________________
[૧૨૭] કદાચ ઉત્પાદ થાય તે કદાચ વ્યય પણ થાય, કેઈ વખતે બંને પણ થાય, તેમાં દાવાનળનું દષ્ટાંત છે, જેમ કેઈ દાવાનળ એક કાળેજ એક બાજુએ દીપે (બળે) અને બીજી બાજુએ બુઝે, તેમ એક ભાગમાં અવધિ થાય અને બીજે ઠેકાણે ચવિજાય (નષ્ટ થાય,) ૬૨ છે
અહીં દેખનારને સર્વ બાજુએ સંબદ્ધ પ્રદી૫ (દીવા) ની પ્રભાના સમૂહ માફક હોય તે અવધિને અત્યંતર અવધિ કહે છે, તેની લબ્ધિ અત્યંતર લબ્ધિ છે. તે હોય ત્યારે તુ શબ્દ વિશેષણ છે, તે એમ સૂચવે છે કે ઉત્પાત અને પ્રતિપાત અને એક સમયમાં ન હોય, દ્રવ્યાદિના વિષયમાં, ત્યારે કેમ છે? ઉત્પાદ હોય અથવા પ્રતિપાત એક સમયમાં હાય,
અપિ શબ્દ એવના અર્થ માં છે, તેને ભાવાર્થ આ છે, કે પ્રદીપને ઉત્પાદ અથવા પ્રતિપાત (બુઝવું) એક સમયમાં એક હાય, પણ અત્યંતર અવધિમાં બે સાથે ન હોય, કારણકે એક દ્રવ્યના ઉત્પાદ વ્યય બંને સાથે એક સમયે ન હોય, જેમ અંગુલીનું આકુંચ (સંકેચ) અને પ્રસારણ (લાંશું કરવું) સાથે ન હોય, ૬૩ છે પ્રતિપાત અને ઉત્પાદ દ્વાર કહ્યા, હવે સંવેક જે મારા પતિ કર ગાથામાં કહ્યું, તેમાં દ્રવ્ય આદિ ત્રણને પરસ્પર ઉપર નિબંધ કો, હવે દ્રવ્ય પર્યાયને પ્રસંગથીજ ઉત્પાદ પ્રતિપાતના અધિકારમાં પરસ્પર ઉપ નિબંધ બતાવે છે.
