________________
[૧૭] શબ્દ કેવી રીતે બને તે માટે પાણીનીનાં સૂત્ર૭–૧–૧૦૦ ૩ ૨–૧૬ ૩-૨–૨૦ લાગુ પાડેલ છે) જેના વડે તરાય તે તીર્થ છે, તે તીર્થ નામ આદિ ચાર ભેદે છે, તેમાં આગામથી વ્યતિરિક્તમાં દ્રવ્ય તીર્થ નદી વિગેરેને સમ ભૂભાગ અપાય. રહિત હોય તે છે, અને તેની સિદ્ધિમાં તરિતા, તરણ, તરણેય છે, તેથી સિદ્ધ થયું કે પુરૂષ બાહથી અથવા નાવ વિગેરેથી ત્યાં તરે છે, તે તરિતા છે, એનું દ્રવ્ય પણું એટલા માટે છે, કે તે તર્યા પછી તરવાનું બાકી રહે છે, તેમ તે જગ્યાએ તરતાં વખતે ડુબી પણ જવાય, અને તેવી જગ્યાએ તીર્થમાં સ્નાન કરતાં બાહામેલ દૂર થાય છે, પણ ત્યાં પાણીના જીવને દુ:ખ થવાથી પ્રાણાતિપાત વિગેરે અત્યંતર મેલનું કારણ નવું થાય છે, આ અત્યંતર મેલ સર્વથા દૂર થયા વિના તેવા બાહ્યમેલની ઉત્પત્તિના નિષેધ (અટકાવ)ને અભાવ છે, પણ પૂર્વે સંસારી અથવા મિથ્યાત્વને આશ્રયી ક્રિયાઓ કરી જે કર્મમળ પ્રાપ્ત કર્યો હોય, તો તે અશુભ કૃત્યથી વિરૂદ્ધ સમ્યગ્દર્શન પામી સાથે ક્રિયા કરવાથી અને નિર્મળ ભાવના ભાવવી કે જેથી તે મેલ ક્ષય થાય છે, પણ તે સ્નાન વિગેરેની ક્રિયા કરવાથી તે કર્મમળ ક્ષય ન થાય તે ખરી રીતે વિચારતાં ભવતરણ (મેક્ષ) ની પ્રાપ્તિ ન થાય, માટે ભાવ તીર્થ તે ન આગમથી સંઘ છે, સમ્યગ્દર્શન આદિ પરિણામથી તે એકમેક પણે છે, તેથી કહ્યું છે, કે, રિત મત્તે તિર્લ્સ? તિજે રે તિશે? જમા ! अरिहा ताष नियमा तित्थ यरे, तित्थं पुण चाउवण्णो તમ સાત ગાવા. પ્ર. તીર્થ છે, તે તીર્થ છે કે
