________________
[ ૩૧ ] ૧ સૂ૦ ૨૦ માં લખ્યું છે, કે “કુર્ત અતિપૂર્વકૃત મતિપૂર્વક છે. તેમાં પ્રાયે મતિ શ્રત પૂર્વ હોય છે, અને પ્રત્યક્ષનું સરખાપણું હોવાથી પાછલાં ત્રણ જ્ઞાનનો ઉપન્યાસ છે. તેમાં પણ કાળે વિપર્યય વિગેરે પૂર્વે બતાવેલ સરખાપણુથી મતિકૃતના જોડાજોડ અવધિ લીધું છે, અને છત્વસ્થપણા વિગેરેના સરખાપણાથી મન:પર્યવજ્ઞાન શું લીધું છે. અને ત્યારપછી ભાવમુનિના સ્વામિપણું વિગેરેના સરખાપણાથી કેવળ જ્ઞાન લીધું છે.
- ઉદેશ પ્રમાણે નિર્દેશ એ ન્યાયથી પાંચ જ્ઞાનમાં પ્રથમ આભિનિધિક જ્ઞાનને કહેવાનું હોવાથી તેનું સ્વરૂપ કહે છે. તે મતિજ્ઞાન બે ભેદે છે. (૧) ચુતની નિશ્રામાં રહેલું અને (૨)કૃતની નિશ્રારા હેત છે, ( ઐત્પત્તિકી વિગેરે ચાર બુદ્ધિ કુદરતી જ હોય છે તેમાં શ્રતને સંબંધ નથી) હવે કૃતની નિશ્રામાં રહેલ મતિજ્ઞાનનું વર્ણન કરે છે, તે અવગ્રહાદિ લક્ષણવાળું શ્રુતની અપેક્ષાએ વર્તે છે તે, તથા તેની અપેક્ષા વિના વર્તે છે, તે બતાવે છે.
જે સંસ્કારી મતિ વિના (ભણાવ્યા વિના) જ જે પૂર્વભવને ક્ષપશમ જ કુશળતાવાળે હોય, તે ઉત્પાતિકી વિગેરે બુદ્ધિ કૃતથી અનિશ્ચિત છે.
પ્ર–“તિવાણુથાધિરાજ' આ વચનથી તે બુદ્ધિમાં પણ શ્રુતને ઉપકાર છે, છતાં શા માટે અશ્રુતનિશ્ચિત કહો છો?
