Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAgAya namaH upanethI vagovaNI vapAka guraprANa Agama batrIsI AzIrvAda dAtA tapasvI garadeva pUjya zrI ratilAlajI mahArAja sAheba pradhAna saMpAdikA : apUrva zrata ArAdhaka pU. zrI lIlamabAI mahAsatIjI
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ isva. pU. garadeva zrI prANalAlajI ma. sA. nA hastAkSaro. - I givil n pij 14 (heii . - niidvA jarA amyuva solayIe nara samaya vRke dharma na bhAI bAmA ane uM-1 herniana zum Guntunya per e nAnakhaTAsita tAjama tApUjanmanA garamAM sadaiva dhru kAma karmana na infmAviLA rasa nAnA 200 g / AICT | MALa hala phInAImAma hadoneTa pathe nANA, ji. sabai liviyaM gIya salaeNna vivAaya * a-13/6 saMjaranA gaLatarAnA velArUpa che ane basanA khala tamAtA noraMjananAcavuM nA?a6 PastazYUR0fahrumpinizinsiz che aneavpatiovmanA jaya samAna che. 144 nAsatavilAsvarUpa che*khahkanA khala hinarUpa che 2012 ki ja na ! je mAla che to tenI prathama sthAna na ja la NI ja pArekha (5e | S line che . nI rabArI BtA-jha thatA pitA ne . dharArAjana91; sa levAtAM ibrAtinAra vidhArAnA plorATake to nA lekhAjaf << naLAkaLa u DI nan HiNInA kuMDALA, gaLA tejAnA jhALa lAphA mA kALo re rahe che janma lenAra che je sAmAna - 1991 nA roja raja ra pa pheboya che // jana sa vinDijhana 2 - -, karI ne 2 kAna ke nahi la ii letA tAralA vAta che ! naLa nA che to kaMi nA kAkA
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ KIT2 101spe elena K22 elena K2T2 elena Kana Telena K22 elena 22 l&line The are were gta aena kate ene on the a neete pa kee KUP2 101s 162172 PECINE KX12 Tele 112 22 lec112 ta kele ala estlar kop desti ega 271 lec1112 2112 TERCIR X22 Pelcz 2712 12S ete kup ete ala. Vsete a eeme otg kele ata este
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
_
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAgAya namaH goMDala gaccha jayavaMta ho pU. zrI DuMgara - deva - jaya - mANeka - prANa - rati gurubhyo namaH zrI guru prANa Agama batrInI deva pU. zrI prANalAlajI ma. sA. nI ,, zrI ratilAlajI ma. sA. mahAprayANa gAnI cIra smRti tathA cANa dazAbdI varSa upalaTa saurASTra kesarI garadeva tapasamrATa gurudeva pU. zrI , gaNaghara zazita agiyAramuM aMga (mULapATha, bhAvArtha, vivecana, pariziSTa) * pAvana nizrA : goMDala gaccha ziromaNI paramadArzanika pU. zrI jayaMtamuni ma. sA. saMpreraka vANIbhUSaNa pU. zrI girIzamuni ma. sA. ane Agama divAkara pU. janakamuni ma. sA. * prakAzana preraka dhyAnasAdhaka pU. zrI hasamukhamuni ma. sA. ane zAsanaaruNodaya pU. zrI namramuni ma.sA. : zubhAziSa. pradhAna saMpAdikAH maMgalamUrti pUjyavarA apUrva zrata ArAdhaka pU. zrI mukatAbAI ma. : anuvAdikAH pU. zrI lIlamabAI ma. pU. zrI uSAbAI ma. : parAmarza prayojikA : - saha saMpAdikA : utsAhadharA DaoN. sAdhvI zrI AratIbAI ma. 'ka pU. zrI uSAbAI ma. : prakAzaka: tathA sAdhvI zrI subodhikAbAI ma. zrI guru prANa prakAzana PARASDHAM pArasadhAma, vallabhabAga lena, ghATakopara(IsTa), muMbaI - 400077
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ : Agama prakAzana prAraMbha : I. sa. 1997 - 1998 pU. zrI prANaguru janmazatAbdI varSa guruprANa phAunDezana, rAjakoTa. punaH prakAzana - I. sa. 2009 prakAzaka : zrI guru prANa prakAzana, pArasadhAma, ghATakopara prathama AvRtti prata : 1050 * dvitIya AvRtti prataH 1008 prakAzana tArIkha : Asovada amAsa - vIra nirvANa kalyANaka tathA tapasamrATa gurudeva pUjya zrI ratilAlajI ma. sA. janmadina guru prANa prakAzana zrI parAgabhAI zAha * zrI zaileSabhAI desAI * zrI barjIzabhAI desAI zrI sumatibhAI zAha * zrI girIzabhAI zAha * zrI jitenabhAI zAha prApti sthAna ? www.parasdham.org * www.jainaagam.org 1. muMbaI - pArasadhAma vallabhabAga lena, ghATakopara(IsTa), muMbaI - 400077 phona - 3204 3232. 2. U. S. A. - Girish P. Shah 4048, Twyla Lane, Campbell CA - 95008-3721. U.S.A. Ph. : (India) 09867054439 (U.S.A) 001- 408-373-3564 (4. vaDodarA - zrI harezabhAI lAThIyA gautama, 12, paMkaja sosAITI, narmadA gesTa hAusanI sAme, IlorA pArka, vaDodarA - 380023 phona - 9824058489 3. rAjakoTa - zeTha upAzraya prasaMga hola pAchaLa, 150 phuTa rIMga roDa, kAlAvaDa roDa, rAjakoTa - 360005 phona - 9824043769 mudraka : zivakRpA oNphaseTa prinTarsa, amadAvAda - phona : 079-25623828
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ ta u ta saurASTra kesarI bA. bra. pU. gurudeva zrI prANalAlajI ma. sA. ne ananya zraddhAbhAve.. samarpaNa jeoNInA jIvanamAM ahaMIkta, zAsana sevA ane tapa, tyAga, gharmanI mAvaTa tANAvANAnI mAphaka vaNAyela hatI ane jeozrInuM pavitra puchyAI bharapUra jIvana, anekAneka bhavyAtmAone rAhabara banyuM tuM. pUjya guru bhagavaMtanA prabaLa svAdhyAya saMyamanI zuddhatA ane sAdhanAnA paripAka rUpe jinazAsana ane goMDala gacchane yazoaevala karavAmAM mahattama phALo maLyo hato evA puNya pratApI saurASTra kesarI pU. bA. bra. prANagurune bhAvapUrvaka samarpaNa... - pU. mukata - lIlama guNInA suziSyA sAdhvI uSA
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ garadeva pU. ratilAla vAlajI ma. sA. nA tapa samrATa tapasvI. A guru mahArAjanI janma zatAbdI nimitte AgamonuM prakAzana thaI rahyuM che, teno mane AnaMda che, tame sahu sAdhvIchaMda Agamano abhyAsa karI, tenAM mULabhUta tattvone samajo, jIvanane paMcAcAramaya banAvo, samAjamAM jaina dharmano pracAra karo. guru mahArAjanA nAmane amara banAvo ane saMyamI jIvanane saphaLa banAvo. e ja mArA aMtaranA AzIrvAda che. mArI sAthe cAturmAsa arthe royala pArka saMghamAM birAjamAna sAthvIvRMda bhagavAna mahAvIranI vANIne samagra vizvamAM gUMjatI kare tevA zubhAziSa. - muni zatilAla tA. 14/9/97 royala pArka upAzraya, rAjakoTa.
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5. zrI jayaMtamuni ma.. zaromaNi pU. zrI. nA svahastAkSare che . goMDala gaccha ji. bano gA| 24atra anuja (40 4 4 ba6 "AnakAe bharI 20 Dana S nAnI na paAN htpa) 4 ve navA kAryuM prakhya - namaNi na 515740sOn mama 56 ta- 30vo na mAtra traNa tala - 'pazvata na , bya3 % 3La vi. nI A % na kheMn - 7- -- 20 0 ka kSaya 1 (pa! to LLLL huM AzA ApuM chuM tathA A kAryane svIkRti ApuM chuM ke guruprANa Agama batrIsInuM punaH prakAzana avazya karavuM joIe. A mahAkArya pUjya goMDala garacha kIrtidhara arUNodaya zrI namramuni prAraMbha kare, A mArA bhAva che. A kAryanI anumodanA karuM chuM. AnaMda maMgalama. zubha thAo... suMdara thAo... A AzIrvacana arpita karuM chuM. tA. 27-04-2009 akSayatRtIyA - somavAra.
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ guruprANa Agama batrIsI che (c) anuvAdiDAM @ A mahAsatIjIo sAMnidhya pU. zrI jayaMtamuni ma. sA. pU. zrI girIzacandrajI ma. sA. jJAnadAnanA saMpUrNa sahayogI pU. zrI trilokamuni ma. sA. pradhAna saMpAdikA bhAvayoginI. bA. bra. pU. zrI lIlamabAI ma. sahasaMpAdikA. DaoN. sAdhvI zrI AratIbAI ma. tathA sAdhvI zrI subodhikAbAI ma. sUtranuM nAma anuvAdikA zrI AcArAMga sUtra(bhAga 1-2) zrI sUyagaDAMga sUtra(bhAga 1-2) zrI ThANAMga sUtra(bhAga 1-2). zrI samavAyAMga sUtra zrI bhagavatI sUtra(1 thI 5 bhAga) zrI jJAtA sUtra zrI upAsakadazAMga sUtra zrI aMtagaDadazAMga sUtra zrI anuttarovavAI sUtra zrI praznavyAkaraNa sUtra zrI vipAka sUtra zrI uvavAI sUtra zrI rAjaprazrIya sUtra zrI jIvAbhigama sUtra zrI prajJApanA sUtra(bhAga-1 thI 3) zrI jebUdIpaprajJapti sUtra zrI jyotiSagaNarAja prajJapti sUtra (caMdraprajJapti, sUryaprajJapti) zrI upAMgasUtra(zrI nirayAvalikAdi) zrI uttarAdhyayana sUtra(bhAga-1, 2) zrI dazavaikAlika sUtra zrI naMdI sUtra zrI anuyogadvAra sUtra zrI nizItha sUtra zrI traNa cheda sUtra zrI Avazyaka sUtra pU. hasumatIbAI ma., pU. puSpAbAI ma. pU. urmIlAbAI ma. pU. vIramatIbAI ma. pU. vanItAbAI ma. pU. DaoN. AratIbAI ma. pU. sumanabAI ma. 5. urvazIbAI ma. pU. bhAratIbAI ma. pU. sanmatibAI ma. pU. sunitAbAI ma. pU. uSAbAI ma. pU. kalpanAbAI ma. pU. biMdu-rUpala ya ma. pU. punitAbAI ma. pU. sudhAbAI ma. pU. muktAbAI ma. pU. rAjematIbAI ma. pU. kiraNabAI ma. pU. DaoN. amitAbAI ma. 5. sumatibAI ma. pU. gulAbabAI ma. pU. prANakuMvarabAI ma. pU. subodhikAbAI ma. pU. lIlamabAI ma. pU. DaoN. DolarabAI ma. pU. rUpAbAI ma.
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ * 'sisamAMparAthI usasamAja valaNazomUrti,saurASTra kesarI) gurudevazrI prANalAlajI ma.sA.nIthI caraNomAM zataguNa praNAmAMjali jAgRtatA ArjavatA sahiSNutA ladhutA sajanatA sitA bhavyatA, tajajJo mArdavatA apramato dAMto Gutheile pratirUpatA utsAhitA namatI vibhutA kRta64tI prabhutA prauDhatA karuNatA krAMtikAra katA sevAzIlatA saumyatA AtmaramaNatA samanvayatA jJAnotsukatA ojasvitA girAgratvatA AtmaraNatA. akutUhalatI nayukatatI sAmyatA tallInatA lokapriyatA AstikyatA tejasvitA vyavahAra kuzaLatA | dharmakalAdharatA ekAMtapriyatA zUravIratA rajJAnavRddhatA vasvitA indriya damanatA satyavaktatvatA sAnadAtA - saMgaThanakArakatA anekAMtadarzitA dhIratA kSamAzIlatA pracavena paTutA pathapradarzitatA vicakSaNatA sthiratA gariSThatA pratibhAsaMpannatA vAlA zikSAdAtA vairAgyavArdhakya guNagrAhakato pavitratA vizALatA dayALutA sabhyaparAkramatA ArAdha katA katArthatA udAsInato jJAnaprasArakatA dAkSiNyatI premALatA sauSThavatA lAvaNyatA samayasatI pAmatA tattvalokatA naitikatA zraddhALatA. pramodatA nirbhayatA | paramArthatA svaramAdhurya ahaMtA , vinItatA , udAratA gaMbhIratA karmaniSThatA vAtsalyatA nivedatA praviNatA paripakvatA amIratA nirlepatA | samatA upazAMtatA zratasaMpannatA zreSThatA cAritra parAyaNatA vIratA khamIratA variSThatA divyatA rocakatA upazamatA zatAdi salluNAlaMkRta tava vapuH bhUcA bhavAlaMbanam
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ F badgaa JJ AAc OFF OF OPROGE immediatvarangemarissa, aginaamba S pU. zrI Thumara deva jarA-mANeka-prANa-ti-jama-gurubhyo namaka bruhI vela mAta deva-ujama phUla motI-Ama amRta muNIyo tama goMDala saMpradAya-guruprANa rati parivAra maMgala manISI munivaro zAstra SikA zramaNIvRMda 01. pU. zrI jayaMtamuni ma. sA. 02. pU. zrI girIzacaMdrajI ma.sA. 03. pU. zrI janakamuni ma.sA. 74. pU. zrI jagadIzamuni ma.sA. 75. pU. zrI hasamukhamuni ma.sA. 01. pU. gulAbabAI ma. 02. pU. prANakuMvarabAI ma. 03. pU. lalitAbAI ma. 04. pU. lIlamabAI ma. 05. pU. vimaLAbAI ma. 06. pU. haMsAbAI ma. 07. pU. puSpAbAI ma. 8. pU. vijayAbAI ma. 09. pU. tarUlatAbAI ma. 10. pU. jasavaMtIbAI ma. 11. pU. vasubAI ma. 12. pU. prabhAbAI ma. 13. pU. latAbAI ma. 14. pU. bhadrAbAI ma. 15. pU. sumitrAbAI ma. 16. pU. sAdhanAbAI ma. 17. pU. aruNAbAI ma. 18. pU. saralAbAI ma. 19, pR. vanitAbAI ma. 20. pU. dIkSitAbAI ma. 21. pU. dhIramatIbAI ma. 22. pU. rAjematIbAI ma. 23. pU. hasumatIbAI ma. 24. pU. sumatibAI ma. 25. pU. anumatibAI ma. 26. pU. vIramatIbAI ma. 27. pU. yazomatIbAI ma. 28. pU. jJAnazIlAbAI ma. 29. pU. darzanazIlAbAI ma. 30. pU. vinodInIbAI ma. 31. pU. prajJAbAI ma. 32. pU. priyadarzanAbAI ma. 33. pU. kRpAbAI ma. 34. pU. mIrAbAI ma. 35. pU. kuMdanabAI ma. 36. pU. jotibAI ma. 06. pU. zrI manaharamuni ma. sA. 07. pU. zrI gajendramuni ma. sA. 08. pU. zrI suzAMtamuni ma. sA. 09. pU. zrI namramuni ma. sA. 10. pU. zrI pIyuSamuni ma. sA. 37. pU. prItisudhAbAI ma. 38. pU. mInaLabAI ma. 39. pU. manISAbAI ma. 40. pU. kiraNabAI ma. 41. pU. hasmitAbAI ma. 42. pU. zailAbAI ma. 43. pU. urmibAI ma. 44. pU. sudhAbAI ma. 45. pU. urvazIbAI ma. 46, pR. smitAbAI ma. 47, pU. urmilAbAI ma. 48. pU. DolabAI ma. 49. pU. kalpanAbAI ma. 5. pU. saMgItAbAI ma. 51. pU. naMdAbAI ma. 52. pU. sunaMdAbAI ma. 53. pU. jayezAbAI ma. 54. pU. arcitAbAI ma. 55. pU. ajitAbAI ma. 56. pU. amitAbAI ma. 57. pU. punitAbAI ma. 58. pU. sunitAbAI ma. pa. pU. gItAbAI ma. 60. pU. vidubAI ma. 61. pU. tarubAI ma. 62. pU. mInAbAI ma. 63. pU. pUrNAbAI ma. 64. pU. razmitAbAI ma. 65. pU. biMdubAI ma. 66. pU. viralabAI ma. 67. pU. rUpalabAI ma. 68. pU. tejalabAI ma. 69. pU. sujItAbAI ma. 70. pU. svAtibAI ma. 71. pU. zvetAbAI ma. 72. pU. reNukAbAI ma. ACDCIRCOLATOR 73. pU. nalinIbAI ma. 74. pU. rakSitAbAI ma. 7pa. pU. rozanIbAI ma. 76. pU. aMjItAbAI ma. 77. pU. saMjItAbAI ma. 78. pU. saMghamitrAbAI ma. 79. pU. AratIbAI ma. 80. pU. rUpAbAI ma. 81. pU. mitalabAI ma. 82. pU. zreyAbAI ma. 83. pU. zrIdattAbAI ma. 84. pU. zrutibAI ma. 85. pU. bhAvanAbAI ma. 86. pU. bhavitAbAI ma. 87. pU. jIjJeSAbAI ma. 88. pU. zreyAMsIbAI ma. 89. pU. parijJAbAI ma. 90. pU. zvetAMsIbAI ma. 91. pU. subodhikAbAI ma. 92. pU. zIlAbAI ma. 93. pU. hemAMzIbAI ma. 94. pu. nAtAbAI ma. 95. pU. pannAbAI ma. 96. pU. pUrvIbAI ma. 97. pU. jAgRtibAI ma. 98. pU. prabodhiDAbAI ma. 99. pU. priyalabAI ma. 10. pU. svarUpAbAI ma. 101, pU. suhAnIbAI ma. 102. pU. hRdayAbAI ma. 103. pU. vaidehIbAI ma. 104. pU. bhavyAMzIbAI ma. 105. pU. jayaNAbAI ma. 106. pU. saMboThIbAI ma. 107, pU. bhavyAnIbAI ma. 4000
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ buta sevAno satkAra zrutAdhAra (mukhyadAtA) mAtuzrI sau. dattAbena girIzabhAI zAha (hemANI) zrImatI vijayA ne muMjAla girIza zAha puSpanI suvAsa, samudranI gaMbhIratA, AkAzanI vizALatA, caMdranI zItaLatA sadaiva tenI sAthe ja rahe che, tema paradezanI - amerIkAnI bhUmi para vasavA chatAM mAtuzrI lalitAbena ane pitAzrI popaTalAlabhAI tathA mAtazrI jayAbena ane pitAzrI maNIbhAI javerI pradatta saMskArone akabaMdha rAkhI zrI girIzabhAI tathA sau. dattAbene svadravyano vyaya karI, milapiTAsanuM jaina dharma saMkula Ubhu karavAmAM tana-mana-dhanathI puruSArthane saphaLa banAvyo che. pU.gurudevazrInamramuni ma.sA. tathA pU. vIramatibAIma.nA sUcanane koIpaNa prakArano vicAra karyA vinA guruprANa Agama batrIsInA punaH prakAzananI mahatama javAbadArI saharSa svIkArI. zAstra pratyenI zraddhA-bhaktinA darzana karAvyA che. sau. dattAbena paNa parokSa rUpe- mUkabhAve A zAstra sevAmAM sahAyaka banyA che. suputra muMjAlano uchera - abhyAsa amerIkAmAM ja thayA che. AgamabhASA ke kadAca suspaSTa gujarAtI bhASAthI paNa ajANa hovA chatAM dAdA-dAdI, mAtA, pitAnI dharmabhAvanAnI UMDI chApa hRdayamAM aMkita hovAthI ane DeDInI punaH prakAzana kAryanI tamannA joIne suputra muMjAla tathA putravadhu sau. vijayAne AgamanA mRtadhAra banavAnA bhAva jAgRta thayA. teoe zrutAdhAra banI zrutasevAmAM TacalI AMgaLInI Teko Apyo che. A satkAryamAM nAnAbhAI zrIbhAvIna-sau.tejala tathA bahena sau.nivizAmanISa mahetAnI tathA kumAraavanISa, amItaja, deva, amana ane kumArI sophIyAnI anumodanA rahI che. pavaya pamAvevi nIve sAmesa mattA -- nivaMza -uttarAdhyayana sUtra. nigraMtha pravacananI prabhAvanAthI jIva bhaviSyamAM jinazAsananI prApti thAya tevA kalyANakArI zubha karmono baMdha kare che. A zruta sevA, zrata prabhAvanAnA baLe tamone janmojanma jina dharma zravaNa prApta thAya, dilamAM dharma sthApita thAya ane bhagavat svarUpanI prApti thAya tevA maMgalabhAva sAthe dhanyavAda. garaprANa prakAzana PARASDHAM
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAstra svAdhyAya saviveka tIrthaMkara prabhunA pavitra upadezarUpa AgamagraMtho dareka dharmaniSTha svAdhyAyapremI zramaNopAsake potAnA gharamAM vasAvavA joIe. tIrthakaronI anupasthitimAM tIrthakaronA upadezarUpa graMtho sAkSAt tIrthakara tulya mAnIne AgamagraMthone gharamAM kabATa ke zokezamAM suvyavasthita rUpe rAkhavA. pratidina tIrthakarone smRtipaTa para lAvI ahobhAvapUrvaka traNa bhAvavaMdana karavA. gharanA sadasyoe sAthe maLI zradhdhApUrvaka AgamavAMcana karavuM. vinaya dharmanuM mULa che tethI zAstra svAdhyAya mATe gurunI AjJA levI. 32 AgamagraMthomAMthI kAlika sUtranA mULapAThano svAdhyAya divasanA prathama ane cothA praharamAM ane utkAlika sUtranA mULapAThano svAdhyAya asvAdhyAya kAlane choDIne eTale ke be saMdhyA ane be madhyAhana kAlIna 48 miniTane choDIne game tyAre karI zakAya che. prAtaH uSAkAla, saMdhyAkAla, madhyAhna ane ardharAtrie be - be ghaDI zAstrano mULapATha vAMcavo nahIM. 32 asvAdhyAyamAM zAstra svAdhyAya thAya nahIM. gharamAM saMDAsa - bAtharUma hoya, strIone mAsikadharma hoya, vagere kAraNothI gharamAM Agama rAkhavAthI azAtanA thAya, tevI mAnyatA yogya nathI kAraNake sAdhvIjI potAnI pAse Agama graMtho rAkhe che. mAsika dharmavALA bahenoe zAstranA mULapAThano svAdhyAya karavo nahIM. te vyaktinI sAme paNa svAdhyAya karavo nahIM. tenAthI dUra alaga sthAnamAM besIne svAdhyAya karI zakAya che. gujarAtI anuvAda, bhAvArtha, vivecana, mAsika dharmamAM paNa baheno vAMcI zake che. temAM koI jAtanI azAtanA nathI. A samasta niyamo mULapATha vAMcavA ke svAdhyAya karavA mATenA che. kevaLa zAstronA gujarAtI bhAvArtha vAMcavA hoya, to uparokta niyamo lAgu paDatA nathI. AgamagraMthonA AdhAre ja bhUtakALamAM anaMta jIvoe AtmakalyANa karyuM che. AgamagraMthonA AdhAre ja pAMcamA ArAnA aMta sudhI jinazAsana jayavaMtuM raheze. tethI AgamagraMthonuM saMpUrNataH bahumAna jALavavuM.
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayAnukramaNikA pRSTAMka 54 55 viSaya pRSTAMka viSaya pU. zrI DuMgarasiMhajI ma.sA. nuM jIvana darzana| 111 agnisenano pUrvabhava-IMDAno vyApArI pU. zrI prANalAlajI ma.sA.nuM jIvana darzana| 13 agnisenano vartamAna bhava pU. zrI ratilAlajI ma.sA. nuM jIvana darzana agnisenanuM bhaviSya ane bhavabhramaNa punaH prakAzakanA be bola adhyayana - 4H zakaTakumAra pUrva prakAzakanA be bola adhyayana paricaya abhigama zakaTakumAra paricaya saMpAdakIya zakaTakumArano pUrvabhavaH chaNiNaka kasAI saMpAdana anubhavo zakaTakumArano vartamAna bhava anuvAdikAnI kalame zakaTanuM bhaviSya ane bhavabhramaNa 32 asvAdhyAya adhyayana - 54 brahaspatidatta zAstra prAraMbha adhyayana paricaya prathama zrutaskaMdha - duHkhavipAka sUtra purohita bRhaspatidatta paricaya adhyayana - 1 mRgAputra bRhaspatidattano pUrvabhavaadhyayana paricaya | hiMsaka mahezvaradatta janmAMdha mRgAputra paricaya bRhaspatidattano vartamAna bhava mRgAputrano pUrvabhava - IkAI rAThoDa 15 bRhaspatidattanuM bhaviSya ane bhavabhramaNa mRgApatrano vartamAna bhava adhyayana - 6 naMdivardhana mRgAputranuM bhaviSya ane bhavabhramaNa adhyayana paricaya adhyayana - 2 : ujhitaka naMdivardhanano paricaya adhyayana paricaya naMdivardhanano pUrvabhava-duryodhanajelara ujhitaka paricaya 30 naMdivardhanano vartamAna bhava utikano pUrvabhava gotrAsaka 34 naMdivardhananuM bhaviSya ane bhavabhramaNa ujijhatakano vartamAna bhavA adhyayana - 7 : UMbaradatta ujhitakanuM bhaviSya ane bhavabhramaNa adhyayana paricaya adhyayana - 3H abhasasena UMbaradatta paricaya adhyayana paricaya | UMbaradattano pUrvabhava-dhanavaMtarI vaidya agnisena paricaya 52 UMbaradattano vartamAna bhava 39
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSaya pRSTAMka | 175 177 179 181 182 183 184 122 186 pRSTAMka 115 adhyayana - 4H suvAsavakumAra adhyayana - 5H jinadAsa 117 adhyayana - 6H dhanapati 119 adhyayana - 7 : mahAbaLa 120 adhyayana - 8H bhadranaMdI adhyayana - 9H mahAcaMdrakumAra 125 adhyayana - 10 varadatta sUtra adhyayana vidhi 127 pariziSTa - 1 129 keTalAka zabdonA artha 130 pariziSTa - 2 136 duiHkha vipAka sUtra koSTaka 144 pariziSTa - 3 sukha vipAka sUtra koSTaka 146 pariziSTa - 4 147 [vicita viSayonI akArAdi 148 | anukramaNikA 148 pariziSTa - 5 150 karmasiddhAMta eka ciMtana 194 viSaya UMbaradattanuM bhaviSya ane bhavabhramaNa adhyayana - 8: zauri datta adhyayana paricaya zaurikadatta paricaya zaurikadatta pUrvabhava-zrIyaka rasoIyo zaurakadattano vartamAna bhava zaurikadattanuM bhaviSya ane bhavabhramaNa adhyayana - 9H devadattA adhyayana paricaya devadattA paricaya devadattAno pUrvabhava-siMhasena rAjA devadattAno vartamAnabhava devadattAnuM bhaviSya ane bhavabhramaNa adhyayana - 10 : aMjuzrI adhyayana paricaya aMjuzrIno paricaya aMjUthano pUrvabhava-pRthvIzrI vezyA aMjUzrIno vartamAnabhava aMjUthanuM bhaviSya ane bhavabhramaNa dvitIya zrutaskaMdha - sukhavipAka sUtra adhyayana - 1H subAkumAra adhyayana paricaya subAhukumArano paricaya subAhukumArano pUrvabhava-sumukhagAthApati subAhukumArano vartamAna bhava subAhukumAranuM bhaviSya adhyayana - 2 : bhadranaMdI adhyayana 2 thI 10 paraciya adhyayana - 2 bhadranaMdI adhyayana - 3H sujAtakumAra 186 197 198 155 158 165 169 174
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ goMDala gacchAdhipati, ekAvatArI AcArya pravara pU. gurudeva zrI DuMgarasiMhajI ma.sA. - jIvana darzana nAma : : zrI DuMgarasiMhabhAi. " janma : vi. saM. 1792. janmabhUmi : mAMgaroLa. pitAzrI : dharmaniSTha zrI kamaLasiMhabhAi badANI. mAtuzrI ? saMskAra saMpannA zrImatI hIrabAi. janmasaMketa : mAtAe svapnamAM lIlochama parvata ane kesarI siMhane potAnI samIpe Avato joyo. bhAtR bhaginI : cAra bena - be bhAi. vairAgyanimitta : pU. zrI ratnacaMdrajI ma.sA.no upadeza. saMcamasvIkAra : vi. saM.1815 kArataka vada - 10 divabaMdara. sadgaradeva : pU. zrI ratnacaMdrajI ma.sA. sahadIkSita parivAra : svayaM, mAtuzrI hIrabAi, bahena velabAi, bhANejI - mAnakuMvarabena ane bhANeja - hIrAcaMdabhAi. saMyama sAdhanA : apramattadazAnI prApti mATe sADA pAMca varSa nidrAtyAga, jJAnArAdhanA, dharmazAstro, darzanazAstro ane tattvajJAnano abhyAsa. tapa ArAdhanA rasendriya vijayanA vividha prayogo, mitAhAra. svAdhyAya, sADApAMca varasa nidrAtyAga, dhyAnarUpa AtyaMtara tapa. goMDala gacchasthApanA : vi. saM. 1845 mahAsuda -5 goMDala. tathA AcAryapada pradAna javalaMta guNo ': vinaya, viveka, vicakSaNatA, virakti, karUNA, samayasUcakatA vagere.. na
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramukhaziSya : AcArya 5. zrI bhImajI svAmI. pramukhaziSyA : pU. zrI hIrabAI ma., pU. zrI velabAi ma., pU. zrI mAnakuMvarabAi ma. 6 sAdhu saMmelana ? vi. saM. 1861mAM AjJAnuvartI 45 jeTalA sAdhu sAdhvIjIonuM saMmelana karI saMtonI AcAra vizuddhi che mATe 13 niyamo banAvyAM. vidArakSetra : kAThiyAvADa, jhAlAvADa, kaccha, mAMgaroLa, verAvaLa, porabaMdara, dIvabaMdara Adi kaMThALa pradezamAM grAmAnugrAma. pratibodhita zrAvakavarca * zrI zobhecaMdrakarasanajI zAha - verAvaLa. sthiravAsa ? vi. saM. 1871 caitra suda - 15 thI goMDalamAM. anazana ArAdhanA : vi. saM. 1877 phAgaNa suda - 13 thI anazana prAraMbha, vaizAkha suda - 15 samAdhimaraNa. AyuSya : 84 varSa, saMyama paryAya - 62 varSa, AcArya pada - 32 varSa. uttarAdhikArI : AcArya pU. zrI bhImajI svAmI. upanAma : gacchAdhipati, nidrAvijetA, yugapradhAna, ekAvatArI. pATa paraMparA : goMDala gacchAdhipati AcAryapravara gurudeva pU. zrI DuMgarasiMhajI ma.sA. dvitIya paTTadhara - AcArya pU. zrI bhImajI svAmI. tRtIya paTTadhara - AcArya pU. zrI neNasI svAmI. caturtha paTTadhara - AcArya pU. zrI jesaMgajI svAmI. paMcama paTTadhara - AcArya pU. zrI devajI svAmI. mahAtapasvI pU. zrI jayacaMdrajI svAmI yugadaSTA tapasvI pU. zrI mANekacaMdrajI ma.sA. saurASTra kesarI gurudeva pU. zrI prANalAlajI ma.sA. tapasamrATa gurudeva pU. zrI ratilAlajI ma.sA. vidyamAna vicarato parivAra : 11 saMto, 300 jeTalA satijIo. 12 .
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ saurASTra kesarI, munipuMgavA pU. garadeva zrI prANalAlajI ma.sA. jIvana darzana zubha nAma che " prANalAlabhAI. janmabhUmi verAvaLa. pitA zrImAna zrI kezavajIbhAI mIThAzA. mAtA saMskAra saMpannA kuMvarabAI. jJAti visA osavALa. janmadina vi. saM. 1954, zrAvaNa vada pAMcama, somavAra bhAtR-bhaginI cAra bhAI, traNa baheno. vairAgya bIjAropaNa be varSanI bAlyavaye. vairAgya bhAva-pragaTIkaraNa 13 varSanI kumAra avasthAmAM. saMyama svIkAra 21 mAM varSe vi. saM. 1976 phAgaNa vada chaThTha, gusvAra. tA. 13-3-1920 dIkSA bhUmi bagasarA-darabAra vAjasuravALAnA udyAnamAM vaTavRkSa nIce. gaccha paraMparA goMDala gaccha. saMyamadAtA mahAtapasvI pU. jayacaMdrajI ma.sA. zikSA dAtA parama zraddheya tapasvI mANekacaMdrajI ma. sA. dhArmika abhyAsa AgamajJAna, tattvajJAna, kathA sAhitya, rAsa sAhitya, vyAkaraNa, mahAkAvyo, karmasAhitya, jainetara graMthonuM vizALa avalokana, darzana zAstranA tajajJa. saMgha netRtva traNa varSanI dIkSA paryAye tapasvI pU. mANekacaMdrajI ma. sA. nA saMthArAnA samayathI. sevA zuzruSA vaDIla sAta gurubhrAtA ane aneka saMtonI sevA karI. 1
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ samAjotkarSa jJAna prasAra deha vaibhava AvyaMtara vaibhava vihAra kSetra goMDala gaccha saMmelana upanAma caturvidha saMgha samAdhi mATe tAravelA traNa siddhAMta (1) lokonA paropakAra mATe dAnadharmanI pradhAnatA (2) A khaMDana vAda (3)nIti ane prAmANikatAnuM AMdolana, jaina-jainetaro (kAThI, darabAra, Ahira)ne sapta vyasanathI mukti, aneka sthAne sAdharmika rAhata yojanA. . rAjakoTa, goMDala, jetapura, dhorAjI, vaDiyA, verAvaLa, porabaMdara, mAMgaroLa, jAmanagara, bhAvanagara vagere aneka sthAne jJAna bhaMDAra, vidyAlayanI sthApanA ane jIrNodhdhAra. lAvaNyamayI mudrA, sUrya sama tejasvI mukha, caMdrasamI zAMta AbhA,vizALa bhAla, nUrabharyA nayano, ghUgharALA keza, vINA jevo sumadhura kaMTha ane siMha jevI garjanA. vinaya saMpannatA, viveka, sAdAI, prema, vairAgya, sevA, pravacana-paTutA, guccaraNa sevA, dIrgha dRSTi, tyAgamastI. saurASTra, gujarAta. vi. saM. 2007mAM gaccha aikyatA mATe mahattvanuM yogadAna. paMjAba kesarI kAzIrAmajI ma. sA. dvArA pradatta "saurASTra kesarI' cAra saMta- tapodhanI pU. ratilAlajI ma. sA., anazana ArAdhaka tapasvI pU. jagajIvanajI ma. sA., pU. nAnA ratilAlajI ma. sA., parama dArzanika pU. jayaMtamunijI ma. sA., pU. moTA prabhAbAI ma. Adi 15 satIjI. bagasarA. vi. saM. 2013mAgasara vada terasa, zanivAra prAtaH 7-30 kalAke I. sa. 29-12-1956. sAtalaDI nadInA kinAre (bagasarA) vartamAne 118 saMta-satijIo 'prANa parivAra' nA nAme samagra bhAratamAM prasiddha che. svahaste dIkSita parivAra aMtima cAturmAsa, deha vilaya aMtima vidhi ziSya parivAra 14
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ tapasamrATa pU. garadeva zrI ratilAlajI ma.sA. nuM - jIvana darzana zubha nAma janmasthAna janmadina pitA mAtA vairAgya bhAva dIkSA gurudeva ratilAlabhAI parabavAvaDI (saurASTra) Asovada amAsa vi. saM. 1969 zrImAna mAdhavajIbhAI raiyANI sadAcAra saMpannA jamakubAI 17 mA varSe phAgaNa vada pAMcama, gusvAra vi. saM. 1989-jUnAgaDha saurASTra kesarI pU. prANalAlajI ma.sA. goMDala gaccha. vyAvahArika- pAMca dhoraNa, dhArmika- 19 Agama kaMThastha, zvetAmbara-digaMbara sAhitya, kArmagraMthika sAhitya, dArzanika sAhitya, vyAkaraNa sAhitya rAtri-divasa niraMtara jAgRtadazAe AtmasAdhanA alpanidrA. vaDIla vRddha 9 saMtonI sevA karI. 19 varSa ekAMtara upavAsa, 999 AyaMbila tapa(sAgAra), 19 varSa pANIno tyAga, 9 varSa makAIsivAya zeSa anAja tyAga. gaccha paraMparA abhyAsa yoga sAdhanA yoga sevAyoga tapayoga | 15T
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ maunayoga dIkSA pachI 9 varSa ekAMta mauna sAdhanA. I. sa. 1992 navembarathI AjIvana mauna ArAdhanA. puNya prabhAva gurudevanA puNya prabhAve aneka AtmAoe mAsakhamaNa Adi nAnI moTI tapazcaryAo tathA hajAronI saMkhyAmAM varSItapanI ArAdhanA karI che. temaja dAna, zIla ane che bhAvanI vRddhi thaI che. . vihAra kSetra gujarAta, mahArASTra, madhyapradeza, orissA, bihAra, baMgALa jJAna anumodana zramaNI vidyApIThanA preraka banI 30 ziSyAo ane 30 vairAgI bahenone abhyAsArthe rahevAnI AjJA ApI. traNa sAmUhika cAturmAsa karAvI zAstravAcanA karAvI. dIkSA pradAnasaMkhyA 145 mumukSuone aNagAra banAvyA. Acarita sUtro jatuM karavuM, gama khAvo, vAda-vivAda ke dalIla na karavA, je thAya te sArA mATe, koI paNa jIvanI TIkA keniMdA na karavI. jIvaMta guNo vizALatA, udAratA, mAdhyasthatA, sahiSNutA, bhadrikatA, samAdhAna vRtti, jJAnaca. anazana pratyAkhyAna I. sa. 1992 rAjakoTamAM pU. bhAgyavaMtAbAI ma. ne 59 divasanI anazana ArAdhanA karAvI. aMtima cAturmAsa rAjakoTa, zrI royalapArka sthAnakavAsI jaina moTA saMgha saMcAlita omAnavALA upAzraya.(1997) mahAprayANa rAjakoTa, tA. 8-2-1998 mahA suda 11 ravivAra madhyAhna kALe 1.35 kalAke. aMtima darzana tathA pAlakhI zrI royala pArka sthAnakavAsI jaina moTA saMgha, rAjakoTa. aMtimakriyA sthAna 'tapasamrATa tIrthadhAma', rAjakoTa-amadAvAda hAI-ve, sAta hanumAna sAme, rAjakoTa. 16
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ eleg purva prakAzananA be bIjI (bIjI AvRtti) tIrthakara bhagavAnanA amRtasamA vacanone "Agama' rUpe gaNadhara bhagavaMtoe jhIlIne ziSya paraMparAne arpaNa karyAane ApaNane amRta vacano prApta thayA. tIrthakara bhagavAne anaMtajJAnane zrImukhethI pragaTa karI mahA upakAra karyo... gaNadhara bhagavaMtoe AgamajJAnane hRdayastha karI mahA upakAra karyo... ziSya paraMparAe AgamajJAnane kaMThastha karI mahA upakAra karyo... devardhvigaNi kSamAzramaNe AgamajJAnane graMthastha karI mahA upakAra karyo... graMthastha Agamone aneka AcAryoe samayAnusAra lokabhogya bhASAzailImAM anuvAda karIne sarvajana sahaja banAvyA. A ja paraMparAmAM saurASTrakesarI pU. gurudeva zrI prANalAlajI ma. sA. nI janmazatAbdI avasare temanA ja parivAranA mahAsatIjIoe gujarAtImAM anuvAda karIne jaina samAjanI jJAna sAdhanAne Agamika banAvavAmAM bahumUlo phALo Apyo che. A mahA kAryamAM apUrva zrata ArAdhikA pradhAna saMpAdikA bhAvayoginI zrI lIlamabAIma. ane saha saMpAdikA zrI AratIbAIma., zrI subodhikAbAI ma.nA sahayoga maLyo che. A Agama batrIsInI prathama AvRttine gujarAtanA dareka saMpradAyanA sAdhusAdhvI, zrAvaka-zrAvikAono bahoLo pratisAda maLatA TUMka samayamAM 1000 Agama graMtho anupalabdha thaI gayA ane punaH prakAzananI AvazyakatA ubhI thaI. ahIM eka khAsa ullekha karavAno ke jyAre prathamavAra Agama prakAzananI taiyArI cAlatI hatI tyAre ja tapasamrATa pU. gurudeva zrI ratilAlajI ma. sA. e zAsana prabhAvaka pU. zrI namramuni ma. sA. para kRpAdRSTi varasAvI. temaNe pATImAM lakhI ApyuM ke namramuni Agama prakAzananuM kArya saMbhALaze.
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ pU.gurudevanI dIrghadraSTi ane kRpAdRSTine anubhavatA pU.gurudeva zrI namramuni ma. sA. e amone AjJA ApI ke ApaNe Agama graMtho prakAzananI bIjI AvRti pArasadhAma' nA upakrame pragaTa karavI che. - pU. gurudeva zrI namramuni ma. sA. nI AjJAne zirodhArya karIne pArasadhAma - ghATakoparanA upakrame guruprANa Agama batrIsIne punaH pragaTa karatA AnaMda anubhavIe chIe. amArA A aNamola kAryamAM amane zrI girIzabhAI zAha (hemANI)-U.S.A. tathA zrI jitenabhAI zAha (kalakattA) no ananya sahakAra maLyo, jenA kAraNe amAruM kArya saraLa banyuM che. amArA A komapyuTara kAryamAM zrI amInabhAI AjhAda tathA snehA amIta dajIno paNa sahakAra prApta thayo che. tevI ja rIte udAradilA dAtAzrIo e paNa amane sahyoga ApIne amAruM kAryavegavAna banAvela che. ame te sarvanA AbhArI chIe. aMtamAM Agama prakAzana ApaNA sahunA AtmAne anaMtajJAna prAgaTyamAM sahyogI bane e ja bhAvanA. zrI guruprANa prakAzana PARASDHAM vallabhabAga lena, tilaka roDa, ghATakopara(IsTa), muMbaI - 400077 phona - 3204 3232.
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUrvaprakAzakanA be bola (pahelI AvRtti) anaMta tIrthaMkara saha prabhu mahAvIranA anaMta jJAnanI amUlya nidhi che ApaNA AgamagraMtho. jenA mAdhyamathI ja jinazAsana jayavaMtuM rahyuM che, rahe che ane raheze. tene jIvaMta rAkhavA ane jana jananAM mana sudhI pahoMcADavA te pratyeka jaina nAma dharAvatI vyaktinI pavitra pharaja che. A pavitra pharajane ja dharma samajIne je tenuM AcaraNa kare che ane potAnAM tana-mana ane dhanane te kAryamAM samarpita kare che, tenuM manuSya jIvana saphaLa thAya che. eTaluM ja nahIM paraMtu te sAdhaka jinazAsananI prabhAvanAno amUlya lAbha prApta kare che. Avo ja apUrva lAbha prApta karavA ApaNA gujarAtI samAjane mATe AgamonA mULa pATha tathA saraLa gujarAtI anuvAda vivecana sahita prakAzana karavA mATe pU. mukta lIlama parivArane eka ciMtanadhArA jUnAgaDhanI puNyabhUmi para sparzI ane jene rAjANA nagarI rAjakoTamAM royalapArka upAzrayamAM sAkAra svarUpa maLyuM. ApaNA saunA parama upakArI goMDala gacchAdhipati, nidrA vijetA, ekAvatArI, yugapuruSa pU. zrI DuMgarasiMhajI ma. sA.nI pATa paraMparAe pU. zrI jaya-mANekanA lADIlA ziSyaratna saurASTra kesarI pU. zrI prANalAlajI ma. sA.nI janma zatAbdI nimitte A virATa Ayojana karyuM. pU. mahAsatIjIoe potAnI ciMtanadhArAne pUjya guruvaryonI samakSa pragaTa karI. sahunA harSollAsa ane AzIrvAda sAthe svIkRtinA samAcAra prApta thayA. royalapArka sthA. jaina moTA saMghanI nizrAmAM ame turaMta samiti racavAnI jAherAta karI. rAjakoTa prANa parivAranA sAmUhika cAturmAsa daramyAna janma zatAbdI varSa nimitte vi. saM. 2053 san 1997 mAM ''pU. prANaguru zatAbdI prakAzana samiti rAjakoTa"nI sthApanA thaI. tyAra pachI tapasamrATa zrI ratilAlajI ma. sA., gujarAta kesarI pU. zrI girIzacaMdrajI ma. sA. ThA. pAMca tathA prANa parivAranA 73 sAdhvIjIonA pAvana sAMnidhyamAM janma zatAbdInA prathama caraNanI tapa-japa, sAdhanA sAthe bhavya rIte ujavaNI karavAmAM AvI. zrI guru prANa phAunDezana TrasTa dvArA 3ra Agamo ane prANagurusmRti graMthanuM prakAzana karavAnuM nizcita thayuM. AgamonuM lekhana kArya prANa parivAranA satIvRMde saharSa svIkArI lIdhuM. A rIte sarva samavAyano suyoga thatAM kAryano prAraMbha vegavaMta thayo ane batrIsa Agamo kramazaH gujarAtI bhASAmAM anuvAdita thayA. 19
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ neTa C A prakAzananA aNamola avasare AzIrvAda varasAvI saharSa svIkRti ApanAra tapa samrATa gurudeva pU. zrI ratilAlajI ma. sA. tathA dareka AgamanA rahasyone pragaTa karato, tattvonuM vAstavika darzana karAvato, AzISa varasAvato amArA utsAhane vadhArato abhigama preSita karanArA goMDala gacchanA saMta ziromaNi parama dArzanika pU. zrI jayaMtIlAlajI ma. sA., ama mArgadarzaka gujarAta kesarI pU. zrI girIzacaMdrajI ma. sA. tathA AgamadivAkara pU. zrI janaka munijI ma. sA. nIDara vaktA pU. zrI jagadIzamunijI ma. sA. Adi muni bhagavaMto tathA Agamane suvyavasthita svarUpa ApanAra, athAga parizrama sahita niHsvArtha bhAve saMpUrNa sahayoga ApanAra Agama manISI pU. zrI trilokamunijI ma. sA. nA paNa amo RNI chIe. vAtsalya variSThA pUjayavarA pU. mukatAbAI ma., pradhAna saMpAdikA apUrvakRta ArAdhaka 5. lIlamabAI ma., ama prakAzana kAryanA udbhAvikA, utsAhadharA pU. uSAbAI ma., saha saMpadikA Do. pU. zrI AratIbAI ma. tathA pU. subodhikAbAI ma. ane prANa parivAranA anuvAdikA sarva mahAsatIjIonA ame RNI chIe. zrutAdhAra sahayogIo, ama Agama prakAzanamAMniSThAthI sevA ApanAra zrI mukuMdabhAI pArekha, zrI maNibhAI zAha, zrI navanItabhAI - tarUbena, kumArI bhAnubena, zrI jayavaMtabhAI zAha tathA Agamane komyuTarAIjhaDu karI mudraNa karI ApanAra bhAI zrI nehala hasamukhabhAI mahetAnA amo AbhArI chIe. Agama prakAzana kAryamAM zuddhikaraNanuM khUba ja dhyAna rAkhavAmAM AvyuM che. chatAM kyAMya azuddhi rahI gaI hoya to zuddha vAMcI te tarapha amAruM dhyAna doravA namra vinaMtI che. aMtamAM saunA sahiyArA puruSArtha badala zrI guruprANa phAunDezana sadAne mATe saunA kRtajJa banI raheze. jaya jinendra zrI guruprANa phAunDezana - TrasTI maMDaLa zrI caMdrakAMta mANekacaMda zeTha (pramukha) zrI ramaNIkalAla nAgaradAsa zAha (ceramena) zrI azvinabhAI kuMbhANI (Trejharara) zrI TI. Ara. dozI (upapramukha) zrI ke. pI. zAha (TrasTI) zrI kIrITabhAI zAha (TrasTI)
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ abhigama goMDala gaccha ziromaNI parama dArzanika pU. zrI jayaMtamuni ma.sA. vipAka zAstra jaina paraMparAmAM khAsa sthAna pAmeluM ane suvAcya zAstra che. temAM sAmAnya zAzvata niyamo je bhAratIya saMskRtimAM prasidhdha che ane jaina sAdhanAmAM paNa pramukha siddhAMta che. te A pramANe che - jevA karmo kare tevuM phaLa maLe, bhAre pApakarma kare to bhAre pIDA bhogavavI paDe. sArA karmo kare to sukha maLe ane bahu ja vadhAre sArA karmo kare to svargAdi UMcI gatine prApta kare. A sarva sAmAnya siddhAMtane AdhAre A upadezAtmaka zAstra ghaNA saTika ane ghaTita udAharaNo tathA kathAothI bharapUra che. vipAkazAstra A eka khAsa prakAranuM karmavedananuM zAstra che. be prakAranA karma prasidhdha che - zubha ane azubha. A baMne karmonA phaLa paNa be prakAranA che - sukharUpa ane duHkharUpa. A baMne bhAvone grahaNa karI duHkha vipAka ane sukhavipAka, evA be khaMDavALuM, A vipAkazAstra rasamaya ane saMvedanazIla kathAothI bharapUra che. jainapravaktAomAMthI zvetAMbara paraMparAmAM A zAstranuM vizarUpe vAMcana thAya che ane zrotAone paNa saMbhaLAve che. saheja sahelAithI samajI zakAya tevI bhAvabharelI kathAo pravacanamAM paNa zrotA ane vaktA baMne mATe rasa niSpanna kare che. pApa karanArAo kevI gati pAme che tenuM duHkhAtmaka varNana pApakarmathI bacavA mATe jIvane preraNA Ape che. e ja rIte puNya karmanI kathAo sukharUpI phaLa ApI svarganA uttama varNanothI AkarSita thai satkarma pratye AkarSaNa vadhAre che ane satkarmano mahimA paNa vadhAre che. jainadharma mukhya mokSavAdI che. mukti ke mokSa te jaina sAdhanAnuM pradhAna lakSa che ane mukti prApta karavA mATe jema pApathI dUra thavAnuM che tema puNyathI paNa parAvarta thavAnuM che arthAt pApa ane puNya baMneno tyAga karI jIvAtmA potAnA svarUpane oLakhI, koipaNa prakAranA puNyanA AdhAra vinA svayaM svaguNothI saMtuSTa thai, zAzvata sukhane meLave che. jaina zAstromAM kyAreya paNa muktinuM lakSa bhUlAyuM nathI. vipAkazAstronA azubha vipAka ane -
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ zubhavipAka bhogavanArA baMne pAtro duHkha sukhanA virATa bhogavaTo karI ghaNA janmo sudhI karmanA pracaMDa anubhavo karI chevaTe mukti pAme che arthAt pApa - puNyathI nivRtta thaI sva svarUpamAM sthita thai jAya che. zAstrakAre A badhA kathAnAyakone muktinA sAdhaka mAnyA che ane je durAtmAonA nAma zAstramAM aMkita thayA che tenuM paNa mahattva pragaTa karI ghaNA janmAMtaronI yAtrA karIne temane mukti mArganA yAtrI banAvyA che. have ApaNe vipAka sUtra upara carcA karIe. koipaNa dravya ke guNAtmaka bhAvono kAlAntare paripAka thato hoya che. koI paNa eka paryAya zIdhra ekAeka viparIta paryAyamAM badalAtI nathI, paraMtu eka paryAyane anurUpa bIjI paryAya utpanna thAya che. pariNAme kSaNika paryAyathI utpanna thato paryAyano pravAha dravyamAM, vyaktimAM ke padArthamAM eka vizeSa prakArano paripAka pragaTa kare che. Ama pAka, paripAka, vipAka ke tene maLatA bIjA supAka jevA zabdo vicArI zakAya che. sAmAnya paristhitimAM koI nimittanA AdhAre je koi parivartano eka cokkasa sthitine pragaTa kare ane saMpUrNa dravyane AvarI le, to te paripAka gaNAya che paraMtu vizeSa paristhitimAM vizeSa niyamonA AdhAre ane jemAM koi prakAranA sAdhanathI ke parivartana karavAnI zakyatAthI AvI je pAka avasthA arthAt pakva avasthA che tene vipAka kahe che. ApaNA A zAstramAM vipAka zabda e koI bAhya pUla, bhautika vipAkano sparza na karatAM karmanA vipAkane sparze che. manuSyanA karmathI utpanna thato je kAMi karmano saMcaya che te nizcita kALa sudhI sattA rUpe rahI, temAM keTalAMka viguNono umero karI,paripakva thaI jyAre te phaLa ApavAne yogya bane, phaLa sanmukha thAya che tyAre tene jainazAstromAM karmano vipAka gaNavAmAM Ave che. udayamAna karmo sAmAnya sUkSmadhArAthI phaLa ApavAnI zarUAta kare, tyAre jIvAtmA teno anubhava karI zakato nathI paraMtu e ja karmo jyAre eka sAthe visphoTa kare athavA pralaya rUpe vilaya na pAmatA eka sAthe asaMkhya karma skaMdho chUTA paDe tyAre karmazAstranuM gaNita tene vipAka athavA vipAkodaya kahe che. vipAkano sIdho artha che kaDavo ke mITho sAkSAta anubhava. vipAkanI A paraMparA eka AvalikA pUratI ja nathI paraMtu A krama jIMdagI sudhI, ghaNA janmo sudhI lagAtAra gADha pravAha rUpe pravAhita thai jIvane ghaNA lAMbA samaya sudhI kaDavA mIThA phaLano anubhava karAve che. A rIte jaina zAstramAM vipAka zabda ghaNo
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ ja mahattvapUrNa che ane sAdhanAnuM gaNita ghaNA vipAkothI bharapUra ghaNA sAkSAta udAharaNo upasthita kare che. samasta jIvo vibhinna prakAranI yoniomAM vipAkanI A pracaMDa jALamAM saMDovAyolA che. deva, manuSya ke pazu - paMkhI hoya athavA tethI paNa nIcI gati hoya, badhI jagyAe vipAkanuM sAmrAjya phelAyeluM che ane tenA keTalAMka udAharaNo upasthita karavA mATe A vipAka zAstranI racanA karavAmAM AvI che. have ApaNe mULabhUta sidhdhAMta para daSTipAta karIe. jainazAstra athavA karmane mAnanArA koipaNa zAstro ema kahe che ke kukarmanA kuphaLa ane sukarmanA suphaLa hoya che. ahIM e prazna thAya che ke A thIyarI kevI rIte ghaTita thAya che? karma karavAnuM kSetra alaga che ane phaLa maLe che tyAre kSetra alaga che. AvI gaNatrI koNa kare che? kukarmanuM kuphaLa ApanAruM koNa che ? arthAt zuM koipaNa karmanuM phaLa ApanAruM koi che ? zuM karmamAM ja koi AvI zakita nihita che ? zuM jaDa karma AvAphaLa ApavAnI zakti dharAve che? mULa vAta to e che ke vyavahAramAM karmanuM phaLa te ja kSaNe maLe che. jo koi agnine aDe to dAjhI jAya, koi mIThuM phaLa khAya to tene svAda Ave, Ama badhAM sAmAnya karmo tatkSaNa phaLano anubhava karAve che paraMtu lAMbA kALa pachI jIve je karma karyuM che te to naSTa thaI gayuM che. e kRtine yAda karIne jIvAtmAne koNa baLapUrvaka phaLa bhogavavA mATe bAdhya kare che? Akho prazna e thayo ke zuM A karma sidhdhAMta mAnya che? athavA karmano nirNAyaka koNa che? prathama karma vize thoDuM samajI laie. jIvAtmA pAse zarIra, vANI ane mana e traNa sAdhana che. uparAMta lobha, tRSNA, moha ityAdi AdhyAtmika doSono paNa ghaNo saMgraha che. A badhAM sAdhanothI jIvAtmA karma kare che. A karmano sthULa artha e che ke jIva je kAma kare che tene paNa karma kahevAya che paraMtu karma karyA pachI te karma sarvathA nAbUda thaI jAya che, tevuM nathI. tenI eka sUkSma pratikriyA paNa thAya che ane sthULa karma karyA pachI te karmanA prabhAvathI sUkSma karma paNa saMcita thAya che. anaMta jJAnIoe ApeluM A vijJAna che ane samraga karmanI je kAMI kharAba ke sArI asara che tenI paNa temAM cokkasa rekhA aMkita thaI jAya che. Ama sthULakarma sUkSmakarmarUpe jIvAtmA sAthe baMdhAya che kAraNa ke koipaNa sAdhanothI karma karanAra jIvAtmA to hAjara che. sthULa karmano nAza thayo paNa jIvAtmAnuM sUkSma jagata nAza pAmatuM nathI. tene jaina zAstromAM eka karma zarIra paNa kahevAmAM Ave che. A karma zarIra jIvAtmAnuM bahu moTuM komyuTara che. temAM phakta karmanI ja noMdha thatI nathI paraMtu karma karatI veLAe jIve je
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ je bhAvo sevana karyA che ane karma karavAmAM je tIvratA ke maMdatAno vyApAra karyo che, te badhAM bhAvo A karma zarIramAM saMcita thaI eka prakAranI sthitine prApta kare che. karma karyA pachI karma karanAra potAnA karmo bhUlI jAya che. potAno janma pUro thatAM bIjA janmamAM cAlyo jAya che. je je jIvo sAthe saMparka karyo hato te badhAM jIvo paNa vikhUTA paDI jAya che paraMtu temanuM A sUkSma zarIra koipaNa jhINAmAM jhINI ke moTAmAM moTI vAtane jatuM karatuM nathI. jJAna - ajJAna badhAM ja bhAvonI noMdha lai le che ane e ja vakhate e karma zarIra punaH bIjA zarIro prApta thatAM, samayano paripAka thatAM pote je kAMi bhAvo saMcita karyA che, te bhAvone nyAyocitarUpe pragaTa kare che ane eka prakAre punaH jIvanane tevI paristhitimAM karmane athavA sukha duHkhane bhogavavA bAdhya kare che. AmAM mULa prazna e rahI jAya che ke pApa karmanuM phaLa kaDavuM zA mATe ? ane jIva kaDavuM phaLa zA mATe bhogave? puNya karmanuM mIThuM phaLa zA mATe jIva anubhave ? paraMtu A eka mahAna prAkRtika niyama che. prakRti jagata svayaM zAzvata niyamothI bhareluM che. eTale emAM niyAmakanI jarUra nathI. svayaM kartA sattA niyAmaka che. sAmAnya jagatamAM kukarmanA phaLa kaDavA jovA maLe che ane koipaNa rAjA ke sattA sarakAra pApakarmanI sajA Ape che to A sAmAnya niyamane prakRti jagatanuM rAjya zA mATe ullaMghana kare ? A siddhAMtane svIkAravo tene ja jainadarzanamAM samyagdarzana kahevAmAM Ave che ane karma siddhAMtane na mAne to te mithyAdarzana che. jagatanA badhAM zAstro ke jJAnI puruSoe A siddhAMtane AdhAre ja dharmanI sthApanA karI che ane jainadarzana karmazAstranA vivecanamAM vizvanA koipaNa sUkSma zAstrathI paNa anekagaNuM vadhAre sUkSma evuM nizcita zAstra che. ahIM zradhdhAthI ja kAma levAnuM che. karma svayaM aizvaryazALI che. eTale kharuM pUcho to karma ja izvaranuM rUpa che. ahIM vipAka zabda vAparyo che te khAsa eka sUcanA kare che, te che karelAM karmomAM parivartana thavAnI zakyatA. ApaNe vipAka zabdanA arthamAM ja kahyuM che ke jo jIvamAM sadbhAva utpanna thAya to potAnA karmomAM te ghaNe aMze parivartana kare che. te ja rIte jIvamAM jo durbhAva utpanna thAya to potAnA puNyakarmone paNa vikRta karI zake che. sAmAnyarUpe je pravAda che ke bhAgyamAM lakhyuM hoya te ja bhogavavuM paDe te ekAMta satya nathI. jaina zAstramAM saphAI skULa mokyo thi | sUtra maLe che paraMtu A sUtranI
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUrNa vyAkhyA karyA vinA ane teno adhyAhAra samajyA vinA sidhdhAMtane ekAMta sthApita karavAmAM Ave che. kaDANa kammANa Na mokkho atthi, jaI jIvana prkkmejaa| A pAchaLanuM adhuM vAkya upadeza ApatA ApaNA sAdhu saMto bolatA nathI. AkhA sUtrano bhAva A pramANe che - karelAM karmo bhogavavA paDe che, jo jIva parAkrama na kare to. koi ema kahe ke AkhuM A khetara ghAsa, kAMTA AdithI barabAda thai jaze, jo kheDUta tene sArI rIte kheDaze nahIM to. te ja rIte A AkhuM makAna dhUlI - dhUMsarathI gobaruM thaI jaze, jo tene sApha nahIM karavAmAM Ave to. A paherelAM kapaDA badabU mAraze jo tene dhovAmAM nahIM Ave to. te ja rIte jIvane karelA karmo bhogavavA paDaze, jo te ucca koTinA tapa - saMyamanI ArAdhanA nahIM kare to. ahIM vipAka zAstronA je pAtro che teoe ghaNA mAThA karmo karyA pachI koipaNa prakAranI ArAdhanAno avasara lIdho nahIM ane tenA pariNAme A karmo vipAka pAmyA arthAta vizeSa prakAre paripakava thayA. tIvra bhAve phaLa ApI zake tevI sthitimAM AvyA, tethI zAstrakAre 'vipAka' nAma ApyuM ane karma sidhdhAMtanI mahattA pragaTa karI. janasamUhamAM athavA jIvanamAM je kAMi mukhya tattva che te karma che ane karmanA phaLAphaLano vicAra karavo athavA karmanuM zubhAzubhattvavicArIne zubha karmo pratye manuSya pagalA bhare, te samagra mAnavajAtinA hitamAM ja che. AkhuM nItizAstra paNa zubhakarma karavAnI preraNA Ape che. manuSya pApakarmathI nivRtta thAya ane mAnava mAnavIya bhAvathI jIvatA zIkhe, tIvra, kaThora pApakarmathI bace, te vipAkasUtranuM lakSya che, tenA AdhAre je A kathAo udbhavI che, te ghaNI ja mahattvapUrNa che. ahIM vizeSa vAtanuM spaSTIkaraNa karI Amukha pUrNa karazuM. jainazAstromAM ghaNAM puNyazALI jIvo, rAjakumAro, zreSThI kumAro, te badhAM pAtromAM bahupatnItattvano bhArobhAra ullekha che. eka eka puruSane ghaNI ghaNI patnIo hatI. te temanI puNyalIlAo puNyaphaLa rUpe svIkAravAmAM AvI hoya tevI gaNanA che. zuM puNyano Avo koi prakAra hoI zake ? eka puruSa ghaNI patnI prApta kare to te puNyazALI che? ahIM ApaNe samajavAnuM che ke je kathAo AlekhAyelI che te te kALanA pracalita rivAjonA AdhAre te pAtranuM Alekhana che. jema sukhavipAkamAM subAhukumArane 500 patnIo hatI.
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ hakIkatamAM A jAtanI kauTuMbika racanAmAM ane te kALamAM vAsanA ochI hatI ane dharma upAsanA prati AkarSaNa vizeSa hatuM. bahupatnItvanI prathA ghaNI ja pracalita hatI. te samayanA vaibhavazALI ane saMpatizALI mANaso bahu patnIthI potAnuM gaurava samajatA. aMtaHpuramAM vadhu rANIo athavA vadhAre ardhAMganAo hoya to samAjamAM tene ghaNuM mahattva maLatuM. A uparAMta bIjI hakIkata e che ke AvA saMpatizALI mANasone tyAM dIkarI ApavAmAM, dIkarInA pitA vagere paNa potAnuM gaurava samajatA. paraMtu jainazAstramAM bahupatnItvanA rivAjone mahatva ApyuM nathI. samAjamAM je prathA hatI teno ullekha mAtra karyo che ane je vaibhavazALI vyaktio teno tyAga karatAM athavA virakta thai cAlI nIkaLatA, tene ja mahattva ApyuM che. ghaNI vakhata A patnI samudAya paNa virakta thai patinI sAthe sAdhu jIvana svIkArI letA. A rIte tyAga mArga para cAlI eka navuM daSTAMta upasthita karavAmAM AvatuM hatuM. zAstramAM AvI saMpatino tyAga karavAmAM ja te jIvanA puNayano mahimA gavAto hato. hakIkatamAM bahu patnI hovI tene koI khAsa puNyanuM phaLa mAnavAmAM AvatuM nahIM paraMtu teno tyAga karavo tene ja mahApuNya mAnavAmAM AvatuM hatuM. TUMkamAM kahevAnuM e che ke A prathA bahu AdaraNIya nathI paraMtu te samayanA itihAsanuM thoDuM darzana karAve che. vipAka zAstra upara ATaluM moTuM saMpAdana karI, je tapayajJa rAjakoTamAM cAlI rahyo che, temAM joDAyelA sAdhvIjIvaMdoe eka adbhuta puruSArtha karyo che. atyAra sudhI AvA zAstra saMpAdananA bhagIratha kAryo vidvAna sAdhu mahAtmAo tathA AcArya bhagavaMto pUru karatAM hatAM paraMtu sthAnakavAsI samAjamAM A prathama dAkhalo che ke paMcamahAvratadhArI sAdhvIjIoe A mahAyajJanuM netRtva saMbhALyuM che. zrI lIlamabAi mahAsatIjI jevA zANA satIjIe sAdhvIjI samudAya mATe eka navo vikrama sthApita karyo che ane sAdhvI samudAyanA jJAnAtmaka puruSArthamAM satIjIonuM nAma joDI zramaNI varganuM mastaka UcuM karyuM che. sAmAnya sAdhvIjIno mAtRvarga tapasyAmAM anurakta rahI jJAnAtmaka ArAdhanAmAM AgaLa vadhI zakyo na hato paraMtu rAjakoTanA A jJAna yajJamAM sAdhvIjIe puruSArtha karI karavaTa badalI che ane AgaLa AvA viduSI ratnA AtmAone preraNA paNa ApI che. eTale A sthAne A anupama kArya mATe bhAvAtmaka puSponI mALA arpaNa karatAM apUrva AnaMdAnubhUti thAya che. - pU. jayaMtamuni ma. sA. peTarabAra.
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMpAdakIya apUrva zrutaArAdhaka bhAvayoginI bA. bra. pU. lIlamabAI ma. sa. priya pAThaka, Aje amane AnaMda che ke, tamArI sAme gaNadhara racita agiyAramuM aMga sUtra, zrI vipAka sUtra bahAra paDI rahela che. vipAka zabda ja saraLatAthI samajAya tevo che. jema kAcI kerI ke keLA dAbAmAM nAkhyA hoya ane amuka samaya pachI barAbara pAkI jAya che, vadhAre samaya rAkhIe to cAMdA paDI jAya che, saDI-gaLI jAya che, tevI ja rIte ApaNe praznavyAkaraNamAM AzravanA bheda-prabheda jANyA. Azravano artha ja AvavuM che. jema Ave tema jAya paNa kharA, tenuM nAma gamana che. AvavuM = Agamana, javuM = gamana, baMne maLatAM gamanAgamana thaI gayuM. koI vacce kadAca rokI de to tyAM sthita paNa thaI jAya chatAM teno sthita thavAno kALa be samayathI mAMDI asaMkhyAtakALano che. AvavuM ane javuM te koNa karI zake? te savAlano javAba che-cha dravyamAM eka pudgala rUpI dravyamAM ja A svabhAva che. te AkhA lokamAM gamanAgamana karyA ja kare che. potAnuM astitva kAyama rAkhIne paryAyarUpamAM palaTAyA kare che. jenI jenI sAthe saMyoga kare te rIte pragaTa thAya che. gaLavuM, maLavuM te teno svabhAva che. jIvanI sAthe saMyoga kare ane AtmA asaMkhyAta pradeza dvArA tene rokavAnA bhAva dekhADe, AmaMtraNa Ape to premathI rokAI jAya che, AmaMtraNa svIkAre che. paradravyane AmaMtraNa ApavAno adhyavasAya karavo te jIvanA svabhAvano vibhAva che, tenuM nAma ja 'parabhAva' athavA 'vibhAva' kahevAya che. AvA AmaMtraNano svIkAra karI asaMkhyAta AtmapradezamAM pudgala paramANuo saMyoga saMbaMdhathI rahI jAya tenuM nAma 'karma' kahevAya che. te karma dvArA navA karmane kheMcIne samUha rUpamAM goThavAI javuM jJAnAvaraNAdinA rUpamAM ATha vibhAgamAM vaheMcAI javuM tenuM nAma 'kArpaNa zarIra' kahevAya che. goThavavAnI kriyAnA rUpamAM racanA karI badhAno samAveza karavA pUrA Atmapradezano kabajo laI DhAMkavAno bharacaka prayatna karavo tenuM nAma taijasa
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ zarIra' che. banne pula paramANuonI racanA che chatAM AtmA tene potAnuM svarUpa mAnI le che tethI kAryavAhI AgaLa cAle che. pudgala jaDa che, ajIva che. AtmAnuM AvaraNa thatuM hovAthI jaDa sajIva jevo bhAse che. svayaM AtmA nijamAM rahIne kArya karato hovA chatAM sva paramAM kriyA karato bhAse che. aMte AtmA pula paramANunI vRddhi karato karato, joDAyelA be mitrane sAthe rAkhato, navA navA veza dhAraNa kare. kyAreka audArika zarIra ane kyAreka vaikriya zarIra dhAraNa kare che tathA judA-judA sthAne gamana karavAnA svabhAvavALAnuM sAdhana banAvI cAra gati, covIsadaMDaka,84 lAkha jIvA yonimAM paribhramaNa kare che. A rIte jIva potAnuM svarUpa bhUlI paranuM svarUpa potAnuM mAnI beTho tenuM nAma 'mithyAtva' kahevAya che. AvA mithyAtvAdi pAMca karma bAMdhavAnA kAraNo che. anAdikALathI A rIte jIvo kAyA dvArA karma bAMdhe che. karma bAMdhavAnA pApasthAna aDhAra che. jIve kAyA dvArA prANAtipAta, adattAdAna, maithuna, parigraha, rati-arati, mithyAdarzanazalya, vacanathI mRSAvAda, kalaha, abhyAkhyAna, paizunya, paraMparivAda, mAyAmoso ane mana dvArA (aMtaHkaraNa dvArA) krodha, mAna, mAyA, lobha, rAga ane vaiSanAM AcaraNo karyA che. A rIte AtmA taijasa, kArmaNa mitra dvArA vizvamAM musApharI karavA mATe aMgopAMga- vALA zubha, azubha zarIra pAmIne bahAra trasa, sthAvara rUpe pragaTa thAya che. te sArA aMtaHkaraNathI zubha bhAve jagatanI vastu grahaNa kare ane tene pakAvIne bahAra pragaTa kare to sukhavipAka kahevAya ane azubha sAmagrI grahaNa karI azubha rUpe pariNata karI phaLa svarUpe pragaTe tenuM nAma duHkhavipAka kahevAya che. A rIte anaMta jIvarAzI pugala paramANunI banelI ATha vargaNAone grahaNa karI AtmA sAthe otaprota thaI kevI rIte sukha, duHkhano bhAgI bane che te daSTAMta dvArA arthAt dharmakathA dvArA Aroha, avarohanuM AbehUba citAra raju karatuM prastuta sUtra pragaTa thAya che. vipAkano vinAza kaI rIte karavo, azubhamAMthI zubha kema thavuM, aMte zuddha banI mokSa kema thAya? AtmA akhaMDa sukhano svAmI potAmAM DUbakI lagAvI sAdi anaMta bhAgamAM sadAne mATe siddhAlayanuM sAmrAjya prApta karI samrATa bane tevA prayogano bhaMDAra che jemAM tenuM nAma vipAka sUtra : A sUtranA anuvAdikA che mama bhaginI suziSyA viduSI utsAhadharA bA. bra. 28
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhvI uSAzrI.jemanA dilamAM, sau.ke. guru prANalAlajI ma. sA.nI janmazatAbdI nimitte AgamonuM anuvAda karI artha dharAvIe, tevA bhAva udita thayA hatA. tenI bhAvanAne sAkAra banAvavA amone, gusvaryone A vAta strI gaI ane tene AphlAdabhAve svIkArI lIdhI. nAnA sAdhvI chaMde paNa utsAhamAM sahayoga Apyo ane kAryavAhI AgaLa vadhI. temAM teoe A vipAka sUtrano anuvAda karavAno svIkAra karyo. teo tabiyatathI nAjuka che, manobaLathI moTA che, koI paNa kArya karavA te tene ramata vAta che. gacchanI sevA, bhaMDopakaraNa pUrA pADavA, sahayogI banI UbhA rahevuM, kAryamAM vega Apavo, utsAha pUravo tenI nIDaratA, hiMmata ane hoMza, prasannatA AvA aneka guNo tenAmAM taravare che. amArA sAdhvIchaMdomAM gurukuLanI kalagI che. ugra tapasvinI che. vidyApIThano abhyAsa karela che. tapasvI gururAjanI kRpApAtrI che. A sAdhvI ratnAe je vipAka sUtra lakhyuM che, avagAhyuM che tene mATe e ja bhAvanA karuM ke tamo tamArA vipAkano vinAza karI AtmabhAvanA bhAvatAM jIva lahe kevaLajJAna, tevI zuddha bhAvanAnA bhAgI bano. tamAro puruSArtha sva tarapha zIghra vahe ane AtmazAMti pAmo, tevA AzIrvAda. Apane vidita che ke A Agamane maDhI denAra, vyavasthita karanAra, zilpIsama saMpAdaka che nava jJAnagacchanAM Agama manISI pU. trilokamuni mahArAja. amArA parama upakArI vANIbhUSaNa pU. girIzacaMdrajI gurudeva, jeoe puruSArtha karI traNa lokanI amUla nidhi samA gItArtha Agama manISI trilokamunijIne ahIM lAvI upasthita karyA che. teoe amArA lakhelA Agamone AbhUSaNo paherAvI zRMgArita karI susajjita karyA che. A kArya vegavaMtu banAvI susvaccha ane sughaDa banAvyuM che. dhanya ho! gurudeva triloka muni ! amAruM kAma Ape niSkAma svAdhyAyapremI banIne saphaLa karyuM. huM anekazaH dhanyavAda ApI, mastaka jhukAvIne namaskAra karuM chuM. Agama avagAhana karavAmAM, prupha jovAmAM sAtha ApanAra dareka satIvRdonA sAthane AvakAruM chuM. A kAryamAM joDAyela gujarAtI anuvAdone zuddha karanAra prophesara suzrAvaka zrI mukuMdabhAI, bhAvathI sevA ApanAra zrI dhIrubhAI, prinTa karI prakAzita karanAra nehalabhAI, zrutajJAnAdhAra bananArA dAtAo, prakAzita karanAra prakAzana samitinA sabhyo, A kAryamAM pUrNa samarpita bhAve utsAha sAthe joDAyela zrI guruprANa phAunDezananA pramukhazrI caMdrakAMtabhAI zeTha vagere A dareka sahayogIonA puruSArthane mAna ApuM chuM.
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ The . avagAhanamAM gUTI rahevA pAmI hoya to gusvaryAnI ane paMca parameSThI vItarAga paramAtmAnI sAkSIe micchAmi dukkaDaM... bodhibIja dIkSA-zikSA dore bAMdhI, "mukta-lIlama"taNA tAraka thayA, evA guNI "ujama-phUla-aMbAmAtA" ne vaMdana karuM bhAva bharyA; vitarAga vacana viruddha lakhAyuM hoya to mAMguM punaH kSamApanA, maMgala maitrI pramoda bhAvamAM vaho sahu, evI karuM vijJApanA. -AryAlIlama. 30
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMpAdana anubha] Do. sAdhvI AratI tathA sAdhvI subodhikA mane je maLyuM che, jevuM maLyuM che, jeTaluM maLyuM che ane jyAre maLe che, te mArA karmanA udayathI ja maLyuM che. A vaikAlika karmasidhdhAMtane pragaTa karatuM zrI vipAkasUtra jainatattvajJAnanI aNamola pUMjI che. jIva potAnA kaSAya ane yoganA mAdhyamathI je pravRtti kare che, tenA dvArA karmano baMdha thAya che. te karmano paripAka thAya tyAre tenA vipAkano arthAt karmaphaLano anubhava karAve che. zrI vipAkasUtra pratyeka saMsArI jIvonI vartamAna paristhiti mATe koNa javAbadAra che ? te praznanuM samAdhAna Ape che. A AgamagraMthamAM karmanA zubhavipAka ane azubhavipAkane pradarzita karatA daza-daza cAritronuM pUrvabhava sahitanuM nirUpaNa che. pAThako kathAnaka vAMcatA jAya, karmanA zubhAzubha phaLanA tAdazya citro nirakhatA jAya ane karmasidhdhAMta sahaja rIte hRdayaMgama thato jAya che. A AgamanA saMpAdananA pAvana avasare amone paNa Agama avalokananI taka sAMpaDI. eka bAju tIvratama azubha vipAka ane bIjI bAju ucca koTinA zubha vipAkonA dazyo vAMcyA, mAnasapaTa para tenI UMDI chApa aMkita thai gai. turaMta vicAra Avyo ke zAstrano mULapATha, bhAvArtha, vivecana, kaThina zabdonA zabdArtha vagere taiyAra karyuM ja che paraMtu pAThako mATe samagra zAstranA sArabhUta tatvane koTaka rUpe taiyAra karIe jethI vAMcako zIghratAthI zAstranA sArane pAmI zake, te lakSe koSTaka taiyAra karyuM. te uparAMta samagra karmasidhdhAMta saMbaMdhI saMkSipta mAhiti paNa saMkalita karIne pariziSTarUpe pragaTa karI che. zrI sukhavipAka sUtramAM prathama subAhukumAranA adhyayananuM vistRta varNana che. zeSa nava adhyayanomAM atidezAtmaka pATha che. temAM pahelAM, bIjA, trIjA ane dazamA adhyayanamAM paMdaramA bhave ane zeSa adhyayanamAM te ja bhave mokSanuM kathana che. A prakAranI bhinnatAnuM kAraNa spaSTa thatuM nathI kAraNa ke duHkha vipAka sUtra, upAsakadazAMga sUtra, aMtagaDa sUtra Adi sUtronI jema ahIM paNa bhavaparaMparAnI samAnatA hovI joie. lekhanakAlamAM pAThalekhanamAM koI paNa kAraNathI skUlanA thai hoya ane nAva uniDu nA sthAne navasi pATha lakhAyo hoya tevI saMbhAvanA che. tharInI DO 31 Aja
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ A rIte kathAnakonI apekSAe saraLa chatAM sAdhako mATe atyaMta upayogI, jIvanamAM saMgharSonuM samAdhAna karAve tevA rahasyapUrNa zrI vipAkasUtrane lokabhogya banAvavAno yatkiMcita prayatna karyo che. sarvajJanA bhAvone pUrNapaNe samajavA, tenA rahasyone kholavA, te amArA jevA alpajJanI zakti nathI tema chatAM anaMta upakArI guruvaryonI asIma kRpAe, temanA pAvana sAMnidhdha tathA parokSa preraNAe ame Agama avagAhanAno yatkiMcita prayatna karyo che. sarva upakArIo tathA sahayogIonA zraNane svIkArIne ame svayaM karmavipAkane samajIne svIkArIne sarva prakAranA vipAkothI makta thavA puruSArthazIla banIe e ja maMgala kAmanA.. chaghasthapaNAne vaza thai jinavANIthI ochI - adhika ke viparIta prarUpaNA thai hoya to trividha trividhe.. micchAmi dukkaDam.. sadA RNI mAta-tAta caMpAbena-zAmaLajIbhAi! sadA RNI mAta-tAta lalitAbena-popaTabhAi! karyuM tame saMskAronuM siMcana, anaMta upakArI o tapasamrATa gurudevazrI! ApyuM aNamoluM saMyama jIvana zaraNu grahyuM pU. mukata -lIlama guruNIzrI ! kholyA Ape divya jJAnarUpa nayana devaguru-dharmanI maLe evI kRpA zruta AratIe pAmuM Atmadarzana. karyuM tame saMskAronuM siMcana, anaMta upakArI otapasamrATa gurudevazrI ! ApyuM aNamoluM saMyama jIvana zaraNu grahyuM pU. mukata -lIlama-vIra guruNIzrI ! kholyA Ape divya jJAnarUpanayana devaguru-dharmanI maLe evI kRpA zruta subodhe karuM kaSAyonuM zamana. 32 Aja
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuvAdikAnI kalame - sAdhvI zrI uSAbAI ma. A vizvanI virATa vATikAmAM aneka dArzanikoe, daSTAoe, ciMtakoe Atma sattA upara ciMtana karela che athavA AtmAno sAkSAtkAra karyo che. teoe parahitArthe AtmavikAsanA sAdhano tathA tenI paddhati upara paryApta ciMtana, manana, nididhyAsana karela che. Atma saMbaMdhita thayela ciMtana anubhavo upara racAyelAM zAstro gaNipiTaka, tripiTaka, veda, upaniSada Adi bhinna bhinna nAmothI prasiddha thayela che. jaina paraMparAe cAlI AvatI jJAnadhArAthI samajI zakAya che ke AtmAno vikAra, rAga, dveSa, moha, mAyA Adi sarva vibhAva bhAvo che. tene sAdhanA, ArAdhanA ane upAsanA dvArA dUra karI zakAya che, karmanA vipAkone niSphaLa banAvI zakAya che. jyAre pUrNataH karmakSaya thAya tyAre anaMtajJAna, anaMtadarzana, anaMta sukha, anaMtavIrya Adi saMpUrNa zuddha-AtmAnA anaMta guNo udghATita udbhASita thAya che. AtmAnI sarva zaktino saMpUrNataH vikAsa te ja sarvajJatA che. AvI sarvajJatA prApta karavA duHkhanA vipAka ane sukhanA vipAkathI para thaI AtmAnubhUti karavI te ja sAdhanA che. pApathI duHkhanI prApti ane puNyathI bAhya sukhanI prApti thAya che tyAre dharmathI mAtra nirjarAnI ja prApti thAya che. AvA bhAvothI bharapUra A vipAka sUtra che. jaina zAstronuM nirUpaNa sarvAgapUrNa che. jaDa-cetana, AtmA-paramAtmA, duHkhasukha, Azrava-saMvara, karmabaMdha-karmakSaya, saMsAra-mokSa Adi samasta viSayonuM sUkSma, gaMbhIra suspaSTa vivecana che. AvuM varNana anyatra maLavuM kaThina che. jIvanamAM adbhutatA, navInatA ane divyadRSTi utpanna kare tevI jaina vicAradhArA che. jaina Agama eTale bhayAraNyamAM bhUlA paDelA bhaTakatA bhavya prANIo mATe bhomiyo che, pathadarzaka borDa che. unmArge gayelAne sanmArge lAve che. tarka ane yuktithI akATaya hoya che. pratyakSa ane anumAnathI avirUddha hoya che. kumArgano nAzaka ane 33
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ sarvAnyudayano karanAra sanmArga pradarzaka hoya che. A sarva lakSaNo zrI vipAka sUtramAM pUrNatayA jovAmAM Ave che. mATe ja jijJAsu mumukSu AtmAo mATe prastuta sUtra upAdeya upalabdha Agama paraMparAno ItihAsa : sarvajJa sarvadarzI Akha puruSanI vANI, vacana, kathana, prarUpaNA e 'Agama' nA nAmathI oLakhAya che. 'Agama' arthAt tattvajJAna, AtmajJAna tathA AcAravyavahArano samyak paribodha denAra zAstra, sUtra, Aptavacana. viziSTa atizayasaMpanna sarvajJa puruSa, je dharmatIrthane pravartAve che, saMghanI jIvana paddhatimAM dharma-sAdhanAne sthApita kare che te dharmapravartaka arihaMta athavA tIrthakara deva kahevAya che. te tIrthaMkaradevanI AjJAthI tenA atizaya vidyA saMpanna vidvAna ziSya gaNadhara zAsana prAraMbhanA prathama divase ja dvAdazAMgI mULa sUtronI saMkalanA, racanA kare che ane tIrthakara prabhunA pharamAvelA upadeza, praznottara vagerenuM saMkalana karI samaye samaye te dvAdazAMgImAM punaH punaH saMpAdita kare che. te gaNadhara racita dvAdazAMgI zAstrane Agama kahevAmAM Ave che. tene ja naMdIsUtra ane samavAyAMga sUtra AdimAM dvAdazAMga gaNipiTaka kahevAyela che. A rIte zAsana prAraMbhamAM eTale potAnI dIkSAnA prAraMbhamAM ja tIrthakara prabhunI nizrAmAM ane teonI AjJAthI Avazyaka sUtra sahita bAra aMga AgamonI racanA karI, navadIkSita ziSyone te AgamonuM adhyayana prAraMbha karAvI de che. nitya, niyamita ubhaya saMdhyA pratikramaNa karavAmAM upayogI Avazyaka sUtronuM adhyayana sarva prathama pUrNa karAve che ane pachI bAra aMga AgamonuM adhyayana yogyatA pramANe anukramathI karAve che. te bAra aMga A pramANe che- 1. AcArAMga sUtra 2. sUtrakatAMga sUtra 3. ThANAMga sUtra 4. samavAyAMga sUtra pa. bhagavatI sUtra 6. jJAtAdharmakathA sUtra 7. upAsakadazA sUtra 8. aMtagaDa sUtra 9. anuttaropapAtika sUtra 10. praznavyAkaraNa sUtra 11. vipAka sUtra 12. daSTivAda sUtra. A dvAdazAMgInuM adhyayana pratyeka mumukSu mATe Avazyaka ane upAdeya che. dvAdazAMgImAM paNa bAramuM aMga vizALa ane samagra zrutajJAnano bhaMDAra che. tenuM adhyayana ati viziSTa pratibhA saMpanna evaM zrutasaMpanna sAdhaka zramaNa karI zakatA hatA. sAmAnyataH - 34
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhu sAdhvI dareka sAdhako mATe agiyAra aMgonuM adhyayana zakya banyuM tathA te tarapha badhAnI gati, mati rahI. te samaye lakhavAnI paraMparA na hatI, lakhavAnAM sAdhanono vikAsa paNa alpatama hato, mATe zAstrone smRtinA AdhAre athavA guruparaMparAthI kaMThastha karIne surakSita rAkhavAmAM AvatAM hatAM. saMbhavataH tethI ja AgamajJAna 'zrutajJAna' paNa kahevAya che ane tethI ja anya graMthomAM zruti, smRti jevA sArthaka zabdono vyavahAra karavAmAM Avyo che. bhagavAna mahAvIranA nirvANa pachI eka hajAra varSa sudhI AgamonuM jJAna smRti paraMparA para ja avalaMbita rahyuM. pachI smRtimaMdatA, guruparaMparAno viccheda, duSkALaprabhAva Adi aneka kAraNothI dhIre dhIre AgamajJAna lupta thatuM gayuM. mahAsarovaranuM jaLa sUkAtAM sUkAtAM goSpada mAtra rahyuM. eka bAju mumukSu zramaNo mATe A ciMtAno viSaya hato to bIjI bAju ciMtananI tatparatA ane jAgRti paNa hatI. te zrutajJAna-nidhinA saMrakSaNa mATe tatpara thayA. tyAre mahAna RtapAragAmI devaddhigaNi kSamAzramaNe vidvAna zramaNonuM eka saMmelana bolAvyuM ane smRti doSathI lupta thatAM AgamajJAnane surakSita ane ekaThuM karIne rAkhavAnuM AhvAna karyuM. sarva saMmatithI Agamone lipibaddha karavAmAM AvyAM, jinavANIne pustakArUDha karavAnuM A aitihAsika kArya vastutaH AjanI samagra jJAnapipAsa prajA mATe eka avarNanIya upakAra siddha thayo. saMskRti, darzana, dharma tathA AtmavijJAnanI prAcInatama jJAnadhArAne vahetI rAkhavAno A upakrama vIranirvANanA 980 thI 93 varSa pachI prAcIna valabhIpuranagarI (hAla saurASTramAM vaLA gAmomAM AcArya zrI devardhvigaNi kSamAzramaNanA netRtvamAM thayuM. Ama to jaina AgamonI A bIjI aMtima vAcanA hatI, paraMtu lipibaddha karavAno prathama prayAsa hato. Aje prApta jaina sUtronAM aMtima svarUpa saMskAra A ja vAcanAmAM pUrNa karavAmAM Avela hatAM. lipibaddha karavAnI A vAcanA samaye dvAdazAMgImAMthI agiyAra aMga Agamone lipibaddha karavAmAM AvyA. paraMtu bAramuM daSTivAda aMga ativizALa ane lakhavAnuM azakya hovAnA kAraNe tenuM saMpUrNa lakhANa na karatAM tenA AdhAre bIjA nAnA moTA sUtronI racanA karIne lakhavAmAM AvyAM. naMdI sUtranI racanA paNa te samaye ja karavAmAM AvI ane temAM badhA likhita sUtrone uakita karavAmAM AvyAM. Aje paNa naMdI sUtramAM te samasta nAnA-moTA sUtronAM nAma mojUda che. te sUtronI saMkhyA tyAM 35
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUcita badhA bheda prabheda joDavAthI totera(73)nI thAya che. kALakrame AgaLa vadhatA judI judI paraMparAmAM te ja AgamonI saMkhyA coryAsI (84), pistAlIza(45) ane batrIza(3ra) AgamanA rUpamAM prasiddhi pAmavAmAM Avela che. pustakArUDha thayA pachI AgamonuM svarUpa mULa rUpe surakSita thaI gayuM, paraMtu kALa-doSa, zramaNa-saMghonA AMtarika matabheda, smRtinI maMdatA, pramAda ane bhArata bhUmi para bahAranAM AkramaNone kAraNe vipula jJAnabhaMDAronA vidhvaMsa Adi aneka kAraNothI AgamajJAnanI vipula saMpatti, arthabodhanI samyaka guparaMparA dhIre dhIre kSINa evaM vilupta thatI rahI. AgamonAM aneka mahatvapUrNa pada, saMdarbha tathA tenAM gUDhArthonuM jJAna chinna-vicchinna thatuM gayuM. paripakva bhASAjJAnanA abhAvamAM je Agama hastalikhita hatAM te paNa zuddha pAThavALAM na hatAM. tenA samyapha arthanuM jJAna denArA paNa viralA ja hatA. A pramANe aneka kAraNothI AgamanI pavitra dhArA kSINa thatI gaI, maMda thatI gaI. vikramanI soLamI zatAbdImAM vIra lokAzAhe A dizAmAM krAMtikArI prayatna karyo. AgamonA zuddha ane yathArtha arthajJAnane nirUpita karavAno sAhasika upakrama punaH zarU thayo. paraMtu thoDA samaya pachI temAM paNa vikSepa AvavA lAgyA. sAMpradAyika vidveSa, saiddhAMtika vigrahane kAraNe AgamonI upalabdhimAM ghaNAM moTA vina thayA, Agama abhyAsIone zuddha prato maLavI paNa durlabha thaI gaI. ogaNIsamI zatAbdInA prathama caraNamAM Agama mudraNanI paraMparA cAlI, tethI buddhimAna pAThakone thoDI suvidhA maLI. dhIre dhIre prayatnothI AgamonI prAcIna cUrNio, niryuktio, TIkAo Adi prakAzamAM AvI ane tenA AdhAre Agamono spaSTa-sugama bhAvabodha saraLa bhASAmAM prakAzita thayo. tethI Agama-svAdhyAyI tathA jJAnapipAsuone suvidhA thaI. phalataH AgamanA paThana-pAThananI pravRtti vadhI. janatAmAM Agamo prati AkarSaNa ane ci vadhyAM che. A cinI jAgRtimAM aneka Agama vizeSajJa ke videzI vidvAno ane bhAratIya jainetara vidvAnonI Agama-zruta sevAno paNa prabhAva ane yogadAna che, te ApaNe gaurava sahita svIkArIe chIe. vipAka sUtra parizIlana : bAra aMgamAM vipAkanuM agiyAramuM sthAna che. AcArya vIrasene karmonA udaya ane udIraNAne vipAka kahela che. AcArya pUjyapAda ane AcArya akalaMkadeve lakhyuM 36
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ che- viziSTa ane vividha prakAranA pAka(karmaphala)nuM nAma 'vipAka' che. kaSAyonI tIvratA, maMdatA Adi rUpa bhAvAzravanA bhedathI viziSTa pAkanuM thavuM te "vipAka" che athavA dravya, kSetra, kALa, bhAva ane bhava rUpa nimitta bhedathI utpanna thayela vizva saMbaMdhI aneka prakArano pAka 'vipAka' che. AcArya haribhadre ane AcArya abhayadeve vRttimAM vipAkano artha lakhyo che ke--- puNya ane pApa karmonuM phaLa, te vipAka che ane kathA rUpamAM tenuM pratipAdana karanAra sUtra te vipAka sUtra che. samavAyAMgamAM vipAkano paricaya A pramANe Apyo che ke- vipAka sUtra sukRta ane duSkRta karmonAM phaLa-vipAkane darzAvanAruM Agama che. tenA sukhavipAka ane duHkhavipAka ema be vibhAga che. naMdI sUtramAM AcArya devavAcake vipAkano A pramANe ja paricaya Apyo che. sthAnAMga sUtramAM vipAka sUtranuM nAma karmavipAkadazA Apela che. samavAyAMga sUtra pramANe vipAkanA be zrutaskaMdha che, vIsa adhyayana che, vIsa uddezanakAla che, vIsa samuddezanakAla che, saMkhyAta pada, saMkhyAta akSara, parimita vAcanAo, saMkhyAta anuyogadvAra, saMkhyAta veDha nAmanA chaMda, saMkhyAta zloka, saMkhyAta niryuktio, saMkhyAta saMgrahaNIo ane saMkhyAta pratipattio che. vartamAnamAM je vipAka sUtra upalabdha che te 1216 zloka parimANa mAnela che. sthAnAMgamAM prathama zrutaskaMdhanA dasa adhyayanonAM nAma ApyAM che paraMtu bIjA zrutaskaMdhanAM adhyayanonAM nAma tyAM ApyAM nathI. vRttikArano e abhiprAya che ke bIjA zrutaskaMdhanAM adhyayanonI carcA anyatra karela che. prathama zrutaskaMdhanuM nAma "karmavipAkadazA" che. sthAnAMga pramANe karmavipAkadazAnAM adhyayanonAM nAma A pramANe che-- (1) mRgAputra (2) gotrAsaka (3) khaMDa (4) zakaTa (5) brAhmaNa (6) naMdiSaNa (7) zaurika (8) uduMbara (9) sahasroddAha Abharaka (10) kumAra licchaI. upalabdha vipAkanA prathama zrutaskaMdhanAM adhyayanonAM nAma A pramANe che-- (1) mRgAputra (2) ujjhitaka (3) abhagnasena (4) zakaTa (5) bRhaspatidatta (6) naMdivardhana (7) uMbaradatta (8) zorikadatta (9) devadattA (10) aMjU. sthAnAMgamAM je nAma ApyAM che ane vartamAnamAM je nAma upalabdha che temAM kaMIka aMtara che. vipAka sUtramAM keTalAMka nAma vyakti parathI che to keTalAMka nAma vastu parathI arthAt ghaTanA-prasaMga parathI che. sthAnAMgamAM je nAma ApyAM che te mAtra 37
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyaktipa2ka che. be adhyayanonA kramamAM aMtara che. sthAnAMgamAM je AThamuM adhyayana che, te vipAkanuM sAtamuM adhyayana che ane sthAnAMgamAM je sAtamuM adhyayana che, te vipAkanuM AThamuM adhyayana che. sthAnAMgamAM bIjA adhyayananuM nAma pUrvabhavanA nAmanA AdhAre "gotrAsaka" rAkhela che ane A sUtramAM AgaLanA bhavanA nAmanA AdhAre ujjitaka rAkhela che. sthAnAMgamAM trIjA adhyayananuM aMDa nAma pUrvabhavanA vyApAranA AdhAre rAkhela che ane vipAkamAM AgaLanA bhavanA nAmanA AdhAre "abhagnasena" rAkhela che. sthAnAMgamAM navamA adhyayananuM nAma sahasroddAha Abharaka athavA sahasoddAha che. sahasra-hajAro vyaktione ekI sAthe bALI devAnA kAraNe tenuM A nAma rAkhela che ane vipAkamAM prastuta adhyayananI mukhya nAyikA devadattA hovAnA kAraNe adhyayananuM nAma devadattA rAkhela che. sthAnAMgamAM dasamA adhyayananuM nAma "kumAra licchaI" che. licchavI kumAronA AcAra parathI A nAma rAkhela che. jyAre vipAkamAM tenuM nAma "aMjU" che, je kathAnI mukhya nAyikA che. vidvAnonuM mAnavuM che ke licchavIno saMbaMdha licchavI vaMza vizeSa sAthe hovo joIe. naMdI sUtra ane sthAnAMga sUtramAM vipAkanA bIjA zrutaskaMdha sukhavipAkanAM adhyayanonuM nAma nathI AvyuM. samavAyAMgamAM to baMne zrutaskaMdhonAM adhyayanonuM nAma nathI. vipAka sUtramAM sukhavipAkanAM adhyayanonAM nAma A pramANe che- (1) subAhukumAra (2) bhadranaMdI (3) sujAtakumAra (4) suvAsavakumAra (5) jinadAsakumAra (6) dhanapati (7) mahAbaLakumAra (8) bhadranaMdIkumAra (9) mahAcaMdrakumAra (10) varadattakumAra. samavAyAMganA paMcAvanamA samavAyamAM ullekha che ke kArataka mahinAmAM amAsanI rAte carama tIrthaMkara mahAvIra puNyanA karmaphaLane batAvatAM paMcAvana adhyayana ane pApanA karmaphaLa batAvatAM paMcAvana adhyayana dharmadezanAnA rUpe prarUpI nirvANa pAmyA. AmAM prazna e thAya ke paMcAvana aghyayanavALuM kalyANa phaLavipAka ane paMcAvana adhyayanavALuM pApaphaLavipAka batAvato Agama A vipAka sUtra che ? ke AnAthI juduM bIjuM koI Agama che ? keTalAka ciMtakono evo mata che ke prastuta Agama te ja Agama che temAM paMcAvana-paMcAvana adhyayana hatAM paraMtu pistAlIsa-pistAlIsa adhyayana temAMthI lupta thaI gayAM ne mAtra vIsa adhyayana ja bAkI rahyAM. ciMtakonI A mAnyatA ciMtana 38
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAMge che. kAraNa ke ThANAMga Adi sUtrothI A spaSTa che ke aMtima samayamAM prarUpita kalyANavipAka ane pApavipAkanAM paMcAvana-paMcAvana adhyayana che tathA A vipAka sUtra dasa dasa adhyayanAtmaka che. samavAyAMga ane naMdImAM vipAka sUtranI je paricaya rekhA batAvI che temAM vIsa adhyayanono ullekha che. naMdI ane samavAyAMga sUtramAM je padonI ane niryuktio vagerenI saMkhyA ApavAmAM Avela che, tenA artha paramArthanI paraMparA bahuzrutagamya che, sAthe ja anveSaNIya paNa che. vipAka sUtrano viSayAvabodha : karma siddhAMta jainadarzanano eka mukhya siddhAMta che. te siddhAMtanuM prastuta AgamamAMdArzanika gahana ane gaMbhIra vizleSaNa karavAmAM AvyuM nathI paraMtu udAharaNonAM mAdhyama dvArA viSayane saraLa rIte pratipAdita karela che. sAMsArika jIva je vividha prakAranAM karmonAM baMdhana kare che tene vipAkanI daSTie be bhAgamAM vibhakta karela che. zubha ane azubha, puNya ane pApa athavA kuzaLa ane akuzaLa. A be bhedono ullekha jainadarzana, bauddhadarzana, sAMkhyadarzana, yogadarzana, nyAyadarzana, vaizeSikadarzana ane upaniSada AdimAM karela che. je karmanA phaLanI prANI anukULa anubhava kare te puNya ane jeno pratikULa anubhava kare te pApa che. puNyanA zubha phaLanI to badhAM IcchA kare che paraMtu pApanA phaLanI koI IcchA karatA nathI, to paNa tenA vipAkathI koI bacI zakatuM nathI. jIve je karma bAMdhyAM che te A janmamAM athavA AgAmI janmomAM bhogavavAM ja paDe che. katakarmonuM phaLa bhogavyA vinA AtmAno chUTakAro nathI. prastuta AgamamAM pApa ane puNyanI gahana graMthione udAharaNo dvArA saraLatAthI samajAvela che. je jIvoe pUrvabhavamAM aneka prakAranAM pApakRtya karela che, te jIvone AgAmI jIvanamAM dAksa vedanAo sahana karavI paDe che. duHkhavipAkamAM tevA pApakRtya karanArA jIvonuM varNana che. je jIvoe pUrvabhavamAM sukRta karyA hatAM, teone sukha maLyuM. dvitIya vibhAgamAM evA sukRtya karanArA jIvonA prasaMgonuM varNana che. jema krUra kRtyo karanArA dareka jamAnAmAM thAya che tema satkAryo karI jIvanane sArthaka karanArAo paNa dareka yugamAM maLI Ave che. sAruM ane narasuM ekAMtarUpathI koI I 39
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ jamAnAnI dena nathI. sArA ane kharAba loko dareka yugamAM ochAvattA pramANamAM thatA ja rahe che. vipAka sUtranA pratyeka adhyayanamAM punarjanmanI carcA che. koI vyakti duHkhathI AkuLa-vyAkuLa banato hoya ane koI sukhanA sAgaramAM DUbelo hoya. te joI gautama svAmIe prazna karyo ke Ama kema? tyAre bhagavAne teno pUrva bhava saMbhaLAvIne evuM samAdhAna karI ApyuM ke tenuM rahasya svayaM samajI jAya. anyAya, atyAcAra, vezyAgamana, prajApaDana, lAMca-rUzvata, hiMsA, naramegha yajJa, mAMsa-bhakSaNa vagere duSkRtyane kAraNe aneka prakAranI yAtanAo bhogavavI paDe che. sukhavipAka sUtramAM supAtra dAnanuM suMdara prati phaLa batAvela che. prathama vibhAgamAM duSkarma karanArA jIvonA prasaMgonuM kathana che. tenAM adhyayanathI evuM samajI zakAya che ke koIne koI durAcArI loko dareka jamAnAmAM hoya che. je potAnI krUra ane hiMsaka manovRttinA kAraNe bhayaMkara aparAdho karyA kare che ane tenAM pratiphaLa rUpe vipula pramANamAM asahya yAtanAo bhogavyA kare che. vipAka sUtranAM je adhyayano Aje upalabdha che temAM rocaka ane preraka viSaya che ane hRdaya dhrujAvI de tevI dhArAvAhI viSaya che. A adhyayanomAM maLatAM ciMtanothI dareka mumukSu AtmAoe tyAga ane vairAgyapUrNa jIvana jIvavAno saMkalpa karI manuSyabhavane sArthaka karI levo joIe. vyAkhyA sAhitya ane saMskaraNo : vipAka sUtrano viSaya atyaMta saraLa ane sugama hovAthI tenA para niryukita ke bhASya lakhAyela nathI ke cUrNinI racanA paNa nathI thaI. sarvaprathama AcArya abhayadeve AnA para saMskRta bhASAmAM TIkA lakhI che; prAraMbhamAM AcArye bhagavAna mahAvIrane namaskAra karI vipAka sUtra para vRtti lakhavAnI pratijJA karI ane vipAka kRtanA zabdArtha prastuta karyA. vRttikAre aneka pAribhASika zabdonA saMkSipta ane sArapUrNa artha paNa ApyA che. vRttinA aMtamAM vidvAnone namra nivedana karyuM che ke, teo vRttine pariSkRta karavAno anugraha kare. prastuta vRttinuM prakAzana sarvaprathama sana 1876mAM rAya dhanapatasiMhe kalakattAmAM karyuM. tyAra pachI san 1920 mAM Agamodaya samitie muMbaIthI, mukti kamala jaina mohana mAlAe vaDodarAthI ane san 1935 mAM gurjara graMtharatna kAryAlaye 40
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAMdhIroDa amadAvAdathI aMgrejI anuvAda ane TippaNanI sAthe prakAzita karela che. pI. ela. vaidhe san 1933 mAM prastAvanA sAthe prastuta Agama prakAzita karyuM. jainadharma pracAraka sabhA, bhAvanagarathI vi. saM. 1987 mAM gujarAtI anuvAda prakAzita thayA. jainAgama prakAzaka sumati kAryAlaya-koTAthI san 1935 mAM ane vi. saM. 2446 mAM haidarAbAdathI kramazaH muni AnaMdasAgarajI ane pU. amolakaRSijIe hindI anuvAda sahita A AgamanuM prakAzana karAvyuM. jaina zAstramALA kAryAlaya ludhiyANAthI vi. saM. 2010 mAM AcArya AtmArAmajI ma. kRta vistRta TIkA yukta saMskaraNa prakAzita thayela che. TIkAmAM aneka rahasya udghATita karyAM che. jaina zAstrodvAra simita, rAjakoTe san 1959 mAM pU. ghAsIlAlajI ma. kRta saMskRta vyAkhyA ane hindI gujarAtI anuvAda sAthe prakAzita karela che. tenI saMskRta TIkA para AcArya abhayadevanI vRttino spaSTa prabhAva che. jaina sAhitya prakAzana samiti, amadAvAdathI san 1940mAM gopAladAsa jIvAbhAI paTele gujarAtI chAyAnuvAda prakAzita karela che. yuvAcArya zrI madhukara muninA pradhAna saMpAdanamAM vivecanayukta Agama batrIsI byAvarathI prakAzita thayela che. temAM paNa A sUtranuM prakAzana thayela che. Agama manISI zrI trilokamunijIe batrIsa zAstrono hiMdImAM sArAMza prakAzita karAvela che, je jainAgama navanItanA nAme prasiddha thayela che. temAM paNa A sUtranI svataMtra laghu pustikA bahAra paDela che. A pramANe samaye samaye vibhinna sthAnomAMthI prastuta AgamanAM aneka saMskaraNa prakAzita thayA che. te badhAnI potapotAnI judI judI vizeSatAo rahelI che. amArA A vipAka sUtranA / saMpAdanane suMdaratama banAvavAmAM AmAMnA aneka saMskaraNono pUrepUro sahayoga maLyo che. prastuta saMskaraNa ane AbhAradarzana : saurASTranI dhanyavaMtI dharA upara jeoe jinavANInuM siMcana karyuM che, evA mArA tamArA saunA parama upakArI guru prANanI janma zatAbdI ujavavAno aNamUlo avasara Avyo. parama zraddheya guruNImaiyAnA hradaya kamalamAM vicAradhArAnI sphuraNA thaI ke anaMta upakArI guru bhagavaMtanI janma zatAbdI varSa cIlAcAlu nahIM paNa aNamUlA zAsananI anupama sevA dvArA karIe. peDhI dara peDhI sudhI je kAryathI zAsananA saMtAno dharma pAmatA ja rahe, evuM kArya karavuM. te vAtane AgaLa vadhArI AcaraNamAM mUkavAmAM AvI. junAgaDhanI dharmavatI nagarI upara vicAra Avyo ane rAjakoTanI dharmamAM 41
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ raMgAyelI dharatI upara kAryanI zarUAta thaI. zrI ramaNikabhAI omAnavALA tathA zrI caMdrakAMtabhAI zeTha tathA junAgaDha saMghanA pramukha vrajalAla zAMtilAla dAmANI tathA maMtrI surezacaMdra prabhulAla kAmadAra A mahAkAryanA pAyAnA pattharasamA banyA. zrI royalapArka jaina moTA saMghanA AMgaNe prakAzanasamitie aMtaranA utsAhathI kAryane vadhAvI lIdhuM tethI teone dhanyavAda, teonA puruSArthathI ja A kArya vegavaMtu banela che. jeNe saMyamanA dAna ApyA che tevA mArA anaMta upakArI tapodhanI gudevanI asIma kRpAthI ane jeNe trividha tApathI saMtapta bhavAraNyamAMthI bahAra kADhayA che, saMyama jIvanamAM sAraNA, vAraNA karI paripakva banAvyA che tevA amArA mugaTamaNi sama guNIdevA pUjyavarA muktAbAI ma. tathA saMsArapakSe mArA vaDIla bhaginI gussImaiyA pU. bA.. lIlamabAI ma. jeNe mane jJAnAmRtano AsvAda karAvyo che. tenA aMtaranA AzIrvAdathI tathA mama gurubhaginI pU. prabhAbAI ma. nA sahayogathI vipAka sUtrano anuvAda karavAnI pAvana paLa maLI. vyaktinI zakti to vAmaNI che paraMtu jyAre guru kRpAnuM baLa temAM bhaLe che tyAre vikAsa pAme che. yogAnuyoga pU. tapasvIrAjanI nizrAmAM vANIbhUSaNa bA. bra. pU. zrI girIzamuni ma.sA.nI preraNAthI nava jJAnagacchanA Agama manISI pU. trilokamuni ma.sA. no suyoga sulabha banyo. pU. gurudeve temanI yogyatAnusAra saMzodhana kArya temane sopyuM. svAdhyAya premI muni mahArAje teno saharSa svIkAra karyo ane potAnI tana mananI zaktine Agama kAryamAM atyadhika samarpita karI dIdhI. mArA anuvAdita A vipAka sUtrane suMdara ane zuddha banAvavAmAM teozrIe khUba ja puruSArtha karela che te badala emano jeTalo upakAra mAnuM teTalo ocho che. temanA caraNomAM koTI koTI vaMdana. bhAvayoginI guNImaiyA pU. lIlamabAI mahAsatIjIe potAno amUlya samaya arpI apramattapaNe potAnuM mananIya temaja ciMtanIya sUkSmAtisUkSma dRSTikoNathI avalokana karI mArA upara asIma upakAra karyo che, te badala teozrInA caraNomAM namrabhAve zataH vaMdanA. saMyama sAdhanAmAM sahayogI sAdhvI chaMda sarvano sahayoga maLyo che ane tapasvinI sAdhvI kiraNabAIe rirAITa karI ghaNuM moTuM yogadAna Apela che tenI A take kadara karuM chuM. komyuTarAIjhaDa karI mudraNa karanAra zrI nehala mahetAne dhanyavAda ApuM 42
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ A vipAka sUtranA anuvAdamAM jina AjJAthI ochuM, adhika ke viparIta lakhAyuM hoya to trividhe trividhe micchAmi dukkaDam.. pa. pU. zrI mukta lIlama guruNInA suziSyA -sAdhvI uSA. 43
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 svAdhyAya zAstranA mULapATha saMbaMdhI krama viSaya asvAdhyAya kAla eka prahara jyAM sudhI rahe tyAM sudhI be prahara eka prahara ATha prahara eka prahara jyAM sudhI dekhAya tyAM sudhI jyAM sudhI rahe tyAM sudhI jyAM sudhI rahe tyAM sudhI jyAM sudhI rahe tyAM sudhI 11 12-13 AkAzasaMbaMdhI dasa asvAdhyAya AkAzamAMthI moTo tAro kharato dekhAya digdAha-koI dizAmAM Aga jevuM dekhAya akAlamAM meghagarjanA thAya [varSARtu sivAya) akAlamAM vIjaLI camake [varSARtu sivAya AkAzamAM ghoragarjanA ane kaDAkA thAya zuklapakSanI 1, 2, 3nI rAtri AkAzamAM vIjaLI vagerethI yakSanuM cihna dekhAya karA paDe dhummasa AkAza dhULa-rajathI AcchAdita thAya audArika zarIra saMbaMdhI dasa asvAdhyAya tiryaMca, manuSyanA hADakAM baLyA, dhovAyA vinA hoya, tiryaMcanA lohI, mAMsa 60 hAtha, manuSyanA 100 hAtha [phUTelA IMDA hoya to traNa prahara] maLa-mUtranI durgadha Ave athavA dekhAya smazAna bhUmi [100 hAthanI najIka hoya]. caMdragrahaNa-khaMDa/pUrNa sUryagrahaNa-khaMDa/pUrNa rAjAnuM avasAna thAya te nagarImAM yuddhasthAnanI nikaTa upAzrayamAM paMcendriyanuM kalevara cAra mahotsava-cAra pratipadA aSADha, Aso, kArataka ane caitranI pUrNimA ane - tyAra pachInI ekama savAra, sAMja, madhyAhna ane ardharAtri. 12 varSa dekhAya tyAM sudhI jyAM sudhI rahe tyAM sudhI 8/12 prahara 12/16 prahara navA rAjA thAya tyAM sudhI yuddha cAle tyAM sudhI jyAM sudhI hoya tyAM sudhI 21-28] saMpUrNa divasa-rAtri eka muhUrta 29-3ra [noMdha:- paraMparA anusAra bhAdaravA suda pUnama ane vada ekamanA divase paNa asvAdhyAya manAya che. tenI gaNanA karatAM 34 asvAdhyAya thAya che.]
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vidhA sUtra zrI vidhA zrI vidhA A sUtra zrI vidhA sUtra sUtra zrI vidhADa sUtra zrI vidhA sUna 5 sUtra zrI vidhADa sUtra zrI vidhAU sUtra zrI vidhAGa sUtra zrI vidhAU sUtra zrI vidhA sUtra A sUtra zrI vidhAGa sUtra pADa zrI vidhADa sUtra zrI vidhA IS sU pA zrI vidhADa sUtra zrI vidhA sUtra zrI vibhA MIS gaNadhara raci zrI vidhATha sUtra zrI viSA sUtra zrI vi vidhAya zrI vidhAGa sUtra zrI vipIDa zrI vidhA sUtra vidhA zrI pa pUra zrI hAyAramuM aMga zrI vidhA vA sUtra zrI vipADa bhUjapA, bhAvArtha, vivecana, pariziSTa anuvAdikA vidhA: sUtra zrI GlAItra A kAlikasUtra che. tenA mULapAThano svAdhyAya divasa ane rAtrinA pahelA tathA cothA praharamAM thaI zake che.
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ | duHkha vipAka iprathama zrutaskaMdha ( duHkhavipAka sUtra ) paricaya : A saMsAranA samasta jIvo karmanA vipAka pramANe pravAhita thaI rahyA che. A pravAhamAM jIva zubha karmanA saMyogathI sukhI sAMsArika avasthA prApta kare che ane azubha karmanA saMyogathI duHkhI avasthA prApta kare che. prastuta sUtramAM AvA banne prakAranA AtmAonAM jIvana vRttAMtanuM varNana karavAmAM AvyuM che. karma vipAkanAM varNananA kAraNe A sUtranuM nAma vipAka sUtra rAkhavAmAM AvyuM che. duHkhavipAkamAM pApakarmanuM ane sukhavipAkamAM puNyakarmanuM phaLa pratipAdana karavAmAM AvyuM che. prathama duHkhavipAkasUtramAM daza adhyayana che; jemAM pahelA adhyayananuM nAma mRgAputra che. A adhyayanamAM mRgAputra nAmanA pApakarmavALA jIvanuM jIvana vRttAMta che, te A pramANe che bhagavAna mahAvIra svAmInA vicaraNa kALamAM mRgagrAma nAmanuM nagara hatuM. temAM vijayakSatriya nAmanA rAjA rAjya karatA hatA. mRgAdevI tenI rANI hatI. teNIe eka bALakane janma dIdho, je mahAna pApakarmonA udayathI prabhAvita hato. te janmathI ja AMdhaLo ane bahero hato. tene AMkha, kAna, nAka, hAtha-paga Adi avayava na hatA. te aMgonA sthAne phakta nizAnI ja hatI. zaramanA kAraNe ane patinI AjJAthI magAdevI tenuM gupta rUpe pAlana-poSaNa karatI. tene eka bhoMyarAmAM rAkhavAmAM Avyo hato. janma pahelAM garbhamAM ja tene bhasmaka roga lAgu paDyo hato, jethI AhAra karatAM turata ja tenA zarIramAMthI parU ane lohI vahetuM. mRgArANIno A prathama dIkaro hato. tyAra pachI cAra putro thayA hatA, je suMdara, suDoLa ane rUpa, guNa yukta hatA. eka vakhata te nagaramAM bhagavAna mahAvIra svAmI padhAryA. dharmopadeza sAMbhaLavA rAjA sahita nagaranA loko AvyA. eka dIna-hIna janmAMdha vyakti paNa tyAM AvI hatI. jene eka mANasa nAnI gADImAM besADI, gADI kheMcIne laI jato hato. tene joI gautama gaNadhare prazna pUchyo- bhaMte ! A kevo duHkhI AtmA che! zuM AnA jevo bIjo koI duHkhI nahIM hoya ? uttaramAM bhagavAne bhoMyarAmAM rahelA magAputranuM varNana karyuM. te sAMbhaLI gautama svAmIne tene jovA javAnI IcchA thaI. bhagavAnanI AjJA laI gautama svAmI mRgArANInA mahele padhAryA. mRgArANIe satkAra-sanmAna
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vipAka sUtra karyA. asamaye AvavAnuM kAraNa pUchyuM. gautama svAmIe tenA putrane jovAnI bhAvanA vyakta karI. mRgArANIe potAnA cAra kumArone upasthita karyA. gautama svAmIe spaSTatA karI ke A putronuM mAre prayojana nathI paNa bhoMyarAmAM rahelA prathama putrane jovo che. mRgArANIe sAzcarya pUchyuM ke A gupta vAtanuM rahasya Apane konA dvArA jANavA maLyuM? gautama svAmIe kahyuM ke sarvajJa, sarvadarzI mArA dharmaguru, dharmAcArya, bhagavAna mahAvIra svAmI dvArA mane A jANavA maLyuM che. mRgArANIe bhojananI sAmagrI gADImAM (TrolImAM) goThavI. gautama svAmIne sAthe laIne te bhoMyarA pAse pahoMcI. moDhA upara arthAtu nAka upara cAra paDavALA vastrane bAMdhyuM ane gautama svAmIne kahyuM ke tame paNa A mukhavastrikAthI (moDhA para bAMdhela vastrathI) nAkane DhAMkI lyo. gautama svAmIe moDhA para bAMdhelI mukhavastrikAthI nAka DhAMkaryuM. tyArapachI mRgArANIe daravAjo khulatA ja cAre bAju asahya durgadha phelAvA lAgI. mRgArANIe putranI pAse AhAra mUkyo ke tarata ja khUba AsaktithI, zIghratAthI te AhArane khAI gayo. tatkAla te AhAra rasI ane lohInA rUpamAM pariNamana pAmIne bahAra Avyo; tene paNa te cATI gayo. A rUMvATA ubhA karI de tevuM bIbhatsa ane dayanIya dazya joI gautamasvAmI pAchA AvyA ane bhagavAnane tenI durdazAnuM kAraNa pUchyuM. tyAre bhagavAne teno pUrvabhava kahyo IkAI rAThoDa : bhAratavarSamAM vinayavardhamAna nAmanA kheDano zAsaka 'IkAI nAmano rASTrakUTa(rAThoDa) hato. A rASTrakUTa atyaMta adharmI, adharmAnuyAyI, adharmaniSTha, adharmadarzI, adharmanuM poSaNa karanAro ane adharmAcArI hato. Adarza zAsakamAM je vizeSatA hovI joIe temAMnI eka paNa tenAmAM na hatI. eTaluM ja nahi, te dareka rIte bhraSTa ane adhama zAsaka hato. prajAne vadhumAM vadhu pIDavAmAM AnaMda mAnato hato. te lAMca leto hato ane niraparAdhI loko upara khoTA Aropa mUkI temane parezAna karato hato, pApakRtyomAM tallIna raheto hato. tIvratara pApakarmonAM AcaraNathI tene tAtkAlika phaLa e maLyuM ke tenA zarIramAM asAdhya soLa mahAroga utpanna thayA. A rogonAM kAraNe durgAnamAM mRtyu pAmI te pApanAM phaLane bhogavavA mATe pahelI narakamAM nArakIpaNe utpanna thayo. narakamAM eka sAgaropamanuM AyuSya bhogavyA pachI mRgAputra rUpe teNe janma dhAraNa karyo che. mRgAputranA bhUtakALanI A kathA sAMbhaLIne gautama svAmIe tenA bhaviSya mATe pUchayuM, tyAre bhagavAne mRgAputranuM bhaviSya batAvatAM kahyuM ke(1) ahIM 26 varSanuM AyuSya pUrNa karI te prathama narakamAM utpanna thaze. (2) eka sAgaropama narakanuM AyuSya bhogavI siMharUpe utpanna thaze. (3) tyAra pachI prathama narakamAM utpanna thaze.
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ duHkha vipAka (4) pachI sarIsRpa(sarpa, noLIyo vagere) thaze. (5) tyAra pachI bIjI narakamAM jaze. (6) tyAMthI pakSIyonimAM utpanna thaze. (7) trIjI narakamAM jaze. (8) siMharUpe janma leze. (9) cothI narakamAM jaze. (10) u2parisarpa jAtimAM jaze. (11) pAMcamI narakamAM jaze. (12) strIrUpe janma laI pApAcAranuM sevana karaze. (13) chaThThI narakamAM jaze. (14) manuSyabhavamAM adharmanuM sevana karaze. (15) sAtamI narakamAM jaze. 3 tyAra pachI lAkho vakhata jalacara jIvonI sADA bAra lAkha kulakoTimAM, catuSpadomAM, u2parisarpomAM, bhujaparisarpomAM, khecaromAM, cauurendriyamAM, teIndriyamAM, beIndriyamAM, kaDavI vanaspatimAM, vAyukAya, apakAya, teukAya tathA pRthvIkAyamAM lAkho-lAkho vakhata janma dhAraNa karaze. dIrghakALa sudhI bhavabhramaNa karI apAra vedanAo bhogavyA pachI baLada rUpe janma thaze. tatpazcAt tene manuSyabhavanI prApti thaze. tyAM saMyamanI ArAdhanA karI prathama devalokamAM utpanna thaze. tyAMthI mahAvideha kSetramAM janma laI teno AtmA siddha thaze.
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vipAka sUtra o) - paheluM adhyayanA mRgAputra adhyayana prAraMbha :| 1 teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM caMpA NAmaM NayarI hotthA / vaNNao / puNNabhadde ceie / vaNNao / bhAvArtha :- kALe- avasarpiNI kALanA cothA ArAmAM ane te samaye- bhagavAna mahAvIra svAmI birAjamAna hatA tyAre caMpA nAmanI eka nagarI hatI. te nagarInI bahAra IzAna khUNAmAM pUrNabhadra nAmanuM eka caitya-udyAna hatuM. nagarI ane udyAnanuM varNana paNa aupapAtika sUtra pramANe jANavuM. 2 teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtevAsI ajjasuhamme NAmaM aNagAre jAisaMpaNNe jAva paMcahiM aNagArasaehiM saddhiM saMparivuDe puvvANupuvvi caramANe gAmANugAmaM dUijjamANe suhaMsuheNaM viharamANe jeNeva caMpANayarI jeNeva puNNabhadde ceie teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA, ahApaDirUvaM uggahaM uggiNhai, ahApaDirUvaM uggahaM uggiNhittA saMjameNaM tavasA appANaM bhAvemANe viharai / parisA NiggayA / dhamma soccA Nisamma jAmeva disiM pAubbhUyA tAmeva disi paDigayA / bhAvArtha :- kALe ane te samaye zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmInA aMtevAsI Arya sudharmA nAmanA aNagAra jAtisaMpanna yAvat pAMcaso aNagAro sAthe kramazaH cAlatAM grAmAnugrAma sukhapUrvaka vicaratAM jyAM caMpAnagarI hatI, jyAM pUrNabhadra udhAna hatuM, tyAM padhAryA ane saMyamanA anurUpa zayyA sastArakanI AjJA laIne saMyama ane tapathI AtmAne bhAvita karatAM rahevA lAgyA. dharmakathA sAMbhaLavA mATe pariSada (lokono vizALa samudAya) nagarImAMthI nIkaLI. dharmakathA sAMbhaLIne hRdayamAM dhAraNa karIne je dizAmAMthI AvI hatI, te bAju pAchI cAlI gaI arthAt sahu svasthAne pAchA pharyA. vivecana : vyavahAramAM kALa ane samaya, A banne zabda ekArNavAcI hovA chatAM TIkAkAra zrI abhayadeva
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayana-1/mRgAputra sUrie temAM bhinnatA batAvatA kahyuM che ke- sAmAnya vartamAnAvaLio vadhu kAlaH, viziSTaH punastadekadeza bhUtaH samayaH / naphaLaH sutrakArane kALa zabdathI vartamAna avasarpiNIkALano cotho Aro che ane samaya zabdathI cothA ArAmAM jyAre bhagavAna sadehe birAjamAna hatA tyAre A kathA kahevAmAM AvI hatI. te samaya ahIM abhipreta che. jaMbUsvAmInI jijJAsA :| 3 teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM ajjasuhammassa aMtevAsI ajjajaMbU NAmaM aNagAre sattussehe jAva saMjameNaM tavasA appANaM bhAvemANe viharai / tae NaM ajjajaMbU NAma aNagAre jAyasaDDhe jAva jeNeva ajjasuhamme aNagAre teNeva uvAgae, tikkhutto AyAhiNaM payAhiNaM karei, karettA vaMdai NamaMsai, vaMdittA NamaMsittA jAva pajjuvAsamANe evaM vayAsI| 4 jai NaM bhaMte ! samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM jAva saMpatteNaM dasamassa aMgassa paNhAvAgaraNassa ayamaDhe paNNatte, ekkArasamassa NaM bhaMte ! aMgassa vivAgasuyassa samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM jAva saMpatteNaM ke aTe paNNatte ? bhAvArtha :- kAle ane te samaye Arya sudharmA svAmInA ziSya Arya jaMbUsvAmI nAmanA aNagAra sAta hAthanI UMcAIvALA yAvatu saMyama ane tapathI AtmAne bhAvita karatAM vicaratA hatA. te samaye zrI jaMbusvAmI jijJAsAthI yukta thaI yAvata jyAM zrI sudharmAsvAmI hatA tyAM AvIne teozrInA caraNomAM upasthita thaIne, jamaNI bAjuthI DAbI bAju traNa vAra aMjalibaddha hAtha pheravatA AvartanarUpa pradakSiNA karyA pachI vaMdana-namaskAra karIne tenAthI na ati dUra ke na ati najIka evA yogya sthAne rahIne temanI sevA karatAM A pramANe bolyA he bhagavan! praznavyAkaraNa nAmanA dazamA aMga sUtrano bhagavAna mahAvIra svAmIe je artha prarUpyo che, te meM sAMbhaLyo. have he bhagavan! mokSa saMprApta zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIe "vipAkasUtra" nAmanA agiyAramA aMga sUtrano zo artha pharamAvyo che? te mane kaho. vivecana : prastuta sUtramAM prazna pUchanAranI mAnasika pUrvAvasthAnuM manovaijJAnika draSTikoNathI vizleSaNa karyuM che. temAM navasare Adi bAra padano prayoga nAva- yAvat zabda dvArA karyo che. tenA artha kramazaH A pramANa che- gAya - zraddhA = IcchA, ruci athavA utsuktA, nAyaNasA = saMzaya - jijJAsA,
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vipAka sUtra bAyoDaitte- kutUhala = Azcarya. koI paNa darzananA udbhavanI pUrvabhUmikA A tripadI ja che. koI paNa ajJAta vastunA viSayamAM sahu prathama IcchA thAya, tyAra pachI tene jANavAnI jijJAsA thAya ane trIjI avasthAmAM eka Azcarya utpanna thAya ke Ano pratyuttara zuM maLaze ? A prakriyAthI ja darzanano vikAsa thAya che. jema jhADa parathI phaLane nIce paDatuM joIne nyUTana nAmanA vaijJAnikane, "A zuM thayuM ? kevI rIte thayuM ?" te jijJAsA thaI. tema ja A kriyAthI aMtaramAM Azcaryano bhAva utpanna thayo ke A rIte kema banI zake ? tenI te ja vicAradhArAe gurutvAkarSaNanA siddhAMtanI zodha karI. prastuta AgamamAM paNa A tripadIno aneka vAra prayoga thayo che. jAta, utpanna, saMjAta ane samutpanna--A cAre zabda kramika vikAsanA sUcaka che. jema bIja vAvyuM, aMkurita thayuM, choDa thayo ane aMte pUrNa rUpe niSpanna thayuM. te ja rIte jAta = astitvamAM AvyuM, utpanna = utpanna thayuM, saMjAta = vRDhigata thayuM ane samutpanna = pUrNa rUpathI niSpanna thayuM. sudharmAsvAmI dvArA vipAkasUtranuM viSaya kathana : 5 tae NaM ajjasuhamme aNagAre jaMbu aNagAraM evaM vayAsI- evaM khalu jaMbU ! samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM jAva saMpatteNaM ekkArasamassa aMgassa vivAgasuyassa do suyakkhaMdhA paNNattA, taM jahA- duhavivAgA ya suhavivAgA ya / jai NaM bhaMte ! samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM jAva saMpatteNaM ekkArasamassa aMgassa vivAgasuyassa do suyakkhaMdhA paNNattA, taM jahA - duhavivAgAya suhavivAgA ya / paDhamassa NaM bhaMte ! suyakkhaMdhassa duhavivAgANaM samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM jAva saMpatteNaM kai ajjhayaNA paNNattA ? bhAvArtha :- tyAra pachI Arya sudharmA aNagAre jaMbU aNagArane A pramANe kahyuM- he jaMbU ! yAvat mokSasaMprApta zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIe vipAka sUtra nAmanA agiyAramA aMga sUtranA be zrutaskaMdho pratipAdita karyA che, jema ke- duHkhavipAka ane sukhavipAka. he bhagavan ! jo mokSasaMprApta zramaNa bhagavAna mahAvIre agiyAramA aMga vipAkasUtranA be zrutaskaMdho pharamAvyA che, jema ke- duHkhavipAka ane sukhavipAka, to he bhagavan ! duHkhavipAka nAmanA prathama zrutaskaMdhamAM zramaNa bhagavAna mahAvIre keTalAM adhyayano kahyAM che ? 6 tae NaM ajjasuhamme aNagAre jaMbu aNagAraM evaM vayAsI- evaM khalu jaMbU ! samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM jAva saMpatteNaM duhavivAgANaM dasa ajjhayaNA paNNattA, teM nahIM miyAputte ya ujjhie, abhagga sagaDe bahassaI gaMdI / uMbara soriyadatte ya, devadattA ya aMjU ya / / 1 / /
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhyayana-1/mRgAputra . bhAvArtha :- tyAra pachI Arya sudharmA svAmIe jaMbU aNagArane A pramANe kahyuM- he jaMbU! mokSane saMprApta zramaNa bhagavAna mahAvIre duHkhavipAka nAmanA prathama zrutaskaMdhanAM daza adhyayano pratipAdita karyA cha, bha3- (1) bhR||putr (2) 6 (3) samana (4) za2 (5) pRDaspati (5) nahI (7) para (8) zau2i4tta (C) vitt| (10) aMDU. | 7 | jai NaM bhaMte ! samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM jAva saMpatteNaM duhavivAgANaM dasa ajjhayaNA paNNattA, taM jahA- miyAputte ya jAva aMjU ya / paDhamassa NaM bhaMte ! ajjhayaNassa duhavivAgANaM samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM jAva saMpatteNaM ke aDhe paNNate? tae NaM se suhamme aNagAre jaMbu aNagAraM evaM vayAsI- evaM khalu jaMbU ! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM miyaggAme NAmaM Nayare hotthA / vaNNao / tassa NaM miyaggAmassa Nayarassa bahiyA uttarapuratthime disIbhAe caMdaNapAyave NAmaM ujjANe hotthA / savvouya puppha phala samiddhe, vaNNao / tattha NaM suhammassa jakkhassa jakkhAyayaNe hotthA / cirAIe jahA puNNabhadde / bhAvArtha :- he bhagavan! mokSa saMprApta zramaNa bhagavAna mahAvIre duHkhavipAka sUtranAM mRgAputra yAvata aMjU Adi daza adhyayano kahyAM che, to he bhagavan! tenA prathama adhyayanano prabhue zuM artha kahyo che? tenA uttaramAM sudharmAsvAmIe jaMbU aNagArane A pramANe kahyuM- he jaMbU ! te kALa te samaye mRgagrAma nAmanuM eka nagara hatuM. te mRgagrAma nAmanA nagaranI bahAra uttara-pUrva dizAmAM arthAt IzAna khUNAmAM badhI RtuonA phaLa-puSpAdithI yukta caMdanapAdapa nAmanuM eka ramaNIya udyAna hatuM. nagarI ane udyAnanuM varNana aupapAtika sUtra pramANe jANavuM. te udyAnamAM sudharma nAmanA yakSanuM prAcIna yakSAyatana hatuM, tenuM varNana pUrNabhadra yakSAyatananI jema jANavuM. sanmAMdha bhRgAputra : 8 tattha NaM miyaggAme Nayare vijae NAmaM khattie rAyA parivasai / vnnnno| tassa NaM vijayassa khattiyassa miyA NAmaM devI hotthA / ahINa paDipuNNa jAva vaNNao / tassa NaM vijayassa khattiyassa putte miyAe devIe attae miyAputte NAma dArae hotthA / jAi adhe, jAi mUe, jAi bahire, jAi paMgule, huMDe ya vAyavve ya / Natthi NaM tassa dAragassa hatthA vA pAyA vA kaNNA vA acchI vA NAsA vA / kevalaM se tesiM aMgovaMgANaM AgiI AgiImitte / tae NaM sA miyAdevI taM
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vipAka sUtra miyAputtaM dAragaM rahassiyaMsi bhUmigharaMsi rahassieNaM bhattapANeNaM paDijAgaramANI paDijAgaramANI viharai / 8 - te bhAvArtha :- te mRgagrAma nagaramAM vijaya nAmanA kSatriya rAjA hatA. te vijaya rAjAnI mRgA nAmanI rANI hatI. te sarvAMga suMdara ane paripUrNa Indriya yukta zarIravALI hatI, vagere rAjA-rANInuM varNana aupapAtika sUtra pramANe jANavuM. te vijaya kSatriyano putra ane mRgAdevIno Atmaja mRgAputra nAmano eka bALaka hato. te janmathI ja AMdhaLo, mUMgo, bahero, paMgu, huMDa(tenA zarIranA badhA avayava kaDhaMgA hatA) ane vAtarogI hato. tene hAtha, paga, kAna, netra ane nAsikA paNa na hatAM paraMtu te aMgopAMgonA mAtra AkAra ja hatA. te AkAra paNa nAma mAtra hatA. mRgAdevI gupta bhUmigRha(aMDara grAunDa bhoMyarA)mAM guptarUpathI AhArAdi dvArA te mRgAputra bALakanuM pAlana-poSaNa karatI hatI. 9 tattha NaM miyaggAme Nayare ege jAiaMdhe purise parivasai / se NaM egeNaM sacakkhueNaM puriseNaM purao daMDaeNaM pagaDDijjamANe pagaDDijjamANe phuTTahaDAhaDasIse macchiyA-caDagarapahakareNaM aNNijjamANamagge miyaggAme Nayare gihe gihe kAluNavaDiyAe vitti kappemANe viharai / bhAvArtha :- te mRgagrAmamAM eka janmAMdha puruSa raheto hato. te lAkaDInA AdhAre te cAlato hato. AMkhovALo eka puruSa tenI lAkaDI pakaDIne tene calAvato hato. tenA mAthAnA vALa atyaMta vikharAyelA hatA, atyaMta malina hovAnA kAraNe tenI pAchaLa mAkhIonAM jhuMDanA jhuMDa gaNagaNatAM hatAM, evo te janmAMdha puruSa mRgagrAma nagaranA ghara--gharamAM dInabhAve bhikSAvRttithI potAnI AjIvikA calAvI rahyo hato. 10 teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre jAva samosarie / parisA NiggayA / tae NaM se vijae khattie imIse kahAe laddhaTThe samANe jahA kUNie tahA Niggae jAva pajjuvAsai / bhAvArtha :- te kALe ane te samaye zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI yAvat nagaranI bahAra caMdanapAdapa udyAnamAM padhAryA. temanA padArpaNanA samAcAra maLatAM ja janatA nagaranI bahAra darzanArthe nIkaLI. tyAra pachI vijaya nAmanA kSatriya rAjA paNa mahArAjA kuNikanI jema bhagavAnanA caraNomAM jaIne yAvat paryupAsanA--sevAbhakti karavA lAgyA. 11 tae NaM se jAiaMdhe purise taM mahayA jaNasaddaM jAva suNettA taM purisaM evaM vayAsI - kiM NaM devANuppiyA ! ajja miyaggAme Nayare iMdamahe i vA khaMdamahe i vA ujjANa-girijattA i vA, jao NaM bahave uggA bhogA egadisiM gAbhimuhA NiggacchaMtti ? tae NaM se purise jAiaMdhaM purisaM evaM vayAsI- No khalu
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhyayana-1/bhRgAputra devANuppiyA ! ajja miyaggAme Nayare iMdamahe i vA jAva Niggachai / evaM khalu devANuppiyA ! samaNe bhagavaM mahAvIre jAvaviharai / tae NaM ee jaavnniggcchti| tae NaM se jAi aMdhapurise taM purisaM evaM vayAsI- gacchAmo NaM devANuppiyA ! amhe vi samaNaM bhagavaM mahAvIraM jAva pjjuvaasaamo| tae NaM jAiaMdhe purise teNaM purao daMDaeNaM puriseNaM pagaDDijjamANe pagaDDijjamANe jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA tikkhutto AyAhiNaM payAhiNaM karei, vaMdai NamaMsai jAvapajjuvAsai / tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre vijayassa raNNo tIse ya mahaimahAliyAe parisAe dhammAikkhai / parisA paDigayA, vijae vi ge| bhAvArtha :- nagaramAM thatAM kolAhalane sAMbhaLIne te janmAMdha puruSe dekhatAM puruSane pUchayuM- he devAnupriya! zuM Aje mRga grAmamAM IndrAdino mahotsava che, skaMda mahotsava che, udyAna ke parvatanI yAtrA che? ke jethI A ugravaMzI tathA bhogavaMzI Adi ghaNAM puruSo eka ja dizAmAM eka ja tarapha nagara bahAra jaI rahyAM che? te puruSe kahyuM- he devAnupriya! Aje nagaramAM IndrAdino mahotsava nathI paraMtu A nagaramAM zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI padhAryA che, tyAM temanA darzanArthe janatA jaI rahI che. tyAre te aMdha puruSe te puruSane kahyuMhe devAnupriya! cAlo, ApaNe paNa jaIe ane bhagavAnanI paryApAsanA karIe. tyArapachI aMdhapuruSane lAkaDI dvArA dorato te puruSa zramaNa bhagavAna mahAvIra jyAM birAjamAna hatAM, tyAM Avyo. AvIne te janmAMdha puruSe bhagavAnane jamaNI bAjuthI zarU karIne Avartana rUpe traNavAra pradakSiNA karI. pradakSiNA karIne vaMdanA-namaskAra karyA yAvatu te bhagavAnanI paryApAsanA-sevAbhaktimAM tatpara thayo. tyAra bAda zramaNa bhagavAna mahAvIre vijaya rAjA ane te vizALa pariSadane dharmopadeza Apyo. bhagavAnanI dezanA sAMbhaLIne vijaya rAjA tathA pariSada potAnA sthAne pAchI pharI. mRgAputranA viSayamAM gautamasvAmInI jijJAsA : 12 teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa jeTe aMtevAsI iMdabhUI NAma aNagAre jAva viharai / tae NaM se bhagavaM goyame taM jAiaMdhapurisaM pAsai, pAsittA jAyasaDDhe jAva evaM vayAsI- atthi NaM bhaMte ! keI purise jAiaMdhe jAiadhArUve? haMtA atthi / kaha NaM bhaMte ! se purise jAiaMdhe jAiaMdhArUve ? evaM khalu goyamA ! iheva miyaggAme Nayare vijayassa khattiyassa putte
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vipAka sUtra miyAdevIe attae miyAputte NAmaM dArae jAiaMdhe jAiaMdhArUve / Natthi NaM tassa dAragassa hatthA vA pAyA vA kaNNA vA acchI vA NAsA vA, kevalaM se tesiM aMgovaMgANaM AgiI Agiimitte / tae NaM sA miyAdevI jAva paDijAgaramANI paDijAgaramANI viharai / 10 tae NaM se bhagavaM goyame samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdai NamaMsai, vaMdittA NamaMsittA evaM vayAsI - icchAmi NaM bhaMte! tubbhehiM abbhaNuNNAe samANe miyAputtaM dAragaM pAsittae / ahAsuhaM devANuppiyA ! bhAvArtha :- te kALe ane te samaye zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmInA pradhAna ziSya yAvat aneka guNa saMpanna IndrabhUti aNagAra paNa tyAM birAjamAna hatA. te samaye bhagavAna gautama svAmIe aMdha puruSane joyo, joIne zraddhA ane jijJAsAthI yukta thaIne yAvat A prakAre pUchyuM- he bhadaMta ! zuM A puruSa jevo janmAMdha tathA janmAMdharUpa(sarvathA netrahIna) bIjo paNa koI puruSa che ? bhagavAne irabhAvyaM - DA, gautama ! che. he prabho ! te puruSa kyAM che ? je janmAMdha ane janmAMdharUpa che. bhagavAne kahyuM- hai gautama ! A mRgagrAma nagaramAM vijaya kSatriya rAjAno putra ane mRgAdevIno Atmaja mRgAputra nAmano eka bALaka che. te janmathI ja aMdha ane janmAMdharUpa che. tene hAtha, paga, kAna, AMkha ane nAsikA Adi aMgopAMga nathI. te aMgopAMgonA sthAne AkAra mAtra che ane tenI mAtA mRgAdevI tenuM pAlana--poSaNa ghaNI sAvadhAnIpUrvaka gupta rIte karI rahI che. tyAra pachI, bhagavAna gautame zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmInA caraNomAM vaMdana--namaskAra karyA. vaMdana--namaskAra karIne temane prArthanA karI ke- he bhagavan ! ApanI AjJA maLe to huM te mRgAputra bALakane jovA IcchuM chuM. tenA uttaramAM bhagavAne kahyuM- gautama ! jema tamane sukha upaje tema karo. 13 tae NaM se bhagavaM goyame samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM abbhaNuNNAe samANe haTThatuTThe samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtiyAo paDiNikkhamei, paDiNikkhamittA aturiyaM jAva riyaM sohemANe jeNeva miyaggAme Nayare teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA miyaggAmaM NayaraM aNupavisai, aNuppavisittA miyaggAmassa Nayarassa majjhamajjheNaM Nigacchai NigacchittA jeNeva miyAdevIe gihe teNeva uvAgacchai /
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhyayana-1/mRgAputra 11 / bhAvArtha :- tyAra pachI zramaNa bhagavAna mahAvIra dvArA AjJA prApta karIne prasanna ane saMtuSTa thayelA gautamasvAmI, bhagavAnanI pAsethI mRgAputrane jovA mATe nIkaLyA. jarA paNa utAvaLa karyA vinA yAvatuM IryAsamitinuM yathocita pAlana karatAM bhagavAna gautamasvAmIe mRgagrAma nagaramAM praveza karyo ane nagaranI madhyamAMthI pasAra thaIne jyAM mRgAdevInuM ghara hatuM, tyAM AvyA. 14 tae NaM sA miyAdevI bhagavaM goyama ejjamANaM pAsai, pAsittA haTThatuTTha jAva evaM vayAsI- saMdisaMtu NaM devANuppiyA ! kimAgamaNappaoyaNaM? tae NaM bhagavaM goyame miyAdevi evaM vayAsI- ahaM NaM devANuppie ! tava puttaM pAsiuM hvvmaage| tae NaM sA miyAdevI miyAputtassa dAragassa aNumaggajAyae cattAri putte savvAlaMkAra vibhUsie karei, karettA bhagavao goyamassa pAesu pADei, pADettA evaM vayAsI- ee NaM bhaMte ! mama putte, pAsaha / bhAvArtha - tyAre mRgAdevIe gautama svAmIne AvatAM joyA, joIne harSita-pramudita thaI yAvatu A pramANe pUchayuM- bhagavan! ApanA AgamananuM zuM prayojana che ? uttaramAM gautama svAmIe kahyuM- he devAnupriye ! huM tamArA putrane jovA mATe Avyo chuM. tyAre mRgAdevIe mRgAputra pachI janmelA cAra putrone vastrAbhUSaNAdithI alaMkRta (zaNagArIne) karIne bhagavAna gautama svAmInA caraNomAM namaskAra karAvIne kahyuM- he bhagavan! A mArA putro che, tene Apa joI lo. | 15 tae NaM se bhagavaM goyame miyAdevi evaM vayAsI- No khalu devANuppie ! ahaM ee tava putte pAsiuhavvamAgae / tattha NaM je se tava jeTTe miyAputte dArae jAiaMdhe jAiaMdhArUve. jaM NaM tamaM rahassiyaMsi bhUmigharaMsi rahassieNaM bhattapANeNa paDijAgaramANI paDijAgaramANI viharasi, taM NaM ahaM pAsiuM havvamAgae / tae NaM sA miyAdevI bhagavaM goyama evaM vayAsI- se ke NaM goyamA ! te tahArUve NANI vA tavassI vA, jeNaM esamaDhe mama tAva rahassIkae tubbhaM havvamakkhAe, jao Na tubbhe jANaha? tae NaM bhagavaM goyame miyAdevi evaM vayAsI- evaM khalu devANuppie ! mama dhammAyarie samaNe bhagavaM mahAvIre tahArUve NANI vA tavassI vA, jeNaM esamaDhe tava tAva rahassIkae mama havvamakkhAe tao NaM ahaM jANAmi /
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 12 ] zrI vipArka sUtra bhAvArtha :- A sAMbhaLI bhagavAna gautama svAmIe mRgAdevIne kahyuM- devAnupriye ! huM tamArA A putrone jovA mATe nathI Avyo paraMtu tamArA janmAMdha ane janmAMdharUpa evAM jyeSTha putra mRgAputrane jovA mATe huM ahIM Avyo chuM. jenuM tame ekAMta bhUmigRhamAM rAkhIne gupta rIte sAvadhAnIpUrvaka khAnapAnAdi dvArA pAlana poSaNa karI rahyA cho. A sAMbhaLI Azcaryacakita thaIne mRgAdevIe gautamasvAmIne pUchayuM- he gautamasvAmI ! evA tathArUpanA jJAnI ane tapasvI koNa che, jemaNe mArI A rahasyapUrNa vAta Apane yathArtharUpe kahI ane mArI rahasyamaya vAtane tame jANI lIdhI? tyAre bhagavAna gautamasvAmIe maMgAdevIne kahyuM- he devAnupriye! mArA dharmAcArya zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI che yAvatu jemaNe mane tamArI A gupta vAta batAvI che, tethI huM te vAta jANuM chuM. janmAMdha mRgAputrano AhAra :| 16 jAvaM ca NaM miyAdevI bhagavayA goyameNa saddhi eyamaTuM saMlavai, tAvaM ca NaM miyAputtassa dAragassa bhattavelA jAyA yAvi hotthA / tae NaM sA miyAdevI bhagavaM goyama evaM vayAsI- tubbhe NaM bhaMte ! ihaM ceva ciTThaha, jA NaM ahaM tubbhaM miyAputtaM dAragaM uvadaMsemi tti kaTu jeNeva bhattapANaghare teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA vatthapariyaTTaNaM karei, karettA kaTThasagaDiyaM giNhai, giNhittA viulassa asaNa-pANa khAima-sAimassa bharei, bharittA taM kaTThasagaDiyaM aNukaDDamANI aNukaDDhamANI jeNeva bhagavaM goyame teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA bhagavaM goyama evaM vayAsI- eha NaM tubbhe bhaMte ! mama aNugacchaha, jA NaM ahaM tubbhaM miyAputtaM dAragaM uvadaMsemi / tae NaM se bhagavaM goyame miyAdevi piTThao samaNugacchai / bhAvArtha :- mRgAdevI bhagavAna gautamasvAmI sAthe A rIte vAtacIta karatI hatI. te samaya daramyAna mRgAputra bALakanA bhojanano samaya thaI gayo, tethI mRgAdevIe bhagavAna gautama svAmIne kahyuM - bhagavan! Apa ahIM UbhA raho, huM hamaNAM ja mRgAputra bALakane batAvuM chuM. A pramANe kahIne te bhojanAlaya tarapha gaI. tyAM jaIne teNIe vastra parivartana karIne, lAkaDAnI gADI grahaNa karI, temAM vipula pramANamAM azana, pAna, khAdima ane svAdima bharyA. tyAra pachI te lAkaDAnI gADIne kheMcatI kheMcatI bhagavAna gautamasvAmI pAse AvIne teNIe bhagavAna gautama svAmIne kahyuM-bhagavan! Apa mArI pAchaLa Avo to Apa mRgAputra bALakane joI zakazo. tyAre bhagavAna gautamasvAmI mRgAdevIne anusaratA temanI pAchaLa cAlavA lAgyA. | 17 tae NaM sA miyAdevI taM kaTThasagaDiyaM aNukaDDamANI aNukaDDamANI jeNeva
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhyayana-1/mRgAputra | 13 bhUmighare teNeva uvAgacchai uvAgacchittA cauppuDeNaM vattheNaM muhaM baMdhei, muhaM baMdhamANI bhagavaM goyama evaM vayAsI- tubbhe vi ya NaM bhaMte ! muhapottiyAe muhaM baMdhaha / tae NaM se bhagavaM goyame miyAdevIe evaM vutte samANe muhapottiyAe muhaM baMdhei / bhAvArtha :- tyAra bAda te mRgAdevI lAkaDAnI gADIne kheMcatI kheMcatI bhUmigRha(bhoMyaruM) samIpe AvI ane cAra paDavALA vastrathI potAnA mukhane arthAt nAkane bAMdhyuM ane bhagavAna gautama svAmIne A pramANe kahyuM- bhagavan! Apa paNa mukha-vastrikAthI ApanA mukhane arthAt nAkane DhAMkI lo. mRgAdevIe A pramANe kahyuM, tyAre bhagavAna gautame mukha para bAMdhelI te mukhavastrikAthI potAnA mukhane arthAt nAkane DhAMkI dIdhuM. [ahIM durgadhanA kAraNe mukhane bAMdhavAnuM tAtparya nAkane DhAMkavAnuM che.] | 18 tae NaM sA miyAdevI paraMmuhI bhUmigharassa duvAraM vihADei / tae NaM gaMdhe Niggacchai, se jahANAmae ahimaDe ivA, gomaDe i vA, suNahamaDe i vA, majjAramaDe i vA, maNussamaDe i vA, mahisamaDe i vA, mUsagamaDe i vA, AsamaDe i vA, hatthimaDe i vA, sIhamaDe i vA, vagghamaDe i vA, vigamaDe i vA, dIvigamaDe i vA, mayakuhiya-viTTha-durabhivAvaNNa- dubbhigaMdhe kimijAlAulasaMsatte asui-vilINa vigaya-bIbhaccha darisaNijje bhaveyArUve siyA? No iNaDhe samaDhe, etto aNi?tarAe ceva akaMtatarAe ceva appiyatarAe ceva amaNuNNatarAe ceva amaNAmatarAe ceva gaMdhe paNNatte / tae NaM se miyAputte dArae tassa viulassa asaNa-pANa-khAima sAimassa gaMdheNa abhibhUe samANe taMsi viulaMsi asaNa-pANa- khAima-sAimaMmi mucchie taM viulaM asaNa-pANa khAima-sAimaM AsaeNaM AhArei, AhArittA khippAmeva viddhaMsei, tao pacchA pUyattAe ya soNiyattAe ya pariNAmei; taM pi ya NaM se pUrva ca soNiyaM ca AhArei / bhAvArtha :- tyAra bAda pAchaLa moTuM karIne mRgAdevIe jyAre te bhUmigRhanuM dvAra kholyuM tyAre temAMthI atyaMta gaMdha sApAsA. te hudhi bharemA sarpa, duut|, likhADI, gAya, manuSya, pADo, 2, gho'1, hAthI, siMha, vAgha, gheTai, si vagerena seva2 sI gayA Doya, gaNI gayA Doya, ovAI gayA Doya, jemAM khUba kIDAo khadabadatAM hoya, je azucimaya, vikRta ane jovAmAM paNa bIbhatsa hoya, tevI hatI? nA, te durgadha tenAthI paNa ghaNI ja atizaya kharAba, akAMta, apriya, amanojJa ane amanAma hatI. tyAra pachI te vipula azana, pAna, khAdima ane svAdimanI gaMdhathI AkarSAyelA tathA temAM mUcchita thayelA te mRgAputre te vipula azana, pAna, khAdima ane svAdima padArthono AhAra karyo. te
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 14 / zrI vipAka sUtra AhAra tarata ja parU ane rudhiranA rUpamAM pariNata thaI gayo ane bahAra vahevA lAgyo. parU AdimAM parivartita ane bahAra AvelA te padArthone tatkALa te bALaka cATI gayo. bhRgAputra viSayA prazna :|19 tae NaM bhagavao goyamassa taM miyAputtaM dAragaM pAsittA ayameyArUve jAva maNogae saMkappe samuppajjitthA- aho NaM ime dArae purAporANANaM ducciNNANaM duppaDikkaMtANaM asubhANaM pAvANaMkaDANakammANaM pAvagaM phalavittivisesaM paccaNubhavamANe viharai / Na me divANaragA vANeraiyA vA / paccakkhaM khalu ayaM purise NaragapaDirUvayaM veyaNaM vedei tti kaTu miyaM deviM Apucchai, ApucchittA miyAe devIe gihAo paDiNikkhamai, paDiNikkhamittA miyaggAmaMNayaramajhamajjheNaM Niggacchai,NiggacchittA jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA samaNaM bhagavaM mahAvIra tikkhutto AyAhiNaM payAhiNaM karei, karettA vaMdai NamaMsai, vaMdittA NamaMsittA evaM vayAsI- evaM khalu ahaM tubbhehiM abbhaNuNNAe samANe miyaggAmaM NayaraM majhamajheNaM aNuppavisAmi, aNupavisittA jeNeva miyAe devIe gihe teNeva uvAgae / tae NaM se miyAdevI mama ejjamANaM pAsai, pAsittA haTThA, taM ceva savvaM jAva pUyaM ca soNiyaM ca AhArei / tae NaM mama imeyArUve ajjhathie jAva samuppajjitthA- aho NaM ime dArae purAporANANaM jAva Naraga paDirUvayaM veyaNaM vedei / / seNaM bhaMte ! purise putvabhave ke AsI? kiM NAmae vA kiMgottae vA? kayaraMsi gAmaMsi vA NayarasivA? kiMvA daccA, kiM vA bhoccA, kiMvA samAyarittA, kesi vA purA porANANaM jAva paccaNubhavamANe viharai? bhAvArtha :- mRgAputra bALakanI AvI karuNAjanaka joIne, bhagavAna gautama svAmInA manamAM A prakArano yAvatu saMkalpa utpanna thayo- aho! A bALaka pUrvajanmonAM duzmIrNa (duSTatAthI AcaraNa karelAM), duSpatikrAMta (jenA vinAza mATe prAyazcita Adi koI upAya karavAmAM na AvyA hoya) ane azubha pApakArI karmonAM pApa rUpa phaLane bhogavI rahyo che. naraka tathA nArakIne meM joyA nathI paNa kharekhara ! A bALaka naraka samAna vedanAono anubhava karato pratyakSa jaNAya che. Ama vicAra karI bhagavAna gautama svAmIe mRgAdevIne, huM jAuM chuM ema kahIne tenA gharethI prasthAna karyuM. nagaranA madhya bhAgamAMthI pasAra thaIne zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI birAjamAna hatA tyAM AvyA. tyAM AvIne zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmInI jamaNI bAjuthI traNa AvartanarUpa pradakSiNA karatAM temane vaMdana-namaskAra karyA pachI temaNe bhagavAnane A pramANe kahyuM -
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhyayana-1/mRgAputra [ 15 | bhagavan! ApazrInI AjJA prApta karIne huM mRgagrAmanagaranA madhya bhAgamAMthI pasAra thatAM mRgAdevInA ghare gayo. mane joIne mRgAdevI ghaNI prasanna thaI. Ama, sarva hakIkata kahI yAvatuM parU, zoNitano AhAra karatAM mRgAputranI dazA joIne mArA manamAM vicAra utpanna thayo ke- aho ho ! A bALaka pUrvajanmopArjita mahApAparUpa karmonAM phaLane bhogavato yAvatu naraka samAna duHkhone bhogavI rahyo he bhagavan! te bALaka pUrvabhavamAM koNa hato? kayA nAma ane gotrano hato? te kayA gAma athavA kayA nagaramAM raheto hato? tathA zuM daIne, zuM bhogavIne, kevA kevA karmonuM AcaraNa karIne ane kayAM kyAM purAtana yAvata karmonAM phaLane bhogavato jIvana vitAvI rahyo che? bhagavAna dvArA samAdhAna :| 20 goyamA ! iti samaNe bhagavaM mahAvIre bhagavaM goyama evaM vayAsI- evaM khalu goyamA ! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM iha jaMbuddIve dIve bhArahe vAse sayaduvAre NAma Nayare hotthA riddhasthimiya samiddhe jAva vnnnno| tattha Na sayadavAre Nayare dhaNavaI NAmaM rAyA hotthA / vaNNao / tassa NaM sayaduvArassa Nayarassa adUrasAmaMte dAhiNaputthime disIbhAe vijayavaddhamANe NAma kheDe hotthA / riddhatthamiyasamiddhe. vaNNao / tassa Na vijayavaddhamANassa kheDassa pacagAmasayAI Abhoe yAvi hotthaa| tattha NaM vijayavaddhamANe kheDe ikkAI NAmaM raTukUDe hotthA, ahammie ahammANue ahammiTe ahammakkhAI ahammapaloI ahammapalajjaNe ahammasamudAcAre jAva duppaDiyANaMde / se NaM ikkAI raTThakUDe vijayavaddhamANassa kheDassa paccaNhaM gAmasayANaM AhevaccaM jAva pAlemANe viharai / bhAvArtha :- he gautama! A rIte saMbodhana karatAM zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIe gautama svAmIne kahyuM- gautama! te kALa ane te samayamAM jaMbUdvIpa nAmanA dvIpamAM bhAratavarSamAM zatadvAra nAmanuM eka samRddha nagara hatuM. te nagaramAM dhanapati nAmanA eka rAjA rAjya karatA hatA. te nagarathI kaMIka dUra dakSiNa ane pUrva dizAnI vacce arthAt Agneya koNamAM vijayavardhamAna nAmanuM eka kheTa(dhULanA prAkArathI gherAyeluM laghunagara) hatuM. te Rddhi, samRddhithI yukta hatuM vagere varNana jANavuM. vijayavardhamAna peTanI adhInatAmAM pAMcaso gAma hatAM. temAM IkAI nAmano eka rASTrakUTa-rAja niyukta pratinidhi, prAMtAdhipati rAThoDa hato. je mahAadharmI adharmAnugAmI, adharmAniSTha, adharmabhASI, adharmane ja jonAra, adharmAnurAgI, adharmAcArI yAvat duSkRtyAnaMdI-parama asaMtoSI (sAdhujana vidveSI athavA duSkRta karavAmAM ja sadA AnaMda mAnanAro) hato. te IkAI rAThoDa vijayavardhamAna peTanA pAMcaso gAmonuM Adhipatya-zAsana karato yAvanuM pAlana karato jIvana vyatIta karI rahyo hato.
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 16 | zrI vipAke sUtra IkAI rAThoDano atyAcAra :| 21 tae NaM se ikkAI raTThakUDe vijayavaddhamANassa kheDassa paMca gAmasayAI bahUhiM karehi ya bharehi ya viddhIhi ya ukkoDAhi ya parAbhavehi ya dejjehi ya bhejjehi ya kuMtehi ya laMchaposehi ya AlIvaNehi ya paMthakoddehi ya ovIlemANe ovIlemANe, vihammemANe vihammemANe, tajjemANe tajjemANe, tAlemANe tAlemANe, NiddhaNe karemANe karemANe viharai / tae NaM se ikkAI raTThakUDe vijayavaddhamANassa kheDassa bahUNaM rAIsaratalavara- mADaMbiya-koDuMbiya-ibbha-seTThi-seNAvai-satthavAhANaM aNNesiMca bahUNaM gAmellaga- purisANaM bahusu kajjesu ya kAraNesu ya maMtesu ya gujjhesu ya Nicchaesu ya vavahAresu ya suNamANe bhaNai Na suNemi, asuNamANe bhaNai suNemi evaM passamANe, bhAsamANe, giNhamANe jANemANe / tae NaM se ikkAI raTThakUDe eyakamme eyappahANe eyavijje eyasamAyAre subahu pAvakamma kalikalusaM samajjiNamANe viharai / bhAvArtha :- tyAra pachI te IkAI rAThoDa vijayavardhamAna peTanAM pAMcaso gAmone, karamahesUlo dvArA, vadhu kara laIne, kheDUta AdinA dhAnya para dviguNA kara vasula karIne, lAMca laIne prajAjanonuM damana karIne, vadhu vyAja laIne hatyA Adi aparAdhonA khoTA Aropa mUkIne, grAmyajano pAsethI dhana laIne, dhana mATe duHkhI karIne, cora Adi durAcArI puruSonuM poSaNa karIne, gAma Adine bALIne, pathikono ghAta karIne, lokone potAnA AcArathI bhraSTa karIne duHkhita, tiraskRta, tADita ane nirdhana karato jIvana vyatIta karato hato. tyAra pachI te rAja pratinidhi IkAI rAThoDa vijayavardhamAna peTanA aneka rAjA, mAMDalika, Izvara, yuvarAja, talavara-rAjAnA kRpApAtra, rAjA taraphathI ucca pada prApta karanAra, mAMDalika- je pradezanI comera be--be yojana sudhI koI gAma na hoya, te maMDala ane tenA adhipati, kauTuMbika-moTA kuTuMbonA svAmI, Imya, zreSThI, senApati ane sArthavAha-sArthanAyaka tathA anya aneka grAmINa puruSonA kAryomAM, kAraNomAM, gupta maMtraNAomAM, nirNayomAM athavA vyavahArika vAtomAM sAMbhaLelAne na sAMbhaLyuM ane na sAMbhaLelAne sAMbhaLeluM kahe te ja na sAMbhaLyuM hoya to kahe meM sAMbhaLyuM che. A pramANe joyuM hoya, bolyo hoya, grahaNa karyuM hoya ane jANyuM hoya chatAM kahe ke meM joyuM nathI, huM bolyo nathI, meM grahaNa karyuM nathI ane huM jANato nathI. A prakAranA vaMcanAmaya(chetarapIMDI bharelA) vyavahArane, mAyAcArane ja teNe potAnuM kartavya samajI lIdhuM hatuM ane prajAne pIDita karavI te ja tenuM dhyeya hatuM. mananuM dhAryuM karavuM e ja eka teno AcAra hato. te IkAI rAThoDa duHkhanA kAraNabhUta atyaMta malina pApakarmonuM AcaraNa karato jIvana vyatIta karI rahyo hato.
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayana-1/mRgAputra IkAI rAThoDanA zarIramAM asAdhya soLa roga H 22 taNaM tassa raTThakUDassa aNNayA kayAi sarIragaMsi jamagasamagameva solasa rogAyaMkA pAubbhUyA / taM jahA 17 sAse kAse jare dAhe, kucchisUle bhagaMdare / arise ajIrae diTThI, muddhasUle akArae / / acchiveyaNA kaNNaveyaNA kaMDU uyare koDhe / / tae NaM se ikkAI raTThakUDe solasahiM rogAyaMkehiM abhibhUe samANe koDuMbiya purise saddAvei, saddAvittA evaM vayAsI- gacchaha NaM tubbhe devANuppiyA ! vijayavaddhamANe kheDe siMghADaga-tiga- caukka - caccara - mahApaha - pahesu mahayA mahayA saddeNaM ugghosemANA ugghosemANA evaM vayaha- iha khalu devANuppiyA ! ikkAI raTThakUDassa sarIragaMsi solasa rogAyaMkA pAubbhUyA, taM jahA- sAse kAse jAva koDhe, taM jo NaM icchai devANuppiyA ! vejjo vA vejjaputto vA jANao vA jANayaputto vA tegicchio vA tegicchiyaputto vA ikkAI raTThakUDassa tesiM solasaNhaM rogAyaMkANaM egamavi rogAyaMkaM uvasAmittae, tassa NaM ikkAI raTThakUDe viDalaM atthasaMpayANaM dalayai / doccaM pi taccaM pi ugghoseha, ugghosittA mama eyamANattiyaM paccappiNaha / taNaM te koDuMbiyapurisA jAva tamANattiyaM paccappiNaMti ! bhAvArtha:- tyArapachI ekadA tenA zarIramAM eka sAthe soLa prakAranA rogAtaMka (asAdhya rogo) utpanna thayA, Thebha } - (1) zvAsa (2) DAsa - udharasa (3) bhavaratAva (4) dhAra (4) DukSizUNa (5) bhagaMhara (7) u2sa (8) alarsa (8) dRSTizUNa (10) bhastasthUNa ( 11 ) aruci ( 12 ) akSivedhanA-netraroga (13) eveihanA (14) bhUsI (15) 4soha2 (15) DuSTaroga - DoDha. tyArapachI te IkAI rAThoDe soLa rogAtakothI atyaMta du:khI thaIne kauTuMbika puruSo-sevakone, bolAvIne A pramANe kahyuM ke- he devAnupriyo ! tame jAo ane vijaya vardhamAna kheTanA zrRMgAMTa (trioezamArga), tripatha (bhyAM trA mArga bhaNatA hoya), yatuSpatha - bhyAM yAra mArga bhegA thatAM hoya, catvara(jyAM cArathI vadhAre mArgo maLatAM hoya), rAjamArga ane anya sAdhAraNa mArgo para jaIne moTe moTethI ghoSaNA karAvo ke-- "he devAnupriyo ! IkAI rAThoDanA zarIramAM zvAsa, kAsa, jvara yAvat kuSTa nAmanA 16 bhayaMkara rogo utpanna thayA che; jo koI vaidya, vaidhaputra, jJAyaka athavA jJAyakaputra, cikitsaka yA cikitsakaputra te soLa rogAtakomAMthI koI paNa rogAtaMkane upazAMta karaze, to tene IkAI rAThoDa ghaNuM dhana
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vipAka sUtra Apaze." A pramANe be vAra, traNa vAra udghoSaNA karo, mArI AjJAnA yathAvat pAlana karI, te kArya thaI gayAnI mane . sUcanA / Apo. te kauTuMbika puruSoe AdezAnusAra kArya karIne yAvat tene sUcanA ApI. 18 23 tae NaM se vijayavaddhamANe kheDe imaM eyArUvaM ugghosaNaM soccA Nisamma bahave vejjA ya jAva satthakosahatthagayA saehiM saehiM gihehiMto paDiNikkhamaMti paDiNikkhamittA vijayavaddhamANassa kheDassa majjhaMmajjheNaM jeNeva ikkAI raTThakUDassa gihe teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA ikkAI raTThakUDassa sarIragaM parAmusaMti, parAmusittA tesiM rogANaM NidANaM pucchaMti, pucchittA, ikkAI raTThakUDassa bahUhiM abbhaMgehi ya uvaTTaNehi ya siNehapANehi ya vamaNehi ya vireyaNehi ya seyaNAhi ya avaddahaNAhi ya avaNhANehi ya aNuvAsaNAhiM ya vatthikammehi ya NirUhehi ya sirAvehehi ya tacchaNehi ya pacchaNehi ya sirovatthIhi ya tappaNAhi ya puDapAgehi ya challIhi ya mUlehi ya kaMdehi ya phalehi ya bIehi ya siliyAhi ya guliyAhi ya osahehi ya bhesajjehi ya icchaMti tesiM solasaNhaM rogAyaMkANaM egamavi rogAyaMkaM uvasAmittae, No ceva NaM saMcAeMti uvasAmittae / tae NaM te bahave vejjA ya vejjaputtA ya jANA ya jANayaputtA ya tegicchiyA ya tegicchiyaputtA ya jAhe No saMcAeMti tesiM solasaNhaM rogAyaMkANaM egamavi rogAyaMkaM uvasAmittae, tAhe saMtA taMtA paritaMta jAmeva disiM pAubbhUyA tAmeva disiM paDigayA / bhAvArtha :- tyAra pachI vijayavardhamAna kheTamAM A udghoSaNA sAMbhaLIne tathA avadhArIne aneka vaidyo yAvat potapotAnAM zastrakoSa--vaidyakIya sAdhanonI peTI laIne potapotAnA gharethI nIkaLyA ane vijayavardhamAna kheTanA madhyamAMthI pasAra thatAM jyAM IkAI rAThoDanuM ghara hatuM tyAM AvyA. AvIne IkAI rAThoDanA zarIrano sparza karIne arthAt zarIranI nADI vagere tapAsIne roganuM nidAna karavA mATe vividha prakAranA prazno pUchyA. tyArapachI te rogAtakane upazAMta karavA mATe aneka abhyagano(mAliza), urtano-lepa vagere karIne ane snehapAna(ghI Adi snigdha padArtho javaDAvIne), vamana - asaTI urAvIne, vireyana- bhusA khAdhIne, svehana- parasevo, avadhAna (garama loDhAnI koza vagerethI cAmaDI para DAma daIne), avasnAna(cIkAza dUra karavA mATe aneka prakAranA dravyothI saMskArita jaLathI snAna karAvIne), anuvAsana(gudA dvArA peTamAM tela vagereno praveza karAvIne), bastikarma(gudAmAM basti vagereno prayoga karIne), nirUha(auSadhIo nAMkhIne siddha karAyelA tesanA prayoga-vireyana vizeSa urAvIne), zirovedha (nADIne vIMdhIne), takSA (charI, yADu vagere sAmAnya zastro vaDe DAyIne), pratakSA (vizeSa3pathI atarIne sUkSma- nAnAM zastrothI yAmaDIne bheTIne),
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhyayana-1/mRgAputra 19 zirovasti(mAthA para tela AdithI siddha karelo carmano pATo bAMdhIne), tarpaNa (zarIrane snigdha padArthothI tarabatara karIne), puTapAka(amuka rasanA puTa daIne siddha karela auSadhopacAra karIne), challI (chAla), mULa, kaMda(jaDIbuTTI), phaLa, bIjathI, zilikA(karIAtuM vagere auSadha), guTikA(aneka dravyone vATIne auSadhanA rasanI bhAvanA AdithI banAvela goLIo), auSadha (eka dravyathI banAvela davA) ane bheSajya(aneka dravya saMyojita davA) Adi dvArA soLa roganI zAMti mATe prayogo karyA, paraMtu A pUrvokta nAnAvidha upacArothI teo jyAre te soLa rogomAMthI eka paNa rogane upazAMta karavAmAM samartha na thayA, tyAre te vaidya, vaidyaputro, jJAyaka, jJAyakaputro, cikitsaka ane cikitsakaputro zrAMta(zArIrika kheda), tAMta(mAnasika kheda) tathA paritAMta(zArIrika ane mAnasika kheda)thI nirAza thaIne jyAMthI AvyA hatA, tyAM cAlyA gayA arthAtu pAchA pharyA. IkAI rAThoDanuM mRtyu : mRgAputrano vartamAna bhava :24 tae NaM ikkAI raTThakUDe vejja-paDiyAikkhie pariyAragapariccatte NivviNNosaha bhesajje solasarogAyaMkehiM abhibhUe samANe rajje ya raTe ya jAva aMteure ya mucchie jAva ajjhovavaNNe rajja ca raTuM ca jAva aMteuraM ca AsAemANe patthemANe pIhemANe abhilasamANe aTTaduhaTTavasaTTe aDDAijjAI vAsasayAI paramAuyaM pAlaittA kAlamAse kAlaM kiccA imIse rayaNappabhAe puDhavIe ukkoseNaM sAgarovama TThiiesu Neraiesu NeraiyattAe uvavaNNe / se NaM tao aNaMtaraM uvaTTittA iheva miyaggAme Nayare vijayassa khattiyassa miyAe devIe kucchisi puttattAe uvavaNNe / bhAvArtha :- tyAra bAda te IkAI rAThoDane vaidyo Adie A rogono pratikAra ane upacAra amArAthI nahIM thAya, ema kahI dIdhuM tathA sevako dvArA parityakta thayo tyAre auSadha ane bheSajathI te udAsIna thaI gayo. soLa rogAtakothI gherAyelo rAjya, rASTra yAvat aMtaHpuramAM Asakta yAvat rAjyanuM, rASTranuM yAvata aMtaHpuranuM AsvAdana, prArthanA, IcchA ane abhilASA karato te IkAI rAThoDa manovyathAthI vyathita, zArIrika pIDAthI pIDita ane Indriyone vaza hovAthI parataMtra-svAdhInatA rahita thaIne jIvana vyatIta karatAM 250 varSanA pUrNa AyuSyane bhogavIne mRtyunA samaye kALa karIne A ratnaprabhA nAmanI prathama narakamAM utkRSTa eka sAgaropamanI sthitie nArakarUpe utpanna thayo. tyAra bAda te IkAI rAThoDano jIva bhavasthiti pUrNa thatAM narakamAMthI nIkaLI A mRgagrAma nagaramAM vijayakSatriyanI mRgAvatI nAmanI devInI kukSimAM putrarUpe utpanna thayo. | 25 tae NaM tIse miyAdevIe sarIre veyaNA pAubbhUyA, ujjalA jAva durahiyAsA / jappabhiI ca NaM miyAputte dArae miyAe devIe kucchisi gabbhattAe
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 20 | zrI vipAka sUtra uvavaNNe, tappabhiI ca NaM miyAdevI vijayassa khattiyassa aNiTThA akaMtA appiyA amaNuNNA amaNAmA jAyA yAvi hotthA / bhAvArtha :- tyAre te mRgAdevInA zarIramAM pragADha yAvata asahya vedanA utpanna thaI jyArathI mRgAputra bALaka mRgAdevInA udaramAM garbharUpe utpanna thayo tyArathI ja vijaya kSatriyane te maMgAdevI aniSTa, amanohara, apriya, asuMdara-manane na game tevI ane jovI paNa na game tevI lAgavA lAgI. | 26 tae NaM tIse miyAe devIe aNNayA kayAi puvvarattAvaratta-kAlasamayasi kuDubajAgariyAe jAgaramANIe ime eyArUve ajjhathie jAvasamuppajjitthAevaM khalu ahaM vijayassa khattiyassa pudiva iTThA kaMtA piyA maNuNNA maNAmA dhejjA visAsiyA aNumayA AsI / jappabhiI ca NaM mama ime gabbhe kucchisi gabbhattAe uvavaNNe, tappabhii ca NaM ahaM vijayassa khattiyassa aNiTThA jAva amaNAmA jAyA yAvi hotthA / Necchai NaM vijae khattie mama NAmaM vA goyaM vA giNhittae vA, kimaMga puNa daMsaNaM vA paribhogaM vA / taM seyaM khalu mamaM e yaM gabbhaM bahUhiM gabbhasADaNAhi ya pADaNAhi ya gAlaNAhi ya mAraNAhi ya sADittae vA pADittae vA gAlittae vA mArattie vA evaM saMpehei, saMpehittA bahUNi khArANi ya kaDuyANi ya tUvarANi ya gabbhasADaNANi ya khAyamANI ya pIyamANI ya icchai ta gabbha sADittae vA-4, No ceva Na se gabbhe saDai vA-4 / tae NaM sA miyAdevI jAhe No saMcAei taM gabbhaM sADittae vA-4, tAhe saMtA taMtA paritaMtA akAmiyA asayaMvasA taM gabbhaM duhaM duheNaM parivahai / bhAvArtha - tyAra pachI rAtrinA koI samaye kuTuMbaciMtAthI jAgatI arthAt gharasaMbaMdhI vicAraNA karatI te mRgAdevInA hRdayamAM A prakArano adhyavasAya yAvatuM manogata saMkalpa utpanna thayo ke huM pahelAM vijaya narezane ISTa, kAMta, priya, manojJa ane atyaMta managamatI, ciMtanIya, vizvasanIya ane sanmAnanIya hatI paraMtu jyArathI mArA udaramAM A garbhastha jIva garbharUpe Avyo che tyArathI vijaya narezane huM apriya thAvatuM manathI agrAhya banI gaI chuM. atyAre to vijaya nareza mArA nAma tathA gotranuM paNa smaraNa karavA IcchatA nathI. to pachI darzana ane bhogavilAsanI to vAta ja kyAM rahI? tethI mArA mATe e ja zreyakara che ke huM A garbhane aneka prakAranI zAtanA(garbhanA TukaDe TukaDA karIne pADI nAkhavo), yAtanA(akhaMDa rUpathI garbhapAta karAvavo), gAlanA(garbhane pravAhI karIne pADI nAMkhavAno upAya), mAraNA(mAravAnA prayoga)thI naSTa karI dauM. A pramANe teNIe zAtanA, yAtanA, gAlanA ane mAraNA mATe vicAra karyo ane vicAra karIne garbhapAtamAM kAraNabhUta khArI, kaDavI ane kasAyelI auSadhionuM bhakSaNa tathA pAna karIne teNIe garbhane zAtana, pAtaLa, gAlana ane mAraNanA prayatno karyA, paraMtu te garbha uparyukta badhA
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhyayana-1/bhRgAputra / 21 / upAyothI paNa zAtana, pAtaLa, gAlana ane mAraNarUpa nAzane na pAmyo. tyAre te zarIrathI zrAMta, manathI duHkhI tathA khinna thatI, IcchA na hovA chatAM vivazatAne kAraNe atyaMta duHkha sAthe te garbha dhAraNa karavA dAgI. | 27 tassa NaM dAragassa gabbhagayassa ceva aTTha NAlIo abhitarappavahAo, aTTha NAlIo bAhirappavahAo, aTTha pUyappavahAo, aTTha soNiyappavahAo, duve-duve kaNNaMtaresu, duve duve acchi-aMtaresu, duve duve NakkaMtaresu, duve duve dhamaNi-aMtaresu abhikkhaNaM abhikkhaNaM pUyaM ca soNiyaM ca parissavamANIo parissavamANIo ceva ciTThati / / tassa NaM dAragassa gabbhagayassa ceva aggie NAmaM vAhI pAubbhUe / je NaM se dArae AhArei, se NaM khippAmeva viddhaMsamAgacchai, pUyattAe ya soNiyattAe ya pariNamai / taM pi ya se pUyaM ca soNiyaM ca AhArei / / bhAvArtha :- garbhastha te bALakanI ATha nADIo aMdara tarapha vahI rahI hatI ane ATha nADIo bahAra vahI rahI hatI. emAMnI pahelI ATha nADIomAMthI paru vahetuM hatuM ane bIjI ATha nADIomAMthI rudhira vahetuM hatuM. A nADIomAMthI babbe nADIo kAnanA chidromAM, babbe nADIo AMkhanAM chidromAM, babbe nADIo nAkanAM chidromAM tathA baLe dhamanIo(hRdaya koSThanI aMdaranI nADIo)mAM vAraMvAra parU ane rudhirano sAva karyA karatI hatI. garbhamAM ja te bALakanA zarIramAM bhasmaka nAmano roga utpanna thaI gayo hato. tethI te bALaka je kiMI AhAra grahaNa karato te tarata ja mULarUpathI naSTa thaIne parU ane lohInA rUpamAM pariNata thaI jato hato. tyAra pachI te parU ane lohIne paNa khAI jato hato. | 28 tae NaM sA miyAdevI aNNayA kayAi NavaNhaM mAsANaM bahupuNNANaM dAragaM payAyA, jAiaMdhe jAva Agiimette / tae NaM sA miyAdevI taM dAragaM huMDaM aMdharUvaM pAsai, pAsittA bhIyA tatthA tasiyA uvviggA saMjAyabhayA ammadhAiM saddAvei, saddAvettA evaM vayAsI-gacchaha NaM devANuppiyA ! tuma eyaM dAragaM egate ukkuruDiyAe ujjhAhi / tae NaM sA ammadhAI miyAdevIe'taha tti eyamaDhe paDisuNei, paDisuNittA jeNeva vijae khattie teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA karayalapariggahiyaM sirasAvattaM matthae aMjaliM kaTu evaM vayAsI- evaM khalu sAmI ? miyAdevI NavaNhaM mAsANaM jAva Agiimette ! tae NaM sA miyAdevI taM huDaM aMdharUvaM
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 22 / zrI vipAka sUtra pAsai, pAsittA bhIyA jAva mamaM saddAvei, saddAvettA evaM vayAsI- gacchaha NaM tubbhe devANuppiyA! eyaM dAragaM egate ukkuruDiyAe ujjhAhi / taM saMdisaha NaM sAmI ! taM dAragaM ahaM egate ujjhAmi udAhu mA / bhAvArtha :- tyAra bAda lagabhaga nava mAsa pUrNa thayA, tyAre mRgAdevIe janmAMdha yathAvat avayavonA AkAramAtra hoya tevA bALakane janma Apyo. te vikRta, beDoLa aMdha bALakane joIne bhayabhIta, trasta, saMtrasta, vyAkuLa tathA bhayathI kAMpatI mRgAdevIe dhAvamAtAne bolAvIne kahyuM ke- devAnupriye! tame jAo, ane A bALakane ekAMtamAM koI ukaraDAmAM pheMkI Avo. tyA25chI dhAvamAtA bh||heviinaathnne "tathAstu" (ThevI AzA, sAru,) DIne svIkRta karatI jyAM vijaya nareza hatA tyAM AvI ane zirasAvarta karatAM mastaka pAse aMjali karI arthAt hAtha joDIne A pramANe kahevA lAgI- he svAmin! nava mAsa pUrNa thavA para rANI mRgAvatIe bALakane janma Apyo che yAvatuM te huM rUpa janmAMdha IndriyonI mAtra AkRtivALA te bALakane joIne te bhayabhIta thaI ane teNIe mane bolAvIne kahyuM ke- he devAnupriye ! tuM jA ane A bALakane ekAMta sthAnamAM pheMkI Ava. tethI he svAmin ! Apa kaho ke huM A bALakane ekAMtamAM pheMkI AvuM ke nahIM? | 29 tae NaM se vijae khattie tIse ammadhAIe aMtie eyamaDhe soccA Nisamma taheva saMbhaMte uThAe uDhei, uDhettA jeNeva miyAdevI teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA miyAdevi evaM vayAsI- devANuppiyA ! tubbhaM paDhamaM gabbhe / taM jai NaM tubbhe evaM egate ukkuruDiyAe ujjhasi, tao NaM tubbhaM payA No thirA bhavissai / to NaM tuma eya dAragaM rahassiyagasi bhUmigharasi rahassieNa bhattapANeNaM paDijAgaramANI paDijAgaramANI viharAhi; to NaM tubbhaM payA thirA bhavissai / tae NaM sA miyAdevI vijayassa khattiyassa 'taha' tti eyamaTuM viNaeNaM paDisuNei, paDisuNettA taM dAragaM rahassiyagaMsi bhUmigharaMsi rahassie NaM bhattapANeNaM paDijAgaramANI paDijAgaramANI viharai / evaM khalu goyamA ! miyAputte dArae purAporANaM jAva paccaNubhavamANe viharai / bhAvArtha :- dhAvamAtA pAsethI A vRtAMta sAMbhaLIne vyAkuLa thayelA vijaya nareza jyAM beThA hatA tyAMthI tarata ja UbhA thaI gayA, UbhA thaIne mRgAdevI pAse AvyA ane tene A pramANe kahyuM- he devAnupriye! A tamAro prathama (putra) garbha che, jo tame tene koI ukaraDAmAM naMkhAvI dezo, to tamArA bhAvI saMtAna sthira nahIM rahe arthAt tene hAni pahoMcaze, tethI tame A bALakane pheMkavAne badale tame bhoMyarAmAM
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayana-1/mRgAputra rAkhIne chUpI rIte AhAra-pANI dvArA pAlanapoSaNa karo. ema karavAthI tamArI bhAvI saMtati sthira raheze. tyAra pachI bhRgAhevIo vizya narezanA khA thanano "tahatti" (jaDu sArU) se pramANe uDI vinamrabhAvathI svIkAra karyo ane svIkAra te bALakane gupta bhoMyarAmAM rAkhI gupta rIte AhAra-pANI vagerethI pAlana poSaNa karatI samaya vyatIta karavA lAgI. 23 bhagavAna mahAvIra svAmI kahe che- he gautama ! A mRgAputra bALaka potAnAM pUrva janmanAM upArjita karmonAM phaLano pratyakSa rUpe anubhava karato A pramANe samaya vyatIta karI rahyo che. mRgAputranuM bhaviSya ane bhavabhramaNa : 30 miyAputte NaM bhaMte ! dArae io kAlamAse kAlaM kiccA kahiM gamihii ? kahi uvavajjihii ? bhAvArtha : - he bhagavan ! A mRgAputra nAmano bALaka ahIMthI mRtyunA samaye mRtyu pAmIne kyAM 4ze ? yAM utpanna thaze ? 31 goyamA ! miyAputte dArae chavvIsaM vAsAiM paramAuyaM pAlaittA kAlamAse kAlaM kiccA iheva jaMbuddIve dvIve bhArahe vAse veyaDDhagiripAyamUle sIhakulaMsi sIhattAe paccAyAhii / se NaM tattha sIhe bhavissai ahammie jAva sAhasie, subahuM pAvakammaM samajjiNai, samajjiNittA, kAlamAse kAlaM kiccA imIse rayaNappabhAe puDhavIe ukkosaM sAgarovama TThiiesu Neraiesu NeraiyattAe uvavajjihii | se NaM tao anaMtaraM uvvaTTittA sarIsavesu uvavajjihii / tattha NaM kAlaM kiccA doccAe puDhavIe ukkosiyAe tiNNi sAgarovama TThiiesu Neraiesu NeraiyattAe uvavajjihii / se NaM tao aNaMtaraM uvaTTittA pakkhIsu uvavajjihii / tattha vi kAlaM kiccA taccAe puDhavIe satta sAgarovama TThiie su Neraiesu NeraiyattAe uvavajji - hiti / se NaM tao sIhesu / tayANaMtaraM cautthIe / urago, paMcamIe / itthIo, chaTThIe / maNuo, ahe sattamIe / tao anaMtaraM uvvaTTittA se jAI imAiM jalayara paMciMdiya tirikkhajoNiyANaM maccha- kacchabha-gAha- magara - - suM.sumArAINaM aDDhate rasa
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vipAka sUtra jAi-kulakoDijoNipamuha sayasahassAiM, tattha NaM egamegaMsi joNivihANaMsi aNegasayasahassakhutto uddAittA uddAittA, tattheva bhujjo bhujjo paccAyAissai / se NaM tao aNaMtaraM uvvaTTittA cauppaesu evaM uraparisappesu, bhuyaparisappesu, khahayaresu, cauriMdiesu, teiMdiesu, beiMdiesu, vaNapphaie kaDuyarukkhesu, kaDuyaduddhiesu, vAu-teu Au-puDhavIsu aNegasayasahassakhutto uddAittA uddAittA tattheva bhujjo bhujjo paccAyAissai / 24 o anaMtaraM uvvaTTittA supaiTThapure Nayare goNattAe paccAyAhii / seNaM tattha ummukkabAlabhAve aNNayA kayAi paDhamapAusaMsi gaMgAe mahANaIe khalINamaTTiyaM khaNamANe taDIe pellie samANe kAlagae tattheva supaiTThapure Nayare seTThikulaMsi pumattAe paccAyAhissai / se NaM tattha ummukkabAlabhAve viNNAyapariNayamette jovvaNagamaNuppatte tahArUvANaM therANaM aMtie dhammaM soccA Nisamma muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM pavvaissai / se NaM tattha aNagAre bhavissara, iriyAsamie bhAsAsamie esaNAsamie AyANa bhaMDa mattaNikkhevaNAsamie, maNagutte vayagutte kAyagutte, gu, guttidie, gutta baMbhayArI / se NaM tattha bahUiM vAsAiM sAmaNNapariyAgaM pAuNittA AloiyapaDikkaMte samAhipatte kAlamAse kAlaM kiccA sohamme kappe devattAe uvavajjihii / se NaM tao anaMtaraM cayaM caittA mahAvidehe vAse jAI kulAI bhavaMti - aDDAI jAva aparibhUyAiM, tahappagAresu kulesu pumattAe paccAyAhii, evaM jahA daDhapaiNNe jAva sijjhihii / evaM khalu jaMbU ! samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM jAva saMpatteNaM duhavivAgANaM paDhamassa ajjhayaNassa ayamaTThe paNNatte / -tti bemi / bhAvArtha : - he gautama ! A mRgAputra bALaka 26 varSanuM pUrNa AyuSya bhogavIne AyuSya pUrNa thaze, tyAre mRtyu pAmIne A jaMbudrIpa nAmanA dvIpanI aMdara bhAratavarSanA vaitADhaya parvatanI taLeTImAM siMhakuLa mAM siMharUpe janma leze. te siMha mahAadharmI(hiMsaka) yAvat sAhasika banIne vadhAremAM vadhAre pApakarmonuM upArjana karaze ane mRtyuno samaya AvavA para mRtyu pAmIne A ratnaprabhA nAmanI prathama narakamAM eka sAgaropamanI utkRSTa sthitie nArakIrUpe utpanna thaze. pachI te tyAMthI nIkaLIne sIdho sarIsRpomAM(bhujAonA athavA chAtInA baLathI cAlanArAM tiryaMca prANIomAM) utpanna thaze. tyAMthI traNa sAgaropamanI utkRSTa sthitie bIjI naraka bhUmimAM
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayana-1/mRgAputra 25 nArakIrUpe utpanna thaze. tyAMthI nIkaLIne sIdho pakSI yonimAM utpanna thaze. tyAMthI mRtyu pAmIne trIjI naraka bhUmimAM sAta sAgaropamanI utkRSTa sthitie nArakIrUpe utpanna thaze. tyAMthI nIkaLIne siMhanI yonimAM utpanna thaze. pachI kALa karIne cothI narakamAM utpanna thaze. tyAMthI nIkaLIne sarpa thaze ane tyAMthI pAMcamI naraka bhUmimAM utpanna thaze. tyAMthI nIkaLIne strI thaze ane kALa karIne chaThThI narakabhUmimAM utpanna thaze. tyAMthI nIkaLIne manuSya(puruSa) banaze ane kALa karIne sAtamI naraka bhUmimAM utpanna thaze. tyAMthI nIkaLIne jalacara paMcendriya tiryacomAM matsya, kAcabo, grAha, magara, susumAra Adi jalacara paMcendriya jAtinA je utpattisthAna che ane je sADA bAra lAkha kulakoTionI saMkhyA che tenA eka eka yoni lAkhovAra maraNa pAmato temAM ja vAraMvAra utpanna thaze. tatpazcAtu tyAMthI nIkaLIne catuSpadomAM utpanna thaze. evI ja rIte uraparisarpa(chAtInA baLathI cAlanAra) bhujaparisarpa ane khecara(AkAzamAM uDanArA jIvo)mAM temaja caurendriya, teIndriya ane beIndriya prANIomAM tathA vanaspatimAM rahela kaDavAM vRkSo ane kaDavA dUdhavALAM vRkSomAM, vAyukAya, teukAya, apakAya ane pRthvIkAyamAM lAkhovAra maraNa pAmIne temAM ja vAraMvAra utpanna thaze. tyAra pachI tyAMthI nIkaLIne supratiSThapura nAmanA nagaramAM baLada rUpe utpanna thaze. jyAre te bAlyAvasthAne choDIne yuvAvasthAne prApta karaze tyAre ekadA varSARtunA prAraMbhamAM gaMgA nAmanI mahAnadInA kinArAnI mATIne khodatAM khodatAM nadInA kinArA parathI paDI javAthI pIDita thato mRtyu pAmaze. mRtyu pAmyA pachI te tyAMja supratiSThapura nAmanA nagaramAM koI zeThane ghera putrarUpe utpanna thaze. tyAM te bAlabhAvane choDIne yuvAvasthAne prApta karyA pachI sAdhujanocitta sadguNothI yukta koI sthavira jaina sAdhuonI pAse dharma sAMbhaLIne, manana karIne pachI muMDita thaIne AgAravRttino tyAga karI aNagAradharmane prApta karaze arthAt gRhasthAvasthAne choDIne sAdhudharma aMgIkAra karaze. aNagAradharmamAM IrSA samiti yukta yAvatuM brahmacArI thaze. te ghaNAM varSo sudhI zramaNyaparyAyanuM pAlana karIne AlocanA ane pratikramaNAthI Atmazuddhi karato samAdhibhAvane prApta karIne kALanA samaye kALa karIne saudharma nAmanA prathama devalokamAM devarUpe utpanna thaze. tyAra pachI te devabhavanI sthiti pUrNa karI, tyAMthI cyavane devazarIrane choDIne) mahAvideha kSetramAM saMpanna kuLamAM puruSa rUpe utpanna thaze. tyAM teno kalAbhyAsa, pravrajyAgrahaNa ItyAdi saMpUNa vRtAMta "daDhapratijJa"nI jema jANavo yAvat siddha thaze. sudharmAsvAmI kahe che- he jaMbU! mokSa saMprApta zramaNa bhagavAna mahAvIre A pramANe duHkhavipAkanA prathama adhyayanano artha pratipAdita karyo che. je rIte meM bhagavAna pAsethI sAMbhaLyuM che, e rIte tamane huM vivecana : A adhyayanathI maLato bodhaH- (1) rAjasattAno durupayoga karanAra, lAMca lenAra, prajA para anucita
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 ] zrI vipAka sUtra karano bhAra nAkhanAra tathA tevA prakAranA anya pApo AcaranAranuM bhAvI kevuM hoya te A adhyayana rUpI darpaNamAM nihALI zakAya che. vipAka sUtranuM A adhyayana tathA anya adhyayano AjanA lAMca rUzvatIyA vAtAvaraNamAM samIkSA pAtra banI rahe che. (2) patinI AjJAthI mRgArANIe duHssaha durgadhayukta te pApI putranI paNa sevA karI hatI. e kartavya-niSThA ane patiparAyaNatAno anupama Adarza rajU kare che. (3) pApI, adharmiSTha AtmA pote duHkhI thAya che ane anyane duHkhI kare che. jevI rIte khAdya sAmagrImAM paDelI mAkhI. (4) sattA ane puNyanA nazAmAM cakacUra banelA mAnavo anyanI paravAha karatA nathI, bhaviSyanA karmabaMdhano paNa vicAra karatA nathI, tema chatAM duHkhadAyI karmo tene bhogavavA ja paDe che. anya jIvone pIDA denAra prANI svayaMnA duHkhanuM ja sarjana kare che. (5) sauMdaryapUrNa dazyone jovAnI Asakti sAdhune mATe akalpanIya che, paNa gaMbhIra jJAna, anuprekSA, anveSaNa Adi hetue jANavA-jovAnI jijJAsA thavI te alaga bAbata che. te mATe gItArthagurunI AjJAnusAra karavuM joIe. jevI rIte gautama svAmI AjJA laI mRgAputrane jovA bhoMyarAmAM gayA hatA. II adhyayana-1 saMpUrNa |
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayana-2/jhitaka bIjuM adhyayana 27 paricaya : A adhyayananuM nAma 'ujjhitaka' che. AmAM ujJitaka nAmanA duHkhI bALakanuM jIvana vRttAMta che. vANijyagrAmamAM vijayamitra sArthavAhano ujijhataka nAmano dIkaro hato. te sarvAMga suMdara ane rUpa saMpanna hato. saMyogavazAt ujjhitakanAM mAtApitA kALadharma pAmyA. thoDuM ghaNuM dhana hatuM te naSTa thaI gayuM, zeSa dhana rAjakarmacArIoe laI lIdhuM ane ujhjhatakane gharamAMthI bahAra kADhI mUkayo. te sArthavAha putra nagaramAM bhaTakato aneka durvyasanono bhoga banyo. dArU pIvo, jugAra ramavo, corI karavI ItyAdi pravRttimAM samaya pasAra karatAM te kAmajA vezyAnA ghare pahoMcyo ane tenI sAthe bhoga bhogavato tyAM ja rahevA lAgyo. vANijyagrAmanA 'mitra' nAmanA rAjAnI 'zrI' nAmanI rANIne udaramAM zULa roga utpanna thayo. rANI bhogane yogya na rahI tethI rAjAe teno tyAga karyo ane pote 'kAmadhvajA' vezyAnA gRhe javA lAgyA. tyAM ujJitakane jotAM rAjAe tene kADhI mUkyo paraMtu te kAmadhvajAmAM ati Asakta hato tethI taka maLatAM ja te tyAM pahoMcI jato. ekadA rAjA tene joI gayA ane ujjitakane zULIe caDhAvI devAno Adeza Apyo. rAjAnA Adeza anusAra rAjakarmacArIo tene bAMdhI, judA judA prakAre mArapITa karatAM, nagaramAM pheravI rahyA hatA. te vakhate bhagavAna mahAvIranA prathama ziSya gautama svAmI chaThanA pAraNe bhikSA mATe vANijya grAmamAM padhAryA. rastAmAM teoe nAka-kAna kApelA, hAthane pITha pAchaLa bAMdhelA, beDIo paherAvelA ujjitakane joyo. rAjakarmacArIo tenA zarIramAMthI tala-tala jeTaluM mAMsa kADhI patthara tathA cAbukano mAra mAratA tene khavaDAvatA hatA. gautama svAmI gocarI vahorI bhagavAna pAse AvyA ane rastAmAM joyela mANasanI duHkhamaya avasthAnuM kAraNa pUchyuM. bhagavAne tenA pUrvabhavanuM varNana karatAM kahyuM ke A jaMbudrIpamAM hastinApura nAmanuM nagara hatuM. sunaMda nAmano rAjA hato. tenI pAse khUba vizALa gozALA hatI. te gozALAmAM pazuo nirbhaya hatAM ane pracUra bhojana-pANI pAmatAM hatAM. te nagaramAM bhIma nAmano koTavALa raheto hato. je adharmaniSTha hato. eka vakhata tenI patnI utpalAe pApa buddhivALA eka putrane janma dIdho. tenuM nAma gotrAsaka rAkhavAmAM AvyuM. te pazuone duHkha deto, mArato, pITato ane aMgahIna karato. te haMmezAM madhya rAtrie UThI gozALAmAM jato ane pazuone saMtrasta karI AnaMda mAnato, sAthe ja mAMsa-madirAnAM sevanamAM masta
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 28] zrI vipAka sUtra raheto. A rIte dUra AcaraNa karato te 500 varSanuM AyuSya pUrNa karI bIjI narakamAM utpanna thayo. tyAMnI traNa sAgaropamanI sthiti pUrNa karI ahIM ujhitakakumArapaNe jabhyo ane pUrvakRta zeSa karmonA kAraNe te A dAruNa duHkha bhogavI rahyo che. ukjhitakano pUrvabhava sAMbhaLI tenA bhaviSyanA viSayamAM gautama svAmIe pUchayuM. bhagavAne tenuM bhaviSya bhAkhyuM ke Aje sAMje zULI upara caDhI rapa varSanuM AyuSya pUrNa karI prathama narakamAM utpanna thaze. tyAMthI pApiSTa vAMdaro thaze. tyAra pachI vezyAputra priyasena nAmano kRta napuMsaka thaze. tyAM ekaso ekavIsa(121) varSanuM AyuSya pUrNa karI mRtyu pAmI prathama narakamAM utpanna thaze. pachI mRgAputranI samAna naraka, tiryaMca gatimAM bhavabhramaNa karaze. aMte pADo banaze, tyAMthI kALa karIne zreSThIputra thaze, saMyama pAlana karI devalokamAM jaze, tyAMthI mahAvideha kSetramAM janma laI mokSa prApta karaze.
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhyayana-rAujjitaka 29 bIju adhyayana. unjitaka chA adhyayana prAraMbha :| 1 jai NaM bhaMte ! samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM jAva saMpatteNaM duhavivAgANaM paDhamassa ajjhayaNassa ayamaDhe paNNatte, doccassa NaM bhaMte ! ajjhayaNassa duhavivAgANa samaNeNa bhagavayA mahAvIreNa jAva saMpatteNa ke aDhe paNNatte ? tae NaM se suhamme aNagAre jaMbu aNagAraM evaM vyaasiibhAvArtha :- [jabUsvAmIe prazna karyo he bhagavan! jo mokSa saMprApta zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIe duHkha vipAkanA prathama adhyayanano A artha pratipAdita karyo che, to he bhagavan! vipAka sutranA dvitIya adhyayanano mokSa saMprApta zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIe zuM artha kahyo che? A praznanA uttaramAM sudharmA aNagAre jaMbU aNagArane A pramANe kahyuM| 2 evaM khalu jaMbU ! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM vANiyaggAme NAmaM Nayare hotthA / riddhisthimiyasamiddhe, vaNNao / tassa NaM vANiyaggAmassa uttarapurathime disIbhAe dUipalAse NAmaM ujjANe hotthA / tattha NaM dUipalAse suhammassa jakkhassa jakkhAyayaNe hotthA / tattha NaM vANiyaggAme mitte NAmaM rAyA hotthA / vnnnno| tassa NaM mittassa raNNo sirI NAmaM devI hotthA / vaNNao / bhAvArtha - he jaMbU! te kALe ane te samaye vANijyagrAma nAmanuM eka nagara hatuM. je Rddhi-stimita- samuddha(Rddhi arthAtu gaganacuMbI aneka UMcA-UMcA moTA mahelo tathA anekAneka mANasothI vyApta, timita arthAt svacakra tathA paracakranA bhayathI bilakula rahita ane samRddha arthAt dhanadhAnyAdi mahARddhiothI saMpanna)hatuM. te vANijyagrAmanA IzAna khUNAmAM dhutipalAza nAmanuM eka udhAna hatuM. te udyAnamAM "sudharma" nAmanA yakSanuM eka yakSAyatana hatuM. te vANijyagrAma nAmanA nagaramAM 'mitra' nAmano rAjA ane tenI 'zrI' nAmanI paTarANI hatI. nagarI, udyAna, rAjA-rANI vagerenuM varNana aupapAtika sUtra pramANe jANavuM.
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 | zrI vipAka sUtra gaNikA varNana :| 3 tattha NaM vANiyaggAme kAmajjhayA NAmaM gaNiyA hotthA / ahINa jAva paDipuNNa paciMdiyasarIrA lakkhaNa-vaMjaNa-guNovaveyA mANummANa-ppamANa-paDipuNNa sujAya- savvaMgasuMdaraMgI sasisomAkArA kaMtapiyadasaNA surUvA, causaTThikalApaMDiyA, causaTThi-gaNiyA-guNovaveyA, egUNatIsavisese ramamANI, ekavIsa-raiguNappahANA battIsa-purisovayArakusalA, NavaMgasuttapaDibohiyA, aTThArasadesIbhAsAvisArayA, siMgArAgAracAruvesA, gIyaraigaMdhavva-NaTTakusalA saMgaya-gaya-bhaNiya-hasiya-vihiya vilAsa-salaliya-salAva- NiuNajuttovayArakusalA suMdaratthaNa-jahaNa-vayaNa-kara-caraNa-NayaNa-lAvaNNavilAsakaliyA UsiyajjhayA sahassalaMbhA, vidiNNachatta-cAmara vAlavIyaNIyA, kaNNIrahappayAyA yAvi hotthA / bahUNaM gaNiyAsahassANaM AhevaccaM jAva pAlemANI viharai / bhAvArtha :- vANijyagrAma nagaramAM kAmadhvajA nAmanI gaNikA hatI. te doSarahita, paripUrNa, pAMce IndriyothI yukta zarIravALI, rekhA vagere lakSaNo, masAtala vagere vyaMjano temaja zarIranA guNothI paripUrNa, mAna, unmAna ane pramANathI paripUrNa suDoLa tathA sarvAga suMdara aMgopAMgavALI, caMdramAnI samAna saumya AkRtivALI, kamanIya, priyadarzanA, parama suMdarI, 64 kaLAomAM kuzaLa, gaNikAnA 64 guNothI yukta, ra9 prakAranA viSayonA guNomAM ramaNa karanArI, 21 prakAranA rati guNomAM pradhAna, kAmazAstra prasiddha puruSanA 3ra upacAromAM kuzaLa, sukha nava aMgothI jAgRta arthAt jenA nava aMga(be kAna, be AMkha, be nAka, eka jIbha, eka tvacA ane mana) jAgRta hatAM. 18 dezI bhASAomAM vizArada hatI, zRMgAra pradhAna veSayukta arthAta te suMdara veSabhUSA ane zRMgAra rasanuM ghara hatI. saMgItavidyA, kAmakrIDA, vAjiMtra yukta gIta, nRtyakaLAmAM kuzaLa, manane AkarSita karanArI, suMdara cAlavALI, hAsya, bolacAla, vyavahAra, vilAsa, lAlitya, saMlApamAM nipuNa ane ucita upacAromAM kuzaLa, stanAdigata saundaryathI yukta, gIta, nRtyAdi kaLAothI hajAra mudrA lenArI(jeno eka rAtrino pagAra eka hajAra sonAmahora hato) tenA vilAsabhavana upara UMcI dhvajA pharakatI hatI, tene rAjA taraphathI chatra, cAmara, nAno paMkho kapApUrvaka InAmamAM ApavAmAM Avela hatAM, te karNaratha nAmanA rathamAM gamanAgamana karatI karatI hatI. te kAmadhvajAnAmanI gaNikA hajAro gaNikAo para Adhipatya, svAmitva ane netRtva karI rahI hatI. ujhitaka-paricaya :| 4 tattha NaM vANiyaggAme vijayamitte NAmaM satthavAhe parivasai / vaNNao / tassa NaM vijayamittassa subhaddA NAmaM bhAriyA hotthA /
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhyayana-2/6Fnds | 1 | vaNNao / tassa NaM vijayamittassa putte subhaddAe bhAriyAe attae ujjhiyae NAmaM dArae hotthA / ahINa jAva surUve / bhAvArtha :- vANijyagrAma nagaramAM vijayamitra nAmano eka dhanavAna sArthavAha(vepArI vargano vaDila) nivAsa karato hato. te vijayamitrane sarvAga saMpanna subhadrA nAmanI patnI hatI. baMnenuM vistRta varNana jJAtAsUtra pramANe jANavuM. te vijayamitrano putra ane subhadrAno Atmaja ukjhitaka nAmano eka sarvAga saMpanna thAvat rUpavAna bALaka hato. 5 teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre samosaDhe / parisA NiggayA / rAyA jahA kUNio tahA Niggao / dhammo kahio / parisA paDigayA, rAyA ya gao / bhAvArtha :- kALe ane samaye zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI vANijyagrAma nagaranAM dUti palAza udyAnamAM padhAryA. janatA temanA darzanArthe nagaramAMthI nIkaLI ane rAjA paNa kuNika rAjAnI jema bhagavAnanA darzana karavA gayA. bhagavAne badhAne dharmano upadeza Apyo. upadeza sAMbhaLIne janatA ane rAjA baMne pAchA cAlyAM gayAM. urjAitakanI durdazA :| 6 teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa jeTe aMtevAsI iMdabhUI NAmaM aNagAre jAva chaTheM chaTeNaM aNikkhitteNaM tavokammeNaM appANaM bhAvemANe viharai / taeNaM bhagavaM goyame chaTThakkhamaNa pAraNagasi paDhamAe porisIe sajjhAyaM karei jAva jeNeva vANiyaggAme Nayare teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA ucca-NIya- majjhimAiM kulAI gharasamudANassa bhikkhAyariyAe aDamANe jeNeva rAyamagge teNeva ogADhe / tattha NaM bahave hatthI pAsai, saNNaddhabaddha-vammiyaguDiyauppIliya-kacche, uddAmiya ghaMTe, NANAmaNirayaNaviviha gevejjauttarakaMcuijje, paDikappie, jhaya paDAga vara paMcAmela ArUDha-hatthArohe, gahiyAuhappaharaNe / aNNe ya tattha bahave Ase pAsai, saNNaddhabaddhavammiyaguDie, AviddhaguDe, osAriyapakkhare, uttarakaMcuiya-ocUla-muhacaNDAdhara- cAmara- thAsagaparimaMDiyakaDie ArUDha assArohe gahiyAuhappaharaNe /
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 32 ] zrI vipAka sUtra aNNe ya tattha bahave purise pAsai saNNaddhabaddhavammiyakavae, uppIliyasarAsaNapaTTIe piNaddhagevejje, vimalavarabaddha-ciMdhapaTTe, gahiyAuhappaharaNe / tesiMca NaM purisANaM majjhagayaM egaM purisaM pAsai avaoDiyabaMdhaNaM ukkittakaNNaNAsaM NehatuppiyagattaM, vajjhakara kaDijuyaNiyacchaM, kaMTheguNarattamalladAma, cuNNa- guMDiyagAyaM, cuNNayaM vajjhapANapIyaM, tila-tilaM ceva chijjamANaM kAgaNimasAiM khAviyaMta pAvaM, khakkharagasaehiM hammamANaM, aNega NaraNArI saMparivuDaM caccare caccare khaMDapaDaha eNaM ugghosijjamANaM imaM ca NaM eyArUvaM ugghosaNaM paDisuNei- No khalu devANuppiyA ! ujjhiyagassa dAragassa kei rAyA vA rAyaputto vA avarajjhai; appaNo se sayAI kammAiM avarajjhaMti / bhAvArtha :- kALe ane te samaye zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmInA pradhAna ziSya IndrabhUti nAmanA aNagAra yAvata niraMtara chaTha chaThanA pAraNA karatAM, tapa saMyamathI AtmAne bhAvita karatAM tyAM vicaratA hatA. te bhagavAna gautama svAmI chaThanA pAraNAnA divase prathama praharamAM svAdhyAya karIne yAvat (gautama svAmInuM vistRta varNana bhagavatI sUtrathI jANavuM) vANijyagrAma nagaramAM bhikSA mATe gayA. sAdhAraNa, asAdhAraNa ane madhyama gharomAM bhikSA mATe bramaNa karatAM rAjamArga para pahoMcyA. tyAM rAjamArga para temaNe yuddhanI sajAvaTathI yukta evA aneka hAthIone joyA. te hAthIone kavaca paherAvelA hatA, te upakaraNa (jhUla) AdithI yukta hatA. teonAM peTa daDha baMdhanothI bAMdhelAM hatAM. temanI jhUlonI baMne bAju moTA moTA ghaMTa laTakI rahyA hatA. teo jAta jAtanA maNio ane ratnothI jaDita aneka prakAranAM gaLAnA AbhUSaNo paherAvelAM hatAM. teo uttara kaMcuka nAmanA tanutrANa vizeSa evaM anya kavacAdi sAmagrIthI yukta hatA. te dhvajA, patAkA tathA paMcavidha zirobhUSaNothI vibhUSita hatA temaja teo pheMkI na zakAya tevA talavAra Adi Ayudha ane pheMkI zakAya tevAM tIra Adi praharaNane dhAraNa karanAra mahAvata savAra thaI rahyA hatA. A pramANe tyAM yuddhanI sajAvaTathI yukta evA aneka azvone paNa joyA, tene kavaca ane zArIrika rakSAnAM upakaraNo paherAvelA hatAM. teonA zarIra para sonAnI banAvelI jhUla nAkhI hatI ane te laTakatAM tanutrANathI yukta hatA. je bakhtara vizeSathI yukta tathA lagAmathI namelA mukhavALA hatA. te krodhathI hoThone cAvI rahyA hatA ane cAmara tathA sthAsaka(AbharaNa vizeSa)thI temano kaTibhAga vibhUSita thaI rahyo hato. tenA para beThelA ghoDesavAro Ayudha ane praharaNAdithI yukta hatA. A rIte gautama svAmIe tyAM yuddhanI sajAvaTathI yukta evA ghaNA puruSone paNa joyA. teo lohamaya kasUlakAdithI yukta kavaco zarIra para dhAraNa karelA hatA. temanI bhujAmAM zarAsanapaTTI(dhanuSya kheMcatI vakhate hAthanI rakSA mATe bAMdhavAmAM AvatI cAmaDAnI paTTI) kheMcIne bAMdhelI hatI. teo gaLAmAM
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayana-2/undritaka AbhuSaNa dhAraNa karelAM hatAM ane temanA zarIra para uttama, viziSTa prakAranI nizAnIvALI paTTI(vastrakhaMDathI banAvela cihna) lagAvelI hatI tathA Ayudha ane praharaNAdi dhAraNa karelAM hatAM. te puruSonI vacce bhagavAna gautama svAmIe eka bIjA mANasane joyo. jenA baMne hAtho vALIne pAchaLanA bhAganI sAthe doraDAthI bAMdhelA hatA. tenAM kAna ane nAka kApelAM hatAM. tenuM zarIra ghIthI cIkaNuM karavAmAM AvyuM hatuM. teno kaTipradeza(kamara) vadha yogya be vastrothI yukta hato arthAt tene vadhya puruSa mATe nakkI karela be vastro paherAvelA hatAM. tenA gaLAmAM kaMThasUtranI jema lAla puSponI mALA hatI ane tenuM zarIra gesanA cUrNathI raMgeluM hatuM. je bhayathI trAsa pAmelo tathA prANa dhAraNa karI rAkhavAno Icchuka hato. sainiko tenA zarIramAMthI tala tala jevaDA TukaDA kApI rahyA hatA ane te nAnA nAnA mAMsanA TukaDA kAgaDA Adi pakSIone khavaDAvatA hatA. te pApI puruSane seMkaDo pattharo tathA cAbuko mAravAmAM AvatA hatA. aneka strI, puruSothI gherAyelo, badhA corA Adi para tenI uddaghoSaNA karavAmAM AvI rahI hatI arthAt cAra athavA tenAthI paNa vadhAre rastAo maLatA hoya tevAM sthAno para phUTelA Dhola vagADIne tenA saMbaMdhamAM ghoSaNA karavAmAM AvatI hatI, te A pramANe hatI he mahAnubhAvo! A ujhika bALakane pakaDIne rAjA athavA rAjaputre koI aparAdha nathI karyo arthAtu tenI A durdazA mATe bIjA koI doSita nathI paraMtu A tenA potAnAM ja karmono doSa che tethI A kharAba avasthAne pAmyo che. | 7 tae NaM se bhagavao goyamassa taM purisaM pAsittA ime ajjhathie jAva maNogae saMkappe samuppajjitthA- aho NaM ime purise jAva NarayapaDirUviyaM veyaNaM veei tti kaTu vANiyagAme Nayare ucca-NIya-majjhimakulAiM jAva aDamANe ahApajjattaM sAmudANiyaM giNhai, giNhittA vANiyagAme Nayare majjhaM majjheNaM jAva bhattapANaM paDidaMsei, paDidaMsittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdai NamaMsai, vaMdittA NamaMsittA evaM vayAsI- evaM khalu ahaM bhaMte ! tubbhehiM abbhaNuNNAe samANe vANiyagAme Nayare jAva taheva savvaM Niveei / se NaM bhaMte ! purise puvvabhave ke AsI? jAva paccaNubhavamANe viharai ? bhAvArtha :- tyAra pachI te puruSane joIne bhagavAna gautamanA manamAM evo vicAra yAvatuM manaH saMkalpa utpanna thayo ke aho ! A puruSa yAvatu kevI naraka samAna vedanAno anubhava karI rahyo che. Avo vicAra karIne vANijyagrAma nagaramAM dhanika, nirdhana ane madhyama koTinA gharomAM bhramaNa karatAM AvazyakatAnusAra bhikSA laIne vANijyagrAma nagaranI madhyamAMthI pasAra thatAM lAvat zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmInI pAse AvyA ane lAvelI bhikSA batAvI. tyAra pachI bhagavAnane vaMdanA, namaskAra karIne A pramANe kahevA lAgyA
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vipAka sUtra he prabho ! ApanI AjJAthI huM bhikSA mATe vANijyagrAma nagaramAM gayo vagere sarva hakIkata kahIne pUchyuM- he bhagavan ! te puruSa pUrvabhavamAM koNa hato ? yAvat kayA kAraNathI AvI naraka samAna vedanAno anubhava karI rahyo che ? pUrvabhava- vivaraNa : 34 8 evaM khalu goyamA ! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM iheva jaMbuddIve dIve bhArahe vAse hatthiNAure NAmaM Nayare hotthA / vaNNao / tattha NaM hatthiNAure Nayare suNaMde NAmaM rAyA hotthA / mahayA himavaMta jAva rajjaM pasAsemANe viharai / tattha NaM hatthiNAure Nayare bahumajjhadesabhAe mahaM ege gomaMDave hotthA / aNegakhambhasayasaMNiviTThe, pAsAIe darisaNijje abhirUve paDirUve / tattha bahave NagaragorUvANaM saNAhA ya aNAhA ya NagaragAvIo ya NagarabalIvaddA ya nagarapaDDiyAo ya Nagara mahisIo ya NagaravasabhA ya paurataNapANiyA bbhiyA NiruvviggA suhaMsuheNaM parivasaMti / bhAvArtha :- he gautama ! te puruSanA pUrvabhavano vRttAMta A pramANe che-- te kALe ane samaye A jaMbudrIpa nAmanA dvIpamAM A bharatakSetramAM hastinApura nAmanuM eka samRddhizALI nagara hatuM. ahIM nagaranuM vistRta varNana jANavuM. te nagaramAM sunaMda nAmano rAjA hato. te himAlaya parvata samAna mahAna yAvat rAjyanuM saMcAlana sArI rIte karato hato. te hastinApura nagaranA lagabhaga madhyapradezamAM seMkaDo staMbhothI banAvela suMdara, manohara, manane prasanna karanArI eka vizALa gozALA hatI. temAM nagaranAM sanAtha ane anAtha pazuo, nagaranI gAyo, baLado, nagaranI nAnI nAnI vAcharaDIo temaja bheMso, sAMDho vagere pracura prANIo bhaya ane trAsathI rahita thaIne sukhapUrvaka rahetAM hatAM athavA temane tyAM ghAsa ane pANI paryApta rUpamAM maLatuM hatuM. 9 tattha NaM hatthiNAure Nayare bhIme NAmaM kUDaggAhe hotthA, ahammie jAva duppaDiyANaMde / tassa NaM bhImassa kUDaggAhassa uppalA NAmaM bhAriyA hotthA / ahINapaDipuNNapaMciMdiyasarIrA vaNNao / tae NaM sA uppalA kUDaggAhiNI aNNayA kayAi AvaNNasattA jAyA yAvi hotthA / taeNaM NaM tIse uppalAe kUDaggAhiNIe tiNhaM mAsANaM bahupaDipuNNANaM ayamevArUve dohale pAubbhUe bhAvArtha :- te hastinApura nagaramAM bhIma nAmano eka kUTagrAha(koTavALa) raheto hato. te svabhAvathI ja adharmI yAvat mahAmahenate prasanna thanAra hato. te bhIma phUTagrAhanI utpalA nAmanI strI hatI. te saMpUrNa pAMca Indriya yukta hatI vagere strInuM saMpUrNa varNana jANavuM. ekadA te utpalA garbhavatI thaI. te
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhyayana-ra/ujjitaka | 35 / utpalAne pUrA traNa mahIne A prakArano dohada utpanna thayo. utpalAnA pApakArI dohadanuM varNana :| 10 dhaNNAoNaM tAo ammayAo, sapuNNAoNaM tAo ammayAo, kayatthAo NaM tAo ammayAo, kayapuNNAo NaM tAo ammayAo, kayalakkhaNAo NaM tAo ammayAo, kayavihavAoNaM tAo ammayAo, suladdhe NaM tAsiM mANussae jammajIviyaphale jAo NaM bahUNaM NagaragorUvANaM saNAhANa ya jAva vasahANa ya Uhehi ya thaNehi ya vasaNehi ya chappAhi ya kakuhehi ya vahehi ya kaNNehi ya acchIhi ya NAsAhi ya jibbhAhi ya oTehi ya kaMbalehi ya sollehi ya taliehi ya bhajjiehi ya parisukkehi ya lAvaNehi ya suraM ca mahuMca meragaM ca jAiMca sIha ca pasaNNaM ca AsAemANIo visAemANIo, paribhAemANIo paribhujemANIo dohalaM viNeti / taM jai NaM ahamavi jAva dohalaM viNijjAmi tti kaTu taMsi dohalaMsi aviNijjamANaMsi sukkA bhukkhA NimmaMsA oluggA oluggasarIrA NitteyA dINa-vimaNa-vayaNA paMDullaiyamuhA omathiya-NayaNa-vayaNa-kamalA jahoiyaM pupphavatthagaMdhamallAlaMkArAhAraM aparibhuMjamANI karayalamaliyavva kamalamAlA ohaya maNasaMkappA karayalapalhatthamuhI aTTajjhANovagayA bhUmigayadiTThIyA jhiyAi / bhAvArtha :- mAtAo dhanya che, puNyavatI che, kRtArtha che, sulakSaNA che, eno vaibhava saphaLa che, eno manuSya janma ane jIvana paNa sArthaka che ke je aneka anAtha, sanAtha nAgarika pazuo yAvatu baLadonA 64sa-bhAMDIyatevo mAyaNano 652no bhAga, stana, vRSa-aMDoSa, paMcha (ja)-mAnI 652no bhAga, masta, 4, netra, nAsiDI, ma, Doha tathA gohI (sAsnA-Ayana gaNAnuyAma) vagerene kApIne ane zUlamAM laI agnimAM pakAvelAM, taLelAM, bjelAM(sekelAM), sukAyelAM ane mIThuM yAvelAM mAMsanI sAthe su21, madhu(samAMthI nAveda mhi| vizeSa), bhe24(131), ti, sIdhu(meDa khAsa prakArano dArU je goLa temaja anAjanA mizrathI utpanna thAya che), prasannA(drAkSathI banatI madirA), A badhA prakAranI madirAnuM sAmAnya ane vizeSa rUpathI AsvAdana(alpa mAtrAmAM), visvAdana(vadhAre mAtrAmAM), paribhAga(bIjAne ApavI) tathA paribhoga karatI potAnA dohadane pUrNa kare che. to huM paNa e rIte mArA dohadane pUrNa karuM. A pramANe vicAra karyA pachI te dohada pUrNa na thavAthI te utpalA nAmanI kUTagrAhanI patnI sukAvA lAgI (bhojana na karavAthI zaktihIna thaI gaI), bhUkhyA vyakti jevI dekhAvA lAgI, mAMsa rahita
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ | | zrI vipAka sUtra hADapiMjara jevI thaI gaI, rogI temaja rogInA jevI zithila zarIravALI banI gaI, kAMti rahita thaI gaI, dIna tathA ciMtAtura mukhavALI thaI gaI, tenuM mukha pILuM paDI gayuM, AMkha ane moTuM nisteja banI gayAM, yathocita puSpa, vastra, mALA, alaMkAra ane hAra Adino upabhoga na karavAthI, hAthathI coLelI puSpamALAnI jema plAna thayelI, kartavya ane akartavyanA viveka bhAnathI rahita banelI, mAthA para hAtha dharI ane nIce mukha karI ciMtAgrasta banelI te ArtadhyAna karavA lAgI. 11 imaM ca NaM bhIme kUDaggAhe jeNeva uppalA kUDaggAhiNI teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA ohaya jAva jhiyAyamANiM pAsai, pAsittA evaM vayAsI- kiM NaM tume devANuppie ! ohaya jAva jhiyAsi ? tae NaM sA uppalA bhAriyA bhImaM kUDaggAhaM evaM vayAsI- evaM khalu, devANuppiyA ! mama tiNhaM mAsANaM bahupaDipuNNANaM dohalA pAubbhUyA- dhaNNA NaM tAo ammayAo jAva dohalaM viNeti / tae NaM ahaM devANuppiyA ! taMsi dohalaMsi aviNijjamANaMsi jAva jhiyAmi / bhAvArtha :- jyAM utpalA kUTagrAhiNI hatI, tyAM bhIma nAmano teno pati kUTagraha (koTavALa) Avyo ane tene ArtadhyAna karatI yAvata ciMtAgrasta utpalAne joIne A pramANe kahevA lAgyo- he devAnupriyA ! tame kema zokAkuLa thaI yAvatu hatheLI para mukha rAkhIne ArtadhyAnamAM magna cho ? tyAre te utpalA patnIe kahyuM- he svAmI! lagabhaga traNa mAsa pUrNa thavA para mane A dohada utpanna thayo che ke te mAtAo dhanya che ke je potAnA dohadane pUrNa kare che. he devAnupriya ! huM te dohada pUrNa na thavAthI nisteja ane hatotsAha thaIne yAvat ArtadhyAnamAM magna chuM. | 12 tae NaM se bhIme kUDaggAhe uppalaM bhAriyaM evaM vayAsI- mA NaM tuma devANuppiyA ! ohayamaNasaMkappA jAva jhiyAhi ; ahaM NaM tahA karissAsi jahA NaM tava dohalassa saMpattI bhavissai / tAhiM iTThAhiM kaMtAhiM piyAhiM maNuNNAhiM maNAmAhiM vaggUhiM samAsAsei / tae NaM se bhIme kUDaggAhe addharattakAlasamayasi ege abIe saNNaddha baddha vammiyakavae uppIliyasarAsaNapaTTIe piNaddhagevejje vimalavarabaddhaciMdhapaTTe gahiyAuha paharaNe sayAo gihAo Niggacchai, NiggacchittA hatthiNAuraM NayaraM majjhamajheNaM jeNeva gomaMDave teNeva uvAgae, bahUNaM NagaragorUvANaM jAva vasabhANa ya appegaiyANaM Uhe chidai jAva appegaiyANaM kaMbale chidai, appegaiyANaM aNNamaNNAI aMgovaMgAI viyaMgei, viyaMgettA jeNeva sae gihe
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhyayana-2/6Frnds | 7 | teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA uppalAe kUDaggAhiNIe uvaNei / tae NaM sA uppalA bhAriyA tehiM bahUhiM gomaMsehi ya sollehi ya jAva paribhujamANI taM dohalaM viNei / tae NaM sA uppalA kUDaggAhiNI saMpuNNadohalA saMmANiyadohalA viNIyadohalA vocchiNNadohalA saMpaNNadohalA taM gabbhaM suhaMsuheNaM parivahai / bhAvArtha :- tyAre kUTagrAhe potAnI utpalA patnIne kahyuM- he devAnupriyA! tame ciMtA na karo, ArtadhyAna na karo. huM evuM karIza ke jenAthI tamArA A dohadanI pUrti thaI jaze. A pramANe ISTa, priya, kAMta, manohara, manojJa ane maNAma vacanothI tene AzvAsana ApyuM. tyAra pachI bhIma TagrAha ardharAtrinA samaye ekalo ja majabUta kavaca paherIne, dhanuSya-bANathI sajja thaIne, gaLAmAM mALA dhAraNa karIne temaja zastrAstra laIne potAnA gharethI nIkaLyo ane hastinApura nagaranI madhyamAM thaIne jyAM gozALA hatI tyAM Avyo. AvIne aneka nAgarika pazuo yAvata sAMDhomAMthI koIkanA udhasa(AMcaLa)kApyA che, yAvatuM koIkanI sAsnA-gaLAnI nIcenI cAmaDI ane keTalAMkanA anya aMgopAMgo kApyA che, kApIne potAnA ghare Ave che. AvIne potAnI patnI utpalAne ApyA. tyAra pachI te utpalAe aneka prakAre zUla vagere upara pakAvelA te gomAMsa AdinI sAthe aneka prakAranI madirA AdinuM sevana karIne potAnA dohadane pUrNa karyo A pramANe te paripUrNa dohadavALI, sammAnita dohadavALI, vinIta dohadavALI, nivRtta dohadavALI thaIne te utpalA sukhapUrvaka garbhane dhAraNa karavA lAgI. gotrAsa GISTo 10ma :|13 tae NaM sA uppalA kUDaggAhiNI aNNayA kayAi NavaNhaM mAsANaM bahupaDipuNNANaM dAragaM payAyA / tae NaM teNaM dAraeNaM jAyametteNaM ceva mahayA mahayA ciccI saddeNaM vighuDhe vissare Arasie / tae NaM tassa dAragassa ArasiyasadaM soccA Nisamma hatthiNAure Nayare bahave NagaragorUvA jAva vasabhA ya bhIyA tatthA tasiyA uvviggA savvao samaMtA vippalAitthA / tae NaM tassa dAragassa ammApiyaro ayameyArUvaM NAmadhejja kareMti -jamhA NaM amhaM imeNaM dAraeNaM jAyametteNaM ceva mahayA mahayA ciccI saddeNaM vighuDhe vissare Arasie, tae NaM eyassa dAragassa ArasiyaNasaI soccA Nisamma hatthiNAure Nayare bahave NagaragorUvA jAva bhIyA tatthA tasiyA uvviggA savvao samaMtA vippalAitthA, tamhA NaM hou amhaM dArae gottAsae NAmeNaM / tae NaM se gottAsae dArae ummukkabAlabhAve jAe yAvi hotthA /
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vipAka sUtra bhAvArtha :- tyAra pachI te utpalA nAmanI kUTagrAhiNIe nava mAsa paripUrNa thatAM putrane janma Apyo. janmatAMnI sAthe ja te bALake atyaMta karkaza temaja citkArapUrNa bhayaMkara zabda karyo. te bALakanA kaThora citkArapUrNa zabdone sAMbhaLIne ane hRdayamAM avadhAraNa karIne hastinApuranagaranAM ghaNAM nagaranA pazu, gAya, vAcharaDAM yAvat baLadAdi bhayabhIta temaja udvegane pAmIne cAre dizAmAM bhAgavAM lAgyAM. tethI te bALakanA mAtApitAe teno nAmakaraNa saMskAra karatA kahyuM ke janma letAM ja A bALake ''vinnA'' atyaMta karNakaTu cItkAra karIne bhISaNa avAja-AkraMda karyuM che, te sAMbhaLIne tathA avadhAraNa karIne hastinApuranAM gAya Adi nAgarika pazuo bhayabhIta tathA udvigna banI cAre tarapha bhAgavAM lAgyAM, tethI A bALakanuM nAma "gotrAsaka" (gAya Adi pazuone trAsa ApanAra) rAkhavAmAM Ave che. tyAra pachI gotrAsaka bALake bAlyAvasthA choDIne yuvAvasthAmAM praveza karyo. 38 14 taNaM se bhI kUDaggAhe aNNayA kayAi kAladhammuNA saMjutte / tae NaM se gottAsae dArae bahUNaM mitta - NAi - Niyaga-sayaNa saMbaMdhi- pariyaNeNaM saddhiM saMparivuDe royamANe kaMdamANe vilavamANe bhImassa kUDaggAhassa NIharaNaM karei, karettA bahUhiM loiyamayakiccAI karei / tae NaM se sugaMde rAyA gottAsaM dArayaM aNNayA kayAi sayameva kUDaggAhattAe ThAvei / tae NaM se gottAse dArae kUDaggAhe jAe yAvi hotthA ahammie jAva duppaDiyANaMde / bhAvArtha :- tyAra pachI ekadA bhIma phUTagrAha mRtyu pAmyo. tyAre te bALaka gotrAsake potAnA mitra, jJAtijano, Aptajano, svajano(kAkAdi), saMbaMdhI(zvasurAdi)ane parijano(nokaravargathI) gherAIne rudana, AkraMda ane vilApa karatAM bhIma kUTagrAhano agnisaMskAra karyo ane keTalIka laukika mRtakanI kriyAo paNa karI. tyAra pachI sunaMda rAjAe gotrAsakane ja koTavALanA pada para niyukta karyo tyAre gotrAsaka paNa potAnA pitAnI jema ja mahAna adharmI yAvat duSpratyAnaMdI(ghaNI muzkelIthI prasanna thanAra) banyo. gotrAsakanuM pApiSTa jIvana ane durgati : 15 tae NaM gottAse kUDaggAhe kallAkalli addharattiyakAlasamayaMsi ege abIe saNNaddhabaddhakavae jAva gahiyAuhappaharaNe sayAo gihAo Niggacchai, NiggacchittA jeNevagomaMDave teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA bahUNaM NagaragorUvANaM saNAhANa ya aNAhANa ya jAva viyaMgei, viyaMgettA jeNeva sae gihe teNeva uvAgacchai / tae NaM se gottAse kUDaggAhe tehiM bahUhiM gomaMsehi ya sollehi ya jAva paribhuMjamANe viharai / tae NaM se gottAsae kUDaggAhe e
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayana-2(ujjitaka. 39 | yakamme eyappahANe eyavijje eyasamayAre subahu pAvakammaM samijjiNittA paMcavAsasayAI paramAuyaM pAlaittA aTTaduhaTTovagae kAlamAse kAlaM kiccA doccAe puDhavIe ukkosaM tisAgarovama Thiiesu Neraiesu NeraiyattAe uvavaNNe / bhAvArtha :- tyAra pachI te gotrAsaka dararoja ardharAtrinA samaye sainikanI jema taiyAra thaIne kavaca paherIne temaja zastrAstrone dhAraNa karIne potAnA gharethI nIkaLIne, gomaMDapa(gauzALA)mAM jaIne sanAthaanAtha aneka nAgarika pazuonA aMgopAMgone kApIne potAnA ghare lAvI, te gAya vagere pazuonAM zULa pakva mAMsa ane madirA AdinuM sevana karato jIvana vitAvato hato. tyAra bAda te gotrAsaka kUTagrAha AvA prakAranAM karmovALo, A rItanAM kAryone mukhya mAnanAro, AvI pAparUpa vidyAne jANanAro tathA AvA prakAranAM krUra AcaraNavALo, vividha prakAranAM pApakarmonuM upArjana karIne pAMcaso varSanuM pUruM AyuSya bhogavIne, ciMtA ane duHkhathI pIDita thato mRtyunA samaye kALa karIne utkRSTa traNa sAgaropamanI sthitivALI bIjI narakamAM nArakI rUpe utpanna thayo. vivecana : A adhyayanamAM varNita bALakanuM nAma 'gotrAsaka' che. vibhinna pratomAM mULapAThamAM gottAsaLagotrAsaka ane gotrAsa baMne zabdo jovA maLe che. nAmanI daSTie gotrAsaka nAma yathocitta jaNAya che. ujhitakano janma :|16 tae NaM vijayamittassa satthavAhassa subhaddA NAmaM bhAriyA jAyaNiMduyA yAvi hotthA / jAyA jAyA dAragA viNihAyamAvati / tae NaM se gottAse kUDaggAhe doccAe puDhavIe aNaMtaraM uvaTTittA iheva vANiyagAme Nayare vijayamittassa satthavAhassa subhaddAe bhAriyAe kucchisi puttattAe uvaNNe / tae Na sA subhaddA satthavAhI aNNayA kayAi NavaNha mAsANaM bahupaDipuNNANa dAragaM pyaayaa| bhAvArtha :- tyAra pachI vijayamitra sArthavAhanI subhadrA nAmanI strI jAtanikA(janmatAM ja marI jAya tevA bALakane janma ApanArI) hatI. tethI tenAM bALako janmatAM ja marI jatAM hatAM. tyAra pachI te gotrAsaka kUTagrAhano jIva bIjI narakamAMthI nIkaLIne vANijyagrAma nagaranA vijayamitra sArthavAhanI subhadrA nAmanI strInA garbhamAM putra rUpe utpanna thayo, nava mAsa paripUrNa thatAM subhadrA sArthavAhIe putrane janma Apyo.
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 40 / zrI vipAka sUtra |17 tae NaM sA subhaddA satthavAhI taMdAragaM jAyamettayaM ceva egate ukkuruDiyAe ujjhAvei, ujjhAvittA doccapi giNhAvei giNhAvittA aNupuvveNaM sArakkhemANI saMgovemANI saMvaDlei / tae NaM tassa dAragassa ammApiyaro ThiivaDiyaM ca caMdasUradasaNaM ca jAgariyaM ca mahayA iDDIsakkArasamudaeNaM kareti / tae NaM tassa dAragassa ammApiyaro ekkArasame divase Nivvatte, saMpatte bArasame divase imameyArUvaM goNNaM guNaNipphaNNaM NAmadhejjaM kareMti- jamhA NaM amhaM ime dArae jAyamettae ceva egate ukkuruDiyAe ujjhie, tamhA NaM hou amhaM dArae ujjhiyae NAmeNaM / tae NaM se ujjhiyae dArae paMcadhAIpariggahie, taM jahA- khIradhAIe majjaNadhAIe maMDaNadhAIe kIlAvaNadhAIe aMkadhAIe, evaM jahA daDhapaiNNe jAva NivvAghAe girikaMdaramallINe viva campayapAyave suhaMsuheNaM parivaDi / bhAvArtha - tyAre subhadrA sArthavAhIe te bALakane janma thatAM ja ekAMtamAM ukaraDAmAM pheMkAvI dIdho ane pAcho tene upADI lIdho hato pachI kramathI saMrakSaNa ane saMgopana(uchera) karatI tene ucheravA lAgI. tyArapachI te bALakanAM mAtApitAe mahAna RddhisatkAra ane ADaMbara sAthe kuLamaryAdA pramANe putra janma mahotsava karyo. caMdra-sUryadarzanano tathA jAgaraNano mahotsava karyo. agiyAra divasa vyatIta thayA pachI te bALakanAM mAtApitA bAramA divase guNaniSpanna guNane anurUpa nAmakaraNa A pramANe karyuM -amArA A bALakane janmatAM ja ukaraDAmAM pheMkI dIdho hato tethI amArA A bALakanuM nAma "ujijhataka" rAkhavAmAM sAve. tyAra pachImitabhAra (1) kSIradhAtrI-dUdha pIvavinArI, (2) snAnadhAtrI-snAna zavanArI, (3) bhaMDanadhAtrI-vastrAbhUSAthI mata 42nArI, (4) panadhAtrI-2bhADanArI bhane (5) aMkadhAtrI- khoLAmAM besADIne jamADanArI. A pAMca dhAyamAtAo dvArA aupapAtika sUtra varNita daDha pratizakumAranI jema kAvat nirvighnarUpe parvatanI kaMdarAmAM rahelA caMpakavRkSanI jema sukhapUrvaka vRddhi pAmavA lAgyo. ukjhitakanAM mAtApitAnuM mRtyu - 18 tae NaM se vijayamitte satthavAhe aNNayA kayAi gaNimaM ca dharimaM ca meja ca pArichejjaM ca cauvvihaM bhaMDaM gahAya lavaNasamudaM poyavahaNeNa uvAgae / tae NaM se tattha lavaNasamudde poyavivattIe NibbuDabhaMDasAre attANe asaraNe kAladhammuNA saMjutte / tae NaM taM vijayamittaM satthavAhaM je jahA bahave Isara-talavara-mADaMbiya
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhyayana-ra/ujjitaka [ 41 ] koDuMbiya-ibbha-seTThi-satthavAhA lavaNasamudde poyavivattIe NibbuDabhaDasAraM kAladhammuNA saMjuttaM suNeti, te tahA hatthaNikkhevaM ca bAhirabhAMDasAraM ca gahAya egate avkkmNti| bhAvArtha :- tyAra pachI kayAreka vijayamitra sArthavAhe vahANa dvArA gaNima -nALiyera vagere gaNatarIpUrvaka vecavAmAM AvatI vastu, dharima-ghI,tela,sAkara vagere toLIne vecAtI vastu, meya-kapaDAM vagere mApIne vecavAmAM AvatI vastu ane paricchedya- hIrA,pannA vagere parIkSA karIne vecAtI vastu, rUpa cAra prakAranI vahecANa yogya vastuone laIne vahANa dvArA lavaNasamudramAM prasthAna karyuM paraMtu lavaNasamudramAM vahANano nAza thavAthI vijayamitranI ukta cAre prakAranI mahAmUlyavALI vastuo pANImAM DUbI gaI ane te pote paNa trANarahita (jenI koI rakSA karanAruM na hoya) ane azaraNarUpa (jene koI Azraya ApanAra na hoya) thaI javAthI mRtyu pAmyo. tyAra pachI Izvara, talavara, mAMDalika, kauTuMbika, dhanavAna, zeTha ane sArthavAhoe jyAre lavaNa samudramAM vahANa naSTa thayuM te tathA mahAmUlyavAna kariyANuM jaLamAM DUbI javAthI trANa ane zaraNathI rahita vijayamitranA mRtyunA samAcAra sAMbhaLyA tyAre hAthohAtha lIdhelI saMpatti (thApaNa) ane te sivAyanAM bahumUlya vastra, AbhUSaNa Adi laIne ekAMta sthAnamAM cAlyA gayA. | 19 tae NaM sA subhaddA satthavAhI vijayamittaM satthavAhaM lavaNasamudde poyavivattIeNibbuDabhAMDasAraM kAladhammuNA saMjuttaM suNei, suNittA mahayA paisoeNaM apphuNNA samANI parasuNiyattA viva campagalayA dhasa tti dharaNIyalaMsi savvaMgeNa saMNi-vaDiyA / tae NaM sA subhaddA satthavAhI muhuttaMtareNa AsatthA samANI bahUhi mitta NAi Niyaga-sayaNa- saMbaMdhi- pariyaNeNaM saMddhi parivuDA royamANI kaMdamANI vilavamANI vijayamitta- satthavAhassa loiyAI mayakiccAI karei / tae NaM sA subhaddA satthavAhI aNNayA kayAi lavaNasamuddottaraNaM ca lacchiviNAsaM ca poyaviNAsaMca paimaraNaM ca aNuciMtemANI aNuciMtemANI kAladhammuNA saMjuttA / / bhAvArtha :- jyAre subhadrA sArthavAhIe lavaNasamudramAM vahANanA nAza thaI javAnA kAraNe kariyANuM pANImAM DUbI javAnI sAthe vijayamitra sArthavAhanA mRtyunA samAcAra sAMbhaLyA tyAre te pati viyogajanya mahAna zokathI vyApta thaI ane kuhADAthI kApelI caMpakavRkSanI zAkhAnI jema dhaDAma karatI pRthvI taLa para paDI gaI. pachI thoDA samaya bAda AzvAsana meLavIne svastha thaIne tathA aneka mitro, jJAtijano, svajano, saMbaMdhIo tathA parijanothI gherAyelI rudana, kaMdana tathA vilApa karatI teNe vijayamitranI laukika mRtaka kriyA karI. tyAra bAda te subhadrA sArthavAhI thoDA samaya pachI lavaNasamudramAM patinuM gamana, lakSmIno vinAza, vahANanuM DUbavuM tathA patinuM mRtyu e badhI ciMtAmAM nimagna thaIne ciMtAmAM ja maraNa pAmI.
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 42 / zrI vipAka sUtra ujhitakakumAra beghara ane durvyasanI :| 20 tae NaM te NagaraguttiyA subhadaM satthavAhiM kAlagayaM jaNittA ujjhiyagaM dAragaM sayAo gihAo Nicchu:ti, NicchubhittA taM giha aNNassa dalayati / tae NaM se ujjhiyae dArae sayAo gihAo NicchUDhe samANe vANiyagAme Nagare siMghADaga tiga-caukka-caccara-mahApaha pahesu jUyakhalaesu, vesiyAgharesu pANAgAresu ya suhasuheNaM parivaDDai / tae NaM se ujjhiyae dArae aNohaTTie aNivArae sacchaMdamaI sairappayAre majjappasaMgI corajUyavesadArappasaMgI jAe yAvi hotthA / tae NaM se ujjhiyae aNNayA kayAiM kAmajjhayAe gaNiyAe saddhiM saMpalagge jAe yAvi hotthA / kAmajjhayAe gaNiyAe saddhiM viulAI urAlAI mANussagAI bhogabhogAi bhuMjamANe viharai / bhAvArtha :- tyAra bAda nagara rakSaka puruSoe subhadrA sArthavAhInA mRtyunA samAcAra sAMbhaLIne ukjhitaka kumArane gharamAMthI kADhI mUkyo ane tenuM ghara bIjA koIne ApI dIdhuM. (je ujijhatakanA pitA pAse paisA mAMgatA hatA, adhikArIoe ukjhitakane kADhIne rUpiyAnA badalAmAM tenuM ghara tene ApyuM). potAnA gharethI kADhI mUkavAthI ujhitakakumAra vANijyagrAma nagaranA tripatha, catuSpatha, catvara, rAjamArga temaja sAmAnya mArgo para tathA jugAragRho, vezyAgRho ane madirApAnanAM sthAnomAM sukhapUrvaka paribhramaNa karavA lAgyo. koI jAtanI rokaToka vinAno, svacchaMda mativALo temaja niraMkuza banelo te corI, jugAra, vezyAgamana ane parastrIgamanamAM Asakta thaI gayo. koI vakhate kAmadhvajA nAmanI vezyA sAthe sneha saMbaMdha baMdhAtAM te manuSya saMbaMdhI pradhAna kAmabhogono upabhoga karato samaya pasAra karavA sAgyo. 21 tae NaM tassa mittassa raNNo aNNayA kayAi sirIe devIe joNisUle pAubbhUe yAvi hotthA, No saMcAei vijayamitte rAyA sirIe devIe saddhiM urAlAI mANussagAI bhogabhogAI bhuMjamANe viharittae / tae NaM mitte rAyA aNNayA kayAI ujjhiyadArayaM kAmajjhayAe gaNiyAe gihAo NicchubhAvei, NicchubhAvittA kAmajjhayaM gaNiyaM abhitariyaM ThAvei, ThAvettA kAmajjhayAe gaNiyAe saddhiM urAlAI mANussagAI bhogabhogAiM jamANe viharai /
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayana-2/unjhitaka 43 bhAvArtha :- tyAra bAda mitra rAjAnI zrI nAmanI rANIne yonithULa roga utpanna thayo; tethI mitra rAjA rANI sAthe manuSya saMbaMdhI Icchita kAmabhogonuM sevana karavAmAM samartha na rahyo. kayAreka te rAjAe ujJitakakumArane kAmadhvajA gaNikAnA sthAnamAMthI kADhI mUkyo ane kAmadhvajA vezyAne potAnA aMtaHpuranA rUpamAM rAkhI lIdhI ne tenI sAthe manuSya saMbaMdhI Icchita viSaya bhogonuM sevana karavA lAgyo. 22 taNaM se ujjhie dArae kAmajjhayAe gaNiyAe gihAo NicchubhemANe kAmajjhayAe gaNiyAe mucchie, giddhe, gaDhie, ajjhovavaNe aNNattha katthai suiM ca raiM ca dhiiM ca aviMdamANe taccitte tammaNe tallese tadajjhavasANe tadaTThovautte tadappiyakaraNe tabbhAvaNAbhAvie kAmajjhayAe gaNiyAe bahUNi aMtarANi ya chiddANi ya paDijAgaramANe paDijAgaramANe viharai / taNaM se ujjhie dArae aNNayA kayAi kAmajjhayaM gaNiyaM aMtaraM labhei, labhittA kAmajjhayAe gaNiyAe gihaM rahasiyaM aNuppavisai, aNuppavisittA, kAmajjhayAe gaNiyAe saddhiM urAlAI mANussagAI bhogabhogAI bhuMjamANe viharai / bhAvArtha :- tyAra bAda kAmadhvajA vezyAnAM gharamAMthI kADhI mUkAyelo ane kAmadhvajAmAM mUrchita(tenA ja dhyAnamAM mUDha-pAgala banelo), gRddha(tenI AkAMkSA-IcchA rAkhanAro), grathita(tenI ja snehajALamAM baMdhAyelo) ane adhyupapatra(tenA ja vicAramAM atyaMta becena rahenAro) te kumAra bIjA koI paNa sthAne smRti-smaraNa, prema, dhRti-mAnasika zAMti prApta na karI zakyo. tenuM citta te vezyAmAM ja parovAyeluM rahyA karatuM. tadviSayaka pariNAmavALo, tatsaMbaMdhI kAmabhogomAM prayatnazIla, tene meLavavA mATe Atura, teNIne arpita mana, vacana ane zarIravALo, te vezyAnI ja bhAvanAthI bhAvita raheto te kumAra kAmadhvajA vezyAnA aMtara(rAjAnuM Agamana je samaye na hoya), chidra(rAjaparivAranI koI paNa vyakti je samaye na hoya) ane vivara(sAmAnya manuSya paNa je samaye na hoya)ne zodhato jIvana pasAra karato hato. tyAra pachI te utttitakakumAre koI vakhate kAmadhvajA gaNikA pAse javAno avasara prApta karIne gupta rIte tenA gharamAM praveza karyo ane te kAmadhvajA vezyAnI sAthe manuSya saMbaMdhI Icchita viSayabhogono upabhoga karato samaya pasAra karavA lAgyo. rAjAno prakopa ane urjAitakanI durdazA 23 imaM ca NaM mitte rAyA pahAe jAva savvAlaMkAravibhUsie maNussavaggurA :
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 44 / zrI vipAka sUtra parikkhitte jeNeva kAmajjhayAe gaNiyAe gihe teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA tattha NaM ujjhiyae dArae kAmajjhayAe gaNiyAe saddhiM urAlAi mANussagAI bhoga bhogAiM bhuMjamANaM, pAsai, pAsittA, Asuratte ruTe, kuvie caMDikkie misimisemANe tivaliyabhiuDi NiDAle sAhaTu ujjhiyagaM dAragaM purisehiM giNhAvei, geNhAvittA aTThi-muTThi-jANu-koppara-pahAra-saMbhagga-mahiyagattaM karei, karettA avaoDayabaMdhaNaM karei, karettA eeNaM vihANeNaM vajjhaM ANavei / evaM khalu goyamA ! ujjhiyae dArae purAporANANaM kammANaM jAva paccaNubhavamANe viharai / bhAvArtha :- saMyogavazAt te samaye mitra rAjA snAna karIne yAvatuM saMpUrNa alaMkArothI vibhUSita thaIne manuSyothI gherAIne te kAmadhvajA vezyAnA bhavanamAM AvI pahoMcyA. tyAM teNe kAmadhvajA vezyA sAthe manuSya saMbaMdhI viSayabhogono upabhoga karatAM ukjhitaka kumArane joyo. jotAM ja te krodhathI lAlapILo thaI gayo ane kapALamAM traNa rekhAovALI bhrakuTi caDhAvIne potAnA anucara puruSo dvArA ujijhataka kumArane pakaDAvI lIdho. pachI lAkaDI, mukkA, DhIMcaNa ke pAthI ane koNInA prahArothI tenA zarIrane bhAMgI nAkhyuM, cUrecUrA karI nAkhyAM, tenA hADakAM khokharAM karI nAkhyAM ane tene avakoTaka baMdhanathI bAMdhI dIdho eTale tenA baMne hAtha pAchaLanA bhAgamAM bAMdhI dIdhA ane pUrvokta rItathI vadha karavAnI AjJA ApI. A pramANe he gautama ! ujhitaka kumAra pUrvakRta jUnAM karmonAM phaLano yAvatu anubhava karI rahyo che. GDAsk bhaviSya :24 ujjhiyae NaM bhaMte ! dArae io kAlamAse kAlaM kiccA kahiM gacchihii, kahiM uvavajjihii? goyamA ! ujjhiyae dArage paNavIsaM vAsAiM paramAuyaM pAlaittA ajjeva tibhAgAvasese divase sUlIbhiNNe kae samANe kAlamAse kAlaM kiccA imIse rayaNappabhAe puDhavIe NeraiyattAe uvavajjihii / se NaM tao aNaMtaraM uvvaTTittA iheva jaMbuddIve dIve bhArahe vAse veyaDDagiri pAyamUle vANarakulaMsi vANarattAe uvavajjihii / se NaM tattha ummukabAla bhAve tiriyabhogesu mucchie, giddhe, gaDhie, ajjhovavaNNe, jAe jAe
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhyayana-2/6Frnds | 45 | vANarapellae vahei / taM eyakamme jAva eyasamAyAre kAlamAse kAlaM kiccA iheva jaMbuddIve dIve bhArahe vAse iMdapure Nayare gaNiyAkulasi puttattAe paccAyA hii / tae NaM taM dArayaM ammApiyaro jAyamettakaM vaddhehiMti, NapuMsagakamma sikkhA- vehiti / tae NaM tassa dAragassa ammApiyaro NivvattabArasAhassa imaM eyArUvaM NAmadhejjaM karehiMti, taM jahA- hou NaM amhaM ime dArae piyaseNe NAmaM NapuMsae / tae NaM se piyaseNe NapuMsae ummukkabAlabhAve jovvaNagamaNuppatte viNNayapariNayamette rUveNa ya jovvaNeNa ya lAvaNNeNa ya ukkiTTe ukkiTThasarIre bhavissai / tae NaM se piyaseNe NapuMsae iMdapure Nayare vahave rAIsara jAva satthavAha pabhiio bahUhi ya vijjApayogehi ya maMtapaogehiya cuNNapaogehi ya hiyauDDAvaNAhi ya NiNhavaNehi ya paNhavaNe hi ya vasIkaraNe hi ya Abhiyogiehi ya AbhiyogittA urAlAI mANussagAI bhogabhogAI bhuMjamANe viharissai / bhAvArtha :- gautama svAmIe prazna karyo, he prabhu! ukjhitakakumAra ahIMthI AyuSya samAptinA samaye kALa karIne kyAM jaze ane kyAM utpanna thaze? bhagavAne kahyuM, he gautama ! ukjhitakakumAra 25 varSanuM pUrNa AyuSya bhogavIne Aje ja divasanA cothA pahoramAM zULI dvArA bhedane prApta thato mRtyunA avasare mRtyu pAmIne ratnaprabhA nAmanI prathama narakabhUmimAM nAraka rUpe utpanna thaze. tyAMthI nIkaLIne sIdho jaMbUdvIpa nAmanA dvIpamAM bhAratavarSanA vaitADhaya parvatanI taLeTImAM vAMdarAonA kuLamAM vAMdarA rUpe utpanna thaze. tyAM paNa bAlyAvasthAne choDIne yuvAvasthAne prApta thatAM pazu saMbaMdhI bhogomAM mUcchita, vRddha, grathita-bhogonA snehapAzamAM jakaDAyelo, bhogosaMbaMdhI AsaktimAM baMdhAyelo te vAMdarAnA baccAne janmatAM ja mAryA karaze. evAM kukarmomAM tallIna thAva evA AcaraNavALo te mRtyunA avasare mRtyu pAmIne A jaMbUdvIpa nAmanA dvIpamAM bhAratavarSanA Indrapura nAmanA nagaramAM gaNikAnA ghare putra rUpe janma leze. mAtApitA janmelA te bALakane napuMsaka karIne napuMsaka karma zIkhavADaze. bAra divasa pachI mAtApitA tenuM nAma ''priyasena" rAkhaze. bAlyAvasthAne choDIne yuvAvasthAne prApta thayelo vizeSa jJAna dharAvanAro temaja buddhi AdithI paripakva avasthAne pAmelo te priyasena napuMsaka rUpa, yauvana
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vipAka sUtra ane lAvaNya dvArA uttama ane utkRSTa zarIravALo thaze. tyAra bAda te priyasena napuMsaka Indrapura nagaranA rAjA, Izvara yAvat bIjA sArthavAha vagerene aneka prakAranA vidyA prayogathI, maMtro dvArA, maMtrelI bhasma AdinA prayogothI hRdayane zUnya karI denArA, adazya karI denArA, vazIbhUta karanArA tathA parAdhIna karI denArA prayogothI badhAne vazIbhUta karIne manuSya saMbaMdhI pradhAnabhogono upabhoga karato samaya vyatIta karaze. 25 eNaM sepiyaseNe NapuMsae eyakamme eyappahANe eyavijje eyasamAyAre subahu pAvakammaM samajjiNittA ekavIsaM vAsasayaM paramAuyaM pAlaittA kAlamAse kAlaM kiccA imIse rayaNappabhAe puDhavIe NeraiyattAe uvavajjihi / tato sarIsavesu, evaM saMsAro taheva jahA paDhame ajjhayaNe jAva puDhavIsu / se NaM tao aNaMtaraM uvvaTTitA iheva jaMbuddIve dIve bhArahe vAse caMpAe NayarIe mahisattAe paccAyAhii / se NaM tattha aNNayA kayAi goTThillaehiM jIvIyAo vavarovie samANe tattheva caMpAe NayarIe seTThikulaMsi puttattAe paccAyAhii / se NaM tattha ummukkabAlabhAve tahArUvANaM therANaM aMtie kevalaM bohiM bujjhihii, aNagAre bhavissai, sohamme kappe, jahA paDhame jAva aMtaM karehii / Nikkhevo I jahA paDhamassa / bhAvArtha :- te priyasena napuMsaka A pApapUrNa kAryone ja potAnuM kartavya, mukhya lakSya tathA vijJAna temaja sarvottama AcaraNa banAvaze. A duSpravRttio dvArA te ghaNAM pApakarmonuM upArjana karIne 121 varSanA parama AyuSyane bhogavIne mRtyunA avasare mRtyu pAmIne ratnaprabhA nAmanI prathama narakabhUmimAM nAraka rUpe utpanna thaze. tyAMthI nIkaLIne chAtInA baLathI cAlanArAM sarpa Adi athavA bhujAnA baLathI cAlanAra noLiyA Adi prANionI yonimAM janma leze. tyAMthI tenuM saMsAra paribhramaNa prathama adhyayanamAM kathita mRgAputranI samAna thaze yAvat pRthvIkAya vageremAM janma leze. pachI te tyAMthI nIkaLIne A jaMbudrIpa nAmanA dvIpamAM bharatakSetranI caMpA nAmanI nagarImAM pADA rUpe utpanna thaze. tyAre te kyAreka mitramaMDaLI dvArA mAravAmAM Avaze ane te ja caMpAnagarInA zreSThIkuLamAM putra rUpe utpanna thaze. tyAM bAlyAvasthA pUrNa karIne yauvanAvasthAe prApta thatAM te viziSTa saMyamI sthaviro pAse sarvajJokta dharmane prApta karaze ane aNagAradharmane grahaNa karaze. tyAMthI mRtyunA avasare kALa karIne saudharma nAmanA prathama devalokamAM devarUpe utpanna thaze yAvat mRgAputranI jema sarva karmono aMta karaze. nikSepa :- adhyayanano upasaMhAra prathama adhyayananI jema jANavo.
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayana-2 utika 47 vivecana : janma janmAMtara sudhI pApAcaraNanA saMskAra cAle che. te ja rIte dharmanA saMskAronI paNa aneka bhava sudhI paraMparA cAle che. mAMsAhAramAM Asakta jIvone ane niraparAdha bhoLA pazuone saMtrAsita karanArA A bhavamAM tathA bhavobhavamAM vicitra viTaMbaNAo bhogavavI paDe che. gotrAsakanA jIve pazuone dAruNa duHkha ApIne potAnA duHkhamaya saMsAra bhramaNanuM ja sarjana karyuM hatuM. // adhyayana-ra saMpUrNa //
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 48 | zrI vipAka sUtra itrIjuM adhyayana no paricaya : A adhyayanamAM 'abhagnasena' nAmanA cora senApatinuM jIvana vRttAMta che. tethI A adhyayananuM nAma 'agnisena' prasiddha thayuM che. prAcIna kALamAM purimatAla nAmanuM nagara hatuM. tyAM mahAbaLa nAme rAjA hato. nagarIthI thoDe dUra corapallI hatI; tyAM 'vijaya' nAmano 500 corano senApati raheto hato. te mahA adharmI hato. tenA hAtha lohIthI raMgAyelA rahetA. pUrimahAla tathA AsapAsanA gAmanA lokone te trAsa pahoMcADato hato. tenA mRtyu pachI teno dIkaro abhagnasena corono senApati banyo. te paNa pitA jevo ja adharmI hato. eka vakhata nagaravAsIoe mahAbaLa rAjA pAse agnisenanI phariyAda karI. rAjAe koTavALane Adeza Apyo- corapallI upara AkramaNa karI agnisenane jIvato pakaDI hAjara karo. koTavALa senA sahita corapallImAM gayo. tyAM coro sAthe yuddha karyuM paraMtu temAM coro vijayI banyA. koTavALe pAchA AvI rAjAne nivedana karyuM ke 'agnisena' ne baLathI pakaDavo azakya che. rAjAe chaLakapaTathI pakaDavAno nirNaya karyo. abhagnasenanA AdhInastha corone aneka prakAranI sAmagrIo mokalavAnI zarUAta karI. tyAra pachI senApatine paNa ucita samaye amUlya bheTa mokalAvI. cora ane senApati vizvAsamAM AvI gayA pachI rAjyamAM dasa divasano pramadotsava ujavavAno nirNaya karyo. temAM AvavA corapallImAM AmaMtraNa mokalyuM. coranA senApatine khUba sanmAnapUrvaka rahevA sthAna ApyuM ane teone khAdyasAmagrI tathA viziSTa madirAo mokalAvI. coro khAIpI nazAmAM cakacUra banI bebhAna banyA tyAre rAjAe tene pakaDI lIdhA. gADha baMdhanathI baMdhAyela agnisenane mAra mAratAM-mAratAM nagaramAM pheravyo. aDhAra cauTA upara tenA mAtA vagere svajanonI najara sAme ja tenI durdazA karI, mAra mArI, mAMsa kApIne tene khavaDAvyuM ane lohI kADhI pIvaDAvyuM. A rIte tenA samasta svajano- parijanone tenI sAme ja mArI nAkhyA ane tyAra pachI abhagnasenane zULIe caDAvavAmAM Avyo. bhikSArtha bhramaNa karatAM gautama svAmIe cauTA upara coranI dazA joI. bhagavAna pAse AvI tenA duHkhonuM kAraNa pUchatAM bhagavAne teno pUrvabhava kahyo. A purimatAla nagaramAM nirNaya' nAmano IMDAno vepArI raheto hato. te IDAne bAphI, pakAvI nokaro dvArA rAjamArga para vecANa karAvato hato. pote paNa te IMDAne khAto ane zarAba pIvAmAM AnaMda
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhyayana-3/alagnasena [ 49] mAnato. A rIte pApamaya pravRtti karato 1000 varSanuM AyuSya bhogavI te trIjI narakamAM utpanna thayo. tyAMnuM sAta sAgaropamanuM AyuSya pUrNa karI agnisena cora senApati banyo che ane rAjA dvArA chaLa kapaTathI pakaDAI duHkhamaya vedanA bhogavI rahyo che. agnisena coranA bhUtakALanI vAta sAMbhaLyA pachI gautama svAmIne tenuM bhaviSya jANavAnI jijJAsA thaI. bhagavAne kahyuM ke te cora Aje ja zULI upara 70 varSanuM AyuSya pUrNa karI prathama narakamAM nArakIrUpe utpanna thaze. tyAMthI AyuSya pUrNa karI saMsAramAM cirakALa bhavabhramaNa karatAM karatAM banArasamAM sUvaranA bhavamAM zikArI dvArA mRtyu pAmI zreSThIputra rUpe janma laI, saMyama aMgIkAra karaze, ArAdhanA karI devalokamAM deva thaze. tyAMthI cyavane mahAvideha kSetramAM manuSya janma dhAraNa karI saMyama tapanI ArAdhanA dvArA mokSa prApta karaze.
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 50 zrI vipAka sUtra all trIjuM adhyayanA alagnasenA ODDODODODODODODOWDODDODODODODODODODOWDODG madhyayana prAraMbha :| 1 taccassa ukkhevo / bhAvArtha :- trIjA adhyayanano prAraMbha pahelA adhyayananI jema jANI levo joIe. | 2 teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM purimatAle NAmaM Nayare hotthA / vaNNao / tassa NaM purimatAlassa Nayarassa uttarapurasthime disIbhAe ettha NaM amohadaMsI ujjANe / vaNNao / tattha NaM amohadaMsissa jakkhassa jakkhAyayaNe hotthA / vaNNao / tattha NaM purimatAle mahabbale NAmaM rAyA hotthA / vaNNao / bhAvArtha :- kALe ane te samaye purimatAla nAmanuM eka nagara hatuM. te nagaranA IzAna khUNAmAM amoghadarzI nAmanuM eka udyAna hatuM. te udyAnamAM amoghadarzI nAmanA yakSanuM yakSAyatana hatuM. te purimatAla nagaramAM mahAbala nAmano rAjA rAjya karato hato. nagara, udyAna, yakSAyatana ane rAjAnuM varNana aupapAtika sUtrathI jANavuM. yorapatI :| 3 tattha NaM purimatAlassa Nayarassa uttarapuratthime disIbhAe desappaMte aDavI - saMsiyA ettha NaM sAlADavI NAmaM corapallI hotthA / visama-girikaMdarakolaMba saNNiviTThA vaMsIkalaMka pAgAraparikkhittA chiNNasela visamappavAya pharihovagUDhA abhitarapANIyA sudullabhajalaperaMtA aNegakhaMDI vidiyajaNadiNNa NiggamappavesA subahuyassa vi kuviyajaNassa duppahaMsA yAvi hotthA / bhAvArtha :- purimatAla nagaranA IzAna khUNAmAM janapadanA sImAMte jaMgalamAM zAlATavI nAmanI eka cora5llI(corone rahevAnuM guptasthAna) hatI. te corapallI parvatanI bhayAnaka guphAonA kinArA para banAvelI hatI. vAMsanI banAvelI vADArUpa killAthI gherAyelI hatI. parvatane kApIne banAvelI
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhyayana-3/amanasena 51 / prapAtavALI (UMDI)khAIthI te surakSita hatI. temAM pANIno pUrato prabaMdha hato. tenI bahAra dUra-dUra sudhI pANI maLatuM na hatuM. tenI aMdara bhAgavA mATe anekAneka gupta cora dvAra hatAM. paricita vyaktionuM ja temAM praveza ane nirgamana(AvAgamana) thaI zakatuM hatuM. coro dvArA corAyelAM dhana-mAlane pAchA lAvavAmAM prayatnazIla evA ghaNA manuSyo paNa temAM praveza karI zakatA na hatA athavA ghaNAM kupita manuSyo dvArA paNa te ajeya hatI. cora senApati vijaya :| 4 tattha NaM sAlADavIe corapallIe vijae NAmaM coraseNAvaI parivasai / ahammie ahammiTe ahammakkhAI ahammANue ahammapaloI ahammapalajjaNe ahammasIlasamudAyAre ahammeNa ceva vittiM kappemANe viharai / haNa-chiMda-bhiMdaviyattae, lohiyapANI, bahuNayaraNiggayajase, sUre, daDhappahAre, sAhasie, sahavehI asi laTThi paDhamamalle / se NaM tattha sAlADavIe corapallIe paMcaNhaM corasayANaM AhevaccaM jAva seNAvaccaM kAremANe pAlemANe viharai / bhAvArtha :- zAlATavI nAmanI corapallImAM vijaya nAmano corono senApati raheto hato. te mahAadharmI hatA, adharmaniSTha, adharmanI vAta karanAra, adharmano anuyAyI, adharmadarzI, adharmamAM anurAga vALo, adharmAcArazIla ane adharmathI jIvana pasAra karanAro hato. te mAro, kApo, chedo, bhedo AvAM ja vacano bolanAro hato. tenA hAtha lohIthI kharaDAyelA rahetA hatA. tenuM nAma aneka nagaromAM prasiddha hatuM arthAt te kukhyAta hato. te zUravIra, daDha prahAra karanAra, zabdavedhI (joyA vinA mAtra zabdanA AdhAre lakSya bAMdhIne bANa mAranAra) ane talavAra tathA lAThIno prahAra karavAmAM agragaNya yoddho hato. te senApati corapallImAM pAMcaso coronuM Adhipatya kAvatu senApatitva karato coronuM pAlana karato jIvana vyatIta toDato. | 5 tattha NaM se vijae coraseNAvaI bahUNaM corANa ya pAradAriyANa ya gaMThibheyANa ya saMdhiccheyagANa ya khaMDapaTTANa ya aNNesiM ca bahUNaM chiNNa-bhiNNa bAhirAhiyANaM kuDage yAvi hotthA / tae NaM se vijae coraseNAvaI purimatAlassa Nayarassa uttarapurathimillaM jaNavayaM bahUhiM gAmaghAehi ya NagaraghAehi ya goggahaNehi ya baMdiggahaNehi ya paMthakoTTehi ya khattakhaNaNehi ya ovIlemANe, viddhaMsemANe, tajjemANe, tAlemANe, NitthANe NiddhaNe NikkaNe karemANe viharai, mahAbalassa raNNo abhikkhaNaM abhikkhaNaM kappAyaM geNhai /
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ para | zrI vipAka sUtra bhAvArtha :- tyAra pachI te vijaya nAmano corasenApati aneka cora, parastrIlaMpaTa, graMthibhedaka(khissAkAtarU, gAMThane kholI, toDIne vastu lenAra), saMdhi chedaka (divAlamAM bAkoruM--khAtara pADI corI karanAra athavA be makAna ke be dIvAlanA joDANane toDanAra), jugArI, dhUtArA vagere loko ke jenI pAse paheravA mATe vastrano TukaDo paNa na hoya ane bIjA ghaNA hAtha Adi kapAyelA, nAkathI rahita ane ziSTajanothI bahiSkRta thayelA, tiraskRta thayelA manuSyono vAMsanA vananI jema rakSaka ane AzrayadAtA hato. te cora senApati vijaya purimatAla nagaranA IzAnakhUNAmAM AvelA dezanAM aneka gAmono ane nagarono nAza karavAthI, gAyo Adi pazuonuM apaharaNa karavAthI, jelamAM rahelA kedIonuM grahaNa-palAyana karato, musApharone lUMTato tathA khAtara pADIne corI karavI AdithI lokone pIDita karato, nAza karato, tarjanA karato, mArato, sthAna rahita karato, dhana-dhAnyathI rahita karato, mahAbala rAjAnA kara(Teksane) vAraMvAra pote grahaNa karI leto hato. abhagnasena :| 6 tassa NaM vijayassa coraseNAvaissa khaMdasirI NAmaM bhAriyA hotthA / vnnnno| tassa NaM vijayacoraseNAvaissa putte khaMdasirIe bhAriyAe attae abhaggaseNe NAmaMdArae hotthA / ahINa paDipuNNapaMcidiyasarIre viNNAyapariNayamette jovvaNa- gamaNuppatte / / bhAvArtha :- vijaya corasenApatinI aMdazrI nAmanI patnI hatI. ahIM strInuM saMpUrNa varNana aupapAtika sUtrathI jANavuM. te vijaya corasenApatino putra ane aMdazrIno Atmaja abhagnasena nAmano putra hato. te pAMce IndriyothI paripUrNa, sudaDhayogya zarIranA bAMdhAvALo, viziSTa jJAnane dharAvanAro ane buddhinI paripakvatAthI yukta yauvana avasthAne prApta thayelo hato. | 7 teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre purimatAlaNayare samosaDhe / parisA NiggayA / rAyA Niggao / dhammo khio| parisA rAyA ya pddigo| bhAvArtha :- kALe ane te samaye purimatAla nagaramAM (amoghadarzI udyAnamAM) zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI padhAryA. pariSada(janasamUha) dharmadezanA sAMbhaLavA mATe nIkaLI. rAjA paNa gayA. bhagavAne dharmopadeza Apyo. dharmopadeza sAMbhaLI rAjA tathA pariSada svasthAne gayAM. 8 teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa jeTe aMtevAsI goyame jAva rAyamaggamogADhe / tattha Na bahave hatthI pAsai, bahave Ase pAsai, bahave purise pAsai saNNaddhabaddhavammiyakavae / tesiM ca NaM purisANaM
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayana-3/abhagnasena [ 53] majjhagayaM egaM purisaM pAsai avaoDayabaMdhaNaM jAva ugghosijjamANaM / tae NaM taM purisaM rAyapurisA paDhamaMsi caccaraMsi NisIyAti, NisIyAvettA aTTha cullapiue aggao ghAeMti, ghAettA kasappahArehiM tAlemANA tAlemANA kaluNaM kAgaNimaMsAI khAti, ruhirapANiyaM ca pAeMti / tayANaMtaraM ca doccaMsi caccaraMsi aTTha cullamAuyAo aggao ghAeMti, ghAettA kasapahArehiM tAlemANA tAlemANA kaluNaM kAgaNimasAI khAti, ruhirapANiyaM ca pAeMti / evaM tacce caccare aTThamahApiue, cautthe aTTha mahAmAuyAo, paMcame putte, chaThe suNhAo, sattame jAmAuyA, aTThame dhUyAo, Navame NattuyA, dasame NattuIo, ekkArasame NattuyAvaI, bArasame NattuiNIo, terasame piussiyapaiyA, coddasame piussiyAo, paNNarasame mAussiyApaiyA, solasame mAussiyAo, sattarasame mAmiyAo, aTThArasame avasesa mitta- NAiNiyaga-sayaNa-saMbaMdhi-pariyaNaM aggao ghAeMti ghAettA kasappahArehiM tAlemANA tAlemANA kaluNaM kAgaNimaMsAiM khAti, ruhirapANiyaM ca pAeMti / bhAvArtha :- kALe ane te samaye zramaNa bhagavAna mahAvIranA jayeSTha ziSya gautamasvAmI rAjamArga upara padhAryA. tyAM teoe aneka hAthIo, ghoDA tathA sainikonI jema zastrothI susajjita temaja kavaca dhAraNa karelA aneka puruSone joyA. te puruSonI vacce avakoTaka baMdhanavALA(hAthane vALIne pAchaLa bAMdhelA) eka puruSane joyo yAvatu bIjA adhyayananI jema tenI aneka rIte uddaghoSaNA karavAmAM AvatI hatI. tyAra pachI te puruSane rAjapuruSoe cAra rastAthI vadhAre rastA jyAM maLatA hoya evA prathama catvara(coka) para besADyo hato. besADIne tenI sAme tenA pitAnA ATha nAnA bhAIone(kAkAne) mArI nAkhyA. pachI te puruSane cAbukanA prahArathI mAra mArIne karuNa vilApa karatAM kAkAonA zarIramAMthI nAnA nAnA tala tala jevaDA TukaDA kApI te mAMsa te puruSane khavaDAvatA hatA ane rudhiranuM pAna karAvatA hatA. tyAra pachI rAjapuruSoe te puruSane bIjA coka para besADIne tenI sAme tenI ATha kAkIone mArIne, tenA zarIranA tala tala jevaDA TukaDA karIne te puruSane koyaDAnA mAra mArIne tenuM mAMsa khavaDAvatA hatA ane lohI pIvaDAvatA hatA. trIjA coka para tenA ATha mahApitAo(pitAnA moTA- bhAIo)ne, cothA coka para tenI ATha mahAmAtAo(bhAbhu)ne, pAMcamA coka upara putrone, chaThThA coka upara tenI putravadhuone, sAtamA coka upara jamAIone, AThamA coka upara putrIone, navamA coka upara pautro tathA dohitrone, dazamA coka para pautrIo tathA dohitrIone, agiyAramA coka para pautrIo ane dohitrIonA patione, bAramA coka para pautro ane dohitronI patnIone, teramA coka para phUvAone, caudamA coka para phaibAone, paMdaramAM coka para mAsAone, soLamAM coka para mAsIone, sattaramA coka para mAmIone, aDhAramA coka para bAkI rahelA mitro, svajano, jJAtijano, Aptajano ane
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 / zrI vipAka sUtra parijanone nokara vargane) te puruSanI sAme mAryA, mArIne tene cAbukanA prahArothI mAratAM te rAjapuruSo dayanIya dazAne prApta thayelA te puruSane te mRtakonAM zarIramAMthI kADhelA mAMsanA TukaDA khavaDAvatA hatA ane lohInuM pAna karAvatA hatA. | 9 tae NaM bhagavao goyamassa taM purisaM pAsittA ime eyArUve ajjhathie jAva maNogaya saMkappe samuppaNNe jAva jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai uvAgacchittA samaNaM bhagavaM mahAvIra vaMdai NamaMsai, vadittA NamasittA evaM vayAsI- evaM khalu ahaM bhaMte ! tubbhehiM abbhaNuNNAe samANe purimatAle Nayare taM ceva savvaM Nivedei / se NaM bhaMte ! purise puvvabhave ke AsI? jAva pAvagaM phalavittivisesaM paccaNubhavamANe viharai ? bhAvArtha :- tyAre gautama svAmIne te puruSane joIne prakArano vicAra yAvatuM manogata saMkalpa utpanna thayA yAvata jyAM zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI hatA tyAM AvyA ane zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIne vaMdana namaskAra karIne A pramANe kahyuM- he bhagavan! huM ApanI AjJA laIne gocarI levA mATe purimatAla nagaramAM gayo hato, AvI rIte sarva vRttAMta kahyuM ane prazna karyo he bhagavan! te puruSa pUrva bhavamAM koNa hato ? yAvat kayA pUrvakRta karmonAM phaLa te bhogavI rahyo che? agnisenanA pUrvabhavonuM varNana :| 10 evaM khalu goyamA ! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM iheva jaMbuddIve dIve bhArahe vAse purimatAle NAma Nayare hotthA / riddhatthamiyasamiddhe, vaNNao / tattha NaM purimatAle Nayare udie NAmaM rAyA hotthA / vaNNao / tattha NaM purimatAle NiNNae NAma aMDayavANiyae hotthA / aDDe jAva aparibhUe / ahammie jAva duppaDiyA- NaMde / tassa NaM NiNNayassa aMDayavANiyagassa bahave purisA diNNabhaibhattaveyaNA kallAkalliM kuddAliyAo ya patthiyapiDae ya giNhati, giNhittA purimatAlassa Nagarassa pariperatesu bahave kAiaMDae ya ghUiaMDae ya pArevaiaMDae ya TiTTibhiaMDae ya bagi-mayUrI-kukkuDiaMDae ya aNNesiM ca bahUNaM jalayara-thalayara-khahayaramAINaM aMDAI geNhaMti, geNhettA patthiyapaDigAiM bhareMti, bharettA jeNeva NiNNae aMDavANiyae teNeva uvAgacchaMti uvAgacchittA NiNNayassa aMDavANiyagassa uvaNeti / bhAvArtha :- he gautama! te kALe ane te samaye A jaMbUdvIpa nAmanA dvIpamAM bharatakSetramAM purimatAla
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhyayana-3/alagnasena [ 55 ] nAmanuM nagara hatuM. te nagara ghaNuM ja samRddha hatuM tyAM udaya nAmano rAjA rAjya karato hato. te himAlaya parvatanI jema mahAna hato vagere ane rAjAnuM varNana pUrvavat jANavuM joIe. te parimatAla nagaramAM nirNaya nAmano eka IMDAno vyApArI raheto hato. te ghaNo ja dhanavAna thAvata sanmAnanIya prApta hato. adharmI yAvata ati asaMtoSI hato. nirNaya nAmanA IDAnA vepArInA rUpiyA, paisA ane bhojananA rUpamAM vetana grahaNa karanAra aneka puruSo(nokaro) haMmezAM koddAla ghAsanA karaDiyAo tathA vAMsanA TopalAo laIne purimatAla nagaranI cAre tarapha aneka kAgaDIonAM IMDAMone, ghuvaDIonAM IMDAMone, kabUtarInAM IMDAMone, TIToDInAM IDAMone, bagalIonAM IMDAMone, DhelanAM IMDAone, maraghI IMDAone tathA bIjA paNa aneka jalacara, sthaLacara ane khecara Adi jIvonAM IMDAone vAMsanA TopalAomA bharIne, te IDAMnA vyApArI nirNaya pAse lAvIne tene IMDAMothI bharelA karaMDiyAo ane TopalAo tene ApatA hatA. | 11 tae NaM tassa NiNNayassa aMDavANiyagassa bahave purisA diNNabhaibhattaveyaNA bahave kAiaMDae jAva kukkuDiaMDae ya aNNesiM ca bahUNaM jalayarathalayara- khahayaramAINa aMDae tavaesu ya kavallIsu ya kaMdusu ya bhajjaNaesu ya iMgAlesu ya taleMti, bhajjati, solleti, talittA bhajjittA sollettA ya rAyamagge aMtarAvaNaMsi aMDayapaNieNaM vittiM kappemANA viharati |appnnaa vi ya NaM se NiNNae aMDavANiyae tehiM bahUhi kAiaMDaehi ya jAva kukkuDiaMDaehi ya sollehi ya taliehi ya bhajjiehi ya suraM ca mahuM ca meragaM ca jAiM ca sIdhuM ca pasaNNaM ca AsAemANe jAva viharai / bhAvArtha :- tyAra bAda te nirNaya nAmanA IDAMnA vepArInA aneka vetanabhogI puruSo ghaNAM kAgaDI yAvat maraghIonAM tathA jalacara, sthaLacara, khecara Adi jIvonAM IMDAMone tavAmAM nAMkhI, kaDAImAM nAMkhI, zekavAnA pAtramAM nAMkhI, aMgArA para nAkhI, tene taLatA hatA, zekatA hatA, pakAvatA hatA; taLIne, zekIne, pakAvIne teo rAjamArganI dukAnomAM IMDAMonA vepArathI AjIvikA calAvatA hatA. te nirNaya nAmano IDAMno vepArI pote paNa kAgaDI vAva maraghIonAM pakAvelAM, taLelAM, bhUjelAM IDAo sAthe surA Adi cha prakAranI madirAonuM AsvAdanAdi karato yAvatuM jIvana vyatIta karI rahyo hato. abhagnasenano vartamAna bhava :| 12 tae NaM se NiNNae aMDavANiyae eyakamme eyappahANe eyavijje eyasamAyAre
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 56 zrI vipAka sUtra subahu pAvakammaM samajjiNittA egaM vAsasahassaM paramAuyaM pAlaittA kAlamAse kAlaM kiccA taccAe puDhavIe ukkoseNaM sattasAgarovama ThiiesuNeraiesuNeraiyattAe uvavaNNe / se NaM tao aNaMtaraM uvaTTittA iheva sAlADavIe corapallIe vijayassa coraseNAvaissa khaMdasirIe bhAriyAe kucchisi puttattAe uvavaNNe / bhAvArtha :- tyAra bAda te nirNaya nAmano IMDAMno vepArI A prakAranAM pApakAryone karanAra, A prakAranAM karmomAM pradhAnatA rAkhanAra, AvAM karmonuM jJAna dharAvanAra ane A ja karmone potAnuM AcaraNa banAvIne, ghaNAM ja pApakarmone upArjita karIne, eka hajAra varSanA utkRSTa AyuSyane bhogavIne, mRtyunA samaye mRtyu pAmIne trIjI narakabhUmimAM utkRSTa sAta sAgaropamanI sthitivALA nerayikomAM nArakarUpe utpanna thayo. te narakamAMthI nIkaLIne A zAlATavI nAmanI corapallImAM vijaya nAmanA cora senApatinI skaMdazrI patnInA udaramAM putra rUpe utpanna thayo. mAtAnA dohadanuM varNana :|13 tae NaM tIse khaMdasirIe bhAriyAe aNNayA kayAi tiNhaM mAsANaM bahapaDipaNNANa ime eyArUve dohale paaubbhuue| dhaNNAo Na tAo ammayAo jAo Na bahahiM mitta-NAi-Niyaga-sayaNa-saMbadhi-pariyaNamahilAhiM aNNAhi ya coramahilAhiM saddhiM saMparivuDA NhAyA jAva savvAlaMkAra vibhUsiyA viulaM asaNaM pANaM khAimaM sAimaM suraM ca jAva pasaNNaM ca AsAemANI visAemANI paribhAemANI paribhuMjemANI viharati / jimiyabhuttattarAgayAo purisaNevatthiyA saNNaddhabaddhavammiyakavaiyA jAva gahiyAuhappaharaNA bhariehiM phalaehiM, NikkiTThAhiM asIhiM, aMsAgaehiM toNehiM sajjIvahiM aMsAgaehiM dhaNUhi, samukkhittehiM sarehiM, samullAliyAhiM dAmAhiM, laMbiyAhi ya osAriyAhiM urughaMTAhiM, chippatUreNaM vajjamANeNaM mahayA ukkiTTha sIhaNAya-bolakalakalaraveNaM pakkhubhiya mahA samuddaravabhUyaM piva karemANIo sAlADavIe corapallIe savvao samaMtA AloemANIo AloemANIo AhiMDamANIo dohalaM vaNeti / taM jai ahaM pi jAva dohalaM viNijjAmi tti kaTu tasi dohalaMsi aviNijjamANaMsi sukkA bhukkhA jAva aTTajjhANovagayA bhUmigayadiTThIyA jhiyAi / bhAvArtha :- lagabhaga traNa mAsa pUrNa thatAM para aMdazrIne A pramANe dohada utpanna thayo- te mAtAo dhanya che jeo aneka mitronI, jJAtinI, nijaka-AptajanonI, saMbaMdhIonI ane nokaravarganI strIo
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhyayana-3/alagnasena 57| tathA anya strIo temaja coronI strIothI parivatta thaIne (sAthe) snAna karIne vAvatuM sarvaprakAranAM alaMkArothI vibhUSita thaI, ghaNAM azana, pAna, khAdima ane svAdima padArtho tathA surA yAvat prasannA madirAonuM AsvAdana, visvAdana, paribhAjana ane paribhoga karatI samaya vyatIta kare che tathA bhojana karyA pachI je puruSano veSa dhAraNa karIne daDha baMdhanothI bAMdhelA ane lokhaMDanA kasUlaka AdithI yukta lokhaMDanA bakhtarane dhAraNa kare che. dhAraNa karIne bhAvatu Ayudha ane praharaNothI sajja thAya che tathA je DAbA hAthamAM dhAraNa karelI DhAlothI, myAnamAMthI bahAra kADhelI talavArothI, khabhA para rAkhelAM bhAthAthI, pratyaMcA caDhAvela dhanuSyothI, sArI rIte pheMkavAmAM AvatAM bANothI, UMcA karela zastro vizeSathI laTakatI, phelAyelI mALAothI cAlatI jaMghA ghaMTIo dvArA tathA zIghra vagADavAmAM AvatAM vAjiMtrothI atyaMta utkRSTa AnaMdamaya mahAdhvanithI, samudranI dhvaninI jema AkAzane zabdAyamAna karatI zAlATavI nAmanI corapallInI cAre tarapha jotI jotI ane pharatI pharatI potAnA dohadane pUrNa kare che. jo huM paNa mArA dohadane A rIte pUrNa karuM to kevuM sAruM thAya? Avo vicAra skaMdazrIe karyo paNa dohada pUrNa na thavAthI te udAsa banI gaI, sukAvA lAgI ane jamIna para dRSTi rAkhIne ArtadhyAna karavA lAgI. |14 tae NaM se vijae coraseNAvaI khaMdasiriM bhAriyaM ohayamaNasaMkappaM jAva pAsai, pAsittA evaM vayAsI-kiM NaM tuma devANuppiyA ! ohayamaNasaMkappA jAva jhiyAsi? tae NaM sA khaMdasirI vijayaM coraseNAvaI evaM vayAsI- evaM khalu devANuppiyA ! mama tiNha mAsANaM bahupaDipuNNANaM dohale pAubbhUe jAva jhiyaami| tae NaM se vijae coraseNAvaI khaMdasirIe bhAriyAe aMtie eyamaDhe soccA Nisamma khaMdasiribhAriyaM evaM vayAsI- ahAsuhaM devANuppie ! ti eyamaTuM pddisukhe ! bhAvArtha :- tyAra bAda cora senApati vijaye ArtadhyAna karatI (ciMtAgrasta) skaMdazrIne joIne A rIte kahyuM- he devAnupriye ! tuM udAsa thaI ArtadhyAna kema karI rahI cho? aMdazrIe cora senApati vijayane A pramANe kahyuM- he devAnupriya ! garbha dhAraNa karyAne traNa mahinA pUrNa thatAM mane dohada utpanna thayo che yAvata te pUrNa nahIM thavAthI kartavya ane akartavyanA vivekathI rahita thayelI huM ArtadhyAna karI rahI chuM. tyAre cora senApati vijaye potAnI aMdazrI patnInuM A kathana sAMbhaLIne tenA para vicAra karIne aMdazrIne A pramANe kahyuM- he devAnupriye! tuM A dohadane tArI IcchA pramANe pUrNa karI zake che, te
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 58 / zrI vipAke sUtra mATe kaMI ciMtA na kara. 15 tae NaM sA khaMdasiribhAriyA vijaeNaM coraseNAvaiNA abbhaNuNNAyA samANI haTThA tuTThA bahUhi mitta-NAi-Niyaga-sayaNa-saMbaMdhi-pariyaNa-mahilAhiM, aNNAhiM ca bahUhiM coramahilAhiM saddhiM saMparivuDA pahAyA jAva vibhUsiyA, viulaM asaNaM-4 suraM ca-6 AsAemANI-4 viharai / jimiyabhuttuttarAgayA purisaNevatthA saNNaddhabaddha vammiyakavaiyA jAva AhiMDamANI dohalaM viNei / tae NaM sA khaMdasiribhAriyA saMpuNNadohalA, saMmANiyadohalA viNIyadohalA vocchiNNadohalA saMpaNNadohalA taM gabbhaM suhaMsuheNaM parivahai / bhAvArtha :- vijaya corasenApatinAM A vacanane sAMbhaLIne arthAt AjJA maLatAM skaMdazrI ghaNI prasanna thaI, saMtuSTa thaI. potAnA mitra, jJAti, nijaka, svajana, saMbaMdhI, parijana, sahelIo ane bIjI cora mahilAone sAthe laIne snAnathI nivRtta thaI yAvat saMpUrNa alaMkArothI vibhUSita thaIne puSkaLa khAnapAnAdi tathA madirAnuM AsvAdana, visvAdana karavA lAgI. A rIte badhAMnI sAthe bhojana karyA pachI puruSaveSa paherIne tathA daDha baMdhanothI bAMdhelA lokhaMDanA kasUlaka AdithI yukta kavacane zarIra para dhAraNa karIne bhAvatuM bhramaNa karatI potAnA dohadane pUrNa karyo, tyAra pachI te skaMdazrI dohada pUrNa thavAthI, dohadanuM sanmAna thavAthI, dohadanI nivRtti thavAthI, vinIta thavAthI, dohada saMpanna(pUrNa) thavAthI te garbhane parama sukhapUrvaka dhAraNa karavA lAgI. mamanasenano 1ma :16 tae NaM sA coraseNAvaiNI NavaNhaM mAsANaM bahupaDipuNNANaM dAragaM payAyA / tae NaM se vijae coraseNAvaI tassa dAragassa mahayA iDDIsakkArasamudaeNaM dasarattaM ThiivaDiyaM karei / tae NaM se vijaya coraseNAvaI tassa dAragassa ekkArasame divase viulaM asaNaM-4 uvakkhaDAvei, uvakkhaDAvittA mittaNAi Niyaga sayaNa saMbaMdhi pariyaNaM AmaMtei, AmaMtittA jAva tasseva mittaNAi Niyaga sayaNa saMbadhi pariyaNaM purao evaM vayAsIjamhA NaM amhaM imaMsi dAragaMsi gabbhagayaMsi samANaMsi ime eyArUve dohale pAubbhUe, tamhA NaM hou amhaM dArae abhaggaseNe NAmeNaM / taeNaM se abhaggaseNe kumAre paMcadhAIpariggahie jAva parivaDDai / tae NaM se abhaggaseNe kumAre ummukkabAlabhAve yAvi hotthA / aTThadAriyAo, jAva aTThao dAo / uppi pAsAe jAva bhuMjamANe viharai /
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhyayana-3/abhagnasena 59 ] bhAvArtha :- tyAra bAda te cora senApatinI patnI skaMdazrIe nava mAsa pUrNa thatAM para putrane janma Apyo. cora senApati vijaye te bALakano daza divasa sudhI khUba ja dhAmadhUma pUrvaka kuLa paraMparA pramANe janmotsava ujavyo. pachI bALakanA janmanA agiyArame divase puSkaLa azana, pAna, khAdima ane svAdima taiyAra karAvyA ane mitra, jJAti, svajanAdi lokone AmaMtraNa ApyuM yAvatu jamADyA ane temanI samakSa ema kahyuM ke je samaye A bALaka garbhamAM Avyo tyAre tenI mAtAne eka dohada utpanna thayo, te nirvighnatAthI pUrNa thayo hato. dohada abhagna rahyo tethI A bALakanuM "agnisena" nAma rAkhavAmAM Ave che. tyAra pachI agnisena bALaka kSIradhAtrI Adi pAMca dhAvamAtAo dvArA pAlana poSaNane pAmato yAvatuM moTo thavA lAgyo. kumAra abhagnasena anukramathI bAlyAvasthA choDIne yuvAvasthAne pAmyo. ATha kanyAo sAthe tenA lagna karavAmAM AvyAM. lagnamAM tenA mAtApitAe ATha ATha prakAranI vastuo prItidAnamAM ApI ane te UMcA mahelomAM yAvat manuSya saMbaMdhI bhogo bhogavato rahevA lAgyo. 17 tae NaM se vijae coraseNAvaI aNNayA kayAi kAladhammaNA saMjutte / tae NaM abhaggaseNe kumAre paMcahiM corasaehiM saddhiM saMparivuDe royamANe, kaMdamANe, vilavamANe vijayassa coraseNAvaissa mahayA iDDIsakkArasamudae NaM NIharaNaM karei, karettA, bahUI loiyAiM mayakiccAI karei, karettA keNai kAleNaM appasoe jAe yAvi hotthA / bhAvArtha :- tyAra bAda te vijaya corasenApati mRtyu pAmyo. tyAre kumAra agnisena sahita pAMcaso coroe raDatAM AjaMdana karatAM ane vilApa karatAM karatAM atyaMta vaibhava temaja satkAra sanmAna sAthe vijaya corasenApatino dAhasaMskAra karyo. ghaNAM laukika mRtakArya arthAtu agnisaMskAra AdithI laIne pitAne nimitte karavAmAM AvatAM dAna, bhojanAdi kAryo karyA. keTalAka samaya pachI agnisenano zoka ocho thayo. abhagnasena cora senApati :| 18 tae NaM te paMcacorasayAI aNNayA kayAi abhaggaseNaM kumAraM sAlADavIe corapallIe mahayA mahayA iDDIsakkAreNaM coraseNAvaittAe abhisiMcaMti / tae NaM abhaggaseNe kumAre coraseNAvaI jAe ahammie jAva kappAyaM giNhai / bhAvArtha :- tyAra pachI pAMcaso coroe moTA utsava sAthe agnisenane zAlATavI nAmanI cora pallImAM cora senApatinI padavI ApI. cora senApatinA pada para niyukta thayelo agnisena kumAra cora senApati thayo. te adhArmika yAvat rAjyane ApavA lAyaka rAjyakarane paNa pote grahaNa karavA
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ So zrI vipAka sUtra sAgyo. 19 tae NaM te jANavayA purisA abhaggaseNeNaM coraseNAvaiNA bahugAmaghAyAvaNAhiM tAviyA samANA aNNamaNNaM saddArveti, saddAvettA evaM vayAsI evaM khalu, devANuppiyA ! abhaggaseNe coraseNAvaI purimatAlassa Nayarassa uttara puratthimillaM jaNavayaM bahUhiM gAmaghAehiM jAva NiddhaNaM karemANe viharai / taM seyaM khalu, devANuppiyA ! purimatAle Nayare mahabbalassa raNNo eyamaTTha viNNavittae / taNaM te jANavayA purisA eyamaTThe aNNamaNNeNaM paDisurNeti, paDisuNettA mahatthaM mahagghaM maharihaM rAyArihaM pAhuDaM giNhaMti, giNhittA jeNeva purimatAle Nayare jeNeva mahAbale rAyA teNeva uvAgayA, mahAbalassa raNNo taM mahatthaM jAva pAhuDaM uvarNeti, uvaNettA karayalapariggahiyaM matthae aMjali kaTTu mahAbalaM rAyaM evaM vayAsI evaM khalu sAmI ! sAlADavIe corapallIe abhaggaseNe coraseNAvaI amhe bahUhiM gAmaghAehi ya jAva NiddhaNe karemANe viharai / taM icchAmo NaM sAmI ! tujhaM bAhucchAyApariggahiyA NibbhayA NiruvviggA suheNaM parivasittae tti kuTTu pAyavaDiyA paMjaliuDA mahAbalaM rAyaM eyamaTTaM viNNaveMti / bhAvArtha :- tyAra bAda abhagnasena nAmanA corasenApatie ghaNAM gAmo vagereno vinAza karyo. tenA AtApathI trAsa pAmela te dezanA lokoe ekabIjAne bolAvIne A pramANe kahyuM- he devAnupriyo ! cora senApati abhagnasena purimatAla nagaranA uttara pradezanAM ghaNAM gAmaDAMono vinAza karIne tyAMnA lokone dhana-dhAnyAdithI rahita karI rahyo che tethI he devAnupriyo ! purimatAla nagaranA mahAbala rAjAne sArI rIte vAkepha karavA e ApaNA mATe zreyakara che. tyAra bAda te pradezanA mANasoe paraspara A vAtano svIkAra karyo ane jyAM purimatAla nagara tu, bhyAM mahAjana rAma hatA, tyAM mahArtha (bhaDA prayoganane sUthita 42nAra), bhahArdha (mahAbhUlya), mahArDa(mahAna puruSone yogya) ane rAjAne yogya bheTa laIne AvyA. baMne hAtha joDI mastaka para daza nakhovALI aMjali karIne rAjAne te bheTa arpaNa karI, arpaNa karIne mahAbala rAjA samakSa A pramANe nivedana karyuM- he svAmin ! zAlATavI nAmanI cora pallIno cora senApati abhagnasena aneka gAmono ane nagarono vinAza karI yAvat amane nirdhana karI rahyo che. he nAtha ! ame IcchIe chIe ke, ame ApanI
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhyayana-3/amanasena 1 . bhujAonI chAyAthI rakSaNa prApta karI bhaya ane vinothI (ugathI) rahita thaIne sukhapUrvaka rahIe. A pramANe vinaMtI karIne te prAMtIya puruSo rAjAne hAtha joDI temanA pagamAM paDyA. mahAbalI rAjAno Adeza ane corano vijaya :| 20 tae NaM mahabbale rAyA tesiM jANavayANaM purisANaM aMtie eyamaDhe soccA Nisamma Asuratte ruTe kuvie caMDikkie misimisemANe tivaliyaM bhiuDiM NiDAle sAhaTu daMDaM saddAvei, saddAvettA evaM vayAsI- gacchaha NaM tumaM devANuppiyA ! sAlADaviM corapalliM vilupAhi, vilupittA abhaggaseNaM coraseNAvaiM jIvaggAha giNhAhi, giNhittA mamaM uvaNehi / tae NaM se daMDe 'taha tti eyamaTuM paDisuNei / tae NaM se daMDe bahUhiM purisehi saNNaddhabaddhavammiyakavaehiM jAvagahiyAuhapaharaNehiM saddhiM saMparikhuDe magaiehiM phalae hiM jAva chippatUreNaM vajjamANeNaM mahayA ukkiTTi sIhaNAyaM bola kalakalaraveNaM pakkhubbhiya mahAsamudda-rava-bhUyaM piva karemANe purimatAlaM NayaraM majjhamajjheNaM Niggacchai, NigacchittA jeNeva sAlADavI corapallI teNeva pahArettha gamaNAe / bhAvArtha :- mahAbala rAjA potAnI pAse AvelA te dezavAsI puruSo pAsethI uparokta vRttAMta sAMbhaLIne krodhathI dhamadhamI UThyA ane krodhAyamAna thayelA rAjAe dAMta kacakacAvI, kapALa para traNa rekhAne dhAraNa karatAM bhrakuTi caDhAvIne koTavALane bolAvyA ane A pramANe kahyuM- he devAnupriya ! tame jAo ane jaIne zAlATavI corapallIne naSTa karo, lUMTI lo ane tenA senApati agnisenane jIvato ja pakaDIne mArI samakSa lAvo. daMDanAyaka koTavAla mahAbala rAjAnI A AjJAne vinayapUrvaka svIkAra karI, daDha baMdhanothI bAMdhelA lokhaMDanA kasUlaka AdithI yukta kavacane dhAraNa karelA kAvat Ayudho ane praharaNothI sajja aneka puruSone sAthe laIne hAthamAM DhAla bAMdhelo yAvat kSipratUrya-Dhola,nagArAM, vAjiMtro vagADavAthI ghaNo moTo avAja karato ane siMhanAda Adi zabdo dvArA samudra samAna garjanA karato, AkAzane vidIrNa karato gaganabhedI nAda karato, purimatAla nagaranI madhyamAMthI nIkaLIne zAlATavI corapallI tarapha javA mATe prasthAna karyuM. | 21 tae NaM tassa abhaggaseNassa coraseNAvaissa cArapurisA imIse kahAe laddhaTThA samANA jeNeva sAlADavI corapallI, jeNeva abhaggaseNe coraseNAvaI, teNeva uvAgacchaMti, uvAgacchittA karayala jAva pariggahiyaM matthae aMjaliM kaTu evaM vayAsI- evaM khalu devANuppiyA ! purimatAle Nayare mahAbaleNa
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 2 zrI vipAka sUtra raNNA mahayA bhaDa- caDagareNaM daMDe ANatte- gacchaha NaM tubbhe devANuppiyA ! sAlADaviM corapalli vilupAhi, abhaggaseNaM coraseNAvaI jIvaggAhaM geNhAhi, geNhittA mamaM uvaNehi / tae NaM se daMDe mahayA bhaDacaDagareNaM jeNeva sAlADavI corapallI teNeva pahArettha gamaNAe / bhAvArtha :- tyAra pachI agnisena cora senApatinA guptacara puruSone A vAtanI jANa thatAM zAlATavI corapallImAM jyAM agnisena cora senApati hato tyAM gayA. be hAtha joDI, mastake daza nakhovALI aMjali karI agnisenane kahyuM- he svAmin ! purimatAla nagaranA rAjAe mahAna subhaTonA samudAya sAthe koTavALane bolAvIne AjJA ApI che ke, tame loko jaldI jAo, tyAM jaIne zAlATavI corapallIne lUMTI lo ane tenA senApati abhagnasenane jIvato pakaDIne mArI sAme lAvo. rAjAnI AjJAne zirodhArya karIne yoddhAonA samUha sAthe koTavALa zAlATavI corapallImAM Avyo. 22 tae NaM se abhaggaseNe coraseNAvaI tesiM cArapurisANaM aMtie eyamaTuM soccA Nisamma paMcacorasayAI saddAvei, saddAvettA evaM vayAsI- evaM khalu devANuppiyA ! purimatAle Nayare mahAbale jAva teNeva pahArettha gamaNAe / taM seyaM khalu devANuppiyA ! amhaM taM daMDaM sAlADaviM corapalli asaMpatte aMtarA ceva paDise- hittae / tae NaM tAI paMca corasayAI abhaggaseNassa coraseNAvaissa 'taha' ti e yamaTuM paDisuNeti / bhAvArtha :- tyAra pachI abhagnasena cora senApatie potAnA guptacaronI vAta sAMbhaLIne tathA vicAra karIne pAMcaso corone bolAvIne A pramANe kahyuM- he devAnupriyo ! purimatAlanagaranA rAjA mahAbaLe AjJA ApI che yAvat koTavALa zAlATavI corapallI para AkramaNa karavA tathA mane pakaDavA corapallI tarapha AvI rahyo che, tethI te koTavALa corapallI sudhI pahoMce te pahelAM ja tene rastAmAM rokI hevo, te ApaNa bhATe yogya che. agnisenanI A vAtane pAMcaso coroe ema ja thavuM joIe" ema kahIne svIkArI. 23 tae NaM se abhaggaseNe coraseNAvaI viulaM asaNaM pANaM khAimaM sAima uvakkhaDAvei, uvakkhaDAvettA paMcahiM corasaehiM saddhiM NhAe jAvavibhUsie bhoyaNa maMDavaMsi taM viulaM asaNaM pANaM khAimaM sAimaM suraM ca-6 AsAemANe-4 viharai / jimiyabhuttuttarAgae vi ya NaM samANe AyaMte cokkhe paramasUibhUe paMcahiM
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayana-3/abhasena | 3 | corasaehiM saddhiM allaM camma duruhai, duruhittA saNNaddhabaddha jAva raveNaM puvvAvaraNhakAlasamayasi sAlADavIo corapallIo Niggacchai, NiggacchittA visamaduggagahaNaM Thie gahiyabhattapANe taM daMDaM paDivAlemANe ciTThai / bhAvArtha :- tyAra pachI agnisena senApatie puSkaLa azana, pAna, khAdima ane svAdima vastuone taiyAra karAvI tathA pAMcaso coro sAthe, snAnAdithI nivRtta thaI yAvata susajjita thaI bhojanazALAmAM te puSkaLa azanAdi vastuo tathA cha prakAranI madirAonuM rUci pramANe alpa ke vadhAre pramANamAM sevana ane vitaraNa karyuM. bhojana pachI ucita sthAna para AvIne Acamana karyuM ane mukhanA lepAdine dUra karI pUrNa zuddha thaIne pAMcaso coro sAthe bhInA cAmaDA para ArohaNa karyuM. tyAra pachI daDha baMdhanothI bAMdhelA ane lokhaMDanA kasUlaka AdithI yukta kavacane dhAraNa karIne yAvatu AkAzamaMDaLane guMjAyamAna karatAM agnisene zAlATavI corapallIthI madhyAhna samayamAM prasthAna karyuM. taiyAra karAvelA khAdya padArthone sAthe laIne viSama ane gADha vanamAM rahIne te koTavALanI rAha jovA lAgyA. vivecana : anta pampa phuda bhInA carma para ArohaNa karyuM corone bhInA carma upara besADavAnA traNa prayojana AcAryo e batAvyA che yathA- AcAryazrI abhayadeva sUrinA maMtavya pramANe- "bAndra varohati mAnyAmasi" bhInA cAmaDA para besavuM te coronuM potAnuM mAMgalika anuSThAna hatuM. kAraNa ke "niSkalaMao mAnava" A ukti pramANe abhagnasena ane tenA sAthIone koTavALanA sainyane rastAmAM rokavA jatAM je vighno AvavAnI zakyatA lAgatI hoya teno nAza karavAnI IcchAthI prasthAna pUrve A maMgala anuSThAna karyuM. bIjI mAnyatA paraMparAnuM anusaraNa karanArI che. te pramANe Argha carma Arohita thavAno paramArtha e che ke anukULa-pratikULa game te paristhiti Ave paNa pIche haTha na thAya. 'vArtha vA thayeya, reDha vA pAtayeyam' arthAt koI paNa prayatna karIne kArya pUrNa karyA pachI ja jaMpIza. jo kArya nahIM thAya to dehano tyAga karIza. A pratijJAthI Abaddha thavAno daDhatama saMkalpa Arghacarma Arohita thavAthI pratIta thAya che. trIjI mAnyatA e che ke jema AA carma-bhInuM cAmaDuM phelAya, pahoLuM thAya che tema tenA para ArohaNa karanArA paNa dhana-janAdi parama samRddhinI vRddhi thavA rUpa phelAvAne pAme. AvI uccatama mahatvAkAMkSA rAkhato agnisena ane tenA pAMcaso sAthIo bhInA cAmaDA para ArUDha thayA. 24 tae NaM se daMDe jeNeva abhaggaseNe coraseNAvaI teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA abhaggaseNeNaM coraseNAvaiNA saddhiM saMpalagge yAvi hotthA / tae NaM abhaggaseNe coraseNAvaI taM daMDaM khippAmeva hayamahiya pavaravIraghAiya-vivaDiyaciMdha-dhaya paDAgaM
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 64 / zrI vipAka sUtra disodisiM paDisehei / bhAvArtha :- tyAra pachI koTavALa jyAM agnisena cora senApati hato tyAM AvyA ane agnisena cora senApatinI sAthe yuddhamAM joDAI gayA. agnisena cora senApatie te koTavALane tarata ja hatamathita karI dIdho arthAtu te koTavALanI senAnuM hanana karyuM. vIra puruSono ghAta karyo, dhvajA patAkAno nAza karyo, daMDanAyakanuM mAnabhaMga karI tene ane tenA sAthIone cAre bAju bhagADI mUkyA. | 25 tae NaM se daMDe abhaggaseNeNaM coraseNAvaiNA haya mahiya jAva paDisehie samANe athAme abale avIrie apurisakkAra-parakkame adhAraNijjamiti kaTu jeNeva purimatAle Nayare, jeNeva mahAbale rAyA teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA karayala pariggahiyaM sirasAvattaM matthae aMjali kaTu evaM vayAsI- evaM khalu sAmI ! abhaggaseNe coraseNAvaI visamaduggagahaNaM Thie gahiyabhattapANie / No khalu se sakkA keNai subahueNavi AsabaleNa vA hatthibaleNa vA rahabaleNa vA johabaleNa vA cAuraMgeNa vi uraM ureNa giNhittae / bhAvArtha :- tyAra pachI agnisena cora senApati dvArA hatamathita vAvatu pratiSadhita thavA para tejahIna, baLahIna, vIryahIna temaja puruSArtha ane parAkramathI rahita thayelo koTavALa zatrusenAne parAjita karavI azakya samajIne pAcho purimatAla nagaramAM mahAbaLa rAjA pAse gayo. tyAM jaIne baMne hAtha joDI mastaka para daze nakhanI aMjali karI A pramANe kahyuM- svAminuM ! abhagnasena cora senApati UMcA, nIcA, durgama-gahanavanamAM paryApta khAdya tathA peya sAmagrI sAthe rahelo che. tene moTA azvabaLa, gajabaLa, rathabaLa ane yoddhaonA baLa rUpa caturaMgiNI senAnA sAkSAt baLathI paNa jIvato pakaDI zakAya tema nathI. alagnasenane pakaDavA mATe payaMtra :| 26 tAhe sAmeNa ya bheeNa ya uvappayANeNa yavissaMbhamANe pavatte yAvi hotthA / je vi se abbhiMtaragA sIsagasamA mitta-NAi-Niyaga-sayaNa-saMbadhipariyaNaM ca viuleNa dhaNa-kaNaga-rayaNa-saMtasAra-sAvaejjeNaM bhiMdai, abhaggaseNassa ya coraseNAvaissa abhikkhaNaM abhikkhaNaM mahatthAI mahagghAI maharihAI pAhuDAI pesei, abhaggaseNaM coraseNAvaI vIsaMbhamANei / bhAvArtha - jyAre koTavALe A pramANe kahyuM, tyAre mahAbaLa rAjAe sAmanIti, bhedanIti ane
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhyayana-u/ nasena | 5 | upapradAna eTale dAnanItithI tene vizvAsamAM levA prayatna karyo. te mATe te cora senApatinA najIkamAM rahenArA ziSya samAna AjJAkArI ke pramukha puruSone athavA mitra, jJAti, nijaka, svajana saMbaMdhI ane nokaravargane vipula mAtrAmAM dhana, suvarNa, ratna ane uttama sArabhUta dravyo tathA rUpiyA paisA vaDe arthAt te badhI lAlaca ApIne agnisenathI judA karavAno prayatna karyo ane abhagnasena cora senApatine paNa vAraMvAra mahAprayojanavALI, mahAmUlI, mahApuruSone devA yogya ane rAjAne yogya bheTo mokalI. mokalI ane agnisena cora senApatine vizvAsamAM laI lIdhA. | 27 tae NaM se mahAbale rAyA aNNayA kayAi purimatAle Nayare egaMmahaM mahaimahAlayaM kUDAgArasAlaM karei, aNega-khaMbhasayasaNNiviTTha pAsAIyaM darisaNijjaM / tae NaM se mahAbale rAyA aNNayA kayAi purimatAle Nayare ussukkaM jAva dasarattaM pamoyaM ghosAvei, ghosAvettA koDubiyapurise saddAvei, sahAvettA evaM vayAsI- gacchaha Na tubbhe devANuppiyA ! sAlADavIe corapallIe , tattha NaM tubbhe abhaggaseNaM coraseNAvaI karayala jAva evaM vayaha evaM khalu devANuppiyA purimatAle Nayare mahAbalassa raNNo ussukke jAva dasaratte pamoe ugghosie / taM kiM NaM devANuppiyA ! viulaM asaNaM pANaM khAimaM sAimaM pupphavatthagaMdhamallAlaMkAre ya iha havvamANijjau udAhu samayeva gacchitthA ? bhAvArtha :- tyAra pachI eka vAra mahAbaLa rAjAe purimatAla nagaramAM prazasta, suMdara ane atyaMta vizALa, manamAM prasannatA utpanna karanArI, darzanIya seMkaDo thAMbhalAvALI eka kUTAkAra zALA taiyAra karAvI. tyAra pachI mahAbaLa rAjAe eka vAra jayaMtra racIne mahesUla mApha karyuM, evA daza divasanA utsavanI udghoSaNA karAvI ane karmacArI puruSone bolAvIne kahyuM- he devAnupriyo ! tame zAlATavI corapallImAM jAo ane tyAM agnisena corasenApatine be hAtha joDI mastaka para daza nakhavALI aMjali karI A pramANe nivedana karo ke he devAnupriya ! purimatAla nagaramAM mahAbala rAjAe uzUlka(mahesUlanI mAphI) yAvat daza divasanA utsava vizeSanI udghoSaNA karAvI che, to Apane mATe puSkaLa azanAdi ane puSpa, vastra, sugaMdhI padArtha, mALA tathA alaMkAra ahIM ja lAvIe ke Apa svayaM tyAM padhArazo? 28 tae NaM te koDuMbiyapurisA mahAbalassa raNNo karayala jAva evaM sAmi tti ANAe vayaNaM paDisuNeti paDisuNettA, purimatAlAo NayarAo paDiNikkhamaMti paDiNikkhamittA NAivikiTTehiM addhANehiM suhehiM vasahipAyarAsehiM jeNeva sAlADavI corapallI teNeva uvAgacchati, uvAgacchittA abhaggaseNaM coraseNAvaI karayala
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 66 | zrI vipAka sUtra jAva evaM vayAsI- evaM khalu devANuppiyA ! purimatAle Nayare mahAbalassa raNNo ussukke jAva dasarattaM pamoe ugghosie / taM kiM NaM devANuppiyA ! viulaM asaNaM jAva udAhu sayameva gacchitthA ? tae NaM se abhaggaseNe coraseNAvaI te koDubiyapurise evaM vayAsI- ahaM NaM devANuppiyA! purimatAlaNayaraM sayameva gacchAmi / te koDubiyapurise sakkArei sammANei paDivisajjei ! bhAvArtha :- tyAra pachI te kauTuMbika puruSoe mahAbaLa rAjAnI A AjJAne be hAtha joDI yAvata aMjali karIne 'jI hA, svAmI" kahIne vinayapUrvaka sAMbhaLI. sAMbhaLIne purimatAla nagarathI nIkaLyA. nAnI nAnI yAtrAo karatAM ane sukhAkArI vizrAmasthAno para prAtaHkAlIna bhojano Adi karatAM jyAM zAlATavI nAmanI corapallI hatI tyAM pahoMcyA. tyAM temaNe abhagnasena cora senApatine be hAtha joDI mastaka para dasa nakhavALI aMjali karI A pramANe nivedana karyuM- he devAnupriya! purimatAla nagaramAM mahAbaLa rAjAe uzUlka(mahesUla mApha) yAvat dasa divasano pramoda utsava ghoSita karyo che, to zuM Apane mATe anAdika yAvatu ahIM lAvIe athavA Apa svayaM tyAM padhAro cho? tyAre agnisena cora senApatie te kauTuMbika puruSone A pramANe kahyuM- he bhadra puruSo! huM pote ja pramoda--utsava mATe purimatAlanagaramAM Avaze. tyAra pachI agnisene ucita satkAra sanmAna karIne temane vidAya karyA. vivecana : rIta :- ziSya arthane sucavanAro zabda ziSyaka che, senApatino cora parivAra vinIta hovAthI ziSya tulya kahela che. keTalIka pratomAM sIsamanA zabda jovA maLe che. artha jotA satItanA zabda vadhu ucita jaNAya che tethI prastuta saMskaraNamAM sIsama pATha grahaNa karyo che. te cora senApatinAM AjJAkArI vinaya lokone bhedanItithI vizvAsamAM levAno prayatna cAlu karyo. phUTa - parvatanA zikharane kUTa kahevAmAM Ave che. kUTa jevo AkAra hoya te bhavanane kUTazALA kahe che. dasa divasanA pramoda mahotsavamAM thanArI vizeSatAo :3chu - 3Uva gAva- utsalka vagere pramoda mahotsavanI bAra vizeSatA ahIM jAva - yAvatu zabdathI saMkSiptikaraNa karelI che. yathA- 3chu = je utsavamAM rAjakIya kara-mahesUla levAmAM na Ave. 3ce2H- jemAM dukAna mATe lIdhelI jamInanuM bhADuM athavA kraya-vijaya mATe lAvela gAya Adi pazuono
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhyayana-3/amanasena | 7 | kara levAmAM na Ave. abhaTapraveza :- GtsavamA oI 59|2|4puruss oI 52 52nI tapAsa na zaza. adaMDima-kudaMDima :- nyAyanusAra sA apAya te 6 upAya bhane nyUnAyi sAne 64 cha. te daMDa, kudaMDathI prApta dravyano je utsavamAM abhAva hoya. adharima :- 6tsavamA oni 55 oI vyasti potAnA nimitta rAna na 42. adhAraNIya:- utsavamA hAnaza3 42vA mATe 20% 23thImArthi sahAya bha tene pAchIna ApavI paDe. anu ta mRdaMga :- hemA mR(4usi) q||naaraamome 4usai bhATe ausi ali Doya, tamA vagADavAM mATe barAbara UMcA karelAM hoya. amlAna mAlyadAma :- bhAbhIai puSpa mane puSpamANAmonI suvyavasthA hoya. gaNikA nATakIya kalita :- Gtsava bhuNya vezyAmI mane saa2| nRtya 42nArA naTothI yuta Doya. aneka tAlAcarAnucarita :- 8 GtsavamA ta sAthe nRtya 42 // 22 potAnu zikha satAvatai soya. pramudita prakIDitAbhirAma :- Gtsa tamAzA mA'nA tathA samAnArAthI manoDa2 Doya. yathArha :-86tsavaSadhArIta Ahazaane vyavasthita hoya. SacaMdranI saphaLatA ane abhagnasenano vadha :| 29 tae NaM abhaggaseNe coraseNAvaI bahUhi mitta jAva parivuDe NhAe jAva savvAlaMkAravibhUsie sAlADavIo corapallIo paDiNikkhamai / paDiNikkhamittA jeNeva purimatAle Nayare, jeNeva mahAbale rAyA, teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA, karayala pariggahiyaM sirasAvattaM matthae aMjaliM kaTu mahAbalaM rAyaM jaeNaM vijaeNaM vaddhAvei, vaddhAvettA mahatthaM jAva pAhuDaM uvaNei / tae NaM se mahAbale rAyA, abhaggaseNassa coraseNAvaissataM mahatthaM jAvapaDicchai, abhaggaseNaM coraseNAvaI sakkArei, sammANei, paDivisajjei, kUDAgArasAlaM ca se AvasahaM dalayai / tae NaM se abhaggaseNe coraseNAvaI mahAbaleNaM raNNA visajjie samANe jeNeva kUDAgArasAlA teNeva uvAgacchai /
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vipAka sUtra bhAvArtha :- tyAra pachI mitra yAvat parijanothI gherAyelo te cora senApati abhagnasena snAnAdithI nivRtta thaI yAvat samasta alaMkArothI alaMkRta thaI zAlATavI corapallIthI nIkaLIne jyAM mahAbalarAjA hatA tyAM Avyo, AvIne be hAtha joDI, mastaka para aMjali karIne mahAbaLarAjAne "jayavijaya" zabdothI vadhAmaNI ApI ane mahArtha yAvat rAjAne yogya bheTa arpaNa karI. tyAra pachI mahAbaLa rAjAe abhagnasene ApelI bheTane svIkArI, satkAra, sanmAnapUrvaka potAnI pAsethI vidAya karIne tene rahevA mATe kUTAkArazALAmAM sthAna ApyuM. cora senApati abhagnasena mahAbaLarAjA dvArA satkArapUrvaka judA paDIne kUTakAra zALAmAM AvyA. 18 30 tae NaM se mahAbale rAyA koDuMbiyapurise saddAvei, saddAvettA evaM vayAsIgacchaha Na tubbhe devANuppiyA ! viDalaM asaNaM pANaM khAimaM sAimaM uvakkhaDAveha, uvakkhaDAvettA taM viulaM asaNaM- 4, suraM ca - 6, subahuM pupphavattha-gaMdha-mallAlaMkAraM ca abhaggaseNassa coraseNAvaissa kUDAgArasAlaM uvaNeha / tae NaM se koDuMbiyapurisA karayala jAva uvarNeti / tae NaM se abhaggaseNe coraseNAvaI bahUhiM mittaNAi jAva saddhiM saMparivuDe NhAe jAva savvAlaMkAra vibhUsie taM viDalaM asaNaM - 4 suraM ca - 6, jAva paribhuMjamANe patte viharai / bhAvArtha :- tyAra pachI mahAbaLa rAjAe kauTuMbika puruSone bolAvIne kahyuM- tame puSkaLa azana, pAna, khAdima, svAdima, puSpa, vastra, gaMdhamALA, alaMkAra ane surA Adi madirAone taiyAra karAvI kUTAkAra zALAmAM cora senApati abhagnasenanI sevAmAM pahoMcADo. kauTuMbika puruSoe hAtha joDIne yAvat aMjali karIne rAjAnI AjJA svIkArI ane te pramANe vipula azanAdika tyAM pahoMcADI dIdhAM. tyAra bAda corasenApati abhagnasena potAnA ghaNA mitro ane jJAtijano vagerenI sAthe snAnAdithI nivRtta thaI yAvat samasta alaMkArothI alaMkRta thaIne te vipula azanAdika tathA cha prakAranI madirA AdinuM sevana karato pramatta thaIne rahevA lAgyo. 31 tae NaM se mahAbale rAyA koDuMbiyapurise saddAvei, saddAvettA evaM vayAsIgacchaha NaM tubbhe, devANuppiyA ! purimatAlassa Nayarassa duvArAiM piheha, abhaggaseNaM coraseNAvaiM jIvaggAhaM giNhaha, giNihattA mamaM uvaNeha / taNaM te koDuMbiyapurisA karayala jAva paDisurNeti, paDisuNettA purimatAlassa
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhyayana-3/bhamanasena | 9 | Nayarassa duvArAiM piheMti, abhaggaseNaM coraseNAvaiMjIvaggAhaM giNhaMti, mahAbalassa raNNo uvaNeti / tae NaM se mahAbale rAyA abhaggaseNaM coraseNAvaI eeNaM vihANeNaM vajjhaM ANavei / evaM khalu goyamA ! abhaggaseNe coraseNAvaI purAporANANaM jAva viharai / bhAvArtha :- mahAbaLarAjAe kauTuMbika puruSone bolAvIne A pramANe kahyuM- he devAnupriyo! tame loko jAo, jaIne purimatAlanagaranA daravAjA baMdha karAvo cora senApati abhagnasenane jIvato ja pakaDI lo ane pakaDIne mArI samakSa tene upasthita karo. tyAra pachI kauTuMbika puruSoe rAjAnI A AjJAne hAtha joDI yAvatu AjJAne zirodhArya karI purimatAla nagaranA daravAjAo baMdha karyA ane corasenApati agnisenane jIvato ja pakaDIne mahAbaLa rAjAnI sAme upasthita karyo. mahAbaLarAjAe cora senApati abhasenane pUrvokta vidhithI (je pramANe tame joIne AvyA cho) vadha karavAnI AjJA ApI. zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIe kahyuM - he gautama ! A rIte te cora senApati nizcita rUpe pUrvopArjita pApakarmonA vipAkodayathI naraka tulya vedanAno pratyakSa anubhava karato samaya vyatIta karI rahyo che. agnisenanuM bhaviSya ane bhavabhramaNa - |32 abhaggaseNe NaM bhaMte! coraseNAvaI kAlamAse kAlaM kiccA kahiM gacchihii ? kahiM uvavajjihii ? __ goyamA ! abhaggaseNe coraseNAvaI sattatIsaM vAsAI paramAuyaM pAlaittA ajjeva tibhAgAvasese divase sUlabhiNNe kae samANe kAlamAse kAlaM kiccA imIse rayaNappabhAe puDhavIe ukkosaM sAgarovamaTThiiesu Neraiesu NeraiyattAe uvvjjihii| se NaM tao aNaMtaraM uvaTTittA, evaM saMsAro jahA paDhame ajjhayaNe jAva vAu- teu Au-puDhavIsu aNegasaya sahassakhutto uddAittA uddAittA tattheva bhujjo bhujjo paccAyAissai / tao uvaTTittA vANArasIe NayarIe sUyarattAe paccAyAhii se NaM tattha sUyariehiM jIviyAo vavarovie samANe tattheva vANArasIe NayarIe seTTikulasi puttattAe paccAyAhii / se NaM tattha ummukkabAlabhAve, evaM jahA paDhame ajjhayaNe
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 70 | zrI vipAke sUtra jAva aMta kAhii / Nikkhevo jahA paDhamassa / bhAvArtha :- gautama svAmIe prazna karyo- he bhagavaMta ! te corasenApati agnisena mRtyunA avasare mRtyu pAmIne kyAM jaze? ane kyAM utpanna thaze? bhagavAne uttara Apyo- he gautama ! corasenApati abhagnasena 37 varSanuM parama AyuSya bhogavIne Aje ja divasano trIjo bhAga bAkI raheze tyAre zULI para caDhAvavAthI mRtyupAmIne ratnaprabhA nAmanI prathama narakabhUmimAM nArakI rUpe eka sAgaropamanI utkRSTa sthitie utpanna thaze. tyAra pachI prathama narakathI nIkaLIne zeSa saMsAra paribhramaNa karatAM (prathama adhyayanamAM kahelA mRgAputranI jema thAvata vAyukAya, tejasukAya, apUkAya, pRthvIkAya AdimAM lAkhovAra utpanna thaze. tyAMthI nIkaLIne banArasa nagarImAM Dukkara rUpe utpanna thaze. tyAM DukkaranA zikArIo dvArA tene mAravAmAM Avaze tyAra pachI te ja banArasa nagarInA zreSThIkuLamAM putra rUpe utpanna thaze. tyAM bAlyAvasthA tyAga karI yuvAvasthAne prApta thatAM, pravrajita thaIne, saMyama pAlana karIne yAvat nirvANa pAmaze, janma-maraNano aMta karaze. nikSepa- upasaMhAra prathama adhyayananI jema jANI levuM joIe. vivecana : zArIrika baLa game teTaluM paNa jo teno upayoga 18 pApanA sevanamAM karavAmAM Ave to tenA vipAka rUpe jIva avazya duHkhone prApta thAya che. pApakRtya karanAro corasenApati abhagnasena zaktithI nahIM paNa kapaTathI pakaDANo ane A bhavamAM ghora duHkho prApta karI bhaviSyamAM paNa narakanA duHkhone ja pAmyo. mATe karma karatAM jIve vicAra karavo joIe. || adhyayana-3 saMpUrNa .
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhyayana-4/zakaTakumAra [71] 0i cothuM adhyayana ) paricaya : A adhyayanamAM 'zakaTakumAra' nAmanA eka duHkhI bALakanuM jIvana vRttAMta che. te bALakanA nAma uparathI A adhyayananuM nAma "zakaTakumAra" rAkhavAmAM AvyuM che. sAhajaNI nAmanI nagarImAM mahAcaMdra rAjAno suSeNa nAmano pradhAna hato. te ja nagarImAM subhadra sArthavAhano zakaTakumAra nAmano putra hato. te suMdara ane rUpa saMpanna hato. durbhAgyavaza tenA mAtApitA mRtyu pAmyA. ukjhitakanI jema ene paNa gharamAMthI bahAra kADhI mUkyo. bhaTakato bhaTakato te sudarzanA vezyAne tyAM pahoMcyo ane tyAM ja bhogAsakta banI rahevA lAgyo. eka vakhata suSeNa maMtrIe tene vezyAnA gharamAMthI hAMkI kADhayo ane te vezyAne potAnI patnInA svarUpamAM svIkArI lIdhI. moko maLatAM zakaTakumAra paNa maMtrI patnI banelI sudarzanA vezyA pAse pahoMcI jato. ekadA sudarzana sAthe bhoga bhogavatA maMtrInA hAthe te pakaDAI gayo. maMtrIe tene rAjA pAse upasthita karyo. mArA aMtaHpuramAM praveza karavAno aparAdha karyo che' A pramANe phariyAda karatAM rAjAe kahyuM, 'tamane yogya lAge te daMDa karo'. zakaTa ane sudarzanA baMnene bAMdhI cauTA upara mAratAM mAratAM nagaramAM pheravyAM. bhikSA arthe gautama svAmI nagaramAM padhAryA. zaTa ane sudarzanAnI durdazA joI bhagavAna pAse dayanIya dazyanuM varNana karI, tenuM kAraNa pUchyuM. bhagavAne tenA pUrvabhavanuM varNana karyuM. A bhAratavarSamAM chagalapuramAM charNika nAmano kasAI raheto hato. te dhanADhaya chatAM adharmI hato. te mAMsa-madirA sevanamAM Asakta hato. te mukhyatAe bakarAnA mAMsano vyApAra karato hato. te sAthe mRga, gAya, baLada, sasalA, sUvara, siMha, mora, pADA AdinuM mAMsa paNa vecato hato. pazuonuM mAMsa pakAvI nokaro dvArA nagaramAM vecato ane pote paNa khAto. AvI pApamaya pravRttine potAnuM parama kartavya samajato. tethI kliSTa karmonuM upArjana karatAM karatAM, sAtaso varSanuM AyuSya pUrNa karI, cothI narakamAM utpanna thayo. tyAMnuM dasa sAgaropamanuM AyuSya pUrNa karI, duHkhamaya jIvana pasAra karI ahIM zakaTakumAra banyo che. vezyAmAM Asakta thavAthI ane pUrvakRta karmonA udayathI AvI durdazAne pAmyo che. have cauTA upara pheravIne bannene vadhasthAne laI javAmAM Avaze. tyAM garama loha pratimA sAthe AliMgana karAvaze. A prakAre Aje ja mRtyu pAmI banne prathama narakamAM utpanna thaze. tyAMthI nIkaLIne baMne cAMDAla kuLamAM yugala svarUpe utpanna thaze. tyAM paNa bannenAM nAma zakaTa ane sudarzanA rAkhavAmAM
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72 | zrI vipAka sUtra Avaze. yauvana vaya prApta thatAM teo baMne pati-patnI banI jaze. tyAM paNa aneka pApakarmonuM upArjana karI prathama narakamAM utpanna thaze. anaMta saMsAramAM bhramaNa karatAM-karatAM maccha thaze. tatpazcAtu zreSThIputra banI saMyama grahaNa karaze ane prathama devalokamAM utpanna thaze. tyAMthI cyavI mahAvideha kSetramAM manuSya janma pAmI saMyama pAlana karI mokSane prApta karaze.
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayana-4/zakaTakumAra cothuM adhyayana zakaTakumAra 0 93 adhyayana prAraMbha H 1 cautthassa ukkhevao / bhAvArtha : cothA adhyayanano prAraMbha prathama adhyayananI jema jANavo. 2 evaM khalu jaMbU ! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM sAhaMjaNI NAmaM NayarI hotthA / riddhatthimiyasamiddhA, vaNNao / tIse NaM sAhaMjaNIe bahiyA uttarapuratthime disIbhAe devaramaNe NAmaM ujjANe hotthA / tattha NaM amohassa jakkhassa jakkhAyayaNehotthA, porANe / tattha NaM sAhaMjaNIe NayarIe mahacaMde NAmaM rAyA hotthA, mahayAhimavaMta jAva rajjaM pasAsemANe viharai / tassa NaM mahacaMdassa raNNo NAmaM suseNe NAmaM amange hotthA / sAma-meya-6-3ppayALaLIti supatta- yavihaSNu vijJalale / tattha NaM sAhaMjaNIe NayarIe sudarasiNA NAmaM gaNiyA hotthA / vaNao / bhAvArtha : he jaMbU ! te kAle ane te samaye sA MjaNI nAmanI nagarI hatI. te bhavanAdithI suzobhita, bhayathI rahita tathA samRddha hatI vagere varNana jANavuM. tenI bahAra IzAna khUNAmAM "devaramaNa" nAmanuM eka udhAna hatuM. te udyAnamAM amogha nAmanA yakSanuM yakSAyatana hatuM. te ghaNuM jUnuM hatuM. te nagarImAM mahacaMdra nAmano rAjA rAjya karato hato. te himAlaya parvatanI jema mahAna hato yAvat rAjyanuM pAlana karato hato. te mahacaMdra rAjAne suSeNa nAmano maMtrI hato. je sAmanIti, bhedanIti, daMDanIti ane upapradAnanItinA prayogane ane nyAya nItinA prayogane jANanAra tathA nigraha karavAmAM kuzaLa / hato. te nagarImAM sudarzanA nAmanI eka suprasiddha vezyA rahetI hatI, tenA vaibhavanuM varNana bIjA adhyayanamAM kahela kAmadhvajA vezyAnI jema jANavuM.
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vipAka sUtra zakaTakumAra :| 3 tattha NaM sAhaMjaNIe NayarIe subhadde NAmaM satthavAhe parivasai / aDDe jAva aparibhUe / tassa NaM subhaddassa satthavAhassa bhaddA NAmaM bhAriyA hotthA, ahINapaDipuNNapaMciMdiya sarIrA, vaNNao / tassa NaM subhaddasatthavAhassa putte bhaddAe bhAriyAe attae sagaDe NAmaM dArae hotthA, ahINapaDipuNNapaMciMdiyasarIre, vadhAo | bhAvArtha : te nagarImAM subhadra nAmano eka sArthavAha raheto hato. te sArthavAha samRddha yAvatuM koIthI parAbhava na pAmanAra arthAtu ghaNA lokomAM sanmAna prApta hato. te subhadra sArthavAhanI bhadrA nAmanI patnI hatI. te sarvAga suMdara zarIravALI hatI vagere varNana jANavuM. subhadra sArthavAhano putra ane bhadrA mAtAno Atmaja "kaTa" nAmano eka putra hato. te paripUrNa pAMca IndriyothI yukta hato vagere varNana jANavuM. | 4 teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre samosaDhe / parisA rAyA ya Niggae / dhammo kahio / parisA paDigayA, rAyA vi nniggo| bhAvArtha : te kAle ane te samaye sAhaMjaNI nagarInI bahAra devaramaNa udhAnamAM zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI padhAryA. nagaramAMthI bhagavAnanA darzanArthe janatA ane rAjA nIkaLyAM. bhagavAne temane dharmadezanA ApI. dharmadezanA sAMbhaLI janatA ane rAjA potAne sthAne cAlyAM gayAM. | 5 teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa jeTe aMtevAsI jAva rAyamaggamogADhe / tattha NaM hatthI, Ase bahave purise pAsai / tesiM ca purisANaM majjhagae pAsai egaM saitthIyaM purisaM avaoDayabaMdhaNaM ukkhittakaNNaNAsaM jAva ghosijjamANaM / ciMtA taheva jAva bhagavaM vAgarei - bhAvArtha : tyAre zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmInA jyeSTha ziSya gautama svAmI bhAvatuM rAjamArgamAM padhAryA. tyAM teoe hAthI, ghoDA ane ghaNA puruSone joyA. te puruSonI vacce avakoTakabaMdhana(baMne hAtha vALIne pAchaLanA bhAgamAM doraDAthI bAMdhavAmAM Ave te)thI yukta, kAna ane nAka kApelA yAvat udghoSaNA yukta strI sahita eka puruSane joyo. joIne gautama svAmIe pUrvavat vicAra karyo ane bhagavAna pAse AvIne prazna karyo. bhagavAne uttaramAM A pramANe kahyuM zakaTano pUrvabhava chaNika kasAI :|6 evaM khalu goyamA ! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM iheva jambuddIve dIve
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayana-4/zakaTakumAra bhArahe vAse chagalapure NAmaM Nayare hotthA / vaNNao / tattha sIhagirI NAmaM rAyA hotthA / mahayA himavaMta mahaMta jAva rajjaM pasAsemANe viharai / tattha gaM chagalapure Nayare chaNNie NAmaM chAgalie parivasai / aDDe jAva aparibhUe, ahammie jAva duppaDiyANaMde / 75 bhAvArtha : he gautama ! te kAle ane te samaye A jaMbudrIpa nAmanA dvIpamAM bhAratavarSamAM chagalapura nAmanuM eka nagara hatuM. ahIM nagaranuM varNana jANavuM. tyAM siMhagiri nAmano rAjA rAjya karato hato. te himAlayAdi parvatonI samAna mahAna hato yAvat rAjyanuM saMcAlana sArI rIte karato hato. te nagaramAM chaNika nAmano eka chAgalika(bakarAnA mAMsano vyApAra karanAra kasAI) raheto hato. te dhanADhaya, aparibhUta, adharmI yAvat duSpratyAnaMdI hato. 7 tassa NaM chaNNiyassa chAgaliyassa bahave ayANa ya elayANa ya rojjhANa ya vasabhANa ya sasayANa ya sUyarANa ya siMhANa ya hariNANa ya mayUrANa ya mahisANa ya pasuyANa sayabaddhANi sahassabaddhANi ya jUhANi vADagaMsi saNNiruddhAiM ciTThati / aNNe ya tattha bahave purisA diNNabhaibhattaveyaNA bahave ae ya jAva mahise ya sArakkhemANA saMgovemANA ciTThati / aNNe ya se bahave purisA diNNabhaibhattaveyaNA bahave ae ya jAva mahise ya jIviyAo vavaroveMti, vavarovittA masAI kappaNIkappiyAiM kareMti, karettA chaNNiyassa chAgaliyassa uvarNeti / aNNe ya se bahave purisA tAiM bahuyAiM ayamaMsAiM jAva mahisamaMsAI tavaesu ya kavallIsu ya kaMduesu ya bhajjaNesu ya iMgAlesu ya taleMti ya bhajjeti ya solleti ya, talittA bhajjittA sollettA ya tao rAyamaggaMsi vittaM kappemANA viharaMti / appaNA vi ya NaM se chaNNie chAgalie tehiM bahuvihehiM ayamaMsehiM jAva mahisamaMsehiM sollehi ya taliehi ya bhajjiehi ya suraM ca - 6, AsAe mANe jAva viharai / bhAvArtha: te choDa chAgasiDanI khaneDa jaDarIkho, roU, nIlagAyo, janaho, sasasAkho, Dumro, siMho, haraNo, mora ane pADAo vagere pazuo, so-so ane hajAra-hajAranA samUhathI vADAomAM
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7 | zrI vipAke sUtra bAMdhelA rahetAM hatAM. tyAM bhojana ane rUpiyA laIne kAma karanArA karmacArI puruSo aneka bakarAM, pADAo vagere pazuonuM saMrakSaNa ane saMgopana karatA hatA. chaNika chogalikanA rUpiyA ane bhojana laIne kAma karanArA anya paNa aneka nokaro hatA je seMkaDo tathA hajAro bakarAM, pADAo vagere pazuone mArIne tenA mAMsane charIthI kApIne chaNikane haMmezAM ApatA hatA. chaNika chAgalikanA bIjA aneka nokaro te uparokta prakAranAM pazuonAM mAMsane tavA upara, kaDAIomAM, hAMDAmAM athavA loDhAnA pAtravizeSamAM, bhejavAnA pAtromAM ane aMgArA para taLatAM, bhUjatAM ane zULa dvArA pakAvatAM te mAMsane rAjamArgamAM vecavAno vyApAra karatA hatA. chaNika pote paNa te uparokta prakAranAM pazuonAM mAMsa sAthe surA Adi cha prakAranI madirAnuM AsvAdanAdi karato jIvana vyatIta karato hato. | 8 tae NaM chaNNie chAgalie eyakamme, eyappahANe eyavijje eyasamAyAre subahu pAvakammaM kalikalusaM samajjiNittA sattavAsasayAI paramAuyaM pAlaittA kAlamAse kAlaM kiccA cautthIe puDhavIe ukkoseNaM dasasAgarovama Thiiesu Neraiesu NeraiyattAe uvavaNNe / bhAvArtha : chAgalika chaNike bakarAM Adi pazuonuM mAMsa bhakSaNa ane madirA pAnane potAnuM kartavya banAvI lIdhuM hatuM ane pApapUrNa pravRttiomAM te haMmezAM tatpara raheto hato. e ja tenA jIvananuM viziSTa vijJAna banI gayuM hatuM ane AvAM ja pApapUrNa kRtyone teNe potAnuM sarvottama AcaraNa banAvyuM hatuM. AvAM AcaraNothI klezajanaka ane azubha pApakarmonuM upArjana karIne sAtaso varSanA AyuSyane pUrNa bhogavIne mRtyunA samaye mRtyu pAmIne te chaNika chAgalika cothI narakamAM utkRSTa 10 sAgaropamanI sthitivALA nArakIpaNe utpanna thayo. zakaTano vartamAna bhava :| 9 tae NaM tassa subhaddassa satthavAhassa bhaddA bhAriyA jAyaNiMduyA yAvi hotthA / jAyA jAyA dAragA viNihAyamAvajjati / tae NaM se chaNNie chAgalie cautthIe puDhavIe aNaMtaraM uvaTTittA iheva sAhaMjaNIe subhaddassa satthavAhassa bhadAe bhAriyAe kucchisi puttattAe uvavaNNe / tae NaM sA bhaddA satthavAhI aNNayA kayAi NavaNhaM mAsANaM bahupaDipuNNANaM
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhyayana-4/zakeTakumAra dAragaM pyaayaa| tae NaM taM dAragaM ammApiyaro jAyamettaM ceva sagaDassa heTuo ThAveMti, doccaM pi giNhAveMti, aNupuvveNaM sArakkheMti, saMgoveti, saMvaDDeti jahA ujjhiyae jAva jamhA NaM amhaM ime dArae jAyamette ceva sagaDassa heTuo Thavie, tamhA hou NaM amhaM esa dArae sagaDe NAmeNaM / sesaM jahA ujjhiyae / subhadde lavaNa samudde kAlagae, mAyA vi kAlagayA / se vi sayAo gihAo NicchUDhe / tae NaM se sagaDe dArae sayAo gihAo NicchUDhe samANe siMghADaga taheva jAva sudarisaNAe gaNiyAe saddhiM saMpalagge yAvi hotthA / bhAvArtha : te subhadra sArthavAhanI bhadrA nAmanI patnI jAtanindukA- tenA bALako janmatAM ja marI jatA hatA. chaNika chAgalikano jIva cothI narakamAMthI nIkaLIne sAhaMjaNI nagarImAM subhadra sArthavAhanI bhadrA nAmanI patnInA garbhamAM putra rUpe utpanna thayo. lagabhaga nava mAsa pUrA thayA tyAre bhadrA sArthavAhIe bALakane janma Apyo. utpanna thatAM ja mAtApitA te bALakane zakaTa-gADA nIce mUkI ane pAcho upADI lIdho. je tenuM yathAvidhi ujhitakanI jema saMrakSaNa, saMgopana ane saMvardhana karyuM che yAvatu janmatAM ja amArA A bALakane zakaTa nIce mUkavAmAM Avela tethI tenuM nAma "zakaTa" pADavAmAM Ave che. tenuM bAkInuM jIvana ukjhitaka kumAranI jema ja jANI levuM joIe. subhadra sArthavAha lavaNa samudramAM mRtyu pAmyo, zakaTanI mAtA bhadrA paNa mRtyu pAmI tyAre ja rAjapuruSoe zakaTakumArane gharamAMthI kADhI mUkyo. jyAre gharamAMthI zakaTane kADhI mUkayo, tyAre te sAhaMjaNI nagarInA trikoNamArga Adi sthAnomAM bhaTakatA ujhitakanI jema yAvata sudarzanA gaNikA sAthe tenI gADha prIti thaI gaI arthAtu tyAM ja rahIne mAnuSika sukha bhogavavA lAgyo. 10 tae NaM se suseNe amacce taM sagaDaM dAragaM aNNayA kayAi sudarisaNAe gaNiyAe gihAo NicchubhAvei, NicchubhAvettA sudarisaNaM gaNiyaM abhitariya ThAvei, ThAvettA sudarisaNAe gaNiyAe saddhiM urAlAI mANussagAI bhogabhogAI bhujamANe viharai / tae NaM se sagaDe dArae sudarisaNAe gaNiyAe gihAo NicchubhemANe sudarisaNAe gaNiyAe mucchie giddhe gaDhie ajjhovavaNNe aNNattha katthai suI ca raiMca dhiiMca alabhamANe taccitte tammaNe tallese tadajjhavasANe tadaTThovautte tadappiyakaraNe tabbhA- vaNAbhAvie sudarisaNAe gaNiyAe bahUNi aMtarANi ya
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78 zrI vipAka sUtra chiddANi ya vivarANi ya paDijAgaramANe paDijAgaramANe viharai / tae NaM se sagaDe dArae aNNayA kayAi sudarisaNAe gaNiyAe aMtaraM labhei, labhettA sudarisaNAe gaNiyAe gihaM rahassiyaM aNuppavisai, aNuppavisittA sudarisaNAe saddhiM urAlAI mANussagAiM bhogabhogAi bhuMjamANe viharai / bhAvArtha : tyAra pachI mahacaMda rAjAnA maMtrI suSeNa eka vAra te zakaTakumArane sudarzanA vezyAnA te gharethI kADhI mukyo ane sudarzanAne potAnI patnI tarIke svIkArI lIdhI, A pramANe strI tarIke rAkhelI sudarzanA sAthe manuSya saMbaMdhI viziSTa kAmabhogono IcchA mujaba upabhoga karato te samaya vyatIta karavA sAgyo. sudarzanAnA gharethI maMtrI dvArA kADhI mUkAelo te zakaTakumAra bIjI koI paNa jagyAe smRti, rati, supa, zAMti pAmato na uto. te sudarzanAmAM bhUrcchita, gRddha, atyaMta Asata Dato. tenuM vitta, mana, lezyA, adhyavasAya tenAmAM ja lIna hatAM. te sudarzanAno ja vicAra karyA karato hato, tene tenuM nAma ja priya hatuM ane te tenI bhAvanAthI ja bhAvita raheto. tenI pAse javAnI te taka--aMtara, chidra ane vivara zodhyA Darato hato. ekavAra tene sudarzanA pAse javAnI taka maLI gaI te guptapaNe tenA gharamAM ghUsI gayo ane tenI sAthe bhoga bhogavavA lAgyo. suSeNamaMtrInA prakopathI zakaTano vadha : 11 imaM ca NaM suseNe amacce NhAe jAva savvAlaMkAravibhUsie maNusvaggurAe parikkhitte jeNeva sudarisaNAe gaNiyAe gehe teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA sagaDaM dArayaM sudarisaNAe gaNiyAe saddhiM urAlAI bhogabhogAI bhuMjamANe pAsai, pAsittA Asuratte jAva misamisemANe tivaliyaM bhiuDiM NiDAle sAhaTTu sagaDaM dArayaM purisehiM giNhAvei, giNhAvettA aTThi muTThijANu-koppara-pahArasaMbhagga mahiyaM karei, karittA avaoDayabaMdhaNaM karei, karettA jeNeva mahacaMde rAyA teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA karayala jAva evaM vayAsI- evaM khalu sAmI ! sagaDe dArae mama aMteuraMsi avaraddhe / tae NaM se mahacaMde rAyA suseNaM amaccaM evaM vayAsI- tumaM ceva NaM devANuppiyA ! sagaDassa dAragassa daMDaM vattehi / tae NaM se suseNe amacce mahacaMdeNa raNNA abbhaNuNNAe samANe sagaDaM dArayaM sudarisaNaM ca gaNiyaM eeNaM vihANeNaM vajjhaM ANavei /
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhyayana-4/zakaTakumAra [ 79 | taM evaM khalu goyamA ! sagaDe dArae purAporANANaM ducciNNANaM jAva paccaNu- bhavamANe viharai / bhAvArtha : snAna karIne sarva prakAranAM alaMkArothI alaMkRta tathA aneka manuSyothI gherAyelo suSeNa maMtrI paNa sudarzanAnA ghare Avyo. AvatAM ja teNe sudarzanAnI sAthe IcchA mujaba kAmabhogono upabhoga karatAM zakaTakumArane joyo, joIne krodhathI te rAtopILo thaI, dAMta pIsato, kapALa para traNa rekhAvALI bhRkuTi caDhAvato zakaTakumArane potAnA puruSo dvArA pakaDAvIne lAkaDIthI, muThThIothI, pagathI, koNIothI adhamUo karyo ane avakoTana baMdhanathI jakaDAvI dIdho. tyAra pachI tene mahArAja mahacaMdranI pAse laI jaIne baMne hAtha joDIne yAvatuM A pramANe kahyuM. he svAmin ! A zakaTakumAre mArA aMtaHpuramAM praveza karavAno aparAdha karyo che. tenA uttaramAM mahArAjA mahacaMdra suSeNa maMtrIne A pramANe kahyuM- devAnupriya ! tamArI IcchA pramANe tame ja tene daMDa ApI zako cho. tyAra pachI mahArAja mahacaMdranI AjJA meLavIne suSeNa maMtrIe zakaTakumAra ane sudarzanA vezyAne he gautama ! tame joyuM te pramANe vadha karavAnI AjJA rAjapuruSone ApI. A pramANe he gautama! zakaTakumAra potAnAM pUrvopArjita jUnAM tathA duggIrNa pApakarmonAM phaLano pratyakSa anubhava karI rahyo che. zakaTanuM bhaviSya ane bhavabhramaNa :12 sagaDe NaM bhaMte ! dArae kAlagae kahiM gacchihii, kahiM uvavajjihii ? goyamA ! sagaDe NaM dArae sattAvaNNaM vAsAiM paramAuyaM pAlaittA ajjeva tibhAgAvasese divase egaM mahaM ayomayaM tattaM samajoibhUyaM itthipaDima avayAsAvie samANe kAlamAse kAlaM kiccA imIse rayaNappabhAe puDhavIe NeraiyattAe uvavajji- hii / se NaM tao aNaMtaraM uvvaTTittA rAyagihe Nayare mAtaMgakulaMsi jugalattAe paccAyAhii / tae NaM tassa dAragassa ammApiyaro NivvattabArasAhassa imaM e yArUvaM goNNaM NAmadheja karissaMti, taM hou NaM dArae sagaDe NAmeNaM, hou NaM dAriyA sudarisaNA NAmeNa / bhAvArtha : zakaTanI durdazAnuM kAraNa bhagavAna pAsethI sAMbhaLIne gautama svAmIe prazna karyobhagavan! zakaTakumAra ahIMthI mRtyu pAmIne kyAM jaze ane kyAM utpanna thaze ?
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 80 zrI vipAka sUtra bhagavAne uttara Apyo- he gautama! zakaTakumAra 57varSanuM AyuSya bhogavIne Aje ja divasano trIjo bhAga bAkI raheze tyAre eka mahAlohamaya tapelI agni samAna dedIpyamAna strI pratimA sAthe AliMgana karAvavAmAM Avaze tyAre ja te mRtyu pAmIne ratnaprabhA nAmanI pahelI narakabhUmimAM nArakI rUpe utpanna thaze. tyAMthI nIkaLIne rAjagRhanagaramAM cAMDAlakuLamAM yugala rUpe janma leze. te yugalanAM mAtApitA bArame divase temanAmAMthI bALakanuM nAma 'zakaTakumAra' ane kanyAnuM nAma 'sudarzanA' rAkhaze. |13 tae NaM se sagaDe dArae ummukkabAlabhAve viNNayapariNayamette jovvaNagamaNuppatte bhavissai / tae NaM sA sudarisaNA vi dAriyA ummukkabAlabhAvA viNNayapariNayamettA jovvaNagamaNuppattA rUveNa ya jovvaNeNa ya lAvaNNeNa ya ukkiTThA ukkiTThasarIrA yAvi bhavissai / tae NaM se sagaDe dArae sudarisaNAe rUveNa ya jovvaNeNa ya lAvaNNeNa ya mucchie sudarisaNAe saddhiM urAlAI bhogabhogAiM bhuMjamANe viharissai / tae NaM se sagaDe dArae aNNayA sayameva kUDaggAhittaM uvasaMpajjittANaM viharissai / tae NaM se sagaDe dArae kUDaggAhe bhavissai ahammie jAvaduppaDiyANaMde, eyakamme-4 subahuM pAvakammaM samajjiNittA kAlamAse kAlaM kiccA imIse rayaNappabhAe puDhavIe NeraiyattAe uvavajjihii / saMsAro taheva jAva puDhavIe / se NaM tao aNaMtaraM uvaTTittA vANArasIe NayarIe macchattAe uvvjjihii| se NaM tattha macchabaMdhiehiM vahie tattheva vANArasIe NayarIe seTThikulaMsi puttattAe paccAyAhii / bohiM, pavvajjA, sohamme kappe, mahAvidehe vAse sijjhihii / Nikkhevo jahA paDhamassa / bhAvArtha : tyAra pachI zakaTakumAra bAlyAvasthAno tyAga karIne viziSTa jJAna ane buddhi AdinI paripakvatAne prApta karatI yuvAvasthA pAmaze. sudarzanAkumArI paNa bAlyAvasthA choDI viziSTa jJAna ane buddhi AdinI paripakvatAne prApta karatI yuvAvasthAmAM Avaze ane rUpamAM, yauvanamAM tathA lAvaNyamAM uttama temaja utkRSTa zarIravALI thaze. tyAra pachI sudarzanAnAM rUpa, yauvana ane lAvaNyamAM mUcchita thaIne zakaTakumAra potAnI bahena sudarzanA sAthe manuSya saMbaMdhI pradhAna kAmabhogonuM sevana karatAM jIvana vyatIta karaze. tyAra pachI koI vakhate te zakaTakumAra potAnI meLe ja kuTagrAhitya-koTavALa jevA koI prakAranA
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayana-4/zakaTakumAra ( 81 | pramukhasthAnane pAmIne samaya vyatIta karaze. te zakaTa mahAadharmI ane duSpatyAnaMda thaze. AvAM adharma pradhAna karmothI ghaNAM pApakarmo upArjita karIne mRtyu samaye mRtyu pAmIne ratnaprabhA nAmanI prathama narakamAM nArakI rUpe utpanna thaze. tenuM saMsAra bhramaNa paNa prathama adhyayananI jema jANavuM yAvatu pRthvIkAya AdimAM lAkho lAkho vAra utpanna thaze. tyAra pachI tyAMthI nIkaLIne te vArANasI nagarImAM matsya rUpe janma leze. tyAM mAchImAra dvArA vadhane pAmIne pharI te ja vArANasI nagarImAM eka zreSThIkuLamAM putra rUpe te utpanna thaze. tyAM te samatvane tathA sAdhudharmane prApta karIne saudharma nAmanA prathama devalokamAM deva thaze. tyAMthI cyavane mahAvideha kSetramAM janma leze. tyAM sAdhu vRttinuM samyaka rUpe pAlana karIne siddha thaze. nikSepa - upasaMhAra vAkya prathama adhyayananI jema ja jANavo. vivecana : A adhyayanamAM mAMsAhAra, paMcendriya vadha, vezyAgamana ane madyapAna Adi durvyasanonuM kaDavuM pariNAma batAvyuM che. atyaMta bhAgyazALI AtmA ja vyasanathI mukta rahI zake che, mATe sukha IcchanAra sajjanoe sadA kusaMgata ane kuvyasanano tyAga karavo joIe. II adhyayana-4 saMpUrNa II
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 82 | zrI vipAka sUtra piAMcamuM adhyayana no paricaya : A adhyayanamAM bRhaspatidatta' nAmanA rAjapurohitanuM jIvana vRttAMta che. rAjapurohitanA nAma parathI A adhyayananuM nAma 'bRhaspatidatta' rAkhavAmAM AvyuM che. kauzAMbI nagarImAM zatAnIka rAjAno udAyana nAmano rAjakumAra hato. somadatta rAjapurohita hato. tene bRhaspatidatta nAmano sarvAga suMdara putra hato. rAjAnuM mRtyu thatAM rAjakumAra udAyana rAjA thayo ane bRhaspatidatta purohita thayo. purohita rAjAno bAla mitra hato, vaLI purohita karma karatAM rAjAnA koI paNa sthAnamAM niHsaMkocapaNe rokaToka vinA gamanAgamana karato. aMtaHpuramAM paNa te game te samaye javA lAgyo. A pramANe vAraMvAra aMtaHpuramAM jatAM te purohita ApatuM nathI. mahArANI padmAvatI devImAM Asakta thayo ane tenI sAthe yatheccha bhoga bhogavavA lAgyo. ekavAra udAyananI najaramAM jhaDapAI gayo. krodhita banI rAjAe tene zuLInI sajA pharamAvI. "bahaspatidatta potAnA aparAdhathI duHkhI thaI rahyo che. tene anya koI duHkha ApatuM nathI", tevI ghoSaNA karatAM rAjakarmacArIoe tene baMdhanathI bAMdhI, mAratAM, pITatAM tenuM ja mAMsa tene khavaDAvatAM nagaramAM pheravyo. bhikSArthe bhramaNa karatAM prabhu mahAvIra svAmInA prathama gaNadhare A dArUNa dazya joyuM. teoe te purohitanA duHkhanuM kAraNa jANavAnI jijJAsA bhagavAna pAse vyakta karI. bhagavAne pharamAvyuM ke- prAcIna kALamAM sarvatobhadra nAmanuM nagara hatuM. jitazatru rAjAno mahezvaradatta nAmano purohita hato. te rAjAnI rAjya vRddhi mATe haMmezAM eka brAhmaNa, kSatriya, vaizya ane zudranA bALakanuM hRdaya kADhI tenAthI zAMti homa karato hato. aSTamIcaturdazInA be-be bALako, cAra mahIne cAra-cAra bALako, cha mahIne ATha-ATha bALako, saMvatsarIe soLa-soLa bALakonA hRdayano zAMtihoma karato. rAjAnA yuddhanA prayANa samaye 108-108 brAhmaNAdi bALakono havana karato. saMyogavaza rAjA sadA vijayI banato. tethI rAjAne te yajJAdimAM vizvAsa besI gayo hato. A prakAre ati rudra, bIbhatsa, kUra pApakarma karatAM tenAM 8000 varSa nIkaLI gayAM. aMte mRtyu pAmI te pAMcamI narakamAM gayo. tyAMnuM sattara sAgaropamanuM AyuSya bhogavIne bRhaspatidatta banyo che ane ahIM pUrvakRta avazeSa karma bhogavI rahyo che. Aje sAMje 64 varSanuM AyuSya bhogavI zULI dvArA mRtyu pAmI prathama narakamAM utpanna thaze. kramazaH badhI ja narakamAM temaja ekendriya, vikasendriyamAM bhavabhramaNa karaze. aMte hastinApuramAM mRga thaze ane jALamAM phasAI mRtyu pAmaze. tatapazcAt zreSThIputra thaI saMyama laI devalokamAM utpanna thaze, pachI mahAvideha kSetramAM jaI mokSe jaze.
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ | madhyayana-5/75lita 13 pAMcamuM adhyayanA bRhaspatidatta DODODODamanapaaDODDOOODamabaaDODDODODODOG madhyayana prAraMbha :| 1 paMcamassa ukkhevo / bhAvArtha : pAMcamA adhyayanano ullepa-prAraMbha prathama adhyayananI jema jANavo. | 2 evaM khalu jaMbU ! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM kosaMbI NAmaM NayarI hotthA / riddhatthimiyasamiddhA, vaNNao / bAhiM caMdotaraNe ujjANe / seyabhadde jakkhe / tattha NaM kosaMbIe NayarIe sayANIe NAmaM rAyA hotthA / vaNNao / miyAvaI devI, vaNNao / tassa NaM sayANIyassa putte miyAdevIe attae udAyaNe NAmaM kumAre hotthA, ahINapaDipuNNapaMciMdiyasarIre jAva juvraayaa| tassa NaM udAyaNassa kumArassa paumAvaI NAma devI hotthA / bhAvArtha : he jaMbU! te kAle ane te samaye kauzAMbI nAmanI eka nagarI hatI. te ghaNAM bhavanAdithI yukta, svacakra-paracakranA bhayathI mukta tathA samRddhithI samRddha hatI vagere varNana jANavuM. tenI bahAra caMdrAvataraNa nAmanuM udyAna hatuM. temAM zvetabhadra nAmanA yakSanuM yakSAyatana hatuM. te kauzAMbI nagarImAM zatAnIka nAmano rAjA rAjya karato hato. tene mRgAvatI nAmanI rANI hatI. rAjA ane rANInuM varNana aupapAtika sUtra pramANe jANavuM. te zatAnIka rAjAno putra ane rANI mRgAdevIno Atmaja udAyana nAmano eka kumAra hato. te sarvendriya saMpanna thAvat yuvarAja padathI alaMkRta hato. te udAyanakumAranI padmAvatI nAmanI rANI hatI. purohita gRhaspatita :| 3 tassa NaM sayANIyassa somadatte NAmaM purohie hotthA, riuvveya yajuvveya sAmaveya athavvaveyakusale / tassa NaM somadattassa purohiyassa vasudattA NAmaM bhAriyA hotthA / tassa NaM somadattassa putte vasudattAe attae bahassaidatte
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ 84 zrI vipAka sUtra NAmaM dAra hotthA / ahINapaDipuNNapaMciMdiyasarIre jAva surUve / bhAvArtha : te zatAnIka rAjAne somadatta nAmano eka purohita hato. te Rgveda, yajurveda, sAmaveda ane atharvaveda Adino saMpUrNa jJAtA hato. somadatta purohitane vasudattA nAmanI patnI hatI, tathA somadattano putra ane vasudattAno Atmaja bRhaspatidatta nAmano eka sarvAMgasaMpanna yAvat rUpavAna putra hato. 4 teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre samosarie / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM bhagavaM goyame taheva jAva rAyamaggamogADhe / taheva pAsai hatthI, Ase, purisamajjhe purisaM / ciMtA / taheva pucchara puvvabhavaM / bhagavaM vAgare / bhAvArtha : te kAle ane te samaye zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI kauzAMbI nagarInI bahAra caMdrAvataraNa udyAnamAM padhAryA. te samaye bhagavAna gautama svAmI yAvat kauzAMbI nagarImAM bhikSArthe pharatAM rAjamArga upara padhAryA. tyAM hAthIo, ghoDAo ane puruSone tathA te puruSonI vacce eka vadhya(jeno vadha karavAno che te) puruSane joyo. tene joIne manamAM vicAra karyo ane bhagavAnane tenA saMbaMdhamAM pUchyuM. bhagavAne tenA pUrvabhavanuM A pramANe varNana karyuM- pUrvabhava-purohita mahezrvaradatta : 5 evaM khalu jaMbU ! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM iheva jaMbuddIve dIve bhArahe vAse savvaobhadde NAmaM Nayare hotthA / riddhatthimiyasamiddhe, vaNNao / tattha NaM savvaobhadde Nayare jiyasattU rAyA / tassa NaM jiyasattussa raNNo mahesaradatte NAmaM purohie hotthA, riuvveya-yajuvveya- sAmaveya-athavvaveyakusale yAvi hotthA / bhAvArtha : he jaMbU ! te kAle ane te samaye A jaMbudrIpa nAmanA dvIpamAM bharatakSetramAM sarvatobhadra nAmanuM nagara hatuM. te nagara Rddhi samRddhithI yukta ane bhayathI rahita hatuM vagere varNana jANavuM. te nagaramAM jitazatru nAmanA rAjA rAjya karatA hatA. te jitazatru rAjAne mahezvaradatta nAmano eka purohita hato. te Rgveda, yajurveda, sAmaveda ane atharvavedamAM kuzaLa hato. mahezvaradatta dvArA ghora paMcendriya hiMsA H 6 tae NaM se mahesaradatte purohie jitasattussa raNNo rajjabalavivaddhaNaTThayAe kallAkalli egamegaM mAhaNadArayaM, egamegaM khattiyadArayaM egamegaM vaissadArayaM, egamegaM suddadArayaM giNhAvei, giNhAvettA tesiM jIvaMtagANaM ceva hiyayauMDae giNhAve giNhAvettA jiyasattussa raNNo saMtihomaM karei /
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhyayana-pa/bRhaspatidatta. [85] tae NaM se mahesaradatte purohie aTThamI-cauddasIsu duve-duve mAhaNakhattiyavaissa-suddadArage, cauNha mAsANaM cattAri-cattAri, chaNha mAsANaM aTTha-aTTha, saMvaccharassa solasa-solasa / / jAhe jAhe vi ya NaM jiyasattU rAyA parabaleNa abhimuMjai, tAhe tAhe vi ya NaM se mahesaradatte purohie aTThasayaM mAhaNadAragANaM, aTThasayaM khattiyadAragANaM, aTThasaya vaissadAragANa, aTThasaya suddadAragANaM purisehiM giNhAvei, giNhAvettA jiyasattussa raNNo saMtihomaM karei / tae NaM se parabale khippAmeva viddhaMsijjai vA paDisehijjai vaa| bhAvArtha : mahezvaradatta purohita jitazatru rAjAnA rAjya ane baLa(sainya)nI vRddhi mATe pratidina eka eka brAhmaNa bALaka, eka eka kSatriya bALaka, eka eka vaizya bALaka ane eka eka zudra bALakane pakaDAvIne, jIvatAM ja temanAM hRdayonA mAMsapiMDAne kADhIne jitazatru rAjAnA nimitte zAMtihoma karato hato. A sivAya te purohita AThama ane caudazanA divase babbe bALakone, cAra mahIne(cAra mAsa thatAM) cAra bALakone, cha mahIne ATha-ATha bALakone ane varSe soLa-soLa bALakonAM hRdayanA mAMsapiMDothI zAMti homa karato hato. jyAre jyAre jitazatru rAjAnuM koI bIjA zatru rAjA sAthe yuddha thatuM, tyAre te mahezvaradatta purohita 108 brAhmaNa bALako, 108 kSatriya bALako, 108 vaizya bALako ane 108 zUdra bALakone potAnA mANaso dvArA pakaDAvIne temanI jIvitAvasthAmAM ja hRdayanA mAMsapiMDone kaDhAvIne jitazatru rAjAnA vijaya nimitte zAMti homa karato hato. tenA prabhAvathI jitazatru rAjA tarata ja zatruno nAza karI detA kAM bhagADI detA. pApiSTha mahezvaradatta pAMcamI narakamAM - | 7 tae NaM se mahesaradatte purohie eyakamme eyappahANe eyavijje eyasamAyAre subahUM pAvakammaM samajjiNittA tIsaM vAsasayaM paramAuyaM pAlaittA kAlamAse kAlaM kiccA paMcamIe puDhavIe ukkoseNaM sattarasa sAgarovama TThiie Narage uvavaNNe / bhAvArtha : AvAM prakAranAM dUra karmonuM anuSThAna karanAra,jUra karmomAM pradhAna, aneka prakAranAM pApakarmono saMgraha karIne traNaso varSanuM AyuSya bhogavIne pAMcamI narakabhUmimAM 17 sAgaropamanI utkRSTa sthitie nArakI rUpe te purohita utpanna thayo. bRhaspatidattano vartamAna bhava :|8 se NaM tao aNaMtaraM uvaTTittA iheva kosaMbIe NayarIe somadattassa purohiyassa
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 8 zrI vipAka sUtra vasudattAe bhAriyAe puttattAe uvavaNNe / tae NaM tassa dAragassa ammApiyaro NivvattabArasAhassa imaM eyArUvaM NAmadheja kareMti-jamhA NaM amhaM ime dArae somadattassa purohiyassa putte, vasudattAe attae, tamhA NaM hou amhaM dArae bahassaidatte NAmeNaM / tae NaM se bahassaidatte dArae paMcadhAipariggahie jAva parivaDDai / tae NaM se bahassaidatte ummakabAlabhAve jovvaNagamaNuppatte viNNAyapariNayamette hotthA / se NaM udAyaNassa kumArassa piyabAlavayassae yAvi hotthA / sahajAyae, sahavaDDiyae, shpNsukiiliye| bhAvArtha : tyAra pachI mahezvaradattano pApiSTha jIva te pAMcamI narakabhUmimAMthI nIkaLIne sIdho A kauzAMbI nagarImAM somadatta purohita ane vasudattA nAmanI patnIne tyAM putra rUpe utpanna thayo. janmelA mAtApitAe bAramA divase nAmakaraNa karatAM somadattano putra ane vasudattAno Atmaja hovAthI tenuM nAma bRhaspatidatta rAkhyuM. pachI te bRhaspatidatta bALaka pAMca dhAvamAtAothI parigRhIta kAvata vRddhine prApta thato bAlyabhAvano tyAga karIne yuvAvasthAne prApta thayo. paripakva buddhivALo thayo. te udAyana rAjakumArano bALapaNathI ja mitra hato. te baMne eka sAthe janmyA hatA, eka sAthe moTA thayA hatA ane eka sAthe ja ramyA hatA. | 9 tae NaM se sayANIe rAyA aNNayA kayAi kAladhammuNA saMjutte / tae NaM se udAyaNe kumAre bahUhiM rAIsara-talavara-mADaMbiya-koDuMbiya- ibbhaseTThI-seNAvai satthavAhappabhiihiM saddhiM parivuDe royamANe, kaMdamANe, vilavamANe sayANIyassa raNNo mahayA iDDi-sakkArasamudaeNaM NIharaNaM karei, karettA bahUhiM loiyAI mayakiccAI karei / tae NaM te bahave rAIsara jAva satthavAhA udAyaNaM kumAraM mahayA- mahayA rAyAbhiseeNaM abhisiMcati / tae NaM se udAyaNakumAre rAyA jAe mahayA himavaMta jAva rajjaM pasAsemANe viharai / bhAvArtha ? tyAra pachI koI vakhate mahArAjA zatAnIkanuM mRtyu thayuM tyAre udAyanakumAre ghaNA rAjA, mahArAjA, talavara, mAMDalika, kauTuMbika, Ibhya, zreSThI, senApati ane sArthavAha AdinI sAthe rudana karatAM, AjaMda karatAM tathA vilApa karatAM zatAnIka rAjAnuM ghaNI RddhipUrvaka nissaraNa tathA anya mRtaka saMbaMdhI saMpUrNa laukika kRtyo karyA. tyAra bAda anya rAjA, mahArAjA yAvata sArthavAha Adi lokoe maLIne moTA samAroha sAthe
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayana-pa/bRhaspatidatta 87 udAyanakumA2no rAjyAbhiSeka karyo. udAyanakumAra himAlaya parvatanI jema mahAna rAjA banI gayA yAvat rAjyanuM saMcAlana karavA lAgyA. 10 tae NaM se bahassaidatte dArae udAyaNassa raNNo purohiyakammaM karemANe savvaTThANesu, savvabhUmiyAsu, aMteure ya diNNaviyAre jAe yAvi hotthA / tae NaM se bahassaidatte purohie udAyaNassa raNNo aMteuraMsi velAsu ya avelAsu ya, kAle ya akAle ya, rAo ya viyAle ya pavisamANe aNNayA kayAi paumAvaIe devIe saddhiM saMpalagge yAvi hotthA / paumAvaIe devIe saddhi urAlAI bhogabhogAiM bhuMjamANe viharai / bhAvArtha : tyAra bAda bRhaspatidatta kumAra udAyana rAjAno purohita banyo ane purohita saMbaMdhI kAmakAja karato te sarva sthAno, sarva bhUmio tathA aMtaHpuramAM IcchAnusAra koI paNa jAtanI rokaToka vinA Ava-jA karavA lAgyo. tyAra bAda udAyana rAjAnA aMtaHpuramAM kALe--akALe, rAtri ane saMdhyAkALa mAM svecchApUrvaka praveza karatAM koI vakhate bRhaspatidatta purohitano, padmAvatI rANI sAthe anucita saMbaMdha thaI gayo. tadnusAra padmAvatI rANI sAthe te udAra(IcchA mujaba) manuSya saMbaMdhI kAmabhogonuM sevana karavA lAgyo. 11 imaM ca NaM udAyaNe rAyA pahAe jAva vibhUsie jeNeva paumAvaI devI teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA bahassaidattaM purohiyaM paumAvaIe devIe saddhiM urAlAI bhogabhogAi bhuMjamANaM pAsai, pAsittA Asurutte jAva tivaliyaM bhiuDiM NiDAle sAhaTU bahassaidattaM purohiyaM purisehiM giNhAvei giNhAvettA aTThi - muTThi - jANukopparapahAra-saMbhagga-mahiyagattaM karei, karettA avaoDaya-baMdhaNaM karei, karettA eeNaM vihANeNaM vajjhaM ANavei / evaM khalu goyamA ! bahassaidatte purohie purA purANANaM jAva viharai | bhAvArtha : ekavAra udAyana rAjA snAnAdithI nivRtta thaIne yAvat samasta AbhUSaNothI alaMkRta thaIne padmAvatI rANI AvyA, tyAM teNe padmAvatI rANI sAthe kAmabhogonuM sevana karatAM bRhaspatidatta purohitane joyo, jotAM ja te krodhathI tamatamI UThyo ane kapALa para traNa rekhAvALI bhRkuTi caDhAvIne bRhaspatidatta purohitane mANaso dvArA pakaDAvIne lAkaDI, muThThI, paga, koNI AdinA prahArothI tenA hADakAM khokharAM karI nAkhyAM, adhamUo karI nAMkhyo ane pachI A pramANe (rAjamArgamAM tame je pramANe joyuM) Avo kaThora daMDa devAnI rAjapuruSone AjJA ApI. he gautama ! A pramANe bRhaspatidatta purohita pUrvakRta pApakarmonAM phaLano pratyakSa rUpe anubhava karI rahyo che.
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 88 ] zrI vipAka sUtra bRhaspatidattanuM bhaviSya ane bhavapramANa :|12 bahassaidatte NaM bhaMte ! dArae io kAlagae samANe kahiM gacchihii? kahiM uvavajjihii? ___goyamA ! bahassaidatte NaM dArae purohie causaddhiM vAsAiM paramAuyaM pAlaittA ajjeva tibhAgAvasese divase sUliya-bhiNNe kae samANe kAlamAse kAlaM kiccA imIse rayaNappabhAe puDhavIe ukkosaM sAgarovamaTThiiesu Neraiesu NeraiyattAe uvavajjihii / saMsAro jahA paDhame jAvavAuteu Au puDhavIsu / tao hatthiNAure Nayare migattAe paccAyAissai / se NaM tattha vAuriehiM vahie samANe tattheva hatthiNAure Nayare seTThikulaMsi puttattAe paccAyAhii, bohiM, sohamme kappe, mahAvidehe vAse sijjhihii / Nikkhevo jahA paDhamassa / bhAvArtha: gautama svAmIe prazna karyo- he bhadaMta ! bRhaspatidatta purohita ahIMthI mRtyu pAmIne kyAM jaze ane kyAM utpanna thaze? bhagavAne kahyuM- he gautama ! bRhaspatidatta purohita 64 varSanA AyuSyane bhogavIne Aje ja divasano trIjo bhAga bAkI raheze tyAre zULI para caDhAvavAthI mRtyunA samaye mRtyu pAmIne ratnaprabhA nAmanI prathama narakabhUmimAM utpanna thaze. tyAMthI nIkaLIne prathama adhyayanamAM kahelA mRgAputranI jema saMsAra paribhramaNa karato yAvatu badhI narakomAM utpanna thaze. badhA tiryacomAM tathA ekendriyomAM lAkho lAkhovAra janma-maraNa karaze. tyAra pachI hastinApura nagaramAM mRga rUpe janma leze. zikArIo dvArA vadha pAmIne te A hastinApura nagaramAM zreSThIkuLamAM putrarUpe janma dhAraNa karaze. tyAM dharmane prApta karaze ane kALa karIne saudharma nAmanA prathama devalokamAM utpanna thaze, tyAMthI cyavIne mahAvideha kSetramAM utpanna thaze. tyAM aNagAra vRtti dhAraNa karIne saMyama ArAdhanA dvArA karmono kSaya karIne sarva karmano aMta karaze, paramasiddhi-mokSane meLavaze. nikSepa :- upasaMhAra prathama adhyayananI jema jANavo joIe. vivecana : A adhyayanamAM hiMsAnAM krUra pariNAmonuM ane parastrIgamananuM duSpariNAma batAvavAmAM AvyuM che. vyakti game teTalI caturAI kare paNa pApa kyAreka to pragaTa thaI ja jAya. bhogavilAsane kAraNe bRhaspatidatta rAjapurohita te ja bhavamAM dAruNa duHkhe mRtyune pAmI, bhavobhava sudhI narakano mahemAna thayo, mATe mana ane IcchAo para aMkuza rAkhavo e ja sukhI thavAno mArga che. II adhyayana-pa saMpUrNa |
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhyayana-SAnaMdivardhana [ 89 ] ni chaThuM adhyayana ) paricaya : A adhyayanamAM'naMdivardhana' nAmanA rAjakumAranuM jIvanavRttAMta che. te rAjakumAranA nAmanA AdhAre ja A adhyayananuM nAma 'naMdivardhana' prasiddhi pAmyuM che. mathurA nagarImAM 'zrIdAma' nAmano rAjA rAjya karato hato. tene naMdivardhana nAmano putra hato. te sarvAga suMdara evaM lakSaNayukta hato. yathA samaye tene yuvarAja banAvavAmAM Avyo paNa zrIdAmanI uMmara lAMbI hatI tethI yuvarAjanI 60 varSanI uMmara thavA chatAM rAjya na maLyuM. lAMbA samaya sudhI rAjya na maLatA naMdivardhananI rAjyalisA baLavattara banI. te rAjAnA mRtyune Icchato tene mAravAno upAya vicAravA lAgyo. koI upAya na sUjhatAM teNe rAjAnI hajAmata karanAra hajAmane aDadhA rAjyanI lAlaca ApI rAjAnA gaLAmAM chUrIno ghA karavA kahyuM. te samaye hajAme rAjyanA lobhamAM te vAta svIkArI lIdhI paNa pachI te bhayabhIta banI gayo. bhayanA kAraNe teNe sarva vRttAMta rAjAne jaNAvI dIdhuM. rAjA rAjakumAra upara atyaMta kopita thayA ane mRtyudaMDa jAhera karyo. rAjapuruSoe tene baMdhanamAM bAMdhI, aneka prakAre pIDAo detAM nagaramAM pheravyo. cauTA upara ati uSNa siMhAsana upara tene besADI, lokhaMDa, trAMbu tathA zIzu AdinA atyuSNa rasathI abhiSeka karavA lAgyA. te vakhate gautama svAmI bhikSArthe nagaramAM padhAryA. A dazya nihALyuM ane udyAnamAM pAchA jaI bhagavAna pAse te dAruNa dazyanuM varNana karI, te rAjakumArano pUrbhabhava jANavAnI jijJAsA vyakta karI. bhagavAne tenA pUrvabhavanuM varNana karatAM kahyuM siMhapura nagaramAM siMharatha rAjAno duryodhana nAmano jelara hato. te adharmI ane saMkliSTa pariNAmI hato. tenI pAse daMDa devAnA aneka sAdhano hatA. rAjanA aparAdhI cora, lUMTArA, ghAtaka, laMpaTa Adi koI paNa vyakti jelamAM Ave tene nirdayatApUrvaka aneka prakAranI yAtanAo Apato hato. keTalAkane hAthI, ghoDA, UMTa, bheMsa, bakarAdi pazuonuM mUtrapAna karAvato, keTalAkane tapta tAMbuM, loDhuM, sIsuM pIvaDAvato, keTalAkane vibhinna prakAranA baMdhanothI majabUta bAMdhato, zarIrane vALato, saMkocato athavA zastrothI cIrato, keTalAkane cAbuka AdithI mAra mArI adhamUo karI deto, hADakAMnA cUrecUrA karI nAkhato, UMdhA laTakAvI chedana karato, kSAra mizrita telathI mardana karAvato, aneka marmasthAnomAM khIlIo Thokato, hAtha-paganI AMgaLIomAM soIo bhoMkato ane tenAthI jamIna khodAvato, bhInA cAmaDAthI
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 90 | zrI vipAka sUtra zarIrane bAMdhI taDakAmAM besADato, cAmaDuM jyAre sUkAI jatuM ane saMkocAI jatuM tyAre tene kholI nAkhato. A prakAre bahu pApakarma karatAM-karatAM 3100 varSanuM AyuSya pUrNa karI duryodhana chaThThI narakamAM utpanna thayo. tyAM 22 sAgaropama sudhI dArUNa vedanA bhogavI naMdivardhana' rUpe janma pAmyo che. Aje 60 varSanuM AyuSya pUruM karI prathama narakamAM jaze. ghora duHkho bhogavatAM bhavabhramaNa karaze. aMte maccha banI maraNa pAmaze pachI zreSThIputra thaIne saMyama leze. tyAMthI prathama devalokamAM utpanna thaI, mahAvideha kSetramAM manuSyarUpe utpanna thaI saMyamanuM pAlana karI mokSe jaze.
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayana-naMdivardhana 9 chachuM adhyayana nAMdivardhana adhyayana prAraMbha :3 chakta karavA bhAvArtha : ullepa - chaTTA adhyayanano prAraMbha pahelA adhyayananI jema jANavo. | 2 evaM khalu jaMbU ! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM mahurA NAma NayarI hotthA / bhaMDIre ujjANe / sudaMsaNe jakkhe / siridAme rAyA / baMdhusirI bhAriyA / putte NadivaddhaNe kumAre, ahINa paDipuNNa paciMdiyasarIre jAva juvraayaa| bhAvArtha : he jaMbU! te kAle ane te samaye mathurA nAmanI nagarI hatI. tyAM bhaMDIra nAmanuM eka udhAna hatuM. temAM sudarzana nAmanA yakSanuM yakSAyatana hatuM. tyAM zrIdAma nAmano rAjA rAjya karato hato. tenI baMdhuzrI nAmanI rANI hatI. teno naMdivardhana nAmano sarvAMgasaMpana, pratipUrNa IndriyavALo ane suMdara yuvarAja padathI alaMkRta putra hato. | 3 tassa siridAmassa subaMdhu NAmaM amacce hotthA / sAma-daMDa-bheya uvappayANa NIikusale, supautta NayavihaNNU / tassa NaM subaMdhussa amaccassa bahumittAputte NAmaM dArae hotthA, ahINapaDipuNNapaMciMdiyasarIre, vnnnno| tassa NaM siridAmassa raNNo citte NAmaM alaMkArie hotthA / siridAmassa raNNo citte bahuvihaM alaMkAriyakammaM karemANe savvaTThANesu ya savvabhUmiyAsu ya, aMteure ya, diNNaviyAre yAvi hotthA / bhAvArtha : zrIdAma rAjAne sAma, daMDa, bheda ane dAnanItimAM nipuNa ane aneka prayoga vidhi tathA nayono jANakAra subaMdhu nAmano maMtrI hato. te maMtrIno bahumitrAputra nAmano eka bALaka hato. te sarvAMgasaMpanna ane rUpavAna hato vagere varNana jANavuM. zrIdAma rAjAne citra nAmano hajAma hato. te rAjAnuM aneka prakAre alaMkArika karma karato hato. te rAjAjJAthI sarva sthAnomAM, sarva bhUmiomAM tathA aMtaHpuramAM paNa roka-Toka vinA gamanAgamana karato hato.
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 42 zrI vipAka sUtra 4 teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM sAmI samosaDhe / parisA NiggayA, rAyA Niggao jAva parisA paDigayA / bhAvArtha : te kAle ane te samaye mathurA nagarImAM bhagavAna mahAvIra svAmI padhAryA. pariSada darzana karavA nIkaLI ane rAjA paNa bhagavAnanA darzanArthe nagaramAMthI nIkaLyA yAvata pariSada pAchI cAlI gaI. nahivardhanano pazyiya : 5 teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa jeTe aMtevAsI jAva rAyamaggamogADhe taheva hatthI, Ase, purise pAsai / tesiM ca purisANaM majjhagayaM egaM purisaM pAsai jAva NaraNArisaMparivuDaM / tae NaM taM purisaM rAyapurisA caccaraMsi tattaMsi ayomayaMsi samajoibhUyaMsi siMhAsaNaMsi NivesAveti / tayANaMtaraM ca NaM purisANaM majjhagayaM purisaM bahuviha ayakalasehiM tattehiM samajoebhUehiM, appegaiyA taMbabhariehiM, appegaiyA tauyabhariehiM, appegaiyA sIsagabhariehiM, appegaiyA kalakalabhariehiM, appegaiyA khAratellabhariehiM, mahayA mahayA rAyAbhisee NaM abhisiMcati / tayANaMtaraM ca NaM tattaM ayomayaM samajoibhUyaM ayomayasaMDAsaeNaM gahAya hAraM piNaddhati / tayANaMtaraM ca NaM addhahAraM piNaddhati, tisariyaM piNaddhati, pAlaMbaM piNaddhati, kaDisuttayaM piNaddhati, paDheM piNaddhati, mauDaM piNaddhati / ciMtA taheva jAva vAgarei / bhAvArtha : te samaye bhagavAna mahAvIra svAmInA pradhAna ziSya gautama svAmI bhikSArthe gamana karatAM bhAvatuM rAjamArgamAM padhAryA. tyAM temaNe hAthIo, ghoDAo ane puruSone joyA tathA te puruSonI vacce rahelA yAvat ghaNAM naranArIothI gherAyelA eka puruSane joyo. rAjapuruSoe te puruSane ghaNA rastA maLatAM hoya tevA sthAnamAM agninI samAna tapelA lohamaya siMhAsana para besADyo hato, tyAra pachI koI rAjapuruSa tene agni samAna garama loDhAnA rasathI, tAMbAnA rasathI, jasatanA rasathI, sIsAnA rasathI cham cham zabda karatAM garama pANIthI ane kSArayukta telathI bharelA lokhaMDanA ghaDAothI teno mahAna rAjyAbhiSeka jevo abhiSeka karatA hatA. tyAra pachI tene koI lokhaMDanI sANasIthI pakaDIne agninI samAna tapelA lokhaMDano aDhArasaro hAra, navasaro hAra, traNasaro hAra, lAMbI laTakatI mALA, kaMdoro, mastakanA paTTavastra-bhUSaNa vizeSa ane koI mukuTa paherAvatA hatA.
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhyayana-snadivardhana | 3 A bhayAnaka dazya joIne zrI gautama svAmIne pUrvavat vicAra Avyo- A puruSa nArakIya vedanA bhogavI rahyo che yAvat gautama svAmI te puruSano pUrvajanma saMbaMdhI vRttAMta bhagavAnane pUchyuM. tenA uttaramAM bhagavAna A pramANe kahyuMnhivrdhnno pUrvabhava :| 6 evaM khalu goyamA ! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM iheva jaMbuddIve dIve bhArahe vAse sIhapure NAma Nayare hotthA / riddhatthimiyasamiddhe, vaNNao / tattha NaM sIhapure Nayare sIharahe NAmaM rAyA hotthA / tassa NaM sIharahassa raNNo dujjohaNe NAmaM cAragapAlae hotthA, ahammie jAva duppaDiyANaMde / bhAvArtha : he gautama! te kAle ane te samaye A jaMbUDhIpa nAmanA dvIpamAM, bhAratavarSa nAmanA kSetramAM siMhapura nAmanuM eka zraddha, simita ane samRddhanagara hatuM, vagere varNana jANavuM. tyAM siMharatha nAmano rAjA rAjya karato hato. te rAjAne duryodhana nAmano eka kArAgRharakSaka(jelara) hato. te adharmI thAvat muzkelIthI prasanna thanAra hato. kArAgRha adhipatino ghora atyAcAra - |7 tassa NaM dujjohaNassa cAragapAlagassa imeyArUve cAragabhaMDe hotthAbahave ayakuMDIo appegaiyAo taMbabhariyAo, appegaiyAo tauyabhariyAo, appegaiyAosIsagabhariyAo. appegaiyAo kalakalabhariyAo. appegaiyAo khAratellabhariyAo- aNagikAryasi addahiyAo ciTThati / tassa NaM dujjohaNassa cArapAlagassa bahave uTThiyAo-appegaiyAo AsamuttabhariyAo, appegaiyAo hatthimuttabhariyAo, appegaiyAo gomuttabhariyAo, appegaiyAo mahisamuttabhariyAo, appegaiyAo uTThamuttabhariyAo, appegaiyAo ayamuttabhariyAo, appegaiyAo elamuttabhariyAo bahupaDipuNNAo ciTThati / tassa NaM dujjohaNassa cAragapAlassa bahave hatthaMDuyANa ya pAyaMDuyANa ya haDINa ya NiyalANa ya saMkalANa ya pujA ya NigarA ya saNNikkhittA ciTThati / tassa NaM dujjohaNassa cAragapAlassa bahave veNulayANa ya vettalayANa ya ciMcAlayANa ya chiyANa ya kasANa ya vAyarAsINa ya puMjA NigarA ya saNNikkhittA ciTThati /
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vipAka sUtra tassa NaMdujjohaNassa-cAragapAlassa bahave silANa ya lauDANa ya moggarANa ya kaNaMgarANa ya puMjA ya NigarA ya saNNikkhittA ciTThati / tassa NaM dujjohaNassa cAragapAlassa bahave taMtINa ya varattANa ya vAgarajjUNa ya vAlayasuttarajjUNa ya puMjA ya NigarA ya saNNikkhittA ciTThati / tassa NaM dujjohaNassa cAragapAlassa bahave asipattANa ya karapattANa ya khurapattANa ya kalaMbacIrapattANa ya puMjA ya NigarA ya saNNikkhittA ciTuMti / tassa NaM dujjohaNassa cAragapAlassa bahave lohakhIlANa ya kaDagasakkarANa ya cammapaTTANa ya allapaTTANa ya puMjA ya NigarA ya saNNikkhittA ciTuMti / tatsa NaM dujjohaNassa cAragapAlassa bahave sUINa ya DaMbhaNANa ya koTTillANa ya puMjA ya NigarA ya saNNikkhittA ciTThati / tassa NaM dujjohaNassa cAragapAlassa bahave satthANa ya pippalANa ya kuhADANa ya NahaccheyaNANa ya dabbhaiyANa ya puMjA ya NigarA ya saNNikkhittA ciTuMti / bhAvArtha : duryodhana nAmanA te kArAgRha adhipati(jelara) pAse nIce pramANe kArAgAranAM upakaraNo hatAM. tene tyAM aneka prakAranI lohamaya kaMDIo hatI. jemAMthI keTalIka pIgALelA garama tAmrathI pUrNa hatI, keTalIka jasatanA garama rasathI paripUrNa hatI. keTalIka sIsAnA rasathI paripUrNa hatI, keTalIka cUrNa mizrita jaLa(je jaLano sparza thatAM ja baLatarA thAya)thI bharelI hatI ane keTalIka kSArayukta telathI bharelI hatI ane te agni para ja mUkI rAkhavAmAM AvatI hatI. duryodhana nAmanA jelara pAse UMTonA pRSThabhAga samAna moTAM moTAM aneka mATalAM hatAM. temAMthI keTalAMka ghoDAnAM mUtrathI bharelAM hatAM, keTalAMka hAthInAM mUtrathI bharelAM hatAM, keTalAMka UMTanAM mUtrathI hatAM, keTalAMka gAyonA mUtrathI, keTalAka bheMsonAM mUtrathI, keTalAMka bakarAonAM mUtrathI ane keTalAMka gheTAnAM mUtrathI bharelAM hatAM. te duryodhana nAmanA jelara pAse aneka hastAMduka hAthanI kASTamaya beDIo, pAdAMduka-paganI beDIo, lAkaDAnI beDI, lokhaMDanI beDI ane lokhaMDanI sAMkaLonA zikharayukta ane zikhara rahita DhagalAo hatA. te duryodhana jelara pAse aneka vAMsanI cAbuko, veMta-netaranI cAbuko, AMbalInI cAbuko, komaLa cAmaDAnI cAbuko, sAmAnya cAmaDAnI cAbuko ane vRkSanI chAlathI banAvela cAbukonA puMja (zikhara sahitanA DhagalAo) ane nikara(zikhara rahitanA DhagalAo) hatA.
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhyayana-dAna divardhana / 45 da . .. te duryodhana jelaranI pAse aneka zilAo, lAkaDIo, murgAro ane laMgaro(jaLamAM cAlanAra jahAja Adine sthira karanAra yaMtra vizeSa)nA peja ane nikaro hatA. dhana jelaranI pAse aneka prakAranA cAmaDAnA rAMDhavAo(rassIo), sAmAnya doraDAo(rasmIo), jhADanI chAlamAMthI banAvela doraDAo, vALanI rassIo(UnanI rassIo) ane sUtaranI rassIonA peja ane nikaro hatAM. te duryodhana jelara pAse talavAra, ArA-karavato, astrAo ane kadaMbacIrapatra nAmanA zastra vizeSanA puMja ane nikaro hatA. te duryodhana jelaranI pAse aneka prakAranI lokhaMDanI khIlIo, vAMsanI saLIo, cAmaDAnA paTTAo ane allapaTTa(vIMchInI pUMchanA AkAranuM zastra)nA puMja ane nikaro hatA. te duryodhana jelara pAse aneka prakAranI soyo, DuMbhANAo-agnimAM tapAvIne jenAthI zarIramAM DAma ApavAmAM Ave tevI lokhaMDanI saLIo ane nAnA mugaronA peja ane nikaro hatA. te duryodhana jelaranI pAse aneka prakAranA zastro, nAnA charAo, kuhADAo, nakha chedako-nakha kApavAnI neraNIo ane DAbho(darbhanA agrabhAganI samAna tIkSNa hathiyAro)nA paMja ane nikaro DatA. | 8 tae NaM se dujjohaNe cAragapAle sIharahassa raNNo bahave core ya pAradArie ya gaThibhee ya rAyAvakArI ya aNahArae ya bAlaghAyae ya vissaMbhaghAyae ya jUyagare ya khaMDapaTTe ya purisehiM giNhAvei, giNhAvittA uttANae pADei, pADettA lohadaMDeNaM muhaM vihADei, vihADittA appegaie tattataMba pajjei, appegaie tauyaM pajjei, appegaie sIsagaM pajjei, appegaie kalakalaM pajjei, appegaie khAratellaM pajjei, appegaiyANaM teNaM ceva abhiseyagaM karei / / ___ appegaie uttANae pADei, pADittA, AsamuttaM pajjei, appegaie hatthimuttaM pajjei jAva appegaie elamuttaM pajjei / / appegaie heTThAmuhe pADei, chaDachaDassa vammAvei, vammAvittA appegaie teNaM ceva ovIlaM dalayai / __ appegaie hatthaMduyAI baMdhAvei, appegaie pAyaMdue baMdhAvei, appegaie haDibaMdhaNaM karei, appegaie NiyaDabaMdhaNaM karei, appegaie saMkoDiyamoDiyayaM karei, appegaie saMkalabaMdhaNaM karei / appegaie hatthachiNNae karei jAvasatthovADiyaM karei, appegaie veNulayAhi
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vipAke sUtra ya jAva vAyarAsIhi ya haNAvei / appegaie uttANae kAravei, kArettA ure silaM dalAvei, tao lauDa chuhAvei, chuhAvittA purisehiM ukkaMpAvei / appegaie taMtIhi ya jAva suttarajjuhi ya hatthesu pAesu ya baMdhAvei, agaDaMsi ocUlayAlagaM pajjei, appegaie asipattehi ya jAva kalaMbacIrapattehi ya pacchAvei, pacchAvettA khAratelleNaM abhigAvei / / appegaie NiDAlesu ya avadUsu ya kopparesu ya jANusu ya khaluesu ya lohakIlae ya kaDasakkarAo ya davAvei, alie bhaMjAvei / ____ appegaie sUIo kuMbhaNANi ya hatthaMguliyAsu ya pAyaMguliyAsu ya koTTillaehi ya AuDAvei, AuDAvettA bhUmiM kaMDUyAvei / appegaie satthehi ya jAva NahaccheyaNehi ya aMga pacchAvei, dabbhehi ya kusehi ya ollavaddhehi ya veDhAvei, veDhAvettA AyavaMsi dalayai, dalaittA sukke samANe caDacaDassa uppAvei / bhAvArtha : tyAra pachI te duryodhana nAmano jelara siMharatha rAjAnA aneka corone, parastrIlaMpaTone, khissA- kAtaruone, rAjAnA duzmanone, RNadhAraka-deNuM pAchuM nahIM ApanArAone, bALaghAtakone, vizvAsaghAtIone, jugArIone, dhUrta puruSone, rAjapuruSo dvArA pakaDAvIne, UMdhe mAthe pADIne lokhaMDanA daMDathI mukha kholAvIne keTalAkane tapAveluM tAMbu pIvaDAve, keTalAkane jasata, sIsu, cUrNAdi mizrita jaLa athavA cham cham zabda karatuM (UkaLatuM) ati uSNa jaLa ane kSArayukta tela pIvaDAvato hato ane keTalAkane tenAthI navaDAvato hato. keTalAkane UMdhe mAthe pADIne ghoDAnuM, hAthInuM vAva, gheTAnuM mUtra pIvaDAvato hato. keTalAkane UMdhe mAthe pADIne khUba UlaTI karAvIne pIDA Apato hato. keTalAkane hAthakaDIothI, paganA gADha baMdhanothI-paganI beDIothI ane keTalAkane khIlA sAthe bAMdhato hato. keTalAkanA zarIrane saMkocato hato, keTalAkanA zarIrane maraDato hato, keTalAkane sAMkaLothI bAMdhato hato, keTalAkanA hAtha kApato hato yAvatu zastrothI zarIranAM avayavone kApato hato, keTalAkane vAMsanI soTIothI yAvatuM vRkSanI chAlanI cAbukothI marAvato hato. keTalAkane UMdhe mAthe pADIne tenI chAtI para zilA ane lAkaDAM rAkhIne rAjapuruSo dvArA te zilA tathA lAkaDAnuM halAvato hato tethI hADakAM tUTI jatA hatA.
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhyayana-SAnadivardhana [ 97 | keTalAkanA hAtho ane pago cAmaDAnA doraDAo yAvatuM sUttaranI rassIothI baMdhAvato hato, baMdhAvIne kUvAmAM UMdhA laTakAvato hato, laTakAvIne gothAM khavaDAvato hato, keTalAkanuM asipatra yAvat kadaMbaracIra patrothI chedana karAvato hato ane tenA para kSArayukta telanuM mAliza karAvato hato, keTalAkanA mastakamAM, gaLAmAM, koNIomAM, goThaNomAM, saMdhisthAnomAM loDhAnA khIlAo tathA vAMsanI saLIo ThokAvato hato tathA vIMchInA kAMTAne zarIramAM praveza karAvato hato. keTalAkanI hAthanI AMgaLIo ane paganI AMgaLIomAM mudugaro dvArA soyo ane DUbhANAo(DAma devAnuM zastra vizeSa)no praveza karAvato hato ane bhUmi khodAvato hato. keTalAkanA zarIrane zastro yAvatu neharaNo(nakha kApavAnA zastra)thI cholAvato hato ane teonA zarIra upara mULasahita kuzAo, mULa rahita kuzAo(darbha) tathA bhInA cAmaDA vIMTIne taDakAmAM UbhA rAkhIne te sukAI jAya tyAre utpAdana karAvato hato arthAtu cAmaDI sahita tene kaDhAvato hato. duSTa AcaraNanuM duSpariNAma :| 9 tae NaM se dujjohaNe cAragapAlae eyakamme eyappahANe eyavijje e yasamAyAre subahu pAvakammaM samajjiNittA egatIsaM vAsasayAI paramAuyaM pAlaittA kAlamAse kAlaM kiccA chaTThIe puDhavIe ukkoseNaM bAvIsasAgarovama TThiiesu Neraiesu NeraiyattAe uvaNNe / bhAvArtha : A rIte te duryodhana nAmano jelara AvI nirdayatApUrNa pravRttione ja potAnuM kArca samajIne tene ja prAdhAnya Apato hato. e pravRttione potAnuM jJAna ane sarvottama AcaraNa banAvato atyaMta pApakarmonuM upArjana karIne 3100 varSanA parama AyuSyane bhogavIne mRtyunA samaye mRtyu pAmI chaThThI narakabhUmimAM utkRSTa ra0 sAgaropamanI sthitie nArakIrUpe utpanna thayo. naMdivardhanano vartamAna bhava :| 10 se NaM tao aNaMtaraM uvvaTTittA iheva mahurAe NagarIe siridAmassa raNNo baMdhusirIe devIe kuMcchisi puttattAe uvavaNNe / tae NaM baMdhusirI NavaNhaM mAsANaM bahupaDipuNNANaM jAvadAragaM pyaayaa| tae NaM tassa dAragassa ammApiyaro Nivvatte bArasAhe imaM eyArUvaM NAmadhejjaM kareMti-hou NaM amhaM dArage NadivaddhaNe NAmeNaM / tae NaM se NadivaddhaNe kumAre paMcadhAIparivuDe jAva parivaDDai / tae NaM se NaMdivaddhaNe kumAre ummukkabAlabhAve viNNAyapariNayamette jovvaNagamaNuppatte viharai jAva juvarAyA jAe yAvi hotthA /
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 88 | zrI vipAka sUtra tae NaM se NaMdivaddhaNe kumAre rajje ya jAva aMteure ya mucchie icchai siridAmaM rAyaM jIviyAo vavarovettA, sayameva rajjasiriM kAremANe pAlemANe viharittae / tae NaM se NaMdivaddhaNe kumAre siridAmassa raNNo bahUNi aMtarANi ya chiddANi ya virahANi ya (vivarANi) ya paDijAgaramANe viharai / bhAvArtha : tyAra pachI duryodhana jelarano jIva narakabhUmimAMthI nIkaLIne e ja mathurAnagarImAM zrIdAma rAjAnI baMdhuzrI rANInI kukSimAM putra rUpe utpanna thayo. tyAra pachI lagabhaga nava mAsa paripUrNa thavA para baMdhuzrIe bALakane janma Apyo. bArame divase mAtApitAe te bALakanuM nAma "naMdivardhana" rAkhyuM. tyAra pachI pAMca dhAvamAtAo dvArA saMrakSita te naMdivardhanakumAra moTo thavA lAgyo. jyAre te bAlyAvasthAne choDI vijJAnaprApta yuvAvasthAne prApta thayo tyAre te yuvarAja banyo. tyAra pachI rAjya ane aMtaHpuramAM atyaMta Asakta evo te naMdivardhanakumAra zrIdAma rAjAne mArI tenA sthAne pote AvIne rAjya lakSmIne bhogavavAnI ane prajAnuM pAlana karavAnI IcchA karavA lAgyo. te mATe naMdivardhana zrIdAma rAjAnA aneka aMtara-avasara, chidra-je samaye pArivArika vyakti na hoya ane viraha-koI paNa pAse na hoya, rAjA ekalA ja hoya, evA avasaranI pratIkSA karavA lAgyo. pitRpadhano saMpa :| 11 tae NaM se NaMdivaddhaNe kumAre siridAmassa raNNo aMtaraM alabhamANe aNNayA kayAi cittaM alaMkAriyaM saddAvei, saddAvettA evaM vayAsI- tumhe NaM devANuppiyA ! siridAmassa raNNo savvaTThANesu ya savvabhUmiyA ya aMteure ya diNNaviyAre siridAmassa raNNo abhikkhaNaM abhikkhaNaM alaMkAriyaM kammaM karemANe viharasi / taM NaM tuma devANuppiyA ! siridAmassa raNNo alaMkAriyaM kammaM karemANe gIvAe khura Nivesehi / to NaM ahaM tumheM addharajjayaM karissAmi / tuma amhehiM saddhiM urAlAI bhogabhogAI bhuMjamANe viharissasi / tae NaM se citte alaMkArie NaMdivaddhaNassa kumArassa eyamaTuM paDisuNei / bhAvArtha : tyAra pachI te zrIdAma rAjAnA vadhano prasaMga prApta na thavAthI kumAra naMdivardhane eka vAra citra nAmanA hajAmane bolAvIne kahyuM- he devAnupriya! tuM zrIdAma rAjAnA sarva sthAno, sarva bhUmikAo jANe che tathA aMtaHpuramAM sarvatra svecchApUrvaka Ava-jA karI zake che ane zrIdAma rAjAnuM vAraMvAra alaMkArakarma(vALa
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhyayana-5/nahivardhana | 89 kApavA Adi kAryo kare che, tethI he devAnupriya! jyAre tuM rAjAnA alaMkAra karma karato ho te samaye rAjAnI garadanamAM astaro khuMcADI deje. A rIte jo rAjAno vadha thaI jAya to huM tane ardha rAjya ApI daIza. tyAra pachI tuM amArI sAthe uttama kAmabhogone bhogavatAM AnaMdapUrvaka samaya vyatIta karaje. tyAre citra nAmanA hajAme kumAra naMdivardhananI ukta vAtano svIkAra karI lIdho. SaDyaMtranI niSAtA :| 12 tae NaM tassa cittassa alaMkAriyassa imeyArUve ajjhathie jAva samuppajjitthA jai NaM mama siridAme rAyA eyamaTuM Agamei, tae NaM mama Na Najjai keNai asubheNaM kumAreNaM mArissai tti kaTu bhIe jAva jeNeva siridAme rAyA teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA siridAma rAyaM rahassiyagaM karayalapariggahiyaM sirasAvattaM matthae aMjali kaTu evaM vayAsI evaM khalu sAmI ! NadivaddhaNe kumAre rajje ya jAva aMteure ya mucchie jAva ajjhovavaNNe icchai tubbhe jIviyAo vavarovittA sayameva rajjasiriM kAramANe pAlemANe viharittae / / tae NaM se siridAme rAyA cittassa alaMkAriyassa eyamaTuM soccA Nisamma Asurutte jAva NaMdiseNaM kumAraM purisehiM giNhAvei, giNhAvittA e eNaM vihANeNaM vajjhaM ANavei / / taM evaM khalu goyamA ! NaMdivaddhaNe kumAre purAporANANaM jAva kammANaM pAvagaM phalavittivisesaM paccaNubhavamANe viharai / bhAvArtha : paraMtu thoDA samaya pachI tenA manamAM e vicAra Avyo ke jo koI paNa rIte A vAtanI jANa zrIdAma rAjAne maLI jAya to na jANe te mane kevA kamotathI mAre? A vicAra AvatAM ja te bhayabhIta thaI gayo ane ekAMtamAM gupta rIte jyAM zrIdAma rAjA hatA tyAM Avyo. ekAMtamAM baMne hAtha joDIne mastaka para aMjali karIne vinayapUrvaka A pramANe bolyo he svAmI ! kharekhara, naMdivardhanakumAra rAjyamAM ane aMtaHpuramAM mUcchita thAva tallIna thaIne Apano vadha karIne pote ja rAjyalakSmI bhogavavA Icche che. zrIdAma rAjAe citra nAmanA hajAma pAsethI A vAtane sAMbhaLIne tenA para vicAra karyo ane atyaMta krodhamAM AvIne naMdivardhanane potAnA anucaro dvArA pakaDAvIne A pramANe (pUrvokta vidhithI) mAravAno Adeza Apyo.
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vipAka sUtra he gautama ! naMdivardhana putra A rIte pote karelAM azubha pApamaya karmonuM phaLa bhogavI rahyo che. naMdivardhananuM bhaviSya ane bhavabhramaNa : 13 divaddhaNe NaM bhaMte ! kumAre io cue kAlamAse kAlaM kiccA kahiM gacchihii ? kahiM uvavajjihii ? 100 goyamA ! NaMdivaddhaNe kumAre saTThivAsAiM paramAuyaM pAlaittA kAlamAse kAlaM kiccA imIse rayaNappabhAe puDhavIe jAva saMsAro taheva / tao hatthaNAure Nayare macchattAe uvavajjihii / se NaM tattha macchie hiM vahie samANe tattheva seTThikule puttattAe paccAyAhii / bohiM, sohamme kappe, mahA videhevAse sijjhihii jAva savvadukkhANamaMtaM karehii | Nikkhevo jahA paDhamassa / bhAvArtha : gautama svAmIe bhagavAnane pUchyuM- he bhagavan ! naMdivardhanakumAra ahIMthI mRtyu samaye mRtyu pAmIne kyAM jaze ane kyAM utpanna thaze ? bhagavaMte kahyuM- he gautama ! te naMdivardhanakumAra 60 varSanuM parama AyuSya bhogavIne mRtyu samaye mRtyu pAmIne ratnaprabhA nAmanI narakabhUmimAM utpanna thaze. tenuM zeSa saMsAra bhramaNa mRgAputranA adhyayananI jema jANI levuM yAvat te pRthvIkAya Adi badhI kAyomAM lAkhovAra utpanna thaze. tyAra pachI pRthvIkAyamAMthI nIkaLIne hastinApura nagaramAM matsyarUpe utpanna thaze tyAM mAchImAro dvArA vadhane pAmIne pharI tyAM ja hastinApura nagaramAM eka zreSThIkuLamAM putrarUpe janma leze. tyAM dharma prApta karI saudharma kalpamAM utpanna thaze. tyAMthI mahAvideha kSetramAM janma leze. tyAM cAritra grahaNa karaze ne tenuM yathAvidhi pAlana karIne siddha thaze yAvat sarva duHkhono aMta karaze. adhyayanano upasaMhAra prathama adhyayananI jema jANavo. vivecana : pitA ane putrano saMbaMdha atinikaTano sneha saMbaMdha kahevAya che. tema chatAM pUrvabhavanA azubha karmanA udaye pitA-putra vacce verabhAva thaI zake che. prastuta adhyayanamAM rAjakumAra rAjAne mAravA Icche che ane te vAtanI jANa thatAM rAjA rAjakumArane ja dAruNa daMDa ApI marAvI nAkhe che. ema sAMsArika saMbaMdhonI asAratA jANI karmakSayano puruSArtha ja karavo joIe. vipAka sUtranI keTalIka pratomAM A adhyayananA mULa pAThamAM ja 'naMdIseNa' ane 'naMdivardhana' evA
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhyayana-snadivardhana [ 101 | be nAma jovA maLe che. TIkAnA AdhAre prastuta saMskaraNamAM 'naMdivardhana' A eka ja nAma svIkAryuM che. ThANAMga sUtramAM A adhyayananuM nAma rIlekha lakhAyela che. zrI ThAMNAga sUtranI TIkAmAM AcArya zrI abhayadeva sUrie te zabdanI vyAkhyA karatAM naMdivardhana nAmano paNa saMketa, nirdeza karela che. | adhyayana-6 saMpUrNa in che
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 sAtamuM adhyayana zrI vipAka sUtra paricaya : A adhyayananuM nAma "uMbaradatta" che. AmAM prabaLa azAtA vedanIya karmanA udayavALA duHkhI sArthavAha putranuM jIvana vRttAMta che. pATalIkhaMDa nAmanA nagaramAM siddhArtha nAmanA rAjA rahetA hatA. te nagaramAM sAgaradatta sArthavAha paNa raheto hato. temanI gaMgadattA nAmanI patnI hatI. te mRtavaMdhyA hatI. eka rAtre tene vicAra Avyo ane tadanusAra patinI AjJA laI nagara bahAra uMbaradatta yakSanA yakSAyatanamAM jaI, yakSanuM pUjana karI, putranI yAcanA karI ane dAna bhaMDAra bharavAno saMkalpa karI yakSanI mAnatA karI. yathAsamaye gaMgadattAe eka putrane janma Apyo. yakSapradatta te bALakanuM nAma uMbaradatta rAkhyuM. te nAnI uMmaramAM ja tenA mA-bApanuM mRtyu thayuM. tenuM dhana lokoe temaja rAjapuruSoe harI lIdhuM ane tene gharamAMthI bahAra kADhI mUkayo. uMbaradatta durvyasanI banI gayo. tIvra pApodaye tene soLa mahAroga thayA. tenA hAtha, paganI AMgaLIo saDavA lAgI. nAka, kAna gaLI gayA. zarIranA ghA mAMthI paru vahevA lAgyuM. vividha vedanAthI te kaSTotpAdaka, karuNAjanaka evaM dInatApUrNa zabda pokArI rahyo hato. asahAya banI jyAM tyAM bhaTakato raheto. tenI pAse mATInuM ThIbaDuM hatuM, temAM bhojana karato. hajAro mAkhIonuM jhuMDa tenI AsapAsa pharatuM. gharagharamAM bhIkha mAMgI jIvana pasAra karato. gautama svAmIe chaThanA pAraNe gocarI arthe nagaranA pUrvanA daravAje praveza karyo. tyAM teoe A duHkhI mANasane joyo. bIjA chaThanA pAraNe dakSiNanA daravAjethI praveza karyo, trIjA chaThanA pAraNe pazcimanA daravAjethI praveza karyo, cothA chaThanA pAraNe uttara dizAnA daravAjethI nagaramAM praveza karyo. saMyogavaza cAre dizAnA rastAmAM duHkhI uMbaradattane joyo. te du:khI mANasa viSayaka jijJAsA thatAM gautama svAmIe bhagavAnane pUchyuM. bhagavAne teno pUrvabhava kahyo. A jaMbUDhIpanA bharatakSetramAM vijayapura nagaramAM dhanavaMtarI nAmano rAjavaidya hato. te kanakaratha rAjAnA aMtaHpuramAM ane nagaranA zrImaMta temaja garIba, sarva dardIonAM dardano upacAra karato hato. upacAra ane pathyamAM dhanavaMtarI vaidha lokone maccha, kaccha, grAha, magara, suMsumAra Adi jalacaronuM tathA bakarAM, sUvara, mRga, sasalA, gAya, bheMsa, gheTAM Adi pazuonAM mAMsanA AhAranI preraNA karato. keTalAkane tetara, bataka, kabUtara, kUtarAM, mora AdinuM mAMsa khAvAnI salAha Apato. pote paNa ukta prakAranAM mAMsa pakAvIne khAto. A prakAranI pApakarmanI vRttithI teNe 3200 varSanI uMmara vyatIta karI,
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhyayana-7/uMbaradatta 103 | mRtyu pAmI, chaThThI narakamAM utpanna thayo. tyAM rara sAgaropamanuM AyuSya bhogavI, ahIM 'uMbaradatta' rUpe janma pAmyo che ane avazeSa karmone bhogavI rahyo che. ahIM duHkhamaya jIvana pasAra karatAM 72 varSanuM AyuSya pUrNa karI prathama narakamAM utpanna thaze. saMsAra bhramaNa karatAM-karatAM aMte kUkaDAnA bhavamAM anya dvArA mRtyu pAmI zreSThIputra rUpe janmaze. te bhavamAM saMyama ArAdhanA karI prathama devalokamAM deva rUpe utpanna thaI, tyAMthI cyavI mahAvideha kSetramAM manuSya janma dhAraNa karaze. te aMtima bhavamAM jJAna-darzana cAritranI ArAdhanA karI, mokSane prApta karaze.
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 zrI vipAka sUtra sAtamuM adhyayanA uMbaradasta DODODOODamamaDODODDOOODamabaaDDDDDODOG madhyayana prAraMbha:| 1 ukkhevo sattamassa / bhAvArtha : sAtamA adhyayano prAraMbha pahelA adhyayananI jema jANavo. | 2 evaM khalu, jaMbU ! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM pADalisaMDe Nayare / vaNakhaMDe NAmaM ujjANe / uMbaradatte jakkhe / tattha NaM pADalisaMDe Nayare siddhatthe rAyA / tattha NaM pADalisaMDe Nayare sAgaradatte satthavAhe hotthA / aDDe jAva aparibhUe / gaMgadattA bhAriyA / tassa sAgaradattassa putte gaMgadattAe bhAriyAe attae ubaradatte NAmaM dArae hotthA / ahINapaDipuNNapaMciMdiyasarIre, vnnnno| bhAvArtha : pU! te se mane te samaye "pANiis" nAmamuM na tuM. tyA 'vanavis' nAmarnu meM udyAna hatuM. te udhAnamAM uMbaradatta nAmanA yakSanuM yakSAyatana hatuM. te nagaramAM siddhArtha nAmanA rAjA rAjya karatA hatA. pATalikhaMDa nagaramAM sAgaradatta nAmano eka sArthavAha raheto hato. te dhanADhaya yAvatuM pratiSThita hato. tenI gaMgadattA nAmanI patnI hatI. te sAgaradattano putra ane gaMgadattAno Atmaja uMbaradatta nAmano putra hato. te saMpUrNa ane paripUrNa pAMca IndriyothI yukta suMdara zarIravALo hato, vagere varNana jANavuM. | 3 teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa samosaraNaM jAva parisA paDigayA / bhAvArtha ? te kAle ane te samaye zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI tyAM padhAryA yAvat dharmopadeza sAMbhaLI pariSada pAchI cAlI gaI. GREta pazyiya :| 4 teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNeNaM bhagavaM goyame, taheva jAva jeNeva pADalisaMDe Nayare teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA pADalisaMDaM NayaraM
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhyayana-9/6461 | 105 purathimilleNaM duvAreNaM aNuppavisai, aNuppavisittA tattha NaM pAsai egaM purisaM kacchullaM koDhiyaM daoyariyaM bhagaMdariyaM arisillaM kAsillaM sAsillaM soyilaM suyamUhaM sUyahatthaM suyapAyaM, saDiyahatthaMguliyaM saDiyapAyaMguliyaM saDiyakaNNaNAsiyaM rasiyAe ya pUieNa ya thivithiviya vaNamuhakimiuttayaMta pagalaMtapUyaruhiraM lAlApagalaMtakaNNaNAsaM abhikkhaNaM abhikkhaNaM pUyakavale ya ruhirakavale ya kimiyakavale ya vamamANaM kaTThAI kaluNAI visarAiM kUyamANaM macchiyAcaDagarapahakareNaM aNNijjamANamaggaM phuTTahaDAhaDasIsaM daMDikhaMDavasaNaM khaMDamalla- khaMDaghaDa-hatthagayaM, gehe gehe dehabaliyAe vittiM kappemANaM pAsai / tayA bhagavaM goyame ucca-NIya-majjhima-kulAI jAva aDamANe ahApajjattaM samudANaM giNhai, giNhittA pADalisaMDAo paDiNikkhamai, paDiNikkhamittA jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai uvAgacchittA bhattapANaM Aloei, bhattapANaM paDidasei, paDidasittA samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM abbhaNuNNAe samANe jAva bilamiva paNNagabhUeNaM appANeNaM AhAramAhArei, saMjameNa tavasA appANaM bhAvemANe viharai / bhAvArtha : te kAle ane te samaye bhagavAna gautama svAmI chaThanA pAraNAnA nimitte bhikSA mATe pATalikhaMDa nagaramAM gayA. teoe pATalikhaMDa nagaramAM pUrvadizAnA daravAjethI praveza karyo, tyAM eka puruSane joyo. te puruSa khUjalInA rogavALo, koDha, jalodara, bhagaMdara tathA harasanA rogathI grasta hato. tene udharasa, zvAsa ane sojAnA roga paNa hatA. tenuM moDhuM, hAtha-paga sUjelAM hatA, hAtha ane paganI AMgaLIo saDI gaI hatI, nAka ane kAna paNa saDI gayA hatA, traNa-ghAmAMthI nIkaLatAM rasI ane parUthI tenuM zarIra kacakacatuM hatuM. te kRmiothI atyaMta vedanA pAmI rahyo hato. lohI ane parU vahetA hoya tevA gUmaDAthI te yukta hato. tenAM kAna ane nAka para thayelA phoDAomAMthI lohI vagere vahevAthI kAna, nAka saDI gayAM hatAM. tene vAraMvAra parUnA, lohInA ane kRmionuM vamana thatuM hatuM. te kaSTapUrNa, dayAjanaka temaja dInatAmaya zabdo bolI rahyo hato. tenI AgaLa ane pAchaLa mAkhIonA ToLeToLAM baNabaNI rahyAM hatAM, bhayaMkara vedanAthI tenuM mAthuM phATI jatuM hatuM, tenA mAthAnA vALa veravikhera hatA. teNe thIMgaDAvALAM vastra paheryA hatA. phUTelA ghaDAnA TukaDAnuM tenuM bhikSApAtra hatuM. zakorAno TukaDo tenuM jaLa -pAtra hatuM. tene hAthamAM laIne ghare ghare bhIkha mAgI AjIvikA calAvato hato. tyAre bhagavAna gautama svAmI UMca, nimna ane madhyama gharomAM bhikSA mATe bhramaNa karatAM karatAM
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vipAka sUtra AvazyakatA pramANe(yathepTa) bhikSA laIne pATalikhaMDa nagaramAMthI nIkaLIne, jyAM zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI virAjamAna hatA, tyAM AvyA, AvIne bhojana-pANI saMbaMdhI AlocanA karI ane lAvelAM AhAra-pANI bhagavAnane batAvIne bilamAM praveza karatAM sarpanI jema rasAsvAda lIdhA vinA ja AhAra karyo ane saMyama tathA tapathI AtmAne bhAvita karatAM vicaravA lAgyA. 106 5 tae NaM se bhagavaM goyame doccaM pi chaTThakkhamaNapAraNagaMsi paDhamAe porisIe sajjhAyaM karei jAva pADalisaMDa NayaraM dAhiNilleNaM duvAreNaM aNuppavisai, taM ceva purisaM pAsai- kacchullaM taheva jAva saMjameNaM tavasA appANaM bhAvemANe viharai / bhAvArtha: tyAra pachI bhagavAna gautama svAmIe bIjIvAra chaThanA pAraNAnA nimitte pahelA praharamAM svAdhyAya karI yAvat bhikSA mATe gamana karatAM pATalikhaMDa nagaramAM dakSiNa dizAnA daravAjethI praveza karyo; tyAM paNa temaNe khUjalI Adi rogothI yukta te ja puruSane joyo ane teo bhikSA laIne pAchA AvyA. bAkInuM varNana pUrvavat samajavuM yAvat tapa saMyamathI AtmAne bhAvita karatAM vicaravA lAgyA. 6 tae NaM se goyame taccaM pi chaTThakkhamaNapAraNagaMsi taheva jAvapaccatthimilleNaM duvAreNaM aNupavisamANe taM ceva purisaM pAsai kacchullaM jAva saMjameNaM tavasA appANaM bhAvemANe viharai / bhAvArtha : tyAra pachI bhagavAna gautama svAmIe trIjI vAra chaThanA pAraNAnA nimitte te ja nagaranA pazcima dizAnA daravAjethI nagaramAM praveza karyo, tyAM paNa teNe pUrvavarNita puruSane joyo yAvat AhAra karIne tapa saMyamathI AtmAne bhAvita karatAM vicaravA lAgyA. pUrvabhava saMbaMdhI pRcchA : 7 taNaM bhagavaM goyame cautthaM pi chaTThakkhamaNapAraNagaMsi uttareNa duvAreNaM jAva taM purisaM pAsittA imeyArUve ajjhatthie jAva samuppaNNe - aho NaM ime purise purAporANANaM jAva vaMdittA NamasiMttA evaM vayAsI- evaM khalu ahaM bhaMte ! chaTThakkhamaNa pAraNagaMsi tubbhehiM abbhaNuNNAe jAva pADalisaMDe puratthimilleNaM duvAreNaM aNupaviTThe / tattha NaM egaM purisaM pAsAmi kacchullaM jAva vittiM kappemANaM / ta NaM ahaM doccachaTThakhamaNa pAraNagaMsi dAhiNilleNaM duvAreNaM, taheva / tae NaM ahaM taccachaTThakkhamaNapAraNagaMsi paccatthimeNaM duvAreNaM, taheva / tae NaM ahaM cautthachaTThakkhamaNapAraNagaMsi uttaraduvAreNaM aNuppavisAmi, taM ceva purisaM pAsAmi kacchullaM jAva vittiM kappemANe viharai / ciMtA mamaM /
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhyayana-7/uMbaradasta 107 | se NaM bhaMte ! purise puvva bhave ke AsI? jAva paccaNubhavamANe viharai ? goyamA ! iti samaNe bhagavaM mahAvIre bhagavaM goyama evaM vyaasiibhAvArtha : e ja rIte cothIvAra chaThanA pAraNA mATe pATalikhaMDanA uttaradizAnA daravAjethI temaNe praveza karyo, tyAre paNa teoe te ja puruSane joyo. tene joIne tenA manamAM vicAra Avyo ke, aho! A puruSa pUrvakRta azubha karmonAM azubha phaLane bhogavato kevuM duHkhapUrNa jIvana vyatIta karI rahyo che? yAvat pAchA AvIne temaNe bhagavAnane vaMdana namaskAra karIne A pramANe kahyuM he bhagavan! chaThanA pAraNAnA nimitte ApanI AjJA laIne yAvata meM pATalikhaMDa nagaranA pUrvadizAnA daravAjethI praveza karyo. tyAM meM eka evA puruSane joyo je puruSa khUjalI Adi rogothI pIDita yAvat bhikSAvRttithI AjIvikA calAvI rahyo che. pachI bIjA chaThanA pAraNA nimitte bhikSA mATe te nagaranA dakSiNa dizAnA daravAjethI praveza karyo, tyAM paNa te ja puruSane joyo, temaja trIjIvAra jyAre chaThanA pAraNA nimitte te nagaranA pazcima dizAnA daravAjethI praveza karyo to tyAM paNa te ja puruSane joyo ane cothI vAra jyAre huM chaThanA pAraNA nimitte bhikSA levA mATe te nagaranA uttara dizAnA daravAjethI pravezyo tyAM paNa meM te ja puruSane joyo je khUjalI Adi rogothI pIDita yAvat bhikSAvRttithI AjIvikA calAvI rahyo che. tene joIne mArA manamAM vicAra Avyo ke aho ! A puruSa pUrve karelAM azubha karmonuM phaLa bhogavI rahyo che, ItyAdi. prabho! te puruSa pUrvabhavamAM koNa hato? yAvata je AvA prakAranA bhISaNa rogothI pIDita thaI kaSTapUrNa jIvana vitAvI rahyo che? bhagavAna mahAvIra svAmIe kahyuMpUrvabhava varNana : 8 evaM khalu goyamA ! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM iheva jaMbuddIve dIve bhArahevAse vijayapure NAmaMNayare hotthA / riddhatthimiyasamiddhe, vaNNao / tattha NaM vijayapure Nayare kaNagarahe NAmaM rAyA hotthA / tassa NaM kaNagarahassa raNNo dhaNNaMtarI NAmaM vejje hotthA / aTuMgAuvveyapADhae, taMjahA- kumArabhiccaM sAlAge sallahatte kAyati-gicchA jaMgole bhUyavijjA rasAyaNe vAjIkaraNe / sivahatthe suhahatthe lahuhatthe / bhAvArtha: he gautama! te kAle ane te samaye A jaMbudvIpanA bhAratavarSa nAmanA kSetramAM "vijayapura" nAmanuM eka dhana, jana, bhavanAdithI samRddha nagara hatuM, vagere varNana jANavuM. temAM "kanakaratha" nAmano rAjA rAjya karato hato. te kanakaratha rAjAne AyurvedanAM AThe aMgono jJAtA, dhanavaMtarI nAmano eka vaidya hato. Ayurveda saMbaMdhI ATha aMgonAM nAma A pramANe che (1) kaumArabhUtya-AmAM kumAronA duzvajanita doSonAM upazamananuM mukhya varNana hoya (2)
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 zrI vipAka sUtra zAlAkya- jemAM AMkha, nAka Adi uparanA bhAgonA rogonA upacAra batAvyA hoya (3) zAlmahatyajemAM kAMTo, goLI vAgI hoya te kADhavAnI vidhi vagerenuM varNana hoya (4) kAyacikitsA-jemAM zarIra saMbaMdhI rogonI sAravAra batAvI hoya (5) jAMgula-jemAM viSanI cikitsAnuM vidhAna hoya (6) bhUtavidyA-jemAM bhUta-nigrahanA prayoga batAvyA hoya (7) rasAyaNa-AyuSyane daDha karanAra ane rogavinAzaka auSadhionA prayoga jemAM hoya (8) vAjIkaraNa-bala-vIryavaddhaka auSadhiono prayoga jemAM hoya. te dhanavaMtarI vaidha zivahasta hatA arthAt roga dUra karI rogIonuM kalyANa karatA hatA, teo zubhahasta hatA arthAta dardajanya duHkha dUra karI sukha ApI dardIonuM zubha karanAra hatA tathA jeno hAtha zubha athavA laghuhasta hato arthAta roganuM nidAna ane teno upacAra kuzaLatApUrvaka karatA hatA. | 9 tae NaM se dhaNNaMtarI vejje vijayapure Nayare kaNagarahassa raNNo aMteure ya, [aNNesiM ca] bahUNaM rAIsara jAva satthavAhANaM, aNNesiM ca bahUNaM dubbalANa ya gilANANa ya vAhiyANa ya rogiyANa ya aNAhANa ya saNAhANa ya samaNANa ya mAhaNANa ya bhikkhagANa ya karoDiyANa ya kappaDiyANa ya AurANa ya appegaiyANaM macchamasAiM uvadaMsei, appegaiyANaM kacchapamaMsAI, atthegaiyANaM gohAmaMsAI, appegaiyANaM magaramasAiM, appegaiyANaM susamAramaMsAI, appegaiyANaM ayamaMsAI evaM elaya-rojjha-sUyara-miga-sasaya-gomaMsamahisamasAI, appegaiyANaM tittiramaMsAI, appegaiyANaM vaTTaya lAvaya kavoyakukkaDa-mayUra-masAiM, aNNesiM ca bahUNaM jalayara-thalayara-khahayara-mAINaM maMsAiM uvadaMsei / appaNA vi ya NaM se dhaNNaMtarI vejje tehiM bahUhi macchamaMsehi ya jAva mayUramaMsehi ya aNNehiM bahUhiM jalayara thalayara-khahayara-maMsehi ya sollehi ya taliehi ya bhajjie hi ya suraM ca mahuM ca meragaM ca jAiM ca sIdhuM ca pasaNNaM AsAemANe visAemANe paribhAemANe paribhujemANe viharai / bhAvArtha : te dhanavaMtarI vaidya vijayapura nagaramAM mahArAja kanakarathanA aMtaHpuramAM nivAsa karatI rANIo tathA bIjA ghaNAM rAjA, Izvara(aizvaryavAnuM yA rAjakumAra) yAvat sArthavAhone ane e ja pramANe bIjA ghaNA durbaLa, glAna-mAnasika ciMtAthI udAsa rahenArA, vyAdhita, bAdhita, rogIjano temaja sanAtho, anAtho tathA zramaNo, brAhmaNo, bhikSuko, kApAliko bhikSuvizeSa), kApeTiko-kaMthAdhArI bhikSuko athavA mAMgaNo temaja AturonI cikitsA karato hato. temAMthI keTalAkane te ma mAMsa khAvAno upadeza deto, keTalAkane kAcabAnAM mAMsano, keTalAkane grAha(jalacara vizeSa)nAM mAMsano, keTalAkane magaranAM mAMsano, keTalAkane susumAra(jaLacara vizeSa)nAM mAMsano ane keTalAkane bakarAMnuM mAMsa khAvAno upadeza Apato arthAt A badhA jIvonAM mAMsane khAvAnuM kaheto. temaja bakarAM, nIlagAya, Dukkara, mRga, sasalA, gAya ane
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhyayana-9/6425ta 108 bheMsanuM mAMsa khAvAnuM kaheto. 240ne tetara, paTero (1922), dArI, abhUta2, jhUmane bhoramuMbhAMsa pAvAmuMDetoDato. te dhanavaMtarI vaidya pote paNa matsya mAMsa yAvatuM mayUramAMsa tathA bIjA paNa ghaNAM jalacara, sthaLacara ane khecara prANIonAM pakAvelAM, taLelAM ane zekelAM mAMsa sAthe cha prakAranI surA Adi AsvAdana, visvAdana, paribhAjana ane vAraMvAra upabhoga karato hato. | 10 tae NaM se dhaNNaMtarI vejje eyakamme eyappahANe eyavijje eyasamAyAre subahu pAvaM kammaM samajjiNittA battIsaM vAsasayAI paramAuyaM pAlaittA kAlamAse kAlaM kiccA chaTThIe puDhavIe ukkoseNaM bAvIsasAgaropama Tiie su Neraiesu NeraiyattAe uvavaNNe / bhAvArtha ? tyAra pachI pApakarmomAM nipuNa te dhanavaMtarI vaidha A kriyAone ja potAnuM jJAna, vijJAna temaja sarvottama AcaraNa mAnato, atyaMta pApakarmonuM upArjana karIne batrIsa so(3200) varSanA parama AyuSyane bhogavIne mRtyunA avasare mRtyu pAmIne chaThThInarakabhUmimAM utkRSTa 22 sAgaropamanI sthiti nArakI rUpe utpanna thayo. ubaradattano vartamAna bhava :| 11 tae NaM sA gaMgadattA bhAriyA jAyaNiMduyA yAvi hotthA, jAyA jAyA dAragA viNihAyamAvajjati / tae NaM tIse gaMgadattAe satthavAhIe aNNayA kayAi puvvarattAvarattakAlasamayasi kuDuMbajAgariyaM jAgaramANIe ayaM ajjhathie jAva samuppaNNe- evaM khalu ahaM sAgaradatteNaM satthavAheNaM saddhiM bahUiM vAsAiM urAlAI mANussagAI bhogabhogAi bhujamANI viharAmi, No ceva NaM ahaM dAragaM vA dAriya vA payAmi / taM dhaNNAo NaM tAo ammayAo, sapuNNAo, kayatthAo, kayapuNNAo, kayalakkhaNAo NaM tAo ammayAo, suladdhe NaM tAsiM ammayANaM mANussae jammajIviyaphale, jAsiM maNNe NiyagakucchisaMbhUyagAI thaNaduddhaluddhayAI mahurasamullAvagAiM mammaNapajaMpiyAI thaNamUlakakkhadesabhAgaM abhisaramANayAI, muddhayAiM puNo ya komalakamalovamehiM hatthehiM giNhiUNa ucchaMge NivesiyAI deti, samullAvae sumahure puNo puNo maMjulappa bhaNie / ahaM NaM adhaNNA apuNNA akayapuNNA etto egamavi Na pattA / taM seyaM khalu mama kallaM jAva jalate sAgaradattaM satthavAhaM ApucchittA subahu pupphavatthagaMdha
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 110 ] zrI vipAka sUtra mallA- laMkAraM gahAya bahu mittaNAi Niyaga-sayaNasaMbaMdhipariyaNa mahilAhiM saddhiM pADali-saMDAo NayarAo paDiNikkhamittA bahiyA jeNeva uMbaradattassa jakkhassa jakkhAyayaNe teNeva uvAgacchittae / tattha NaM ubaradattassa jakkhassa maharihaM pupphaccaNaM karitA jANupAyavaDiyAe oyAittae- jai NaM ahaM devANuppiyA ! dAragaM vA dAriyaM vA payAmi, to NaM ahaM tubbhaM jAyaM ca dAyaM ca bhAyaM ca akkhayaNihiM ca aNuvaDDa- issAmi tti kaTu ovAiyaM ovAiNittae / evaM saMpehei, saMpehittA kallaM jAva jalaMte jeNeva sAgaradatte satthavAhe teNeva uvAgacchai, sAgaradattaM satthavAhaM evaM vayAsI- evaM khalu ahaM devANuppiyA ! tubbhehiM saddhiM jAva Na pattA / taM icchAmi NaM devANuppiyA ! tubbhehiM abbhaNuNNAyA jAva ovAiNittae / ' tae NaM se sAgaradatte gaMgadattaM bhAriyaM evaM vayAsI- mama pi NaM devANuppiyA ! esa ceva maNorahe, kahaM tumaM dAragaM dAriyaM vA payAijjasi / gaMgadattAe bhAriyAe eyamaTuM aNujANai / bhAvArtha : te samaye sAgaradattanI gaMgadattA nAmanI patnI jAtanikA hatI. janma thatAM ja tenAM bALako maraNa pAmatAM hatAM. ekavAra madhyarAtrie kuTuMba saMbaMdhI ciMtAthI jAgatI te gaMgadattA sArthavAhInA manamAM A pramANe vicAra Avyo. huM ghaNAM lAMbA samayathI sAgaradatta sArthavAhanI sAthe udAra-pradhAna kAmabhogono upabhoga karI rahI chuM, paraMtu mane Aja sudhImAM eka paNa jIvatA rahenAra putrane athavA putrIne janma ApavAnuM saubhAgya prApta thayuM nathI. te mAtAo dhanya che, je mAtA kRtArtha che, kRta puNya che, teoe ja manuSya saMbaMdhI janma ane jIvanane saphaLa banAvyuM che. potAnAM stanonAM dUdhamAM lubdha, madhura AlApa karanAra, alita totaDuM bolanArA-kAlu kAlu bolanArA, stanamULathI kaTipradezakammara sudhI sarakanArA tathA evA putronA mastakane kamaLa samAna komaLa hAthothI potAnA khoLAmAM rAkhe che, besADe che ane je putro vAraMvAra sumadhura, komaLa vacano potAnI mAtAne saMbhaLAve che, te mAtAone huM dhanya mAnuM chuM. tenA janma ane jIvana saphaLa che. huM adhanyA chuM, puNyahIna chuM, meM puNya upArjana karyuM nathI, kAraNa ke huM AvI bALasulabha ceSTAovALA eka paNa saMtAnane pAmI zakI nathI. have mAre mATe e ja hitakAraka che ke kAle savAre sUryodaya thatAM ja sAgaradatta sArthavAhane pUchIne vividha prakAranAM puSpa, vastra, gaMdha, mALA ane alaMkAra laIne mitro, jJAtijano, nijako, svajano, saMbaMdhIjano ane parijanonI ghaNI strIo sAthe pATalikhaMDa nagaramAMthI nIkaLIne bahAra udyAnamAM jyAM uMbaradatta yakSanuM yakSAyatana che, tyAM jAuM ane uMbaradatta yakSanI mahAI (bahumUlya) puSpothI pUjA karIne tenA caraNomAM natamastaka thaIne, A pramANe prArthanApUrNa yAcanA karuM
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhyayana-7/64hata 111 "he devAnupriya! jo huM have jIvita rahenAra putra ke putrIne janma ApuM to huM ApanA yogadevapUjA, dAna-daya aMza, bhAga-lAbha aMza ane akSayanidhi-devabhaMDAranI vRddhi karIza." A pramANe Icchita vastu meLavavA prArthanA karavAno teNe nizcaya karyo. nizcaya karyA pachI prAtaHkAle suryodaya thatAM para sAgaradatta sArthavAha pAse AvIne A pramANe kahevA lAgI-he svAmin! meM tamArI sAthe manuSya saMbaMdhI sAMsArika sukhono saMpUrNa upabhoga karatAM Aja sudhImAM eka paNa jIvatA rahenAra putra ke putrIne meLavyA nathI. tethI huM IcchuM chuM ke jo Apa AjJA Apo to huM ApaNA mitro, jJAtijano, nijako, svajano, saMbaMdhIjano ane parijanonI strIo sAthe pATalikhaMDa nagaranI bahAra udyAnamAM uMbaradatta yakSanI mahAmUlyavAna puSpArcanA karI putra prApti mATe tenI mAnatA mAnuM? tyAre sAgaradatta sArthavAhe potAnI gaMgadattA nAmanI patnIne kahyuM- he devAnupriye ! huM paNa Icche chuM ke koI paNa rIte jIvita rahenAra bALaka ke bAlikA janma Ape. ema kahIne teNe gaMgadattAnA ukta prastAvano samarthana karatAM svIkAra karyo. |12 tae NaM sA gaMgadattA bhAriyA sAgaradatta satthavAheNaM eyamaTuM abbhaNuNNAyA samANI subahu puppha vattha-gaMdha-mallAlaMkAraM gahAya mitta jAva mahilAhiM saddhiM sayAo gihAo paDiNikkhamai, paDiNikkhamittA pADalisaMDaM NayaraM majjhamajjheNaM Niggacchai, NigacchittA jeNeva pukkhariNI teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA pukkhariNIe tIre subahuM pupphavatthagaMdhamallAlaMkAraM Thavei, ThavettA pukkhariNiM ogAhei, ogAhittA jalamajjaNaM karei, karittA jalakIDaM karemANI hAyA jAva ullapaDasADiyA pukkharaNIo paccuttarai, paccuttarittA taM puppha-vattha-gaMdha-mallAlaMkAraM giNhai, giNhittA jeNeva uMbaradattassa jakkhassa jakkhAyayaNe teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA uMbaradattassa jakkhassa Aloe paNAmaM karei, karittA lomahatthaM parAmusai, parAmusittA uMbaradattaM jakkhaM lomahattheNaM pamajjai, pamajjittA dagadhArAe abbhukkhei, abbhukkhittA, pamhalasukumAla gaMdhakAsAiyAe gAyalaTThI olUhei, olUhittA seyAI vatthAI parihei, parihittA maharihaM pupphAruhaNaM, mallAruhaNaM, gaMdhAruhaNaM, cuNNAruhaNaM karei, karittA dhUvaM Dahai, DahittA jANupAyavaDiyA evaM vayai- jai NaM ahaM devANuppiyA ! dAragaM vA dAriyaM vA payAmi to NaM ahaM tubbhaM jAyaM ca dAyaM ca bhAyaM ca akkhayaNihiM ca aNuvaDDissAmi tti kaTu ovAiyaM ovAiNai, ovAiNittA jAmeva disiM pAubbhUyA tAmeva disiM paDigayA / bhAvArtha ? tyAre sAgaradatta sArthavAhanI AjJA maLI jatAM gaMgadattA vividha prakAranAM puSpa, vastra, gaMdha,
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 112 / zrI vipAka sUtra mALA ane alaMkAra tathA vividha prakAranI pUjAnI sAmagrI laIne mitra, jJAti, svajana, saMbaMdhI ane parijanonI strIo sAthe potAnA gharethI nIkaLI ane pATalikhaMDa nagaranI madhyamAM thaIne eka puSkariNI-talAvaDI pAse gaI. tyAM puSkariNInA kinAre vividha prakAranAM puSpa, vastra, gaMdha, mALA ane alaMkAra rAkhIne teNe talAvaDImAM praveza karyo jalakrIDA karIne snAna karyuM yAvatu bhInI sADI paherIne talAvaDImAMthI bahAra AvI, bahAra AvIne puSpAdi pUjA sAmagrIne laIne uMbaradatta yakSanA yakSAyatana pAse pahoMcI ane yakSa pratimA najare paDatAM ja yakSane namaskAra karyA. tyAra pachI mayUrapIMcha laIne tenAthI yakSa pratimAnuM pramArjana karyuM, tyAra pachI jaladhArAthI yakSa pratimAne snAna karAvyuM. pachI bhagavA raMgathI raMgelA, sugaMdhita temaja mulAyama vastrathI pratimAne lUchIne, vastro paherAvIne mahAI(moTAne yogya) puSpArohaNa, vastrArohaNa, gaMdhArohaNa, mAlyArohaNa ane cUrgArohaNa karyuM. tyAra pachI dhUpa karyo, dhUpa karIne yakSanI sAme goThaNa TekavIne pagamAM paDI, A pramANe nivedana karavA lAgI- "he devAnupriya! jo huM eka paNa jIvita rahenAra putra yA putrIne janma ApuM to huM ApanA yAga, dAna, bhAga ane bhaMDAranI vRddhi karIza." A pramANe yAvat yAcanA kare che arthAt mAnatA svasthAne pAchI pharI. |13 tae NaM se dhaNNaMtarI vejje tAo NaragAo aNaMtaraM uvaTTittA iheva jaMbuddIve dIve pADalisaMDe Nayare gaMgadattAe bhAriyAe kucchisi puttattAe uvavaNNe / taeNaM tIse gaMgadattAe bhAriyAe tiNhaM mAsANaM bahupaDipuNNANaM ayameyArUve dohale pAubbhUe- dhaNNAo NaM tAo ammayAo jAva suladdhe NaM ammayANaM mANussae jamma jIviya phale, jAo NaM viulaM asaNaM pANaM khAimaM sAimaM uvakkhaDAveti, uvakkhaDAvettA bahUhiM mitta NAi jAva parivuDAo taM viulaM asaNaM pANaM khAimaM sAima, suraM ca mahuM ca meragaM ca jAiM ca sIdhuM ca pasaNNaM ca puppha vattha-gaMdha-mallAlaMkAraM gahAya pADalisaMDaM NayaraM majjhamajjheNaM paDiNikkhamaMti, paDiNikkhamittA jeNeva pukkhariNI teNeva uvAgacchati, uvAgacchittA pukkhariNiM ogAheti, ogAhettA bahAyAo jAva savvAlaMkAra vibhUsiyAo taM viulaM asaNaM pANaM khAimaM sAimaM bahUhi mittaNAi Niyaga jAva saddhiM AsAeMti, visAyaMti paribhAeMti paribhuMjaMti dohalaM viNeti, evaM saMpehei, saMpehittA kallaM jAva jalaMte jeNeva sAgaradatte satthavAhe teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA sAgaradattaM satthavAhaM evaM vayAsI- dhaNNAo NaM tAo jAva viNeti, taM icchAmi NaM jAvaviNittae / tae NaM se sAgaradatte satthavAhe gaMgadattAe bhAriyAe eyamaTuM aNujANai / bhAvArtha : tyAra pachI te dhanavaMtarI vaidyano jIva narakabhUmimAMthI nIkaLIne A pATalikhaMDa nagaramAM
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayana-7/uMbaradasta 113 | gaMgadattAnI kukSimAM putra rUpe utpanna thayo. lagabhaga traNa mahinA pUrNa thatAM gaMgadattAne A pramANe dohada utpanna thayo dhanya che, te mAtAo yAvatuM temaNe ja potAnA janma ane jIvana saphaLa karyA che, je vipula pramANamAM azana, pAna, khAdima, svAdima ane surA Adi madirAone taiyAra karAve che ane aneka mitra, jJAti AdinI strIone laIne pATalikhaMDa nagaranI madhyamAMthI nIkaLIne vAvaDI (talAvaDI) para jAya che. tyAM vAvaDImAM praveza karIne snAna kare che yAvata te vipula khAdya sAmagrInuM mitra, jJAtijana AdinI strIo sAthe AsvAdanAdi karatI dohada pUrNa kare che. - A rIte vicAra karIne prAtaHkALe tejathI dedIpyamAna sUryano udaya thatAM te sAgaradatta sArthavAha pAse AvI, AvIne sAgaradattane A pramANe kahevA lAgI- he devAnupriya ! te mAtAo dhanya che yAvata je potAnA dohadane pUrvokta rIte pUrNa kare che. huM paNa mArA dohadane pUrNa karavA IcchuM chuM. sAgaradatta sArthavAhe dohadapUrti mATe gaMgadattA patnIne AjJA ApI. 14 tae NaM sA gaMgadattA sAgaradatteNaM satthavAheNaM abbhaNuNNAyA samANI viulaM asaNaM pANaM khAimaM sAimaM uvakkhaDAvei, uvakkhaDAvettA taM viulaM asaNaM 4 suraM ca 6 subahu pupphavatthagaMdhamallAlaMkAraM parigiNhAvei parigiNhAvettA bahUhiM mitta NAi Niyaga sayaNa saMbaMdhi pariyaNa mahilAhiM saddhiM evaM puvva vihIe uMbaradattassa jakkhAyayaNe uvAgacchai jAva dhUvaM Dahei, DahettA jeNeva pukkhariNI teNeva uvA tae NaM tAo mitta NAi Niyaga sayaNa saMbaMdhi pariyaNa mahilAo gaMgadattaM satthavAhiM savvAlaMkAravibhUsiyaM kareMti / tae NaM sA gaMgadattA bhAriyA tAhiM mittaNAihiM aNNAhiM bahUhiM NagaramahilAhiM saddhiM taM viulaM asaNaM pANaM khAima sAima, suraM ca mahuM ca meragaM ca jAiM ca sIdhuM ca pasaNNaM ca AsAemANe dohalaM viNei, viNettA, jAmeva disiM pAubbhUyA tAmeva disiM paDigayA / sA gaMgadattA satthavAhI saMpuNNadohalA jAvataM gabbhaM suhaMsuheNa parivahai / bhAvArtha : sAgaradatta sArthavAhanI AjJA meLavIne gaMgadattA paryApta mAtrAmAM cAra prakAranA anAdika AhAra taiyAra karAvyo. taiyAra karAvela AhAra ane cha prakAranI surA Adi padArtha tathA puSpAdi pUjAnI ghaNI sAmagrI laIne mitra, jJAtijana AdinI strIone tathA bIjI strIone sAthe laIne pUrvavidhithI arthAta pahelAnI jema anuSThAna karIne uMbaradatta yakSanA yakSAyatanamAM AvI thAva tyAM pahelAnI ja jema pUjA tathA dhUpAdi karyA. tyAra pachI te vAvaDI para gaI tyAM sAthe AvelI mitra, jJAti AdinI
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vipAka sUtra strIoe gaMgadattAne sarva alaMkArothI vibhUSita karI. tyAra pachI mitrAdinI strIo ane bIjI nagaranI strIo sAthe te vipula azanAdi tathA cha prakAranI surA AdinuM AsvAdana karatI gaMgadattAe potAnA dohadane pUrNa karyo. A rIte dohadane pUrNa karIne te pachI potAnA ghare pAchI AvI. tyAra pachI saMpUrNa(saMpanna) dohadavALI te gaMgadattA yAvat te garbhane sukhapUrvaka dhAraNa kare che. 114 15 tae NaM sA gaMgadattA bhAriyA NavaNhaM mAsANaM bahupaDipuNNANaM dAragaM payAyA / ThiivaDiyA jAva NAmadhejjaM kareMti- jamhA NaM amhaM ime dArae uMbaradattassa jakkhassa ovAiyaladdhae, taM hou NaM dArae uMbaradatte NAmeNaM / tae NaM se uMbaradatte dArae paMcadhAIpariggahie parivaDDhai / bhAvArtha : tyAra pachI lagabhaga nava mAsa pUrNa thatAM gaMgadattAe eka putrane janma Apyo. mAtApitAe kuLa paraMparAnusAra putra janma mahotsava manAvyo yAvat nAmakaraNa karyuM ke amAro A putra uMbaradatta yakSanI mAnatA mAnavAthI utpanna thayo che, tethI tenuM "uMbaradatta" evuM nAma rAkhIe chIe. tyAra pachI uMbaradatta bALaka pAMca dhAvamAtAothI surakSita rIte moTo thavA lAgyo. 16 tae NaM se sAgaradatte satthavAhe jahA vijayamitte kAladhammuNA saMjutte, gaMgadattA vi / uMbaradatte NicchUDhe jahA ujjhiyae / tae NaM tassa uMbaradattassa dAragassa aNNayA kayAi sarIragaMsi jamagasamagameva solasa rogAyaMkA pAubbhUyA / taMjahAsAse, kAse jAva koDhe / tae NaM se uMbaradatte dArae solasahiM rogAyaMkehiM abhibhUe samANe kacchulle jAva dehaM baliyAe vitiM kappemANe viharai / evaM khalu goyamA ! uMbaradatte dArae purAporANANaM jAva paccaNubhavamANe viharai / bhAvArtha : tyAra pachI uMbaradatta jyAre yuvAna thayo tyAre vijayamitranI jema sAgaradatta sArthavAha samudramAM vahANa DUbI javAthI mRtyu pAmyo. temaja gaMgadattA paNa patinA viyogajanya asahya duHkhathI duHkhI thaIne mRtyu pAmI ane ujjhitaka kumAranI jema baradattakumArane paNa rAjapuruSoe gharamAMthI bahAra kADhI mUkyo ane tenuM ghara bIjAne ApI dIdhuM. tyAra pachI koI samaye uMbaradattanA zarIramAM ekI sAthe soLa prakAranA rogo utpanna thayA. jema ke- zvAsa, khAMsI yAvat koDha. A soLa prakAranA rogAtaMko(bhayaMkara rogo)thI pIDita thayelo uMbaradatta khUjalI yAvat mAMgaNa vRttithI AjIvikA karato duHkhapUrNa jIvana vitAvI rahyo che. bhagavAne kahyuM - he gautama ! A pramANe uMbaradatta pUrvakRta azubha karmonuM A bhayaMkara phaLa bhogavato samaya vyatIta karI rahyo che.
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhyayana-/uMbaradatta [115 | uMbaradattanuM bhaviSya ane bhavabhramaNa :17 se NaM uMbaradatte dArae kAlamAse kAlaM kiccA kahiM gacchihii, kahiM uvavajjihii? goyamA ! uMbaradatte dArae bAvattari vAsAiM paramAuyaM pAlaittA kAlamAse kAlaM kiccA imIse rayaNappabhAe puDhavIe NeraiyattAe uvavajjihii / saMsAro taheva jAva puDhavI / tao hatthiNAure Nayare kukkuDattAe paccAyAhii / jAyamette ceva goTillavahie tattheva hatthiNAure Nayare seTThikulaMsi uvavajihii / bohiM, sohamme kappe, mahAvidehe vAse sijjhihii / Nikkhevo jahA paDhamassa / bhAvArtha : tyAra pachI zrI gautamasvAmIe bhagavAna mahAvIra svAmIne pUchyuM- bhagavan! A uMbaradatta ahIMthI mRtyunA samaye mRtyu pAmIne kyAM jaze ane kyAM utpanna thaze? bhagavAne kahyuM- he gautama ! uMbaradatta 72 varSanA parama AyuSyane bhogavIne mRtyunA samaye mRtyu pAmIne ratnaprabhA nAmanI prathama narakabhUmimAM nArakI rUpe utpanna thaze. te pUrvavat saMsAra bhramaNa karato pRthvI Adi badhI kAyomAM lAkhovAra utpanna thaze. tyAMthI nIkaLIne hastinApura nagaramAM kUkaDA rUpe utpanna thaze. tyAM janmatAM ja goSThiko-durAcArI loko vaDe vadhane prApta thaI te ja hastinApuramAM eka zreSThIkuLamAM utpanna thaze. tyAM dharmane prApta karaze. tyAMthI marIne saudharma nAmanA prathama devalokamAM utpanna thaze. tyAMthI cyavane mahAvideha kSetramAM janma leze. tyAM aNagAradharmane prApta karIne vidhipUrvaka saMyamanI ArAdhanAthI karmono kSaya karIne mokSane prApta karaze, sarva karmo ane duHkhono aMta karaze. adhyayanano upasaMhAra pahelA adhyayananI jema jANavo. vivecana : zikSAbodha :- AcArAMga sutranAM cothA adhyayanamAM kahyuM che ke- ne AvA te parisaMvA, ne parikSavA te Asava-tadanusAra dhavaMtari nAmano vaidha sabuddhi ane vivekathI upacAranuM kArya karato hota to keTalA ya puNyano saMgraha thAta. paraMtu teNe buddhino durupayoga karyo, auSadha upacAramAM lokone mAMsAhAranI ja preraNA karI ane tIvra azAtA vedanIyane upArjana karyuM. te azAtAnA udaye narakabhava pAmyo, manuSya janmamAM mAtApitAno viyoga thayo, soLa mahArogathI 72 varSa sudhI kAramI vedanA bhogavI ane anaMta bhavabhramaNa vadhAryuM. mATe koIe buddhino durupayoga karavo na joIe. prANI ajJAna dazAmAM keTalA ya bhayaMkara pApo kare che ane tenAM kaTu phaLa bhogave che. mahAna
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 116] zrI vipAka sUtra puNyanA saMyoge ja AryakuLa ane Arya dharma prApta thAya che. zuddha dharmanI eTale zrAvaka dharmanI athavA sAdhu dharmanI sAcI ArAdhanAmAM A mAnava jIvana vyatIta thAya, to durgatinA duHkhada bhava ke janma maraNa karavA na paDe; tethI A adhyayananuM UMDANathI ciMtana karI ApaNA manuSya bhavane sArthaka karI levo joIe. II adhyayana-7 saMpUrNa in
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhyayana-8/zauridatta 117 | ni AThamuM adhyayana) paricaya : A adhyayananuM nAma zaurikadatta' che. temAM eka mAchImAranA jIvananI karuNa kathA che. zauryapura nAmanA nagaramAM zauryadatta nAmano rAjA rAjya karato hato. zauryAvartasaka udyAnamAM zaurya nAmanA yakSanuM yakSAyatana hatuM. te nagarImAM samudradatta nAmano mAchImAra raheto hato. tenI patnI samudradattA mRta bALakone janma ApatI hatI. zauryayakSanI mAnatA karavAthI eka jIvita bALaka jagyuM. tenuM nAma 'zaurikadatta' rAkhyuM. samudradatta mAchImAra mahAadharmI ane nirdayI hato. te mRtyu pAmI durgatimAM gayo. teno putra paNa tenA jevo ja adharmI banyo. tenA nokaro yamunA nadImAMthI mAchalA pakaDI lAvatA, te mAchalAne sUkavIne, bAphIne vecatA hatA. zaurikadatta pote paNa mAchalIo khAto ane madirAonuM sevana karato hato. eka vakhata mAchalIno AhAra karatAM zaurikadattanA gaLAmAM mAchalIno kAMTo phasAI gayo. anekAneka upAyo karavA chatAM kAMTo nIkaLyo nahIM ane te kAMTAnA kAraNe zaurikadatta tIvra vedanA bhogavato duHkhapUrvaka samaya vyatIta karavA lAgyo. pIDAnA kAraNe tenuM zarIra hADapIMjara jevuM thaI gayuM, tenA vamanamAMthI lohI, parU tathA kIDAo nIkaLavA lAgyA. bhikSArthe nIkaLelA gautama svAmInI daSTi zaurikadatta upara paDI. kaMTakanI vedanAthI te AkraMda karI rahyo hato. tene jotAM ja loko kahetA- 'aho ! A narakatulya vedanA anubhavI rahyo che.' gautama svAmIe jijJAsApUrvaka zaurikadattano pUrvabhava pUgyo tyAre bhagavAne A prakAre varNana karyuM- naMdIpuramAM mitra nAmanA rAjAno zriyaka nAmano rasoIyo hato. tenI pAse mAchImAra, zikArI tathA pakSIghAtaka nokaro hatA; teo aneka prakAranuM mAMsa lAvI ApatA ane te rasoIyo te jalacara, sthalacara ane khecara jIvonA mAMsanA nAnA, moTA, lAMbA-goLa TukaDA karI vividha prakAre pakAvato arthAt agnithI, baraphathI, tApathI, havAthI pakAvato. kyAreka kALA, lIlA, lAla banAvato. tene drAkSa, AMbaLA, kavITha AdinA rasothI saMskArita karato. A prakAranI tallInatApUrvaka bhojana vidhithI zAka Adi banAvato ane rAjAne prasanna rAkhato. pote paNa AvI vastuo vAparI aneka prakAranI madirAo bhogavato. A prakAranuM pApamaya jIvana 3300 varSa sudhI pasAra karyuM. tyAMthI mRtyu pAmI chaThThI narakamAM utpanna thayo. tyAMnuM rara sAgaropamanuM AyuSya pUrNa karI, ahIM zaurikadatta rUpe janma pAmyo che. ahIM narakatulya duHkho bhogavI, mRtyu pAmI pahelI narakamAM utpanna thaze. pachI anaMta saMsAramAM paribhramaNa karatAM aMte macchanA
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 118] zrI vipAka sUtra janmamAM anyanA hAthe mRtyu pAmI zreSThIputra rUpe janma laI, saMyama grahaNa karaze. tatpazcAta devaparyAya bhogavI mahAvideha kSetramAM manuSya janma dhAraNa karI, saMyama ArAdhanA karI mokSane prApta karaze.
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayana-dAzaukidatta 119 AThamuM adhyayanA zaurika datta adhyayana prAraMbha :| 2 madumaksa 3avo ! bhAvArtha : AThamAM adhyayanano prAraMbha prathama adhyayananI jema jANavo. | 2 evaM khalu jaMbU! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM soriyapuraM NayaraM hotthA / soriyavaDiMsagaM ujjANaM / soriyo jakkho / soriyadatte rAyA / bhAvArtha: he jaMbU! te kAle ane te samaye zaurikapura nAmanuM eka nagara hatuM. tyAM zaurikAvataMsaka nAmanuM udhAna hatuM. temAM zaurika nAmanA yakSanuM yakSAyatana hatuM. tyAMnA rAjAnuM nAma zaurikadatta hatuM. zaurikadatta :| 3 tassa NaM soriyapurassa bahiyA uttarapurathime disIbhAe tattha NaMege macchaMdhapADae hotthA / tattha NaM samuddadatte NAmaM macchaMdhe parivasai / ahammie jAva duppaDiyA- NaMde / tassa NaM samuddadattassa samuddadattA NAmaM bhAriyA hotthA / ahINapaDipuNNapaMciMdiya sarIrA, vnnnno| tassa NaM samuddadattassa putte samuddadattAe bhAriyAe attae soriyadatte NAmaM dArae hotthA / ahINapaDipuNNapaMciMdiyasarIre, vnnnno| bhAvArtha : te zaurikapura nagaranI bahAra IzAna khUNAmAM eka mAchImArono vAsa(latto) hato. tyAM samudradatta nAmano eka mAchImAra nivAsa karato hato. te mahAadharmI yAvata dupratyAnaMda - duSkAryamAM ja AnaMda mAnanAro hato. tenI samudradattA nAmanI strI hatI. te paripUrNa temaja nirdoSa pAMce IndriyothI yukta zarIravALI hatI, vagere varNana jANavuM. te samudradattano putra ane samudradattAno Atmaja zaurikadatta nAmano bALaka hato. te sarvAga saMpUrNa temaja suMdara hato, vagere varNana jANavuM. | 4 teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM sAmI samosaDhe, jAva parisA pddigyaa|
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 120 / zrI vipAka sUtra te kAle ane te samaye zaurikAvataMsaka udyAnamAM bhagavAna mahAvIra svAmI padhAryA yAvat pariSada ane rAjA dharmadezanA sAMbhaLI pAchA cAlyAM gayAM. 5 teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa jeTe sIse jAva soriyapure Nayare uccaNIyamajjhimakule aDamANe ahApajjattaM samudANaM gahAya soriyapurAo NayarAo paDiNikkhamai, paDiNikkhamittA tassa macchaMdhavADagassa adUrasAmaMteNaM vIivayamANe mahaimahAliyAe maNussaparisAe majjhagayaM egaM purisaM sukkaM bhukkhaM NimmaMsaM aTThicammAvaNaddhaM kiDikiDiyAbhUyaM NIlasADagaNiyatthaM macchakaMTaeNaM galae aNulaggeNaM kaTThAI kaluNAI vissarAI ukkUvamANaM abhikkhaNaM abhikkhaNaM pUyakavale ya ruhirakavale ya kimikavale ya vamamANaM pAsai, pAsittA imeyArUve ajjhathie ciMtie, kappie pathie maNogae saMkappe samuppaNNe- aho NaM ime purise purAporANANaM jAva viharai, evaM saMpehei, saMpehittA jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai / puvvabhavapucchA jAva evaM vayAsI te kAle ane te samaye zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmInA jyeSTha ziSya gautama svAmI thAvat chaThanA pAraNA nimitte zaurikapura nagaramAM ucca, nimna ane madhyama gharomAM bhikSArtha bhramaNa karatAM yatheSTa AhAra laIne nagaranI bahAra nIkaLyA. nIkaLIne te mAchImAronA vAsa pAsethI nIkaLatAM temaNe vizALa janasamudAyanI vacce eka sUkAI gayelA zarIravALo, bhUkhyo, mAMsarahita ane atikRza hovAnA kAraNe jenI cAmaDI hADakAMne coMTelI hatI, UThatAM ane besatAM jenA hADakAMo khakhaDatAM hatAM, jeNe lIlA raMganuM vastra paherela hatuM temaja gaLAmAM matsyakaMTaka lAgavAthI je duHkhamaya, karuNAjanaka ane dInatApUrNa vacanathI AkaMdana karatAM eka puruSane joyo. te parU ane lohInA kogaLAo ane kRminA kogaLAonuM vamana karI rahyo hato. tene joIne gautama svAmInA manamAM A pramANe vicAra Avyo aho! A puruSa pUrvakRta kAvat azubhakarmonA phaLa svarUpa naraka tulya vedanAno anubhava karato samaya vitAvI rahyo che. A pramANe vicAra karIne zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmInI pAse pahoMcyA thAvat bhagavAnane tenA pUrvabhava viSe pUchavA lAgyA. bhagavAne tenA uttaramAM A pramANe kahyuM- pUrvabhava : 6 evaM khalu goyamA ! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM iheva jaMbuddIve dIve bhArahe vAse NaMdipure NAmaM Nayare hotthA / mitte rAyA / tassa NaM mittassa raNNo sirIe NAmaM mahANasie hotthA, ahammie jAva duppaDiyANaMde /
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhyayana-8/zauridatta | 121 / bhAvArtha : he gautama! te kAle ane te samaye A jaMbudvIpa nAmanA dvIpamAM bhArata varSamAM naMdipura nAmanuM eka prasiddha nagara hatuM. tyAMnA rAjAnuM nAma mitra hatuM. te mitra rAjAno zrIda athavA zriyaka nAmano eka mahAadharmI yAvatuM duSkAryathI AnaMda mAnanAro rasoIyo hato. |7 tassa NaM sirIyassa mahANasiyassa bahave macchiyA ya vAguriyA ya sAuNiyA ya diNNabhaibhattaveyaNA kallAkalli bahave saNhamacchA ya jAva paDAgAipaDAge ya, ae ya jAva mahise ya, tittire ya jAva mayUre ya jIviyAo vavaroveMti, vavarovettA sirIyassa mahANasiyassa uvaNeti / aNNe ya se bahave tittirA ya jAva mayUrA ya paMjaraMsi saMniruddhA ciTuMti |annnne ya bahave purisA diNNabhaibhattaveyaNA te bahave tittire ya jAvamaUre ya jIvaMtae ceva NippakkheMti, NippakkhettA sirIyassa mahANasiyassa uvaNeti / bhAvArtha : tene rUpiyA ane bhojana laIne kAma karanArA aneka mAchImAro, jALamAM pazuone phasAvanArA temaja pakSIono vadha karanArA aneka nokaro hatA. teo hamezA komaLa cAmaDIvALAM matsyo patAkAtipatAkA nAmanA matsya vagere jalacara prANIo, bakarA, bheMso vagere pazuo temaja tetara mayurAdione mArIne zrIda rasoIyAne ApatAM hatAM. tene tyAM pAMjarAmAM aneka tetara, mayurAdi pakSIo pUrelAM rahetAM hatAM. zrIda rasoIyAnA bIjA aneka rUpiyA, paisA ane bhojanarUpe pagAra laIne kAma karanArA puruSo hatA. teo aneka jIvatAM tetara, mayUrAdi pakSIone pAMkha rahita karIne lAvI ApatAM hatAM. | 8 tae NaM se sirIe mahANasie bahUNaM jalayara-thalayara-khahayarANaM maMsAI kappaNikappiyAI karei, taM jahA-saNhakhaMDiyANi ya vaTTakhaMDiyANi ya dIhakhaMDiyANi ya rahassakhaMDiyANi ya himapakkANiya jammapakkANi ya ghammapakkANi ya mAruyapakkANi ya kAlANi ya heragANi ya mahiTThANi ya AmalarasiyANi ya muddiyArasiyANi ya kaviTTharasiyANi ya dAlimarasiyANi ya maccharasiyANi ya taliyANi ya bhajjiyANi ya solliyANi ya uvakkhaDAvei, uvakkhaDAvettA aNNe ya bahave maccharasae ya eNejjarasae ya tittirasae ya jAva mayUrarasae ya, aNNaM ca viulaM hariyasAgaM uvakkhaDAvei, uvakkhaDAvettA mittassa raNNo bhoyaNamaMDavaMsi bhoyaNavelAe uvaNei / appaNA vi ya NaM se sirIe mahANasie tesiM bahUhiM jAva jalayara thalayara khahayaramaMsehiM rasaehi ya hariyasAgehi ya sollehi ya taliehi ya bhajjiehi ya suraM ca mahuM ca meragaM ca jAiMca sIdhuMca pasaNNaM ca AsAemANe vIsAemANe paribhAemANe paribhujemANe
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 ] zrI vipAka sUtra viharai / tae NaM sirIe mahANasie eyakamme eyappahANe eyavijje eyasamAyAre subahu pAvakkama kalikalusaM samajjiNittA tettIsaM vAsasayAiM paramAuyaM pAlaittA kAla mAse kAlaM kiccA chaTThIe puDhavIe uvavaNNe / bhAvArtha ? tyAra pachI te zrIda nAmano rasoyo aneka jalacara, sthaLacara, khecara jIvonAM mAMsanA charIthI sUkSma, goLAkAra, moTA, nAnA aneka prakAranA TukaDA karato hato. te TukaDAomAMthI keTalAkane baraphamAM pakAvato hato, keTalAkane Dhagalo karI rAkhI deto jethI te TukaDAo potAnI meLe ja pAkI jatAM hatAM. keTalAkane taDakAthI ane keTalAkane havA dvArA pakAvato hato. keTalAkane kALA ane keTalAkane lAla raMganA karato hato ane te TukaDAone chAzathI, AMbaLAnA rasathI saMskArita karato, drAkSanA rasathI, koThAnA rasathI, dADamanA rasathI temaja anya matsyothI bhAvita (yukta) karato hato. pachI te mAMsanA TukaDAomAMthI keTalAkane telathI taLato, keTalAkane agni para zekato ane keTalAkane zuLamAM parovIne pakAvato hato. A rIte matsya mAMsanA raso, mRga mAMsanA raso, tetara mAMsanA raso, mayUranA mAMsanA raso vagere rasathI mizrita ghaNAM lIlAM zAka te taiyAra karato hato, taiyAra karIne mitra rAjAnA bhojana samaye tene pIrasato hato tathA te zrIda rasoyo pote paNa zULathI pakAvelAM, taLelAM, bhUjelAM pUrvokta jaLacara, sthaLa cara ane khecaranA mAMsa ane rasathI mizrita lIlAM zAkanI sAthe cha prakAranI surA Adi madirAonuM AsvAdanAdi karato samaya vyatIta karato hato. tyAra pachI A pApakAryone karato A pApakAryone ja pradhAna mAnato, A pApakAryonuM jJAna dharAvato tathA A ja pApone sarvottama AcaraNa mAnato te zrIda rasoyo ghaNAM pApakarmonuM upArjana karIne tetrIsa so varSanA parama AyuSyane bhogavIne mRtyu samaye mRtyu pAmIne chaThThI narakamAM utpanna thayo. zaukidattano vartamAna bhava :| 9 tae NaM sA samuddadattA bhAriyA jAyaNiMdU yAvi hotthA / jAyA jAyA dAragA viNihAyamAvajjati / jahA gaMgadattAe ciMtA, ApucchaNA, ovAiyaM, dohalA jAva dAragaM payAyA jAva jamhA NaM amhe ime dArae soriyassa jakkhassa ovAiyaladdhe, tamhA NaM hou amhaM dArae soriyadatte NAmeNaM / tae NaM se soriyadatte dArae paMcadhAI jAva ummukkabAlabhAve viNNAyapariNayamette jovvaNagamuNappatte yAvi hotthaa| bhAvArtha : te samaye samudradattA jAtaniMdukA hatI, eTale janmatAM ja tenAM bALako marI jatAM hatAM. teNe gaMgadattAnI jema vicAra karyo. patinI AjJA laIne, mAnatAo mAnI ane garbhavatI thaI. dohadanI pUrti karI ane putrane janma Apyo. zaurikadatta yakSanI mAnatA mAnavAthI bALaka prApta thayo hovAthI mAtApitAe tenuM nAma "zaurikadatta" rAkhyuM. tyAra pachI pAMca dhAvamAtAothI pAlana-poSaNa pAmato te bAlyAvasthAne choDIne vijJAnanI paripakva avasthAthI yukta thaI yuvAvasthAne pAmyo.
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhyayana-dAzaurikadara | 123 / 10 tae NaM se samuddadatte aNNayA kayAi kAladhammuNA saMjutte / tae NaM se soriyadatte bahUhi mitta-NAi jAva royamANe samuddadattassa NIharaNaM karei, loiyAI mayakiccAI karei / aNNayA kayAi sayameva macchaMdhamahattaragattaM uvasaMpijjattANaM viharai / tae NaM se soriyadArae macchaMdhe jAe, ahammie jAvaduppaDiyANaMde / tyAra pachI koI vakhate samudradatta mRtyu pAmyo. sadana, Adina ane vilApa karatAM zaurikadatta putre aneka mitro, jJAtijano, svajano, parijanonI sAthe samudradattanI smazAnayAtrA kADhI, agnisaMskAra karIne bIjI laukika mRtakriyAo karI. tyAra pachI koI samaye te pote ja mAchImArono netA banI gayo. have te mAchImAra mahAadharmI yAvat duSpatyAnaMda duSkAryamAM ja prasanna rahenAro thaI gayo. |11 tae NaM tassa soriyadattassa macchaMdhassa bahave purisA diNNabhaibhattaveyaNA kallAkalli egaTThiyAhiM jauNaM mahANaI ogAheti, ogAhittA bahUhiM dagagAlaNehi ya dagamalaNehiya dagamaddaNehi ya dagamahaNehi ya dagavahaNehi ya dagapavahaNehi ya pavaMculehi ya paMcapulehi ya macchaMdhalehi ya macchapucchehi ya jaMbhAhi ya tisirAhi ya bhisirAhi ya ghisarAhi ya visarAhi ya hillirIhi ya jhillirIhi ya lallirIhi ya jAlehi ya galehi ya kUDapAsehi ya vakkabaMdhehi ya suttabaMdhehi ya vAlabaMdhehi ya bahave sohamacche jAva paDAgAipaDAge ya giNhati geNhittA egaTThiyAo bhareMti, bharittA kUlaM gAheti, gAhittA macchakhalae kareMti, karittA AyavaMsi dalayaMti / aNNe ya se bahave purisA diNNabhaibhattaveyaNA AyavatattaehiM macchehi sollehi ya taliehi ya bhajjie hi ya rAyamagaMsi vitiM kappemANA viharati / appaNA vi ya NaM se soriyadatte bahUhi saNhamacchehi jAva paDAgAipaDAgehi ya sollehi ya bhajjiehi ya taliehi ya suraM ca mahuM ca meragaM ca jAiM ca sIdhuM ca pasaNNaM ca AsAemANe vIsAemANe paribhAemANe paribhujemANe viharai / bhAvArtha ? tyAra pachI zaurikadara mAchImAre rUpiyA, paisA ane bhojanAdi rUpa vetana laIne kAma karanArA aneka pagAradAra mANaso rAkhyA hatA, jeo nAnI naukAo dvArA yamunA nadImAM praveza karIne jaLa gaLanAra, jaLa malanAra, jaLamardana karanAra, jaLa maMthana karanAra, jaLa bahAra kADhanAra, vizeSa jaLa bahAra kADhanAra evA sAdhanothI prapaMcula, paMcapula, matsaMdhala, matsyapuccha, jaMbhA, tisarA, bhisarA, visarA, dvis|, likhirI, jissirI, sisirI, , 24, Avidha, sUtra ne pAsa vagere mAchalAM pakaDavAnAM sAdhanothI komaLa matsyo, patAkAtipatAkA nAmanA matsyo vagerene, pakaDIne naukAomAM bharIne, kinAre lAvIne, kinArA para DhagalA karIne tene taDakAmAM sUkavatA hatA. rUpiyA, paisA
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 124 / zrI vipAka sUtra ane dhAnyAdi laIne kAma karanArA tenA bIjA pagAradAra puruSo taDakAmAM sukAyelAM te matsyonAM mAMsane zuLamAM parovIne pakAvatAM, taLatAM ane bhUMjatAM ane tene rAjamArga upara veMcatA hatA. tenAthI ja AjIvikA calAvatA hatA. zaurikadatta pote paNa zULathI pakAvela, bhUjela ane taLela te badhA prakAranA matsyonAM mAMsa tathA vividha prakAranI surA, sIdhu Adi madirAonuM sevana karato ane veMcato hato. |12 tae NaM tassa soriyadattassa macchaMdhassa aNNayA kayAi te macchasolle ya talie ya bhajjie ya AhAremANassa macchakaMTae galae lagge yAvi hotthA / tae NaM se soriyadatte macchaMdhe mahayAe veyaNAe abhibhUe samANe koDuMbiyapurise saddAvei, saddAvettA evaM vayAsI- gacchaha NaM tubbhe devANuppiyA ! soriyapure Nayare siMghADaga jAva pahesu ya mahayA mahayA saddeNaM ugghosemANA evaM vayahaevaM khalu devANuppiyA soriyadattassa macchakaMTae gale lagge / taM jo NaM icchai vejjo vA vejjaputto vA jANuo vA jANuyaputto vA tegicchio vA tegicchiyaputto vA soriyadattassa macchakaMTayaM galAo NIharittae, tassa NaM soriyadatte viulaM atthasaMpayANaM dalayai / tae NaM te koDuMbiyapurisA jAva ugghoseMti / tyAra pachI koI vakhate zULa dvArA pakAvelAM, taLelAM ane bhUjelA matsya mAMsano AhAra karatAM te zaurikadatta mAchImAranA gaLAmAM mAchalIno kAMTo kheMcI gayo, tethI te tIvra vedanAno anubhava karavA lAgyo. atyaMta duHkhI thayelA zaurikadatte potAnA anucaro-nokarone bolAvIne A pramANe kahyuM- he devAnupriya ! zaurikapura nagaranA trikoNamArgo yAvatuM sAmAnya mArgo para jaIne moTA avAjathI A pramANe udghoSaNA karo- he devAnupriyo ! zaurikadattanA gaLAmAM matsyano kAMTo(kheMcI) lAgI gayo che. jo koI vaidya ke vaidhaputra, jANakAra ke jANakAranA putra, cikitsaka ke cikitsakaputra zaurikadattanA gaLAmAMthI te matsyakaMTakane kADhI deze, tene zaurikadara ghaNuM dhana Apaze. tyAre anucaroe tenI AjJAnusAra AkhA nagaramAM udghoSaNA karI. |13 tae NaM bahave vejjA ya jAva tegicchiyaputtA ya imeyArUvaM ugghosaNaM ugghosijjamANaM NisAti, NisAmittA jeNeva soriyadattassa macchaMdhassa gehe, jeNeva soriyadatte macchaMdhe teNeva uvAgacchaMti, uvAgacchittA bahUhiM uppattiyAhi ya veNaiyAhi ya kammiyAhi ya pAriNAmiyAhi ya buddhIhiM pariNAmemANA pariNAmemANA vamaNehi ya chaDaNehi ya ovIlaNehi ya kavalaggAhehi ya salluddharaNehi ya visallakaraNehi ya icchaMti soriyadattassa macchaMdhassa macchakaMTayaM
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayana-8/aurikadatta 125 galAo NIharittae / No ceva NaM saMcAeMti NIharittae vA visohittae vA / taNaM te bahave vejjA ya jAva tegicchiyaputtA ya jAhe No saMcAeMti soriyadattassa macchaMdhassa macchakaMTagaM galAo NIharittae, tAhe saMtA taMtA paritaMtA jAmeva disiM pAubbhUyA tAmeva disiM paDigayA / tae NaM se soriyadatte macchaMdhe vejjapaDiyAraNivviNNe teNaM mahayA dukkheNaM abhibhUe samANe sukke jAva viharai / evaM khalu goyamA ! sorie purAporANANaM jAva viharai / bhAvArtha : tyAre ghaNA vaidha, cikitsaka putrA vagere udghoSaNA sAMbhaLIne zaurikadattanA gharamAM zaurikadatta mAchImAra pAse AvIne autpAttikI vainayikI, kArmikI tathA pariNAmikI buddhi dvArA nidAna karIne vamana, charchana (vamana vizeSa), avapIDana - jAva, avasagrAha-moTA DoNiyA pavaDAvavA, zasyodvAro-yaMtra prayogathI kAMTo kADhavo, vizalpakaraNa auSadhanA baLathI kAMTo kADhavo Adi upacArothI zaurikadattanA gaLAnA kAMTAne kADhavAno athAga prayatna karyo. paraMtu teo saphaLa na thayA arthAt tenA gaLAnA kAMTAne kADhI zakyA nahIM tyAre zrAMta, tAMta, paritAMta thaI arthAt nirAza ane udAsa thaIne pAchA svasthAne cAlyA gayA. A pramANe vaidyonA IlAja saphaLa nahIM thavAthI nirAza banelo te zaurikadatta tIvra vedanAne bhogavato sukAI gayo ane duHkhI thaI gayo. bhagavAna kahyuM ke he gautama ! A pramANe te zaurikadatta pUrvakRta ati azubha karmaphaLane bhogavI rahyo che. zaurikadattanuM bhaviSya ane bhavabhramaNa : 14 soriyadatte NaM bhaMte ! macchaMdhe io kAlamAse kAlaM kiccA kahiM gacchihii ? kahi~ uvavajjihii ? goyamA ! sattarivAsAiM paramAuyaM pAlaittA kAlamAse kAlaM kiccA imIse rayaNappabhAe puDhavIe Neraiesu NeraiyattAe uvavajjihi / saMsAro taheva jAva puDhavIe / tao hatthiNAure Nayare macchattAe uvavajjihi / seNaM tao macchiehiM jIviyAo vavarovie tattheva seTThikulaMsi uvavajjihi / bohiM, sohamme kappe, mahAvidehe vAse sijjhihii / Nikkhevo jahA paDhamassa /
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vipAka sUtra bhAvArtha : gautama svAmIe prazna karyo- bhaMte ! zaurikadatta mAchImAra ahIMthI mRtyunA samaye mRtyu pAmIne kyAM jaze ? kyAM utpanna thaze ? 1ra bhagavAne kahyuM- he gautama ! 70 varSanuM parama AyuSya bhogavIne mRtyunA samaye mRtyu pAmIne ratnaprabhA nAmanI prathama narakamAM utpanna thaze. tenuM roSa saMsAra bhramaNa pUrvavat samajI levuM joIe. pRthvIkAya AdimAM lAkhovAra utpanna thaze. tyAMthI nIkaLIne hastinApuramAM matsya thaze ane mAchImAro dvArA vadhane prApta thaI, tyAM hastinApuramAM eka zreSThIkuLamAM janma leze tene dharmanI prApti thaze. tyAMthI maraNa pAmIne saudharma nAmanA prathama devalokamAM utpanna caze. tyAMthI cyavIne mahAvideha kSetramAM janmaze ane tyAM cAritra grahaNa karIne, tenI samyak ArAdhanAthI siddhapadane prApta karaze. upasaMhAra prathama adhyayananI jema jANavo. vivecana : saMsAramAM nokarI, vyApAra Adi Avazyaka kArya karavA paDe to temAM tallIna thavuM na joIe kAraNa ke tevA pariNAmothI atyaMta duHkhadAyI karmono baMdha thAya che. vartamAnamAM masta rahenAra ane bhaviSyano vicAra na karanAra prANI yatheccha pApa pravRttithI potAnuM bhaviSya atyaMta saMkaTamaya banAve che. zaurikadattanI vedanAmAM mAchalIno kAMTo gaLAmAM khUMcI javo te nimitta mAtra hatuM paraMtu tenI ghora vedanAnuM mukhya kAraNa tenA pUrvabhavanAM saucata karma hatA. eka rasoyAnA rUpamAM teNe mAMsAhAra karavA ane karAvavAmAMno cIkaNA karmono baMdha karyo. te azubha karmonA udaye tene dAruNa duHkhone bhogavyA. bAMdhelA karmono udaya bhava-bhavAMtaramAM game tyAre thAya che, tethI jIve karma bAMdhatA vicAra karavo joIe, mATe ja kahyuM che ke baMdha samaye jIva cetaje, udaye zo saMtApa. // adhyayana-8 saMpUrNa //
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhyayana-9devadattA 127 | inavamuM adhyayana paricaya : A adhyayananuM nAma "devadattA che. temAM devadattA nAmanI zeThakanyAnI bhogAsakti ane tenuM pariNAma varNavela che. rohitaka nAmanA nagaramAM vaizramaNadatta nAmano rAjA rAjya karato hato. tene zrIdevI nAmanI rANI ane puSpagaMdI nAmano rAjakumAra hato. te nagaramAM datta nAmano eka zeTha raheto hato. tene devadattA nAmanI dIkarI hatI. tarUNAvasthAmAM pravezelI te kanyA sakhIo sAthe makAna upara agAsImAM ramatI hatI tyAre vaizramaNadatta rAjAe te kanyAne joI ane turata ja tenI AMkhamAM vasI gaI. rAjAe potAnA rAjakumAra puSpanaMdI mATe te kanyAnI mAMgaNI karI. datta zeThe teno svIkAra karyo ane rAjasI ThAThamAThathI puSpanaMdI ane devadattAnA lagna thaI gayA. teo sukhapUrvaka rahevA lAgyA. kAlAMtare vaizramaNadatta rAjA mRtyu pAmyo ane puSpagaMdI rAjA banyo. pitAnI gerahAjarImAM rAjAe mAtA zrIdevInI atyaMta bhakti karI. zrIdevI so varSanAM thayAM; tethI puSpagaMdI rAjA mAtAnI sevAmAM vadhune vadhu samaya gALavA lAgyo. devadattA vilAsapriya hatI. tene pati taraphathI asaMtoSa rahyA karato hato. devadattAne sAsu AMkhanA kaNAnI jema khaTakavA lAgI. eka divasa zrIdevI sukhapUrvaka sUtI hatI. devadattAe loha daMDa garama karyo. daMDane sANasIthI pakaDI sUtelI sAsunA gudAdvAramAM khUMcADI dIdho. zrIdevI tIvra vedanA sAthe tatkALa mRtyu pAmI. vedanApUrNa cIsa saMbhaLAtA zrIdevInI dAsIo tyAM hAjara thaI. dAsIoe devadattAne khaMDamAMthI bahAra nIkaLatAM joI. khaMDamAM mRtyu pAmelI zrIdevIne jotAM rAjAne samAcAra pahoMcADyA. puSpanaMdI rAjAe atyaMta duHkhita hRdaye aMtyakriyA karI. pachI devadattAne rAjapuruSo dvArA pakaDAvI tIvratama mRtyudaMDa ghoSita karyo. tene bAMdhIne tenA kAna, nAka kApIne hAthamAM hAthakaDI ane gaLAmAM lAla phUlonI mALA paherAvI, vadhasUcaka vastro paherAvyAne zarIrane lAla geruthI lipta karyuM. A strI potAnAM duHSkarmothI duHkhI thaI rahI che, tene koI duHkha nathI ApatuM. evI ghoSaNA karatAM rAjapuruSo tene aneka prakAre pIDA detAM, mAra mAratAM, vadhasthAna tarapha laI jatA hatA. gocarIe nIkaLelA gautama svAmIe mANasanA ToLAMnI vacce narakatulya duHkha bhogavI rahelI te strIne joI. udyAnamAM AvI gautama svAmIe bhagavAnane pUchyuM- bhaMte ! A strIe evA kayA karmo bAMdhyA che ke jethI AvuM duHkha bhogavI rahI che? bhagavAne teno pUrvabhava kahyo
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 ] zrI vipAka sUtra A jaMbUdvIpanA bharatakSetramAM supratiSThita nAmanuM nagara hatuM. tyAMnA rAjA mahAsenane 1000 rANIo hatI. teNe potAnA putra siMhasenane pa00 rAjakanyA sAthe paraNAvyo ane yatheccha prItidAna ane bhoga-upabhoganI sAmagrIo ApI. siMhasena sukhapUrvaka rahevA lAgyo. kAlAMtare mahAsena rAjA mRtyu pAmatAM siMhasena rAjakumAra rAjA banyo. potAnI mukhya rANI zyAmAmAM khUba Asakta hato; anya rANIo pratye upekSA karato tethI dareka rANIoe potAnI mAtAone te vAta kahI. rANIonI mAtAoe maLI zyAmAne viSa Adi zastrothI mArI nAkhavAnuM vicAryuM. A vAta gupta na rahetA zyAmAne kAne AvI. zyAmAe siMhasena rAjAne jaNAvI ane teoe eka yukti karI. badhI ja rANIonI mAtAone bahumAnapUrvaka AmaMtraNa mokalyuM. eka vizALa kUTAgAra zALAmAM badhAnI utaravAnI ane khAvA-pIvAnI vyavasthA karI. ardharAtrie rAjA uDyA ane potAnA anucaronI sAthe kUTAgAra zALA pAse gayA. te zALAnA badhA daravAjA baMdha karAvI cotarapha Aga lagADI dIdhI. 499 mAtAo AkraMda karatI mRtyu pAmI. siMhasena A pramANe pApakarmayukta jIvana jIvato 3400 varSanuM AyuSya pUrNa karI chaThThI narakamAM utpanna thayo. tyAM rara sAgaropama sudhI bhayaMkara duHkha bhogavI, devadattAnA rUpe janmyo. te devadattA Aje mRtyu pAmI prathama narakamAM utpanna thaze. aneka bhavomAM bhramaNa karatI aMte gaMgapura nagaramAM haMsa banaze. anya dvArA mRtyu pAmI zreSThIputra rUpe janmI, saMyama leze. tyAMthI devalokamAM jaze. svarganuM Ayu pUrNa karI mahAvideha kSetramAM manuSya janma dhAraNa karI saMyama ArAdhanA karI mokSe jaze.
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhyayana-9/devadattA 129 nAM pAna navamuM adhyayana , devadattA adhyayana prAraMbha :| 1 ukkhevo Navamassa / bhAvArtha : ullepa- navamA adhyayano prAraMbha prathama adhyayananI jema jANavo. | 2 evaM khalu jaMbU teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM rohIDae NAmaM Nayare hotthA, riddhathamiyasamiddhe, vaNNao / puDhavivaDisae ujjANe / dharaNe jakkhe / vesamaNadatte rAyA / sirIdevI / pUsaNaMdI kumAre juvraayaa| bhAvArtha : he jaMbU! te kAle ane te samaye rohItaka(rohIDA) nAmanuM nagara hatuM. te Rddhi samRddhithI yukta hatuM, vagere varNana jANavuM. tyAM pRthvIavataMsaka nAmanuM eka udyAna hatuM, temAM dharaNa nAmanA yakSanuM yakSAyatana hatuM, tyAM vaizramaNadatta nAmanA rAjAnuM rAjya hatuM, tenI zrI nAmanI rANI hatI, tene yuvarAja padathI alaMkRta puSpanaMdI nAmano kumAra hato. | 3 tattha NaM rohIDae Nayare datte NAmaM gAhAvaI parivasai, aDDe jAva aparibhUe / kaNhasirIbhAriyA tassa NaM dattassa dhUyA kaNhasirIe attayA devadattA NAmaM dAriyA hotthA / ahINapaDipuNNa paciMdiyasarIrA, vaNNao / bhAvArtha : te rohataka nagaramAM datta nAmano eka gAthApati raheto hato, te dhanADhaya yAvatuM sanmAnanIya hato. tene kRSNazrI nAmanI patnI hatI. te datta gAthApatinI putrI ane kRSNazrInI AtmajA devadattA nAmanI eka bAlikA hatI. te saMpUrNa temaja nirdoSa pAMca IndriyothI yukta uttama zarIravALI hatI, vagere varNana jANavuM. devadattA paricaya :4 teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM sAmI samosaDhe jAva parisA pddigyaa| teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM jeTe aMtevAsI chaTukkhamaNapAraNagaMsi taheva jAva
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vipAka sUtra rAyamaggamogADhe / hatthI Ase purise pAsai / tesiM purisANaM majjhagayaM pAsai egaM itthiyaM - avaoDayabaMdhaNaM ukkhittakaNNaNAsaM Neha tuppiyagattaM vajjhakarakaDijuya NiyacchaM kaMThe guNarattamalladAmaM cuNNaguMDiyagAyaM cuNNayaM vajjhapANapIyaM jAva sUle bhijjamANaM pAsai, pAsittA, taheva ciMtA, Niggae, jAva evaM vayAsIesa NaM bhaMte ! itthiyA puvvabhave kA AsI ? jAva paccaNubhavamANe viharai / 130 bhAvArtha : te kAle ane te samaye pRthvIavataMsaka nAmanA udyAnamAM zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI padhAryA yAvat temanI dharmadezanA sAMbhaLIne rAjA ane pariSada pAchA cAlyAM gayAM. te kAle, te samaye bhagavAnanA jyeSTha ziSya gautamasvAmI chaThanA pAraNA mATe bhikSArthe nagaramAM gayA yAvat gocarI karIne pAchA pharatAM rAjamArgamAM padhAryA, tyAM temaNe hAthIo, azvo ane puruSone joyA. temanI vacce avakoTaka baMdhanathI bAMdhelI, kAna-nAka kApelI, snigdha padArthathI lipta zarIravALI, vadhayogya vastra yugala paherAvelI, hAthamAM hAthakaDIo ane gaLAmAM lAla phUlonI mALA paherAvelI, gerunA raMgathI raMgelA zarIravALI, zULI vaDe bhedana karAtI eka strIne joI. joIne temanA manamAM vicAra Avyo ke A narakatulya vedanA bhogavI rahI che. gautamasvAmI bhikSA laIne nagaramAMthI nIkaLyA. bhagavAnanI pAse AvIne A pramANe kahyuM ke he bhadanta ! A strI pUrvabhavamAM koNa hatI ? zA mATe te AvA duHkha bhogavI rahI che ? devadattAno pUrvabhava 5 evaM khalu goyamA ! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM iheva jaMbuddIve bhArahe vAse supaiTThe NAmaM Nayare hotthA / riddhatthimiyasamiddhe, vaNNao / mahAseNe rAyA / tassa NaM mahAseNassa raNNo dhAriNIpAmokkhANaM devIsahassaM orohe yAvi hotthA / tassa NaM mahAseNassa raNNo putto dhAriNIe devIe attae sIhaseNe NAmaM kumAre hotthA / ahINapaDipuNNa paMcidiyasarIre jAva juvarAyA / - bhAvArtha : he gautama ! te kAle ane te samaye A jaMbudrIpanA bhAratavarSamAM supratiSTha nAmanuM eka nagara hatuM. te Rddhi, samRddhithI yukta hatuM, vagere varNana jANavuM. tyAM mahArAja mahAsena rAjya karatA hatA. tenA aMtaHpuramAM dhAriNI vagere eka hajAra rANIo hatI. mahArAja mahAsenano putra ane mahArANI dhAriNI devIno Atmaja siMhasena nAmano rAjakumAra hato. te saMpUrNa pAMca IndriyothI yukta zarIra- vALo yAvat yuvarAjapadathI alaMkRta hato. 6 tae NaM tassa sIhaseNassa kumArassa ammApiyaro aNNayA kayAi paMca
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhyayana-9/devadattA | 131 pAsAyavaDiMsayasayAI kAreMti, abbhugayamUsiyAI / tae NaM tassa sIhaseNassa kumArassa ammApiyaro aNNayA kayAi sAmApAmokkhANaM paMcaNha rAyavarakaNNagasayANaM egadivase pANiM giNhArvisu / paMcasayao dAo / tae NaM se sIhaseNe kumAre sAmApAmokkhAhiM paMcasayAhiM devIhiM saddhiM uppi pAsAyavaragae jAva viharai / bhAvArtha : tyAra pachI siMhasena rAjakumAranA mAtApitAe eka vAra atyaMta vizALa pAMcaso uttama mahelo taiyAra karAvyA. teoe siMhasena rAjakumAranA zyAmA vagere pAMcaso suMdara rAjakanyAo sAthe eka ja divase lagna karAvyA, pAMcaso pAMcaso vastuonuM pratidAna-daheja ApyuM. tyAra pachI rAjakumAra siMhasena zyAmA vagere te pAMcaso rAjakanyAo sAthe UMcA mahelomAM ramaNa karato AnaMdapUrvaka rahevA lAgyo. | 7 tae NaM se mahAseNe rAyA aNNayA kayAi kAladhammuNA saMjutte / NIharaNaM / rAyA jaae| bhAvArtha : tyAra pachI samaya vyatita thatAM mahArAjA mahAsena mRtyu pAmyA. rAjakumAre aMtyeSThI kriyA karI ane tyAra pachI te rAjA banyo. | 8 tae NaM se sIhaseNe rAyA sAmAe devIe mucchie giddhe gaDhie ajjhovavaNNe avasesAo devIo No ADhAi No parijANAi, aNADhAyamANe aparijANamANe viharai / tae NaM tAsiM egUNagANaM paMcaNhaM devIsayANaM egUNAI paccamAIsayAI imIse kahAe laddhaTThAI samANAI- evaM khalu sIhaseNe rAyA sAmAedevIe mucchie giddhe gaDhie ajjhovavaNNe amhaM dhUyAo No ADhAi, No parijANAi, aNADhAyamANe, aparijANamANe viharai / taM seyaM khalu amhaM sAmaM deviM aggippaogeNa vA visappaogeNa vA, satthappaogeNa vA jIviyAo vavarovittae, evaM saMpeheMti, saMpehittA sAmAe devIe aMtarANi ya chiddANi ya vivarANi ya paDijAgaramANIo viharati / bhAvArtha : mahArAja siMhasena zyAmA rANImAM mUcchita, vRddha-tenI ja AkAMkSAvALo, grathita-tenI snehajALamAM baMdhAyela ane adhyapapanna-temAM ja Asakta thaI gayo. te bIjI rANIono na to Adara karato, na temanuM dhyAna paNa rAkhato, paraMtu rANIono anAdara ane vismaraNa karato AnaMdapUrvaka rahevA lAgyo. te 499 rANIonI 499 mAtAoe jyAre jANyuM ke mahArAja siMhasena zyAmA rANImAM
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 132 zrI vipAka sUtra mUcchita, vRddha, grathita ane adhyapapanna thaIne ApaNI kanyAono anAdara kare che ane teonuM dhyAna paNa rAkhato nathI, tyAre te sarvee maLIne nizcaya karyo ke ApaNe mATe e ja Ucita che ke ApaNe zyAmA rANIne agniprayoga, viSaprayoga athavA zastraprayogathI mArI nAkhIe, A pramANe vicAra karyA pachI teo zyAmA rANInA aMtara(jyAre rAjA AvatAM na hoya) chidra(rAjAnA parivAranI koI paNa vyakti na hoya)ne pUrNa viraha jevA avasaranI rAha jovA lAgI. | 9 tae NaM sA sAmAdevI imIse kahAe laddhaTThA samANI- evaM khalu e gUNagANaM paMcaNhaM savattIsayANaM egUNagAiM paMcamAisayAI imIse kahAe laddhaTThAI samANAI aNNamaNNaM evaM vayAsI- evaM khalu sIhaseNe rAyA jAva aparijANamANe viharai / taM seyaM khalu amhaM sAmaM devi jAva vIviyAo vavarovittae / evaM saMpehei jAva vivarANi ya paDijAgaramANIo viharati / taM Na Najjai NaM mama keNai kumAreNa mArissaMti tti kaTu bhIyA tatthA tasiyA uviggA saMjAyabhayA jeNeva kovaghare teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA ohayamaNasaMkappA jAva jhiyAi / bhAvArtha : zyAmA rANIne A SaDrayaMtranI khabara paDI gaI ke mArI 499 sapatnIonI(zokyonI) 499 mAtAone A samAcAra maLyAM che ke mahArAja siMhasena zyAmAmAM atyaMta Asakta thaI, ApaNI putrIono anAdara kare che. teoe ekatrita thaIne nizcaya karyo che ke 'zyAmAnA jIvanano aMta karI devo, e ja ApaNA mATe zreSTha che', evo vicAra karIne teo te samayanI rAha joI rahyA che. jo ema ja che to na jANe teo mane kevA kamote mAraze? evo vicAra karIne te zyAmA bhayabhIta, trasta, udvigna ane bhayavihvaLa thaI gaI tathA kopabhavanamAM AvIne nirAza vadane besIne ArtadhyAna karavA lAgI. |10 tae NaM se sIhaseNe rAyA imIse kahAe laddhaDhe samANe jeNeva kovagharae, jeNeva sAmA devI teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA sAmaM devi ohayamaNasaMkappa jAva pAsai, pAsittA evaM vayAsI- kiM NaM tuma devANuppie ! ohayamaNasaMkappA jAva jhiyAsi? tae NaM sA sAmA devI sIhaseNeNa raNNA evaM vuttA samANI uppheNauppheNiyaM sIhaseNaM rAyaM evaM vayAsI- evaM khalu sAmI ! mama egUNapaMcasavattisayANaM egUNapaMcamAisayANaM imIse kahAe laddhaTThANaM samANANaM aNNamaNNaM saddAveMti, saddAvittA evaM vayAsI- evaM khalu sIhaseNe rAyA sAmAe devIe mucchie giddhe gaDhie ajjhovavaNNe amhaM dhUyAo No ADhAi, No parijANai, aNADhAyamANe
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayana-9/devadattA 133 aparijANamANe viharai, taM seyaM khalu amhaM sAmaM devi aggippaogeNa vA visappaogeNa vA satthappaogeNa vA jIviyAo vavarovittae, evaM saMperheti, saMpehittA mama aMtarANi ya chiddANi ya vivarANi ya paDijAgaramANIo viharati / taM Najjai NaM sAmI ! mamaM keNai kumAreNa mArissaMti tti kaTTu bhIyA jAva jhiyAmi / I bhAvArtha : siMhasena rAjA A vRttAMta jANI kopabhavanamAM zyAmArANI pAse AvyA. tyAM zyAmAne udAsIna, nirAza, ciMtita, nisteja joIne A pramANe kahyuM- he devAnupriye ! tuM A pramANe udAsIna yAvat ciMtita kema che ? siMhasenarAjAnuM A kathana sAMbhaLI dUdhanA uphALAnI jema duHkha ane bhayathI chAtImAM DUmo bharelA vacanothI rANI siMharAjAne A pramANe kahevA lAgI- he svAmI ! mArI 499 zokyonI 499 mAtAoe A vRttAMta(mArA para tamAro sneha) jANIne paraspara maLIne nizcaya karyo che ke- mahArAja siMhasena zyAmAdevImAM atyaMta Asakta thaIne ApaNI kanyAono Adara satkAra karato nathI, temanuM dhyAna paNa nathI rAkhato, temano anAdara kare che tethI ApaNe mATe e ja Ucita che ke agni, viSa athavA koI zastranA prayogathI zyAmAno aMta karI nAkhIe. A pramANe temaNe nizcaya karI lIdho che ane te pramANe teo aMtara, chidra ane vivaranI pratIkSA karI rahyA che. na jANe teo mane kevA kamote mAraze ? tethI bhayabhIta thayelI huM ahIM AvIne ArtadhyAna karuM chuM. 11 taNaM se sIhaNe rAyA sAmaM deviM evaM vayAsI- mA NaM tumaM devANuppie ! ohayamaNasaMkappA jAva jhiyAhi / ahaM NaM tahA jattihAmi jahA NaM tava Natthi katto vi sarIrassa AvAhe vA pavAhe vA bhavissai tti kaTTu tAhiM iTThAhiM kaMtAhiM piyAhiM maNuNAhiM maNAmAhiM vaggUhiM samAsAsei, samAsAsittA tao paDiNikkhamai, paDiNikkhamittA koDuMbiyapurise saddAvei, saddAvettA evaM vayAsI- gacchaha NaM tubbhe, devANuppiyA ! supaiTThassa Nayarassa bahiyA paccatthime disibhAe egaM mahaM kUDAgArasAlaM kareha, aNegakhaMbhasaya saMNiviTTha pAsAdIyaM darisANijjaM abhirUvaM paDirUvaM kareha, mamaM eyamANattiyaM paccappiNaha / tae NaM te koDuMbiyapurisA karayala jAva paDisurNeti, paDisuNittA supaiTThaNayarassa bahiyA paccatthime disIbhAe egaM mahaM kUDAgArasAlaM jAva kareMti karittA jeNeva sIhaseNe rAyA teNeva uvAgacchaMti, uvAgacchittA tamANattiyaM paccappiNaMti /
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 134 / zrI vipAka sUtra bhAvArtha : A sAMbhaLI mahArAja siMhasene zyAmAdevIne A pramANe kahyuM- he devAnupriye! tuM A pramANe hatotsAha thaIne ArtadhyAna na kara, huM evo upAya karIza ke jethI tArA zarIrane koIthI koI paNa prakAranI AbAdhA-thoDI paNa pIDA tathA prabAdhA-vizeSa bAdhA thaI zakaze nahIM. A rIte zyAmAdevIne ISTa, kAMta, priya, manojJa, manohara vacanothI AzvAsana ApyuM ane tyAMthI cAlyA gayA. tyArapachI teoe anucara puruSone bolAvyA ane kahyuM ke tame jAo ane supratiSThita nagaranI bahAra pazcimadizAmAM eka moTI, seMkaDo staMbhothI yukta, prAsAdIya, darzanIya, abhirUpa, ane pratirUpa hoya arthAt jovAmAM atyaMta suMdara, kUdAkArazALA banAvo. te kauTuMbika puruSo anucaro baMne hAtha joDI, mastaka para aMjali rAkhI, rAjAnI AjJAne mAthe caDAvI tyAMthI ravAnA thayA. teoe supratiSThita nagaranI bahAra pazcima dizAmAM eka vizALa ane aneka staMbhovALI tathA prAsAdIya, darzanIya, abhirUpa ane pratirUpa arthAt atyaMta manohara lUTAkAra zALA taiyAra karAvI ane tenI sUcanA mahArAja siMhasenane ApI. |12 tae NaM se sIhaseNe rAyA aNNayA kayAi egUNagANaM paMcaNhaM devIsayANaM egUNAI paMcamAisayAI AmaMtei / tae NaM tAsiM egUNagANaM paMcaNhaM devIsayANaM egUNAI paMcamAisayAIsIhaseNeNaM raNNA AmaMtiyAI samANAiMsavvAlaMkAravibhUsiyAI jahAvibhaveNaM jeNeva supaiTe Nayare, jeNeva sIseNe rAyA, teNeva uvAgacchati / tae NaM se sIhaseNe rAyA egUNagANaM paMcadevIsayANaM egUNagANaM paMcamAisayANaM kUDAgArasAlaM AvAsa dalayai / bhAvArtha : tyAra pachI siMhasena rAjAe potAnI 499 rANIonI 499 mAtAone AmaMtraNa ApyuM. siMhasena rAjAnuM AmaMtraNa maLatAM 499 mAtAo vastro ane AbhUSaNo vagerethI sarva prakAre susajjita thaI potapotAnA vaibhava pramANe supratiSThita nagaramAM mahArAja siMhasenanI pAse AvI. mahArAja siMhasene te rANIonI 499 mAtAone rahevA mATe kUTAkAra zALAmAM utAro Apyo. | 13 tae NaM se sIhaseNe rAyA koDuMbiyapurise saddAvei, saddAvittA evaM vayAsI- gacchaha NaM tubbhe devANuppiyA ! viulaM asaNaM pANaM khAimaM sAimaM uvaNeha, subahuM puppha-vattha-gaMdha-mallAlaMkAraM ca kUDAgArasAlaM sAharaha / tae NaM te koDuMbiyapurisA taheva jAva sAharati / tae NaM tAsi egUNagANaM paMcaNhaM devIsayANaM egUNagAI paMcamAisayAI savvAlaMkAravibhUsiyAiM taM viulaM asaNaM pANaM khAimaM sAima, suraM ca mahuMca meragaM ca jAiM ca sIdhuM ca pasaNNaM ca AsAemANAI-4, gaMdhavvehi ya NADae
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayana-devadattA . 135 ] hi ya uvagIyamANAI uvagIyamANAI viharati / bhAvArtha ? tyAra pachI siMhasena rAjAe kauTuMbika puruSone bolAvIne kahyuM- he devAnupriyo ! tame jAo ane vipula azanAdi tathA aneka prakAranAM puSpo, vastro, sugaMdhita padArtho, mALAo tathA alaMkArone kUTAkArazALAmAM pahoMcADo. kauTuMbika puruSoe mahArAjanI AjJAnusAra badhI sAmagrI tyAM pahoMcADI tyAra pachI sarva prakAranA alaMkArothI vibhUSita te 499 rANIonI mAtAoe te vipula azanAdika tathA surA Adi sAmagrInuM AsvAdanAdi karyuM. yathArUci upabhoga karyo ane gaMdharvoe (gAyakoe) tenI prazaMsAnAM gIto gAyAM, gAyako tathA nartakoe saMgIta ane nRtya dvArA svAgata karyuM ane prazaMsA karI. A pramANe AnaMdapUrvaka te rahevA lAgI arthAt bhojana tathA madhapAna karIne nAca-gAnamAM masta thaI gaI. 14 tae NaM se sIhaseNe rAyA addharattakAlasamayasi bahUhiM purisehiM saddhiM saMparivuDe jeNeva kUDAgArasAlA teNeva uvAgacchai uvAgacchittA, kUDAgArasAlAe duvArAI pihei, pihittA kUDAgArasAlAe savvao samaMtA agaNikAyaM dalayai / tae NaM tAsiM eguNagANaM paccaNhaM devIsayANaM egUNAgAiM paMcamAisayAI sIhaseNeNa raNNA AliviyAI samANAI royamANAI kaMdamANAI vilavamANAI attANAI asaraNAI kAladhammuNA saMjuttAI / bhAvArtha ? tyAra pachI siMhasena rAjA addharAtrinA samaye aneka puruSonI sAthe kUTAgArazALA pAse AvIne kUTAgArazALAnA badhA daravAjA baMdha karAvI dIdhA ane tenI cAre bAju Aga lagAvI dIdhI. tyAra pachI mahArAjA siMhasena dvArA lagAvelI AgathI trANa ane zaraNathI rahita evI te 499 rANIonI mAtAo rudana, AkaMdana ane vilApa karatI mRtyu pAmI. 15 tae NaM se sIhaseNe rAyA eyakamme eyappahANe eyavijje eyasamAyAre subahu pAvakammaM samajjiNittA cottIsaM vAsasayAI paramAuyaM pAlaittA kAlamAse kAlaM kiccA chaTThIe puDhavIe ukkoseNaM bAvIsasAgarovama TThiiesu Neraiyesu NeraiyattAe uvavaNNe / se NaM tao aNaMtaraM uvaTTittA iheva rohIDae Nayare dattassa satthavAhassa kaNhasirIe bhAriyAe kucchisi dAriyattAe uvavaNNe / bhAvArtha : tyAra pachI mahArAja siMhasena AvA prakAranAM karma-kAryothI, AvI vidyA buddhithI, AvA prakAranAM AcaraNathI atyadhika pApakarmonuM upArjana karIne 3400 varSanuM parama AyuSya bhogavIne
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 13 | zrI vipAka sUtra mRtyu pAmI utkRSTa rara sAgaropamanI sthitivALI chaThThI narakabhUmimAM nArakI rUpe utpanna thayo. tyAra pachI te siMhasena rAjAno jIva chaThThI narakanI sthiti pUrNa thatAM tyAMthI nIkaLIne A ja rohItaka nagaramAM datta sArthavAhanI "kRSNazrI" nAmanI patnInA udaramAM putrI rUpe utpanna thayo. devadattAno vartamAna bhava :| 16 tae NaM sA kaNhasirI NavaNhaM mAsANaM bahupaDipuNNANaM jAva dAriyaM payAyA suumAlapANipAyA jAva surUvA / tae NaM tIse dAriyAe ammApiyaro Nivvatta bArasAhiyAe viulaM asaNaM pANaM khAimaM sAimaM uvakkhaDAveMti, uvakkhaDAvettA jAva mitta-NAi-Niyaga-sayaNa-saMbaMdhi pariyaNassa purao NAmadheja kareMti- hou NaM dAriyA devadattA NAmeNaM, tae NaM sA devadattA dAriyA paMcadhAIpariggahiyA jAva parivaDDai / bhAvArtha ? tyAra pachI te kRSNazrIe lagabhaga nava mAsa paripUrNa thatAM eka kanyAne janma Apyo. je atyaMta komaLa hAthapagavALI ane atyaMta rUpavatI hatI. tyAra pachI te kanyAnAM mAtApitAe bArame divase ghaNuM azanAdi taiyAra karAvyuM kAvat mitra, jJAti, nijaka, svajana, saMbaMdhIjana tathA parijanonI sAme kanyAnuM nAmakaraNa saMskAra karatAM kahyuM ke amArI A kanyAnuM nAma "devadattA" rAkhavAmAM Ave che. tyAra pachI te devadattA pAMca dhAvamAtAonA saMrakSaNapUrvaka moTI thavA lAgI. | 17 tae NaM sA devadattA dAriyA ummukkabAlabhAvA jAva jovvaNeNa ya rUveNa lAvaNNeNa ya aIva-aIva ukkiTThA ukkiTThasarIrA yAvi hotthA / tae NaM sA devadattA dAriyA aNNayA kayAi NhAyA jAva vibhUsiyA bahUhiM khujjAhiM jAva parikkhittA uppi AgAsatalagaMsi kaNagatiMdUsaeNaM kIlamANI viharai / bhAvArtha : pachI te devadattA bAlyAvasthAne choDIne yauvana, rUpa ane lAvaNyathI atyaMta uttama ane utkRSTa zarIravALI thaI. - ekavAra te devadattAsnAna karIne, samasta AbhUSaNothI vibhUSita thaIne kubbA AdighaNI dAsIo sAthe potAnA makAna upara agAsImAM sonAnA daDAthI ramatI hatI. 18 imaM ca NaM vesamaNadatte rAyA hAe jAva vibhUsie AsaM duruhai, duruhittA bahUhiM purisehiM saddhiM saMparivuDe AsavAhiNiyAe NijjAyamANe dattassa satthavAhassa gihassa adUrasAmateNa vIivayai / tae Na se vesamaNe rAyA jAva
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhyayana-9jdevadattA | 137 / vIivayamANe devadattaM dAriyaM uppiM AgAsatalagaMsi kaNagatiMdUseNaM kIlamANi pAsai, pAsittA devadattAe dAriyAe rUveNa ya jovvaNeNa ya lAvaNNeNa ya jAyavimhae, koDubiyapurise saddAvei, saddAvittA evaM vayAsI- kassa NaM devANuppiyA ! esA dAriyA ? kiM vA NAmadhejjeNaM? tae NaM te koDuMbiyapurisA vesamaNaM rAyaM karayala jAva evaM vayAsI- esa NaM sAmI ! dattassa satthavAhassa dhUyA, kaNhasirIe bhAriyAe attayA devadattA NAma dAriyA rUveNa ya jovvaNeNa ya lAvaNNeNa ya ukkiTThasarIrA / bhAvArtha : te samaye snAnAdithI nivRtta, sarvAlaMkArathI vibhUSita, aneka puruSothI gherAyelA mahArAja vaizramaNadatta ghoDA upara savAra thaIne azvakrIDA mATe nIkaLyA ane datta sArthavAhanA ghara pAsethI pasAra thayA tyAre te vaizramaNadatta rAjAe devadattA kanyAne sonAnA daDAthI ramatI joI joIne kanyAnAM rUpa, yauvana ane lAvaNyathI vismaya pAmI anucarone bolAvIne A pramANe kahyuM ke he devAnupriyo ! A kanyA onI cha ? anunAma zuMcha ? tyAre te sevako hAtha joDIne A pramANe kahyuM, he svAmin ! A kanyA datta sArthavAhanI putrI ane kRSNazrInI AtmajA che, tenuM nAma devadattA che ane e rUpa, yauvana ane lAvaNyathI uttama paripUrNa zarIravALI che. |19 tae NaM se vesamaNe rAyA AsavAhiNiyAo paDiNiyatte samANe abhitara ThANijje purise saddAvei, saddAvettA evaM vayAsI- gacchaha NaM tubbhe, devANuppiyA ! dattassa dhUyaM kaNhasirIe bhAriyAe attayaM devadattaM dAriyaM pussaNaMdissa juvaraNNo bhAriyattAe vareha, jai vi sA sayarajjasuMkkA / bhAvArtha ? tyAra pachI mahArAja vaizramaNadatta azvakrIDA karIne pAchA AvyA ane potAnA aMtaraMga puruSone bolAvIne temane A pramANe kahyuM devAnupriyo ! tame jAo ane jaIne datta sArthavAhanI putrI ane kRSNazrInI AtmajA devadattA nAmanI kanyAne yuvarAja puSpanaMdIne mATe patnI rUpe mAMgo. jo te rAjya daIne paNa meLavI zakAya to paNa levA yogya che. 20 tae NaM se abhitaraThANijjA purisA vesamaNeNaM raNNA evaM vuttA samANA haTThatuTThA karayala pariggahiyaM jAva eyamaTuM paDisuNeti, paDisuNittA hAyA jAva suddhappAvesAI maMgalAI vatthAI pavaraparihiyA jeNeva dattassa gihe teNeva
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 138 / zrI vipAka sUtra uvAgacchitthA / tae NaM se datte satthavAhe te purise ejjamANe pAsai, pAsittA haTThatuDhe AsaNAo abbhuDhei, abbhuTThittA sattaTThapayAI paccuggae AsaNeNaM uvaNimaMtei, uvaNimaMtittA te purise Asatthe visatthe suhAsaNavaragae evaM vayAsI- saMdisaMtu NaM devANuppiyA! kiM AgamaNappaoyaNaM? __ tae NaM te rAyapurisA dattaM satthavAhaM evaM vayAsI- amhe NaM devANuppiyA ! tava dhUyaM kaNhasirIe attayaM devadattaM dAriyaM pUsaNaMdissa juvaraNNo bhAriyattAe varemo / taM jai NaM jANAsi devANuppiyA ! juttaM vA pattaM vA salAhaNijjaM vA sariso vA saMjogo, dijjau NaM devadattA bhAriyA pUsaNaMdissa juvaraNNo / bhaNa, devANuppiyA ! kiM dalayAmo sukkaM ? tae NaM se datte gAhAvaI te abhitaraThANijje purise evaM vayAsI- evaM ceva devANuppiyA mama sukkaM jaNaM vesamaNe rAyA mama dAriyANimitteNaM aNugiNhai / te abhitaraThANijje purise viuleNaM puppha-vattha-gaMdha-mallAlaMkAreNaM sakkArei, sammANei sakkAritA sammANittA paDivisajjei / tae NaM te abhitaraThANijjapurisA jeNeva vesamaNe rAyA teNeva uvAgachaMti, uvAgacchittA vesamaNassa raNNo eyamaTuM Nivedeti / bhAvArtha : tyAra pachI te aMtaraMga puruSo vaizramaNa rAjAnI A AjJAne harSita hRdaye hAtha joDI, sanmAnapUrvaka svIkArIne, potAnA ghera jaI snAna karIne, rAjasabhAmAM praveza karavA yogya uttama vastro paherIne datta sArthavAhanA ghera gayA. temane AvatA joIne datta sArthavAha atyaMta prasannatA pragaTa karatAM Asana uparathI UThIne temanA satkAra mATe sAta-ATha pagalAM AgaLa gayA. temanuM svAgata karIne Asana para besavAnI prArthanA karI. tyAra pachI gatijanya thAka dUra thavAthI svastha thayelA ane vizeSarUpe svasthatA prApta karela temaja sukhapUrvaka uttama Asana para beThelA te rAjapuruSone datte A pramANe kahyuM- he devAnupriyo ! AjJA Apo. ApanA zubha AgamananuM zuM prayojana che? arthAt huM ApanA AgamananuM kAraNa jANavA IcchuM chuM. datta sArthavAhe A pramANe pUchayuM tyAre AvelA te rAjapuruSoe kahyuM- he devAnupriya ! ame ApanI putrI ane kRSNazrInI AtmajA devadattA nAmanI kanyAne yuvarAja puSpanaMdI mATe patnI rUpe mAgavA mATe AvyA chIe. jo amArI A mAgaNI Apane yogya, avasara prApta, zlAghanIya tathA varavadhUno A saMyoga anurUpa lAgato hoya to devadattAne yuvarAja puSpanaMdI mATe Apo ane ene mATe he devAnupriya ! Apane zI bheTa ApavAmAM Ave te kaho.
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayana-9/devadattA te aMtaraMga puruSonuM A kathana sAMbhaLI datta sArthavAha bolyA- devAnupriyo ! mArA mATe A ja moTI bheTa che ke mahArAja vaizramaNadatta mArI A kanyAne grahaNa karIne mArA para anugraha karI rahyA che. 139 pachI datta sArthavAhe te badhAno puSpa, vastra, gaMdha, mALA tathA alaMkArAdithI yathocita satkAra- sanmAna karyuM ne temane vidAya ApI. aMtaraMga puruSo mahArAja vaizramaNa pAse AvyA ane temane saMpUrNa vRttAMta kahI saMbhaLAvyo. 21 tae NaM se datte gAhAvaI aNNayA kayAi sohaNaMsi tihi - karaNa-divasa Nakkhatta muhuttaMsi viDalaM asaNaM pANaM khAimaM sAimaM uvakkhaDAvei, uvakkhaDAvettA mitta-bApha-LiyA-sayaLa-saMbaMdhi-pariyaLa Amater / nhAC nAva vibhUti suhAsaNavaragae teNa mitta NAi jAva saddhiM saMparivuDe taM viulaM asaNaM pANaM khAimaM sAimaM AsAemANe viharai / jimiyabhuttuttarAgae vi ya NaM AyaMte cokkhe paramasuibhUe taM mittaNAiNiyagasayaNa - saMbaMdhipariyaNaM viuleNaM pupphavattha-gaMdha-mallAlaMkAreNaM sakkArei sammANei, sakkArittA sammANettA devadattaM dAriyaM NhAyaM jAva vibhUsiyasarIraM purisasahassavAhiNi sIyaM duruhei, duruhettA subahu mitta jAvasaddhiM saMparivuDe savviDDIe jAva duMduhiNigghosa NAiyaraveNaM rohIDayaM NayaraM majjhamajjheNaM jeNeva vesamaNaraNNo gihe, jeNeva vesamaNe rAyA, teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA karayala pariggahiyaM jAva vaddhAvei, vaddhAvettA vesamaNassa raNNo devadattaM dAriyaM uvaNei / bhAvArtha : tyAra pachI koI samaye datta gAthApatie zubhatithi, karaNa, divasa, nakSatra ane muhUrtamAM vipula azanAdi sAmagrI taiyAra karAvI, taiyAra karAvIne mitra, jJAti, nijaka, svajana saMbaMdhI tathA parijanone AmaMtraNa ApI snAnAdi karIne yAvat vibhUSita thaIne, sukhaprada Asana para besIne, te vipula azanAdi sAmagrInuM mitra, jJAti, svajana, saMbaMdhI ane parijanonI sAthe AsvAdana, visvAdana karyA pachI kogaLA karI lIdhA ane bhojana karyA pachI mukhamAM rahelA bhojananA lepane dUra karI ekadama zuddha thaIne mitra, jJAti, nijaka, svajana, saMbaMdhIono vipula puSpa, vastra, gaMdha, mALA ane alaMkArathI satkAra karyo, sanmAna karyuM. tyAra pachI snAna karI yAvat zArIrika AbhUSaNothI vibhUSita kumArI devadattAne eka hajAra puruSo upADI zake tevI zibikA--pAlakhImAM besADI, besADIne mitro, jJAtijano AdithI gherAyelo sarva prakAranI Rddhi tathA vAjiMtrAdinA zabdo sAthe vAjate--gAjate rohItaka nagaranI madhyamAM thaIne jyAM mahArAja vaizramaNanuM ghara hatuM ane jyAM vaizramaNa rAjA hatA tyAM Avyo ane te datta sArthavAhe hAtha joDIne yAvat rAjAne vadhAvyA, vadhAvIne vaizramaNarAjAne devadattA kanyA arpaNa karI dIdhI. pAsittA haTThatuTTha 22 tae NaM se vesamaNe rAyA devadattaM dAriyaM uvaNIyaM pAsa,
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 140 / zrI vipAka sUtra viulaM asaNaM 4 uvakkhaDAvei, uvakkhaDAvettA mitta NAi Niyaga sayaNa saMbaMdhi pariyaNaM Amatei, jAvasakkArei sammANei sakkAritA sammANittA pUsaNadikumAra devadattaM ca dAriyaM paTTayaM duruhei, duruhittA seyApIehiM kalasehiM majjAvei, majjAvettA varaNevatthAI karei, karettA aggihomaM karei, karettA pUsaNaMdikumAraM devadattAe dariyAe pANiM giNhAvei / tae NaM se vesamaNe rAyA pUsaNaMdissa kumArassa devadattaM dAriyaM savviDDIe jAvaraveNaM mahayA iDDIsakkArasamudaeNaM pANiggahaNaM kArei, karettA devadattAe dAriyAe ammApiyaro mitta jAvapariyaNaMca viuleNaM asaNapANakhAimasAimeNaM vatthagaMdhamallAlaM kAreNa ya sakkArei sammANei sakkArettA sammANettA paDivisajjei / / tae NaM se pUsaNaMdI kumAre devadattAe saddhiM uppi pAsAyavaragae phuTTamANehiM muiMgamatthaehiM battIsaibaddhaNADaehiM uvagijjamANe uvagijjamANe uvalAlijjamANe uvalAlijjamANe iDhe sadda-pharisa-rasa-rUva-gaMdhe viule mANussae kAmabhoge paccaNubhavamANe viharai / bhAvArtha ? tyAre rAjA vaizramaNa arpaNa karAyelI te devadattA kanyAne joIne atyaMta harSita ane saMtuSTa thayA. vipula azanAdi taiyAra karAvyA ane mitro, jJAtijano, nijaka, svajana, saMbaMdhI ane parijanone AmaMtrita karIne vAvata (temane bhojana karAvyuM ane puSpa, vastra, gaMdha, mALA ane alaMkAra AdithI) teono satkAra karyo, sanmAna karyuM. tyAra pachI kumAra puSpanaMdI ane kumArI devadattAne bAjoTha para besADIne sapheda ane pILA arthAt cAMdI ane sonAnA kaLazothI snAna karAvyuM. tyAra pachI temane suMdara veSabhUSAthI susajjita karAvIne havana karAvyo. havana karyA bAda kumAra puSpanaMdI ane kumArI devadattAnuM paraspara hAtha grahaNa karAvyuM. tyAra pachI te vaizramaNadatta rAjA, kumAra puSpanaMdI ane devadattAnA, saMpUrNa Rddhi yAvata mahAna vAdha-dhvani karatAM moTA samAroha sAthe ThAThamAThathI kumAra puSpanaMdI ane kumArI devadattAno vivAhavidhi saMskAra saMpanna karyo. vivAhavidhi pUrNa thayA pachI te devadattAnAM mAtApitA tathA temanI sAthe AvelAM bIjAM mitrajano yAvat parijanono paNa vipula azanAdithI tathA vastra, gaMdha, mALA ane alaMkArothI satkAra karyo, sanmAna karyuM tathA satkAra, sanmAna karyA pachI temane vidAya karyA. tyAra pachI te rAjakumAra puSpanaMdI zreSThIputrI devadattAnI sAthe uttama mahelamAM, vividha prakAranAM vAdyo ane jemAM mRdaMga vAgI rahyAM che tevAM 3ra prakAranAM nATako dvArA, gIto ane dhvanionI sAthe ISTa manojJa zabda, sparza, rasa, rUpa ane gaMdha rUpa manuSya saMbaMdhI bhoga bhogavatAM rahevA lAgyA. | 23 tae NaM se vesamaNe rAyA aNNayA kayAi kAladhammuNA saMjutte / NIharaNaM
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayana-9/devadattA. | 141 / jAva rAyA jAe puusnnNdii| bhAvArtha: tyAra pachI koI samaye mahArAja vaizramaNadatta mRtyu pAmyA. temanA mRtyu para zokagrasta puSpanaMdIe ghaNA moTA samAroha sAthe temanI aMtima kriyA karI yAvatuM puSpagaMdI rAjA thaI gayA. | 24 tae NaM se pUsaNaMdI rAyA sirIe devIe mAibhatte yAvi hotthA / kallAkalli jeNeva sirIdevI teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA sirIe devIe pAyavaDaNaM karei, karittA sayapAga-sahassapAgehiM tellehiM abbhaMgAvei, aTThisuhAe, maMsasuhAe, tayAsuhAe romasuhAe cauvvihAe saMvAhaNAe saMvAhAvei, saMvAhAvetA surabhiNA gaMdhavaTTaeNaM uvaTTAvei, uvaTTAvettA tihiM udaehiM majjAvei, taM jahA- usiNodaeNaM, sIodaeNaM, gaMdhodaeNaM / viulaM asaNaM pANaM khAimaM sAimaM bhoyAvei bhoyAvettA sirIe devIe NhAyAe jAva jimiyabhuttuttarAgayAe tao pacchA prahAi vA, bhuMjai vA, urAlAI mANussagAI bhogabhogAiM bhuMjamANe viharai / bhAvArtha : puSpagaMdI rAjA potAnI mAtA zrIdevIno parama bhakta hato. te haMmezAM mAtA zrIdevI jyAM paNa hoya tyAM jaIne zrIdevInA caraNomAM praNAma karato hato, praNAma karIne zatapAka ane sahasapAka(so auSadhIo ane hajAra auSadhIothI banAvela) telanI mAliza karI asthi, mAMsa, tvacA ane rUMvADAne sukhakArI-zAtAkArI evI cAra prakAranI saMvAhana kriyAthI zarIrane sukha zAtA Apato hato. pachI sugaMdhita cUrNathI zarIranuM uvaTana karI garama, ThaMDA ane sugaMdhita AvAM traNa prakAranAM pANIthI snAna karAvato, tyAra pachI vipula azanAdinuM bhojana karAvato. A pramANe zrIdevIe snAna karI lIdhA pachI thAvata bhojana karI, kogaLA karIne mukhanA lepane dUra karIne parama zuddha thaI gayA pachI ja puSpanaMdI snAna karato ane bhojana karato hato. pachI manuSya saMbaMdhI bhogono upabhoga karato A rIte te mAtAnI bhakti sAthe jIvana jIvato hato. | 25 tae NaM tIse devadattAe devIe aNNayA kayAi puvvarattAvarattakAlasamayasi kuDuMbajAgariyaM jAgaramANIe imeyArUve jAva maNogae saMkappe samupaNNe- evaM khalu pUsaNaMdI rAyA sirIe devIe mAibhatte samANe jAva viharai / taM eeNaM vakkheveNaM No saMcAemi ahaM pUsaNaMdiNA raNNA saddhiM urAlAI mANussagAI bhogabhogAiM jamANI viharittae / taM seyaM khalu mamaM siri devi aggippaogeNa vA satthappaogeNa vA visappaogeNa vA maMtappaogeNa vA jIviyAo vavarovittae, vavarovettA pUsaNaMdiNA raNNA saddhiM urAlAI mANussagAI
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 142 ] zrI vipAka sUtra bhogabhogAiM bhuMjamANIe viharittae, evaM saMpehei saMpehittA sirIe devIe aMtarANi ya chiddANi ya vivarANi ya paDijAgaramANI viharai / bhAvArtha : tyAra pachI koI vakhata rAtrinA samaye kuTuMba saMbaMdhI ciMtAothI vyagra thayelI devadattA jAgatI hatI, te vakhate tenA hRdayamAM evo saMkalpa thayo ke- mahArAja puSpanaMdI zrIdevI mAtAno parama bhakta che yAvata mAtAnI sevAmAM ja rAjA lIna rahe che. A vinane kAraNe huM mahArAja puSpanaMdI sAthe manaSya saMbaMdhI uttama viSaya bhogono Icchita upabhoga karI zakatI nathI, tethI mArA mATe have e ja yogya che ke agni, zastra, viSa athavA maMtranA prayogathI zrIdevIne mArI nAkhavI, pachI mahArAja puSpanaMdI sAthe udAra, pradhAna manuSya saMbaMdhI viSaya bhogono IcchA mujaba upabhoga karuM; evo vicAra karIne te zrIdevIne mAravA mATe aMtara(jyAre rAjA na Ave tyAre) chidra(rAja parivAranI koIpaNa vyakti na hoya) ane vivara(je samaye koI sAmAnya manuSya paNa na hoya evA samaya)nI pratIkSA karatI samaya pasAra karatI hatI. | 26 tae NaM sA sirIdevI aNNayA kayAi majjAiyA virahiyasayaNijjasi suhapasuttA jAyA yAvi hotthA / imaM ca NaM devadattA devI jeNeva sirIdevI teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA, siriM devi majjAiyaM virahiyasayaNijjasi suhapasuttaM pAsai, pAsettA disAloyaM karei, karettA jeNeva bhattaghare teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA lohadaMDaM parAmusai, parAmusittA lohadaMDaM tAvei, tattaM samajoibhUyaM phullakiMsuyasamANa saMDAsaeNaM gahAya jeNeva sirIdevI teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA sirIe devIe avANaMsi pakkhivai / tae NaM sA sirIdevI mahayA-mahayA sadde NaM ArasittA kAladhammuNA saMjuttA / bhAvArtha ? tyAra pachI koI vakhate zrIdevI ekAMtamAM potAnI zayyA para sukhapUrvaka sUtelI hatI. A bAju devadattA paNa jyAM zrIdevI hatAM tyAM AvI. snAna karela ane ekAMtamAM zayyA para sukhapUrvaka sUtelI zrIdevIne teNe joI. koI mane jotuM nathIne! e nirNaya karavA mATe cAre bAju joyuM. tyAra pachI jyAM rasoDuM hatuM tyAM AvI, AvIne eka lokhaMDanA saLiyAne lIdho, lokhaMDanA saLiyAne agnimAM tapAvyo. jyAre te saLiyo agni jevo ane kesUDAnAM phUla jevo lAla thaI gayo tyAre tene sANasIthI pakaDIne jyAM zrIdevI hatI tyAM AvI, AvIne te tapAvelA loDhAnA saLiyAne zrIdevInA maLadvAramAM(gudAmAM) khUMcADI dIdho. te saLiyo khUMcADavAthI moTI cIsa pADIne AkaMdana karatI zrIdevI te ja samaye mRtyu pAmI. 27 tae NaM tIse sirIe devIe dAsaceDIo ArasiyasaI soccA Nisamma jeNeva sirI devI teNeva uvAgacchati, uvAgacchittA devadattaM deviM tao
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayana-9/devadattA | 143 | avakkamamANiM pAsaMti, pAsittA jeNeva sirIdevI teNeva uvAgacchaMti, uvAgacchittA siriM deviM NippANaM NicceTuM jIviyavippajaDhaM pAsaMti, pAsittA hA hA aho akajjaM iti kaTu royamANIo kaMdamANIo vilavamANIo jeNeva pUsaNaMdI rAyA teNeva uvAgacchaMti, uvAgacchittA pUsaNaMdi rAyaM evaM vayAsI- evaM khalu sAmI ! sirIdevI devadattAe devIe akAle ceva jIviyAo vavaroviyA / tae NaM pUsaNaMdI rAyA tAsiM dAsaceDINaM aMtie eyamaDhe soccA Nisamma mahayA mAisoeNa apphuNNe samANe parasuNiyatte viva caMpagavarapAyave dhasatti dharaNiyalaMsi savvaMgehiM saNNivaDie / bhAvArtha : tyAra pachI te bhayAnaka citkAranA zabda sAMbhaLIne zrIdevInAM dAsadAsIo tyAM doDI AvyA. AvatAM ja temaNe tyAMthI devadattAne jatI joI. joIne jyAre te dAsIo zrIdevI pAse gaI to temaNe zrIdevIne prANarahita, ceSTAzUnya ane jIvanarahita thayelI joI. joIne! hA..hA.. ghaNo anartha thaI gayo. A pramANe kahIne rotI, AjaMda karatI tathA vilApa karatI dAsIo jyAM puSpagaMdI rAjA hatA tyAM AvI, AvIne tene A pramANe kahyuM ke he svAminuM! devadattA rANIe zrIdevIne akALe mArI nAkhyA. tyAra pachI rAjA puSpanaMdI te dAsIo pAsethI vRttAMta sAMbhaLIne ane teno vicAra karIne mahAna mAtRzokathI AkrAMta thaI gayo. kuhADAthI kApelA caMpakavRkSanI jema dhaDAma karato saMpUrNa zarIre nIce bhUmi para paDI gayo. | 28 tae NaM se pUsaNaMdI rAyA muhuttaMtareNa Asatthe vIsatthe samANe bahUhi rAIsara jAva satthavAhehiM, mitta jAva pariyaNeNa ya saddhiM royamANe kaMdamANe vilavamANe sirIe devIe mahayA iDDIe NIharaNaM karei, karettA Asurutte ruTe kuvie caMDikkie misimisemANe devadattaM deviM purisehiM giNhAvei, eeNaM vihANeNaM vajjhaM ANavei / taM evaM khalu goyamA ! devadattA devI purAporANANaM jAva paccaNubhavamANI viharai / bhAvArtha : thoDA samaya pachI puSpagaMdI rAjA hoMzamAM AvyA. tyAre rAjA, mahArAjA(yuvarAjIyAvatuM sArthavAhothI yukta tathA mitro yAvata parijanonI sAthe rudana, AjaMdana ane vilApa karatAM mahAna Rddhi sAthe zrIdevInI smazAnayAtrA kADhI. tyAra pachI atyaMta krodhathI ruSTa thaI, kupita thaI, lAlapILo thaI teNe rAjapuruSo dvArA devadattAdevIne pakaDAvI lIdhI ane uparokta vidhithI (je tame joIne AvyA cho) devadattAne mAravAnI AjJA rAjapuruSone ApI. A pramANe nizcayathI he gautama! devadattA devI pUrvakRta pApakarmonuM phaLa bhogavI rahI che.
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 144 | zrI vipAke sUtra devadattAnuM bhaviSya :29 devadattA NaM bhaMte ! devI io kAlamAse kAlaM kiccA kahiM gamihii ? kahiM uvavajjihii? goyamA ! asII vAsAiM paramAuyaM pAlaittA kAlamAse kAlaM kiccA imIse rayaNappabhAe puDhavIe Neraiesu NeraiyattAe uvavajjihii / saMsAro taheva jAva vaNassaI / tao aNaMtaraM uvaTTittA gaMgapure Nayare haMsattAe paccAyAhii / se NaM tattha sAuNiehiM vahie samANe tattheva gaMgapure Nayare seTThikulaMsi uvavajjihii / bohI / sohamme / mahAvidehe vAse sijjhihii / Nikkhevo jahA paDhamassa / bhAvArtha H gautama svAmIe prazna karyo- he bhagavan! devadattA devI ahIMthI mRtyu pAmIne kyAM jaze ane kyAM utpanna thaze? bhagavAna mahAvIra svAmIe kahyuM- he gautama! devadattA devI 80 varSanuM parama AyuSya bhogavIne mRtyunA samaye mRtyu pAmIne ratnaprabhA nAmanI prathama narakabhUmimAM nArakI rUpe utpanna thaze. bAkInuM saMsAra paribhramaNa prathama adhyayanavartIi mRgAputranI jema thAvata vanaspatimAM(lIMbaDA Adi kaDavAM vRkSomAM tathA kaDavA dUdhavALA AkaDA AdinA choDomAM) lAkhAvAra utpanna thaze. tyAMthI nIkaLIne sIdhI gaMgapura nagaramAM haMsa rUpe utpanna thaze. tyAM pAradhI dvArA vadha pAmI te ja gaMgapura nagaramAM zreSThIkuLamAM putrarUpe janma leze. tyAM dharma pAmI saMyamanI ArAdhanA karI saudharma nAmanA prathama devalokamAM utpanna thaze, tyAMthI cyavane mahAvideha kSetramAM utpanna thaze. tyAM cAritra grahaNa karIne yathAvat pAlana karI siddhine pAmaze. sarva karmothI mukta thaze. | nikSepa- A adhyayananuM upasaMhAra vAkya prathama adhyayananI jema jANavuM. vivecana : (1) svArtha ane bhoganI lipsA keTalI bhayaMkara hoya che ke vyakti potAnA saMbaMdha bhUlI jAya che ane krodhAvezamAM bhayaMkara kRtya karI bese che. A ja kAraNe lokamAM traNa prakAranA aMdha kahyA che- krodhAMdha, kAmAMdha ane svArthodha. A traNe ya aMdha dIrghakALa sudhI saMsAramAM bhavabhramaNa kare che. devadattA, siMhasena vagere tenA jvalaMta udAharaNa che. bhogAsakta devadattA sAsunI sevA na karatAM mArI nAkhe che ane anaMta saMsAra vadhAre che. (2) devadattA pUrvabhavamAM azubhakarmothI vyApta buddhivALI hatI. tethI ja vinAza kALe viparIta buddhi sujhI. anyathA tene 20 varSa to thaI cUkyA hatA, chatAM sAsunI hatyA karI. khuda kamote AkraMda karatI mRtyu pAmI.
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayana--9 devadattA pati dvArA patnI hatyAnuM pApa karAvyuM ane aneka nagarInA lokonAM karmabaMdhanuM kAraNa banI. eka adharmI anekane bagADe che. tenA A bhava, parabhava niMdita thAya che. 145 (3) saMsAranA svArthapUrNa saMbaMdhonuM spaSTa citra A adhyayanamAM aMkita karyuM che. eka vyakti 499 sAsuone jIvatI saLagAvI de, to eka 80 varSanI vahu 100 varSanI sAsunI hatyA karI nAkhe che. rAjakuLamAM maLeluM sukha paNa keTaluM bhayaMkara du:khadAyI banyuM ! A jANI durlabha mAnavabhavanuM svAgata dharmAcaraNa dvArA karI jIvana saphaLa banAvavuM joIe. caMcaLa lakSmI ane svArthI saMbaMdhono tyAga karI saMyama-tapamAM purUSArtha karavo joIe. // adhyayana-9 saMpUrNa //
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 146] zrI vipAka sUtra vi. dasamuM adhyayana ) paricaya : A adhyayananuM nAma 'aMjUzrI' che. temAM eka vezyAnA jIvanano ane tenAM bhAvi pariNAmano ullekha che. prAcIna kALamAM bharatakSetramAM Indrapura nAmanuM nagara hatuM. tyAM pRthvIzrI nAmanI eka vezyA rahetI hatI. te nagaranA zeTha, senApati, rAjakarmacArI Adi nAgarikone vazIkaraNa cUrNathI vaza karI, teonI sAthe bhogo bhogavavAmAM atyaMta Asakta rahetI. temAM te potAnuM kartavya tathA AnaMda mAnatI. A prakAre 3500 varSa pasAra karyA. aMte chaThThI narakamAM utpanna thaI. tyAM rara sAgaropama sudhI narakanAM duHkho bhogavI vardhamAna nagaramAM dhanadeva sArthavAhanI putrI rUpe janma dhAraNa karyo. tenuM nAma 'aMjUzrI' rAkhavAmAM AvyuM. yauvanavaya prApta thatAM vijayamitra rAjA tenI upara mohita thayo ane dhanadeva sArthavAha pAse aMjUzrInI mAMgaNI karI. dhanadeve baMnenA lagna karI dIdhA. teo baMne mAnuSika bhogo bhogavatAM rahevA lAgyA. 58 keTalAka samaya pachI bhogAsakta aMjUzrInI yonimAM zULavedanA utpanna thaI. aMjUzrI asahya vedanAthI dInatApUrvaka karUNa AkraMda karavA lAgI. rAjAe aneka upacAra karAvyA. sarvatra ghoSaNA karAvI kuzaLa vaidyone AmaMtrita karI InAma jAhera karyuM. aneka anubhavI, kuzaLa vaidyo AvyA. ghaNA upacAra karavA chatAM badhA niSphaLa gayA. aMjuzrI asahAya thaI ArtadhyAna karavA lAgI. dussaha mahAvedanAthI tenuM audArika zarIra kSINa thavA lAgyuM. eka vakhata gautamasvAmI rAjAnI azokavATikA pAsethI pasAra thatA hatA. temanA kAne karuNa zabdo paDyA. temaNe joyuM ke rAjarANI hADapiMjara jevI banI karuNa vilApa karI rahI hatI. gautama svAmIe bhagavAna pAse jaIne joyelA dezyanuM varNana karI pUrvabhava pUgyo. tenA pUrvabhavanI vyathA sAMbhaLyA pachI bhaviSya pUchyuM. bhagavAne pharamAvyuM ke aMjUzrI A asahya vedanA bhogavatI 90 varSanI uMmare mRtyu pAmaze ane prathama narakamAM jaze. tyAra pachI naraka, tiryaMca Adi yonimAM mRgAputranI samAna bhavabhramaNa karaze. aMte mora banI zikArI dvArA mRtyu pAmaze. pachI zreSThIputra banI saMyama svIkAraze. saMyama, tapanI ArAdhanA karI prathama devalokamAM utpanna thaze. tyAMthI mahAvideha kSetramAM janma laI te ja bhave mokSe jaze.
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayana-10/eMjUzrI adhyayana prAraMbha : dasamuM adhyayana aMjUzrI 1 dasamassa ukkhevo / 147 bhAvArtha : dasamA adhyayanano prAraMbha prathama adhyayananI jema jANavo. 2 evaM khalu jaMbU ! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM vaddhamANapure NAmaM Nayare hotthA / vijayavaddhamANe ujjANe / maNibhadde jakkhe / vijayamitte rAyA / tattha NaM dhaNadeve NAmaM satthavAhe hotthA, aDDhe jAva aparibhUe / piyaMgU NAmaM bhAriyA / aMjU dAriyA jAva ukkiTTha sarIrA / samosaraNaM, jAva parisA paDigayA / bhAvArtha : he jaMbU ! te kAle ane te samaye vardhamAnapura nAmanuM eka nagara hatuM. tyAM vijayavardhamAna nAmanuM udhAna hatuM. temAM maNibhadra yakSanuM yakSAyatana hatuM. tyAM vijayamitra nAmanA rAjA rAjya karatA hatA. dhanadeva nAmanA sArthavAha tyAM rahetA hatA. te ghaNA ja dhanavAna ane pratiSThita hatA. tenI priyaMgu nAmanI patnI hatI. tenI utkRSTa zarIravALI, suMdara aMjU nAmanI eka bAlikA hatI. ekavAra vijayavardhamAna nAmanA udyAnamAM zramaNa bhagavAna mahAvIra padhAryA yAvat pariSada dharmadezanA sAMbhaLI pAchI pharI. aMjUzrIno paricaya : 3 teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa jeTThe aMtevAsI jAva aDamANe vijayamittassa raNNo gihassa asogavaNiyAe adUrasAmaMteNaM vIIvayamANe pAsai egaM itthiyaM- sukkaM bhukkhaM NimmaMsaM, kiDikiDiyAbhUyaM, aTThicammAvaNaddhaM NIlasADagaNiyatthaM kaTThAI kaluNAiM vissarAiM kUvamANi pAsa, pAsittA ciMtA taheva jAva evaM vayAsI- sA NaM bhaMte ! itthiyA puvvabhave kA AsI ? vAgaraNaM / bhAvArtha : te samaye zramaNa bhagavAna mahAvIranA jyeSTha ziSya yAvat bhikSArtha bhramaNa karatAM, vijayamitra
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 148] zrI vipAka sUtra rAjAnA gharanI azokavATikAnI najIkathI pasAra thatAM teoe eka dubaLA zarIravALI, bhUkhI, mAMsarahita zarIravALI, jenA hADakAM khakhaDI rahyAM hatAM, jenI cAmaDI hADakAM sAthe coMTI gaI hatI, jenAM hADa cAma ja bAkI rahyAM hatA, je nIlA raMganI sADI paherelI temaja kaSTamaya, karuNAjanaka ane dInatApUrNa vacana bolatI hatI, tevI eka strIne joI. tene joIne vicAra karavA lAgyA, vagere sarva vRttAMta pUrvavat jANavo yAta gautama svAmI bhagavAna pAse AvIne A pramANe bolyA- he bhagavan! e strI pUrvabhavamAM koNa hatI? tenA uttaramAM bhagavAna mahAvIra svAmIe A pramANe kahyuMaMjUzrIno pUrvabhava :| 4 evaM khalu goyamA ! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM iheva jaMbuddIve dIve bhArahevAse iMdapure NAmaM Nayare hotthA / tattha NaM iMdadatte rAyA / puDhavisirI NAmaM gaNiyA hotthA / vaNNao / tae NaM sA puDhavisirI gaNiyA iMdapure Nayare bahave rAIsara jAva pabhiio bahUhiM vijjApaogehi ya maMtapaogehi ya cuNNappaogehi ya hiyauDDAvaNehi ya NiNhavaNehi ya paNhavaNehi ya vasIkaraNehi ya Abhiogiehi ya abhiogettA urAlAI mANussagAI bhogabhogAi bhuMjamANI viharai / bhAvArtha : he gautama ! te kAle ane te samaye A jaMbUdIpa nAmanA dvIpanA bhArata varSamAM Indrapura nAmanuM eka nagara hatuM. tyAM Indradatta nAmanA rAjA rAjya karatA hatA. te nagaramAM 'pRthvIzrI' nAmanI eka vezyA rahetI hatI. tenuM varNana pUrvavarNita kAmadhvajAnI jema jANavuM. Indrapura nagaramAM te gaNikA aneka rAjA samAna aizvaryavAna yAvatuM sArthavAha Adi lokone cUrNAdi(vazIkaraNa saMbaMdhI)nA prayogothI vazamAM karIne manuSya saMbaMdhI udAra-manojJa kAmabhogono IcchA pramANe upabhoga karatI rahetI hatI. | 5 tae NaM sA puDhavisirI gaNiyA eyakammA eyappahANA eyavijjA eyasamAyArA subahu pAva kamma samijjiNittA paNatIsa vAsasayAI paramAuya pAlaittA kAlamAse kAlaM kiccA chaTThIe puDhavIe ukkoseNaM vAvIsaM sAgarovama TThiiesu Neraiesu NeraiyattAe uvavaNNA / bhAvArtha : tyAra pachI te tatkarmA, ta...dhAnA, tadvidyA ane tatsamAcArA te pRthvIzrI vezyA ghaNAM pApakarmonuM upArjana karIne 3500 varSanAM AyuSyane bhogavIne mRtyunA avasare mRtyu pAmIne chaThThI narakabhUminI rara sAgaropamanI utkRSTa sthitivALA nArakomAM nAraka rUpe utpanna thaI. aMjUzrIno vartamAna bhava :| 6 sA NaM tao aNaMtaraM uvaTTittA iheva vaddhamANapure Nayare dhaNadevassa satthavAhassa piyagu bhAriyAe kucchisi dAriyattAe uvavaNNA / tae Na sA
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayana-10/gaMdhUMzrI 149 piyaMgu bhAriyA NavaNhaM mAsANaM bahupaDipuNNANaM dAriyaM payAyA / NAmaM aMjUsirI / sesaM jahA devadattAe / bhAvArtha : tyAMthI nIkaLIne te A ja vardhamAnapura nagaramAM dhanadeva nAmanA sArthavAhanI priyaMgu nAmanI patnInA udaramAM kanyA rUpe utpanna thaI. tyAra pachI te priyaMgue navamAsa pUrNa thavA para kanyAne janma Apyo ane tenuM nAma "aMjUzrI" rAkhyuM. tenuM zeSa varNana(navamAM adhyayanamAM varNita) devadattAnI jema ja bhAvu 7 tae NaM se vijaye rAyA AsavAhaNiyAe jahA vesamaNadatte tahA aMjuM pAsai / NavaraM appaNo aTThAe varei, jahA teyalI jAva aMjUe bhAriyAe saddhiM uppi jAva viharai / bhAvArtha : tyAra pachI vijayamitre azvakrIDA karavA mATe jatAM vaizramaNadattanI jema ja aMjUzrIne joI ane tetalIputra amAtyanI jema te kanyAnI potAne mATe mAMgaNI karI yAvat unnata prAsAdomAM(UMcA mahelomAM) aMjUzrI sAthe AnaMdapUrvaka rahevA lAgyA. 8 tae NaM tIse aMjUe devIe aNNayA kayAi joNisUle pAubbhUe yAvi hotthA / tae NaM se vijaye rAyA koDuMbiyapurise saddAvei, saddAvittA evaM vayAsIgacchaha NaM tumaM devANuppiyA ! vaddhamANapure Nayare siMghADaga jAva evaM vayaha- evaM khalu devANuppiyA ! vijayassa raNNo aMjUe devIe joNisUle pAubbhUe ! jo NaM icchai vejjo vA vejjaputto vA jANuo vA jANuyaputto vA tegicchio vA tegicchiyaputto vA aMjUe devIe joNIsUle uvasAmittae, tassa NaM vijae rAyA viDalaM atthasaMpayANaM dalayai / tae NaM te koDuMbiyapurisA jAva ugghoseMti / bhAvArtha : koI anya samaye aMjUthrInA zarIramAM yonithULa nAmano roga thayo. tethI vijaya nareze kauTuMbika puruSone kahyuM- tame loko vardhamAnapura nagaranA tripatha, catuSpatha yAvat sAmAnya rastAomAM jaIne A pramANe udghoSaNA karo ke- devI aMjUzrIne yonithULa roga thayo che tethI jo koI vaidya yA vaidyaputra, jANakAra athavA jANakArano putra, cikitsaka athavA teno putra tenA rogane zAMta karI deze, maTADI deze to tene mahArAja vijayamitra puSkaLa dhana Apaze. sevakoe rAjAnI AjJAthI pUrvokta udghoSaNA karI. 9 tae NaM te bahave vejjA vA 6, imaM eyArUvaM ugghosaNaM soccA Nisamma jeNeva vijaye rAyA teNeva uvAgacchaMti, uvAgacchittA aMjUe devIe bahUhiM uppattiyAhiM veNaiyAhiM kammiyAhiM pAriNAmiyAhiM buddhIhiM pariNAmemANA
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 150 zrI vipAka sUtra icchaMti aMjUe devIe joNisUlaM uvasAmittae No saMcAeMti uvasAmittae / tae NaM te bahave vejjA ya-6, jAhe No saMcAeMti aMjUe devIe joNIsUlaM uvasAmittae tAhe saMtA, taMtA paritaMtA jAmeva disiM pAubbhUyA tAmeva disiM paDigayA / tae NaM sA aMjU devI tAe veyaNAe abhibhUyA samANI sukkA bhukkhA NimmaMsA kaTThAI kaluNAI vissarAI vilavai / evaM khalu goyamA ! aMjU devI purA porANANaM jAva viharai / bhAvArtha : tyAra pachI (rAjAnI AjJAthI anucaro dvArA karAyelI) A prakAranI udghoSaNAne sAMbhaLIne nagaranA ghaNA anubhavI vaidha, vaidhaputro, cikitsAkAdi vijayamitra rAjA pAse AvyA. potAnI autpAttikI, vaiyikI, kArmikI ane pariNAmikI buddhio dvArA nidAnAdithI rogano nirNaya karatAM vividha prayogo dvArA devI aMjUzrInA yonizULane upazAMta karavAno prayatna karyo. paraMtu temanA prayogothI devI aMjUzrIno yonizULa roga zAMta na thayo, tyAre te anubhavI vaidya Adi aMjUzrInA yonizULane zAMta na karI zakyA ane khinna, zrAtta tathA hatotsAhI thaIne jyAMthI AvyA hatA tyAM cAlyA gayA. tyAra pachI devI aMjUzrI te yonizULa vedanAthI duHkhI thatI, sukAvA lAgI, bhUkhI rahevA lAgI ane mAMsarahita zarIravALI thaIne kaSTapUrNa, karuNAjanaka ane dInatApUrNa zabdomAM vilApa karatI jIvana vyatIta karavA lAgI. bhagavAne kahyuM- he gautama! A pramANe rANI aMjUzrI potAnAM pUrvopArjita pApakarmonAM phaLano upabhoga karatI jIvana vyatIta karI rahI che. aMjuzrInuM bhaviSya ane bhavabhramaNa :|10 aMjU NaM bhaMte ! devI io kAlamAse kAlaM kiccA kahiM gacchihii ? kahiM uvavajjihii / goyamA ! aMjU NaM devI NauI vAsAiM paramAuyaM pAlaittA kAlamAse kAlaM kiccA imIse rayaNappabhAe puDhavIe Neraiesu NeraiyattAe uvavajjihii / evaM saMsAro jahA paDhame tahA NeyavvaM jAva vaNassaI / sANaM tao aNaMtaraM uvaTTittA savvaobhadde Nayare mayUrattAe paccAyAhii / se NaM tattha sAuNiehiM vahie samANe tattheva savvaobhadde Nayare seTThikulaMsi puttattAe paccAyAhii /
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhyayana-10/jU zrI [ 151 | se NaM tattha ummukka bAlabhAve tahArUvANaM therANaM aMtie kevalaM bohiM bujjhihii / pavajjA / sohamme / se NaM tAo devalogAo AukkhaeNaM bhavakkhaeNaM ThiikkhaeNaM kahiM gacchihii ? kahiM uvavajjihii ? goyamA ! mahAvidehe vAse jahA paDhame jAva savva dukkhANamaMtaM kAhii / evaM khalu jaMbU ! samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM jAvasaMpatteNaM duhavivAgANaM dasamassa ajjhayaNassa ayamaDhe paNNatte / sevaM bhaMte / sevaM bhaMte / tti bemi / bhAvArtha H gautama svAmIe prazna karyo- aho bhagavAna ! aMjUdevI ahIMthI mRtyunA avasare mRtyu pAmIne kyAM jaze ane kyAM utpanna thaze? bhagavAne uttara Apyo- he gautama ! aMjU devI 90 varSanA parama AyuSyane bhogavIne mRtyunA samaye mRtyu pAmIne A ratnaprabhA nAmanI pRthvImAM nAraka rUpe utpanna thaze. tenuM bAkInuM saMsArabhramaNa prathama adhyayananI jema jANavuM thAva vanaspatimAM lIMbaDA Adi kaDavAM vRkSo tathA kaDavA dUdhavALA AkaDA vagere choDomAM lAkhovAra utpanna thaze. pachI sarvatobhadra nAmanA nagaramAM mora rUpe utpanna thaze. tyAM te mora, pAradhI dvArA teno vadha thaze ane tyAMthI te ja sarvatobhadra nagaranA prasiddha zreSThIkuLamAM putra rUpe utpanna thaze. tyAM bALapaNane choDI, yuvAvasthAne pAmIne, vijJAnanI paripakva avasthAne pAmato te tathArUpanA viro pAse dharmane prApta karaze, pachI dIkSA grahaNa karIne, saudharma devalokamAM utpanna thaze. [gautama) he bhagavan! devalokanuM AyuSya, bhava ane sthiti pUrNa thayA pachI te kyAM jaze ane kyAM utpanna thaze? bhigavAna gautama ! mahAvideha kSetramAM te uttama kuLamAM janma dhAraNa karaze. jevI rIte pahelA adhyayanamAM varNana karyuM che tema yAvatu siddha, buddha, mukta thaze, sarva duHkhono aMta karaze. sudharmA) he jaMbU! A pramANe zramaNa bhagavAna mahAvIrasvAmIe duHkhavipAka nAmanA prathama varganA dasamA adhyayanano artha pratipAdana karyo che. jiMbU] he bhagavan! ApanuM A kathana satya che, parama satya che. -ema huM kahuM chuM. vivecana :(1) koIpaNa tIvratama vedanA lAMbo samaya rahetI nathI paraMtu kyAreka pragADha karmono nikAcita udaya hoya to aMjUzrI jevuM bane che. (2) Indriya viSaya sukhono AnaMda jIvanane mATe mIThA jhera samAna che.
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ 152 ] zrI vipAka sUtra "saMsAra mohasa viSagbUtha, vALa 3NasthAnA du vAmaNo," arthAt A kAmabhogo mokSanA virodhI evaM anarthonI khANa samAna che. (3) tIvra pApa-karmodaya thatAM koI zaraNabhUta hotA nathI. jIvanamAM dharmanA saMskAra na hoya to jIva A prakAranA duHkhothI duHkhI thAya che ane ArtadhyAna evaM saMkalpa vikalpomAM marI duHkhonI paraMparA vadhAre che. (4) paraMtu jIvanamAM jo dharma AtmasAtu karyo hoya to AvI vikaTa paristhitimAM zAMtithI karmone bhogavI bhaviSyane kalyANamaya banAvI zake che. dharma evuM rasAyaNa che ke je duHkhamAM paNa sukhI banAve che. saMkaTa samaye cittane prasanna rAkhavAnuM dharma ja zIkhavADe che. (5) dharma dvArA anaMta Atmazakti ane utsAha jAgRta thAya che. AvI vyakti gajasukumAra, arjuna mALInI jema zAMtipUrvaka karmonAM karajane cUkavI mokSa prApta kare che. (6) A duHkhavipAka sUtramAM hiMsaka, krUra, bhogAsakta, svArthodha, mAMsAhArI ane zarAbI jIvonAM jIvananuM citraNa karyuM che. temanAM kRtyonA kaTu pariNAmo batAvyA che. zuddha, sAtvika, vyasanamukta ane pApamukta jIvana jIvavAnI preraNA ApavAmAM AvI che. I I adhyayana-10 saMpUrNa II I prathama zrutaskaMdha dukhavipAkasUtra saMpUrNa in
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ 153 tri dvitIya zrutaskaMdha ( sukhavipAka sUtra ) paricaya : zrI vipAkasUtranA dvitIya zrutaskaMdha-sukhavipAka sUtramAM karmonA zubhaphaLa ane taviSayaka kathAnakono ullekha che. kArmaNajAtinA pugalo jIvanI sAthe baddha thAya te pahelAM eka samAna svabhAvavALA hoya paraMtu jyAre te jIvanI sAthe baMdhAya tyAre jIvanA yoganA nimittathI tenAmAM vividha prakAranA svabhAva(prakRti) utpanna thaI jAya che. te svabhAva ja jainAgamamAM "karma prakRti"nA nAmathI prasiddha che. evI prakRtio mULa ATha che, pachI tenA avAMtara anekAneka bheda-prabheda paDe che. karmaprakRtio vipAkanI daSTie be bhAgamAM vibhakta che- azubha ane zubha. jJAnAvaraNIyAdi cAra ghAtikarmonI badhI avAMtara pravRtio azubha che. aghAti karmonI prakRtionA be bheda che. temAM keTalIka azubha che ane keTalIka zubha che. azubha prakRtione pApaprakRti kahevAya che. jenuM phaLa-vipAka jIvane mATe aniSTa, akAMta, apriya ane duHkha rUpa hoya che. zubha karmaprakRtionuM phaLa tenAthI viparItaISTa, kAMta, priya ane sAMsArika sukhane ApanAra che. baMne prakAranAM phaLa-vipAkane saraLa, sarasa ane sugama rUpe samajavA mATe vipAka sUtranI racanA thaI che. jo ke pApa ane puNya baMne prakAranI karmaprakRtiono saMpUrNa kSaya thAya tyAre ja mokSa maLe. tema chatAM paNa baMne prakAranI prakRtiomAM keTaluM ane kevuM aMtara che te vipAka sUtramAM varNita kathAnakonAM mAdhyamathI samajI zakAya che. duHkhavipAka sUtranA kathAnAyaka mRgAputra Adi ane sukhavipAka sUtranA kathAnAyaka subAhukumAra Adi baMne prakAranA kathAnAyakonI carama sthiti-aMta eka samAna che, to paNa mokSe jAya te pahelAMnA tenA saMsAra paribhramaNanuM citra vizeSa vicAraNIya che. pApAcArI mRgAputra Adine ghoratara, ghoratama duHkhamaya durgatiomAMthI dIrgha-dIrghatara kALa sudhI pasAra thavuM paDaze. anekAnekavAra narakomAM, ekendriyomAM tathA bIjI atyaMta viSama evaM trAsajanaka yoniomAM dussaha vedanAo bhogavavI paDaze. tyAra pachI kyAMka te mAnava bhava pAmI te jIvo siddhagatine prApta thaze.
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 zrI vipAka sUtra sukhavipAka sUtranA kathAnAyaka subAhukumAra Adine paNa asaMkhyakALa sudhI saMsAramAM rahevuM paDaze paraMtu tenA dIrghakALano adhikAMza bhAga svargIya sukhonA upabhogamAM athavA sukhamaya mAnava bhavamAM ja vyatIta thaze. puNyakarmanA phaLathI thanAra sukharUpa vipAka ane pApAcAranA phaLa svarUpa thanAra duHkhamaya vipAka, A baMnenI tulanA karIe to khyAla Avaze ke pApa ane puNya baMne baMdhana rUpe hovA chatAM paNa baMnenAM phaLamAM aMdhakAra ane prakAza jeTaluM aMtara che. mumukSu sAdhaka ekAMta rUpe saMvara ane nirjarAnA kAraNabhUta saMyama tapamAM ja ramaNa kare che. puNya ane pApa baMne pravRttiothI dUra rahe che, chatAM karma baMdha to chaThThA guNasthAnathI teramAM guNasthAna sudhI cAlu ja rahe che. te baMdhamAM puNya prakRtiono baMdha vadhAre che, pApa prakRtiono baMdha ocho che. e puNya pApa karma prakRtio judI che. te ja rIte puNya ane pApanI pravRttio paNa judI che. saMyamasAdhaka AtmAo puNya pravRttio karatA nathI paraMtu saMvara, nirjarAnI pravRttio ja kare che. tenAthI teone zubha karma eTale puNyakarmano baMdha thayA kare che. vipAka sUtranA bIjA zrutaskaMdhamAM puNyazALI puruSonuM varNana che. temAM paNa prathama zrutaskaMdhanI jema daza adhyayana che. prathama adhyayanamAM subAhukumAranuM varNana che. parama puNyanA udayathI subAhune rAja parivAramAM janma temaja zramaNa bhagavAna mahAvIranA samAgamanuM saubhAgya prApta thayuM. puNyayoge tenuM zarIra suMdara, manohara, saumya ane priya hatuM. te eTalA badhA priyadarzanIya hatA ke gautama svAmI jevA virakta mahApuruSanuM hRdaya paNa temanA tarapha AkRSTa thayuM. gautama svAmI bhagavAnane temanI manoharatA ane saumyatAnuM kAraNa pUchayuM, tenA pUrvabhavanA viSayamAM pRcchA karI, tenA uttararUpe sukhavipAka sUtranA bhAvo prarUpita thayA che. kyAM mRgAputra AdinuM duHkhothI paripUrNa lAMbu bhavabhramaNa ane kyAM subAhukumArAdinuM sukhamaya saMsAranuM bhramaNa ? baMnenI tulanA karavAthI pApa ane puNyanuM aMtara saraLatAthI samajI zakAya che. prathama adhyayananA subAhukumAranA varNananI jema ja zeSa bIjAM adhyayanomAM puNyazALI nava AtmAonuM varNana che. nAma AdinI bhinnatA hovA chatAM paNa mukhya tattva samAna che.
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhyayana-1/subAhukumAra 155 | triI prathama adhyayana paricaya : hastizIrSa nAmanA nagaramAM adInazatru rAjAnI dhAriNI pramukha 1000 rANIo hatI. dhAriNI rANIne subAhukumAra nAmano putra hato. teNe puruSonI 72 kaLAonuM jJAna meLavyuM hatuM. yauvanavaya prApta thatAM mAtApitAe 500 zreSTha rAjakanyAo sAthe eka ja divasamAM vivAha karAvyo. prItidAnamAM 501 bhavya mahela ApyA. tyAM subAhukumAra sukhapUrvaka rahevA lAgyA. koI samaye grAmAnugrAmavicaratAM vicaratAM bhagavAna mahAvIra svAmI hastizIrSa nagaramAM padhAryA. pariSada temaja jitazatru rAjA tathA subAhukumArAdi dezanA sAMbhaLavA upasthita thayAM. dharmopadeza sAMbhaLI rAjA ane nagaravAsIo pAchA vaLyA. subAhukumAre bhagavAnane vaMdana namaskAra karI kahyuM- he bhaMte! nigraMtha pravacana-vItarAgadharmanI zraddhA, pratIti, ruci karuM chuM. ApanA caraNomAM je rAjA, rAjakumAra, rAjakarmacArI, zeTha, senApati aNagAra bane che temane dhanya che. huM temanI jema saMyama grahaNa karI zakato nathI paraMtu gRhastha jIvanamAM rahIne zrAvakanAM bAra vratano svIkAra karavAnI IcchA rAkhuM chuM. tyAra pachI bhagavAnanI AjJA anusAra teNe vrata dhAraNa karyA. mahinAmAM AThama, caudasa, pUnama ane amAvasyAnA dine pauSadha karI Atma jAgaraNa karavA lAgyA. subAhukumAranA vaibhava evaM saumyatAthI gautama svAmI AkarSAyA. temaNe bhagavAnane pUchyuM kesubAhukumAra ISTa, zAMta, kAMta, priya, manojJa, saumya ane saubhAgyazALI lAge che, sAdhujanone paNa priya, AnaMdakArI ane manohara lAge che, to teNe pUrvabhavamAM zuM karyuM hatuM? zuM khAdhuM? kayA guNa upalabdha karyA hatA? konI pAse dharmazravaNa karIne tenuM anupAlana karyuM hatuM? bhagavAne sUbAhukumArano pUrvabhava kahyo- hastinApura nagaramAM sumukha gAthApati rahetA hatA, je dhanADhayahatA. dharmaghoSa sthavira vicaraNa karatAM tyAM padhAryA. sudatta nAmanA aNagAra mAsakhamaNanA pAraNAne mATe gurunI AjJA laI nagaramAM padhAryA. bhikSArthe bhramaNa karatAM sumukha gAthApatinA ghare AvyA. sumukha gAthApati munine jotAM ja harSita thayA temaNe Asana uparathI uThI, pagamAMthI pAdukAo kADhI, mukhe uttarAsana rAkhI, sAta ATha pagalA sAme jaI, hAtha joDI traNa Avartana ApI vaMdana namaskAra karyA. munirAjane bhojanagRhamAM lAvyA ane Aje huM munirAjane paryApta AhAradAna ApIza' Avo zubha saMkalpa karyo. teo AhAradAna samaye ane tyAra pachI paNa atyaMta khuza thayA. potAne kRtakRtya
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 156 ] zrI vipAka sUtra mAnatA harSavibhora banyA. A pramANe (1) saikAlika bhAva vizuddhi (2) tapasvI bhAvitAtmAno saMyoga (3) gharamAM ja sahaja niSpanna nirdoSa prAsuka AhAranuM dAna devAthI sumukha zeThe saMsAra bhramaNa maryAdita karyuM arthAt samyagu darzananI prApti thaI. tenAM gharamAM pAMca divya pragaTa thayA (1) suvarNavRSTi (2) puSpavRSTi (3) dhvajA (4) devaduMdubhi (5) 'aho dAna-mahAdAnanI AkAzamAM divyavANI. A vAta AkhA nagaramAM phelAI gaI. sarvatra sumukha gAthApatinA nAmano jayajayakAra thavA lAgyo. sumukhe yathA samaye manuSyAyuno baMdha karyo ane tyAMthI aneka varSonuM AyuSya pUrNa karI subAhukumAra rUpe janma lIdho che. temaNe supAtradAnanA sarvAga suMdara, saMyogathI A prakAranI Rddhi saMpadAne prApta karI che. jethI jotAM ja te badhAne priyakara lAge che. A varNana sAMbhaLI gautama svAmIe pharI prazna pUchyo- bhaMte ! subAhukumAra gRha tyAga karI ApanI pAse aNagAra banaze? bhagavAne kahyuM- keTaloka samaya zrAvaka vratanuM pAlana karaze. tyAra bAda saMyama grahaNa karaze. yathA samaye bhagavAne tyAMthI vihAra karyo. zramaNopAsakanA zreSTha guNo yukta subAhukumAra je samaye pauSadha karI dharma jAgaraNa karI rahyA hatA, te samaye evo manogata saMkalpa utpanna thayo ke te kSetrane dhanya che jyAM bhagavAna vicArI rahyA che, te bhavya jIvane dhanya che je bhagavAnanI pAse saMyama athavA zrAvaka vrata svIkAra karI rahyA che. jo bhagavAna vihAra karatAM ahIM padhAre to huM paNa avazya saMyama grahaNa karIza. subAhukumAranA manogata bhAvone jANI bhagavAna vicaraNa karatAM hatizIrSa nagaramAM padhAryA. mAtApitAnI AjJA laI subAhukumAra dIkSita thayA. teoe agiyAra aMga kaMThastha karyA. vividha tapazcaryA karI ane aMte eka mahinAnI saMlekhanA karI kALadharma pAmyA. subAhu aNagAra kramazaH sAta manuSyanA bhavomAM saMyamanI ArAdhanA karaze ane vacce pahelA, trIjA, pAMcamA, sAtamA, navamA, agiyAramAM devaloka evaM sarvArthasiddha vimAna, Ama sAta devanA bhava karaze. tyAra pachI caudamA eTale ke A bhava sAthe paMdaramA bhavamAM saMyama tapanI ArAdhanA karI mokSe jaze.
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhyayana-1/KobhAra 157 ala prathama adhyayana subAhakumAra DODODODamanapaaDODDOOODamabaaDODDODODODOG madhyayana prAraMbha :| 1 teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM rAyagihe Nayare / guNasilae ceie / suhamme samosaDhe / jaMbU jAva pajjuvAsamANe evaM vayAsI- jai NaM bhaMte ! samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM jAva saMpatteNaM duhavivAgANaM ayamaDhe paNNatte, suhavivAgANaM bhaMte ! samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM jAva saMpatteNaM ke aDhe paNNatte ? tae NaM se suhamme aNagAre jaMbuM aNagAraM evaM vayAsI- evaM khalu jaMbU ! samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM jAva saMpatteNa suhavivAgANa dasa ajjhayaNA paNNattA, taM jahA subAhU bhaddaNaMdI ya, sujAe ya suvAsave / taheva jiNadAse ya, dhaNavaI ya mahabbale / / bhaddaNaMdI mahaccaMde, varadatte taheva ya / / bhAvArtha : te kAle ane te samaye rAjagRhanagaramAM guNazIla nAmanA udhAnamAM aNagAra zrI sudharmAsvAmI padhAryA. tenI paryApAsanA-sevAmAM saMlagna rahelA zrI jebUsvAmIe prazna karyo- prabho ! zramaNa bhagavaMta mahAvIra svAmI vAva mokSane prApta thayA che, temaNe duHkhavipAkasUtrano A artha pratipAdita karyo che to he bhagavaMta ! mokSane saMprApta zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIe sukhavipAka sUtrano zo artha pratipAdita karyo che? tyAre sudharmAsvAmIe jaMbUsvAmIne A pramANe kahyuM- he jaMbU ! nirvANa prApta zramaNa bhagavAna mahAvIre sukhavipAkasUtranAM dasa adhyayana kahyAM che. te A pramANe che (1) subAI (2) madranahA (3) suta (4) suvAsava (5) nihAsa (5) dhanapati (7) bhaDAna (8) madranaMhI (e) bha'yaMdra (10) 126tta. | 2 jaiNaM bhaMte ! samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM jAva saMpatteNaM suhavivAgANaM
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 158 zrI vipAka sUtra dasa ajjhayaNA paNNattA, paDhamassa NaM bhaMte ! ajjhayaNassa suhavivAgANaM samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM jAva saMpatteNaM ke aTe paNNatte ? tae NaM se suhamme aNagAre jaMbu aNagAraM evaM vyaasiibhAvArtha : he bhagavan! mokSa prApta zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIe jo sukhavipAkasUtranAM subAhu Adi dasa adhyayano pratipAdita karyA che, to he bhagavan! mokSa saMprApta zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIe sukhavipAkasUtranA prathama adhyayanano zo artha kahyo che? tyAre A praznanA uttaramAM zrI sudharmAsvAmIe jaMbUsvAmIne A pramANe kahyuM- | 3 evaM khalu jaMbU ! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM hatthisIse NAmaM Nayare hotthA / riddhasthimiyasamiddhe, vaNNao / tattha NaM hathisIsassa Nayarassa bahiyA uttarapuratthime disIbhAe ettha NaM pupphakaraMDae NAmaM ujjANe hotthA, savvouyapuppha phala samiddhe, vaNNao / tattha NaM kayavaNamAlapiyassa jakkhassa jakkhAyayaNe hotthA / vnnnno| tattha NaM hatthisIse Nayare adINasattU NAmaM rAyA hotthA, mahayA himavaMta jAva rajja pasAsemANe viharai / tassa NaM adINasattussa raNNo dhAriNIpAmokkhA devIsahassaM orohe yAvi hotthA / bhAvArtha : he jaMbU! te kAle ane te samaye hastizIrSa nAmanuM eka moTuM nagara hatuM. te nagara bhavanAdi vaibhavathI yukta, svacakra ane paracakranA bhayathI mukta-surakSita ane dhana-dhAnyathI paripUrNa ane samRddha hatuM. nagaranuM varNana aupapAtika sUtrathI jANavuM. te nagaranI bahAra uttara ane pUrvadizAnI madhyamAM arthAt IzAna khUNAmAM puSpakaraMDaka nAmanuM eka ramaNIya udyAna hatuM. te sarva RtuomAM utpanna thanArAM phaLaphUlo AdithI yukta hatuM, vagere varNana jANavuM. te udyAnamAM kRtavanamAlapriya nAmanA yakSanuM yakSAyatana hatuM. te ghaNuM ja suMdara hatuM, vagere varNana jANavuM. tyAM adInazatru nAmanA rAjA rAjya karatA hatA. te himAlaya Adi parvatanI samAna rAjAomAM mahAna hatA yAvat te rAjyanuM zAsana karatA hatA. adInazatru rAjAnA aMtaHpuramAM dhAriNI pramukha arthAt dhAriNI jemAM mukhya rANI che, te sahita hajAra rANIo hatI. sujAbhArano pazyiya :| 4 tae NaM sA dhAriNI devI aNNayA kayAi taMsi tArisagaMsi vAsagharaMsi sIhaM sumiNe pAsai jahA mehassa jammaNaM tahA bhANiyavvaM jAva subAhukumAre
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayana-1/subAhukumAra alaMbhogasamatthe jAe yAvi hotthA / tae NaM taM subAhukumAraM ammApiyaro bAvattarikalApaMDiyaM jAva alaMbhogasamatthaM vA vi jANaMti, jANittA ammApiyaro paMca pAsAyavaDiMsagasayAI kArati abbhuggayamUsiyapahasiyAiM / egaM ca NaM mahaM bhavaNaM kArreti evaM jahA mahAbalassa raNo NavaraM pupphacUlA pAmokkhANaM paMcaNhaM rAyavarakaNNagasayANaM egadivaseNaM pANi giNhArveti / taheva paMcasaio dAo, jAva uppi pAsAyavaragae phuTTamANehiM muiMga- matthaehiM jAva paccaNubhavamANe viharai / 159 bhAvArtha : eka vakhata rAjya kulocita zayanagRhamAM sUtelI dhAriNIdevIe svapnamAM siMhane joyo, tyAra pachI janma Adino saMpUrNa vRttAMta jJAtAdharmakathAmAM varNita meghakumAranA janma AdinI jema jANI levo joIe yAvat subAhukumAra sAMsArika kAmabhogonA upabhoga karavAmAM samartha thaI gayA. tyAre subAhukumAranA mAtApitAe tene bottera kaLAomAM kuzaLa tathA bhoga bhogavavAmAM samartha thayela jANIne jema AbhUSaNomAM mugaTa sarvottama kahevAya che te pramANe sarvottama pAMcaso UMcA, bhavya ane suMdara mahelonuM nirmANa karAvyuM. te mahelonI madhyamAM eka vizALa bhavana taiyAra karAvyuM vagere saMpUrNa varNana mahAbaLa rAjAnI jema jANavuM. lagna paNa mahAbaLanI jema ja karavAmAM AvyA, paraMtu temAM vizeSatA e che ke-- puSpacUlA Adi pAMcaso zreSTha rAjakanyAonI sAthe eka ja divasamAM lagna karavAmAM AvyAM. te ja pramANe pAMcaso--pAMcaso vastuonuM prItidAna devAmAM AvyuM. tyAra pachI subAhukumAra UMcA suMdara mahelomAM rahetAM, jemAM mRdaMga vagADavAmAM AvatAM hatAM yAvat manuSya saMbaMdhI sukhono anubhava karatAM rahevA lAgyA. subAhukumAranuM dharmazravaNa : 5 teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM, samaNe bhagavaM mahAvIre samosaDhe / parasA NiggayA / adINasattU jahA kUNio Niggao / subAhU vi jahA jamAlI hA raNaM Niggae jAva dhammo kahio / rAyA parisA gayA / bhAvArtha : te kAle ane samaye zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI hastizIrSanagaramAM padhAryA. pariSada nagaramAMthI nIkaLI. rAjA kuNikanI jema mahArAjA adInazatru paNa nagaramAMthI bhagavAnanA darzana karavA ane dezanA sAMbhaLavA mATe nIkaLyA. jamAlikumAranI jema subAhukumAre paNa bhagavAnanA darzana mATe ratha dvArA prasthAna karyuM yAvat bhagavAne saMpUrNa pariSadane dharmopadeza Apyo. pariSada ane rAjA dharmakathA sAMbhaLIne cAlyAM gayAM. gRhasthadharmano svIkAra : 6 tae NaM se subAhukumAre samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtie dhammaM
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 10 zrI vipAka sUtra soccA Nisamma haTThatuDhe uThAe uDei, udvittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdai NamaMsai, vaMdittA NamaMsittA evaM vayAsI- saddahAmi NaM bhatte ! NiggathaM pAvayaNaM jAva jahA NaM devANuppiyANaM aMtie bahave rAIsara jAvasatthavAhappabhiIo muMDA bhavittA agArAo aNagAriyaM pavvaiyA, Nokhalu ahaMtahA saMcAemi muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM pavvaittae / ahaM NaM devANuppiyANaM aMtie paMcANuvvayAI sattasikkhAvayAI duvAlasavihaM gihidhamma paDivajjAmi / ahAsuhaM devANuppiyA ! mA paDibaMdhaM kareha / tae NaM se subAhukumAre samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtie paMcANuvvayAI sattasikkhAvayAI duvAlasavihaM gihidhamma paDivajjai, paDivajjittA tameva raha durUhai, durUhittA jAmeva disaM pAubbhUe tAmeva disaM paDigae / bhAvArtha : tyAra pachI bhagavAna mahAvIra svAmI pAse dharmakathAnuM zravaNa tathA manana karIne atyaMta prasanna thayelA subAhukumAra UThIne zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIne vaMdana namaskAra karIne A pramANe kahyuM- he bhagavan! huM nigraMtha pravacana para zraddhA karuM chuM yAvat je rIte Apa devAnupriyanI pAse rAjA, Izvara Adi muMDita thaIne tathA gRhasthAvasthAthI nIkaLIne aNagAra dharmamAM dIkSita thayA che arthAt pAMca mahAvrato aMgIkAra karyA che, tevI rIte huM pAMca mahAvratone aMgIkAra karavAmAM samartha nathI. tethI huM pAMca aNuvrato ane sAtazikSAvratonuM jemAM vidhAna che, tevA bAra prakAranA gRhastha dharmane ApanI pAsethI aMgIkAra kiravA IcchuM chuM. tyAre bhagavAne kahyuM- jema tamane sukha Upaje tema karo, paraMtu temAM vilaMba na karo. A pramANe kahyuM tyAre subAhukumAre zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI pAsethI pAMca aNuvrata, sAta zikSAvratarUpa bAra prakAranA gRhastha dharmano svIkAra karyo arthAt ukta bAra prakAranAM vratonuM yathAvidhi pAlana karavAno niyama grahaNa karyo. tyAra pachI te ja ratha para savAra thaIne je dizAmAMthI AvyA hatA te dizAmAM cAlyA gayA. gautama svAmInI subAhukumAra viSayaka jijJAsA :| 7 teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa jeTe aMtevAsI iMdabhUI jAva evaM vayAsI- aho NaM bhaMte ! subAhukumAre iTe, iTTharUve, kaMte, kaMtarUve, piye, piyarUve, maNuNNe, maNuNNarUve, maNAme, maNAmarUve, some, somarUve, subhage, subhagarUve, piyadasaNe surUve / bahujaNassa vi ya NaM bhaMte ! subAhukumAre iDhe jAva surUve / sAhujaNassa vi ya NaM subAhukumAre iDhe iTTharUve jAva surUve /
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhyayana-1/subAhukumAra [ 161 | subAhuNA bhate ! kumAreNaM imA eyArUvA urAlA mANusiDDI kiNNA laddhA ? kiNNA pattA ? kiNNA abhisamaNNAgayA ? ke vA esa AsI puvvabhave ? kiM NAmae vA kiM vA gotteNaM? kayaraMsi gAmaMsi vA saMNivesaMsi vA? kiM vA daccA, kiM vA bhoccA, kiM vA samAyarittA, kassa vA tahArUvassa samaNassa vA mAhaNassa vA atie egamavi Ayariya suvayaNa soccA Nisamma subAhuNA kumAreNa imA eyArUvA mANusiDDI laddhA pattA abhisamaNNAgayA ? bhAvArtha : te kAle ane samaye zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmInA jyeSTha ziSya IndrabhUti gautama aNagAre yAvata A rIte kahyuM- aho bhagavanuM ! subAhukamAra bALaka(bahujana ISTa) ghaNo ja ISTa, ISTarUpa, kAMta, kAMtarUpa, priya, priyarUpa, manojJa, manojJarUpa, manoma, manomarUpa, saumya, subhaga, priyadarzana ane suMdara rUpavALo che. aho bhagavan! A subAhukumAra sAdhujanone paNa ISTa, ISTarUpa thAva surUpa lAge che. he bhadaMta ! subAhukumAre evI apUrva mAnavIya Rddhi kevI rIte prApta karI, upalabdha karI ? ane kevI rIte tenI sanmukha upasthita thaI? subAhukumAra pUrvabhavamAM koNa hato? tenAM nAma ane gotra kayA hatAM? te kayA gAma athavA vastImAM utpanna thayo hato? zuM dAna ApIne, zeno upabhoga karIne ane kevA AcAranuM pAlana karIne ane kayA zramaNa yA mAhaNanA eka paNa Aryavacanane sAMbhaLIne subAhukumAre AvI Rddhi meLavI che. prApta karI che. A samRddhi tenI sanmukha upasthita thaI che? vivecana : subAhukumAranI vyAvahArika jIvana jIvavAnI kaLA eTalI adbhuta ane AkarSaka hatI ke te AmajanatAne prItipAtra banI gayA hatA. tenAthI sahu prasanna hatA ane hRdayathI cAhatA hatA. jana jananA hRdayamAM temanuM devatA jevuM tenuM sthAna hatuM. eTaluM ja nahIM te sAdhujanono paNa snehapAtra banI gayA hatA. AdhyAtmika sAdhanAnI dizAmAM pratikSaNa jAgRta ane pragatizIla rahevAne kAraNe niHsvArtha, svabhAvathI ja anAsakta ane niSkAma vRttivALA sAdhupuruSonA hRdayamAM paNa subAhunuM premapUrNa sthAna hatuM. ahIM subAhukumAra mATe je aneka vizeSaNo prayoga karavAmAM AvyAM che te sAmAnya daSTie samAnArthaka lAge che paraMtu te sarvamAM kaMIka aMtara che, je A pramANe cheISTaH- je game tevuM hoya, jenI IcchA karavAmAM Ave. ISTarUpa - vadhAre ISTa, AkRtine kAraNe ISTa. kata - ramaNIya, suMdara svabhAvavALo. kAMtarU5 - vadhAre ramaNIya, AkRtinI apekSAe ramaNIya.
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1dara | zrI vipAka sUtra priya :- sahaja sarvajanano prema pAmI zake che. priyarUpa - vadhAre priya, jenuM rUpa prItijanaka hoya. manoza - AMtarika vRttithI jenI zobhanatA anubhavamAM Ave, suMdaratA yukta, zubha lakSaNa yukta. manottarUpa - vadhAre manojJa, AkRtithI manojJa. manAma:- dIrghakAlIna manojJatAne maNA-manAma kahe che. manAmarUpa - AkRtithI dIrghakAlIna manojJatA, vadhAre praNAma te 'maNAmarUpa' kahevAya che. soma:- rudratArahita saumya svabhAvavALA che. subhaga :- vallabhatAvALA. surUpa - suMdara AkAra, saMsthAna ane kAMtithI suMdara suDoLa. priyadarzana - premabhAva jAge tevo suMdara AkAra, puNya prabhAva sAthe suMdarakAra. subAhukumArano pUrvabhava-sumukha gAthApati :[8 evaM khalu goyamA ! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM iheva jaMbuddIve dIve bhArahe vAse hathiNAure NAmaM Nayare hotthA / riddhasthimiyasamiddhe, vaNNao / tattha NaM hatthiNAure Nayare sumuhe NAmaM gAhAvaI parivasai, aDDe jAva aparibhUe / bhAvArtha : he gautama! te kAle tathA te samaye A jaMbudvIpa nAmanA dvIpamAM bhAratavarSamAM hastinApura nAmanuM nagara hatuM. te vaibhava saMpanna, surakSita ane samRddha hatuM. tyAM sumukha nAmanA dhanADhaya yAvatuM pratiSThita gAthApati rahetA hatA. | 9 teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM dhammaghosA NAma therA jAisaMpaNNA jAva paMcahi samaNasaehiM saddhiM saMparivuDA puvvANupuTvi caramANA gAmANugAmaM dUijjamANA jeNeva hatthiNAure Nayare, jeNeva sahasaMbavaNe ujjANe teNeva uvAgacchaMti, uvAgacchittA ahApaDirUvaM uggahaM uggiNhittA saMjameNaM tavasA appANaM bhAvemANA viharati / bhAvArtha : te kAle tathA te samaye jAtisaMpanna ane kuLasaMpanna arthAt zreSTha mAtRpakSa ane pitR pakSavALA thAvat pAMcaso zramaNothI parivRtta dharmaghoSa nAmanA sthavira sAdhu bhagavata kramapUrvaka cAlatAM tathA
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhyayana-1/subAhukumAra 167 | grAmAnugrAma vicaratAM hastinApura nagaranA sahasA pravana nAmanA udyAnamAM padhAryA. tyAM aNagAra dharmane anukuLa sthAnane grahaNa karI, saMyama ane tapathI AtmAne bhAvita karatAM vicaravA lAgyA, rahevA lAgyA. vivecana : sthavira zabdano sAmAnya artha vRddha athavA moTA sAdhu hoya che paraMtu ThANAMga sUtramAM traNa prakAranA sthavira kahyA che- (1) jAti sthavira(vaya sthavara) (2) zruta sthavira (3) paryAya sthavira. sATha varSanI uMmaravALA muni jAti sthavira kahevAya che. sthAnAMga sUtra ane samavAyAMga sUtranA abhyAsI zruta sthavira kahevAya che. ochAmAM ochI vIsa varSanI dIkSAparyAyavALA muni paryAya sthavira kahevAya che. jJAtAsUtra AdimAM gaNadharone paNa sthavira padathI saMbodhita karyA che. ghaNI pratomAM dharmaghoSanI jagyAe sudharma thaI gayela che. te sudhArIne ahIM saMpAdita karavAmAM Avela che. TIkAkAra sAme paNa evA azuddha pAThanI prato hatI. |10 teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM dhammaghosANaM therANaM aMtevAsI sudatte NAmaM aNagAre urAle jAvasaMkhittaviulateulesse mAsaMmAseNaM khamamANe viharai / tae NaM te sudatte aNagAre mAsakkhamaNapAraNagaMsi paDhamAe porisIe sajjhAyaM karei jAva jahA goyamasAmI taheva NavaraM dhammaghose there Apucchai, jAva aDamANe sumuhussa gAhAvaissa gehe aNuppaviDhe / te kAle ane te samaye dharmaghoSa sthaviramuninA aMtevAsI ziSya udAra-pradhAna yAvat vipula tejalezyAne saMkSipta karela(aneka yojana pramANavALA kSetramAM rahelI vastuone bhasmIbhUta karanArI tejovezyA-ghora tapasyAthI prApta thanArI labdhi-vizeSane potAnAmAM saMkSipta-gopavIne rAkhela) sudatta nAmanA aNagAraniraMtara mA khamaNa tapa karatAM thakAvicaratA hatA. eka vAra sudatta aNagAra mA khamaNanA pAraNAnA divase prathama pahoramAM svAdhyAya karI vAva gautama svAmInI jema gocarI javA mATe dharmaghoSa sthaviranI AjJA laIne nIkaLyA yAvat bhikSA mATe pharatAM sumukha gAthApatinA gharamAM praveza karyo. |11 tae NaM se sumuhe gAhAvaI sudattaM aNagAraM ejjamANaM pAsai, pAsittA haTThatuDe AsaNAo abbhuDhei, abbhuDhettA pAyapIDhAo paccoruhai, paccoruhittA pAuyAo omuyai, omuittA egasADiyaM uttarAsaMgaM karei, karittA sudattaM aNagAraM sattaTThapayAI paccuggacchai, paccuggacchittA tikkhutto AyAhiNaM payAhiNaM karei, karittA vaMdai, NamaMsai, vaMdittA NamaMsittA jeNeva bhattaghare teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA sayahattheNaM viuleNaM asaNa pANa khAima sAimeNaM paDilAbhissAmi tti tuDhe, paDilAbhemANe vi tuke, pavitAmavi tuke !
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 164] zrI vipAka sUtra bhAvArtha : tyAra pachI sumukha gAthApatie sudatta aNagArane AvatAM joyA. joIne atyaMta harSita ane prasanna thaIne Asana parathI UThyA. Asana parathI UThIne pAdapITha(bAjoTha-paga rAkhavAnAM Asana)thI nIce UtaryA, UtarIne pAdukAono tyAga karyo ane eka zATika-sIvyA vinAnuM vastra athavA eka khabhA para rAkhela vastrane mukhanI sAme rAkhyuM, pachI sudatta aNagAranA svAgata mATe sAta-ATha pagalAM sAme gayA, sAme jaIne traNavAra AdakSiNA-pradakSiNA karI, vaMdana namaskAra karyA, vaMdana namaskAra karIne munirAjane jyAM tenuM rasoI ghara hatuM tyAM lAvyA, lAvIne "Aje huM mArA hAthe vipula azana, pAnAdi AhAranuM dAna ApIza athavA e dAnano lAbha prApta karIza" A vicArathI atyaMta prasanna thayA. te AhAradAna detA samaye ane AhAradAna ApyA pachI paNa prasannatAno anubhava karyo. 12 tae NaM tassa sumuhassa gAhAvaissa teNaM davvasuddheNaM dAyagasuddhaNaM paDigAhaga suddhaNaM tiviheNaM tikaraNasuddheNaM sudatte aNagAre paDilAbhie samANe saMsAre parittIkae maNussAue Nibaddhe gehaMsi ya se imAiM paMca divvAiM pAubbhUyAI,taM jahA- vasuhArA vuDhA, dasaddhavaNNe kusume NivADie, celukkheve kae, AhayAo devaduMdubhIo, aMtarA vi ya NaM AgAse 'aho dANaM aho dANaM' ghuDhe ya / hatthiNAure siMghADaga jAva pahesu bahujaNo aNNamaNNassa evaM Aikkhai 4 dhaNNe NaM devANuppiyA ! sumuhe gAhAvaI, evaM puNNe NaM, kayatthe NaM, kayalakkhaNe NaM devANuppiyA ! sumuhe gAhAvai, suladdhe NaM sumuhassa gAhAvaissa jammajIviyaphale, jassa NaM imA eyArUvA urAlA mANusiDDI laddhA pattA abhisamaNNAgayA, taM dhaNNe NaM sumuhe gaahaavii| bhAvArtha : tyAra pachI te sumukha gAthApatie zuddha dravya(nirdoSa AhAradAna)thI ane dAyaka za(gocarInA niyama yogya pavitra dAtA), lenAra zuddha(mahAtapasvI zramaNa evI trividhi zuddhi) trikaraNa zuddhithI arthAt mana, vacana ane kAyAnI svAbhAvika udAratA, saraLatA ane nirdoSatAthI sudatta aNagArane AhAradAna ApyuM. sumukha gAthApatie vizuddha bhAvanAthI zuddha AhAradAnanA nimitte janma-maraNanI paraMparAne atialpa karI manuSyanA AyuSyano baMdha karyo. tenA gharamAM pAMca divyadevo dvArA karavAmAM AvanArA) pragaTa thayA te A pramANe che- (1) suvarNavRSTi (2) pAMca varNanAM phUlonI vRSTi (3) dhvajA patAkA (4) devaduMdubhio (5) AkAzamAM "ahodAna, ahodAna" A prakAranI udghoSaNA. hastinApuranagaranA tripatha yAvatuM sAmAnya mArgomAM aneka manuSyo ekatrita thaIne paraspara ekabIjAne kahetA hatA- he devAnupriyo! sumukha gAthApati dhanya che teo puNyavAna che, kRtArtha che, sulakSaNa che, teNe janma ane jIvananA suphaLane sArI rIte prApta karyuM che, jethI tene A prakAranI mAnavIya Rddhi labdha thaI che, prApta karI che, vizALa rUpamAM divya vRSTithI saheje maLI che. kharekhara dhanya che sumukha gAthApati.
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayana-1/subAhu mAra vivecana : prastuta sUtramAM supAtradAnanI zuddhinuM kathana che. supAtradAnavidhi - bhAvanAzIla ane saraLa citta yukta dAtAne dAna detAM traNa vAra harSa thAya che- (1) Aja huM dAna ApIza, Aje mArA sadbhAgye mane dAna devAno suvarNa avasara prApta thayo che (2) dAna detAM samaye tenA romeromamAM harSa UbharAto hoya (3) dAna ApyA pachI aMtarAtmAmAM saMtoSa ane AnaMdanI anubhUti thAya. 165 bIjI vizeSatA e che ke jo deya, dAtA ane pratigrAhaka pAtra A traNe zuddha hoya to te dAna janma maraNanAM baMdhanone toDanAra ane saMsArane alpa karanAra thAya che. mahAna tapasvInA pAraNAnA suMdara saMyoge najIkanA dhArmika bhAvanAvALA deva pAMca prakAranI divya vRSTi kare che. subAhukumArano vartamAna bhava : 13 tae NaM sumuhe gAhAvaI bahUhiM vAsasayAI AuyaM pAlei, pAlaittA kAlamAse kAlaM kiccA iheva hatthisIse Nayare adINasattussa raNNo dhAriNIe devIe kucchisi puttattAe uvavaNNe / tae NaM sA dhAriNI devI sayaNijjaMsi suttajAgarA ohIramANI ohIramANI taheva sIhaM pAsai, sesaM taM ceva jAva uppi pAsAe viharai / taM evaM khalu goyamA ! subAhuNA imA eyArUvA mANusiDDI laddhA pattA abhisamaNNAgayA / bhAvArtha : tyAra pachI te sumukha gAthApati seMkaDo varSonuM AyuSya bhogavIne mRtyunA samaye mRtyu pAmIne A hastizIrSanagaramAM mahArAjA adInazatrunI dhAriNI devInI kukSimAM putra rUpe utpanna thayA, garbhamAM AvyA. tyAre te dhAriNIdevI kaMIka sUtelA ane kaMIka jAgRta (ardhanidrAvasthAmAM) hatA tyAre svapnamAM siMhane joyo. zeSa varNana pUrvavat jANavuM yAvat subAhukumAra upara mahelomAM manuSya saMbaMdhI udAra bhogono IcchA pramANe upabhoga karavA lAgyo. bhagavAne kahyuM- he gautama ! subAhukumArane upara pramANe mahAdAnanA prabhAvathI A prakAranI mAnava samRddhi upalabdha thaI che, prApta thaI che ane tenI samakSa upasthita thaI che. 14 pabhU NaM bhaMte ! subAhukumAre devANuppiyANaM aMtie muMDe bhavittA agArAo aNagAriya pavvaittae ? haMtApabhU / taNaM se bhagavaM goyame samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdai NamaMsai, vaMdittA NamaMsittA saMjameNaM tavasA appANaM bhAvemANe viharai / tae NaM se samaNe bhagavaM mahAvIre aNNayA kayAi hatthisIsAo NayarAo pupphakaraMDAo ujjANAo
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 ] zrI vipAka sUtra kayavaNamAlajakkhAyayaNAo paDiNikkhamai, paDiNikkhamittA bahiyA jaNavayavihAraM viharai / tae NaM se subAhukumAre samaNovAsae jAe abhigayajIvAjIve jAvapaDilAbhe mANe viharai / bhAvArtha : [gautama) he prabho ! subAhukumAra ApazrInA caraNomAM muMDita thaIne gRhasthAvAsano tyAga karIne aNagAra dharma aMgIkAra karavAmAM samartha che? arthAtu saMyama grahaNa karaze? bhigavAna] hA gautama! che arthAt te pravrajita thaze. tyAra pachI bhagavAna gautame zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIne vaMdana-namaskAra karyA. vaMdana-namaskAra karIne saMyama tathA tapathI AtmAne bhAvita karatAM tyAM vicaravA lAgyA. tyAra pachI zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI koI anya samaye hastizIrSanagaranA puSpakaraMDaka udyAnamAM rahelA kRtavanamAla nAmanA yakSAyatanathI vihAra karIne anya dezomAM vicaravA lAgyA. A bAju subAhukumAra zramaNopAsaka zrAvaka thaI gayA. jIva ajIva vagere tattvonA jANakAra (marmajJa) thayA yAvat AhArAdinA dAnathI lAbhane prApta karatAM samaya vyatIta karavA lAgyA. | 15 tae NaM se subAhukumAre aNNayA kayAi cAuddasaTThamuddiTThapuNNamAsiNIsu jeNeva posahasAlA teNeva uvAgacchai uvAgacchittA posahasAlaM pamajjai, pamajjittA uccArapAsavaNabhUmi paDilehei, paDilehittA dabbhasaMthAragaM saMtharai, saMtharittA dabbhasaMthAraM durUhai, durUhittA aTThamabhattaM pagiNhai, pagiNhittA posAhasAlAe posahie aTThamabhattie posaha paDijAgaramANe paDijAgaramANe viharai / bhAvArtha : koI vakhate subAhukumAra caturdazI, aSTamI, amAvasyA ane pUrNimAnI A tithionA divasomAMthI koI ekadivase jyAM pauSadhazALA hatI tyAM gayA, jaIne pauSadhazALAnuM pramArjana karyuM, pramArjana karIne uccAra prasavaNabhUmi arthAt maLamUtra visarjana karavAnA sthAnanI pratilekhanA-nirIkSaNa karyuM, darbha-ghAsanuM Asana bichAvyuM, bichAvIne darbhanA Asana para ArUDha thayA ane aSTamabhakta(traNa divasanA eka sAthe upavAsa)ne grahaNa karyuM. pauSadhazALAmAM pauSadhavrata dhAraNa karIne te aTTama sahita pauSadharU5 dhArmika anuSThAnanuM yathAvidhi pAlana karatAM rahevA lAgyA. |16 tae NaM tassa subAhussa kumArassa puvvarattAvarattakAlasamayasi dhammajAgariyaM jAgaramANassa imeyArUve ajjhatthie ciMtie kappie patthie maNogae saMkappe samuppajjitthA- dhaNNA NaM te gAmAgara-Nagara-Nigama rAyahANi-kheDa-kabbaDa
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayana-1/subAhukumAra do muha - maDaMba - paTTaNAsama-saMbAha-saNNivesA jattha NaM samaNe bhagavaM mahAvIre viharai / 167 dhaNNA NaM te rAIsara - talavara - mADaMbiya - koDuMbiya - ibbha - seTThi - seNAvai satthavAhappabhiio je NaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtie muMDA jAva pavvayaMti dhaNNA NaM te rAIsaratalavara jAva je NaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtie paMcANuvvaiyaM sattasikkhAvaiyaM duvAlasavihaM gihidhammaM paDivajjaMti / dhaNNA NaM te rAIsaratalavara jAva je NaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtie dhammaM surNeti / taM jai NaM samaNe bhagavaM mahAvIre puvvANupuvviM caramANe gAmANugAmaM dUijjamANe ihamAgacchijjA jAva viharijjA, tae NaM ahaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtie muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM pavvajjA / bhAvArtha : tyAra pachI pUrvarAtri yA pazcima rAtrie arthAt rAtrinA samaye dharmajAgaraNa mATe jAgatAM subAhukumAranA manamAM A pramANe AMtarika vicAra, ciMtana, kalpanA, IcchA ane manogata saMkalpa aThyo - te grAma, nagara, ArDara, nigama, rA4dhAnI, meDa, durjaTa, droezabhuja, bhauMja, paTTana, Azrama, saMbAdha ane sanniveza dhanya che jyAM zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI vicare che. terAbha, Izvara, tasavara, DauTuMjiGa, Ilya, zreSThI, senApati ane sArthavAha Ahi pe| dhanya che bhe zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI pAse muMDita thaIne dIkSita thAya che. te rAbha, IzvarAdi paNa dhanya je zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI pAse pAMca aNuvrata ane sAta zikSArUpa gRhastha dharmane aMgIkAra kare che. te rAjA, IzvarAdi paNa dhanya che. je zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI pAse dharmadezanA sAMbhaLe che. jo te zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI anukrame gamana karatAM, grAmAnugrAma vicaratAM, ahIM padhA2e to huM zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmInI pAse muMDita thaIne gRhasthavAsano tyAga karI dIkSA aMgIkAra karI lauM. 17 tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre subAhussa kumArassa imaM eyArUvaM ajjhatthiyaM jAva viyANittA puvvANupuvvi caramANe gAmANugAmaM dUijjamANe jeNeva hatthisIse Nayare jeNeva pupphakaraMDe ujjANe jeNeva kayavaNamAlapiyassa
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 178 zrI vipAka sUtra jakkhassa jakkhAyayaNe teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA ahApaDirUvaM uggahaM uggiNhittA saMjameNaM tavasA appANaM bhAvemANe vihai / parisA rAyA NiggayA / subAhukumAre vi jahA jamAlI tahA jAva pjjuvaasi| dhammo kahio / parisA rAyA paDigayA / bhAvArtha : tyAre zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI subAhukumAranA A prakAranA saMkalpane jANIne kramazaH grAmAnugrAma vicaratAM vicaratAM jyAM hastizIrSa nagara hatuM ane jyAM puSpakaraMDaka nAmanuM udyAna hatuM ane jyAM kRtavanamAlapriya yakSanuM yakSAyatana hatuM tyAM padhAryA ane sAdhuvRttine anukULa sthAnane grahaNa karIne saMyama ane tapathI AtmAne bhAvita karatAM tyAM rahyA. tyAra pachI pariSada ane rAjA darzanArthe nIkaLyAM. subAhukumAra paNa jamAlInI jema mahAna samAroha sAthe bhagavAnanI sevAmAM javA mATe nIkaLyA yAvata paryApAsanA karavA lAgyA. bhagavAne te pariSada tathA subAhukumArane dharmopadeza pharamAvyo. pariSada tathA rAjA dharmadezanA sAMbhaLIne pAchA cAlyAM gayAM. | 18 tae NaM subAhukumAre samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtie dhamma soccA Nisamma haTTatuTTha jAva jahA meho tahA ammApiyaro Apucchai, NikkhaNAbhiseo taheva jAva aNagAre jAe iriyAsamie jAva guttabaMbhayArI / bhAvArtha : subAhukumAra zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmInI pAse dharma zravaNa karIne tenuM manana karatAM meghakumAranI jema harSita-AnaMdita thaI yAvat mAtApitAnI AjJA prApta karI. tyAra pachI subAhu kumArano niSkramaNa-abhiSeka meghakumAranI jema thayo yAvata te aNagAra thayA. IryAsamitinuM pAlana karatAM yAvat guptabrahmacArI banyA. | 19 tae NaM subAhU aNagAre samaNassa bhagavao mahAvIrassa tahArUvANaM therANaM aMtie sAmAiyamAiyAI ekkArasa aMgAI ahijjai, ahijjittA bahUhiM cautthachaTThaTTha matavovahANehiM appANaM bhAvittA, bahUI vAsAiM sAmaNNapariyAgaM pAuNittA, mAsiyAe saMlehaNAe appANaM jhUsittA, sarddhi bhattAi aNasaNAe chedittA, AloiyapaDikkaMte samAhipatte kAlamAse kAlaM kiccA sohamme kappe devattAe uvavaNNe / bhAvArtha : tyAra pachI te subAhu aNagAre zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmInA tathArUpa sthavironI pAse sAmAyikAdi agiyAra aMgonuM adhyayana karyuM. aneka upavAsa, chaTha, aThThama Adi vividha prakAranAM tapa anuSThAnathI AtmAne bhAvita karatAM ghaNAM varSo sudhI zramaNyaparyAya(sAdhuvRtti)nuM pAlana karIne eka
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayana-1/subAhukumAra 169 ] mAsanI saMlekhanA(saMthArA)thI kaSAya ane zarIrane kraza karIne sATha bhakta (bhojana)nuM anazana dvArA chedana karIne arthAtu 30 divasanA upavAsa karI AlocanA ane pratikramaNapUrvaka samAdhine prApta thaIne mRtyunA avasare mRtyu pAmIne saudharma nAmanA devalokamAM devarUpe utpanna thayA. subAhukumAranuM bhaviSya :20 se NaM tAo devalogAo AukkhaeNaM, bhavakkhaeNaM, ThiikkhaeNaM aNaMtaraM cayaM caittA mANussaM viggahaM labhihii, kevalaM bohiM bujjhihii, tahArUvANaM therANa atie muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM pavvaissai / se NaM tattha bahUI vAsAiM sAmaNNaM pAuNihii, AloiyapaDikkaMte samAhipatte kAlagae saNaMkumAre kappe devattAe uvvajjihii / __se NaM tAo devalogAo mANussa, pavvajA, baMbhaloe / mANussaM, tao mahAsukke / tao mANussaM, ANae deve / tao mANussaM, AraNe / tao mANussaM, savvaTThasiddhe / se NaM tao aNaMtaraM uvaTTittA mahAvidehe vAse jAiM kulAI bhavaMti aDDAI, evaM jahA daDhapaiNNe jAva sijjhihii / bhAvArtha tyAra pachI te subAhukumArano jIva saudharmadevalokanA Ayu, bhava ane sthitino kSaya thavA para devanA zarIrane choDIne sIdhA manuSya zarIrane prApta karaze. tyAM kevaLI bhagavAnanA dharmane prApta karaze ane tathArUpanA sthavironI pAse muMDita thaIne gRhavAsano tyAga karIne sAdhudharmamAM dIkSita thaze. tyAM te ghaNAM varSo sudhI saMyamavratanuM pAlana karaze ane AlocanA tathA pratikramaNa karIne samAdhine prApta karaze, AyuSya pUrNa karI, kALadharma pAmIne sanaskumAra nAmanA trIjA devalokamAM deva rUpe utpanna thaze. tyAMthI AyuSya pUrNa thatAM te pharI manuSyabhava prApta karaze, dIkSita thaze, brahmaloka nAmanA pAMcamA devalokamAM utpanna thaze. tyAMthI manuSya thaIne mahAzukra nAmanA devalokamAM utpanna thaze. tyAMthI cyavIne pharI manuSyabhavamAM janma leze ane dIkSita thaIne Anata nAmanA navamA devalokamAM utpanna thaze. tyAMnI bhavasthitine pUrNa karI manuSyabhavamAM AvIne dIkSita thaI AraNa nAmanA agiyAramAM devalokamAM utpanna thaze. tyAMthI cyavIne manuSyabhava pAmIne aNagAra dharmanI ArAdhanA karI zarIrano aMta (mRtyu) thavA para sarvArthasiddha nAmanA vimAnamAM utpanna thaze. tyAMthI cyavIne subAhukumArano jIva sIdho mahAvideha kSetramAM saMpanna kuLamAM utpanna thaze. tyAM daDhapratijJanI jema cAritra grahaNa karIne bhAvatu siddhapadane prApta karaze. vivecana : "mA uM" Adi traNa zabdonI vyAkhyA vRttikAra zrI abhayadevasUrie A pramANe karI
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170 | zrI vipAka sUtra che- "saMtti- AyuSyanirika, mavahAi tti revattiLiyAvAtya - dravya kharakha, viM AyuSyamaristhiiinAne " Ayu zabdathI AyuSyakarmanA daliko athavA karmavargaNAono kSaya samajavo. bhava zabdathI devagatimAM kAraNabhUta devagati nAmakarmanA karmadalikono kSaya-nAza samajavo ane sthiti zabdathI (AyuSyanA daliko jeTalA samaya sudhI Atmapradezo sAthe saMbaMdhita rahe che, te) kALasthitino nAza eTale sthitikSaya ISTa che. 21 evaM khalu jaMbU ! samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM jAvasaMpatteNaM suhavivAgANaM paDhamassa ajjhayaNassa ayamaDhe paNNatte / tti bemi / paDhamaM arjuya samai I. Arya sudharmAsvAmI kahe che- he jaMbU ! mokSa saMprApta zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIe sukhavipAkanA prathama adhyayanano A artha(A bhAva) pratipAdita karyo che. -tema huM kahuM chuM. II adhyayana-1 saMpUrNa |
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhyayana-2 thI 10 [ 171 | ( adhyayana be thI dasa Ta | | paricaya : bIjAthI dasamA adhyayana sudhI nagarI AdinA nAmomAM bhinnatA che. zeSa sarva varNana samAna che tethI saMkSipta pAThathI ja sUcana karyuM che arthAt janma, bacapaNa, kalA-zikSaNa, pANigrahaNa, sukhopabhoga, dharmazravaNa, zrAvaka vrata, jAgaraNa, saMyama grahaNa, tapa, adhyayana, deva-manuSyanA 15 bhava ane mokSanuM varNana samAna samajavuM. pUrvabhavanuM varNana paNa subAhukumAranI samAna ja samajavuM. gautama svAmInI pRcchA, zeThano bhava, mAsa khamaNanA pAraNAmAM muninuM Agamana, zuddha bhAvothI dAna, divya vRSTi, manuSya AyuSyano baMdha ItyAdi. pahelA, bIjA, trIjA ane dasamA adhyayanamAM paMdara bhavo pachI mokSe javAnuM varNana che. zeSa cha adhyayanomAM te ja bhavamAM mokSe javAnuM varNana che. sUtranA varNananI zailImAM A adhyayanomAM A prakAranuM aMtara hovAnuM kAraNa samajAtuM nathI arthAt upAsakadazA, aMtagaDadazA, anuttaropapAtika, duHkhavipAka Adi sUtronI samAna A sUtramAM paNa adhyayanonI samAnatA(bhavaparaMparA mATenI) hovI joIe. tethI evI saMbhAvanA hoI zake ke saMkSipta pATha lakhavAmAM koI lipidoSathI A bhinnatA rahI gaI hoya arthAt " nA sthAna para'nAvasiddha lakhavAnI bhUla thaI gaI hoya.A bhUlano svIkAra karatAM ukta badhA sUtronA adhyayanonI ekarUpatA jaLavAI rahe che arthAt badhA paMdara bhava karI mokSa prApta karaze. tattva kevaLI gaya.
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 172 zrI vipAka sUtra bIjuM adhyayana_ bhadranadI DODODOODamamaDODODDOOODamabaaDODDDDODOG | 1 biiyassa ukkhevo / bhAvArtha : bIjA adhyayanano prAraMbha prathama adhyayananI jema jANavo. | 2 evaM khalu jaMbU ! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM usabhapure Nayare / thUbhakaraMDaga ujjANaM / dhaNNo jakkho / dhaNAvaho rAyA / sarassaI devI / sumiNadasaNaM, kahaNaM, jamma, bAlattaNaM, kalAo ya / jovvaNaM pANiggahaNaM, dAo pAsAya bhogA ya / / jahA subAhussa NavaraM bhaddaNaMdI kumAre / siridevI pAmokkhANaM paMcasayANaM rAyavarakaNNagANaM pANiggahaNaM sAmissa samosaraNaM / sAvagadhammaM / puvvbhvpucchaa| mahAvidehe vAse puMDarIkiNI NayarI / vijayakumAre / jugabAhU titthayare paDilAbhie / maNussAue Nibaddhe / ihaM uppaNNe / sesaMjahA subAhussa jAvamahAvidehe vAse sijjhihii, bujjhihii, muccihii, pariNivvAhi, savvadukkhANamaMtaM kaahii| Nikkhevo jahA paDhamassa / / / biiyaM ajjhayaNaM samattaM / / bhAvArtha : sudharmAsvAmIe kahyuM- he jaMbU! te kAle ane te samaye RSabhapura nAmanuM nagara hatuM. tyAM sUpa karaMDaka nAmanuM udyAna hatuM. tyAM dhanya nAmanA yakSanuM yakSAyatana hatuM. tyAM dhanAvaha nAmanA rAjA rAjya karatA hatA. tenI sarasvatIdevI nAmanI rANI hatI. mahArANInuM svapna jovuM, patine svapna kahevuM, samaya thatAM bALakano janma thavo ane bALakanuM bAlyAvasthAmAM kaLAo zIkhIne yauvana prApta karavuM, tyAra pachI vivAha thavo, mAtApitA dvArA prItidAna ApavuM tathA rAjabhavanamAM IcchAnusAra bhogono upabhoga karavo vagere badhuM ja varNana subAhakumAranI jema jANavuM joIe. temAM vizeSatA mAtra eTalI che ke bALakanuM nAma subAhukumArane badale bhadranaMdI hatuM. tenA zrIdevI pramukha 500 zreSTha rAjakanyAo sAthe vivAha thayA. tyAra pachI mahAvIrasvAmI padhAryA. bhadranaMdIe zrAvakadharma svIkAryo. gautamasvAmIe tenA pUrvabhava saMbaMdhI
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhyayana-2/bhadranaMdI 173 | prazno karyA tyAre bhagavAne A pramANe kahyuM mahAvidehakSetramAM puMDarikiNI nAmanI nagarImAM vijaya nAmano kumAra hato, temaNe yugabAhu tIrthakarane supAtra dAna dIdhuM, manuSya AyuSyano baMdha karyo ane ahIM bhadranaMdInA rUpamAM utpanna thayo. A badhuM varNana subAhukumAranI jema ja jANavuM yAvatuM te mahAvidehakSetramAM utpanna thaIne cAritra pALIne siddha thaze, jJAnamaya thaze, karmothI mukta thaze, kaSAyothI rahita parama zAMta dazAne prApta karaze ane sarva prakAranA duHkhono aMta karaze. nikSepa- upasaMhAra vAkya prathama adhyayananI jema jANavuM. vivecana : bhadranaMdI - sukhavipAkasUtranA bIjA ane AThamA adhyayananuM nAma bhadurNadI-bhadranaMdI che baMne adhyayanamAM bhadranaMdInA kumAranuM jIvana vRtAMta che paraMtu baMne bhadranaMdIkumAronI nagarI, mAtA-pitAnA nAma tathA baMnenA pUrvabhavamAM taphAvata che. tethI eka ja nAmanI be vyakti hoya tema samajI zakAya che. > II adhyayana-ra saMpUrNa II
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174 1 trIjuM adhyayana sujAtakumAra ***** | taccassa ukkhevo / zrI vipAka sUtra bhAvArtha : trIjA aghyayanano prAraMbha prathama adhyayananI jema jANavo. 2 vIrapuraM NayaraM / maNoramaM ujjANaM / vIrakaNhamitte rAyA / sirIdevI / sujAe kumAre / valasirIpAmokkhANaM paMcasayakaNNagANaM pANiggahaNaM / sAmIsamosaraNaM puvvabhavapucchA / usuyAre Nayare / usabhadatte gAhAvaI / pupphadatte aNagAre paDilAbhie / mANussAue Nibaddhe / iha uppaNNe jAva mahAvidehavAse sijjhihii jAva savvadukkhANamaMtaM kAhi / Nikkhevo jahA paDhamassa / / / tattva ayaLa samAM / / bhAvArtha : zrI sudharmAMsvAmIe kahyuM-he jaMbU ! vIrapura nAmanuM nagara hatuM. tyAM manorama nAmanuM udhAna hatu. tyAM mahArAjA vIrakRSNamitra rAjya karatA hatA. temanI rANI zrIdevI hatI ane sujAta nAmano kumAra hato. balazrI pramukha pAMcaso rAjakanyAo sAthe sujAtakumAranuM pANigrahaNa thayuM. zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI padhAryA. sujAtakumAre zrAvakadharma aMgIkAra karyo. bhagavAna gautama svAmIe teno pUrvabhava pUchyo. utta2mAM zrI bhagavAne pharamAvyuM ke- he gautama ! IyukAra nAmanuM nagara hatuM. tyAM RSabhadatta gAthApati rahetA hatA. teNe puSpadatta aNagArane nirdoSa AhAradAna ApyuM. pariNAme zubha manuSya AyuSyano baMdha karyo. AyuSya pUrNa thatAM para ahIM sujAtakumAranA rUpamAM vIrapura nAmanA nagaramAM janma dhAraNa ryo yAvat mahAvidehakSetramAM cAritra grahaNa karI siddha pada prApta karaze yAvat sarva prakAranA duHkhono aMta karaze. nikSepa :- upasaMhAra vAkya prathama adhyayananI jema jANavuM. vivecana : bIjA adhyayananI jema trIjA adhyayananuM paNa saMpUrNa varNana prathama adhyayananI jema ja che. mAtra nAma ane sthAnano bheda che tethI badhuM varNana subAhukumAranI jema ja jANI levuM joIe. // adhyayana-3 saMpUrNa //
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhyayana-4/suvAsavakumAra 175 | cothuM adhyayana. suvAsavakumAra | { vattha4 3vevo ! cothA adhyayanano prAraMbha prathama adhyayananI jema jANavo. | 2 vijayapuraM NayaraM / NaMdaNavaNaM ujjANaM / asogo jakkho / vAsavadatte rAyA / kaNhAdevI / suvAsave kumAre / bhaddApAmokkhANaM paMcasayANaM rAyavarakaNNagANaM pANiggahaNaM / sAmI samosaraNaM / pavvabhava pacchA / kosaMbI NayarI / dhaNapAle rAyA / vesamaNabhadde aNagAre paDilAbhie / ihaM uvavaNNe / jAva siddhe / Nikkhevo jahA paDhamassa / ||| vAlva thaI samatta ! bhAvArtha : suidharmAsvAmIe kahyuM- he jaMbU!] vijayapura nAmanuM eka nagara hatuM, tyAM naMdanavana nAmanuM udyAna hatuM. te udyAnamAM azoka nAmanA yakSanuM eka yakSAyatana hatuM. tyAMnA rAjAnuM nAma vAsavadatta hatuM. tenI kRSNAdevI nAmanI rANI hatI. suvAsavakumAra nAmano rAjakumAra hato. tenA bhadrA pramukha 500 zreSTha rAjakanyAo sAthe vivAha thayA. zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI padhAryA. suvAsavakumAre zrAvakadharma svIkAryo. gautama svAmIe tenA pUrvabhavano vRttAMta pUchyo. uttaramAM bhagavAne kahyuM - he gautama ! kauzAMbI nAmanI nagarI hatI. tyAM dhanapAla nAmanA rAjA hatA. teNe vaizramaNabhadra nAmanA aNagArane AhAradAna ApyuM. tenA prabhAve temaNe manuSyanA AyuSyano baMdha karyo ane ahIM suvAsavakumAra rUpe janma dhAraNa karyo yAvatu A ja bhavamAM cAritra laI siddha gati pAmyA. | nikSepa :- A adhyayanano upasaMhAra prathama adhyayananI jema jANavo. vivecana : prastuta adhyayanamAM paNa caritra nAyakanuM nAma, janmabhUmi, udyAna, mAtApitA, paraNita strIo
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 176 | zrI vipAka sUtra pUrvabhava saMbaMdhI nAma, janmabhUmi tathA pratilAbhita munirAjanuM nAma A badhAnAM nAma sivAyano saMpUrNa kathA vibhAga subAhukumAranI jema ja jANavo joIe. I adhyayana-4 saMpUrNa |
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhyayana-pa/jinadAsa 177 elp) pAMcamuM adhyayanA jinadAsa | 1 paMcamassa ukkhevo / bhAvArtha : pAMcamA adhyayanano prAraMbha prathama adhyayananI jema jANavo. | 2 sogaMdhiyA NagarI / NIlAsoye ujjANe / sukAlo jakkho / appaDihayo rAyA / sukaNhA devI / mahAcaMde kumAre / tassa arahadattA bhAriyA / jiNadAso putto / titthayarAgamaNaM / jiNadAsapuvvabhavo / majjhamiyA NayarI / meharaho rAyA / suhamme aNagAre paDilAbhie jAva siddhe / Nikkhevo jahA paDhamassa / | paMcamaM ga LuM sanatta IT. bhAvArtha: he jaMbU! saugandhikA nAmanI nagarI hatI. tyAM nIlAzoka nAmanuM udyAna hatuM. temAM sukAla nAmanA yakSanuM yakSAyatana hatuM. te nagarImAM apratihata nAmanA rAjA rAjya karatA hatA. temanI sukRSNA nAmanI rANI hatI. tenA putranuM nAma mahAcaMdrakumAra hatuM. tenI ahaMdattA nAmanI patnI hatI. teno jinadAsa nAmano eka putra hato. ekadA zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI padhAryA. jinadAse bhagavAna pAse bAra prakAranA gRhasthadharmano svIkAra karyo. zrI gautama svAmIe tenA pUrvabhava viSayaka jijJAsA pragaTa karI ane bhagavAne tenA uttaramAM A pramANe pharamAvyuM - he gautama ! mAdhyamikA nAmanI nagarI hatI. tyAM megharatha nAmanA rAjA hatA. mahArAjA megharathe sudharmA aNagArane bhAvapUrvaka nirdoSa AhAradAna ApyuM tenAthI manuSya AyuSyano baMdha karyo ane ahIM janma laIne yAvata siddha thayA. | nikSepa - adhyayanano upasaMhAra prathama adhyayananI jema jANavo. vivecana : A adhyayanamAM jinadAsanA jIvana-vRttAMtanA saMkalanamAM jo koI vizeSatA hoya to mAtra eTalI ja che ke tenA pitAmaha (dAdA) zrI apratihata rAjA ane pitAmahI(dAdImA) sukRSNA devIno paNa A
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 178 | zrI vipAka sUtra adhyayanamAM ullekha che je prAyaH bIjAM adhyayanonAM jIvana vRttAMtomAM upalabdha nathI. zeSa kathAvastu subAhakumAranI jema ja che. AmAM vizeSatA eTalI ja che ke A bhavamAM ja te mokSamAM gayA. II adhyayana-pa saMpUrNa |
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayana-sdhanapati 179 o) chaDuM adhyayana dhanapati | 3 chakksa kahevo. bhAvArtha : chaThThA adhyayanano prAraMbha prathama adhyayananI jema jANavo. | 2 kaNagapuraM NayaraM / seyAsoyaM ujjANaM / vIrabhaddo jakkho / piyacaMdo raayaa| subhaddA devI / vesamaNe kumAre juvraayaa| sirIdevI pAmokkhANaM paMcasayANaM rAyavarakaNNagANa pANiggahaNa / titthayarAgamaNa / dhaNavaI juvarAyaputte / puvvabhava pucchA / maNiva(ca)iyA NayarI / mitto raayaa| saMbhUtivijae aNagAre paDilAbhie jAva siddhe / Nikkhevo jahA paDhamassa / | chaThTha samatta IT. bhAvArtha : he jaMbU! kanakapura nAmanuM nagara hatuM, tyAM zvetAzoka nAmanuM udhAna hatuM. tyAM vIrabhadra nAmanuM yakSAyatana hatuM. priyacaMdra rAjA tyAM rAjya karatA hatA. tenI rANInuM nAma subhadrAdevI hatuM. yuvarAja pada para alaMkRta kumAranuM nAma vaizramaNa hatuM. temanA zrIdevI pramukha 500 zreSTha rAjakanyAo sAthe vivAha thayA. eka vAra bhagavAna mahAvIra svAmI padhAryA. yuvarAjanA putra dhanapatikumAre bhagavAna pAse zrAvakanAM vrata grahaNa karyo. gautama svAmIe tenA pUrvabhavanI pRcchA karI. bhagavAne uttara ApatAM kahyuM dhanapatikumAra pUrvabhavamAM maNicayikA nagarIno rAjA hato. tenuM nAma mitra hatuM. teNe saMbhUtivijaya aNagArane zuddha AhAranuM dAna ApyuM yAvatu A ja bhavamAM te siddhagatine prApta thayA. nikSepa :- A adhyayanano upasaMhAra prathama adhyayananI jema jANavo. vivecana : prastuta adhyayanamAM dhanapatikumAre paNa subAhukumAranI jema ja pUrvabhavamAM supAtra dAna ApI manuSya bhava prApta karyo. bhagavAna mahAvIra svAmInI pAse zrAvakadharma svIkAryo ane aMtamAM muni dharmanI dIkSA laIne karmabaMdhanone toDIne mokSa pAmyA.
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 180 | zrI vipAka sUtra subAhukumAra ane dhanapatikumAranA jIvanamAM A bhava ane pUrvabhavamAM nAmAdinI bhinnatAnI sAthe sAthe bIjuM eTaluM ja aMtara che ke subAhukumAra devaloka ane manuSyanA bhava karatAM karatAM aMtamAM mahAvidehakSetramAM siddha thaze. jyAre dhanapatikumAra te ja janmamAM nirvANa-mokSa pAmyA. II adhyayana-6 saMpUrNa ]
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhyayana-7/mahAbaLa 181 sAtamuM adhyayana mahAbaLa | 1 sattamassa ukkhevo / bhAvArtha : sAtamA adhyayanano prAraMbha prathama adhyayananI jema jANavo joIe. 2 mahApuraM NayaraM / rattAsogaM ujjANaM / rattapAo jakkho / bale rAyA / subhaddA devI / mahabbale kumAre / rattavaIpAmokkhANaM paMcasayANaM rAyavarakaNNagANaM pANiggahaNaM / titthayarAgamaNaM / puvvabhava pucchA / maNipuraM NayaraM / NAgadatte gAhAvaI / iMdadatte aNagAre paDilAbhie jAva siddhe / Nikkhevo jahA paDhamassa / | sattama mAyaNa mAM || bhAvArtha : he jaMbU ! mahApura nAmanuM nagara hatuM, tyAM raktAzoka nAmanuM udyAna hatuM. temAM raktapAda yakSanuM maMdira hatuM. baLa nAmanA rAjA rAjya karatA hatA. subhadrAdevI nAmanA temanA rANI hatA. tene mahAbaLa nAmano rAjakumAra hato. tenA raktavatI pramukha 500 zreSTha rAjakanyAonI sAthe vivAha karavAmAM AvyA. ekadA tIrthakara bhagavAna zrI mahAvIra svAmI padhAryA. tyAre mahAbaLa rAjakumAre bhagavAna pAse zrAvakadharma svIkAryo. gaNadhara deve teno pUrvabhava pUgyo, bhagavAne tene uttara ApatAM kahyuM- he gautama ! maNipura nAmanuM eka nagara hatuM, tyAM nAgadatta nAmano eka gRhapati raheto hato. teNe Indradatta nAmanA aNagArane zuddhabhAvathI nirdoSa AhAranuM dAna ApI pratilAbhita karyA. tenA prabhAvathI manuSyanA AyuSyano baMdha karIne ahIM mahAbaLa rUpe utpanna thayA. tyAra pachI teNe sAdhu dharmanI dIkSA svIkArI thAvat mokSe gayA. nikSepa :- adhyayanano upasaMhAra prathama adhyayananI jema jANavo. I adhyayana-saMpUrNa II
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ 182 zrI vipAka sUtra AThamuM adhyayanA bhadranaMdI | 1 aTThamassa ukkhevo / bhAvArtha H AThamAM adhyayanano prAraMbha prathama adhyayananI jema jANavo joIe. | 2 sughosaM NayaraM / devaramaNaM ujjANaM / vIraseNo jakkho / ajjuNo rAyA / tattavaI devI / bhaddaNaMdI kumAre / siridevI pAmokkhANaM paMcasayANaM rAyavarakaNNagANaM pANiggahaNaM / titthayarAgamaNaM / puvvabhava pucchA / mahAghose Nayare / dhammaghose gaahaavii| dhammasIhe aNagAre paDilAbhie jAva siddhe| Nikkhevo jahA paDhamassa / II kayAM samajuM I. bhAvArtha: he jaMbU! sughoSa nAmanuM nagara hatuM. tyAM devaramaNa nAmanuM udyAna hatuM. temAM vIrasena nAmanA yakSanuM yakSAyatana hatuM. sughoSanagaramAM arjuna nAmanA rAjA rAjya karatA hatA. tene tattvavatI (taptavatI) nAmanI rANI ane bhadranaMdI nAmano rAjakumAra hato. zrIdevI vagere 500 zreSTha rAjakanyAo sAthe tenA lagna thayA. ekadA zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI tyAM padhAryA. tyAre bhadranaMdIe bhagavAnanI dezanAthI prabhAvita thaIne zrAvakadharma svIkAryo. zrI gautamasvAmIe tenA pUrvabhava saMbaMdhI prazna pUchyo tenA uttaramAM bhagavAne kahyuM ke he gautama ! mahAghoSa nAmanuM nagara hatuM. tyAM dharmaghoSa nAmanA gAthApati rahetA hatA. teNe dharmasiMha nAmanA aNagArane zuddha AhArathI pratilAbhita karyA ane manuSya AyuSyano baMdha karIne te ahIM utpanna thayAM yAvata te mokSagatine pAmyA. nikSepa :- adhyayanano upasaMhAra prathama adhyayananI jema jANavo joIe. vivecana : subAhukumAra ane bhadranaMdInA jIvanamAM eTaluM ja aMtara che ke subAhukumAra devaloka Adi aneka bhava karIne mahAvidehakSetramAM siddha thaze. jyAre bhadranaMdI te ja bhavamAM mokSe gayA. II adhyayana-8 saMpUrNa ..
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhyayana-9/mahAcaMdrakumAra, 187 | navamuM adhyayana mahAcaMdrakumAra 1 Navamassa ukkhevo / bhAvArtha : navamAM adhyayanano prAraMbha prathama adhyayananI jema jANavo joIe. | 2 campA NayarI / puNNabhadde ujjANe / puNNabhaddo jakkho / datte rAyA / rattavaI devI / mahacaMde kumAre juvraayaa| sirIkatApAmokkhANaM paMcasayANaM rAyavarakaNNagANaM pANiggahaNaM / titthayarAgamaNaM / puvvabhava pucchA / tigicchiyA NayarI / jiyasattU rAyA / dhammavIrie aNagAre paDilAbhie jAva siddhe / Nikkhevo jahA paDhamassa / | navama kayAM samai II. bhAvArtha : he jaMbU! caMpA nAmanI nagarI hatI. tyAM pUrNabhadra nAmanuM suMdara udhAna hatuM. temAM pUrNabhadra yakSanuM yakSAyatana hatuM. tyAMnA rAjAnuM nAma datta hatuM ane rANInuM nAma raktavatI hatuM. temane yuvarAjapadathI alaMkRta mahAcaMdra nAmano kumAra hato. tenAM zrIkAMtA pramukha 500 rAjakanyAo sAthe lagna thayAM. eka divasa pUrNabhadra udyAnamAM zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI padhAryA. mahAcaMdra temanI pAse zrAvakanAM bAra vrato grahaNa karyA. gaNadharadeva zrI gautamasvAmIe tenA pUrvabhava saMbaMdhI jijJAsA pragaTa karI. bhagavAna mahAvIra svAmIe uttara ApatAM pharamAvyuM ke he gautama! cikitsikA nAmanI nagarI hatI. jitazatru rAjA tyAM rAjya karatA hatA. teNe dharmavIrya aNagArane prAsuka-nirdoSa AhAra-pANInuM dAna ApyuM. pariNAme manuSyanuM AyuSya bAMdhIne ahIM utpanna thayA yAvatu zramaNyadharmanuM(cAritranuM) yathAvidha pAlana karIne, sarva karmono kSaya karI te paramapada mokSane pAmyA. nikSepa - adhyayanano upasaMhAra prathama adhyayananI jema jANavo joIe. II adhyayana-9 saMpUrNa |
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184 dazamuM adhyayana varadatta | dasamassa ukkhevo / bhAvArtha : dasamA adhyayanano prAraMbha prathama adhyayananI jema jANavo joIe. zrI vipAka sUtra I 2 evaM khalu jaMbU ! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM sAeyaM NAmaM NayaraM hotthA / uttarakurU ujjANe / pAsAmio jakkho / mittaNaMdI rAyA / sirikaMtA devI / varadatte kumAre, varaseNApAmokkhANaM paMcadevIsayANaM rAyavarakaNNagANaM pANiggahaNaM / titthayarAgamaNaM / sAvagadhammaM / puvvabhavapucchA / sayaduvAre 1 yare / vimalavAhaNe rAyA / dhammaruI NAmaM aNagAraM ejjamANaM pAsai, pAsittA paDilAbhie samANe maNussAue Nibaddhe / ihaM uppaNNe / sesaM jahA subAhussa kumArassa / ciMtA jAva pavvajjA / kappaMtario jAva savvaTThasiddhe / tao mahAvidehe jahA daDhapaiNNo jAva sijjhihii bujjhihii, muccihira, pariNivvAhii savvadukkhAmaMtaM kAhii / evaM khalu jaMbU ! samaNaM bhagavayA mahAvIreNa jAva saMpatteNaM suhavivAgANaM dasamassa ajjhayaNassa ayamaTThe paNNatte / sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte ! / / dasamaM ajjhayaNaM samattaM / / / / suhavivAgaM samattaM / / bhAvArtha : he jaMbU ! te kAle ane te samaye sAketa nAmanuM suprasiddha nagara hatuM. tyAM uttarakuru nAmanuM udyAna hatuM. temAM pAzamRga nAmanA yakSanuM yakSAyatana hatuM. te nagaranA rAjA mitranaMdI hatA. tenI zrIkAMtA nAmanI rANI hatI. varadatta nAmano rAjakumAra hato, tenA vIrasenA Adi 500 zreSTha rAjakanyAo sAthe lagna thayAM. tyAra pachI ekadA uttarakuru udyAnamAM zramaNa bhagavAna mahAvIrasvAmI padhAryA. varadatte dezanA sAMbhaLI bhagavAna pAsethI zrAvakadharma aMgIkAra karyo, gaNadhara gautamasvAmInA pUchavA para bhagavAna mahAvIra svAmIe varadattanA pUrvabhavanuM varNana karatAM kahyuM ke-
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ | adhyayana-10/varadatta | 185 | he gautama ! zatadvAra nAmanuM nagara hatuM. temAM vimalavAhana nAmanA rAjA rAjya karatA hatA. teNe eka vAra dharmaruci nAmanA aNagArane AvatAM joIne utkRSTa bhaktibhAvathI nirdoSa AhAranuM dAna ApyuM tenA puNyaprabhAvathI temaNe zubha manuSya AyuSyano baMdha karyo. tyAMthI bhavasthitine pUrNa karIne ahIM varadatta rUpe utpanna thayA. zeSa vRttAMta subAhukumAranI jema ja jANavo arthAt bhagavAne vihAra karyo tyAra pachI pauSadha zALAmAM pauSadhopavAsa karavo, bhagavAnanI pAse dIkSita thanArAne puNyazALI mAnavA ane bhagavAna jyAre pAchA padhAre tyAre huM dIkSA laIza tevo saMkalpa karavo. A badhuM subAhukumAra ane varadattakumAra baMnenA jIvanamAM samAna che. tyAra pachI dIkSita thaIne cAritradharmanuM pAlana karatAM manuSyano bhava ane devano bhava, devalokathI cyavI manuSyabhava, devalokamAM paNa vacce vacce eka eka devaloka choDIne subAhunI jema ja gamanAgamana karatAM aMtamAM sarvArthasiddha vimAnamAM utpanna thaze, tyAMthI cyavIne mahAvidehakSetramAM utpanna thaIne daDhapratijJanI jema siddhagatine prApta karaze. he jaMbU! A pramANe mokSa saMprApta zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIe sukhavipAkanA dasamAM adhyayanano A artha pratipAdita karyo che. - ema huM kahuM chuM. jaMbUsvAmI- he bhagavan! Ape sukhavipAka sUtranuM jevuM kathana karyuM che te temaja che, temaja che. > I adhyayana-10 saMpUrNa I A dvitIya zrutaskaMdha sukhavipAkasUtra saMpUrNa II
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186] zrI vipAka sUtra parizeSa Icha sUtra adhyayana vidhi :| 1 vivAgasuyassa do suyakkhaMdhA duhavivAgo suhavivAgo ya / tattha duhavivAge dasa ajjhayaNA ekkasaragA dasasu ceva divasesu uddisijati / evaM suhavivAge vi dasa ajjhayaNA dasasu ceva divasesu uddisijati / tao do suyakkhaMdhA dosu ceva divasesu samuddisijjati / tao aNuNNavaNA aNuNNavijjai dosu ceva vivaseluM . || vivA1 surya samatta II bhAvArtha :- vipAka sUtranA be zrutaskaMdha che- duHkhavipAka ane sukhavipAka. temAM duHkhavipAkanA dasa adhyayana dasa divasomAM bhaNAvavAmAM Ave che. temaja sukhavipAkanA dasa adhyayana paNa dasa divasomAM bhaNAvavAmAM Ave che. tyAra pachI baMne zrutaskaMdhano be divasamAM samudeza(punarAvartana-sthirIkaraNa) karAya che. tyArapachI parIkSaNa sAthe badhI sUcanAo saMzodhana zuddhi karAvI bIjAne bhaNAvavAnI AjJA be divasamAM apAya che. ema kula 24 divasamAM 24 AyaMbilanA upadhAnathI A sUtranuM adhyayana saMpUrNa thAya che. | vipAka sUtra samApta . vivecana : parizeSanA mULapATha saMbaMdhI spaSTIkaraNa ane tenuM tAtparya anuttaropapAtika sUtramAM karyuM che. jijJAsuone tyAM jovA vinaMtI. upasaMhAra :(1) bhAgyazALI AtmAo prApta puNya sAmagrImAM jIvanabhara Asakta rahetA nathI, game tyAre virakta thaIne teno tyAga kare che. (2) saMyama svIkAra na thAya tyAM sudhI zrAvakavratone avazya dhAraNa karI levA joIe. dase adhyayanamAM varNita rAjakumAroe ane rAjAe vipula bhogamaya jIvana jIvatAM thakA saMpUrNa bAra vrata svIkAra karyA hatA ane mahinAmAM cha pauSadha paNa karyA hatA.
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ | parizeSa parizeSa , 187 (3) supAtra dAna devAthI samyakatvanI prApti ane saMsAra parita thAya che. manuSya Ayuno baMdha anya koI kSaNe samakitanA abhAvamAM thAya che kAraNa ke saMsAra parittikaraNa samyakatva prApti pachI thAya che ane samyakatvanI hAjarImAM manuSyanuM AyuSya baMdhAtuM nathI, tethI subAhukumArano AyubaMdha anya kSaNe eTale dAna dIdhAM pahelA ke pachI thayo hoya ema samajavuM joIe. samakitanI jaghanya sthiti aMtarmuhUrtanI paNa hoya che. tethI svAbhAvika rIte paNa alpa samaya mATe samakita AvIne cAlI paNa jAya che. paraMtu manuSya manuSyanuM AyuSya samakita avasthAmAM bAMdhato nathI, e zAstrano dhruva niyama che. bhigavatI sUtra za.30] (4) gharamAM munirAja gocarIe padhAre tyAre vidhipUrvaka zuddha nirdoSa AhAra vahorAvavo joIe. (5) gocarI arthe padhAratAM, rastAmAM ke gocarInA samaye munivarane dUrathI ja kevaLa vinaya vyavahAra karavAno hoya che arthAt hAtha joDI mastaka namAvI 'matyeNaM vaMdAmi' kahevuM. paraMtu tikhutonA pAThathI traNavakhata UTha besa karI vaMdana karI caraNa sparza karavA mATe munine aTakAvatAM avinaya ane AzatanAnA doSa lAge che. (6) munirAjane jotAM dUrathI ja abhivAdana karavuM, Asana choDavuM, pagarakhA kADhavA, e vinaya vyavahAra che. najIka AvatAM uttarAsana mukhe rAkhavuM. (7) supAtra dAna detAM saikAlika harSa thavo joIe. dAna devAno avasara prApta thatAM, dAna detAM ane dAna dIdhA pachI Ama traNe vakhata utkRSTa bhAva rahevA joIe. (8) supAtradAnanI traNa zuddhi- dAtAno bhAva zuddha hoya, lenAra munirAja samyak jJAna, darzana, cAritrayukta hoya ane dAna acita temaja eSaNIya hoya, A traNa prakAranI zuddhipUrvakanA AhAradAnanuM alaukika phaLa hoya che. (9) AhAradAnamAM traNa prakAre zuddhi hoya ane dIrgha tapazcaryAnuM pAraNuM hoya to devo khuza thaI pAMca divya pragaTa kare che. pAMca varNanA puSponI vRSTimAM devakRta acita puSpa samajavA. > che vipAkasUtra saMpUrNa
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa-1 188 4 7 8 sUtrAMka 9 keTalAka zabdonA artha sUtrAMka zabdArtha prathama zrutaskaMdha prathama adhyayana sattussede = sAta hAtha ekkArasamassa = * agiyAramA viAdN = purAtana vAyavyuM = vAtaroga radakSikSi = gupta parlRingamALe = pakaDIne calAvato bRhaDAhaDasIse-mastakanA vALa vIkha- rAyelA hatA. macchiyAvaDA paherevaM = mAkhIonAM parvatanI yAtrA 24 saMvitraMtu = kaho, batAvo 6. mattavelA = bhojanano samaya, AhArano samaya dasADiya = lAkaDAnI gADI 27 agujjumALI = kheMcatI 18 paraMtuhI = parAMgamukha, pAchaLa moDhu karIne kimijAlAulasaMsatte kIDAono jhuMDanA jhuMDa ara = harasa vhAluLavaDiyAC = dainyavRttithI hU = khUjalI 22 3khkhALa-zirinattArUM = udhAnanI ke 23 sahiMto = potAnA gharethI = zrI vipAka sUtra samUha khadabadato hato 26 purAporAbajaLa = pUrvajanmonAM 20 mor = vistAramAM, AdhInamAM vArpha = IkAI rAThoDa zabdArtha ahamnapatopha = adharmaprekSI ahammapalALe = adharmAnurAgI, adharma phelAvanAra Ahevacca = zAsana 22 3oDAdi = lAMca levAthI lachottedi = cora AdinA poSaNathI AlIvanehi = bALavAthI tattvemALe = tiraskRta karatAM guosu = gupta viSayomAM bhillusaM = kaluSita pApakarmo 22namAlamAmeva = eka sAthe ja gale = udharasa = pAmukRti = saMsparza kare che, hAthamAM le che seyaLahi = parasevo avaddahaNAhi = garama loDhAnI koza AdithI cAmaDI para DAma devo birUdedi= virecana vizeSa taLedi = cAkU Adi sAmAnya zastrathI kApavuM paLehi = bArIka zastrothI cAmaDI kApavI sirovasthIhi = mAthA para tela paTTI karavI sIliyAdi = kaDIyAtuM vagerethI 24 dvyuhaTTa = manovyathAthI vyathita, dukhArta- zArIrika pIDAthI pIDita
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ | zabdArtha [ 189] vaSe IndriyAdhIna hovAthI parataMtra gukhaDiyaoN gerunAcUrNathI yukta zarIra 26 nama = je divasathI guvya vANiyuM = vadha yogya amayuMT = asuMdara cUrNa mizrita pANI chAMTatA amaMAma = apriya varasAdaM= seMkaDo paththaro, cAbukothI 26 jumA = anumata, sanmAnIya nomaMDa = gauzALA 28 3hi = pheMkI de RvavaphA = nagaranA baLado salida = batAvo paravasamA = nagaranA sAMDha 21 rasiyAli = gupta vAtamAM kukhaDiyAkhave = ghaNAM prayatna prasanna thanAra rU2 prakvAyAdi = utpanna thaze vasattA = garbhavatI thaI jokharA = baLadarUpe 20 chekhA = pUMchaDA taDapa 7i = kinArA para paDavAthI vajuda = kukuMda-skaMdhano uparI bhAga sonu = zithila zarIravALI bIjuM adhyayana fpa joyA = nisteja rU vasuttaDiyA = nava aMga(be thaya= karamAI gayuM kAna, be netra, be nAsikA, eka jIbha, eka daya = viveka rahita, ciMtAgrasta tvacA, eka mana) avinA = pUrNa na thavuM 3siyA = UMcI dhvajAvALA 22 vahiM = zabdo vaDe, vAkyo vaDe DitA = pharatA hatA AvI = ekalo gugataroyA-yugapramANa bhUmi jotAM 23 viyuke= bhayaMkara phAtiya = laTakI rahyA hatA Arati = avAja karyo bhAvikA = zarIra rakSAnA upakaraNo 16 vattaocra = pratidina paherelA 16 nA = marelA bALakane janma ripakvare = zarIra para sonAnI denArI jhUla nAkhelA 27 govALa = saMgopana karatI 3MAtiya saMpaTTiA = zarAsana bitta = vyatIta thavA para dhanuSya kheMcavA samaye hAthanI rakSA mATe vi = guNasaMpanna bAMdhavAmAM AvatI cAmaDAnI paTTI 18 povara = vahANa avaTiyavaMthai = jenA hAtha pAchaLa frSNu maMDasAre amUlya vastuo DUbI gaI nA bhAgamAM vALIne bAMdhyA hatA chUDha = vinaSTa thavAthI hatuSAraM = jenuM zarIra cIkaNuM kareluM appaNaT = saMtapta, grasta hatuM tophA = laukika 12% guNavattha = kaTipradezamAM 20 chichukheti = kADhI mUke che. vadhyapuruSa yogya vastrayugma dhAraNa kareluM hatuM manoTTiA = berokaToka
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ 190 zrI vipAka sUtra 22 , sapharakhavAre = niraMkuza sapA = phasAI gayo, joDAI gayo taddovaDane = tenI prApti mATe ja utsuka tabiyara = tene ja samarpita aMtaNi = je samaye rAjAnuM Agamana na hoya chilAkha = rAja parivAranI koI vyakti paNa na hoya vivALi = koI paNa sAmAnya vyakti na hoya 23 maytsavapurA parijite = manuSyanA samUhathI gherAyela Asurate = krodhathI lAlapILA thavuM DiviE = pracaMDa thayA fpaDAne = mastaka para, lalATa para gANu = ghUMTaNa vajokhara = koNI mahiyad = zarIrane mathita karIne 24 sUffma = zULIthI bhedana ve riyamUrta = vaitADhaya parvatanA mULamAM vAparavA = vAnara rUpe vAgaravettA = vAnarazizuone hiya3vidi = hRdayane zUnya karanAra vidi = adezya karanAra vahi = prasanna karanAra bAda = parAdhIna karanAra 26 mIte = A phidaM= mitramaMDaLI hiMmatanapALIyA = aMdara pANInI suvidhA vidiyajaNadiNNaNiggamappavesA = jANakAra vyakti ja temAM Agamana karI zake pAravAriyA = parastrIlaMpaTa saMdhachethANa = divAlamAM bAkoruM pADI corI karanAra, khAtara pADI corI karanAra Do = vAMsanA vananI jema gopaka athavA saMrakSaka hatA paMthodi = pathikone lUMTavA hAra-9gohi = khAtara pADI corI karanAra vInAne pIDita karatAM tAtemA = cAbuka AdithI mArato utthA = sthAna rahita fNo = dhAnyAdi rahita khAcuM = karane, Teksane attara = putra, Atmaja vipAvaparAya te = vizeSajJAna rAkhanAra buddhinI paripakvatAthI yukta samo = padhAryA, pahoMcyA Aje = ghoDAo gucifpaNa = kAkA vagukha = karuNa, dInatA yukta onLakA = mAMsanA nAnA nAnA TukaDA ghuttamADayAgo = kAkI mApi35 = pitAnA moTAbhAI, bApu, bhAIjI sugo putravadhUone "vAbo = putrIo bagyA = pautrone, dohitrone gagyAna = pautrI jamAI, dohitrI jamAI phaLa = pautra ane dohitronI patnIo pisipA = phUA trIjuM adhyayana. relavaMte = sImAMta saMthi = sthita
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ zabdArtha pikSivALo = phUI, phaIbA mAussiyapaiyA = mAsA, mAsInA pati 60 bibbar = nirNaya nAmano = vimamattaveyA- rUpiyA, paisA ane bhojana rUpe vetana lenArA zuddAliyAo - kuddAlanI paTArIo pasthiyapilar = vAMsanA TopalAo vitelu = cAre bAju TikRimimaMDaN = TIMToDInA IMDAMo hahayara = khecara 22 vallIsu = tavAmAM puchyu = kaDAImAM zrU samunnasiyahiM vAmahiM = suMdara khIlelA phUlonI mALAothI chippatUraLa = zIghra vAge tevuM vAjuM AhiMDamALIo = cAre bAju pharatI 11 tAviyA samALA = saMtapta karelA bAhuAyApagihiyA = bhujAonI chAyAthI saMrakSita mukha ane yogya, vipula sAmagrI visaMmamALepha = vizvAsamAM le che havvamALinnaDa = ahIM ja lAvIe 28 khAviviTTuai = nAnI nAnI yAtrA dvArA vasahipAyAkSedi = rAtrinivAsa ane, prAtaHkAlIna nAstA karatAM rUo DuvADArUM pitteha = daravAjA baMdha karo nIvanmAa = jIvato pakaDI lyo 2 8 20 vittupAdi = naSTa karo, lUMTI lyo 22 vavaDAve = taiyAra karAve che anna namna = bhInA cAmaDAM AyaMte ronte = kogaLA karI hAtha svaccha karyA divAlemALe = pratIkSA karavA lAgyA 24 saMpato = yuddha karavA lAgyA 2 lathAme = asamartha, tejohIna 26 vavAyeLa =dAna nItithI, bakSisa ApIne sIsanasamA = ziSyatulya, adhInastha, aMgarakSako, mastaka sama pramukha loko saMtasAra sAvajJeLa = uttama sArabhUta dravyo dvArA tathA rUpiyAnI lAlaca dvArA marihArUM = moTA mANasane, rAjAne devA rU 191 eppahA = evA ja pramukha AcArathI litusaM = klezajanaka ane azubha bicchubhAvez = kADhI mUke che 20 zovivara = sAmAnya koI paNa vyakti na cothuM adhyayana 6 hoya tevI taka rUvayAsavid = AliMgana karAvavAthI mAtanajulasi = cAMDALakuLa 8 amange = maMtrI chAlim = kapAI, bakarAnA mAMsathI AjIvikA calAvanAra pAMcamuM adhyayana jIvaMta gANaM = jIvatA ja hiyayauMDa = hRdayanA mAMsapIMDane sattioma - zAMtihoma hidiggajJa = bhagADI detA viLayakhiyamete = paripakva jJAnayukta thayo paMtujIliyaC = ramatA hatA chaThThuM adhyayana vimbaviyAre - berokaToka, rokaToka vinA,
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ 192 ] zrI vipAka sUtra Ava-jA karanAra avaqlu = gaLAmAM tayaripaEi = jasatanA garama rasathI hajupaNuM = saMdhI sthAnomAM, giTTomAM, ghUMTImAM bharelI zakinapada ya A3DAve = hathoDA jainanamaridaM = kalakala zabda karatAM (mudagara) dvArA soyono praveza karAve che ati uSNa pANIthI pUrNa mUrSi vadUyA = bhUmi khodAve che biddhati = paherAve che ubeda = mULa sahita kuzAo ahiyAro = agni upara, garamAgarama sudi = mULa rahita kuzAo haDIkha = lAkaDAnI beDI vilApa = lokhaMDanI beDI | sAtamuM adhyayana nA = Toca sahitanA DhagalA 4 chui = khUjalInA rogI = Toca vagaranA DhagalA horiye = jalodara ciMvArathAna = AmalInA cAbukonA sod = sojA chiyANa = komaLa carmanA cAbukonA nAnapaNa taUTTT = kAna, sANa = sAmAnya cAmaDAnA cAbukonA nAkamAMthI rasI nIkaLatA vAyarI = vRkSonI chAlathI banAvelA nachiyAvahArapada = mAkhIonA taDalAkha = lAkaDInA ToLe ToLAM baNabaNa karI rahyAM hatAM kharekha = laMgaronA fogjhamAma = cAlatAnI sAthe tatIkha = cAmaDAnuM doraDuM, rAMDhavAonA cAlatI hatI varattAna = sAmAnya doraDAnA pAdaraDAdarA = mAthAnA vALa vArajhUpa = valkalanI rassIonA astavyasta hatA vaDalavarIkha = vAMsanI saLIonA vaDilaDavala = thIgaDAvALA vastra annapaTTA = vIMchInA pUMchaDAnA AkAra 22 ovAraNa = mAnatA mAnavI jevuM zastra, bhInAM vastranA paTTAnA 22 3cpaDADiyA = bhInI sADI paherIne huMmaLAI = agnimAM tapAvIne jenAthI paDuttara = bahAra AvI DAma devAmAM Ave tevI saLIonA thataddI ophUda = zarIra lUchyuM voTTinAkha = nAnA mudagaronA 16 nama/samAna = eka sAthe ja fpaNa = nAnA charAonA 27 phAvahipa = durAcArI maMDaLa dvArA visaMmapAya = vizvAsaghAtaka mAravAthI chachaDalsa vanmAveGga = chaDe chaDa zabda sAthe vamana karAve che AThamuM adhyayana govInna varlayar = pIDA de che kivanmavAddha = jenI cAmaDI hADakA mAuMsi gUMthAtA = kUvAmAM UMdhA sAthe coMTI gaI hatI laTakAve 6 maNi = rasoI
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ | zabdArtha [ 193] 7 khisphayaMti = taDakAmAM sUkave che 21 sakhI nittA = AtmAne kRza karIne, 22 narittara = kADhI zakaze, kADhI deze zarIra ane kaSAyane kRza karIne sthasaMpAI = dhanasaMpati paNa = pAlana karaze, prApta karaze 20 sidik = siddha thaze, kRtakRtya thaze | navamuM adhyayana phiri = jJAnamaya thaze 4 gu DiyaTya = geruthI bhareluM zarIra mukhya = karmothI mukta thaze 10 = chAtImAM DUmo bharatI paripaLAhidda = parama nirvANane pAmaze umasavajaLavid = seMkaDo thAMbhalAnI banelI rU 3vanayamALADuM = gIto gAtI 14 AviyAvuM = saLagAvI devAI 26 fbUttavArasAdiyA = bAramA divasanA kAryothI nivRtta thatA 27 vaMsiMdUlaM = sonAno daDo, sonAnIdaDI jItamALa = kriIDA karatI 11 satharajhasuvA = rAjyanA badale meLa vI zakAya, seMkaDo rAjya zulka 20 pavarapuridiyA = zreSTha vastrAdi paherIne 26 saMDAsA = sANasIthI Atti = rADo pADatI 27 sAvali = paDI gayA - dvitIya zrutaskaMdha - paheluM adhyayana | 4 3fpa pAlIyavArA zreSTha prAsAdomAMupara padamAE= vAjA vagADAtAM 22 prakvoda = Utare che. 22 sue5 = dhvajA pharakAve che aMtara ni ca aaN A = AkAzamAM 23 goharamALa = svapnamAM, svapna jotAM 27 nakala = janasamUhano avAja, ghoMghATa nAkhavA = janasamUhanA AvAgamana
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ 194 zrI vipAke sUtra pariziSTa-ra duHkhavipAkasUtra pUrvabhava vartamAnabhava nAma. duSkRtyo AyuSya | gati nAma 1, IkAI | atyaMta krUra karmo, dviguNA kara levA, lAMca, coranuM | ra50 varSa | prathama naraka | mRgAputra rAThoDa poSaNa, damana, gAma bALavA, pathikonI ghAta, lokone nirdhanakaravA, prajAne AcAra bhraSTa karavI. 2, gotrAsaka | pazuonA aMgopAMga kApI saMtrata karI AnaMda mAnato, madhamAMsamAM lIna. 500 varSa | bIjI naraka | ujhitaka | 1000 varSa | trIjI naraka | agnisena 3, nirNaya | IMDAno vyApAra, aneka prakAranA IMDAne taLIne, bAphIne, bhuMjIne veMcato, madha-mAMsamAM Asakta. 4, chaNika | bakarA, siMha, mora, sasalA Adi pazu-pakSIonA | 700 varSa | cothI naraka | zakaTakumAra kasAI | mAMsano vyApAra, adhamAdhama kRtya pa, mahezvara | rAjyavRddhi mATe roja cAre jJAtinA eka-eka = 4, | 300 varSa |pAMcamI naraka | bRhaspatidatta datta purohita | AThama caudasa be--be = 8, caumAsInA cAra-cAra- 16, cha mAsInA soLa-soLa = 64, rAjyayuddha samaye 108-108 = 43ra bALakono vadha karI homa karato 6, daryodhana jelara | rAjya aparAdhIone kSArayukta pANI, ukaLatA pANI, 3100 varSa | chaThThI naraka | naMdivardhana UMTa-gheTAnA mUtra pIvaDAvavA, marma sthAnamAM khIlI ThokavI vagere aneka prakAre trAsa Apato. uMbaradatta 7, dhanavaMtarI | upacAra ane pathyapAlana mATe pazu-pakSI, mAchalA | phara00 varSa | chaThThI naraka |. vaidha Adi jIvonA mAMsanI preraNA Apato, pote madya mAMsano upabhoga karato. 8, zriyaka 200 varSa | chaThThI naraka | zaurikadatta rAjAne prasanna karavA madha-mAMsanI vividha bhojya | 3300 varSa | chaThThI naraka sAmagrI banAvI pApa pravRtti lIna raheto 9, siMhasena | potAnI atyaMtapriya zyAmA rANIne mArI nAMkhavAnuM | 3400 varSa) chaThThI naraka | devadattA kanyA rAjakumAra kAvataruM karanAra anya 499 sAsuone siMhasena rAjAe kUTAgAra zALAmAM bALI nAMkhI. | 3500 varSa) chaThThI naraka 10, pRthvIzrI| aneka puruSone vazIkaraNa cUrNathI vaza karI bhoga gaNikA | bhogavatI dIrghakAla paryata bhogA sakti. raka | aMbI aMjUzrI
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa-ra _. 195 | | 26 varSa vartamAnabhava nagarI |mAtA-pitA pUrvabhavanA duSkRtyanuM duSkaLa | AyuSyanuM bhaviSya mRgAgrAma | mRgAdevI- | vAta ane bhasmaka rogathI grasta tathA IdriyonA naraka ana vijaya kSatriya | sthAne AkAra mAtra hoya tevuM mAMsanA locA jevuM tirmaya Adi zarIra. durgatinA asaMkhya bhavamAM vANijya | subhadrA-vijaya | kAmadhvajA nAmanI vezyAma Asakti, daMDamAM potAnA ja ra5 varSa | janmamaraNa grAma mitra sArthavAha| zarIranA tala jevaDA TUkaDA khavaDAvI zULInI sajA. aMte purimatAla| skaMdazrI- | corI karatAM pakaDAyo 18 cauTAmAM bhAI-bhAbhI AdinA 70 varSa |mahAvidehakSetramAM vijayacora | mAMsa khavaDAvI zULInI sajA. manuSyajanma prApta karI, sAhaMjaNI | bhadrA-subhadra | sudarzanA nAmanI vezyAmAM Asakta aMte suSeNa maMtrInA | pa7 varSa siddhagatine sArthavAha | prakopathI mRtyudaMDa. prApta kauzAMbI | | vasudattA- | udAyana rAjAnI rANI padmAvatImAM Asakta, udAyananA 64 varSa karaze. somadatta purohita hAthe pakaDAyo, mRtyudaMDanI sajA. mathurA | baMdhuzrI- | pitA rAjAnA vadhanuM kAvataruM pakaDAI jatAM rAjA dvArA | 0 varSa zrIdAma rAjA | | tapelA lokhaMDanA siMhAsana para besADI dhagadhagatA dhAtu rasathI abhiSeka karI, zULInI sajA. pATalIkhaMDa| gaMgadattA sAgaradatta sArthavAha mAtA-pitAnA mRtyu pachI rAjapuruSoe gharamAMthI kADhI | 72 varSa mUkyo, soLa mahA rogathI trasta bhIkha mAMgIne rakhaDato, rajhaLato jIvana vyatIta karyuM. zaurikapura, samudradattA- | mAchImArono vizALa dhaMdho, gaLAmAM mAchalIno kAMTo phasAI jatA, 70 varSa samudradatta mAchImA aneka upacArathI te kAMTona nIkaLatA tIvra vedanA sAthe mRtyu. rohitaka | kRSNazrI dattazeTha bhogapriya devadattAno pati puSpanaMdI mAtRbhakta, sAsunuM | 80 varSa kaMTaka dUra karavA devadattAe dhagadhagato lokhaMDano saLIyo | sAsunA gudAdvAramAM bhoMkI mArI nAMkhI, aMte zULInI sajA. vardhamAnapura | priyaMgu- | vijayamitra rAjAnI patnI aMjUzrImAM Asakta aMte | 90 varSa dhanadeva sArthavAha asAdhya zULavedanAne pAmI mRtyu.
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 196] zrI vipAka sUtra pariziSTa-3 sukha vipAkasUtra nAma nagarI | mAtA-pitA | vivAha | parvabhava AhAradAna kone ApyuM? 1. subAhukumAra | hastizIrSa | dhAriNI devI puSpacUlA pramukha sumukha | sudatta aNagArane adInazatru rAjA | pa00 rAjakanyA gAthApati 2. bhadranaMdIkumAra | RSabhapura | sarasvatI devI | zrIdevI pramukha vijayakumAra yugabAhu tIrthakarane dhanAvaha rAjA pa00 rAjakanyA 3. sujAtakumAra | vIrapura zrIdevI rANI | bAlazrI pramukha | RSabhadatta | puSpadatta aNagArane vIrakRSNamitra rAjA pa00 rAjakanyA| gAthApati 4. suvAsavakumAra | vijayapura kRSNAdevI bhadrA pramukha dhanapAla rAjA vaizramaNabhadra aNagArane vAsavadatta rAjA pa00 rAjakanyA 5. jinadAsakumAra saugaMghikA ahaMdattAdevI megharatha rAjA sudharmA aNagArane mahAcaMdrarAja kumAra 6. dhanapati yuvarAja kanakapura | subhadrAdevI rANI | zrIdevI pramukha | mitranAmaka| saMbhUtivijaya aNagArane priyacaMdra rAjA pa00 rAjakanyA rAjA yuvarAja vaizramaNa kumAra tenA putra 7. mahAbalakumAra | mahApura subhadrAdevI rANI |raktavatI pramukha| nAgadatta | Indradatta aNagArane balarAjA 500 rAjakanyA gRhapati 8. bhadranaMdIkumAra | sughoSanagara taptavatI rANI | zrIdevI pramukha | dharmaghoSa | dharmasiMha aNagArane arjuna rAjA 500 rAjakanyA gAthApati 9. mahAcaMdrakumAra | caMpAnagarI raktavatI rANI | zrIkAMtA pramukha | jitazatru | dharmavIrya aNagArane dattarAjA | 500 rAjakanyA rAjA 10. varadattakumAra | sAketa zrIkAMtArANI |vIrasenA pramukha vimalavAhana| dharmaruci aNagArane mitranaMdI rAjA pa00 rAjakanyA rAjA subAhukamAra vagere daze caritranAyako rUpasaMpanna, guNasaMpanna ane puNyavAna hatA. bhagavAna mahAvIranA samAgama dharmazraddhA ane zrAvakavratano svIkAra karyo, keTalAka varSo sudhI zrAvakadharmanuM pAlana karyA pachI potAnA nagaramAM prabhu padhAravAno saMkalpa pUrNa thatAM saMyama svIkAra. 11 aMga zAstranuM adhyayana, vividha tapa sAdhanA, aMte eka mAsanI saMlekhanA sahita samAdhimaraNa. vaimAnika devagati. tyAra pachI manuSyagati ane vaimAnika devagatimAM janma-maraNa karatAM paMdaramA bhave mokSa prApti.
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa-4 197 pariziSTa-4 'vivecita viSayonI akArAdi anukramaNikA viSaya viSaya pRSTAMka 218 ra19 pRSNaka 218 | na | nikAcita nidhatta a| apavartana abAdhAkAla allaM cammaM durUhai A| STUM Hva7qM ATha karma AtmA ane karmano saMbaMdha 19 nirjarA pramoda mahotsavanI vizeSatA priya | ISTa 161 214 priyarUpa priyadarzana ba | baMdha bauddhadarzanamAM karma 218 199 manAma 12 219 207 212 ISTa rUpa Izvara ane karmabaMdha | udaya udIraNA udvartana upazamana ka| karma ane punarjanma karmanI maryAdA karmanuM kartuttva-bhokatRttva karmanuM svarUpa karmano artha karmabaMdha karmabaMdhanAM kAraNo karmavAdanuM mahattva karmasaMbaMdhI jaina sAhitya kAleNaM samaeNaM manAma rUpa manojJa manojJa rUpa | vyavahAranaya-nizcayanaya vedanA | sattA saMkramaNa sIsagasamA supAtradAna vidhi subhaga 205 sa | 201 200 216 204 195 subhagarUpa surUpa soma kAMta rUpa
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ 198 | zrI vipAka sUtra pariziSTa-5 karmasiddhAMta eka ciMtananA viSayo ra1.. udIraNA udIraNAnuM kAraNa rara.. 23* vedanA ra9. karmavAdanuM mahattva karmasaMbaMdhI jaina sAhitya jainadarzananuM maMtavya vaidikadarzanamAM karma bauddhadarzanamAM karma jaina sAhityamAM vilakSaNa varNana karma zabdanA artho karmanAM paryAya zabdo jainadarzanamAM karmanuM svarUpa AtmA ane karmano saMbaMdha karma koNa bAMdhe che. karmabaMdhanA kAraNo nizcayanaya ane vyavahAranayA karmanuM kartutva ane bhostRtva karmanI maryAdA udaya svataH udayamAM AvanArA karmanA hetu bIjA dvArA udayamAM AvanArA karmanA hetu puruSArthathI bhAgyamAM parivartanA AtmA svataMtra ke kamadhIna nirjarA pahelAM AtmA ke karma anAdino aMta kevI rIte AtmA baLavAna ke karma Izvara ane karmavAda karmamAM saMvibhAga nathI karmanuM kArya ATha karma karmaphaLanI tIvratA maMdatA karmanA pradezanuM vibhAjana karmabaMdha prakRtibaMdha sthitibaMdha anubhAgabaMdha karmanI agiyAra avasthAo karma ane punarjanma pAzcAtya vicAraka ane punarjanma 33. 34. 35. 38. 39. pAtra
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ karma siddhAMta - ciMtana noMdha :- Agama prakAzana samiti byAvarathI prakAzita vipAka sUtranI prastAvanAthI udbhuta ane saMpAdita karmasiddhAMta eka ciMtana devendra muni- zAstrI 199 (1) bhAratIyadarzanomAM karmavAdanuM mahattva : bhAratIya tattvaciMtaka maharSioe karmavAda upara khUba ja UMDuM ciMtana karyuM che. nyAya, sAMkhya, vedAMta, vaizeSika, mImAMsaka, bauddha ane jaina A badhA dArzanikoe karmavAda saMbaMdhI ciMtana karyuM che. mAtra darzana ja nahIM paraMtu dharma, sAhitya, jJAna, vijJAna ane kalA Adi para karmavAdanI pratichAyA spaSTarUpe dekhAya che. vizvanA vizALa maMca upara sarvatra viSamatA, vividhatA, vicitratAnuM eka chatra--sAmrAjya joIne prabuddha vicArakoe karmanA adbhuta siddhAMtanI vicAraNA karI che. bhAratanA pratyeka mAnavanA mananI eka dhAraNA che ke prANImAtrane sukha ane du:kha maLe che, te potAnAM ja karelAM karmanuM phaLa che. karmabaddha AtmA anAdikALathI anekavidha yoniomAM paribhramaNa kare che. janma-maraNanuM mULa karma che ane duHkhanuM udbhavasthAna karma ja che."kare tevuM pAme" te ukti asAra je jIva karma bAMdhe che, te ja tenuM phaLa bhogave che arthAt pratyeka AtmAnA karma svasaMbaddha ja che, para saMbaddha nathI. e satya che ke badhA ja bhAratIya dArzanikoe karmavAdanI sthApanAmAM yogadAna ApyuM che paraMtu jaina paraMparAmAM karmavAdanuM jevuM suvyasthita svarUpa che tevuM anya darzanomAM nathI. vaidika ane bauddha sAhityamAM karma saMbaMdhI maMtavya eTaluM alpa che ke temAM karmaviSayaka koI mahatvapUrNa graMtha ja nathI. jyAre jaina sAhityamAM karmasaMbaMdhI aneka svataMtra graMtha upalabdha che. jaina paraMparAmAM karmavAda para atyaMta sUkSma, suvyavasthita ane khUba ja vistRta vivecanA che. eTaluM adhikArapUrvaka kahI zakAya ke karmasaMbaMdhI sAhityanuM sthAna jaina sAhityamAM mahatvapUrNa che ane te sAhitya "karmazAstra" athavA "karmagraMtha"nA nAmathI suprasiddha che. svataMtra karmagraMtho sivAya paNa Agama ane Agamettara jainagraMthomAM ghaNI jagyAe karma saMbaMdhI carcA upalabdha che. (ra) karma saMbaMdhI jaina sAhitya : bhagavAna mahAvIrathI laIne Aja sudhImAM karmazAstranuM je saMkalana karavAmAM AvyuM che, tenA bAhyarUpe traNa prakAro karI zakAya che-- (1) pUrvAtmaka karmazAstra (2) pUrvotRta karmazAstra (3) prAkaraNika karmazAstra.
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vipAka sUtra jaina ItihAsanI daSTie cauda pUrvomAM AThamuM pUrva "karmapravAda" che. temAM karma viSayaka varNana hatuM. te sivAya pUrvanA eka vibhAganuM nAma "karmaprAbhRta" hatuM ane pAMcamA pUrvanA eka vibhAganuM nAma "kaSAyaprAmRta' hatuM. temAM paNa karmasaMbaMdhI ja carcAo hatI. Aje te anupalabdha che paraMtu pUrva sAhityamAMthI uddhRta karmazAstra Aje paNa baMne jaina paraMparAomAM upalabdha che. saMpradAya alaga hovAnA kAraNe nAmamAM bhinnatA hoya te svAbhAvika che. digaMbara paraMparAmAM "mahAkarmaprakRti prAmRta" (khaMDAgama) ane kaSAyaprAbhRta A be graMtha pUrvamAMthI uddhRta mAnavAmAM Ave che. zvetAMbara paraMparAmAM karmaprakRti, zataka, paMcasaMgraha ane saptatikA A cAra graMtha pUrvotRta mAnavAmAM Ave che. 200 prAkaraNika karmazAstramAM karmasaMbaMdhI aneka graMtha Ave che. teno mULa AdhAra pUrvodhRta karyasAhitya che. prAkaraNika karma graMthonuM lekhana vikramanI AThamI, navamI zatAbdIthI laI soLamI, sattaramI zatAbdI sudhI thayuM. Adhunika vidvAnoe karma viSayaka sAhityanuM je mujaba sarjana karela che te mukhya rUpe karmagraMthonA vivecananA rUpamAM che. karmasAhitya prAkRta, saMskRta ane prAdezika bhASAomAM che. pUrvAtmaka ane pUrvotRta karmagraMtha prAkRta bhASAmAM che. prAkaraNika karma sAhityano ghaNo aMza prAkRtamAM ja che. mULa graMtho sivAya tenA para lakhAyelI vRttio ane TippaNIo paNa prAkRtamAM che. tyAra pachI keTalAka karmagraMtha saMskRtamAM paNa lakhAyA, paraMtu mukhyarUpe saMskRta bhASAmAM tenA para vRttio ja lakhavAmAM AvI che. saMskRtamAM lakhAyelA mULa karmagraMtha prAkaraNika karmazAstramAM Ave che. prAdezika bhASAomAM lakhAyeluM karma sAhitya kannaDa, gujarAtI ane hindImAM che. temAM maulika aMza ghaNo alpa che, anuvAda ane vivecana ja mukhya che. kannaDa ane hindImAM digaMbara sAhitya ane gujarAtImAM zvetAMbara sAhitya vadhAre lakhAyela che. vistArathI te badhA graMthono paricaya ahIM ApI na zakAya. saMkSepamAM upalabdha digaMbarIya karma sAhityanuM pramANa lagabhaga pAMca lAkha zloko che ane zvetAMbarIya karmasAhityanuM pramANa lagabhaga be lAkha zloko che. zvetAmbarIya karma-sAhityano prAcInatama svataMtra graMtha zivazarmasUri kRta "karmaprakRti" che. temAM 475 gAthAo che. temAM AcArye karmasaMbaMdhI baMdhanakaraNa, saMkramaNakaraNa, uddhartanAkaraNa, aparvatanAkaraNa, udIraNAkaraNa, upazamanAkaraNa, nittikaraNa ane nikAcanAkaraNa; A ATha karaNo (karaNano artha che AtmAnA pariNAma vizeSa) ane sattA, A be avasthAonuM varNana che. tenA para eka cUrNi paNa lakhela che. prasiddha TIkAkAra malayagiri ane upAdhyAya yazovijayajIe saMskRta bhASAmAM tenA para TIkA lakhI che. AcArya zivazarmAnI eka bIjI racanA "zataka" che. tenA para paNa zrI malayagirie TIkA lakhI che. pArzvaRRSinA ziSya caMdrarSi mahattare paMcasaMgrahanI racanA karI ane tenA para svopajJavRtti paNa lakhI. tenI pUrve paNa digaMbara paraMparAmAM prAkRtamAM paMcasaMgraha upalabdha hato paraMtu tenI karmaviSayaka keTalIka mAnyatAo Agama sAhitya sAthe saMmata na hatI tethI caMdrarSi mahattare navA paMcasaMgrahanI racanA karIne temAM Agama mAnyatAono ullekha karyo. AcArya malayagirie tenA para paNa TIkA lakhI. jaina paraMparAnA prAcIna AcAryoe prAcIna karmagraMtha paNa lakhyA hatA. tenA para tenuM potAnuM svopajJa vivaraNa che. prAcIna karmagraMthonA
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ karma siddhAMta - ciMtana AdhAre devendrasUrie navA pAMca karmagraMtha lakhyA. tenA nAma A pramANe che- (1) karmavipAka (ra) stava (3) baMdha-svAmitva (4) saptatikA (5) zataka. A pramANe jaina paraMparAmAM karma viSayaka sAhitya paryApta-saMpUrNa rUpe prakAzamAM che. madhyayuganA AcAryoe tenA para bAlAvabodha paNa lakhela che. tene prAcIna bhASAmAM "bA" kahevAya che. 201 (3) jainadarzananuM maMtavya : karmavAdanA samarthaka dArzanika ciMtakoe kALavAda, svabhAvavAda, niyativAda, yadacchAvAda, bhUtavAda, puruSavAda Adi mAnyatAono suMdara samanvaya karIne A siddhAMtanuM pratipAdana karela che. vizvanI vicitratAnuM mukhya kAraNa karma che ane kALa Adi tenAM sahakArI kAraNa che. karmane mukhya kAraNa mAnavAnA kAraNe pratyeka manuSyanA manamAM AtmavizvAsa ane AtmabaLa utpanna thAya che ane sAthe ja te puruSArthazIla paNa bane che. sukha-duHkhanuM mukhya kAraNa anyatra na zodhatAM potAnI aMdara ja zodhavuM te buddhimattA che. AcArya siddhasena divAkare lakhyuM che ke kALa, svabhAva, niyati, pUrvakRta karma ane puruSArtha; A pAMcamAMthI koI ekane ja kAraNa mAnavAmAM Ave ane bAkInAM kAraNonI upekSA kare to te mithyAttva che. kArya niSpattimAM kALa Adi sarva kAraNono samanvaya karavo te samyakttva che. A vAtanuM samarthana AcArya haribhadre paNa karela daiva, karma, bhAgya ane puruSArthanA viSayamAM anekAMta daSTi rAkhavI joIe. AcArya samaMtabha lakhyuM che ke- buddhipUrvaka kArya na karavA para paNa zubha-azubha thavuM, ISTa athavA aniSTa vastu maLavI te daivAdhIna che. buddhipUrvaka prayatnathI ISTAniSTanI prApti thavI te puruSArthane AdhIna che. kyAreka daivanI mukhyatA hoya to kyAMka puruSArthanI pradhAnatA hoya. daiva ane puruSArthanA samyak samanvayathI ja arthasiddhi thAya che. jainadarzanamAM jaDa ane cetana padArthonA niyAmakanA rUpamAM Izvara athavA puruSanI sattA mAnavAmAM Avela nathI. tenuM maMtavya che ke Izvara athavA brahmane jagatanI utpatti, sthiti ane saMhAranA kAraNa mAnavA athavA saMcAlaka mAnavA nirarthaka che. karma Adi kAraNothI ja prANIonAM janma, jarA ane maraNa AdinI siddhi karavAmAM Avela che. tethI karmamUlaka vizvavyavasthA mAnavI tarkasaMgata che. karma potAnA naisargika svabhAvathI svayaM phaLa pradAna karavAmAM samartha che. (4) vaidika darzanamAM karma : aitihAsika daSTie karmavAda para ciMtana karavA mATe ApaNe sarva prathama vedakAlIna karmasaMbaMdhI vicArone joIe. upalabdha sAhityamAM veda sarvathI prAcIna che. vaidika yuganA maharSione karma saMbaMdhI jJAna hatuM ke nahIM e bAbatamAM vidvAnonAM be mata che. keTalAka vidvAnono mata evo che ke vedomAM (saMhitAgraMthomAM) karmavAdanuM varNana AvyuM nathI to keTalAka vidvAno kahe che ke vedonA raciyatA RSigaNa karmavAdanA jJAtA hatA. je vidvAno ema mAne che ke vedomAM karmavAdanI carcA nathI. temanuM kahevuM che ke vaidikakALanA RSioe
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ 202 | zrI vipAka sUtra prANIomAM rahelI vividhatA ane vicitratAno anubhava ghaNo UMDANapUrvaka karyo paraMtu teoe tenA mULanuM saMzodhana aMdara na karatAM bAhya jagatamAM karyuM. koIe kalpanA gaganamAM viharaNa karatAM kahyuM ke sRSTinI utpattinuM kAraNa eka bhautika tattva che, to bIjA RSie aneka bhautika tattvone sRSTinI utpattinuM kAraNa mAnyuM. trIjA RSie prajApati brahmAne ja sRSTinI utpattinuM kAraNa mAnyuM. A pramANe vaidikayuganuM saMpUrNa tattva ciMtana deva ane yajJanI paridhimAM ja vikAsa pAmyuM. pahelAM vividha devonI kalpanA karavAmAM AvI ane tyAra pachI eka devanuM mahattva sthApita karyuM. jIvanamAM sukha ane vaibhavanI prApti thAya, zatrune parAjita karI zakAya te mATe devone prArthanA karavAmAM AvI ane sajIva ane nirjIva padArthonI AhUtio ApavAmAM AvI. yajJa kriyAono dharma vikAsa thayo. A pramANe A vicAradhArA saMhitAkALathI laIne brAhmaNakALa sudhI kramazaH vikasita thaI. AraNyaka ane upaniSada yugamAM devavAda ane yajJavAdanuM mahattva ghaTavA lAgyuM ane evo navo vicAra sAme Avyo jeno saMhitAkALa ane brAhmaNakALamAM abhAva hato. upaniSadothI pahelAMnA vaidika sAhityamAM karmaviSayaka ciMtanano abhAva che paraMtu AraNyaka ane upaniSadakALamAM "aSTa" rUpe karmanuM varNana maLe che. e vAta satya che ke karmane vizvanI vicitratAnuM kAraNa mAnavAmAM upaniSadono paNa ekamata nathI. zvetAtara upaniSadanA prAraMbhamAM kALa, svabhAva, niyati, yadacchA, bhUta ane puruSane ja vizvanI vicitratAnuM kAraNa mAnela che, karmane nahIM. koI vidvAna ema mAne che ke vedomAM (saMhitAgraMthomAM) karmavAda athavA karma gati Adi zabda bhale na hoya paraMtu temAM karmavAdano ullekha avazya karyo che. RgyedasaMhitAnA nIcenA maMtra A vAtanuM jvalaMta pramANa che- sumatiH (zubha karmonA rakSaka), fpayataH (satya karmonA rakSaka) vivarSafkha : ane vizvavarSafr: (zubha ane azubha karmonA daSTA), vizvastha rmano dhartA (badhAM karmono AdhAra) Adi pada devonAM vizeSaNonA rUpe yojela che. keTalAka maMtrothI spaSTa rUpe ema kahevAmAM AvyuM che ke zubha kArya karavAthI devaloka prApta thAya che. karmo pramANe ja jIva saMsAramAM anekavAra janma-maraNa kare che. vAmadeve aneka pUrvabhavonuM varNana karela che. pUrvajanmanAM duSkRtyothI ja loko pApapravRtti kare che vagere ullekha vedonA maMtromAM che. pUrvajanmanA pApakarmothI mukta thavA mATe ja mAnava devone prArthanA kare che. vedamaMtromAM saMgrahita bIjAM prArabdha karmonuM paNa varNana che; sAthe ja devayAna ane pitRyAnanuM varNana karatAM kahyuM che ke zreSTha karma karanArA devayAnathI brahmalokamAM jAya che ane sAmAnya karma karanArA pitRyAnathI caMdralokamAM jAya che. RgvadamAM pUrvajanmamAM karela niSkRSTa karmone bhogavavA mATe jIva kevI rIte vRkSa, latA Adi sthAvara zarIromAM praviSTa thAya che tenuM varNana che." mA vo munamAnya vAtaneno " "nA vA pano anyad gunema " Adi maMtrothI e paNa jaNAya che ke eka jIva bIjA jIva dvArA karelAM karmone paNa bhogavI zake che ane tenAthI bacavA mATe sAdhake A maMtromAM prArthanA karI che. mukhya rIte to je jIva karma kare che te ja tenAM phaLane bhogave che paraMtu viziSTa zaktinA abhAve eka jIvanA karmanuM phaLa bIjA paNa bhogavI zake che.
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ karma siddhAMta - ciMtana . | 203 | uparokta banne matonuM UMDANathI ciMtana karavAthI eTaluM spaSTa jaNAya che ke vedomAM karmasaMbaMdhI mAnyatAono saMpUrNarUpe abhAva to nathI paraMtu devavAda ane yajJavAdanI pramukhatAnA kAraNe karmavAdanuM vizleSaNa ekadama gauNa banI gayuM. e to cokkasa vAta che ke karma zuM che? te kevI rIte baMdhAya che? AtmA tenAthI kevI rIte mukta bane che? vagere jijJAsAonuM samAdhAna vaidika saMhitAomAM nathI. tyAM to mukhyataH yajJakarmane ja karma mAnela che ane Dagale ne pagale daivI sahAyanI yAcanA karela che. jyAre yajJa ane devanI apekSAe karmavAdanuM mahattva savizeSa vadhavA lAgyuM tyAre tenA samarthakoe ukta baMne vAdono karmavAdanI sAthe samanvaya karavAno prayAsa karyo ane yajJathI ja samasta phaLanI prApti thAya che tema svIkAra karyo. A maMtavyanuM dArzanika rUpa mImAMsAdarzana che. yajJa viSayaka vicAraNAnI sAthe deva viSayaka vicAraNAno paNa vikAsa thayo. brAhmaNakALamAM aneka devone sthAne eka prajApati devanI pratiSThA thaI. teNe paNa karmanI sAthe prajApatine joDIne kahyuM- prANI sva karmAnusAra avazya phaLa prApta kare che paraMtu phaLa prApti svayaM na thatAM prajApati dvArA thAya che. prajApati (Izvara) jIvone svakarmAnusAra phaLa pradAna kare che. te nyAyAdhIza che. A vicAradhArAnuM dArzanika rUpa nyAya, vaizeSika, sAMkhya vagere vedAMta darzanamAM thayela che. yajJa Adi anuSThAnone vaidika paraMparAmAM karma kahela che. te asthAyI che. te ja samaye nAza pAme to te phaLa kevI rIte Ape? tethI phaLa pradAna karanArA eka adaSTa padArthanI kalpanA karavAmAM AvI. tene mImAMsAdarzanamAM "apUrva" kahela che. vaizeSika darzanamAM "adaSTa" eka guNa mAnela che, jenA dharma, adharma ema be bheda che. nyAyadarzanamAM dharma ane adharmane "saMskAra" kahela che. zubhAzubha karmonA AtmA para saMskAra paDe che te adaSTa che. 'adaSTa' AtmAno guNa che ke jyAM sudhI tenuM phaLa na maLe tyAM sudhI te AtmAnI sAthe rahe che. tenuM phaLa IzvaranA mAdhyamathI maLe che. kadAca jo Izvara karma phaLanI vyavasthA na kare to karma niSphaLa thaI jAya. sAMkhya karmane prakRtino vikAra kahe che. zreSTha ane hIna pravRttionA saMskAra pravRtti para paDe che. te pravRttigata saMskArathI ja karmonAM phaLa prApta thAya che. A pramANe vaidika paraMparAmAM karmavAdano vikAsa thayo che. (5) bauddhadarzanamAM karma : bauddha ane jaina A baMne karmapradhAna zramaNa saMskRtinI dhArAo che. bauddha paraMparAe paNa karmanI adaSTa zakti vize ciMtana karela che. teno abhiprAya che ke jIvomAM je vicitratA daSTigocara thAya che te karmakata che. lobha, moha, rAgadveSathI karmanI utpatti thAya che. rAgadveSa ane mohayukta banIne prANI mana, vacana ane kAyAnI pravRttio kare che ane rAgadveSa, mohane utpanna kare che. A pramANe saMsAracakra niraMtara cAle che. te cakra anAdi che, teno Adi ke aMta nathI. eka vAra rAjA milinda AcArya nAgasenane prazna karyo ke kRtakarma kyAM rahe che? AcArye kahyuM- karma kyAM rahe che te dekhAtuM nathI. vizuddhimagnamAM karmane arUpI kahela che. abhidharmakoSamAM te avijJapti rUpa kahela che. te rUpa sapratipadya nathI, apratipadya che. sautrAntika matanI daSTie karma arUpa che. te avijJaptine mAnatA nathI. bauddhoe karmane sUkSma mAnela che. mana, vacana ane kAyAnI pravRtti karma kahevAya che paraMtu te vijJaptirUpa
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vipAka sUtra (jJAnarUpa) che, pratyakSa che. ahIM karmano artha mAtra pratyakSa pravRtti nathI paraMtu pratyakSa karmajanya saMskAra che. bauddha paribhASAmAM tene vAsanA ane avijJapti kahela che. mAnasika kriyAjanya saMskAra-karmane vAsanA kahela che ane vacana tathA kAyajanya saMskAra-karmane avijJapti karela che. 204 teono abhiprAya che ke pratyeka pravRtti vAsanAjanya che. Izvara hoya ke karma(kriyA), mukhya pravRtti hoya ke gauNa paraMtu te sarva vAsanAjanya che. Izvarane nyAyAdhIza mAnIe tema ja vizvanI vicitratAnuM kAraNa paNa tene ja svIkArIe, to paNa vAsanAne mAnyA vinA kArya thatuM nathI, zUnyavAdI mata pramANe anAdi avidyAnuM bIjuM nAma ja vAsanA che. (6) jainasAhityamAM vilakSaNa varNana : jaina sAhityamAM karmavAda saMbaMdhI saMpUrNa vizleSaNa karela che. jaina darzanamAM pratipAdita karma vyavasthAnuM je vaijJAnika 5 / che te bhAratIya paraMparAmAM anyatra prApta thatuM nathI. A daSTie jaina paraMparA taddana vilA che. Agama sAhityathI laIne vartamAna sAhityamAM karmavAdano vikAsa kevI rIte thayo te varNana pUrve lakhAI gayela che. (7) karmano artha H karmano zAbdika artha kArya, pravRtti athavA kriyA che. je kAMI karAya te karma che. jIvana vyavahAramAM sUvuM, besavuM, khAvuM, pIvuM vagere je kArya karavAmAM Ave che, tene karma kahevAya che. vyAkaraNazAstranA kartA "pANini"e karmanI vyAkhyA karatAM kahyuM che ke- kartAne mATe je atyaMta ISTa hoya te karma che. mImAMsAdarzane kriyAkAMDane athavA yajJa Adi anuSThAnane karma kahela che. vaizeSika darzanamAM karmanI paribhASA A pramANe che- je eka dravyamAM samavAyathI rahe che, jemAM koI guNa na hoya ane je saMyoga athavA vibhAgamAM kAraNAMtaranI apekSA na rAkhe. sAMkhyadarzanamAM saMskAranA arthamAM karma zabdano prayoga maLe che. gItAmAM karmazIlatAne karma kahela che. nyAyazAstramAM utkRpaNa, apakSepaNa, AkuMcana, prasAraNa ane gamana A pAMca kriyA mATe karma zabda prayojela che. smArta vidvAna cAra varNo ane cAra AzramonAM kartavyone karmanI saMjJA Ape che. paurANiko vrata niyama Adi dhArmika kriyAone karma kahe che. bauddhadarzana jIvonI vicitratAnA kAraNane karma kahe che. te vAsanA rUpe che. jaina paraMparAmAM karma be prakAre che- bhAvakarma ane dravyakarma. rAgadveSAtmaka pariNAma arthAt kaSAya bhAvakarma kahevAya che. kArmaNa jAtinA pudgala je jaDa che, te kaSAyanA kAraNe AtmA sAthe bhaLI jAya che tene dravyakarma kahevAya che. AcArya amRtacaMdre lakhyuM che ke AtmA dvArA karAyelI kriyAne karma kahe che. te kriyAnAM kAraNe pariNamana pAmelA pudgala paNa karma che. karma pudgalanuM ja eka vizeSa rUpa che, AtmAthI bhinna eka vijAtIya tattva che. jyAM sudhI AtmA sAthe A vijAtIya tattva-karmano saMyoga che tyAM sudhI saMsAra che ane te saMyogono nAza thatAM AtmA mukta bane che. (8) vibhinna paraMparAomAM karmanA paryAya zabdo : jaina paraMparAmAM je arthamAM karma zabdano prayoga thayela che te ja arthamAM ke tenA jevA ja arthamAM
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ | karma siddhAMta - ciMtana . [ 205 ] bhAratanAM bhinna bhinna darzanomAM mAyA, avidhA, prakRti, apUrva, vAsanA, Azaya, dharmAdharma, adaSTa, saMskAra, deva, bhAgya Adi zabdono prayoga thayela che. vedAMta darzanamAM mAyA, avidyA ane prakRti zabdono prayoga thayela che. mImAMsAdarzanamAM apUrva zabda prayukta thayo che. bauddhadarzanamAM vAsanA ane avijJapti zabdano prayoga thayo che. sAMkhyadarzanamAM "Azaya" zabdano, nyAyavaizeSikadarzanamAM adaSTa, saMskAra ane dharmAdharma zabdano savizeSa prayoga thayo che. daiva, bhAgya, puNya, pApa vagere aneka zabdo che jeno prayoga sAmAnya rUpe sarvadarzanomAM thayela che. bhAratIya darzanomAM eka cArvAkadarzana ja evuM darzana che ke, tene karmavAdamAM vizvAsa nathI, kAraNa ke te AtmAnuM svataMtra astitva ja nathI mAnatA. tethI teo karma ane tenA dvArA thatAM punarbhava, paraloka Adine paNa mAnatA nathI. nyAyadarzananA mata pramANe rAga, dveSa ane moha; A tridoSathI prerita thaI jIvomAM mana, vacana ane kAyAnI pravRttio thAya che ane tethI dharma ane adharmanI utpatti thAya che. A dharma ane adharma saMskAra kahevAya che. vaizeSikadarzanamAM covIsa guNa mAnyA che. temAM eka adaSTa paNa che. A guNa saMskArathI bhinna che ane dharma-adharma baMne tenA bheda che. A pramANe nyAyadarzanamAM dharma, adharmano samAveza saMskAramAM kahela che. te ja dharma-adharmane vaizeSikadarzanamAM adaSTanI aMtargata lIdhela che. rAga Adi doSo ane te doSothI punaH saMskAra utpanna thAya che. A pramANe jIvonI saMsAra paraMparA bIjAMkuravat anAdi che. sAMkhya-yogadarzananA matAnusAra avidyA, asmitA, rAga, dveSa ane abhiniveSa; A pAMca lezothI kliSTavRtti utpanna thAya che. te kliSTavRttithI dharmAdharmarUpI saMskAra utpanna thAya che. saMskArane A varNanamAM bIjAMkuravatu anAdi mAnela che. mImAMsAdarzanano abhiprAya che ke manuSya yajJa Adi anuSThAna kare che tenAthI apUrva nAmano padArtha utpanna thAya che ane te apUrva ja sarvakarmonuM phaLa Ape che. bIjA zabdomAM kahIe to veda dvArA nirUpita karmathI utpanna thanArI yogyatA athavA zaktinuM nAma apUrva che. tyAM anya karmajanya sAmarthyane apUrva kahela nathI . vedAMtadarzananuM maMtavya che ke anAdi, avidyA athavA mAyA ja vizvavaicitryanuM kAraNa che. Izvara svayaM mAyAjanya che te karma pramANe jIvane phaLa pradAna kare che, tethI phaLaprApti karmathI nahIM paraMtu IzvarathI thAya che. bauddhadarzanano abhiprAya che ke, manojanya saMskAra vAsanA che ane vacana tathA kAyajanya saMskAra avijJapti che. lobha, dveSa ane mohathI karmanI utpatti thAya che. lobha, dveSa ane mohathI prANI mana, vacana ane kAyAnI pravRttio kare che ane tethI punaH lobha, dveSa ane mohane utpanna kare che. A pramANe anAdikALathI A saMsAracakra cAle che. (9) jainadarzanamAM karmanuM svarUpa : anya darzanakAro karmane jyAM saMskAra athavA vAsanA rUpe mAne che tyAM jainadarzana tene paulika
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 206 | zrI vipAka sUtra mAne che. A eka anubhavasiddha siddhAMta che ke vastuno je guNa hoya che teno vighAtaka na hoya. AtmAno guNa tene mATe AvaraNanuM, pAtaMtryanuM ke duHkhanuM kAraNa banatuM nathI. karma AtmA mATe AvaraNanuM, parataMtratAnuM ane duHkhanuM kAraNa che, guNonuM vighAtaka kAraNa che tethI te AtmAno guNa hoya zake nahIM. beDIthI mAnava baMdhAya che, madirApAnathI pAgala bane che ane klorophormathI bebhAna bane che. A badhI paugalika vastuo che. basa, A ja pramANe karmanA saMyogathI AtmAnI paNa AvI avasthA thAya che, tethI karma paNa paulika che. beDI AdinuM baMdhana bAhya che, tenI zakti alpa che paraMtu karma AtmAnI sAthe coMTelA atyaMta zaktimAna sUkSma skaMdha che, tethI ja beDI AdinI apekSAe karma-paramANuono jIvAtmA para ghaNo UMDo ane AMtarika prabhAva paDe che. je pula paramANu karma rUpe pariNata thAya che, tene karmavargaNA kahevAya che ane je zarIra rUpe pariNata thAya che tene nokarmavargaNA kahe che. A baMne prakAranA paramANuothI loka pUrNa che. zarIra paugalika che, tenuM kAraNa karma che tethI te paNa paugalika che. padugalika kAryanuM samavAyI kAraNa pagalika hoya che. mATI Adi bhautika che ane tenAthI banatA padArtha paNa bhautika ja hoya che. anukULa AhArAdithI sukhanI anubhUti thAya che ane zastrAdinA prahArathI duHkhanI anubhUti thAya che. AhAra ane zastra paulika che. e ja pramANe sukha-duHkhanA pradAtA karma paNa paudagalika che. baMdhanI daSTithI jIva ane pudgala baMne ekameka che paraMtu lakSaNanI daSTie baMne bhinna che. jIva amUrta ane cetanAvAna che ane pudgala mUrta ane acetana che. IndriyonA viSaya, sparza, rasa, gaMdha, rUpa ane zabda mUrti che ane teno upayoga karanArI Indriyo paNa mUrta che. tenAthI thanArAM sukha-duHkha paNa mUrti che, tethI tenAM kAraNabhUta karma paNa mUrti che. mUrta ja mUrta sAthe baMdhAya che. amUrta jIva mUrta karmone avakAza Ape che. te jIva karmothI avakAzarUpa banI jAya che. jainadarzanamAM karma zabda kriyAno vAcaka nathI paraMtu AtmA para lAgelA sUkSma paugalika padArthano vAcaka che. jIva potAnI mana, vacana ane kAyAnI pravRttiothI karmavargaNAnA pudgalone AkarSita kare che. karmabaddha AtmA triyoganI pravRtti kare che. jIvanI sAthe karma tyAre ja baMdhAya jyAre mana, vacana, kAyAnI pravRtti thAya. A pramANe karma ane karmathI thatI pravRttinI paraMparA anAdikALathI cAle che. karma ane pravRttinA kArya-kAraNa bhAvane lakSyamAM rAkhI pugala paramANuonAM piMDarUpa karmane dravyakarma kahela che ane rAga-dveSAdi rUpa pravRttione bhAvakarma kahela che. A pramANe karmanA mukhya be bheda- dravyakarma ane bhAvakarma. jevI rIte vRkSathI bIja ane bIjathI vRkSanI paraMparA anAdikALathI cAle che te ja pramANe dravyakarmathI bhAvakarma ane bhAvakarmathI dravyakarmanI paraMparA anAdi che. karmanA kartRtva ane bhootvano saMbaMdha saMsArI jIva sAthe che, muktAtmA sAthe nathI. saMsArI jIva karmabaddha che, temAM jaDa-cetananuM mizrasvarUpa che. muktAtmA karma rahita che. te zuddha cetanArUpa che. baddha
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ karma siddhAMta - ciMtana AtmAnI mAnasika, vAcika ane kAyika pravRttinAM kAraNe je pudgala-paramANu AkRSTa thaI paraspara ekameka banI jAya che, kSIra nIravat banI jAya, tene karma kahevAya che. A pramANe karma paNa jaDa-cetananuM mizraNa che. prazna e thAya ke saMsArI jIva paNa jaDa--cetananuM mizraNa ane karma paNa jaDa-cetananuM mizraNa che, to e baMnemAM aMtara zuM ? tenuM samAdhAna e che ke saMsArI AtmAno cetana aMza jIva kahevAya che ane jaDa aMza karma kahevAya che. saMsArI jIva jaDa ane cetana aMzano bhinna bhinna anubhava karI zakatA nathI. tenuM pRthakkaraNa muktAtmA ja karI zake che. saMsArI AtmA sadaiva karmayukta ja hoya che. karmamukta bane tyAre ja te muktAtmA kahevAya che. karma jyAre AtmAthI alaga thAya che tyAre te karma nahIM paraMtu pudgala kahevAya che. AtmA sAthe baddha pudgala dravyakarma che ane vyakarma yukta AtmAnI pravRtti bhAvakarma che. sUkSma rIte ciMtana karIe to AtmA ane pudgalanAM traNa svarUpa che. (1) zuddha AtmA te muktAtmA che (2) zuddha pudgala (3) AtmA ane pudgalanuM saMmizraNa--te saMsArI jIvamAM che. karmano kartRtva ane bhoktatvano saMbaMdha AtmA ane pudgalanI saMmizraNa avasthAmAM che. (10) AtmA ane karmano saMbaMdha : 207 svAbhAvika prazna thAya che ke amUrta AtmA mUrta karma sAthe kevI rIte baMdhAya ? tenuM samAdhAna e che OM- prAyaH badhAM Astika darzanoe saMsAra ane jIvAtmAne anAdi mAne che. anAdikALathI AtmA karmathI baddha ane vikArI che. karmabaddha AtmAo kathaMcit mUrta che. bIjA zabdomAM kahIe to svarUpathI amUrta hovA chatAM paNa te saMsAradazAmAM mUrta che. sarva karmothI sarvathA muktAtmA arthAta zuddhAtmAne karmano baMdha kadApi thato nathI. karmabaddha AtmAne ja karmano baMdha thAya che. tethI mUrta karmano kacit mUrta jIva sAthe baMdha thAya che. A baMdhanI paraMparA anAdi kALathI cAle che. mUrta mAdaka dravyonI asara amUrta jJAnAdi para thAya, te ja rIte mUrta karmo amUrta AtmA para potAnuM phaLa pradarzita kare che. (11) karma koNa bAMdhe che ? mohakarmano udaya thatAM jIva rAgadveSamAM pariNata thAya che ane te azubha karmo bAMdhe che. moharahita je vItarAgI che te yoganA kAraNe zubha karmano baMdha kare che. gautama- he bhagavan ! duHkhI jIva duHkhathI spaSTa thAya che ke aduHkhI jIva duHkhathI spaSTa thAya che? bhagavAna hai gautama ! duHkhI jIva duHkhathI spaSTa thAya che, aduHkhI jIva duHkhathI spaSTa thatA nathI. du:khano sparza, grahaNa, udIraNA, vedanA ane nirjarA du:khI jIva kare che, aduHkhI jIva karatA nathI. gautama- he bhagavan ! karma koNa bAMdhe che ? saMyata, asaMyata athavA saMyatAsaMyata ?
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ 208 ] zrI vipAka sUtra bhagavAna- he gautama! asaMyata, saMyatAsaMyata ane saMyata A pratyeka jIva karma bAMdhe che. sArAMza e che ke sakarma AtmA ja karma bAMdhe che, tenA para ja karmano prabhAva paDe che. -bhagavatI sUtro (1ra) karmabaMdhanA kAraNo : jIvano karma sAthe anAdi saMbaMdha che paraMtu karma kayA kAraNothI baMdhAya che te jijJAsAthI gautame pUchyuM- bhagavan! jIva karma kevI rIte bAMdhe che? bhagavAna- gautama ! jJAnAvaraNIya karmanA tIvra udayathI darzanAvaraNIya karmano tIvra udaya thAya che. darzanAvaraNIya karmanA tIvra udayathI darzanamohano udaya thAya che. darzanamohanA tIvra udayathI mithyAtvano udaya thAya che ane mithyAtvanA udayathI jIva ATha prakAranAM karmo bAMdhe che. sthAnAMga, samavAyAMgamAM karmabaMdhanA pAMca kAraNa batAvyA che- (1) mithyAtva (2) avirati (3) pramAda (4) kaSAya (5) yoga. saMkSepathI karmabaMdhanA be kAraNa che- kaSAya ane yoga. karmabaMdhanA cAra bheda che- prakRti, sthiti, anubhAga ane pradeza. prakRti ane pradezano baMdha yogathI thAya che, sthiti ane anubhAgano baMdha kaSAyathI thAya che. saMkSepamAM joIe to kaSAya ja karmabaMdhanuM mukhya kAraNa che. kaSAyanA abhAvamAM sAMparAyika karmano baMdha thato nathI. dasamA guNasthAna sudhI baMne kAraNa rahe che tethI tyAM sudhI sAMparAyika baMdha hoya che. kaSAya ane yogathI sAMparAyika baMdha thAya che ane vItarAgI jIva kevaLa yoganA nimittathI ke gamanAgamanAdi kriyAothI je karmabaMdha kare che tene IryApathika baMdha kahevAya che. IryApatha-karmanI sthiti uttarAdhyayana sUtra, prajJApanA sUtramAM be samayanI mAnela che. yoga hovA chatAM paNa jo kaSAyano abhAva hoya to upArjita karmanI sthiti athavA rasano baMdha paDato nathI. sthitibaMdha ane rasabaMdhanuM kAraNa kaSAya ja che. vistArathI kaSAyanA cAra bheda che- krodha, mAna, mAyA, lobha. sthAnAMga sUtra ane prajJApanA sUtramAM karmabaMdhanA A cAra kAraNa batAvyAM che. saMkSepamAM kaSAyanA be bheda che- rAga ane dveSa. AmAM cAreyano samAveza thaI jAya che. rAgamAM mAyA ane lobha tathA zreSamAM krodha ane mAnano samAveza thAya che. rAga ane dveSathI AThe ya karmono baMdha thAya che tethI rAgadveSane ja bhAvakarma mAnela che. rAga-dveSanuM mULa moha ja che. AcArya haribhadra lakhyuM che ke tela copaDelA manuSyanA zarIra para UDatI dhULa coMTI jAya che te ja pramANe rAgadveSanI cikAzathI AtmA para karmaraja coMTe che tethI karmabaMdha thAya che. mithyAtvane karmabaMdhanuM kAraNa kahyuM che. temAM paNa rAgadveSa ja mukhya che. rAgadveSanI tIvratAthI ja jJAna viparIta bane che. te sivAya jyAM mithyAtva hoya che tyAM bIjAM kAraNo svayaM hoya ja che. tethI zabdabheda hovA chatAM paNa badhAno sAra eka ja che. mAtra saMkSepa-vistAranA vivakSAbhedathI ukta kathana samajavuM joIe. jainadarzananI jema bauddhadarzana paNa karmabaMdhanuM kAraNa mithyAjJAna ane moha mAne che. nyAyadarzananuM maMtavya paNa e ja che ke mithyAjJAna ja moha che. prastuta moha mAtra tattvanuM jJAna na thavA de. eTaluM ja nathI
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ | karma siddhAMta - ciMtana | 209 | paraMtu zarIra, Indriya, mana, vedanA, buddhi, A badhuM AtmAthI bhinna hovA chatAM paNa te huM ja chuM evuM mAnavuM te paNa mohanA prabhAve thAya che ane A ja karmabaMdhananuM kAraNa che. vaizeSikadarzana paNa A kathananuM samarthana kare che. sAMkhyadarzana paNa baMdhanuM kAraNa viparyAsa mAne che ane viparyAsa ja mithyAjJAna che. yogadarzana klezane baMdhanuM kAraNa mAne che ane klezanuM kAraNa avidyA che. upaniSada, bhagavadgItA ane brahmasUtramAM paNa avidyAne ja baMdhanuM kAraNa mAnela che. e pramANe jainadarzana ane anya darzanomAM karmabaMdhanA kAraNomAM zabdabheda ane prakriyAbheda hovA chatAM paNa mULa bhAvanAomAM khAsa bheda nathI. (13) nizcayanaya ane vyavahAranaya : nizcaya ane vyavahAra daSTie paNa jainadarzanamAM karma siddhAMtanuM vivecana karyuM che. je anya nimitta vinA vastunuM vAstavika svarUpa batAve che te nizcayanaya che ane je bIjAM nimittanA AdhAre vastunuM kathana kare che te vyavahAranaya che. prazna e thAya che ke nizcaya ane vyavahAranI uparokta paribhASA pramANe zuM karmanuM kartutva, bhoknatva AdinuM nirUpaNa thaI zake ? samAdhAna A pramANe che- para nimittanA abhAvamAM vastunA vAstavika svarUpanA kathanano artha che vastunA zuddha svarUpanuM kathana. A arthanI daSTie nizcayanaya zuddha AtmA ane zuddha pudgalanuM ja kathana karI zake, pugala-mizrita AtmAnuM athavA Atma-mizrita pudgalanuM nahIM. tethI karmanuM kartRtva, bhoknatva AdinuM kathana nizcayanayathI koI paNa prakAre saMbhave nahIM. vyavahAranaya paranimittanI apekSAe vastunuM nirUpaNa kare che, tethI karmayukta AtmAnuM kathana vyavahAranayathI ja thAya che. nizcayanaya padArthanA zuddha svarUpane arthAt je vastunuM svarUpa jevuM che tevuM yathArtha rUpe-varNave che ane vyavahAranaya karma yukta saMsArI AtmAnuM kathana kare che. A pramANe nizcaya ane vyavahAranayamAM koI paNa prakArano virodha nathI. bannenuM viSayavastu bhinna bhinna che. bannenuM kSetra alaga alaga che. nizcayanayathI karmanuM kartutva ane bhostRtva AdinuM nirUpaNa thaI zakatuM nathI te muktAtmAnuM ane pudgala Adi zuddha ajIvanuM ja kathana kare che. (14) karmanuM kartutva ane bhostRtva : keTalAka ciMtakoe nizcayanaya ane vyavahAranayanI maryAdAne bhUlI nizcayanayathI karmanAM kartutva, bhoktatvanuM nirUpaNa karyuM che tethI karma siddhAMtamAM aneka prakAranI samasyAo utpanna thaI. saMsArI jIva ane mukta jIvanA bhedanuM vismaraNa; A samasyAonuM kAraNa che ane sAthe ja karma ane pudgalanuM aMtara paNa bhUlAI jAya che. te ciMtakonuM maMtavya che ke jIva karmano kartA ke bhoktA nathI. jo ke dravyakarma paugalika che. padugalanA vikAra che tethI para che. teno kartA AtmA kevI rIte hoya? cetananuM karma cetanarUpa hoya che ane acetananuM karma acetanarUpa. jo cetananuM karma paNa acetanarUpa thaze to cetana ane acetanano bheda naSTa thaIne moTo saMkaradoSa upasthita thaze. tethI pratyeka dravya sva-bhAvanA kartA che, para-bhAvanA kartA nathI. prastuta kathanamAM saMsArI jIvane dravyakarmono kartA ane bhoktA mAnela nathI, tenuM kAraNa karma paulika che. cetana jIva acetana karmane kevI rIte utpanna kare ? A kathanamAM saMsArI azuddha AtmA che
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 210 ] zrI vipAka sUtra tene zuddha caitanya mAnela che ane karmane zuddha pula. paraMtu vAstavika satya e che ke saMsArI jIva zuddha caitanya nathI ane karma zuddha pudgala nathI. saMsArI jIva cetana ane acetana dravyonuM ekameka thayela svarUpa che. e ja pramANe karma paNa pudgalanuM svarUpa nathI paraMtu eka vikRta avasthA che. te avasthA saMsArI jIvanI mAnasika, vAcika ane kAyika pravRttithI nirmita thayela che ane tenAthI saMbaddha che. jIva ane mugala baMne potapotAnI svAbhAvika avasthAmAM rahe to karmano baMdha thato ja nathI. saMsArI jIva sva-bhAvamAM sthita nathI paraMtu tenI sva ane parabhAvanI mizrita avasthA che. tethI tene mAtra sva-bhAvano kartA kevI rIte kahI zakAya? jIva karmono kartA che, ema kahIe to teno artha ema nathI ke jIva pUgalanuM nirmANa kare che. pudgala to pahelethI ja che, tenuM nirmANa jIva nathI karato. jIva to potAnI najIka rahelA pula paramANuone svakAryathI AkRSTa karIne potAnAmAM bheLavIne kSIranIravat kare che. A ja dravyakarmanuM kartatva kahevAya che tethI ekAMtarUpe ema na kahevAya ke jIva dravyakarmono kartA nathI. jo jIva dravyakarmono kartA nathI to teno kartA koNa che? pugala svayaM karmarUpe pariNata thatA nathI, jIva ja tene karma rUpe pariNata kare che. bIjI mahatvapUrNa vAta e che ke dravyakarmonA kartutvanA abhAvamAM bhAvakarmonuM kartutva kevI rIte saMbhavI zake ? dravyakarma ja bhAvakarmane utpanna kare che. siddha dravyakarmothI mukta che tethI bhAvakarmothI paNa mukta che. jyAre e siddha thaI jAya ke karmayukta saMsArI jIva pula-paramANuone karma rUpe pariNata kare che tyAre te karmaphaLano bhoktA paNa siddha thaI jAya. kAraNa ke karmathI baMdhAyelA hoya che te ja tenuM phaLa paNa bhogave che. A pramANe saMsArI jIva karmono kartA ane tenAM phaLano bhoktA che paraMtu mukta jIva karmono kartA paNa nathI ane bhoktA paNa nathI. je vicAraka karmonA kartA ane bhoktA jIvane mAnatA nathI te loko eka daSTAMta Ape che- jema ke eka yuvaka che. tenuM rUpa atyaMta suMdara che, te kAryavaza kyAMka jaI rahyo che. tenA divya ane bhavya rUpane joIne eka yuvatI tenA upara mugdha banI tenI pAchaLa pAchaLa cAlavA lAgI. to temAM te yuvakanuM zuM kartutva che? kartA to te yuvatI che. yuvaka to temAM mAtra nimitta kAraNa che. A pramANe jo pudgala jIva tarapha AkarSAIne karma rUpe parivartita thAya temAM jIvanuM zuM kartuttva che? kartA to yugala svayaM che. temAM jIva mAtra nimitta kAraNa che. A ja vAta karmonA bhoknatvanA saMbaMdhamAM paNa kahI zakAya che. jo A ja pramANe hoya to AtmA karmono kartA, bhoktA, baddha, mukta ke rAga-dveSa bhAvo, siddha thaze nahIM ane bhagavAna tenAthI rahita paNa siddha thaze nahIM paraMtu vAstavika rUpe tema nathI. jema yuvatI yuvakanI pAchaLa mugdha banI cAlI e pramANe jaDa pudgala cetana AtmAnI pAchaLa nathI jatA. pudgala svayaM AkarSita banIne AtmAne pakaDavA mATe doDatA nathI. jIva jyAre sakriya bane che tyAre pugala-paramANu tenI tarapha AkRSTa bane che. AtmAnI sAthe te ekameka bane che. yathAsamaye phaLa ApI AtmAthI pRthaka thAya che. A saMpUrNa prakriyAmAM jIva saMpUrNataH javAbadAra che. jIvanI kriyAthI ja pudgala paramANu tenI tarapha kheMcAya che, baMdhAya che ane yogya phaLa Ape che. A kArya ekalo jIva ja karI zake tevuM nathI ane ekalA pugala ja kare tema paNa nathI. baMnenA sammilita (paraspara maLavAthI) ane pArasparika prabhAvathI ja A kArya thAya che. karmanA kartattvamAM jIvanI A prakAranI nimittatA nathI ke te sAMkhapuruSanI jema niSkriya avasthAmAM nirlepa bhAvathI rahe ane pudgala svayaM karma rUpe pariNata thaI jAya. paraMtu jIva ane pugalanA paraspara maLavAthI ja karmanI
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ | karma siddhAMta - ciMtana 211 utpatti thAya che. ekAMta rUpe jIvane cetana ane karmane jaDa na kahI zakAya. karma-pugalanA sahayogathI jIva kathaMcit jaDa che ane karma paNa caitanyanA saMsargathI kathaMcit cetana che. jyAre jIva ane karma paraspara saMpUrNa rUpe pathaka thaI jAya ane temAM koI paNa prakAre saMbaMdha raheto nathI tyAre te zuddha avasthAmAM AvI jAya che arthAt tyAre jIva ekAMta rUpe cetana banI jAya che ane karma ekAMta rUpe jaDa banI jAya che. saMsArI jIva ane dravyakarma rUpa pulanA maLavA para tenA prabhAvathI ja jIvamAM rAga-dveSAdi bhAvakarmanI utpatti saMbhave che. prazna e che ke jo jIva potAnA zuddha svabhAvano kartA che ane pudgala paNa potAnA zaddha svabhAvano karyA che to rAgadveSa Adi bhAvono kartA koNa ? rAgadveSa Adi bhAva na to jIvanA zuddha svabhAvanI aMtargata che ane na to pudgalanA zuddha svabhAvanI aMtargata che, tethI teno kartA kone mAnavo? teno uttara che - cetana AtmA ane acetana dravyakarmanA mizrita rUpane ja A azuddha-vaibhAvika bhAvonA kartA mAnI zakAya. rAga-dveSAdi bhAva cetana ane acetana dravyonAM saMmizraNathI utpanna thAya che. te ja pramANe mana, vacana ane kAyA Adi paNa saMmizraNathI ja utpanna thAya che. karmonI vibhinnatA ane vividhatAthI ja A badhI vicitratAo thayA kare che. nizcaya daSTie karmanuM kartatva ane bhoktatva mAnanArA ciMtako kahe che ke- AtmA potAnAM svAbhAvika jJAna, darzana, cAritra Adino ane vaibhAvika bhAva, rAga-dveSa Adino kartA che paraMtu tenA nimittathI je pugala paramANuomAM karmarUpe pariNamana thAya che teno kartA te nathI. jema ke ghaDAno kartA mATI che, kuMbhAra nathI. vyavahArathI kuMbhArane ghaDAno kartA manAya che paraMtu teno sAra eTalo ja che ke ghaTa-paryAyamAM kuMbhAra nimitta che. vastutaH ghaTa kRtikAno eka bhAva che tethI teno kartA mATI ja che. paraMtu uparokta udAharaNa barAbara nathI. AtmA ane karmano saMbaMdha ghaDA ane kuMbhAranI jema nathI. ghaTa ane kuMbhAra paraspara ekameka nathI. jyAre AtmA ane karma nIrakSIravat ekameka banI jAya che tethI karma ane AtmAnuM pariNamana ghaTa ane kuMbhAranA pariNamanathI alaga che. karma-paramANuo ane AtmapradezonuM pariNamana jaDa ane cetanAnuM mizrita pariNamana hoya che temAM anivArya rUpe baMne ya paraspara prabhAvita bane che paraMtu ghaTa ane kuMbhAranA saMbaMdhamAM tema nathI. AtmAnA vaibhAvika bhAvonAM kAraNe pudgala-paramANu tenI tarapha kheMcAya che tethI te tenA AkarSaNamAM nimitta che, te paramANu AtmapradezonI sAthe ekameka thaIne karma rUpe pariNata thaI jAya che tethI AtmA karmono kartA che. vaibhAvika bhAvo rUpe AtmAne tenuM phaLa paNa bhogavavuM ja paDe che tethI te karmono bhoktA paNa che. (15) karmanI maryAdA : jaina karma siddhAMtano e spaSTa abhiprAya che ke; karmano saMbaMdha vyaktinAM zarIra, mana ane AtmA sAthe che. vyaktinA zarIra, mana ane AtmAnI eka sunizcita sImA che ane te ja sImAmAM te sImita rahe che. e ja pramANe karma paNa te ja sImAmAM potAnuM kArya kare che. jo karmanI sImA na mAno to AkAzanI jema te paNa sarva vyApaka thaI jaze. vAstavamAM AtmAnuM svadehaparimANatva paNa karmanuM ja kAraNa che. karmane kAraNe AtmA dehamAM che to pachI karma tene choDIne anyatra kyAM jaI zake? saMsArI AtmA hamezA koIne koI
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ 212 | zrI vipAka sUtra zarIramAM baddha rahe che ane tenI sAthe saMbaddha karmapiMDa paNa te ja zarIranI sImAomAM sImita rahe che. ahIM prazna udabhave che ke zarIranI sImAomAM sImita karma potAnI sImAone choDI phaLa ApI zake che? athavA vyaktinAM tana-manathI bhinna padArthonI utpatti, prApti, vyaya AdimAM te javAbadAra banI zake che? je kriyA athavA ghaTanA-vizeSamAM koI vyaktino pratyakSa athavA parokSa koI paNa prakArano saMbaMdha nathI tene mATe paNa zuM te vyaktinA karmane kAraNa mAnI zakAya kharuM? uttara:- jaina karma sAhityamAM karmanA mukhya ATha bheda che temAM eke bheda evo nathI ke jeno saMbaMdha AtmA ane zarIrathI bhinna bIjA padArtha sAthe hoya. jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mohanIya ane aMtarAya karma AtmAnA mULaguNa, jJAna, darzana, sukha ane vIryano ghAta kare che ane vedanIya, Ayu, nAma ane gotra karma zarIranI vibhinna avasthAonuM nirmANa kare che. A pramANe AThe karmono sAkSAt saMbaMdha AtmA ane zarIra sAthe che, anya padArtho ane ghaTanAonI sAthe nathI. paraMparAthI AtmA, zarIra Adi sivAyanA padArtho ane ghaTanAo sAthe paNa karmano saMbaMdha thaI zake che- jo te pramANe siddha thaI zake to. karmono sIdho saMbaMdha AtmA ane zarIra sAthe che. to prazna e thAya ke dhana, saMpatti AdinI prApti puNyajanya kema mAnavAmAM Ave che? uttara :- dhana, svajana AdithI sukha AdinI anubhUti thatI hoya to zubha karmodayanA nimitte bAhya padArthane paNa upacArathI puNyajanya mAnI zakIe. sukha duHkha AdinI anubhUtimAM nimitta, sahAyaka athavA uttejaka thavAnA kAraNe upacAra athavA paraMparAthI bAhya vastuone puNya-pApanuM phaLa mAnavAmAM Ave che. jIvanI vividha avasthAo karmajanya che. zarIra, Indriyo, zvAsocchavAsa, mana, vacana vagere jIvanI vividha avasthAo karmanuM kAraNa che paraMtu patnI athavA patinI prApti, putra-putrInI prApti, saMyoga-viyoga, hAni-lAbha, sukALa-dukALa, pravRtti-prakopa, rAja-prakopa AdinuM kAraNa tenuM potAnuM hoya. e ThIka che ke koI kAryo athavA ghaTanAomAM ApaNuM yatkiMcit nimitta hoI zake paraMtu teno mULa srota tenI aMdara che, ApaNAmAM nahIM. tAtparya e che ke pitAnA puNyodayathI putra janma thato nathI ane pitAnA pApanA udayathI putranuM mRtyu nathI thatuM. putranA janma ane mRtyumAM tenA potAnA karmono udaya che, paraMtu temAM pitAno puNyodaya ane pApodaya sAkSAt kAraNa hotuM nathI. A pramANe pitAnA puNyodaya ane pApodayathI putrano janma ane mRtyu nathI thatAM paraMtu putranA janma ane mRtyu pitAnA puNyodaya ane pApodayanA nimitta thaI jAya che. A pramANe bIjI ghaTanAonA saMbaMdhamAM paNa jANavuM. vyaktinA karmodaya. karmakSaya, karmopazama AdinI potAnI eka sImA che ane te sImA che tenuM zarIra, mana, vacana Adi. te sImAne ullaMghIne karmodaya thato nathI. sArAMza e che ke ApaNAthI bhinna badhA ja padArthonI utpatti ane vinAza mukhyatve tenAM potAnAM kAraNothI ja thAya che. (16) udaya : udayano artha che kAla-maryAdAthI karmonuM svataH phaLa devuM. bAMdhelA karmapudgala potAnuM kArya karavAmAM jyAre samartha thaI jAya tene udaya kahe che. jyAre tenA niSeka(karma pudagalonI eka kALamAM udaya thavA yogya
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ | karma siddhAMta - ciMtana 213 | racanA vizeSa) pragaTa thavA lAge che, te udaya che. be prakAre karmano udaya thAya che- (1) prApta kALamAM karmano udaya (2) aprApta kALamAM karmano udaya. karma baMdha thAya ke tarata ja te ja samaye karma phaLa prApti thatI nathI. te nizcita avadhi pachI ja phaLa Ape che. te vaccenI avadhi (samaya) "abAdhAkALa" kahevAya che. te samaye karmanuM mAtra avasthAna(sattA) hoya che. abAdhAno eka artha aMtara che. baMdha ane udayanI vacceno je kALa che te abAdhAkALa che. dIrghakALa ane tIvra anubhAgavALAM karma tapa Adi sAdhanA dvArA viphaLa banI svalpa samayamAM bhogavAI jAya che. AtmA zIghra nirmaLa banI jAya che. - jo ekAMte svAbhAvika rUpe ja karma udayamAM Ave to Akasmika ghaTanAonI saMbhAvanA ane tapa Adi sAdhanAnI prayojakatA naSTa thaI jAya che. paraMtu apavartanAthI karmanI udIraNA athavA aprApta kALamAM udaya thAya che tethI Akasmika ghaTanAothI karmasiddhAMtamAM saMdeha thato nathI. tapa Adi sAdhanAnI saphaLatAnuM paNa A ja mukhya kAraNa che. karmano paripAka ane udaya, sahetuka paNa thAya che ane nirdetuka paNa. svayaM paNa thAya che ane bIjA dvArA paNa. koI bAhya kAraNanA abhAvamAM paNa krodha, vedanIya pugalonA tIvra vipAkathI koI paNa nimitta vinA krodha AvI gayo, A teno nirdetuka udaya che. te ja pramANe hAsya, bhaya, veda ane kaSAyanA pudgalono paNa udaya thAya che. (10) svataH udayamAM AvanArA karmanA hetu : gatietuka udaya-narakagatimAM azAtAno tIvra udaya hoya che, tene gatietuka vipAka kahe che. sthitihetuka udaya- mohakarmanI utkRSTatama sthitimAM mithyAtva mohano tIvra udaya hoya che. A sthiti hetuka vipAka-udaya che. bhavahetuka udaya-darzanAvaraNa (jenA udayathI UMgha Ave) A badhA saMsArI jIvomAM hoya che to paNa manuSya ane tiryaMca be ne UMgha Ave, deva ane nArakIne nahIM. A bhavahetuka vipAka udaya che. gati, sthiti ane bhavanA kAraNe ghaNAM karmono svataH vipAka-udaya thaI jAya che. (18) bIjA dvArA udayamAM AvanArA karmanA hetu : pulahetuka udaya- koIe patthara pheMkyo, lohI nIkaLyuM, azAtAno udaya thayo. A bIjA dvArA karelo azAtA vedanIyano pula hetuka udaya che. koIe apazabda kahyA, krodha Avyo, A krodha vedanIya pagalono sahetuka udaya che. pudgala pariNAmathI thato udaya- rasavaMtu bhojana jamyA, ajIrNa thayuM, roga thayo. A azAtA vedanIyano udaya che. madirA Adi nazIlI vastuono upabhoga karyo, unmAda Avyo, A jJAnAvaraNano udaya thayo. A pudgala-pariNamana hetuka udaya che. A pramANe vividha kAraNothI karmono udaya thAya che. jo A badhAM kAraNo na maLe to karmono vipAka
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 214] zrI vipAka sUtra rUpe udaya thato nathI. udayano bIjo bheda che pradezodaya. AmAM karmanA phaLano spaSTa anubhava nathI thato. A karmavedananI aspaSTAnubhUtivALI dazA che, je karma-baMdha thAya che te avazya bhogavAya ja che. gautame pUchayuM- bhagavan! zuM karelAM pApa karma bhogavyAM vinA chUTatAM nathI? bhagavan- hA, gautama ! e vAta sAcI che. gautama bhagavana! kevI rIte? bhagava7- gautama ! karmanA be prakAra che- (1) pradezakarma (2) anubhAgakarma. je pradezakarma che te avazya bhogavAya che ane anubhAga karma che te anubhAga(vipAka) rUpe keTalAka bhogavAya che ane keTalAka bhogavAtA nathI. (19) puruSArthathI bhAgyamAM parivartana AvI zake che : vartamAnamAM ApaNe puruSArtha karIe tenuM phaLa cokkasa maLe ja. bhUtakALanI daSTie tenuM mahattva hoya athavA na hoya, vartamAnamAM karAyelo puruSArtha jo bhUtakALamAM karAyelA puruSArthathI maMda hoya to te bhUtakALamAM karelA puruSArtha para prabhAva na pADI zake. jo vartamAnamAM karAyelo puruSArtha bhUtakALanA puruSArthathI prabaLa hoya to te bhUtakALanA puruSArthane niSphaLa banAvI zake che. karmanI mAtra baMdha ane udaya A be ja avasthA hota to baddha karmanA parivartanane avakAza na hota paraMtu tenI bIjI avasthA paNa che- (1) apavartanAthI- karmasthitinuM alpIkaraNa (sthitighAta ane rasanuM maMdIkaraNa-rasaghAta) thAya che (2) udvartanAthI karma-sthitinuM dIrghakaraNa ane rasanuM tIvrIkaraNa thAya che. (3) udIraNAthI lAMbA samaya pachI udayamAM AvanArAM karma zIghra-tatkALa udayamAM Ave che. (4) eka karma zubha hoya che ane teno vipAka paNa zubha hoya che paraMtu te azubha paNa thaI jAya che. eka karma azubha che teno vipAka paNa azubha hoya che paraMtu zubha paNa thaI jAya che. karmanA udayamAM A aMtaranuM mULa kAraNa saMkramaNakaraNa(baddhakarmamAM AtmA dvArA anyathAkaraNa) che. AvI karmonI bIjI avasthAone kAraNe arthAt apavartana, udvartana, saMkramaNa vagere kAraNonAM kAraNe puruSArthathI bhAgyamAM kaMIka parivartananI zakyatA svIkAravI paDe che. sAmAnya rUpe pUrvakRta karma anusAra ja bhAgyanuM vartana thAya che ane vizeSa puruSArthathI jIva keTaluMya parivartana karI zake che. mATe ja kahI zakAya che ke vyavahAramAM puruSArtha pradhAna hoya che, tethI jIva sakriya rahIne potAnuM jIvana ghaDatara karI zake che. ekalA bhAgyane bharoSe niSkriya thaI rahevAnI jarUra nathI. (20) AtmA svataMtra che ke karmane AdhIna : saMkramaNa sivAya sAmAnya rUpe jevuM karma kare che tevuM ja tenuM phaLa tene maLe che. zubha karmanuM phaLa zubha ane azubha karmanuM phaLa azubha hoya che. karmanI mukhya be avasthA che- baMdha (grahaNa) ane udaya (phaLa).
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ | karma siddhAMta - ciMtana | 215 | karma bAMdhavAmAM jIva svataMtra che paraMtu tenuM phaLa bhogavavAmAM te svataMtra nathI. jema koI vyakti bhAMga pIvAmAM svataMtra che paraMtu tenuM pariNAma bhogavavAmAM parataMtra che. tenI IcchA na hoya to paNa bhAMga tenuM pariNAma pradarzita kare ja che, tyAM tenI IcchAnuM koI astitva rahetuM ja nathI. pUrvokta kathanano bhAva evo nathI ke baMdhAyelAM karmonA vipAkamAM AtmA kAMI paNa parivartana karI zakato nathI. jevI rIte bhAMganA nazAnI virodhI vastunuM sevana karavAmAM Ave to bhAMgano nazo caDato nathI athavA to thoDo ja caDe che. e ja pramANe prazasta adhyavasAyothI pUrvabaddha karmanA vipAkane maMda karI zakAya che tathA naSTa paNa karI zakAya che. te avasthAmAM karma pradezodayathI ja nirjIrNa thaI jAya che. tenI kAlika maryAdA(sthitikALa)ne ghaTADIne zIdhra udayamAM paNa lAvI zakAya che. * * bIjA zabdomAM ema paNa kahI zakAya ke jIvane kALa Adi labdhionI anukULatA jyAre hoya che tyAre te karmone harAvI zake che ane karmonI bahulatA hoya che tyAre jIva tenAthI dabAI jAya che. tethI kyAreka jIva karmane AdhIna hoya che ane kyAreka karma jIvane AdhIna hoya che. karmanA be prakAra che- (1) nikAcita- jeno vipAka niSphaLa na jAya te (2) anikAcita- jeno vipAka niSphaLa paNa thaI zake che. bIjA zabdomAM- (1) nirupakrama- teno koI pratikAra hoto nathI, teno udaya anyathA na thaI zake (2) sopakrama- je upacAra sAdhya hoya che. tenA udayamAM parivartana saMbhava che. jIva nikAcita karmodayanI apekSAe karmAdhIna hoya che. dalikanI apekSAe baMne vAto che- jyAM sudhI jIva te karmano kSaya karavAno prayatna na kare tyAM sudhI jIva te karmane AdhIna ja hoya che ane jyAre jIva prabaLa puruSArthathI manobaLa ane zarIrabaLa Adi sAmagrInA sahayogathI satpuruSArtha kare che tyAre karma tene AdhIna bane che. jema ke- udayakALa pahelAM karmane udayamAM lAvI khapAvI devAM, tenI sthiti ane rasane maMda karI devAM. tapazcaryA dvArA pUrvabaddha karmonI sthiti ane phaLa-zakti naSTa karI tene ati zIghratAe khapAvavAmAM Ave che. pAtaMjala yogabhASyamAM paNa adaSTajanya vedanIya karmanI traNa gatio batAvI che. temAM eka gati e che keTalAMka karma phaLa ApyA vinA ja prAyazcita Adi dvArA kSaya pAme che, tene jaina pAribhASika zabdomAM pradezodaya kahela che. (21) udIraNA : udIraNAno artha che kAlamaryAdAnuM parivartana. gautama svAmIe bhagavAnane prazna karyo- bhagavan! jIva udIrNa karma pudgalonI udIraNA kare che athavA anudIrNa karma pudgalonI udIraNA kare che? uttara - jIva anudIrNa ane udIraNA karavA yogya karma-pudagalonI udIraNA kare che- (1) udIrNa karma-pugalonI udIraNA punaH karavAmAM Ave to te udIraNAnI kyAMya paNa parisamApti thatI nathI, tethI udIrNanI udIraNA nathI thatI (2) je karma pudgalonI udIraNA vartamAnamAM nahIM paraMtu sudUra
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 216] zrI vipAka sUtra bhaviSyamAM thavAnI che athavA jenI udIraNA thavAnI nathI te anudIrNa karmapudgalonI paNa udIraNA thatI nathI (3) je karmapudgalano udaya thaI gayo che (udayAMtara pachI) te zaktihIna thaI gayA che, tenI paNa udIraNA thatI nathI (4) je karmapugala vartamAnamAM udIraNA yogya (anudIrNa paraMtu udIraNA yogya) che, tenI ja udIraNA thAya che. (23) udIraNAnuM kAraNa : karma jyAre svAbhAvika rUpe udayamAM Ave che tyAre navA puruSArthanI AvazyakatA nathI rahetI. abAdhAkALanI sthiti pUrNa thatAM ja karmapudgala svataH udayamAM Ave che. sthiti kSaya pahelAM ja udIraNA dvArA karmane udayamAM lAvI zakAya che tethI AmAM vizeSa prayatna athavA puruSArthanI AvazyakatA rahe che. AmAM bhAgya ane puruSArthano samanvaya che. puruSArthathI karmamAM paNa parivartana thaI zake che. A vAta pUrNa rUpe spaSTa che. karmanI udIraNA "karaNa"thI thAya che. karaNano artha yoga" che. yoganA traNa prakAra mana, vacana ane kAyA. utthAna, baLa, vIrya Adi tenA ja bheda che. yoga zubha ane azubha be prakAre che. mithyAtva, avrata, pramAda, kaSAya rahita yoga zubha che ane kaSAya sahita yoga azubha che. sat pravRtti ane asat pravRtti baMnethI udIraNA thAya che. (23) vedanA : gautama svAmIe pUchyuM, he bhagavan! anya darzanIono evo mata che ke badhA jIvo evaMbhUta vedanA (jevI rIte karma bAMdhyAM che, te pramANe) bhogave che. to zuM A vAta yathArtha che? bhagavAna- he gautama! anya darzanIonuM te ekAMta kathana mithyA che. mAro evo abhiprAya che ke keTalAka jIvo evaMbhUta vedanA bhogave che ane keTalAka ana-evaMbhUta vedanA paNa bhogave che. gautama- bhagavan! e kevI rIte? bhagavAna- je jIva kRta karmAnusAra vedanA bhogave che te evaMbhUta vedanA bhogave che ane je jIva kRtakarmathI anyathA vedanA bhogave che te ana-evaMbhUta vedanA bhogave che. kAraNa ke keTalAMka karmomAM udvartana apavartana ane saMkramaNa vagere thavAthI parivartita rUpe paNa vedanA bhogavAya che. (ra4) nirjarA : AtmA ane kArmaNavargaNAnA paramANu e baMne pRthaka che.jyAM sudhI te alaga che tyAM sudhI AtmA, AtmA che ane paramANu-paramANu che, jyAre baMneno saMyoga thAya che tyAre paramANu "karma" kahevAya che. karma-prAyogya paramANuM jyAre AtmA sAthe coTe che tyAre te karma kahevAya che. tenA para potAno prabhAva pADyA pachI te akarma banI jAya che. akarma thatAM ja te AtmAthI alaga paDI jAya che. jyAre alaga paDe tyAre tene nirjarA kahevAya che. keTalAMka phaLa DALa para pAkyAM pachI tUTe che to keTalAMka phaLa prayatnathI pakAvavAmAM Ave che. baMne
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ karma siddhAMta - ciMtana 217 phaLa pAke to che paraMtu baMnenI pAkavAnI prakriyA pRthak--pRthak che. je svAbhAvika pAke temAM ghaNo samaya lAge ane je prayatnathI pakAvavAmAM Ave tene alpa samaya lAge. karmano paripAka paNa A ja pramANe thAya che. nizcita kALa maryAdAthI je karma paripAka thAya che te nirjarA ne vipAkI nirjarA kahe che. tene mATe koI paNa prakArano navo prayatna karavo paDato nathI tethI A nirjarA dharma paNa nathI ane adharma paNa nathI. nizcita kALa maryAdA pahelAM zubha yogathI karmano paripAka thaIne nirjarA thAya che, te avipAkI nirjarA kahevAya che. A nirjarA sahetuka che. teno hetu zubha-prayAsa che, tethI dharma che. (rapa) pahelAM AtmA ke karma ? prazna :- pahelAM AtmA ke karma ? baMnemAM paheluM koNa ane pachI koNa ? A prazna che. uttara H- AtmA ane karma baMne anAdi che. AtmA sAthe karma saMtatino anAdikALathI saMbaMdha che. pratipaLa -pratikSaNa jIva navAM karma bAMdhe che. evI koI paNa kSaNa nathI jemAM saMsArI jIva karma na bAMdhato hoya. A dRSTie AtmAnI sAthe karmano saMbaMdha sAdi paNa kahI zakAya paraMtu karma saMtatinI apekSAe AtmAnI sAthe karmano saMbaMdha anAdi che. (26) anAdino aMta kevI rIte ? prazna :- AtmAnI sAthe karmano saMbaMdha anAdithI che to teno aMta kevI rIte thaI zake ? kAraNa ke je anAdi che teno nAza nathI thato. uttara :- anAdino aMta nathI thato, A sAmudAyika niyama che. te jAti sAthe saMbaMdha rAkhe che. vyakti vizeSamAM A niyama ekAMte ghaTI zakato nathI. suvarNa ane mATIno saMbaMdha anAdi che to paNa te pRtha-pRthak thAya che. e ja pramANe AtmA ane karmanA anAdi saMbaMdhano aMta Ave che. eka vyaktinI apekSAe koI paNa karma anAdi nathI. koI eka karma vizeSano anAdikALathI AtmA sAthe saMbaMdha nathI. pUrvabaddha karmasthiti pUrI thatAM ja karma AtmAthI chUTA paDI jAya che. navAM karma baMdhAtAM rahe. A pramANe pravAha rUpe AtmAnI sAthe karmono saMbaMdha anAdi kALathI che, eka karmanI apekSAe nahIM. tethI anAdikALanAM karmono aMta thAya che. saMvarathI navAM karmono Avato pravAha aTake che ane tapathI saMcita karmono kSaya thAya che, tyAre AtmA mukta bane che. (20) AtmA baLavAna ke karma ? AtmA ane karmamAM vadhAre zaktizALI koNa ? AtmA ke karma ? samAdhAna- AtmA paNa baLavAna che ane karma paNa baLavAna che. AtmAmAM anaMta zakti che, to karmamAM paNa anaMta zakti che. kyAreka jIva kALa Adi labdhionI anukULatA hoya to karmone harAvI de che ane kyAreka karmonuM jora vadhI jAya to jIva tenAthI dabAI jAya che. khANa daSTie karma baLavAna hoya paraMtu aMtardaSTie AtmA ja baLavAna che kAraNa ke karmano kartA AtmA che. te karoLiyAnI jema pote ja jALa bAMdhI temAM phasAya che. jo te Icche to karmone kApI zake che. karma
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 218 | zrI vipAke sUtra game teTalAM baLavAna hoya to paNa AtmA tenAthI paNa vadhAre zaktizALI che. laukika dRSTie paththara kaThora che ane pANI mulAyama che paraMtu komaLa pANI paththaranA paNa TukaDe TukaDA karI nAkhe che. kaThora zikharone paNa bhedI nAMkhe che. e ja pramANe AtmAnI zakti karmathI vadhAre che. AtmAne potAnI virATa zaktinuM jJAna nathI tyAM sudhI karmone potAnAthI vadhAre baLavAna mAnIne tenAthI dabAto rahe che ane jyAre jJAna thaI jAya tyAre tenAthI mukta banI zake che. (28) Izvara ane karmavAda : jainadarzananuM A spaSTa maMtavya che ke jIva jevAM karma bAMdhe che tevAM ja tene phaLa svataH maLe che. nyAyadarzananI jema te karmaphaLanA niyattA, dAtA, Izvarane nathI mAnato. karmaphaLanuM niyamana karavA mATe IzvaranI AvazyakatA nathI. karma paramANuomAM jIvAtmAnA saMbaMdhathI eka viziSTa pariNAma samutpanna thAya che tethI te dravya, kSetra, kALa, bhAva, gati, sthiti, prabhUti, udayane anukULa sAmagrIthI vipAka devAmAM samartha thaIne AtmAnA saMskArone malina banAve che tethI tenA phaLa bhogavAya che. amRta ane viSa, pathya ane apathya bhojananuM jJAna na hovA chatAM paNa AtmA sAthe saMyoga thavA para te potapotAnI prakRtine anukuLa vipAka utpanna kare che. te koInI paNa preraNA vinA ane kAMI paNa jJAna vinA potAnuM kArya kare ja che. potAno prabhAva pADe ja che. jevI rIte gaNita karanAra mazIna jaDa hovA chatAM paNa aMka gaNavAmAM bhUla na kare e ja pramANe karma paNa jaDa hovA chatAM phaLa devAmAM bhUla karatAM nathI. tene mATe Izvarane niyaMtA mAnavAnI jarUra nathI. Izvara paNa aMte to te ja phaLa Ape; jIve jevAM karma bAMdhyAM hoya te karmathI viparIta te kAMI paNa ApavA samartha nathI. A pramANe eka bAju Izvarane sarva zaktimAna mAnavA ane bIjI bAju tene aNu mAtranA parivartanano adhikAra na Apavo te kharI rIte to Izvarano upahAsa che. tethI e paNa siddha thAya che ke karmanI zakti IzvarathI paNa vadhAre che ane Izvara paNa tene AdhIna rahIne ja kArya kare che. bIjI daSTie joIe to karmamAM paNa kAMI ja karavAnI zakti nathI kAraNa ke te IzvaranA AdhAre ja potAnuM phaLa ApI zake che. A pramANe baMne paraspara AdhIna raheze. AnA karatAM to A ja tarkasaMgata che ke karmane ja potAnuM phaLa ApanAra svIkArI laIe tethI IzvaranuM Izvaratva paNa akSaNa raheze ane karmavAdanA siddhAMtamAM paNa koI virodha Avaze nahIM. jaina saMskRtinI ciMtanadhArA A ja kathananuM samarthana kare che. (29) karmamAM saMvibhAga thato nathI : vaidikadarzananuM maMtavya che ke AtmA sarva zaktimAna IzvaranA hAthanI kaTha putaLI che. tenAmAM svayaM kiMI paNa kArya karavAnI kSamatA nathI. svarga ane narakamAM mokalanAra, sukha ane duHkhano dAtA Izvara che. IzvaranI preraNAthI ja jIva svarga ane narakamAM jAya che. jainadarzananA karmasiddhAMte A kathananuM khaMDana karatAM kahyuM che ke Izvara koInuM utthAna ke patana karanAra nathI. te to vItarAga che. AtmA ja potAnuM utthAna ane patana kare che. jyAre AtmA svabhAvadazAmAM ramaNa kare che tyAre utthAna kare che ane jyAre vibhAvadazAmAM ramaNa kare che tyAre tenuM patana thAya che.
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ | karma siddhAMta - ciMtana 219 | mabaMdhana paraMparAno nathI. A karmanuM sAmAnya kAryo che. jeTalAM vibhAgadazAmAM ramaNa karanAra AtmA ja vaitaraNI nadI ane kUTazAlmalI vRkSa che. svabhAvadazAmAM ramaNa karanAro AtmA kAmadhenu ane naMdanavana che. sukha-duHkhano kartA ne bhoktA AtmA svayaM ja che. zubha mArge cAlato AtmA potAno mitra che ane azubha mArge cAlanAra AtmA pote ja potAno zatru che. jainadarzana spaSTa kahe che ke jIvane sukha-duHkha maLe che teno nirmAtA AtmA pote ja che. AtmA jevAM karma kare tevAM ja tene phaLa bhogavavAM paDe. vaidikadarzana ane bauddhadarzananI jema te karmaphaLanA saMvibhAgamAM vizvAsa karatA nathI. vizvAsa karatA tathI eTaluM ja nahIM paNa te vicAradhArAnuM khaMDana paNa kare che. eka vyaktinuM karma bIjAne ApI zakAya nahIM. jo te ApI zakAtuM hoya to puruSArtha ane sAdhanAnI kiMmata zuM? puNya-pApa karaze koI ane bhogavaze koI. tethI te siddhAMta yuktisaMgata nathI. (30) karmanuM kArya : karmanuM mukhya kArya che AtmAne saMsAramAM Abaddha rAkhavo. jyAM sudhI karmabaMdhana paraMparAno pravAha cAlu raheze tyAM sudhI AtmA mukta banI zakato nathI. A karmanuM sAmAnya kArya che. vizeSa rUpe joIe to bhinna bhinna karmonAM bhinna kAryo che. jeTalAM karma che eTalAM ja kArya che. (31) ATha karma : jaina karmazAstranI daSTie karmanI mULa prakRti ATha che. tenAthI prANIone bhinna bhinna prakAranAM phaLa maLe che. tenAM nAma che- (1) jJAnAvaraNIya (2) darzanAvaraNIya (3) vedanIya (4) mohanIya (5) AyuSya (6) nAma (7) gotra (8) aMtarAya. A ATha karma-prakRtionA be avAMtara bheda che. temAM cAra ghAtI ane cAra aghAtI che. (1) jJAnAvaraNIya (2) darzanAvaraNIya (3) mohanIya (4) aMtarAya. A cAra ghAtI che. (1) vedanIya (2) Ayu (3) nAma (4) gotra. A cAra aghAtI che. je karma AtmA sAthe baMdhAIne tenA svarUpano athavA tenA svAbhAvika guNono ghAta kare che te ghAtI karma che. tenI anubhAga zaktinI sIdhI asara AtmAnA jJAna Adi guNo para thAya che, tenAthI guNono vikAsa aTake che. jevI rIte vAdaLAMo sUryanA prakAzane AcchAdita kare, tenA kiraNone bahAra na AvavA de. e ja pramANe ghAtakarma AtmAnA mukhya guNa (1) anaMtajJAna (2) anaMtadarzana (3) anaMtasukha (4) anaMtavIrya, jevA guNone pragaTa thavA detA nathI. jJAnAvaraNIya-darzanAvaraNIya karma AtmAmAM jJAna-darzana zaktinA prAdurbhAvane roke che. mohanIya karma AtmAnA sabhya zraddhA ane samyaka cAritraguNane roke che tethI AtmAne anaMtasukha prApta thatuM nathI. aMtarAya karma AtmAnI anaMtavIrya zakti Adino pratighAta kare che tenAthI AtmA potAnI anaMta virATa zaktino vikAsa karI zakatA nathI. A pramANe ghAtakarma AtmAnA vibhinna guNono ghAta kare che. je karma AtmAnA nija guNano ghAta na karatAM mAtra AtmAnA pratijIvI guNono ghAta kare che te aghAtI karma che. aghAtI karmono sIdho saMbaMdha paudgalika dravyo sAthe hoya che. tenI anubhAga zakti jIvanA guNo para sIdhI asara karatI nathI. aghAtI karmonA udayathI AtmAno paugalika dravyo sAthe saMbaMdha
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 220 | zrI vipAka sUtra joDAya che tethI AtmA" amUrto mUrta rUva" rahe che. tene zarIra rUpI kArAgRhamAM keda thaI baMdhAvuM paDe che. te AtmAnA guNa (1) avyAbAdha sukha (2) akSayasthiti guNa (3) amUrtikatva (4) agurulaghubhAva ne pragaTa thavA detA nathI. vedanIya karma AtmAnA AvyAbAdha sukhane DhAMke che. AyuSya kame AtmAnA akSayasthiti guNane pragaTa thavA na de. nAmakarma AtmAnA arUpIguNane DhAMke che. gotra karma AtmAnA agurulaghu guNane DhAMke che. aghAtIkarma A pramANe potAno prabhAva dekhADe che. jyAre ghAtakarmano nAza thAya che tyAre AtmA kevaLajJAna, kevaLadarzananA dhAraka arihaMta banI jAya che ane aghAtI karmano nAza thAya che tyAre siddha, buddha, mukta banI jAya che. AThe karmonI avAMtara aneka uttara pravRtti che. vistAra bhayathI ahIM te Apela nathI. (3ra) karmaphaLanI tIvratA-maMdatA : karmaphaLanI tIvratA ane maMdatAno mukhya AdhAra tagnimittaka kaSAyonI tIvratA ane maMdatA che. kaSAyonI tIvratA jenAmAM jeTalI vadhAre haze eTalAM ja azubhakarma prabaLa banaze ane kaSAyonI maMdatA jeTalI vadhAre haze, teTalAM tenAM zubha karma prabaLa baMdhAze. (33) karmonA pradezanuM vibhAjana : AtmA mAnasika, vAcika ane kAyika kriyAo dvArA je karmapradezono saMgraha kare che te pradezo aneka prakAre vibhakta thaIne AtmA sAthe baMdhAya che. ATha karmomAM Ayukarmane sauthI thoDo hisso maLe che. nAma ane gotra baMnene barAbara hisso maLe che. tenAthI thoDo vadhAre bhAga jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya ane aMtarAya karmone maLe che. A traNeno hisso barAbara rahe che. tenAthI vadhAre bhAga mohanIya karmane maLe che. sahuthI vadhAre bhAga vedanIyakarmane maLe che. A pradezonuM punaH uttara pravRttiomAM vibhAjana thAya che. pratyeka prakAranAM baMdhAyelAM karma pradezonI nyUnatA ke adhikatAno A ja mukhya AdhAra che. (34) karmabaMdha : AkhA lokamAM koI sthAna evuM nathI jyAM karmavargaNAnA pugala na hoya. AtmA mAnasika, vAcika ane kAyika pravRtti kare che ane kaSAyAgnithI udIpta thAya che tethI te karmayoga pugalone sarva dizAothI grahaNa kare che. AgAmomAM spaSTa nirdeza che ke ekeMdriya jIva vyAghAta na paDe to cha dizAmAMthI karma grahaNa kare che. jo vyAghAta hoya to kyAreka traNa, cAra ane kyAreka pAMca dizAmAMthI grahaNa kare che paraMtu zeSa jIvo niyamathI sarva dizAmAMthI karma grahaNa kare che paraMtu kSetramAM maryAdA che ke je kSetramAM te sthita hoya te ja kSetramAM sthita karmayogya pudgalone grahaNa kare che, anyatra sthita pugalone nahIM. sAthe e paNa yAda rAkhavuM ke yogonI caMcaLatAmAM jeTalI adhikAdhikatA haze te pramANe cUnAdhika rUpe jIva karma pudgalone grahaNa karaze. yogonI pravRtti maMda haze to paramANuonI saMkhyA paNa ochI haze. zAstrIya bhASAmAM Ane ja pradezabaMdha kahe che. bIjA zabdomAM kahIe to AtmAnA asaMkhyAta pradeza che te pradezomAM eka eka pradeza para anaMtAnaMta karmapradezono baMdha thAya te pradezabaMdha che arthAt jIvanA pradezo ane karma pudgalonA
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ | karma siddhAMta - ciMtana . [ 221] pradezonuM paraspara baMdhAvuM te pradezabaMdha che. gautama svAmIe mahAvIra svAmIne pUchayuM, bhagavana ! jIva ane pudgala paraspara eka bIjAthI baddha, eka bIjAthI spaSTa, eka bIjAmAM avagADha, eka bIjAmAM sneha-pratibaddha hoya che ane eka bIjAmAM ekameka thaIne rahe che? uttaramAM mahAvIre kahyuM- he gautama ! hA, rahe che. he bhagavan! Ama zA mATe kaho cho? he gautama ! jevI rIte eka hRda-sarovara hoya te pANIthI kinArA sudhI bhareluM che, pANIthI chalochala che, bharelA ghaDAnI jevuM che. jo koI puruSa te sarovaramAM eka moTI chidrovALI naukA choDe to te gautama ! te naukA te AzravadvAro-chidro dvArA bharAtI pANIthI paripUrNa, cheka sudhI bharAyelI, pANIthI DhaMkAyelI thaIne bharelA ghaDA jevI thaze ke nahIM ? hA, bhagavad thaze. he gautama ! e kAraNe huM kahuM chuM ke jIva ane pugala paraspara baddha, pRSTa, avagADha ane pratibaddha che ane paraspara ekameka thaIne rahe che. A pramANe Atmapradezo ane karma-pudgalono saMbaMdha pradezabaMdha che. (35) prakRtibaMdha ane sthitibaMdha : yogonI pravRtti dvArA grahaNa karAyelAM karmaparamANu jJAnane AvRta kare che, darzanane DhAMke che, sukhaduHkhano anubhava karAve che. kArmaNavargaNAnA pudgalo jyAre AtmA sAthe baMdhAyA te pahelAM eka sarakhA hatA. AtmA sAthe baMdhANA ke tarata ja temAM aneka prakAranA svabhAva utpanna thaI jAya che. Ane zAstrIya bhASAmAM prakRttibaMdha kahe che. pratibaMdha ane pradezabaMdha yogonI pravRttithI thAya che. mAtra yogonI pravRtti dvArA je karmabaMdha thAya che te sUkI dIvAla para havAnA jhoMkAnI sAthe AvanArI retI samAna che. agiyAramA, bAramA ane teramA guNasthAne kaSAyanA abhAvanA kAraNe karmabaMdha e pramANe thAya che. kaSAyarahita pravRttithI thanAra karmabaMdha, nirbaLa, asthAyI ane nAmamAtrano hoya che, tenAthI saMsAranI vRddhi thatI nathI. kaSAya sahita yogonI je pravRtti thAya che tenAthI amuka samaya sudhI AtmAthI karma alaga nathI paDatA. AvI samayanI maryAdA pudgalomAM nirmita thAya che. A kALa maryAdAne ja AgamanI bhASAmAM sthitibaMdha kahe che. bIjA zabdomAM kahIe to AtmA dvArA grahaNa karAyelA jJAnAvaraNIya Adi karmapudgalono samUha keTalA samaya sudhI Atmapradezo sAthe raheze, tenI maryAdA te sthitibaMdha che. (36) anubhAga baMdha : jIva dvArA grahaNa karAyela zubhAzubha karmonI prakRtiono tIvra, maMda Adi vipAka te anubhAgabaMdha che. udayamAM AvavA para karmano anubhava tIvra yA maMda thaze, te prakRtti AdinI jema karmabaMdhanA samaye ja
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ rarara | zrI vipAka sUtra nakkI thaI jAya che tene anubhAgabaMdha kahe che. karma jyAre udayamAM Ave tyAre potAnI mULa prakRtti pramANe ja phaLa Ape che. jJAnAvaraNIyakarma phaLa devAnI potAnI zakti pramANe jJAnanuM AcchAdana kare che. darzanAvaraNIyakarma darzanane DhAMke che. A pramANe bIjAM karma paNa potAnI prakRti pramANe tIvra yA maMda phaLa pradAna kare che. tenI mULa prakRtimAM pheraphAra nathI thato. paraMtu uttara pravRtionA saMbaMdhamAM A niyama saMpUrNapaNe lAgu paDato nathI. eka karmanI uttara prakRti te ja karmanI anya uttara prakRtirUpe parivartana pAmI zake che. jevI rIte matijJAnAvaraNIyakarma, zrutajJAnAvaraNIyakarmarUpe pariNata thaI jAya che ane tenuM phaLa paNa zrutajJAnAvaraNarUpe ja hoya che. uttara prakRtiomAM paNa ghaNI prakRti evI che ke je sajAtIya hovA chatAM paNa paraspara saMkramAtI nathI. jevI rIte darzanamohanIya ane cAritramohanIya. AyukarmanI uttara pravRttiomAM paNa saMkramaNa nathI thatuM. jevI rIte nArakInuM AyuSya tiryaMcanA AyuSya rUpe athavA anya AyuSyarUpe parivartana pAmatuM nathI. e ja pramANe bIjAM AyuSya paNa samajavAM. prakRtinA saMkramaNanI jema baMdhakAlIna rasamAM paNa parivartana thaI zake che. maMda rasavALAM karma, tIvra rasavALAM karma rUpe badalAI jAya che ane tIvra rasavALAM maMdarasa rUpe badalI zakAya che. ataH jIva evaMbhUta tathA ana-evaMbhUta vedanA sahe che. (30) karmanI agiyAra avasthAo : jijJAsA thAya ke karmonuM vedana evaMbhUta e ana-evaMbhUta hoya to temAM mULa kAraNa zuM che? jaina karmasAhitya samAdhAna kare che ke karmanI vibhinna avasthAo che. tenA mukhya agiyAra bheda che. (1) baMdha (2) sattA (3) udvartana-utkarSa (4) apavartana-apakarSa (5) saMkramaNa (6) udaya (7) udIraNA (8) upazamana (9) nidhatta (10) nikAcita (11) abAdhAkALa. (1) baMdhaH- AtmA sAthe karma paramANuonuM joDAvuM, kSIra-nIravat ekameka thavuM, te baMdha che. baMdhanA cAra prakAranuM varNana pUrve thaI gayuM che. (2) sattA H- baMdhAyeluM karma potAnuM phaLa ApIne jyAM sudhI AtmAthI alaga nathI paDatuM tyAM sudhI te AtmA sAthe ja joDAIne rahe che. tene jaina dArzaniko sattA kahe che. (3) uddavartana-utkarSa :- AtmAnI sAthe baMdhAyelAM karmanI sthiti ane anubhAgabaMdha tatkAlIna pariNAmomAM pravahamAna kaSAyanI tIvra athavA maMdadhArAne anurUpa hoya che. tyAra pachInI sthiti vizeSa athavA bhAvavizeSanA kAraNe te sthiti ane rasamAM vRddhi thavI te uddavartana--utkarSa che. (4) apavartana-apakarSa :- pUrvabaddha kamabaMdhanI sthiti ane anubhAgane kAlAMtaramAM ghaTADI devA te apavartana apakarSa che. A pramANe udvartana-utkarSathI viparIta apavartana-apakarSa che. (5) saMkramaNa :- eka prakAranA karma paramANuonuM bIjA prakAranA karma paramANuonA rUpamAM parivartita thavAnI prakriyAne saMkramaNa kahe che. A prakAranA parivartana mATe keTalIka nizcita maryAdAo che, teno ullekha pahelAM karela che. saMkramaNanA cAra prakAra che- (1) prakRtti saMkramaNa (2) sthiti saMkramaNa (3) anubhAga
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ | karma siddhAMta - ciMtana. [ 223 | saMkramaNa (4) pradeza saMkramaNa. (6) udaya:- karmonAM phaLane udaya kahevAya che. jo karma potAnuM phaLa ApIne nirjarI jAya to te vipAkodaya che ane phaLa ApyA vinA ja udayamAM AvIne nAza pAme, to pradezodaya che. (7) udIraNA - nizcita samaya pahelAM karmanuM udayamAM AvavuM te udIraNA che. jevI rIte samaya pahelAM ja prayatnapUrvaka kerI Adi phaLa pakAvavAmAM Ave che. te ja pramANe sAdhanA dvArA baMdhAyelA karmane nizcita samaya pahelAM ja bhogavIne kSaya karI zakAya che. sAmAnya rIte e niyama che ke je karmano udaya hoya che tenA sajAtIyakarmanI udIraNA thAya che. (8) upazamana - karmo hovA chatAM paNa te udayamAM na AvI zake tevAM nirbaLa banAvI devAM te upazama che arthAtu karmanI te avasthA ke jemAM udaya athavA udIraNA koIno saMbhava na hoya paraMtu udvartana, apavartana ane saMkramaNanI saMbhAvanA hoya te upazamana che. jevI rIte aMgArAne rAkhathI evI rIte DhAMkI devAmAM Ave ke jethI te potAnuM kArya na karI zake paraMtu rAkha jevI dUra karavAmAM Ave ke tarata ja aMgArA dajhADavA, bALavA lAge che. eja pramANe upazamabhAva dUra thatAM ja upazAMta karma udayamAM AvIne potAnuM phaLa Ape che. (9) nidhatta :- jemAM karmonI udIraNA ane saMkramaNa na thaI zake paraMtu udvartana ane apavartananI saMbhAvanA hoya te nidhatta che. tenA paNa cAra prakAra che- (1) prakRti nidhatta (2) sthiti nidhatta (3) anubhAga nidhatta (4) pradeza nidhatta. (10) nikAcita - jemAM udvartana, apavartana, saMkramaNa ane udIraNA A cAra avasthAono abhAva hoya te nikAcita che arthAtu AtmAe je rIte karma bAMdhyAM hoya e ja rIte bhogavyA vinA tenI nirjarA thatI nathI. tenA paNa prakRti, sthiti, anubhAga ane pradeza ema cAra prakAra che. (11) abAdhAkALaH- karma bAMdhyA pachI amuka samaya sudhI te phaLa na Ape, te avasthAnuM nAma abAdhA avasthA che. je karmanI sthiti jeTalA sAgaropamanI hoya, eTalA ja so varSano teno abAdhAkALa hoya che. jevI rIte jJAnAvaraNIyanI sthiti trIsa koTAkoTi sAgaropamanI che, to abAdhAkALa teno traNahajAra varSano thAya. zrI bhagavatIsUtramAM mULa ATha karmapravRttiono abAdhAkALa batAvela che ane prajJApanA sUtramAM tenI uttara-pravRttiono paNa abAdhAkALa batAvyo che. jijJAsuoe mULa graMtha jovo joIe. jaina karma sAhityamAM karmonI A avasthAo ane prakriyAonuM je vizleSaNa che te bIjA dArzanikonA sAhityamAM daSTigocara thatuM nathI. hA, yogadarzanamAM niyata vipAkI, aniyatavipAkI ane AvAyagamananA rUpamAM karmanI trividha dazAno ullekha karyo che. niyata-vipAkI karmano artha che- je nizcita samaye potAnuM phaLa ApIne ja nAza pAme. aniyatavipAkI karmano artha che je karma phaLa ApyA vinA ja AtmAthI pRthaka thaI jAya ane AvAyagamanano artha eka karma bIjA karmamAM bhaLI jAya. yogadarzananI A trividha avasthAnI tulanA kramazaH nikAcita, pradezodaya ane saMkramaNanI sAthe thAya che. (37) karma ane punarjanma : punarjanmano artha che- vartamAna jIvananI pachInuM paraloka jIvana. paraloka jIvana kayA jIvanuM kevuM
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vipAka sUtra hoya teno mukhya AdhAra te jIvanA pUrvakRta karmo che. jIva potAnAM ja pramAdanAM kAraNe bhinna bhinna janmAMtara kare che. punarjanma karmasaMgI jIvonA thAya che. atIta karmonuM phaLa ApaNuM vartamAna jIvana che ane vartamAna karmonuM phaLa ApaNuM bhAvI jIvana che. karma ane punarjanmano avicchedya saMbaMdha che. 4 AyuSya karmanA pudgala paramANu jIvamAM deva-nAraka Adi avasthAomAM gatinI zakti utpanna kare che tethI jIva navA janma sthAnamAM utpanna thAya che. bhagavAna mahAvIre kahyuM- krodha, mAna, mAyA ane lobha A punarjanmanA mULanuM poSaNa karanArA che. gItAmAM kahyuM che... jevI rIte jIrNa vastrano tyAga karI manuSya navAM kapaDAM pahere che e ja pramANe jIrNa yA jUnA zarIrane tyajI jIva mRtyu pachI navA zarIrane dhAraNa kare che. A Avartana pravRttithI thAya che. tathAgata buddhe potAnA pagamAM kAMTo vAgavA para kahyuM ke A vipAka phaLa meM pUrvajanmamAM karelA prANI vadhanuM che. navajAta zizune harSa, bhaya, zoka Adi thAya che tenuM mULa kAraNa pUrvajanmanI smRti che. janmatAM ja bALaka stanapAna karavA lAge che te pUrvajanmamAM karelA AhAranA abhyAsanuM kAraNa che. jema eka yuvakanuM zarIra bALaka zarIranI uttaravartI avasthA che te ja pramANe bALakanuM zarIra pUrvajanma pachI thanArI avasthA che.navajAta zizumAM je sukha duHkhano anubhava thAya che, te paNa pUrva anubhavayukta hoya che. jIvana prati moha ane mRtyunA / pratye bhaya che, te paNa pUrvabaddha saMskAronuM pariNAma che. jo te anubhava pUrva janmomAM na hota to sadyojAta zizumAM evI vRttio na hoI zake. A pramANe aneka yuktio dvArA ciMtakoe punarjanma siddha karela che. karmanI sattA svIkAravA para tenAM phaLarUpa paraloka athavA punarjanmanI sattA paNa svIkAravI joIe. je karmonuM phaLa vartamAna bhavamAM nathI maLatuM te karmone bhogavavA mATe punarjanma mAnavo Avazyaka che. punarjanma ane pUrvabhava mAnavAmAM na Ave to kRtakarmano nirhetuka vinAza ane akRta karmane bhogavavAnuM mAnavuM paDaze. AvI sthitimAM karma vyavasthA dUSita thaI jaze. A doSonA parihAra karavA mATe ja karmavAdIoe punarjanmanI sattA svIkArI che. (39) pAzcAtya vicAraka ane punarjanma bhAratanA badhA dArzanikoe ja nahIM paraMtu pAzcAtya vicArakoe paNa punarjanmanA saMbaMdhamAM vicAra abhivyakta karela che. teno saMkSipta sArAMza A pramANe che- (1) grIsa dezanA mahAna tattvavettA pleToe darzananI vyAkhyA karI che ane tenuM kendrabiMdu punarjanmane mAnela che. (2) pleTonA priya ziSya erisToTala punarjanmanA siddhAMtane mAnavA mATe eTalA badhA AgrahazIla hatA ke teoe potAnA samakAlIna dArzanikone AhvAna karatAM kahyuM hatuM ke ApaNe kyAre ya e matano Adara na karavo joIe ke ame mAnava chIe tathA ApaNA vicAra mRtyuloka sudhI ja maryAdita na rAkhatAM ApaNA daivI aMzane jAgRta karI amaratvane prApta karIe.
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ | karma siddhAMta - ciMtana . 225 | (3) lUtharanA mata pramANe bhAvI jIvanano niSedha karavAno artha che svayaMnA Izvaratvano tathA uccatara naitika jIvanano niSedha ane vairAcArano svIkAra. (4) phrAMsanA dharma pracAraka mosilAM tathA IsAI saMta pAlanA mata pramANe- dehanI sAthe ja AtmAno nAza mAnavo eTale ke vivekapUrNa jIvanano aMta ane vikAramaya jIvanane mATe dvAra kholavA. (5) phreMca vicAraka renanano abhiprAya che ke bhAvI jIvanamAM vizvAsa na karavo te naitika ane AdhyAtmika patananuM kAraNa che. (6) maikaTagArTanI daSTie AtmAmAM amaratvanI sAdhaka yuktiothI ApaNA bhAvI jIvananI sAthe ja pUrvajanmanI siddhi thAya che. (7) sara henarI jonsa lakhe che ke amaratvanA niSedhano artha che pUrNa nAstikatA. (8) zrI piMgala paiTise tenA amaratva vicAra nAmanA graMthamAM lakhyuM che ke mRtyu viSayaka ciMtane ja manuSyane sAcA arthamAM manuSya banAvyo che. A pramANe kahIe to te atizayoktipUrNa nathI. - uparokta alpa avataraNothI paNa e spaSTa thAya che ke vizvanA badhA ja zreSTha vidvAnoe AtmAnI amaratA ane punarjanmanA siddhAMtano svIkAra karyo che.
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ e 3 ne e gara prANa Agama batrIsInA ta sahadhyogI dAtAo : prathama Agama vimocaka: mAtuzrI caMpAbena zAMtIlAla paraSottamadAsa saMghavI tathA mAtuzrI mRdulAbena navanItarAya zAMtIlAla saMghavI nA smaraNa sAthe sau. kuMdanabena jayaMtIlAla zAMtIlAla saMghavI zrI navanItarAya zAMtIlAla saMghavI zrI rAjIva jayaMtIlAla, zrI zaileza navanItarAya, zrI hirena navanItarAya saMghavI sutAdhAra muMbaI U.S.A. AkolA U.S.A. muMbaI * mAtuzrI kusumabena zAMtilAla zAha haste - suputra zrI INita - Do. nItA zAha, zrI bhASita - darzitA zAha mAtuzrI savitAbena Do. nAnAlAla zAha (hemANI) suputra zrI satISa - razmi zAha, suputrI zrImatI Do. bhAratI -Do. razmikAMta zAha sAdhvI subodhikA (bhadrA) jaina TrasTa, mAtuzrI lalitAbena popaTalAla zAha (hemANI) bahena-zrImatI latA zarada zAha, zrImatI harSA bhUpendra modI zrImatI dattA girIza zAha (pU. subodhikAbAI ma. nA bhAI-bhAbhI) suputra zrI muMjAla - vijyA, zrI bhAvina - tejala, suputrI nivizA manISa mahetA * pU. AratIbAI ma. nA baheno - zrImatI sarojabena jazavaMtarAya domaDiyA zrImatI harSAbena vasaMtarAya lAThIyA haste- zrI alakeza, zrI priyeza, zrI hemala mAtuzrI jayAbena zAMtIlAla kAmadAra, mAtuzrI ramAbena choTAlAla daphatarI haste zrImatI premilAbena kirITabhAI daphatarI Do. bharatabhAI cImanalAla mahetA suputra-cI. malaya, suputrI zrImatI virala AziSa mahetA mAtuzrI vijyAlakSmIbahena mANekacaMda zeTha suputra zrI dilasukhabhAI zeTha, zrI caMdrakAMtabhAI zeTha (zeTha bilDarsa) zrI ratiguru cerITebala TrasTa, haste TI. Ara. dozI * zrI ratiguru cerITebala TrasTa, haste TI. Ara. dozI zrI ratiguru cerITebala TrasTa, haste TI. Ara. dozI zrI ratiguru cerITebala TrasTa, haste TI. Ara. dozI * mAtuzrI hIrAgaurI harilAla dozI, zrImatI pUrNimAbena narendradozI haste-narendra-mInAdozI, ku. meghanA, ku. dezanA U.S.A. rAjakoTa rAjakoTa rAjakoTa rAjakoTa rAjakoTa rAjakoTa rAjakoTa
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjakoTa muMbaI muMbaI * muMbaI rAjakoTa muMbaI muMbaI muMbaI muMbaI cembara mAtuzrI kAzmIrAbena kAMtibhAI zeTha haste - zrImatI hetala saMjaya zeTha, ku. upAsanA, ku. kIMjala * mAtuzrI jazavaMtIbena zAMtIlAla turakhIyA, zrImatI bhAvanA dilIpa turakhIyA haste - dilIpa esa. turakhIyA, suputra- zrI pArasa - riddhi turakhIyA * mAtuzrI kiraNabena pravINacaMdradozI haste suputra zrI nIrava - tejala dozI, ku. priyAMzI, ku. jhIla mAtuzrI maMjulAbena chabIladAsa cUDagara haste - suputra zrI ketana - AratI cUDagara, ku. dhruvI zrI lakSmIcaMdabhAI jasANI parivAra zrI praviNabhAI gaMbhIradAsa pArekha ku. vidhi girIza jozI, kumAra kuzAna girIza jozI haste - zrImatI nIlAbena girIzabhAI jozI zrI parezabhAI sumatIbhAI zAha * zrI kizorabhAI zAha * zrI ramezabhAI gaTulAla kAmadAra mAtuzrI lIlAvatIbena nImacaMda nathubhAI dozI, sva. kizorakumAra nImacaMda dozI, sva. mRdulA kuMdanakumAra mahetA. haste - harSada ane kumakuma dozI mAtuzrI tArAbena modI mAtuzrI madhukAMtAbena naMdalAla bhImANI haste- zrI rAjezabhAI bhImANI * mAtuzrI kIkIbena desAI, haste - zrI zailezabhAI mInAbena desAI zrI aMjalabhAI DhAMkI gurubhakta zrI hemendrabhAI pUMjANI * mAtuzrI caMpakabena zazIkAMtabhAI mahetA, haste - suputrI zrI kirITa-arUNA, zrI ajaya-nItA, zrI kamaleza - divyA, suputrI - nirUpamA - niraMjana dozI mAtuzrI narmadAbena rUganAtha dozI, haste - zrI kAMtIbhAI rUganAtha dozI * zrI hemalatAbena naTavaralAla maNIyAra mAtuzrI amRtabena bhagavAnajI avalANI parivAra haste - zrI ramaNIkabhAI bhagavAnajI avalANI * zrI kezavajIbhAI zAha parivAra kalakattA kalakattA kalakattA muMbaI muMbaI rAjakoTa muMbaI kalakattA vaDodarA kalakattA kalakattA
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ U.S.A. U.S.A. AkolA AkolA kolhApura muMbaI muMbaI kalakattA kuta anumodaka zrImatI Do. bhAratIbena - Do. razmikAMta kAMtIlAla zAha zrImatI latAbena - zrI zaradabhAI kAMtIlAla zAha zrImatI harSA bhUpendra modI, zrImatI jImitA hirena modI, zrImatI Do. zruti maheza varmA, zrImatI bhavitA jayaMta IMgaLe zrI saurASTra dazAzrImALI prANa mahilA maMDaLa, haste - adhyakSA sau. harSAbena modI mAtuzrI nirmaLAbena lAlacaMda bharavADA * zrI parezabhAI ramezacaMdra sutarIyA * mAtuzrI suzIlAbena kAMtIlAla paMcamIyA * zrI mInAbena harIzabhAI desAI yuta sadasya zrI pAritoSa Ara. zAha * zrImatI rAjula rajanIkAMta zAha * jaina jAgRti senTara * zrI mukunda Ara. zeTha * zrI ketanabhAI zAha zrImatI guNavaMtIbena praphullacaMdradomaDIyA zrI sudhIrabhAI pI. zAha zrI rAjeza kalyANabhAIgAlA zrImatI mRdulAbena navanItarAya saMghavI haste - sau. hInA zaileza saMghavI, sau. sonala hirena saMghavI muMbaI muMbaI vAzI (muMbaI) muMbaI muMbaI muMbaI muMbaI muMbaI kalakattA
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ //////elc7/ 22/Lele ki/ kala/ mATe madaAYANa pAra HThe sa ha7 para pah! rANamANa a l mI rahI aude che //TaHelp/es/eD//toTa//es/e/za/eleke Balle/c/PR 222e/re. WWW / SLR marI 12 TH # mArI paNR dhAma dvArA dA/Na /// maNiThe FIR !! B/P A.''
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ a bit a bit tan mAM zA | Kalme by he is mAno Ayo ja na thAya A zo. Aga zAstra Agama za 2 Pat 212AL sa sa khUba za da ya ka aa nAma yAM. sago ja sAmA ja gAma che ane zA Aga zA mA zAstra AgA zAstra A Agama /
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ PARASDHAM Vallabh Baug Lane, Tilak Road, Ghatkopar (E), Mumbai - 400 077. Tel: 32043232 www.parasdham.org www.jainaagam.org