________________
[ ૭૪ ]
છે, તેથી ઉપકરણ ઇંદ્રિયવડે જે સમજાય તે શબ્દાદિ પરિણત દ્રવ્ય તે વ્યંજના છે. તેઓના અવગ્રહ તે વ્યંજન અવગ્રહ છે. આ વ્યંજન અવગ્રહ આંખ અને મન સંબંધી નથી, આકીની ચાર ઈંદ્રિયાના છે. કારણ કે આંખ અને મન તે અન્નને પદાર્થ ના દૂરથીજ મેધ થાય છે, તે સંબંધી અપ્રાખકારીપણું પાંચમી ગાથામાં કહેશે કે શબ્દ છે, તે કાનમાં પડેલા સમજાય, પણુ રૂપ તા દૂરથી દેખે છે.
વ્યંજન અવગ્રહના છેલ્લા સમયથી જે શબ્દાદિ અના એપ ગ્રહણ થયા તે અર્થાવગ્રહ છે. તેના ભાવાર્થ આ છે, કે સામાન્ય માત્ર નિર્દેશ વિના ગ્રહણ થાય, તે એક સમય સબંધી ખેાધ છે. તથા તે અર્થાવગ્રહ પછી વિચાર થાય કે
આ શુ છે ? તેને "હા કહે છે. અર્થાત્ અવગ્રહ પછી અને અવાયના પહેલાં ખરા અને વિશેષપણે સમજે અને અસદ્ ભૂત અર્થે વિશેષને છેડે, તે છે. દૃષ્ટાંત તિરકે આ મધુર વિગેરે ગુણાવાળા શબ્દો શ ંખના હાવા ઘટે છે, પણ ખર, કર્ક શ, નિષ્ઠુરતા વિગેરે રણશીંગડાના શબ્દો નથી એવી મતિ થાય તે "હા છે. તેની પછી વિશેષ અવસાય ( નિ ય ) થાય, કે આ શ ંખના કે રણશીંગડાના અવાજ છે, એવુ કઇ પણ નક્કી થાય, તે અવાય છે. ગાથામાં એવ શબ્દ નિશ્ચયના અમાં છે.
ન
પછી તેને ન વિસરી જવાય અને યાદ આવે માટે તેને ધારી રાખવુ તે ધારણા છે. ગાથામાં પુન: શબ્દ એવકારના
