________________
[ ૩૭] दुव्वयणे बहुवयणं, छट्ठी विहत्ती ए भण्णई चउत्थी जह हत्था तह पाया, णमोऽत्थु देवाहि देवाणं ॥१॥
માગધીમાં દ્વિવચન ન હોવાથી તેને બદલે બહુવચન થપરાય છે, જેમ કે જેવા હાથે છે, તેવા પગે છે, અને ચોથીને બદલે છઠ્ઠી વિભક્તિ વપરાય છે, જેમકે દેવાધિદેવેને નમસ્કાર થાઓ. (આ ભેદ માગધી અને સંસ્કૃત વ્યાકરણ ભણેલાને જાણતા છેતેથી એમ અર્થ લે કે ઈહા અને અપાય અર્ધા મુહૂર્તના પ્રત્યેક છે. મુહર્તા એટલે બે ઘડી ૪૮ મિનીટ તેનું અર્ધ તે એક ઘડી છે, ગાથામાં તુ શબ્દ એ વિશેષ સૂચવે છે, કે આ વ્યવહારની અપેક્ષાએ મુહૂર્વાધ છે. તત્વથી તે અંતર્મુહૂર્ત છે, અન્ય આચાર્યો કહે છે કે મુહૂત્તિધને બદલે મુહૂર્તાન્ત શબ્દ છે, તેને અર્થ આ થાય છે કે અંતર તે મધ્ય છે, એટલે ઈહ અપાય ભિન્ન મુહૂર્તના છે, અને તે અંતર્મુહૂર્તને કાળજ છે.
કલન તે કાળ છે, અને જેની હદ પક્ષ માસ ઋતુ અયન સંવત્સર વિગેરેના આટલા માપવાળી નથી, તે અસંખ્ય કાળ છે, એટલે તે પપમ વિગેરે છે, જે ગણાય તે સંખ્યા અને આટલી સંખ્યા પક્ષ માસ વિગેરે ગણાય, તે સંખ્યા પ્રમાણ છે, તે સંખ્યા સાથે માથાના જ શબ્દથી “સંત ” ની ધારણ થાય છે, એમ જાણવું, તેને ભાવાર્થ આ છે, કે “અવાય ” થયા પછી ઉત્તરકાળ અવિસ્મૃતિરૂપ અંતમુહૂ
છે, એ પ્રમાણે સ્મૃતિને પણ કાળ છે, પણ વાસનારૂપ તે
