________________
[૩૫] અર્થમાં છે, આ પ્રમાણે તિર્થંકર, ગણધર કહે છે. એથી એમ સૂચવ્યું છે કે કેવળી સિવાયના બધા સાધુઓમાટે શાસ્ત્રનું પરતંત્રપણું છે, જેમ કેવળી કહે, તે પ્રમાણે સમજવું.
આ પ્રમાણે શબ્દને અધિકારે શ્રોત્ર ઇંદ્રિયના નિબંધન રૂપ અવગ્રહવિગેરે બતાવ્યા. શેષ ઇંદ્રિય સંબંધી રૂપ વિગેરેથી જણાતા પદાર્થો ઝાડનું ઠુંઠું, પુરૂષ, કેષ્ટપુટ (સુગંધી વસ્તુ) તથા સંભૂત કરિલ્લ માંસ સાપ કમળની નાલ વિગેરેમાં તે પ્રમાણે જાણવું. (આંખથી દૂર જતાં શંકા થાય, કે શું દેખાય છે, પછી નિશ્ચય થાય. તે પ્રમાણે નાકથી સુગંધી, જીભથી રસ અને શરીરથી સ્પર્શ થાય, તેને બંધ અનુક્રમે થાય આ પ્રમાણે મનના પણ સ્વપ્નમાં શબ્દ વિગેરે સંબંધી વિગેરે જાણવા. બીજી જગ્યાએ સ્વમમાં ઇદ્રિના વ્યાપારના અભાવમાં મને ગમે તેમ દેડે છે, તે જાણવા.
વ્યંજન અવગ્રહ ચાર પ્રકારનું છે. કારણ કે તેમાં આંખ અને મને છોડીને છે, અર્થાવગ્રહ પાંચ ઇંદ્રિ અને મન એમ છ ભેદે છે, તે પ્રમાણે ઈહા અને અપાય ધારણામાં પણ છે છ ભેદ જાણવા. કુલે અઠ્ઠાવીશ ભેદ જાણવા.
બીજા આચાર્ય એમ કહે છે કે, અર્થોને અવગ્રહણમાં અવગ્રહ થાય છે, તે મતિજ્ઞાનનો જ ભેદ છે. એ પ્રમાણે ઈહામાં પણ જાણવું. ભાવાર્થમાં ભેદ નથી અથવા પ્રાકૃત શૈલીવડે અર્થના વશથી વિભક્તિને પરિણામ થાય છે. જેમ આચારાંગમાં લખ્યું છે, કે “ જ રહુ છુ ને સંવાર માવતિ ,
