________________
[ ૧૭૮] ઋષિભાષિત તે દેવેંદ્રસ્તવ વિગેરેની નિર્યુક્તિ કહીશ, (ક્રિયા અભિધાનનું કારણ એ છે કે આમાં અનેક જુદા ગ્રંથને વિજય છે, તથા શાસ્ત્રારંભમાં સમાસ વ્યાસરૂપ પણે હેવાથી અદુષ્ટજ છે) આ નિર્યુક્તિઓ સ્વમતિ કલ્પનાથી નહિ, પણ જિનેશ્વરના ઉપદેશવડે કહીશ, તથા તે નિયુક્તિઓ ઉદાહરણ હેતુ કારણ પદના સમૂહ યુક્ત કહેવાશે.
સાધ્ય સાધન અન્વય વ્યતિરેકનું બતાવનાર દષ્ટાંત છે, સાધ્ય ધર્મના અવય વ્યતિરેકના લક્ષણવાળો હેતુ છે,
ગાથામાં હેતુની પહેલાં દષ્ટાંત લેવાનું કારણ એ છે કે કઈ વખત હેતુને કહ્યા વિના પણ દષ્ટાંત લેવાય છે, તે ન્યાય બતાવવા માટે છે, જેમકે “ગતિના પરિણામે પરિણત જીવ પુદગલને ઉપષ્ટભક ધર્માસ્તિકાય છે, જેમ મત્સ્ય વિગેરેને સલિલ (પાણી) છે, તથા કેઈ વખતે એકલે હેતુજ દષ્ટાંત વિના કહેવાય છે, જેમકે અમારેજ આ ઘોડે છે, કે તે સિવાય આવાં વિશિષ્ટ ચિન્હ બીજામાં ન હોય, તેજ નિયુકિતકારે પણ કહ્યું છે, जिणवयण सिद्ध, चेव भण्णइ कत्थवी उदाहरण । आसज उसो यारं, हे ऊवि कहंचिय भणेजा ॥१॥
જિનેશ્વરનું વચન સિદ્ધ છે, તેથી કઈ વખત ઉદાહરણ કહેશે, અને કોઈ વખત શ્રોતાને આશ્રય હેતુ પણ કહેશે–
કારણ તે ઉપપત્તિ માત્ર છે, જેમકે નિરૂપમ સુખવાળા સિદ્ધ છે, કારણ કે જ્ઞાનમાં કઈ પ્રકારે ખામી નથી, (મતિ
