________________
१४४
निरुक्त कोश
अहवा सम्मइंसणनाणचरित्ताइ तिन्नि जस्सत्था । तं तित्थं पुव्वोइयमिह अत्थो वत्थुपज्जाओ।
__ (विभा १०३७) सम्यक् ज्ञान, दर्शन और चारित्र-ये तीन जिसके अर्थ
प्रयोजन हैं, वह व्यर्थ तीर्थ है । ७४५. तित्थयर (तीर्थकर) ........ 'जे भावतित्थमेयं तु कुवंति पगासंति य ते तित्थयरा।
(विभा १०४७) जेहिं एयं दंसणणाणादिसंजुत्तं तित्थं कयं ते तित्थकरा भवन्ति ।
जो दर्शन, ज्ञान और चारित्रमय तीर्थ की स्थापना करते हैं, वे तीर्थंकर हैं। तित्थं गणहरा, तं जेहिं कयं तं तित्थकरा।
जो तीर्थ/गणधरों को तैयार करते हैं, वे तीर्थंकर हैं । तित्थं चाउवन्नो संघो, तं जेहिं कयं ते तित्थकरा ।
(आवचू १ पृ ८५) जो श्रमण-श्रमणी, श्रावक-श्राविकारूप चतुर्विध तीर्थ धर्मसंघ
की स्थापना करते हैं, वे तीर्थंकर हैं । ७४६. तिप्पणया (तेपनता) त्रीणि कायवाङ्मनोयोगान् तापयति तिप्पणया।
(सूचू २ पृ ३६६) जो शरीर, वाग और मन को तप्त करती है, वह तेपनता/ पीड़ा है। ७४७. तिरिक्ख (तिर्यक्) तिरोऽञ्चन्तीति-गच्छन्तीति तिर्यञ्चः ।
(उशाटी प ६४३) जो तिरछी गति करते हैं, वे तिर्यंच हैं ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org