________________
[ કર ] પુદગલનું નિબંધન છે, કે આટલે દૂરનું દેખે જાણે અનુભવે, અવધિજ્ઞાન અથવા મન: પર્યવ જ્ઞાનનું નિયતપણું છે. તેમ અહીં જાણવું
પ્ર–હવે આપે પૂર્વે જે કહ્યું હતું, કે “નાર મનાડ પ્રવિં ” આંખ અને મનનું અપ્રાકારીપણું છે તથા “શુદ્ર સુ પૃષ્ટ થએલ શબ્દ સાંભળે એ આગળ કહીશું. તે કહો.
ઉ–આંખ ગ્યદેશમાં રહેલ અપ્રાપ્ત પદાર્થને મનની પેઠે દૂરથી જાણે તે એવી રીતે કે જે પ્રાપ્ત થતો હોય તે તેને કરેલે અનુગ્રહ ઉપઘાત કરે, તે આંખમાં થતું નથી, માટે આંખ દૂરથી પદાર્થને દેખે છે. સ્પર્શની ઇન્દ્રિયને આ વિપક્ષ છે. - પ્ર–સૂર્ય વિગેરે જોતાં ઉપઘાત (આંખને હરકત) થાય છે, તેથી તમારે હેતુ અસિદ્ધ છે, કારણ કે મનને પણ વિષય જાણવાને હેવાથી તમારો દષ્ટાંત સાધ્વથી વિકલ (નકામો) છે, તેજ લોકમાં કહેવાય છે, કે મારું મન અમુક સ્થાનમાં” ગયું છે. આ ઉ૦–અમારે પ્રાપ્તિ નિબંધન નામને હેતુના વિશેપણ અર્થને નિરાકૃત કરે છે, તેથી તમારે આક્ષેપ અમારા હેતુને દોષવાળા બનાવતે નથી, કારણ કે જે પ્રાપ્તિ નિબં ધન સંબંધી અનુગ્રહ ઉપઘાત થતા હોય તે અગ્નિ શૂલ જલ વિગેરે દેખવાથી બળવું, ભેદાવું, ભીંજાવું થવું જોઈએ, તથા પ્રાપ્ત વિષયનું જાણવું થતું હોય તો આંખમાં આજેલું અંજન, મેલ, શળી વિગેરે પણ દેખાવું જોઈએ.
