________________
निरुक्त कोश १४०. असंलोय (असंलोक) न विद्यते संलोको-दर्शनं वृक्षादिच्छन्नत्वाद्यत्र परस्य तदसंलोकम् ।
(प्रसाटी प २०४) आवरण के कारण जहां कुछ दिखाई न दे, वह असंलोक है । १४१. असंविभागि (असंविभागिन्) असंविभयणसोलो असंविभागी।
(दअचू पृ २१८) जो सम विभाग नहीं करता, वह असंविभागी है । १४२. अस्स (अश्व) अश्नाति अश्नुते वा अध्वानमिति अश्वः । (उचू पृ १३२)
जो मार्ग को खा जाता है/पार कर जाता है, वह अश्व है।
जो मार्ग को व्याप्त कर लेता है, वह अश्व है । १४३. अहाकम्म (आधाकर्मन्) साधुं प्रधानकारणमाधाय-आश्रित्य कर्माण्याधाकर्माणि ।
(सूटी २ प १२३) साधु को प्रधान कारण मानकर किये जाने वाले पचनपाचन आदि कार्य आधाकर्म हैं। १४४. अहासंविभाग (यथासंविभाग)
अहत्ति—यथासिद्धस्य स्वार्थनिवर्तितस्य अशनादेः समितिसङ्गतत्वेन पश्चात्कर्मादिदोषपरिहारेण विभजनं साधवे दानद्वारेण विभागकरणं यथासंविभागः ।
(उपाटी पृ ५३) (ख) 'असुर' के अन्य निरुक्तअस्ताः प्राच्याविताः देवैः स्थानेभ्यः।
जो देवों द्वारा स्थानच्युत किये जाते हैं, वे असुर हैं। अ सुरताः स्थानेषु न सुष्ठुरताः स्थानेषु चपला इत्यर्थः।।
जो अच्छे स्थानों में आनन्द नहीं लेते और चपल होते हैं, वे असुर हैं। असुः प्राणः तेन तद्वन्तो भवन्ति रो मत्वर्थे । (आप्टे पृ २६५)
जो असु/प्राणवान् होते हैं, वे असुर हैं।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org