________________
[૧૧૮] પાની નિક્તિને ૨ ઉપઘાત નિક્તિને અને ૩ સૂત્ર સ્પર્શિક નિર્યુક્તિનો અનુગ છે, તેમાં નિક્ષેપ નિર્યુક્તિ અનુગમ તે હમણાં બતાવ્યાજ છે, જેની પછી નામાદિનું અનુઆખ્યાન (વ્યાખ્યાન) કહ્યું છે, હવે ઉપઘાત નિર્યુંક્તિના અનુગામને પ્રસ્તાવ છે, અને તે ઉદ્દેશા વિગેરેના દ્વારના લક્ષણવાળો છે, તેમાં મહાન વિષય હોવાથી વિશ્વના થાઓ ! માટે આરંભમાં મંગળ કહે છે,
પ્ર. મંગળ તે પૂર્વે કહેલું છે ફરી તેનું શું પ્રજન છે? અને એકવાર મંગળ કહ્યા પછી પણ ફરી કહે છે તે પછી દરેક દ્વારે દરેક અધ્યયને દરેક સૂત્રે પણ મંગળ કહેવું જોઈએ !
ઉપરના પ્રશ્નનને ઉત્તર કેઈ આચાર્ય આ આપે છે, કે મંગળ શાસ્ત્રના પ્રારંભમાં મધ્યમાં અને અંતમાં કહેવું જોઈએ, તેમાંનું પ્રથમનું કહ્યું, અને હવે મધ્ય મંગળ કહે છે, પણ તે ઉત્તર વ્યાજબી નથી, કારણ કે શાસ્ત્રને આરંભ કર્યા પહેલાં મધ્ય મંગળને અવકાશ ક્યાંથી હોય ? ત્યારે તે આ ચાર્ય ફરી ખુલાસે કરે છે કે “ચાર અનુગ દ્વાર રૂપ” શાસ્ત્ર છે, તેમાં બે અનુગ દ્વાર “ઉપકમ નિક્ષેપનું વર્ણન કર્યું, હવે ત્રીજે અનુગ દ્વારા કહેવા પહેલાં મધ્યમંગળને અવસર છે, અને અનુગ દ્વારેની શાસ્ત્ર અંગતા (પ્રસિદ્ધ) છે,
તેને અહીં હરિભદ્રસૂરિજી ખુલાસે કરે છે કે એમ વિચારતાં પણ આ શાસ્ત્રનું મધ્યમંગળ ન થાય, કારણ કે
