________________
[ ૨૪ ]
શાનદ્વાર, જ્ઞાન પાંચ પ્રકારનું છે, તે મતિ શ્રત અવધિ મન:પર્યાય કેવળ છે, એમાં પણ વ્યવહાર નિશ્ચય વડે વિચાર છે, પ્રથમ વ્યવહાર નય બતાવે છે, મતિશ્રત અવધિ મન:પર્યાય જ્ઞાનીઓ પૂર્વ પ્રતિપન હેય પણ પ્રતિપદ્યમાનક ન હય, કારણકે મતિ વગેરે જ્ઞાનને લાભ થનારને સમ્યગદર્શન સાથે ચરનારૂં (થનારું ) છે, પણ કેવળીતે પૂર્વ પ્રતિપન હેય નહિ, તેમ પ્રતિપદ્યમાનક પણ ન હોય, કારણકે કેવળજ્ઞાન ક્ષાવશમિક (મતિ વગેરે ચાર ) જ્ઞાનથી અતીત છે, તથા મતિ અજ્ઞાન શ્રત અજ્ઞાન વિભંગજ્ઞાન વાળાને વિવક્ષિત કાળમાં પ્રતિપદ્યમાન હોય છે, પણ પૂર્વ પ્રતિપન્ન નથી.
નિશ્ચય નય, . નિશ્ચયનયના મતે તે મતિધૃત અવધિજ્ઞાનીઓ પૂર્વ પ્રતિપન્ન નિશ્ચયથી હેય વા, પ્રતિપદ્યમાન પણ સમ્યગદર્શન સાથે ચાલનાર હોવાથી મતિ વિગેરેને લાભ સંભવે છે, અહીં પણ ક્રિયાકાળ નિષ્ઠા કાળને અભેદ છે, પણ મન:પર્યાય જ્ઞાની તો પૂર્વ પ્રતિપન્મજ હેય, પણ પ્રતિપદ્યમાનક ન હોય, કારણકે તે ભાવયતિનેજ ઉત્પન્ન થાય છે, કેવળિને તે બંનેને અભાવ છે, મતિ અજ્ઞાની વિગેરે તે પૂર્વ પ્રતિપન્ન હોય, તેમ પ્રતિપદ્યમાનક પણ ન હોય, કારણકે પ્રતિપતિ ક્રિયાકાળમાં અહીં અભેદપણું છે; અજ્ઞાનના ભાવમાં પ્રતિપતિ ક્રિયાને અભાવ છે.
.
