________________
| [ ૩૦ ] શબ્દ જોડે છે, તે સૂચવે છે કે આ કેવળજ્ઞાન પાંચમું છે, અથવા અનંતર (આંતરા રહિત) જ્ઞાનનું સરખાપણું બતાવનારજ છે. અને આ અપ્રમત્ત યતિને મન:પર્યવ જ્ઞાન થાય તેમ કેવળજ્ઞાન પણ તેવા અપ્રમત્તને થાય, તથા તેમાં પૂર્વનાં ત્રણ જ્ઞાનમાં વિપર્યયભાવ હતો, પણ આ બે જ્ઞાનમાં નથી.
પ્ર.––મતિજ્ઞાન અને શ્રુતજ્ઞાનમાં શું વિશેષ છે?
ઉ૦–-ઉત્પન્ન થયેલ પણ નાશ ન પામ્યું હોય, તેવા પદાર્થનું ગ્રાહક વર્તમાન કાળ સંબંધી મતિજ્ઞાન છે. અને શ્રુતજ્ઞાન તે ત્રણ કાળ સંબંધી તે ઉત્પન્ન વિનષ્ટ અથવા ન ઉત્પન્ન થયેલ (ભવિષ્યને) એવા પદાર્થનું ગ્રાહક છે, આ બન્નેને જે ભેદ છે, તેજ વિશેષ છે. અને અવગ્રહ વિગેરે મતિજ્ઞાનના અઠ્ઠાવીશ ભેદ છે, અને શ્રુતજ્ઞાનના અંગ અને અંગ સિવાયના વિશ અને ચૌદભેદ છે, (પહેલા કર્મ ગ્રંથમાં તેના ભેદે જુઓ) અથવા મતિજ્ઞાન છે, તે પિતાનું જ પ્રકાશક છે, પણ કુતજ્ઞાન તે પોતાને તથા બીજાં જ્ઞાનને પણ પ્રકાશે છે, એટલું ટુંકામાં સમજવા માટે બતાવ્યું છે.
પ્ર–આ જ્ઞાનેને આવે અનુક્રમ કેમ લીધે છે?
ઉ૦-પરોક્ષપણા વિગેરેના સરખાપણાથી તથા મતિ, શ્રુતજ્ઞાનને સદ્ભાવમાં બીજા જ્ઞાનને સંભવ હોવાથી મતિ અને શ્રુતજ પહેલાં લીધાં છે.
પ્ર–મતિજ્ઞાન શ્રુતજ્ઞાનના પહેલાં કેમ લીધું? ઉ–ભાવશ્રુત અતિપૂર્વક હોય છે. તત્વાર્થ સૂત્રના અ.
