________________
[૧૫] દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ, ભાવ છે, નામ સ્થાપના સુગમ છે, અને. દ્રવ્ય ઉપક્રમ આગમ ને આગમ એમ બે ભેદે છે, આગમથી જ્ઞાતા પણ ઉપયોગ રહિત છે, અને નોઆગમથી જ્ઞ શરીર ભવ્ય શરીર તદવ્યતિરિક્ત એમ ત્રણ ભેદે છે. તદ્દવ્ય તિરિક્ત ના ત્રણ ભેદ છે, સચિત્ત અચિત્ત અને મિશ્રદ્રવ્ય ઉપક્રમ છે, સચિત પદ પદ અપદના ઉપાધિ ભેદથી ભિન્ન છે અને તે દરેક પણ પરિકર્મમાં અને વસ્તુ વિનાશમાં એમ બે ભેદે છે. પરિકમે તે દ્રવ્યને ગુણથી વિશેષ પરિણામવાળુ કરવું તેમાં આ ઉપક્રમ કામ લાગે, જેમકે ઘી વિગેરેના ઉપગથી પુરૂષને શરીર ઉપર વર્ણ વિગેરે (તેજ) વધે, અથવા કાન
ધને વારવા વિગેરેની ક્રિયા છે, અન્યાચાર્યો તે કહે છે, કે શાસ્ત્ર ગંધર્વ નૃત્ય વિગેરેની કળા મેળવવી હોય તે પણ દ્રવ્ય ઉપક્રમ છે, પણ તે બરાબર નથી કારણ કે તે શાસ્ત્ર વિગેરેનું જ્ઞાન વિજ્ઞાન રૂપે છે, અને તે ભાવ પણુમાં ગણાય છે, પણ આત્મ દ્રવ્યના સંસ્કારની વિવક્ષાની અપેક્ષાએ શરીર વર્ણ વિગેરે કરવાની માફક કે અંશે દ્રવ્ય ઉપક્રમ. પણ થાય, આ પ્રમાણે પટ મેના વિગેરેને શીખવીને સંસ્કારી બનાવે છે તથા ચોપગાં હાથી વિગેરેને જે શીખવે છે તે તથા ઝાડ વિગેરેને કેઈ ઉપાયદ્વારા તેનું આયુ વધારવું સુતાર વિગેરેને ઉપયેગી બનાવવું તે પણ દ્રવ્ય ઉપક્રમ છે. - પ્રવે-જે પોતાની મેળે ભવિષ્યમાં ઝાડને સુતાર વિગેરેથી સુધારામાટે ઉપાય લેવાય તેમાં દ્રવ્ય ઉપક્રમતા યોગ્ય છે, પણ
