamAM AvI badhI gaDIo besADI pelA vaNajArAe bodhisattvane jaNAvyuM : "he Arya ! ApaNe baMne sAthe cAlata to to ThIka thAta. kahevata che ke eka karatAM be bhalA. mane paNa tamAro saMgAtha thavAthI ghaNuM jANavAnuM maLata. paNa ApaNe baMne sAthe jaIe e tamane jyAre pasaMda nathI paDatuM tyAre huM ja pahelAM jAuM evo mAro vicAra che." teno A vicAra sAMbhaLI bodhisatve tene pahelA javAnI saMmati ApI ane pAchaLa javAthI zA zA lAbha che te vize paNa vicArI joyuM, to temane cokhkhuM jaNAyuM ke pAchaLa javAthI ghaNAghaNA phAyadA che : "paheluM to e ke rastAmAM jyAM khADAkhaDiyA haze te badhuM A pahelo janAra sarakhuM karI nAkhaze eTale mane sarakhA rastAno lAbha maLaze. bIjuM, AgaLa janAranA baLado gharaDuM kaDaka ghAsa khAI jaze eTale mArA baLadone tAjuM ane kUNuM ghAsa khAvA maLaze. AgaLa janAranA mANaso bhAjIpAlo vagere toDI leze ane tenI jagyAe je kUNo tAjo bhAjIpAlo tathA phaLo vagere thaze te mArA mANasone khAvA maLaze. pANI Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhimAnuM vaNajAro * 269 mATe AgaLa janArA loko viraDA kUvA gALI rAkhaze eTale pAchaLa janArane pANI mATe kazI mAthAkUTa nahi karavI paDe. khAsa vAta to e che ke A mAlasAmAna ane kariyANAnI kiMmata nakkI karavI e bhAre mAthAphoDanuM kAma che. kharI rIte sodAnI kiMmata nakkI karavI e mANasanA jIva para javA jevuM kaparuM kAma che; te kAma A vaNajAro karI nAkhaze, ethI mAre mAro sAmAna vecavAmAM vadhu mAthAphoDa karavI nahi paDe." A badho vicAra karIne bodhisatve pAchaLa javAno pAko nirNaya karI kADhyo. have pelo vaNajAro gADIo joDAvI gAmamAMthI bahAra nIkaLyo. Ama to te vAraMvAra pravAsa karato hovAthI tene corakAMtAra, vyAkAMtAra, nirjalakAMtAra, bhUtakAM tAra ane alpabhakSyakAMtAra-A pAMceya katAro(jaMgalo)nI khabara hatI. thoDe dUra jaI potAno pahelo paDAva nAkhyA pachI rAte potAnA tamAma sAthIdArone bolAvIne pelAM pAMce kAMtAranI teNe samaja pADI. (1) jayAM cora-lUMTArA, dhADapADu ane khUnI loko rasta janArAMone lUMTI laI mArI nAMkhe te corakAMtAra. (2) jyAM krUra vAgha, siMha, cittA, dIpaDA, varu vagere jAnavaro rahetAM hoya ane raste janArAMone phADI khAtAM hoya te vyAlakAMtAra (3) jayAM mAragamAM nAhavAdhovAnuM ke pIvAnuM cokhkhuM mIThuM pANI paNa na maLe te nirjalakatAra. (4) jayAM mAragamAM bhUto, pizAco, vyaMtaro, rAkSaso, daityo vagere rahetA hoya ane raste janArAone vaLagI herAna karatA hoya te bhUtakAMtAra, bhUtakAMtAranuM bIjuM nAma amanuSyakAMtAra paNa che. jayAM mAragamAM koI manuSya ja na maLe te A amanuSyakAMtAra. (5) jyAM mAragamAM khAvA lAyaka nIraNa ke pAkAM phaLo, kaMdamULo vagere na maLatAM hoya vA ghaNAM ochAM maLatAM hoya te alpabhakSyakAMtAra. Ama samaja pADI tathA rastAmAM AvatI takalIphonI mAhitI ApI te vaNajAro have jhapATAbaMdha prayANa karavA lAgyo ane bhAre utsAhathI AgaLa ne AgaLa vadhavA lAgyo. e rIte anukrame cAlatAcAlatAM have rastAmAM AvatI tamAma vasatI(gAmaDAM) pUrI thaI gaI ane eka moTA nirjanakAMtAra pAse AvI pahoMcyo. A raNa sATha gAu lAMbuM patharAyeluM hatuM. tyAM rastAmAM jhADanuM nAma nahIM, eTale chAMyo to kayAMthI hoya? retI ja retI ! eTalI badhI suMvALI retI ke page cAlanArano paga ja khaMtI jAya ane gADAM cAlavAnI to bhAre musIbata Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 * saMgIti paDe. eTaluM sAruM hatuM ke A vaNajArAnI gADIone joDelA baLado pANIdAra ane hRSTapuSTa hatA. AthI teo ThaMDe pahore gADIone jarUra kheMcI zakatA. sAthe pANI, baLataNa ane anAja vagere hovAthI e badhAMnI paNa tANa dekhAtI nahi. paNa A kamaakkala vaNajArAne tyAM rastAmAM eka bhAre vidana AvyuM. je kAMtAramAMthI e pasAra thato hato te hatuM bhUtakAMtAra; tyAM keTalAka daityo rahetA hatA. e khavIso pravAsa karanArAone khAI jatA hatA. mANasanA mAMsane khAnArA eka daitye AvatA A moTA saMghane joIne tene potAnI jALamAM phasAvavAnI yojanA karI. sahu prathama vicAra khavIse evo karyo ke "A kAphalA pAsenuM tamAma pANI pheMkAvI dauM, jethI pANI vinAnA taraphaDiyA mAratA A kAphalAne khAI javo sahelo paDaze." e daitye ghATa evo racyo ke pote eka sapheda ratha taiyAra karAvyo, tene juvAna ghoDalA joDAvyA. hAthamAM dhanuSya, tarakasa, DhAla vagere hathiyAra lIdhAM, lIlAM ane sapheda tAjAM kamaLonI mALAo paherI vALamAMthI pANI nItaratuM dekhAya e rIte vALa bAMdhyA tathA pANIthI ladabada thayelA dekhAya evAM kapaDAM paheryA. potAnI sAthe bIjA bAra khavIsone lIdhA ane temano poSAka paNa jANe teo bharavarasAdamAMthI AvatA hoya tevA dekhAvavALo rAkhyo. jANe pote badhA khavIsono rAjA hoya te rItano damAma karIne te rathamAM beTho. potAnI AjubAju bIjA khavIsone besADyA. gArAmAM khUMtI gayelAM paiDAMo dekhAya e rIte rathano paNa dekhAva karyo : ratha uparathI pANI TapakatuM jAya ane temAM beThelA tamAma loko pANIthI bhIMjAI gayelA jaNAya tevo dekhAva karyo. pelA bAre khavIsonA mAthAmAMthI pANI TapakatuM dekhAya, temanA kapaDAM bhInAM jaNAya ane jANe ratha jorathI cAlyo hoya tethI kapaDAM upara gAro chaMTAI javAno paNa dekhAva karyo. matalaba ke AgaLa bhAre varasAda che evI AbAda samaja temane jonArane paDe evuM dazya racI e khavIsarAja pelA vaNajArAnA saMghanI sAme cAlyo. vaNajArAno saMgha paNa jhapATAbaMdha AgaLa vadhato hato. sAmethI pavana jorathI phUMkAto hato--jANe AMdhI caDI hoya e rIte dhULanA goTegoTA gaganamAM carthe jatA hatA. potAnI AjubAjunI dhULane nokaro pAse dUra karAvato te vaNajAro gADI upara caDIne saunI mokhare Avato hato. vaLI Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhimAnuM vaNajAro * ra71 jyAre havA pAchaLanI hoya tyAre te vaNajAro pAchaLa raheto hato. paNa hamaNAM to sAmeno vaMToLa jAmyo hato. eTale te AgaLa ja hato. pelA khavIsarAje Ane potAnI sAme Avato joyo eTale potAnA rathane eka kora tAravI ekabAju Ubho rAkhyo ane saMghanA AgevAna vaNajArAne te khavIsarAje "kaI tarapha sidhAvI rahyA cho ?" ema pUchI tenA kuzaLa samAcAra pUchaLyA. pelA AgevAna vaNajArAe paNa potAnI gADIne eka bAju tAravI lIdhI ane pAchaLanI gADIone AgaLa javAno rasto karI dIdho. pachI gADI upara ja eka bAju UbhA rahI pelA khavIsarAja sAthe vAtacIta zarU karI : "ame vaNajArA chIe. A pAMcaso gADIo judI judI jAtanA mAlasAmAnathI bharelI che; banArasathI AvIe chIe. ghara mUkaye Aja ghaNAM jamaNa thaI gayAM che, have A jaMgalane pAra karIne AgaLanA mulakamAM A badho sAmAna vecI pAchA pharazuM. te pachI vaNajArAe pelA khavIsarAjAno, tenA bAra bIjA khavIsIno ane rathano dekhAva joIne pUchyuM: "tamArAM A kapaDAM bhInAM che, mAthAmAMthI pANI cUI rahyuM che, kapaDAM upara tAjo ja gAro chaMTAyelo dekhAya che, tamArA hAthamAM kamaLanAM lIlAM nALa che ane gaLAmAM tAjAM lIlAMkamaLanI mALAo tame paherI che; to zuM AgaLa rastAmAM kyAMya varasAda paDI rahyo che? AgaLa kyAMya kamaLothI bharelAM bhAre sarovaro Ave che ?" A prazna sAMbhaLI khavIsarAja manamAM hasyo ane potAnI jALa have barAbara bichAvI devAnA vicArathI bolyo : "mitra ! zuM tame amane barAbara joI zakatA nathI ? varasAda vinA amArA AvA hAla bIjI kaI rIte thaI zake ? ane rastAmAM kamaLa bharelAM moTAM sarovaro na AvatAM hoya to A amArA gaLAmAM ane hAthamAM je kamaLo tame joI rahyA cho te kyAMthI Ave ? bhalA bhAI ! A sAme je lIlI kuMjAra vanarAI dekhAI rahI che tenI pelI pAra A AkhA jaMgalamAM muzaLadhAra varasAda varasI rahyo che, pahADanA khADA chalochala bharAI gayA che ane ThekaThekANe taLAvo pANIthI chalakAI gayAM che." pelA zarApha khavIsarAjanI A badhI vAta sAMbhaLI vaNajArAne Ama thayuM: "sAthe A eka ja je pANInI gADI che, temAM sauthI vadhAre bhAra che. temAM pANIthI bharelAM ghaNAM mATalAM goThavelAM che. tene kheMcatA baLadone paNa Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2720 saMgIti navanejAM pANI AvI jAya che ane jANe gaLe prANa AvyA hoya evuM paNa thaI Ave che. jyAre caDAva Ave che tyAre to bicArA baLadonI jIbha hAtha jeTalI nIkaLI jAya che. atyAra sudhI to A pANIno ghaNo upayoga hato ane ethI tamAma mANaso ane pazuone bhAre sukha hatuM, paNa have AgaLa varasAda ja varasI rahyo che, ThekaThekANe nALAM paNa bharAI gayAM che ane pANInI chAkamachoLa che. tethI have A pANInI gADIne khAlI karAvI nAkhuM, temAM bharelAM badhAM mATalAM phoDAvI nAkhuM ane A baLadone ArAma maLe evuM karuM. vaLI A gADI ane baLado khAlI haze to bIjA kAmamAM paNa Avaze.' Ama vicAra karIne teNe pelAM pANInA gADIvALAne hAMka mArI gADI UbhI rakhAvI. eTalAmAM khavIsarAja 'have amAre moDuM thAya che' ema kahIne koI na dekhe e rIte te jaMgalamAM adRzya thaI gayo. A tarapha gADImAMnAM pANInAM mATalAM dhabodhaba nIce paDavA lAgyAM, cAre bAju pANI DhoLI nAkhavAmAM AvyuM ane kogaLo karavA jeTaluM paNa pANI bAkI rahyuM nahIM. te sthaLethI AgaLa vadhatAM paDAva karavAno vakhata thatAM eka moTA medAnamAM teNe paDAva nAkhyo. rastAmAM TIpuM paNa pANI na dekhAyuM ane pelI vanarAInI pAchaLa paNa sUkuMbhaTha AkAza vaNajArAnI mazkarI karatuM hasI rahyuM hatuM. paDAvamAM tamAma loko 'pANI pANI'nI bUma mAratA hatA. temane khabara paDI ke vaNajArAe tamAma pANI pheMkAvI dIdhuM che, badhAM mATalAM phoDAvI nAkhyAM che ane kogaLo karavA jeTaluM paNa pANI rahevA dIdhuM nathI, tyAre teo vaNajArAne bhAMDavA lAgyA. pANI vinA sau 'trAhi', 'trAhi' pokArI UThyA. paDAva paDyA pachI baLadone chUTA karavAmAM AvyA, gADIo gherAmAM goThavAI. pANI vinA zuM thAya ? paiDAM sAthe bAMdhelA baLado tarasyA rahyA ane mANaso paNa tarasyA rahyA. A rIte AkhI rAta taraphaDiyAM mAratAM badhAM manuSyo ane pazuo herAna thaI gayAM. have moko maLatAM madharAte pelA daityo potAnA raheThANamAMthI bahAra AvyA. temane khabara ja hatI ke Aje ApaNane naramAMsano ThIka lAga maLavAno che. teo e paNa jANatA hatA ke pelo vaNajAro naryo kamaakkala ja che ane tene potAnA rAjA moTA khavIsanA vacana upara vizvAsa AvI gayo che. eTale teNe potAnI pAse eka TIpuM paNa pANI nahi rahevA dIdhuM Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhimAn vaNajAro 0 273 hoya. Ane pariNAme pazuo ane mAnavIo pANI vinA maraNatola thaI gayAM haze. eTale temane eka eka karIne ApaNe khUba majhAthI khAI zakIzuM. bAra khavIso sAthe pelo moTo khavIsa tyAM vaNajArAnA paDAvamAM AvI pahoMcyo, ane jema mANaso gAjara ke cIbhaDAM khAya che tema teNe eka pachI eka mANasa ane pazunA koLiyA karavA zarU karyA. tenI sAthe A ujANImAM pelA bAre khavIso paNa bhaLI gayA. teoe badhA mAnavI ane pazuone jotajotAmAM saphAcaTa karI nAkhyA, temanAM hADakAM tyAM ja pheMkI dIdhA ane teo dharAI-dharAIne oDakAra khAtAkhAtA potAne raheThANe pahoMcI ghoravA maMDI paDyAM mAlasAmAnathI bharelI pAMcaso gADIo ema ne ema paDI rahI ane pelo vaNajAro tenA AkhA saMgha sAthe potAnI mUrkhAIthI tyAM ja vinAza pAmyo. have paMdara divasa ke mahino thaI gayA pachI bodhisattva vaNajArAe e ja raste vepAra-vaNaja mATe javAnuM nakkI karyuM, ane pote je badhI taiyArI karI rAkhI hatI te pramANe te potAnA sAthIdAro sAthe sAro divasa joIne nIkaLI paDyo. je raste pelo Agalo vaNajAro cAlyo hato te ja raste bodhisattva vaNajArAe paNa potAno pravAsa zarU karyo. te paNa e ja rIte paDAva karato karato rastAmAM AvatI tamAma vasatIone pasAra karI pelA nirjalakAMtAra pAse AvI pahoMcyo. kAMtAramAM pesatAM pahelAM teNe potAnA tamAma sAthIdArone ekaThAM karI sUcanA karI ke "AvAM jaMgalomAM pANInuM nAma nathI hotuM. mATe jyAM sudhI ApaNe A jaMgalomAMthI pasAra thaI dhArele ThekANe na pahoMcI jaIe, tyAM sudhI pANInA eka TIpAno paNa koIe durupayoga na karavo, vaNakhapanuM eka TIpuM paNa na DhoLavuM. bIjuM, AvA jaMgalamAM khavIso rahetA hoya che. teo mAnavI jevo pozAka paherI mANasone potAnA phAMsalAmAM phasAve che. eTale koI paNa sAthIdAre mArA sivAya koI ajANyA mANasanuM kazuM mAnavuM nahi. barAbara sAvacetIthI ekabIjAnI saMbhALa rAkhavI ane tamAma baLadone paNa barAbara saMbhALavA, tathA ApaNo mAlasAmAna barAbara sacavAya tema jAgatA rahevuM." A rIte tamAma sAthIdArone cetavaNI ApI bodhisattva vaNajArAe pelA ghora nirjalakAMtAramAM praveza karyo. te badhA thoDuM AgaLa cAlyA, tyAM pelA khavIso ane teno rAjA Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 - saMgIti gArAthI kharaDAyela paiDAMvALA ratha upara besI temanI sAme AvatA dekhAyA. temanA mAthAthI pANI TapakatuM hatuM, kapaDAM gArAthI chaMTAyelAM hatAM, hAthamAM ane gaLAmAM lIlAM tAjAM kamaLonI mALAo zobhatI hatI ane teo tAjAM kamaLonI nALone khakhaDAvatAM khakhaDAvatAM AvatA hatA. jevo te khavIsa potAno ratha tAravI bodhisattva vaNajArA sAthe vAtacIta karavAnI lAlacathI Ubho rahyo tevo AMkha parathI ja vaNajArAe tene pArakhI lIdho. vaNajArAe vicAra karyo ke "AvAM jaMgalo hamezAM pANI vinAnAM hoya che, temAM ekAeka AvA mANaso rahe evo saMbhava nathI. koI vaTemArgu ke mArA jevA vepArIo jaMgalamAMthI pasAra thAya te saMbhavita che, paNa A badhA tevA lAgatA nathI. tema vepArIo hoya evuM paNa temanA dedAra parathI jaNAtuM nathI. ThIka che, joIe chIe zuM thAya che." pelA khavIsarAje bodhisattvane juhAra karyA ane kuzaLasamAcAra pUchyA tathA pravAsanI hakIkta eka pachI eka pUchavA mAMDI, ane chevaTe bhArapUrvaka kahyuM : "AgaLa varasAda dhodhamAra varasI rahyo che. A sAme dekhAya che te vanarAInI pAchaLa ja te varase che. juo ne ame to badhA palaLI gayA ane Tapakate pANIe jaI rahyA chIe. amArA rathanAM paiDAM tAjA gArAmAM khetI gayelAM te ame mAMDamAMDa kADhayAM ane te gArAnAM nizAna haju A paiDAM upara tadana tAjAM che. amArAM kapaDAM paNa tAjAM gArAthI chaMTAyelAM che. vaLI amArA hAthamAM A tAjAM kamaLo, tenAM nALo ane gaLAmAM lIlAM kuMjAra tAjAM kamaLonI bhInI bhInI mALAo tame joI zako cho. varasAda varasI rahyo che; eTaluM ja nahIM, AgaLa upara kamaLothI DhaMkAyelAM moTAM moTAM sarovaro paNa Ave che. mATe tame pANIthI bharelAM gADAMo ne temAMnA pANInAM mATalAM phoDI kADhI pANI pheMkI daI khAlI karI nAMkho; bicArA A baLadono bhAra ocho karI nAMkho; amAre to zuM? paNa A baLadonI amane dayA Ave che. atyAra sudhI to pANI rAkhavuM ThIka hatuM, paNa have jayAre AgaLa pANInI relamachela che tyAre zIda ThAlA A baLadone bhAre mAravA. vATamAM tame maLyA eTale ame to amAro dharama bajAvyo." A badhuM sAMbhaLIne bodhisattva jarAya bharamAyo nahIM; UlaTuM, te vicAra karavA lAgyo : "A moTAbhAInI AMkha lAlaghUma che, sAdhAraNa mANasanI AvI AMkha hoya nahIM. vaLI caMdranA prakAzamAM A bhAIno tema ja tenI sAthenA A bIjA bAra bhAIono A medAnamAM paDachAyo paNa Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhimAnuM vaNajAro * 275 dekhAto nathI. eTale jarUra A ati-mAnavo che ane madhuruM madhuruM bolI bhAre phAMsalo pAtharavAno koI prayAsa karyo lAge che.' bodhisatve temane juhAra karI temanA paNa sukhasamAcAra pUchI rokaDuM parakhAvyuM ke "bhAI ! tamArI vAta kharI che. paNa ame vaNajArAo jyAM sudhI najaronajara pANI na joIe tyAM sudhI pANInuM eka TIpuM paNa DhoLI zakIe nahi. tame je salAha ApI te mATe tamAro AbhAra !" pelo khavIsa to potAnA sAthIo sAthe te jaMgalamAM alopa thaI gayo ane potAno A phAMsalo jhaTa saphaLa thAya tenI rAha jovA lAgyo. paNa buddhizALI bodhisatve potAnI tarkazaktino upayoga karI potAnA sAthIdArone pAse bolAvI kahevA mAMDyuM: "bhAIo ! A pelA je mANaso hatA te kharA mANaso nahotA; teo meM tamone agAu jaNAvyA pramANe kharekharA khavIso ja hovA joIe. temaNe ApaNI badhAnI ane bicArA pazuonI kacuMbara karavA ja varasAdanI vAta vahetI mUkela che ane temaNe, jANe teo bhara varasAdamAMthI AvatA hoya, tevA tamAma raMgaDhaMga paNa racelA che. paNa ApaNe gabharAvAnuM kAraNa nathI. tame ja vicAro ke jo A vanarAInI pAchaLa ja varasAda dhodhamAra varasato hoya to A cAlatI havA to ApaNane ThaMDI lAgavI joIe ne ? zuM tame koIe A nirjaLa jaMgalamAM kamaLothI DhAMkelAM sarovaro hoya evuM kadI sAMbhaLyuM che kharuM?" tamAme nA pADI. "varasAdanI havA eka yojana sudhInA bhAgamAM ThaMDaka lAve che, to pachI sAme ja vanarAInI pAchaLa dhodhamAra varasAda varasato hoya to tamArAmAMnAM koIne paNa varasAdane aDakIne AvatI havAthI jarA paNa ThaMDaka lAge che kharI ?" tamAme havAnI ThaMDaka paNa nakArI. "dhodhamAra varasatA varasAdamAM vAdaLAMnuM mathALuM eka jojana cheTethI joI zakAya che? tame A sAme eka paNa kALuM vAdaLa joI zako cho ?" badhAe nakAramAM ja potAnA mAthAM halAvyAM. "varasAda vakhate camakatI vIjaLI lagabhaga 20 gAu sudhI dekhAya che, to zuM A dhodhamAra varasatA varasAdamAM vIjaLI nahi ja thatI hoya ? ane thatI hoya to tamArAmAMnA koIe e vIjaLIno jhabakAro sarakho paNa joyo che kharo ?" Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 0 saMgIti tamAme nA bhaNI. "meghano gaDagaDATa keTale dUra sudhI sAMbhaLI zakAya che ?'' koI anubhavIe kahyuM ke "lagabhaga be jojana sudhI to meghano gaDagaDATa saMbhaLAya kharo." "tyAre zuM tame koIe e gaDagaDATane paNa sAMbhaLyo kharo ?" 'koIe sAMbhaLyo nathI' ema badhAe ekI avAje kahyuM. "bhAIo ! hamaNAM ja meM je pUchyAM te badhAM varasAdane pArakhavAnAM eMdhANa che, emAMnuM eka paNa eMdhANa dekhAtuM nathI. to mAtra pelA mANasanA kahevA uparathI 'AgaLa dhodhamAra varasAda varasI rahyo che' evuM kema mAnI zakIe ? ane pANInAM mATalAMne phoDIne pANI badhuM DhoLI nAkhIne ApaNe AgaLa kema kSemakuzaLa jaI zakIe ? eTale e kahenArAM mANaso to na hatA ja, paNa e lokonAM to khavIsa jevAM badhAM cihno hatAM. mATe ApaNe enI jALamAM nathI phasAyA e sAruM ja thayuM. koI kudaratanI zaktino pADa che ema ApaNe samajavuM rahyuM. vaLI e khavIsoe ApaNI AgaLa nIkaLelA pelA kamaakkala vaNajArAno ane tenA tamAma saMghanA tathA temanA badhA baLadono sudhdhAM vinAza karyo haze emAM have zaka nathI.' Ama badhI vAtacIta karI bodhisattvano saMgha AgaLa vadhyo, ane jyAM madhyajaMgalamAM teo pahoMcyAM tyAM to pAMcaso gADIo UbhI hatI; cArekora hADakAMno gaMja dekhAto hato. A badhuM joIne te badhAne khAtarI thaI gaI ke bApaDo bhoLo vaNajAro badhA sAthIdAro ane pazuo sAthe pelA khavIsonI jALamAM phasAI gayo hato ane te tamAmanI ahIM hatyA thaI hatI. A badhuM najare joyA pachI bodhisattvanA saMdhane ema lAgyuM ke 'ApaNe bodhisattvanI vAtane pramANa na mAnI hota ane pelA zarApha dekhAtA khavIsanI jALamAM phasAyA hota to ApaNA paNa AvA ja hAla thAta.' Akho saMgha bodhisattvanI buddhi, dIrghadRSTi ane tarkazakti upara khuza thaI gayo. jyAre jyAre pravAsa kheDavAno vakhata Ave tyAre tyAre ApaNane Avo ja nAyaka maLe' ema manamAM ne manamAM badhAe prArthanA karI. pelA vaNajArAnI gADIo jyAM UbhI hatI tyAM AjubAju jamIna cokhkhI karAvI bodhisattva vaNajArAe taMbU ThokavAnI AjJA ApI. potAnA taMbUonI vacce tamAma gADIone gherAmAM UbhI karAvI ane baLadone paNa gADInAM paiDAMo sAthe baMdhAvyA. sAMje tamAme vALu karyuM. baLadone nIraNa Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhimAnuM vaNajAro * 277 nAkhI badhA sUI gayA. paNa bodhisatva potAnA amuka cunaMdA saradAro sAthe hAthamAM khullI talavAra laI khaDepage cokIpaherAmAM ja rokAyo. AkhI rAta teNe eka maTakuM paNa na mAryuM ane vAraMvAra AkhA paDAvamAM AMTApherA karIne sakhata pahero bharyo. pariNAme kazuM ye vina na AvyuM ane savAra thatAM AgaLanA pravAsa mATe badhA hemakhema pAchA taiyAra thaI gayA. thoDo pravAsa bAkI hato te pUro karI teo dhArela ThekANe pahoMcI gayA. tyAM potAnI pAseno mAlasAmAna vecI sAruM nANuM meLavyuM, napho paNa sAro thayo ane vaLatAM pAchA pharatAM keTaloka upayogI sodo gADIomAM bharI nirvighna banArasa pahoMcI gayA, ane pelA vaNajArAnA kuTuMbane tenA je hAlahavAla thayA hatA tenI kharI khabara paNa karI. jeo kutarkone vaza paDe che tenA bUrA hAla thAya che, ane samaya Avye jeo buddhibaLano barAbara upayoga karI potAno vyavahAra calAve che teo sukhI thAya che. - akhaMDa AnaMda, jUna - 1949 Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36. yudhiSThiranuM manomaMthana mahAbhAratanI bhayaMkara laDAI pUrI thaI gayA pachI rAjA yudhiSThira ane temano parivAra mahinA sudhI zahera bahAra gaMgAne kAMThe rahelo. yuddhanI krUratA, potAnA cittanI azAMti ane DahoLAI gayelI paristhiti ityAdi azAMta vAtAvaraNane khALavA ane svastha citte have potAnAM kartavya ane akartavyano mArga zodhavA rAjA yudhiSThire rahevA mATe gaMgAno kAMTho pasaMda karyo hato. eka vakhatanI vAta che ke jyAre rAjA yudhiSThira ane teno parivAra potAne sthAne beThelo hato, tyAre mahAtmAo, siddhapuruSo, uttamottama brahmarSio tathA vaipAyana, nArada, devala, kaNva tathA devasthAna nAmanA RSio tenI pAse AvyA. e RSionA aneka ziSyo ane vedavidyAnA dhuraMdhara vidvAna evA uttama brAhmaNo tathA gRhastho ane bIjA snAtako paNa tene maLavA AvyA. te AvelA tamAmano rAjAe yogya satkAra karyo ane teo badhA potAne yogya Asano upara beThA. rAjA yudhiSThira zokathI bhAre vyagra hatA. temane lAkho brAhmaNo AzvAsana ApatA hatA. e vakhate te samayanA prAcIna nAradamunie zokathI vyAkuLa banelA rAjAne zI rIte zAMta karavA ane svastha karavA e vizenI maMtraNA kRSNadvaipAyana vagere munionI sAthe karI ane pachI temaNe dharmaputra rAjA yudhiSThirane kahyuM : ["puNye bhAgIrathItIre zokavyAkulacetasam / AzvAsayanto rAjAnaM viprAH zatasahastrazaH / / nAradastvabravIt kAle dharmaputraM yudhiSThiram / saMbhASya munibhiH sArdhaM kRSNadvaipAyanAdibhiH" // (mahAbhArata, zAMtiparva adhyAya 1lo : zloka sAta pachI)] he yudhiSThira ! tame tamArA bAhubaLathI ane mAdhava eTale zrIkRSNanI Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yudhiSThiranuM manomaMthana 0279 kRpAthI A samagra pRthvI upara jaya meLavyo che; eTaluM ja nahIM, paNa tame dharmanI daSTie e jaya prApta karyo che. have tame loko bhayaMkara evA e saMgrAmathI sadbhAgye chUTA thayA cho. he pAMDava ! kSatriyanA AcAramAM parAyaNa evA tame have pramoda karo. he rAjA ! tamArA tamAma amitro-zatruo have haNAI gayelA che. mATe tame tamArA mitrone rAjI karo. tame AvI adbhuta lakSmI meLavI che, mATe have tamAre zokathI udAsa na rahevuM joIe. tamane zoka pIDI na zake." ["bhavatA bAhuvIryeNa prasAdAt mAdhavasya ca / jiteyamavaniH kRtsnA dharmeNa ca yudhiSThira // diSTyA muktastu saMgrAmAdasmAllokabhayaMkarAt / kSAtradharmaratezcApi kaccinmodasi pANDava ! // kaccicca nihatAmitraH prINAsi suhado nRpa / kaccicchyimimAM prApya na tvAM zokaH prabAdhate // ) (mahAbhArata, zAMtiparva adhyAya 1lo : zloka dasa pachI)] nAradanI vANI sAMbhaLIne rAjA yudhiSThira bolyA : "zrIkRSNanI kRpAthI ane mArA bAhubaLathI meM A samagra pRthvI upara jaya meLavyo che e tamAruM kahevuM kharuM che. temAM huM ATaluM umeruM chuM ke brAhmaNonI kRpAthI ane bhIma tathA arjunanA baLathI e jaya mane maLyo che, e vAta bhUlavAnI nathI. paNa mane e vAtanuM moTAmAM moTuM duHkha che ke meM lobhane vaza thaIne mArA tamAma svajanono e yuddhamAM ghANa kADhI nAkhyo, mArA putrono ghAta karAvyo. ethI mane je jaya maLela che te jaya nathI paNa eka prakAre parAjaya ja che." ('jayo'yamajayAkAro bhagavan pratibhAti me') / A pachI rAjA vadhu kahetAM jaNAve che ke "mArA sagA bhAI karNane paNa meM rAjayanI lAlacamAM paDIne haNAvI nAkhyo e to mane ghaNuM ja sAle che. karNa kuMtAmAtAno moTo putra hato ane amAro bhAI hato. ('sa jyeSThaputraH kuntyA vai bhrAtA'smAkaM ca mAtRjaH / ajAnatA mayA bhrAtrA rAjyalubdhena ghAtitaH / ') mahAbhArata zAMtiparva adhyAya 1lo : zloka trevIsa pachI) karNanA ghAtanI vAta to mArA zarIrane bALI nAkhe che." Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 0 saMgIti (' tanme dahati gAtrANi tUlarAzimivAnalaH ') karNane saMbhArI saMbhArIne rAjA yudhiSThira bhAre saMtApa pAme che, nisAsA mUke che ane ghaNA ja duHkhI thAya che. e vakhate potAnI pAse beThelA arjunane rAjA yudhiSThira kahe che ke '"ApaNe mathurAmAM bhIkha mAgIne nibhAva karyo hota, to je A ApaNAM ja sagAMvahAlAMno, bhAIbhAMDuono ApaNe ja hAthe ghANa nIkaLI gayo che, te divasa jovAno vakhata na Avata. "kSatriyanA AcAramAM dhULa paDo, amArAM baLa ane puruSArthamAM dhULa paDo ane amArA krodhanA Avegane so-so dhikkAra ho, jethI amArI sagI AMkhe amAro ja nAza jovAnA di' AvI pahoMcyA che. "lobhane lIdhe ane mohane lIdhe ame abhimAnamAM taNAyA, ane kapaTavALI pravRttio AdarI, rAjyano lAbha jANIne ame AvI bhAre duHkhI dazA pAmyA. "koI amane samagra pRthvI ApI deta vA sonAnA DhagalAnI lAlaca batAvata athavA gokuLanAM gokuLa ane tamAma ghoDAo amane koI ApavA taiyAra thAta to paNa amAre e amArAM svajano haNavAM joItAM na hatAM.'' na ( yudhiSThirastu dharmAtmA zokavyAkulacetanaH / zuzoca duHkhasaMtaptaH smRtvA karNaM mahAratham // yad bhaikSyamAcariSyAma vRSNyandhakapure vayam / jJAtInniSpuruSAn kRtvA nemAM prApsyAma durgatim // farstu kSAtramAcAraM dhigastu balapauruSam / dhigastvamarSaM yenemAmApadaM gamitA vayam // vayaM tu lobhAd mohAcca daMmbhaM mAnaM ca saMzritA / imAmavasthAM saMprAptA rAjyalAbhabubhutsayA // na pRthivyA sakalayA na suvarNasya rAzibhiH / na gavAzvena sarveNa te tyAjyA ye ime hatAH / ") (mahAbhArata, zAMtiparva adhyAya sAtamo zloka 1-3-5-7-11)] A rIte bhAre zokathI udAsa thayelA rAjA yudhiSThirane mahAbala arjuna temanI e vijayazrI maLyA pachInI udAsInatAne joI bhAre meNAM mAre che ane kahe che ke : "he prabhu ! A to bhAre duHkha kahevAya, A to bhAre nabaLAI gaNAya ke tame ghora karma karyA pachI maLelI uttama lakSmIne choDavA beThA cho ! Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yudhiSThiranuM manomaMthana : 281 "zatruone haNyA pachI svadharmathI prApta thayeluM pRthvInuM rAjya meLavIne have tene zA mATe choDI devuM ? e rIte karavAthI to tamArI buddhihInatA ja jaNAze. "kharI vAta to e che, ke je puruSArthahIna che tene vaLI rAjaya kevuM ? je dIrghasUtrI che-vicAro ja karyA kare che-puruSArthamAM ALasu che, tene paNa rAjaya zI rIte zobhe? jo bhIkha mAgIne ja nibhAva karavAno tamAro vicAra hato, to pachI krodhanA AvezathI bebAkaLA thaIne tame raNasaMgrAmamAM rAjAone zA mATe haNI nAMkhavA tatpara thayA? je mANasa akiMcana hoya, kalyANanI kAMkSA vagarano hoya te kadAca AvA vicAro kare. paNa tame to he prabhu! tamAma saMsAramAM vikhyAta cho, putravALA, saMpattivALA ane bhAre sAmarthyavALA cho; eTale tame jo A rAjyane choDI daI pAmara jananI peThe mAdhukarIthI jIvavAnuM vicArazo to tamane loko zuM kaheze ?" vaLI arjuna potAnA moTAbhAIne kahe che, ke "tame to A rAjakuLamAM janmelA cho. samagra pRthvIne jItI lIdhA pachI jo tame dharma ane arthane tajI daIne mUDhatAne lIdhe vana tarapha prayANa karavA taiyAra thayA cho, to pachI prajAnuM pAlana vagerenA rAjadharmo koNa bajAvaze?" ['gaNo ! suvamaho chUho vaivavyamuttamam ! yat kRtvA'mAnuSaM karma tyajethAH zriyamuttamAm // zatrUn hatvA mahIM labdhvA svadharmeNopapAditAm / evaMvidhaM kathaM sarve tyajethA buddhilAghavAt // klIbasya hi kuto rAjyaM dIrghasUtrasya vA punaH / kimarthe ca mahIpAlAnavadhI: krodhamUrchitaH // yo hyAjijIviSed bhaikSyakarmaNA nava kasyacit / sarvalokeSu vikhyAto na putrapazusahitaH // kApAlI nRpa ! pApiSThaM vRttimAsAdya jIvataH / saMtyajya rAjyaM samRddhaM te loko'yaM kiM vadiSyati // asmin rAjakule jAto jitvA kRtsnAM vasundharAm / dharmArthAvakhilau hitvA vanaM mauDhyAt pratiSThase // " (mahAbhArata, zAMtiparva adhyAya AThamo zloka 3-4-5-6-7-9)] Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 * saMgIti rAjA yudhiSThira arjunanAM upara kahelAM evAM bhAre AkarAM neNAM sAMbhaLIne paNa potAnA cittane sthira rAkhI temane je javAba Ape che, te vicAravA jevo che. mahAbhAratanI laDAI daramiyAna potAnA cittanA bhayAnaka Avego jemajema rAjAne sAMbhare che, tematema teo vadhAre udAsa bane che. potAne thayelo krodhanA Aveza, mohanI prabaLatAno Avega,pote kareluM kapaTa ane potAmAM Ubho thayelo ahaMkArano Aveza, A badhAMne lIdhe gItAmAM kahyA pramANe thayelo smRtibhraMza eTale potAnI vivekavRttine khoI besavuM ane tenAthI nIpajelo bhayaMkara mAnavasaMhAra, temAMya potAnA sagAM bhAIbhAMDuo, vahAlAM svajano, vaDIlo, guruo vagereno potAne hAthe yA pote karAvelo saMhAra-A badhuM sAMbharatAM rAjA yudhiSThirane lAge che ke A prApta thayeluM rAjya rAjaya nathI paNa bhayaMkara naraka che, ane ethI te tene choDavA cAhe che ane vanamAM rahIne saMnyAsInI peThe jIvana gALavAno vicAra kare che. A hakIkata te tenA nAnAbhAI mahAbalI arjunane A pramANe kahe che : "bhAI arjuna ! tuM tArAM kAna ane manane aMtarmukha karIne ekAgra thA. mArI vAta dhyAnapUrvaka sAMbhaLa ane pachI jo tane e game to ene anusaraje. bhayaMkara saMgrAma karyA pachI mane mArA svArtha upara bhAremAM bhAre dhikkAra chUTyo che; mane have e svArtha mATe leza paNa rasa rahyo nathI. mATe have to huM A grAmya sukhone, eTale ke deha ane iMdriyo dvArA maLatAM tamAma sukhone tajI devAno chuM, kaThora tapa tapavAno chuM ane phaLamULa khAIne vanamAM mRgo sAthe rahevAno chuM. banne samaya agninI pUjA karavAno, mitAhArI ane jaTAdhArI thaI mRgachAla paherIne rahevAno chuM, zItaLa himALA jevA vAne sahevAno chuM, pracaMDa tApane paNa khamavAno chuM, bhUkha, tarasa ane bIjAM je AvI paDe tevA tamAma duHkho sahana karI zarIrane damavAno chuM. araNyamAM pharatAM killola karatAM mRgonA tathA pakSIonA madhura zabdo sAMbhaLavAno chuM, vanamAM phUlelAM phAlelA vRkSo, velaDIo ane bIjA bhAtabhAtanA choDavAonAM phUlonI suMdara gaMdhone suMghavAno chuM. vanamAM vasatAM vanavAsIonAM tathA vAnaprastha saMtonA ramaNIya sthaLone jovAno chuM. koIne paNa kazuM ya apriya thAya evuM AcaraNa karavAno nathI. jevuM game tevuM jamI levAno chuM, pAkeluM maLe to pAkeluM ane kAcuM eTale phaLo jevuM kAcuM maLe to kAcuM, e vaDe mAro nibhAva karavAno chuM. pitRone ane devone vananAM phaLamULa ane pANIthI Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yudhiSThiranuM manomaMthana * 283 tarpavAno chuM. ane vANI vaDe paNa temanI stuti karavAno chuM. mRtyunI vATa joto joto A mArA dehane pUro karavAno chuM. vaLI vanamAM A je aneka vanaspatio che temAMnI ekeeka vanaspati dvArA ekaeka divasa mAro nibhAva karavAno chuM, muninI jema muMDa banIne bhikSA karavAno chuM, mAre zarIre dhULa bharAI hoya to tenI paNa darakAra karavAno nathI. ujjaDa gharamAM vasavAno chuM, na zoka, na harakha, na niMdAno bhaya, tema na prazaMsAthI phUlavuMe rIte taMdurahita thaIne have huM rahevAno chuM. mamatA vagarano tathA AzaMsA vagarano, parigraha vagarano kevaLa AtmAmAM ramaNa karanAro ane prasannamanavALo thaIne pharavAno chuM. huM evI rIte viharavAno chuM ke bIjAo ema jANe ke yudhiSThira bahero, aMdha, mUMgo ane jaDa jevo banI gayela che. bIjAo sAthe ghaNuM ochuM bolavuM paDe evo mAro vahevAra rAkhavAno chuM. hAlatA cAlatA jIvone eTale maru jIvone tathA sthAvara jIvone kazI paNa AMca na Ave ema vartavAno chuM. koI upara gusso karavo paDe vA evo prasaMga paNa Ave ema vartavAno nathI. mArI tamAma vRttione saMyamamAM rAkhavAno chuM. mAruM mukha sadA prasanna raheze. koIne mArga paNa pUchavAno nathI ane ema ne ema pharyA karavAno chuM. koI khAsa uddezathI have mArI pravRtti thavAnI nathI, pAchuM vALIne jovAnI mArI Teva have tajI devAno chuM. have mArI tamAma hilacAla prArabdhakarma pramANe cAlavAnI che; arthAt huM pote kartA banIne koI navI hilacAla karavAno nathI. khAvAnuM thoDuM maLe vA pUratuM maLe, svAdu maLe vA evuM ja maLe, to paNa mane tenI kazI paravA rahevAnI nathI. jyAre lokonA rasoDAmAMthI dhumADo nIkaLato baMdha thaI jAya, khAMDavA-daLavAnuM badhuM baMdha paDI jAya, cUlAmAMnAM aMgArA badhA olavAI jAya ane loko khAI-pI le, tyAra pachI ja bhikSA mATe pharavAno chuM. tamAma bhANAno khaDakhaDATa saMbhaLAto baMdha thaI jAya ane bhikSuo paNa pharatA baMdha thaI jAya tyAre eka ja vakhata eTale eka TaMka mATe bhikSA sAruM pharavAno chuM. te paNa phakta be ghare, traNa ghare ke pAMca ghare. tyAM na maLe eTale pAcho pharI javAno. saMsArano snehapAza have tajI devAno chuM, samadarzI ane ghora tapasvI thaIne viharavAno chuM. have mane nathI jIvavAnI tRSNA ke nathI maravAnI tRSNA. jIvana ane maraNa e banne mAre sAru abhinaMdanIya che. mane koI vAMsalo mArI mArI cAmaDIne chole tathA koI mArI cAmaDI upara caMdanano zItaLa sugaMdhI lepa copaDe te banne mAre mana ekasarakhA che. mArAM Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 - saMgIti tamAma pApone have huM dhoI kADhavAno chuM. tamAma saMgothI rahita thavAno chuM ane mohanAM tamAma baMdhanone tajI devAno chuM. havAnI peThe huM taddana svataMtrapaNe eTale koInA tAbAmAM rahyA vinA mukta rIte pharyA karavAno chuM. vItarAga thaIne rahevAthI mane khAtarI che ke have huM jarUra zAzvata gatine pAmIza. "bhAI arjuna ! huM tane zuM kahuM? tRSNAthI ane ajJAnane lIdhe mArI mAraphata ghaNAM moTAM pApo thaI gayAM che, vA moTA bhayAnaka pApo meM bIjA pAse karAvyAM che. eTale mane have pAkI khAtarI thaI gaI che ke A apAra ane asvastha saMsArane choDyA vinA have mAro chUTako ja nathI. have mane chelle chelle paNa A sabuddhi sUjhI che to ene anusarIne have huM avyaya ane zAzvata sukhane jarUra meLavIza. janma, jarA, maraNa ane vividha vyAdhiothI gherAyelA A dehane have huM taddana nirbhaya banAvI daIza ane AgaLa jaNAvelA mArge cAlIne huM mAruM kalyANa karIza. (A badhuM yudhiSThiranuM kathana mahAbhArata zAMtiparva adhyAya navamAmAM varNaveluM che.) yudhiSThiranuM A kathana arjuna, bhIma, draupadI vagere koIne jarAya gamatuM nathI,paNa mahAbhAratakAre mahAbhAratanA saMgrAma pachI rAjA yudhiSThirane je manomaMthana thayela che te sarasa rIte mahAbhAratamAM varNaveluM che. - akhaMDa AnaMda, oNgasTa - 1951 Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nitAMta AnaMda mATe zuddha vicArazaktinI. sauthI prathama apekSA rahe che. mANasa potAnI prajJAne barAbara na keLave ane sArAsArano vicAra karavAnuM sAmarthya na meLave, tyAM lagI e sAttvika AnaMdanI jhAMkhI karI zakavAno nathI. barAbara buddhi keLavAyA pachI ane sArAsArano vicAra karavAnI zakti maLyA pachI paNa te pramANe AcaraNa na thAya topaNa vizuddha AnaMdane badale bhaLato ja AnaMda mANasane phasAvI de che. eTale prajJAne keLavavA sAthe manamAM udAratA lAvavAno paNa vizeSa abhyAsa pADavo joIe. 22 PM nuM SU.