________________
૧૨
પ્રબુદ્ધ જીવન
ફેબ્રુઆરી, ૨૦૧૪) મોટો છે, ચિત્ત સંકલ્પથી મોટું છે, ધ્યાન ચિત્તથી મોટું છે, વિજ્ઞાન જોઈએ કે અન્નનું કાર્ય મન છે, પાણીનું કાર્ય પ્રાણ છે અને તેનું કાર્ય ધ્યાનથી મોટું છે, બળ વિજ્ઞાનથી મોટું છે પણ અન્ન તો બળથીય મોટું વાણી છે. છે. જો કોઈ પ્રાણી દશ રાત સુધી અન્ન ગ્રહણ ન કરે, તો એ આંખથી આ શરીર ઊપસ્યું છે તેથી તે કાર્ય છે. કોઈ પણ કાર્ય કારણ વગર સારી રીતે જોઈ શકે નહિ, કાનથી બરાબર સાંભળી શકે નહિ, મનથી થતું નથી. માટે આ શરીરરૂપ કાર્યનું પણ કોઈક કારણ હોવું જ જોઈએ. વિચારી શકે નહિ, બુદ્ધિથી જાણી શકે નહિ, ઈન્દ્રિયોથી કામ કરી શકે અન્ન વગર આ શરીરનું બીજું શું કાર્ય હોય? એ જ રીતે અન્નરૂપ કાર્યનું નહિ અને પોતાનાં કાર્યોનું ફળ ભોગવી શકે નહિ. પણ ત્યાર પછી જો કારણ પાણી છે અને પાણીનું કારણ તેજ છે. અને એ તેજનું કારણ એ પ્રાણી અન્ન ગ્રહણ કરે તો એ ફરીથી જોઈ શકે, સાંભળી શકે, સત્ છે. મતલબ કે બધી પ્રજાનું મૂળ કારણ “સત્ છે. મરનાર પુરુષની વિચારી શકે, જાણી શકે, કામ કરી શકે અને એના ફળ ભોગવી શકે. વાણી મનમાં સમાઈ જાય છે. ત્યારે એ બોલી શકતો નથી, પણ માત્ર માટે અને બ્રહ્મ સમજીને તેની પૂજા કરવી જોઈએ. જે પ્રાણીઓ મનથી વિચાર કરી શકે છે. પછી મન પ્રાણમાં સમાઈ જાય છે, પ્રાણ અને બ્રહ્મ સમજીને પૂજે છે, એ ખૂબ અન્ન અને પાણીવાળા લોકમાં તેજમાં સમાઈ જાય છે અને છેવટે એ તેજ ‘સત્” રૂપમાં સમાઈ જાય જાય છે.
છે. આ ‘સત્'રૂપ સૂક્ષ્મ તત્ત્વ એ જ જગતનું મૂળ છે. એ જ આ જગતનો વળી, પાણી અન્નથી મોટું છે. આથી જ જ્યારે વરસાદ ઓછો પડે આત્મા છે એ જ સત્ય છે. છે, ત્યારે અન્ન ઓછું પાકશે એમ સમજીને માણસો દુઃખી થાય છે; તૈત્તિરીય, ઐતરેય, છાંદોગ્ય અને પ્રશ્ન ઉપનિષદો ઉપરાંત એક અને જ્યારે વરસાદ સારો પડે છે, ત્યારે અન્ન ઘણું પાકશે એમ સમજીને આખું ઉપનિષદ અબ્રહ્મનો મહિમા કરનારું છે. એનું નામ છે માણસો રાજી થાય છે. પણ તેજ પાણીથી મોટું છે. એ તેજ વાયુને વશ “અન્નપૂર્ણા ઉપનિષદ'. કરીને જયારે આકાશને ચારેય તરફથી તપાવે છે, ત્યારે આખું જગત જોઈ શકાશે કે આ ઋષિઓએ આત્મા અને શરીરને સમજવા માટે તપે છે. એ તેજ જ પાણીને ઉપજાવે છે અને વરસાદ વરસાવે છે. કેટલી જહેમત ઉઠાવી છે. આત્મા શરીર, પ્રાણ, મન અને બુદ્ધિ જેવા આમ, અન્ન, પાણી અને તેજ ત્રણ
ચાર વેષ્ટનમાં રહેલો છે. એ બધાંથી દેવતાઓ (શક્તિઓ) છે. આ ત્રણ વિદ્વજન પ્રા. નગીનદાસ શીહ-અરિહંતશરણે
એ સ્વતંત્ર અને સ્વાયત્ત છે. એનું દેવ (શક્તિ) શરીરમાં જાય છે | પ્રો. નગીનભાઈ જે. શાહનું તા. ૪-૧-૨૦૧૪ના રોજ દુ:ખદ| અસલી સ્વ રૂપ નિત્ય મ ા.
ત્રણ ત્રણ ભાગ પરે છે | અવસાન થયું છે. પ્રો. નગીનભાઈ જે. શાહ ભારતીય દર્શનો, જેન| નિષ્કામ, નિષ્ક્રપંચ, શાંત અને જેમ કે ખાધેલા અત્રના ત્રણ | દર્શન, બોદ્ધ દર્શનના વિશિષ્ટ વિદ્વાન હતા. શાસ્ત્ર અને ધર્મગ્રંથોનો | આનંદમય શિવરૂપ છે એટલી સ્પષ્ટ ભાગ થાય છે. તેમાં જે સ્થળ ભાગ | મૂળગામી અભ્યાસ તેઓએ કયો હતો. તેમની વિદ્યાવ્યાસંગ આજીવન સમજ તેઓએ બતાવી છે. આજની હોય છે. તેનો મળ થાય છે. જે રહ્યા. આજીવને વિદ્યાસાધનાની પૂ. સુખલાલજીના પરંપરાને તેમર્ણ | વૈજ્ઞાનિક દ્રષ્ટિએ જોઈએ તો એમને મધ્યમ ભાગ હોય છે. એનો રસ | સાચવી જેના પરિપાકરૂપે આપણને અનેક દુર્લભ ગ્રંથો પ્રાપ્ત થયા. આ વિશ્લેષણ નિ, 4 05 2 શાય છે. અને તેઓએ અનેક દુર્લભ ગ્રંથોનું સંપાદન અને પ્રકાશન કર્યું હતું. અનેક | અને સાચું જણાય છે. ભલે એમની જે બહ સક્ષ્મ ભાગ હોય છે તેન મન ગ્રંથોને ગુજરાતીમાંથી અંગ્રેજીમાં અને અંગ્રેજીમાંથી ગુજરાતીમાં પાયે આજના વૈજ્ઞા થાય છે. પીધેલા પાણીના પણ ત્રણ અનુવાદિત કર્યા. તેમના માર્ગદર્શન હેઠળ દેશવિદેશના અનેક વિદ્વાનો બધું ચકાસવા, તપાસવા અને ભાગ થાય છે. તેમાં જે સ્થળ ભાગ | તેયાર થયા હતા. લા. દ. ભારતીય સંસ્કૃતિ વિદ્યામંદિરમાં ત્રણથી| પ્રમાણવાના સાધનો ન હતાં છતાં હોય છે, તેનું મૂત્ર થાય છે, જે મધ્યમ વધુ દશક સુધી સેવાઓ આપી સંસ્થાના ગૌરવમાં અભિવૃદ્ધિ કરી તેઓ એ શરીરરચના બરાબર ભાગ હોય છે, તેનું લોહી બને છે | હતી. તેમના અવસાનથી વિદ્યાજગતને ન પૂરી શકાય તેવી ખોટ સમજાવી છે. આપણે ઉપનિષદોને અને જે બહુ સૂક્ષ્મ ભાગ હોય છે, પડી છે.
શા માટે જીવનવિજ્ઞાનના ગ્રંથો તેનો પ્રાણ બને છે. ખાધેલા તેજ | તેમને નિવાપાંજલિ રૂપે અને તેમની સ્મૃતિને ટકાવી રાખવા માટે | કહીએ છીએ એ આ વિચારણાથી (તેલ અને ઘી)ના પણ ત્રણ ભાગ તથા તેમના પ્રદાનને શ્રદ્ધાંજલિ આપવા માટે સંબોધિ'નો એક પણ સમજાશે. * * * થાય છે. તેનો જે સ્થળ ભાગ હોય | વિશેષાંક પ્રકાશિત કરવાનું એલ.ડી. ઈન્સ્ટીટ્યુટ અમદાવાદે નક્કી| ૩૫. પ્રોફેસર સોસાયટી, છે. તેનાં હાડકાં બને છે. જે મધ્યમ | કર્યું છે. આ વિશેષાંક બે વિભાગમાં વિભાજિત કરવામાં આવશે. મોટા બજાર. વી. વી. નગર. ભાગ હોય છે, તેમાંથી ચરબી થાય પ્રથમ ભાગમાં પ્રો. નગીન જે. શાહના જીવનચરિત્ર વિશે તથા વિદ્વાનો Tele. : 0269-2233750. છે અને જે સૂક્ષ્મ ભાગ હોય છે, તેની અને સ્વજનોના સંસ્મરણો હશે અને બીજા વિભાગમાં શોધલેખો Mobile : 09825100033, વાણી બને છે. એટલે એમ કહેવું | પ્રગટ કરવામાં આવશે.
| 09727333000
