________________
[૪૮] તેમાં આત્માને વ્યાપાર છે, પણ વાચાવડે કેવી રીતે મૂકે છે? અથવા આ વાગ્યોગ કર્યો છે? શું વાકજ વ્યાપારથી ઉત્પન્ન થયેલ છે, કે તેના વિસર્ગને હેતુ કાર્ય સંરંભ છે? જે પહેલાને વિકલ્પ હોય, તે તે અયુક્ત છે, તેનું વેગપણું સ્વીકારતા નથી. અને એકલી વાકુ જીવને વ્યાપાર નથી; કારણ કે તે પુલ માત્રના પરિણામ રૂપે રસ વિગેરે માફક છે, અને રોગ તે શરીરવાળા આત્માને વ્યાપાર છે, અને તે ભાષાવડે શબ્દના દ્રવ્ય સમૂહ રૂપે ભાષા ઉત્પન્ન ન થાય, અને તમે તે પૂર્વે કહ્યું, કે તે ભાષા જ મૂકે છે, વળી જે તમે બીજે પક્ષ લે, તે કાયાને વ્યાપાર છે, તે કાયિકવડેજ મૂકે છે, એમ સિદ્ધ થયું. એતે અનિષ્ટ છે?
જૈનાચાર્યને ઉ–એમ નથી, કારણકે અમારે અભિપ્રાય જાણ નથી. કારણકે જે શરીરને વેગ છે, તેજ વાચા સાથે વાગ્યાગ અને મન સાથે મ ગ થાય છે. જે કાય વ્યાપાર ન હોય, તે સિદ્ધ માફક તેની વાચાને જ અભાવ થઈ જાય, તેથી એમ સમજવું, કે આત્માને શરીર વ્યાપાર થતાં જેનાવડે શબ્દ દ્રવ્યનું ઉપાદાન કર્યું, તે કાયિક વેગ છે, અને જે કાયાના સંરંભ વડે એજ પુદ્ગલને મૂકે, તે વાચિક રોગ છે, તેમજ તે કાયા જે મનના દ્રવ્યને ગ્રહણ કરે (માને) તે માનસ (મન સંબંધી) ચોગ છે, એટલે કાય વ્યાપારજ આ વ્યવહારને માટે ત્રણ ભાગમાં બતાવ્યો છે. માટે અમારૂં આ વચન નિર્દોષ છે.
