________________
[ ૯૯ ] જાણવી; કારણ કે દ્રવ્ય પર્યાયે પરિસ્થલ હેવાથી અને ક્ષેત્ર કાળ સૂક્ષમ હોવાથી ક્ષેત્રકાળ વધવાનું નક્કી નથી, પણ દ્રવ્યની વૃદ્ધિ થાય તે પર્યાની વૃદ્ધિ અવશ્ય થાય છે, (ગાથામાં તુ” “જ” ના અર્થમાં છે) પણ પર્યાની વૃદ્ધિમાં દ્રવ્યની વૃદ્ધિમાં ભજના જાણવી; કારણ કે દ્રવ્યથી પર્યાયોનું સૂક્ષમણું વિશેષ છે, અક્રમવત્તિ (સ્પર્શ રસ વિગેરે) એની પણ વૃદ્ધિનો સંભવ છે, એટલે પર્યાયની વૃદ્ધિ થાય, તે પણ કાળવૃદ્ધિને અભાવ છે, જે ૩૬ છે
પ્ર–જઘન્ય મધ્યમ ઉત્કૃષ્ટ ભેદથી ભિન્ન એવા અવધિ જ્ઞાન સંબંધી ક્ષેત્ર કાળના અંગુળ આવલિકાના અસંખ્યય ભાગથી ઉપલક્ષિતમાં પરસ્પર પ્રદેશ અને સમય સંખ્યા પરિસ્થલ અને સૂકમપણું છે ખરું, પણ તે કેટલામા ભાગે રહીન અધિકપણું છે?
ઉ–જેનું વર્ણન કરવું છે, તે આવલિકાના અસંખ્યય ભાગ આદિ કાળથી અસંમેયગણું ક્ષેત્ર છે, કેવી રીતે ? તે કહે છે, सुहुमोय होइ कालो, तत्तो सुहुमयरं हवा खित्तं; अंगुल सेढीमित्ते, ओसप्पिणीओ असंखेजा ॥ नि. ३७ ।।
સૂક્ષમ (ઝીણે) કાળ છે, કારણ કે તે સે કમળ કમળનાં પત્ર સાથે ભેદવા જોરથી પ્રયાસ કરીએ, તે પણ એક પત્ર ભેદાતાં અસંખ્યાતા સમય વીતી જાય, તેથી પણ ક્ષેત્ર - ધારે સૂક્ષ્મ બતાવેલ છે, કારણ કે અંગુલ શ્રેણી માત્ર ક્ષેત્રમાં એક
